RICHTSNOEREN VOOR HET ONTWERPEN VAN
^LEERPLANNEN
VOOR
DAG AMBACHTSSCHOLEN MET TWEEJARIGEN CURSUS
F 27
RIJKS UIT G EVERIJ DIENST VAN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT
i.9-3-5
'S-GRAVENHAGE - ALGEMEENE LANDSDRUKKERIJ







I







_
// 2 r A ^?
RICHTSNOEREN VOOR HET ONTWERPEN VAN
LEERPLANNEN VOOR
DAG AMBACHTSSCHOLEN MET TWEEJARIGEN CURSUS
'r*...
'S-QRAVENHAGE
— ALGEMEENE LANDSDRUKKERIJ
— 1935







INHOUD.
Algemeene voorschriften omtrent de inrichting van de fhfdzrde^ 1 leerplannen der van Rijkswege gesubsidieerde Gemeentelijke en bijzondere scholen voor nijverheidsonderwijs 5
j j Omschrijving van de leerstof en tabellen der wekelijksche lestijden voor de afdeeüng:
Aanduiding.
SB Smeden-bankwerkers 6
AM Motorrijtuig- en rijwielherstellers 11
E Electrotechniek 14
I Instrumentmakers . 16
T Timmerlieden 18
Ms Metselaars 20
KLZ Koper-, lóod- en zinkbewerkers 22
Mm Meubelmakers 24
Schi Schilders 26
KI Kleermakers 28
Tabel Betreft de verdeeling van de wekelijksche lestijden voor n°. de af deeling:
1 Smeden-bankwerkers 10
2 Motorrijtuig- en rijwielherstellers 13
3 Electrotechniek 15
4 Instrumentmakers 17
5 Timmerlieden 19
6 Metselaars 21
7 Koper-, lood- en zinkbewerkers 23
8 Meubelmakers 25
9 Schilders 27
10 Kleermakers 29
Rondzendbrieven van den Minister van Onderwijs, UI Kunsten en Wetenschappen betreffende den cursusduur
van dagambachtsscholen 30
3







I. ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN OMTRENT DE INRICHTING VAN DE LEERPLANNEN DER VAN RIJKSWEGE GESUBSIDIEERDE GEMEENTELIJKE EN BIJZONDERE SCHOLEN VOOR NIJVERHEIDSONDERWIJS.
. (Uittreksel uit de Nederlandsche Staatscourant van 6 Juli 1922, n°. 130).
Artikel 1.
De leerplannen der door het Rijk gesubsidieerde bijzondere en der gemeentelijke scholen van nijverheidsonderwijs moeten bevatten den naam der school, dien van de gemeente, waarin zij gevestigd is, en dien van de straat, of eene andere aanduiding omtrent hare ligging, alsmede de vermelding of de school is eene bijzondere of gemeentekjke, dag- of (en) avondschool.
Artikel 2.
Ieder leerplan vermeldt de vakken, beroepen of kundigheden, waarvoor aan de school wordt opgeleid, met eene zoo nauwkeurig mogelijke aanduiding van het doel, hetwelk met elke opleiding getracht wordt te bereiken. Het noemt den duur van iedere opleiding en het aantal weken, gedurende welke daarvoor ieder jaar onderwijs wordt gegeven, vacantiën inbegrepen.
Het bevat eene opgave van het normale aantal wekelijksche lesuren, van den duin* der vacantiën en vermeldt het tijdstip van den aanvang van den cursus en der sluiting.
Artikel 3.
Het vermeldt de eischen van toelating tot de school, zooals deze voor de verschillende opleidingen luiden.
Artikel 4.
Het bevat voor elke opleiding in tabellarischen vorm eene opgave van de vakken van onderwijs, het aantal wekelijksche lesuren aan ieder er van besteed in de opvolgende leerjaren, en geeft voorts eene omschrijving van de leerstof voor ieder leerjaar of leertijd.
Artikel 7.
Het leerplan geeft aan, met ingang van welken datum het zal in werking treden.
II. OMSCHRIJVING VAN DE LEERSTOF EN TABELLEN DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN, ALS BEDOELD IN ARTIKEL 4 DER ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN.
5



AFDEELING SMEDEN-BANKWERKERS.
SB.
Lessen 718 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur. A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
1. NEDERLANDSCHE TAAL, ENZ.
Ie ]., 2 lessen.
Herhaling van het laatste gedeelte der leerstof van de lagere school.
De belangrijkste spelregels. Spelling en beteekenis van veel gebruikte vreemde en technische woorden. De voornaamste rede- en zinsdeelen. Beginselen van de zinsontleding. Leesteekens. Dictees. Leesoefeningen, o. a. over aardrijkskundige onderwerpen. Eenvoudige korte opstellen.
2e ]., 1 les.
Voortzetting van het in het eerste jaar geleerde.
Het lezen en behandelen van onderwerpen met betrekking tot de staatsinrichting, de plichten en rechten van den staatsburger, de sociale wetgeving, enz. Gezondheidsleer.
Het schrijven van eenvoudige zakenbrieven en sollicitaties. Het invullen van formulieren. Het gebruik van spoorboekjes.
2. REKENEN, STELKUNDE, MEETKUNDE.
Ie j., 4 lessen.
a. Rekenen.
Hoofdbewerkingen met geheele en gebroken getallen. De grootste gemeene deeler en het kleinste gemeene veelvoud. Cijferoefeningen. Metriek stelsel. In de techniek voorkomende maatstelsels. Vraagstukken. Iets over machtsverheffen en worteltrekken. Oefeningen in het hoofdrekenen. Verhoudingen en evenredigheden. Eenvoudige kenmerken van deelbaarheid.
Vraagstukken, welke op het vak van den leerling betrekking hebben.
b. Stelkunde.
Inleiding tot de stelkunde. Hoofdbewerkingen. Vraagstukken.
c. Meetkunde.
Algemeene begrippen van lijnen en hoeken. Soorten van hoeken. Driehoeken: soorten, eigenschappen, gelijk- en gelijkvormigheid. Merkwaardige lijnen in driehoeken: hoogtelijnen, zwaartelijnen en deelhjnen. Vraagstukken.
2e j., 3 lessen.
a. Rekenen.
Herhaling. Machtsverheffen en vierkantsworteltrekken, ajferoefeningen. Enkelvoudige interest-berekeningen. Vraagstukken. Bespreking van eenvoudige rekeningen, facturen, kortingen, enz. 6



b. Stelkunde. Herhaling.
Vergelijkingen. Vraagstukken. Eenige merkwaardige producten en quotiënten. Ontbinding in factoren.
c. Meetkunde
Herhaling. Vierhoeken: vierkant, rechthoek, ruit, parallellogram en trapezium. Regelmatige veelhoeken. Cirkel. Eenvoudige meetkundige constructies. Oppervlakteberekeningen. Iets over de ellips. Berekenen van oppervlak en inhoud van kubus, prisma, cylinder, pyramide, kegel en bol. Vraagstukken.
3. NATUUR- EN WERKTUIGKUNDE.
Ie j., 1 les.
a. Natuurkunde.
Algemeene eigenschappen en bouw der lichamen. Vloeistoffen. Wet van Pascal. Hydraulische pers. Wet van Archimedes. Soortelijk gewicht. Gassen. Spanning. Wet van Boyle. Barometers. Lucht- en vloeistofpompen. Hevels.
b. Werktuigkunde.
Eenvoudige behandeling van de bewegingsleer van vaste lichamen. Eenparige en eenparig veranderlijke beweging. Iets over het begrip „kracht". Samenstellen en ontbinden van krachten. Evenwicht. Zwaartekracht. Vraagstukken.
2e ]., 2 lessen.
a. Natuurkunde.
Herhaling. Beginselen van de warmteleer. Uitzetting van vaste lichamen, vloeistoffen en gassen bij temperatuursverhooging. Voorbeelden. Thermometers. Iets over smelten, stollen, verdampen en condenseeren.
b. Werktuigkunde.
Herhaling. Bepaling van het zwaartepunt van eenvoudige lichamen. Arbeid en arbeidsvermogen. Koppels.. Behandeling van eenvoudige werktuigen als: hefboomen, katrol, windas, kaapstander, balans, bascule e.d. en schroef.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie j., 1 les.
Veel gebezigde materialen; herkomst, bereiding, handelsmaten. Eigen* schappen van ijzer en staal en van andere metalen. Legeeringen. Toepassingen. Gereedschappen.
2e j., 1 les.
Herhaling. Arbeidswerktuigen. Gieterij. Enkele laschmethoden. Smeermiddelen en pakkingmaterialen.
7



2. CONSTRUCTIELEER.
Ie ]., 1 les.
Klinknagels, klinken en koken. Bouten en moeren. Moerborgen. Spieën. Snijden en lasschen. Ponsen, boren, knippen. Opkrimpen en oppersen. Verbindingen van gewalst staal en plaatstaal. Pijpen, flenzen, fittings.
2e j., 1 les.
Herhaling. Assen, tappen en kussenblokken. Kettingen, drijfriemen, snaren. Biemschijven, wrijvings- en tandwielen. Wisselwielen. Wormwielen. Eenvoudige koppelingen. Kranen en afsluiters.
3. CALORISOHE WERKTUIGEN.
Ie j., 2 lessen.
Eigenschappen van den stoom (zeer beknopt). Enkele hedendaagsche stoomketeltypen: doel, vorm en inrichting. Brandstoffen. Iets over stookinrichtingen. Ketelappendages. Voedingspompen. Eenvoudige stoommachines. Iets over stoomturbines. Inleiding tot de verbrandingsmotoren.
2e U 1 les-
Herhaling. Enkele veel voorkomende verbrandingsmotoren.
O. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie ]., 2 lessen.
Schetsen naar voorbeelden. Voor-, boven- en zijaanzichten van een voudige voorwerpen. Schetsen in rechthoekige en scheeve projectie van aanwezige voorwerpen en verbindingen, betrekking hebbend op het vak van den leerling.
2e ]., 2 lessen.
Het schetsen in rechthoekige en scheeve projectie van aanzichten en doorsneden naar aanwezige voorwerpen, betrekking hebbend op het vak van den leerling.
2. VAKTEEKENEN.
Ie ]., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Het teekenen van eenvoudige smidswerken en verbindingen uit het smids- en het machinevak. Opmeten en in teekening brengen van eenvoudige aanwezige onderdeelen van smidswerken en machines. Letters, cijfers, opschriften, maten.
2e j., 7 lessen.
Opmeten en in teekening brengen van aanwezige machinedeelen. Teekenen van verbindingen van plaat- en profielstaal. Uitslagen van plaatwerk.
8



D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
Voor plattelandsscholen:
1. VUUR-, PLAAT- EN SMIDSBANKWERKEN.
Ie 10 lessen.
a. Vuurwerken.
Behandeling van een smidsvuur. Het smeden van eenvoudige voorwerpen,
0. a. kramerijen, gereedschappen en onderdeden. Het uitsmeden en harden van hak- en kantbeitels.
b. Plaatwerken.
Kllinkverbindingen en felsoefeningen, ook toegepast bij de vervaardiging van voorwerpen. Verbindingen van plaat- en profielstaal.
c. Bankwerken.
Vijl-, hak-, zaag- en booroefeningen. Het slijpen van hak- en kantbeitels. Afteekenen. Het bewerken van zwaar band- en staafstaal. Snijden en tappen van schroefdraad. Eenvoudig paswerk, spieën, scharnieren, gereedschappen, onderdeden van samengestelde werkstukken.
2e j., 12 lessen.
a. Vuurwerken.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. Snij- en laschoefeningen. Buigen van pijpen.
b. Plaatwerken.
Het maken van samengestelde werkstukken in gewoon en gegalvaniseerd plaatstaal. Uitslaan van plaatwerk. Soldeeren met zacht en hard soldeersel.
c. Bankwerken.
Het afwerken van gesmede onderdeelen. Het inzetten van nokken en tanden. Het bewerken van gegoten ijzer, koper en brons. Onderhouden en herstellen van gereedschappen.
2. MACHINEBANKWERKEN EN MECHANISCHE METAALBEWERKING..
Ie ]., 13 lessen.
Eenvoudige werkstukken. Oefeningen in het boren, draaien en schaven. 2e J., 14 lessen.
Voortzetting van de onder „le j." aangeduide oefeningen. Oefeningen in het fraisen en shjpen en in het gebruik van ratelboren, kotterboren, ruimers.
Voor scholen in industriegebieden:
1. VUUR-, PLAAT- EN MACHINEBANKWERKEN.
Ie en 2e jaar, 4 lessen.
a. Vuurwerken.
b. Plaatwerken.
Als voor SB in plattelandsscholen, doch beperkter.
9



2. MACHINEBANKWERKEN EN MEOHANISOHE METAALBEWERKING.
Ie 19 lessen.
Als voor SB in plattelandsscholen, doch uitvoeriger. Vijl-, hak- en zaagoefeningen. Fijn bankwerk.
2e ]., 22 lessen.
Als hierboven. Samengestelde werkstukken. Afteekenen. Oefeningen in het gebruik van schraapstaal; pasmaken van fijne machine-onderdeelen. Mechanische metaalbewerking volgens maatkalibers en toelaatbare maatspelingen.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 1.
Leerjaar:
, ..." Vakken van onderwijs: i
duiding:
le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 1 6
1 Nederlandsehe taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
B VAKTHEORIE 4 3
1 Materialen en gereedschappen 1
2 Constructieleer 1 1
3 Calorische werktuigen 2 1
0 TEEKENEN 10 9
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2
2 Vakteekenen 8 7
——.— 
D WERKPLAATSOEFEN INGEN 23 26
1 Vuur-, plaat- en smidsbankwerken ... 10 4 12 4
2 Machinebankwerken en mechanische me¬
taalbewerking 13 19 14 22
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING MOTORRIJTUIG- EN RIJWIELHERSTELLEN. AM.
Lessen van 7\8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie j., 1 les.
Als voor afd. SB.
2e ]., 1 les.
Als voor afd. SB; bovendien: Iets over rem- en isolatiematerialen en anti-vriesmiddelen.
2. CONSTRUCTIELEER.
Ie j., 1 les.
De meest voorkomende machine-onderdeelen. De onderdeelen van rijwielen en motorrijtuigen (o.a. frame, chassis, versnellingsbak, cardanas, stuurinrichting, remmen).
2e ]*., 1 les.
Herhaling en voortzetting van de leerstof uit het eerste jaar. Meters en instrumenten.
3. ELECTRICITEITSLEER.
2e ]'., 1 les.
De begrippen: electrische stroom, spanning, weerstand; magnetisme, electromagnetisme, inductie. De' electrische uitrusting van motorrijtuigen; het opsporen en verhelpen van storingen.
4. CALORISCHE WERKTUIGEN.
Ie J., 2 lessen.
Verbrandingsmotoren. Werking en bouw. Eenige veel voorkomende stelsels. Brandstoffen voor motoren. De benzinemotor: onderdeelen; bijbehoorende toestellen en leidingen; voeding, koeling, smering en ontsteking.
2e ]"., 1 les.
Herhaling. Dieselmotoren.
11



C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. V AKTEEKEN EN.
Ie j., 8 lessen.
Als voor afd. SB.
2e j., 6 lessen.
Opmeten en in teekening brengen van automobiel- en motoronderdeelen. Uitslaan van plaatwerk.
D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. VUUR-, PLAAT- EN 8MID8BANKWERKEN.
Ie ]., 4 lessen.
a. Vuurwerken.
Behandeling van een smidsvuur. Het smeden van eenvoudige voorwerpen.
b. Plaatwerken.
Eenvoudige verbindingen van plaat- en profielstaal.
c. Bankwerken.
Vijl-, hak-, zaag- en booroefeningen. Snijden en tappen van schroefdraad. Eenvoudig paswerk.
2e ]., 4 lessen.
a. Vuurwerken.
Als voor afd. SB, doch beperkter. 6. Plaatwerken.
Oefeningen in het drijven van plaatstaal; herstellen van onderdeelen als: radiatoren, treeplanken, spatschermen. Bewerken van buizen voor leidingen aan motorrijtuigen.
2. MOTORRIJTUIG- EN RIJWIELHERSTELLEN.
Ie ]., 19 lessen.
Montage en demontage van en eenvoudige herstellingen aan rijwielen en motorrijtuigen. Vervaardiging van eenvoudige gereedschappen en onderdeelen. Bank-, draai-, frais- en schaafwerk.
2e ]., 22 lessen.
Voortzetting van oefeningen als in het eerste jaar. Wasschen, smeren en verder onderhoud van motorrijtuigen.
Montage en demontage van en herstellingen aan motorrijtuigen, met inbegrip van de electrische uitrusting. 12



TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 2.
Leerjaar:
, .,. Vakken van onderwijs: i
duiding:
le 2e
I [
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 6
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde . . . . 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
I I
B VAKTHEORIE 4 4
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Constructieleer 1 1
3 Electriciteitsleer — 1
4 Calorische werktuigen 2 1
0 TEEKENEN 10 8
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen 8 6
D WERKPLAATSOEFENINGEN 23 26
1 Vuur-, plaat- en smidsbankwerken ... 4 4
2 Motorrijtuig- en rijwielherstellen .... 19 22
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING ELECTROTECHNIEK. E.
Leasen van 7/8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags
(5 maal) 4 lessen. T w v'1
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
Als voor afd. S B.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie ]., 1 les.
Als voor afd. SB; bovendien: iets over isolatie- en weerstandsmateriaal. 2e j., 1 les.
Herhaling. Gereedschappen. Materialen voor den aanleg van electrische leidingen. Schakelaars, stopcontacten, lamphouders, enz.
S. ELECTRICITEITSLEER.
Ie 3 lessen.
Grondbeginselen van de electriciteitsleer. Accumulatoren. Serie- en parallelschakeling van weerstanden. Vraagstukken. Zwakstroom- en verlichtingsinstallaties. Voorschriften.
2e ]., 2 lessen.
Herhaling. Beginselen van de sterkstroomtechniek. Dynamo's, motoren en transformatoren. Schakelingen. Voorschriften. Meetinstrumenten en eenvoudige metingen.
C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. VAKTEEKENEN.
Ie ]., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Teekenen van eenvoudige voorwerpen. Het opmeten en het in teekening brengen van aanwezige eenvoudige voorwerpen en onderdeelen uit het vak. Letters, cijfers, opschriften en maten.
2e ]., 7 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen van het eerste leerjaar. Teekenen van eenvoudige schakelschema's voor zwak- en sterkstroom-installaties. 14



D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
Ie ]"., 23 lessen.
Oefeningen in het bewerken van hout, staal, koper en andere materialen. Vijl-, hak-, zaag- en booroefeningen. Draaien, schaven, fraisen, slijpen. Snijden en tappen van schroefdraad. Vervaardigen van eenvoudige werkstukjes en onderdeelen. Aanleggen van leidingen voor licht- en zwakstroominstallaties. Aansluiten van lichtpunten en stopcontacten.
2e ]*., 26 lessen.
Vervaardiging van fijnere werkstukken. Het bewerken van isolatiemateriaal. Soldeeren met hard en zacht soldeersel. Maken van lasschen voor sterk- en zwakstroom. Buisleidingen voor sterkstroom. Plaatsen en aansluiten van schakel- en verdeelborden. Maken van kabellasschen. Aansluiten van electromotoren. Herstellen van electrische toestellen.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 3
Leerjaar:
, Vakken van onderwijs: 
duiding:
le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 6
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
I j
B VAKTHEORIE 4 3
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Electrieiteitsleer 3 2
I 
C TEEKENEN 10 0
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen 8 7
D WERKPLAATSOEFEN INGEN 23 26
1 Bewerking van materialen en practijk der
electrotechniek (eventueel te splitsen) 23 26
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING INSTRUMENTMAKER (FIJN-BANKWERKEN). I.
Lessen van 7j8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j. = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie ]., 1 les.
Als voor afd. SB.
2e j., 1 les.
Herhaling. Behandeling van de bijzondere gereedschappen en arbeidswerktuigen voor het instrumentmaken. Electrotechnische materialen.
2. VAKKENNIS EN ELECTRICITEITSLEER.
Ie ]"., 3 lessen.
Maatstelsels en schroefdraadstelsels. Beginselen van de leer van het licht en het geluid. Lenzen en lenzenstelsels; prisma's. Eenig begrip van de anorganische scheikunde. Beginselen van de electrioiteitsleer.
2e j., 2 lessen.
Herhaling. Voortzetting van de electrioiteitsleer. Zwak- en sterkstroom. Iets over tand- en wormwielen. Meet- en weeginstrumenten.
C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. VAKTEEKENEN.
Ie ]"., 8 lessen.
Als voor afd. E.
2e ]., 7 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen in het eerste leerjaar. Opmeten en in teekening brengen van aanwezige instrumenten en apparaten. Eenvoudige schakelschema's.



D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. BEWERKING VAN MATERIALEN: FIJNE METAALBEWERKING; VERVAARDIGING VAN INSTRUMENTEN.
Ie ]., 23 lessen.
Oefeningen, in het bewerken van hout, staal, koper en andere materialen. Vijl-, hak-, zaag- en booroefeningen.
Draaien, schaven, fraisen en slijpen. Snijden en tappen van schroefdraad. Vervaardigen van eenvoudige werkstukken, onderdeelen en instrumenten.
2e ]'., 26 lessen.
Fijn bankwerken. Gebruik van schraapstaal. Bewerken van isolatiemateriaal. Soldeeren met zacht en hard soldeersel. Fraisen van tandwieltjes. Verwerken van electrotechnische materialen. Herstellen van instrumenten, naai- en schrijfmachines enz., electrische apparaten, automaten enz.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 4.
Leerjaar:
. .Vakken van onderwijs: . duiding: "
le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 6
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
1
B VAKTHEORIE 4 3
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Vakkennis 3 2
0 TEEKENEN 10 9
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen 8 7
D WERKPLAATSOEFEN INQEN 23 26
1 Bewerking van materialen; fijne metaalbewerking; vervaardiging van instrumenten 23 26
l I
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING TIMMERLIEDEN. T.
Lessen van 7/8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j. = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur. A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie ]., 1 les.
Houtsoorten; benaming, herkomst, eigenschappen en gebreken handelsmaten en toepassingen. Bederfwerende en beschermende middelen. Verbindingsmaterialen. Kramerijen. Kunststeen: eigenschappen en gebreken, handelsvormen en toepassingen. Gereedschappen en werktuigen.
2e 1 les.
Herhaling. Natuursteen en zijn toepassingen. Cement, kalk, mortels. Geluidwerende en brandvrije materialen. Dakbedekkingsmaterialen. Beton en betonstaal. Vloermaterialen.
a. OONSTRUOTIELEER.
Ie ]., 2 lessen.
Houtverbindingen. Kozijnen, ramen en deuren. Vloer- en plafondconstructies. Metselverbanden.
2e ]., 2 lessen.
Herhaling. Hang- en sluitwerk. Strekken en bogen. Schoorsteenen. Kappen, daken en trappen. Betonbekisting. Doorbrekingen. Aftimmeren. Voorschriften.
C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SOHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. VAKTEEKENEN.
Ie ]., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Het in teekening brengen van aanwezige houtverbindingen. Het teekenen van metselverbanden, eenvoudige kozijnen, deuren en ramen enz. Letters, cijfers, opschriften en maten. 18



2e ]'., 7 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen van het eerste leerjaar. Paneel- en glasdeuren; schuif- en draairamen. Balklagen met verankeringen. Eenvoudige deelen van kappen, daken en trappen.
D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. HOUTBEWERKING EN TIMMEREN.
Ie ]., 24 lessen.
Oefeningen in het zagen, schaven, steken, hakken en boren. Eenvoudige houtverbindingen. Vervaardiging van voorwerpen. Afschrijven. Onderhoud van gereedschappen. Slijpen van beitels. Vooroefeningen voor het vijlen en stellen van zagen.
2e j., 26 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. Kozijnen, ramen en deuren en hun verbindingen. Kapverbindingen. Eenvoudige trappen. Stellen van profielen, formeelen en kozijnen; afhangen van ramen en deuren. Aanbrengen van hang- en sluitwerk. Vervaardiging van timmergereedschap. C.q. machinale houtbewerking.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 5.
Leerjaar:
, ... Vakken van onderwijs: .
duiding: *
le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 1 6
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
B VAKTHEORIE 3 3
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Constructieleer 2 2
I I I
0 TEEKENEN 10 9
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen . : 8 7
D WERKPLAATSOEFEN ING EN 24 26
1 Houtbewerking en timmeren 24 26
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING METSELAARS. Ms.
Lessen van 7j8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j. = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie ]., 1 les.
Kunststeen. Soorten, herkomst, vervaardiging. Eigenschappen en ge* breken. Handelsmaten en toepassingen. Keuring. Mortels; samenstelling, winning en bewerking; keuring. Gereedschappen en werktuigen voor het metselen.
2e j., 1 les.
Herhaling. Natuursteen en zijn toepassing. Vloermaterialen. Dakbedekkingen. Beton en betonstaal. Bescherming tegen indringen en opstijgen van vocht in muurwerk.
2. CONSTRUCTIELEER.
Ie j., 2 lessen.
Constructies en verbanden van baksteen. Verdeellatten; stellen van profielen. Hoeken, ontmoetingen, doorkruisingen, muurdoorgangen. Fundeeringen. Muurafdekkingen. Bogen en formeelen.
2e ]., 2 lessen.
Herhaling. Balklagen in aansluiting aan metselwerk. Pijlers, kolommen; schoorsteenen, kanalen en leidingen. Trappen. Kelders en gewelven. Toepassingen van pannen en van natuursteen. Rioleering. Steigerwerk.
C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. VAKTEEKENEN.
Ie ]"., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Teekenen van metselverbanden, hoeken, doorkruisingen enz.; vertandingen, vlechtingen, ezelsruggen. Eenvoudige fundeeringen. Muurafdekkingen en -doorbrekingen. Letters, cijfers, opschriften en maten. 20



2e ]., 7 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen van het eerste leerjaar. Kolkjes, riolen enz. Kelders. Bogen en gewelven. Schoorsteenen. Gevelfragmenten, raamommetselingen. Gootlijsten, uitbouwen. Gemetselde trappen.
D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. BEWERKING VAN MATERIALEN EN METSELEN.
Ie j., 24 lessen.
Oefeningen in het droogstapelen van steenen. Maken van verdeellatten; stellen van profielen. Het bereiden van metsel- en voegspecie. Het metselen. Het op maat hakken van steenen. Metselen van gevels en binnenmuren. Oefeningen in het voegen. Gebruik van schop, spade en houweel. Metselen van schoorsteenen met rookkanalen, putten en goten. Gebruik van rei; raapen schuurbord; bepleisteren.
2e ]., 26 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. Oefeningen in het hakken van profielsteenen. Het versnijden van pannen en .tegels. Stellen van formeelen. Metselen van gewelven en bogen. Leggen van tegels, vloeren en bestratingen. Steigerwerk.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
. TABEL 6.
Leerjaar:
, ... Vakken, van onderwijs: ^~~^——'
duiding: le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 6
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
B VAKTHEORIE 3 I 3
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Constructieleer 2 2
O TEEKENEN 10 9
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen 8 7
D WERKPLAATSOEFENINGEN 24 26
1 Bewerking van materialen; metselen . . 24 26
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING KOPER-, LOOD-EN ZINKBEWERKERS.
KLZ.
Lessen van 7/8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j. = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
Ie ]., 1 les.
Zink, tin, blik, lood, koper, ijzer, staal, legeeringen; afmetingen, bereiding en eigenschappen. Blokken, platen, draden, nagels. Buizen, fittings en hulpstukken. Verschillende zuren, alkaliën en zouten. Gereedschappen en arbeidswerktuigen voor koper-, lood- en zinkbewerking en voor gas- en waterfitterq.
2e ]., 1 les.
Herhaling. Leidingen voor afval- en regenwater. Voorschriften. Vertinnen, galvaniseeren en emailleeren. Loodbranden.
2. CONSTRUCTIELEER
le j., 3 lessen.
Plaat- en pijpverbindingen. Pijpbeugels, expansiepijpen. Kranen en afsluiters. Dakbedekkingen, met aansluitende constructies als goten, dakramen, luchtkappen. Afvoerleidingen voor hemelwater. Aanleg van gas- en waterleidinginstallaties.
2e ]., 2 lessen.
Herhaling. Gas- en watermeters. Aanleg van sanitaire, verwarmings- en warmwaterinstallaties; samenstelling en werking van de hierbij voorkomende toestellen.
Voorschriften. Beginselen der kostprijsberekening.
C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN.
Ie en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. VAKTEEK EN EN
le ]., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Plaat- en pijpverbindingen. Opmeten en in teekening brengen van aanwezige voorwerpen en onderdeelen. Zink- en loodconstructies voor daken, goten en killen, met uitzettingen en afvoerbuizen, roosters en pijpbeugels. Letters, cijfers, opschriften en maten. 22



2e ]., 7 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen van het eerste leerjaar. Uitslaan van voorwerpen van metaalplaat. Dakbedekkingen en aansluitende con structies van koper, lood en zink. Aanleg van gas- en waterleidinginstallaties, met kranen, meters enz. Onderdeelen van sanitaire, verwarmings- en warmwaterinstallaties.
D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. KOPER-, LOOD- EN ZINKBEWERKEN EN PIJPFITTEN.
le j., 23 lessen.
Maken van voorwerpen, met toepassing van oefeningen in het afteekenen, vijlen, hakken, boren, steken, stanzen, knippen, snijden, zetten en buigen. Soldeer- en smeedoefeningen. Snijden en tappen van schroefdraad. Gieten van lood.
Kleuren, afwerken, polijsten van koper en brons. Uitgloeien van rood en geel koper. Harden. Vervaardigen van gereedschappen. Drijven van lood en zink. Verwerken van looden en compositiebuizen.
2e ]'., 26 lessen.
Voortzetting. Oefeningen in het kanten aanhalen, draad inleggen, felsen; het gebruik van plaatschaar, pons, plaatwals, kantbank, draai- en forceerbank, fels- en draadsnijmachine. Looden nokbekleedingen en opstanden. Bewerken van koperen, gegoten en stalen buizen. Sok- en flensverbindingen. Aansluiten van kranen, meters en toestellen van gas- en waterleidinginstallaties. Herstellen van leidingen en toestellen. Onderzoek van leidingen op dichtheid en verstopping. Aansluiten van sanitaire en verwarmingstoestellen. Vervaardigen van versteklij sten, lichtramen, luchtkappen, ventilatiekokers, ellebogen enz.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 7.
Aan- Leerjaar: . ... Vakken van onderwijs: ~~—^~—
duiding: J le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 6
1 Nederlandsehe taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 2
B VAKTHEORIE 4 3
1 Materialen en gereedschappen 1 1
2 Constructieleer 3 2
0 TEEKENEN 10 9
1 "Handteekenen en technisch schetsen . . 2 2
2 Vakteekenen 8 7
D WERKPLAATSOEFEN INQEN 23 26
1 Koper-, lood- en zinkbewerken en pijpf itten 23 26
Totaal aantal lestijden (maximaal) 44 44



AFDEELING MEUBELMAKERS.
Mm.
Lessen van 7/8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur. A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
1. NEDERLANDSCHE TAAL ENZ.
Als voor afd. SB.
2. REKENEN, STELKUNDE, MEETKUNDE.
Als voor afd. SB.
3. NATUUR- EN WERKTUIGKUNDE.
le ]., 1 les.
Natuur- en werktuigkunde. Als voor afd. SB.
2e j., 1 les.
Werktuigkunde. Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
le j., 1 les.
Houtsoorten: benaming, herkomst, eigenschappen en gebreken, handelsmaten en toepassingen. Verbindingsartikelen. Lijm. Kramerijen, hang-, sluit- en rolwerk. Triplex, multiplex. Politoer, was, beits, schellak. Gereed schappen.
2e ]., 1 les.
Herhaling. Overige in het meubelvak gebezigde materialen: metaal, marmer, glas. Fineer. Bespreking van verschillende bewerkingen, toegepast bij versiering: houtsnijden, houtbranden, inlegwerk enz. Arbeidswerktuigen. Meubelstijlen. Kennis van materialen, toegepast in aanverwante vakken. Stoffeeren, carrosseriebouw.
2. OONSTRUCTIELEER.
le ]., 1 les.
Houtverbindingen. Constructie van eenvoudige meubelen. Krimpklossen, wervels en andere bevestigingen. Beginselen van den bouw van carrosserieën voor bakfietsen en vrachtauto's.
2e ]., 1 les.
Betimmeringen. Constructie van kostbare meubelen. Toepassing van triplex, multiplex en fineer. Fabriekmatige vervaardiging van meubelen. Meubelbekleeding. 24



C. TEEKENEN.
1. HANDTEEKENEN EN TECHNISCH SCHETSEN
le en 2e ]., 3 lessen.
Als voor afd. SB; bovendien: schetsen van versieringsmotieven.
2. V AKTEEKEN EN.
le j., 8 lessen.
Gebruik der teekengereedschappen. Projectieteekenen. Het in teekening brengen van aanwezige houtverbmdingen, werkstukjes en meubelen. Letters, cijfers, opschriften en maten.
2e }., 7 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. Uitslagen van meubeldeelen. Eenvoudige carrosserieën en betimmeringen. Kostbare meubels.
D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
le j., 24 lessen.
Oefeningen in het zagen, schaven, steken, hakken en boren. Eenvoudige houtverbindingen. Vervaardiging van voorwerpen. Mschrijven. Onderhoud van gereedschappen. Slijpen van beitels, vooroefeningen voor het vijlen en stellen van zagen.
2e j., 26 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het le leerjaar.
Beitsen. Oefeningen in het droog- en natbehjmen. Plakwerk. Politoeren. Werkstukken als tafels, kasten, in verschillende houtsoorten. Gereedschappen. Eenvoudige carrosserieën. C. q. machinale houtbewerking; houtdraaien.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 8.
. Leerjaar:
,'T??* Vakken van onderwijs: i "
duiding: le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 7 5
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde | 1 I 1
B VAKTHEORIE 2 3
1 Materialen en gereedschappen 1
2 Constructieleer 1 "
C TEEKENEN 11 10
1 Handteekenen en technisch schetsen . . 3 3
2 Vakteekenen 8 7
D WERKPLAATSOEFEN I NOEN 24 26
1 Houtbewerking en meubelmaken .... 24 26
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING SCHILDERS.
Schi.
Lessen van 7)8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur. A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
1. NEDERLANDSCHE TAAL ENZ.
Als voor afd. SB.
2. REKENEN, STELKUNDE, MEETKUNDE.
Als voor afd. SB.
3. NATUUR- EN WERKTUIGKUNDE.
Als voor afd. Mm.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN.
le j., 2 lessen.
Kennis van verfstoffen, oliën, lakken, vernissen, beitsen en sausen; stopen droogmiddelen: herkomst, eigenschappen, gebreken en toepassingen. Voornaamste gereedschappen en werktuigen. Eigenschappen van houtsoorten. Kleurenleer.
2e ]"., 2 lessen.
Herhaling. Kennis van veel voorkomende materialen als: glas, bladmetalen, bronssoorten. Materialen voor schilderwerk met bijzondere eischen. Gebruik en onderhoud van klim- en steigermateriaal. Toestellen voor afbranden en voor verfspuiten. Lettertypen, heraldiek.
C. TEEKENEN.
le ]"., 12 lessen.
Gebruik van het teekengereedschap. Projectieteekenen. Vlakversieringen en eenvoudige lijnfiguren. Afwerken met lij ra- en waterverf. Letters en cijfers. Opmeten en teekenen van voorwerpen in rechthoekige projectie.
Beginselen van het natuurteekenen. Voornaamste perspectivische verschijnselen.
Perspectivisch teekenen van voorwerpen.
2e ]"., 12 lessen.
Voortzetting van de teekenoefeningen van het eerste leerjaar. Opschriften, reclames, versieringen. Toepassing van schabloon-techniek. Lettergroepen. Wandversiering. Uitwerken en vergrooten van ontwerpen.
Schetsen van voorwerpen naar model. Teekenen en styleeren van planten, bloemen, enz. 26



D. WERKPLAATSOEFENINGEN.
1. SCHILDEREN.
le ]., 23 lessen.
Opbinden en hanteeren van kwasten. Maken van stopverf en plamuur, aanmaken van verven. Schilderen van nieuw hout: gronden, stoppen, plamuren en in de verf schuren. Slijpen van puimsteen. Afverven in standolieverf: matverven en vernissen. Sausen en waterverven. Penseeloefeningen: letters, cijfers, opschriften; biezen en ornamenten.
Lazuur- en schabloontechniek.
2e }., 25 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. Het schilderen van nieuw en oud werk in lak- en papaververven; afbranden en loogen. Behandelen van blank hout: vullen, grondvernissen, shjpen en afvernissen. Glazenmaken. Schilderen van reclames en lichtbakken. Hout- en marmerimitaties. Aanbrengen van brons, zilver en goud. Beginselen van de spuittechniek. Schilderen op metaal, steen, glas en pleisterwerk. C. q. beginselen van het behangen.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 9.
Leerjaar:
, .,. Vakken van onderwijs: j
duiding:
le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS ^ 5
1 Nederlandsche taal enz 2 1
2 Rekenen, stelkunde, meetkunde .... 4 3
3 Natuur- en werktuigkunde 1 1
B VAKTHEORIE 2 2
1 Materialen en gereedschappen 2 2
C TEEKENEN 12 12
1 Teekenen 12 12
i j
D WERKPLAATSOEFENINGEN 23 25
1 .Schilderen enz 23 25
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



AFDEELING KLEERMAKERS. KI.
Lessen van 7/8 klokuur. Voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 4 lessen.
j = leerjaar; les = les per week van 7/8 klokuur.
A. ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS.
1. NEDERLANDSCHE TAAL ENZ.
le ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2e j., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
2. REKENEN.
le en 2e ]., 2 lessen.
Als voor afd. SB.
B. VAKTHEORIE.
1. MATERIALEN EN GEREEDSCHAPPEN, VAKKENNIS.
le j., 2 lessen.
Kennis van kleedingstoffen en andere door den kleermaker gebezigde materialen; hun herkomst, handelsmaten; eigenschappen, kenmerken, gebreken en toepassing. Gereedschappen, naaimachines, persijzers.
2e 2 lessen.
Herhaling. Eenig begrip van textieltechniek. Fournituren. Confectie en de daartoe gebezigde machines. Het lezen van patronen.
C. TEEKENEN.
1. HAND- EN VAKTEEKENEN.
le ]'., 2 lessen.
Teekenen van eenvoudige figuren en onderdeelen uit het vak. 2e ]., 2 lessen.
Opmeten en uitslaan van gegeven modellen en onderdeelen van kleedingstukken. 28



D. WERKPLAATSOEFEN I NOEN.
1. KLEERMAKEN.
le j., 36 lessen.
Hanteeren van de naald; rijg- en naaisteken, rechte naad. Hanteeren van het persijzer. Inzetten van stukken. Stoppen. Stikken. Maken van knoopsgaten, zakken, kleppen, splitten, opslagen. Pikeeren. Eenvoudige kleedingstukken.
2e j., 36 lessen.
Voortzetting van de oefeningen van het eerste leerjaar. In elkaar zetten en afwerken van kleedingstukken. Keeren en herstellen.
TABEL DER WEKELIJKSCHE LESTIJDEN (VAN 7/8 KLOKUUR).
TABEL 10.
Leerjaar:
, .aP" Vakken van onderwijs: —.
duidmg: le 2e
A ALGEMEEN VORMEND ONDERWIJS 4 4
1 Nederlandsche taal enz 2 2
2 Bekenen 2 2
B VAKTHEORIE 2 2
1 Materialen en gereedschappen 2 2
i -j
0 TEEKENEN 2 2
1 Hand- en vakteekenen 2 2
D WERKPLAATSOEFENINGEN 36 36
1 Kleermaken enz 36 36
I I
Totaal aantal lestijden (maximaal) ... 44 44



III. RONDZENDBRIEVEN VAN DEN MINISTER VAN ONDERWIJS, KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN BETREFFENDE DEN CURSUSDUUR VAN DAGAM BACHTSSCHOLEN.
Bij de rondzendbrieven, welke bieronder zijn afgedrukt, heeft de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen de tabellen en de omscluijving van de leerstof, vermeld onder II, ter kennis gebracht van de besturen van gesubsidieerde dagambachtsscholen, waarvan de cursus moet worden ingekrompen, en van de gemeenten, welke zoodanige scholen in stand houden.
's-Gravenhage, 18 Juli 1935, n°. 13377 H, afd. N. O.
Bij de geleidelijke omzetting van den cursus in een tweejarigen kan het volgende tot richtsnoer dienen:
1. Aantal lesuren per week.
Bij Uw voorstellen tot wijziging van het leerplan kan de tabel der lestijden voor den tweejarigen cursus een maximum van 38% lesuren (van 60 minuten) per week per leerling tellen.
2. Verdeeling der lestijden.
Hiervoor wordt verwezen naar de bijlage. Bij de verdeeling is gerekend op de volgende schooltijden:
voormiddags (6 maal) en namiddags (5 maal) 3% uur, verdeeld in 4 lestijden van 7/8 klokuur.
8. Vermijding van tijdelijke stijging van het totaal aantal leeraarlesuren.
Bij de invoering van het tweejarige leerplan, waarmede een kleine toename van het aantal wekelijksche lesuren van het eerste jaar gepaard gaat, dient die vermeerdering gecompenseerd te worden door eenige vermindering van de aantallen wekelijksche lesuren van het tweede en het derde leerjaar, waarvan de leerlingen nog den driejarigen cursus volgen. Op die wijze kunnen een tijdelijke stijging van het totaalbedrag aan personeelskosten en een overbelasting van de leeraren gedurende het overgangstijdperk worden voorkomen. De Rijksbegrooting laat deze stijging niet toe; bovendien zou t.z.t. de aanpassing, wat de personeelsformatie betreft, moeilijker worden.
4. Personeel.
o. Voor scholen of afdeelingen van scholen, voor welke een verdere groote toename van leerlingen niet te verwachten is, dient men zoo mogelijk bijtijds voorzieningen te treffen, teneinde de aanpassing van de personeelsformatie zoo vlot mogelijk te doen geschieden.
6. In eventueele vacatures voor leeraarsbetrekkingen, welke een blijvend karakter dragen, ware zoo mogelijk te voorzien door benoeming van reeds bij het nijverheids30



onderwijs in vasten dienst zijnde leeraren, wier betrekking gevaar loopt te worden opgeheven. Te dezer zake is het wel aangewezen van te voren overleg te plegen met de inspectie van het nijverheidsonderwijs.
c. De aanstelling van leeraren en verder personeel, die op het tijdstip van hun sollicitatie niet reeds in vasten dienst bij het nijverheidsonderwijs werkzaam zijn (met uitzondering van wachtgelders, wier wachtgeld ten laste van het Rijk komt), kan voorshands slechts een tijdelijk karakter dragen.
Bij eventueele oproepingen en bij het geven van inlichtingen aan sollicitanten dient op de tijdelijkheid van de betrekking de nadruk te worden gelegd.
d. Thans reeds in tijdelijken dienst zijnde leeraren, voor wie de tijdelijkheid der geldende aanstelling haar grond vindt in een proeftijd, en wie bij gebleken geschiktheid, bekwaamheid en toewijding een vaste aanstelling in uitzicht is gesteld, kunnen wanneer daartoe inderdaad termen aanwezig zijn, voor een vaste aanstelling worden voorgedragen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, a.i.
J. R. Slotemaker db Bruïne.
's-Gravenhage, 5 Augustus 1935.
n°. 13900. Afd. N. O.
In aansluiting op mijn brief van 18 Juli 1935, n°. 13377 H, afdeeling N. O., betreffende de geleidelijke omzetting van den driejarigen cursus van dagambachtsscholen in een tweejarigen, doe ik TJ hierbij toekomen een schema, dat TJ tot leidraad kan dienen bij het ontwerpen van een nieuw leerplan voor Uw school.
Bi zie Uw ter zake van dat leerplan in te dienen voorstel gaarne ter goedkeuring tegemoet.
In verband met de bijgaande ontwerp-leerplannen merk ik nog het volgende op:
1. Normalisatie- en veiligheidsvoorschriften.
Het ligt in de bedoeling, hiermede overal waar het mogelijk is en pas geeft, bij het onderwijs rekening te houden. Dit is niet afzonderlijk bij de leerplannen vermeld.
2. Niet dlcteeren.
Bij de bepaling van den omvang van de leerstof is er op gerekend, dat met het verouderde dicteerstelsel geheel wordt gebroken. Het dicteeren van allerlei technische leerstof kan men moeilijk onderwijs geven noemen.
3. Huiswerk.
Bij het omschrijven van de leerstof van de daarvoor in aanmerking komende vakken is er rekening mede gehouden, dat de leerlingen regelmatig eenig huiswerk maken, hetwelk door de betreffende leeraren wordt gecorrigeerd. Dit heeft volgens ervaring ook bij ambachtsscholen een zeer goeden invloed op den gang van zaken, met name op de belangstelling, den ijver en de vorderingen der leerlingen, voor zoover deze leervakken betreft.
4. Teekenen.
Het zelf doen dient hierbij op den voorgrond te staan, ook in dien zin, dat weinig en dan slechts aanvankelijk naar voorbeelden geteekend wordt. Geen copieerwerk dus. Wat de afwerking van de teekeningen betreft dient het „inkten" zooveel mogelijk achterwege te blijven.



5. Samenvoeging van leerlinggroepen.
Indien het noodzakelijk is, bij kleine leerlinggroepen, om combinaties van dergelijke groepen te vormen voor verschillende leervakken, dient de omschrijving van de leerstof in het leerplan voor die gecombineerde groepen, voor den duur van de geldigheid van den lesrooster, gedurende welken gecombineerd, wordt, daarmede rekening te houden (bijv. combinatie van het eerste leerjaar der af deelingen SB en AM voor de leervakken „materialen en gereedschappen").
6. Leergangen.
Voor de verschillende leervakken zullen nieuwe leergangen geleidelijk dienen te ontstaan, aan de hand van de nieuwe leerplannen. Het verdient m.i. aanbeveling, dat de verschillende scholen te dezen opzichte met eikaars meeningen en ervaringen rekening houden, niet om uniforme leergangen voor de verschillende leervakken of afdeelingen te bereiken, doch in dien zin, dat op den duur slechts werkelijk gemotiveerde groote verschillen hierbij optreden, waarvan men zich inderdaad rekenschap heeft gegeven, en die gegrond zijn op de voorhanden plaatselijke en regionale behoeften, dan wel op het verschil van inzicht in opvoedkundigen,- onderrichtenden of technischen zin. Overleg, indien mogelijk van blijvenden aard, in dezen zin tusschen de verschillende „vakgroepen" bij het ambachtsonderwijs acht ik raadzaam.
De inspecteurs van het nijverheidsonderwijs zullen hierbij gaarne medewerking verleenen.
Ten deze moge ik nog opmerken, dat soortgelijk overleg elders, o.a. bij het nijverheidsonderwijs voor meisjes, reeds zeer goede vruchten ten bate van de hoedanigheid van het onderwijs heeft afgeworpen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
j. B. Slotemaker de Bruïne.