C27











SEBASTOPOL. i.





Blauwe Bibliotheek.
onder leiding van L. SIMONS.
Graaf LEO TOLSTOJ
SEBASTOPOL.
I.
Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur. — Amsterdam.





INLEIDING.
Leo Tolstoy was uit den Kaukasus in iet vaderland teruggekeerd. Hij was soldaat en kon zich — na de kleine schermutselingen met de ongetemde stammen in het gebergte — niet onttrekken aan de deelname aan den geweldigen volkerenkrijg, waarvan de Krim het schouwspel werd. Voor Sebastopol viel de beslissing in dezen ongelijken strijd, welken Rusland voerde tegen twee groote Westersche mogendheden.
Den 23sten September hadden de Russen hun heele Zwarte Zee-vloot laten zinken om een aanval van de zeezijde onmogelijk te maken en generaal Totlebens kunst had door versterking met forten en bastions de vesting schier onneembaar gemaakt. Doch de onafgebroken beschieting en de menschenlevens, welke deze kostte, het afsnijden van den toevoer van levensmiddelen en de totale uitputting van het Russische leger hadden eindelijk den 27sten Augustus 1855 na een vreeselijke bestorming de overgave der vesting ten gevolge.
De jonge officier had al het lijden van de Russische troepen mee doorgemaakt en wel in het vierde bastion, een der gevaarlijkste punten van de belegerde vesting. En, gewend als hij was hetgeen hij beleefde vast te leggen in dichterlijke uitbeelding, vatte Leo Tolstoy ook de lijdensdagen van Sebastopel samen in drie machtige tafreelen, welke iedere Rus met stijgende bewondering las, terwijl nog de heldenmoed daarginds vergeefs om de zege streed. Keizer Nikolaas zelf, de bewerker van deze nationale ramp, werd begeesterd door het werk van den jongen officier en hij gaf bevel hem niet op die gevaarlijke plaats te laten, ten einde het leven te redden van iemand, wiens talent een grootsche toekomst beloofde.
Tolstoy koos voor zijn tafereelen, het begin, het hoogtepunt en het einde van den strijd om Sebastopol en noemt ze naar den tijd, waarin ze spelen: Sebastopol in December,
Sebastopol in Mei, Sebastopol in Augustus. Uit deze drie tijdschilderingen spreekt in gloedvolle taal het diepe meevoelen met het lijden des volks, bewondering voor zijn onwankelbare moed en standvastigheid, groote droefheid over den waan, die de volkeren tot oorlog brengt, geringschatting voor eigenschappen, welke een kunstmatig opgekweekte opvatting deugden noemt — in één woord al de grondprinciepen der Tolstoyaansche ethica, die in zijn andere novellistische werken eveneens tot uiting komen en die eerst, toen de schrijver bijna zestig jaar was, zich zouden verdichten tot een stelselmatige wereldbeschouwing.
Doch in weerwil dat de inhoud schijnbaar een bepaalde zedelijke strekking heeft, is de schildering uiterst rustig en zakelijk. De dichter prijst niets als goed, brandmerkt niets als kwaads. Bij zijn schilderingen van heldenmoed wil hij niet aanzetten tot nastreven, hij wil niet afschrikken van het kwade door schrikwekkende voorstellingen van ontzettende feiten, zelfs riet bij het uitbeelden der afzonderlijke personen, die hij handelend opvoert, toonbeelden van krijgsmansdeugden of afschrikkende voorbeelden van het tegenovergestelde geven. De menschen kunnen niet allen „de booswichten of de helden der vertelling zijn."
„De held van mijn verhaal," zegt Tolstoy, „dien ik met de gansche kracht mijner ziel liefheb, dien ik mij bevlijtigde af te malen in zijn gansche schoonheid, die altijd mooi geweest is en het ook altijd zijn zal — dat is de Waarheid."
Schijnen in dit opzicht de tafreelen uit den strijd om Sebastopol al eenigszins kunstelooze schilderingen der werkelijkheid — de weldoordachte kunst van den schrijver spreekt duidelijk in de klimax, die er ligt in de keuze der drie momenten, die beslissend waren in dezen oorlog: het eerste begin, de ommekeer en het tragische slot.


Alle drie schetsen zijn geschreven onder den indruk der Sebastopolsche lijdensdagen zelf in de jaren 1854 en 1855. Tusschen haar ligt alleen het sehrijven der korte vertelling: „Het hout kappen."
De kritiek ontving vol bewondering deze schetsen uit Sebastopol. Ze waren het eerste werk van Tolstoy, dat een algemeen en onaangevochten succes had. Het lezende Rusland zag in de poëtische schilderingen van graaf Tolstoy méér dan alleen interessante daadzaken, weergegeven door een ooggetuige, méér dan het geestdriftige verhaal van heldenfeiten, die zelfs den koelsten uienseh hadden kunnen meesleepen : iedere
lezer zag er in de verheerlijking van de nationale dapperheid en het vereeuwigen der gedachtenis daaraan.
Nooit had Rusland voorheen zulke schilderingen van het soldatenleven gekend. Skobelefl's veelgelezen verhalen waren ontstaan onder het vooroordeel eener vaderlandsliefde, die alles mooi doet schijnen en ze zijn scheppingen van een middelmatig dichter. Tolstoy streefde naar getrouwe uitbeelding der werkelijkheid en bezat tegelijk de macht om ook aan het alledaagsche een verheven karakter bij te zetten.
R. L.


SEBASTOPOL.
Sebastopol in December 1854.
Juist begint het morgenrood den horizon boven den berg Sapoen te kleuren. De donkerblauwe zee heeft reeds het donkeren gewaad van den nacht afgelegd en wacht slechts de eerste zonnestralen om in glanzende kleuren te schitteren. Uit de baai blaast een koude wind en komen nevels aandrijven: er ligt geen sneeuw, de grond is zwart, maar de scherpe ochtendvorst doet het aangezicht pijn en doet den bodem onder de voeten kraken. Alleen het verre, onophoudelijke gemurmel der golven, bij tusschenpoozen door het gerommel van het geschut in Sebastopol afgewisseld, verstoort de stilte van den morgen. Op de oorlogschepen is nog alles stil. Het is acht uur. Aan de noordzijde wijkt de stilte des nachts langzamerhand voor het bedrijvige werk van den dag; hier marcheert een aflossing soldaten en men hoort het kletteren van hun geweren; daar ijlt een geneesheer naar zijn hospitaal, ginds kruipt een soldaat uit zijn aarden hut, wascht het gebruind gelaat niet het ijskoude water en, het gelaat naar het purperen Oosten gewend, doet hij zijn gebed, daarbij snel eenige malen het teeken [des kruises makend. Een groote, zware, Tartaarsche boerenwagen, door kameelen getrokken, rijdt knersend naar het kerkhof, waar men de bloedige lijken, die er tot aan den rand in opgestapeld zijn, gaat begraven. . . .
De haven naderende, worden onze reukorganen onaangenaam aangedaan door allerlei eigenaardige geuren:
van steenkolen, mest, vochtigheid en vleesch. Duizenderlei verschillende voorwerpen liggen aan den haven opgestapeld: hout, meel, schanskorven en vleesch. Soldaten van verschillende regimenten, sommigen niet geweren en ransels bij zich, anderen zonder geweren of ransels, verdringen zich hier, zij rooken, twisten onder elkaar en sjouwen vrachten op de stoomboot, welke aan den houten steiger onder stoom ligt en gereed is te vertrekken; kleine partikuliere vaartuigen, vol met allerlei menschen, soldaten, matrozen, kooplieden en vrouwen, komen aan de landingsplaats aan of vertrekken.
— Hierheen, uw Edelheid! naar de Grafskaya, en twee of drie gepensioneerde matrozen staan in hunne booten op en bieden ons hunne diensten aan.
Wij kiezen dien, welke het dichtst bij ons is, stappen over het halfvergane lijk van een zwart paard heen, dat dicht bij de boot in den modder ligt en gaan aan het roer zitten. Wij verlaten den oever: rondom ons glinstert de zee in de morgenzon, voor ons zien we den ouden matroos met kemelsgaren overjas en een jongen, blonden knaap, die zwijgend ijverig de riemen hanteeren.
Wij zien de schepen met hunne gestreepte rompen, welke zeilree in de baai verspreid liggen; de sloepen, welke als zwarte stippen over de glinsterende, azuurblauwe golven varen, en aan de overzijde, de inooie lichtgeverfde huizen der stad, welke door de helroode stralen der morgenzon gekleurd worden; wij zien de blanke streep van * schuim om het havenhoofd en om de gezonken schepen, waarvan de zwarte toppen


der masten hier en daar d roefgeestig |' uit het water opsteken, onze blik j ontmoet verweg de vijandelijke vloot, i welke in het krisstallijn verschiet i der zee werkeloos voor anker ligt en eindelijk de zilte droppels uit de schuimende golven; we hooren het eentonige geluid der stemmen, dat over het water tot ons komt, en het majestueuze gedonder van het geschutvuur, dat te Sebastopol aldoor in kracht schijnt toe te nemen. Bij de gedachte, dat ook wij te Sebastopol zijn, wordt onze geheele ziel met een gevoel van trots en moed vervuld en het bloed stroomt ons sneller door de aderen.
— Uw Edelheid, recht op de Koustantijn aan, zegt de oude matroos tot ons, terwijl hij zich omkeert om de richting na te gaan, welke wij de boot geven, het roer naar links!
— Kijk, hij heeft nog al zijn kanonnen, zegt de jongen met de blonde haren, terwijl de boot langs de zijden van het vaartuig glijdt.
— Dat moet wel, hij is geheel nieuw, Korniloff heeft er op gevaren, merkt de oude op, die eveneens het oorlogschip monstert.
— Hé, wat is die gesprongen! roept de knaap na een lang stilzwijgen uit, terwijl hij naar een klein, vluchtend rookwolkje staart, en dat plotseling, vergezeld van het harde geluid van een ontploffende granaat, juist boven de zuidelijke baai aan den hemel verschenen is.
— Hij schiet van daag uit een nieuwe batterij, voegde de matroos er aan toe, onverschillig in zijn handen spuwende.
— Kom, Nichka, aan de riemen, laten wij die sloep zien voorbij te komen.
En ons kleine vaartuig ijlt sneller
'oorwaarts over de uitgestrekte golvende vlakte van de baai, laat nderdaad de zware sloep, die beladen s met zakken en door ongeoefende ioblaten onhandig voortgeroeid wordt, ichter zich en komt eindelijk aan and te midden van een groot aantal schepen, welke in den Grafskayalaven aan den oever vastgemeerd .iggen. Op de kade beweegt zich jen luidruchtige menigte op en neer: soldaten met hunne grijze kapotjassen, matrozen met hunne zwarte wintermantels en vrouwen in bontgekleurde kleederen. Oude boerinnen verkoopen brood, de boeren, met samovars, bieden warme „sbitjen"*) te koop aan. Hier ziet men op de eerste treden van de trap, die naaiden wal voert, bont door elkander verroeste kogels, bommen, kartetsen en gegoten ijzeren kanonnen van verschillend kaliber; daar, een weinigverder op een ruime open plaats liggen groote balken, affuiten en slapende soldaten; verder paarden, karren, caissons en groengeverfd bestormingsmateriaal der infanterie. Soldaten, matrozen, officieren, vrouwen en kinderen bewegen zich dooreen; boerenkarren met hooizakkeu en tonnen beladen komen aanrijden, hier ziet men een Kozak te paard en een officier, ginds rijdt een generaal in een droschke. Rechts in de straat verheft zich een barrikade, waarvan de schietgaten voorzien zijn van kanonnen van klein kaliber, waarnaast een matroos zijn pijpje zit te rooken. Links staat een mooi huis, met Romeinsche cijfers in zijn gevel, soldaten met bloedbevlekte draagbaren staan ervoor, overal zien we de treurige sporen
*) Volksdrank, uit water, honig en laurierbladen bereid.


vau het kampleven in oorlogstijd. I)e eerste indruk is ontegenzeggelijk de onaangenaamste, de vreemde mengeling van het stadsleven met dat van het kamp, van een sierlijke stad met een modderig bivak, is niet slechts leelijk, maar treft ons als een afzichtelijke tegenstrijdigheid; het schijnt ons zelfs toe, alsof alle menschen verschrikt en onrustig rondloopen en niet weten wat ze doen moeten.
Beschouwen we echter eens oplettend het wezen der menschen, die zich om ons bewegen, dan komen we tot een heel andere meening. Nemen we dien soldaat eens goed op, die zijn drie bruintjes gaat drenken en onderwijl zoo rustig neuriet, dat men 't hem aanziet, dat hij niet zal verdwalen in die menigte, welke feitelijk niet bestaat voor hem; hij gaat geheel in zijn bezigheid op en zal zijn plicht, welken ook, vervullen, zijn paarden naar het wed brengen of een kanon voortslepen, beide met evenveel kalmte en onverschilligheid, alsof hij te Toela of te Saransk was. Wij vinden diezelfde uitdrukking op het gelaat van den jongen officier, die ons met zijn onberispelijk witte handschoenen voorbij gaat, van dien matroos, die op de barrikade zit te rooken, van deze soldaten, die als dragers gebezigd worden, en met hunne baren wachten bij den ingang van het voormalige casino, ja zelfs op het gelaat van het jonge meisje, dat de straat oversteekt en van den eenen steen op den anderen wipt, om haai' rose jurk niet vuil te maken.
Wanneer wij voor de eerste maal in Sebastopoi komen, worden we beslist teleurgesteld. Tevergeefs zoeken we op eenig gelaat sporen van onrust, van verwarring waar te
nemen, en van geesdrift, van doodsverachting, of van vastberadenheid merken we evenmin iets. Wij zien gewone menschen aan hun gewone werk bezig, en we maken ons zelf misschien het verwijt overdreven opgewonden te zijn geweest, we gaan twijfelen aan de juistheid der ideeën, die we ons van den heldenmoed der verdedigers van Sebastopol gevormd hadden, afgaande op verhalen en beschrijvingen en zelfs twijfelen we aan wat we aan de noordzijde der stad zagen en hoorden. Maar beklimmen we, alvorens te gaan twijfelen, het bastion en laten we de verdedigers van Sebastopol gaan zien op de schouwplaats zelve der verdediging; oi treden wij liever nog dadelijk dat huis daartegenover binnen, dat vroeger het casino van Sebastopol was en aan welks deur de ziekendragers staan; daar zullen wij de verdedigers van Sebastopol zien, daar zullen wij schrikkelijke, treurige, grootsche, verbazingwekkende en zielverheffende tooneelen zien.
We gaan de groote zaal van het Casino binnen. Nauwelijks hebben we de deur open gedaan of het gezicht en de lucht van veertig a vijftig geamputeerden, van wie sommigen op britsen, de meesten op de vloer liggen, beklemmen ons de borst. We mogen niet toegeven aan liet gevoel, dat ons op den drempel der kamer terughoudt: dat is geen nobel gevoel, laat ons vrijmoedig naderen en ons niet schamen omdat wij deze martelaren zijn komen zien, schamen we ons tot hen te gaan en met hen te spreken: die ongelukkigen zien gaarne een medelijdend gezicht, vertellen gaarne hun lijden, hooren gaarne woorden van liefde en


barmhartigheid. ;We willen midden tusschen de bedden heen loopen en ■ een gezicht zoeken, dat minder somber en minder door pijn verwrongen is, iemand naar wien wij kunnen gaan om met hem te praten.
— Waar zijt gij gewond? vrager we aarzelend aan een oud, vermagerd soldaat, die op een brits zit en wiens trouwhartige blik ons volgt en ons schijnt uit te noodigen hem te naderen. Ik zeg: we vragen hem dat aarzelend, omdat het zien van iemand, die lijdt, niet alleen een levendig medelijden inboezemt, maar bovendien vrees hem mogelijk te kwetsen, en ook diepen eerbied voor den lijder.
— Aan het been, antwoordt de soldaat, maar tegelijk merken we aan de plooien van zijn deken, dat het been tot boven de knie is weggenomen. — Goddank, voegt hij er "bij, ik zal nu uit het lazeret ontslagen worden.
— Zijt ge lang geleden gewond?
— Ja, voor zes weken, uw Edelheid.
— Hebt ge nog pijn?
— Neen, nu niet meer, heel niet; alleen is het alsof de kuit me pijn doet als het slecht weer is.
— Hoe en waar zijt ge gewond?
— Op het vijfde bastion, uw Edelheid, gedurende het eerste bombardement; ik had juist een kanon gericht en wilde naar een ander schietgat gaan, toen ik plotseling iets aan mijn voet gevoelde, ik dacht in een gat te vallen, en mijn been was weg.
— Hebt ge in de eerste oogenblikken geen pijn gevoeld?
— Volstrekt niet, het was alleen of er iets heets tegen mijn been kwam.
— En later?
— Later ook niet, alleen toen
men de, huid strak spande, was het oi' de wond geschaafd werd, maar vóór alles, uw Edelheid, moet men aan niets denken; als men niet denkt, gevoelt men ook niets. Alles komt ervan dat de mensch denkt.
Onderwijl is een vrouw, in een grijs gestreepte japon en met een zwarten doek om het hoofd geknoopt, bij ons gekomen. Zij mengt zich in ons gesprek met den matroos en vertelt ons hoeveel hij geleden heeft en hoe men gedurende vier weken er aan gewanhoopt heeft, hem te behouden; hoe hij, nadat hij gewond was, de draagbaar, waarop hij lag uitgestrekt, had doen stilhouden om het losbranden van onze batterij goed te zien; hoe de grootvorsten met hem gesproken en hem vijt en twintig roebels gegeven hadden en dat hij hun gezegd had, gaarne weer naar het bastion terug te willen gaan om de lotelingen op te leiden, nu hij zelf geen dienst meer kon doen. Terwijl zij ons dat alles in een adem en met van geestdrift schitterende oogen vertelt, ziet de brave vrouw ons en den matroos beurtelings aan ; hij heeft zich intusschen afgewend, doet alsof hij niet hoort wat zij zegt en maakt op zijn hoofdkussen pluksel.
— Het is mijn vrouw, uw Edelheid! zegt hij op een toon, welke schijnt te beduiden: ge moet haar verontschuldigen, het is nu eenmaal niet anders, vrouwen moeten altijd domheden zeggen.
Nu eerst beginnen we te begrijpen, wat de verdedigers van Sebastopol zijn en we schamen ons wezenlijk in tegenwoordigheid van dien man. l We zouden hem heel veel willen . zeggen om ons medelijden en onze bewondering uit te drukken, maar i we kunnen aeen woorden vinden;


die, welke ons voor den geest komen lijken ons niet toereikend en zwijgend buigen we voor zooveel onbewuste grootheid, zooveel geestkracht en fijngevoelde bescheidenheid voor eigen verdiensten.
— Welnu, moge God u spoedig laten genezen, zeggen we, en houden stil bij een anderen zieke, die op den grond ligt uitgestrekt en, ten prooi aan vreeselijke pijnen, zijn dood schijnt af te wachten. Hij is blond, zijn bleek aangezicht is gezwollen, hij ligt op den rug, zijn linkerhand krampachtig onder het lijf, zijn houding duidt op felle pijnen, zijn geopende, droge mond laat nauwelijks een rochelende ademhaling door, zijn blauwe, doffe oogen rollen in hun kassen en onder de omgewoelde deken steekt de in windsels gehulde stomp van den rechterarm uit. Een walgelijke lucht beklemt onze borst en het is alsof de koorts, welke in de leden van den stervende brandt en hem verteert-, in ons eigen lichaam doordringt.
— Is hij buiten kennis? vragen we aan de vrouw, die ons volgt en ons vriendelijk aanziet alsof we verwanten zijn van haar.
— Neen, hij hoort nog, maar hij is zeer ernstig, en fluisterend voegt ze erbij : ik heb hem zooeven wat thee laten drinken, hij is mij niets, maar men heeft toch medelijden, nietwaar P hij heeft bijna niets gedronken.
— Hoe gevoelt ge u ? vragen wij hem.
Bij het hooren van onze stem ] draaien zijn oogappels naar ons toe, 1 maar de gewonde ziet of begrijpt : ons niet. ;
— Mijn hart brandt, mompelt hij. I
t Een weinig verder is een oud I soldaat bezig schoon linnen aan te l trekken. Zijn gezicht en zijn lichaam • zijn beide even bruin en ontzettend I mager. Hij mist zijn arm, welke bij den schouder is afgezet. Hij zit rustig ; neer en is bezig te genezen, maar aan zijn doffen blik zonder eenig leven, aan zijn schrikkelijke magerheid, aan zijn gerimpeld gelaat, zien we dat dit schepsel het grootste gedeelte van zijn leven in lijden heeft doorgebracht.
Op het bed aan den anderen kant zien we een vrouw uitgestrekt, met een fijn, door pijn verwrongen gelaat, en op wier wangen een hooge blos ligt.
— Dat is de vrouw van een matroos, een granaat heeft haar den 5 den in het been getroffen, zeide onze begeleidster, zij bracht haar man zijn eten op het bastion.
— En heeft men het afgezet ?
— Ja, tot boven de knie.
En nu treden we als we sterke zenuwen hebben deze deur links binnen. Dat is de kamer waar geopereerd en verbonden wordt. Wij zien hier de dokters, met ernstige, bleeke gezichten, de armen tot aan den elleboog met bloed bevlekt, bij een brits bezig, waarop een gewonde ligt, die met open oogen als in koorts ligt te ijlen en soms eenvoudige en toch treffende woorden stamelt. De dokters zijn bezig met hun afzichtelijke, maar weldadige bezigheid. Wij zien hoe het scherpsnijdende, kromme mes in het gezonde, blanke vleesch dringt, hoe de gewonde plotseling met een verschrikkelijken, hartverscheurenden kreet tot zich zeiven komt, hoe de assistent den afgesneden arm in een hoek werpt, terwijl de andere gewonde, die, op


een draagbaar liggende, de heel- I kundige bewerking bijwoont, z;ch e wringt en kermt, meer nog door de € zedelijke marteling van hetgeen hem § wacht, dan wel door de lichamelijke 1 pijn, welke hij lijdt. Wij zien daar < aangrijpende en ontzettende toonee- t len, en leeren den oorlog kennen 1 zonder het schoone, schitterende 1 gewaad en zonder muziek en trom- : geroffel, zonder vliegende vaandels en galoppeerende generaals, wij zien hem in zijn Avare gedaante, in bloed, lijden en dood. Èn als wij uit dit huis der smarte komen zal stellig een weldadig gevoel zich van ons meester maken, zullen we de frissche lucht met volle teugen inademen en ons verheugen in 't bewustzijn gezond te zijn, maar dan zal het aanschouwen van al dit lijden ons van onze eigen nietigheid overtuigd hebben en kalm en zonder aarzeling beklimmen we de bastions . . .
— Wat zijn het lijden en de dood van een worm als ik, vergeleken bij dat onnoemelijk lijden en die tallooze dooden ?
Nu echter keert onze geest bij den aanblik van den helderen hemel, de schitterende zon, de buitengewoon mooie stad, de geopende kerk en het krijgsvolk weldra tot zijne normalen toestand terug en de gewone achteloosheid, gevoegd bij de zorg voor het heden met zijn kleine belangen en zijn genietingen verkrijgt de overhand. Misschien ontmoeten we op onzen weg de begrafenisstoet van een officier, een roze gekleurde lijkkist, gevolgd door muziek en ontrolde vaandels, en het gedonder van het geschut op de bastions zal wellicht ons oor bereiken, maar dat voert ons niet weer terug in de sombere stemming van daareven.
De begrafenis zal in ons oog slechts een mooi tafereel, een militaire episode zijn, het gedonder van het geschut een minder schoone, militaire muziek, doch dit tafereel en deze geluiden zullen in ons niet dien scherpen, persoonlijken indruk van lijden en dood teweegbrengen, welke wij door het bezoek aan de operatiezaal verkregen hebben. Als we de kerk en de barrikade voorbij gaan, komen wij in het levendigste gedeelte van de stad. Aan weerszijden van de straat ziet men hier de uithangborden van winkels en restaurants ; daar loopen kooplui, vrouwen met hoeden of hoofddoeken, fatterige officieren en alles getuigt er van den moed, van het zelfvertrouwen en van de gerustheid der inwoners. We gaan dat restaurant aan onze rechterhand binnen om de gesprekken deimatrozen en officieren eens te hooren. Hier worden de voorvallen van den laatsten nacht besproken, de gebeurtenissen van den 24en en ook i de klachten over de slecht klaargemaakte en dure coteletten en hoe i deze of gene kameraad gevallen is. , — Dat de duivel mij hale ! Men l is tegenwoordig slecht af bij ons, i zegt met een diepe stem een baarde■ loos marine-officier mei blonde wenki brauwen en wimpers en met een >• gebreide, groen wollen das om den - hals.
t — Waar, bij u? vraagt men. i — Wel, in het vierde bastion, t antwoordt de jonge officier; en bij e dit antwoord beschouwen we hem a aandachtig en met zekeren eerbied, r Zijn overdreven ongedwongenheid, ,1 zijn drukke gebaren, zijn luide lach, ,t welke ons eerst onbeschaamd voore kwamen, worden #nu voor ons i. kenmerken van die eigenaardige,


blufferige stenuuiiig, aan jongemenschen, die aan een groot gevaar zijn blootgesteld geweest, eigen en wij denken zeker, dat hij nu zal gaan vertellen hoe gevaarlijk de kogels en granai: n het verblijf in het vierde bastion maken. Volstrekt niet: men is daar zoo slecht af,... omdat er zooveel modder ligt.
— Het is bijna onmogelijk om in de batterij te komen, zegt hij, zijn bemodderde laarzen toonende.
— Mijn beste stukscommandant, antwoordt een kameraad, is van daag plotseling door een kogel in het hoofd gedood.
— Wie, Mituchine?
— Neen, een ander, — komaan, brengt gij mij nu mijn cotelet haast, schelm, die gij zijt, zegt hij tot den bediende — het was Abramoff, een dapper kameraad, hij heeft zes uitvallen meegemaakt.
Aan het andere eind van de tafel zitten twee officieren van de infanterie, lamscoletten met doperwtjes te eten en drinken daarbij een zuren wijn uit den Krim, die voor Bordeaux moet doorgaan. De eene, een jongmensch met een rooden kraag en twee sterren op de overjas, vertelt aan zijn buurman, die een zwarten kraag en geen sterren heeft, eenige bijzonderheden over den slag aan de Alma.
De eerste is al een weinig aangeschoten; zijn telkens afgebroken verhaal, zijn onzekere blik, die schijnt te vragen of men hem wel gelooft, de schoone rol, welke hij zich zelf in zijn verhaal geeft en de sterke kleur waarmede hij zijn tafereelen schetst, doen u dadelijk raden dat hij heel wat bezijden de waarheid is. Maar wij zijn niet in een stemming om naar die verhalen te luisteren, welke wij nog langen tijd door geheel
Rusland zullen kunnen hooren, wij willen zoo spoedig mogelijk naar het vierde bastion gaan, waarover men ons zoo veel en zoo verschillend gesproken heeft. Wanneer iemand vertelt, dat hij er geweest is, zegt hij zulks met trots en zelfvoldoening; zegt iemand ik ga naar het vierde bastion, dan ziet men dat hij óf een lichte aandoening laat blijken óf een overdreven koelbloedigheid aan den dag tracht te leggen. Als men met iemand den gek wil steken, dan zegt men: Ze moesten je naar het vierde bastion sturen ! Als men een gewonde op een draagbaar tegenkomt en men vraagt vanwaar hij komt, dan is het antwoord bijna onveranderlijk : Van het vierde bastion ! Twee geheel verschillende geruchten worden over dit verschrikkelijk bastion verspreid; het eerste door hen, die er nooit een voet gezet hebben en volgens wie dit bastion onvermijdelijk het graf wordt van ieder, die er heen gaat, het tweede door hen, die, zooals de kleine, blonde zee-officier, er leven en die zeggen, dat het er droog of modderig, warm of koud is. Gedurende het halve uurtje, dat we in het restaurant hebben doorgebracht, is het weer veranderd; de nevel, welke over de zee hing, heeft zich saamgetrokken tot grauwe, sombere, vochtige wolken, die de zon verduisteren en een droefgeestige stofregen maakt de daken, de straten en de kapotjassen der soldaten nat.
Nog een barrikade, we gaan de poort door en daarna stijgen we, de groote straat volgende, den berg op. Voorbij deze barrikade zijn de huizen aan beide zijden van de straat verlaten, men ziet geen uithangborden meer, de deuren zijn


met planken toegespijkerd en de rui- < ten verbrijzeld; hier is de hoek van 1 een muur weggeschoten, daar is een 1 granaat door een dak geslagen, de ge- ] bouwen gelijken op oude grijze vete- i ranen, die kommer en ellende door- i gemaakt hebben en nu met trots, men zou zelfs zeggen: van uit de hoogte, op ons neerzien. Onderwijl struikelen wij over kogels, welke hier en daar liggen en vallen we in met water gevulde gaten, welke door de granaten in den steenachtigen bodem geslagen zijn; we komen kozakken, detachementen soldaten en officieren tegen, ontmoeten van tijd tot tijd een vrouw af kind; maar hier draagt de vrouw geen vrouwenkleeren meer, het is de vrouw van een matroos en ze draagt een ouden bontmantel en soldatenlaarzen'. Verderop, als we op een kleine hoogte gekomen zijn, zien we geen huizen meer rond om ons, niets dan vormelooze puinhoopen, stapels steenen, planken, balken en klei. Voor ons op een hoogte met steile hellingen strekt zich een zwarte, modderige, met loopgraven doorsneden vlakte uit en wat we daar voor ons zien is het vierde bastion....
De voorbijgangers worden zeldzamer, vrouwen komen we niet meer tegen, de soldaten loopen met den v ersnelden pas, hier en daar is de weg met bloedvlekken bedekt en onvermijdelijk komen we soldaten tegen, die een baar dragen, waarop een geelachtig bleek gelaat en een met bloed bevlekte kapotjas liggen. Als we vragen waar hij gewond is, zullen zij ons op vergramden toon, zonder ons aan te zien, antwoorden: aan den arm, aan het bsen, wanneer de kwetsuur licht is; als hij dood of swaar gewond is, bewaren zij een
somber stilzwijgen. Terwijl wij den berg beklimmen, doet het fluiten der bommen en kogels in onze onmiddellijke nabijheid ons onaangenaam aan en plotseling hechten we een geheel andere waarde aan de kanonschoten, welke we in de stad gehoord hebben.
Een zachte en kalme herinnering komt plotseling in onze gedachten op, ons eigen ik neemt ons meer in beslag dan wat rondom ons voorvalt; onze opmerkzaamheid voor de dingen om ons heen neemt af en een pijnlijk gevoel van besluiteloosheid komt plotseling over ons. Maar het gezicht van een soldaat, die met uitgestrekte armen snel door den vloeibaren modder bergopwaarts gaat en ons lachende voorbij loopt, legt het zwijgen op aan die innerlijke stem, welke als een laffe raadgeefster zich tegenover het gevaar in ons doet hooren. Onwillekeurig richten we ons op en klimmen op onze beurt tegen de glibberige helling van den kleiachtigen berg op. Nauwelijks hebben we ons ietwat omhoog gewerkt of links en rechts van ons fluiten de karabijnkogels en we vragen ons af, of het misschien niet verkieselijk zou zijn om gedekt te loopen in de loopgraaf, welke evenwijdig aan den weg is opgeworpen; maar die loopgraaf is zóó vol geelachtige, onwelriekende modder, dat we toch maar den weg over den berg vervolgen, te meer, omdat dit de weg , is welken iedereen volgt. Een paar i honderd pas verder, komen we op , een doorploegde, modderige vlakte, , omringd met van schanskorven voor: ziene aardhoopen waarin kazematten ■ en kruitmagazijnen zijn en waarop [ groote, gegoten ijzeren kanonnen l staau, met stapels kogels ernaast.


1
Deze «peenhooping maakt den indruk vau een vreemde, doellooze wanorde: hier op de batterij zit een groep matrozen, ginds ligt een onbruikbaar geschoten kanon, gedeeltelijk weggezonken in de modder, waaruit een infanterist, die met het geweer in den arm naar de batterij gaat, met moeite het eene been na het andere haalt.
Overal zien we granaatscherven, granaten, welke niet gesprongen zijn, kogels en allerlei sporen van het bivakleven, en dat alles is in den weeken, moerassigen moddergrond weggezonken. We hooren een kanonskogel inslaan en hooren de verschillende geluiden der geweerkogels, welke nu eens als wespen gonzen, dan weer snel fluitend voorbijgaan of klinken als een trillende vioolsnaar. We hooren het gedonder van het geschut, dat ons van het hoofd tot de voeten doet trillen en ons met schrik vervult.
Dat is dus het vierde bastion, dat is dus die vreeselijke, afschrikwekkende plaats! denken we, en gevoelen een weinigje trots en een onuitsprekelijk gevoel van onderdrukte vrees. Doch neen, we worden uit den droom geholpen: dat is het vierde bastion nog niet, dat is de Jasonoff-redoute, een plek, welke betrekkelijk ongevaarlijk en heel niet afschrikwekkend is. Om het vierde bastion te bereiken, moeten we réchts de nauwe loopgraaf volgen, welke gindsche infanterist bukkende ingaat. Wij vinden er misschien weer draagbaren, matrozen, soldaten met spaden, zien draden welke naaide mijnen leiden en modderige aarden schuilplaatsen, waarin slechts twee mannen tegelijk zich kruipende kunnen bergen en waar de pias¬
toe n s *) der bataljons van d® Zwarte Zee leven, waar ze van kleeren verwisselen, eten en tabak rooken en weer zien we overal dien kwalijkriekenden modder, die sporen van het bivakleven en die ijzerscherven in alle mogelijke gedaanten. Driehonderd pas verder bereiken we weer een batterij, een kleine, open, doorwoelde ruimte omringd door schanskorven vol aarde, door kanonnen op hunne beddingen en door wallen. Hier zien we nu vier 01 vijf matrozen, die, beschut door de borstwering, kaart zitten te spelen en bovendien een zee-officier, die ons, nieuwsgierige nieuwelingen, alles wat ons belang inboezemt laat zien en uitlegt.
Deze officier rolt, op een kanon zittende, met veel kalmte een geel papieren cigarette, gaat zoo rustig van het eene schietgat naar het andere en spreekt zoo kalm, zoo ongedwongen, dat wij in spijt van de kogels, welke hier in veel grooter getale over ons heen snellen, koelbloedig blijven, hem van alles vragen en naar zijn verhalen luisteren. Hij zal ons, doch slechts als we er hem naar vragen, het bombardement vau den 5en beschrijven: hoe in zijn batterij, waarin zich nog slechts een enkel bruikbaar kanon bevond, zijn bedieningsmanschappen tot acht man werden teruggebracht en hoe hij toch op den morgen van den 6den uit alle stukken vuur gaf. Hij zal ons ook vertellen, dat een bom den 5en in een schuilplaats drong en elf matrozen nedervelde, hij zal ons door de schietgaten de vijandelijke loopgraven en batterijen aantoonen, waarvan slechts dertig a veertig
*) Kozakken, die aan den oostelijken oever van de Zwarte Zee leven.


vademen ons scheiden. Ik vrees echter, dat we, als we ons uit een der schietgaten voorover bukken, om den viiand beter te bespieden,
onder den indruk van het suizen der kogels niets zullen zien en indien we iets zien, we zeer verwonderd zullen zijn te hooren, dat deze witte steenen wal, op zoo korten l'stand van ons en waarboven kleine, witte rookwolken zich verheffen, reeds de vijand is, „hij" zooals de soldaten en matrozen zeggen. Het is zelfs wel mogelijk, dat de officier uit ij delheid, of zoo maar voor zijn plezier in ons bijzijn een beetje laat schieten.
— De stukscommandant hierheen, de manschappen aan 't geschut! en veertien matrozen, van wie deeene
op een scheepsbeschuit kauwt, de ander zijn korte pijp in zijn zak
stopt, treden flink en opgewekt aan en laden het stuk, terwijl hun met ijzer beslagen schoeisel op de bedding weerklinkt. We beschouwen de gelaatsuitdrukking, de houding en de statige bewegingen van deze mannen; in elke trek van hun gebruind gelaat met vooruitstekende j'ikl e 1deren, in elke spier, in hun bieede schouders en in hunne grofgeschoeide voeten, in elke hunner rustige, langzame en zelfbewuste bewegingen vinden we de voornaamste karaktertrekken terug, waaruit de kracht van den Rus bestaat: eenvoud en volharding, maar hier, lijkt het ons toe, heeft het gevaar de ellende en het lijden van den oorlog op die gezichten bovendien nog de sporen van bewustheid van hun eigen waarde, van verheven denkbeelden en gevoelens gegrift.
Plotseling doet een oorverdoovend geraas ons van het hoofd tot de voeten trillen. Terzelfder tijd hooren
wij den kogel fluitend wegsnellen, terwijl de dikke rook van het kruit ons zelf, de bedding en de zwarte, gezichten der matrozen omhult. We
luisteren naar de gesprekken der
matrozen over dit schot, we zien hoe ze zich opwinden en uiting geven aan een gevoel, dat wij bij
hen niet hadden denken te vinden; dat van wraak en van haat tegen den viiand, dat in ieders ziel ver¬
borgen ligt.
— Hij is recht in het schietgat gevallen, twee dooden, daar, men draagt ze weg! en ze juichen van vreugde.
— Maar kijk eens, hij wordt kwaad en gaat terugschieten, zegt een ander en inderdaad zien we op hetzelfde oogenblik iets flikkeren en een rookwolk opgaan; terwijl de schildwacht op de borstwering „Kano-on!" roept. De kogel fluit ons voorbij en slaat in den grond, waarin hij een trechtervormig gat boort en een regen van aarde en steenen opwerpt. De kommandant van de batterij wordt nu ook toornig, geeft
het be-< r i om ook een tweede en derde :anon te laden, de vijand begint ons te antwoorden, en we doorleven interessante indrukken en zien interessante dingen. De schildwacht roept weer „Kano-on," hetzelfde gedruisch, dezelfde slag, dezelfde rondspattende aardkluiten. Indien echter de schildwacht „Mor¬
tier" roept, hooren we het gelijkmatige, niet onaangename gefluit van de bom waaraan men maar moeilijk de gedachte aan iets verschrikkelijks kan verbinden; het nadert, neemt in snelheid toe, wij zien den zwarten bol ter aarde storten en de bom springt met een sterken slag. Suizend en fluitend vliegen scherven en


stukken steen in 't rond en de modder spat om ons heen. Bij deze zoo verschil5 ende geluiden onïervinden wij een reemde mengeling van genot en vi es. Op het oogenblik, dat het projectiel ons nadert, denken wij niet anders dan dat het ons dooden zal, maar ons gevoel van eigenwaarde steunt ons en niemand ziet de angst, die ons doet krimpen. Wij leven echter weer op, als het zonder ons te raken voorbij is gegaan; een weldadig onuitsprekelijk aangenaam gevoel maakt zich, al is het maar voor een oogenblik, van ons meester, zoodat wij een zeker behagen scheppen in het gevaar en in dit spel om leven en dood. Wij zouden zelfs wenschen dat de kogel of de granaat dichter, ja vlak bij ons was neergevallen. Maar daar roept de
schildwacht nog eenmaal met zijn volle, sterke stem „Mortier" en het
gelluit, de slag, de uitbarsting herhalen zich, ditmaal vergezeld van het gekerm van een mensch. Wij naderen met de ziekendragers den gewonde, die, met bloed en slijk bedekt, een vreemd voorkomen heeft, dat niets menschelijks overlaat. Een gedeelte van zijn borst is weggeschoten. In het eerste oogenblik teekent zijn met slijk bemorst gelaat slechts schrik, en een voorbarige uitdrukking van lijden, eigen aan den mensch in zulk een toestand, maar als men hem de draagbaar brengt en hij zich op de niet gekwetste zijde daarop uitstrekt, verlevendigen zich zijne trekken door een zekere geestvervoering en door een verheven onuitgesproken gedachte ; met schitterende oogen en op elkaar geklemde tanden beurt hij met moeite het hoofd op en als de ziekendragers zich in beweging
willen stellen, houdt hij ze tegen en zegt moeilijk en met bevende stem tot zijn kameraden: „Vaarwel, broeders !" Hij wil verder spreken, men ziet, dat hij hun iets aandoenlijks wil zeggen, doch hij herhaalt alleen : „Vaarwel, broeders \" Een kameraad, een matroos, nadert hem, zet hem zijn muts op het hoofd en keert rustig, gelijkmatig met de armen zwaaiend, naar zijn kanon terug. Op het zien van ons verschrikt gelaat, zegt de officier, die geeuwende zijn geel papieren cigaretten rolt: „Dat is alle dagen net zoo, zeven a acht man \"
Welnu, thans hebben we de verdedigers van Sebastopol op de plaats zelve der verdediging gezien en we keeren terug zonder de minste aandacht te schenken aan de kogels, welke langs den heelen weg blijven fluiten tot aan den puinhoop van het theater.
Kalm en versterkt vervolgen wij
onzen weg, want we hebben de troostende zekerheid verkregen, dat nooit ergens de kracht van het Russische volk geschokt zou kunnen worden en deze troostende zekerheid hebben wij niet geput uit de hecht¬
heid der borstweringen, uit de vernuftig getrokken loopgraven, uit de hoeveelheid mijnen en kanonnen, waarvan we niets begrepen hebben, maar uit de oogen, de woorden, de houding, uit hetgeen men den geest der verdedigers van Sebastopol noemt. Wat zij doen, verrichten ze zoo eenvoudig weg, zoo zonder inspanning dat wij overtuigd zijn dat zij, indien het moest, honderdmaal meer, ja, dat zij alles zouden kunnen doen. Wij begrijpen, dat het gevoel, dat hen doet handelen, niet dat nietige,


ij dele ondoordachte gevoel is, dat we iu ons zelf ontdekt hebben, maar een ander, veel grootscher, dat van hen mannen heeft gemaakt, die ras tig in de modder leven, werkende en wakende onder het gefluit der kogels, met honderd kansen tegen een van gedood te worden. Om een kruis of een graad of door dwang kunnen menschen zich niet voegen in zulk een ontzettend bestaan, neen,
er moet een andere, meer verheven drijfveer zijn, en deze ligt in een gevoel, dat zich zelden openbaart, zich veelal schroomvallig schuilhoudt, doch dat in het hart van eiken Rus diep wortel heeft geschoten: de liefde tot zijn vaderland. Nu eerst kunnen wij de verhalen gelooven, welke in omloop waren gedurende het eerste o-prl p.p.1 te van het beleg van Sebastopol,
tnp.n er sreen versterkingen, geen
troepen en geen materieele mogelijk¬
heid bestond om er zien staanue ie houden en toch niemand aan de overgave dacht. Nu gelooven we dat de woorden van Korniloff, van dezen held, die de Grieksche oudheid
niet onwaardig zou geweest zijn, toen hij zeide: „Jongens, wij zullen sterven, maar Sebastopol niet geven," ook zoo gezegd zijn en begrijpen we dat onze dappere soldaten, die niet bij machte waren hunne gedachten in schoone zinnen te uiten, antwoordden : „Wij zullen sterven, ïinpvn \" Nu ziin deze verhalen voor
ons geen schoone legenden meer, maar zij zijn een waarheid en een feit geworden 1 Nu kunnen wij ons cr Am ft, kkeliik onder de trekken van
dengenen, die we pas gezien hebben, de helden uit dezen beproevingstijd voorstellen, van hen, die den moed nooit hebben verloren en die zich iuiehendc op den dood voorbereidden,
niet Yoor de verdediging ran de stad, maar voor die van het vaderland ! Dat epos \ au Sebastopol,
i ,T> • 1 TT 1.1 -IJ
waarvan het itussiscne voik ae neia is geweest, zal langen tijd in Rusland diepe sporen achterlaten.
Het wordt avond; de zon, welke aan den horizon gaat verdwijnen, dringt door de grauwe nevelen, welke haar omringen en verlicht met haar Tmrneren stralen de groenachtige,
r - . , , , ,
zacht bewogen zee, beaeKt aoor schepen en booten, de witte huizen
der stad en de bevolking die zich
. . . r\ i Tl. J
hierin beweegt, up aen ooiuevara speelt de muziek van een regiment een oude wals, waarvan de tonen over het water klinken en waarbij het kanonvuur van de bastions een vreemd aangrijpende begeleiding vormt.
Sebastopol in Mei 1855.
Reeds zijn zes maanden verloopen sinds de eerste kanonskogel uit de bastions van Sebastopol floot en de aarden werken van den vijand door¬
woelde ; sedert dien tija zijn auizenden granaten, bommen en kogels van de bastions naar de loopgraven
en van de loopgraven uaar de bastions gevlogen en onophoudelijk heeft de
engel des doods aaarover gezweeiu.
Duizendmaal is hier inenschelijke eigenliefde gekrenkt, duizendmaal bevredigd en gevoed, duizendmaal ook in de armen des doods tot zwijgen gebracht. Wat al met bloemen ver¬
sierde lijkkisten, wat ai linnen uoousgewaden !... En nog altijd hetzelfde
gedonder uit de bastions; nogamju zien van uit hun kamp de Franschen, bewogen door een onwillekeurig gevoel van angst en vrees, op een helderen avond naar den geelachtig


9
gen, omgewerkten grond der bastions van Sebastopol, waarboven de zwarte schaduwen van onze matrozen heen en weer gaan; zij tellen de schietgaten, waaruit de gegoten ijzeren kanonnen vernielend te voorschijn treden; nog altijd bespiedt van af den signaalheurel een onderofficier, met behulp van zijn verrekijker, de bonte figuren der vijandelijke soldaten, hunne batterijen en tenten, de bewegingen hunner kolonnes op den Groenen Berg en de rookwolken, welken uit de loopgraven opstijgen, en nog stroomt voortdurend uit alle deelen van de wereld een menigte, uit de meest vreemdsoortige rassen saamgesteld en door de meest verschillende wenschen gedreven, naar deze noodlottige plaats. Kruit en bloed hebben het geschil, dat de staatkunde niet kon oplossen, nog altoos niet beslecht.
I.
In het belegerde Sebastopol speelt de muziek van een der regimenten op den boulevard; een menigte militairen en vrouwen in hun Zondagsche kleeren wandelen door de lanen. De heldere lentezon was des morgens boven de verschansingen der Engelschen opgekomen, en verder over de bastions, de stad en de Nikolaaskazerne gegaan, alles met even vroolijk licht beschijnende; nu daalde ze in de blauwe diepten der zacht golvende zee, die schitterde in zilveren glans.
Een infanterie-officier, met een hooge, doch eenigszins gebogen gestalte, die bezig was een ietwat vuile handschoen aan te trekken, kwam uit een der kleine matrozenwoningen, welke aan da linkerzijde van de
Marinestraat gebouwd zijn; hij ging, afgetrokken de punten van zijn laarzen bekijkende, naar den boulevard. De uitdrukking van het leelijke gezicht van dezen officier verried geen groot vernuft, maar wel oprechtheid, gezond verstand, eergevoel en ordelievendheid. Hij was weinig schoon gebouwd, ietwat linksch en eenigszins verlegen in zijn bewegingen.
Hij droeg een nog weinig gebruikte muts, een dunnen mantel van een vreemde, paarsachtige kleur, waaronder zijn gouden horlogeketting zichtbaar was, een pantalon met stroppen en blinkend gepoetste laarzen van kalfsleer. Indien zijn gelaatstrekken niet zijn zuiver Russische afkomst hacken verraden, zou men hem voor een Duitscher gehouden hebben, voor een adjudant, een regiments-kwartiermeester (maar dan had hij sporen moeten dragen) of voor een van de officieren die voor den duur van den veldtocht van de cavalerie of misschien van de garde naar hier overplaatsing gevraagd hadden. Het was inderdaad een cavalerie-officier en terwijl hij zich naar de boulevard begaf, dacht hij over den brief, welke hij pas ontvangen had van een gewezen krijgsmakker, die thans grondeigenaar was in het gouvernement T ;
hij dacht aan de vrouw van dezen kameraad, de bleeke, blauwoogige Natascha, zijn boezemvriendin, en hij herinnerde zich voornamelijk de volgende regels:
— Als men ons de Invalide*) brengt, ijlt Pupka (zoo placht de gepensioneerde ulaan zijn vrouw te noemen) naar de zijkamer, neemt
*) Dit is de titel van het Russische legerdagbltd.


het dagblad, gaat op de begroeide rustbank *) in de salon zitten, waar wij zulke aangename winteravonden met je hebben doorgebracht, toen je
hier in garnizoen waart. Je kunt je ( niet voorstellen met hoeveel geest- » drift zij het verhaal leest van uwe ( heldendaden. — Michaïloff, roept zij 1 herhaaldelijk uit, als zij over u 1 spreekt, — is een parel van een man \ en als ik hem weerzie, zou ik hem kunnen omhelzen. Hij vecht op de \ bastions, hij! O! hij zal het St. George-kruis krijgen en alle dagbladen zullen over hem spreken 
enz. enz., zoodat ik bepaald jaloersch op je begin te worden. Wij krijgen de dagbladen vreeselijk laat en hoewel er duizenderlei geruchten van mond tot mond gaan, kan men aan alle geen geloof slaan. Bij voorbeeld : de jonge dames met de muziek — je weet wel — vertelden gisteren, dat Napoleon, door de Kozakken gevangen genomen, naar Petersburg gevoerd was — je begrijpt, dat ik daar niets van geloof. Voorts verzekerde een ambtenaar van een der ministeries, die pas uit de hoofdstad gekomen is, een aardig jongmensch en een ware uitkomst op ditoogenblik, nu ons kleine stadje verlaten is, dat de onzen Eupatoria bezet hadden, hetgeen den Franschen alle gemeenschap met Balaklava belette; dat wij bij dat gevecht tweehonderd man hadden verloren en zij ongeveer vijftien duizend. Mijn vrouw was er zoo verrukt over, dat zij den geheelen nacht gefuifd heeft, ze meent, dat je stellig aan dat gevecht hebt deelgenomen, en er je bij hebt onderscheiden."—
*) Houten traliewerk met klimop begroeid, dat op een zeker tijdstip in sommige salons zeer in d« mods was.
Niettegenstaande de woorden en uitdrukkingen, welke ik cursiveerde en den geheelen toon van den brief, dacht kanitein Michaïloff, met een
onuitsprekelijk weemoedig geluks¬
gevoel aan zijn bleeke vriendin m
de provincie; hij herinnerde zien hunne avondgesprekken op de rustbank over het aevoel en hoe ziin
goede kameraad, de oud-ulaan, zich
boos maakte om de speeipartijtjes k een kopek, welke zij in zijn werkkamer speelden, en hoe zijn vrouw
hem dan lachend bespotte; nij aaent aan de vriendschap, welke deze
goede menschen hem betoond nadden
en misschien bestond er nog wel iets meer dan vriendschap van den kant der bleeke vriendin! Al deze
personen en hunne gewone omgeving doemden op in zijn verbeelding,
welke hun een wonderlijke ïieienjK:heid schonk; hij zag hen door een rooskleurig waas en terwijl hij ze toe¬
lachte, streelde hij met zijn nand den
dierbaren bnel, welke diep in zijn zaK verborgen was. Deze herinneringen
brachten .den kapitein onwiueKeurig aan het droomen en hij bouwde allerlei luchtkasteelen. — Hoe groot,
dacht hij, het nauwe straatje doorloopende, zal de vreugde en verbazing
van JNatascna zijn, ais zij in ue Invalide leest dat ik de eerste was,
die een kanon vermeesterde, en dat Ik het St. Geortre-kruis gekregen
heb ? Ik zal dan volgens oud gebruik
tot kapitein eerste klasse Denoema worden; vervolgens zal ik allicht in den loop van het jaar bataljonskommandant worden, want veel der onzen zijn reeds gevallen en velen zullen er nog bij dezen veldtocht volgen. En dan, als ik mij bij een volgend gevecht goed houd, zal men mij een regiment toevertrouwen 


majoor het St. Annakruis en
dan kolonel Hij zag zich reeds
in zijn gedachten generaal, Natascha, de weduwe van zijn vriend (deze zou tegen dien tijd wel overleden zijn) met een bezoek vereerende, — toen de tonen der militaire muziek hem duidelijk in de ooren klonken, een menigte wandelaars zijn aandacht trokken en, tot zichzelf gekomen, liep hij op den boulevard en was weer de oude stafkapitein!
II.
Hij begaf zich eerst naar de tent, waarnaast eenige muzikanten zaten te spelen; een paar soldaten van hetzelfde regiment dienden dezen tot lessenaars, daar zij de muziekboeken voor hen geopend hielden, en een kleine kring van fouriers, jonkers, kindermeiden en kinderen stonden meer te kijken dan te luisteren. Rond de tent stonden, zaten of wandelden matrozen, adjudanten en officieren met witte handschoenen, verder op in de groote laan zag men door elkaar officieren van alle wapens, vrouwen uit alle standen, sommige met hoeden op, maar het meerendeel met hoofddoeken, en weer andere zonder beide; er waren echter vreemd genoeg in het geheel geen oude, maaralleen jonge vrouwen. Verder in de lommerrijke lanen vol geurige witte acacia's zag men eenige groepjes afgezonderd zitten en wandelen.
De komst van kapitein Michaïloff scheen niemand bijzonder te verblijden, uitgezonderd misschien de kapiteins van zijn regiment, Objogoff en Suslikoff, die hem hartelijk de hand schudden; maar de eerste had geen handschoenen aan, hij droeg
een kemelsgaren pantalon en een versleten overjas en zijn rood aangezicht was met zweet bedekt; de tweede sprak zoo luid en uitgelaten, dat het een schande was zich met hem te vertoonen, vooral in tegenwoordigheid van net gehandschoende officieren; van deze laatsten groette Michaïloff een adjudant en een anderen stafofficier had hij eigenlijk ook wel kunnen groeten, daar hij hem een paar keer bij een gemeenschappelijken vriend had ontmoet. Welk bijzonder genoegen had het hem overigens kunnen zijn met deze twee kameraden te wandelen, die hij toch al vijf a zes keer per dag ontmoette en dan de hand moest drukken? Neen, daarvoor was hij niet naar de muziek gegaan! Hij had wel naar den adjudant toe willen gaan, dien hij groette, «n met hem en zijn vrienden spreken, niet opdat de kapiteins Objogoff en Suslikoff, de luitenant Paschtezky en anderen hem met hen in gesprek zouden zien, maar alleen, omdat het prettige menschen waren, die alle nieuwtjes wisten en hem zeker wel iets vertéld zouden hebben. Waarom was Michaïloff dan bevreesd en kon hij er niet toe besluiten hen aan te spreken? Wel, denkt hij, en wanneer ze me eens niet teruggroetten, of mij wel groetten en bleven voortpraten, alsof ik er heel niet was, of wel, wanneer zij zich verwijderden en me te midden der aristokraten lieten staan ? Het woord aristoJcraat in den zin van een uitgezochte groep, onverschillig tot welke klasse der maatschappij zij behoort, heeft sinds eenigen tijd bij ons in Rusland — waar het schijnbaar geen wortel hart moeten schieten — een groote populariteit rerkregea; h«t ig in *He


klassen der maatschappij doorgedrongen, waar de ij delheid zich een weg heeft gebaand. Overal: onder de kooplieden, de ambtenaren, de fouriers, de officieren te Saratoff, te Mamadisch, te Vinitzy, in één woord overal waar menschen leven, en, daar er nu in het belegerde Sebastopol vele menschen zijn, heerscht er ook een groote mate van ij delheid; wat dus zeggen wil, dat er veel| aristokraten zijn, al zweeft de dood voortdurend boven ieders hoofd, hij moge al dan niet aristokratisch zijn.
Yoor den kapitein Objogoff is de staf kapitein Michaïloffeen aristokraat, voor den stafkapitein Michaïloff is de adjudant Kalugine een aristocraat, omdat hij adjudant is en met jij en jou spreekt tot de andere adjudanten; terwijl eindelijk voor Kalugine de graaf Norden een aristokraat is, omdat hij vleugeladjudant is. IJdelheid . iidelheid en niets dan ijdelheid!
tot 7-elfs in het aangezicht van den dood en onder menschen, die bereid zijn voor een verheven gedachte te steven. Ze is iets karakteristieks in onren tijd, een eigenaardige ziekte! Waaron kende men deze menschelijke zwakheid vroeger evenmin als de pokken ?<n de cholera! Waarom aijn er heder ten dage slechts drie soorten van n.enschen, waarvan de eene de ijdelheid aanneemt als een bestaande zaak, welke noodig en bijgevolg gerechtvaardigd is, en die er zich dan ook vrijwillig aan onderwerpen; waarvan de andere haar als iets onzaligs beschouwen, dat echter onmogelijk te vernietigen is; terwijl de derde sooit onder haar invloed met onbewus.'e slaafsheid handelt. T.vaarom spreken Homerus en Shakespea.-0. over Lefde, glorie en lijden, terwijl de letterkunde van
onze eeuw een onafgebroken verhaal van snoeverij en van ijdelheid is ?
Michaïloff liep nog altij d besluiteloos een paar keer langs de kleine groep aristókraten, behaalde de derde keer een overwinning op zich zeiven en naderde hen.
De groep bestond uit vier officieren: de adjudant Kalugine, dien Michaïloff kende, de adjudant prins Galtzine, zelfs voor Kalugine e^n aristokraat, de kolonel Néferdoff <aen der honderd twee-en-twintig, (hiermede werd een groep mannen van de groote wereld bedoeld, die weer dienst genomen hadden om den veldtocht mede te maken) en eindelijk de ritmeester Praskuchine, die ook tot de honderd twee-en-twintig behoorde.
Gelukkig voor Michaïloff bevond Kalugine zich in een bijzonder vriendelijken gemoedstoestand de
generaal had zich zeer verirouweiijK met hem onderhouden en Prins Galtzine, die pas uit Petersburg was aangekomen, was bij hem komen staan; ook vond hij er tegenover de buitenwereld niets in, om een stafkapitein de hand te drukken. Praskukine kon er niet toe besluiten hetzelfde te doen, ofschoon hij Michaïloff dikwijls op het bastion ontmoette, meermalen /an zijn wijn of zijn brandewijn dronk en hem I nog 12 roebel schuldig was van een partij „préférence." Daar hij prins Galtzine slechts weinig kende, gevoelde hij niet den minsten lust om in diens tegenwoordigheid zijn vriendschappelijken omgang met een stafkapitein tweede klasse te toonen; hij bepaalde er zich toe even te groeten.
— Zoo, kapitein, zeide Kalugine, wanneer gaan wij weer eens naar het bastion? Herinnert ge u nog onze


ontmoeting bij de redoute Schwarzoft', daar ging het warm toe, hé?
— Ja, daar ging het zeker warm toe, antwoordde Michaïloff en hij herinnerde zich den nacht, toen hij, de loopgraaf naar het bastion volgende, Kalugine ontmoette, die daar ongedwongen heenliep en zijn sabel deed rinkelen. — Ik had er eerst morgen weer heen moeten gaan, maar er is een officier bij ons ziek. En hij was van plan te gaan vertellen, hoe hij, ofschoon het zijn beurt niet was om dienst te doen, het zich tot plicht gerekend had, in plaats van den luitenant Nepchissetzky te gaan, omdat de kommandant van de achtste kompagnie ongesteld was en daarbij slechts een vaandrig overbleef; maar Kalugine vergunde hem den tijd niet om dit verhaal te voltooien.
— Ik heb een voorgevoel, zeide hij, zich tot prins Galtzine wendende, dat er dezer dagen iets gebeuren zal.
— Maar zou er dan vandaag niets gebeuren? vroeg Michaïloff bescheiden, terwijl hij beurtelings Kalugine en Galtzine aanzag. Niemand antwoordde hem. Prins Galtzine grijnsde even en langs de pet van Michaïloff heen ziende, zeide hij na een oogenblik stilzwijgen:
— Wat een lief meisje is dat daarginds, met dien rooden hoofddoek, kent ge haar, kapitein?
— Het is de dochter van een matroos, zij woont dicht bij mij, antwoordde deze.
— Kom, laten wij haar eens van wat dichterbij gaan bezien, en meteen trok prins Galtzine met de eene hand Kalugine en met de andere den kapitein mede, wel overtuigd, dat hij door zoo te handelen, dezen laatsten een levendige voldoening
schonk; hij bedroog zich niet. Michaïloff was bijgeloovig en om zich, voor hij in 't vuur ging, met vrouwen te bemoeien, was in zijn oogen een groote zonde; maar dien dag meende hij wel eens dim lichtmis te mogen uithangen. Kalugine noch Galtzine lieten zich door zijn aangenomen houding verschalken, en zelfs het jonge meisje met den ïooden hoofddoek was uiterst verbaasd, want zij had meermalen opgemerkt, dat de kapitein sterk bloosde, als hij haar venster voorbij ging. Praskukine liep achter hen, stootte prins Galizine voortdurend aan en maakte in het Fransch allerhande opmerkingen; daar de laan echter niet breed genoeg was om met hun vieren naast elkaar te loopen, moest hij wel achter blijven, en toen zij teiugkeerden Serviagine bij den arm nemen, een zeeofficier, bekend om zijn buitengewone dapperheid, en die ook vurig wenschte zich bij de groep der Aristókraten te voegen. Die dappere held legde met vreugde zijn eerlijke, sterke hand in den arm van Praskukine, al wist hij dat deze laatste niet altijd even achtbaar 1 vande] (ie. Om zijn omgang met den zeeofficier aan prins Galtzine te verklaren, fluisterde Praskukine hem in het oor, dat gene iemand van erkende dapperheid was; maar Galtzine, die den vorigen dag in liet vierde bastion geweest was en er op twintig pas van hem een bom had zien springen, vond zich zelf minstens even dapper als die meneer, en hield zich overtuigd, dat menigeen zijn roem eigenlijk niet verdiende. Michaïloff was zóó gelukkig in zulk een schitterend gezelschap te wandelen, dat hij zelfs niet meer aan den dierbaren brief dacht, welken


hij uit T. ontvangen had, noch aan de sombere overdenkingen, welke zich van hem meester gemaakt hadden toen hij voor den dienst op het bastion was aangewezen. Hij bleef dan ook bij hen, tot ze hem zichtbaar buiten hun gesprek hadden gesloten en zijn blik vermeden om hem als het ware te doen blijken, dat hij nu wel alleen zijn weg kon vervolgen. Eindelijk lieten zij hem eenvoudig staan; de kapitein was diens ondanks zoo voldaan, dat hij volmaakt onverschillig bleef voor de verdacht beleefde wijze, waarop de jonker *) baron Pest zich oprichtte en het hoofd voor hem ontblootte toen hij hen voorbij ging. Deze jongeman was namelijk sinds hij zijn eersten nacht in een blindeering van het vijfde bastion had doorgebracht,
wat hem in zijn eigen oogen tot een held maakte, bijzonder trotsch en bewust van zijn waarde.
III.
Nauwelijks had Michaïloflt den drempel van zijn woning overschreden of er kwamen hem geheel andere gedachten in het hoofd. Hij zag zijn kleine kamer weder, waar de oneffen leemen vloer, de kromgetrokken vensters, waarvan de gebroken ruiten met papier beplakt waren, zijn oud bed, waarboven aan den muur een kleed gespijkerd was, waarop een amazone was afgebeeld, de twee pistolen van Tula, die aan het hoofdeinde opgehangen waren en daarnaast een tweede, zeer onzindelijk bed, met een katoenen deken, dat aan den jonker, die zijn kamer met hem deelde, toebehoorde. Hij zag zijn knecht Nikita, die van den grond,
*) Adellijk onderoflicier.
waarop hij neergehurkt zat, opstond, zijn met vette, verwilderde haren bezet hoofd krabbende; hij zag zijn ouden mantèl, zijn tweede paar laarzen en den bundel, dien hij reeds voor den nacht op het bastion had gereed gemaakt; een linnen lap waaruit de punt van een stuk kaas en de hals van een flesch brandewijn staken. Plotseling herinnerde hij zich, dat hij dien eigen nacht met zijn kompagnie naar de loopgraven moest.
— Ik zal gedood worden! zeide hij, dat is zeker, ik voel het; te meer, omdat ik mij zelf aangeboden heb, en die dat doet, is altijd zeker, dat hij getroffen wordt. En wat scheelt die vervloekte Nepchissetzky? Wie
weet, of hij wel eens ziek is en nu moet een ander voor hem gedood worden, ja zeker, gedood worden. Maar als ik niet sneuvel, zal ik voor bevordering worden voorgedragen en ik heb wel opgemerkt, dat de kolonel zeer voldaan was, toen ik hem vergunning vroeg Nepchissetzky, als hij ziek was, te mogen vervangen. Als ik geen majoor word, krijg ik zeker het kruis van Wladimir, het is reeds de dertiende keer, dat ik naar het bastion ga. O ! o ! dertien dat is een leelijk getal! Nu zal ik zeker sneuvelen, dat gevoel ik, maar er moet toch iemand gaan, de kompagnie kan niet alleen met een vaandrig uitrukken ! En als er dan iets gebeurde, zou de eer van het regiment, ja zelfs van het leger, zou er door bevlekt kunnen worden. Het is mijn plicht te gaan, ... ja een heilige plicht ... om het even, ik heb toch een voorgevoel ...
De kapitein vergat, dat hij dit voorgevoel in meerdere of mindere mate telkens gehad had, als hij naar


het bastion moest, dat allen die in het vuur gaan, het steeds ondervinden, zij het dan ook in verschillenden graad. Toen zijn plichtsgevoel, dat zeer sterk bij hem ontwikkeld was, hem tot kalmte gebracht had, ging hij voor zijn tafel zitten en schreef een afscheidsbrief aan zijn vader. Na tien minuten was de brief af, hij stond met vochtige oogen op en begon zich te kleeden, werktuigelijk alle gebeden opzeggende, welke hij uit het hoofd kende. Zijn knecht, een lomperd, die driekwart dronken was, hielp hem zijn nieuwe uniformjas aantrekken, daar de oude, welke hij gewoonlijk op zulke tochten droeg, niet schoongemaakt was.
— Waarom is mijn jas niet schoongemaakt. Jij kunt alleen maar slapen, ezel!
— Slapen, bromde Nikita, als men den geheelen dag als een hond loopen moet, is men doodmoe, en zou men dan niet mogen slapen ?
— Je bent weer dronken ook, merk ik!
— Van uw geld heb ik niet gedronken, waarom maakt gij mij dan verwijten ?
— Zwijg, domoor! riep de kapitein, die zijn knecht bijna een klap had gegeven. Hij was al reeds zenuwachtig en de lompheid van Nikita deed hem nu zijn geduld geheel verliezen. Toch hield hij van hem, hij bedierf hem zelfs en had hem nu reeds twaalf jaar in dienst.
— Domoor ! domoor ! herhaalde de knecht, waarom beleedigt gij mij, heer ? en dat nog wel op dit oogenblik, daar doet gij niet goed aan !
Michaïlofï dacht aan de plaats, waar hij heen moest en hij schaamde zich.
— Jij zoudt zelfs een engel het geduld doen verliezen, Nikita, zeide
hij op zachten toon. Laat dien brief aan mijn vader daar op tafel liggen, raak hem niet aan, voegde hij er blozende bij.
— Dat is goed, zeide Nikita, die onder den invloed van den wijn, welken hij voor zijn eigen geld gedronken had, aangedaan werd, en met de oogen knippende op het punt was van in tranen uit te barsten.
Toen dan ook de kapitein het huis verliet en hem toeriep:
— Vaarwel, Nikita — begon hij hevig te snikken, greep de hand van zijn meester om die te kussen.
— aarwei, heer, zei hij snikkend.
Een oude vrouw, die op deu
drempel stond, kon zich, goed vrouwtje als zij was, niet onthouden aan dit aandoenlijk tooneel deel te nemen; haar oogen met haar vuile mouw alwisschende, uitte zij haar verwondering dat de heeren zich zelf ook aan zooveel lijden blootstellen en zij vertelde voor de honderdste maal aan den dronken Nikita, hoe zij, arm schepsel, weduwe was geworden, hoe haar man, een matroos, gedurende het eerste bombardement gedood en haar huis vernield was; want de woning welke zij nu bewoonde, behoorde haar niet toe, enz. enz. Toen zijn meester vertrokken was, stak Nikita een pijp aan, liet de dochter van de hospita brandewijn halen, droogde snel zijn tranen en begon ten slotte met de oude vrouw te twisten over een schaaltje, dat zij, naar zijn zeggen, gebroken had.
— Misschien zal ik maar gewond worden, dacht de kapitein, toen hij tegen het vallen van den avond het bastion naderde, maar waar? hier of daar ? en hij dacht aan zijn buik en .zijn borst. Als het maar hier was, dacht hij, aan het bovenste deel van zijn dij denkend, dau zou


het been heel blijven, maar als het eens hier was en 't was een scherf, dan was het uit.
Michaïloff, de loopgraven volgende, bereikte zonder ongeval de borstweringen, hij stelde, geholpen door een officier der sappeurs, in volslagen duisternis zijn menschen aan het werk, en ging in een kuil onder de borstwering zitten. Er werd weinig geschoten, van tijd tot tijd zag men nu eens bij ons, dan weer bij hem plotseling een lichtstraal en de brandende buis van een bom beschreef aan den donkeren, met sterren bezaaiden hemel een boog van vuur; maar de projectielen vielen ver weg, achter ol rechts van de verschansing, waarachter de kapitein neergedoken zat. Hij at een stuk kaas, nam een slokje brandewijn, stak een cigarette aan, deed zijn gebed en trachtte te slapen.
IV.
Prins Galtzine, de overste Néferdoff en Praskukine, die door niemand uitgenoodigd was, en met wien niemand sprak, maar die hen toch volgde, — verlieten den boulevard oinbij Kalugine de thee te gebruiken.
Vertel nu toch verder over
Wasjka Mendel, zei Kalugine; hij had zijn mantel afgedaan, zat in een weeke, gemakkelijke fauteuil aan het venster en knoopte den kraag van zijn zorgvuldig gesteven, fijn Hollandsch linnen hemd los — hoe is hij getrouwd?
't Is om je ziek te lachen.
Indertijd sprak men in geheel Petersburg over niets anders, antwoordde Prins Galtzine; hij verliet de piano, waarvoor hij gezeten was en kwam bij het venster staan. — Het is on¬
betaalbaar, ik weet er alle bijzonderheden van.
En levendig, vroolijk en geestig vertelde hij een liefdesgeschiedenis, waarover wij het stilzwijgen zullen bewaren, omdat zij voor ons verhaal van geen belang is. Het was opvallend, dat al deze heeren, die met overelkaar gekruiste beenen, de een in de vensterbank, de ander bij de piano, en een derde op een meubelstuk zat, geheel andere menschen schenen, dan een oogenblik tevoren op den boulevard. Hier was geen schijn van die opgeblazenheid of van die belachelijke gemaaktheid, welke zij tegenover de officieren der infanterie getoond hadden; hier onder
elkander deden zij zien voor, z,uuai» zij werkelijk waren: goedhartige, vroolijke, opgewekte jongelui; hun gesprek liep over hunne kennissen en vrienden uit Petersburg.
— En Maslowski?
Welke? de ulaan of de garde
te paard?
Ik ken ze beiden. In mijn tijd
was die van de garde eigenlijk nog een jongen, die pas van school kwam. De oudste is al kapitein, nietwaar?
— O! al lang!
— Leeft hij nog altijd met zijn zigeunermeisje?
Neen, hij heeft haar verlaten 
Prins Galtzine zette zich aan de piano en zong prachtig een zigeunerlied. Praskukine zong, zonder dat men het hem gevraagd had, de tweede stem, en zoo goed, dat men er bij hem op aandrong het nog eens te doen, waarover hij zeer verheugd was.
Een knecht bracht op een zilveren blad thee, room en krakelingen binnen.
Presenteer den prins eerst,
zeide Kalugine.


— Is het niet vreemd, merkte Galtzine op, zijn glas thee bij het venster leegdrinkende, te denken, dat wij hier in een belegerde stad zijn en dat we een piano en thee met room hebben en dat alles in een kwartier, dat ik mij gelukkig zou achten in Petersburg te bewonen?
— Als wij dat niet eens hadden, zeide de oude overste, die altijd ontevreden was, dan zou dit leven niet uit te houden zijn. Dagelijks zooveel dooden te zien vallen zonder dat men het einde ervan ziet .... en dan zonder het minste comfort in de modder te leven ....
— En onze infanterie-officieren dan, viel Kalugine in de rede, die met hunne soldaten in de bastions leven, in de blindeering de soep met hen deelen .... hoe moeten die het dan stellen?
— Wel, die verschoonen zich soms in geen acht dagen, maar dat zijn buitengewonemenschen,echte helden.
Juist op dit oogenblik trad een officier van de infanterie binnen.
— Ik ... ik heb order gekregen ... mij naar den generaal te begeven ... naar zijn Excellentie ... van wege den generaal N ..., zeide hij, verlegen groetende.
Kalugine stond op en, zonder den binnengekomene terug te groeten, verzocht hij hem met een kwetsende beleefdheid en met een officieel lachje te wachten; daarna ging hij voort in het Fransch met Galtzine te spreken, zonder den armen officier, die in het midden der kamer was blijven staan en met zijn houding verlegen was, de minste aandacht te schenken.
— Ik ben voor een di-ingende zaak gezonden, zeide deze, na een oogenblik stilzwijgen.
— Als dat zoo is, wil mij volgen.
Kalugine sloeg zijn mantel om e i
ging met hem naar de deur; ee i oogenblik later kwam hij van den generaal terug.
— Wel, heeren, ik geloof dat t van nacht warm zal toegaan.
— He? Wat? Een uitval?
— Dat weet ik niet, ge zult zelf kunnen oordeelen, antwoordde hij, geheimzinnig lachende.
— Daar mijn kommandant in het bastion is, dien ik er ook wel heen te gaan, zeide Praskukine, zijn sabel omgespende.
Niemand antwoordde hem; hij moest zelf maar weten, wat hij doen moest.
Praskukine en Néferdoff vertrokken om zich naar hunne posten te begeven.
— Vaarwel heeren, tot weerzins, wij zullen elkaar van nacht wel ontmoeten ! riep Kalugine hen van uit het venster toe, terwijl zij in sterken draf, voorovergebogen op hunne Kozaksche zadels zittende, wegreden. De hoefslag van hunne paarden stierf weg in de donkere straat.
— Zeg eens, zou er werkelijk van nacht iets te doen zijn ? zeidê Galtzine, die naast Kalugine op het vensterkozijn geleund stond, vanwaar zij naar de bommen keken, welke boven de bastions opstegen.
— U kan ik het wel zeggen, gij zijt in de bastions geweest, niet waar ? Hoewel Galtzine er slechts één enkele maal geweest was, antwoordde hij bevestigend.
— Welnu, tegenover onze lunet was een loopgraaf... En Kalugin«, die geen specialiteit was, maar ziek overtuigd hield van de juistheiu zijner militaire beschouwingen, begon


den toestand van onze werken, de beschikkingen van den vijand en c het plan van het gevecht, dat zou 1 plaats hebben, te verklaren, waarbij 1 hij allerlei verkeerde termen der 1 versterkingskunst gebruikte en alles 1 door elkaar haalde. (
— O! O! nu begint het langs onze verschansingen goed te knallen; : komt die daar van ons of van hem ? i
— Daar springt zij ! riepen ze, j terwijl ze van uit het venster de • vurige lijnen der bommen volgden, J welke elkaar in de lucht kruisten, naar de vuurschichten en de witte kruitdamp keken, welke den donkerblauwen hemel bij ieder schot verlichtten en luisterden naar het steeds sterker wordende gedonder van het geschut.
— Wat een prachtig gezicht, zeide Kalugine, de aandacht van zijn gast op dat werkelijk schoone schouwspel vestigende. Zoudt ge willen gelooven, dat men vaak de bommen niet van de sterren kan onderscheiden !
— Ja, dat is waar, die daar heb ik zooeven voor een ster aangezien, en nu daalt ze, zie daar springt ze. En die groote ster daar links, hoe heet die ? men zou zeggen, dat het een bom was.
— Ik ben er zoo aan gewend, dat wanneer ik in Rusland terug zal zijn, de sterrenhemel mij altijd met bommen bezaaid zal toeschijnen; men raakt er zoo aan gewoon.
— Zou ik niet liever aan dien uitval deel nemen ? vroeg prins Galtzine na een korte pauze.
— Maak j e niet druk, mij n waarde, denk daar maar niet over, ik laat je niet vertrekken, je zult er nog genoeg komen ....
— Heusch, meent ge, dat ik weg kan blijven ?
Op dit oogenblik hoorde men in de richting, waarin beide heeren keken, tusschen het gedonder van het geschut, het geknetter van een hevig geweervuur: duizenden kleine vlammetjes flikkerden en schitterden over de geheele linie.
— Kijk, daar gaat het er op los, zeide Kalugine, dat geweervuur kan ik niet kalm aanhooren, dat grijpt mij teveel aan ! Ze roepen hoera ! voegde hij er bij, en luisterde naar 't verwijderd, lang aangehouden geschreeuw uit duizenden kelen, dat tot hen doordrong.
— Wie roepen hoera, zij of de onzen ?
— Dat weet ik niet,- - maar men is daar zeker handgemeen, want het geweervuur verminderd.
Een officier te paard, door een Kozak gevolgd, kwam in galop aan, hield onder het venster stil en steeg af.
— Van waar komt ge.
— Van het bastion, ik moet den generaal spreken.
— Kom mee, wat is er te doen, zeg eens.
-— Ze hebben de verschansingen aangevallen en bezet.... de Franschen hebben tallooze reservetroepeu laten oprukken.... de onzen zijn aangevallen .... en er waren slechts twee bataljons.... zeide de officier geheel buiten adem.
Het was de zelfde officier, die in den loop van den avond ook reeds gekomen was, maar ditmaal liep hij met zekeren tred op de deur toe.
— En zijn de onzen teruggetrokken? vroeg Galtzine.
— Neen, antwoordde de officier geërgerd, een bataljon is nog bij
1 tijds aangekomen .... de vijand is j teruggedreven, inaar de regiments-


kommandant en vele officieren met hem zijn gedood ... ., men vraagt versterking.
Dit zeggende trad hij met Kalugine bij den generaal binnen, waar wij hem niet volgen zullen.
Vijf' minuten later vertrok Kalugine naar het bastion; hij bereed zijn paard evenals de Kozakken, een wijze van rijden, die aan de adjudanten altijd een zeker genoegen schijnt te verschaffen. Hij reed in draf om eenige orders over te brengen en moest den einduitslag van het gevecht afwachten. Prins Galtzine, die de pijnlijke aandoening ondervond, welke de kenteekenen van een gevecht op den ledigen toeschouwer maakt, snelde het huis uit en ging doelloos op de straat heen en weer loopen.
V.
De soldaten voerden eenige gewond i op draagbaret <veg; andere steuru ;n zij onder den arm; in de straat was het geheel donker; nu en dan zag men een schijnsel voor de ramen van het hospitaal, of van eenige officieren, die nog opzaten. Van de bastions weerklonk steeds het onafgebroken gedonder en geknetter van het kanon- en geweervuur, en altijd weer verlichtte hetzelfde vuur den donkeren hemel. Van tijd tot tijd kon men den hoefslag van het paard van een ordonnans onderscheiden, het gekerm van een gewonde, den tred en de stemmen der ziekendragers en het praten der verschrikte inwoners, die op den drempel van hunne woningen stonden en naar het kanonvuur zagen. Onder deze vinden wij ook onzen vriend Nikita, de oude
weduwe, met wie hij weer vrede heeft gesloten en haar kleindochtertje, een kind van tien jaar.
— O mijn God! Heilige moeder Maria ! zei de oude vrouw zuchtende. En zij volgde met haren blik de granaten, welke als vurige bollen onophoudelijk van de eene zijde naar de andere vlogen.
— O wee! O wee !, zoo erg ging het bij het eerste bombardement ook toe! .... Kijk, daar springt dat vervloekte ding, in de voorstad, j uist boven ons huis!
— Neen, veel verder, ze vallen altijd in den tuin van Arina, zeide het meisje.
— En waar zou nu mijn meester zijn? waar zou hij zijn? klaagde Nikita, die nog dronken was, op slepende toon. Ik kan je niet zeggen, hoeveel ik van mijn meester houd. Indien ze de zonde begaan van hem te dooden, wat God belette, verzeker ik je, lieve mensch dat ik weet wat ik moet aanvangen .... Het is waar, hij is zoo goed.... het is met geen woorden te zeggen .... Zie je .... ik zou hem niet voor die daar binnen kaart zitten te spelen willen ruilen, volstrekt niet, zeide Nikita, op de kamer van zijn meester wijzende, waarin de jonker Schwadtscheffski een paar officieren onthaalde, ter eere van het kruis, dat hij pas ontvangen had.
— Wat vallen er veel sterren, riep het kleine meisje uit, de stilte, welke op het verhaal van Nikita volgde, verbrekende. Daar! endaar! en daar valt er nog een, waarom doen zij dat toch moeder, zeg?
— Zij zullen ons huisje vernielen, zeide de oude vrouw zuchtende,
| zonder haar te antwoorden. I — Vandaag, vervolgde het kleine


babbelaarstertje met haar zangerige stem, heb ik in oom's kamer, bij de kast een groote kanonskogel gezien, hij is door het dak in de kamer gevallen, en hij is zoo zwaar, dat men hem niet op kan lichten.
— Degenen, die een man en geld hebben, zijn weggegaan, vervolgde de vrouw, en hier hebben ze alle huizen tot het allerlaatste toe vernield; kijk, kijk, wat schieten die schelmen! Groote God !
— En net toen ik van oom vandaan kwam, hernam het kind, kwam een bom recht op ons aan, ze sprong en wierp de aarde naar alle kanten ; een scherf had ons bijna geraakt!
VI.
Prins Galtzine ontmoette steeds meer gewonden; sommige op draagbaren en andere, die zich te voet konden voortslepen of elkander druk pratend, ondersteunden.
— Toen zij op ons aanvlogen, broeders, zei met een diepe stem een lans: soldaat, die twee geweren
op zijn schouder droeg, toen ze onder den uitroep van Allah! Allah! *) op ons aanvielen, klom de een over den ander heen. Terwijl men de eersten doodde, klommen zij, die er achter stonden over deze heen; er was geen houden aan!
— Komt gij van het bastion? vroeg Galtzine, den spreker in de rede vallende.
— Ja, Uw Edelheid!
— Welnu, wat is er ginds gebeurd? vertel eens.
— Wat er gebeurd is, Uw Edel¬
*) Onze soldaten waren door de oorlogen tegen de Turken zoo aan dit geschreeuw gewend, dat ze altijd vertelden dat de Franscben „Allah" riepen.
heid? zijn macht trok op, zij klommen op de borswering en toen was 't uit, ze hebben volkomen overwonnen.
— Hoedat ? overwonnen ? gij hebt ze toch teruggedreven?
— Jawel, teruggedreven, maar toen zijn geheele macht op ons aankwam, heeft hij de onzen gedood en er was geen hulp.
De soldaat vergiste zich, de loopgraaf was in onze handen gebleven, maar het is een vreemd feit, iedereen kan het bevestigen, dat een soldaat, die in een gevecht gewond wordt, altijd meent, dat dit door zijn leger verloren is en bovendien zeer bloedig geweest is.
— Men had mij toch gezegd, dat gij hen teruggedreven hadt, zeide Galtzine norsch, misschien is het gebeurd, nadat gij weggegaan zijt. Is het reeds lang geleden, dat gij de loopgraven verlaten hebt?
— Zoo juist, Uw Edelheid, de loopgraaf moet in zijne handen zijn gebleven, hij had de overhand....
— Nu schaamt ge u niet, de loopgraaf te verlaten ? Dat is verschrikkelijk, zeide Galtzine, die verbitterd werd door de onverschilligheid van den man.
— En hoe zou het anders kunnen, als hij de meerderheid heeft?
— Uw Edelheid, zeide toen een soldaat, die op een draagbaar vervoerd werd, wij moesten haar immers wel opgeven, toen hij ons bijna allen neergeschoten had? Ja, als wij de meerderheid gehad hadden, zouden wij het nooit gedaan hebben, maar wat konden wij er aan doen? Ik had er juist een geraakt, toen ik zelf getroffen werd. O! Zachtjes aan, broeders, zachtjes aan, in Godsnaam ! kermde de gewonde.
— Er komen er veel te veel terug,


zeide Galtzine, op nieuw den langen soldaat met de twee geweren tegenhoudende, waarom keert gij terug? Ja, gij ? Halt!
De soldaat gehoorzaamde en nam met zijn linkerhand zijn muts af.
— Waar gaat gij heen? zeide de prins gestreng en wie heeft u veroorloofd, deugn .... maar, naderbij komende, zag hij dat de rechterarm van den soldaat tot aan den elleboog met bloed bevlekt was.
— Ik ben gewond, Uw Edelheid 1
— Gewond? waar?
— Hier, door een kogel, en de soldaat liet zijn arm zien, en hier ook, maar wat ze mij daar stuk geschoten hebben, weet ik niet!
Hij boog het hoofd en in zijn hals zag men, dat zijn haarlokken door het gestolde bloed aaneengekleefd waren.
— En van wien is dit andere geweer ?
— Het is een Fransche karabijn, uw Edelheid, welke ik veroverd heb. Ik zou niet teruggekomen zijn, als ik niet dien kleinen soldaat had moeten geleiden, anders zou hij vallen en hij wees op een infanterist, die op eenige passen voor hem liep en, op zijn geweer steunende, met moeite het linkerbeen achter zich aan sleepte.
Prins Galtzine echaamde zich zeer over zijn onrechtvaardige vermoedens en, gevoelende dat hij bloosde, keerde hij zich af. Zonder verder op de gewonden toezicht te houden of hen te ondervragen, richtte hij zijn schreden naar de ambulance. Hij baande zich met moeite een weg tot aan de stoep, door de soldaten, de draagbaren en de ziekendragers heen, welke laatste de gewonden naar binnen en de doodeu naar buiten brachten.
Galtzine ging het eerste vertrek
binnen, wierp een blik om zich, deinsde onwillekeurig terug, en liep snel het huis uit.
Hetgeen hij gezien had, was al te afschuwelijk.
VII.
De groote, hooge, sombere zaal, slechts door vier kaarsen verlicht, welke de doctoren met zich namen, bij het onderzoeken der zieken, was in den letterlijken zin van het woord opgepropt met menschen ; de dragers brachten onophoudelijk nieuwe gewonden binnen en legden hen naast elkaar op den grond. Er waren er zoovelen, dat de ongelukkigen tegen elkaar aanstootten en in eikaars bloed baadden. Groote plassen gestremd bloed, welke op de nog ledige plaatsen lagen, de koortsachtige ademhalingen van eenige honderden menschen, het transpireeren der dragers, dit alles veroorzaakte een eigenaardige, benauwde, dichte, kwalij kriekende lucht, waarin de kaarsen, welke in verschillende hoeken van de zaal aangestoken waren, zonder glans brandden. Het zuchten, kermen, reutelen der gewonden, nu en dan afgebroken door schelle kreten, vervulde de heele zaal.
Liefdezusters, op wier kalm gelaat geen ij del medelijden, doch levendige belangstelling, welke ieder oogenblik geneigd was, zich in daden te uiten, te lezen was, slopen hier en daar tusschen de bebloede kapotj assen en hemden door.
Zij waren somwijlen genoodzaakt, bij het aandragen van medicijnen, water, windsels en pluksel, over de gewonden heen te stappen. De geneesheeren lagen, met opgestroopte mouwen voor hunne gewonden neer-


geknield, en onderzochten en pijlden de wonden bij het schijnsel der kaarsen, welke hun assistenten boven hen hielden, zonder zich te storen aan de ontzettende kreten en smeekbeden der lijders.
Een der artsen zat bij de deur aan een tafeltje en schreef, toen Galtzine het vertrek binnen kwam, reeds den 532sten gewonde in:
— Iwan Bogaiëff, fuselier bij de derde kompagnie van het regiment S. . . . fractura femuris complicata! riep van het andere eind der zaal een chirurgijn, die bezig was een gebroken been te verbinden. Keer hem om.
— O! O! vadertje, mijn beste vadertje, riep een soldaat, smeekende, dat men hem stil zou laten liggen.
— Perf oratio capitis. Simon Néferdoff uitenant-kolonel bij het infanterie-regiment N. Een weinig geduld, kolonel, ik kan niet .... heusch, dan moet ik u laten liggen . . . ., zeide een derde, die met een soort haakje de wonde in het hoofd van den ongelukkigen officier onderzocht.
— Maak in Godsnaam wat voort!... Ach ... au !
— Perf oratio pectoris. Sebastiaan Cereda, infanterist . . . welk regiment ? Het is al niet meer noodig: Moritur. Draagt hem weg, voegde de docter er bij, zich van den stervende verwijderende, die met uitpuilende oogen reeds lag te zieltogen.
Een veertigtal ziekendragers wachtten aan de deur op hun last; de levenden werden naar het hospitaal gebracht, de dooden naar de kerk. Zij wachtten in stilte, maar soms ontsnapte hun een zware zucht bij het zien van dit schouwspel.
VIII.
Kalugine kwam, terwijl hij naar het bastion ging, vele gewonden tegen. Daar hij bij ondervindingwist welk een noodlottigen invloed dit schouwspel op dengene uitoefent, die in den strijd gaat, hield hij hen niet alleen niet op om hen te ondervragen, maar deed hij zelfs zijn best aan deze ontmoetingen geen aandacht te schenken. Aan den voet van den berg kwam hij een ordonnans-officier tegen, die met lossen teugel van het bastion kwam rennen.
— Zobkine, Zobkine, hoor een even!
— Wat is er?
— Waar komt gij vandaan?
— Uit de verschansingen.
— Welnu, hoe gaat het er? Warm hé ?
— Ja, verschrikkelijk !
En de officier verwijderde zich in galop; het geweervuur scheen te verzwakken, maar het geschutvuur was weer met nieuwe kracht begonnen.
— Hm! dat ziet er slecht uit! dacht Kalugine. Hij gevoelde een zeer onaangename, onbestemde aandoening en had zelfs een voorgevoel, dat is te zeggen een zeer gewone gedachte .... die aan den dood. Maar Kalugine bezat veel eigenliefde en zeer sterke zenuwen : hij was wat men een dapper man pleegt te noemen. Hij gaf dan ook aan dezen eersten indruk niet toe, sprak zich moed in door zich het verhaal te herinneren van een adjudant van Napoleon, die met een bebloed hoofd bij dezen terugkwam, na voor hem in allerijl een order overgebracht te hebben.
— Zijt gij gewond? vroeg hem de keizer.


■— Pardon, sire, ik ben dood, antwoordde de adjudant. En, van zijn paard vallende, stierf hij op de plaats zelve. Deze anekdote viel in zijn smaak; in gedachten stelde hij zich in de plaats van dien adjudant, spoorde zijn paard aan, nam een nog meer „Kozaksche" houding aan, keek om naar zijn ordonnans, die, in zijn stijgbeugels staande, hem in draf volgde en bereikte de plaats, waar men af moest stijgen. Daar vond hij vier soldaten, die, op een hoop steenen zittende, een pijp rookten.
— Wat doet gij daar? riep hij hen toe.
— Wij hebben een gewonde weggebracht, Uw Edelheid, en nu rasten wij wat uit, zeide een van hen, die zijn pijp achter zijn rug verborgen hield, en zijn muts afnam.
— Welzeker! uitrusten! Vooruit! naar jelui post!
Hij stelde zich aan hun hoofd, gezamenlijk liepen zij nu de loopgraaf door, waar zij telkens gewonden ontmoetten.
Boven op het plateau gekomen, ging hij links om, en stond eenige passen verder geheel alleen. Een scherf van een bom sloeg langs hem in den grond; een granaat, welke zich in de lucht bewoog, scheen recht op zijn borst aan te komen; plotseling werd hij door zulk een hevige angst aangegrepen, dat hij eenige passen vooruit snelde en zich op den grond wierp. Toen de granaat veel verder gesprongen was, werd hij boos op zich zeiven en stond dadelijk op; hij keek om zich, om te zien, of iemand hem daar had zien liggen, doch er was niemand.
Als echter de vrees zich eenmaal van ons heeft meester gemaakt, wijkt
zij niet zoo spoedig voor een ander gevoel; zoodat hij, die er zich steeds op beroemde het hoofd nooit gebogen te hebben, nu met den versnelden pas en bijna op handen en voeten de loopgraaf doorvloog. Hij struikelde.
— Ach ! dat is een slecht teeken, nu zal ik zeker gedood worden, dacht hij. Hij voelde, dat hij moeilijk adem haalde, dat hij baadde in zijn zweet en verwonderde zich hierover ten sterkste, doch gaf zich geen moeite meer om zijn vrees te bedwingen. Plotseling, toen hij iemand hoorde aankomen, richtte hij zich op, hief het hoofd in de hoogte, liet zijn sabel ter dege rinkelen en vertraagde zijn pas. Hij herkende zich zelf niet meer. Een officier van de sappeurs en een matroos kwamen langs hem; de eerste riep hem toe: Buk u ! en wees tegelijkertijd op de lichtende buis van een bom, welke, in snelheid en glans toenemende, naderbij kwam.
Het projektiel sprong dicht bij de loopgraaf; op den kreet van den officier boog Kalugine even het hoofd, maar vervolgde daarna zonder blikken of blozen zijn weg.
— Nu, dat is een dappere, zeide de matroos, die de bom koelbloedig had zien neervallen. Zijn geoefend oog had hem aanstonds doen zien, dat de scherven niet in de loopgraaf zouden vallen. Hij wou niet gaan liggen.
Kalugine moest om de blindeering, waarin de kommandant van het bastion zich bevond, te bereiken, nog slechts één ongedekte ruimte oversteken, toen hij gevoelde, dat die zelfde domme vrees hem opnieuw overweldigde; zijn hart klopte alsof het breken zou, het bloed steeg hem naar het hoofd en het kostte hem een groote overwinning op zich


zeiven om in allerijl op de blindeering toe te loopen.
— Hoe komt gij zoo buiten adem ? vroeg de generaal hem, nadat hij zijn order had overgebracht.
— Ik heb zeer snel geloopen, Excellentie.
— Mag ik u een glas wijn aanbieden ?
Kalugine dronk zijn glas in één teug uit, en stak een cigarette aan. Het gevecht was geëindigd, maar van weerszijden duurde het hevige kanonvuur nog voort. In de blindeering waren de kommandant van het bastion, generaal R. en eenige officieren (waaronder Praskukine) bijeen en vertelden elkaar de bijzonderheden van het gevecht. Het vertrek was met donkerblauw doek behangen: er stond een rustbank, een bed en een tafel met papieren bedekt; aan den muur hingen een klok en een heiligenbeeld, waarvoor een lamp brandde.
In dit gemakkelijk ingerichte vertrek gezeten, beschouwde Kalugine al deze kenteekens van een rustig leven. Hii mat met zijn blik de
dikte van de groote balken der zoldering, welke bijna drie voet haalden; hij hoorde het gedonder van het geschut, dat door de blindeering doffer klonk, en kon zich niet begrijpen, hoe hij tot tweemaal toe zoo onvergeeflijk zwak had kunnen zijn.
Op zich zelf verbitterd, wilde hij om zijn moed te beproeven, zich opnieuw aan het gevaar blootstellen. Een zeeofficier, met een grooten knevel en het St. George-kruis op zijn overjas, kwam op dit oogenblik den generaal verzoeken de noodige werklieden ter zijner beschikking te stellen, om twee vernielde schietgaten weder in orde te brengen.
— Het doet mij genoegen u te zien, kapitein, zeide Kalugine tot den pas binnengekomene ; de generaal heeft mij gelast u te vragen, of uwe kanonnen met kartetsen de loopgraven kunnen bestrijken.
— Een enkel stuk, antwoordde de kapitein, kregelig.
— Kom, laten wij eens gaan zien!
De officier fronste de wenkbrauwen
en bromde geërgerd: Ik ben daar al den geheelen nacht geweest, zoudt, gij er niet alleen heen kunnen gaan? Gij zult er den luitenant Kartz vinden, die u alles zal aanwijzen.
De kapitein kommandeerde zes maanden dezelfde batterij, een der gevaarlijkste; sinds het begin van het beleg, reeds lang voor er bomvrij onderkomen was gemaakt, had hij het bastion niet verlaten; hij had onder de matrozen een roep van moed, welke boven allen twijfel
verheven was, zoodat zijn weigering Kalugine ten zeerste verbaasde.
— Daar zie je nu eens, wat cue roem beteekent, dacht hij. Dan zal ik alleen gaan als ge het goedvindt, voegde hij er op luiden, schertsenden toon bij, waarop de officier geen aandacht sloeg.
Kalugine vergat, dat deze man zes lange maanden op het bastion had doorgebracht, terwijl hij, alle verschillende gelegenheden bij elkaar geteld, er hoogstens vijftig uren was geweest. De ij delheid, de zucht om uit te blinken, een belooning te verkrijgen, zich een naam te maken, zelfs de aantrekkelijkheid van het gevaar, prikkelden hèm nog, terwijl de kapitein voor dat alles onverschillig was geworden. Deze was ook ij del geweest, had blijken van moed gegeven, zijn leven onnoodig gewaagd, belooningen verwacht en


verkregen en zijn naam als dapper officier gevestigd; maar nu hadden deze drijfveeren haar macht op hem verloren, hij zag de zaken anders in en hoewel hij, na een verblijf van zes maanden op het bastion, terecht begreep, dat er weinig kans meer overbleef om aan den dood te ontsnappen, waagde hij zijn leven niet meer zonder de striktste noodzaak en bepaalde hij er zich toe zijn plicht strikt te vervullen ; zoo zelfs, dat de jonge luitenant, die eerst sinds acht dagen bij de batterij gekomen was en Kalugine, aan wien deze luitenant haar liet zien, tienmaal dapperder schenen dan de kapitein. Zij bogen zich uit de schietgaten en klommen op de infanteriebanketten.
Nadat hij alles gezien had, keerde Kalugine naar de blindeering terug, toen hij in de duisternis eensklaps tegen den generaal aanliep, die, gevolgd door zijn ordonnansofficieren, zich naar de observatiepost begaf.
— Kapitein Praskukine, beval de generaal, ga naar de rechter-verschansingen, daar zult gij het tweede
uataijon van M aan het werk
vinden, zeg hun het werk te staken, zich zonder gerucht terug te trekken en zich bij hun regiment te voegen, dat beneden aan den berg in reserve staat. Begrepen P Breng hen zelf naar het regiment.
— Tot uw orders, antwoordde Praskukine, die zich in den looppas verwijderde.
Het kanonvuur werd heviger.
IX.
— Is dit het tweede bataljon, van het regiment van M. . . . p vroeg
Praskukine, aan een soldaat, die gevulde aardzakken droeg.
—• Ja, mijnheer.
— Waar is de kommandant ?
Michaïloff veronderstellende, dat er
naar den kompagnieskommandant gevraagd werd, stond op, bracht de hand aan zijn pet en naderde Praskukine, dien hij voor een meerdere hield.
— De generaal beveelt u ... snel terug te trekken . . . vooral zonder gerucht . . . achterwaarts, dat is te zeggen in de richting van de reserve, zeide Praskukine, ter sluiks naar de zijde, vanwaar het vijandelijk vuur kwam, ziende.
Michaïloff, die zijn kameraad herkende, liet zijn hand zakken en na zich rekenschap gegeven te hebben van de uit te voeren beweging bracht hij de order aan de soldaten over; deze grepen hunne geweren, schoten hunne jassen aan en begaven zich op marsch.
Hij, die het niet ondervonden heeft, kan niet begrijpen welk een groote vreugde iemand ondervindt, die, na een bombardement van drie uren,
een plaats verlaat, welke zoo gevaarlijk is als deze verschansingen. Gedurende drie uren had Michaïloff die waarlijk niet zonder reden aan zijn dood als aan een onvermijdelijke zaak dacht, den tijd gehad zich vertrouwd te maken met de gedachte, dat hij ongetwijfeld gedood zou worden en niet meer tot de wereld der levenden behoorde. Diens ondanks kostte het hem groote moeite, om niet in allerijl weg te loopen, toen hij, naast Praskukine gaande, aan het hoofd zijner kompagnie, de verschansing verliet.
— Tot weerziens, goede reis! riep de majoor, dife het bataljon, dat


achterbleef, kommandeerde, hem toe. Michaïloff had met hem zijn kaas gedeeld, en door de borstwering gedekt, naast hem gezeten.
— Ik hoop dat u uwe positie gelukkig behouden zult; ik geloof, dat het wat bedaart. Maar nauwelijks had hij deze woorden uitgesproken of de vijand, die de beweging in de loopgraven bespeurd had, begon weer met kortere tusschenpoozen te vuren; de onzen antwoordden hem en het kanonvuur werd weer even hevig als te voren. De sterren schitterden, maar zonder glans, in den donkeren nacht. Alleen door de vlam van het geschut en bij het springen der granaten werden de voorwerpen in den omtrek eenige oogenblikken verlicht. De soldaten zwegen; in hun snellen gang trachtten zij onwillekeurig elkaar voorbij te komen. Op den harden weg hoorde men niets dan het regelmatig geluid hunner schreden, vergezeld van het onophoudelijk gedonder van het geschut, het gekletter der bajonetten, welke tegen elkaar aanstietten en de zuchten of het gebed van een soldaat: „God! God!"
Van tijd tot tijd hoorde men een gewonde kermen en werd er om een draagbaar geroepen. Van de kompagnie, welke Michaïloff kommandeerde, vielen in dien nacht zes en twintig man door het geschutvuur. In het duistere verschiet flikkerde een lichtstraal, de schildwacht op het bastion riep : „ka-non !" en een kogel, welke over de kompagnie heenfloot, boorde op eenigen afstand in den grond en deed de steenen opstuiven.
— De duivel hale ze! wat mar(iheeren zij langzaam! dacht Praskukirie, die, Michaïloff volgende,
ieder oogenblik achter zich keek; nu ik de order overgebracht heb, kon ik eigenlijk wel vooruit loopen.... of eigenlijk niet, want zij zouden naderhand zeggen, dat ik een lafaard was.... er moge gebeuren wat er wil, ik blijf bij hen.
— Waarom loopt hij mij voortdurend na ? dacht op zijn beurt Michaïloff, ik heb altijd opgemerkt, dat hij ongeluk aanbracht, daar komt er al weer een aan, en naar het schijnt recht op ons af.
Een paar honderd pas verder ontmoetten zij Kalugine, die zijn sabel overmoedig deed rinkelen; hij ging naar de borstwering, de generaal zond hem om te zien of het werk goed vorderde. Toen hij Michaïloff zag, meende hij, dat in plaats van zich aan dat verschrikkelijke vuur bloot te stellen, wat hem niet gelast was, hij zijn inlichtingen even goed kon verkrijgen door den officier te ondervragen, die er van daan kwam.
Michaïloff gaf hem werkelijk alle bijzonderheden op; Kalugine vergezelde hem een eindweegs en volgde toen de loopgraaf, welke naar de blindeering leidde.
— Wat is er voor nieuws ? vroeg de ofïïcier, die daar alleen het avondmaal gebruikte.
— Niets ! en ik geloof, dat er van nacht niets meer gebeuren zal.
— Wat? niets meer gebeuren? integendeel, de generaal is daareven weer naar de observatiepost gegaan, en er is een regiment versche troepen heengezonden. Luister maar, daar begint het geweervuur weer. Gaat er niet heen, waartoe zou dat dienen, ging de officier voort, toen Kalugine opstond.
— Ik moet toch eigenlijk gaan, daclit deze laatste, maar ik heb mij,


dunkt mij, dezen nacht al genoeg aan het gevaar bloot gesteld. Het geweervuur is zeer hevig !
— Ge hebt gelijk, antwoordde hij overluid, het is beter dat ik hier wacht.
Twintig minuten later kwam de generaal terug. Hij werd vergezeld door zijn officieren, waaronder jonker baron Pest zich bevond, maar Praskukine was er niet bij.
De loopgraven waren door de onzen genomen en bezet. Na een omstandig verhaal van het gevecht gehoord te hebben, verliet Kalugine met Pest de blindeering.
X
— Gij hebt bloed op uw mantel, zijt ge dus handgemeen geweest? vroeg Kalugine.
— O, het is verschrikkelijk, verbeeldt u ... En Pest vertelde hem hoe hij zijn kompagnie na den dood van den kommandant aangevoerd had, hoe hij een Franschman gedood en hoe zonder hem het gevecht verloren zou zijn geweest. Zijn verhaal had een grond van waarheid, dat wil zeggen wat betreft den dood van den kommandant en den door Pest gedooden Franschman; maar bij het weergeven der bijzonderheden overdreef en pochte de jonker buitengewoon. Dat deed hij onwillekeurig, gedurende het geheele gevecht had hij in een soort roes geleefd zonder bezinning, zoodat alles wat er had plaats gehad, hem nog maar vaag voor den geest stond, zoo alsof het, God weet waar en hoe, iemand anders overkomen was, en zoo was liet natuurlijk, dat hij zijn best deed om de bijzonderheden in zijn voordeel
voor te dragen. Ziet hier overigens wat er was voorgevallen.
Het bataljon, waaraan hij toegevoegd was om aan den uitval deel te nemen, was twee uur bij een borstwering onder het vijandelijk vuur blijven staan; daarna had de kommandant een bevel gegeven, de kompagnieskommandanten hadden dat herhaald, de troep had de beschermende borstwering verlaten en had zich honderd pas verder in kolonne opgesteld. Pest had bevel gekregen zich op de flank der tweede kompagnie te plaatsen ; zonder zich van de plaats, of de handeling verder rekenschap te kunnen geven, ging hij met ingehouden adem, en terwijl zenuwachtige rillingen hem voortdurend over den rug liepen, naar de hem aangewezen plaats en keek werktuigelijk in de duisternis rond, zich op iets verschrikkelijks voorbereidende. Toch was het gevoel van vrees niet de hoofdindruk, dien hij ondervond, want er werd niet geschoten, maar wat hem onrustbarend voorkwam, was dat hij zich in het open veld buiten de versterkingen bevond. De kommandant gaf op nieuw eenige bevelen, welke zacht door de officieren herhaald werden en plotseling verdween de zwarte muur, welke de eerste kompagnie scheen te vortneu: er was order gegeven om te gaan liggen. De tweede kompagnie deed hetzelfde en toen Pest zich nederlegde, verwondde hij zijn hand aan een doornstruik. Alleen de kleine kapitein der tweede kompagnie was zichtbaar gebleven; met getrokken degen en onophoudelijk sprekende, bleef hij voor zijn soldaten overeind staan.
— Let op jongens! houdtjegoed, niet schieten; laten wij die ellende-


langen met de bajonet aanvallen! 1 Als ik roep: „Hoera!" moet jelui mij i volgen .... op den voet en allen tegelijk .... Wij zullen hun eens laten zien, wat wij kunnen . . . . Wij zullen geen schande over ons brengen, niet waar jongens? Alles voor den Czaar, — onzen vader!
— Hoe heet die kompagnieskommandant? vroeg Pest aan een jonker, die naast hem lag; dat is een dappere!
— Ja, in het vuur is hij dat altijd, hij heet Lissinkowski.
Juist op dit oogenblik flikkerde een vlam, gevolgd door een slag, die de heele kompagnie verdoofde. Scherven en steenen vlogen door de lucht en wel een vijftigtal sekonden later kwam een dezer steenen nog op den voet van een soldaat terecht en verbrijzelde dien. Een boni was midden in de kompagnie gesprongen, wat duidelijk bewees, dat de Franschen de kolonne hadden opgemerkt.
— A! nu werpt hij met bommen!.. laat ons maar eens bij je komen, dan zullen wij je de Russische bajonet eens laten voelen, vervloekt tuig!....
De kapitein schreeuwde zoo hard, dat de bataljonskommandant hem het zwijgen oplegde; de eerste kompagnie stond op, spoedig daarna de tweede. De soldaten namen hun geweer voor den stormloop in de rechterhand en het bataljon schreed voorwaarts.
Pest was van angst zijn bezinning kwijt en hij liep als een dronken mensch. Plotseling zag hij rondom zich duizenden kleine vlammetjes, die van gefluit en geknetter vergezeld gingen, hij uitte een kreet en liep vooruit, omdat allen liepen en schreeuwden; eensklaps struikelde hij en viel op iemand. Het was de kompagnieskommandant, die, zijn
troep vooruit gaande, gewond was, en nu den jonker, dien hij vooreen Franschman hield, bij het been greep. Pest maakte zijn voet los en stond op, toen wierp zich iemand op hem en het scheelde weinig of hij was weer gevallen; een stem riep hem toe: „Dood hem toch, waar wacht je op?" Hij greep zijn geweer en de punt 'van de bajonet drong in iets zachts door.
— A, Aha / Dieu !
Deze woorden werden op een toon van smart en verschrikking geuit: de jonker begreep, dat hij een Franschman gedood had, het koude zweet bedekte zijn geheele lichaam, hij begon te beven en wierp zijn geweer weg. Maar dit duurde slechts een oogenblik, want de gedachte dat hij een held was, drong zich aan
zijn geest op. £ijn wapen weaer opnemende, verwijderde hij zich snel van den doode, met de anderen mede hoera! roepende. Nauwelijks twintig passen verder, bereikte hij de loopgraaf, waar de onzen zich met den bataljonskommandant bevonden.
— Ik heb er een gedood! zeide hij tot dezen laatste.
— Flink zoo, baron! kreeg hij ten antwoord.
XI.
— Weet ge, dat Praskukine gedood is? zeide Pest op den terugweg tot Kalugine.
— Ach! dat is toch niet waar?
— Wel, ik heb het zelf gezien!
— Vaarwel, ik heb haast!
— Een beste dag geweest! dacht Kalugine thuiskomende, dat is nu de eerste keer, dat ik geluk heb; alles is uitstekend gegaan, ik ben


er heelhuids afgekomen, er zullen vele belooningen gegeven worden, en aan mij kan men toch niet minder dan een eeresabel geven; en dien heb ik dan waarlijk ook wel verdiend.
Hij deed verslag aan den generaal, en trad zijn eigen kamer binnen, waar Prins Galtzine in een boek, dat hij op tafel gevonden had, zat te lezen en hem sedert lang wachtte.
Een onuitsprekelijk gevoel maakte zich van Kalugine meester, toen hij zich weer thuis, ver buiten het gevaar, bevond. In zijn nachthemd lag ! Jiij op zijn bed uitgestrekt, en vertelde aan Galtzine de bijzonderheden van het gevecht. Hij schikte de verschillende voorvallen natuurlijk zoo, dat duidelijk uitkwam hoezeer hij, Kalugine, een dapper, bruikbaar officier was, waar eigenlijk den nadruk niet opgelegd hoefde te worden, omdat iedereen het toch wist en niemand het recht had er aan te twijfelen, met uitzondering misschien van den overleden kapitein Praskukine.
Deze laatste althans, hoewel hij zich zeer vereerd gevoelde om met een adjudant gearmd te wandelen, had den vorigen dag nog een zijner vrienden fluisterend vertelt, dat Kalugine, die overigens een beste jongen was, alles behalve gaarne naar de bastions ging.
Wij hebben Praskukine verlaten, toen hij met Michaïloff terugkeerde. Hij had juist een plaats bereikt, waar men minder aan het vuur blootgesteld was en voelde zich weer wat opleven, toen hij, zich omkeerende, plotseling een lichtstraal zag flikkeren; de schildwacht riep: „Mor-tier \" en een der soldaten, die achter hem liepen, hoorde zeggen: „Hij komt recht op het bastion aan !"
Michaïloff zag om, de lichtende buis van de bom scheen op zijn hoogste punt te blijven staan, zoodat het onmogelijk was de richting te bepalen, welke zij verder volgen zou; dit duurde slechts een oogenblik, want, steeds in snelheid toenemende, naderde het projektiel al meer en meer. Reeds zag men de vonkjes uit de buis vliegen en hoorde men het somber gefluit. Zij was op het punt midden in het bataljon neer te komen.
— Liggen! riep iemand.
Michaïloff en Praskukine gehoorzaamden; deze laatste kneep zijn oogen dicht en hoorde de bom vlak bij hem op den grond neerkomen. Een sekonde, welke hem een uur toescheen, verliep: de bom sprong niet. Praskukine schrok hevig: zou hij onnoodig laf geweest zijn? misschien was zij wel veel verder neergevallen en verbeeldde hij zich maar de brandende buis naast zich te hooren sissen. Toen hij even zijn oogen opende, zag hij met zelfvoldoening Michaïloff dicht aan zijn voeten uitgestrekt liggen; maar terzelfder tijd bespeurde hij slechts een el van hem af de brandende buis van de bom, welke als een tol ronddraaide. Een ontzettende angst, die hem het koude zweet deed uitbreken en hem het denken en gevoelen onmogelijk maakte, greep hem aan; hij bedekte het gelaat met beide handen. Nog een sekonde verliep, gedurende welke een wereld van gedachten, verwachtingen, gevoelens en herinneringen zijn brein doorkruisten.
— Wien zal zij dooden? Mij of Michaïloff? Of wel ons beiden F En als ik het ben, waar zal zij mij dan treffen? Aan het hoofd ? dan is het uit; aan mijn been? dan zal men


het afzetten .... maar dan zal ik er op aandringen, dat men mij chloroform toedient, en misschien kan ik dan nog wel in het leven blijven. Misschien wordt Michaïloff wel alleen gedood, dan zal ik later vertellen, dat wij te zamen waren en ik met zijn bloed bedekt werd. Maar neen, neen, ze is dichter bij mij .... ik zal het wel zijn.
Hier herinnerde hij zich eensklaps de twaaf roebels, welke hij nog aan Michaïloff moest betalen en nog een andere schnld, die hij in Petersburg had achtergelaten en welke al lang geregeld had moeten zijn. Een zigeunerwijsje dat hij gisteren nog gezongen had, kwam hem in de gedachten. Ook zag hij in zijn verbeelding de vrouw, die hij liefhad, den man, die hem vijf jaar geleden beleedigd had en op wien hij zich nog niet gewroken had, maar te midden van deze en zoovele andere gedachten, bleef de indruk van het oogenblik — de verwachting van den dood — hem onwrikbaar bij.
— Misschien springt ze ook wel niet, dacht hij en was op het punt met een wanhopige vastberadenheid de oogen te openen, toen hij door zijn gesloten oogleden heen een roode vlam zag en iets hem te midden van een verschrikkelijk leven in de borst trof. Hij vloog overeind, liep in het wilde weg, maar zijn sabel vloog hem tusschen de beenen, hij struikelde en viel op zijn zijde.
— Goddank! het is maar een schampschot.
Dat was zijn eerste gedachte; hij wilde zijn borst betasten, maar het was alsof zijn handen verlamd waren en zijn hoofd tusschen schroeven geklemd werd; voor zijn oogen liepen de soldaten verder, hij telde hen werktuigelijk.
— Een, twee, drie soldaten, kijk, die daar in zijn mantel is een officier. Een nieuwe lichtstraal flikkerde; hij vroeg zich af, waar dat uit zou zijn, uit een mortier of uit een kanon. Ongetwijfeld uiteen kanon; daar schieten zij weer — nog meer soldaten — vijf, zes zeven — ze loopen voorbij. Plotseling beving hem een gevoel, alsof iemand hem worgde. Hij wilde roepen, zeggen, dat hij een schampschot gekregen had, maar zijn mond was zoo droog, zijn tong kleefde aan zijn verhemelte, hij had een brandenden dorst, voelde, dat zijn borst nat was en dit deed hem aan water denken,... hij zou hebben willen drinken wat hem zoo nat maakte. Ik heb mij bij het vallen moeten verwonden, dacht hij en, hoe langer hoe meer beangst, dat de soldaten, die hem in menigte voorbij snelden, hem onder den voet zouden loopen, trachtte hij opnieuw te schreeuwen: „Neem mij mede!" Maar inplaats daarvan uitte hij zulk een naar gekerm, dat hij er zelf van schrikte. Daarop zag hij roode sterretjes voor zijn oogen dansen en het scheen hem, alsof de soldaten hem met steenen bedekten. Toen begonnen dc sterretjes nog sneller te dansen, de steenen, welke men op hem stapelde, bezwaarden hem hoe langer hoe meer, hij deed een uiterste poging om ze van zich te werpen, strekte zich uit en zag, dacht, hoorde, en gevoelde toen eensklaps niets meer.
Hij was op de plaats zelve gedood door een scherf, welke hem in de volle borst getroffen had.
XH.
Michaïloff had zich ook op den grond geworpen, toen hij de bom zag naderen; evenals Praskukine


had hij aan allerlei zaken gedacht in de weinige sekonden, die het ui teen springen vooraf gingen. In stilte bad hij tot God, en zeide: „Dat Uw wil geschiede!" Waarom heb ik dienst genomen, dacht hij tegelijkertijd. Waarom ben ik bij de infanterie overgegaan om dezen veldtocht mede te maken en niet bij het Ulanen regiment in het gouvernement F.... gebleven bij mijn vriendin Natascha? Wat wacht mij nu!
Hij telde een, twee, drie, vier en hij dacht, dat indien de bom met het even getal losbarstte, hij in het leven zou blijven, maar dat hij bij een oneven getal gedood zou worden. Alles is uit, ik ben doodelijkgetroffen! dacht hij toen de bom uiteenspatte, en hij een slag tegen het hoofd kreeg en een razende pijn voelde. „Heer, vergeef mij mijne zonden," mompelde hij de handen vouwende. Hij trachtte op te staan, doch viel bewusteloos, met het aangezicht tegen den grond, neder.
Toen hij weer bijkwam, was het eerste, wat hij voelde, het bloed dat hem langs den neus stroomde, de pijn aan het hoofd was minder geworden.
— Nu verlaat de ziel mijn lichaam, hoe zal het daargin ds zijn ? Heere God, neem mijn ziel in genade aan....! Dat is toch vreemd, dacht hij, ik sterf en ik hoor duidelijk den tred deisoldaten en het geknetter van het geweervuur.
— Hier heen, een draagbaar! de kompagnieskommandant is gedood ! riep een stem boven hem en hij herkende onwillekeurig die van den tamboer Ignatieff.
Iemand lichtte hem bij de schouders op, met veel moeite opende hij de oogen en zag boven zich den
donkerblanwen hemel met duizenden sterren en twee bommen, welke door de lucht vlogen alsof zij elkander wilden voorbij snellen. Hij zag Ignatieff, de soldaten met draagbaren en geweren, het talud van de loopgraaf en begreep plotseling, dat hij nog in deze wereld was.
Een steen had hem licht aan het hoofd gekwetst; zijn allereerste indruk was bijna een gevoel van spijt: hij had zich zoo goed en zoo vol vrede op het hiernamaals voorbereid, dat het terugkeeren tot de werkelijkheid, met haar bommen, loopgraven en bloed, hem onaangenaam aandeed.
De tweede indruk was onwillekeurige vreugde over het feit, dat hij nog in leven was, en de derde een sterk verlangen, om het bastion hoe eêr hoe liever te verlaten. De tamboer verbond het hoofd van zijn kommandant, steunde hem onder den arm en wilde hem naar de ambulance leiden.
— Waarheen ga ik en waarom ? dacht Michaïloff, toen hij een weinig tot zich zeiven gekomen was, mijn plicht is om bij mijn kompagnie te blijven — des te meer, fluisterde een stem in zijn binnenste, omdat zij weldra buiten het vijandelijk vuur zal zijn.
— Dat is niet noodig, vriend, zeide hij tot den dienstvaardigen tamboer, terwijl hij zijn arm terugtrok, ik ga niet naar de ambulance, maar ik blijf bij mijn kompagnie. En hij keerde terug.
— Uw Edelheid doet beter, met u behoorlijk te laten verbinden ,• in den beginne lijkt het van weinig belang, maar later kan het verergeren. Ja, dat is waar, Uw Edelheid !...
Michaïloff stond weifelend stil, hij zou den raad van Ignatieff waar-


schijnlijk opgevolgd hebben, maar hij e herinnerde zich de vele ernstig ge- s wonden, die de ambulance telde. De i doctoren zullen mij 0111 die schram 1 uitlachen, zeide hij tot zich zeiven 1 en zonder verder naar het betoog van den tamboer te luisteren, voegde 1 hij zich met flinken tred bij zijn < kompagnie. _ !
Waar is de ordonnans-officier 1
Praskukine, die zooeven naast mij 1 ging ? vroeg hij aan den vaandrig, die°hij aan 't hoofd van zijn kom- 1 pagnie vond. ;
— Ik weet het niet, ik geloof, dat hij gedood is, antwoordde deze aarzelend, dood of gewond.
— Waarom weet ge dat niet? Hij is met ons weg gegaan, waarom hebt gij hem niet mede gebracht .J
— Dat was onmogelijk in dat hevige vuur!
Ach wat, Michaïl Iwanitsch,
zeide Michaïloff op verontwaardigden toon, hoe kunt gij iemand, die nog leeft, aan zijn lot overlaten ? En zelfs indien hij dood ware, hadt gij toch zijn lijk mede moeten brengen.
— Levend ? En ik zeg u, dat ik vlak bij hem geweest ben, en dat ik het gezien heb . . . We hadden ternauwernood den tijd om onze eigen lieden mede te voeren . . . ! O ! die ellendingen, daar beginnen zij opnieuw met bommen te werpen !
Michaïloff was gaan zitten, en hield zijn hoofd met beide handen vast; door het loopen was de pijn heviger geworden.
— Neen, zeide hij, ge moet hem gaan halen, hij leeft misschien nog ; kom, dat is onze plicht, Michaïl Iwanitch!
Deze antwoordde niet.
— Hij heeft er niet aan gedacht hem inede te nemen, dacht Michaïloft,
en nu zal ik daartoe afzonderlijke soldaten moeten zenden. Maar zal ik hen onder dat helsche vuur daarheen laten gaan? Zij zullen voor niets gedood worden.
— Jongens, we moeten weer terugkeeren om dien gewonden officier op te nemen, daarginds in de drooge gracht, zeide hij, zonder zijn stem te verheffen en daardoor op een toon, welke niets op een bevel geleek, want hij begreep hoe onaangenaam de uitvoering van dat bevel voor zijn manschappen zijn moest. En daar hij niemand in het bijzonder noemde, kwam ook geen hunner voor, om aan zijn oproep te voldoen.
— Wie weet, hij is misschien wel dood, en dan is het der moeite niet waard om de menschen bloot te stellen. Het is mijn schuld, ik had er aan moeten denken, daarom zal ik alleen gaan, dat is mijn plicht.
— Michaïl Iwanitscn, vervoigue hij overluid, geleidt gij de kompagnie, ik zal u wel inhalen, en terwijl hij met de eene hand de plooien van zijn mantel samenvatte, raakte hij rnet de andere het beeld van den heiligen Mitrophanus aan, dat hij uit bijzondere eerbied voor dien gelukzalige, altijd op de borst droeg, liep op een draf naar de loopgraaf, overtuigde zich, dat Praskukine wel degelijk dood was en keerde terug, met zijn hand het verband, dat losgegaan was en zijn pijnlijk hoofd vasthoudende. Het bataljon was reeds aan den voet van den berg en dus bijna buiten bereik van de vijandelijke kogels, toen Michaïloft zich er weder bijvoegde. Slechts hier en daar viel nog een verdwaalde bom neder.
— Ik zal mij morgen in het veldhospitaal als gewonde moeten op-


geven, dacht de kapitein, terwijl de assistent-chirurgijn zijn wond opnieuw verbond.
XIII.
Honderden versche, bloedige menschenlichamcn, welke twee uur geleden nog vervuld waren van de meest verschillende verwachtingen en wenschen, verhevene, zoowel als verachtelijke, lagen nu met verstijfde leden in de bloemrijke, met dauw bedekte vallei, welke het bastion van de loopgraaf scheidde, of op den effen vloer van de doodenkapel binnen Sebastopol. Honderden menschen, over wier verdroogde lippen gebeden en verwenschingen kwamen, kropen van pijn, keerden zich om en kermden ; sommigen onder hen lagen nog tusschen de lijken in de bloeiende vallei, de anderen waren uitgestrekt op de draagbaren of op de bedden en op den bloedigen planken vloer van het veldhospitaal. En even als de voorgaande dagen, was de hemel boven den berg Sapoen, door het zachte morgenrood gekleurd, verbleekten de schitterende sterren, kwam een witte nevel uit de bruisende, donkere zee optrekken, vlamde het helle morgenrood in het oosten op, verstrooiden de donkere wolkjes zich aan den azuurblauwen hemel; evenals op de voorgaande dagen kwam de machtige en schoone fakkel des daags langzaam op en beloofde aan de heele herlevende wereld blijdschap, liefde en geluk.
XIY.
Den volgenden avond speelde de muziek van het jagerregiment opnieuw op den boulevard, en weer
wandelden rondom de muziektent en in de lage lanen van bloeiende, witte, welriekende acacia's, officieren, jonkers, soldaten en jonge vrouwen, die allen een feestelijk aanzien hadden.
Kalugine, prins Galtzine en nog een kolonel wandelden gearmd en spraken over het gevecht van den vorigen dag. Het hoofdpunt van dit gesprek was, zooals altijd, niet het gevecht zelf, maar het aandeel, dat zij, die er over spraken, er aan genomen hadden. De uitdrukking van hun gelaat, de toon van hun stem was ernstig, bijna droevig, zoodat men had kunnen veronderstellen, dat de geleden verliezen hen werkelijk diep bedroefden; maar om de waarheid te zeggen namen zij dezen officieëlen rouw ter wille van den vorm aan, daar geen hunner iemand verloren had, die hem bijzonder dierbaar was.
Kalugine en de kolonel, overigens beste menschen, hadden wel iederen dag een dergelijk gevecht bij willen wonen, als ze er maar een eeresabel of den graad van generaal-majoor voor gekregen hadden.
Wanneer ik een veroveraar, die millioenen menschen tot den dood doemt om zijn eerzucht te voldoen, met den naam van monster hoor bestempelen, heb ik altijd een neiging om te lachen. Vraag den tweedeluitenants Petrucheff, Antunoff en anderen maar eens en ge zult zien, dat ieder onzer een Napoleon op kleine schaal is, een klein monster, dat ieder oogenblik klaar staat om een gevecht aan te gaan en een honderdtal menschen te dooden, alleen maar om een kruisje of een vermeerdering van traktement te verkrijgen.


— Pardon, zeicle de kolonel, het gevecht is op den linkervleugel begonnen .... daar was ik !
— Dat kan wel, ik ben bijna den geheelen tijd op den rechtervleugel geweest, ik ben er tweemaal heengegaan, eerst om den generaal te zoeken en daarna zoo maar eens om te kijken ; het ging er warm toe.
— Als Kalugine het zegt, zal het zeker wel waar zijn, zei prins Galtzine tot den overste. Weet gij wel, dat zelfs V... mij van daag verteld heeft, dat ge een dappere ...
— Onze verliezen zijn werkelijk verschrikkelijk, zei de overste, bij
mijn regiment zijn vierhonderd man
buiten gevecht, ik begrijp zelt niet, hoe ik er levend vandaan ben gekomen.
Aan het andere einde van den boulevard zagen zij het verbonden hoofd van Michaïloff opdagen, die hen tegemoet kwam.
— Zoo, zijt gij gewond, kapitein ? vroeg Kalugine hem.
— Ja, licht, door een steen, antwoordde Michaïloff.
— Is de vlag al gestreken ? vroeg prins Galtzine in 't Fransch, over de pet van den kapitein heenziende en tot niemand in het bijzonder het woord richtende.
— Non, pas encore! zeide Michaïloff, die wou laten zien dat hij Fransch verstond.
— Duurt de wapenstilstand dus nog voort? vroeg Galtzine, hem zeer beleefd in het Russisch toesprekende
en het scheen den kapitein aisol ny daarmede zeggen wilde: ik weet zeer goed, dat gij moeilijk Fransch spreekt, waarom spreekt gij dan niet eenvoudig Russisch ? Hierop verwijderden de adjudanten zich van Michaïloff, die zich, evenals den vorigen avond, zeer eenzaam
gevoelde, en daar hij met sommigen niet wel wilde zijn en er niet toe kon besluiten om anderen aan te spreken, groette hij alleen eenige personen en ging daarna bij het monument van Kazarski een ciga-
rette rooken.
De baron Pest vertoonde zich ook op den boulevard; hij verhaalde, dat hij aan de onderhandelingen over den wapenstilstand had deelgenomen, dat hij met de Fransche officieren gesproken had en een van hen hem gezegd had : — Als het een half uur eerder dag was geworden, hadden wij de verschansingen hernomen. Waarop hij geantwoord zou hebben:
— Meneer, ik wil dit met ontkennen, alleen om u niet te logenstraffen; en hij verhoogvaardigde zich zeer op dit antwoord.
In werkelijkheid had hij, ofschoon tegenwoordig bij het sluiten van den wapenstilstand, en grooten lust hebbende om met de Franschen te spreken, wat hem zeer vermakelijk toescheen, niets gezegd. De jonker baron Pest had langen tiid voor
hunne liniën op en neder geloopen en vroeg aan alle Franschen, die dicht bij hem waren : — Van welk regiment zijt gij ?
Men antwoordde hem en daarmee was het uit.
Toen hij echter het neutrale terrein een weinisr overschreed, had
een Fransche schildwacht, die niet wist dat die Rus zijn taal verstond, hem een groven vloek naar het hootd geslingerd. — Die duivelsche kerel komt onze werken bespieden, zoodat jonker Pest geen vermaak meer in zijn wandeling vond, naar huis was gegaan en den geheelen weg over Fransche volzinnen had bedacht, welke hij nu aan zijn kennissen


uitbazuinde. Op den boulevard zag men ook kapitein Zobkine, die altijd zeer luid sprak, kapitein Objogof, die er zeer opgewonden uitzag, de kapitein der artillerie, die niemands goede gunsten trachtte te verkrijgen, de jonker, die zoo gelukkig was in zijn liefde, in één woord dezelfde personen van den vorigen dag, handelende onder den invloed van steeds dezelfde drijfveeren.
Praskukine, Néferdoff en eenige anderen ontbraken alleen; maar ofschoon hunne lijken nog niet gewasschen, gekleed en begraven waren, dacht niemand meer aan hen.
XV.
Op onze bastions en in de Fransche loopgraven wappert de witte vlag. In de met bloemen bedekte vallei liggen de verminkte lijken opgestapeld, ontdaan van hunne schoenen en in blauwe of grijze kleeren gehuld; de werkers dragen hen naar de karren, waarop zij hen neerleggen; de dampkring is door de lijklucht verpest. Uit Sebastopol en uit het Fransche kamp komen een menigte menschen en met een gretige, doch welwillende nieuwsgierigheid ontmoeten zij elkaar op dat terrein.
Laten wij eens luisteren, welke gesprekken daar tusschen hen gewisseld worden.
Ginds in een groep Franschen en Russen staat een jong officier een patroontasch te bekijken en hoewel hij slecht Fransch spreekt, weet hij zich toch voldoende verstaanbaar te maken.
— En waarom dit ... . die vogel, vraagt hij.
— Omdat het een patroontasch
van een regiment van de garde is, meneer, ze draagt den keizerlijken adelaar.
— En gij, van de garde?
— Pardon, meneer, van het zesde regiment linie-infanterie.
— En dit, waar gekocht ? De officier wijst op een geel, houten pijpje, waarin de cigarette van den Franschman bevestigd is.
— Te Balaklava, meneer, het is eenvoudig van palmhout.
— Mooi, herneemt de officier, die wel genoodzaakt is, de weinige woorden, welke hij kent en die hem gedurende dit gesprek voor den geest komen, te gebruiken.
— Als gij het als een herinnering aan onze ontmoeting wilt bewaren, zult gij mij verplichten.
Meteen gooit de hoffelijke Franschman zijn cigarette weg, blaast in het pijpje, en biedt het den officier met een beleefde buiging aan.
Deze geeft hem het zijne in ruil en de omstanders, hetzij Franschen of Russen, glimlachen en schijnen verrukt. Ziehier een infanterist met een sluw uiterlijk, in een rose hemd en de kapotjas over den schouder geworpen; zijn gezicht ademt vroolijkheid en nieuwsgierigheid. Vergezeld van twee kameraden nadert hij met de handen op den rug en vraagt ! vuur aan een Franschman.
Deze blaast, schudt zijn kort pijpje heen en weer en geeft den Rus vuur.
— Tabac bonn, zegt de soldaat met het rose hemd, en de toeschouwers lachen.
— Ja, goede tabak, Turksche tabak, antwoordt de Franschman. En is bij u de Russische tabak goed ?
— Rouss bonn, herneemt de ander, en ditmaal schateren de omstanders het ran lachen uit.


— Francais pas bonn, bonn jour, rnosiou, vervolgt de soldaat, die op < eenmaal al zijn Fransch lucht en [ luidlachende zijn ondervrager op den \ buik klopt. De Fransehen lachen ook.
— Zij zijn niet mooi, die bl.... 1 Russen, zegt een zouaaf.
— Waar lachen zij toch om ? vraagt een ander met een sterk Italiaansch accent.
— Caftan bonn, herneemt de soldaat van zooeven, terwijl hij de geborduurde panden van de jas van den zouaaf bekijkt.
— Voor den duivel, op uw plaatsen, roept op dit oogenblik een Fransch korporaal; en de soldaten verspreiden zich, slecht geluimd.
Onderwijl staat onzej onge kavalerieluitenant te midden van een groepje vijandelijke officieren te snoeven.
— Ik heb hem zeer goed gekend, die graaf Sasoneff, zegt een van deze laatsten, hij is een van die echte, Russische graven van wie wij zooveel houden.
— Ik heb ook een Sasoneff gekend, herneemt de luitenant der kavalerie, maar die was geen graaf zoover ik weet, die was klein en bruin, zoowat van uw leeftijd!
— Juist meneer, dat is hij, wat zou ik hem gaarne zien, dien besten graaf. Als ge hem ziet, doe hem dan mijne groeten, — kapitein Latour, voegde hij er buigende bij.
— Wat verrichten wij toch een treurig werk, dat ging er van nacht heet op toe, niet waar ? zegt de officier van de kavalerie, die gaarne het gesprek aan wil houden, op de lijken wijzende.
— O! meneer, het is verschrikkelijk, maar het zijn flinke kerels, uwe soldaten, het is een genoegen om met hen te vechten.
— Nu de uwe doen niet voor hen onder, antwoordt de Russische ruiter groetende, overtuigd dat hij zeer wel geantwoord heeft.
Maar genoeg hierover; kijk liever eens naar dien kwajongen van tien jaar, met een versleten muts op, welke waarschijnlijk nog van zijn vader is; zijn bloote beenen steken in groote schoenen; hij draagt een katoenen broek, welke door een enkelen draagband wordt vastgehonden. Hij is, zoodra de wapenstilstand gesloten was, buiten de versterkingen gekomen en is lang in den hollen weg gebleven, kijkt met stomme verbazing naar de Franschen en naar de lijken, die ter aarde liggen, onderwijl de kleine, blauwe veldbloempjes plukkend, waarmede de vallei bezaaid is. Het kind keert met een grooten ruiker terug en houdt den neus dicht om de bedorven lucht, welke de wind hem te gemoet waait, niet te ruiken; hij staat bij eenige over elkander liggende lijken gedurende langen tijd te kijken naar een doode, wiens hoofd afgeschoten is en welke een afschuwelijk schouwspel oplevert. Eindelijk nadert hij en raakt met zijn voet den stijven, uitgestrekten arm aan en daar hij er sterker op drukt, beweegt de arm en valt weer op haar plaats terug. De jongen slaakt een kreet, verbergt het gezicht in zijn bloemen en loopt, zoo hard hij ; kan, naar de versterkingen terug.
Ja, op de bastions en in de loopgraven wapperen witte vlaggen; de met bloemen bezaaide vallei ligt vol dooden; heerlijk zinkt de zon inde ■ blauwe zee, die golft en glinstert , onder haar gouden stralen. Duizen1 den menschen staan bij elkander te kijken, te spreken en te glimlachen.


Al die menschen zijn Christenen, die dat eene groote gebod van liefde en zelfverloochening erkennen, en ze staan hun werk daar te aanschouwen, zonder zich berouwvol neer te werpen voor Hem, die hun het leven heeft gegeven, en in ieders ziel met de vrees voor den dood, de liefde tot het goede en het schoone stortte. En die menschen omhelzen elkaar niet als broeders, onder het storten van tranen van vreugde en geluk ! .... De witte vlaggen zijn weggenomen en opnieuw dondert het dood en verderf aanbrengend geschut; op nieuw vloeit het onschuldige bloed met stroomen,
en men hoort Kreten en vervloekingen. *
* *
Ik heb voor ditmaal alles gezegd wat ik zeggen wilde, maar toch bekruipt mij een pijnlijke twijfel. Ik had misschien beter gedaan te zwijgen; want hetgeen ik gezegd heb, is misschien een dier verderfelijke waarheden, welke onbewust in ieders ziel verborgen liggen, maar die niet uitgesproken moeten worden, willen ze ongevaarlijk blijven; evenals men ouden wijn niet moet schudden, uit vrees dat het bezinksel opstijgt en de vloeistof troebel maakt. Waar toch zien wij in dit verhaal het kwade, dat men vermijden moet en het goede, waarnaar men moet streven? Wie is de booswicht, wie de held? Allen zijn goed en allen zijn slecht. Het is Kalugine niet met zijn schitterenden moed, met zijn adelijke dapperheid en zijn ij delheid, de voornaamste drijfveer van al zijn handelingen .... Het is Praskukine niet, ij del en onbeduidend, al is hij op het veld van eer gevallen voor het geloof, voor den troon en het vaderland,... noch Michaïloff, die zoo bedeesd is,
noch Pest, dat kind, zonder raste overtuiging of beginsel. Geen van die allen kan de booswicht of de held van het verhaal zijn.
Neen, de held van mijn verhaal, dien ik met alle kracht mijner ziel liefheb, dien ik in al zijn schoonheid heb trachten weder te geven, hij, die altijd schoon was, is en zal zijn, — dat is de Waarheid !
Sebastopol in Augustus 1855.
I.
Op een der laatste dagen van de maand Augustus reed een officier te midden van een dichte, heete stofwolk in stap langs den grooten, rotsachtigen weg naar Sebastopol, tusschen Duwanka*) en Baktchisaraï, in een voertuig van een bijzonderen, elders weinig bekenden vorm, welke het midden hield tusschen een maudenwagen, een joodsche britchka en een Russisch karretje.
Dit rijtuig werd bestuurd door een oppasser, in een linnen pak, met een geheel afgedragen officiersmuts op. Achter hem zat, op pakken en zakken, die door een kapotjas bedekt waren, een iufanterie-officier in zijn zomermantel. Hij was, voor zoover men bij zijn zittende houding daarover oordeelen kon, van middelbare gestalte, doch breed en gespierd, niet zoozeer in de schouder als wel in borst en rug; zijn nek en hals waren eveneens sterk ontwikkeld en zeer gespierd.
Wat men gewoonlijk taille noemt had hij niet, evenmin een buik, want hij was eer mager, vooral in het gezicht, dat een ziekelijke, gele kleur had. Men zou hem knap
*; Laatste station voor Sebastopol


hebben kunnen noemen zonder zijn bolle wangetjes en de rimpeltjes in zijn huid, welke de oorspronkelijke trekken ervan uitwischten, aan zijn uiterlijk alle 1'rischheid ontnamen en er zelfs een algemeene uitdrukking aan gaven van gebrek aan opgewektheid en teederheid. Uit zijn kleine, bruine, bijzonder levendige oogen sprak een zekere onbeschaamdheid ; zijn zware knevel, waarop hij gewoon was te bijten, was niet breed, zijn wangen en kin, welke hij sinds twee dagen niet geschoren had, waren met dicht zwart haar bezet. Den lOden Mei was hij door een granaatscherf aan het hoofd gewond en hij droeg zijn verband nog; hij gevoelde zich echter nu geheel hersteld en had het hospitaal van Simnhéronol verlaten, om zich weer
bij zijn regiment te voegen, dat ergens in de richting, waar men
hoorde sehieten, gelegerd was, maar of het zich binnen Sebastopol bevond, dan wel aan den noordkant lag, was hij nog van niemand precies te weten kunnen komeD. Het bombardement kon men duidelijk hooren en scheen zelfs zeer nabij, als de bergen het geluid, dat door den wind werd voortgedreven, niet onderschepten. Nu eens doortrilde een vreeselijke ontploffing de lucht en deed u onwillekeurig beven; dan weer volgden minder hevige losbrandingen, welke op tromgeroffel geleken en afgewisseld werden door een oorverdoovend geraas, elkander met korte tusschenpoozen op, of wel smolt alles samen in een voortdurend gerommel, dat veel overeenkomst had met het rommelen van den donder, wanneer de bui het ergst is en het gaat stortregenen. Iedereen zeide, dat het bombardement zeer
hevig was en dat hoorde men dan ook wel. De officier spoorde zijn oppasser tot den meest mogelijken spoed aan. Zij kwamen een reeks karretjes tegen, door Russische boeren bestuurd, die levensmiddelen te Sebastopol gebracht hadden en nu, terugkeerende, zieken en gewonden medevoerden: soldaten in grijze kapotj assen, matrozen in zwarte jassen, vrijwilligers met den rooden fez op en gebaarde reservisten. Het rijtuigje van den officier moest stilhouden en hij beschouwde de verschillende gezichten, welke hem voorbijgingen, terwijl hij knipoogde en zijn gelaat in allerlei plooien trok, daar de dikke stofwolken, waarin de karretjes gehuld waren,
hem in oogen en ooren drong.
— Dat is een zieke soldaat van onze kompagnie, zeide de oppasser tot zijn meester, met de hand een gewonde aanwijzende.
Een echte Russische boer met een vollen baard en een vilten muts op, zat een weinig scheef op de voerbank en maakte een knoop in een lange zweep, waarvan hij het handvat met den elleboog tegen de borst drukte. Hij keerde den rug toe aan vier of vijf soldaten, die in het wagentje schokten en hotsten; een hunner, met den arm in een verband en de kapotjas over zijn hemd, zat met een bleek en mager gezicht, recht en flink in het midden; toen hij den officier bespeurde, bracht hij werktuigelijk de hand aan zijn muts, doch, aan zijn verwonding denkende, deed hij als of hij zich wilde krabben. Een ander lag naast hem onder in den wagen; van hem zag men niets dan zijn beide handen, welke krampachtig de randen van den wagen vasthielden en zijn opgetrokken


knieën, welke als verlamd keen- en weder bengelden. Een derde zat, met een gezwollen gezicht en het hoofd in doeken gewikkeld, met zijn soldatenmuts op, scheef op de bank, zijn beenen hingen naar buiten. Met de ellebogen op de knieën scheen hij te slapen. Tot dezen wendde zich de officier.
— Dolchmikoff!
— Present! antwoordde deze, opende de oogen en nam zijn muts af; zijn basstem was zoo vol en zoo omvangrijk, dat het scheen alsof zij uit de borst van twintig soldaten tegelijk kwam.
— Sedert wanneer zijt gij gewond, broedertje ?
De glasachtige, gezwollen oogen van den soldaat werden levendig, hij herkende zijn meerdere.
— Wij wenschen Uwe Edelheid gezondheid! *) zei hij met dezelfde diepe basstem.
— Waar is het regiment?
— Te Sebastopol, uw Edelheid; maar men had het voornemen reeds Woensdag vandaar te vertrekken.
— Om waarheen te gaan?
— Dat wist men nog niet,.... zeker wel naar de Noordzijde, Uw
Edelheid Nu, ging hij op
sleependen toon voort, schiet hij al overal heen, vooral met bommen, tot zelfs in de baai.... hij schiet
op een verschrikkelijke manier! 
Wat de soldaat verder zei, was niet te. hooren, maar uit zijn gezicht en zijn houding was af te leiden dat hij met den wrok van den mensch, die lijdt, troostelooze dingen vertelde.
De tweede luitenant Koseltzoff, in het rijtuig, was geen middelmatig officier en behoorde evenmin tot degenen, welke zus of zoo leven en
*) Letterlijke vertaling van den gewonen groet van den soldaat aan zijn meerdere.
handelen, omdat anderen het evenzoo doen: hij deed al waarin hij lust had, en de anderen deden hem na, overtuigd dat dat goed was. De natuur had hem rijkelijk met kleine gaven bedeeld; hij zong en speelde aardig op de gitaar, sprak en schreef zeer gemakkelijk, vooral den officieëlen briefstijl, waarmede hij zich, tijdens hij adjudant van den bataljonskommandant was, vertrouwd had gemaakt. Hij bezat veel wilskracht, maar deze sproot enkel uit zijn eigenliefde voort en, hoewel op zulk een hoedanigheid van den tweeden rang gegrond, was zij een der meest sprekende trekken van zijn karakter. Deze soort van eigenliefde, welke onder de mannen en vooral onder de militairen het meest algemeen is, was zóó met zijn bestaan saamgeweven, dat hij steeds de eerste wilde zijn, of anders niets wilde zijn. De eigenliefde was dus bij hem de drijfveer van alles, zelfs van zijn innerlijke gevoelens en als hij bij zich zeiven over iemand dacht, stelde hij steeds zich zelf boven dengeen, bij wien hij zich vergeleek.
— Kom, ik zal mij aan de praatjes van Moskou *) niet storen, mompelde de tweede luitenant, die door de ontmoeting van het konvooi gewonden onaangenaam getroffen was en de woorden van den soldaat, waarvan het gewicht bij eiken stap, dien hij nader kwam, door het gedonder van het bombardement vermeerderd en bevestigd werd, wogen hem zwaar op het hart.
— Zij lijken wel dwaas, die „Moskou's." — Kom, Nikolaïeff,
*) In sommige regimenten van het leger hadden de officieren den soldaten den naatn van Moskou gegeven, een deels verachtelijke, deels vleiende benaming.


voorwaarts, je slaapt, geloof ik, riep hij zijn oppasser zeer ontstemd, toe, terwijl hij de slippen van zijn mantel bij elkaar nam.
Nikolaïef trok aan de leidsels, maakte met zijn lippen een schel geluid om zijn paarden aan te moedigen en het karretje snelde in draf voort.
— Wij zullen alleen even stilhouden als zij eten noodig hebben, zei de de officier tot hem, en dan maar weer voorwaarts !
II.
Toen de tweede luitenant Koseltzoff de straat van Duwanka, aan beide zijden waarvan de puinhoopen van Tartarenhuisjes lagen, wilde inrijden, werd hij tegengehouden door een transport kogels en bommen, voor Sebastopol bestemd, dat midden op den weg stilhield.
Twee infanteristen, die in de stof op de steenen van een ingestorten muur zaten, aten watermeloen met brood.
— Komt u van ver, landsman ? zeide een van hen, kauweud, tot een soldaat, die, met een kleinen ransel op den rug, bij hen was blijven staan.
— Wij gaan naar onze kompagnie, wij komen uit de provincie, antwoordde de soldaat, zijn oogen van de meloen afwendende, terwijl hij zijn ransel verschoof. Drie wekeu lang hebben wij het hooi van de kompagnie bewaakt; maar nu zijn wij allen teruggeroepen en wij weten niet waar ons regiment zich van daag ophoudt. Men zegt, dat de onzen zich sedert verleden week bij de Korabelnaïa bevinden. Weet gij er niets van, heeren ?
— Ze zijn in de stad, broeder, in de stad, antwoordde een oudetreinsoldaat, die bezig was met zijn zakmes het witte vleesch van een onrijpe 11 watermeloen te snijden. Wij komen er juist vandaan. Wat is het verschrikkelij k, broeder!
— Wat is verschrikkelijk heeren P
— Hoor je dan niet, hoe hij nu schiet? En dan nergens een schuilplaats. Het is niet te zeggen zoovelen hij van de onzen gedood heeft, voegde hij er met een wanhopig gebaar bij en zette zijn muts recht.
De andere soldaat schudde in gedachten verdiept het hoofd, smakte met de tong, nam een korte pijp uit zijn laarsschacht, rakelde met zijn vingers de reeds half verbrande tabak wat op, stak een stukje zwam aan de pijp van een kameraad, die
rookte, aan en terwijl hij zijn muis afnam, zeide hij:
— God is overal ! heeren, wij zeggen u vaarwel, en, zijn ransel op de goede plaats duwende, vervolgde hij zijn weg.
— He, wacht liever, dat is beter, zeide hij, die den watermeloen zat te eten op overtuigenden toon.
— Het is alles het zelfde! mompelde de soldaat en verwijderde zich tusschen de wielen der stilstaande karretjes.
Hl.
Op de pleisterplaats aangekomen, vond Koseltzofï daar een menigte menschen bijeen; waaronder in de eerste plaats den postmeester zelf, die zeer jong en erg mager was, en met twee officieren stond te twisten.
— Geen vier-en-twintig, maar tien maal vier-eu twintig uur zult ge moeten wachten; de generaals


wachten ook wel, zeide hij, met de duidelijke bedoeling om hen te kwetsen, en ge begrijpt, dat ik mij zelf niet voor uw wagen zal spannen! . . . .
— Als er geen paarden zijn, dan kan niemand ze krijgen !... maar waarom krijgt een knecht, die slechts bagage te vervoeren heeft, ze dan? riep een der twee officieren, die een glas thee in de hand hield.
Hij vermeed zorgvuldig voornaamwoorden te gebruiken, en wilde daarmee laten raden, dat men tot een postmeester o ik best „jou en jij" kan zeggen.
— Ge moet wel begrijpen, meneer de postmeester, zeide de andere officier aarzelend, dat wij niet voor ons genoegen reizen ; als men ons geroepen heeft, is dat'geschied omdat men ons noodig heeft. Gij kunt u verzekerd houden, dat ik er den generaal over spreken zal,.... want werkelijk .... het schijnt wol, of ge niet den minsten eerbied voor den officiersrang hebt.
— Jij brengt nu altijd de boei in de war, en je hindert mij, viel zijn metgezel hem geërgerd in de rede; je moet hem op een anderen toon aanspreken, hij heeft allen eerbied voor ons verloren .... paarden, en oogenblikkelijk, versta je? 
— Ik zou ze u gaarne geven, maar waar moet ik ze vandaan
halen P Ik begrijp het best,
vadertje, hernam de postmeester, na een oogenblik zwijgen, met veel gebaren en zich hoe langer hoe warmer makende — maar wat wil ik er aan doen ? Laat mij slechts — en op het uiterlijk der officieren was duidelijk eenige hoop te lezen — mij zeil tot aan het einde der maand behelpen, dan zal men mij hier niet
meer zien .... waarachtig, ik ga liever naar den Malakoff, dan dat ik langer hier blijf. Ge kunt net doen wat gij wilt,.... maar ik heb geen enkel rijtuig, dat goed in orde is en mijn paarden hebben in geen drie dagen een handje hooi gehad ! .. . .
Dit zeggende maakte hij zich uit de voeten.
Koseltzofl en de beide officieren traden het huis binnen.
— Komaan, zeide de oudste tot den jongere, op volmaakt kalme wijze, wat sterk afstak bij zijn toorn van zooeven. We zijn nu al drie maanden op weg en zullen nog maar wat wachten, dat is nu zulk een groot ongeluk niet, wij zijn volstrekt niet gehaast.
Met moeite vond Koseltzoff nog een plaatsje bij het raam in de zwart berookte, onzindelijke zaal van het posthuis, welke bovendien met officieren en koffers gevuld was. Hij zette zich neer en sloeg, terwijl hij een cigarette rolde, nauwlettend acht op de gelaatstrekken der aanwezigen. De voornaamste groep zat rechts van de deur waardoor men binnen kwam rond een waggelende, vuile tafel, waarop twee koperen samovars, hier en daar met kleine plekjes kopergroen bedekt, stonden te koken. Een paar zakken met klontjes suiker lagen er naast. Een jong officier zonder knevel, met een nieuwe „arkhalook" *) aan, schonk water in een trekpot. Vier andere officieren, ongeveer van denzelfden leeftijd, zaten in de hoeken van de kamer verspreid; een van hen lag, met zijn hoofd op een pels, welke hem tot oorkussen diende, op een divan te slapen ; een ander stond bij een
*) Een eenigszins lang kleed, dat in den Kaukasus gedragen wordt.


tafel gebraden lamsvleesch te snijden voor een kameraad, die zijn eenen arm verloren had. Twee officieren, de een met de overjas van een adjudant, de ander met de jas der infanteristen, doch van heel fijn laken en een tasch over de schouder, zaten naast de kachel en uit de wijze, waarop zij de anderen aanzagen en waarop die met de tasch zijn sigaretten rookte, kon men gemakkelijk opmaken, dat zij niet tot de linie-infanterie behoorden en dat zij daarover zeer tevreden waren. Hunne wijze van doen verried volstrekt geen minachting, maar een zekere zelfvoldaanheid, welke gedeeltelijk gegrond was op hunne nauwe betrekkingen met generaals en gedeeltelijk op hun geld, en een bewustzijn van voornaamheid, dat zóó ver ging, dat ze zich voor de anderen trachtten te verbergen.
Een nog jong officier van gezondheid met dikke lippen en een artillerie-officier met een Duitsch uiterlijk zaten bijna op de voeten van den slapende op de sofa. Verder waren er nog vier oppassers, waarvan de eene sliep, de anderen bezig waren iets te zoeken in de koffers en pakken, die bij de deur opgestapeld lagen. Onder dit nieuwe gezelschap ontdekte Koseltzoff geen enkel bekend gezicht. De jonge officieren stonden hem wel aan; hij zag aanstonds, dat zij pas de militaire school verlaten hadden en dit bracht hem in de gedachten, dat ook zijn jongere broeder regelrecht van daar naar een der batterijen van Sebastopol zou worden gezonden. Daarentegen stond de officier met de tasch, dien hij meende reeds vroeger ergens ontmoet te hebben, hem volstrekt niet aan; hij vond
zijn uiterlijk zoo onbeschaamd en terugstootend, dat hij op de breede, uitstekende punt van de kachel ging zitten, met het voornemen hem dadelijk op zijn plaats te zetten, indien hij zich veroorloven mocht iets ongepasts te zeggen. Als echt infanterist en flink troepenofficier, hield hij niet van die „staflui" en als zoodanig had hij hen dadelijk herkend.
IV.
— Dat noem ik nu tegenspoed hebben, zeide een der jonge menschen, zoo dicht bij het doel te wezen en niet verder te kunnen gaan. Misschien is er vandaag wel een gevecht, en daar kunnen wij nu niet bij zijn.
Aan zijn eenigszins schelle stem en den jeugdigen blos, welke zijn gelaat verlevendigde, bespeurde men dadelijk de innemende bescheidenheid van een jongmensch, die steeds vreest iets verkeerds te zeggen. De eenarmige officier zag hem glimlachend aan.
— Geloof mij, daar zult gij tijd genoeg voor hebben, zeide hij.
De jonge officier sloeg eerbiedig zijn oogen naar het vermagerde gelaat van dezen laatsten, dat plotseling door een glimlach verhelderd werd, op, zweeg en ging voort met thee te schenken. Het uiterlijk en de houding van den gewonde en bovenal de loshangende mouw van zijn uniform, gaven inderdaad den indruk van een kalme onverschilligheid, welke op alles wat men rond hem zeide of deed, scheen te antwoorden: — Dat is nu goed en wel, maar ik weet er alles van en ik zou nog veel kunnen volbrengen, indien ik het wilde.


— Waartoe zullen wij besluiten? vroeg de jonge officier aan zijn kameraad met den arkhalook, — zullen wij den nacht hier doorbrengen, of zullen wij met ons eenig paard nog verder gaan?
Zijn kameraad wilde niet verder rijden.
— Stel u voor, kapitein, zeide hij toen, zich tot den eenarmigen wendende, terwijl hij het mes opraapte, dat deze had laten vallen, daar men ons gezegd had, dat de paarden te Sebastobol zeer duur waren, hebben wij er te Simphéropol een gekocht.
-— Heeft men u nog al afgezet ?
— Dat weet ik niet, kapitein, wij hebben in 't geheel voor paard en wagen negentig roebel gegeven. Is het erg duur? voegde hij er bij, zich tot allen richtende, Koseltzoff, die hem aankeek, daaronder begrepen.
— Als het paard jong is, is het niet te duur, antwoordde de laatste.
— Niet waar, en toch zeide men, dat het te duur was. Hij is een beetje kreupel, dat is waar, maar dat gaat wel weer over, men heeft ons verzekerd, dat hij zeer sterk is.
— Van welke krijgsschool komt gij ? vroeg Koseltzoff, die gaarne iets van zijn broeder wilde hooren.
— Wij komen na van het Adelskorps, wij zijn met ons zessen uit eigen beweging naar Sebastopol gegaan, antwoordde het spraakzame officiertje, maar wij weten niet juist waar onze batterijen zijn, eenigen zeggen te Sebastopol, maar gindsche meneer verzekert ons, dat zij te Odessa zijn.
— Hadt gij te Simphéropol geen inlichtingen kunnen bekomen ? vroeg Koseltzoff.
— Ach, daar weet men er niets van .... Verbeeldt u, daar be-
leedigde men een van onze kameraden, die aan de kanselarij inlichtingen ging vragen .... het was zeer onaangenaam . . Wilt ge deze cigarette niet, hij is geheel klaar? ging hij tot den officier zonder arm voort, die zijn sigarenkoker zocht.
De vereering van den jongen man straalde door in de kleine zorgen, waarmede hij hem overlaadde.
— Komt ge ook van Sebastopol? hernam hij, God, God! dat is verbazend! Te Petersburg dachten wij steeds aan u allen, aan de helden, voegde hij er bij, zich welwillend en eerbiedig naar Koseltzoff keerende.
— En als gij nu genoodzaakt zijt terug te keeren? vroeg deze hem.
— Dat is het juist, wat wij vreezen, want na het paard gekocht te hebben en nog een paar onontbeerlijke zaken, zooals deze koffiekan en nog een paar kleinigheden meer, bezitten wij geen cent meer, zeide hij zacht en zijn metgezel terluiks aanziende, zoodat ik werkelijk niet weet, hoe wij ons redden zouden als we terug moesten.
— Hebt gij dan geen reisgeld ontvangen ? vroeg Koseltzoff.
— Neen, mompelde de jonge man, maar men heeft ons beloofd, dat wij het hier zouden krijgen.
— Hebt ge een certifikaat?
— Ik weet wel, dat dat de hoofdzaak is; een van mijn ooms, die senator te Moskou is, heeft me toen ik bij hem was verzekerd, dat ik het hier ongetwijfeld zou krijgen; anders had hij het mij zelf gegeven. Ik zal het hier toch krijgen, niet waar ?
— Zonder twijfel.
— Dat denk ik ook, hernam de jonge officier op een toon, die duidelijk aantoonde, dat, na deze


zelfde vraag op minstens dertig verschillende plaatsen gedaan te hebben en daarop de meest uiteenloopende antwoorden verkregen te hebben, hij eigenlijk niemand meer geloofde.
V.
— Wie heeft om borchtch *) gevraagd? riep op dit oogenblik de
waardin, een dik wijf van omstreeks . ^. .. • ,1
veertig jaar, die vrij oiizinueiijK gekleed was en een soepterrine droeg. Er was een oogenblik stilte en allen keken naar de vrouw; een deiofficieren knipoogde zelfs tegen een kameraad, tevens een blik naar de matrone werpend.
— Wel, die heeft Koseltzoff besteld ; dan moeten wij hem wakker maken. Toe kom eten, ging hij voort, terwijl hij de slapende naderde en
bij den schouder scnuaae. mu jongmensch van zeventien jaar, met Ipverulipe. donkere oogen en roode
wangen, sprong eensklaps op en daar hij den dokter onwillekeurig aan ge,stooten had, zeide hij terwijl hij zijn oogen uitwreef en midden in de kamer stil bleef staan : Duizend maal pardon!
De luitenant Koseltzoff herkende dadelijk zijn jongeren broeder en ging naar hem toe. Herken je me niet? vroeg hij glimlachend.
— Wel, wel, dat is merkwaardig! riep de jongere uit, zijn broeder omhelzende.
Twee kussen klonken, maar toen zij elkaar voor de derde maal zouden omhelzen, zooals het gebruik wil, aarzelden zij een oogenblik;
*) Eert Poolscke en KI. Russische soep, bestaande uit beetwortelsap met vleesch en groenten.
men zou gezegd hebben, dat beiden ■riph nfvrnpjTeri. waarom men dit
juist driemaal moest doen. Wat ben
ik blij, dat ik je zie, zeme ue oudste, zijn broeder mee naar buiten nemende, laat ons wat gaan praten.
Neen, ik wil geen borchtch
meer, eet gij het maar, Tederson, zeide de knaap tot zijn kameraad.
— Maar gij hadt honger ....
— Neen, niet meer ....
Toen zij buiten op de kleine stoep
stonden vroeg de jongere zijn oudsten
broeder telkens weer: veriei nu eens, hoe maak je het toch ? en uitte telkens weer zijn vreugde hem weer te zien ; zelf vertelde hij echter niets. Nadat zij beiden een poos gezwegen hadden vroeg de oudste den jongere waarom hij niet bij de garde gegaan was, zoo als iedereen verwacht had?
Om ilnt. ik met, alle geweldnaar
Sebastopol wilde; als alles goed afloopt, zal ik daar sneller vooruit1.'mm>n rla.ii wanneer ik bij de garde
gebleven was. Daar kan men tien
jaar wachten voor men kapitein is, terwijl Todtleben hier in twee jaar van luitenant-kolonel generaal is o-eworden en als ik gedood woid,
Ö . . . , x _ J 
welnu, dan is er niets aan i>e uuen.
— Wat redeneer je toch, zeide de oudere broeder glimlachende.
En ziet ge, wat ik u zooeven
zeide, is maar van weinig belang, de voornaamste reden, — hier hield hij aarzelend op, glimlachte op zijne beurt, en kleurde alsoi hij iets schandelijks ging vertellen, — de voornaamste reden is, dat ik gewetenswroeging had om daar kalm in Petersburg te blijven, terwijl men hier voor het vaderland sterft; ook wilde ik u gaarne terugzien, voegde hij er nog meer bedeesd bij.


— Wat ben je toch een dwaze jongen, zeide zijn broeder, zonder hem aan te zien en naar zijn cigarettenkoker zoekende. Het spijt mij, dat wij niet bij elkaar kunnen blijven.
— Toe zeg mij de waarheid eens, is het op die bastions werkelijk zoo vreeselijk?
— Ja, in den beginne wel, maar zooals gij zien zult, raakt men er spoedig aan gewend.
— Zeg mij ook eens .... gelooft ge dat Sebastopol genomen zal worden?.... Ik kan mij niet begrijpen, dat zoo iets ooit geiten ren zou.
— God weet het!
— O! als je wist hoe ik het land heb.... verbeeldt je wat een ongeluk, ze hebben mij onderweg allerhande dingen ontstolen, onder anderen mijn shako en nu ben ik een fatale positie, want ik weet werkelijk niet, hoe ik mij bij mij chef zal aanmelden.
Wladimir Koseltzoff, de jongere broeder, geleek veel op zijn broeder Michel, althans zooveel als een ontluikende, wilde roos op een uitgebloeide kan gelijken. Hij had hetzelfde blonde haar, maar dik en op de slapen golvende, terwijl in zijn blanke, teedere hals een enkele, lange vlok hing, wat, naar het : zeggen der goede, oude vrouwen, ' een teeken van geluk is. Zijn jong, i gezond bloed kleurde, bij eiken indruk, welken zijn ziel ontving, plotseling zijn gelaat, dat gew oonlijk bleek was; zijn oogen, welke veel op die van zijn broeder geleken, maar ! helderder en meer open waren,werden 1 vaak door een vochtig lloers bedekt;
op zijn wangen en rond zijn purperi roode lippen, welke zich vaak tot t een bedeesd glimlachje plooiden en dan schitterend witte tanden lieten
zien, vertoonde zich een fijn blond dons. Zooals hij daar stond in zijn losgeknoopte overjas, waaronderzijn rood hemd xnet Russischen kraag zichtbaar was, breed geschouderd, een cigarette tusschen de vingers, geleund tegen de leuning van zijn stoel, het gelaat door naïeve vreugde verhelderd en de oogen op zijn broeder gevestigd, was hij wel de knapste en innemendste jonge man, dien men zich denken kan; men ondervond als het ware spijt, als men den blik van hem af moest wenden. Werkelijk gelukkig, dat hij zijn broeder, dien hij met eerbied en trots als een held beschouwde, terugzag, schaamde hij zich toch wel een weinig over hem tengevolge van zijn eigen betere opvoeding, zijn kennis van de Fransche taal en de gewoonte om hooggeplaatste officieren te ontmoeten; hij zag een beetje op hem neer en hoopte er in te slagen hem wat meer te beschaven. Al zijn indrukken waren nog Petersburgsch, gevormd onder leiding van een dame, die, een zwak voor knappe gezichten hebbende, hem op feestdagen ten harent noodigde, en in het huis van een senator te Moskou, waar hij eens aan een groot bal deelgenomen had.
VI.
Na zoolang gepraat te hebben, dat het hun, wat dikwijls gebeurt, duidelijk werd hoe weinig belangen zij gemeen hadden, ondanks zij veel van elkaar hielden, zwegen beide broeders eenige oogenblikken.
— Komaan, pak uwe goedereu bij elkaar en laat ons tegelijk vertrekken, zeide de oudste.
De jongste kleurde op eens en zweeg.


— Regelrecht, naar Sebastopol? vroeg hij eindelijk.
— Natuurlijk, ge hebt naar ik denk, niet veel bij u, dat zal zijn plaats wel vinden!
— Goed, laat ons dan maar vertrekken, antwoordde de jongere broeder, die zuchtende het huis binnen trad. Maar zonder de deur te openen, bleef hij staan en boog treurig het hoofd.
— Regelrecht naar Sebastopol, dacht hij, en mij dan aan de bommen prijs geven, dat is wel verschrikkelijk! Maar ach, is het eigenlijk niet hetzelfde of het nu of later gebeurd ?... Nu ga ik tenminste met mijn broeder....
De zaak was deze: toen hij bedacht, dat het wagentje hem regelrecht naar Sebastopol zou voeren, zonder dat ook maar een enkel bijzonder voorval hem onderweg zou ophouden, gaf hij zich eerst rekenschap van het gevaar, dat hij zelf had opgezocht en welks nabijheid hem nu (liep trof. Toen hij eindelijk wat kalmer was geworden, voegde hij zich weer bij zijn kameraden en toefde zoolang bij hen, dat zijn broeder, die ongeduldig werd, de deur open deed om hem te roepen en hem toen voor een officier zag staan, die hem berispte, alsof hij een schooljongen was. Toen hij zijn broeder, zag raakte hij heelemaal in de war.
— Ik kom dadelijk, riep hij hem toe, terwijl hij met de hand een gebaar maakte, wacht even, ik kom dadelijk.
Een oogenblik later kwam hij bij zijn broeder terug.
— Verbeeldt je, zeide hij tot dezen met een diepe zucht, ik kan niet tegelijk met je vertrekken.
— Wat een dwaasheid ! waarom niet?
— Ik zal je de waarheid zeggen, Mischa ; wij hebben geen cent meer, en wij zijn zelfs aan dien kapitein daar geld schuldig; ik schaam me vreeselijk.
De oudere broeder fronste de wenkbrauwen en zweeg.
— Zijt gij veel schuldig ? vroeg hij eindelijk, zonder hem aan te zien.
— Ja, veel.... neen, niet veel, maar het hindert mij toch zeer. Hij heeft drie keer op de pleisterplaatsen voor mij betaald; al zijn suiker is opgegaan en wij hebben ook préférence *) gespeeld, waarvoor ik hem nog een kleinigheid schuldig ben....
— Dat is verdrietig, Wolodja, want wat zou je gedaan hebben, als je mij niet ontmoet hadt? sprak de oudste op strengen toon, altijd zonder hem aan te zien.
— Ja, maar ik rekende er op te Sebastopol mijn reiskosten vergoed te krijgen, en dan zou ik het hem dadelijk betaald hebben.... dat kan ook nog wel; daarom zou ik er gaarne morgen gelijk met hem aankomen !
De ander nam nu zijn beurs uit den zak, waaruit hij met bevende vingers twee muntbiljetten van tien en een van drie roebel haalde....
— Ziehier alles wat ik bezit, zeide hij. Hoeveel hebt ge noodig?
Hij zei niet de volle waarheid toen hij beweerde, dat dit zijn geheele vermogen was, want hij bezat bovendien nog vier goudstukjes, welke zorgvuldig tusschen de opslagen van zijn uniformjas waren genaaid; maar hij had zich vast voorgenomen daar niet aan te kooien.
*) Whist.


Tn het geheel was Koseltzoff slechts acht roebel schuldig, zijn speelschuld en de suiker er onder begrepen. Zijn oudste broeder gaf hem die en bracht hem tevens onder het oog, dat men nooit moet spelen, als men geen geld heeft om zijn verlies te betalen. De ander zeide niets, en de opmerking van zijn broeder leek hem een twijfel aan zijn eerlijkheid. Hij ergerde en schaamde zich, dat hij een daad begaan had, welke tot argwaan of voor hem krenkende overdenkingen van de zijde van zijn ouderen broeder, dien hij zeer liefhad, aanleiding kon geven. Zijn voor indrukken zeer vatbaar gemoed werd hierdoor zoodanig geschokt, dat hij, wel gevoelende, dat hij anders in snikken zou uitbarsten, het geld aannam, zonder één woord te spreken en het vervolgens aan zijn kameraad ging brengen.
VII.
Nikolaïeff nam, na zich te, Duwanka met twee glaasjes brandewijn verfrischt te hebben, welke hij van een soldaat op de bi*ug gekocht had, de teugels weder in de hand en het i voertuigje hotste nu op den steenachtigen weg voort, welke slechts hier en daar eenig lommer bood. Zoo ging het langs den Belbek naar Sebastopol, terwijl de beide broeders, i die aan elkander dachten, naast e elkaar gezeten en tegen elkaar ; aanstootende, een diep stilzwijgen I bewaarden.
— Waarom heeft hij mij gekrenkt? ; zeide de jongste tot zich zeiven; ; zou hij werkelijk denken, dat ik i oneerlijk was ? Hij ziet er nog boos i uit. Zoo zijn wij dus voor altijd in i onmin met elkander en toch, hoe ge¬
lukkig zouden wij samen te Sebastopol zijn geweest. Twee broeders, die elkaar innig liefhebben, beiden strijdende tegen den vijand,.... de oudste weinig beschaafd, maar toch een dapper krijgsman.... en de jongste.... even dapper als hij ; want binnen een week zal ik aan allen getoond hebben, dat ik niet meer zoo heel jong ben; ik zal nu niet meer blozen, mijn gezicht zal dan mannelijker zijn, mijn knevel zal den tijd gehad hebben om door te komen, dacht hij, terwijl hij aan het dons plukte, dat zich aan zijn beide mondhoeken vertoonde. Misschien zullen wij er nog wel vandaag aankomen, en dadelijk aan eenig gevecht deelnemen. Mijn broeder moet zeer volhardend en zeer dapper zijn. Hij behoort tot diegenen, welke weinig zeggen, doch meer doen dan de anderen. Zou hij mij met opzet zoo opzij de duwen ? Hij ziet toch wel, dat het mij hindert en hij doet, alsof hij het niet bemerkt. Wij zullen zeker vandaag nog aankomen, ging hij in gedachten voort, terwijl hij zich vast tegen den zijwand van het voertuig drong, uit vrees, dat, als hij zich bewoog, zijn broeder zou zien, dat hij een slechte plaats had. Wij gaan recht op het bastion aan, mijn broeder naar zijn kompagnie en ik naar de kanonnen. Zoodra als de Franschen zich op ons werpen, schiet ik zonder terug te trekken, ik vel er een menigte neder, maar zij vallen mij allen tegelijk
aan,.... schieten is onmogelijk 
er is geen uitkomst meer voor mij! Daar snelt mijn broeder, met zijn sabel in de hand, op ons af. De Franschen werpen zich op mijn broeder, ik ijl naar hem toe, eerst dood ik er een, daarna nog een. en


nog een en eindelijk red ik Mi scha. Ik word aan den arm gewond, ik neem mijn geweer nu in de andere hand en altijd loop ik verder 
Mijn broeder wordt naast mij door een kogel neergeveld, ik sta een oogenblik stil, zie diep bedroefd naar hem, richt het hoofd weder op en roep uit: Voorwaarts ! met mij, laten wij hem wreken! Ik zal er dan nog bijvoegen: Ik had mijn broeder boven alles lief en nu heb ik hem verloren. Laten wij ons wreken, den vijand dooden of gezamenlijk sterven! Allen volgden mij juichende. Maar daar staat het Fransche leger met Pélissier aan het hoofd; ook hem dooden wij, maar ik ben gewond, éénmaal, tweemaal, ja driemaal, doodelijk ... Men komt rond mij staan. (Tortchakoff vraagt wat ik wensch. Ik antwoord hem, dat ik slechts ééne zaak wensch : naast mijn broeder liggen en met hem sterven ! Men voert inij mede en legt mij naast het bebloede lijk neder; nog eenmaal richt ik mij op en zeg tot hen : Ja, gij hebt twee mannen, die het vaderland oprecht lief hadden, niet genoeg gewaardeerd, nu zijn zij gedood.... Dat God het u vergeve ! en daarop sterf ik.
Wie zou hebben kunnen zeggen, in hoeverre deze overpeinzingen bewaarheid zouden worden ?
— Ben je wel eens handgemeen geweest? vroeg hij eensklaps aan zijn broeder, geheel vergetende dat hij niet meer tot hem wilde spreken.
— Neen, nooit, wij hebben tweeduizend man van ons regiment verloren, maar altijd bij het werk; daar ben ik ook gewond geworden. De oorlog wordt niet gevoerd zooals gij wel denkt, Wolodja!
Dit liei'kooziiim's-naampje vertee¬
derde den jongeren broeder; hij wilde zijn broeder, die zelf niet wist, dat hij hem beleedigd had, eenige opheldering vragen.
— Zijt ge boos op mij, Micha? vroeg hij hem na eenige oogenblikken.
— Waarom ?
— Omdat.... neen .... ik dacht, dat er tusschen ons....
— Volstrekt niet, antwoordde de ander, terwijl hij hem aanzag en hem een vrienschappelijk tikje op de knie gaf.
Vergeef het mij, Micha, als ik je beleedigd heb, zeide hij, zich afwendende om de tranen te verbergen, welke zijn oogen vulden.
VIII.
— Is dat Sebastopol al? vroeg Wolodja, toen zij boven op den berg gekomen waren. Voor hen lag de baai met zijn woud van masten, de vijandelijke vloot in de verte, de witte batterijen op het strand, de kazernes, de waterleiding, de dokken en de gebouwen der stad. Van de heuvels, welke de stad omringden, stegen onophoudelijk blauwachtigwitte rookwolkjes op; de hemel was blauw en de zon, wier glans den westelijken hemel nog verlichtte zonk met haar rozenroode stralen aan den horizon in de donkere zee neer. Zonder de minste vrees, zag Wolodja naar deze plaats der verschrikking, waaraan hij zooveel gedacht had en ondervond zelfs een verfijnd genot en een zekere heldhaftige zelfvoldoening, als hij bedacht, dat hij binnen een half uur daar zou zijn aangekomen en aandachtig zag hij, tot op het oogenblik, dat zij aan de noordzijde den trein van het regiment van zijn broeder bereikt hadden,


onophoudelijk naar dit mooie tafereel, dat hem zulk een bijzondere betoovering had. Zij moesten hier inlichtingen bekomen omtrent de plaats, waar zijn regiment en zijn batterij lagen.
De officier, die den trein kommandeerde, woonde dicht bij wat men het nieuwe stadje noemde, hetwelk uit planken hutten bestond, bewoond door de gezinnen der matrozen. In een tent, verbonden met een tamelijk groote hut, uit nog frissche eikenïooftakken samengesteld, vonden de broeders den officier in een vuil, geel hemd voor een onzindelijke tafel zitten, waarop een glas thee stond te bekoelen, naast een theeblad en een karaf brandewijn. Eenige broodkruimels en wat kaviaar lagen hier en daar; met veel aandacht telde hij een enorm pakket muntbiljetten. Alvorens hem op te laten treden, is het noodzakelijk, dat wij de inrichting van zijn tent, zijn bezigheden en zijn levenswijze van nabij beschouwen. In de nieuwe hut, die hecht en sterk gevlochten, gemakkelijk ingericht was, vond men tafels en zodenbanken, zooals men die alleen voor kolonels en voor generaals maakt en, om het binnenvallen deibladeren te voorkomen, had men drie nieuwe tapijten, welke zeker zeer duur, maar weinig smaakvol waren, onder het afdak en langs dewanden bevestigd. Op een ijzeren ledikant, dat onder het groote kleed stond, waarop weer eens de eeuwige amazone was afgebeeld, lag een roode, fluweelachtige deken, een vuil, gescheurd oorkussen en een pels van wildekattenvel. Verder vond men op een tafel door elkaar liggen: een spiegeltje in een zilveren lijstje, een kandelaar, een zeer onzindelijke
borstel eveneens van zilver, een gebroken hoornen kam, vol vette haren, een likeurflesch met een groot etiket van rood en goud er op, een gouden zakhorloge met de beeltenis van Peter den Eersten, twee vergulde pennen, doosjes met ouwels, een kort brood, oude, door elkaar geworpen kaarten en eindelijk onder het bed leege en volle flesschen.
De officier was belast met de zorg voor den trein en voor de voeding der paarden. Een zijner boezemvrienden, die zich met de zakelijke aangelegenheden bezighield, deelde zijn woning en sliep op dit oogenblik in de tent, terwijl hij zelf de maandelijksche rekeningen regelde met het geld dat hij daarvoor van het rijk ontvangen had. Hij had een krijgshaftig,{aangenaam uiterlijk, een slanke gestalte, een zwaren knevel en was niet overdreven gezet. Twee onaangename bijzonderheden vielen echter dadelijk bij hem in het oog; ten eerste een bijna altijil trauspireerend gezicht, dat zoo bol stond, dat het zijn kleine, grijze oogen bijna verborg en hem deed uitzien alsof hij met porter begoten was; en dan nog een buitengemeene slordigheid, welke zich van zijn dun, grijs haar af tot aan zijn groote, bloote voeten, welke in met bont gevoerde pantoffels staken, uitstrekte.
— Wat een geld! wat een geld! riep de oudste Koseltzoff, die, binnentredende, een gretigen blik wierp op de muntbiljetten. Als gij mij daar eens de helft van leendet, Wassili Michaïlovitsch.
De officier van den trein grijnsde even, toen hij zijn bezoekers zag, en het geld bij elkaar schuivende, groette hij hen zonder op te staan.
— Ja, als het van mij was, maar


het is geld van het rijk, mijn waarde! Maar wien heb je daar bij je? Hij zag Wolodja aan, terwijl hij de muntbiljetten op een hoopje schoof en ze vervolgens in een kistje legde, dat open naast hem stond.
— Dat is mijn broeder, hij heeft de militaire school pas verlaten, en nu komen wij u vragen, waar zijn regiment zich bevindt.
— Gaat zitten, heeren, zeide hij, opstaande om naar de tent te gaan, mag ik u wat porter aanbieden?
— Dat is goed, Wassili Michaïlovitsch. Wolodja, op wien de waardigheid van den officier van den trein, evenals zijn losse manieren en den eerbied, welken zijn broeder hem bewees, een diepen indruk maakte, zeide tot zich zeiven, terwijl hij bedeesd op den rand van den divan ging zitten : Dat moet een voortreffelijk officier zijn welke door iedereen geëerbiedigd wordt, zonder twijfel een goed, gastvrij en dapper mensch!
— Waar is ons regiment toch? vroeg de oudere broeder opnieuw.
— Wat zegt gij? riep deze hem toe.
De ander herhaalde zijn vraag.
— Ik heb Seifer van daag gezien, antwoordde hij, die heeft mij verteld, dat hij in het vijfde bastion lag.
— Is dat waar?
— Als ik het zeg, is het altijd waar; maar toch, de duivel mag het weten, hij ziet niet op een leugentje! Kom, wilt gij porter? riep de officier uit de tent.
— Gaarne, zeide Koseltzoff.
— En gij, Ossip Ignatévitch, hernam de zelfde stem in de tent tot den slapenden zaakwaarnemer, wilt gij wat gebruiken? Nu hebt gij genoeg geslapen, het is bij vijven.
— Wees toch zoo vervelend niet, je ziet zeer goed, dat ik niet slaap,
antwoordde deze met een piepende, langzame stem.
— Sta dan op, want ik verveel mij zonder jouw; en de officier voegde zich weer bij zijn gasten. Geef ons den porter van Simphéropol, riep hij zijn oppasser toe.
De oppasser stapte, naar het Wolodja toescheen met een air de hut in, haalde den porter van onder de bank uit en stiet Wolodja daarbij aan.
De flesch was reeds sinds eenigen tijd geledigd en nog altijd duurde het gesprek voort, toen het zeil van de tent op zij geschoven werd om een klein mannetje door te laten, die een blauwe kamerjapon, met koorden
en kwasten versierd, en een met rood omzoomde pet met een kokarde droeg. Met neergeslagen oogen en zijn kleinen zwarten knevel opdraaiende, beantwoordde hij den groet der officieren slechts met een nauwelijks zichtbare beweging deischouders.
— Geef mij ook een glaasje, zeide hij, terwijl hij bij de tafel plaats nam. Gij komt zeker uit Petersburg jongmensch? voegde hij Wolodja op vriendelijken toon toe.
— Ja, en ik ga naar Sebastopol.
— Hebt ge dat zelf aangevraagd?
— Ja.
— En waarom gaat gij er voor den duivel heen ? Het is waar, mijne
i heeren, dat begrijp ik niet, ging de zaakwaarnemer voort, ik geloof dat, indien ik het kon doen, ik dadelijk, , zelfs te voet naar Petersburg zou t gaan, want bij God! ik heb tot over de , ooren genoeg van dit ellendig leven, j — Maar waarover hebt ge u dan . te beklagen ? vroeg de oudste Koselt, zoff; gij leid hier toch een heerlijk , leventje.


De zaakwaarnemer zag hem verrast aan, keerde zich om en zeide tot Wolodja:
— Dat aanhoudend gevaar, al die ontberingen (want men kan hier niets krijgen) zijn verschrikkelijk. Waarlijk, mijne heeren, ik begrijp het niet. Als ge er nog eenig voordeel mede kondt behalen. Maar ik vraag u: moet ge dat voor uw genoegen doen, om op uwen leeftijd voor uw geheele leven gebrekkig te worden?
— De een tracht zich te verrijken en de ander dient alleen voor de eer, hernam de oudste Koseltzoff geraakt.
— Wat hebt ge aan eer, als je niets te eten hebt? zeide de zaakwaarnemer met een minachtend lachje zich tot den officier van den trein wendende, die er ook om lachte. Wind de speeldoos eens op, ging hij voort, naar een doos wijzende, dan hooren wij de „Lucie," waar ik zooveel van houd.
— Is die Wassili Michaïlovitch een goed mensch ? vroeg Wolodja aan zijn broeder, toen zij, bij het vallen van den avond, weer op den weg naar Sebastopol reden.
— Goed noch kwaad, maar vreeselij k gierig! En wat den zaakwaarnemer betreft, dien kan ik niet luchten of zien, dien ransel ik nog eens af.
IX.
Toen zij bij het vallen van den nacht op de groote brug over de baai waren aangekomen, was Wolodja niet wat men ontstemd noemt, maar toch was zijn hart bezwaard. Alles wat hij zag en hoorde, stemde zoo weinig overeen met zijn vorige, nog nauwelijks vervlogen indrukken, die van de groote, lichte zaal met haar
parketvloer, waarin hij examen had gedaan, de stemmen en den gallen lach van zijn kameraden en zijn nieuwe uniform, zijn veelgeliefden Czaar, dien hij gedurende zeven jaar gewoon was geweest te zien en die, van hen afscheid nemende, hen met tranen in de oogen „zijn kinderen" had genoemd, ja alles wat hij zag, stemde weinig overeen met zijn vele grootsche en schitterende verwachtingen.
— Daar zijn wij er, zeide zijn broeder, voor de MichaïlofF-batterij uit het rijtuig stappende. Als men ons over de brug laat, gaan wij regelrecht op de Nikolaaskazerne aan, gij moet daar tot morgenochtend blijven en ik zal naar mijn regiment gaan, om te weten te komen, waar de batterij is: dan kom ik ie morsren
halen.
— Waarom dat? Laten wij liever gezamenlijk naar het baslion gaan, zeide Wolodja, komt dat niet overeen uit? Ik moet er toch eens aan wennen, en als gij gaat, waarom zou ik dan ook niet gaan?
— Je doet beter niet er niet heen te gaan.
— Ik bid je, laat mij medegaan, dan zie ik ten minste wat het is....
— Ik raad het je af, maar....
De onbewolkte hemel was donker,
de sterren, de vlammen der schoten
en der lichtende bommen, welke door de lucht vlogen, schitterden in de duisternis. Het bruggenhoofd en de groote, witte batterij kon men in de duisternis nog onderscheiden, letterlijk elke seconde klonken eenige geweerschoten en ontploffingen, tegelijk of na elkaar, maar altijd sterker en duidelijker. Het doffe geklots der golven begeleidde dit voortdurend gedonder en een


frissehe, Vochtige bries woei uit zee.
De broeders naderden de brug; een milicien velde op linksche wijze het geweer en riep: „werda!"
—- Soldaat.
— Hier mag men niet door.
— Onmogelijk, wij moeten er door!
— Vraag het dan aan den officier.
Deze zat op een anker te dommelen; hij stond op en gaf bevel hen door te laten.
— Men mag er wel over, maar men kan niet terugkeeren.
— Pas op! ge kunt er niet allen tegelijk over! riep hij in de richting van eenige wagens, welke bij de «p.rstp liru»' stil bleven staan en
" O
waarin vele schanskorven lagen opgestapeld.
Op de eerste ponton ontmoetten zij soldaten, die op luiden toon spraken.
— Hij heeft het geld voor de geheele uitrusting gekregen, dus heeft hij niets meer te vorderen.
— Ach broedertje, zeide een ander, als je aan de Noordzijde komt, leeft men weer op, de lucht is er heel anders, waarachtig!
— Wat vertel je daar? zeide de eerste. Laatst kwam zulk een vervloekte bom er naar toevliegen en heeft twee matrozen de beenen afgeschoten ....
Het water liep op enkele plaatsen
over den tweeden ponton, waar de
beide broeders stilhielden om op hun rijtuig te wachten; de wind, welke aan wal maar zwak scheen, was hier zeer hevig; door de aanhoudende rukwinden, schommelde de brug heen en weder en de golven sloegen nu eens met woede tegen de draagbalken, dan weer tegen de ankers of tegen het touwwerk en overspoelden de houten aanlegplaats.
Rechts ruischte iri een Verradelijkéil
nevel gehuld de donkere zee en vormde een zwarte lijn tegen den met sterren bezaaiden horizon, die door een zilveren schiin verlicht
werd.
In de verte schitterden de vuren der vijandelijke vloot. Links verhief zich de donkere massa van een schip, tegen welks zijden het water verwoed aansloeg; rechts snelde een stoomer, van de Noordzijde komende, vlug en met veel geraas voort. Een bom sprong en verlichtte een oogwenk de opeengestapelde schanskorven. Op de brug van het schip
bespeurde men bij dat licht twee menschen, die overeind stonden en het witte schuim en de groenachtige
golven, welke de stoomboot snel doorkliefde, kon men zien opspatten. Op den rand van de brug zat, met
de voeten in het water een man 111
zijn hemd, die iets repareerde aan
de ponton.
Dezelfde vuren bleven aan den hemel boven Sebastopol schitteren en de schrikverwekkende geluiden werden steeds heviger, een hooggaande golf stroomde over de brug en maakte de voeten van Wolodja nat; twee soldaten, die met veel gedruisch door het water waadden, kwamen rechts voorbij. Plotseling hoorde men een vreeselijke ontplof¬
fing, welke een gedeelte van de brug, waarop een rijtuig gevolgd door een militair te paard voortrolde, verlichtte. De scherven vielen sissende in het water, dat hoog opspatte.
— Zoo ! Michaïloff Sémenovitsch,
zeide de ruiter, terwijl hij voor den
oudsten Koseltzon stilhield, oen je weer heelemaal beter ?
— Ja, zooals je ziet. Maar, waar ga jij heen ?


— Naar de Noordzijde om patronen te halen; men zendt mij in plaats
van den regimentsadjudant Ieder
< igenblik verwacht men een stormaanval.
— En waar is Martzoff?
— Gisteren is hem een been afgeschoten, hij sliep in zijn woning in ■le stad. Kent ge hem ?
— Is het regiment op het vijlde bastion ?
— Ja, het heeft dat van M .... vervangen. Ga maar naar het veldhospitaal, daar zult ge wel een van de onzen vinden, die u zal geleiden.
— En is mijn woning in de Morskaïa bewaard gebleven ?
— Weineen, mijn waarde, die is door de bommen reeds lang weggeschoten. Je zult Sebastopol niet ineer kennen; er is niets meer ! geen vrouwen, geen muziek, geen restauratiehouder. De laatste is juist gisteren
vertrokken; het is vreeselijk leeg 
Vaarwel! en de officier reed in draf weg.
Een groote vrees maakte zich van Wolodja meester; het scheen hem aldoor toe, alsof een bom bij hem zou neervallen en een scherf onvermijdelijk zijn hoofd zou treffen. De vochtige nevel, de sombere geluiden, het aanhoudend gedruisch der fel bewogen golven, alles scheen hem te zeggen, dat hij geen pas verder moest gaan, want dat hem daarginds piet veel goeds wachtte, dat hij .(nooit meer den vasten wal aan de andere zijde van de baai zou betreden, dat hij er wel aan zou doen terug te gaan en deze plaats des onheils, waar alleen de dood heerschte, ten spoedigste te verlaten.
- Wie weet? het is misschien al te laat, miin lot is tppHc
1 beslist! zeide hij tot zich zeiven, j
niet alleen huiverende door deze siniestre gedachte, maar ook door het water, dat zijn schoenen had doorweekt; hij slaakte een diepen zucht en verwijderde zich een weinig van zijn broeder.
— Mijn God, zal ik nu werkelijk gedood worden, juist ik? O God, heb medelijden met mij! lispte hij, zich kruisende.
— Kom, Wolodja, laat ons gaan, zeide zijn broeder, toen het karretje hen had ingehaald. Hebt gij de boin gezien ?
Verder op kwamen zij nog meer wagens tegen, welke gewonden en schanskorven vervoerden. Een van deze wagens, met meubels beladen, werd door een vrouw bestuurd. Aan de andere zijde belette niemand hun den doorgang.
Onwillekeurig dicht langs den muur van de Ni kolaas-batterij gaande, liepen de broeders zwijgend langs deze heen, met gespannen aandacht luisterende naar de bommen, welke boven hun hoofd uiteensprongen, en naar het fluitend geluid der scherven, die van uit de hoogte neervielen. Zoo bereikten zij eindelijk de batterij op de plek waar het heiligenbeeld geplaatst was en vernamen daar dat de vijfde, lichte batterij, bij welke Wolodja zich moest aanmelden, bij de Korabelnaïa lag; zij besloten, niettegenstaande het gevaar, bij den oudsten, op het vijfde bastion te blijven slapen, om zich den volgenden dag naar de batterij te begeven. Toen zij door de smalle gang kwamen, moesten zij over de soldaten, die langs den muur lagen te slapen, heen stappen en bereikten eindelijk het veldhospitaal.


X.
Toen zij de eerste kamer binnen traden, welke met bedden, waarop de gewonden lagen, gevuld was, trol hen de benauwde, walgelijke lucht, die den hospitalen eigen is; twee liefdezusters kwamen hen tegemoet.
Een van haar, een vrouw van onge-
••/»<• •_ Un rl d AnlrüTD n HO'P.11 P.Tl
veer vijïiig jaar, n»u uuurvav 
een streng uiterlijk; zij hield een pakje windsels en pluksel in de hand en gaf eenige bevelen aan een jongen assistent-chirurgijn, die haar volgde. De andere, een mooi meisje van
twintig jaar, was een njne, blondine, die er onder haar mutsje lief en beschroomd uitzag; zij volgde haar gezellin met de handen in de zakken van haar voorschoot en men i,— finiiipliil- aanzien, dat het
tt.UJ.1 ÏICLÜ-A J —
haar vrees inboezemde, alleen achter
te blijven.
Koseltzoff verzocht haar, hem dij Martzoff, die den vorigen dag zijn been verloren had, te brengen.
Van hp.t, resiment van P. ?
vroeg de oudste der twee zusters, zijt gij familie van hem?
— Neen, een kameraad!
— Geleidt hen, zei de zij in het
tnt. V>p,t, ionere meisje en
i' i -— ja ,. ,
vergezeld van den chirurgijn, verliet
zij hen om zieti naar ue gen-wois»^
te begeven. 9
Kom nu mee, waar blijl je.
zeide Koseltzoff tot Wolodja, die met onbetrokken wenkbrauwen stilstond
'i ^,«r.r.V+A.
en wiens oogen, waaruit, eeu 1.™ lelijke uitdrukking van medegevoel sprak, zich niet van de gewonden konden afwenden, terwijl hij zijn broeder volgende, ondanks zich zeiven telkens uitriep: O! mijn God,
mijn God!
Hij is zeker pas aangekomen .
vroeg de jonge liefdezuster aan Koseltzoff, op Wolodja wijzende.
— Ja, juist.
Zij zag' hem op nieuw aan, brak in tranen uit en herhaalde wanhopig : Mijn God, mijn God! wanneer zal dat uit zijn?
Zij traden de officierskamer binnen. Afo,ff ïno- pr nn den rus, met ziin
iuui twun ö r *
gespierde armen, welke tot aan de ellebogen ontbloot waren, onder ziju hoofd. De uitdrukking van ziju geelachtig gezicht was die van een man, welke zijn tanden op elkaar 1^1 sv-wi4- r»m Til pt uit, te schreeuwen
Ulll "Vi; - 
van pijn. Zijn gezond been, waaraan hij een kous droeg, stak onder de deken uit en men zag dat zijn teenen zich krampachtig bewogen.
— Wel, hoe gaat het? vroeg de jonge vrouw, het eenigszins verhitte
hoofd van üen gewonue tende en met haar zachte, teere vingers, aan een waarvan Wolodja een gouden ring zag, het hoofdkussen opschuddende.
Hier ziin uwe kameraden, die
naar u komen zien.
Ik heb pijn, natuurlijk! zeide
hij geërgerd. Laat maar, zoo is het goed, en zijn teenen bewogen zich no°" zenuwachtiger in zijn kous. Goeden dag, hoe heet gij? Pardon
toen Koseitzoll zijn naam had — men vergeet hier alles en toch hebben wij bij elkaar gewoond, voegde hij er zonder zweem van vreugde bij en hij keek \v olodja
ondervragend aan.
Dat is mijn broeder, hij komt
uit Petersburg.
— Zoo, en ik geloot, dat ik het 11 ~ «Anoïnan VAVfllP/n d heb. zei hij
vone uciioiui"' : '. 1
met gefronsd voorhoofd. God! wat lijd ik een pijn! ... • Het beste was, dat het maar spoedig uit was.


| deren, en die door groen geschilderde paaltjes gesteund werden.
In deze eenzaamheid weerklonken duidelijk zijne schreden en die van Nikolaïeff, die zwaar zuchtte. Zijn gedachten waren verward; de mooie liefdezuster, het been van Martzoff met zijn zenuwachtig bewegende teenen, de duisternis, de bommen, de verschillende hp.p.lrl P.n VQn rlnn
Krampaehtig trok hij zijn been op, zijn teenen bewogen zich nog sneller en hij bedekte het gelaat met beide handen.
— Ge moet hem met rust laten, hij is zeer ernstig, fluisterde de zuster hem met betraande oogen in het oor.
De beide broeders, die besloten waren naar het vijfde bastion te gaan, veranderden echter bij het verlaten van het veldhospitaal van gedachten en, zonder elkaar de juiste reden op te geven, kwamen zij overeen zich van elkaar te scheiden, ten einde zich niet nutteloos aan het gevaar bloot te stellen.
— Gij zult uw weg wel vinden, niet waar, Wolodja? vroeg zijn oudere broer, Nikolaïeff kan u trouwens naar de Korabelnaïa brengen; nu ga ik alleen heen en morgen kom ik bij u.
Verder werd geen woord gewisseld bij dit laatste afscheid.
XI.
Het geschut donderde met dezelfde hevigheid, maar deEkatherinenstraat, welke Wolodja, vergezeld van den zwijgenden Niknla.ïpff vnl rrrl r» nm «
«w _ —vvctö
ledig en rustig. In de duisternis zag
J iets uan de breede straat, de witte muren, welke hier en daar nog van de vernielde huizen overeind stonden en de steenen van het trottoir, dat hij volgde. Nu en dan ontmoette hij soldaten en officiprpn
en toen hii aan rlpn lmVorU„t
nabij het admiraliteitsgebouw liep,
Z9.0* Vni ti, *
& «.'ij iicl suiieiie iicnt van een vuui, dat achter een schuttins- vla.mrlp
een rii
L , . " ïctiigs nel
Krot.oir p'p.TilrtTif wovnn 
~ r-—met neerlaangende en met stof bedekte bla-
~ TUU U.OJJ.
dood, trokken treurig aan zijn geest voorbij. Zijn jonge en voor indrukken
zeer vatbaren ziel werd rlnm- h»
eenzaamheid, waarin hij zich bevond, pijnlijk aangedaan en het smartte hem, dat iedereen volmaakt. nnvot-
schillig was omtrent zijn lot, hoewel hij aan het gevaar blootgesteld was. Ik kan voel liirl P,T1 Crprï nnrl
—y j öv«vvu *» uiucu
en niemand zal mij beweenen, zeide hij tot zich zeiven. Waar was nu het alom bewonderde leven van den
held, zoo vol daden, waarvan hij zoo vaak gedroomd had? De bommen floten en sprongen, schenen steeds naderbij te komen, terwijl Nikolaïeff nog vaker zuchtte, zonder evenwel het zwijgen te verbrpkpn Tn^
* VV1I J
de brug, welke naar <1p. Rnroi,0i„ov„
v, - - uiwAuaia
leidt, overgingen zag hij, op een paar pa/S afsta ud, iets fluitend in het water v liegen, dat een seconde lang de blauwe golven numerrooH verlip, hu» .
toen sprong het en deed een regen van schuim opspatten.
— Verduiveld Zij is niet uitgedoofd, mompelde Nikolaïeff.
— Neen, antwonrrlrlp. Wnir,rMo
onwillekeurig, en zijn eigen stem, welke schril en kriischp.nrl H™t
verraste hem. Zij ontmoetten eenige gewonden, die op draagbaren vervoerd werden, wagens met schanskorven, een regiment infanterie en eenige ruiters. Een van (\ P70 CkCkrt
officier, door een kozak gevolgd, hield


stil, zoodra hij Wolodja opmerkte, 7_a« hein onderzoekend aan, doch zich eensklaps omkeerende. gaf hij zijn paard de sporen en vervolgde
zijn weg.
— Alleen en verlaten, of ik leef of dood ben, dat is iedereen onverschillig, zeide Wolodja, die op het punt stond van in tranen uit te
barsten. Nadat hij een grooten, wiweii muur voorbij was gegaan, kwam hij in een straat, aan weerszijden met kleine, vernielde huisjes bezet, welke onophoudelijk door de losbrandende bommen verlicht werden; een dronL'ati vrnnw. 111 lomnen gehuld, en
vergezeld door een matroos, kwam uit "een klein deurtje en liep tegen
hem aan.
Vergeef mij, Uw Edelheid,
mompelde zij. De arme jongen werd hnp lsvntrpr hoe bedrukter ; en aan
den duisteren horizon flitste steeds veelvuldiger het vuur van het geschut en steeds dichter floten en sprongen de granaten om hem heen.
Nikolaïeff zuchtte weer diep en begon te spreken op een toon, die Wolodja van veel bedwongen vrees
getuigde. i
— Het was wel der moeite waard om zich zoo te haasten, om van ons naar hier te gaan ; men moest maar voort en waarom ?
— Waarom niet, mijn broeder is nn wpp.r <rp,nezen! zeide Wolodja,
om door een gesprek de afschuwelijke angst, welke zich van hem meester maakte, te verjagen.
— Mooi genezen ! hij is nog ziek. En bovendien, degenen die wel zijn,
•. , • 1...1 l 
zouden ook Deter m nei iiubjjiuuu zijn in deze dagen. Hebben wij er soms veel aan om hier te zijn? Nu verliest men een arm, dan een been ea dan .... in de stad is men toch
nog beter dan op het bastion, goedf God ! Als men er heen gaat, zeg men al de gebeden op, welke mei kent! — wacht, ellendeling, da&X snort er weer een langs mijn oor, voegde hij er bij, aandachtig luiste ■ rende naar het fluitende geluid vai een scherf, welke langs hem heer snelde. — Welnu, ging Nikolaïef. voort, men heeft mij gezegd, dat ik uw Edelheid begeleiden moest, en ik weet wel, dat ik moet volbrengen, wat men mij gelast, maar ons karretje is intusschen aan een kameraad toevertrouwd geweest en onze pakken zijn stellig opengemaakt; maar om- ; dat men mij gezegd heeft, dat ik komen moest, ben ik gekomen! j Maar indien wij iets van onze bagage I verliezen, ben ik, Nikolaïeff, er aansprakelijk voor!
Eenige passen verder kwamen zij o ; op een open ruimte aan.
— Daar is uwe artillerie, Uw , Edelheid, zeide hij, vraagt u maa ' . aan den schildwacht, en hij zal n i den weg wel wijzen.
i Wolodja trad alleen vooruit. Toen 3 hij de verzuchtingen van Nikolaïeff niet meer achter zich hoorde, ge 1 voelde hij zich geheel verlaten ; dez s verlatenheid, in het aangezicht vai r het gevaar en van den dood, zooal hij dacht, lag hem als een zware, s koude steen op het hart; midden oj i, het plein komende, zag hij rond zich i- of men hem ook bespiedde, greep n met beide handen naar het hoold en mompelde met van angst schokkende t. stem: „O! mijn God, ben ik dan ti, werkelijk zulk een verachtelijke al bloodaard, een lafaard? ik, die er er kort geleden nog van droomde te lu sterven voor het vaderland en voor jn den Czaar en dat zelfs met een zekei ch geluk ! Ja, ik ben een ongelukkig,
[\


verachtelijk wezen! riep hij wanhopig uit, nu zijn kleinmoedigheid hem niet de minste illusie omtrent zijn eigen persoon meer liet. Toen hij eindelijk zijn aandoening bedwongen had, ging hij naar een schildwacht en vroeg dezen hem het huis der batterijkommandant te wijzen.
XII.
De batterijkommandant woonde in eer. huis met twee verdiepingen, waartoe een tuin toegang verleende. Door een der vensters, waaraan een ruit ontbrak, welke door een stuk papier vervangen was, scheen het zwakke licht van een kaars; de oppasser, die bij den ingang zat, rookte een pijp. Nadat hij Wolodja bij zijn meester had aangediend, bracht hij hem in de kamer van den chef. Hier stonden tusschen twee ramen, onder een gebroken spiegel, een tafel met officiëele papieren overladen, eenige stoelen en een ijzeren ledikant, van helder linnengoed voorzien, waarvoor een karpet lag.
Bij de deur stond de sergeantmajoor, een knappe man met een flinken knevel, de degen aan den gordel; op zijn kapotjas schitterden een kruis en de medalje van den veldtocht in Hongarije. De hoofd- i officier zelf, een klein man met zijn 1 gezwollen gelaat gedeeltelijk in een ; verband, liep op en neer. Hij droeg < een dunnen versleten mantel, was 1 tamelijk gezet en telde ongeveer < veertig jaar; zijn kruin was kaal, ( zijn dikke, recht afhangende knevel i bedekte zijn mond, zijn bruine oogen a hadden een prettige uitdrukking, zijn handen waren welgevormd, ï blank en gevuld, en zijn voeten, welke zeer buitenwaarts stonden,
zette hij zoo flink en sierlijk neer, dat men dadelijk bespeurde, dat bedeesdheid niet zijn zwakke zijde was.
— Ik heb de eer mij bij u aan te melden, ik ben aan de vijfde lichte batterij toegevoegd: Koseltzoff II, vaandrig! zeide Wolodja, toen hij de kamer binnentrad, zijn van buiten geleerd lesje in eens opzeggende. De batterijkommandant antwoordde met een officiëelen groet en verzocht hem, zonder hem de hand te reiken, te gaan zitten. Wolodja ging beschroomd bij de schrijftafel zitten, nam in zijn verlegenheid een schaar en ging daar werktuigelijk mee zitten spelen.
De kommandant hernam, met de handen op den rug en gebogen hoofd, zwijgend zijn wandeling door de kamer en wierp van tijd tot tijd een blik naar de vingers, welke nog steeds met de schaar speelden.
— Ja, zeide hij eindelijk, voor den sergeant-majoor stil blijvende
staan, te rekenen van morgen moeten
de artillerie-paarden een garnetz *) meer hebben; ze zijn mager, wat denkt gij er van ?
— Waarom niet 1 dat kan zeer goed, Uw Edelheid. De haver is op het oogenblik goedkooper, antwoordde de sergeant-majoor, wiens armen stijf tegen het lichaam aangedrukt waren en wiens vingers zich voortdurend bewogen, een beweging, waarvan hij gewoonlijk zijn gesprek vergezeld deed gaan. Verder heeft Frantschuk van den trein mij gisteren een woordje geschreven, Uw Edelheid, hij zegt, dat wij noodwendig daar ossen moeten koopen, ze zijn nu goedkoop; wat beveelt gij hieromtrent?
— Welnu, die moeten gekocht worden, hij heeft geld, zeide de
*) Maat htiY*i\


kom man dan t, die weer op en neer ging loopen. — Waar is uw goed ? vroeg hij eensklaps, voor Wolodja stilstaande.
De arme Wolodja, vervolgd door de gedachte, dat hij een lafaard was, meende in iederen blik en in elk woord de verachting te zien doorstralen, welke hij moest inboezemen. Hij dacht dat zijn chef zijn treurig geheim reeds doorgrond had en hem nu bespotte; hij antwoordde dan ook zeer verward, dat zijn goederen aan de Grafskaïa waren en dat zijn broeder ze hem morgen zou zenden.
— Waar zullen wij den vaandrig onder dak brengen? vroeg de overste aan den sergeant-majoor, zonder op het antwoord van den jongen man te letten.
— Den vaandrig ? herhaalde de sergeant-majoor en hij wierp een vluchtigen blik op Wolodja, welke scheen te zeggen: „wat komt die vaandrig nu hier doen," en dezen laatsten geheel uit het veld sloeg. — Wel beneden, Uw Edelheid, beneden, bij den kapitein tweede klasse; daar de kapitein naar het bastion is, is zijn bed ledig!
— Bevalt u dat voorloopig? vroeg de batterijkommandant, ge zult wel moe zij 11, morgen zal men u gemakkelijker kunnen huisvesten.
Wolodja stond op en boog.
— Wilt ge thee? vroeg zijn chef, dan kan men de samovar in orde maken.
Wolodja, die reeds bij de deur was, groette op nieuw en vertrok.
De oppasser van den overste geleidde hem naar beneden en bracht hem in een ongemeubeld, onzindelijk vertrek, waar verschillende gebroken voorwerpen door elkaar op den grond lagen. In een hoek, op een ijzeren
bed, zonder deken of lakens lag een man, dien Wolodja voor een soldaat aanzag, met een rozerood hemd aan, en in een kapotjas gewikkeld, te slapen.
— Peter Nikolajévitsch! en meteen schudde de oppasser den slaper bij den schouder, sta op, de vaandrig komt hier slapen — dat is onze jonker, voegde hij er zich tot Wolodja wendende bij.
— O, laat ik u niet storen, riep deze uit, toen hij zag dat de jonker, een groot, sterk jongmensch met een aangenaam, maar weinig schrander uiterlijk, opstond, zijn kapotjas over den schouder wierp en nog half slapende wegging, mompelende: Dat is niets, ik zal wel in den hof gaan slapen.
XIII.
Met zijn gedachten alleen gebleven, was de eerste indruk van Wolodja opnieuw een gevoel van vrees, het gevolg van zijn verwarden gemoedstoestand. Hij hoopte te slapen, om daardoor niet meer te denken aan alles, wat hem omringde en zichzelf te kunnen vergeten. Hij blies zijn kaars uit, ging te bed liggen en bedekte zich met zijn kapotjas, welke hij zelfs geheel over zijn hoofd trok; want uit zijn kindsheid was hem de angst voor de duisternis bijgebleven. Op eens viel hem in, dat een bom wel door het dak heen dringen en hem dooden kon, hij luisterde: boven zijn hoofd liep de batterijkommandant op en neer.
— Zij zal dus beginnen met hem 1 te dooden, hem eerst zeide hij, en ' daarna mij, dan zal ik tenminste 5 niet alleen sterven. Deze overdenking ' bracht hem een weinig tot kalmte. 6


Hij was op het punt van in te slapen, toen een andere gedachte hem weer klaar wakker deed worden, bebastopol kon dien nacht best °-enomen worden, deFranschen zouden zijn deur bmnendringn en hij had geen enkel wapen om zich te verdedigen; hij stond op en liep zijn kamer op en nppr « jt |1Pf i , eer' De angst voor iet werkelijk gevaar had bij hem
geheimzinnige vrees voor de
on?ïVeïrODgeil,Hij zocht> maar vond niets dan een zadel en een
samovar. Ik ben een bloodaard, een lafaard, een ellendeling, zeidé h opnieuw vol afschuw en verachtig vooi zichzelven. Hij ging weer te • , ggen en deed zijn best aan ,
echterT !^en" Toen kwamen , echtei de indrukken, welke hij dien ]
in dP /T11 had' hem °Pnieuw 5 de rLgedachtm' Het rinkelen van 1
hem nl 111 Z1Ju ®enig venstei' bracht pnieuw het gevaar, waarin hij e
dSm^6'te ?6U;sUerle"isi0M™ I
doemden voor hem op, „„ ee { ij gewonden met bloed bedekt' d
deTC ■?»»?«■> e" waa™ t
dronïn T 111 Zijn kamer door-
üefdf™ \ n J6er Zag hij' de mooie w u d(,zuster, die hem verbond en w
aan zyn doodsbed zat te weenen, k
h rF ,ln0eder' die hem naar dé d( hoofdstad van het distrikt terugbracht vr
GodTdeen ïeÜigenbeeldgeLieS m
De sla* T S"*6 tranen schre^e ha
SLkK, ï j," leS«e. maar vo eensklaps kwam, temidden van zijn de
droomerijen, de gedachte aan een ka
almachtig God, die alles ziet en elk ge- J
op h?ïi^lder dU,ideiiJk b'j h=m '•
P> y ging op zyn knieën ligo-en sta kruiste zich en vouwde zijn haffen kt, zooals men hem dat in zijn jeugd geëerd had Die eenvoudige beweging dwd m hem «en liefelijk, sindf |
lu" . Pmit vau i» te
h!e r^I gevoel ontwaken.
en ik nnfil t dan is het omdat lk "'itteloos ben; dan, Heer „mw
en Z rlge*0h:edM' ï
ad M / Spoedlg v°lbracht worden *** « de moed, mij ontbreken, noodie ziin jn geef ze mij dan cn ^paar Ké oi schande en de oneer, welke ik niet
ie moet'om" ^ keer mij wat ik doen e moet om uw wil te volbrengen.
>n werdhil"i jkej ve^hrikte geest
weid door versterkt en verhelderd
lij ®n schift?6 1TY,ie,nVe' gr°otsche i ^bitterende beelden voor. Hii
g dacht aan duizend dingen en onder
e ging gedurende den korten tijd dat
, gevoel hem beheerschte, duizen-
n L-'il' ln ukken! Daarna sliep hij n kalm en zorgeloos in bij het dof
ii het16'U L Tan j6t boinbardement en 1 bet rinkelen der ruiten.
PP1lr0°,r G°d! GiJ alI('en hebt die
i E>Z hï' mf r Vm'lge eu wanho-
' van h?eJen, ï onwetendheid en , van het dwalende berouw, welke ' de genezing van het lichaam, de
■ GifTl! Van di6 Ziel Vragen' gehoord.
wplti f", kent ze' die gebeden, elke uit deze door den dood bewoonde oorden tot u opstegen en die kwamen zoowel uit den mond van den generaal, die een oogenblik te voren aan niets dacht dan om een?
E te1 St-Ge0rge-k™- om deen
o t t gen',maar nu den d«od Z pp" ^ uit den mond van
den eenvoudige" soldaat, die op den
1pg de Nikolaasbatterij
gevallen is en U smeekt hem voor al zijn lyden de belooning toe te Stam, welke hij zich 8lech!, vaag kan voorstellen !


XIV
De oudste Koseltzoff ontmoette in de straat een soldaat van zijn regiment en liet zich door hem naar het vijfde bastion geleiden.
— Loop dicht langs den muur, Uw Edelheid, zeide de soldaat.
— Waarom?
Het is gevaarlijk, Uw Edelheid; daar gaat er al een over ons heen, antwoordde de ander, die he fluiten van een kogel, welke met a Affnn door aan de overzijde op
ccii ~ ,
den harden weg neerkwam, hoorde; maar Koseltzoff bleef dapper he.
midden van de straat houden, zonuei op dezen raad acht te geven. Het waren nog altijd dezelfde straten, dezelfde, hoewel sneller op elkaar volgende losbrandingen van het ^,„v,nn+ rlA7,p.lfrle ereluiden, dezelfde
^ COVIIUUJ O
kreten, dezelfde ontmoetingen met o-ewonden, dezelfde batterijen, borst¬
weringen en loopgraven, d,ne& hij het reeds in de lente gezien had, maar heden zag alles er treurigei ,i „fcoooüirpi- nit.' men zou zessen
tJU UlU01g^ow&vx j 
ook krijgshaftiger, een grooter aantal huizen was door de kogels doorboord en voor de vensters, behalve vooi die van het hospitaal, brandde geen licht meer. In de straat waren geen ,-vftinpon mp.px te, zien en hetzorge-
looze dagelijksch leven, dat vroeger r,™ qIIar /ini stempel drukte, was
verdwenen en vervangen door een angstig, vermoeiend afwachten, door verdubbelde en onophoudelijke inspanning.
Daar is eindelijk de laatste loopgraaf: een soldaat van het regiment van P. herkent zijn ouden kompagnieskommandant; daar is het derde bataljon, waarvan men de aanwezigheid in de duisternis varmoedt door
het zacht gemompel der soldaten en het gekletter der tegen den muur geplaatste geweren. Met zeer korte
° ^ . ..Ji-
tusschenpoozen wurm un
door de vlammen van neo grauiu» verlicht.
Waar is de regimentskom-
manfknt? vrnftff Koseltzoff.
UlUiliViW"»'. O ,, .
In de blmdeering, dij ae zeelieden, Uw Edelheid, antwoordde de voorkomende soldaat, wilt u meegaan, dan zal ik u geleiden.
Yan de eene, loopgraaf in de andere rraannp. hra.cht hii Koseltzoff naai
een drooge gracht, waar een matroos aan riiin ■ZJÏ.t' te rooken; achter hem
l^Jr j
was een deur zichtbaar en door ae
reet schitterde licht.
— Kan ik binnen gaan t"
Ik zal u aandienen, en de
matroos trad de schuilplaats binnen, waar men twee verschillende stemmen hoorde spreken.
Als Pruissen onzijdig blijft,
dan .... zeide de een, .... Oostenrijk . . .
Wat doet Oostenrijk er toe,
als de Slavische volken .... zeiuc
de andere — O! ja, verzoek hem binnen te komen, ging dezelfde
c-fom vnnrt.
OIVU' ' 
Koseltzoff, die nog nooit m deze blindeering geweest was, werd dooi
de sierlijkheid van nare
rrati' n V,r las een parketvloer,
SU 11 O * ,
i J ^ a Hanr
fAr.htcnhp.vm sr,ona vuui uo
CCll
nvt ïn DDT1 rlp.r hoeken vond men
CI1 i11 ^11 v*— 
AP.n O-root beeld, dat de neuige
Ma.a.o-d in haar eouden kleed voor-
„4-^1 An an r nnr P,P,n KieiUC, iuöo,
ÖIOIUVJ -Tm
kristallen lamp verlicht werd. Twee
bedden stonden langs aeumuui, ^ <-!<]'t'i n la,p- een zeeofficier,
OC/JJ. • «« O , ,
geheel gekleed, te slapen; op het loten hii een tafel, waarop
auuoit/ uvuw-*
± 1 ^ Ai ren flaaan.Vicm stondön. U<i


nieuwe regimentskommandant en zijn adjudant. Koseltzoff, die volstrekt niet beschroomd was en die zich volstrekt niet schuldig gevoelde, noch tegenover den Staat, noch tegenover den regimentskommandant, ondervond toch, toen hij dezen laatsten, die nog kort geleden zijn kameraad was, zag, een zekere ongerustheid. Vreemd, dacht hij, zoo trotsch stond deze op om hem te ondervragen, hij kommandeert het regiment eerst sedert zeven weken en toch straalt reeds uit zijn houding, zijn blik en zijn kleeding zijn gezag door. Wat schijnt het lang geleden, dat deze Batritcheff met ons pleizier maakte, gedurende weken lang hetzelfde, donkersitsen hemd droeg en altijd alleen, zonder ooit iemand uit te noodigen, zijn bitks *) en zijn vareniki **) at, en nu leest men in zijn oogen een uitdrukking van afgemeten trots, welke mij schijnt te zeggen : hoewel ik uw kameraad ben, want ik ben een regimentskommandant van de nieuwe school, kunt ge u overtuigd houden, dat ik weet, dat gij de helft van uw leven zoudt willen geven om in mijne plaats te zijn.
— Gij zijt wat lang onder behandeling gebleven, zeide de kolonel,
1 nem aanziende, koeltjes. 5 — Ik ben ziek geweest, kolonel, > j en mijn wond is nog niet volkomen r genezen.
' — Als dat zoo is, waarom zijt gij e i dan teruggekeerd?
De gezetheid van Koseltzoff boe| zemde zijn chef wantrouwen in.
a TT i -1 • I 1 CV
JLVUIll gc UW UltJllSL UUÜlii
P — Zeker, dat kan ik. r> — Dat is goed. De vaandrig Sajzoff zal u de negende kompagnie over-
U ■
■ I *) Gehakt.
I **) KI. Russ. g'erecbl van zuren room. |
dragen, welke ge reeds gekommandeerd hebt, ge zult de order ontvangen.
— Tot uw orders.
— Wil zoo vriendelijk zijn, den regimentsadjudant bij mij te zenden? en zijn chef gaf hem door een lichte buiging te kennen, dat het onderhoud geëindigd was.
Toen Koseltzoff naar buiten trad, mompelde hij eenige onverstaanbare woorden en haalde de schouders op. Men had kunnen veronderstellen, dat hij zich niet op zijn gemak gevoelde of dat hij boos was, wel niet op zijn regimentskommandant, die daar geen aanleiding toe gegeven had, maar veel meer op zich zelf en op alles, wat hem omgaf.
XV.
Alvorens zijn kameraden te gaan opzoeken, ging hij eerst zien, waar zijn kompagnie zich bevond, om die te begroeten. De van schanskorven gebouwde borstweringen, de loopgraven, de kanonnen, welke hij voorbijging, ja zelfs de granaten en scherven, waarover hij struikelde — dat alles onophoudelijk door de vlam der losbrandingen verlicht — was hem gemeenzaam en had zich drie maanden geleden, toen hij gedurende veertien dagen in het bastion vertoefd had, diep in zijn geheugen gegrift. Ondanks de sombere zijde van deze herinneringen, ondervond hij daardoor toch een zekere bekoring, welke aan het verleden verbonden was, en met genoegen, alsof die twee weken slechts van aangename indrukken vervuld geweest waren, herkende hij plaatsen en voorwerpen. Zijn kompagnie was in den bedekten weg, die naar het zesde bastion voerde, onder dak gebracht.


Toen hij de schuilplaats, welke aan een zijde open was, binnentrad, vond hij daar zooveel soldaten bijeen, dat er letterlijk geen voetbreed ruimte overbleef. Aan een der uiteinden brandde een armzalig kaarsje, dat een liggend soldaat boven een boek hield, waaruit zijn kameraad spellende las.
Rondom, het zwakke licht, dat door den benauwden dampkring heendrong, zag men verschillende hoofden, die naar den lezer gekeerd, gretig luisterden. Koseltzoff herkende het A-b-c-boek aan dezen zin: Ge-bed-na-het-on-der-wijs! Ik breng u hul-de O ! Schep-per!
— Snuit de kaars, riep iemand. — Wat een mooi boek, hernam de lezer, die voort wilde gaan, maar op het hooren van KozeltzolFs stem, die den sergeant-majoor riep, zweeg; de soldaten bewogen zich, hoestten en snoten hunne neuzen, wat altijd bij een gedwongen stilzwijgen gebeurt; de sergeant-majoor knoopte zijn uniformjas dicht, verhief zich te midden van een der groepen en over zijn kameraden heenstappende, trapte hij er hier en daar een op de voeten, welke men bij gebrek aan ruimte niet snel genoeg bergen kon, en naderde den officier.
— Goeden dag, broedertje, is dit nog altijd dezelfde kompagnie ?
— Gegroet, Uw Edelheid, wij wenschen u geluk, dat gij weder terug zijt, antwoordde de sergeantmajoor vriendelijk en op vroolijken toon. Is u weer geheel hersteld, Uw Edelheid ? Dan zij God geloofd, want wij hebben u wel gemist.
Men zag het dadelijk: Koseltzoff was door zijn kompagnie bemind, men hoorde dan ook verschillende stemmen elkaar mededeeleu, dat de
oude konipaguies-kommandant teruggekeerd was; die, welke gewond geweest was, Koseltzoff, Michaïloff Semjonitsch. Eenige soldaten, waaronder de tamboer, kwamen hem begroeten.
— Zoo, Obanetchuk, zeide Koseltzoff tot hem, nog ongekwetst P — Ik wensch u lieden gezondheid! voegde hij er met stemverheffing bij.
De soldaten antwoordden in koor:
— Wij wenschen Uw Edelheid gezondheid!
— Hoe gaat het, kinderen ?
— Slecht, uw Edelheid; de Franschman heeft de overhand, hij schiet zoo noodig van achter zijn versterkingen, maar vertoont er zich niet buiten.
— Komaan, wie weet, ik heb misschien het geluk wel, dat ik hen
er uit zie komen, kinderen. Het is de eerste keer niet dat wij samen ten strijde gaan.
— Wij zijn gereed om ons best te doen, Uw Edelheid, zeide verschillende stemmen tegelijk.
— Nu, maar u is een dappere ! zei één.
— Yreeselijk dapper, zei de tamboer half luid, zich tot den soldaat wendende alsof hij door de anderen verstaan wilde worden om deze uitdrukking tegenover zijn chef te rechtvaardigen en zijn kameraad te overtuigen, dat hierin niets overdrevens of onwaarschijnlijks gelegen was.
Koseltzoff verliet de soldaten en begaf zich naar de officieren in de kazerne.
XVI.
In de groote kamer van de kazerne waren een menigte officieren van de artillerie en van de infanterie bijeen.


Sommigen sliepen, anderen zaten op
AAn Miocon _ rt» •,
<" "p eeu au uit te praten. De meest talrijke groep zat in het
Q I Irnnf Ar\ 1-»,,. , —*1x_ -»
umuui "F 11U" vnien mantels, die op
rlon fPVArirl ^! i. • 1 1
uitgespreid lagen, porter te drinken en kaart te spelen.
— Zoo Koseltzoff, zijt ge terug? Bravo. Hoe gaat het met uw wond ? riepen uit verschillende hoeken onderscheidene stemmen.
Ook hier hield men van hem en was men blijde hem terug te zien.
^Na zijn kennissen de hand gedrukt te hebben, voegde Koseltzoff zich bij de groep der spelers, waarbij kennissen van hem waren. Een van hen, met een I aangenaam uiterlijk, bruin, mager met een langen neus en een grooten knevel, schudde de kaarten met zijn kleine blanke vingers, waarvan er een 'n groote zegelring met een wapen droeg. Hij scheen opgewonden en wierp de kaarten met een geveinsde onachtzaamheid neder. Rechts van hem lag op zijn ellebogen een majoor met grijze haren, hij zette met overdreven kalmte telkens een halven roebel in en betaalde dadelijk Links van hem zat een aardig jong officier met een rood, bezweet gelaat neergehurkt; hij schertsteen glimlachte gedwongen en wanneer mj zijn kaart nederlegde bewoog hij : zijn hand zenuwachtig in zijn ledige <
hvnr* I, . 1 •• TT ^
mJ speeicie grof, maar
/.onuei geld, wat den officier met het aangename uiterlijk zichtbaar hinderde. Een ander officier, bleek mager, met een breeden mond, een grooten neus en een kaal hoofd, liep met vele bankbiljetten in zijn hand, < te kamer op en neer, zette gereed geld on de bank en WAll A
ir i, ,v. , . — ,u" 'witumciiu.
Koseltzoff ledigde een glaasje brandewijn en zette zich naast de spelers neder.
Kom, Michail Semjonitsch, kom speel tegen ! zeide de officier, die de bank hield; ik wed, dat je veel geld hebt medegebracht.
— Waar zou ik het van daan lebben gehaald ? Ik heb integendeel mijn laatste duit in stad uitgegeven.
— Kom, je zult in Simphéropol
wel de een of ander geplukt hebben,
daar ben ik zeker van.
— Wat een inval! hernam Koselt-
ZOIf, die WP.1 eraar»nCL rjo/Y. ....
- . — 'ja&, ucii men hem niet geloofde; en, nadat hij zijn 1 1 , , J «'
I —„ujaö lusgexnoopt Had om zich een weinig op zijn gemak te stellen, nam hij eenige oude kaarten.
— Het kan geen kwaad eens te probeeren. Men moet het lot een kans
geven ! Wie weet hoe het loopt! 
(Ie moet eerst eens drinken om moed te scheppen.
Hij" ledigde weer een klein glaasje brandewijn, dronk hovp.nrUfm
L1U[_
■\X7-Qr nn-hfnw i , , . °
^ „ci c,i venoor weidra zijn laatste drie roebel, terwijl de kleine officier met het glimmende gezicht reeds honderd-vijftig roebel schuldiawas.
~~7 ge inzetten ? zeide de
officier die de bank hield, even op-
ri/vii /I A ^ 1 1
iiuuucimc om nem aan te zien.
Sta mij toe, het u morgen te zenden, antwoordde de ander opstaande; zijn hand woelde nog zenuwachtiger in zijn ledige zak.
.. Hm ! zeide de ander, terwijl hij spijtig de laatste kaarten rechts en links van den stok neerwierp. Zoo kan men niet spelen ! ging hij voort, ik Sehpi p.r m't fW .'..„„J. ..„1
. ' gactt ZiUU
niet, Sachar Ivanovitsch, wij spelen met gereed geld en niet op briefjes!
1 Wil i el t P*ll snm Q Q Q n m li ö +
o j ^ jiiij: nat
zou al zeer vreemd zijn !
\ an wien krijg ik acht roebel? vioeg op dit oo jen blik du majoor,


die juist had gewonnen. Ik 'ieb er meer dan twintig betaald en ais ik win, ontvang ik niets.
— Hoe zou ik u kunnen betalen, als er geen geld op tafel is ?
— Dat gaat mij niet aan, zeide de majoor opstaande, ik speel met u, niet met meneer.
— En als ik u nu zeg, antwoordde de officier met het glimmende gelaat, die driftig werd, als ik u nu zeg, dat ik u morgen zal betalen; hoe durft gij mij beleedigen ?
— Ik zeg, wat ik wil, dat is geen manier van doen, riep de majoor, uit alle macht schreeuwende.
— Kom, bedaar, Fedor Fedorowitsch, riepen verscheidene spelers tegelijk, terwijl zij om hem kwamen staan.
Laten wij een sluier over dit tooneel werpen Morgen, misschien nog vandaag, zal elk dezer mannen vroolijk en fier den dood tegemoet gaan en kalm en standvastig sterven. De eenige troost van een bestaan, welks omstandigheden ook de menschen met de koelste verbeelding van schrik doen verstijven, van een leven, dat niets menschelijks meer heeft en aan hetwelk alle hoop ontzegd is, is de vergetelheid, de vernietiging van het bewustzijn der werkelijkheid. In de ziel van elk mensch sluimert een vonk, welke van hem op het juiste oogenblik een held kan maken, doch diezelfde vonk wil niet altijd helder branden; toch, als het beslissende oogenblik daar is, slaat zij tot een vlam uit, die grootsche daden zal verlichten.
XVII.
Den volgenden dag hield het bomfeardemeat mat dezelfde hevigheid
aan. Tegen elf uur in den morgen had Wolodja Koseltzoff zich bij de officieren van zijn batterij gevoegd; hij gewende aan deze nieuwe gezichten, ondervroeg hen en deelde hun op zijne beurt zijne gevoelens mede. Het weinig beteekenende, soms echter wel een weinig geleerd schijnende gesprek der artillerie-officieren beviel hem en boezemde hem eerbied in, terwijl zijn gunstig uiterlijk, zijn beschroomde manieren en zijn eenvoud die heeren zeer te zijnen gunste stemden. De oudste officier van de batterij, een kapitein, een klein man met rossig haar, een kuif en op de slapen vastgeplakte lokken, die nog in d e oude tradities der artillerie opgegroeid was, zich aangenaam maakte in het gezelschap van dames en die altijd den geleerde uithing, ondervroeg hem over zijn artillerie-wetenschap en naar de nieuwste ontdekkingen, plaagde hem minzaam met zijn jeugd en zijn knap uiterlijk en behandelde hem als zijn zoon, waarover Wolodja verrukt was. De tweede luitenant Djadjenko, een jong officier, met Klein-Russischen tongval, verwarde haren en gescheurde overjas beviel hem ook wel, ondanks zijn luidruchtigheid, zijn veelvuldig twisten en zijn drukke gebaren; want onder deze ruwe schors vermoedde Wolodja een dapper en eerbiedwaardig man. Djadjenko bood Wolodja voortdurend zijn diensten aan en trachtte hem te bewijzen, dat de kanonnen te Sebastopol niet allen volgens de regelen der kunst geplaatst waren. De luitenant Tcliernovitzky daarentegen, met zijn sterk opgetrokken wenkbrouwen, die een net onderhouden overjas, al was zij niet geheel nienw meer en vaak hersteld, en een gouden


ketting op een satijnen vest droeg, had voor hem, ondanks hij veel beleefder was dan de anderen, weinig aantrekkelijks. Hij vroeg Wolodja voortdurend naar bijzonderheden omtrent den keizer en den minister van oorlog, vertelde met een gemaakte geestdrift de heldendaden, welke te Sebastopol bedreven waren, betuigde zijn spijt, dat er zoo weinig patriotten waren, trachtte veel geleerdheid aan den dag te leggen, maar in spijt van dit alles, en, zonder dat hij zou hebben kunnen zeggen waarom, hadden al deze verhalen voor Wolodja's ooren een wanklank en hij merkte zelfs op, dat de overige officieren vermeden met Tchernovitsky te spreken. De jonker Wlang, die hij den vorigen avond gewekt had, zat bescheiden in een hoekje, zweeg, lachte van tijd tot tijd als er wat grappigs verteld werd en men iets wegliet, wat hij zich herinnerde, bood den officieren beurtelings het bekertje brandewijn aan en rolde voor allen cigaretten. Ingenomen met de eenvoudige manieren van Wolodja, die hem niet zooals de anderen als een jongen behandelde en met zijn innemend uiterlijk, bleven zijn groote, goedige oogen voortdurend op het gelaat van den nieuwen officier gevestigd en, gedreven door een gevoel van bewondering, hetwelk de officieren dadelijk opmerkten en waarover zij hem hunne plagerijen niet spaarden, ried en voorkwam hij al zijne wenschen. Eenige oogenblikken voor : het middagmaal voegde de kapitein der tweede klasse Kraut, die van ; zijn wachtdienst op het bastion afge- j lost was, zich bij het kleine gezel- i schap. Hij had een knap uiterlijk, was blond, levendig, droeg een ros- i
, sigen knevel en bakkebaarden van 1 dezelfde kleur en sprak uitstekend , Russisch, alleen te onberispelijk en ; te sierlijk voor een geboren Rus. • Even onberispelijk in zijn dienst als i in zijn bijzonder leven, was zijn - volmaaktheid zijn eenige fout. Hij was een uitstekend kameraad, wiens betrouwbaarheid in geldzaken boven allen twijfel verheven was; maar als mensch — er ontbrak hem altijd iets — juist omdat alles in hem volmaakt was. Geheel in tegenstelling met de Duitsche idealisten in Duitschland, was hij naar het voorbeeld deiRussische Duitschers in de hoogste mate praktisch.
— Daar is hij, onze held, riep de kapitein uit, op het oogenblik dat Kraut met levendige gebaren en met rinkelende sporen binnentrad, wat wilt gij, thee of brandewijn?
— Ik heb thee voor mij laten klaar maken, antwoordde hij, maar in afwachting daarvan, versmaad ik een weinig brandewijn, ter verkwikking van mijn ziel, niet; — aangenaam uw kennis te maken. Ik verzoek u bepaald veel van ons te houden en ons goedgezind te zijn, zeide hij tot Wolodja, die opgestaan was om hem te begroeten .. Kapitein tweede klasse Kraut! De vuurwerker heeft mij op het bastion gezegd, dat gij gisteren avond aangekomen zijt.
— Vergun mij, u mijn dank te betuigen voor het gebruik van uw bed, waarin ik heden nacht geslapen heb.
— Ik hoop maar, dat ge er gemakkelijk in geslapen zult hebben, want er ontbreekt een poot aan en ge begrijpt, dat niemand dien gedurende het beleg kan maken; men moet er altijd wat onder leggen.
— Wel, zijt gij er goed afgekomen? vroeg Djadjenko hem.


— Ja Goddank, maar Skwortzoff is getroffen geworden. Men heeft ook een affuit moeten herstellen, waarvan de zijwand in stukken geschoten was.
Hij stond eensklaps op en ging op en neer loopen; men kon hem aanzien, dat hij het aangename gevoel ondervond van een man, die heelhuids aan het gevaar ontkomen was.
— Wel, Dmitri Gavrilnitch, zei de hij, den kapitein vriendschappelijk op de knie tikkende, wel vadertje, hoe maak je het? Hoe is het met uw voordracht, is er al antwoord?
— Neen, er is nog niets.
— Er komt niets van, zeide Djadjenko, dat heb ik u al lang uiteengezet.
— En waarom zou er niets van komen ?
— Omdat uw relaas niet goed was opgesteld.
— O ! wat een verwoede kemphanen ! riep Kraut vroolijk, wat een echte stijfhoofdige Klein-Rus! Komaan, ge zult zien, dat om je te beschamen,men u luitenant zal maken.
— Neen, er komt niets van.
— Wlang, zeide Kraut tot den jonker, stop mijn pijp en breng mij die eens aan, als je blieft.
De tegenwoordigheid van Kraut had hen allen opgewekt. Met iedereen sprekende, vertelde hij de bijzonderheden omtrent het bombardement en ondervroeg hen over hetgeen in zijn afwezigheid was voorgevallen.
XVIII.
— Wel, hebt ge u al ingericht? vroeg Kraut aan Wolodja, maar neem mij niet kwalijk, hoe heet gij? Uw naam en uw voornaam ? Dat wil het gebruik zoo bij ons artilleristen. Hebt ge al een rijpaard?
—- Neen, antwoordde Wolodja, en daarover ben ik zeer in verlegenheid, zooals ik juist nog aan den kapitein gezegd heb: ik heb noch geld noch een paard, tenminste zoolang ik de reis- en verblijfkosten niet ontvangen heb. Ik zou wel aan den batterij kommandant een paard te leen willen vragen, maar ik vrees, dat hij het zal weigeren.
— Wildet ge dat aan Apollo Serguéitch vragen ? zeide Kraut en den kapitein aanziende, maakte hij met zijn lippen een geluid, dat twijfel uitdrukte.
— Nu, zeide deze, als hij weigert is het nog zoo erg niet. Om u de waarheid te zeggen, heeft men hier eigenlijk geen paard noodig. Ik wil er mij wel mee belasten, het hem nog heden te vragen.
— Gij kent hem niet, zeide Djadjenko, iets anders zou hij kunnen weigeren, maar aan meneer zal hij dit wel toestaan. Wilt gij wedden?
— Ja, ik weet nu eenmaal dat gij veel van tegenspreken houdt, gij...
—- Dat doe ik, als ik iets zeker weet. In het algemeen geeft hij niet gaarne, maar hij zal zijn paard leenen, omdat hij er geen belang bij heeft het te weigeren.
— Wat, geen belang? En de haver kost hem hier acht roebel; het is wel degelijk zijn belang. Het is altijd een paard dat hij minder te voeden heeft.
— Wladimir Séinenovitch! riep Wlang uit, die met de pijp van Kraut terugkwam, vraag hem den schimmel, dat is een uitstekend paard . . .
— Waarmede gij te Soroki in de sloot gevallen zijt, Wlang ? merkte de kapitein tweede klasse op.
— - Maar gij vergist u, als gij denkt


dat cle haver acht roebel kest, hield Djadjenko vol, zijn twistgesprek hervattende. En op zijn rekening, staat tien vijftig ... Natuurlijk heeft hij er geen voordeel bij ....
— Het zou wat moois zijn als hij niets overhield. Als gij, zoo God wil, ook eens batterijkommandant zijt, zult gij evenmin uw paard aan een ander geven om uaar de stad te rijden.
— Als ik batterijkommandant ben, vadertje, krijgen mijn paarden alle dagen vier garnets te eten ; ik zal er niet aan denken om geld over te leggen, wees daar zeker van.
— Dat zullen wij dan wel zien, hernam Kraut, gij zult net zoo doen, als gij een batterij hebt en hij ook, op Wolodja wijzende.
— Waarom onderstelt gij, Frederik Christianovitch, dat meneer er op uit zou zijn winst te halen ? Als hij eenig fortuin heeft, waarom zou hij het dan doen? vroeg Tchernovitzky op zijn beurt.
— Neen .... ik ... . vergeef mij, kapitein, zeide Wolodja tot achter zijn ooren blozende, ik zou dat oneerlijk vinden.
— Kijk me zulk een melkbaard eens! zeide Kraut.
— Om 't even, kapitein, maar ik geloof geen geld te mogen nemen, wat mij niet toebehoort.
— Wil ik u eens wat anders zeggen? vervolgde de kapitein op ernstigen toon, ge moet weten, dat, wanneer ge een batterij kommandeert en ge neemt uw dienst goed waar, dan is alles in den haak — het eten der paarden en der soldaten gaat den kommandant niet aan, dat is bij ons artilleristen altijd zoo geweest en als ge een slecht financier zijt blijft er niets
voor u ever. Laten wij uwe uitgaven eens nagaan: ten eerste het beslag — en er verdween een vinger — dan de veeartsenij, — en de tweede vinger verdween — dan de officiëele correspondentie, dat maakt drie; verder de trekpaarden, die zeker vijfhonderd roebel kosten, maakt vier; ge moet de soldaten nieuwe kragen geven, de steenkolen worden er veel verbruikt, zeide de kapitein op zijn vingers tellende, en eindelijk de officierstafel. Verder moet ge als batterij-kommandant behoorlijk leven en daarom moet ge een kales, een pels enzoovoorts hebben. Er komt heel wat kijken!
— En het voornaamste, zeide de kapitein, die tot nu toe gezwegen had, Wladimir Sémenovitsch, is dit: zie nu bij voorbeeld een man als ik, die twintig jaar gediend heeft en die eerst twee en daarna drie honderd roebel traktement ontving, waarom zou de Staat nu zijn dienstjaren niet beloonen door hem een stuk brood voor zijn ouden dag te bezorgen ?
— Dat is zonder twijfel, hernam Kraut, haast u daarom niet te oordeelen, dien eerst een tijd en ge zult zelf kunnen zien.
Wolodja beschaamd over de opmerking, welke hij zonder na te denken gewaagd had, luisterde aandachtig, hoe Djadjenko zijn best deed om de tegenovergestelde stelling te verdedigen.
Het twistgesprek werd afgebroken, doordien de oppasser van den kolonel binnenkwam om te zeggen, dat het middagmaal gereed stond.
— Gij hadt wel aan Apollo Serguéitch mogen zeggen, dat hij ons van middag wijn geeft, zeide de kapitein Tchernovitsky, zijn jas dicht-


knoopende; naar den duivel met zijn ]
gierigheid! als hij dood is, heeit toch 1 niemand er iets aan.
— Zeg het zelf? <
— Dank u, gij zijt ouder, de 1 hiërarchie vóór alles. i
XIX.
In het midden van de kamer, waar Wolodja gisteren avond door den kolonel ontvangen was, stond een tafel, met een morsig tafellaken bedekt. De kolonel reikte Wolodja ditmaal de hand, ondervroeg hem over Petersburg en over zijn reis.
— Komaan, heeren, wie brandewijn wil, verzoek ik toe te tasten; de vaandrigs drinken niet, voegde hij er glimlachende bij.
De batterijkommandant scheen lang zoo streng niet als den vorigen dag; hij zag er veeleer uit als een welwillend, gul gastheer, als een oudere kameraad onder de officieren; maar niettegenstaande dit, betoonde allen, van den ouden kapitein af tot Djadjenko toe, hem een eerbied, welke zich verried door de beleefdheid, waarmede zij tot hem spraken en de bescheidenheid, waarmede zij achter elkander naderden, om hun glaasje brandewijn te drinken.
Het middagmaal bestond uit koolsoep in een groote terrine voorgediend, waarin stukjes vleesch, laurierbladen en veel peper dreven, uit poolsche zralti met mosterd, en koldiini met eenigszins sterke boter toebereid; er waren geen servetten, de lepels waren van hout en van tin, er waren maar twee glazen en op de tafel stond een waterkaraf met een gebroken hals.
Het gesprek was zeer levendig; eerst sprak men over den slag van
Inkermann, waaraan hunne batterij had deelgenomen.
Iedereen deelde zijne indrukken en zijn meening omtrent de oorzaak van het mislukken van de onderneming mede, doch zweeg dadelijk als de batterijkommandant begon te spreken.
Voorts betreurde men het gemis van kanonuen van zeker kaliber; men sprak over eenige andere verbeteringen, hetgeen aan Wolodja gelegenheid gat om hierover zijn kennis aan den dag te leggen, maar vreemd genoeg roerde men geen
oogenblik den tegenwoordigen, vreeselijken toestand van Sebastopol aan, wat scheen te willen zeggen, dat iedereen er voor zich zelf te veel aan dacht om er over te spreken.
Wolodja, die zeer verbaasd en zelfs verdrietig was, doordat men in het geheel niet over zijn dienstplichten sprak, zeide tot zich zeiven, dat het wel scheen alsof hij alleen te Sebastopol was gekomen, om bijzonderheden te vertellen van nieuwe kanonnen en bij den batterijkommandant het middagmaal te gebruiken. Terwijl men aan tafel was, sprong een granaat dicht bij het huis; de vloer en de muren schudden als bij een aardbeving en den rook van het kruit zag men door de vensterglazen.
— Dat hebt ge zeker nooit in Petersburg gezien? maar zulke verrassingen komen hier dikwijls voor! Zie eens Wlang, voegde de kommandant er bij, waar ze gesprongen is ?
Wlang ging kijken en vertelde, dat het op de plaats geschied was, waarna men hierover niet meer sprak.
Even voordat het maal geëindigd was, kwam een der militaire schrijvers binnen om zijn kommandant drie verzegelde enveloppen te over-


handigen. — Bij deze is vee] spoed, een kozak komt ze u uit naam van den komman dant der artillerie brengen. De officieren volgden in spanning de vingers van hun chef, die zeer handig den brief open brak, waarop „Spoed \" stond. Wat zou dat kunnen zijn? vroeg iedereen zich af. Zou het de order wezen om Sebastopol te verlaten, ten einde wat rust te gaan nemen of zou de geheele batterij naar het bastion moeten uitrukken ?
— Daar heb je het weer! riep de komman dant uit, woedend den brief op tafel werpend.
— Wat is er Apollo Serguéitch ? vroeg de oudste der officieren.
— Men vraagt mij een officier en bedieningsmanschappen voor een mortierbatterij. Ik heb maar vier officieren en mijn manschappen zijn onvoltallig, mompelde hij en toch eischt men ....
— Er moet toch iemand heen, heeren, hernam hij een oogenblik later, het bevel luidt: om zeven uur op de schans zijn. Zendt mij den sergeant-majoor! Welnu, heeren, wie zal gaan, maakt het onder elkaar uit!
—• Maar dat jongemensch heeft nog niets gedaan, zeide Tchernovitzky, op Wolodja wijzende.
De batterijkommandant zweeg.
— Ja, ik wensch niets liever! zeide Wolodja en voelde dat het koude zweet hem uitbrak op hals en rug.
— Neen, waarom ? zeide de kapitein. Niemand zal natuurlijk weigeren maar zichzelf aanbieden behoeft ook niet, en daar Apollo Serguéitch ons vrij laat, zullen wij er om trekken, evenals de laatste maal.
Allen stemden hierin toe. Kraut
sneed zorgvuldig eenige kleine vierkante stukjes papier, rolde ze in elkaar en wierp zo in een pet. De kapitein vertelde een grap en maakte van de gelegenheid gebruik om den kolonel wat wijn te vragen, — om dapper te blijven, voegde hij er bij. Djadjenko zag er somber uit, Wolodja glimlachte, Tchernovitzky beweerde, dat hij door het lot zou worden aangewezen en Kraut was volmaakt kalm.
Men bood Wolodja aan het eerst te trekken, hij nam het langste, maar verwisselde het dadelijk tegen een kleiner, dunner briefje, en, het ontrollende, las hij : „gaan."
— Ik ga, zeide hij zuchtende.
— Welnu, dat God u behoede! Dit zal uw vuurdoop zijn, zeide de kommandant, die, vriendelijk glimlachende, het bewogen gelaat van den vaandrig beschouwde, maar ga spoedig; om het u wat aangenamer te maken, kan Wlang als vuurwerker met u medegaan.
XX.
Wlang, die zeer met deze opdracht in zijn sehik was, ging zich vlug kleeden en kwam dadelijk daarop terug om Wolodja te helpen. Hij ried hem aan, zijn bed, zijn pels, een oud nummer van de Vaderlandsche Annalen, een koffiekan, een spirituslampje en andere onbelangrijke dingen mede te nemen. De kapitein daarentegen, beval Wolodja het hoofdstuk over het werpen uit mortieren uit het Handboek ten dienste der officieren der Artillerie ten zeerste aan, en stelde hem voor er dadelijk kopie van te nemen. Wolodja ging oogenblikkelijk aan het werk, gelukkigen verrast, doordien hij bespeurde,


dat de angst voor liet gevaar en vooral de vrees om voor een bloodaard door te gaan, zich minder deden gevoelen dan den vorigen avond. Voor een deel lag dit aan de indrukken van den dag en zijn bezigheden, voor een deel, en wel voor het grootste deel hieraan, dat de vrees, even als ieder andere sterkere indruk niet lang even sterk kon blijven duren; in een woord hij had het hoogste punt reeds achter den rug. 's Avonds ten zeven uur, op het oogenblik, dat de zon achter de Nikolaaskazerne verdween, kwam de sergeant-majoor hem zeggen, dat de manschappen gereed waren en hem wachtten.
— Ik heb de lijst aan Wlang gegeven, Uw Edelheid, wil er hem naar vragen, zeide hij.
— Zou ik ze eens moeten toespreken? dacht Wolodja, terwijl hij, vergezeld van den jonker zich bij de twintig artilleristen voegde, die, met sabels, doch zonder ransels, hem buiten wachtten; of zou ik alleen maar zeggen:
— Ik wensch u gezondheid, kinderen ! of zou ik maar in het geheel niets zeggen? Maar waarom zou ik niet zeggen: „Ik wensch u gezondheid, kinderen," ik geloof zelfs, dat het zoo hoort en met zijn heldere, volle stem riep hij flink: „Ik wensch u gezondheid, kinderen l" De soldaten beantwoordden zijn groet vroolijk; zijn jong, frisch geluid klonk ieder hunner aangenaam in de ooren. Hij stelde zich dapper aan hun hoofd en hoewel zijn hart klopte, alsof hij eenige wersten in den looppas had afgelegd, liep hij met lichten tred en met een glimlach om de lippen voort. Toen zij reeds dicht bij den Malakoff waren en de hoogte bestegen,
bemerkte hij, dat Wlang, die geen pas van hem week en hem, toen zij nog thuis waren, zoo moedig toegeschenen had, nu voortdurend met het hoofd bukte alsof al de kogels en granaten, welke hier al zeer vaak floten, recht op hem aankvramen. Eenige soldaten deden hetzelfde en van verreweg de meerderheid drukte het gelaat zoo al geen vrees, dan toch ongerustheid uit. Deze omstandigheid stelde hem gerust en verlevendigde zijn moed.
— Daar ben ik nu dus ook op den Malakoff! Ik had mij hem duizendmaal verschrikkelijker voorgesteld en nu loop ik hier zonder zelfs de kogels te groeten; *) ik ben dus minder bevreesd dan de anderen en geen bloodaard, dacht hij opgewekt, zelfs met een zekere verrukking, bewustheid van zijn eigen waarde.
Dit gevoel werd echter geschokt door het schouwspel, dat zich kort daarop aan zijn oogen voordeed, toen hij in de schemering de batterij van Korniloff bereikte, om zich bij den kommandant te melden. Vier matrozen, die het bebloede lichaam van een man zonder schoenen en zonder kapotjas bij de armen en beenen vasthield en, waren j uist op het punt, dat lichaam over de borstwering heen te werpen (den tweeden dag van het bombardement wierp men de dooden in de gracht, omdat men geen tijd had ze weg te voeren). Wolodja, versteend van angst, zag het lijk tegen de kruin der borstwering aanstooten en van daar in de gracht glijden; gelukkig voor hem ontmoette hij op hetzelfde oogenblik den kommandant van het bastion, die hem de batterij en de
*) Zoo noemt men bet blikken voor (Ie kogels


schuilplaats, welke voor de bedieningsmanschappen bestemd was, liet aanwijzen. Wij zullen niet verhalen, hoeveel gevaren en teleurstellingen onze held dien nacht nog beleefde, hoe hij, in plaats van hier een juist schieten naar vastgestelde regels, zooals dat te Petersburg op de vlakte van Volkovo beoefend werd, slechts twee beschadigde mortieren vond. Van de eene was de vlucht door een granaal getroffen; de andere stond nog op de overblijfselen van een vernielde bedding, en het was
nem onmogelijk soldaten te krijgen, ten einde ze nog voor het aanbreken van den dag te herstellen. In het handboek stond geen enkele lading voor dit kaliber opgegeven. Hier werden twee zijner manschappen getroffen en hij zelf was meer dan twintig maal in doodsgevaar. Tot zijn geluk verzekerde hem de stuks-
Kommandant, die men hem mede gegeven had, een matroos van herkulische gestalte, die reeds van het begin van het beleg de mortieren bediend had, dat men beide stukken nog wel gebruiken kon en beloofde hem, terwijl hij met een lantaarn in de hand over het bastion liep alsof hij in zijn moestuin bezig was, ze voor den morgen weder in orde te brengen.
De blindeering, waarin zijn gids hem binnenleidde, was niets dan
een langwerpige holte, welke in den rotsachtigen bodem was uitgehouwen, omtrent twee kubieke vademen groot, gedekt met eiken balken van verscheidene voeten dik; daarin stelde hij zich met zijne manschappen op. Zoodra Wlang de kleine, lage deur zag, welke er heen leidde, liep hij zoo snel naar binnen, dat hij bijna op den met steenen bevloerden grond viel, en hij kroop in een hoek,
welke hij niet meer verlaten wilde. De soldaten legerden zich langs den muur: eenieren van h.m st.nl.-pn
hunne pijpen aan en Wolodja plaatste zijn bed in een hoek, strekte zich daarop uit, stak op zijne beart een kaars aan en rookte een cigarette. Boven hunne hoofden hoorden zij, dooide blindeering gedempt, het onafgebroken gedonder van het geichut; een enkel kanon, dat juist nevens hen opgesteld was, deed de blindeering iederen keer, dat het afge¬
schoten werd, dreunen. Binnen was
alles stil. De soldaten, nog een weinig onder den indruk van de aanwezigheid van een nieuw officier,wisselden slechts enkele woorden om elkaar wat vuur te vragen of een plaatsje te verzoeken. Een rat knaagde ergens tusschen de steenen en Wlang, die zijn ontroering nog niet meester geworden was, slaakte van tijd tot tijd,
terwijl hij rondzag, een diepen zucht. Wolodja, die in dit stille, met inenschen opgevulde hoekje, dat sljchts door een enkele kaars verlicht was, op zijn bed lag uitgestrekt, gaf zich aan dat behagelijk gevoel over, dat hij als kind ondervonden had, wanneer hij verstoppertje speelde en zich met ingehouden adem en ee-
spitste ooren, in een kast o1 onder de rokken van zijn moeder verborg; dan was hij wel erg bang voor de duisternis, maar genoot toch terzelfder tijd een vaag gevoel van welbehagen. Zoo was hij ook hier, zonder zich geheel op zijn gemak te gevoelen, vroolijk gestemd.
XXI.
Na verloop van eenige minuten voelden de soldaten zich thuis en


gingen met elkaar praten; bij het bed van den officier, binnen den verlichten king, hadden de voornameren onder hen plaats genomen: de twee vuurwerkers, de een, een oud man met grijze haren, wiens borst met een menigte medaljes en kruisen bedekt was, hoewel hij de St.-George-orde nog miste; de andere, een jong man, die voortdurend cigaretten rolde en rookte; de tamboer was zooals altijd aangewezen om den officier te bedienen en had
zich in den hoek neergezet, In de schaduw van den ingang, achter de bombardiers en de gedecoreerde soldaten, die vooraan zaten, bevonden zich de „gehoorzamen," die het eerst het stilzwijgen verbraken.
Een hunner, die met veel gedruisch en zeer verschrikt naar binnen kwam loopen, bood hun een onderwern van gesprek aan.
— Zoo, je bent ook niet lang op straat gebleven! De meisjes maken er geen pleizier, he? riep men hem toe.
— Integendeel, zii zingen bijzonder
mooi, zooals men het bij ons in het dorp niet hoort, antwoordde lachende de ander, die buiten adem binnen was gekomen.
— Wassine houdt niet van bommen, neen, hij houdt er niet van, riep er een uit den aristokratischen hoek.
— Als het noodig is, antwoordde Wassine langzaam, is het wat anders. Iedereen luisterde toen hij sprak.
— Den 24en bijvoorbeeld, hebben wij flink onder een regen van bommen gestaan, maar waarom zou men
dat doelloos doen dan wordt
men voor niemendal doodgeschoten en daar zeggen onze meerderen ons geen eens dankje voor!
Deze woorden lokten een algemeen gelach uit.
— Èn toch blijft Melnikoff al dien tijd buiten, zeide een ander.
— Dat is waar, laat hem binnenkomen, voegde de oude vuurwerker er bij, anders zou hij zich wezenlijk zonder eenig nut laten doodschi en.
— Wie is Melnikoff? vroeg Wolodja.
— Dat is een idioot, Uw Edelheid. die voor niets vrees heeft; hij
wandelt nu buiten; u moet hem eens gadeslaan, hij lijkt wel een beer.
— Hij is betooverd, zeide Wassine langzaam.
Melnikoff, die zeer gezet was (hooge uitzondering onder de soldaten), rood haar, een gewelfd voorhoofd en lichtblauwe, uitpuilende oogen had, trad juist op dit oogenblik binnen.
— Zijt gij bang voor de bommen? vroeg Wolodja hem.
— Waarom zou ik er bang voor zijn ? hernam Melnikoff, zich den hals krabbende. Ik weet zeker, dat
ik door geen bom gedood zal worden.
— Ge zoudt hier dus gaarne altijd zijn ?
— Welzeker, het is zeer plezierig, zeide hij, plotseling in lachen uitbarstende.
— Dus zou men je eigenlijk eens een uitval mede moeten laten maken. Zoudt ge dat willen ? Ik zal het den generaal zeggen, zeide Wolodja, ofschoon hij geen enkelen generaal kende.
— Waarom niet? dat wil ik wel, antwoordde Melnikoff, die zich achtei zijn kameraden verborg.
— Kom, jongens, laten wij wat „neus" *) spelen.
*1 Zeker koddig kaartspel.


— Zijn er kaarten ? vroeg cr een ongeduldig en dadelijk begon het spel in een der meest verwijderde hoeken.
Men hoorde er de trekken opgeven, het geluid van klappen op den neus en schaterlachen. Wolodja dronk in afwachting de thee, welke de tamboer had klaar gemaakt, en bood hiervan ook wat aan de vuurwerkers aan; hij schertste en praatte met hen om zich bemind te maken en was er zeer over voldaan, dat men hem zooveel eerbied betoonde. De soldaten, die bemerkt hadden, dat de „barine" een goed mensch was, werden hoe langer hoe spraakzamer en een van hen vertelde, dat het beleg weldra uit zou zijn, want een matroos had hem voor zeker medegedeeld, dat Konstantijn, de broeder van den Czaar, hen met de Merikaansche vloot *j zou komen bevrijden; dat er weldra een wapenstilstand van twee weken zou gesloten worden om wat rust te nemen en dat men voor ieder schot, dat men gedurende dien tijd zou doen, vijf en zeventig kopeken zou moeten betalen.
Wassine, die Wolodja reeds had opgemerkt, een kleine, gebaarde soldaat, met groote, goedige oogen, vertelde op zijn beurt te midden van een algemeen stilzwijgen, dat eindelijk door schaterlachen werd afgebroken, hoe blij men eerst geweest was, toen hij met verlof in zijn dorp was gekomen; maar dat zijn vader hem daarna dagelijks op het veld had laten werken, en meneer de houtvester hem zijn vrouw n:et de droschki had laten afhalen. Wolodja schepte in deze verhalen veel vermaak ; hij had niet de minste vrees
*} Amerikaanaclie.
en de sterke uitwasemingen, welke in het vertrek opstegen, maakten hem in 't minst niet benauwd; hij gevoelde zich integendeel zeer vroolijk en zeer aangenaam gestemd.
Verscheidene soldaten lagen reeds te snurken. Wlang had zich eveneens op den grond uitgestrekt en de oude vuurwerker, na zijn kapotjas uitgespreid te hebben, kruiste zich devoot en prevelde zijn avondgebed en, toen Wolodja eensklaps lust kreeg om naar buiten te gaan, om te zien wat daar voorviel.
— Trek je beenen terug, riepen de soldaten elkaar toe, toen zij hem zagen opstaan en iedereen haalde zijn beenen naar zich toe, om hem voorbij te laten gaan.
Wlang, dien inen reeds ingeslapen waande, vloog overeind en vatte Wolodja bij een punt van zijn overjas.
■— Kom, ga nu niet, waartoe zou dat dienen? zeide hij op klagende, doch overredende toon, gij weet niet wat het is, daarbuiten regent het kogels; het is hier veel beter.
Maar zonder naar hem te luisteren, ging Wolodja weg en zette zich op den drempel van hun verblijf naast Melnikoff neder.
De lucht was frisch en zuiver, vooral vergeleken bij die, welke hij tot nog toe had ingeademd. Het was een kalme, heldere nacht; tusschen het donderen van het geschut door, hoorde men het geluid, dat de raderen der wagens, welke schanskorven aanvoerden, maakten, en de stemmen van hen, die aan het buskruitmagazijn werkten. Boven zijn hoofd schitterde de met sterren bezaaide hemel, waaraan de projectielen onophoudelijk lichtende voren beschreven ; links zag men een kleine opening, nauwelijks een el hoog,


welke tot een andere schuilplaats toegang gaf, en men zag de voeten en ruggen der matrozen, die er woonden en welke men hoorde spreken. Vlak voor hen verhief zich de aardopwerping, welke het buskruitmagazijn bedekte; daarvoor gingen ,rot,ni-+n o-p.st,alten heen en weer;
boven op/stond, blootgesteld aan de bommen en granaten, die onophoudelijk rondom deze plaats neerkwamen, een groote, donkere gestalte, met de handen in den zak te trappelen op de versche aarde, welke men in zakken aanbracht. Van tijd tot tijd viel een bom vlak bij het
ma.o-fl.'ziin TIP,P/I' Pil SÜl'Onff.
T)e soldaten, die aarde aandroegen, liepen dan bukkende weg, terwijl de zwarte gestalte bedaard de aarde met zijn voeten gelijk bleef maken, zonder van plaats te veranderen. Wie is dat? vroeg Wolodja
aan Melnikoff.
— Ik weet het niet, ik zal eens
gaan zien.
— Weineen, dat is onnoodig. Maai- Mp.lnikoff stond toch op,
naderde de zwarte gedaante en bleef
met dezelfde onverscnuiigneia vooi het gevaar, geruimen tijd naast
hem staan.
Het is de opzichter van het
buskruitmagazijn, Uw Edelheid, zeide hij terugkeerende; de grondbedekking is door een bom beschadigd en nu brengen de infanteristen er nieuwe aarde op.
Wanneer de bommen recht op de blindeering schenen aan te komen, trok Wolodja zich in zijn hoek terug, kwam er daarna weer uit en keek naar de hemel om te zien of er weer niet andere kwamen. Hoewel Wlang nog altijd op den grond lag en hem meer dan eens smeekte,
binnen te komen, bleef Wolodja meer dan drie uur op den drempel zitten. Hij vond er genoegen in, zijn lot aan deze proef te onderwerpen en de vlucht der projectielen na te traan Tftp-en het einde van den
avond, was hij volkomen op de hoogte
vanwaar zoovele kanonnen scnoien, in welke richting zij hun projectielen
wegslingerden en waar deze neer-
kwamen.
XXII.
Den volgenden dag, 27 Augustus, trad Wolodja, na tien uur geslapen te hebben, frisch en opgewekt naar buiten. Wlang volgde hem, maar zoodra hij een kogel hoorde fluiten, sprong hij achteruit en stortte zich, onder het algemeen gelach der sol¬
daten, met het hooid vooruit, weaer door de nauwe opening naar binnen. Met uitzondering van Wlang, den ouden vuurwerker en twee of drie anderen, die zelden in de loopgraat te zien waren, bevonden allen zich buiten om de frissche morgenlucht in te ademen. Ondanks de hevigheid van het bombardement kon men hen
niet beletten, de bedorven iuent aer blindeering te ontwijken; eenigen
stonden bij den ingang, anuereu stelden zich gedekt bij de borstwering op, Melnikoff wandelde reeds van het aanbreken van den dag af tusschen de batterijen op en neer en keek onverschillig in de lucht.
Op den drempel zaten drie soldaten, twee oude en een jonge; deze laatste, een jood met kroeshaar, die als infanterist aan de batterij was toegevoegd, raapte een kogel op, die aan zijn voeten lag, sloeg dezen met een scherf tegen een steen plat, sneed er een kruis naar het model van het St.-George-kruis


uit, terwijl de anderen bleven praten en zijn werk, dat zeer goed slaagde, met belangstelling volgden.
— Ik zeg, dat als wij nog een beetje blijven, wij bij den vrede ons paspoort wel zullen krijgen.
— "Welzeker, ik moest nog maar vier jaar dienen en ik ben nu eerst vijf maanden hier.
— Dus we zullen geen paspoort krijgen ? zeide een ander, op het oogenblik, dat een kogel over hunne hoofden heenfloot, en den grond trof op nauwelijks één el van Melnikoff af, welke door de loopgraaf op hen afkwam.
— Die had Melnikoff bijna geraakt, riep een soldaat uit.
— Hij zal mij niet dooden, antwoordde deze.
— Hier, neem dit kruis voor uw moed, zeide de jonge joodsche soldaat, die, na het kruis afgemaakt te hebben, het hem overhandigde.
— Neen, broeders hier tellen de maanden zonder uitzondering voor jaren ; er is een order van geweest, ging de eerste spreker voort.
— Wat er ook gebeurd, bij den vrede zal er te Warschau zeker een groote wapenschouwing gehouden worden en als wij dan ons paspoort niet krijgen, gaan wij toch zeker met onbepaald verlof.
Op hetzelfde oogenblik vloog een kleine kogel, welke ricocheteerde, klagend fluitende over hunne hoofden en viel op een steen.
— Wacht maar, voor van avond hebt ge misschien reeds voor goed verlof.
Allen begonnen te lachen. Geen twee uur later, nog voor de avond was aangebroken, hadden twee van hen reeds voor goed verlof gekregen ;, vijf waren gewond geworden, maar j
de overigen bleven net als te voren schertsen.
De twee mortieren waren 's morgens inderdaad weer in bruikbaren toestand en Wolodja kreeg ten tien ure order van den kommandant van het bastion om zijn manschappen te verzamelen en met hen naar de batterij te gaan.
Eens aan het werk, bleef er bij hen geen spoor van de vrees, welke den vorigen avond nog zoo duidelijk zichtbaar was, meer over. Wlang alleen kon haar niet overwinnen; ieder oogenblik bukte hij en kroop weg. Wassine had zijn koelbloedigheid ook verloren, hij was opgewonden en groette voortdurend.
Wolodja was buitengewoon opgewekt en dacht zelfs niet meer aan het gevaar. De vreugde, welke hij ondervond, nu hij zijn plicht goed kon vervullen, geen lafaard meer was, en zich integendeel vol moed gevoelde, het bewustzijn van het gezag, dat hij uitoefende, en de tegenwoordigheid van twintig menschen, die, naar hij wist, nieuwsgierig op hem letten, hadden van hem een werkelijken held gemaakt. Hij blufte zelfs met zijn dapperheid, klom op het banket en knoopte met vertoon zijn jas los om zich goed te doen opmerken. De kommandant van het bastion, die zijn ronde maakte, kon, ofschoon hij gedurende acht maanden aan allerlei vormen van moed gewoon geraakt was, niet nalaten dezen knappen jongen man te bewonderen met zijn levendige oogen en gelaatstrekken, met zijn losgeknoopte jas, waaronder men een rood hemd zag, dat een blanken, teederen h;ils omsloot, — die voortdurend i i de handen klapte, met luider stern konimandeerende: „Eerste mortier 
IÜ


vuur; tweede mortier vuur \" en
daarna vroolijk op de borstwering klnrn om te zien waar de bom
nederviel. Ten half twaalf hield het vuur aan beide zijden op en precies ten twaalf uur begon de stormenderhandsche aanval op den Malakoif en op het tweede, derde en vijfde bastion.
XXIII.
Aa.n deze ziide van de golf, tusschen
Inkermann en de noordelijke versterkingen, stonden, tegeu het midden van fl Pu day. twee zeelieden bij den
heuvel waar de telegraaf was opgesteld : p.en officier, die met een ver¬
rekijker naar Sebastopol tuurde en een andere die daar juist te paard, vergezeld van een Kozak, naar den hoogen seinpaal gekomen was.
De zon scheen hel en hoog boven de baai, wier golfjes in vroolijken, warmen glans speelden met de sloepen en de schepen, welke voor ank-p.r lao-en of onder zeil gingen.
Een lichte bries joeg de verdorde hlaflp.n van eeniare dwergachtige
eikenstruiken, welke naast de
t,plee-raaf Broeiden, zacht voor zien
uit, vulde de zeilen der schepen en deed het water zacht kabbelen.
Aan de andere ziide zag men Sebas
topoi, nog altijd dezeltde stad met 7,iin onvoltooide kerk, zijn zuil, zijn
kaai, zijn boulevard, waarvan het groen zich tegen den ber^ afteekende, de sierlijke bibliotheek, de kleine azuurblauwe bochten met haar bundels masten, de schilderachtige waterleidingen en daarboven de blauwgetinte wolkjes, die door den kruitdamp gevormd werden en van tijd tot tijd door de roode vlam van het geschut verlicht werden.
Het was altijd hetzelfde Sebastopol, trotsch en schoon met zijn feestelijk aanzien, aan een zijde omringd door
de gele, met rook gekroonde Dergen, aan de andere zijde omringd dooide donkerblauwe zee, welke in de
zon schittert en glinstert; aan den horizon daar, waar de rook van een
stoomboot een zwarte streep acnxeilaat, vertoonen zich kleine, witte
wolkjes, welke wind aanliondig'; Over de geheele lijn der versterkingen, maar vooral boven de hoogten aan de linkerzijde vertoonden zich onophoudelijk dikke, witte rookwolken, welke, hoewel het klaarlichte
rlao" wn.Q flfior TllilcsemstrEllen V3.110BH."
gereten schenen te worden en onder
verschillende vormen opstegen, zien uitbreidden en donkere schaduwen op den hemel wierpen; deze rook¬
wolken vertoonden zien overai, uuvt-u de bergen, boven de vijandelijke
batterijen, boven de siau
aan den hemel. De uitbarstingen
hielden niet op en doortrilden de
lucht tegen twaail uur werueu
deze rookwolken zeldzamer en werd
de lucht minder vaak door liet geschut vaneengescheurd.
Maar het tweede bastion antwoordt niet meer, zeide de officier der huzaren, die te paard was, het is geheel in elkaar geschoten, dat
is verschrikkelijk!
— Ja en de Malakoil antwoorui slecht, een keer tegen drie, zeide de ander, die door den kijker keek. Dat zwijgen maakt mij dol! Ze schieten voortdurend op de batterij van Korniloff en vandaar antwoordt
men ook niet. .
— Gij zult zien, dat het juist
zooals ik erezegd heb, tegen
twaalf uur zullen zij met het bombardement uitscheiden ; dat is altijd


zoo ; kom mee ontbijten, men wacht ons en hier is toch niets meer te zien.
— Wacht, hinder mij niet, zeide de ander, die merkbaar bewogen door den kijker zag.
— He, wat is er dan ?
— Beweging in de loopgraven. Er rukken gesloten kolonnes op.
— Wel ja, ik zie ze met het bloote oog, zij gaan in kolonnes vooruit.
— Wij moeten het signaal geven.
— Maar, zie toch, zie, daar komen zij uit de loopgraven !
Inderdaad zag men met het bloote oog donkere vlekken van den berg in het ravijn afdalen en zich van de Fransche batterijen tegen onze bastions richten. Op den voorgrond bespeurde men vlak bij onze liniën zwarte strepen ; op de bastions zag men plotseling op verschillende punten de vlammen van het geschut en, daar de wind in deze richting woei, hoorde men het geluid van een levendig geweervuur, gelijk aan het kletteren van een hevigen regen tegen de ruiten. De zwarte strepen gingen, in rook gehuld, voorwaarts en naderden meer en meer. Het geweervuur nam in hevigheid toe en smolt samen in een onafgebroken gekraak, de rookwolken vertoonden zich met steeds kortere tusschenpoozen en verspreidden zich langs de geheele linie in één donkerblauwe wolk, nu eens grooter, dan weer kleiner, en hier en daar door bliksemstralen verlicht of van zwarte stippen doorboord: alle geluiden vereenigden zich tot één voortdurend gerommel!
— Dat is de bestorming, zeide de officier, bleek van aandoening, terwijl hij den kijker aan den zeeman overliet.
Kozakken en officieren kwamen te paard op den weg voorbij; zij gingen den opperbevelhebber vooraf,
die in een kales, vergezeld van zijn gevolg, naderde. Op aller gelaat las men een pijnlijke spanning.
■— Het is onmogelijk, dat hij genomen wordt, zeide de officier te paard.
— God in de hemel! de vlag! kijk toch ! riep de ander door aandoening overstelpt en zich van den kijker verwijderende, de Fransche vlag waait op den Malakoff!
— Onmogelijk !
xxiv.
De oudste Koseltzoff, die gedurende den nacht gelegenheid had gehad eerst te winnen en daarna alles te verliezen, tot zelfs de goudstukken, welkè in de opslagen van zijn uniformjas genaaid waren, lag tegen den morgen in een zwaren, diepen slaap, toen de sombere, door velen herhaalde kreet „Alarm l" weerklonk.
— Sta op, Michaïl Sérnenovitch. De vesting wordt bestormd! riep iemand hem aan het oor.
— Een schooljongensgrap ! zeide hij, zijn oogen openende, zonder het nieuws te gelooven. Maar toen hij een bleek, opgewonden officier, verward van den eenen hoek naar den anderen zag loopen, begreep hij alles en bij de gedachte, dat men hem misschien voor een lafaard zou aanzien, die weigerde, om zich in een kritiek oogenblik bij zijn kompagnie te voegen, ontroerde hij zoo hevig, dat hij naar buiten snelde en net zoo lang liep, totdat hij zich bij zijn soldaten gevoegd had. De kanonnen waren verstomd, maar het geweervuur had zijn hoogtepunt bereikt, de kogels floten, niet afzonderlijk, maar vlogen als vluchten kleine vogels in den herfst over de hoofden. De geheele ruimte, welke den vorigen avond door zijn bataljon was inge-


nomen, was nu in rook gehuld, < verwarde kreten en verwenschingen ] klonken overal.
Op zijn weg ontmoette hij een i menigte soldaten en gewonden: een i dertig pas verder bespeurde hij zijn i kompagnie, die tegen een muur dekking zocht.
— De redoute Schwarz is genomen, zeide een jong officier tot hem, alles is verloren!
— Wat een kletspraat! antwoordde hij boos en zijn kleine, botte sabel uit de schede trekkende, riep hij :
— Vooruit, kinderen, hoera!
Zijne sterke en welluidende stem
wekte hem [zelf op; hij liep langs de travers vooruit; vijftig soldaten snelden onder het uiten van allerlei kreten achter hem aan en kwamen met hem op een open plaats, waar een regen van kogels hen begroette. Twee er van troffen Koseltzoff tegelijktijdig, maar hij had den tijd niet na te gaan, waar zij hem geraakt hadden, of zij hem gekwetst of gekneusd hadden, want in den rook voor zich zag hij blauwe kapotjassen en roode pantalons en hij hoorde kreten, welke niet door Russen geuit werden. Een Franschman, die boven op de borstwering stond, zwaaide zijn degen en juichte. De overtuiging dat hij toch gedood zou worden, prikkelde den moed van Koseltzoff. Eenige soldaten liepen hem voorbij, anderen verschenen plotseling van een anderen kant en liepen met hem mede; de afstand tusschen hem en de blauwe uniformen, die, voor hem vluchtende, hun loopgraaf weder bereikten, bleef altijd even groot. Hij struikelde over gewonden en gedooden en, bij de buitengracht aangekomen, warde voor zijn oogen alles
dooreen en gevoelde hij een hevige pijn in de borst. Een half uur lateilag hij bij de Nikolaaskazerne op een draagbaar uitgestrekt. Hij wist dat hij gewond was, doch leed volstrekt geen pijn, alleen had hij gaarne iets kouds te drinken gehad en wat gemakkelijker willen liggen.
Een klein, dik geneesheer, met zwarte bakkebaarden, naderde hem en knoopte zijn overjas los. Over zijn kin zag Koseltzoff het gelaat van den dokter, die zijn wond onderzocht, zonder hem de minste pijn te veroorzaken; nadat deze de wond met het hemd van de gekwetste bedekt had, veegde hij zijn vingers aan de panden van zijn jas af, wendde het hoofd af en ging zwijgend naar een ander. Koseltzoff volgde met zijn blikken werktuigelijk alles, wat er om hem plaats greep en, toen hij zich herinnerde wat er op het vijfde bastion gebeurd was, maakte een zoete zelfvoldoening zich van hem meester en had hij zich in zijn eigen oog niets te verwijten: hij had dapper zijn plicht gedaan, ja, het was zelfs de eerste keer, sinds hij in dienst was, dat hij dien vervuld had zonder dat iemand hein iets verwijten kon.
De geneesheer, die reeds een ander officier verbonden had, zei de op Koseltzoff wijzend, iets tot een priester met een grooten, mooien, rossigen baard, die met een kruis in de hand stond.
— Ga ik sterven ? vroeg Koseltzoff, i hem ziende naderen.
De priester antwoordde niet, maar
• deed een gebed en bood hem het
• kruis aan om te kussen.
j De gedachte aan den dood ver-
■ schrikte Koseltzoff niet; met zijn
■ verzwakte handen het kruis aan de s lippen brengende, weende hij.


— Zijn de Franschen teruggedreven ? vroeg hij met vaste stem aan den priester.
— De zegen is ons over de geheele linie, antwoordde deze, de waarheid verzwijgende om den stervende te troosten, want de Fransche vlag wapperde reeds van den Malakoff.
— Goddank! prevelde de gewonde, wien, zonder dat hij het vermoedde, de tranen langs de wangen stroomden; zijn broeder kwam hem een oogenblik in de gedachten: „Moge God hem hetzelfde geluk geven!" zeide hij tot zich zei ven.
XXV.
Zoo was echter het lot van Wolodja niet. Terwijl hij naar een sprookje luisterde, dat Wassine hem vertelde, weerklonk de alarmkreet: De Franschen naderen! en deed in eens al zijn bloed naar zijn hart terugvloeien. Hij gevoelde hoe zijn wangen bleek en ijskoud werden en was een oogenblik door den schrik verbijsterd; daarna om zich heen ziende, zag hij de soldaten, die, rustig hunne kapotj assen dichtknoopende, den een na den ander naar buiten kropen, en hoorde hij een van hen, vermoedelijk Melnikoff, schertsende zeggen: kom jongens, laten wij hem brood en zout aanbieden.
Wolodja en Wlang, die hem niet verliet, gingen gezamenlijk naar buiten en liepen naar de batterij. Aan beide zijden zweeg het artillerievuur.
De verachtelijke en cynische blooheid van den jonker, nog meer dan de koelbloedigheid der soldaten, verlevendigde zijn moed. Zou ik op hem lijken? zeide hij vooruitsnellende
naar de borstwering, waarachter de mortieren geplaatst waren. Van daar zag hij duidelijk, hoe de Franschen snel een terrein, dat voor hen geen enkele hindernis opleverde, overschreden en recht op hen aankwamen. Hunne bajonetten schitterden in de zon en bewogen zich in de meest nabij zijnde loopgraven. Een kleine Zouaaf, met breede schouders en een sabel in de hand, liep voor hen uit en sprong over de greppels.
— Met kartetsen! riep Wolodja, van het banket afspringende, maar de soldaten hadden er reeds aan gedacht en de kartetsen, die eerst door den eersten en daarna dooiden tweeden mortier werden uitgebraakt, gonsden met metaalklank boven zijn hoofd. Eerste mortier! tweede moner! kommandeerde hij en liep van den eenen vuurmond naar den anderen, zonder aan het gevaar te denken. Van terzijde hoorde men de kreten en het geweervuur van het bataljon, dat met de verdediging van onze batterij belast was, toen aan de linkerzijde eensklaps verscheidene stemmen wanhopend door elkander riepen: „Wij zijn omsingeld \" Wolodja keerde zich om en zag een twintigtal Franschen. Een van hen, een knap man, met een zwarten baard, liep voor hen uit, en, op tien passen van de batterij halt houdende, schoot hij a bout portant op Wolodja en liep door.
Wolodja, een seconde van schrik verbijsterd, kon zijn oogen niet gelooven. Toen hij weer tot bezinning kwam, waren voor hem op de borstwering reeds blauwe uniformen en twee Franschen waren reeds bezig een der vuurmonden te vernagelen. Behalve Melnikoff, die naast hem door een kogel gedood werd en


Wlang, wiens gelaat door woede ! .oogrood gekleurd was en die met i en handspaak om zich heen sloeg, bevond er zich niemand meer.
—Yolg mij Wladimir Sémenovitch! 'iep Wlang op wanhopigen toon, terwijl hij zich met de handspaak ;,egen de Franschen, die achter hem aankwamen verdedigde. Het dreigend uiterlijk van den jonker en de kracht, waarmede hij een van hen doodsloeg, deed hen stilstaan.
—Volg mij, Wladimir Sémenovitch, waar wacht gij op ? vlucht! en meteen snelde hij de loopgraaf in, waaruit onze infanterie op den vijand schoot. Toch kwam hij er dadelijk weer uit te voorschijn om te zien wat er van zijn verafgoden vaandrig geworden was.
Op de plaats, waar Wolodja gestaan had, lag nu met het gezicht tegen den grond iets in een grijze overjas gehuld; de geheele ruimte was door de Franschen bezet, die op de onzen schoten.
XXVI.
Wlang vond zijn batterij in de tweede verdedigingsstelling terug, en van de twintig soldaten waren er nog slechts acht in leven.
Tegen negen uur 's avonds, stak Wlang met zijn manschappen in een stoomboot de golf over naar de Noordzijde. De boot was vol soldaten, gewonden, kanonnen en paarden. Het vuren had overal opgehouden. Evenals den voorgaanden nacht schitterden de sterren aan den hemel, maar een hevige wind zweepte de golven woest voort. Op het eerste en tweede bastion, zag men vlak langs den grond plotseling vlammen opgaan; ontploffingen deden de
dampkring trillen; bij haar licht zag men steenen en voorwerpen van allerlei vorm, welke door de lucht geslingerd werden. Bij de dokken, waar brand was, werd de roode vlam in het water weerkaatst; de brug, die met menschen bedekt was, werd verlicht door een vuur dat op de Nikolaas-batterij brandde; de groote vlam scheen op de verwijderde landtong van de Alexanderbatterij te staan en verlichtte de onderste laag van een wolk van rook, die er boven hing. Evenals den vorigen avond schitterden de vuren van de vijandelijke vloot kalm en uitdagend op eenigen afstand in zee; de masten van onze gezonken schepen, welke hoe langer zoo dieper in den bodem zakten, teekenden zich tegen het roode licht der vlammen af. Op het dek van de stoomboot sprak niemand; van tijd tot tijd hoorde men, temidden van het regelmatig klotsen dei-
golven, welke de raderen doorkliefden en van het gesis van den ontsnappenden stoom, het proesten deipaarden, die met hunne hoeven op den vloer stampten. Men hoorde den kapitein eenige bevelen geven en ook het pijnlijk kermen der gewonden.
Wlang, die sedert den vorigen avond niet gegeten had, nam een korst brood uit zijn zak, en beet er in, maar bij de gedachte aan Wolodja barstte hij zoo hevig in snikken uit, dat de soldaten er verbaasd over waren.
— Kijk, onze Wlang, zeide Wassine, hij eet brood en toch weent hij.
— Vreemd, zeide een ander.
— Zie toch, vervolgde hij zuchtende, zij hebben onze kazernen verbrand ! Hoeveel der onzen zijn daar


gebleven en toch hebben de Fransehen er zich van meester gemaakt.
— Wij zijn er zelf ternauwernood aan ontkomen, zeide Wassine, wij mogen er God dankbaar voor zijn.
— Dat is hetzelfde, het is toch om woedend te worden.
— Waarom ? Gelooft gij dan, dat zij het er zoo prettig zullen hebben? Wacht maar, wij zullen alles weer hernemen. Hoeveel der onzen daar ook gevallen zijn, zoo waar God leeft, als de Czaar het beveelt, zullen wij het ze afnemen! Denkt ge dat de onzen hem alles zoo maar gelaten hebben ? Wel neen, er stond niets meer van dan de naakte muren. Alle bomvrije gebouwen heeft men eerst laten springen. Hij heeft zijn vlag op den Malakoff geplant, dat is waar !.... maar hij zal zich in de stad niet wagen, wacht maar, zeide hij, naar de zijde der Franschen ziende, wij zullen met u wel afrekenen, als ge ons maar den tijd gunt.
— Zoo zal het gaan, dat is zeker, zeide de ander met overtuiging.
Over de geheele linie der bastions van Sebastopol, die gedurende verscheidene maanden het tooneel van een krachtig leven vol geestdrift geweest waren, die maanden achtereen gezien hadden hoe de dood de zieltogende helden, de een na den ander wegmaaide, die zoo vele maanden vrees, haat en eindelijk bewondering aan den vijand inboezemden, op de bastions van Sebastopol was geen levende ziel meer! Alles was er dood, woest en schrikwekkend, maar niet stil; want nog werd het werk der vernieling voortgezet. Op de aarde, welke pas door een ontploffing opgewerkt was, lagen hier en daar gebroken affuiten, verpletterde Rus¬
sische en Fransche lijken, zware gegoten ijzeren kanonnen, die door een ongeloofelij ke kracht in de binnengrachten geworpen waren en, gedeeltelijk onder den grond bedolven, voor immer zwegen. Voorts zag men bommen, kogels, stukken van balken uit de blindeeringen en nog meer lijken in blauwe en grijze kapotjassen, wier gelaat door de stuiptrekkingen des doods verwrongen waren. Dit alles trilde nog vaak na en werd bij oogenblikken dooide roode vlam der ontploffingen, welke nog steeds de lucht deden trillen, verlicht.
De vijand zag wel, dat er in het gevreesde Sebastopol iets onbegrijpelijks plaats greep en die ontploffingen, die doodelijke stilte op de bastions deden hem beven. Nog onder den indruk van den kalmen en krachtigen weerstand van dezen dag, durfden zij nog niet gelooven aan het verdwijnen van hunnen onoverwinlijken tegenstanderen, angstig zwijgend en onbewegelijk, wachtten zij het einde van dezen nacht af.
Gelijk in een stormachtige, donkere nacht de zee zich onrustig beweegt tot in zijn diepste lagen en over den oever stroomt, zoo bewoog in de ondoordringbare duisternis het leger van Sebastopol zich langzaam over de brug, naar de Noordzijde. Het verwijderde zich van de plaatsen, waar zooveel dappere broeders, den grond met hun bloed drenkende, gevallen waren, van die plaatsen, welke het gedurende elf maanden tegen een tweemaal sterkeren vijand verdedigd had en welke het heden order gekregen had zonder strijd te verlaten.
De eerste indruk van deze dagorder weog awa*r «p het hart van


iederen Rus, maar daarna werd de vrees van vervolgd te worden bij allen het overheerschende gevoel. De soldaten, die gewoon waren te strijden op de plaatsen,, welke zij nu verlieten, gevoelden zich nu niet in staat weerstand te bieden, zoodra zij er zich van verwijderden; zij drongen ongerust bij het begin van de brug te zamen, welke door de hevige rukwinden bewogen werd. De infanterie hoopte zich op, de bajonetten kletterden tegen elkaar, regimenten en wagens drongen opeen, en de officieren, die orders overbrachten, konden zich slechts met moeite een weg banen; inwoners en de militaire oppassers, die bagage vervoerden, weenden en smeekten om doorgelaten te worden, terwijl de artillerie, welke haast had om weg te komen, ratelend naar de baai afdaalde. Hoewel ieders aandacht door duizend kleinigheden wordt afgeleid, vervult het gevoel van zelfbehoud en de begeerte om deze noodlottige plek des doods zoo spoedig mogelijk te verlaten, ieders brein, zoowel bij den doodelijk gewonden soldaat, die tusschen vijfhonderd andere ongelukkigen op de steenen van de Paulskade ligt en God om den dood smeekt, als bij den uitgeputten landweerman, die met een uiterste krachtsinspanning zich tusschen de saamgepakte menigte
dringt om den weg' aan ee/i hoofdofficier vrij te laten; zoowel bij den generaal, die bij het overtrekken het bevel voert en die de ongeduldige soldaten tegenhoudt, als bij den matroos, die tusschen een marcheerend bataljon verdwaald is geraakt en door de dringende menigte bijna verstikt wordt; zoowel bij den gewonden officier, door vier soldaten gedragen, welke, door de menigte opgehouden, de draagbaar bij de Nikolaas-batterij op den grond zetten, omdat de opeengehoopte menigte den weg verspert, als bij den ouden artillerist, die gedurende zestien jaar het kanon niet verlaten heeft, dat hij nu met behulp van zijn kameraden en op de voor hem onbegrijpelijke order van zijn chef bezig is in de golf te werpen; eindelijk zelfs bij de matrozen, die hunne schepen hebben doen zinken en zich nu, krachtig roeiende, in hunne sloepen verwijderen. Aan het einde van de brug gekomen, liet bijna geen enkel soldaat na, zijn muts af te nemen en zich te kruisen; maar behalve dit gevoel ondervond hij nog een ander, grievender en dieper, een gevoel van schaamte, haat en berouw. Bijna ieder soldaat, die de noordzijde bereikt had, en een laatsten blik op het verlaten Sebastopol wierp, zuchtte met onuitsprekelijke droefheid in het hart en dreigde den vijand.
EINDE.


Verschenen in de Eerste J a a r-S e r i e d e r W e r e 1 dBibliotheek:
No. 1 en 2. Betje Wolf en Aagje Deken, Historie van Mej. Sara Burgerhart, Inleiding van Prof. L. Knappert. 2 dln. No. 3. Jules M i c h e 1 e t, De Martelaren van Rusland.
No. 4. Hendrik Ibsen, De Steunpilaren der Maatschappij.
Nos. 5/6. Albert Verwey, Inleiding tot de Nieuwe Neder-
landsche Dichtkunst.
No. 7. Aladdin en de Wonderlamp.
No. 8. Ali Baba en de veertig roovers.
Nos. 9/10. Judith Gautier, De Gedenkschriften van een Witten Olifant.
Nos. 11/12. Ch. Kingsley, De Waterkindertjes.
No. 13. Prof. Hugo de Vries, Het Yellowstone Park. —
Experimenteele Evolutie.
No. 14. O k a k u r a Yoshisaburo, De Geest van Japan.
No. 15. Charles D i c k e n s, Een Kerstlied in proza.
No. 16. Molière, De Schelmenstreken van Scapin.
Nos. 17/18. G. van Hulzen, Getrouwd.
No. 19. Fr. H e b b e 1, Maria Magdalena.
No. 20. Tolstoj, Iwan de Dwaas en andere Volksvertellingen.
No. 21. Shakespeare, Coriolanus.
No. 22 S c h a r t e n-A n t i n k, Sprotje.
No. 23. S a 1 z m a n n, Het Mierenboekje.
Nos. 24/25. Wells, Het voedsel der Goden.
Nos. 26/27. S i g h e 1 e, De menigte als misdadigster.
Nos. 28/29. F. Schmidt Degener, Rembrandt.
No. 30. H. de Balzac, Het gevloekte kind.
Nos. 31/32. Boissevain, L. R. Koolemans Beynen.
No. 33. Falkland, Kleine Vertelsels.
Nos. 34/35. De Tocqueville, Herinneringen aan den opstand van 1848.
In den Tweeden Jaargang zijn verschenen: W e r e 1 d-B ibliotheek.
Nos. 36/37. Björnstjerne Björnson, Boven Menschelijke Kracht. Nos. 38/39. Desideridus Erasmus, Een Twaaftal samenspraker. No. 40. Hendrik Ibsen, Een Poppenhuis (Nora). Tooneelspal
in drie Bedrijven.
Nos. 41/42. VI ad i emir Korolenko, Schetsen en Vertellingen (uit Siberië). Russisch.


No. 43. G er hart Hauptmann, De Verdronken Klok,
Sprookjesdrama.
No. 44. Sophoeles' A n t i g o n e.
Nos. 45/46. Thomas Carlyle, Over Helden en Heldenvereering. Nos. 47/48/49. Upton Sinclair, De Wildernis (De Moderne .Negerhut). Inleiding van F. M. Wibaut.
Nos. 50/51. Charles Dickens, Londen en Parijs.
Nos. 52/53. K e r n-M a n n o u r y, Het Boeddhisme. Met afbeeldingen. No. 54. Dr. H. A. Naber, De Ster van 1572 (Drebbel). Nos. 55/56. Kj eiland, Vergif. Een roman.
Nos. 57/58. Dante's Hel. In proza overgebracht door Dr. H. J. Boeken. Nos. 59/60. Wells, De 20ste Eeuw en haar waarschijnlijke ontwikkeling. Een profetie.
Nederlandsche Biblotheek.
No. I. J. A. Simon — Mees, De Veroveraar. Een spel van
Stemmingen in vijf bedrijven.
No. II. P. Van Limburg — Brouwer, „Een Ezel \" en
„Eenig Speelgoed." Met inleiding en aanteekeningen door Prof. Dr. P. H. Damsté.
No. III. Nicolaas Beets, Verscheidenheden.
Nos. IV /V. Willem Kloos Bilderdijk. Bloemlezing met inleiding, en portretten.
Nos. VI/VII. J. Eigenhuis, De Wijsgeer. (Tweede herziende druk).
Nos. VIII/X. Uit het Leven en Bedrijf van deu Heere Michiel de Ruiter. Beschreven door Gerard Brandt. Bloemlezing met inleiding door Prof. Dr. G. Kalff. Met portret en afbeeldingen.
Nos. XI/XII. Stijn Streuvels, Reinaert de Vos.
Nos. XIII/XIV. Mevr. A. G. Bosboom — Touseaint, De Prinses Orsini. Een roman.
Nos. XV/XVI. G. Van Hulzen, Wrakke Levens.
No. XVII. J. Reddingius, Johanneskind. Gedichten.
NO. XVIII. Multatuli, Vorstenschool. Met een woord vooraf door Mevr. Douwes Deker—Schepel en twee portretten.
No. XIX. Victor de LaMontagne, Gedichten. Met inleiding van E. de Bom.
Nos. XX/XXI. Zelfkeur. Bloemlezing uit het werk onzer jongere schrijvers. Met portretten en biografieën. Is bundel.


3e JAARGANG. (1307-1908). — In dezen Jaargang verschenen of zullen tot I Juli verschijnen :
N®. WERELD-BIBLIOTHEEK.
61-62 Clara Viebig's aangrijpende roman: Absolvo te (Ik scheld u kwijt\ 63-66 Darwin's Reis om de wereld. — Vert. J. Brandt.
67 Molière, Geleerde Dames, vert. J. Wendel, inleiding Mr. N. J. v. Hall. 68-69 Grimm's Sprookjes. 2e Verzameling. Vert. Mevr. M. van Eeden-van Vloten; illustraties van Mevr. Midderigh-Bokhorst.
7J Aristophanes, De Ridders, Satire op de democratie van zijn tijd; metrisch vertaald door Dr. H. C. Muller.
71-72 Ludwig-Anzengruber. De Schandvlek, een roman, vert. door Mevr.Loman-VanUildriks.
73 Hendrik Ibsen. Een vijand van 't Volk, met inl. van L.S.; Vert. Marg. Meyboom.
74 Ludwig Finckh. De Ruzendokter. Vertaling Mevr. M. v. Vloten; versiering Mevr. Midderigh-Bokhorst.
75-76 Thomas a Kempis, Over de navolgingen van Christus; met inleiding voorzien
van en vert. door Willem Kloos.
77 Shakespeare : IViacbeth, vert. Dr. Edw. B. Koster.
78-80 h. Castmir. Geschiedenis der Wijsbegeerte. (Ontwikkelingsgeschiedenis van het menschelijk denken en zoeken) I.
81 Bernard Shaw, Je kunt nooit weten ; tragi-komisch spel in 4 bedrijven. Vert.
Ph. G. Gunning, met inleiding van L. S. En portret.
82-83 Homerus. De Ilias, bewerkt door Karei v. d. Woestijnc.
84-85 Kjelland. Fortuna, een roman (vervolg op 55-56: Vergift.) Vert. Mej. M. Meyboom. 86-87 E. Casimir. Geschiedenis der Wijsbegeerte. — II. (19e Eeuw)
NEDERLANDSCHB BIBLIOTHEEK.
XXII. MuUatuli's Max Havelaar. (met aanteekeningen en vertalingen.)
XXIII. J. A. Simons - Mees, Atie's Huwelijk, (vervolg op De Veroveraar). (In keurband met dit werk.)
XXIV. ( Zelfkeur, Bloemlezing van onze nieuwere dichters en schrijvers, met
XXV. ( portretten en levensbeschrijving, (2de bundel.)
XXVI. (
XXVII. i Schwten-Antink, Catherine, een verhaal uit de Ardennen, 2e druk.
ingeu. carton linnen keurband
0,40 0,55 0,70 —
0,80 0,95 1,10 —
0,20 0,30 0,40 —
0,40 0,55 0,70 1,-
0,20 0,30 0,40 —
0,40 0,55 0,70
0,20 0,30 0,40 —
0,20 0,30 0,40
0,40 0,55 0,7 —
0,20 0,30 0,4 —
0,60 0,75 ,90 —
0,20 0,30 0,40
0,40 0,55 0,70 —
0,40 0,55 0,70 —
0,40 0,55 0,70 —
0,20 0,30 0,40 0,80
0,20 0,30 0,40 1,—
0,40 0,55 0,70 1,—
| 0,40 0,55 0,70


XXVIII. ( Zeven Voordrachten over Architectuur, gehouden vanwege XXXIV. ) de Vereeniging Architectura et Amicitia (met 140 afbeeld.)
J. E. v. d. Pek, 't Begrip en 't Wezen der Bouwkunst.
W. Kromhout Czn., Oostersche Bouwkunst.
J. H. W. Leliman, Klassieke Bouwkunst.
Jos. Th. J. Cuypers, Middeleeuwsche Bouwkunst.
A. W. Weissman, Renaissance.
II. J. M. Walenkamp, Over hedendaagsche en toekomstige Bouwkunst. H. P. Berlage Nz., Slotvoordracht - Samenvatting.
XXXV. Ina Boudier-Bakker, 't Hoogste Recht, tooneelspel in 4 bedrijven.
XXXVII I Is' Q-ueridoi StudiênXXXVHL j j Eigenhuis^ De jonge Dominee. Een roman. (Tweede, omgewerkte druk.)
AAAiAf (
J Dr. Edward B. Koster, Gedichten.
XLII/XLIII E. J. Potgieter, Jan, Jannetje en hun jongste kind ; — 't Rijksmuseum ;
met inleiding en aanteekeningen van L. S., portret van Potgieter en 40 illustraties uit 't Rijksmuseum.
XLIV. E. J. Potgieter, Liedekens van Bontekoe; — Novellen (Blauwbes, Pennelikker, Marie, De Ezelinnen, Hanna.) —
Elke voordracht afzonderlijk
0,20 j 0,30 | 0,40 | —
De geheele bundel
1,40 j 1,60 j 1,75 | 2,—
0,20 0,30 0,40 I —
0,40 0,55 0,70 —
0,40 0,55 0,70
0,40 0,55 0,70
0,40 0,55 0,70 1.—
0,20 0,30 0,40 —
De Geheele Jaargang in eens, in abonnement, mèt gratis-Correspondentieblad :
WERELD-BIBLIOTHEEK (omvattende alle 49 nummers, of 26 werken) in carton ƒ10.— ; in linnen ƒ12.50. NEDERL. BIBLIOTHEEK (alléén : 23 nummers of 11 werken) in carton f 5.20, in linnen f 7.50.
UITGAAF DER MAATSCHAPPIJ VOOR GOEDE EN GOEDKOOPE LECTUUR, 2e Constantljn Huygensstraat 61, Amsterdam.