Wat eten we vandaag? Die vraag wordt dagelijks gesteld in Nederlandse huishoudens. Wat er precies op het menu staat, is door de eeuwen erg veranderd. Invloeden van buitenaf en uitheemse ingrediënten geven telkens een nieuwe invulling aan wat de pot schaft. En voor de overtollige kilo's zijn er altijd verschillende diëten om uit te proberen.
Of je nu op zoek bent naar grootmoeders recept voor de perfecte snert, het ideale kerstmenu of wil wegdromen bij de geur van versgebakken kruidnoten, in Delpher vind je talloze kookboeken, huishoudtijdschriften en gastronomische advertenties uit het verleden. Hieronder vind je alvast een voorproefje, maar duik vooral zelf in het Nederlandse culinaire erfgoed.
"Voor hen die de voorkeur geven, zich te voeden met voortbrengselen uit het plantenrijk" opende vegetarisch restaurant "Pomona" in 1899 haar deuren. Omdat vegetarisme eind 19de eeuw nog een vrij onbekend verschijnsel was, probeerde het Dagblad van Zuidholland en 's Gravenhage in dit artikel de "onkunde op dit gebied" de wereld uit te helpen.
In 1920 opende in Rotterdam het eerste Chinese restaurant in Nederland. Twee jaar later volgde Den Haag. "Wij zijn even gaan kijken, bijna penetrante aan Indische rijsttafel herinnerende geuren drongen even uit de keuken door, juist genoeg om evenals de bekende jongen uit Dickens om meer te vragen", aldus de Sumatra Post over het restaurant aan de Laan van Meerdervoort.
Een kroketje uit de muur is een typisch Nederlands verschijnsel. Begin jaren zestig werd de automatiek steeds populairder. "De tijd is er niet meer naar, dat men zich vrolijk opdoft en eens lekker rustig in een restaurant met een gezonde reputatie gaat zitten, om daar eerst een uiterst geschikt menu uit te zoeken", zo vatte het Limburgsch dagblad dit verschijnsel samen in 1964.
Op 21 augustus 1971 ging de eerste McDonald’s in Nederland open. De "groepsleider" van de Nederlandse tak verwoordde de bedrijfsfilosofie als volgt: "Elke hamburger moet dezelfde smaak hebben. Waar de klant ook begint te bijten hij mag geen verschil merken. Daarom moet het schijfje augurk precies in het midden van het broodje worden gelegd."
De Zangeres zonder Naam en VVD-coryfee Henk Vonhoff wisten er kilo’s mee af te vallen, maar voedingsdeskundigen waren minder enthousiast: het dieet van dr. Atkins was in de jaren zeventig van de vorige eeuw ondanks alles mateloos populair.
In 1984 werd het brooddieet populair. Door om de dag alleen water en volkorenbrood te eten zou afvallen een peuleschil worden. Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding was er snel bij om te waarschuwen voor dit dieet.
Minder eten is één ding, helemaal niet eten en alles vervangen door citroensap iets heel anders.
Rood vlees en wijn. Het dieet van Michel Montignac sloeg aan in de jaren negentig van de vorige eeuw omdat het ging om anders eten, niet minder. Ook op dit dieet hadden voedingsdeskundigen commentaar.
De kerstdagen waren een drukke periode voor de Nederlandse (huis)vrouw. Met het voorbeeldmenu uit "Beatrijs" zette je in een handomdraai drie opeenvolgende dagen een feestelijk menu op tafel.
Het hoofdgerecht aan de Nederlandse kerstdis was vaak heel traditioneel, maar het voorgerecht en het dessert boden de huisvrouw een uitgelezen kans om haar creatieve kookkunsten te etaleren. Probeer bijvoorbeeld eens een levensechte ananas na te maken uit pudding.
De winter met al haar gezellige feestdagen is de periode bij uitstek om te bakken. Wie houdt er op een sombere winterdag niet van de geur van versgebakken kruidnoten of kerstkoekjes? Ook leerlingen van de Hollandsche kookscholen werden in 1912 geschoold in het bereiden van wintergebak.
Een caramelpudding in de vorm van paashaas of eitjes vermomd als vliegenzwammetjes. In de jaren vijftig kon je echt imponeren met een staaltje figuratief koken. En wat leende zich beter dan eieren om de Paasmaaltijd op te vrolijken? Beatrijs hielp je verder.
In Delpher vinden je duizenden recepten uit het verleden. Hieronder vind je een voorproefje.
Voor de Tweede Wereldoorlog wordt een chocoladereep in Nederland doorgaans 'Kwatta-reep' genoemd. Het geeft aan hoe populair het merk was,
Voordat in Nederland het merk M&M's wordt geïntroduceerd, hadden we Bonitos (de chocoladevariant) en Treets (de pinda-variant). De slogan 'smelt in de mond, niet in de hand' was decennialang bekend in Nederland.
Suikervrije kauwgom is nu overal verkrijgbaar, maar in 1970 is het nog een nieuwigheid. Ben-bits introduceert het fenomeen en is er twee decennia zeer succesvol mee.
Geïnspireerd door deze vondsten? Ga zelf op ontdekkingstocht in Delpher! Spit in miljoenen gedigitaliseerde teksten uit historische Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften die je allemaal woord voor woord kunt doorzoeken. Of het nu gaat om de eerste Nederlandse krant uit 1618, de verslaggeving over de maanlanding of de uitslagen van een lokale voetbalwedstrijd, met Delpher maak je een reis door de tijd via de grote en kleine verhalen die afgelopen eeuwen de pers gehaald hebben.
