I KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK^ ^ 0253 1462 LEESZAAL WERK GESCHRIFTEN UITGEGEVEN DOOR DE CENTRALE VEREENIGING VOOR OPENBARE LEESZALEN EN BIBLIOTHEKEN 12 1 REGELS VOOR DE ALFABETISCHE RANGSCHIKKING DER TITELBESCHRIJVINGEN VOLGENS HOOFDWOORDEN VASTGESTELD DOOR DE RIJKSCOMMISSIE VAN ADVIES INZAKE HET BIBLIOTHEEKWEZEN DERDE GEWIJZIGDE DRUK UITGEVERSFONDS DER BIBLIOTHEEKVEREENIGINGEN (POSTGIRO 138386) 's-GRAVENHAGE NOVEMBER 1937 PRIJS f 0.40 VOORWOORD De Rijkscommissie van Advies inzake het Bibliotheekwezen stelde in hare vergadering van 22 October 1927 een sub-commissie in, welke opdracht ontving, regels te ontwerpen voor de alfabetische rangschikking der titelbeschrijvingen, als vervolg op de in 1924 door de Rijkscommissie vastgestelde "Regels voor de titelbeschrijving Over de algemeene toepassing dezer nieuwe Regels kan hetzelfde worden gezegd als over gene. De toepassing zal evenzeer geleidelijk in de nederlandsche bibliotheken dienen te geschieden. Ook hier zullen de jongere Openbare Leeszalen waarschijnlijk eerder dezen gids volgen dan de oudere Openbare Bibliotheken. Voor de opleidingscursussen van leeszaalpersoneel zullen zij onmiddellijk een grondslag bij het onderwijs worden. In deze Regels zijn slechts hoofdzaken vastgelegd. In de praktijk zal men meermalen naar eigen inzicht dienen aan te vullen wanneer geen "regels" gegeven worden of gegeven kunnen worden. Ook in dit opzicht sluit deze publicatie bij haar voorgangster aan. Waar het pas gaf is naar de paragrafen van de parallelle uitgave verwezen: R. T. is "Regels Titelbeschrijving", R. A. is "Regels Alfabetische Rangschikking". April 1929. De tweede druk der "Regels" verscheen, nagenoeg ongewijzigd, in September 1932. In hare vergadering van 17 October 1936 besloot de Rijkscommissie aan een sub-commissie op te dragen, voorstellen in te dienen tot aanvulling en wijziging voor zoover de opgedane ervaring daarvan de wenschelijkheid had getoond. De gelegenheid is aangegrepen om de stof overzichtelijker te groepeeren. De wijzigingen betreffen in hoofdzaak § 13 (oud) = § 13 (nieuw), § 26 (oud) = § 14, al. 5 (nieuw) en § 28, al. 5 (oud) = § 20, al. 2 sub e (nieuw). Een punt van nadere overweging maakt alsnog de alfabetiseering van tijdschriften en serietitels uit. Op § 13, 14 en 15 is derhalve te zijner tijd een aanvulling te verwachten. Na behandeling der voorstellen in de vergaderingen der Rijkscommissie van 24 April en 16 October 1937 werd de eindredactie in de laatstgenoemde vergadering vastgesteld. November 1937 OVERZICHT It Het Rangwoord, zijn vorm en schrijfwijze. tSlz. § 1 : Hoofdwoord = Rangwoord 7 § 2: Kunstmatig gevormde woorden 7 § 3 : Gekoppelde woorden 8 § 4 : Weggelaten woorden 8 § 5: Afgekapte woorden 9 § 6: Afgekorte voorvoegsels en achternamen 9 § 7 : Cijfers 10 § 8: Afwijkende letterteekens 10 II: Rangschikking van rangwoorden. A: Ongelijkluidendheid van eerste rangwoorden. § 9: De rangschikking 11 § 10: Gedeeltelijke gelijkluidendheid 12 B: Gelijkluidendheid van eerste rangwoorden. § 11 : Zonder en met omgezet gedeelte 12 § 12: "Tweede"-rang woorden 13 § 13: Zonder omgezet gedeelte 13 § 14: Omgezet gedeelte 14 § 15 : Omgezet gedeelte met aansluitende woorden . 17 § 16: Grammaticale verschillen 17 § 17: Toevoegsels 18 § 18: Kunstmatige toevoegsels 18 III: Rangschikking onder rangwoorden. § 19: Bijbels 20 § 20: Werken van eenzelfden schrijver 20 REGELS VOOR DE ALFABETISCHE RANGSCHIKKING DER TITELBESCHRIJVINGEN VOLGENS HOOFDWOORDEN HOOFDSTUK I Het Rangwoord, zijn vorm en schrijfwijze § 1. Hoofdwoord = Rangwoord. 1. Bij de alfabetische rangschikking krijgt het hoofdwoord der titelbeschrijving of der verwijzing de waarde van eerste rangwoord. Vgl. R. T. § 10 en 35. 2. Bij gelijkluidendheid van eerste rangwoorden worden andere, ongelijkluidende woorden uit de titelbeschrijving aangewezen of aan de titelbeschrijving toegevoegd, die de waarde krijgen van tweede rangwoord. Vgl. R. A. § 13—17. 3. Is het hoofdwoord onvolledig naar vorm of schrijfwijze, dan wordt gehandeld overeenkomstig R. A. § 2—8. § 2. Kunstmatig gevormde woorden. 1. Afzonderlijke letters en lettercombinaties, die geen woorden in eigenlijken zin zijn, worden als rangwoord geacht een woord te vormen. Vgl. R. T. § 37. Voorbeeld. ABC code = Abc code. A.C.O.P. = Acop. P.v.d.R. = Pvdr. 2. Aan achternamen voorafgaande voorletters worden als rangwoord niet geacht tezamen een woord te vormen. Vgl. R. A. § 14, al. 5. Voorbeeld. H. P. Berlage herdacht = H. P. Berlage herdacht. niet Hp Berlage herdacht. 3. Afgekorte praedicaten, academische en andere titels en betitelingen worden als rangwoord geacht voluit te zijn geschreven. Voorbeeld. Bn. Sloet als oeconoom = Baron Sloet enz. Mr. Willem Bilderdijk = Meester Willem enz. Mgr. Nolens herdacht = Monseigneur Nolens enz. Mevr. Bosboom-Toussaint = Mevrouw Bosboom enz § 3. Gekoppelde woorden. 1. In het spraakgebruik als gekoppeld gevoelde woorden, onverschillig of de deelen al dan niet door een koppelteeken verbonden geschreven zijn, worden als rangwoord geacht één woord te vormen. Vgl. R. T. § 41. Voorbeeld. Compte-rendu = Compterendu. Proces verbaal = Procesverbaal. Studenten Almanak = Studentenalmanak. Blauwe regen - Blauweregen. Parker Society = Parkersociety. London News = Londonnews. New York = Newyork. Nieuw-Guinea = Nieuwguinea. Sint-Gregoriusblad = Sintgregoriusblad. St. Janskerk = Sintjanskerk. OPMERKING 1. Deze regel geldt niet voor samengestelde achternamen. Vgl. R. A. § 10, al. 1 en § 14, al. 4. OPMERKING 2. Voorvoegsels Fitz, Mac, Saint: vgl. R. A. § 6, al. 2. § 4. Weggelaten woorden. 1. Indien een gedeelte van een rangwoord door een weglatingsteeken is aangeduid omdat ook het volgende woord datzelfde gedeelte bevat, wordt het rangwoord geacht voluit te zijn geschreven. Voorbeeld. Naam- en ranglijst = Naamlijst en ranglijst. § 5. Afgekapte woorden. 1. Indien het eerste deel van een rangwoord door een enkele letter met een voorafgaand afkappingsteeken is aangeduid, wordt die letter bij de rangschikking verwaarloosd. Voorbeeld. 's-Gravenhage, gerangschikt als Gravenhage. OPMERKING. De afkappingen 't en d' voor "het" en "de" staan, als toevoegsels (vgl. R. T. § 26) in het omgezette gedeelte- 't Hooft = Hooft, 't. d'Ubervilles = Ubervilles, d'. § 6. Afgekorte voorvoegsels van achternamen. 1. De tot den achternaam gerekende voorvoegsels worden, indien zij afgekort geschreven zijn, geacht voluit te zijn geschreven. Voorbeeld. Mc, M' = Mac. S., St. = Sanctus, Saint, Sankt, Sint. 2. Onverschillig of de naamdeelen al dan niet aaneengeschreven, of al dan niet met een koppelteeken verbonden zijn, worden zij geacht aaneengeschreven te zijn. Vgl. R. A. § 3, en R. A. § 14, al. 4. Voorbeeld. Fitz Gerald = Fitzgerald. Fitzmaurice = Fitzmaurice. Mac Auly = Macauly. (Macé) = (Macé). Mc Gill = Macgill. M hanan = Machanan. St.-Clair = Saintclair. Se-Marthe = Saintemarthe. S. Emilion = Saintémilion. (Saintine) = (Saintine). Saint-Simon = Saintsimon. § 7. Cijfers. 1. In cijfers geschreven rangwoorden worden geacht voluit als woord geschreven te zijn in de taal en op de wijze van de taal, waarin de titel is gesteld. Voorbeeld. 1815 [resp. MDCCCXV], een merkwaardig jaar = Achttienhonderd vijftien, enz. 1815, une année importante = Mil huit cent quinze, enz.; of: Dix huit cent quinze, enz. 1001 nacht = Nacht, Duizend en één. XII goede boerden = Boerden, Twaalf goede. § 8. Afwijkende letterteekens. 1. Rang woorden, met andere dan latijnsche letterteekens geschreven, worden geacht met de gelijkwaardige latijnsche geschreven te zijn. Vgl. R. T. § 4. Voorbeeld. ÏÏ^XTÜv = Platoon. (Zie ook R. T. § 19, al. 2). 2. Het volgens R. T. § 5 ongewijzigd overgenomen umlautteeken en het als duitsch umlaut-teeken overgeschreven deensche gestreepte teeken, worden bij de alfabetische rangschikking geacht met het letterteeken e opgelost te zijn. — Het zweedsche °-teeken wordt met het letterteeken a opgelost. Voorbeeld. Blatter, gerangschikt als Blaetter. Kobenhavn (geschreven Köbenhavn), gerangschikt als Koebenhavn. Aberg, geschreven en gerangschikt als Aaberg. 3. Andere diakritische teekens worden bij de rangschikking verwaarloosd. Voorbeeld. v v Sevcik = Sevcik. Ibanez = Ibanez. Gar^on = Garcon. Francé = France. Grève = Greve. Paquier = Paquier. HOOFDSTUK II Rangschikking van Rangwoorden A Ongelijkluidendheid van eerste rangwoorden § 9. Rangschikking. 1. De rangschikking van ongelijkluidende rangwoorden geschiedt door deze op zoodanige wijze te ordenen, dat de eerst-voorkomende afwijkende letters een opvolging aannemen, overeenstemmend met de opvolging der letters in het nederlandsche alfabet. N ierst'rasz OPMERKING 1. Deensch-noorsche ae en deensche 0, die in het deensch-noorsche alfabet achteraan komen, worden gerangschikt op de plaats, welke ae en oe volgens de rangorde van het nederlandsche alfabet innemen. OPMERKING 2. De letterteekens y en ij (ooki+j) worden bij de rangschikking niet onderscheiden. Voorbeeld. 1. Bylandt, van. 2. Bylaws. 3. Bijleveld. 4. Bi joux. 5. Byzantium. Voorbeeld. \ L u the r / M ^ a n f r e d M ( o