RECHTSGELEERD KWEEKSCHOOL; O F, SLEUTEL Der CRIMINEELE PRACTYK; Ten refpeEle van het onderzoek en de behandeling van allerhande crimineele zaaken; Slot de wiskunst van fchuld en ó'n/thtiU, die in extraordinaire crimineele procedunren, wegens gefufpeaecrde delidlen, niet in confesfo zyndé, uit de derde of zevende informatie , buiten liet doen van fcherper examen, zonneklaar kan confteeten; alles ' gedraafd door het gezach van wetten, rechtsvoorbeelden en kunstfbrmuHeren van informatiën , tot de extra crimineele procesfen betrekkelyk; dienende tot een compas voor alle Rechters, Officieren van de crimineele Juftitie , en Praclizyns voor hooge en fubalterne Rechtbanken postuleerende: DOOR Mn FRANCISCUS L IE FE NS KERSTEMAN, Prgfeifor Honorair , en Dotlor der beide Rechten mitsgaders Schryver van de Accademie der Jonge Praéhzyns,f« het Rechtsgeleerd Woordenboek EERSTE DEEL. Te AMSTELDAM, by j- B. E L W E. mdcclxxxix.  I  I N II OUD VAN 'T EERSTE DEEL. Inleiding. . . . Bladz. t. EERSTE HOOFDSTUK. Algemeene verhandeling, gierende eene difinitie van d« CRIMINEELE PRACTYK. . u. TWEEDE HOOFDSTUK» Handelende over de verdeeling van de byzondere clasfen eter misdaaden , en derzelver onderfcheidmt Jtraffen. 'm DERDE HOOFDSTUK. Over het aanleggen van allerhande crimineele procesfin ; die extraordinair behandeld moeten werden , met de formulieren van requesten daartoe betrekkelyk. 70» VIERDE HOOFDSTUK. Over het vervolgen van allerhande extraordinaris crimineele Proces/en, plaats hebbende na de apprehenfie gefchied is, met kunstformulieren van informatiènwelke ae w 1 s k u n s t van fchuld of onfchuld a n, toonen. . . . t V YFDE HOOFDSTUK. Over de diJlinGtie en het onderfcheid tusfchen eenemtdrukkelyke of fiilzwygende judicieele of extra judicieele confessie van een' delinquant, in cas crimineel , mitsgaders in hoe verre daarop extraordinaris recht kan worden gedaan. , 187.  ZESDE HOOFDSTUK. ifandelmde over ordinaris crimineele procesfen, en hoedanig die behandeld moeten worden , met eenige formulieren van iaftrumenten en fchri/tuuren van rechten daartoe beirekkelyk. • . . 217. ZEVENDE HOOFDSTUK. Behelzende eensdeels de noodztakelyke requifiten, die tot de iucarceratie of crimineele gevangenis betrekking hebben ; en anderdeels het geen in probntiën , reprochen en ialvatiën van getuigen, by~ zonder in cas crimineel dient geobferveerd te warden* ... . 259, AGTSTE HOOFDSTUK. Contineerende eenige burgerlyke rechtszaaken, war/ruit al of niet, crimineele gevolgen kunnen fpruiten, of die fomtyds met een geldboete compofitel zyn. 328. NEGENDE HOOFDSTUK. Over conflifl van jurisdiclie, en over de kracht ends effeden van preventie in crimineele zaak/"», met eenige finguliers voorbeelden, daartoe rsiatif. 369.  ALPHABEÏTSCHE NAAMLYST VAN DE [NTEKENAAREN OP DIT WERK. A. A b r a h a m s, ( VV.) Boekhandelaar te Middelburg, 12 Exempl. a lebeer", (Mr. A.) Schout en Secretaris teDirksland. ALTHojfER, (j. C.) Boekhandelaar te Middelburg. Arrenberg, (G. A.) Boekhandelaar te Rotterdam. B. bakker, f De Wel Ed. Gr, Achtb. Heer, Mr, W, C.) Hoofdofficisr en Raad in de Vroedfchap der Stad Am- fleldam. bazenoyk, ( L.) Gerechtsbode te Schiebroek. beek, (J. van der ) te Vlaardingen. berg, (P. van den ) Mr, Timmerman te Vlaardingen. bergen, (J. van) Boekhandelaar te Breda. 2 E.xempl* bergsma , (De Heer en Mr. W. B;) Advocaat Fiscaal Generaal van Friesland. b e it k h o u t , ( De Wel Ed. Heer en Mr. H.) RegeerenJ Schepen te Hoorn. berthun, (De Wel Ed. Geftrenge Heer J. E. F ) Raad van Poüfie en oud Ontvanger Generaal , enz. te Ri» de Berbice.  ( 2 ) besten, (P. den) te Nucinen. jiknoist, (De Heer) te Delft. luiuw, ( Mr. j. G.) Notaris en Procureur teZirikxee. bles, (De Heer Mr. j.) Secretaris der Heerlyklieid Tilborg en Goirle. blusse en zoon, CA ) Boekhandelaars te Dordrecht. boode, ( Mr. j. H.) te Demerary. borsingerhorn, ( Mr. C- S.) Procureur te Sckage. . buansma, (P.) Boekhandelaar te Leeuwarden. 2 lisempl. breeuaart, (J.) Boekhondelaar te Hoorn. 2 Extmpi. ïreugel van BRONKHORsT,(üe Heer M . ) Secretaüs te Heesch. brink, (j. ten) Boekhandelaar te Amjleldam. brongers, ( H. ) Boekhandelaar te Amjleldam. brouwer , (De Wtl Ed. Heer A.) Raad in de Vroed" fchap der Stad Vlaardingen. bungem, (Mr. A. H. E. van) te Vlaardingen. burg, (J van den) en a. van der endt, Boekhouders en Reders te Maas/luis. byl, (N.) Boekhandelaar te Amjleldam. Bïhcm, (j. van) Boekhandelaar te Doesburg. C. c a h a 1 s, ( G. M.) Boekhandelaar te Leeuwarden. 2 Exerop', caminha, (j. C.) te Amjleldam. c halmot, ( J. A. de) Boekhandelaar te Campen. clement, (S.) Boekhandelaar te Zwol. 2 Exempï. coningh, (Mr. P. C. de) Secretaris te Maasland. cornel, ( N.) Boekhandelaar tC Rotterdam. crajenschot, (T.) Boekhandelaar te Amjleldam.  ( 3 ) D- ü a n c ic a e r t s, ( C j.) te Middelburg. dekker, (W.) te Amjleldam. deugt, (j-j Subft. Bailluw van Zuidvoorne, Schout erl Secretaris van Herkinge en Roxentfe. dikema, (j.) Boekhandelaar te Groningen. doekema, (PO Boekhan 'e!aar te Groningen. 2ExempI. D o m i n i c u s , ( Mr. C ) oud Schepen te Goes. D o k k e r s lo o ï . ( N. P.) te Huift. doornine , (Mr. F. W.) Raad in de Vroedfchsp 4tt Stad Leyden. d r o n s b e r g , ( C en P.) Boekhandelaars en Stads Druk- ter te Amjleldam. ruval, (J.) te Amjleldam. E. eobeks, ( P ) te Medenblik. ELdik, (A. van) Boekhandelaar te Zutphen. 4 Exempl. emmewes en de vries, Boekhan Jelaars te Amjleldam. «RKEfcENS, (N., Ju. D. en Adv.) te Camfcn. _ evers, (J.C. H.) Procureur te Campen. F. jrahx, (G.) Boekhandelaar te Enkhuizen. G. geep, (Mr. P. de) Raad en Rekenmeester van den Dl. Huize van Bergen op den Zoom. * 2 _.j  C 4 ) GE* dé nier, (De Wel Ed. Heer C.) oul Burgemeester der Stad Medenblik. GiLLtssEN en zoom , (P.) Boekhandelaars te Middelburg. 4 Exempl. o i n k E l , ( &.]. van)Boekhandelaar te Rotterdam. 4ExempI. goetzee, ( A.) Boekhandejaar te Goochem. 2 Exempl. o o r t e li, (j. de) Boekhandelaar te Monnikendam, 2 Exempl, o o 0 T s w a a r t , ( P. ) Koopman te Vlaardingen. gk as wikkel, ( D* Wel Ed. üeer J. H.) Bmge- meesier en Raad der Stad Haarlem. graven weert, (Mr, A. J. vdn 'O Auditeur Militair en practifeerend Advocaat te Venlo. croenenbkkc, (|. var ) Boekhandelaar te koningen. groot, (P. de) eerfte Gezwooreng Clcicq ter Secre^ tarye der Stad Delft. PBOOT, Jacohz , (Mr. N,) Raad in de VroeuYchap deiStad Medenblik. cr yp land, (G.) Notaris te Amjleldam. g u l 1 k , ( J. van )Boekhandetóar te Amjleldam. 6 K^mp'. 11, kartzink, (De Wel EJ. Heer J. C.) PrefiJent Sche- pen en R.,ad der Stad Amjleldam. hellingman, (W. N. Crap) te Hoorn. Hendrik s e » ( J.) Boekhandelaar te Rotterdam. 8 Exem hengst, (P, de,) Boekhandelaar te Amjleldam. 6 Ex ijkngst, CC.) Advocaat te Uden. hofhout, (j.) Boekhandelaar re Rotterdam. 16 Exem. holmes, (G ) Boekhandelaar te Amjleldam. ïj .0 l s t y n, (P, ) Boekhandelaar te Rotterdam. 2 Exemp'. SPPpoe, (j.) Boekhandelaar te Zwol. 2 Exem,  ( 5 ) poPE, (Dj Wel Et'. Heer A.) Schepen en Raad der Stad An.fteidam , mitsgaders Bewindhebber der West-J.nr difche Mnatfchappy. gr. pap. hope, (De Wtl Ed. Heer 11/ 2 Exempl. gr. pap. kouwens, ( N.) te Rotterdam. Huizing, (L.) Boekhandelaar te Groningen. 26 Exem. h ilmers, (J.) te Amjleldam. K. kasteel, (J. van) Boekhandelaar te Haraerwyk. 2 Exsm. keel, (W. A.) Boekhandelaar te Middelburg. klis, (j.) Boekhandelaar in 's/Jage. 4 Exern. kool, (j.) Boekhandelaar te Zaandam. 2 Exem. koster, (A.) Boekhandelaar te Leyden. 4 Exem. kraeft, ({. P, ) Boekhandelaar te Rotterdam. 4Exem. krap, Az. (].) Bokhandelaar te Dorduchi. kkoe, (A. van der) Boekhandelaar te Amjleldam. kyzer, (H-) Buekhandelaar te Amfieldam. 13 Exem. Lm Le.euwe nstyn, (j. C.) Boekhandelaar in 's Hsge, Linden, (H. van der) te Amfieldam. M. maagh,(P.) te Amfieldam. me yb oom, (R.) te Amjleldam moeleman, (J-H.) Boekhandelaar te Arhhem. molster, (J. A.) te Amjleldam. muyden, (De Heer Mr. A. van) oud Schepen der Stad Amjleldam» * 3  C 6 ) N. *rov, (P. de) te Leyder. kyhof, (j.) Boekhandelaar te Arnhem. 2 Exempl mykerk, (K.) Boekhandejaar te Vlaardingen. O. onnekink, (13.) Boekhandelaar te Leyden. 4 Exempl. oosteehoüt, (J. j. van) te Schoonhoven. osch, (M. van) Boekhandelaar Middelburg. 2 Exempl. oudeemeulen, (De Wel Ed. Heer C. van) Schepen en Raad der Stad Amjleldam. Oüioof, CA.) Boekhandelaar te Breda. 2 Exempl. P. paddenbur e, ( G. T. van) Boekhandelaar te Utrecht. 4 Exempl. paddenburg, (A. van) Boekhandelaar te Utrecht. 4 Exempl. palier, (J. en H.) Boekhandelaars in 's Hertogenbosch. 2 Exempl. tlaats , (V. van der) Boekhandelaar teHarlingen. 2 Exempl. poelman, (C.) Boekhandelaar te Delft. 2 Exempl. pols, (J.j Boekhandelaar te Rotterdam. 2 Exempl. pot kolt, (U.J Makelaar te Amjleldam. prins, CMr. G.jRaad in de Vroedlchap der Stad R. r a g a x, ( Mr. Po Secretaris en Syndicus der Stad Craave. richters, (H.) Notaris te Hoorn. k.01f, (j.; Notaris en Procureur te Goes. S. »choondermast , (DeWelEd. Heer A.) Procureur der Stad Helmont en Quairiere van Peelland te HeU mont.  ( 7 ) schoonhoven, (De Wed.) Boekhandelaarfter te 17- trecht. 4 Exempl. ïchuyt, CDe Wel Ed. Heer A. C.) Schepen en Raad der Stad Am ft el lam. s ch wi e t, (C. A.Bohkhuis van der) Ju. Studios. te Leyden. segelke, (Z.) BoeKhandelaar te Amfieldam. selm, (J. van) Boekhandelaar te Amfieldam. sickinohe, (Mr. P. RJ Raad en Hoofdman in den Hove Provinciaal van Stad en Lande. sina, (De Wel Ed. Heer J. van) Stadhouder der Stad Brielle en Lande van Voovne. si-uitirman, (J.) Ju. Candid. te Utrecht. stak, (J.) op Texel. stavorinus, rj.) te Middelburg. storm, (Mr. B.) Advocaat in \ Hertogenbosch. storm van 'sgraavenzande, (C.) Notatis en Procureur in 's Hertogenbosch. stors, fj. M.) te Amfieldam. stouters, (De Wel Ed. Heer S. H-) Schepen en Raad der Stad Bergen op den Zoom. T. ter veen en zoon , (De Wed. J. vanj Boekhandelaars te Utrecht. 3 Exempl. thierry, (.].) en c. mens ing, Boekhandelaars in ,sHagg. 4 Exempl. tiffelen, (J. van) Boekhandelaar te Leyden. 2 Exempl- troost, (W.) Boekhandelaar te Arnhem. 2 Exempl. V val, (J. J. F. du) Ju. C. te Leyden. valk, f De Wel Ed. Heer C. van der) Bailluw,Schout en Secretaris te Dirksland.  C 8 ) valkenier, (De Wel El. Hear A. D. J Schepen en' Raad der Stad Amjleldam. Veen; (J. N. van der) Schout van Castricum. veouauw,(W.) Boekhandelaar te Gouda. 8 Exem ver brug ge, C Mf, P.) Advocaat te Bezoiien. verhel, (G. L.) Boekhandelaar in den Briel. e Exm.verkaade , Junior, {?.) Clercq ter Secretarye te Vlaardingen. vermande, (L.) Boekhandelaar te Hiorn. 2 Exsm. veKsfelt, CJO Auditeur Militair in 'sHertosenboschi vis, ("DJ Boekhandelaar te Rotterdam. 6 Exem. vis, (AJ Boekhandelaar te Rotterdam. 2 Exein. visch, CJ.) Boekhandelaar te Utrecht. Vos, ( j. de ) te Amjleldam. vries, (j. dsj Notaris te Middelburg. W. waal en zoow, CDe Wed. S. de) Boekhandelaars té Utrecht. 2 Exem. walree, cj. vanj Boekhandelaar te Haarlem. we11.LE, (Mr. D. de) oud PW/iJént Schepen der Stad Schoonhoven. wentel, ( A. ) Op 7Vtf kerheid, omtrent dit ftuk, en de difputen, welke daar uit konnen ryzen , maar vooral om weg te neemen de inconvenienten , waaraan hetzelve , hoven alk andere crimineele ftraffc, fubfecl is, en te voorkomen het misbruik , dat daarvan kan gemaakt worden; zal worden geflatueen, gelyk Haar ed. gr. hou jtatueeren by C 2  36" SLEUTEL' der deeze, dat van nu voortaan geen confiscatie van goede, ren, ,„ het gehed o} Un ^ ^ decerneerd, het zy hy de Hoven van Juflitie, of hy eenige andere Rechtbank deezer Provincie, om welke oorzaak of deliEt het ook zoude mogen weezen, groot of klein , geen altoos uitgezonderd, en zelfs niet het crimen Perduelliouis, of, Jjefe Majefhuis: en dat van deeze Haare ed. gr. Moe. Refidutie, by aan. fchryving kennis zal gegeeven worden aan de beide Hoven van Jufiitie, als mede aan de Officieren , Schepenen, en verdere Rechtbanken, crimineele Jutism ditïie hebbende , zo in de Steden als ten platten Lande, in deeze Provincie: Dut bovendien de Heeren staaten van zeeland , in confileratie van de gemeene Jufiitie, en om dat wederzyds onderdaanen veel goederen geleegen hebben , zo in de eene als in de andere Provincie , by Misfive zullen wotden verzogt, gelyke Refolutie als de bovenjtaande in de haare 4e willen nemen , enz, II. extract uit het Register der Refolutien der Heeren staaten van z e e l a i> 3 den id December 1735. Gedelibereerd zynde op de Misfiven van de Heeren Staaten van holland ende west vries-, land , van den tweeden Mey 1732, aan de leeden by point van befchryvinge toegezonden geweest, en van  CRIMINEELE PRACT.YK. 37 den 19 Cel,ober 17}4 j beide houdende verzoek, dat de Heeren staaten van zeeland, in confideratie van de gemeene Juftitie, en dat n eder zyds ondirdaanen veele goederen in de eene en andere Provincie hebben , mede gelieven vast te ft ellen, gelyk Haare ed. gr. mog. hadden vastgefteld, dat toortaan by de Hoven van Juftitie, ofte eenige andere Rechtbanken in zeeland, om welke oor zaak , 0/ out wat delict het ook zoude mogen weezen, groot of kkin, geene uitgezonderd, zelfs niet kei crimen Perduellionis, of, lacte Majefhtis, geene confiscatie van goederen in V geheel of ten dede zouden mogen werden gedecerneerd: is goedgevonden en verflean, conform de Refolutie van de Heeren staaten van holland en westvriesland, door het advis eenparig van beide de Boven van Juftitie te hebben gehad, dat voortaan geene confiscatie van goederen in V geheel, oftendeele, by de Hoven van Juftitie, of by eenige andere Rechtbanken in deeze Provincie, zal mogen worden gedecerneerd , om welke oorzaak, ofte om wat misdaad het ook zoude mogen weezen , groot of klein, geen uitgezonderd , zelfs niet het crimen Perduellionis , of, kefe Majeftatis : en zal van deeze Refolutie aan ie beide Hoven van Juftitie, by aanfebryving , kennis worden gegeeven, gelyk ook aan de Officieren en Schepenen, mitsgaders de verdere Rechtbanken, crimineele Jurisdictie , zo in de Steden ale ten platten Lande, in de Provincie hebbende, enz. C 3  3* SLEUTEL der § 3- Door de misdaad van gekwetftc Majedeit wordt, in een eigenlyke zin , verdaan , de grootheid der heerfchappy , van hem wien de opperde magt in een Land competeert, en derhalven het fouveraine gebied , ontbonden of afgefcheiden van de burgerwet, het welk in een Democratie aan het volk, in een Aridocratie aan de voornaam den, en in een Monarchie of éénhoofdige Regeering aan den Vorst toekomt; deeze hoogde Majedeit nu wordt gezegd te worden geblesfeerd of gekwetst, zo dikwyb als er van derzelver waardigheid, grootheid , uitgebreidheid, of van derzelver wettige magt iets afgetrokken , en daar op hetalierminde gealterneerd wordt, waarvan dan het waarfchynelyk den naam van Hoogde Mr.gifchendery draagt, in voege dat het crime» kfe Mnjeftatu in het algemeen gezegd kan worden , alles te weezen waardoor de publieke Majedeit , op h^edanigeene vyyze ook, wordt gevioleerd : dan , terwyl alle foorten van Majedeitfchennis, niet even atrocelyk en zwaar begaan, en daarom ook niet altyd ev n zwaare draffe verdienen , zo is daarvan ont. daan , dat de uilleggers , al oudtyds, ja zelfs de Kechtsaticlhcurcn van onzen tyd, de misdaad van gekweilte Majedeit, in tweedprleie foorten hebben onderfcheiden , waarvan de eerde wordt genaamd. p-imen hajeiiatis in genere , en het andere crimen Mojejtutis in facie, het welk eigenlyk onder de be-  CRIMINEELE PRACTYK. 39 naaming van Perdaellh voorkomt, waarvan in de voorgemelde Refolutien van de Staaten van Holland en Zeeland, raakende de affchaffmg van confiscatie der goederen, mentie wordt gemaakt, en die veele aanmerkelyke byzonderheden behelzen , waardig om door alle Rechtsgeleerden geobferveerd te worden , als zynde eene materie die in buitengewoone voorvallen, zodanig als onlangs in onze dagen gebeurd zyn , tot een compas voor alle Rechters en Olficieren van de Juftitie kunnen dienen. S 4- Wat nu eigenlyk het crimen Perduellionis betreft, hetzelve wordt op verfcheidene wyze gecommitteerd .of begaan ; als , by voorbeeld, wanneer door iemands toedoen , ter kwaader trouwe , de gyzelaars in een openbaaren oorlog wordenomgebragt, buiten order van den Souverain; indien er gewapende mannen by den anderen worden vergaderd, tegen de order en rust van het gemeene best, gelyk in den jaare 1787 hier te Lande , in verfcheidene Heden enProvincien plaats had; in gevalle er eenige plaatfen of tempels worden bezet, of dat er om complotten en vergaaderingen te maaken, ten einde de ingezetenen tot oproer byéén te roepen , of met intentie dat er complotten worden gefmeed, om de Magiftraats perfoonen en anderen die in publieke magt zyn gefteld, om het leven te brengen ; vervolgends , wanneer correspondentie met den vyand C 4 

die extraordinair behandeld moeten worden , met de Formulieren van Requesten daartoe betrekkelyk. $ U j^lvoorens tot eene zaakelyke verhandeling, betreffende het aanleggen van allerhande extraordinaris crimineele proceduren over te gaan, zal het, tot beter explicatie van zaaken, niet ondienftig zyn , alhier, by wyze van Praparatoria , of voorbereiding, de navolgende fpeciale en onderfcheidene obfervatiën , tot een' grondflag daarvan te leggen, aangemerkt dezelve in de Crimineele Practyk van die influentie, en dat gewigt zyn, dat zy, zo wel voor oplettende en oordeelkundige Rechters als Practizyns, de alleruiterfte oplettendheid verdienen: ten eerjlen, als er tusfchen de Officieren van verfcheidene Jurisdictiën , Steden en Plaatfen, over het Triplex Frorum ordinarium van een crimineelen delinquant , questie ontftaat, zo difteeren de regelen, en het  CRIMINEELE PRACTYK. 71 condant gebruik van de rech'tsplecging , voor zo veel de Provincie van Holland betreft, dat de actie of calange toekomt,en overgelaaten moet worden, by preventie aan den Officier , loco comtnisfi delilïidat is te verdaan van de plaats alwaar liet delict is begaan: ten tweeden, dat als in crimineele zaaken extraordinaris wordt geprocedeerd, en op de confesfie van den delinquant recht gedaan is, den gecondemneerden van zodanige fententie niet kan provocee. ren , als wordende, in gevolge onze gerecipieerde practyk, en conform de gebruikelyke grondwetten, het recht van appèl ter eerder iudantie , in cas crimineel, aan een gecondemneerden , die op zyne eigene bekentenis gevonnisd is, nimmer toegelaaten, ten ware de Fiscaal of Procureur Generaal van den Hove > het crimineele gevvysde van de Steden en fubalterne Rechtbanken , te zacht en beneden de merite van het delict bevindende, vervolgends tot confervatie van het recht van de Hooge Overheid, de zaak ap. pellabel verklaart, als wanneer de delinquant, alfchoon in beflootene hechtenisfe blyvende , echter in een ordinaris proces ontvangelyk zoude weezen, en by een onvoordeelige uitfpraak, of condemnatie van zwaarder draffe, desgelyks het recht van provocatie, of hooger beroep, aan den Hoogen Rade competeeren : ten derden ,J dat na rechten en dyle van practyke , in cas crimineel , geen reconventie plaats heeft , om reden dat alle crimineele aftien, of door den Procureur Generaal, of door de refpec(dve Hoofdofficieren en Bailluwen , in de Steden en E 4  7* S L.E U T E L der ten platten lande gedaan wordende , uit den naaat en van wege de Hoogs Overheid, en gevolglyk ratione OfjJi, of amtshalven, derhalven geen wederrechtsvordering of tegen eisch, jegens hun kanwor-, den gedaan : ten vierden , dat het naar rechten decifoir is , dat het Juramentum purgatorium, of de eed van zuivering in allerhande crimineele zaaken, zonder onderfcheid , nooit geen plaats heeft noch hebben kan, naardien, op goede en aanneemelyke gronden , g^efustineerd wordt, dat een delinquant, zittende in beflotene hechtenisfe , om zig van een doodfchuldige of lyfftraflyke misdaad, waaraan hy fchuldig was, te zuiveien, geene zwaarigheid zoude maaken , van dergelyke expurgativen eed te doen , ten einde , uit krachte van dien, de crimineele gevolgen te prapcaveren , of te ontwyken • ten t-yfJen, dat niemand, in een extraordinaris proces betrekken, eerder in een ordinaris proces wordt ontvangen , om ex carcere zyne defenfie te doen, dan na den Officier in loco zyne genomene informaties geilooten heeft, en dat nog maar alleen in zulke gevallen, wanneer de gevangen in zyne responfiven, of antwoorden op de vraagarticnlen, by de ontkentenis gebleeven is ; of dat de Rechter de confesfie van den befchuldigden niet zo volkomen, en in die orde bevindt , van daarop extraordinaris; recht te kunnen doen: tenzesden, dathet een iegelyfc |n crimineele zaaken , niet alleen gepermitteerd is en volkomen vry-ftaat , de onfchuld van een' ge•daagde , door valable bewyzen te. defendeeren ,  CRIMINEELE PRACTYK. 73 zelfs in zyne abfentie en buiten zyne kennisfe ; maar, het geen opmerking meriteert is, dat,volgends Placaat van de Staaten Genei aal der Fèrë^nigde Nederlanden, van den 3 Mei 1670, geftatueerd is, dat vrouwen voor haare mannen, ouders voor hunne kinderen , en zo vice ter/a de redenen van abfentie voor een crimineelen gedaagden , mogen allegeeren, gelyk in den jaare 1765, na voorgaande ingewonnen advis van Rechtsgeleerden gebleeken is , in de zaak van Mr. Cornelis Atcanius van Sjpeftein , Hoofdofficier der ftad Haarlem, R. O. eifcher contra Johannes Westenvout , gedaagde in cas crimineel ; hoedanig hulpmiddel om iemand , die crimineel geadtioneerd wordt , in geval van abfentie en contumacie, voor de rechtbank te defendeeren, bekend is onder den naam van fitgeftie, hoewel dit zeer zelden in onze praétyfc voorvalt; te meer , om dat iemand die by abfentie , in cas crimineel een contumacieel vonnis tot zyne laste heeft , hetzelve altyd buiten effect kan ftellen , wanneer hy compareert , zig vrywillig in de gevangenis begeeft , en redenen van zyn abfentie produceert ; zelfs zoude het middel van reliëf, of herftelling, daartoe van applicatie kunnen weezen: en ten zevenden, dat hoe zeer de procesfen, in cas van purge , niet wel eigenlyk gerekend kunnen worden onder de crimineele zaaken te behoren, zyn er nogthans fommige gevallen , waarin iemand, na voorgaande pleidooie, van de pretendelicten «iet puur, zuiver en onfchuldig wordt  74 SLEUTEL der verklaard, een apprehen.fie corporeel, ten aanzien van zyn perfoon , ten gevolge zoude kunnen hebben; ondertusfchen is het zeker, dat de impetrant van purge , die gewoonlyk den Procureur Generaal van den Hove , als mede den Bailluw of Hoofdofficier van de plaats daar hy woonachtig is, en nog werkelyk zyn vast domicilium houdt, mitsgaders alle anderen welke hem, ter zaake vau het befchuldigde delict: partye zoude willen ftellen, op de crimineele rolle dagvaart , hoe onfchuldig hy ook weezen moge, onder geen gefundeerde voorwendzelen, hoe genaamd, het hooren op vraagarticulen kan ontgaan ; als zynde in den jare 1643 , toen daar over bedenkelykheid ontdond , zulks aan den Procureur Generaal toegedaan , gelyk naderhand nog verfcheidene maaien by fententie van den Hove van Holland zodanig verzoek verleend is , en aldus ook in een d'ergelyk geval, in den jaare 1734, geveatileerd voor den Raade van Braband, ten opzichte van een' impetrant van purge verdaan werd: de reden hiervan is palbabel , om dat als iemand die puur, zuiver, en innocent wil weezen, immers het hooren op vraagarticulen niet behoord te declineeren , en als hy dit zoekt te ontgaan, zig graveert met een derke fuspicie , dat hy zoo zuiver niet is als hy voorgeeft, zo als zeer bondig wordt geargumenteerd by Mr. gerard de haas, in Notis, op werüla, lib. 14. tit. 24. cap. 12; doch fchoon hy fuccombeert , zoude hy , onzes bedunkens , met in de termen van een extraordinaris proces  CRIMINEELE PRACTYK. 75 vervallen , maar in een ordinaris proces behooren ontvangen te worden , ja zelfs by provifie kunnen concludccrcn om uit de apprehenfie ccrporeel te worden ontllaagen , mits onder handtasting en prefenteercnde cautie de judicio fifii, in voegen als meermaalen by den Hove Provinciaal van Holland al» dus is gedecideerd ; weshalven zulks ook , by uitzondering plaats zou kunnen hebben ineen onmoetwilligen manflag , waarvan een impetrant van purge puur, zuiver , en innocent wil zyn verklaard, en waarin den Rechter duidelyk blykt , dat hy , in allen opzichten , het moderamen inculpate Tntele aan zyne zyde heeft geobferveerd gehad. Allerhande extraordinaris crimineele procesfen , ter zaake van zwaare delicten, die, of doodfchuldig zyn, of ten minften een lyfftraf ten gevolge hebben , worden doorgaands naar ftyle van onze practyk aangelegd by apprehenfie corporeel; fommige delicten, die van minder gewigt zyn, gefchiedenook wel inzonderheid ten refpecte van bekende perfoonen of inborelingen van een onbefprokenlevenswys, die de prefumtie van een goeden naam enfaam voor haar hebben ,by adjournement perfooneel, of dagvaarding in perfoon als wanneer fomtyds, na precedente verhooringen op vraagarticulen, en naar bevinding van zaaken , in.carceratie op volgt; hoewel by de meeste rechtbanken gebruikelyk is, in misdaaden van gf*  76 SLEUTEL des. ringe importantie , zodanige perfoonen, in cas crimineel , onder handtasting van des gerequireerd wordende , ten allen tyde weder in judicia te zullen compareeren, fiub poina confesfi et convicti, of anders onder cautie van de gevangenis, verfchoondblyven: aangaande het aanleggen van de eerfte foort der extraordinaris crimineele wyze van procedeeren, wordt by den Officier in loco meesttyds aan Schepenen een request geprefenteerd, ten fine van gevangenneeming; naamlyk om den geprefummeerden delinquant, by provifie, te apprehendeeren , wanneer de Officier R. O. verpligt is om volgends de Crimineele Ordonnantie , art. 6% den gevangen binnen de eerfte 24 ïmren tyds , na zyne apprehenfie, op vraagarticulen , ter prefentie van den Rechter, te hooren; want de eerfte informatie , binnen dien bepaalden tyd niet gefchied zynde , zoude de gevangen niet alleen kost- en fchade-loos uit zyne detentie behooren te worden ontflagen, maar hem vervolgends na zyne relaxatie nog daarenboven competeeren , actie van publieke eervergoeding, ten lasten van den Officier ; uitgezonderd in het geval dat de eerfte informatie op een' zondag inviel , of andere wettige beletzelen aan de zyde van den Rechter, waardoor de eerfte verhooring binnen den bepaalden tyd van S4 uuren , met geene mogelykheid plaats had kun. nen hebben, gelyk onder anderen by openbaare Stads oproer , verandering van Regeering , of by diergelyke wettige verhinderingen meer.  CRIMINEELE PRACTYK. 77 S 3. Het gebeurt bovendien zeer frequent in de Ste. den en Dorpen, dat landloopers ,en anderefufpecte perfoonen , door een Onderfchout op eigen gezach geapprehendeerd worden, zonder dat er alvoorens door den Officier in loco verzoek van apprehenfie corporeel aan den Rechter is gedaan; deeze ondervraagd en verhoord zynde, worden,naar bevinding van zaaken vrygelaaten , of naderhand extraordinair zwaar geftraft ; dan zulks tot onze verhandeling raakende de Crimineele Praftyk, niet fpe&erende, zal dit alhier tot geen verder object van onderzoek worden gemaakt: ondertusfchen laaten wy hiervoorafgaan , zeven onderfcheidene formulieren van Requesten, by gelegenheid van fommige notable gevallen , geprefenteerd door Officieren van de Crimineele Juftitie , alle tenderende om te hebben apprehenfie corporeel , gevolgd van verfcheidene uitgewerkte., kunstformulieren van Informatitn daar toe betrekkelyk , waarvan ieder Cafus , onder een apparte Titul behoorende, tot derzelve requeste relatief kunnen worden gemaakt, ten einde door middel van dien de Wiskunst van fchuld of onfihuld, in alle deeze onderfcheidene gevallen , klaar en be» vatbaar te demonftreeren.  SLEUTEL dEr S 4- T I T ü L U S L N°. I.) formulier van «reqdest, houdende verzoek van apprehenfie corporeel, in zaake van eene vrouw die befchuldigd wordt haar man vermoord te hebben. Aan de Edele Achtbaare Heeren Schepenen der Stad H Geeft ootmoedig te kennen w. t. van der d •.. „ Vryheer van N. , in qualiteit als Drosfaard over de Stad en Lande van H,..; dat terkennisfe van „ den Suppliant gekomen zynde, gelyk vervolgends 3, door verfcheidene indiciën en agraveerende pre. „ fumticn, niet onduister aan hem komt te blyken, „ dat de perfoon van Wilhelmina S. .., Burgeresfe deezer Stad,en weduwe van C/aasL..., haar, ten „ opzichte van deezen haaren genoemden overle- den man , aan het crimen van moord fufpcct s, heeft gemaakt; en nademaal de Suppliant, ex Officio, gehouden, en onvermydelyk verpligt is, „ het recht van de Hooge Overheid in deezen waar„ teneemen, ten einde een zodanig enorm delict., ,, rigoureufelyk en conform de wetten deezer Lan„ den werde geftraft, zo keerde de Suppliant zig  CRIMINEELE PRACTYK. ?9 „ tot deezen Achtbaren Gerechte , eerbiedig vera, zoekende apprehenfie corporeel op de perfoon van Wtlhelmina S.... , en daarvan aan den Sup. s, pliant te verleenen auéthorifatie in firma." 't welk doende, enz. NB. Schepenen der Stad H , alvorens te disponeeren op het verzoek in denzelven Requeste gedaan , ordonneeren den Heer Drosfaard , nader opening te geeven van de poincten van bezwaar , ten laste van Wtlhelmina S... ingewonnen , of van de redenen waarop de vehemente prefumtien, aangaande het delict., daarinne breeder vermeld , gefundeerd is : de Heer Drosfaard fustineerende R. O. daartoe voor als nog ongehouden te zyn, perfifteert by het verzoek in den voorfchreeven Requeste : Schepenen , nader gedelibereerd hebbende , verleenen fiat apprehenfie corporeel, ■  t'J SLEUTEL der' S S- T I T U L U S II. N*. II.) ïormiilier van een request, waarby apprehenfie corporeel verzocht wordt, op een" man, gefufpecteerd eerf manflag begaan te hebben. Aan de Edele Achtbare Heeren Schepenen, en Welgeborene Mannen van de Hooge Vierfchaar van S ,, Geeft reverentelyk te kennen, Mr. Pieter G..., „ Raad in de Vroedfchap deezer Stad, mitsgaders Dykgraaf en Bailluw van S ....." „ Dat de Suppliant federt eenigen tyd in zyn „ qualiteit geïnformeerd geworden was, zo als ter zyner tyd, uit valable bewyzen door hem R. O. „ ingewonnen, nader zal confieeren." ,, Dat zekere Adam van der M..., woonende „ onder de Jurisdictie van S , en aldaar de landbouwery exerceerende." „ Op den 12 November van het laatst afgeloopen jaar 1758, tegen den avond, gekomen zynde ten „ huize van Dirk ... , Herbergier, woonende in „ den Dorpe van Z *  CRIMINEELE PRACTYK. St ,, En aldaar tot diep in den nacht, in gezelfchap van verfcheidene andere perfoonen, eenige fles5, fchen wyn te hebben gedronken, ten hiatfcen, „ door overmaat van drank, üerk befchonkcn geraakt was. ' ,, Dat ziuks al verder ten gevolge heeft gehad, dat de voornoemde Adam van der M.... destyds ,, in zwaare woordenwisfeling geraakt was , met „ zekeren jan Groenemnkel', aldaar mede pref-iit." ,, Het welk , onaangezien alle aangewende „ pogingen van den voornoemden herbergier, ,, Dirk . • • , en de verdere aanwezende perfoo9, nen , ter bylegging van dien aangewend " ,, Eindelyk zo hoog gelopen was, dat /y te za- men in de kamer van dezelve herberg handge,, meen geraakt zynde ," Meergemelde Adam van der. M...., na het uit-' blaazen van de kaaiden, zyn mes getrokken, en ,, daar mede aan Jan Groenewmke/, twee doodlyke wonden in den onderbuik en in den borst toege« bragt had," ,, Waaraan de laatfie korte dagen daarna was komen te overlyden :" „ En gemerkt zodanig een voorbedachte doodllag , fchoon al vechtende en in dronkenfchap begaan, volgends de wetten deezer Landen niet ,, ongellraft kan blyven ; bchalven dat de Stippii. ant R. O. zig deswegen van alle verdenking van wandevoir behoort te disculpeeren „ Onder prefentatie van de ingewonnene bewyF  «*■ SLEUTEL des „ zen ten dien opzichte ter requifitie van TI Ed. „ Achtb. in in orginali aan dezelve te fuppediteeren." „ Mits welke den Suppliant R. O. zig tot deeze „ Hoog* Vierfchaare is keerende , ootmoediglyk „ verzoekende, U1£D. Achtb, appoinétement, uit „ krachte van welke de Suppliant werde geauélho» „ rifeerd de perfoon van meergenoemden Adam van „ der ^...,ter zaake van den gepleegden mandag, „ hier vooren gementioneeid , te doen apprehen- deeren,en in bedootene hegtenisfe te (tellen en te houden , tot dat by deeze Hooge Vierfchaar „ de zaake ten principaale finaal zal zyn gedeci- deerd : mitsgaders om inmiddels, wegens opge„ melde geperpetreerde misdaad , jegens den de. linquant , (taande zyne apprehenfie crimineel, „ te procedeeren , zo en in diervoegen als bevon„ den zal worden te behooren." 't welk doende, enz. NB. Fiat Infertio , mits procedeerende conform de crimineele ordonnantie.  CRIMINEELE PRACTYK. 85 T I T U L U S III. Nb. ÏII-) formulier van een hequest, omme apprehenfie corporeel , op een per Joon , geptefumei.rd van het crimen falfi in verfcheiaene injïrumenten gep,eegd te hebben. Aan de Edele Achtbare Heeren Schepenen der Stad R..-. „ Geeft met fchuldlge eerbied te kennen Mr, ). „ c ..., Raad in de Vroedlchap, mitsgaders Hoofd,, officier deezer Stad ; dat de Suppliant in laatst,, genoemde qualiteit door fuccesfive berichten was ,, geworden geïnformeerd, dat de perfoon vanMr. „ f. l. k. •. • , alfenoon niet on Ier de Jurisdictie dee„ zer Stad woonachtig . echter alhier terpüatfe ver„ fcheidene falficeiten in openbaare inftrumeinen „ hadde gepleegd , en zig onder anderen , zo in ,, het maaken , als in het endosfeeren van wisfelj, brieven, en geaccepteerde asfignatien, als mede „ in de frauduleufe ondertekening van fchriftlyke „ promèsfen , op eene verregaande wyze aan het ,, crimen /Wy? heeft fchuldig gemaakt, gelyk daarvan F 2.  84 SLEUteLder m ten zynen tyde evidentclyk aan deezen Ed, Achtb. „ Gerechte zal blyken." „ Redenen waarom de Suppliant R. O., tot con„ fervatie van het recht der Hooge Overheid ge„ noodzaakt is , zig tot Ulid, Achtb. te keèren; „ ootmoedig verzoekende , ter zaake voorfchreven , „ te verleenen apprehenfie corporeel, op de bovenge' „ melde perfoon van Mr. V. t. k...., in ordinaris 55 firma." 't welk doende, enz. NB. Schepenen fiat, waarop de apprehenfie buiten de Jurisdictie van de Stad gefchied zynde, den gevangen , na voorgaande ondervraaginge oparticulen, geduurende den tyd van vyf maanden in extraordinaris crimineele proceduren gewikkeld te zyn geweest, vervolgends door Schepenen int een ordinaris preces werd ontvangen,waarby, als een zeldzaam voorbeeld, te remarqueren valt.dat van wegenden gevangen en \erweerder de exceptie van incompetentie en renvoy, op fundament van ingenomen advis van dr'e voornaame Rechtsgeleerden, werd geproponeerd en bepleeten , het geen federt 80 jaaren tyds in de Crimineele Practyk , voor zo veel deeze materie betreft , aldaar niet gebeurd was.  CRIMINEELE PRACTYK. 85 S 7- T I T Ü L U S IV. N*. 1V.) formulier, van een request, tehdttrendt omme te hebben apprehenfie corporeel, op de peifoon van een j'nrtge dochter , die haar zelve btfchuldigt een kit derMoord in harens» nood begaan te hebben. Aan de Edele Achtbare Heeren Schepenen van de hooge en vrye Heerlykheid van L.... ,, Geeft reverentelyk te kennen Mr. Alriaan B;.., „ dat de Supliantjin qualiteit van fungerende Bail„ luw deezer hooge en vrye Heerlykheid gemeend ,, had, zig R. O. te moeten informeeren naar de om- Handigheden van een'1 kindermoord, onlangs onder ,, de Jurisdictie van dezelve vrye Heerlykheid, en „ binnen den Dorpe van L...., door zekere onge„ huwde dochter, genaamd Jannetje, in barensnood „ begaan ; dat niet alleen uit verfcheidene zamenloo„ pende conjecturen meer dan prefumtief was, dat „ dit execrabel delict voorbedachtlyk, by het „ voornoemde vrouwsperfoon , was gepleegd , „ maar dat al verder uit twee authentique verklaa- ringen van geloofwaardige getuigen, hiernevens  S6 SLEUTEL der „ geannexeerd, ten overvloede bewysb a' fcheen', „ dat gemelde Jannetje, uit een* wroeging van ge- „ weeten haar zelve meermaalen befchuldlgd had, „ die enorme misdaad van kindermoord, in harens» „ nood geperpetreerd te hebben , met oogmerk om „ daardoor haar eer en reputatie,zo veelmogelyk , „.te dekken : dat onaangezien alle deeze bekome- ,, ne hifofmatien , welke het bovenftaande crimen 5, genoegzaam als in confesfo en buiten alle bedenke- „ lykheid (lelde , den Suppliant nogthans volko- „ men van begrip was, dat geen vrywilligebeken- „ tenis van een misdaad , hoe genaamd, in aan- „ merking kon komen, en veel minder geftraft wor- „ den , zonder dat er van het coipus delicli bleek, „ en door een opgevolgde confesfie in judicio be- s, knchtigd wierd " „ Waarom de Suppliant R. O. zig tot UEd. „ Achtbare is wendende , eerbiedig verzoekende „ epp'fhenfte corporeel op de perfoon van rneerge- „ noemde Jannetje , ten einde tegen dezelve we- geus dien beeaanen kindermoord, na precedente " ' i 5, verhoringen criminaliter te procedeeren , zo ais , in goede Juftitie zal bevonden worden te be„ hooren." 't welk doende, enz. NB- Schepenen van de hooge en vrye Heerlykheid van L ...., gezien en geëxamineerd hebbende de voorfchreeven Requeste, en gelet op het in*  CRIMINEELE PRACTYK. 8? genomen advis van neutraale Rechtsgeleerden , declineereu vcrnr als nog het verzoek van appieh/u fu corporeel by dezelve Requeste gedaan; ordouiieeren den fun'eerenden Bailluw R. O. gernfilde Jannetje , ter zaake van den gefustineerdt n kindermoord,alvoijrens;by dagvaarding in perloon op vraagaiticulen te hooren , en dien conform met de geallegeerde redenen en pofiti ven, vervat in het voorfc lire ven Request, bevonden zynde, alsdan door den Gerechte van deeze booge en vrye Heerlykheid nader te worden gedisponeerd , zo als by dezelve, niet kennisfe van zaaken bevonden zal worden .t.e behporen, S8. TITULUS V. K;*. V.) formulier van een request, contir.eerencie verzoek van apprehenfie corporeel, wegens een aangeklaagde, doch geëxcogiteerde vrouwenverkrachting. Aan de Edele Achtbare Heeren Schepenen der Stad A.... „ Geeft onderdanig te kennen , Mr. Theodorus „ A...., Raad in de Vroedfchap , mitsgaders 4S Hoofdofficier deezer Stad." f4  88 S L E U T E L der | ,, Dar Me Suppliant van verfcheide kanten door geloofwaardige raporten onder* echt is geworden."' Hoe zekere Sebastiaan den Otter, geboortig van /iarlander Veen , doch federt eenige jaaren hier te Lande gefungeerd hebbende als bediende van 'sLands gemeene middelen " Na eenige maanden converfatie of verkeering hebbende gehouden met Bernardina Setnel, jonge „ dochter, woonachtig binnen deeze Stad " „ Geduurende welke converfatie hy haar meer- „ maaien , ouder mondlinge trouwbeloften had ,, zoeken te feduceeren en te verleiden , om met hem vleeschlyke gemeenfehap te houden," ,, Dan,dat hy zig in deeze zyne ongepermittcer- „ de aanzoekingen gefiustreed en gedwarsboomd 0, ziende." „ Ten zinken effefte dat gemelde Bernardina Semei, niet 3Üeen zodanige eerkwetzende propofi. „ tie van de hand had geweezen, maar bovendien daarby üitdrukkelyk hnd verklaard , dat zy 5, gc>n inclinatie voor zyn perfoon gevoelde, en 3I dieMvolgends van alle vërkeeri'ng met hem af- ;; ,, Vervolsends al verder was gebeurd." Oat voornoemde Sebastiaan den Otter van zig 5, had kunnen verl;rygen , voormelde Bernardina Setnel, op een' avond, dat hy haar alleen te huis 3, vond , haar geweldaadig te impregneeren en te s, verkrachten." ix Na alvoorejis dezelve jonge dochter met ge.  CRIMINEELE PRACTYK. 8 ■, weid een fajette bal in den mond geflopt heb„ bende , ten einde haar het fchreeuwen te be„ letten." „ Mitsgaders onder bedreiging van haar te zullen vermoorden , indien zy onderftond ooit een woord van dit geval aan iemand te vernaaien," „ Hoedanige bedryging meergenoemde Sebastiaan „ den Gtter, na het pleegen van deeze violente ver„ krachting , onder zwaare vloeken had gerepe„ teerd." ,, En terwyl diergelyk atroce en criante misdaaden in een Land van Juftitie exemplaarlyk behooren te worden geftraft :" Immers de Suppliant , als waarneemende het recht van de Hooge Overheid, zu!k een capitaal en doodfchuldig delict R. O. niet buiten pour« fuiten heeft kunnen laaten," ,, Zo is 't, dat de Suppliant zig tot deezen Ed. Achtbare Gerechte is addresferende , rcverentelyk verzoekende apprehenfie corporeel op de per« ,, foon van bovengemelde Sebastiaan den Otter, in gevolgen en uit krachte van welke hy geappre. „ hendeerd , en onder het Raadhuis deezer Stad in crimineele hechtenis gefteld worde , en daar* van aan den Suppliant te verleenen UEd. Acht* ,, bare au&horifatie in communa firma. * SI 't welk doende, enz, NB. Schepenen nat. Fs  SLEUTEL des §9- TITULUS VI. N°. VI.) formulier van een request ge. prefenteerd door een* Officier, ten fine een bende SSeutelmaakers wegens importante diefflallen in onbewoonde huizen gepleegd , moge worden geapprehendeerd. Aan de Edele Achtbare Gerechte der Stad B Geeft met behoorlyke fubmisfie te kennen Mr. „ David P... , Raad en Oud-Burgemeester, mits„: gaders Hoofdofficier deezer Stad; dat de Suppliant niet zonder eene onophoudelyke vigilantie en na „ langduurige recherches, amptshalve gedaan, j, eindelyk was ontwaar geworden, dat een bende' „ Sleutelmaakers , ten' getalle van vier perfoonen, ,, genaamd, Jan, Pieter, Dirk, en Willem, waar ,, van , zo de Suppliant geïnformeerd, was , de beide eerstgemeldcn afkomftig uit Duitscbland, en de twee laatstgenoemden geborene Engelfchen wa„ ren, wélken zig allen, federt een geruimen tyd, „ onder voorwendzel van koophandel te dryvea,  CRIMINEELE PRACTYK. 91 „ hier ter Stede hadden nedergezet, prefumtive£ lyk handdaadig waren , en zig, volgends alle „ apparentie , wel degelyk hadden fcHuldig ge„ maakt aan verfcheidene importante diefflallen, „ zo binnen deeze Stad als in andere omliggende plaatfen , door het fabriceeren van neutels, in on „ bewoonde huizen, of die geduurende den zomer„ tyd ledig Honden , van tyd tot tya gccommitteerd : dat ver.volgends deeze vehemente pre[[ fumtien , niet alleen gefundeerd waren op het „ flechr charafter en de furpecte levenswyze van de , vier opgenoemde perfoonen zeiven, maar behalven dat, ten krachtigflen gefterkt werden, door de , bedekte informatien en fuccvsfive onderzoekingen by den Suppliant R O ter zaake voorfchreyen gedaan en genomen , uit alle welke " niet onduister bleek , dat by fommigea van " deeze opgenoemde delinquanten , eenige gefto. ' , lene goederen, zo aan Uitdragers als aan andeS re panicuiiere perfoonen binnen deeze Stad , ', heimelyk en onder dé waarde waren verkocht." , En geconfi iereerd dergelyke fubtile kunfte„ naryen of intrigante diefflallen , die byna on„ voorkomelyk zyn , meer veld, tot prejudicie van de goede inwooners deezer Stad en andere „ plaatfen, zouden winnen , by aldien zodanige tot nog toe onbekende delicten ongeftraft ble„ ven, en niet zorgvuldig door de vióilantie van „ de jullitie by tyds werden geprecaveerd en „ geftremd, immers geen ingezeten of burger, by  92 SLEUTEL der „ abfentie uit zyn huis op die manier, langer „ van de publieke veiligheid zyner goederen zou„ de kunnen gaudeeren , wanneer al. zulke on„ voorbeeldlooze misdaaden, en arglistige pracs, tyken , (trekkende om met weinig gevaar een 9, ander van het zyne te berooven, by conniventte 3» of oogluiking (trafloos gelaten werden." „ Mits welke den Suppliant R, O. zig tot UEd. 3> Achtbaaren is keerende, ootmoedig verzoekende „ apprehei fie corporeel op de vier bovengemelde „ perfoonen , genaamd , Jan , Pieter , Dirk en Willem, en daarvan aan den Suppliant R. O. te j, verleenen audthorifatie in forma." 't welk doende, ene. NB. Schepenen gedelibereerd hebbende op den bo* venftaanden Requeste . by den Heer Hoofdofficier geprefenteerd , en daarop illico disponeerende , verleenen het verzoek van apprehenfie by de voorfchreeven Requeste gedaan, ten opzichte van de vier perfoonen al. daar genoemd ; mits dezelve binnen de tyd van 24 uuren , na derzelver gevangeneming, behoorelyk op vraagarticulen in judicia zullen worden gehoord. conform het Art. VI. vaa de Crimineele Ordonnantie,  CRIMINEELE PRACTYI. 95 S 10. TITUL ÜS VII. N°. VII.) formulier van een request tendeerende om te heiben apprehenfie corporeel , op een perfoon op v»ien de pre/umtie van huisbraak geval' kil was. Aan de Edele Achtbaare Heeren Schepe. nen , enz. „ Geeft met verfchuldigde onderdanigheid te „ kennen , Mr. Akxander R ... , Stadhouder en „ fubfiituitBailluw over de Stad en Lande van B..., ,, dat de Suppliant ex Officia , iterative maaien ,, alle noodige devoiren aangewend hebbende, ten „ einde de violente huisbraak , federt omtrent zes weeken even buiten ééne deezerStadspoorten ,in „ de herberg de Bloemkool, ondernomen en vol- bragt , eindelyk , op gronden van volzekere berichten, meent ontdekt te hebben , dat dezel* „ ve huisbraak door niemand anders dan door 3, Gerard Boudewyn, en zyne complicen is geworden ,, geperpetreerd. j, Waarom de Suppliant R. O. genoodzaakt is  94 SLEUTELS Ei zig tot UEd, Achtbaaren tekeeren, eerbiediglyk ,, Verzoekende dispoficie en appoinétement , teit fine van apprehenfie corporeel op de perfoon van „ bovengemelden Gerard Boudewyn ,in margine van ,, deeze Requeste." 't welk doende, enz. NB. Schepenen houden het verzoek , 'by deezen Requeste gedaan , provifioneel in advys , en onverminderd het recht van den Stadhouder en fiubfiituit Bailluw , alvoorens finaal te disponeeren , beveelen, dat gerard boudewyn, door ienzelven op articulen zal worden gehoord , om alsdan by deezen Gerechte , nader gerefolveerd te worden , zo als in goede Juftitie zal bevonden worden te behooren. De Gedaagde in cas crimineel in gevolge van dien , één en andermaal op vraagarticulen door den Bailluw gehoord, en onfchuldig aan het delict van huisbraak , by de derde informatie, bevonden zynde , werd by provifie onder handtasting ontflagen , waarop vervolgends deeze tweede dispofitie van den Rechter volgde.  CRIMINEELE PRACTYK. 9S NB. Schepenen, uitende het voorfichreven advys\ en finaal disponeerende op het vet zoek van apprehenfie door den Stadhouder en fubfiituit Batlïuw ten re/peSte van Gerard Boudewyn , hy Requeste gedaan, verleenen op hetzelve verzoek nihil voor alsnog.  j  CRIMINEELE PRACTYK. 99 dere Jurisdictie in perfoon gedagvaard ware, gelyk inzonderheid in het geval , dat de gevangen, die het antwoorden op de eerfte vraagarticulen declineert , de fiaclo een gepreviligeerd rechtsgebied ten zynen opzichte kan allegeeren , het zy, by voorbeeld , dat hy was een geinmatriculeerd lidmaat van 's Lands Univerfiteit van Leiden , een Minister of Refident van een Buitcnlandfchc Mogenheid, of wel een Advocaat voor den Hove van Juftitie van Holland, als welke,even als alle andere inborelingen , die hun vast domicilium hebben, alleen convenibel zyn, voor den Rechter in de voorfchrevene gevallen competent, hoe zeer anderzins apprehenfie corporeel ten verzoeke van een' Officier van een ftemhebbeiide Stad verleend , by preventie het Rechtsgebied van een incompetent Rechter in cas crimineel fundeeren kan. § 3. Gelyk de eerfte zo wel als de volgende informatie, die fuccesfivelyk gedaan worden, en aan welke laatfte , de Officier in loco , zo zeer aan geen bepaalden tyd gebonden is , eigeulyk de ziel van allerleie extraordinaris crimineele Procesfen,zonder onderfcheid, uitmaaken, om dat daarop voornaam, lyk het aanleggen en vervolgen van dien gefundeerd behoort te worden, zo komen , aangaande deeze gewigtige materie , nog de navolgende noodzaakelyke obfervatieu in aanmerking, als, in de eer» Ga  ico SLEUTEL der. fte plaats , dat als iemand Hechts van-een delict geaccufeerd , en daarover in judicia ondervraagd zynde , na het ondergaan van de altereerde verhooring, zig vrywillig aanbiedt , om zyn alibi te bewyzen , den Officier in zodanig geval , voorzichtig handelt met het neemen van de volgende informatien , ten minsten zo lange te fupereedeeren , tot hem gebleeken zal zyn, of de aangeboden probatie van onfchuld ten genoegen van den Rechter is gefchied, dan nietr in de tweede plaats, dat niets gevaarlyker noch van meer anbe* lang ten nadeele van de Crimineele Juftitie, tot het ontdekken van geheime misdaaden , die bezwaarelyk te bewyzen vallen , kan weezen, dan een gevangen , onder het hooren op vraagarticulen met fcherper examen te bedreigen, of in geval van ontkentenis, zo als by de meeste Rechtbanken , ten aanzien van landlcopers en andere fuspecle perfoonen, gebruikelyk is, door de paalgeesfeling tot de confesfie te dwingen , als waardoor , volgends het geen in de inleiding van dit Werk geremarqueerd ftaat, den Rechter notoirlyk in eene volflagene onzekerheid moet blyven, aan. gezien de ondervinding heeft geleerd , dat lbmmige delinquanten daardoor bekentenis hebben gedaan van misdaaden , die zy nimmer bedreeven hadden ; anderen, door het bekennen van geringe za?.ken, zwaarder delicten hebben verzweegen en ontkend, en booswichten van een fterk temperament , en meermaalen in handen vaa  CRIMI NEELE PRACTYK. iot de Juftitie geweest zynde , de paalgeesfeling hebben uitgedaan , zonder iets teconfesfeeren, offchoon hun crimen niet alleen met fterke prefumtien en klaarblykelyke indiciën , maar zelfs veeltyds met een halve preuve bekleed waren, in voegen dat zodanig een arbitraire en kwalyk geplaatfte handelwyze, aan de zyde van den Rechter , wel verre van de waarheid der misdaaden , op gronde van zekerheid te doen reveleren , zulks in tegendeel de ontdekking van dien ongemaklyk, bezwaarelyk, en geheel onzeker maakt : in de derde plaats, dat derhalven om een vaste wiskunst van fchuld en cnfchuld in extraordinaire crimineele proceduren , wegens gefuspecteerde delicten, niet in confesfo zynde , met hoope van een goed gevolg te vinden, vooral noodzaakelyk is, en mitsdien als een voorzorg van de alleruiterlte aangelegenheid wordt gerequireerd , dat noch de Officieren van de Crimineele Juftitie, noch de Rechters, welken by de verhooringe adfifteeren , zo wel in doodftraflyke als lyfftraflyke zaaken,geen de minfte bedreigingen van paalgeesfeling of andere dwangmiddelen, waardoor geapprehendeerde perfoonen zouden kunnen verblood , benaauwd , of verhard , of ook wel on. buigzaam tot een vrywiilige confesfie gemaakt worden, aan een gevangen, geduurende het ho. . _-n op vraagarticulen, te doen, immers niet voor en aker de derde of zevende informatie afgeloopen is, als uit de responfiyen , van welke tweederleie getallen van informatiën, .na dat het onderzoek der zaaken daarG 3  ioi SLEUTEL d evr ■ toe gedisponeerd zullen weezen , refpectivelyk de waare wiskunst van fchuld en onfchuhl van een gevangen , met één of meerder delicten bezwaard, door een natuurlyk gevolg te vinden is, en indisputabel blyken moet : in de vierde plaats, dat zo dra de eerfte informatie gefchied is, de regelen der voorzichtigheid en noodzaakelykheid , met betrekking tot die geprojecteerde Wiskunst di6ttexm, eensdeels dat de volgende informatien van drie tot drie dagen , regelmatig worden geperfecteerd , tot de zevende van dien gehee afgeloopen is , ten zy de confesfie by de derde informatie , volgends het plan van Wiskunst, door den delinquant ware gedaan geworden, of dat deRechter, by de responfiven van denzelven, van de onfchuld gebleken ware, en anderdeels dat de gevangen, gedurende de verhooriugen , gerekend van de eerfte tot de zevende informatie incluis , alleen in een beflooten vertrek behoort te worden gelogeerd , zonder door het gezelfchap van meer andere gevangenen van zyne denkbeelden en (zelfgepeinzen te worden gediverteerd of afgetrokken : en, in de laaifte plaats, dat de beide eerfte informatien , waarin de kunst en habiliteit van een bedreven Rechtsgeleerde , voornaamlyk in het opftellen moet doorftraalen, flechts eenvoudig en met veel circonfpetie moet worden ingericht, op eene wyze, dat men daarin zorgvuldiglyk behoort te menageeren , al het geen een directe betrekking tot de omftandigheden van de onderzoekende delicten zoude kunnen hebben , ten eind*  C R I[M INEELS PRACTYK. 103 een' delinquant , door al te vroegtydige drikvraagen of overturen van zulke bewyzen , welke een confrontatie met getuigen tot overtuiging van de gepleegde misdaaden , ten gevolge kan hebben, niet te voorbaarig aftefchrikken ; waarom het een' Advocaat, die het Officie Crimineel bedient, ten hoogden geraaden is , de twee eerde interrogato. rien zodanig te dresfeeren, dat de gevangen daarby zo weinig als mogelyk is , eenig licht gegecven worde, dat men iets pofitif, aangaande zyn gecommitteerde misdaad, tot nog toe ontdekt heeft gehad, en des door indirecte vraagen, die over onderwerpen van eene andere natuur, gantschlyk verfchillende van het begaane crimen , gaan , genoegzaam niet bemerken kan , of de Officier in loco bereids eenige bewyzen ten zynen laste ingewonnen heeft gehad , tot dat hy, door de derde inquifitoire informatie plotslyk uit die onzekerheid wordt getrokken , zonder zig op zyne responfiven, gegeeven op de beide eerfte inlorraatien, te kunnen beroepen, of gelegenheid te hebben, hem daartoe te preferee. ren, als waarvan hem, langs dien weg, het middel van ontkentenis behendig afgefneeden wordt: 011. dertusfehen is het zeker dat in zwaare, capitaale, of liever doodfchuldige delicten, de wiskunst van fchuld en onfchuld juist niet altyd onfeilbaar by de derde informatie opereeren zal, hoe kundig dezelve ook opgedeld zy ; dat wanneer de confesfie, by net zevende of twaalfde vraagartieul, waarin alle de omftandigheden van de prefumtive delicten ge G4  ïo4 SLEUTEL ber deploieerd moeten worden, niet onmiddelyk volgt., pf dat den Rechter de onfchuld yan den gevangett alsdan niet zonneklaar komt te blyken, men vervolgends het kunstformulier der vraagftukken, dienenr de tot overtuiging van den misdaadiger , tot de zevende informatie behoort te befpaaren, al$ wanneer, ten minften in het geval van de nog ontbreekende confesfie , de Wiskunst , volgends alle regelen van waarfchyhelykheid, onmogelyk feilen kan ; behoudens dat men de omzichtigheid gebruike, de vierde, vyfue en zesde informatie insgelyks met onverfchillige vraagen, die byna geene relatie tot het crimen hebben , aanvult,, waarvan, ten blyke dat dit argument vast gaaf, alhier de volgende kumtfirmuliertn van informatiert ftaan r,e worden geinferegrd.  CRIMINEELE PRACTYK. S 4- TITULUS 1. psus w« eene vrouw, ^/'e, befchuU digd zynde haar' man vermoord te hebben , ter zaake van dien, crimineel geapprehendeerd wordt. Np. I.} informatie aan Heeren Schepenen der Stad H.... gedaan overleveren, om daarop , ten verzoeke van den Heere Hoofdofficier R. O. gehoord te worden, de perfoon van Wilhelmina S...*t Burgeresfe deezer Stad, gevangen onder het Raadhuis alhier. vraagarticulen, responsivew. * i.) Wordt gevraagd den De gevangene zegt Wilnaam , ouderderdom, re- helmina S .... genaamd, ligie , beroep en geboor- ^ jaaren oud, van de Roomteplaats van de gevangene, fche religie, zonder beroep , en alwaar dezelve, ten en binnen deeze Stad H♦ tyde van de apprehenfie, geborenen woonachtig te zyn. woonachtig was. a.) Of zy getrouwd is Zegt ja. geweest?  ie6 SLEUTEL bei 3. ) Met wïen , en wat tiaar mnn van beroep was? 4. ) Hoe lang zy getrouwd geweest is. 5. ) Hoe veelekinderen zy, ftaande het huwelyk by haar' man verwekt heeft gehad, en of die nog in leeven zyn ? 0.) Of zy gevangene federt eeuigen tyd niet van haar' man was gefepareerd van tafel, bed, en by wooning? 7.) Om welke oorzaake •die echtfcheiding tusfchen haar en haaren man gefchied was? §.) Hoe lang zy van C/aas L... haar' man gefcheiden is geweest? 9.) Of federt dezelve feparatie van wegen haar gevangene , of haaren man, geene voordellen ge- 'Zegt getrouwd te zyn ge* weest met de perfoon van Cl aas Lp.., die een Paardenkooper van zyn beroep was. Zegt 6 jaar en 8 maanden. Zegt twee kinderen by haar' man verwekt te hebben , die beiden overleden waren. Zegt ji, daar by voegende dat zy gevangene , na voorgaande proceduren voor Heeren Schepenen deezer Stad, van haar' man wettig was gefiheiden. Zegt om huiskrakeelen, en byzot/der om dat Claas haar man, in zyn dronkenfchap haar geduurig mishandelde. Zegt ongeveer ao maanden. Zegt neen , voor zo veel haar bekend is ; maar wel dat Claas L.... haar verklaard had, berouw te heb-  CRIMINEELE PRACTYK. 107 daan zyn, om weder met elkander te verzoenen V 10. ) Of haar man nog levendig of dood is ? 11. ) Of zy gevangene, by geruchte , als anderzins , niet vernomen heeft, de wyze van' zyn dood , of aan welke ziekte hy geftorven is? 12. ) Of zy gevangene, federt het overlyden van Claas L.... haaren voornoemden man , geen inclinatie had gevoeld om met een ander te hertrouwen? 13. ) Of zy gevangene, na de feparatie, zig van haar' overleden' man niet zwanger bevonden had? 14. ) Of zy gevangene, by haare antwoorden in deezen gedaan, blyft perflfteeren, of haar by vergisfing ergens in geabufeerd heeft gehad? ben over de mishandeling haar gevangene aangedaan. Zegt gehoord te hebben dat hy geftorven is. Zegt neen ; maar wel by geruchte gehoord te hebben dathy,doot zyn eigen toedoen, elendig om het leven geraakt was. Zegt neen , alfihoon zy gevangene {door verfcheidene perfoonen [daartoe was aangezocht geweest. Zegt neep. Zegt ja, daarby te blyven volharden , als zig nergens in vergist hebbende, j  s©8 SLEUTEL der S 5» N*. II.) informatie om daarop, ter requi. fitie van den Heer Hoofdofficier, als boven andermaal gehoord te worden de perfoon van Wilhelmina S,.., ge. vangene onder het Raadhuis deezer Stad. vraagarticulen. i ) Hoe oud zy ge van gen was toen zy met Claas L... haar' overleden man trouwde ? 2. J Of haar man ouder was dan zy gevangene ? 3. ) Of haar huwelyk met Claas L..., uit genegenheid, dan tegen haar' zin, of wel uit andere beweegredenen gefchied was? 1 r4.) Of zy gevangene niet bemerkt had dat haar nun,in zyn dronkenfchap, resp 0 de , onder byftand van ' den herbergier Dirk , niet gepoogd hadden dit verfchil byteleggen , en hen van elkander tefchei den? 9. ) Of hy gevangene al verder, na het uitblaazen e om reden, als by de roerige responfive is gemeld. Zegt dat hy gevangene op dien tyd in dezelve herberg niet prefent zynde, zig onmogelyk aldaar dronken kon drinken, en refereert zig als voeren. De gevangene zegt nooit gehoord te hebben , dat een ziek en bedlegerig mensch , kist heeft om te vechten, en refereert zig verder als ■ooren. De gevangene, zig refer^ende tot alle. zyne voorgaanhresponfiven, zegt onnoodig e zyn hierop te antwoorden^ De gevangene verklaart y n. prefent eert te bewyzen.,  CRIMINEELE PRACTYK. 117 H 3 van de kaarfen, niet zyn mes getrokken , en daar mede aan Jan Groenewin. kei, twee doodiyke wonden , zo in den onderbuik als borst, heeft toege. bragt? 10) Of hem gevangene niet bekendis, dat voor. noemde Jan Groenewinkel aan die toegebragte wonden, korte dagen daarna is komen te overlyden? dat hy nooit geen hond of kat, veel minder een mensch met een mes gekwetst heeft gehad. De gevangene zegt zulks niet te weet en, vermits hem de dood van Jan Groenewinkel door een' aan/preekert volgends gebruik hier ter Stede plaats hebbende, niet bekend gemaakt is.  ïi8 SLEUTEL der. §8. N°. II.) informatie om daarop andermaal ter requifitie van Mr. Pieter G..., Dykgraaf en Bailluw van den Lande van S ... , R. O. gehoord te worden de perfoon van Adam van der M... , gevangen in cas crimi» neel. vraagarticulen. i.) Waar en op welke plaats hy gevangene zig op den i a November 1758, van den namiddag tot middernacht bevonden heeft gehad? 3.) Of hy gevangene onthouden heeft op wat dag zyne voorgewende ziekte begonnen , en wanneer hy daarvan herfteld geworden is ? 3.) Hoe lang hy ziek is geweest? responsiven. De gevangene zegt in zyn eigen huis , ftaande in het Dorp van L..., en refereert zig voor het overige tot zyne responfiven, gegee~ ven op de eerfte informatie. Zegt zulks niet precieslyk te weeten ; maar wel, dat hy federt het laatst van October 1758, tot den 20 Aft. vember des zelfden jaars, bedlegerig is gebleven. De gevangene refereert zig tot zyn resporftven, art. 2,  CRIMINEELE PRACTYK. n? 40 Welke Geneesheeien , Chirurgyns , en Apothecars, hem gevangene , geduurende zyne ziekte , bediend hebt °n gehad ? 5.) Wanneer hy geA vangene zig voorde eerfte maal, na zyne herftelling, op ftraat vertoond heeft gehad ? | De gevangene declareert dat, fchoon hem de naamen ontfchooten zyn, hy daarvan ten zynen tyde, door rekeningen en quitatftien , zal doen hlyken. Zegt zulks vergeeten, en daarvan geene aantekening gehouden te hebben. H 4  SLEUTEL der § 9- fï"» III.) informatie om daarop, ten derden maale, ter requifitie van Mr. Pieter G... , Dykgraaf en Baüluw van den Lande van s..., R. O. gehoord te worden, de perfoon van Adam van derM..., gevangen in cas crimineel. vraagarticulen. 1.) Of hy gevangene nogmaals by zyne gedaane ontkentenis, raakende den manflag aan Jan Groenem'nkel gepleegd , blyft perfilieeren ? 2.)Ofhygevangene dan, ten genoegen van den Rechter, zyn onfchuld zoude kunnen doen blyken? 3.) Of hy gevangene in zodanig geval zig in ftaat bevindt, door twee of drie geloofwaardige ge- respons 1 ven. Zegt ja. Zegt ja. Zegt ja, onder prefenta* He van de naamen der getut' ?en aan den Rechter te wil'en opgeeven, mits zulks ge*  CRIMINEELE PRACTYK. rai < uu'gen, te kunnen hz\vy-\fchiede in abfentie van dm zen, cat hy waarlyk op!Heere Bailluw* den 12 November 1758, ziek en bedlegerig is geweest , en zig des ten zelfden dage ten huize van den herbergier Dirk, niet bevonden heeft ge had? NB. De Heer Dykgraaf en Bailluw van den Lande van S... , R. O. met de prefentatie van den gevangenen in deeze gedaan, genoegen neemende , verklaart voor als nog zyne verdere informatien ten zynen opzichte , raakende den geperpetreerden mandag, aan de perfoon van Jan Groene' winkel te fluiten ; fustineerende, onverkort deeze declaratie , dat de opnoeming der getuigen, ten zynen overltaane, gefchieden moet. Schepenen en Welgeborene Mannen van de Hooge Vierfchaar van S ..., op het een als andere illico gedelibereerd hebbende, verklaaren de gevangene met zyne gedaane prefentatie te kunnen volftaan; ordonneeren, ingevolge van dien , denzelven gevangene , om conform de Crimineele Ordonnantie zyn alibi aanftonds in jttdicio te bewyzen , en den fleer Bailluw zig inmiddels te abfenteeren. Na dat de gevangene , uit krachte van deeze Rechterlyke dispofitie , zyn alibi, ten genoegen van den Rechter, beweezen had , werd hy op HJ5  129 SLEUTEL der ftaande voet provifioneel uit zyne detentie ontfiagen , en in een ordinaris proces ontvangen , en vervolgends , na dat de zaak op voorgaande mondlyke pleidooie by fententie definitif gedecideerd was , kost en fchadeloos van de aük van manflag geabfolveerd.  CRIMINEELE PRACTYiK. 123 § 10. TITULÜS III. casus van een apprehenfie corporeel, verleend op een perfoon, die geprefumeerd wordt het crimen falfi , in verfcheidene inflrnmenten geperpetreerd te hebben. N°. I.) informatie gedaan maaken , en aan de Edele Achtbaare Heeren Schepenen der Stad R.... overgeleverd, om daarop , ten verzoeke van Mr. J. C D..., Vryheer van W..., Raad in de Vroedfcbap, mitsgaders Hoofdofficier derzelve Stad , R. O. gehoord te worden, de perfoon van Mr. F. L. K.... , althans gevangen in cas crimineel, onder het Raadhuis alhier. vraagarticulen. I 1.) Wordt gevraagd den naam,ouderdom, religie, sn qiialiteit van den ge- responsiven. |g De gevangene, atvoorens te antwoorden op de voorfchrevene vraag, verklaart  ï2/j. SLEUTEL der vangene , mitsgaders de plaats alwaar hy geboren , en werkelyk woonachtig is? NB. schepenen ordonneeren den gevangene op de vraagarticulen van den Heere Hoofdofficier R.. O. in fudicit te antwoorden, per verbum credit vel non , onverminderd en onverkort zodanige exceptie , die hy fustineeren zal, ter zaake van diena naderhand in rechten te kunnen allegueren. met alle verfchuldigde fubmisfie, en behoudens de waardigheid van dit refpettabel Collegie van Juftitie , derzelver Jurisdictie te declineeren ; verzoekende , uit krachte van het privilegie, aan een geboren Hollander competeerende , ter zaake van alle crimineele delitlen , /en zynen laste, hoegenaamd, aan den dagelykfchen competenten Rechter te worden qerenvcjeerd , en dat den Heer Hoofdofficier R. O. zal worden gelast deeze zyne 'emeraire a£tie, kost- en rchade-loos illico aftedoen, net interdictie van gelyken 'tooit meer te doen.  CRIMINEELE PRACTYK. ia$ 2.) Wordt van wegen j De gevangene antwoordt , den Officier R. O . de voor- zyn' naam hier ter plaatje gaande vraag gerepeteerd? bekend, zyn ouavdom van daag precies 4 5 jaaren, voor als nog zonder belydenis van een vaste rel'gie , en zyn qualiteit, Profesfor Honorair en Doctor der beide Rechten te zyn , als mede te 'sGraavenhaage gebooren, en te Zalt - Bonnnel in GELDERLAND WO0»- achtig te weezen. 3. ) Of hy gevangene ook Zegt , ten opzichte van getrouwd is, cn met wie? het eerjle, niet beter tt weeten als ja , en ten aanzien van het laatfte , met een braave vrouw. 4. ) Of hy gevangenefe- Zegt zulks geen antwoord dert een geruimen tyd van benodigd te hebben, terwyl jaaren, hier en elders, niet dit refpeclabel Collegie dit gefungeerd heeft gehad als overvloedig bekend is. practifeerend Advocaat ? j.jOfhygevangeneindie De gevangene zegt, dat qualiteit,nietinvroegertyd zulks Jpykers op laag wa< verfcheidene procesfen , ter gezocht is , terwyl hy voor het Collegie van Hee- nooit befchuldigd is geworrenSchepenendeezerStad, [ responsiven. I.) Wordt gevraagd de De gevangene verklaart naam, ouderdom, reli- Sebastiaan den Otter geg»e, beroep, geboorte en Xnaamd, 26 jaaren oudvan  CRIMINEELE" PRACTYK. %$i Woonplaats van den ge- de Luthetfche religie, bèvangene ; alsmede of hy diende van's Landt Gemeene getrouwd dan ongetrouwd middelen alhier, feAarlanis? derveen geboren, hier ter Stede woonachtig, en ongetrouwd te zyn. 2. ) Of by hem gevan- De gevangene zegt ja , gene $ het zy door omgang onder bygevoegde verklaaof door nabuurfcbap, per ring, dezelve Bernardina fooneel of by reputatie be Semel, federt meer dan twee kend is , zekere jonge jaaren tych gekonnen té dochter, genaamd Bernar. hebben. dina Semel, woonachtig binnen deeze Stad ? 3. ) Of hy gevangene , Zegt ja, federt eenige maanden , geene gemeenzaame verkeering met haar gehouden , en haar dikwyls aan . haar huis bezocht had ? 4. ) Of hy gevangene in Zegt neen, maar wel dat deeze zyne bezoeken niet [Bernardina Semel difereneen-en ander-maal gemelde te maaien hem gevangene jonge dochter mondling daartoe , onder zwaare had beloofd van haar te bedreiging , had zoeken te zullen trouwen? perfuadeeren. 5. ) Of hy gevangene Zegt neen, wantdat zulks vervolgends dezelve Ber- niet noodig was, vermits zy nardinaSemel, onder faveur hem zulks menigmaal rryvan mondlinge trouwbe- willig had toegejlann.  14* SLEUTEL der lofte, niet had poogen te verleiden , om met hem vleeschlyke converfatie te houden ? 6. ) Of meergemelde jon- De gevangene refeteeri ge dochter zyne onorden- tig , aangaande het eerfte telyke voorflagen , ten lid deezer vraag, tot zyne dien opzichte aan haar ge- voorige responflven, hy art. daan , niet van de hand 5, en ten tpzichte van het geweezen had , onder laatfte lid , zegt hy , dat hy verklaaring dat zy geene het contrarie uit verfcheidene inclinatie voor zyn gevan- brieven van haar, fchriftlyk gens perfoon gevoelde? kan bewyzen. 7. ; Of hy gevangene De gevangene zulks poftal verder het voornoemde tivelyk ontkennende, zegt, Vrouwsperfoon , op een' hetzelve aantemerken als eene avond dat zy alleen t'huis infaame logen, eneeneopge•was , niet gewelddaadig raapte befchuldiging, waarverkracht had , na haar mede Bernardina Semel een fajetten bal in den hem meermaalen bedreigd mond geflopt te hebben, had, én waarvan hy gevanom haar het fchreeuwen gene, tot reparatie van zyne te beletten. * \eer, bswys verzoekt. *  C RMINEELE PRACTYK. 143 S »7- N°. II.) informatie om, terrequifitie als boven, opgemelde crimineele gevangen , nader gehoord te worden. vraagarticulen. responsiven. 1. ) Of hy gevangene, De gevangene zegt, dat na het pleegen van de vio- nimmer eene verkrachting lente verkrachting aan heeft plaats gehadt en derBernardina Semel, haar halven ook geene bedreiging niet bedreigd had van te m dit geval met eenige mozullen vermoorden , als gelykheid kon plaats hebben» zy eenwoord van dat geval aan iemand verhaalde? 2. ) Zo neen, of hy ge- De gevangene zegt, aat vangene dan nog blyftl'f geen bekentenis of ontpeififteeren by zyne ont \kentenis te pas komt, van kentenis, wegens de vrou-j«»* zaak die nooit gebeurd wenverkrachting aan de-i«,requireerende omtendien zelve jonge dochter ge- opzichte Bernardina Se ■ pleegd; dan of hy gevan- mei te -worden geconfrongene hetzelve bekent, bui teerd. ten alle bedreiging begaan te hebben? 3. ) Of hy gevangene , De gevangene zegt jd , in het eerfte geval, hier- onder verzoek , dat drie of vooren art. 2 vermeld, vier brieven, door Bernarzyn onfchuld dienaan- dim Semel eigenhandig aan  t44 SLÊÜTËL der gaande zoude kunnen hem ge/chreeven , en in eer, bewyzen, door eigenhan. lesfenaar in zyn kamer bedige brieven van Bernar /koten zynde, van daar modina Semel ontvangen, in gen worden afgehaald, eh gevolge van het geen hy vervolgends tot zyne decharge by zyne responfiveöpö?^. aan den Rechter vertoond. 6, by de voorige informatie heeft gerespondeerd gehad? NB Na dat die brieven , waai van in deeze tweede informatie ment ie wordt gemaakt, afgehaald endoorden Rechter geëxamineerd Waren , werd de gevangene nog vier maaien op vraagarticulen, wegens die geëxcogiteerde misdaad , door een Heer Officier, in loco fuccesjiveiyk gehoord , by alle welken hy volftandig by de ontkentenis gebleeveh zynde , daarop by auclhorifatie van Heeren Schepenen , ter gelegenheid van de zevende informatie^ Werd belegd een confrontatie tusfehen den gevangene en meergemelde Bernardina Semel, welke laatfte overtuigd zynde van hem valschlyk, ter zaake van de pretenfe v> omvenvirkracbling aangeklaagd en befchuldigd te heb' ben, criminaliter in rechten betrokken, geincarcereerdy en naderhand by fententie van Schepenen, voor 25 jaaren uit de Stad gebannen werd, na dat alvoorens de gevari. gene van de crimineele atlie geabfoheerd, alsmede kost -• en fchade -loos gerelaxeerd was geworden.  CRIMINEELE PRACTYK. 145 S 18. TITÜLÜS VI. casus van verfcheidene importante diefflallen , door een b,nde Sleutelmaakers, in onbewoonde huizen gepleegd, en waarvan de fchuld, onaangezien de ontkentenis, zig by de derde informatie klaar ontdekt. N°. I.) informatie gedaan maaken , en t™:ït^m2 aan den Edelen Achthaaren Gerechdeeze yhr geyan- te der Stad B.... overgeleverd om genen ieder apart , ' werden verhoord en daarop , ten overftaan van denzel- 7ehterrfun'ona7r ven Gerechte, en ter requifitie van de zelfde vraagar- Mr. Davtd P.... , Raad en Oud- hendeerd"zyn ge- Lurgemeefter , mitsgaders Hoofd- veest, omdat de in- rr. ■ , formatie,, un hun. officier derzelver Stad , R. O. getSISSg&tt. hoord te worden, de perfoonen van J*»,Pieter, Dirk en Willemenhadden, eensiuidcn- genen in cas crimineel alhier, de waren. vraagarticulen- r responsiven. 1.) Wordt gevraagd de De gevangenen zeggen naamen der gevangenen? Jan, Pieter, Dirk en Willem genjamd te zyn. K  146" SLEUTEL der 2. ) Wordt nader ge-. De twee eerst opgenoemde vraagd of zy geene alias gevangenen zeggen daarvan naam hebben gevoerd, of niets te weeten, en de beide nog onder denzelven be- laatflen dat zy wel bynaakend zyn ? men gedraagen hebben, dit hun vergeeten zyn. 3. ) Derzelver ouder- Zeggen refpecïivelyk, 52, dom? 60, 24, en 30 jaaren oud te zyn. 4. ) Derzelver religie? Hebben geantwoord ieder een afzonderlyke religie, in deeze responfiven opgegeeven, toegedaan te zyn. 5. ) In wat Land gebo- De twee eerjlegevangenen rei1^ zeggen in Duitschland , en de beide laatjlen /«Engeland geboren te zyn. 6. ) Wat zy gevangenen Antwoorden eenpaarig , van hunne profesfie of be- dat hunne kostwinning bejlaat roep zyn ? \n Kegotie of koophandel te dryven. 7-) Of zy gevangenen De eerst-en laatst-genoemgetrouwd dan ongetrouwd de gevangenen verklaar en ge ■ 2vn ^ trouwd te zyn , en de beide anderen nog ongetrouwd te weezen.. 8.) Met wat intentie De gevangenen gedraagen zy gevangenen hier te zig eenpaarig tot hun antLande gekomen zyn? \woord gegeeven op art. 6%  CRIMINEELE PRA-CTYIL 147 0.) Hoe lange zy hier Zeggen ongeveer 15 of ter Stede gewoond heb- 16 maanden. ben gehad? 10. ) Of zy gevangenen De gevangenen zeggen elkander lang gekonnen federt 2 of 3 jaaren, zo te hebben ? London , Frankfort, alt te Hamburg , in de loge* ment en, waarin zy gelogeerd waren, met den anderen kennis hebben gemaakt. 11, ) Hoedanige betrek De gevangenen zeggen kingen zy gevangenen tot dat federt den tyd dat zy\ elkanders perfoonen heb kennis aan elkander gekree* ben ? gen hadden, zy in compag- niefchap dagelyks negotié hebben gedreeven ingemaak* te jüweelen , goudene hora* logien, en meer andere gotv deren. ia.) Of zy gevangenen, Zeggen ja, en dat zulki geduurende hun verblyf verfcheideene maaien in het binnen deeze Stad, geen Engelfche Kofyhuis alhiet negotie met eenige Bur gefchied it. gers, ofinwooners aldaar gedreeven hebben? K a  148 SLEUTEL der $ 19* N°. II.) informatie om daarop, andermaal, ter requifitie van den Heere Hoofdofficier R. O. gehoord te worden, de vier bovengenoemde perfoonen, gevangenen in cas crimineel. vraagarticulen. j RESPONSÏVEN. I.) Of zy gevangenen, De gevangenen ontkennen in het algemeen, of één allemaal die kunst te vervan huninhetbyzonder, /laan, of ooit Jleutels te heb de kunst verdaan van fleu- ben gemaakt. tels te maaken? fl.) Zo neen , op wat De drie eerstgenoemde wyze zy gevangenen dan gevangenen verklaar en daar des nachts , of by den van niets te weeten; maar avond, in fommige ledige de laatstgemeld; gevangene , huizen, waarvan de be- Willem, zegt, dat zy eenwooners abfent waren , maal op een" avond, in een ingefloopen zyn ? onbewoond huis dat zy half open vonden flaan, zyn in. gegaan, en aldaar twee / flesfchen wyn uit den kelder hebben gehaald , en zamen uitgedronken. 3.) Of zy gevangenen De drie eerstgemelde gedoor middel van gefabri- vangenen zeggen het een als  CRIMINEELE PRACTYK. 149 ceerde fleutels, op onder- ander eene volflrekte on* fcheidene tyden, by avond waarheid te zyn , doch de of nacht, niet zyn geko- laatstgenoemde gevangene, men in de huizen van Willem, confesfeert in den Factoor S...., van judicio , de voorverhaaldc Mevrouwe de Wed. H..., diefflallen met zyne makkers en van den Koopman op die wyze geperpetreerd t» R...., alle {taande bin hebben; prefenteerende, o«nen deeze Stad, en daar- der verzoek van gratie,twee uit goederen van impor-te dat om naar recht te procedeer L3  166 SLEUTEL der ren, tot apprehenfie en aantasringe van eenigeu „ perfoon , van noode wordt te obferveeren, ende onderhouden eenen van drie weegen: te wceten, «, dat iemand in tegenwoordigen fyte ende misdaad „ bevonden zy, of by decrete van den Juge of Rephter na informatie op 't fyt genomen ende ., gehouden , of dat iemand hem formeele partye „ maake, navolgende de dispofitie van den gefchre- ven rechte , (lellende 't zelve tot arbiterfchepe ,, van den Juge, na de circumftantien, teekenen of „ indiciën , die hy zal mogen hebben, zonder te „ gedoogen , of toetelaaten , dat iemand eenige calumnie gebruike." Mr. simon van leeuwen, merkt hierop het volgende , in notis, aan In tegenwoordigen feyt ofte misdaad bevonden ofby decrete ; hetzelve word met gelyke woorden bevoolen by de voorgaande ordonnantie , art. 50 , waarop breeder van deeze zaaken werd anngeteekent. Ende werd hetzelve voor een oud ende altyd geobferveert Landrecht van Holland betuigd, by hu go be groot, in zyne Verantwoording van de wetlyke Regeering , cap. 13, met deeze woorden; Het is kenlyk dat, na de oude en altyd geobferveerde Rechten van Holland, niemand om zaake van misdaad mag wsrden gegyzeld ofte gevangen , zonder precedente inf 'ormatien, ttn ware iemand weid bevonden op de heete daad , ofte dat eenige partye over hem aan de Jujlitie klaagde. Zie mede de aantekeningen op de 4 Coftuyme van Rhynland-, alwaar het verfijnd van deeze woorden $.1 nader word uitgelegd, en broeder word verhaald\ en<  CRIMINEELE PRACTYK. 167 de aangewezen hoe de Bailluwen mogenprocedeeren tot vangems, aantastinge, ende verder vervolg der misdaaden. Art. 3. Apprehenfie op de verfie daad. „ Beveelende , dat men verfcher daad van de „ crimen , ende terftond op of na 't fyt gebeurd zynde, alle delinquanten geapprehendeert ende „ aangetast zullen worden, indien'tdoenlykwerd, „ zonder te verbyden eenig decreet, of ordonnan,, tie , van de Juge of Rechter , om dezelve van „ (tonden aau te (lellen en leveren in handen van de competente Jugen of Rechters-" Art. 4. Apprehenfie door bevel van den Rechter. Ende by gebreeke van de voorzyde apprehenfie ,, beveelen wy dat de Jugen of Rechters denwel,, ken die kennisfe daarvan toebehoort, ('t zy ter ,, klagte van de Officiers doleantie of bekrooninge „ van partye of van bun Officie wegen,) neerfte„ lyken doen onderzoeken, ende hen informeeren „ op de toekomde en de waarheid van den feyte: „ ende zo verre daarvan genoegzaamlyk blyke , immers by halve preuve, vehemente of probabe- L 4  168 SLEUTEL der ,, foneele apprehenfie ende vangen, of van adjour„ nemeiit perfoneel, na de qualiteit van de de„ liften en de misdaaden of van de perfoonen, ende „ na dat die materie gedisponeert zal weezen, op ,, de poenen in onze voorzyde Ordonnantie ver,, meld." —. Gemelde Mr. simon vak eeeu- w r n zegt verdér, in notts H Geene in deeze twee aiticulen werd geordonneerd \ komt overeen ende is getrokken uit het 30 ende 50 aft. van de voorgaande or. donnantie, op dewelke in 't lange van deeze matei ie werd verhandeld. Zie mede Farinae prax. Crimineel, toni. 1. auast.ii per tot et ihid. D. D. Art. 5. Annotatie van goederen. „ Zo wanneer." enz. NB. Dit articul , makende de confiscatie van goederen, is althans van geen applicatie meer, nademnal hetzelve, volgends de placaren van den jaare 1732 en 1735, in den Lande \mHodand, Zeeland en Westvriesland, is afgefchaft. Art. 6. Notificatie van gedaane apprehenfie, binnen 24 uur en te doen. ,, Nadien de misdaadige of delinquant gevangen zal weezen, zal dezelve promptelyk, en binnen ,, vier-en-twintig uuren, van zynder aantastingen  CRIMINEELE PRACTYK. 169 „ of detentie, (indien 't doenlyk is, en dat daarin „ geen wettig, beletzel of empechement en zy, „ ende in gevalle van zulken letzel, binnen drie dagen ten alderlangften,) by de Juge ofte Rectoters behoorelyken ondervraagd worden, gevan3, gen zynde, ende op den eed dien by gehouden wordt „ te doene van de waarheid te zeggen , op de be„ lastingen ende accufatiën tegens hem refulteeren„ de, mitsgaders op 't geene dat hy zal willen zeg,> gen tot zynder juftificatie, ende óntlastinge zonder „ middelertydteonderlaaten, hem op 'tzelvefeyt te „ informeeren ende onderzoeken. — Dezelve van l e e u wE n remarqueert wyders op dit fubjeét — Als i.) Om dat de gevangenis ongemaklyk ende vervaar lyk is , ende voor een gedeelte van de ftraf 'word getekend', indien , dezelve lang duurt: 2)0/ iemand, gevangen zynde, ende op de artykelen gehoord wordende, f zynen lasten , gehouden is met E.-de te verklaaren, dat hy de waarheid zal zeggen, op het geene dat hem zal werden afgevraagd; is bedenklyk. , welken aangaande hetzelve , volgends den grond van het recht , ongeoorlooft is , om dat zelfs in civile zaaken 'niemand in zyn eigen zaaken 't zynen lasten behoeft te tuigen. Maar den eysfcher zyn geèyschte moet bewyzen, of werd den gedaagde van den eysch ontftaagen3zo veel te meer in crimineele en lyfftroffeiyke zaaken , daarin niemand zig en zoude ontzien met een afgedwongen eed de lichamelyke ftraf te ontgaan, zonderling zoo wanneer dezelve capitaal en doodelyk is; zo verre dat ook by veele 't zelve onftrafbaar werd gehouden, om dat al het geene iemand doet om de doodftraf te ontL5  17® SLEUTEL der. gaan , volgens de natuurlyke wet geoorlooft is. NB. Waarom apparentelyk , zo wel bi lyfftraflyke, als in doodftraflyke deliften , het juramentum purgatorium , of de eed van zuivering, gelyk ook het juramentum fuppletorium , dat is de eed by gebrek van volkomen bewys % hier te Lande ten eenenmaale in onbruik geraakt is. Art. 7. In crimineele zaaken hoedanig te procedeeren. „ Dat in crimineele zaaken ende materiën gepro,, cedeerd zal worden van officie wegen , om de opregte waarheid van de feyten te onderzoeken: „ ende dat ordinaaiiyken, ende extraordinaarlyken „ by korte dagen ende 'intervalle van tyden." Art. 8. Examinatie van den gevangen. ,, Welker examinatie gedaan zal worden in pre,, fentie van den voorzyde Juge of Rechter ende „ van den Griffier of Secretaris , die 't zelve by ,, gefchrifte (lellen zal: Eerllclyken die interroga- toriSn al in 't lange , ende die antwoorden van „ den gevangen , zo 't hem by den Juge of Rech„ ter gcpro'uincieert zonder teroyeeren, of deur s, te Haan 't geene dat 'er eens gezegd zal zyn:  CRIMINEELE PRACTYK. 171 9, maar zal die correcrien, addhien, ende verande„ ringen, als in 't lange opfehryven, houdende in s, 't einde van de antwoorde, notitie van de woor„ den die by hem toegevoegd, gecorrigeerd , ende veranderd geweest zullen zyn om naderhand aanfchouwende regard daarop genomen te worden." Hierop maakt Mr. simon van leeuwen dee,, ze twee aanmerkingen in notis: 1.) De examinatitn werden gemeenlyk gedaan by den Officier van officie wegen , dat is zonder befchuldigdepartye , in tegenwoordigheid van de Rechters of eenige uit den haare daar toe gefield, geadfifteerd ende geholpen by den Griffier ende Secretaris, die deperne voert; ik zeg van officie wegen om dat volgends confiuymen van deeze en andere Landen , in alle deliSlen ende lyffiraflyke misdaaden contra jus civile romanum , de befichuldigers niet zo zeer voor partye, als voor getuigen werden aangenomen, in 't geen daarin zy naar r egt en geloof'kunnen hebben: a.) Maar hoedanig en in wat forme zodanige examinatie moet gefchieden ,is de zaake veel aangelegen, daartoe vereyscht werd , dat den Officier zyne articulen voorbedachtelyk irfielle daarop hy den gevangen wil ondervragen , eerst generalyken , waar dat hy op die tyd geweest is, mét wie dat hy geweest is, wat hy daar gedaan heeft, hoe lang hy daar geweest is, waar hy van daan kwam, waar hy naar toe ging, wie daar meer by ende omtrent waren, ende dier gelyke: zo dat het feyt uit de antwoorde van den gevangen zelf kan werden nagevorst , ende agterhaald, ende dan voorts ingevolge van de informati'én l' zynen lasten leggende, zonder van het fep  J72 SLEUTEL der felfs eerst te beginnen , op dat hem geen oorzaak werde gegeven op zyn ontkentenis te blyven ftaan. Art. q. Notulen. ,, Den Rechter zal insgelyks toezigt nemen op ,, de conftantie of ftandvastigheid , vacillatie of „ wankelbaarheid van den gevangen, daarvan hy „ notitie zal doen houden na de voorzyde antwoor„ den en responfien." —- Daarop by den Rechter (zegt Mr. sim on van leeuwen,) voor nament, lyk flaat te letten , hoe dat hem den gevangen ende befchuldigde op bet ondervragen houd, of hy verandert van gelaat , of hy het een tegen het ander antwoord ende ontkent, het geen dat genoeg beweezen word, ofte diergelyke daaruit geen kleine vermoedensbiyken getrokken kunnen worden, om daar door tot het pynigen te komen. Art. 10. Leclure aan den gevangen. „ De examinatie volbragt zynde, zal den Rech„ ter of in zyne jegenwoordigheid de Griffier of „ Secretaris , den gevangen terflond daarvan lec„ ture doen , op dat hy al 't zelve wel verfta ende o overmerke. Ende indien by daar yet byvoegen»  CRIMINEELE PRACTYK.' i-j „ afdoen , of veranderen wil , zal de voorzyde „ Griffier of Secretaris 't zelve opfchryven, zonder „ iet te royeeren of deur te Haan , van 't geene datter eens gefchreeven zal zyn zoo voorzyd is." Art. ii. Ondertekening van den gevangen. 't Zelfde gedaan zynde', zal de gevangen de ,, voorzyde confesfie of belydenisfe , denegatie of ,, locheninge onderteekenen , of zyn merk daar op ,, (lellen. Ende indien hy niet fchryven nog merk„ (lellen en kan , zal de voorzyde Rechter, of ,, iemand anders, voor hem onderteekenen." Hierop commentarieert simon van leeuwen, het volgende —— Alhoewel volgens conftuyme deezer Landen alle aften voor twee uit den Gerechte verleden , hy dezelve ofte hunnen Griffier doen teykenen , volkomen geloof hebben, zonder ondertykening van de verlyders zelfs, zo werd nogthans in het hooren en examineeren niet alleen van misdadige, maar ook van getuigen, zo wel in civile als crimineele zaaken gebruikt, dat men die geene dewelke geëxamineert of gehoord werden, mede doet tykenen volgends het i±o art. van de Inftruélie van den Hove van Holland.  174 SLEUTEL dék Art. 12. Notulen van 't zelve ende persifleer en, „ Ook zullen de Jugen , Rechters, Griffier üf 5, Secretaris , by notitie onderteekenen , dat de ,, voorzyde antwoord den gevangen voorgeleezen „ is geweest , en dat hy by dezelve geperfilteert heeft , zonder daarinne eenige zaake te willen hebben toevoegen of afdoen : op peene van boe„ te en amende voor den Rechter ende Griffier of Secretaris , die 't geene des vootzyd is gecom„ mitteerd ende onderlaten zullen hebben." Art. 13. Hooren op artikelen ende confrontatie. Dat zo wanneer daarinne van officie wegen „ geprocedeert zal worden, zullen alle gevangenen, s, geaccufeertof befchuldigd van crimen endemisdaa„ den mondelinge antwoorden,op de interrogatiën ende ondervraagen die hen gedaan zullen worden, „ ende dat by ordene , ende fimpelyken met ja of neen: daar by voegende die defenfiën en ontlas* ,, tingen die zy zullen willen proponeeren , indien zy eenige zeggen. Ende zo verre daar veel ge-„ vangenen waren, zal elk apart, verfchydenlykcn „ ende in 't byzonder geëxamineert werden. Ende  CRIMINEELE PRACTYK. 175. „ indien confrontatie aldaar van noodc ware om de waarheid des te beter te onderzoeken, zal dezelve gedaan worden." —— Confrontatie, (zegt van leeuwen,) is als dc befchuldigde in tegenwoordigheid van den befchuldiger gebragt werd, ende hy tegen de omjiandige overtuiging van denzelven werd gehoord en nader ondervraagd, om a/zo te beter tot de bekentenis van de waarheid te komen, tiet welk ook in gemeene zaaken, tusfchen getuigen dewelke tegens eikanderen getuigd hebben, gebruiklyk is, A>t. 14. Zonder Advocaat of Procureur. „ Ende zullen dezelve niet geadmitteert worden, ,, om by voorfpraake of taaimans te fpreeken, nog „ te dienen van fchrifturen , ten ware dat om ze„ kere merklyke confideratie aanfchouw nemende „ op de zaaken ende materie , die Jugen of Rech,, ters , bevonden zulks behooren te gefchieden: ,, aboleerende ende te niete doende alle ufantiën, „ conftuyrnen of manieren van doen ter contraire „ in wat vlekken of plaatfen dat het zy, zo 't „ zelve den weg ende middel van de expeditie „ van Juftitie grootlyks belet ende bekommert, „ ende veele cavillatiën daar uit ryfen en fprui„ ten." —— Mr. simon v an leeuwen maakt hierover in notis de volgende annotatie : te  1;S SLEUTEL dér toeeten zo den Officier extraordinarie ende op de bekentenis van, den gevangen procedeert, het welk hy in xwaarwigtige zaaken amptshalven fchuldig is te doen, zo verre hy daartoe kan komen. Maar in zaaken daar geen lichamelyke zwaare ftraf toe en ftaat, of daat de bewyzen zo klaar niet en zyn, werd de gevangen ligtelyk onder cautie uit de gevangenis ontftagen , ende voort toegelaaten zyne zaak by gemeene wegen door een Procureur te mogen doen bedienen. Art. iS. Exceptie. „ Ende indien de gevangen 't feyt ontloochentof „ dat hy eenige exceptie proponeert, zal dient„ halven gedaan worden, zo hier na volgd." Art. 19. Hoedanig te proponeeren. „ Te weten, dat zo verre de voorfz. gevangen of gedaagde allegeerde eenige exceptie declina„ toire of dilatoire , men zal hem reguleeren, na „ uitwyzen van onze voorzyde ordonnantie, ende „ dat van ftonden aan, op dat by dien middel, „ die kennisle of correétie ende ftraf van den 9, misdaad, niet belet en worde."  CRIMINEELE PRACTYK. 177 Art. 20. . Defenfie ende alibi. ,, Dat indien hy die lasten , hem opgelegd , ontloochent , of allegeert, eenige defenfie pro,, poneerende, zynen alibi, defenfie van zynen lyve oft andere peremptoire exceptiën, zal promptly „ ken ende op den (taande voet nomineeren die getuigen , daar meede hy hem zal willen be,, helpen , om die gehoord ende geëxamineerd te ,, worden." van leeuwen, in notis, zegt onder meer andere obfervatiën over dit articul. —• Eet kragtigfie tegenbewys van een befchuldigde is dat hy weet aantewyzen dat hy op diezelve tyd, dat het fyt ge. zegt werd begaan te zyn, op een ander plaats is geweest. Art. si. Recodement ende confrontatie van getuigen. ,, Ende zal reciproce die Juge of Rechter van „ officie wegen of ter begeerte van den Officier, oft „ van partye (indien 't nood zy) breederinformatie „ nemen van de voorzyde belastingen , recoleeren „ die getuigen preparatoirlyk gehoord , ende dat „ partye prefent ende jegenwoordig, ofte zal im„ mers dezelve infinuatie en notificatie , gedaan M  I78 SLEUTEL der worden van de naamen der getuigen die tegens hem gepreduceert zullen zyn: ende zal ook con,, frontatie van dien gedaan worden, indien'tnood zy , om die enqueste judicieelè volkomelyken te „ inftrueeren : welk recolement, in zaake daar lyf„ ftraf aankleeft , de voorzyde gevangene niet en zal mogen renuncieeren." Waarop de meergemelde simon van leeuwen in notis aanmerkt: Dat dit zo wel plaats heeft aan de eene zyde tot hefchuldiging , als aan de andere zyde tot ontlastiging. van den befchuldigde. % 27. Ondertusfchen is 't tot dienst en behulp van de militaire rechtspleeging in cas crimineel , immers tot gerief van militaire perfoonen , die zig in "t geval bevinden van eene nadeelige condemnatie , gevveezen by den fubalternen Krygsraade, aan den Hoogen Krygsraad der vereenigde Nederlanden , (welke, hoe zeer federt eenige jaaren gemortificeerd, by de herftelling van de oude Conftitutie, apparentelyfc weder ingevoerd zal worden,) te moeten appelleeren , onzes bedunkens, 0 verwaardig hier intevoegen het Appel -Reglement , by wyleu den erfstadhouder Prins willem den IV, glor. ged., op den 28 Augustus 1750 vastgefteld , en waartoe wy op dien tyd grootlyks gecontribueerd,of tenminften door het prcf«nteeren van een request aan den voormelden Hoogen Krygsraade gelegenheid gegeeven heb-  CRIMINEELE PRACTYK. 179 ben, dat hetzelve in de wereld geraakt, en tot een vaste voet in militaire zaaken geïntroduceerd geworden is ; zynde het voorn. Reglement van den volgenden inhoud: wy willem carel hendrik friso, by der gratie Gods, Prince van Orange en Nasfau; Erffladbouder , Capitein- Generaal en Admiraal der vereenigdS Nederlanden, enz. enz. enz. Doen te weten , dat aan ons door den Hoogen K>ygsraad der vereenigbe Nederlanden' vertoont zynde , dat tot nu toe alle crimineele vonnisten , by fubalteme Krygsraaden gewezen , aan ons ter approbatie waren gezonden, en dat bedenkinge was ontflaan of door onze approbatie , aan die geene, die zig met zodanig een vonnis bezwaard vond, benomen was het regt van provocatie aan den voornoemden Hoogen Kfygsraad; Wy goedgevonden hebben, by deezen voor het toekomende te verklaar en, dat alk vonnisfen ,waarby alleen op de confesfie is regt gedaan, aanfto ,ds aan ons ter approbatie zullen worden gezonden, zonder dat de gecondemneerdens in eeni<$erly matiiere daarvan zullen kunnen appelkcren. Dat M a  i8o SLEUTEL der voort ten aanzien van zulke vonnis fen , waar hy gedeeltlyk op de confefie en gedeeltlyk op getuigen of andere bewyzen zal wezen regt gedaan, de condemnatïe by zodanige vonnisfen gedeccmeert, immediaat na bet refumeeren en arrefteeren derzelve door twee Commis/arisfen van den Krygsraad ,geadji fleert met den Auditeur Militair , of met die geene die dier gelyke funclie waarneemt,aan den gecoiukmneerden zal werden gecommuniceerd, en aan denzelven toegeftaan den tyd van drie da* gen, om te overleggen of hy stal willen appelleer en dan niet; ten welken einde ook aan den gecondemneerden , in gevalle hy buiten acces heeft gezeten , zal werden gegeven vry acces van die geene die hy zal vermeenen nodig te hebben, om daar over met dezelve te fpreeken. Dat de gecondemneer de zig bepaald hebbende, zal verzoeken dezelve Commisfarisfen , geadfijteerd als boven, aan wie de gecondemneerde zig duidelyk zal explicee ren of hy wil appelleeren dan niet. Dat de gecondemneerde zig binnen den voorf&hr even tyd van drie dagen geè'xpliceert hebbende aan het gewysde te zullen acquifeeren , ofwel den zeiven tyd heb lende laten verlopen , zonder zig geè'xpliceert te hebben,het origlneele vonnis aanftonds aan ons ter approbatie zal wot den gezonden, zullen de voornoemde Commisfarisfen gehouden zyn om by het commun}-  CRIMINEELE PRACTYK. i8t teer en der cnndemnatie den gecondemneerden hiervan duidelyk tot zyne narigtinge te informeer en. Dat de gecondem'ieerde, dcclareerende dit hy van intentie is te appelleeren, gemelde Commisfarisfen , gcadfifïet rd als boven . daarvan aarftonds rappnrt zullen doen aan den vollen Krygsraad, wanneer het vonnis n'ct aan ons ter approbatie gezonden, maar in den vollen Krygsraad, en prefentie van den gecondemneerden zal werden gepronuncieert, en de geemdemneerde de interjectie van liet appel aan den voornoemden V\ o^qo K ygsraad der verre n r g D r nederlanben met bekoor lyke modestie zal moeten doen, het welk terftond zal werÓen aangetekend. Dat aanflonds na het pronon • tieeren van het vonnis, eene copie aathenticq daar van aan den geconth mneerden ten zynen kosten zal worden gegeven . en wyders ds gecondem» neerde voor Commisfarisfen van den Krygsraad, en den Auditeur Milüair, of die dergelykefunblie waarneemt , zal pasfeeren een procuratie op zodanigen Procureur, voor den Ho'gen Krygsraad d&r vereenigde Nederlanden postulerende, als hy tot het vervolgen ven zyn appel zal willen emplojeeren , aan wien den gecondemneerden gehouden zal zyn de voorfchreeve procuratie met de copie autbenticq van het vonnis en de nod'u ge inflrutlie ten fpoedigflen over te zenden; Gelyk M 3,  i8a SLEUTEL der meede den Krygsraad immediaat na de interjectie van het appel, copie authenticq van het vonnis nevens de origineele [lukken van het proces zal zenden aan den Hoogen Krygsraad der vëreenigde Nederlanden : Dat de gecondemneerde binnen de tyd van dertig dagen het Mandement van Appel aan den Auditeur Militair , of aan den geenen die der gelyke functie waarneemt, zal moeten doen exploiileeren, va elk geëxploiteerde Mandement den Auditeur Militair , of die dergeljke functie waarneemt, by misfive zal zenden aan den Hoogen Krygsraad, en daar by verzoeken dat de Fiscaal van de Generaliteit mag werden gequa. li fe eert, om voor hem in die zaaken het regt van de Hooge Overheid waar te nemen ; dog den voorfchreven tyd geëxpireerd zynde , zonder datinmiddels het Mandement van Appel aan den Auditeur Militair , of aan den geene dte dergelyke futtlie waarneemt, zal wezen geëxploiteerd, zal de gecondemneerde vervallen zyn van het regt van provocatie , en het origineele vonnis aan ons ter approbatie gezonden worden, ten ware nochtans de gecondemneerde zig ter: behoorlyher tyd aan den Hoogen Krygsraad der vereenigde n ed k r l a n d v. n by t Yqueste badde geaddresfeerd, e-\ by denxelven Hoogen Krygsraad op bet verzoek «aar by gedaan', cm redenen niet cta-ftondswierdc  CRIMINEELE PRACTYK. 183 gedisponeerd, als wanneer daarvan aan dm Auditeur Militair, of aan de geene die dergelyke funclie waarneemt, kennisfe zal moeten gegeven worden. En zal deeze gezonden worden aan den Hoogen Krygsraad der vëreenigde Nederlanden den Fiscaal van de Generaliteic, mitsgaders aan den Auditeur Militair , en aan die geenen die dergelyke funbliën waarnemen, cm bun daarna te reguleeren. Gegeven in 's Gravenbage onder onze Handtekening en Furflelyk Zegel, den 28 Augufïy 1750. (was getekend) PRINCB D'ORANGE EN NASSAIV (onder ftond) (L. S.) Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid, (geamtrafigneerd) .!:,•!§ imv/; abn^Iov , ■»«•'■-. v <•',»'«> u': j. de BACK. .nba-j todsiuxjAibni r^s W^v^iv-""1. .■ ta V.««r(( obncl .nav!95ii*»h n.:v «vsrv>«4^i\ •>••<•■•■-, *4> ■ * ->»il»b ijncijdl ... »t$oa ai»n»savj j ..:»h|ti ja;* n i.n9abr!9r!3iqqr,3j5 t slnvb^v; ••• ;«i?it»g M 4  1*4 SLEUTEL der - D S 98, In het ftuk van de crimineele Rechtspleging , rakende de competentie of incomptentie van den Rechter , is nog byzonder refleftabel het Placaat van hunne ed. gr. mog. de Staaten van Holland tri Westvriesland, van dato 3 Oétober 1656, houdende in fubftantie het volgende: „ Is verdaan dat ,, geene van de onderdaanen of ingezetenen van „ den Lande van Holland ende Westvriesland, ook die geene die in dienst ende eed van de generaa,. Ie Regeeringe van de Unie geëmploieert zyn ge„ vreest, of geëmploieert werden , binnen den Lan„ de van Holland ende Westvriesland, in eenige van ,, de Prcvintiën van de Generaliteit, of onder het ,, diftriét van de generaale Regeering, of daar bui„ ten, en binnen den Lande komende, het zy om „ haar verhandelde aan de Generaliteit rapport te „ doen , ter zaake van delicten, alhoewel in den „ voorfz, dienst of in 't ftuk van haar officie be„ gaan, alleen in rechten aanfpreeklyk en ftraf baar „ zullen zyn voor haaren competenten Rechter." Als mede het Placaat van h u n n e ed. gr. mog. in dato 15 September 1677 > volgends welke gefta. tueerd, is ,, Dat het in den Lande van Hol- „ land ende Westvriesland een indisputabel recht ,, is , dat geene ingezetenen van denzelven Lande niet fugitief wezende nogte in flagranti deliéto „ geattrapeert werdende , geapprehendeerd ofte  CRIMINEELE PRACTYK. i3S „ in rechte gefield mogen werden, anders dan door „ den Officier , ende voor den Rechter , beide in „ haar regard ordinaris , dagelyks en competent „ zynde." En fpecteert vervolgends aangaande de bevoegdheid of onbevoegdheid om in cas crimineel te provoceeren van eene fententie, waarby de delinquant ter eerder inlhintie gefuccombeerd heeft, nog de volgende confideratie van aangelegenheid: dat onaangezien het naar rechten in crimineele zaaken decifoi'r en buiten alle bedenking is , dat iemand in een ordinaris crimineel proces direftejyk betrokken , of na in een extraordinaris crimineel proces op vraagarticulen gehoord te zyn , daarin door den competenten Rechter ontvangen weezende,en dus niet op de confesfie , maar fimpel op attedatien en bewysftukken gecondemneerd is , van zodanig vonnis waarmede hy zig bezwaard vindt , buiten alle tegenfpraak appelleeren kan, zó is evenwel by Placaat of Edicï van de staaten van holland en westvriesland, op den i7juny t/iS^gearrefteerd, en als een permanente wet, die federt onverbreekelyk in de Crimineele Praclyk onderhouden wordt, verdaan Dat alle dieven , landloo- „ pers, vagebonden en ftraatféhenders , die over „ delicten van dieveryen of geweldenaryen eens „ publiecquelyk zullen zyn geftraft aan den lyve, „ en naderhand weder aan het pleegen van hetzel»» ve foort van misdaaden zullen worden bevonden „ fchuldig te zyn, en daarover terecht gefteldzulM 5  186 SLEUTEL der „ len weezen , van het decrement der ftraffe voor; „ de tweede maal te ftatueeren, niet zullen vermo- gen te provoceeren nog te appelleeren aan eenige „ hooger Rechter, die anders tot het verleenen van „ appèl zoude mogen bevoegd zyn, fchoon tegen „ zodanige booswichten op atteftatiën, bewysft.uk- ken en getuigen , in een ordinaris proces , eri' „ zulks buiten en zonder confesfie zouden mogen ss zyn gefententieert."  CRIMINEELE PRACTYK. 187 Qj B9 I3M*fra»0) BttCOtbd :;vi:n3^ aiSJ.ÖKjp , - V Y F D E II O O F D S T U K. Over de diflinclie en het onderfcheid iusfchen eene uitdrukkelyke, of ftilzwygen.de , judicieele, of extra - judicieele cosr s s s 1 e van een' delinquant , in cas crimineel; mitsgaders in hoe verre daarop extraordinaris recht kan worden gedaan. § 1. A Ivoorens over te gaan tot de formulieren van pleidooien , aavertisfementen en meer andere fchiiftuuren van rechten, fpecteerende tot de-Crithinee'le Pratiyk, in het generaal , zullen wy hier eeist eene volledige definitie of vetklaaring geeven, van het geen onder het zo veel beduidende woord confesfie behoort : dat is te zeggen, het aanmorkdyk onderfcheid dat zig opdoet, tusfehen een uitdruk' kelyke t en ftifcivygende bekentenis*, die in judtcios.ii■ daan wordt ; aks mede wat de Rechters, Officieren van de Crimineele Juftitie , en de Praétizyns •onder de benaamingen van judicieele en extra -judicieele confesfu, ten opzichte van crimineele deliu-  i88 SLEUTEL der. quanten eigenlyk behooren te verftaan : en in de laatfte plaats, hoedanige wiskunftige gevolgen uit zodanig een ryp onderzoek van zaaken , ten refpecte van de behandeling van allerleie extraordinaris crimineele proceduuren getrokken kunnen worden, het geen vervolgends tot beter informatie en meer inftruftie van jonge Rechtsoefenaar^n , aan welken de benoodigde ondervinding in deeze zwaarvvigtige tak van de Crimineele Practyk nog mogt ontbreken , met verfcheidene notabele voorbeelden voor fommige Collegiën van Juftitie, en fubalterne Rechtbanken , van tyd tot tyd voorgevallen , verificatoir ftaat te worden opgehelderd. § * Volgends de algemeene interpretatie die de Hooggeleerde en Rechtskundige Pro/esfor voet , van de confeifie in crimineele zaaken gedaan heeft gehad , is zulks een uitfpraak tegen , of veroordecling van zig zeiven , alzo een geconfesfeerde, of confesfie gedaan hebbende delinquant, als een veroordeelde naar rechten wordt gehouden , die in zeker opzicht door zyn eigen vonnis is gecondemneerd , als zynde daarom uitgevonden, op dat de waarheid, zonder veele omwegen ontdekt zoude worden, en dezelve door eigene bekentenis gereveleerd weezende, de Rechter , op fundament van dien , conform de wetten zoude kunnen fententi«eren,: by dit geraifonneerde voegt gemelde Boog-  CRIMINEELE PRACTYK. 189 /rtw/if voet nog deeze twee volgende aanmerkingen: als I.) De confkssie is of openlyk en expres , of tticite en ftilzwygen de , welke uitdedaad zelve wordt opgemaakt ; als by voorbeeld , uit de tranfaüie over een privaat delict , fomtyds ook wel Uit iemands ftilzwygen alleen, zo dikwyls als zulk een misdadiger zwygt, die verpligt was te antwoorden op het voorfchrift van de wet , of op order van den Rechter ; waarom dat zwygen even als of hy bekend hadde hem prxjudiceert, om reden dat het ftilzwygen van hem , die verpligt was geweest op vraagarticulen te respondeeren , met veel recht en reden tegen hem als een contumatie wordt opgenomen , echter niet uit de bloote vlucht van een perfoon die van eenige misdaad geinfimuleerd wordt , als welke zelfs om tot de tortuur over te gaan niet voldoende is : ten 2.) de confessie is ook judicieel of extra-judicieel; zy wordt gezegd judiciee/ te zyn, als zy in rechten of voor den comperenten Rechter word gedaan , of ook wel uit zekere wetenfchap voor een incompetenten Rechter, waardoor zelfs een incompetente jurisdictie , of rechtsgebied verftaan woidt, geprorogeerd en erkend te zyn ; ondertusfchen heeft echter het contrarie plaats, als zulks by erreur of dwaaling gefchiedt, of dat de corfesfte voor zo eenen Rechter ware gedaan , onder wiens jurisdictie , (al wilde hy zig zelfs by geen conventie fubmitteercn,) hy hem daarom evenwel vermag te onderwerpen , in welk geval zy de kracht van een extra-judicieele beken-  ïöo SLEUTEL der tenis heeft : op dat nu zodanige confesfie effect fortcere , zo wordt noodzaakelyk gerequireerd , dat hy vooral geen bekentenis komt te doen van eene zaak die noch met het recht noch tegen de Natuur ftrydt , dat is welke in beide opzichten mogelyk zyn, en derhaiven moet er ten vollen conlleeren, dat het crimen, 't welk hy geconfesfeerd heeft begaan te hebben , vvaarlyk is gebeurd; want als een beklaagde iets tegen zig zeiven bekent, zo moet die bekentenis niet maar zo aanflonds voor beweezen worden gehouden, vermits de confesfie van zulk een geprefumeerde misdaad fomvvylen ook wel om dat hy zyn leven moede is, of uit wanhoop of begeerte van te willen fterven , of, gelyk veelmaalen gebeurt , uit krankzinnigheid kan gerefulteerd zyn, .{in voegen als daar van onder anderen een merkwaardig exempel voorhanden is geweest , in het geval van zekeren Pondgaarder van der Horst, in den jaare 1773 binnen de Stad Rotterdam voorgevallen, zo als wy op zyn plaats aangetekend hebben;) waarom ook als er by de Romeinen questi ontflaan was over een geldboete , welke uit krachte van de Icx aquilid werd opgelegd aan iemand die bekende dat hy een mensch gedood of gewond had , die naderhand bleek , levendig of niet gewond te zyn , zo is er by de Rechtsgeleerden van dien tyd geadvifeerd , dat de lex aquiiid als dan geene plaats had : desgelyks is het gelegen met de confesfie in civile zaaken , wanneer iemand bekent iets verfchuldigd te zyn , het geen niet meer in wezen is ,  CRIMINEELE PRACTYK. iqï tneenende dat de zaak nog niet geëxtingueerd maar in wezen was, die wordt op zyn eigen confesfie niet gecondemneerd, hoewel in een civile actie het tegendeel plaats zoude hebben, indien hy geweeten iiad dat zodanige zaak was geperimeerd , des niet tegenftaande had bekend dat dezelve by hem ver. fchuldigd was, om reden dat hy als dan fchynt geconfesfeerd te hebben , dat hy de waarde van de zaak als door zyne eigene achteloosheid geperimeerd , of niet meer in wezen gebleeven zynde , verfchuldigd is te voldoen , en in dien zin gehouden moet worden condemnabel te zyn; ja hy moet zelfs op zyn confesfie worden gecondemneerd , affchoon de eifcher een duisteren, frivolen, ofinepten. eisch gedaan had , ook onaangezien het rechtsgeding tegen hem aangelegd aan eenig defect of gebrek aan nulliteit laboreerde. § 3. Hoe volzaaklyk en pertinent deeze omfchryving van den Profefir voet, aangaande de onderfcheidene foonen van confesfie in crimineele zaaken ook weezen moge, behooren daartoe nog een menigte andere obfervatiën , waarop tot meerder eluci. datic van het aanleggen en vervolgen der extraordinaris crimineele proceduuren inzonderheid dient te worden gereflecteerd ; als ia Je eerfte plaats dat in het ftuk van confesfie noodzaaklyk wordt gerequireerd, dat iemand in cas crimineel van zyne  102 SLEUTEL der eigene zaak of perfoon, maar niet van eens anders perfoon of zaak bekentenis kan of moet doen, om dat het laatfte ipfo jure nul zoude weezen, aangezien een ieder mensch wel wordt geprefumeerd van het geen hy zelve doet, een volkomen wetenfchap té hebben , maar echter zo compleet niet van de zaaken , raakende andere perfoonen ; waarby nog in confideratie komt, dat een confesfie, ineen ïnquifitoir proces gedaan , al zo min als een crimineel vonnis, aan een derde nadeeüg moet zyn, dat is te verdaan dat er aan niemand, volgends de dispofitie van het befchreeven recht,door een ander geene bhbillyké conditie mag worden op den hals geworpen , veel minder door eene bekentenis, raakende 'perfooneele misdryven in judicio gedaan , kan worden bezwaard ; aangemerkt de delinquant niet zoude kunnen worden geacht, uitdrukkelyk door zyn eigen uitfpraak veroordeeld te zyn, maar eerder geabfolveerd en vrygefproken te weezen, die voor zigzelven bekent, het welk nogthans als het fun-. dament van een effkacieufe confesfie te zyn , in de crimineele rechtsplèeging vereischt wordt : in de tweede plaats , dat de confesfie in cas crimineel moet gefchieden vrywillig , en niet door geweld, vreeze of {quod notandum,) niet door de pynbank geëxtorqueerd , noch door eene overhellende drift of eerde hitte van oploopendheid, waarin een eerlyk mensch zig in het geval van onfchuld bevinden kan; ook niet door erreur of dwaaling, ten ware het een dwaaling des rechts , in de rechtsplèeging, error j'uris, genoemd, kwam te zyn, al-  C R I M I N Ë Ë L E PRACTYK. 19$ zo hy niet fchynt te bekennen , die iri dwaaling (leekt , uitgezonderd hy de rechten kundig ware geweest : in de derde plaats is het ook klaar in de Crimineele Practyk , dat iemand , zeggende dooi? een dwaaling der daad, (errore fatïi,) bekend te hebben, zulks moet bewyzen, alzo het een en het zelfde is , of iets zo niet is , dan of het niet beweezen wordt? weshalven hy, die uitkrachte van delexagwlid geconvenieerd zynde, bekend heeft iemand gedood te hebben, alfchoon hy niemand om het leven heefc gebragt , zo de doodflag echter geperpetreerd is aan de perfoon die hy genoemd heeft, waarlyk begaan is geworden , zo zoude hy , uit kraühte van zyne confesfie , tot het ondergaan van de geftatueerde draf verbonden blyven , om dat hy zyn errèur of dwaaling iri dit opzicht niet genoegzaam kan bewyzen , en het corps de delict, zo als men in de Practyk fpreekt, echter daar is: in de vierde), plaats is het zeker, dat men in crimineele zaakeii niet ligtvaardig de devifie of fplitzing van eene ïn de Praclyk genoemde gequalificeerde donfe'sfie, fchynt te moeten töelaaten; als, by voorbeeld, zo iemand wel vrywillig confesfeert een' mandag te hebben begaan maar in noodweer , dat is ter de* fenfie van zyn leven , of dat hy een meisje heeft gedefloreerd , maar met haar vryeh wil, en zonder" dat er violentie of geweldaadigheid is gepleegd, het Welk ook in een' raptor of fchaaker , die van vrou* Wenverkrachting befchuldigd wordt, om die zelfde reden fchynt te moeten plaats grypetl , wel té ver* N  ï94 SLEUTEL der ftaan, ten allerhoogden genomen; indien van zoda* nige misdaaden alleen uit des beklaagdens confesfie , zonder dat er andere bewyzen bykomen, kwamen te confleeren, en dat om deeze folide oorzaak, dat er in bet crimineele geen delatie van eed plaats heeft, noch hebben kan ; weshalven , als de zaak by geval onder vier oogen is afgelopen , één van beiden deeze confequentiën daaruit zoude moeten refulteeren , of dat de beklaagde de misdaad zoude ontkennen , daar hy echter in zyn confientie van Overtuigd was , of dat een onfchuldige zoude ver' looren gaan , wanneer hy het bedryven van een' mandag bekennende , niet in ftaat is te kunnen probeeren dat hy zyn' vyand , ter defenfie van zyn eigen leven, heeft omgebragt; en dit moet men gevolglyk begrypen aldus plaats te hebben , naamlyk als de qualiteit of conditie aanftonds by de con-r fesfie is gevoegd , want indien dezelve daarna ex interval!» daar wordt bygevoegd, zo kan het moribus mostris niet wel toegedaan worden , dat de confesfie, welke van den aanbeginne ter genomene informatiën zuiver is gegeeven, daardoor naderhand zoude worden geënnerveerd of ontzenuwd, ten ware de beklaagde de qualiteit, welke hy daarna ex intervallo by zyne confesfie voegt, kwame te bewyzen , hoewel in dergelyke gevallen zeer veel aan de voor~ zichtigheid en discretie van den Rechter fchynt gedefereerd te moeten worden , op dat hy naar de omdandigheden der perfoonen en zaaken best oor' deelen kan , of de confesfie behoort te worden ge» fplitst, dan niet: in de vyfde plaats dat met relatie  e RIMINËËLË P il A tj T Y K. 195 tot de bekentenis^ }n cas crimineel riogverder gere; quireerd wordt , dat de confesfie zeker en bepaald zy, dat is te zeggen niet in vago of onbepaald, vermits hy die geconfesfeerd heeft , gehouden is de onzekerheid door eene nadere verklaaring van zaaken en omftandigheden te moeten Ophelderen, zo hy niet wil ondergaan dat de Rechter de dubieusheid en duisterheid , welke in zyne confesfie ligt bpgefloten, tot zyn nadeel kome te decideeren: ge; lyk al mede van eene volftrekte noodzaakeiykheid is, dat de confesfie gedaart worde doof zodanige perfoonen die hun volkomen oordeel en verftand bezitten : in de zesde plaats valt aantemerken dat het Onder anderen ook een voornaam effect van een judicieele confesfie, in cas crimineel is, dat een gecon^ fesfeerde zyne bekentenis niet kan herroepen als hy dezelve , na voorafgaande voorleezing met zyn eigen handtekening of merk* itijudieio, bekrachtigd heeft gehad ; ten ware hy, ten genoegen van den Rechter , kwame te bewyzen , dat hy door eene dwaa^ ling der daad , in de rechtspleeging ertore faEti gencfemd , zig ten dien opzichte by vergis/mg vergreepen, en buiten zyn fchuld merkelyk benadeeld had ; dan, in hoe verre eene judicieele confesfie van eene misdaad, onder hoope en belofte van pardon of kwytfchelding uitgelokt, gerevoceerd of herroepen kan worden , is by de meeste Rechtsgeleerden zeer bedenkelyk , fchoon het algemeene gevoelen! daar heen gaat, dat de geaccufeerde als dan, Van zyne bekentenis revocatie gedaan hebbende • od Na ' P  ioö SLEUTEL dïr dezelve wel niet by vonnisfe definitif van den competenten Rechter kan worden gecondemneerd, maar daarom by provifioneele dispofitie tot fcherper examen kan worden gebragt, in gevalle het delict van dien aart is , dat het een doodftraf importeert; en is hier over ten uiterften notabel, de aanmerking van Mr. sim on van leeuwen, in zyn Cenfura Forenfis , ide Deel zde boek Hoofdfiuk is, num. 12 en 13: alwaar hy woordlyk het volgende aanhaalt: Wat om aangaat, wy agten het onbetaamlyk, een ongelukkig Patiënt onder hoop van pardon uittelokken, alzo een onfchuld ige, om van het chagryn der gevangenis , en het gevaar van de onzekere uitkomst verlost te zyn, ja uit vrees voor hetpynigen zelve, zig op de hoop van pardon verlatende , ligtelyk eene onware confesfie zoude doen, en de juftitie ter goeder trouw, maar niet bedriegelyk moet worden geadminiftreerd: en , in de zevende plaats, dat volgends het geen hiervoor genoteerd is geworden het effect van een judicieele confesfie onder anderen mede brengt , dat hy die bekend voor gecondemneerd wordt gehouden , zo dat de post van den Rechter alsdan enkel en alleen beftaat, in het decerneeren en doen uitfpreeken van het vonnis , zonder dat er eenig verder onderzoek, ofbewys noodig is , als zynde het de waarheid meer conform dat niet alleen in civile maar voornaamlyk in crimineele zaaken, de condemnatie van den Rechter op de confesfie van den delinquant terftond behoort te volgen , behalven dat het ook rechtmaatig en met het voorfchrift van onze wetten compa-  CRIMINEELE PRACTYK. 1Q7 tibel is, dat de Rechter over een zaak, daar hy kennis van genomen heeft, zonder onnoodige uitftellen, onmiddelyk , na gedaane confesfie, ook uitfpraak komt te doen, en, zo dra mogelyk, door zyn vonnis een einde van het proces maakt; ondertusfehen dat ten deezen refpedle nog behoort geobferveerd te worden, dat terwyl tegen een geconfesfeerden , zo als hier boven gezegd is , niets anders te doen valt , dan hem te condemneeren , en de Rechter daardoor in de verpligting gefield is van te moeten fententieeren, in alle zulke crimineele gevallen , waarin de confesfie van den delinquant voor volkomen bewys verftrekt , zo volgt daar uit, per confequentiatn necesfariam, dat hy in de condemnatie niet moet afgaan van de confesfie die in judicio gedaan is , dat is te zeggen geen vonnis vermag te vellen, of den misdaadiger over andere zaaken moet condemneeren , dan over zulken , welken onder de judicieele bekentenis zyn gecomprehenderd en begreepen geweest, den text daarvan expres zynde , in de Lex. 40. § 1. ff. depaStis. § 4- Het is heel anders gelegen met de extra judicieele confesfie, waarvan het aanmerkelyk onderfcheid hierin beftaat,dat noch in crimineele noch in civile zaken, derzelver kracht en effect op verre na zo groot niet is, dan in een'judicieele bekentenis;zodanigdatin deHol" landfche Rechtspleeging, doorgaands costumier is, N j  pS SLEUTEL be* het geen volmaakt met het befchreven recht concordeert, dat een geconfesfeerde, in heide onderftelde gevallen , geconfidereerd wordt , uit krachte van dien niet gecondemneerd te zyn , alleenlyk zoude JiriStojure. , of naar fcherplieid des rechts , daaruit Hechts ontdaan een bloote prefumtie , het zy dan zwaarder of ligter , geproportioneerd naar de verfchillende omftandigheden der zaaken, tegen hem die extra judicieel iets heeft bekend gehad, hoewel dergelyke foort van confesfie tot de litisconteftatie toe , kan worden gerevoceerd en herroepen ; waarom, zo wel in cas crimineel , als in cas civil, niet obfteert, of dezelve maar ééns gedaan, dan ten tweeden maale herhaald geworden is , aangezien aan eene herhaalde extra judicieele confesfie in rechten geen meerder kracht word toegefchreeven, dan aan een bloote conventie of contract, welke, alfchoon herhaald, niet meer verbindt als zy de eerfte maal heeft gedaan: dan , terwyl een extra judicieele bekentenis van weinig ingresfie en waarde is, en daarop zelden by den Rechter wordt gelet, voor zc veel het crimineel onderzoek betreft, yoornaamlyk wanneer een gevangen of verweerder, ter zaake van een ge. prefumeerd delict, in een extra ordinaris of ordinalis crimineel proces betrokken zynde, daar te vooren door dwang , vrees , of by dwaaling iets ten zynen laste en bezwaar op eene extra judicieele wyze geconfesfeerd had , zo zal men zig hier inzonderheid bepaalen , tot het weetenswaardig onderzoek , in hoe ver, en in hoedanige onderfcheidene  CRIMINEELE PRACTYK. 19$ gevallen , een extra judicieele confesfie in civile of burgerlyke zaaken gehouden wordt van applicatie te kunnen zyn; of het geen aan oplettende Rechtsgeleerden in fommige intricate en duistere rechtsgedingen tot hiertoe zo veel bedenking gegeeven, zo veel werk verfchaft heeft, wat kracht en effect dezelve in het laatfte opzicht al, of niet kan hebben. § 5. In civile of burgerlyke zaaken wordt in de eerfte plaats aan een extra judicieele confesfie eenige meerdere kracht en geloof in onze Rechtbanken geattribueerd, als dezelve in gefchrift is gedaan; want daar het geen gelchreeven is fteeds in weezen blyft, zo kan het altyd worden geaccepteerd, gelyk ook wanneer zulks in prefentie van partyen, ten overftaan van geloofwaardige getuigen, is gefchied , in welk geval zodanig een bekentenis de kracht van eene formeele conventie ichynt te hebben, waarom in het Roomfche Recht werd geampleéteerd, dat als een crediteur, ten byweezen van vyf getuigen , extra judicieel had bekend, dat hem zyn infchuld was voldaan, welke hy, uit krachte van een handfchrift te pretendeeren had, zulks na rechten kon volftaan , zonder dat de debiteur gehouden was deswegen een quitantie van de betaalde fchuld te produceeren: het geheugt my in den jaare 1762, voor een Hollandsch Collegie van ju , N 4  toa SLEUTEL der ftitie, in een vermaarde handeldryvende Stad, om fundament van dien , een dergelyke questie als Advocaat bepleeten te hebben , waarby de peremptoire exceptie , welke ik fustineerde in dit geval plaats te moeten hebben, cum experjis by den Rechter geadmitteerd werd : hier van dan behoeft men geen zwaarigheid te maaken, dit noodzaakelyk gevolg, uit het Roomfche Recht te trekken , aan geen de minne twyfeling meer onderworpen te blyven, dat in cas fubject, even als in alle andere dubieufe zaaken, raakende een gedaane en beweezene extra judicieele confesfie , den Rechter , ex Officio bevoegd is, om het juramentum necesfarium, of den noodzaakeiyken eed aan één der partyen litiganten , en byzonder aan den gedaagden te mogen opleggen of defereeren , het zy dan den fuppliiohen of purgatoiren eed, naar de verft heidenheid der perfoonen en andere omftandigheden, die daarby in conlideratie komen ; en zulks alleen om deeze gefundeerde reden , dat zekerlyk een pleithangende zaak door een extra judicieele bekentenis, in vroeger tyd gefchied, veelmaalen in twyfelach-. tige gevallen aan den Rechter , zonder deezen voorzorg, impenitrabel en onbeflisbaar wordt gemaakt ; en het is boven en behalven de voorenftaande rechtsdoétrine een vaste zetregel in de Practyk , dat als er by eene beweezene extra judicieele bekentenis concurreert, de depofitie of verklaaring van één' getuigen nopens de waarheid va« de, zaak zelye getuigende , dat als dan uit  CRIMINEELE PRACTYK. Mi deeze twee fimpele probatien, of halve bewyzen. een volkomen bewys refulteert , vlak contrarie als men zoude willen beweeren dat de extra judicieele confesfie maar door één' getuigen was beweezen, als in hoedanig geval dusdanige bekentenis zelfs geen halve preuye zoude kunnen uitma'aken, 5 6. Om het verder onderzoek over deeze materie m zyn gewricht te vatten , verdienen de volgende obfervatiën nog aangetekend te moeten worden: voor eerst, dat een extra judicieele confesfie, welke door iemand op zyn fterf bed, of, zo als meermaalen gebeurt , in een testament is gedaan, geene geringe effecten volgends hetRoomfche Recht, zo wel als naar de gronden van onze docaale wetten, in de rechtspleging aan de hand geeven ; als zynde het, volgends het eerfte , een bekende zaak, dat by aldien een Landheer doodlyk gewond zynde , het officie zyner flaaven van den blaam der befchuldiging, ten dien opzichte gezuiverd had,zo moesten dezelve , ter zaake van dien geabfolveerd worden, te meer om dat het officie der flaaven by de Romeinen onder verfchillende clasfen verdeeld was , waarvan fommige weinige maar alleen den vryen toegang tot hunne Meesters vergund werd : ten tweeden , is het een effect van zulk een foort van confesfie, dat als iemand , op fterven liggende , bekent dat hy door zynen debiteur is voldaan , hetzelve zyne  80* SLEUTEL der, erfgenaamen ab inteflato prsejudiceert: van gelyken had dit ook plaats , wanneer hy in zyn testament onder eede verklaarde , dat hy aan iemand iets fchuldig was , het welk volgends het Roomfche Recht moest gepresteerd en aan het gefchreevene geloof gegeeven worden ; hoe zeer nu zodanig een eed door een' testateur in zyn uiterften wil gedaan, het welk een extra judicieele confesfie influit, by ons in ongebruik geraakt, en niet meer pradtibel is, zo neemt zulks niet weg dat als hy eenvoudig , zonder te zweeren , in zyn testament bekend heeft iets fchuldig te weezen, zo moet daar uit juist niet alleen de geconfesfeerde fchuld voor wettig worden verklaard, maar echter, als er niet, den Rechter genoeg zynde,kan beweezen worden, dat de testateur in abuis of dwaaling heeft geverfeerd , zo wordt de bekende fchuld een fidei commis gefustineerd te zyn ; ja wat meer is , als iemand , op fterven lig. gende , zyn vermogen by testament fpecificq heeft gedeclareerd , zo verkort hy daar mede in zo verre zyne benoemde erfgenamen , dat zo er eenige perfoonen zyn die buiten dezelve gefpecificeerde goe. deren , iets van den overledenen in derzelverposfesfie of bezit hebben, zodanige bezitters tot reftitutie daarvan aan de wettige erfgenaamen niet gehouden zyn ; hoewel het contrarie plaats zoude hebben, als de crediteuren van den overledenen testateur, de goederen door andere bezeeten kwamen te perfequeeren , of achtervolgen , en zulks om deeze aan. neemelyke reden , dat dusdanige opgaaf alsdan tot  CRIMINEELE PRACTYK. s*©3 verkorting van het wettig recht des fchuldeisfchers gedaan,, zoude worden geconfidereerd, als aan welke hy al zo min langs dien weg eenige prejudicie kan toebrengen, als dat hy zyne goederen, by forme van legaat , had weggemaakt , en het is waarfchynelyk hier van daan, dat als een testateur by zyne testementaire dispofitie, een zekere fomma gelds bekent fchuldig te zyn, ter verkortinge van de legitime portie zyner kinderen , naar rechten competeerende , of wel alle zyne goederen vermaakt ten faveure van een' perfoon die incapabel of onbe» kwaam is van erfgenaam te kunnen zyn, uit oor. zaake die by het befchreeven recht bepaald , en tot nog toe in onze rechtspleeging in obfervantie gebleeven is , de verkorte erfgenaamen ab intefiato, uit krachte van het testament niet zyn verbonden, alfchoon zodanig eene testamentaire verklaaring, of making in beide opzichten , onder een extra judicieele confesfie begreepen kan worden. § ?, Tot dus verre over de difiinaie en het onder, fcheid tusfchen eene uitdrukkelyke of Jlilzwygende , judicieele of extra judicieele confessie van een' delinquant, in cas crimineel gehandeld zynde, blyft nog overig te onderzoeken , hoedanig daarop extraordinaris recht kan worden gedaan , als zynde één der zwaarfte takken van de Crimineele Praétyk,  894 SLEUTEL der waarby de Rechters zonderling geinteresfeerd zyn , en alle hunne kundigheden, zo in het pondereeren en overweegen der zaaken, als in het rechtvaardig vonnisfen der misdaadigers op eene uitneemende wyze dienen doorteftraalen : het is dienvolgends geen argument 'twelk oplosfefchroevenberust, dat men volmondig beweeren kan , dat hoe eerlyk, bekwaam en onpartydig alle Rechters geprefumeerd moeten worden te zyn, en hoe langen tyd zy ook tlle de byzondere deelen van het Rechtersampt geëxerceerd hebben gehad, zy, onaangezien hunne verkreegene ondervinding en geconfumeerde voorzichtigheid, in allerhande rechtszaaken bevinden zullen , nog veeltyds te kort te fchieten in deeze tak van kundigheid, die eigenlyk de ziel van hunne lofwaardige functie, en de wezenlyke grondflag waarop hunne sequiteit in het adminiftreeren van eene goede juftitie gebouwd is, volgends het algemeen gevoelen van alle befchaafde volken uitmaakt: de confequentie die hier dan uit getrokken moet worden bepaalt zig zo zeer niet aan de erkende en noodzaakelyke weetenfehap ,by alle rechtbanken of collegiën van juftitie geamptecteerd, volgends welke de Rechter , ex Officio, zónder befchroomdheid een' delinquant op zyn eigen confesfie tot een doodof lyf-ftraf, naar gelegenheid der zaake, magcondemneeren, maar beftaat'principaalyk daarin, dat alvoorens tot de condemnatie te befluiten, behoorelyk onderzocht en in rype deliberatie gebragt  CRIMINEELE PRACTYK. 205 worde, den aart en natuur van de confesfie zelve, waarop dezelve zal worden gearresteerd en geflaa« gen ; om dat het hemelsbreed verfchilt, of een confesfie ten opzichte van crimineele delicten in judicio gedaan , waar, of valsch, vrywillig of afgedwongen , door pyn van tortuur of geesfelpaal, door berouw of wroeging van confcientie , dan door bedryging van fcherper examen is gefchied, gelyk inzonderheid in cas crimineel, teu deezen nog in aanmerking komt, dat alhoewel de Rechter de confesfie van den misdaadiger al volledig , en met genoegzaame redenen van weetenfchap, of door confrontatie van geloofwaardige getuigen , hetzelve met volftaande bewyzen bekleed bevond, om daarop een condemnatie van ftraf te kunnen decerneeren , hy echter wel degelyk behoort toe te zien , en onmiddelyk na de gedaane bekentenis geraadelyk is te letten , of de delinquant in fommige circumftantien van zyn vrywillige of onvrywillige confesfie niet varieert, ten opzichte van tyd, plaats en perfoonen , tot zyne geconfesfeerde misdaad betrekking hebbende ; want byaldien daarin een handtastelyke itrydigheid plaats had , zodanig dat de in confesfo gefielde misdaad verzeld ging met het verhaal van al zulke omftandigheden, welken directelyk en rechtftreeks tegen elkander aanliepen , zo zou» de, in gevolge de gronden van de crimineele rechtspleegmg , de confesfie in diervoegen gedaan , niet al. leen aan een notoir defect laboreeren, maar boven, dien voor fuspect en onvolkomen moeten gehouden  do6 S L E Ü T £ L ó e R worden , ten zy door een nader onderzoek van za& ken de ftrydigheid verdweenen zynde, vervolgends de bekentenis buiten alle bedenkelykheid (lelde: een gelyke voorzorg aan de zyde vart den Rechter wordt gerequireerd in het geval alwaar de confesfie al te' Voorbaarig gefchiedt, en in welke de delinquant terflond en zonder de minfte beraad meer delicten bekent dan die waarover hy in judicia ondervraagd is geworden ; voornaamlyk wanneer er niet volkomen' genoeg van het corpus deliSli in eenige van de ongevraagde misdaaden confteert; zo dat uit Zulk eene' voorbaarige bekentenis niet ongegrond te prefumeeren is , of dat de delinquant den Rechter door onwaarheden in verwarring zoékt te brengen jen, gelyk men zegt, om den tuin wil leiden, ofdathyuit wanhoop of andere onbekende oorzaaken , zig zeiven met zwaarder misdaaden, waaraan hy onfchuldig was, heeft willen befchuldigen: om dit alles doorop-merkelyke voorbeelden wat nader op te klaaren, zal het niet ongefchikt zyn alhier te infereeren, een üngulier voorval in den jaare 1768 geëxteerd in een zekere vrye Heerlykheid van deeze Provincie , crimineele jurisdictie hebbende, alwaar een perfoonj ter zaake van gepleegde huisbraak geapprehendeerd, een volledige confesfie van alles deed, maar zodanig in de omftandigheden van zyne bekentenis varieerde, dat hy by de eerfte informatie Vrywillig confesfeerde, dat hy zig ten tyde van het perpetreeren deezer misdaad, binnen de Stad Ri... bevonden te heb-  CRIMINEELE PRACTYK. tóf ben, by de tweede informatie zeide, alstoen in het Dorp L.... geweest te zyn, daar het delict begaan was , en vervolgends by de derde informatie be-». kende , en pofkivelyk door getuigen bewees , zig op den tyd dat hy de huisbraak geperpetreerd had , op géén van beide die opgenoemde plaatfen te hebben bevonden; de Rechter, zo wel als de Bailluw van die Heerlykheid , door deeze ftrydigheid in verlegenheid gebragt, refolveerden, hoe zeer het geval in confesfo zynde gedisponeerd fcheen , om den gevangen op zyn eigen bekentenis te kunnen condemneeren , het onderzoek van de zaak , aant het advys van neutraale Rechtsgeleerden over te laaten ; en terwyl ik nevens drie andere Advocaaten daar over geadvifeerd werd , waren wy eenpaarig van gevoelen, dat de delinquant in een ordinaris proces behoorde ontvangen te worden; tot reden geevende, dat de confesfie caducq en onbeftaanbaar was om er extraordinaris recht op te doen; welk advys dan ook door den Gerechte aldaar gegouteerd en opgevolgd werd: in dier voegen werd in den jaare 1759 een man, die in de vlaagen zyner krankzinnigheid zig zeiven befchul» digde van een' moord, die , ai jaaren geleden , voorgevallen was , doch die hy nimmer begaan had , na ingenomen advys van Rechtsgeleerden , van de crimineele actie, ter dier zaake geabfolveerd , maar by dispofitie van den Rechter tot een confinement geduu-  ao8 ' SLEUTEL bei rende zyn leven in het dolhuis verweezen % zie hier, tot meerder opheldering van de wis* kunst , raakende de fchuld of er,fchuld, eenige formulieren van informatie'n , betrekkclyk tot zulke defectueufe confèsfien, als waar van hier boven gefproken is. ,  CRIMINEELE PRACTYK. 209 S 8. T I T U L U S VIII. casus van een gevangenen delinquant, die in een extraordinaris crimineel Proces confesfie van huisbraak doet, maar in de omftandigheden van tyd en plaats varieert. N°. I.) informatie gedaan maaken, en aan den Edelen Achtbaaren Gerechte van de hooge en vrye Heerlykheid van L... overgegeeven, om daarop, ten verzoeke van den Bailluw derzelver Heerlykheid R. O., gehoord te worden, de perfoon van Wouter P , gevangen in cas crimineel in het rechthuis alhier. vraagarticulen. 1.) Wordt gevraagd den naam , ouderdom , Teligie, beroep, geboorte en woonplaats van den gevangene , en of hy getrouwd dan ongetrouwd i«? re sponsiven. Zegt Wouter P genaamd, &i jaaren oud, Gereformeerd van religie, een weever van beroep, in het Dorp L ... geboren en woon. achtig, en by geluk nog ongetrouwd te zyn. O  ai» SLEUTEL des a.) Waar en op welke Zegt, voor zo veel hem geplaats hy gevangene zig heugt, op dien dag na de Stad op den s Maart deezes li.... te zyn geweest, om jaars bevonden heeft ge- een fluk afgeweeven linnen flad ? by eene vrouw aldaar thuis \te brengen. 30 Of hy gevangene| Zegt 'te gelooven van ja, op den voormelden i'hoewel hem gevangene ds preMaart , omtrent m\èètv-\cife tyd ontfchooten is. nacht, niet een glas Herken drank gebruikt heeft, in de herberg De witte zwaan , even buiten het Dorp L.... ? ■ 4.) Of hem gevangene Zegt ja\ als voor deezen niet bekend is de perfoon twee jaaren lang by hem in, van Jan Janfen , zalm- gewoond te hebben. visfcher, binnen hetzelve Dorp woonachtig? 5) Of hy gevangene Zegt ja; doch antwoordt 9 geweeten heeft, dat Jan op nader bedenking , dat Janfen een ervenis van hy niet wist hoe hoog de firn zes duizend guldens, in van de ervenis bedroeg. het begin van deezen jaare te beurt was gevallen? 6.) Of hy gevangene op Zegt ja! den voormelden 2Maart, ten verzoeke van Jan Janfen,tot s>eld niet aan zyn huis heeft helpen draagen?  CRIMINEEL E PRACTYK. au 7.) Hoe veel hy gevan- De gevangene zegt, dat gene voor zyne gedaane Jan Janfen hem daarvoor moeite en daagloon daar- een daalder betaald heeft voor genooten heeft ge- gehad. ' had? §9- N°. II.) informatie , enz. om daarop andermaal, ten verzoeke van den Bailluw , als boven R. O. gehoord te worden , de perfoon van Wouter P.... , gevangene in cas crimineel. vraagarticulen. jresponsiven. 1. ) Of hy gevangene Zegt neen , want dat nogblyftperfifieeren, van zulks een verzonnen logen op den 2 Maart laatstlee van hem gevangene is geden, binnen de Stad R... weest. geweest te zyn, volgends zyne responfive, gegeeven op art. 2. van de eerfte informatie ? 2. ) Z° neen •> waar hv %egt a^'ter in ^et d°rP gevangene zig op dien tyd L...... geduurende dien dan bevonden heeft ge- gantfchen dag geweest te had? »F' 3. ) Zo ja, hoe hetmo- De gevangene gedraagt gelyk is dat hy op dien zig ten dien opzichte tot O »  3I& SLEUTEL der -zelfden tyd, na de Stad R... gegaan zynde, het •geld van die ervenis ten huize van Jan Janfen alhier ter plaatfe heeft helpen draagen? 40 Of hy gevangene vervolgends in den nacht, tU9fchen den 2 en 3 Maart, na dai hy in De witte zwaan alhier , een glas brande ■wyn gedronken had, ook huisbraak en diefftal aan 't huis van Jan Janfen gepleegd heeft? 5.) Zo ja , hoe veel geld , en wat goederen hy gevangene in dien nacht uit het huis van den zalmvisfeher, Jan Janfen, ge-, (tooien en medegenomen^ heeft gehad? zyn antwoord hiervoor op art. 2 gegeeven. De gevangene bekent, in judicio , aldaar toenmaal deeze beide delicien begaan te hebben, onder by voeging dat zulks uit hoogen nood, m groote verlegenheid was %efchied. Zegt niet meer dan een takje waarin 80 ducaten varen , en twee zilverene wrlogien medegenomen te lebben ; want dat hy door 'iet blaffen van den hond, tie op den werf lag, bevreesd geworden zynde, fchre'yk de vlugt moest neemen*  CRIMINEELE PRACTYK. 213 S 10. N°. III.) informatie, enz. om daarop ten verzoeke als boven , voor de derdemaal gehoord te worden, de perfoon van Wouter P.... gevangene en geconfesfeerde in cas cri« mineel. vraagarticulen. 1 responsiven. 1.) Of hy gevangene' als nog blyft perfifteeren by zyne voorige confes fie , gedaan by deszelfs responfiven op art. 4 en 5 van de tweede informatie, raakende den gepleegde huisbraak en diefftal, ten huize van Jan Janfen alhier ? a.) Zo ja , hoedanig die huisbraak is toegegaan , en op wat wyze hy gevangene in het huis van Jan Janfen gebroken heeft gehad? 3.) Waarom, of om welke oorzaak hy gevan. De gevangene zegt ja; •naar niet op die wyze als hy by het zelve vierde articul toen bekend heeft gehad» ■ Zegt, door eerst eenplank ia de fchuur te hebben losgemaakt , en na twee deuren te hebben opengebroken, vervolgends in de binnenkamer , daar de lesfenaar met geld ftond, geraakt te zyn. De gevangene zegt daar geen reden van te kunnen 03  04 SLEUTEL der gene volgends gedaanegeeven; maar welpojïthelyk confesfie, de logen ver \te kunnen verklaaren , dat zonnen heeft gehad, vanj^v ten dien tyde noch in dt op den i Maart laatstlee [Stad R..... noch a/hierin den, zig in deStadR.... bevonden te hebben? 4. ) Of hy gevangene onaangezien het gefingeerd voorwendzel,van alstoen te R.... te zyn^geweest nog blyft perfifteeren , van op den 2 Maart deezes jaars zig alhier in het Dorp h.... bevonden te hebben? 5. ) Of hy gevangene: het goed en geld, uit het huis van Jan Janfen geitooien , heeft verkocht «n verteerd? 6 ) Waarom hy gevangene , na het pleegen van beide die misdaaden , niet gevlugt, en nog zo lang alhier in het Dorp L.... 1 verbleven was? het dorp L.... geweest is, en des in beide opzichten abu. fivelyk heeft geantwoord gahad. Zegt neen ! want dat hy gevangene zig op dien dag in eene andere plaats , wel 10 uur en van dit dorp gelegen, ter ver richt in ge zy. ner zaaken heeft opgehouden gehad. Zegt ja. De gevangene zegt, zig ge- deid te hebben , dat Jan fanfen hem daarover niet ;oude aanklaagen , om dat y twee jaaren lang by hem in'ewotnd had, te meer alt  CRIMINEELE PRACTYK. ffliy hy wist dat hy gevangene des".vegen een hartlyk berouw gevoelde. NB. „ De gevangene, op bevel van den Rechter „ onmiddelyk na deeze laatfte verhooring op vraag. „ artkulen , buiten geftaan zynde , werd by den „ Gerechte van de hooge en vrye Heerlykheid van ,, L..-. vervolgends gedelibereerd, over de para„ doxiteit en ftrydigheid welke zig, zo ten aanzien „ van den tyd als plaats, in zyne confesfie, by alle drie „ de genomene informatiën, onaangezien deszelfs „ gedaane confesfie , opdeeden , en ter zaake van „ dien by dezelve goedgevonden den gevangene in „ abfentie van den Bailluw, mondling, in judicia,tz „ ondervraagen, op welke plaats hy zig, tusfchen „ den 2 en 3 Maart deezes jaars, wanneer de ge„ confesfeerde delicten ten huize van den zalmvis„ fcher Jan Janfen eigenlyk geperpetreed moesten zyn geweest, zig bevonden heeft gehad? Waar„ op de gevangene, andermaal binnen geftaan zyn„ de , mondling heeft verklaard , dat hy op den „ gemelden 2 Maart, en drie aanvolgende dagen , „ deezes jaars, geweest en gelogeerd heeft gehad , „ ten huize van Simon Barendje, woonende te Via. „ ven , met opnoeming van de naamen der Getui„ gen , welken de waarheid daarvan, des gerequi„ reerd wordende, zouden kunnen affirmeeren: en „ zyn hierop by nadere refolutie van den voorfch. O 4  216 SLEUTEL dkr. Gerechte , de opgenoemde getuigen in jndicia >, gehoord, en naderhand met den gevangene ge„ confronteerd, uit hoedanige getuigenis en daar„ op gevolgde confrontatie aan den Rechter is „ gebleeken, dat de opgegeeven tyd en plaats, na „ dato van de confesfie geopenbaard , volkomen en „ conform de waarheid was: weshalven de ge* „ vangene, na ingenomen advys van vier neutraati le Rechtsgeleerden , met goedvinden van den „ Heere Bailluw, hierop verzocht, in een ordinaris „ proces werd ontvangen , doch niet te min na dat „ de zaak behoorelyk geinffrueerden bepleeten was , „ by fententie van den zelfden Gerechte, gecon,, demneerd, om met de koorde geftraft te worden; „ welke crimineele condemnatie naderhand in cas „ de appél, in zo verre by mitigatie werd veranderd „ en verzacht, dat de gevangene, in plaats van een „ doodftraf een lyfftraf, en, bovendien een confi„ nement van 50 jaaren , in het tuchthuis , uit „ krachte van deeze tweede fententie, ondergaan „ moest, en na expiratie van dien , een bannisfement „ geduurende zyn leven uit de Provinciën van Hol» „ land en Westvriesland."  CRIMINEELE PRACTYK. 217 ZESDE HOOFDSTUK. Handelende over ordinaris crfminecle Procesfen, en hoedanig die behandeld moeten worden, met eenige formulieren van infirumenter, enfchrif tuuren van rechten daartoe betrekkelyk. s u ]\/[en noemt een ordinaris crimineel Proces, als iemand die geapprehendeerd is , na gefloten informatiën by dispofitie of refolutie van den Rechter, in een ordinaris proces wordt ontvangen , het zy dat de gevangene ten zelfden tyde by provifie onder handtastiug uit zyne detentie ontflagen , of anders , gelyk gemeenlyk gebeurt , daarby geordonneerd wordt , om zyne defenfie ex carcere te doen: hoedanige ordinaris crimineele Proces/en, als zynde de tweede tak van de Crimineele Practyk, almede eene zonderlinge attentie of oplettendheid aan de zyde der Pracrizyns requireeren , byzonderlyk aangaande het proponeeren van allerleie exceptiën, waarby, naar ftyle van Praétyke en volgends plaatslyke coftumen , geperfifieerd kan worden ; gelyk geen minder labiliteit en voorzichtigheid vereischt wordt , zo in O 5  art SLEUTEL der het opftellen van fchriftuuren , als in het bepleiten van een zaak die ter defenfie van een' verweerder , in cas crimineel nog gevangen zittende , ondernomen is: de Commentator over de Crimineele Ordonnantie, geeft van zulke ordinaris Procesfen , op art, 7. num. 2. in notis , de navolgende kortbondige definitie — Ordinaarlyk , dat is na den gemeenen loopende „ treyn van procedeeren, by dagvaardinge,eysch, „ antwoord ende productie , dat is opening van ,, (tukken, ende toegelaten verantwoordiging. Het ,, welk plaats heeft in zaaken , daar van het feyt „ twyffelagtig is , of ende by wie dat het begaan is of niet, ende van het zelve niet en blykt, en ontkent werd , of dat de hoedanigheid van het feyt onzeker is, ende geen middel is om tot de ,, torture en 'tpynigen te komen, of anderfints de „ kleinigheid van de zaak geen lyfftraf mede brengt. ln welken geval de Officier van de gevangenisje „ niet en nag beginnen, of daarvau om de twyf„ felagtigheid begonnen zynde , mag dezelve ,, provifioneele ontflaging verzoeken, en admisfie, „ om te mogen occupereeren by Procureur, of den „ befchuldigde in perfoon geroepen zynde, met ver„ zoek van provifioneele incarceratie , dat is dade„ lyke gevangenisfe, gelyk als gemeenlykgefchiedt, ^ de gedaagde in tegendeel verzoeken om in ordi,i naris proces ontfangen te worden, ende te mom gen occupeeren by Procureur. Maar indien de „ zaak ontwyffelyke lyfftraf medebrengt, ende dat „ het feyt kenbaar is, het zy dat den misdader op  CRIMINEELE PRACTYK. 219 ,, de daad werd gevonden, of dat het by voorgaan. „ de tuygkunde werd bewezen , procedeert men „ extraordinaire, bykortregt, by dadelyke aantas„ tinge ende gevangenis, ende werd den misdader gehoord, ende op deszelfs bekentenis, die hem, „ des weigerende , op de bewyzen met pynigen „ werd afgeperst, ende uitgehaald, zonder verder figuur van proces , regt gedaan." $*. Dan nademaal deeze verklaring, (onder correctie,) veel te onvolledig , immers al te onzaakelylc is , om er de gantfche wetenfchap van ordinaris crimineele proceduuren op te bouwen, en des,ten diende van aankomelingen niet alleen , maar zelfs voor jonge Praclizyns, die de rechtbank willen frequenteeren ,en aan welke,fchoon de Theorie magtig, echter de levendige Praftyk nog ontbreekt , volftrekt noodzaakelyk is een nadere explicatie over dit fubjecl: te geeven , ten einde dezelve een bevatbaar denkbeeld te doen opvatten, van alle zulke zaaken, concerneerende in het generaal de behandeling der ordinaris crimineele Procesfen, en in het particulier van het geen tot het aanleggen, verweeren en volvoeren van dien eigenlyk behoort, waarvan indisputabel voor geen de minfte objeclen moet gehouden worden , het opdeden van zodanige inftrumenten en fchriftuuren , die daartoe eene directe betrekking hebben, fpeciaal als de defenfie van wegen een ge-  320 SLEUTEL der vangen , of verweerder, in een ordinaris proces ontvangen zynde, ex carcere gtfcbiedt; om vervolgends daaraan met bekleede argumenten te voldoen, zal men alhier in de eerfte plaats gebiuik maaken van een kort uittrekzel, rouleerende over dit onderwerp , en ftaande in de academie der jonge practizyns, Hoofddeel 8. bladz. 110 «/ feq. alwaar men de volgende explicatie van zaaken vinden zal — „ De ordinaris crimineele proceduuren, ,, 't zy perfooneel of niet perfooneel , zyn geprevi„ ligeerd met de aanmerkelyke voordeden, dat een ,, beklaagde of geaccufeerde ouverture en opening „ van de poihcten van befchuldiging krygt , en verder alles ten procesfe communicativelyk ge. „ fchiedt, zodanig dat in de perfooneele actiën een ,, gedaagde of verweerder geadmitteerd wordt, by „ Procureur te mogen occupeeren, dat is zyne de„ fenfie volgends de ordinaire wyze van rechtsplee. „ ging te mogen doen: mitsgaders na de perfoonee,, le dagvaardinge immediatelyk copie van de ge„ houden informatie bekomt, zo dra dezelve in een „ ordinaris proces is ontvangen; als weezende het „ esfentieele werk van den Rechter, van welken de ,, crimineele actie aangelegd is, op alle imaginable „ wyze zorge te draagen , dat een befchuldigde iu „ zyn recht van verdediging, directelyk noch indirectelyk verkort worde, en de pligten der Prac„ tizyus die hem patrocineeren, daar op zorgvuldig,, lyk te infteeren ; waarom gemeenlyk practicabel is, een delinquant welke in een extraordinaris cri.  C R I M I NE ELE PRACTYK. aai ,,, mineel proces betrokken , en vervolgends , uit krachte van dien geapprehendeerd geworden, ., doch naderhand, om pregnante redenen, in een „ ordinaris proces ontvangen is, provifioneelyk te ,, relaxeeren uit de hechtenisfe , waarin hy zig bevindt; wel te verdaan, onder handtastinge en „ belofte van zig ten allen tyde , ter reqinfitie „ van dén Rechter , weder in perfoon te zullen fideeren fub pozna confesfi et conncïie; of ook wel des gerquireerd wordende, onder zekere cautie ,, ter arbitrage en befcheidenheid van den Hove „ of Gerechte , voor welke de crimineele actie ,, competent is: hebbende deeze foort van provi- fioneele relaxatie en ontdaging, inzonderheid ,, plaats in gemeene delicten en misdaaden , exte,, rieurlyk van zo weinig importantie , dat er of ,, geene fuffifante en genoegzaame preuves ter ,, overtuiginge voor handen zyn , of dat het feit „ van die natuur fchynt te weezen, dat het com,, pofibel kan worden verklaard; immers van dat belang niet, dat er een dood- of lyf-draflyke coa,, demnatie kan worden gedercerneerd." By al het welke ten deezen opzichte nog tot fundament kan worden gelegd , eenige uitzonderende omdaudigheden, die in de Crimineele Practyk onbedenkelyk veel fpeculatie verdienen ; naamlyk dat in alle ordinaris crimineele actiën, dewelke niet perfooneel zyn ,of, die over geringe en onzekere misdryven zonder adjournement perfooneel, dat is dagvaarding in perfoon, naar den ordinairen ftyl der Hollandfche  322 SLEUTEL der Eechtspleeging aangelegd worden , meest altyd ge. bruiklyk is aan de zyde van den gedaagde of verweerder te concludeeren jüm ontflagen te zyn van de perfooneele comparitie, byzonder wanneer de apparentie daar heenen gaat,om te doengelooven,datin geval een provifioneel verzoek, alvoorens eisch te doen, van wege den Bailluw of Hoofdofficier van de plaats, alwaar de actie competent is , zodanige geactioneerde perfoonen op articulen zullen worden gehoord , . het geen tot decharge en ontlastiging van een befchuldigde, in delicten van weinig aangelegenheid , en particulier ten aanzien van gedis»i tingueerde ingezetenen , of voornaame inborelingen, die ten goeder naam en faam ftaan, zorgvuldig behoort te worden geprecaveerd , en by gevolg ten dien refpecte gelet te worden op de prerogativeu en voorrechten, een' geboren' burger,volgends de byzondere Privilegiën der Steden, competeerende : de ratio decidendi daar van beftaat eigenlyk hier in, dat anderzins sen tegen gefielde ufantie , de directe zin van het befchreven recht zoude fchynen te contrarieeren, en achtervolgends de conltitutie en grondwetten van deeze Landen , niemand buiten noodzaakelykheid met inquifitoire proceduren dient te worden gekweld; immers niet over feiten van zulk een geringe confequentie, die met een zekere geldboete , ter discretie van den Rechter, zoude kunnen worden gemitigeerd, en afgedaan.  CRIMINEELE PRACTYK. 123 S 3- Behalven de onderfcheidene gevallen , waarover iemand in een ordinaris crimineel proces , or na voorgaande incarceratie ontvangen, of by wyze van perfooneele dagvaarding betrokken kan worden,importeert het voor voorzichtige Rechtsgeleerden , welken zig met de borst op de Crimineele Praétyk willen toeleggen, fpeciaal te letten, dat het deliét van man/lag , waarvan hiervoor , onder de verdeeling der misdaaden , breedvoerig gehandeld is , onder de clasfe van ordinaris procesfen reforteert, wel te verftaan wanneer deswegen de volgende diftinétien plaats hebben ; als 1.) in het geval dat iemand onvveetende en buiten zyn fchuld , in zyn' flaap of droom , een ander gevaarlyk gewond of gekwetst hebbende , met dat gevolg dat hy aan de geinfligeerde of toegebragte wonde , illko of op ftaanden voet, immers binnen de negen dagen daaraan , was komen te overlyden, naar rechten geconfidereerd word: geen vry willigen manflag geperpetreerd te hebben, en confequentlyk, dat zulk een onfchuldige delinquant , naar rechten, niet alleen in een ordinaris proces kan worden ontvangen,maar opgrond van dien verftaan wordt, dat de zelve van de provifioneele apprehevfc corporeel, en verzoek van incarceratie dient ontflagen • en geadmitteerd te worden , om zyne defenfie door Praétizyns te doen: 2, )dat vervolgends by meest alle Criminalisten en voornaame Rechts-'  224 SLEUTEL der geleerden , zo van deeze als vroegere eeuwen, met veel fundament, wordt daande gehouden, dat een gedaagde in cas crimineel, in perfoon gedagvaard zynde, ter zaake van geprefumeerden manflag, alwaar de toegebragte wonde, volgends de getuigenis van gezworene Genees- of Heel-meesteren , in het allerminfie niet doodlyk is geweest, naar de gronden der Crimineele Praélyk hier te Lande in obfervantie, in een ordinaris Proces ontvangen, en dienvolgends almede vergund behoort te worden, om zyne zaak door Praclizyns te doen defendeeren : 3.) dat in matetie yan manflag, voor deezen , op gezach van goede argumenten , en na ingenomen advys van neutraale Rechtsgeleerden , by fententie van den Militairen Krygsraad is verdaan , dat een Officier , geobferveerd hebbende moderamen in culpatt tutek, en een ander Militair Officier geblesfeerd of gewond hebbende, doch niet letaal, maar echter zodanig, dat by eenige dagen na de aanranding is overleeden, zulk een aangerand Militair Officier, die alleen ter verdediging van zyn leven gevochten heeft gehad, en hem , ter zaake van den begaanen manflag ter purge wil dellen , onaangezien de Placaaten door 'sLands Overheid tegen de duellen gedatueerd, zonder de minde bedenking, puur, zuiver en 011fchuldig behoort verklaard te worden : 4.) dat al verder een manfl.ig, begaan door een dol, razend, of zinloos mensch, of wel door iemand die, prefumptivelyk , niet deedsduurend het vol gebruik, van zyn verdand bezit, zo wel naar het Roomfche  CRiMlNËËLE PRACTYK. aaj llécht, als volgends de ftatutaire Wetten deezer Landen , geheel onftrafbaar is , het zy dat hy wegens het zelve delict in een extraordinaris, of ordina, ris crimineel proces wordt betrokken, uitgezonderd manflag iri dronkenfchap begaan , als welken in Rechten niét excufabei is , alfchoón de daader, ten tyde. vari den gepleegde manflag , door overmaat van drank , zyn volle verffand én oordeel niet magtig was geweest. 5.) Dat het wyders naar Rechten conftcert , en buiten allé bedenking fchynt, dat eert manflag, in cas van openbaare functie of beroep gedaan , niet culpabel of ftrafbaar is : (exèmpti gratia,) een Officier , of ook wel een dienaar van dé juftitie in tyde van revolutie of oproer iemand vari de opröermaakers of plunderaars, iri hef midden van. het geweld eri de pluridering , dood flaande , behoort te worden geëxcufeerd, én ter zaake vandierr manflag , by hem in Öfficio begaan , ongeftraft tè blyven ; óni reden dat liy noodweer heeft moeten doeri, eri voor de publieke veiligheid en algemeenë fust gevigileerd heeft gehad ; behalveri dat alle gewelddaadigheid eri refiftentie aan de bëdiërtaareri der Juftitie onbekommerd kan , mag , en moet worden tegengegaan, én bovendien indisputabel is £ dat iemand een' manflag hebbende gecommitteerd ié Öfficio , alhoewel daarover in èeri ordinarisfcrjmiifeel proces betrokken, echter met geene apprehenfie naar' recht eh billykheid kan Worden geinCommodeerd , maar na op voorgaande vraagarticulen , by perfoo' fceele comparitie gehoord te zvn, by proviüe öntUl P  32ó SLEUTEL der handtasting behoort te worden ontflagen. 6.) Dat conform de leer van meest alle de Rechtsdoctoren , ten opzichte van deeze .materie concordeerende , begreepen wordt , dat iemand geaccufeerd en aangeklaagd zynde over geprefumeerden manflag, en wegens dezelve zig vrywillig in de gevangenis begeeven en ter purge gefield hebbende, by gebrek van genoegzaam bewys, raakende die opgetygde en nog ongeprobeerde misdaad , niet alleen in een ordinaris proces dient te worden ontvangen , maar vervolgends , by vonniste van den Rechter, kost- en fchade-loos behoort te worden geabfolveerd. En 7.) dat in de Crimineele Practyk doorgaands als een vaste regel onderhouden wordt, dat de ltraffen vau een' manflag in een ordinaris proces , gemeenlyk gemitigeerd en verzacht wordt tot een bannisfement, 20 wanneer in een gevecht tusfehen veele perfoonen iemand van dezelven onder het vechten doodblyft, en het des onzeker is door wie van de vechtende perfoonen de doodlyke wonde aan den overledenen is toegebragt geworden : en heeft de ordinaris ftraf tot een bannisfement na voorgaande ordinaris proces' gedediceerd wordende , in het geval van een onzekeren manflag inzonderheid plaats , als één der vechtende perfoonen in het donker, of in een vertrek alwaar geen licht was , de doodwonde toegebragt wierd : ondertusfehen komt de discretie en befcheidenheid van den Rechter, aangaande alle de voorverhaalde exempelen, voor zo veel de ordinaris  CïilMlNÊËLË PRACTYK. 22? crimineele proeeduren betreffen , grootlyks in aanmerking. Boven en behnlven alle de voorverhaalde onderfcheidene diftinétiën , behoort voornaamlyk in confideratie te komen, dat de wil voor de daad, in een opzettelyken of gepremediteerden manflag , die on* Volvoerd en buiten gevolg gebleeven is ■, juist niet geheel ongeftraft blyft, alfchoon de doodftraf, ten aanzien van zodanig een' delinquant zelden gepractifeerd wordt: dan, ongeacht hetzelve , is in het ftuk van een mislukten en* onvolvoerden manflag grootlyks te admireerén de folide aantekeningen van Mr. dioerik van hogenuorp, /» Not'tS by carpzovius, in zyne verhandeling over de lyflrafi, lyke misdaaden , 1. Deel, a. koofdjluk, $ 30. alwaar dit Hollandsch orakel der Rechtsgeleerdheid van onzen tyd, raakende die materie, het volgende ter neder fielt i „ Dit geval verdient gewisfelyk ^ nadere opmerking , en moet van de voorgaande b gevallen onderfcheiden worden, terwyl men met i, geen ruimte zou kunnen vastftellen , dat het feit, alhier voorgefteld , gafttschlyk onftrafbaar zoude weezen, maar vermits het naar rechten kennelyk j, is, dat ondernomene misdaaden , zelfs naar het j, gebruik in deezen Lande aangenomen, niet met „ de gewoonë,maar doorgaands met eene buitenge* „ woone ftraffe beteugeld worden, geeven wyinbex, denking, of niet de veiligfte weg wordt mgeflajj gen i, wanneer diergelyk geval aan 's Rechters ,s willekeure wicrde evergelaaten , als die uit d« P a  «28 SLEUTEL Bïa „ omftandig- en hoedanigheden van feiten en perfoö* ,, nen best zal kunnen oordeelen, of en hoedanige ftraf, teu deezen opzichte , zal moeten plaats ,, vinden." § 4- De crimineele pleitgedingen welken aanftonds in de termen van een ordinaris proces vallen, zyn onderfcheiden , of ten eerjlcn, in perfooueele, of ten tweeaen, in fimpek en niet perfooueele actiën ; in de perfooneele actiën , alwaar veeltyds fumatio en de plano op de informatien en geproduceerde bewyzen wordt recht gedaan , is het volgends de Hollandfche Practyk een conftant gebruik , dat de eisfcher in R. O. , alvoorens eisch te doen , aaii den Rechter verzoekt , dat de gedaagde, die in judicio compareert, op zekere vraagarticulen , by hem geconcipieerd en overlegd , mag worden gehoord 5 het welk toegeftaan zynde, vereischt de voorzichtigheid aan de zyde van den gedaagden, of verweerder , die op deeze wyze in cas crimineel betrokken is, en wel byzonder,. ten aanzien van een gevangene of verweerder, die, fchoon in een ordinaris proces ontvangen zynde , volgends rechterlyke dispofitie verpligt is, zyne defenfie ex carcere te moeten doen , om , bevorens ten principaale te antwoorden, copie van de vraagarticulen waarop hy gehoord is geworden, gelyk ook van de res-ponftven daarop gegeevente vraagen: in de fimpele  CRIMINEELE PRACTYK. 229 of niet perfooneele aclie gefchieden nooit geene informatien , noch perfooneele dagvaardingen , als zynde in zodanig geval gebruiklyk, op den eisch of aanklagte van den Procureur Generaal van den Hove, den Hoofdofficier of Bailluw van de Steden en Dorpen, crimineele Jurisdictie hebbende, maar fimpelyk te concluderen tot ontkenning van de gepofeerde feiten den gedaagde ten laste gelegd; ondertusfchen hebben alle crimineele actiën , hoedanig die ook zyn mogen , die by wyze van een ordinaris proces worden aangelegd, of onmiddelyk na een extraordinaris crimineel proces , als zodanig worden vervolgd, dit fingulier voordeel , dat zy communicativelyk gefchieden ; in zulker voegen , dat de eisfcher in cas crimineel, naar ftyle van praétyke, gehouden en verpligt is van alle de poincten van befchuldiging, mitsgaders van de bewyzen daartoe fpecteerende, opening, en fpeeiaal van de vraagarticulen en responfiven copie te moeten geeven, hoewel, ten opzichte van de responfiven zulks weleer is gedisputeerd geworden , door den Fiscaal of Procureur Generaal van de Hoven van Juftitie in Holland, gelyk men daarvan een notabel voorbeeld by merula aangetekend vindt. S 5. Mr. simon van leeuwen, in zyn Roomsch Hollandsen Recht, 27. Deel, j.Boek, Num. over de litis conteftatie , die iri ordinaris crimineele proces* P 3  330 SLEUTEL der fen plaats hebben,een algemeene definitiegeevende, heeft ten dien refpeéte het volgende aangemerkt: „ Op tweederbande manier werd van wegen een „ gevangene of gedaagde , in perfoon verzogt „ te komen in ordinaris proces : i.) dat van „ wegen een gevangene , als hy te recht werd ges, field, werd verzogt copie uit den eisch, en dag „ ten principalen , en dat by provifie denzelven ,, omflagen zal werden van de perfooneele compa» „ ritie , of uit de hechtenis daar in hy is, en ge„ geadmitteerd te occupeeren by Procureur, onder handtasting en belofte van ten allen tyden tot ver„ maaning. wederom te compareeren in perfoon, „ fub pcena confesfie et convictie , of cautie, is \ „ nood ter arbitrage van Schepenen : a.) by con. „ trarie conclufie aldus ; ontkennende de feiten „ hem by den eisch ten lasten gelegd , concludee, „ ren by de redenen en middelen in den procesfe nader te deduceeren ten fine van niet ontvankclyk, „ en tot ontzegging en abfolutie van den gedanen „ eisch en genomen conclufie met de kosten , en „ dat de Heer eisfcher gecondemneerd zal wer,, den , de detentie met den gevolge van dien, als „ kwalyk en onregt gedaan, kosteloos en fchade„ loos af te doen, en dat, by provifie, denzelven zal ontflaagen worden." enz. ; behaïven deeze algemeene diftinclie , welke ten opzichte van jonge aankomelingen , in het ftuk van de ordinaris crimineele procesfen, weinig licht byzet, behoort men inganderhcid tg reflecteren , dat zo dra den  CRIMINEELE PRACTYK. 2gg Officier of Bailluw R. O. copie van de vraagarticulen en responfiven gegeeven , en van zyn conclufie van eisch, in cas crimineel gediend gehad heeft, de Praclazyns van een gevangene of verweerder zorgvuldig behooren te letten , of er geen exceptie declinatoir, alvoorens op den eisch ten principaale te antwoorden , met fundament kan worden geproponeerd , als zynde dit de ziel en het kern van de Crimineele Practyk , voor zo veel het defendeeren van een gevangene aangaat , en waaromtrent de zorgloosheid en onkunde der Rcchtsoefenaaren , (zonder my van harder uitdrukkingen te willen bedienen,) dikwyls ten allerklaarften doorfiraalt: ondertusfcheh dient met betrekkinge tot de conclufien , waar van de opftellen hierna volgen zullen, by voorraad aangemerkt te worden , dat het een kunstwoord van de Practyk is , waarop het judicium , of de gantfche Rechtspleeging berust , en daarom wel te recht genoemd fundamentum totius jttdicti, hoedanige inftrunienten , zo in cas civiel als in cas crimineel , niet oneigenaartig vergeleeken worden, by de (lam van een' boom , die den geheelen boom regeert , weshalven ook de meeste proce.sfen, zo in abfolutie ais condemnatie , gereguleerd worden naar de conclufien. S 6. Als er nu redenen dienen, waarom de exceptie declinatoir, in een ordinaris crimineel proces, wetI* 4  U3ï SLEUTEL der. tig plaats heeft , behoort de Procureur van de gf, vangene of verweerder , zonder de conclufie van eisch van den Officier te rescontreeren , of tegen te gaan, zodanige exceptie ter crimineele rol mond. ling te dicteeren , volgends het voorfchrift dat hier na volgen zal: de gronden, waarop deeze voorzorgin de crimineele rechtspleeging gebouwd zyn, berusten eigenlyk hier op, dat exceptie van incompetentie , houdende verzoek van renvoy , en compofeerende één der voornaamfte takken eener exceptie declinatoir , in alle gevallen geproponneerd mag worden, voor een Jurisdictie die men niet onderhorig is , en fieeft zulks in allerhande , zo in crimineele als burgerlyke zaaken, de minfte fchyn van incompetentie hebbende , conform het befchreeven recht, plaats, wel te verftaan dat het verzoek van renvoy voor de litiscontcftatie , dat is, zonder op den eisch ten principaalc te antwoorden , gefchieden moet , om reden dat men litiscontefteerende in de jurisdictie of het Rechtsgebied , die men disputeeren wil, ftijzwygende zoude fchynen te bewilligen, en mitsdien door zodanige indirecte approbatie verliezen , het effect, onder benificie van welke men anders van deeze exceptie gebruik maaken kan , gelyk eenpaarig by alle Rechtsgeleerden wordt gedoceerd. § ?• Om vervolgends overtegcan tot de formulieren ?o van de notul, houdende de exceptie van incoml  CRIMINEELE PRACTYK. 1133 petentie en verzoek van renvoy, die, alvoorens ten principale te antwoorden, ter crimineele rolle wordt gedicteerd, als van de conclujlen van eisch, antwoord, replicq en duplicq, welke doorgaands ter wederzyde iri cas crimineel gedaan en genomen worden, komt voor eerst in aanmerking; Np. I.) formulier van een notul , hou» dende de exceptie declinatoir van een incompetentie en verzoek van renvoy, van wege een gevangene of verweerder , ter crimineele rolle gedaan (tellen. ,, De Procureur van den gevangene en verweerder „ deede zeggen conform de waarheid te zyn , dat |, het den Hoofdofficier deezer Stad, R. O. hebbende 5, kunnen gelusten, ter zaake-van pretenfe en voor„ gegeeven delicten , die, alfchoon zy gefundeerd „ waren, (onder reverentie,) niet zouden behoo„ ren tot de cognitie en het onderzoek van deezen ,, Edelen Achtbaaren Gerechte , den gevangene en „ verweerder niet alleen te betrekken in crimineele actie , maar bovendien denzelven na voorgaande ,, verzochte en verleende apprehenfie corporeel, on- der het Raadhuis deezer Stad in beflooten gevange„ nis te ftellen ; dat daarop gevolgd was, dat ge- melde Hoofdofficier zig aanmaatigde een recht, ?, het welk hem in geenen deele toekwam , terneP 5  234 SLEUTEL der rairlyk had durven onderdaan den gevangene en ver,, weerder , geduureude den tyd van vyf maanden , „ aldaar in detentie te houden, en inmiddels ver«, fcheidene maaien fuccesfivelyk op vraagarticulen te hooren: dat de gevangene en verweerder, „ vervolgends, naar verloop van dien, by refolutie s, van deezen Edelen Achtb. Gerechte , in een ordinaris proces , en daar door acges verkreegen „ hebbende tot Praftizyns , om zyne rechtmatige zaak te defendeeren , mitsdien was te raade ge„ worden, om alvoorens op den eisch en conclufie van wegen den Officier R. O, op ende jegens den „ gevangene en verweerder gedaan en genomen, ,, ten principale te antwoorden , by wyze van mondeliage Notulen , ter crimineele rolle van ,, deèzen Ed. Achtb. Gerechte voor te dragen, „ dat, gelyk het aan den eenen kant middagklaar blykt, de intentie en bedoeling van meergemel„ den Hoofdofficier, federt den aanvang deezer on„ gefundeerde proceduuren geweest te zyn, om „ was het mogelyk , den gevangene en verweer„ der door eene langduurige gevangenis te mat„ teeren, het aan den anderen kant niet minder per „ fe, en buiten allen contradictie fchynt, dat hyten „ aanzien van de perfoon van de gevangene en ver„ weerder, niet bevoegd was tot eene crimineele actie, die notoir incompetent is; eensdeels, omredenen dat de gevangene en verweerder met vrouw ,, en kinderen in een andere Provincie woonachtig „ en geftabileerd zynde, alleen voor zodanige do-  CRIMINEELE PRACTYK. ejj „ micilairen Rechter convenibel was , en wegens „ crimineele misdaad™, hoe genaamd, behoorde te recht gefield te worden: anderdeels, vermits ,, de gevangene en verweerder binnen de Stad „ S...., alwaar hy noch woonachtig was, noch de pretenie delicten bedreeven had, ter requifitie van voormelden Officier, geapprehendeerd was geworden ; en laatftelyk , om dat tegen „ alle recht en coftumiere gebruiken , in het ftuk van de crimineele juftitie plaats hebbende, was geincarcereera geworden in deeze Stad, alwaar ,, hy in fligranti delicïo, of op het pleegen der daad niet was achterhaald noch geapprehendeerd: „ dat , om deeze en andere redenen in rechten ,, gefundeerd , de gevangene en verweerder , al„ voorens aanvanglyk op de vraagarticulen van ,, gemelden Officier te hebben willen respondee5, ren , aan zig uitdrukkelyk gereferveerd hadde, om ten allen tyde van de exceptie declinatoir , welke hy zoude fustineeren hem te competee„ ren, gebruik te maaken. ,, Weshalven de gevangene en verweerder , in„ hereerende deeze zyne voorfchreeven referva,, toire aantekening , onder proteftatie van welke hy zonder confequentie van zyn goed recht, en ,, onverkort hetzelve, op de vraagarticulen geres„ pondeerd heeft gehad , gelyk voor alstoen in het crimineele register van deezen Gerechte, „ op zyn fpeciaal verzoek was ginfereerd gewor*  «6 SLEUTELdeil „, den , althans in gevolge en uit krachte van dien , behoudens de eerwaardigheid van dit „ Edele Achtbaare Collegie verklaarden te pro„, poneeren de exceptie van incompetentie ; oot„, moedig verzoekende te worden gerenvoyeerd aan den Rechter , ter zaake van de pretenfe „ delfden, in opzicht van den gevangene en ver« „ weeruer competent , mitsgaders dat dezelve „ uit hoofde van dien, van de crimineele actie, „ hier ter plaatfe , als kwalyk en ten onrechte 9, gedaan , met alle de gevolgen en aankleeven „ van dien, kost. en fchade-loos werde geabfol* «» veerd." Imphreerende daarop, enz.  CRIMINEELE PRACTYK. 2331 S 8. N*. II.) formulier van een conclufie met middelen in het zelfde geval >' geproponeerd van wege een' ge* daagde of verweerder in cas crïr mineel, die niet gevangen is. Compareerde voor den Edelen Achtbaareti Gerechte van N.... Abraham H.,. .* als Procureur van Bastiaan M. woonende te B.... , gedaagde irt ea$ crimineel, en excipient ter eenre ; € o n t r Ai Mr. Paulus 25.. .; Raad in de Vr'oêdi fchap , mitsgaders Hoofdofficier des. zer Stad, R. 0< , eisfcher in hetzeifde cas , en geëxcipieerde ter andere zyde. De voornoemde Procureur, zonder te rescontreer ren de pofitiven , dienende tot adfixuctie van des eifchers conclufie van eisch, op ende jegens de»  238 SLËÜTËL öRit gedaagde, R. O», in cas crimineel gedaan en gea nomen. En nog veel minder zonder zig te willen inlaten ia zodanige particulariteiten, welke ter defenfie van den gedaagde zouden kunnen worden geallegeerd. Deede vervolgends alhier kortlyk zeggen , indis* putabel waarachtig te zyn , in voegen als aan den eisfcher R. O., niet onbekend kan weezen , Dat de gedaagde en excipient verfcheide maandert Vóór dat de pretenfe delicten, ten zynen laste , by de voormelde crimineele conclufie van eisch in vage aangeroerd, geëxteerd zouden hebben, Buiten deeze Stad , en onder de Jurisdictie van den Lande van Rhynl.md woonachtig is geweest. En derhalven dat hy ter zaake van deeze geè'xco* giteerde delicten , alfchoon dezelve gefundeerd waren i Als rteen! Hier ter plaatfe niet zoude weezen convenibel in cas crimineel, niet alleen. Maar dat om dezelfde wettige en gefundeerde redenen de cognitie en het onderzoek deezer zaake (onder reverentie,) niet zoude behooren tot de ju* dicature van deezen Ed. Achtb. Gerechte»  CRIMINEELE PRACTYK. 239 „ Mits welke en meer andere redenen „ in tyden en wylen (des noods) nader „ te allegecren , de voornoemde Procu„ reur, zonder ten principale tt antwoor,, den, op den eisch en conclufie van we« gen den eisfcher R. O. , jegens den gedaagde en excipient in cas crimineel „ gedaan, als zynde caducq, illegaal en „ onwettig; concludeerde in naame als bo„ ven, ten fine nu niet ontvangelyk, en „ tot abfolutie van de begonnen inftantie , „ mitsgaders dat deeze zaak , behou„ dens de eerwaardigheid van deezen Ed. „ Achtb. Gerechte zal worden gerenvoy„ eerd voor de Hooge Vierfchaar van „ Rhynland, als wezende althans des gedaagdens en excipients competente Rech„ ter: cum expenfis ofte tot andere, enz."  84o SLEUTEL dèr 3 9. N9'; III) formulier vari een conclufie vari antwoord , met middelen op dé bovenftaande exceptie declinatoir in cas van renvoy. Compareerde enz., Mr. Paulus D.... i eisfcher R. O., in cas crimineel, eri geëxcipieerde ter eenre; Op ende jegens, BaH'taan M...., gedaagde in hetzelve cas , en zo hy procedeert, excipient ter andere zyde. Den Procureur van den eisfcher R. O., en geëx-" cipieerde in deezen , deeden tot refutatie van de exceptie declinatoir , van wege den gedaagde en excipient geproponeerd, kortlyk zeggen, Dat de illatien tot adftructie en bewys van dezelve exceptie bygebragt, Waren futil, ongegrond, en ten eenenmaale ont* bloot vart allen fchyn van Waarheid; Nademaal de gedaagde, ten tyde van het pleegën öer delicten , breeder in des eisfehers ingediende' eonclufie van eisch gementioneerd,  CRIMINEELE PRACTYK. 241 Binnen deeze Stad nog woonachtig is geweest , gelyk daar van ten zyne tyden, op een overtuigende wyze, zal blyken: Dat dienvolgends de gedaagde , op fundament van dien , wel degelyk reforteert onder de judicature van deezen Ed. Achtb. Gerechte, en aldaar ook ter zaake voorfchreven maat alleen convenibel is, En dus dat de aclie in cas crimineel, ten zynen laste , deugdelyk , wettig , en gegrond door den eisfcher R. O. is aangelegd geworden; Behalven dat het uit alle de omttandigheden middagklaar confleert, Dat de gedaagde, en quafie excipient deeze zyne ongefundeerde exceptie flechts heeft gepraclifeerd en uitgedacht met intentie, Om daar door, ware het mogelyk, de gevolgen van de crimineele actie te ontwyken.  842 SLEUTEL der. „ Oinme welke en andere redenen voor ,, zo veel des noods nader te deduceeren, ,, de voornoemde Procureur, in naame van „ den eisfcher R. O. , concludeerde tot ,, rejec~tie van de voorfchreyen exceptie, „ mitsgaders dat de gedaagde en excipient provifioneel gecondemneerd zal worden, peremtoirlyk en ten principaale te ant„ woorden : maakende als nog op alles „ eisch van kosten." enz. NB. Doorgaands als er geen nieuwe incidenten plaats hebben , wordt zo wel op dicrgelyke geproponeerde exceptie declinatoir , als ten principaale in cas crimineel, ter wederzyden door partyen, by replicq en duplkq , aangaande het gefustineerde in beide opzichten geperfifteerd; en na dat vervolgends alle foorten van declinatoire exceptien , volgends den gebruikelyken ftyl van practyk behoorelyk bepleeten zyn, zonder de crimineele actie ten principaale , daar by aanteroeren, volgen daarop, het zy den excipient triumpheert of fuccombeert, in beide dezelve gevallen deeze provifioneele dispofitiën van deri Rechter. In het eerde geval, wanneer de excipient triumpheert :  CRIMINEELE PRACTYK, 243 A„ In de zaaken van bAsttaan m..., gedaagde in cas crimineel, en excipient ter eenre : contra Mr. paulus d , Hoofdofficier deezer Stad, R. O., eisfcher in hetzelve cas, ter andere zyde: dat voor deezen Gerechte mondling was bepleit'. „ Schepenen admitteeren de exceptie by den ex„ cipient, ter zaake van de incompetentie deezer „ jurisdictie geproponneerd; abfolveeten denzelvea „ gedaagde van de begonnen inftantie , condem„ neeren dienvolgends den eisfcher en geëxcipieer„ den al hetzelve kost- en fchade-loos af te doen, en renvoyeeren den voornoemden gedaagde en „ excipient, wegens de delicten ten zynen laste in- gebragt, ter judicature van de hooge vierfchaar „ van Rhynland, als. in deezen competent zynde." In het tweede geval, wanneer den excipient fuccombeert:  *44 SLEUTEL du B. In de zaak ah hoven, enz. „ Schepenen rejecteeren de exceptie in cas van renvoy van wegen den gedaagde en excipient „ geproponeerd; condemneeren denzelven gedaag3, de peremtoirlyk en ten principaale , op den s, eisch en conclufie door den eisfcher R. O., op 9> ende jegens hem gedaan en genomen , te ant„ woorden, en referveeren de kosten in deeze si inftanrie gevallen , tot deeze zaake by vonnisfe „ definitif zal weezen getermineerd."  CRIMINEELE PRACTYK. 245 S 10. N°. IV.) formulier van eene conclufie van eisch , ten principaale in cas crimineel, zonder middelen. eiscii gedaan maaken, enz. „ De Baill uw R. O., eisch doende,concludeert, ,, dat de gedaagde- ter zaake van de by hem geper„ petreerde fraudes Van de gemeene Lands Midde„ len , hier boven breeder gementioneerd, by fententie van deezen Gerechte, geduurende den tyd van 25 eerstkomende jaaren zal worden ge„ bannen uit de Provincie Holland en Westvriesland; ,, ofte anderzins tot een zekere geldboete gecon„ demneerd worde , ter abitrage en discretie van „ dezelve : maakende op alles eisch van kosten," enz. Q3  246 SLEUTEL' de* N°. V.) formulier, van eene conclufie van eisch in cas crimineel, ten principaale met middelen. eisch gedaan maaken , en den Edelen Achtbaaren Gerechte van D.... overgegeeven, uit den naam en van wegen Mr. pieter a..., Hoofdofficier deezer Stad, eisfcher R. O. , in cas crimineel , ter eenre; Op ende jegens, Barend W...., gevangene onder het Raadhuis alhier, en verweerder in hetzelve cas ter andere zyde. Den eisfcher R. O. deede zeggen niet alleen conform de waarheid te zyn , maar ten zynen tyde, door verfcheidene confonante bewyzen, ten genoegen van den Rechter, te zullen probeeren, Hoe dat Barend W , de gevangene en verweerder in deezen , op differente plaatfen binnen deeze Provincie , en onder anderen ook in deeze Stad en derzelver Jurisdictie menigvuldige diefftal. len, verzeld van huisbraak , op onderfcheidene tyden heeft gecommitteerd en begaanj  CRIMINEELE PRACTYK. 247 Waarvan de eisfcher geïnformeerd geworden zynde , vervolgcnds zig R. O. in de noodzaakelykheid bevonden had, Om ter zaake van al zulke ftrafvvaardige deiicten jegens de perfoon van den verweerder, van deezen Achtbaaren Gerechte te verzoeken apprehenfie cor« poreel : In gevolge en uit krachte van welken , voornoemden verweerder dan ook in beflotene gevangenisfe , onder het Raadhuis deezer Stad, was gebragt, en, in cas crimineel, eerst extraordinair, volgends de ordonnantie , tegen hem was geprocedeerd geworden : Dan dat , hoe zeer de gevangene en verweerder by zyne responfiven op de aan hem voorgehoudene vraagarticulen gegeeven , hardnekkig en geduurig by de ontkentenis is gebleeven, Ten zulken effecte, dat deeze zaak , by gebrek van genoegzaame confesfie, niet gedisponeerd zynde, om daarop extraordinair recht te doen, Daarop met kennisfe van zaaken, by refolutievan deezen Achtbaaren Gerechte , was ontvangen geworden in een ordinaris proces ,mits defenfie doende ex carcere; Het nogthans uit alle de handelingen, immers uit alle waarfchynelyke omftandigheden en gefundeerde prefumtien, ten laste van den verweerder, ten vollen confieert, Dat hy waarlyk de misdaaden van huisbraak en diefflallen verfcheidene maaien, zo hier als elders, Q4  248 SLEUTEL der heeft geperpetreerd, en dus aan beide deeze enor. me delicten notoirlyk fchuldig is: En confequentlyk dat hy daar over in goede Juftitie , naar ftrengheid der wetten, behoort te worden gecorrigeerd of geftraft. „ Mits welke redenen en motiven, hiervoren vermeld , en meer andere in tyden en wylen des noods nader ten procesfe te ,, allegueercn ; de eisfcher R. O. , eisch „ doende , concludeert, dat de gevangenene en verweerder , wegens zyne gepleegde crimen van huisbraak en diefftal, by fen„ tentie van deezen Edelen Achtbaaren Ge,, rechte zal worden gecondemneerd, om ge„ bragt te worden ter plaatfe, alwaar men ge„ woon is alhier openbaare Juftitie te doen , en aldaar met den koorde geftraft te worden „ dat er de dood na volgt; of tot zodanige „ andere ftraffe , als by deezen Ed. Achtb. „ Gerechte, naar bevinding van zaaken, en ,, in goede Juftitie geoordeeld zal worden te „ bchooren : maakende wyders op alles eisch van kosten." enz.  CRIMINEELE PRACTYK. S 12.. N°. VI.) formulier van eenefimpele contrarie conclufie ia cas crimineel," zonder middelen. Antwoord gedaan maaken , en aan Heeren Schepenen der StadL.... overgeleverd, uit den naam en van wege A.,, .*, ge« daagde in cas crimineel , ter eere; Contra % Mr. b ... • s , eisfcher in hetzelve cas ter andere zyde. ,, De gedaagde abfolutelyk ontkennende de feiten en delicten , hem by den eisch en conclufie van den' eisfcher R. O., ten laste gelegd; conclu,, deerde by de redenen en middelen ten procesfe ,, naderhand te allegueeren , ten fine van niet ont,, vangelyk, mitsgaders tot abfolutie en ontzegging van den eisch en conclufie op ende jegens den „ gedaagde in deezen gedaan en genomen : en dat „ gevolglyk den eisfcher R. O. gecondemneerd zal „ worden deezen crimineele actie met alle de ge* „ volgen en aankleven van dien , als kwalyk en „ ten onrechte gedaan , kost- en fchade-loos aftes, doen, ofte tot andere," enz. Q5  25S> SLEUTEL der $r3. fï". VII.) jf o r m u l i e r van eene conclufie van antwoord, in cas crimineel, met middelen, door eene gevangene era verweerderesfe, die ex carcere defenfie doet. Antwoord gedaan maaken, en aan de Edele Achtbaare Heeren Schepenen der Stad M.... overgegeeven uit den naam ende van wege Vrouwe aletta pendouxet laatst weduw van Jonkheer Sigismundus Goelenftyn ; althans gevangene boven de Stads Roodenpoorr. alhier, en verweerderesfe in cas crimineel, ter eenre, Contra. Mr. ambrosius van k. .,. , Vryheer van R * Bailluw over den Lande van G...., mitsgaders Hoofdfchout deezer Stad , zo hy procedeert, eisfcher R. O in hetzelve cas , ter. andere zyde. Stonde in deezen principaalyk te letten, Gelyk de Procureur van de vrouwe verweerde, resfe als een premisfe tot fundament van deeze haare conclufie van antwoord leggen zal,  CRIMINEELE PRACTYK. 251 Dat de vrouwe verweerderesfe afftammig zynde van een aloud en adelyk gedacht , dat federt onheugelyke tyden aanzieniyke eerampten ,en 'met een algemeen applaudisfement de doelen der Regeering in verfcheide Steden hier te Lande, bekleed heeft gehad: Dat vervolgends, met relatie van dien, al verder te remarqueeren ftaat , en een zonderlinge ingresfie verdient; Dat zy vrouwe verweerderesfe , gefprooten uit zulke gdidingueerde voorouderen, federt haar eerfte jeugd was opgevoed geweest , onder het oog en opzicht van een weidenkenden vader en moeder, Welke aan haar geinfpireerd hadden de fentimenten van eerbaarheid en deugd , die aan haare fexe en luisterryke geboorte betaamde : Dat het gedrag van de vrouwe verweerderesfe, geduurende haar ongehuwden ftaat, in gevolge van deeze aangenomene grondbeginfelen, dan ook buiten alle reproche en verdenking gebleeven zynde, Gelyk daarvan naderhand ten procesfe manifeste' lyk zal confteeren; Zy daarop, met volkomen approbatie en toëdemming van haare ouders, in eerfte huwelyk was getreeden met de perfoon van Louis /)..., Major van de infanterie ten dienfte deezer Landen, En zulks in den tyd dat zy naauwlyks den ouderdom van iS jaaren hadde geadempleerd en bereikt: Dat zy vrouwe verweerderesfe met deezen haaren Voornoemden eerften man vier jaaren lang in eene vol-  25^2 SLEUTEL der maakte harmonie en verftandhouding geleefd hebbende, zonder by denzelven kinderen te verwekken, Na verloop van dien tyd, door zyn overlyden, univerfeele erfgenaam van deezen haaren man geworden was: Dat daarop wyders was gebeurd , dat zy vrouwe verweerderesfe , na omtrent twee jaaren weduwe te zyn gebleeven, Andermaal, doch tegen den volftrekten zin van haare ouders, met wederzydfche inclinatie , in huwelyk getreeden was met Jonkheer Sigismundus Goelenfiyn , die een' zoon in zyn eerlle huwelyk hadde verwekt; Dat zo wel deeze haar tweede man als zyn opgemelde voorkind , by zyne eerfte huisvrouw geprocreëerd, Beiden binnen den tyd van zestien maanden, na dato van het contraéteeren van dit haar tweede huwelyk, almede zynde komen te overlyden , De vrouwe verweerderesfe door dit deplorabel fterfgeval , dat zy ten uiterften regretteerde , ten tweeden maale een bedroefde weduwe gebleeven was: Dat niet lang daarna het aan den Bailluw en Hoofdfchout deezer Stad , had kunnen gclusten , Om op de perfoon van de vrouwe verweerderesfe te verzoeken apprehenfie corporeel , en tegen dezelve R. O, , inquifUoire proceduren , in cas crimineel te entameeren, Op het zwak fundament, en onder het valsch eR  CRIMINEEL E PRACTYK. 053 geëxcogiteerd voorgeeven, dat zy vrouwe verweerderesfe haar genoemden tweeden man , en deszelfs voorkind , door een violent of geweldig vergift om het leeven zoude hebben gebragt, En deeze zyne crimineele actie , ter zaake van dien, alleen gefundeerd had , op de bloote asfertie van een zekeren Apothecar binnen deeze Stad, By wien, zo als de eisfcher R. O. by de middelen van zyne conclufie van eisch, pretenlëlyk fustineerde , de vrouwe verweerderesfe een zekere quantiteit arjenicum , of zogenaamd rottenkruid, in perfoon zoude gekocht hebben, Onder voorwendzel , van hier mede de rotten en muizen, waardoor zy op haar buitenplaats ondraagelyk geplaagd wierd, te willen verdry ven, Dat zy vrouwe verweerderesfe , federt haare incarceratie , menigmaal en fuccesfivelyk door den eisfcher R. O. wegens deeze pretenfe misdaaden, welke aan de menschlykheid revolteert, op vraagarticulen gehoord geworden zynde, En onaangezien de bcdryging van fcherper examen by alle derzelver gegeevene responfiven, by de volftrekte ontkentenis gebleeven was, Gelyk iemand , die de gevoelens van eer en deugd bezit , en zig onfchuldig aan een delict bevindt, ter behoudenisfe van zyn goeden naam ea reputatie , met geen mogelykheid anders handelen kan, Zulks dan ook van dit noodzaakelyk effect, en regtmaatig gevolg was geweest,  «54 SLEUTEL dek Dat de vrouwe verweerderesfe, by provifioneele dispofitien van dit Edele Acbtbaare Collegie was ontvangen geworden in een ordinaris proces, mits defenfie doende ex carcere: En nademaal de vrouwe verweerderesfe zig volkomen in ftaat bevindt om haar van de voormelde gepretendeerde delicten, door irreprochable bewyzen te kunnen zuiveren, Zo als by wisfeling van inventaris en ftukken, ' in deezen procesfe , op zyn' tyd, ten genoegen van den Rechter blyken zal, En bovendien niet alleen de fletrisfure die haar perfoon, ten dien opzichte, ondergaan heeft, en zo ftrydig met haar caracter en hooge geboorte zyn, op eene eclatante wyze zoude willen hebben gerepareerd, Maar ook naar recht, reden en billykheid mitsgaders conform de wetten hier te Lande in obfervantie , van de voorfehreven ongefundeerde ac. tie , in cas crimineel jegens haar aangelegd, behoort te worden geabfolveerd.  CRIMINEELE PRACTYK. 355 „ Mits welken en andere redenen, in „ tydeu en wylen nader ten procesfe „ te allegeeren; de voornoemde Procu» „ reur , in naam als boven , afflaande „ de middelen van des Eisfchers conclu„ fie van eisch , op ende jegens de vrouwe verweerderesfe R, O. gedaan „ en genomen , by expresfe denegatie, ,, impertinentie , ende irrelevantie , en „ ontkennende pofitivelyk de delicten, ,, haar by dezelve conclufie ten laste „ gelegd, concludeerde ten fine van niet „ ontvangelyk , en dat den eisfcher R. „ O. zal worden gecondemneerd deeze ,, crimineele actie met alle de gevolgen j, en aankleven van dien af te doen, en ,, de vrouwe verweerderesfe daarvan wor,, de geabfolveerd met de kosten." enz».  fijö SLEUTEL der Met betrekking tot de manier van procedeeren , die in allerhande crimineele zaaken , voor zo veel de ordinaris procesfen betreft, plaats hebben, dient nog deeze particuliere aanmerking , dar behalven de voorenftaande foorten van conclufiën, welke in cas crimineel van gebruik kunnen zyn , het zy dat er gequalifkeerde èxoeptien geproponeerd wierden , of dat de partyen ter wederzyden, zonder dezelve ' alleen ten principaale concludeerde , nog fomtyds' in de meeste ordinaris crimineele procesfen , een derde foort van conclufiën practicabel is, die 'by de Hoven van Juftitie, gelyk ook by alle de Holland, fche Rechtbanken , tot nog toe , in ufantie geblee. ven , en algemeen in de Crimineele Praftyk als een costumier recht geaddopteerd is, hoedanige derde fpecie van conclufiën eigenlyk maar alleen plaats kan hebben , in die uitzonderende gevallen wanneer de zaaken daartoe gedisponeerd zyn , dat' cr zo wel aan de zyde van den Procureur Generaal van den Hove , of van ,1e Hoofdofficieren in de Reden en plaatfen, crimineele jurisdictie hebbende als van wege een' gedaagde, gevangene of verweer! der, in een ordinaris proces betrokken of ontvangen zynde, met fundament op de provifie kan worden ge. coaciudeerd — by voorbeeld:  CRIMlNËËLË PRACTYK. 4'jfjf Aan de zyde vari den eisfcher R. O- wordt het dispofitif van de conclufie van eisch óp de provifie, doorgaands in deezer voegen genomen ~ <}& j, Procureur Generaal , of Bailluw R. O., eisch doende , concludeert, enz. en dat de gedaagde, ,, by provifie zal worden gecondemneerd, te gaart „ in beflootene hechtenisfe , maakende voords op „ alles eisch van kosten." enz. Aan de zyde van den gedaagde , gevangene of verweerder gefchiedt zulks by zyne conclufie van antwoord aldus: — ,, De gedaagde of verweerder* „ antwoordende , concludeert enz. , en dat hy, by provifie , ontflangen zal worden van de perfo,, neele comparitie, (of uit de hechtenis waarin hy ,, zig bevindt,) en vervolgends geadmitteerd te mogen occupeeren by Procureur, ondet handtasting en belofte van ten allen tyde te zullen com= pareeren , fub pcena confesfi et convitli, of eau* ,', tie, is 'tnood." enz. En is volgends een confiant gebruik algemeen* lyk in de crimineele Rechtspleeging, ten opzich-» te van ordinaris procesfen gerecipieerd , dat wanneer van zodanig verzoek van provifie, by de refpeétive conclufiën van eisch en antwoord aart de zyde van den eisfcher en verweerder, gebruik wordt gemaakt , zy aan weêrskanten by hunnö fchrifturen of conclufiën van replica sn duplicd} R  =58 SLEUTEL dkr *o ten principaal^ * 0 de ^ perfirreeren , waarmede dan de zaak , waarover « een ordinaris cnmmeel proces Jitis conteitatie gevallen ,S , voor voldongen wordt gehoudea.  CRIMINEELE PRACTYK. s>5$ 2 E V E N D Ë HOOFDSTUK. Behelzende eensdeels de ncodzaakelyke reduifïtett. dli tot de incarceratie of crimineele gevangenis betrekking hebben ; en anderdeels het geen in probatiën , reproehen , en falvatiën van getuigen , byzonder in cas crimineel dient geebfervesrd te wordtn* § u Cjfeneraallyk dient, over het eerfte onderwerp , Waarover dit Hoofdfluk handelen zal, en het welk hier , om redenen , voorbedachtlyk geplaatst is , by wyze van introductie geremarqueerd te worden, dat incarceratie of gevangenis principaal gefchikt iS om té dienen ad cuflodiam, en niet ad pcenam, dat is ter bewaaringe, en niet tot ftraf van een crimn neelen delinquant , of die als zodanig aangeklaagd is geworden , overeenkomflig de fentimenten def meeste Rechtsgeleerden, en inzonderheid conform het gevoelen van den grooren ul pi anus , 'aW welke lex. 8. § 9. deeze bedenkelyke materie overheerelyk behandeld heeft gehad, gelyk vervölg^öif? ft 3  aea SLEUTEL du de Keizer constantinus, in lex primo daarby nog deeze korte en zaaklyke aanmerking gevoegd heeft, dat naamlyk de gevangenhuizen ter beteugeling der menfchen, en des geenzins tot ftraffen of pyniging derzelven moeten gehouden en gefchikt worden ; weshalven daaruit refulteert dat de gevangenis, of liever de bewaarplaatfen der gevangenen, dusdanig behoorengeconftitueerd te weezen, dat hunne gezondheid op geeuerleie wyze daardoor gealtereerd of befchadigd kan worden , om redenen dat de gevangenis uit zig zelve zwaarwigtig genoeg is, al wordt dezelve met geen verdere drukkende ongemakken bezwaard , en dat daarom ten dien opzichte een geincarcereerde niet meer mag worden aangedaan, dan voor zo veel tot zyne bewaaring dient , dat is te verftaan, dat men gevangene perfoonen in geene ongezonde donkere gaten, daar men geen licht ziet ofdaarmenkwaade lucht fchept, mag brengen en opfluiten, waarvan ten uitterften recommandabel zyn na te zien , Mr. simon van leeuwen, in zyn Roomsch Hoilandsch Recht, 5 boek, 27 Deel, N°. 13, en van zurk, Codex Batavus, Tit. gevangenis , § 1 : die aldaar het volgende z«gt — gevangenis moet goed, niet geinfetleerd, of flinkende zyn, en de gevangenen hunne behoefte hebben van fpyze, drank en flro, alzo de gevangenis is tot bewaaring , en NB. niet tot ftraf; met hoedanig gevoelen volmaakt quadreert de leer van carpsovius, in zyne verhandeling over de lyfflraflyke misdaaden, 2 Deel, 103 htofdftuk, num.  CRIMINEELE PRACTYK. 261 ft. , alwaar hy deswegen deeze bondige reflectie maakt — „ Doch dewyl het gevangenhuis is een „ kwaad verblyf, en een foort van pyniging, ja ,, om de morfigheid , fchaarsheid van fpyze en ,, drank, koude, en duisterheid, doorgaands by ,, de dood vergeleeken wordt, zo moet de Rech,, ter met alle omzichtigheid handelen dat hy zig ,, niet te zeer ter opfluitinge verhaast, en de on„ fchuldigen op eene onbetamelyk wyze niet ge„ vangen houde , want een onrechtveerdige ge. „ vangenis of opfluiting , heeft niet flechts den „ heere god tot wreeker, maar verdient ook „ ftraf by den Rechter te ondergaan." § 2. Aangaande de noodzaakelyke requifiten, welken particulierlyk tot de incaceratie of crimineele gevangenis betrekking hebben , en waarop alle onpartydige Rechters foigneus dienen te letten ; dezelve beftaan, volgends het gevoelen der meeste Criminalisten , hoofdzaaklyk in de vier navolgende obfervatiën ; als in de eerfte plaats, in wat crimen of misdaaden de gevangenis alleen plaats heeft, of hebben moet ; en is ten refpecte van dit eerfte requifit van een groot belang optemerken , dat, alhoewel het fomtyds noodzaakelyk is om rigoureufe juftitie aan boosdoenders en crimineele delinquanten te doen , het aan den anderen kant de pligt der Rechters is om zorg te draagen, en alle mogelyke toeft 3  fLEUTEL. der ticht te neemen, ten einde onfchuldiie mcnfchen , en fpeciaalyk bekende perfoonen of ingezetenen van hnnne plaats , ter zaake van onzekere delicten en puiten capitaale misdaaden , met gevangenisfe niet Worden gevexeerd en onderdrukt, net geenapparent de oorzaak is waarom de Rechters huidendaags by pns geen apprehenfie corporeel, of opfluiting in de gevangenis meer verleenen, dan. in doodfchuldige of lyfftraflyke misdaaden ; want iemand geincarcereerd of in de gevangenis gebragt zynde, over een delict dat compofibel is , en waartoe mnar alleen een zekere geldboete ftaat, behoort terftond, het zy on, der cautie, het zy onder handtasting gcrclaxcerd en ontflagen te worden : in de tweede plaats , welke vehemente prcfumtiën en indiciën van het voorgewend delict vooraf moeten gaan , eer de Rechter tot de incarceratie of opfluiting in de gevangenis van iemand rcfolveert, in voegen dat dit tweede requifit dan eigenlyk begrypt , dat iemand in geene gevangenis moet noch mag worden opgeflooten , ten ware er zulke gegronde vermoedens, blyken van de gepretendeerde misdaad , zyn voorafgegaan , welken den Rechter, naar zyne discretie of befcheidenheid , daartoe voldoende bevinden zal: in de derde plaats , wat foort van perfoonen in de gevangenis daadlyk behooren opgeflooten en bewaard te worden : weshalven dit derde requifit deeze gene? raale regel bevat , dat alleileie crimineele delinquanten gefufpecteerd van doodfchuldige of lyfftraflyke misdaaden bedreeven te hebben, sonde/  CRIMINEELE PRACTYK. 263 de minfte onderfcheid van fexe , ftaat , en ouderdom , ter zaake van dien in crimineele gevangenis mogen en moeten opgeflooten worden : en in de vierde plaats, hoedanig de incarceratie of opfluiting in de gevangenis behoort te gefchieden ; waaromtrent kortlyk aantemerken valt , dat dit vierde requifit eigenlyk te kennen wil geeven, en tnt zyn gevolg heeft, dat de geprefumeerde misdaadiger , hoe capitaal en zwaar liet delict , waarvan hy be« fchuldigd wordt, ook moge zyn, in eene draagelyke gevangenis, tot den tyd dat de pronunciatie van zyn vonnis , en de uitvoering van dien zal zyn gefchied, moet worden bewaard. S 3. Raakende het ftuk van incarceratie of gevangenis, is zeer bedenkelyk de vraag, of een Rechter ie. mand tot een eeuwige gevangenis, in cas crimineel, kan condemneeren, dat is, geduurende zyn leven hem in den kerker mag opfluiten? dan, terwyl dit een questie is , waarover onder de Rechtsccieer. den, welken het in dit opzicht niet ééns zyn, fterk wordt gecontroventeerd , zal men het onderzoek hierover flechts hieraan bepaalen , dat , volgends de gronden van eene vrye regeering , waarin het despotismus geene plaats heeft, de eeuwige gevangenis, wat fommige Criminalisten daarvan ook gevoelen mogen , by condemnatie van den Rechter hier te Lande niet practicabel kan weezen, op fundament R4  afy SLEUTEL der van deeze beide folide redenen ; als i.) om dat de» eeuwige gevangenis is een fpecie van een hoagfiraflyke ftraf , die niet arbitrair is, noch van het goeddun* ken van den Rechter afhangt , het geen niet on. duister blykt uit de lex. 6 codicis de Pcenix , mitsgaders uit de lex. en v.) om dat de eeuwige gevangenis is een foort van flaverny, die aan vrye menfehen niet kan worden opgelegd , zo als ver-, volgends confteert uit de lex. 71. §2; ondertusfchen fustineeren eenige Rechtsdoctoren niet ongegrond , dat , onaangezien het voorfchrift van het Roomfche Recht, de altoosduurende gevangenis van een overtuigd delinquant, in degze twee diftincte gevallen, plaats hebben kan, naamlyk by gratie of gunst van de hooge Overheid van den Lande , ten opzichte van zodaanige misdaadigers , by vonnisfe van den competenten Rechter ter dood gecondemneerd ; of, het geen nog meer iugresfie zoude verdienen , wanneer de Rechter , op fufficante be-. wyzen , of door rechtmaatige oorzaaken , bewogen wordt om iemand, ter verinydinge van verdere on-» gelukken, of van een bedreigde misdaad, die ap-« parentelyk te verwachten itondt , en by gevolg ter voorkominge van openbaare fchande, tot eene eeuwige gevangenis te verwyzen : hoedanige anderzins in rechten geimprobeerde condemnatie , ontftaande uit dergelyke billyke en pregnante voorzorgen, alsdan geen eigenlyke ftraf, maar alleen een provifioneele bewaaring is , waarvan de gecondemneer» de naderhand , en na verloop yan tyd kan onfc>  CRIMINEELE PRACTYK. aö5 flaagen worden , li-et zy by nadere gratie van de hooge Overheid, of door andere toevallige evenemeuten , welken in het vervolg de relaxatie of het qpjtj flag uit eene altoosduurende gevangenis kunnen bewerken , gelyk daarvan verfcheidene aanmerkely» ke voorbeelden , die de tegenwoordige eeuw opge» leverd heeeft gehad , hier te Lande voorhanden zyn. S 4. Het meriteert al verder voor Pra&izyns die een* gevangene, in een ordinaris proces ontvangen zynde , patrocineeren , eene byzondere fpeculatie , dat , volgends de dispofitie van het recht , en het ge. pruik in onze Practyk geïntroduceerd , als een crimineel delinquant , die , ftaande den procesfe, uit de gevangenis ontvlucht, daarom niet zwaarder als de hoedanigheid van zyne misdaad betreft, zoude behooren te worden geftraft , noch dat daaruit een confesfie van het crimen,by hem ontkend,kan worden getrokken , ten zy het breeken en de ontvlugting uit de gevangenis met violentie of geweld ware gffpaard gegaan , met dat gevolg, dat een gevangene , het zy in een extraordinaris of ordinaris crimineel proces betrokken , om uit de gevangenis te geraaken , iemand gedood of gevaarlyk gewond had, dan, van wat opiniënfommige Rechtsgeleerden zyn over de wyze van ftraffe van iemand die uit de gevangenis évadeert en breekt , is onder anderen R 5  *66 SLEUTEL der te zieii by bort, in zyn TraSlaat Crimineel, til. 2. «urn. 37 : met dit alles blyft het indisputabel , dat een cipier , of gevangenbewaarder , over het ontvlugten van een crimineel delinqant uit de gevangenis , door zyne negligentie of onachtzaamheid veroorzaakt, van zyne bediening gedeporteerd kan worden ; gelyk ook dat als een civile gevangens, ter zaake van fchulden in gyzeling gedetineerd zynde , uit zyne detentie ontfnapt, de gevangenbewaarder alle de crediteuren betaalen moet ; laatstlyk wordt,in cas fubjecl, voor een algemeene resel verftaan, dat zwaare en langduurige^w^w eenige mitigatie en verzachting van de hoofdftraffe waarover iemand condemnabel zoude zyn, merite', ren moet, in voegen als onder anderen by fententie" van den Hoogen Raade in holland , in den jaare 170Ö, is verftaan in de zaake van den Jood Mozes Bendix , voor het opgemelde collegie van juftitie geventileerd geweest, volgends het voorbeeld, ge. allegeerd by merüla lik 4. //,. ?8. c^ 4„„ ' in Notis. § 5. Na deezen korte uitflap over de incarceratie of gevangenis , en derzelver effefte gedaan te hebben zal men vervolgends overgaan tot het feparaat on'derzoek van de driederleie onderfcheidene clasfen raakende de probatiëa , reprochen , en fnlvatien van getuigen , welken in de Crimineele Practyk zo zeer  CRIMINEELE PRACTYK. ?6> te pas komen , en met betrekking tot iemand die in een ordinaris proces ontvangen is , en by interlocu» toire dispofitie van den Rechter ,cx carcere, zyne defenfie moet doen , gezegd kan worden van de uiterfte noodzakelykheid te weezen; als zynde een ruim veld van befpiegeling voor de Practizyns , waarop het g^ntfche gebouw van defenfie in het ftuk van de crimineele rechtspleeging berust , en des eene wetenfehap , welke een buitengewoone oplettendheid verdient aan de zyde van zodanige Rechtsgeleer. den , die hun werk maaken om met reputatie een gevangene of verweerder in cas crimineel te defendeeren : ter zaake van dien komt eerfielyk in aanmerking het onderzoek aangaande de probatïëa van getuige; waaromtrent dan, ten aanzien van de perfoonen die getuigenis geeven , generaallyk te remarqueeren valt , dat voor eerst, zo wel in civile als crimineele zaaken, niemand testis inpropriacaitfa, of getuige in zyn eigen zaak mag zyn ; dat vervols?euds een getuige, geen reden van wetonfehap kunuende gcevcn, zyne depofnie of getuigenis in beide opzichten nul , krachtloos en van onwaarde is , als zynde dé redenen van wetenfehap zulk een voornaam en noodzaakelyk requifit van eene getuigenis, dat er de gantfche validiteit in de rechtspleeging van afhangt; om dat op de verklaaring van een' getuige , de welke geene redenen van wetenfehap behelst, by den Rechter niet wordt gelet, en aan der zelve bovendien geen geloofgeattribueerd wordt: dat wyders finguliere getuigen , byzonder in cas crimi-  268 SLEUTEL der neel, desgelyks in rechten geen geioof meriteeren, ten zy hunne getuigenisfen geproduceerd worden ai p'obationem innocenciam , of tot bewys van iemands onfchuld ; en dat inzonderheid zodanige finguliere getuigen in criminalibus niet mogen worden geconjun. geerd , of zamengevoegd : behalven dat het voor een conftant gebruik, dat volgends het gevoelen der Rechtsgeleerden niet. disputabel fchynt, in onze praétyk word gehouden , dat wanneer flechts twee getuigen, die een delift tegenfpreeken ofwel pofitif ontkennen , meer worden geloofd dan honderd anderen welken de misdaad affirmeeren en (taande houden, gelyk doorgaands by alle Hollandfche Rechtbanken begreepen wordt; zynde dit waarfchynelyk ook de reden waarom in cas crimineel altyd meerder geloof word gegeeven aan de getuigen van den befchuldigde , dan aan die van dén Procureur Generaal , of Hoofdofficier van de plaats , alwaar de aclie aangelegd en vervolgd wordt, offchoon de laatfle van beter conditie en meerder in getal waren ; en dat, voor het overige, niet alleen een fociuscriml nis of crimineele complice van een en dezelfde «eperpetreerde misdaad , geen getuige tegen zyne medecomplices kan zyn , maar dat zelfs in crimiaeele proceduren ten allerminften twee getuigen omni exceptione majores en in fpecie crimine et perfona, de. pofeerende tot het bewys van het delict, behooren te worden geproduceerd.  CRIMINEELE PRACTYK. 3f5? S 6. Van hoedanige groote noodzaakelykheid deproba* tie van getuigen in de Rechtspleeging, als'het fundament van dien gerekend wordt, behoeft geene uitvoerige explicatie, om dat zulks by alle Practizyns welken de Rechtbanken frequenteeren een bekende zaak is, vermits de waarheid van een geval, waarover iemand zoo in cas civil als in cas crimineel, in rechten betrokken wordt , aan het onderzoek van den Rechter weinig nut kan toebrengen, ten zy dezelve middagklaar beweezen worde; waardoor het dien. volgends dan ook veeltyds gebeurd, dat in de de. cifie der zaake niet het recht maar de bewyzen komen te ontbreeken ; en des behoort, fpeciaal in cas crimineel,gelet te worden , eensdeels op het onderfcheid , en in de tweede plaats op de effecten van heele en halve preuven, hoewel er verfcheidene zaaken zyn die in rechten een heele preuve uitmaaken , want zo wel volgends de Godlyke als wereldlyke wetten, worden voor een heele of volle preuve gehouden de gerecolleerde of beëedigde verklaaringen van twee getuigen, zynde omni exceptione majnres, naamfyk zodanige getuigen, welke men niets, zonder de minste uitzondering, kan tegenwerpen tot vermindering van hunne geloofwaardigheid , of om een klaarder definitie te geeven, tegen welken men geene exceptiën, hoe genaamd , met hoope van fucces in rechtea kan proponeeren , zonder onderfcheid te maa-  «70 SLEUTEL dèr ken of de getuigen mannen dan vrouwen zyn , de« Wyl de depofitiën van de laatften zo wei probeeren dan die van de eerfte, uitgezonderd in testamentair re dispofitiën , in welken de getuigenis van vrouws* perfoonen niet wordt geadmitteerd, en confequen' telyk dan ook zonder onderfcheid , zo wel in crimineele als in civile zaaken, maar geheel anders is het geleegen met de verklaaringen, die, fchoon gerecolleerd, gegeeven zyn door getuigen, niet ter goeder naam en faam ftaande, en van geen onbefpro* ken levenswyze of gedrag zynde, als welken, naar de befchreevene rechten, noch heele noch halve preuven uitleveren , en by gevolg niets bewyzen ; except in alle zulke zaaken en gevallen, welken difficil, zwaar , en buiten de getuigenis van dergelykd fufpecte perfoonen onmogelyk te bewyzen zyn: ondertusfchen maaken de Rechtsgeleerden een aanmer* kelyk onderfcheid tusfchen getuigen Aieinfamiajurts 5 of infamia facli zyn, om dat, uit krachte van deeze diftinclie de eerfte foort algemeenlyk noch in civile noch in crimineele zaaken worden geadmitteerd om te getuigen , zelfs niet tegen infaam e perfoonen, ten ware het delict, van die natuur ware dat het niet dan door infaame menfchen beweezen kon worden , gelyk hieryooren . geremarqueerd geworden is , in welk geval derzelver depofitie of getuigenis maar alleen een indicie tot'de tortuur in doodfchuldige misdaaden , dcch geenzius een volkomen bewys tot coudemnatie vau eenige ftraffen uitleveren kan,  CRIMINEELE PRACTYK. [271 cn dat, vervolgends, ten aanzien van de laatfte foort deezer infaaine getuigen te reflecteeren valt , dat zy tot het geeven van getuigenis, wel in crimineele , maar niet in civile zaaken kunnen worden geweerd , uitgezonderd in zulke delicate en zwaarwigtige proceduren in cas civil , waarin »t befchreeven recht en de ftatutaire wetten requireeren zodanige getuigen, weezen de omni exceptione majares, gelyk by voorbeeld in procesfen, waarin, ter zaake van overfpel, tot disfolutie van het huwelyk gecontendeerd wordt , en in meer andere burgerlyke rechtszaaken van aangelegenheid , alwaar dc bewyzen , fchoon niet in de termen van het crimineele vallende, klaar en buiten reproche behoo. ren te zyn. § 7- Ten opzichte van de materie , raakende de pro. batie van getuigen, zyn eindelyk de navolgende obfervatiën , voor zo veel dezelven het onderfcheid en de effecten van heele en halve preuven betreffen, nog van een byzondere noodzaakelykheid hier ter plaatfe aangeroerd te worden ; primo loco, dat alle judicieele confesfien, naamlyk zulke bekentenisfen in judicie of voor den Rechter gedaan , notoirlyk naar rechten een heele preuve nitmaaken , gelyk al mede , doch niet verder dan in civile zaaken, prefumtiën die in rechten beftaan, een xolle pnule zamenfteilen , ten waare uit de confesfien van  &71 SLEUTEL der partye , fchoon extra judicieel, of uit (tukken en bewyzen van partye zelve , of uit andere klaar, blykelyke omftandigheden het tegendeel bleeke 5 aldus , by voorbeeld, levert een koopmansboek, om daaruit een fchuld te probeeren, onwederfpreekelyk een heele preuve uit, doch heeft zulks maar alleen plaats in zodanige zaaken die den koophandel concerneeren, want in andere zaaken, welken buiten de negotie zyn , heeft een koopman op zyn fchuldboek in rechten geen de minste geloof, ten zulken effecte om daaruit een heele preuve te kunnen argumentceren, byzonder in cas crimineel, in welke het gt n tngicsfie >y JCfl Rechter, ten bczwa..r van ecu* delinquant, zoude verdienen: /ë< cundo h'.o , maakt in fommige gevallen de fama, dat is het algemeen gerucht, of zogenaamde volksmaare , ene ftetk, en in andere gevallen niet meer dan een halve preuve uit : by voorbeeld , de fama levert ili rechten een telft preuve uit , als er in da nagenot-mde gevallen in cas civil gelitistcontefteert worden, als onder anderen in het bewyzen van iemands adeldom ; wel te verftaan , zo wan» neer er geen contrarie geheugen daarvan exteert; als mede in allerhande questien , welken bezwaarlyk te bewyzen vallen , byzonder de dood van een peifoon die lange jaaren te vooren in een'veldflag of door fchipbreuk gebleeven is, hoedanig publiek gerucht van al zulke foort van doodtydingen ie. mand naar rechten excufeert van fufpicie vankwaa de trouw of bedrog , in diervoegen werdt, by  CRIMINEELE PRACTYK. m exempel , in onze rechtspleeging verftaan ,- dat een' getrouwde vrouw , die op valfche geruchten vait haars mans dood, na dat hy vyf jaaren uitlandig is geweest, met een' ander' trouwt, geen de minfte ftraf, ter zaake van dien, onderworpen is, omdat zulks, op fundament van aanneemelyke rechtsgronden » onder de onftraffelyke misdaaden gerekend wordt; ondertusfchen maakt de fama of het waarfchynlyk gerucht in crimineele zaaken nooit geen heele of volle preuve uit, maar flechts een bloote accufatie , waarop iemand in fommige kapitaale en doodfchuldige delicten zoude kunnen geapprehendeerd of op vraagarticulen gehoord , doch geenzins ten pynbank gebragt worden , ten zy, be halven zodanige volksmaare of waarfchynelyke geruchten , eenige andere , en meer ingresfie vindende bewyzen concurreerden ; over welke materie c a r p z o viu s in zyn bekend tractaat over de Crimineele Pratlyk, folidelyk en volledig beeft gehandeld: tertio loco, dat aanbeiangênde de definitie van een halve preuve en de' byzondere zaaken die als zodanig in de rechtspleegingkracht en effect hebben , voor eerst te letten ftaat, dat generaallyk by de Rechtsgeleerden gefustineerd wordt, dat, hoe zeer een halve preuve by den Reen-' ter wel eenigzins in civile zaaken geloof verdient,» zulks nogthans niet wel kan zyn van dat gevolg datde Rechter, op fundament van dien, definitivelyk zoude kunnen vonnisfen : maar vry wat meerder fpeculatie verdient de bedenkelyke vraag, of naam» lyk twee of meerder halve preuven by elkander S  274 SLEUTEL der geconjungeerd en zamengevoegd zynde , een heek preuve zoude behooren uittemaaken ? dan, by de Rechtsdoctoren wordt ten deezen opzichte op aanneemelyke gronden geoordeeld , hetzelve alleen in dat geval plaats te moeten hebben, als de halve preuven die men combineeren of zatnenvoegen wil, haare relatie hebben tot een en hetzelfde einde, of volgends de [uitdrukking der Rechtsgeleerden fecus vero, fi ad diverfum tendantftnem : onaangezien deeze Rechtsdoétrine heeft de zamenvoeging van verSche'idene hatvepreuven,omdaardooreen volkomene, of liever heele preuve te bewerken , maar alleen plaats in civile zaaken, doch nimmer in crimineele proceduuren, uitgezonderd in al zulke crimineele zaaken daar men alleen gecontendeerd wordt tot een geldboete; daar zyn echter eenige Rechtsdoctoren, welken opinieeren dat zulks in fommige crimineele procesfen wel mag toegelaaten worden ter discretie van den Rechter , als bevoegd zynde , naar bevinding van zaaken , de halve preuven in cas crimineel te mogen redoubleeren tot een heele of volle preuve, gelyk by voorbeeld in het geval dat de verklaaringen van twee getuigen incontinenti waren gegeeven, welken de een voor den anderen door de fpleet van een deur, of op een ardere manier iets onbehoorelyks tusfchen een getrouwd man en eene ongehuwde dochter gezien hadden , quia in unutn rei finam concordant mogen geconjungeerd of zamengevoegd worden , op zulk eene wyze , dat, fchoon die beide verklaaringen, ieder op zig zelve genomen , niet meer dan maar halve preuven  CRIMINEELE PRACTYK, af§ zyn; zy echter in dat geval plenam probationetn, óf eeii volkomen bewys in de crimineele rcchtspleegiug zouden uitmaaken, zonder dat daartegen zoude kunnen obfteeren , dat deeze beide getuigen , welken het adulteriam niet te gelyk, maar ieder in het particulier, of feparatelyk hadden aanfchouwd, naar rechten , onder de benaaming van confonnan^ ie getuigen, ten zelfden opzichte, niet moesten worden begreepen, noch dat op deeze beide geconjun^ geerde of zamengevoegde verklaaringen, alhoewel de kracht van eene heele preuve hebbende , recht kan Worden gedaan. § 8. II ) reproCiIen zyn zodanige fchrïftüuren vari Rechten, tendeerende om de depofitien of verklaaringeu der getuigen by partyen ter wederzyde by inventaris van ftukken in judicio geproduceerd efl overlegd, te reprocheercn of tewraaken; hoedanigë reprochen Km getuigen en derzelver verklaaringen, naar' de gronden van het befchreeven recht, en volgends den ftyl van de praétyk voor de Hoven van Juftitie eri de meeste rechtbanken gebruikelyk, doorgaands öp driederleie verfchillende manier gefchieden kan : als i.) tegen de perfoon die getuigenis geeft, dat is tegen den depofant zeiven; 2.) tegen de qualiteit inhoud en hoedanigheid van het gedepofeerde, en 3.) tegen de formaliteit en wyze van examinatie,die by het hooren van getuigen geobferveerd gewor-; S 2  276 SLEUTEL deb den zyn, of die, ten opzichte van het recollement van hunne gegeevene verklaaringen plaats hebben gehad : om deeze drie gewigtige zaaken conform onze locale coftumen te demonftreeren, behooren de Practizyns mete een finguliere oplettendheid de productie van de adverfe party , waarvan zy opening en copie gekreegen hebben , zorgvuldig natezien , en dat geene, het welk zy daarin reprochabel of wraakbaar bevinden, in hunne fchriftuuren zodanig decent te expofeeren, dat er geene aanklag. te van injurien uit volgen kan , als het welke ongepermitteerd en uitdrukkelyk verboden is ; waarom apparentelyk voorzichtige en bedrevene Advocaaten zich tot eene gewoonte gemaakt hebben, om al zulke fchriftuuren van reproche niet anders te ondertekenen dan onder de refervatoire claufule quoatenus juris , dat is voor zo veel in rechten beftaar , aangemerkt alle personaliteiten, welken tot de zaak in questie geen directe betrekking hebben, als odieux en haatelyk behooren te worden geconfidereerd. § 9. Men dient, aangaande de eersrgemelde foort van reprochen, welken zig alleen tot de perfoonen der depofanten bepaalen , in de eerfte plaats optemerken , dat dezelve onderfcheidene divifieu hebben ; want men verdeelt doorgaands de perfoonen der getuigen dewelke ut hoe capite gereprocheerd worden in vier byzondere clasfen , waarvan de eerfte zyne  CRIMINEELE PRACTYK. 277 betrekking heeft tot bloedvrienden, die conform het Roomfche recht by ons in obfervantie, onbevoegd zyn ten voordeele van elkander te getuigen ; gelyk by voorbeeld ouders voor hunne kinderen, of kinderen voor hunne ouders , mitsgaders broeders, zusters , zwaagers , en andere vrienden , elkander door namaagfchap of aanhuwelykeu beftaande , daartoe naar rechten (principaal in crimineele zaaken,) niet geadmitteerd worden, noch de minfte geloof verdienen : de tweede clasfe bepaalt zig tot zodanige depofanten, welken uit gegronde en baarblykelyke redenen in de rechtbank fufpecl zyn, om getuigenis der waarheid te kunnen geeven, immers als het klaar confteert, dat zy den requirant of producent , ter requifitie van welken de verklaaringen zyn gegeeven, ter oorzaake van eigen interest, bedoelende voordeden , af hangelykheid , of uit byzondere vriendfchap geaffeclionneerd zyn , en gevolglyk hem een natuurlyke zucht of particuliere genegenheid toedraagende waren , weshalven, volgends het gevoelen der meeste Rechtsgeleerden, en byzonder volgends de leere van damhouder, Praclyk Crimineel, cap. 5. num. 8, het gedepofeerde van den eenen vriend ten faveure van den anderen met fundament zoude kunnen worden gewraakt, onder hoedanige foort van fufpefte getuigen , dan by uitzondering gecomprehendeerd en begreepen zyn, niet alleen allerleie huisgenooten en loontrekkende dienaaren, by den requirant woonachtig, maar bovendien ook werklieden, dewelken, alfchoon by den S 5  fi7S SLEUTEL der producent niet inwoonende, daarom almede eenig, zins reprochabel zouden weezen, immers wanneer geyerfeerd wierd in het geval om van getuigen van meerder geloofwaardigheid , en waarop minder fufpeclie valt, gebruik te kunnen maaken : vervolgends heeft de derde clasfe van reproche haare relatie tot dolle, malle, ftok-oude,ftomme, doove, en blind-geborene perfoonen, alsmede tot zulken beneden , of nog niet bereikt hebbende den gequalificeerden ouderdom, om in rechten te kunnen getuigen , aangezien, ten refpefte van alle de opgenoemde reprochable getuigen , wel degelyk , zo wel in civile als in crimineele zaaken, concurreert deeze folide en vastgaande objectie, dat hun ver* ftand , zinnen, memorie, aangeborene gebreken en defect van ouderdom , volkomen onbekwaam en abfolutelyk onvatbaar tot kennisfe en geheugenisfe van zaaken zyn , en ook als zodanig, volgends de dispofitie van het befchreeven recht worden geconfidereerd, waarvan pertinentelyk gehandeld wordt in de lex. 4 § 5. ff, de Tesiib. : onder de vierde of laatfte clasfe van getuigen , wier perfoonen in de rechtspleeging gereprocheerd kunnen worden , begrypt men wyders alle de geene gereputeerd en bekend ftaande van te zyn infamia juris, of wel infamia fatïi, waarvan de eerfte foort zo als elders aangemerkt is , generaliter noch in civile noch iri crimineele zaaken mogen getuigen, en de laatfie foort maar alleen in fommige proceÖBgKft als getuigen kunnen worden geëmplojeerd,  CRIMINEELE PRACTYK. 279 behalvcn in matrimonieele of meer andere foortgelyke questien van gewigt, alwaar zodanige getuigen gerequireerd worden , die omni exceptione majores zyn : ondertusfchen is het zeker dat niemand , in het ftuk van getuigenis , voor infaam gehouden wordt, ten zy hy alvooreus by fententie van den Rechter als zodanig is verklaard ; dan, onaangezien dit argument , is het in materie van reprochen, ten aanzien van crimineele zaaken, zeer bedenkelyk of een focius criminis , die onwederfpreekelyk onder het getal van infaame perfoonen behoort, en voor den tyd van zyne condemnatie tegen zyne mede-focius , of complice , getuigt , wraakbaar is , dan of hy naar rechten, ter zaake van zyne getuigenis tegen zyne meedeplichtigen, geloof verdienen moet; doch, terwyl hiervan be. reids in dit Hoofdftuk, ten befluit van § 5, decifoir gehandeld is , wordt mitsdien op dat fubject tot het gepofeerde aldaar , kortheidshalve gerefereerd; ongeacht al het gunt in het ftuk van reprochen , met betrekking tot de voorenftaande vier onderfcheidene clasfen van de perfoonen der getuigen, hier vooren § 9. plenair en zaaklyk is aangetekend , houdt men nogthans voor een conftante practyk , zo in civile als in crimineele zaaken, dat getuigen, laboreerende aan één der voorfchreevene defecten , daarom niet reprochabel worden geconfidereerd te zyn in dit uitdrukkelyk of uitgezonderd geval , dat de requirant de depofitien of verklaaringen van zodanige getuigen tot zyn voorS 4  a«o SLEUTEL beo. deel ingewonnen, en vervolgends ten procesfe met dat oogmerk geproduceerd hebbende , dezelve na? derhand zouden willen reprocheeren. § 10. Behalven dat de getuigen , wier verklaaringen in judicio geproduceerd worden , ten aanzien van hunne perfoonen, in voegen als in de voorgaande § 9. vermeld, onopfpraaklyk en irreprochabel moe» ten weezen , immers in cas crimineel buiten alle tegenfpraak omni exceptione majores dienen te zyn, pm de geloofwaardigheid van hunne gegeevene de* pofitien of getuigenisfen in rechten te doen agrospeeren, zo worden , in de tweede plaats, volgends de rechtspleeging hier te Lande in ufantie , de qualiteit , hoedanigheid , en valeur der depofitie om verfcheidene zamenloopende oorzaaken gerepror cheerd; als, by exempel, onder meer andere oorzaaken : 1.) Om reden dat de depofitie is obfcur duister , en overftaanbaar ; 2.) dat de verklaaring is variabel, dubbelzinnig, verward, en veranderlyk, op zulk een wyze dat zy beiden , het affirmativc en negative van de circumftantien der gedepofeerde zaak fchynt te behelzen; 3.) dat de depofitie conr trarieerende of ftrydig is , in opzicht van perfoo» pen , plaats, en tyd; 4.) dat alle zulke geprodu, ceerde verklaaringen, gegeeven door finguliere gefuigen, en niet onderfchraagd zyn door andere cqrifonnante bewyzen ; 5,; dat de geattefteerd«  CRIMINEELE PRACTYK. aSr zaak, waarover litisconteftatie is gevallen, geheel onzeker is, en dienvolgends geene pofiüve of overtuigende blyken van de waarheid derzelvc kan uitleveren; 6.) dat de getuigenis niet alleen is eaducq, mager, en zwak, maar bovendien Hechts met frivole redenenen van weetenfehap bekleed ; 7.) dat de depofitie gepremediteerd met voorbedachten raade, en door inductie van anderen, by het proces geinteresfeerd, is gefchied ; li.) dat de gegeevene verklaaring is geëxcogiteerd , valsch , abufif, en ter verkorting van een anders goed recht verzonnen ; 9.) dat , ten opzichte van de getal» gen, corruptie of omkooping heeft plaats gehad; 10.) dat de gantfche inhoud van dezelve in allen deele is onzaaklyk , impertinent , ten minlteu niets , aangaande de fubfifteerende questie , bewyst, maar dat er , buiten de vraagarticulen , of buiten den ftaat des gefchils is verklaard; n.J dat het attest uit eigen motif, dat is zonder behoorelyke requifitie , of voorgaande aanzockingen van den requirant gegeeven is; 12.) dat het gede. pofeerde allezins partydig , of voor één van partye litiganten , tot welke den deponent zig altyd geïnclineerd heeft betoond, meerder favorabel is; 13,) dat de geheele getuigenis tot adftructie van de zaak in questie dienende , is immaginair , en gefundeerd op een bloot denkbeeld , of ffihpel geloof van de getuigen zeiven, zonder eenige andere merktekenen van apparentie of waarfchynelykheid te vertoojien: en 14.; dat de verklaaring is abfurd, S 5  2?2 SLEUTEL der ongerymd, en pretenfelyk berustende op het geen de depofanten van andere perfoonen hebben hooren vernaaien: ondertusfchen hebben alle de voorgemelde oorzaaken van reprodien, ten aanzien van de qualiteit, hoedanigheid, en waarde van eene depofitie . geene de minfte plaats in zaaken van confequentie of in crimineele gevallen van aangelegenheid , alwaar over capitaale misdaaden, het zy extraordinaris of ordinaris geprocedeerd wordt, gelyk onder anderen in hoogftemagtfchendery , confpiratie of verraad tegen den Lande , blasphemie , opzettelyke dood/Jagen , en meer dergelyken : insgelyks kunnen zodanige reprochen in cas civil geen effecl: forteeren, in zaaken welke fummierlyk en de plano worden afgedarn , en alwaar het volftaan kan iets ten halve geprobeerd te hebben. § ii. Men kan;, in de derde plaats, om verfcheidene oorzaaken, tegen de formaliteit cn wyze van examinatie, welke by het hooren of ondervraagen van getuigen gcnbfcrvccrd geworden zyn, mitsgaders tegen de informaliteiten die by het recollement of het beëedigen van eene verklaaring hebben plaats gehad , by fchriftuur van itpitche fchryven , alle welke oorzaaken, tot deeze tak van reproche applicabel, volledig by mf.ruLA aangehaald, doch grootendecls in ongcbniilt geraakt zyn , of ten minnen in de Hollandfche rechtspleeging niet meer  CRIMINEELE PRACTYK. 283 practicabel fchynen, hoewel daarom huidensdaags, hier te Lande , nog voor een cofhimier recht, en als een vaste ftyl van de Praélyk , ten opzichte van de meeste civile , en fommige ordinaris erimineele procesfen in obfervantie gebleeven is, dat van het hulpmiddel vanreprocke, ten refpecte voor. fchreeven?, altoos gebruik kan worden gemaakt, wanneer één der navolgende gewigtige folemniteiten verzuimd, of niet behoorelyk opgevolgd is: exempli gratia : als de Commisfaris, ter enquesten tot het hooren en beëedigen van de getuigen was geauthoriléerd en gequalificeerd, noch met geen genoegzaame commisfie daartoe ware voorzien geweest, in gevolge van het geen dienaangaande uitdrukkelyk gerequirerd wordt by artieul 127 van de InftruEtie van den Hove Provinciaal in holland; vervolgends kan tegen de vorm en wyze van examinatie der getuigen in crimineele procesfen met gefundeerde redenen gereprocheerd worden, dat de ingevvonnene depofitiën of verklaaringen niet direclelyk door den Procureur Generaal van den Hove; noch doqr den Officier van de plaats , alwaar het cafus voorgevallen is , R. O.; noch door den Producent zeiven, maar ter requifitie van een derde perfoon daar by belang hebbende , zyn beleid geworden ; waartoe inzonderheid fpecteert, art. 51. van de ordonnantie op de Crimineele Juftitie , gelyk daarmede al verder volmaakt quadreeren de welgegronde argumenten en rechtsgronden, tot fïaaving van dien by gebragt, door de twee vermaarde  a84 SLEUTEL der Criminalisten matth/eus en bord, de eerfte in zyn TraEtaat de Criminibus, tit. deproba num. 4; en de laatfte in zyn leerhandeling over Crimineele Zaaken , tit. 54 , num. 54, mitsgaders het geadvifeerde , ftaande in de hollandsche consulta ti en , eerfte Deel, Conf. 309 : het is wyders indisputabel , dat van het middel van reproche, als één der meest gefundeerde oorzaaken , gebruik kan worden gemaakt in het geval dat de depofitiën of verklaaringen injudicio overlegd , ongerecolleerd en onbeëedigd gebleeven zyn, byzonderlykin cascrimi. neel , als waarin zodanige getuigenisfen niets ten bezwaar van een' delinquant probeeren , fteunende de wyze van reproche voornaamlyk op het bekende axioma van rechten testis non juralus, nullam meritur fideml waarvan de reden palpabel is , otó dat het van zelfs fpreekt, dat het recollement, of het beëedigen der verklaaring van een getuige , de ziel van het gantfche inftrument is , zonder het welke dergelyk bewys , noch vóór noch tegen partyen litiganten iets het allermiufte in de rechtspleeging kan probeeren , in voegen als generaallyk alle de Rechtsdoctoren , op het voetfpoor van het befchreeven recht, van dit verftand zyn : men zoude eindelyk op het gezach van de lex. 3, § 3. ff. deTestibus, en daarop gevolgde interpretatie vervat by de lex. 10. met opzicht tot reprochen, raakende de form van examinatie der getuigen , hier nog by kunnen voegen , dat een getuige , voor een Hoogen Rechter geüfteerd, nader gehoord dient te  CRIMINEELE PRACTYK. 2S5 worden, onaangezien hy bevoorens door een laagen Rechter gehoord weezende , voor denzelven -zyne verklaaring hadde gerecolleerd en beëedigd ; waar mede overeenftemt de leer van anton. faeer., tit. de Testib. den. 9, alwaar hy uitdrukkelyk zegt — Ja , ulfchoon de getuigen uit aucthoru teit van een ander Magiftraat gehoord zyn , zo haare verklaaringen tot den Raad overgebracht worden, zo moeten de getuigen andermaal verhoord worden ; niettegenstaande deeze Rechtsdoct-rine, welke fomtyds plaats hebben kan als de zaaken daarnaar gedisponneerd zyn, zo is het daarom niet buiten ftyl van praclyk , dat partyen , vifa ver/a, onderling con. venieeren en verdraagen van de verklaaringen voor de refpeétive Gerechten in de fteden beleid , in haare formen van examinatie te approbeeren, en dezelve te houden voor gerecolleerd. 12. Aldus van het reprocheeren der getuigen gehandeld zynde , zo ftaat nu verder te onderzoeken op wat wyze inftrumenten of gefchriften in de rechtspleeging behooren te worden gewraakt ; want alfchoon door een inftrument, naar rechten, in het algemeen, zonder onderfcheid, verftaan wordt alles dat tot een bewys van een zaak dient , en des onder dat woord ook oneigenlyk de getuigen gecomprehendeerd zyn, zo moet echter het woord inftru.  236 SLEUTEL bek; ment alhier in een bepaalden zin genomen worden 9< voor zulk een gefchrift dat enkeld tot probatie van zaaken is dienende, en dat zo wel in cas crimineel als in cas civil ; dan , terwyl eigenlyk de inftrumenten naar de gronden van de judicieele practyk doorgaands verdeeld worden in publicque en privatë gefchriften , zo zal men het reprocheeren derzelve ook langs dien weg gaan verklaaren : om dan in de eerfte plaats van de publique inftrumenten te handelen , zal men aanftonds gemaklyk kunnen begry. pen , dat zy zyn zodanige gefchriften , door publique aucthoriteit opgefteld , onder welke dan inzonderheid alle notariaale aétens begreepen zyn die in behoorelyke orde behooren geëxpedieerd te worden, en tot dat einde zal men van de notariaale inftrumenten in het ftuk van reproche maar alleen gewag jnaaken , om dat een gezond verftand, die hetzelve wèl begrypt , ook te gelyk daardoor zr.1 kunnen oordeelen hoedanig de private gefchriften reprochabel kunnen worden gemaakt : ten eerftett zyn de notariaale inftrumenten, in geval van litis» conftatie, voor alle rechtbanken reprochabel, als de Notaris niet wettig en behoorelyk aangefteld fey of als de getuigen , by het inftrumcnt geadfifteerd* hebbende , incapabel zyn, waarvoor in de rechtspleeging gehouden worden alle vrouwen, gelyk ook mansperfoonen beneden de 14 jaaren oud, en voornaamiyk als de getuigen zyn infaame perfoonen, of aan meer andere reprochable defecten laboreeren:  CRIMINEELE PRACTYK. 287 ten tweeden, wanneer in her inftrument de folemniteiten , naar rechten , plaatslyke coftumen of locaalen ftyl veröischt , niet naauwkeurig geobferveerd waren geworden; als, by voorbeeld, indien jaar, maand , en dag in het inftrument ontbree» ken, of dat in hetzelve de naamen der comparan» ten en die der getuigen waren geommitteerd, insgelyks als de comparant by den Notaris en zyne getuigen ten eenemaale onbekend ware geweest, of dat de Stad of Plaats, daar het inftrument gepas* feerdis, niet genoemd wordt, gelyk abfolutelyk wordt gerequireerd ; ook zoude het inftrument gereprocheerd kunnen worden , by aldien het door den Notaris en de getuigen niet ware ondertekend, terwyl voor het overige voor een generaale regel dient, dat als de folemniteiten ontbreeken, die irt ieder Stad of Tlaats, daar het inftrument gemaakt is, ftand grypen , alsdan tegen dezelve het huismiddel van reproche plaats kan hebben : ten derden , de notariaale inftrumenten zyn reprochabel, zo derzelver inhoud is onbillyk , tegen recht en reden aanloopt , of ook als in zodanige publiqua gefchriften worden gevonden volftrekte contradictiën, en met elkander niet overééntebrengene ftrydigheden , zynde verders de notariaale inftrumenten 9 zo wel als alle andere publique overeenkomften, en contracten , ten uiterften reprochabel, wanneer, den rechten genoeg zynde, beweezen wordt dat dezelve by errcur of vergisfing, door bedrog , of wel uil  s L E UT EL der vrees zyn gepasfeerd, en het is derhalven op dieö voet dac ook de private inftrumenten gereprocheerd kunnen worden, dat is wegens der perfoonen, ter zaake van den inhoud, en ten opzichte van haare forme. S ifc IIL) saevatien zyn niet anders als fóluti* en of contra, wederleggingen van de fchriftuuren van reprochen , die ter wcderzyde by partyen gemaakt , en ten procesfe overgelegd worden , onï elk het geen by zyn wederparty gereprocheerd , wederlegd en gewraakt is , te falveeren en (laande te houden : by zodaanige Schiftuur van fa/vatie, welke de litiganten tegen de fchrifiuur van reproche van hunne party matatm matandis gewoon zyn in judicio overteleggen, is het niet alleen ge, bruiklyk de perfoonen en verklaaringen der getut* gen , alsmede de formaliteit die in derzelver examinatie is achtervolgd , maar vérvolgends ook de Inftrumenten, zo origineele als copie , welke hint inde gereprocheerd zyn te falveeren : acbtervolgcnds dit conftant gebruik in de Crimineele en Civile Practyk geobferveerd wordende , zullen wy op het voetfpoor van merula, dié deeze materie uitvoerig heeft verhandeld , daarvan eenige weinige notable voorbeelden kortheidshalve^ gaan fcheïzen : als j.) ten opzichten van de perfoonen, zo' ■ iemand testis pteprïa eïufa is geweest, dat is,  CRIMINEELE PRACTYK. aSO wanneer by in zyn eigen zaak getuigd heeft gehad, word doorgaands aldus gefalveerd: of dat de zaak, waarvan hydepofeert, hem zeiven verkorten bezwaart , of dat de zaak en om Handigheid van dien den depofant alleen is bekend; maar indien de zaak een gantsch collegie raakt, waarvan de getuige een Lid is , zegt men tot falvatie van dien, dat de zaak , waartoe de verklaaring betrekkelyk is, het collegie in het algemeen, en niet ieder lid van hetzelve in het byzonder concerneert; 2.) als by reproche is voorgeworpen dat een getuige een infaam en oneerlyk mensch , of een bankroetier was, zo wordt daartegen , by fchriftuur van falvatie geallegueerd , dat de getuige , ten tyde van het geven zyner depofitie , nog niet infaam maar eerlyk is geweest , en , ten opzichte van een' bankroetier, dat hy vóór zyne gerecolleerde verklaaring,door de Magiftraat van zyne woonplaats , na voorafgaand accoord met zyne crediteuren was gerehabiliteerd geworden ; 3.) zo de getuige in een andere zaak gelyk ftaat met de zaak waarin hy nu verklaart , word zulks gefalveerd dat de depofant daaruit geen voordeel maar nadeel te verwachten heeft; 4.) in geval een getuige om bloedverwantfchap gereprocheerd zynde , wordt by falvatie gezegd , dat de getuige den requirant verder dan in den vierden graaJ beftaat , in hoedanig geval deszelfs getuigenis wettig en onwraakbaar is ; 5.) verklaaringen gerepro. cheerd zynde , ter zaake van zwagerfchap, worden by falvatie weggenomen , als men bewyzeu kan T  200 SLEUTEL mi dat de zwagerfehap door den dood van éénderaangehuwlykte vrouwen is gefcheiden, of,het geen in de rechtspleeging nog meer ingresfie geeft , dat dezelve niet beftaat in den verboden graad by de wetten geftatueerd; 6.) depofitiën vanhuisgenooten en loontrekkende dienaaren om die oorzaak aan reproche onderhevig , Jalveert men op deeze wyze, dat er geen ander middel om de waarheid te probeeren te vinden is , en dat het zyn eerlyke of ter goeder naam en faam (taande domefticquen , behalven dat de depofant , ten tyde van zyne verklaaring , niet meer was een huisgenoot of loontrekkend dienaar , maar alleen als commefaal by den requirant gelogeerd was , gelyk ook reproche wegens verklaarrngen van den eenen vriend ten behoeve van den anderen gegeeven , in deezer voegen gefalveerd worden , dat de depofitie zo klein" en gering is, dat zy geen voor- of-nadeel ter verkorting van een derde aan de vriendfehap kan toebrengen. § 14. Als de inhoud der verklaaringe zelf gereprocheerd is, ter oorzaake van erreur , dwaaling, veranderlykheid , duisterheid, contradictie of foortgelyke redenen meer , wordt zulks, by voorbeeld, generaallyk gefalveerd, dat alle dezelve reprochen, niet concerneeren de principaale zaak , noch den fubftantieelen inhoud, of wezenlyke poincten van dien, als tyd,plaats of diergelyke meer, maar alleen gaan  CRIMINEELE PRACTYK. aOt over andere dingen van mindere importantie , en tot de principaale zaak niet behoorende : aangaan* de de reprochen, welken tegen de formen en manieren van getuigen te beleggen en examinceren, doorgaands practicabel zyn, dezelve kunnen op veelerleie en verfchillende wyze , by fchriftuuren van falvatiën weggenomen worden, gelyk, by exempel , als er maar één getuige is , wiens verklaaring ten procesfe is overlegd , voor eerst , dat de fup* pletoiren eed van den producent daar by komt, of dat de zaak ook niet flrekt tot iemands hinder, prejudicie of verkorting , inzonderheid als de zaak het crimen laftz majeflatis raakt, dat één getuige , tot probatie van dien , volftaat , en wat dies meer is, waarvan merula over dat onderwerp articu' latim en breedvoerig handelt , gelyk hetzelve by de navolgende formulieren van fchriftuuren, zo van reprochen als van falvatiën, inftrucrivelyk nader zal worden aangetoond. S 15. Maar als het zaake is dat inftrumenten zeiven geréprocheerd worden, kan men in het falveeren daar* van veel zekerder dan in de drie gementioneerde opzichten te werk gaan; want,gefield zynde dat de reproche zig bepaalt in deeze fuppofitie , dat de legaliteit en wettige aanflelling van de publique perfoon of Notaris, voor wien het gepasléerd is , met fudament kon worden gedisputeerd, zo fpreekt het van zelf, dat als men exhibeerde , of in judicio ver„ T 2  *pi SLEUTEL der toonde deszelfs brief van creatie , aan hem in behoorelyke orde verleend, door dezulken die daartoe bevoegd en gequalificeerd zyn , niet alleen de reproche hierdoor ipfo fa£lo gefalveerd wordt, maarten zelfden tyde, door middel van zodanige vertooning in judicio, den Rechter aanffonds van de onwaarheid deezer valfche reproche overtuigd ; in dat opzicht kan ook , zonder exhibitie van de bul van creatie van een openbaar beamptfchryver, het gereprocheerde by fchriftuur van falvaüe worden gemortïficeerd en daadlyk weggenomen , het geen byzonder plaats heeft , by aldien de perfoon die over de ade in questie als Notaris heeft geltaan , volgends het algemeen gerucht , voor een wettig aangefleld Notaris federt langen tyd bekend Haat,in de plaats of Stad daar hy het inftrument heeft gepasfeerd ; te meer , wanneer aan alle aflens voorheen door hem in zyre qualiteit geëxpedieerd, in rechten en daar buiten volkomen geloof is geattribueerd en gegeeven geworden : behalven deeze beide voorenftaande middelen van fdvatiïn, welke in de rechtspleeging costumier zyn, kan men nog van een derde foort gebruik maaken , die, onaangezien de bedenkeiykheden van fommige Juristen daar tegen gemaakt, echter naar onze opinie vry minder zwaarigheid, zo in crimineele als in civile zaaken ontmoet, dat is te verffaan in het geval dat als , by fchriftuur van reproche, zonder de wettigheid van de admisfie, of aanftelling van den Notaris te disputeeren, daarby nogthans de validiteit, waarde, kracht, en ef-  CRIMINEELE PRACTYK. 293 fect van het inftrument zelf gereprocheerd wordt, alleen uit die oorzaak om dat de Notaris hetzelve buiten de plaats zyner refidentie gepasfeerd heeft gehad , het geen hem by zyne bezworene initruftie nitdrukkelyk verboden is, en daarom ook, ter zaake van dien , corrigibel en flrafbaar zoude weezen, doch zouden wy (onder verbetering,) van begrip zyn een reproche, van zulk een magere natuur, en welke Hechts, op fundament van deeze frivole en onaanneemelyke oorzaak gedaan was, eenvoudig te falveeren met te zeggen , dat alle notariaale inftrumenten , zonder onderfcheid, gepasfeerd door een' beamptfchryver, buiten de plaats zyner refidentie , naar rechten volkomen kunnen beftaan , en mitsdien ook effect behooren te forteeren , gelyk weleer by fententie van den Hove Provinciaal in holland is verdaan; om reden dat alfchoon een Notaris, of ander gequalificeerd perfoon, in Öfficio komt te pecceeren, met dat gevolg dat hy daarover flrafbaar , en zelfs deportabel is , een ander door de illegaliteit van het inftrument, waarvan ten procesfe gebruik gemaakt wordt, niet kan noch mag worden verkort, of ter zaake van dien, de allerminfte prejudicie, zo in cas civil als in cas crimineel , behoort te ondergaan. T3  ap4 SLEUTEL der § iCu Het verdient beven alles eene byzondere oplet, tendbeid , als in een rechtshangende zaak, waarin een notariaal inftrument wordt gereprocheerd, alleen ter oorzaake dat de reprochant ontkent dat hetzelve door den Notaris, die het gepasfeerd heeft, eigenhandig zoude zyn ondertekend : deeze refroche , fchoon maar ontkennender wyze ingericht, behelst echter deeze pofitive asfertic , dat het /'«■ ftiument door een ander perfoon als de Notaris, valschlyk is ondertekend, en zoude mitsdien hy, die zodanige asfertio pofeert, zulks ten zynen periculo moeten bewyzen , nademaal hetzelve van crimineele gevolgen weezen kan : dan, wy zouden met fommige bedreevene Rechtsgeleerden in deezen van fentiment zyn , dat, alvoorens van fchriftuur van falvatie te dienen , eerst informatie zoude behooren te worden genomen of de Notaris , die het gewraakte inftrument gepasfeerd heeft , nog werklyk in leeven, en by de hand is; in hoedanig geval men zich op zyne getuigenis kan beroepen , ja zelfs , om zeker te gaan , hem op den eed by den aanvang zyner bediening gedaan ter dier zaake op vraagarticulen doen hooren , waardoor zoude blyken of hy zyne fuper fcriptie , of ondertekening , bekende dan ontkende : doch , in geval hy overleeden was , zoude deeze ongefchikte repracne aldus behooren te worden gefalveerd,  CRIMINEELE PRACTYK. 295 dat door collatie van het inftrument in questie, jegens andere inftrumenten, door denzelfden Notaris in zyn leven gepasfeerd, de comparatie of vergelyking van zyn hand en ondertekening kan worden afgeleid : en by aldien daarin aan eenige diverfiteit of verandering word gevonden , dat zulks uit verandering van pen of inkt , ouderdom , ziekte en dergelyke oorzaaken meer , waaruit zodanige diverfiteit van fchrift of handtekening kan ontdaan , waarfchynelyke voordgefprooten moet zyn. § 17. Nademaal het niet voorbeeldeloos in de rechtspleeging is , dat men by fchriftuur van r.eproche fomtyds tegenwerpt , dat de Notaris of ander publicque perfoon , die het inftrument verleden heeft, prefumtivelyk aan gepleegde falfiteit voor deezen fchuldig is geweest , zo is het, in dit geval voor alle voorzichtige Praetizyns geredelyk zodanige ingresfievindende objectie , op tweedcrleie verfchillende manieren te falveeren en optelosfen ; als, in de eerfte plaats , dat een Notaris, niettegenftaande de voorgemelde agraveerende befchuldiging, ten onrechte geallegueerd,evenwel in zynamptnaderhand getollereerd , en in het bezit daarvan gebleeven is; behalven dat hy , ter zaake van dien, nog aangeklaagd, noch by Rechterlyk vonnis gecondemneerd is geworden: of, in de tweede plaats, zo hy al wee. gens deeze voorgewende falfiteit by fententie van T4  3P6- SLEUTEL dir den Rechter mogt zyu veroordeeld geweest, dat hy, onaangezien zulk een crimineele condemnatie, echter ten tyde van het pasfeeren van het inftrument nog in de volle posfesfie van zyne bediening , en buiten alle prefumtie van oneerlykheid was, of ten minsten met geen crimineel gewysde van den Rechter in cas fubjecl was bezwaard, als zynde het beste middel dat tot enervatie of ontzenuwing van die beide argumenten kan worden bygebragt ; maar indien buiten deeze accufatie een inftrument gefufptcteerd of gereprocheerd wordt, overmits rafure of uitfchrapping van eenige woorden of regels , zo kan die tegenwerping aldus by fchriftuur van falvatie weggenomen worden : dat door dezelve rafure de waare zin van het inftrumeot niet is gealtereerd of veranderd niet alleen, maar ook dat daardoor de minste duisterheid in den zaaklyken inhoud van het inftrument zelf is veroorzaakt geworden , gelyk by voorbeeld in de naamen der perfoonen , de precife datums van den tyd waarin de zaak voorgevallen is , en de fpecifique uitdrukking van de hoeveelheid der geldfommen waarover questi gemoveerd wordt, of ten aanzien van de opnoeming der plaats alwaar het cafus zou voorgevallen zyu ; doch als men het bewys aan zyn' kant heeft om de falvatie mét wat meerder fubtiliteit en kracht te kunnen doen , zo wordt tegen dezelve reproche de rafure of Uitfchrapping in confesfo gefield , maar tot folutie daar by gevoegd , dat die uitfchrapping van vvoor. de» of regels door den Notaris zei ven is gedaan, om  CRIMINEELE PRACTYK. 297 dat alsdan , ter oorzaake van dien, het inftrument niet meer gewraakt kan worden , te meer in het gaval als de Notaris by zyne ondertekening , daar van fpeciaale melding heeft gedaan : wyders valt nog , aangaande de falvatien, die ten opzichte van infirumenten plaats kunnen hebben, inzonderheid te reflecteeren , dat wanneer het origineel inftrument, waaruit de eisfcher ageeren wil, ten procesfe niet is geproduceerd geworden , maar wel de copy van dien, en daarover, gelyk meest altyd in de rechtsplecging gebeurt , aan de zyde van den gedaagde reproche valt , zo is men doorgaands gewoon , als er maar de roinfte fchaduw van bewys voor handen is, tot adltructie van de fchriftuur van falvatie, en by gevolg tot refutatie van de gemaakte reproche ïii het onderftelde geval bytebrengen , dat het ori. gineel inftrument by ongeluk is verboren , of door brand , watervloed , fchipbruk , of wel door vyandlyk geweld , is vergaan of weggeraakt, in hoedanig geval aan de copy van zulk een verboren of weggeraakt inftrument, (mits dat de oorzaak van dien beweezen worde,) volkomen geloof in rechten gegeeven wordt: in diervoegen kan ook , de reproche plaats gehad hebbende, tegen copyen van infirumenten, waarvan de origineelen niet zyn gefuppediteerd geworden , eenvoudig en zonder aanhaaling van veele rechtspasfagien, by fchriftuur van falvatie worden gederacineerd van ontworteld , door op het gezach en onwraakbaare redenen te doen blyken, dat men de authenticque of origineele ftukken wegens T 5  ap8 SLEUTEL der de onveiligheid der wegen en andere probabile gevaaren niet kan of durft vervoeren ; want buiten deeze en gelykftortige wettige redenen kan niemand geconftringeerd of genoodzaakt worden aan geproduceerde copyen van inftrumenten, niet in originali vertoond, de minste geloof te defereeren, terwyl niemand de Notarisfen by welken gemeenlyk de copyen authenticq van de gepasfeerde actens worden uitgegeeven , verder behoeft of genoodzaak is te geloven, dan in zulke zaaken, waartoe zy expreslyk verzocht , en welke voorgevallen en gefchied zyn ten bepaalden tyde als zy hun hand en arbeid aan de verzoekende perfoonen om iets in gefchrifte te (tellen , hebben geleend gehad : by al het welke nog in confideratie komt, dat alles, waartoe men zig tot iets anders dan tot het origineel inftrument refereert , in rechten moet geprobeerd en bevestigd worden, uit dat geen waartoe het zyne relatie heeft: en terwyl nu de relatie van de copyen altoos gefchiedt tot het principaal inftrument , waarvan de exhibitie niet ten procesfe gedaan is, zo moet over zulks, indien partyen tegen welken men de copyeii wil gebruiken eenige obfeuriteit, duisterheid, of andere oorzaaken voorwenden , dezelve door exhibitiën of vertooning van het origineel inftrument worden weggenomen , ten ware de voorgemelde wettige oo rzaaken van belet en verhindering hier vooren geallegueerd, de volvoering daarvan geheel onmogelyk maakten ; boven en behalven dat over deeze wyze van falvatie niet minder refleétabel is, dat de  CRIMINEELE PRACTYK. s99 Notaris , of wie anders het origineel inftrument zon. de hebben gecopieerd , hoe exact ook de collatie of naaleezing daarvan gedaan worde, ligtlyk kan feilen, en zich zeiven , by vergisfing of onoplettendheid , misgrypen in de abreviaturen en trek der letteren , zo dat de gantfche zin van een /»jirument door omisfie of uitlaating van één woord, ja zelfs van één enkelde letter , zinfnyding , of comma , geheel kan worden gealtereerd , en van dit in dat veranderd ; van al het welke by meruI-a , en den Profesfor voet, zeer ampel gehandeld , en door aucthoriteiten van notable voorbeelden opgehelderd, en al hetzelve in een helder daglicht gefield wordt: zynde bovendien, raakende deeze materie , nog verder opmerkelyk , dat in fchriftuur van falvatïèn, ter eerder inftantie, nimmer aan party adverfe gecommuniceerd , maar ai • tyd fecreet gehouden wordt, doch naar pronunciatie van fententie geappelleerd wordende , is het gebruiklyk, des requireerer.de, ouverture, vifie, en copy van een fchriftuur vany&Aw/etegeeven: onder, tusfchen dient tot befluit van al hetgeen in dit Hoofd, ftuk, met relatie tot de perfoonen tos getuigen, beredeneerender wyze is aangehaald, dat alle perfoonen, zonder onderfcheid van ftaat , geflacht, en religie tot het geven van getuigenisfe der waarheid , des gerequireerd wordende, op bevel van den competenten Rechter kunnen worden geconftringeerd, en de onwillige daartoe zelfs by gyzeling flexibel of buigzaam gemaakt worden, als zynde zaaken be-  300 SLEUTEL der hoorende tot het jus publici, die niemand weigeren mag, en ter bevordering van welken een iegelyk naar rechten kan worden gedwongen, behoudens dat de getuigen, op wettig gezachgerequireerd en derzelver dag- en vacatie-gelden gereguleerd worden naar de qualiteit der depofanten , en naar de gelegenheid der zaaken tot een gulden, een daalder, een kroonfhik, een ryksdaalder, en fomtyds wel tot een pond vlaamsch, of zes gulden daags , bebalven reis- en dagelykfche verteer-kosten , die almede , naar gelegenheid van zaaken , en de qualiteit der perfoonen, getauxeerd wotden.  CRIMINEELE PRACTYK. 301 § 18. T I T U L U S L Over formulieren van fchriftuuren van Reproche en Salvatie in cas crimineel, hy wyze van confrontatie ontworpen. N°. I.) reproche. N°. II.) salvatie. Schriftuur van reproche gedaan maaken, en aan de Edele Achtbaare Heeren Schepenen der Stad G... overgegeeven, uit naam en van wegen Leonardus B .... ge daagde in cas crimineel ter eener contra Mr.Petrus 11.. Hoofdofficier derzelve Stad, eisfcher R. O. in 't voorfz. cas ter andere zyde. Art. 1. De gedaagde, Schriftuur van falvatie gedaan maaken, en den Edelen Achtbaaren Gerechte der Stad G... overgegeeven van wegen Mr. Petrus H... Hoofd, officier aldaar , eisfcher in cas crimineel ter eener, op ende jegens Leonardus B... Gedaagde in hetzelve cas ter andere zyde. Art. I. De eisfcher R.  SLEUTEL der empioieerende de middelen van reproche tot enervatie van de op geraapte be wyzen aan de zyde van den eisfcher R. O. by zyne inventaris van (lukken geproduceerd en overgelegd. 2. Deed in de eer. de plaats zeggén , dat ten refpecle van beide de .verklaringen, aldaar fub •lit.°D. en E. overgelegd, dezelve ten eenenmaale reprochabel zyn. 3. Als gegeeven zynde, door getuigen, niet hebbende den gequalificeerden ouderdom, welke uitdrukkelyk in cas crimineel gerequirecrd wordt. ■. 4. Vermits zodanige ge tuigen, van wegen een' .Officier gebruikt worden,de, den ouderdom van2o jaaren moeten hebben bereikt. O. dienende van zyne fchriftuur vanfalvatie,deed tot fulutie van des Gedaagdens fchriftuur van reproche zeggen. 2. Dat het gereprocheer ■ de aldaar, ten opzichte van de ongequaliliceerdheid van Casper en Barend om in cas crimineel te kunnen getuigen: 3. Geheel abfurd, ongerymd, futil , en buiten den haak is ; 4. Als zynde de objec tie, dat dezelve beneden de 20 jaaren oud waren, en des onbevoegd, om in crimineele zaaken te kunnen getuigen, alhier van geen de minde applicatie.  CRIMINEELE PRACTYK. 3°3 5. Conform de opinie van alle Rechtsdoctoren en het voorfchrift van de Lex 20. 6. Inzonderheid vol gends het gevoelen van f ari nacius Lib. 2 Tit. 6. Qu 15 gevolgd; de des morgens in het coffyhuis gefproken heeft gehad; 20. Ende laatfte verklaa- 20. Boven en behalring behelst, dat hy de- ven, dat de gepretenpofant, op dien zelfden dag deerde ftrydigheid van voor -de eerfte maal den deeze beide verklaaringen, gedaagde des avonds ont- niet zo zeer concerneemoet heeft, ten huize ren de fubftantieele of van den Koopman N. wezenlyke questie der alwaar.het pretenfe delict zaake, voorgevallen zoude zyn. ai. Hoedanige contra- 21. Als wel zekere par  CRIMINEELE P R A C T Y tl 30? neerende en tegenftrydi- j ticuliere Omftandigheden, ge verklaaringen, in rech- die tot elucidatie daarvan ten niet kunnen beftaan, j dienen; hoch geen de minfte ge I lóóf meriteeren: 22. Want fchóöri vol- 22. Én hoedanige con. gens GüiDo pape , tradiétie of ftrydigheid é Quast. 546. aan de eer- door een discrete interfte verklaaring geloof zou- pretatie van rechten, gede behooren te worden maklyk kan gerecönciligeattribueerd; eerd worden. 23. Zo prevaleert in 2 3 Waar by teh voordit opzicht met meer deele van den eisfcher recht, de leer van tyn- R. O. nog meriteert,dat darus in tra£tatu 'vari- de eerfte deezer depofitiën, erum, die gevoelt, dat is gepasfeerd voor een inzodanig een getuige , \ competent, en de laatfte omtrent geen van beiden j voor een competentRechgeloofvvaardig is. ter. 24. Het welk volko- 24. Waarom de eis* menlyk met de practyk fcher deeze zyne fchrifhier te Lande , in cas tüur van falvatie befluit, crimineel in obfervantie, in die squitable verwachövereenftemt: ting , dat zyn eisch hem zal worden geadjudicieerd, cum exftnfls. V i  308 SLEUTEL DU 05» Weshalven de gedaagde op die gronden vertrouwt, kost-en fchade-loos van deeze actie te zullen worden geab folveerd. Imploreerende apel, hetzelve UEd. Achtb Nobih et betiignum Officium Judicis. Imploreerende daarop &G.  CRIMINEELE PRACTYK. S 19. TITULÜS II. confrontatie van fommige algemeens, regelen, rakende de reprochen en falvatiën voor zo veel de perfoonen der getuigen betreft. N°. IIIOreprochen. . Np. IV.) salvatiën. In de eerfte plaats mogen naar rechten, de onderftaande perfoonen, ter zaake van hunnegegeevene depofitie, als getuigen gereprocheerd en gewraakt worden. 1. Alle zodanige perfoonen die getuigenisfen gegeeven hebben in hunne eigene zaaken, in de rechtspleeging voorkomende, onder de benaaming van testis in propria caufa. In de eerfte plaats kunnen naar rechten dezelve perfoonen,als getuigen gereprocheerd en gewraakt zynde, op deeze wyze worden gefalveerd en gewettigd. I. Deeze objectie wordt doorgaands, by fchriftuur van falvatie aldus weggenomen, dat de zaak, hoewel aan den depofant eigen, en in perfoon betreffende, hem nogthans prrejudicicabel en hezwaarelyk is, zonder hem leenig voordeel te kunnen 1 toebrengen. V3  SJ9 SLEUTEL DBR n. Ten opzichte van alle de geenen , die leden zyn, van eenige gilde of collegie, in zaaken, al zulke gilde of collegie concerneerende, heeft al mede reproche plaats, om dat de depofitie hier gefchiedt, als in eigene zaaken. 3. Alle getuigen, wel- i ken gedepofeerd hebben in gelyke zaaken, dat is van zulk een' aart en natuur , als de depofant uitftaande of hangende . heeft, met of tegen een' ander. 4. Kinderen, dat zyn' zulken, die in de afgaande \ of nederdaalende linie gevonden worden, waaronder ook behooren , die geëmancipeerd zyn , getuigende inzaakèn hunne ouders betreffende, zyn ook reproche onderhevig. 2. Men falveert deeze r^roefegewoonlykin dee-. zer voegen: dat de zaak daar de getuigenis op beleid is, eigenlyk concer-? neert het collegie als collegie , en niet een ieder van dat collegie in het particulier. 3. By falvatie kan daar, tegen gezegd worden, dat de depofant gelyke zaaken hebbende, daaruit geen profyt of voordeel maar veeleer fehade en nadeel te verwachten heeft. 4. Kinderen gereprocheerd zynde, wegens getuigenis in hunne ouders zaaken gegeeven te hehben, worden; naar den gemeenen regel gefalveerd s dat alle zulke zaaken , alwaar de depofitie opgedaan is, hunne ouders, niet favorabel noch vor* derlyk kunnen zyn,  CRIMINEELE PRACTYK. 011 5. Als by voorbeeld, de adverfe party van des depofants vader, de depofitie van zyn' zoon tot bewys van zyn recht heeft geproduceerd, is het by fommige Rechtsgeleerden bedenkelyk , of reproche alsdan plaats zou kunnen hebben, tegen de depofitie die de zoon in zyns vaders zaak geeft. 6, Broeders in broeders zaaken kunnen, met fundament , gereprocheerd worden , inzonderheid indien twee of drie broeders nog (taan onder de vaderlyke magt • of gemeen goed bezitten, of byéén woonen : dit argument fteunt op het gevoelen van den Profesfor voet ad, Pandect., tit. de Testib. num. 4. die aldaar fustineert, dat een broeder niet kan getuigen tusfchen twee zynei V 4 5. ) Als dit gebeurt , kan deeze bedenkelykheid gemaklyk , by falvatie , worden weggenomen , door den reprochant te» gentewerpen , dat in dit geval des zoons dispofitie krachtwerkende, zelfs ook ten voordeele van zynen vader is , en over zulks irreprochabel. 6. ) Onaangezien het fentiment van den voornoemden Hoogleeraar , hier vooren by manier van reproche geallegueerd, kan zulks in fommige diftincte gevallen wel degelyk plaats hebben ; wel te verftaan, in civile zaaken , alwaar de eene broeder gedepofeerd heeft voer zyn anderen broeder,tegen een derden broeder, om dat hier onderfteid wordt de broederlyke affectie tusfehen hen gelyk te  broeders , om dat zulks met de broederlyke affectie , in allen gevalle niet te compasfeeren , en geheel ftrydig is. 7« Getuigenis van bloedvrienden, ten voordeele van bloedvrienden is altyd reprochabel. 8.) Perfoonen in de zaak in questie geinte resfeerd door aanhuwelyking, gelyk by voorbeeld depofitiën van een'fchoonvader , ten behoeve van zyn' fchoonzoon, of door denlaatffenten voordeele van den eerften gegeeven , als mede voor een flief. moeder, of ook voor eens broeders huisvrouw, zyn beiden, zo wel in civile als in crimineele zaaken, reprochabel, SLEUTEL dek : zyn , waarom zodanigefalvatie, naar rechten beliaan kan. 7. Depofitiën van bloedvriend; n,ten faveure van requiranten gegee, ven , die hen in den bloede beftaan , worden gefalveerd als men be. wyzen kan dat dezelven boven den vierden graad zyn. 8. Depofitiën van zulke naast geallieerde perfoo» nen, dooraanhuwelykingj worden gefalveerd, eens. deels met ie zeggen dat de alliantie van aanhuwe. lyking gebroken is, door het affterven van de bin, dende perfoon , of an. derdeels, de zaak daartoe gedisponeerd zynde, dat de depofanten niet ver. feren in de naaste en. verboden? graadcn yan af. finiteit.  CRIMINEELE PRACTYK. 313 9.Van gelyke worden ge-| 9. Depofitiën van oureprocheerd de ouders in ders, in zaaken van hunzaaken die hunne kinderen ne kinderen , kan de reaangaan , het zy wettig procke ten dien opzichte of onwettig, het zy geë-,tweeledig ; by falvatie, Uiancipeerd zynde of niet. 10. Een getrouwde vrouw wordt gereprocheerd, ten aanzien van de getuigenis voor haar' man , gelyk ook de depofitievan den man, ten voordeele van zyne huis. vrouw gegeeven ; inzonderheid ook de depofitie van een byzit, of maitres, wraakbaar is , ten opzichte van de perfoon die haar maintineert ; en eindelyk alle ongehuwde worden weggenomen, of dat er questie valt over den precifen tyd van hunnen geboortedag, of over een geheim gebrek, het welk de ouders best weeten kunnen , en des alleen daarvan getuigenis kunnen draagen. 10. Reproche, vallende over depofitiën , welke getrouwde lieden , ten voordeele van elkander gegeeven hebben , zyn niet gemaklyk by fchriftuur van/ö/wtf/tfwegteneemen, om dat er meest altyd in zodanig geval prefumtie van bedrog abfteert; maar die welke een byzit , of een door trouwbelofte verloofde perfoon betreffen , kun» V5  3U SLEUTEL der perfoonen van het man-^nen op tvveederleie wyze ïyk en vrouwiyk ge.jgefalveerd worden; of, in flacht, door fponfalia of de eerfte plaats , dat de trouwbeloften aan elkan.idenoflrië r o-ö— ■ — — j — der verloofd zynde , als wier getuigenisfe , ten behoeve van de verloofde perfoon, insgelyks naar rechten reprochabel is. 11. Desgelyks worden j gereprocheerd, alle zulke! deponanten , welken ge-j ftaan hebben over des requirants doop, mitsgaders de depofitiën , gegeeven door perfoonen die iemand als een kind aan zyn huis opgevoed en geallimenteerd heeft gehad, waaronder dan ook gecomprehendeerd zyn, vóór dato van het byzitfchap , of van het aangaan der trouwbelofte; of, in de tweede plaats, dat het byzitfchap niet meer exteerde , en de trouwbelofte verbroken was , ten tyde dat de requirant de verklaaringen over de zaak in questie heeft in. gewonnen. ii, Deeze foorten van roprochen hebben zeer weinig om het lyf, en worden in de rechtspleeging weinig waarde toegefchreeven, waarom zy doorgaands geen ingres» fie vinden ; het volftaat derhalvcn , als men by fchriftuur van falvatie, ter goeder trouwe zeggen kan,dat er geene corruptie,  C K.I MINE EL E PRACTYK. 3*3 getuigenisfeti,verleend ten behoeven van iemand die by den depofant als zyn kind is geadopteerd geworden. 12. Generaalyk kunnen in rechten gereprocheerd worden, de depofitiën of getuigenisfen van huisgenooten , waarvoor gehouden worden alle de geenen die in iemands huis woonachtig zyn ; gelyk ook loontrekkende dienaaren, welken eenig falaris of loon verdienen van den producent, in zeker opzicht , eenigzins reprochabel zyn , fchoon zy in deszelfs huis niet woonachtig waren , er zulks kan ook plaats hebben als er questie ontftaat tusfchen huisge. nooten onder elkander waarvan de depofant eer jjd is. bedrog, feductie of particuliere interest in de onderftelde gevallen hebben plaats gehad. ia. De depofitiën van huisgenoten worden op de volgende wyze gefalveerd; als i.) dat men de waarheid van het geval door geen ander middel heeft kunnen onderfcheppen , om dat den depofanten , als huisgenooten, de gelegenheid der zaake alileen bekend waren , te imeer als er iets des nachts I is voorgevallen; 2.)dataljle zulke huisgenootenzyn I eerlyk, (taande ter goeder naam en faam , en mitsdien irreprochabel; 3.) dat zy by het geeven hun. ner depofitiën geen huisgenooten meer waren , hoewel geweezene huisgenooten , daarom geen Testis omni exceptione mapres zyn 5 4.) of dat d*  SLEUTEL d E R 13. Alle perfoonen behoorende tot de familie, of maagfchap van den re, quirant , zyn fufpectabe en kunnen gereprocheerc' worden, in de getuigenis die zy ten zynen voordee le gegeeven hebben. 14. Het gedepofeerde van deneenen vriend, ten voordeele van den anderen vriend, wordt, in zaaken van aangelegenheid , al mede gereprocheerd, by- quirant , zyn fufpectabel cn kunnen gereprocheerd worden, in de getuigenis die zy ten zynen voordee le gegeeven hebben. depofant, als lid van het huisgezin, geprefumeerd wordt, geen meerder affectie aan den een'als aan den anderen der huisgenoten te willen toedraagen? ten zyklaarlykbleekdathy tot één derzelven meest inclineerde. 13. Dit wordt gefalveerd door te bewyzen dat de depofant, ten tyde van zyne depofitie niet was van zyne familie , maar daarna geworden is , of dat hy in zodanige familie zyn geld verteerde, hoewel in beide gevallen dikwyls een heimelyk bedrog kan plaats hebben, gelyk breeder te zien isby ouden dorp, de Testib. cap. 4 num. 5. 14. Tegen zodanige reproche wordt, by fchriftuur van falvatie , ingebragt, dat de vriendfchap tus. fchen hen beiden gering en van weinig importantie  CRIMINEELE PRACTYK. 3t? nonder als de vriendfchat met een algemeen interes) verzeld gaat. 15. In de crimineel* rechtspleeging wordt ge reprocheer d, een feciu. criminis of medepligtige van een misdaad, op fun dament dat hy, ten tyd< van zyne confesfie, Wa; geweest, in virculis puhli cis in rai criminam, vol gends lex. 3. § 5. » waa mede overeenftemt mat t h JE u s de crimib. lib 48 Tit. 13 cap. 2, en ooi om dat hy zyne eigene mis daaden bereids had gecon fesfeerd, waardoor hy al een infaam perfoon onge qualificeerd was vantegei zynen focius, die nog nie bekend had , te kunnei getuigen; maar,het gee bovendien de meeste con fideratie verdient, om da by alle de Criminaliste: eenparig geleerd wordt is, ten minsten op geeilë oorzaaken van mutueel belang berust. 15. By fchriftuur van falvatie, wordt aan de zyde van den eisfcher R. O. gefustineerd, dat een focius criminis tegen zyn' fa* i cius of medeplichtige voor; naamlyk geloof verdient, ■ als de volgende vier zaa« ■ ken concurreeren : als 1.) • dat naamlyk de focius alle . de omftandigheden van , het delict bekend heeft, ; dat is te zeggen, op wel. ke plaats, tyd, en wyze i(hy door zyn' focius, met ; deszelfs hulp of tegen- - tvoordigheid is geholpen; 1 if) dat tusfchen hem, en t den geenen die hy zegt 1 óyn focius te zyn , geen i vyandfchap of twist heeft - plaatst gehad; 3.) dat die t geene,welke defchuldige 1 zyn focius noemt,met zoda: nige fufpicie is bezwaard,  S*3 SLEÜtÈL bes Quod foetus contra focium criminis Hihil probet. dat het waarfchynelykisi dat hy het delift met dien fchuldigen heeft begaan, en 4.; dat de fchuldige * in het noemen van dien foetus tot de dood toeblyft volharden, en daarop zyrt executie ontvangt*  CRIMINEEL E PRACTYK. $!9 S 20» TITULUS III. confrontatie van fommige algemeeneregelent raak&nde de reprochen e»falvatiën, voor zo veel di depoütiën der getuigen betreft. N°. V.J reprochen. N". VI.) SALVATlë». In de tweede plaats , In de tweede plaats s mogen, naar rechten, de kunnen , naar rechten , depofitiën, dat is al het dezelve depofitiën , of geene de getuigen , ten verklaaringen van getuige verzoeke van den produ gereprocheerd en weder, cent, verklaard hebben, legd zynde , door den even als dezelfde perfoo^ producent, in voegen als nen , op verfcheidene ma. volgt, by fahatie worden nieren, by wyze van re- weggenomen. proche daartegen geëxcipkerd worden. 1. Allerhande depofiti- t. Deeze reproche wordt ën welken obfcur, duis- aldus gefalveerd : dat de ter, of donker zyn , zo- voorgewende duisterheid danig dat de Rechter kan weggenomen worden daaruit niet pofitivelyk door de depofanten na. kan oordeelen hoedanig der op vraagarticulen ts de zaak in questie zig doen hooren. toegedraagen heeft, zyn reproche onderworpen.  3*9 SLEUTEL der a. Als inhetinflrumentj 2. Aangaande de repra waarvan in judicia gebruik'chen die terzaake van ver. moet worden gemaakt, anderlykheid, of wankel, ten aanzien van dejbaarheid tegen zodanige gedepofeerde zaaken ee-jvariable depofitiën kunnen nige veranderlykheid , plaats hebben, worden op contradictie , of wankel- verfchillende manieren gebaarheid rendeert, opeene falveerd : als, by voor. Wyzé dat al zulke variable beeld, dat de depofant wel depofitiën of verklaarin- in fommige woorden van gen, dan eens het affir- zYne depofitie eenigetwy. mative, dan eens het ne- Jachtigheid heeft gedaan gative van dezelfde zaak blyken •> doch dat hy ter. behelzen, waarover de ft°nd daarna zulks met ze. deponent gerequireerdge- ter te dePofeeren , heeft Worden is, getuigenis der decanteerden weggeno. waarheid te geeven,zo kan mCn' °f dat de deP»^rit zulks met een gefundeerd VM Zyn ^«feed wankel, recht gcreprocheerd wor. baare deP°f«te wettige re. den> denen kanallegeeren: be. halven dat al zulk wankel- i1R „ . . „ baar depofeeren niet be. NB. Rakende zulke ftaat jy de ^ depojitxn , waarvan de wezenlykheidvaudezaak, een den anderen dire£te-'nni. „„ • . , ... . maar alleen in geringe om. lyi tscontranëerende.Pe- n j- u j • ,. li , , handigheden ;wantindién iyft ook de middelen van\oa^ , "'" een van deeze dneder eie reprochen en falvatiën J ..,, . . , . , ., ' middelen van falvatie bV waarvan mn in beide op. . . „ , . y * 'den Rechter niet mogt  CRIMINEELE P R A C T Y K. 3" Zichten gebruik kan maa j gelden, zo 20üde de de» ken, is volledig verhandeld Ipofant, wegens zyne wan* by $ 10 en 18 van dit Ikelbaare getuigenis, voor. Hooi&ü.x)k.i tot welke dee- 'naamlyk incas crimineel, ze wordt gerefereerd. ftraf baar zyn. 3. Wanneer de depofi- 3. Hoe reprochabel de tie varti een' getuige is fin- depofitie van een' finguliegulier , en niet verfterkt re getuigen, naar ftreng. niet andere confonante heid van rechten ook bewyzen , kan dezelve , gerekend worde , kan ter zaake van dien , al- daartegen by falvatie wormede gereproeheerd wor* den gezegd , (in het geden» val dat de deponent de zaak in perfoon heeft by* gewoond , en daarvan ooggetuige geweest is,) dat zyne depofitie volko* men geloof verdient; op | fundament van het bekent de axioma van rechten» pluris est oculatus Testis unus , quam auriiideum % betekenende dat één ooggetuige meer is dan tien oorgetuigen. 4, Alle depofitiën , die 4. Men falveert getnu krank, onzeker , en niet genisfen of verklaaringen, bekleed zyn met redenen ]injudicio ovsrge\Qgd,enmet van wetenfehap, zodanig! geen genoegzaams redenen X  jaz SLEUTEL de» / dat de getuigenis in vago^vm weetenfchap bekleed isgefchied, of niets pofi jzynde , dat het gedepotifs behelst, zyn reprochen feerde confitleert in juret onderworpen. Ln niet in faclo, of dat de zaak niet is van die natuur dat men daarvan eenige redenen van weetenfchap kan geeven; en dat, wat de onzekerheid belangt , dezelve alleen raakt een geringe of weinig beduidende omftandigheid, en niet het wezen van de zaak zelf. 5. Als de depofitie no- 5« Ten deezen refpecte toir valsch is, kan dezel- kan, indien de valschheid ve niet alleen op goede van eene depofitie beweegronden worden gerepro-!zen 's ■> a'iet$ anders by cheerd , maar zyn boven-\falvatie worden gezegd,dan dien de depofantén , ter[dat zodanige valschheid zaake van alle zulke falfijniet concerneert het we» teiten , wanneer daarvan zen van de zaak zelf, confteert, crimineel firaf- maar alleen de omftandigbaar , om reden dat de heden ; of, het geen ter gantfche uitflag van een defenfie van den depofant civil proces daarvan af-nog beter ftringeeren zouhangt , en in cas crimi- de, dat het voorgewende neel de eer of het leven ten dien opzichte by re* Ya# een.mensen daardoor \proche juist geen valsch-  ' CRIMINEEL! fomtyds in de waagfchaal kan worden gefteld; waarom de Rechters hierop zorgvuldig hunne attentie dienen te laaten gaan: ondertusfchen is het zeker , dat, zo wel in civile als in crimineele zaaken, de valschheid van een inftrument eerst moet worden geprobeerd en bewee» zen, eer daarop recht kan Worden gedaan. X 2 : PRACTYK, 323 lieid, maar alleen erreur, dwaaling , of vergisfing van den depofant is geweest.  SH SLEUTEL der. S 21' T I T U L U S IV. confrontatie van fommige algemeene regelen t raakende de reprochen en falvatiën, voor zo veel de form van examinatie der getuigen betreft. N°.Vn.J REPROCHEN.! In de derde plaats kan de form van examinatie en manier van getuigen te beleggen, om verfchillende oorzaaken , naar rechten gereprocheerd worden , waartoe mede behoort als de getuigen ondervraagd zyn door Commisfarisfen , geen commisfie hebbende. i. Generaallyk kunnen alle verklaaringen, zonder onderfcheid , die beleid zyn ter requifitie van een'j derden , en niet van den producent zei ven, byuit-. tf°.VII[.) SALVATJ ë Nr In de derde plaats kun. ïen , naar rechten , reorochen, gedaan tegen de rorm van examinatie en nanier van getuigen te Deleggen , op veelerleie vyzen gefalveerd worden, /olgends de exempelen, ïierna volgende. i. Onaangezien deeze vyze van reproche, ten >pzichte van crimineele :aaken , meest overal in >nze rechtbanken , op ündament van de crimi-  C R I MI N E EL E PRACTYK. 3*5 'teek ordonnantie geamplec:eerd is geworden , om Jat in cas fubjecl:, de ver. 'daaringen buiten alle te. genfpraak reprochabel jyn, welken niet ter reluifite van den Officier van le plaats zelve zyn ingewonnen ; zo zoude wogthans, by fchriftuur van falvatie, daartegen in het particulier kunnen worJen geëxcipieerd, dat er ïericulum in mora, of ge. iraar des tyds was , wegens ziekte, bedlegerig. Iieid , of apparente uitlandigheid vau den ge:uige , waardoor de producent , by abfentie van den Officier in loco, genoodzaakt was geweest de gereprocheerde verklaaringen zelvcn te moeten inwinnen. i. Als de examinatie gewraakt wordt, op dien grond, dat de depofant X 3 zondering in crimineele zaaken , alwaar verzoek van apprehenfie gefchied is , op fundament van art, 51 van de ordonnantie op de crimineele jufticie, gereprocheerd worden : hiervan is in het jaar 1714 te Rotterdam een voorbeeld geweest in eene zaak, raakende de gemeenelands middelen , en alwaar aan den deurwaarder refiftentie gefchied was : de verklaaringen , over dit geval ter requi fitie van den Pachter ingewonnen, werden gereprocheerd , en om die reden aan den Officier in loco vervolgends zyn verzoek van apprehenfie af geflagen , en maar alleen toegeftaan dagvaarding in perfoon. a. Alle depofitiën zyn, ten aanzien van de form van examinatie , repro-  chabel, wanneer de depofanten alvoorens niet wettiglyk geciteerd en gedagvaard zyn geweest, om getuigenis der waarheid te geeven. 3. Examinatie van getuigen , gedaan' voor litis conteftatie , of voor den aanvang van een proces , zyn meest altyd reproche onderworpen, vermits zodanige verklaarin gen met overhaasting ingewonnen , doorgaands by den Rechter fufpecl zyn. 826 SLEUTEL dh niet gerechtlyk gedag, vaard is , wordt by falvatie daar tegen ingebragt, dat, alhoewel men bezwaarelyk kan doen bly. ken van de citatie door het gewillig depofeeren van den depofant, echter geprefumeerd wordt dat de citatie of dagvaarding gedaan is. 3. Tegen de examinatie van getuigen, of het inwinnen van verklaaringen, die voor litis contestatie gefchied is, en waarvan naderhand ten pro. cesfe gebruik gemaakt wordt, kan tot folutie worden geallegeerd , dat men gegronde vrees heeft gehad, dat de depofant, door ziekte of ouderdom, in gevaar was van haast te fterven, waarom de enqueste valetudines heeft behooren te gefchieden, als in die gevallen gepermitteerd zyade.  CRIMINEELE PRACTYK. 327 4. Depofitiën gereprocheerd wordende , ter oorzaake dat by exami. natie, in judicio gefchied, zonder eerst en alvoorens aan de getuigen den be hoorelyken eed afgenomen te hebben, kan in fommige gevallen plaats hebben, doch in anderen niet, als waarin het recollement daarvan na de examinatie, met goedvinden van den Rechter, gefchieden kan. 4. Deeze foorten van reprochen , fchoon in de judicieele pradtyk nog in gebruik, zyn van geringe confideratie , voornaamlyk als dezelven kunnen worden gefalveerd, met te zeggen dat de depofant , terftond na zyne depofitie , den eed in judicio gedaan heeft , het welk principaal plaats heeft als de depofant is van een goeden naam en faam. X4  5^8 SLEUTEL de AGTSTE HOOFDSTUK. Contineerende eenlge burgerlyke rechtszaaken , wa» Uit al o/niet, crimineele gevolgen kunnen fprui. ten , of die fomtyds met een geldboete tompqfr kei zyn, $:*. Daar zyn , gelyk wy in de Inleiding van dit werk ter loops getoecheerd , en met een enkele} woord aangeroerd hebben , fbmmige aftiën in de rechtspleeging bekend, die, fchoon zy den naam van burgerlyke rechtszaaken draagen, echter daarom eene onmiddelyke betrekking tot de Crimineele Praftyk fchynen te hebben , het zy dat daaruit, uit krachte van de wetten, noodzaaklyk criminee' le gevolgen fchynen te refulteeren , of, het zy dat zodanige actiën compofibel verklaard zynde met een geldboete, achtervolgends de Placaaten van den Lande , of ook wel ter discretie van den Rechter, afgedaan worden, en mitsdien in dat opgiet zeer verfchiUende van zulke foorten va*  CRIMINEELE PRACTYK. 310 burgerlyke rechtszaaken, welken in 't geheel niet tot het crimineel departement behoorende , doorgaands op eene andere wyze worden getermineerd: het zyn alle deeze verfchiUende clasfen van burgerlyke rechtszaaken , die , overéénkomltig het plan , dat wy ons zeiven in de uitvoering van dit werk voorgefchreeven hebben, althans, en vervolgends in fommige andere Hoofdftukken , fuccesfivelyk ftaan te volgen , en onder anderen de objecten van onze rechtskundige onderzoekingen uitmaaken zullen: wy hebben derhalven niet ongefchikt gevonden, om in dit agtfte Hoofd/luk, met het onderzoek en de verhandeling over die natuur van rechtspleegende zaaken een begin te maaken , daartoe aanvanglyk uitgekoozen hebbende de drie navolgende merkwaardige onderwerpen: als 1.) over het recht van vervolging dat tusfehen discrepeerende, of oneenigleevende echtnooten , ter zaake van handdaadlykheden fomtyds plaats hebben kan ; 2.) in hoe ver een getrouwd man , die zig voor ongetrouwd uitgeeft, en fponfa. lia of trouwbelofte met een jonge dochter contracteert , of met dezelve in ondertrouw is getreeden , naar rechten ftrafbaar is: en 3.)hoedanig, conform het reglement van dfi Staat en van Hollanden Wesfvriesland, in zaakeii raakende de GemeeneJands middelen, zo voor het collegie van Gecommitteerde Raaden, als voor Schepenen Commisfarisfen in de Steden , wegens gepleegde fraudes , behoort geprocedeerd te worden. X|  33° SLEUTEL der S 2. T I T U L U S t casus , hoedanig tusfchen oneenigleevende echtgenooten het recht van vervolging, ter zaake van kwaade behandelingen, huiskrakeelen, offlecht gedrag van één van beiden, zonder, of door middel van feparatie van tafel en bed, mutatis mutandis, gaan kan. Hoe zeer deeze materie, immers voor zo veel het eerfte lid van het bovengaande eajfus betreft, dat is , wanneer er , aan de zyde van één der ecbtge. nooten , ter oorzaake van wreede of harde behandelingen, anders handdandlykheden genaamd, gerechtlyke hulpmiddelen , zonder of buiten feparatie van tafel, beden bywooning, behooren te worden ingeflagen , tot nog toe geen belangneemend onderwerp voor de meeste Pradizyns ichynt geweest te zyn , hoewel zulke frequente voorval, len , onder de burgerlyke maatfchappy , meest al. tyd extra judick-eiyk en buiten alle form van proces behandeld worden , ten hoogden de oplettendheid van alle weldenkende Rechtsgeleerden verdienen ; eensdeels om reden , dat , tot welke trappen , of om welke oorzaaken , de huislyke  CRIMINEELE PRACTYK. 331 decerfiën tusfchen gehuwde perfoonen ook gaan mogen, de weg van reconciliatie, of verzoening, daarom door het Rechterlyk gezach, en andere minnelyke devoiren moet opengelaaten worden , en anderdeels, om daar door, ten zelfden tyde,en by zodanige gelegenheid van zaaken , de menigvuldigheid der procesfen, in cas van feparatie, aftefnyden: onaangezien hetzelve bewyst de ondervinding meer dan al te klaar, dat de huislyke verdeeldheden welken fomtyds uit nietwaardige bcginfelen haare geboorte ontleenen, ten opzichte van het recht der vervolging , die zonder wettige feparatie gefchiedt, door verkeerde , of arglistige raadgeevingen , zo wel van Praftizyns als van kwaadftookende vrienden en nabuuren, flerk, en tegen het oogmerk van de wetten abufeerd wordt: dit misbruik vertoont zig liice clurius in de zogenaamde confinemeriten , waarvan veeltyds al te pracipitarit , en niet zelden op fudament van een paar omgekochte, of daar by geinteresfeerde getuigen , die genoegzaam niets gezien noch gehoord hebben , doorgaands met zeer deplorable gevolgen gebruik wordt gemaakt, om een getrouwden man, of vrouw, voor een bepaalde tyd van jaaren , in een verbeterhuis optefluiten : en op die gronden gebeurt het menig, maal dat een overfpeelige vrouw , om zig op eene gemaklyke wyze van de prefentie van haaren echtgenoot te ontlasten, goedvinden kan , met behulp van twee opgeraapte en welbeloonde getuigen, hem 9 onder voorwendzel 'van dronkenfehap , of  33* SLEUTEL der - pretenfe mishandeling , haar perfoon aangedaan , provifioneel voor een paar jaaren in een verbeterhuis te confineeren, en vervolgends, onder bedryging van langer confinement , hem als foldaat of matroos naar de Oost - of West-Indien te zenden, waarin de man , om de prolongatie van de opfluiting te ontgaan, dan gedwongen wordt fchriftelyk te moeten confteeren ; zonder dat de Rechter in loco iets het allerminfle van de caufa movens deezer ongeregelde en ongepermitteerde handelwyze bemerken kan , veel minder in het geval is om over de waare reden en motiven , waarom het verzoek van confinement , en daarop gevolgde uitlandigheid eigenlyk gedaan is , met kennisfe van zaaken te kunnen oordeelen ; gelyk men aan den anderen kant met byna dezelfde falciliteit , weinige jaaren geleeden , heeft zien praétizeeren , dat zeker gehuwd man , ten einde een bejaarde , doch bemiddelde vrouw , met welke hy getrouwd was , uit zyn huis te verwyderen , om daardoor beter gelegenheid te hebben van met zyne dienstmaagd te kunnen boeleeren , deeze zyne onfchuldige huisvrouw , onder het aanneemelyk pretext van een verkwistfter of doorbrengfter te zyn,het welk door twee getuigen uit de buurt, die beide infamia juris waren , geattefteerd werd , heeft geconfineerd gehad; de prefumtive oorzaak , waaruit al zulke mefuren aangaande het recht van vervolging tusfchen kwalykleevende echtgenooten , niet van tafel en bed fepareerende , gewoonlyk voortfpruiten , be«  CRIMINEELE PRAQTYK. 333 Haat principaal hierin, dat het verzoek van confinement nimmer communicatif , maar altyd leerete» lyk gefchiedt , voor zo veel den inhoud van het request Hechts met de asfertie of verklaaringen van. twee getuigen, (alfchoon fufpecT:,) geconformeerd wordt; waaruit dan noodzaaklyk moet volgen , dat door dusdanige illegale en informeele dispofitie van confinement, aan den befchuldigden man of (vrouw (onder reverentie,) op een onrechtmaatige wyze de pas wordt afgelneeden van zig tegen de aan» klagte, ten zynen of haaren laste ingebragt, te kunnen defendeeren , waarom het te wenfchen ware, dat daartegen by een fpeciaal edift van de Hooge Overheid, efficacieufelyk wierde voorzien, met dat falutair gevolg , dat de Rechter voortaan geinjungeerd mogte worden, om, alvoorens finaal te dis. poneeren op verzoeken , raakende confinementen van man of vrouw , hen by requeste gedaan , even als in alle andere burgerlyke rechtszaaken, partyen ter wederzyde , het zy feparatelyk , of het zy gezamentlyk, gelyk ook derzelver getuigen van beide kanten, by wyze van confrontatie tegen elkander te hooren : ondertusfchen is behoudens deeze verwachtwordende voorzorgen, juist het gebruik van het hulpmiddel der confinementen , welken, om zekere pregnante en wettige oorzaaken, onder echtgenooten fomwylen effect forteeren kan , niet geheel aftekeeren , byzonder niet in gevallen alwaar de huiskrakeelen onder gehuwde perfoonen tot die hoogte van gevaarlyke  334 SLEUTEL der extremiteit gefteegen zyn , dat zy met flaan , vechten , of meer andere foorten van handdaad. lykheden geaccompagneerd en verzeld gingen, en onaangezien hetzelve , één van de geoffenfeerde echtgenooten, of beiden te gelyk, daarom onwillig en ongeinclineerd bleeven tot feparatie van tafel, bed, en bywooning overtegaan, in hoedanige uitzonderende gevallen, de Rechterlyke dispofitievan confinement, ten opzichte van den fchuldigen echtgenoot , het zy man of vrouw , wel degelyk gefundeerd is, en van eene nuttige applicatie kan weezen, waarom dan ook, ten deezen refpecte, de formulieren van requesten, daartoe dienende, onder Titulut I. van dit Roofdftuk zullen worden geplaatst. S 3- Het recht van vervolging , ter zaake van allerhande mishandelingen en discrepantiën , generaallyk van wat natuur die ook weezen mogen , kan in de tweede plaats onder onéénigleevende echtgenooten al verder gepradizeerd worden , door middel van een wettige of geaccordeerde feparatie van tafel , bed , en bywooninge , die door een Rechterlyk vonnis , of by verbaal , of door eene ampele overeenkomst tusfchen de gehuwde vrywillig en met gemeen confent gefchiedt; dan, hoe zeer foortgelyke gerechtelyke feparatie, of echtfcheiding by de Romeinen en meer andere oude volken  CRIMINEELE PRACTYK. 35S gantsch onbekend zyn geweest, zo fchynt de in. troduflie daarvan in onze rechtspleeging by ufan. tie "gefloopen, en vervolgends,omderzelvernood. zaaklykhcd, geadopteerd te zy„ geweest, ten ei* de door dit anderzins odieus middel de periculeue en gevaarlyke gevolgen der huishoudeJyke on lusten, nienigmaalen tot fytelykheden of verre, gaande handdaadlykheden tusfchen echtgenooten overflaande zo veel moge]yk ^ * nadrukkelyk te pr^aveeren : W een kort £„ laaklyke definitie van dit hier te Lande al te veel misbruikt wordende hulpmiddel te geeven , dient voor eerst gelet te worden, dat feparatie van tafel en bed, uit ooraaake van wreedheid en harde behandeling van den eenen echtgenoot tegen de ande re , of ook om onophoudelyke disputen en huis* krakeelen , voornaamlyk als één van dezelve ge. vaar des levens loopt , praclicabel is , op zulk eene wyze dat de zamenleeving der echtgenooten alsdan, op fpeciaal verzoek van één hunner, door pubhque audhoriteit, kan worden gederimeerd en ontbonden , blyvende nogthans daarom de band des huwelyks ongekrenkt, dat is in zyn geheel, en het hertrouwen aan beide zyden verboden * volgends art,. 92 van het ecUreglement , by de' staaïen generaal op den i8 Maart 1656. gearresteerd : en dewyl door deeze generaale ver. klaaring , raakende de feparatie van tafel en bed flechts oppervlakkig daarvan gefproken is , zal het, tot beter explicatie van zaaken, noodig zyn  S3ö SLEUTEL dï» om particulierlyk van de effefte derzelve , alhier bevat, breedvoeriger te gewaagen. S 4- Men behoort dan , belangende deeze gewigti* ge tak van de judicieele pradtyk, eerstlyk te obferveeren , dat , als zodanige feparatie op pu* blicq gezach van den Rechter gedecreteerd, en de fcheiding der goederen daarop gevolgd is , nog-* thans de ftatütaire gemeenfchap van goederen blyft duuren ; dat is te verftaan, met dat effed, dat de by huwelykfche voorwaarde generaale bedongen gemeenfchap , of wel de particuliere van Winst en verlies, door de feparatie niet gebrokenWordt, en des de echtgenooten, ieder afzonderlyk voor deszelfs aandeel, zynen eigenen fchade of winst niet draagt , ten zy de man daarenboven de adminiftratie van alle de goederen , zonder onderfcheid , ware benomen, of ten minden van dat gedeelte het welk de vrouw by de gedaane fcheiding is toebedeeld, waaruit dan refulteert dat de gefepaj-eerde vrouw, niettegenftaande de geobtineerde fcheiding van tafel, bed, en bywooning, waarby niet gevoegd is de interdictie van de adminiftratie der goederen , nog verbonden blyft aan de eontraften van den man, gedüurende de feparatie aangegaan i en hieruit volgt al verder * dat zy, zelfs na het överlyden van haaren gefepareerden man , even zeer de executie, ter zaake van gecontracteerde fchuldcn,  CRlMfNEËLE PRACTYK. SSf «ah haare eigéné goéderen moét gédoögen, als of er geene feparatie tusfchenbeiden warè geweest t ja als men zelfs veronderftelt, gelyk dikwyls gebeurt t dat de gemeenfchap van nog aantebrengene en aan> téërvene goederent by hüwelykfche voorwaarde uit* geflooten, en de gemeenfchap van winst en verlies» daarby alleen gereferveerd was, dan zoude evehWei de executie wegens diergelyke fchulden , dóór dett man, ftaande de fcheiding gecontracteerd, zelfs by zyn leven t aan de eigene goederen Van degefepareer.»' de vrouw voor de gantfche fchuld kunnen worden gedaan , aangezien het recht dicteert dat zulks kart gedaan Worden wanneer het éen éendragtig huwe* lyk is , en des hetzelve, ftaande de feparatie nog daarin zyn effccT: moet blyven behouden, om dat de maritaiè magt dóór de fcheiding met betrekking tbt dé goederen van dé vrouw noch weggenomen noch verminderd wordt; uit hoedanige rechtsgróü* den voor het affirmativé vari dien meliteèrende, oh* der anderen öok kan Maande gehouden worden dat feené vrouw , zo wel ha als vóór de feparatie haar eigen pérföori of die van haaren man buiten adïifteh* tie van dehzelvén niet wettiglyk verbinden kan by contract, hoewel ih dit opzicht verfch eidérte contrarié fentimenteri van Rechtsgeleerden gevöndén wór^ dén, die meerendeels voor ónaanneeirielyk indé Hol' landfche rechtspleegirig doorgaan : maar daar valt Verder te onderzoeken , datj by aldien een vrouw" de feparatie van tafel en bed niet heeft geimpetreerd Y  33» SLEUTEL der van den Rechter, maar zonder reden van haar' man is afgegaan, of weggeloopen, en tot haar'dood toe afzonderlyk en op haar zelve heeft geleefd, in hoe verre zy, ten refpecte van de goederen, nog verbonden, aanfpraaklyk, en executabel blyft? deeze bedenkelyke questie heeft de Raad in Vriesland beflist, en aangaande hetzelve gefententieerd, dat de vrouw wel verllooken zoude zyn van de gemeenfchap dier goederen, welken de man door zyn vlyt en arbeid, geduurende haar abfentie , hadde geprospereerd en overgaard , om dat zy nevens haar* man daartoe niets gecontribueerd had, doch dat zy echter aandeel behoorde te hebben in de revenuen en vruchten , welken uit den gemeenen boedel der echtgenooten waren geproflueerd, om dat de medehulp van de vrouw, ter verkryging van dezelven, niet nodig was ; dat ondertusfchen een man aan zyne vrouw , die aldus malitieuslyk van hem wegloopt , federt de tyd van haare kwaadwillige en voorbedachte defertte, geen jaar» lykfche alimentatie of onderhoud behoeft te gee. ven , zo lang zy buiten zyn huis blyft, en , na voorgaande betoond berouw over deeze flechte demarche, zich weder met haar' manreconcilieert: ook is het indisputabel , en naar rechten volkomen zeker, dat een getrouwde vrouw, welke haar' man , wegens gegronde of ongegronde redenen , op die wyze verlaat, en zig ten huize van haare cuders retireert, alvoorens dat van haar' kant de  11 CRIMINEELE PRACTYK. m feparatie van tafel, bed , en bywooning verzocht geworden is, niet alleen van alle voordeelen, raakende den gemeenen boedel, veriïoken blyft, maar zelfs geen alimentatie , of onderhond , kan pretendeeren ongeacht dit argument, het welk aan geene cavilatien in de rechtbank onderworpen fchynt, is het nogthans heel anders gelegen in het geval dat de feparatie , ter zaake van huis. krakeelen , of verregaande inüiportable mishandelingen , op publicq gezach van den lleehter geïmpetreerd zynde, zodanig dat de vrouw daardoor bewogen was geworden , zig , flaande den loop van den procesfe , buiten haars mans huis te begeeven , en vervolgends zo lang elders optehonden ; want alsdan is de man notoir verpligt aan zyn vrouw, onaangezien haare abfentie, het noodige onderhoud te moeten verfchafFen , inzonder* heid als het flecht gedrag van den man oorzaak van de feparatie had gegeeven , gelyk ook als er onder de echtgenooten ter wederzyde fchuld was; hoewel dit aldus niet zoude procedeeren, wanneer de vrouw alleen de oorzaak van een flecht huishouden was geweest; want in dat gedistingueerd geval zoude de onfchuidige man kunnen volftaan, met buiten alle alimentatie haar aangebragt huweiyksgoed wedertegeeven, en indien de inkomsten deszelven niet toereikende genoeg waren tot haare fiistentatie of onderhoud, niet verder daartoe behoeven te fuppleëren , dan voor zo veel zyn verpogen toelaat, en geproportioneerd met zyn b§. Y 2  34» SLEUTEL dek. kledend'charaéler of fatzoen is, waaromtrent aan het arbitrium van den Rechter, naar de verfcheidenheid der omftandigheden , doorgaands zeer veel wordt gedefereerd : men kan, tot meerder opbeldering nopens alle de voorverhaalde difiinéliën, in cas fubjeét, onder meer andere Rechtsgeleerde Autheuren, nazien, sande, Decis. lib. 2, tit. 5, defin. 7; Groenewegen, ad Novell. 117. cap. 13 en 14; simon van leeuwen, Cens, Forens, part. I, lib. i, cap. 15, num. 19 et feqq.\ en r odenbüRc, de jure conjugum, tit. 2, cap. 1, num. 4. s 5. Men zoude het by dit onderzoek, aangaande het recht van vervolging, tusfchen oneeniglevende echtgenooten , die door middel van feparatie van tafel en bed gefchiedt , hebben kunnen laaten berusten , indien een noodzaakelyke reflexie, welke over dit onderwerp nog te maaken valt, geen particulieren uitflap vereischte : exempli gratia; daar zyn meermaalen onder de Rechtsgeleerden bedenkelyk heden ontftaan, als discreperende echtgenooten hebben gerezolveerd, met gemeen confent, zonder dat er de audlhoriteit of het decreet van den Rech. ter tusfchen beiden komt, feparaat van den ande". ren te gaan woonen , elkander echter de eer des" huwelyks bewyzende , 0f de elfeclen van het hu welyk alsdan , ia zodanig geval nog in zyn volle"  CRIMINEELE PRACTYK. 341 kracht blyven ? algemeenlyk wordt geoordeeld ja; om dat op fundament van de lex. 32 § \%.f.de donat. inter vit et uxor de trouwftaat niet in de bylegging maar in de maritaale affe&ie beftaat, waaruit dan natuurlyker wyze volgen moet , dat oolc alle de effecten des huwelyks even zeer effect forteeren, als of er met gemeen confentgeene afzondering van zamenleeving tusfchen dè echtgenooten ware voorgevallen , ten zy er iets anders by huwelykfche voorwaarde ware bedongen , het welk echter nu wel tusfchen de echtgenooten zeiven zyn effecl zoude vinden , maar geenzins ten refpefte van derzelver crediteuren , vermits een contract antenuptiaal in fraudum creditorum gemaakt , niet kan beftaan volgends de algemeene fundamenten des rechts, dooiden Profesfor voet , op den Timide Pattis Dotaiibus, § 52. bygebragt j alwaar hy folidelyk leert, dat, alfchoon het recht van doten der Romeinen by huwelykfche voorwaarden wel weder kan worden ingevoerd, en van de Itatutaire wetten afgegaan, zo dat een vrouw , na het fcheiden des huwelyks voor haar huwelyksgoed preferent is, voor alle haar mans crediteuren , het zy hypothecaire of andere fchulden , welken , ftaande huwelyk, zyn gecontracteerd , doch gantsch niet ten opzichte van zulke fchuldeisfchers die conventioneel of legaal hypotheecq hebben gehad op des mans goederen , voor dato des huwelyks , gelyk ook niet als er, ftaande huwelyk, iets ware gecrediteerd tot fustentatie van het huisgezin ; in hoedanige onderfeheidene gevallen , weleer by fommige collegiën van Juftitie in Y3  g44 SLEUTEL des Holland is gedecideerd, dat de vrouw, niettegenftaande haare huwelykfche voorwaarde , voor de helft der gecontracteerde fchulden kan worden aangefproken , en ter zaake van dien in rechten convenibel is, behoudens haar regres tegen haar mans erfgenamen , in gevolge van de decifiën, geplaatst achter het derde Deel, eerfie ft uk, van de Hollandfche Confultatiën en Advyzen. 2At hier de Requesten welke , naar ftyle van den Praflyk , in cas van feparatie , doorgaands gebruikelyk zyn.  CRIMINEELE PRACTYK. 343 S Jaaten doen," ,*S" welk doende, enz, NB. schepenen, alvoorens op het verzoek van, feparatie , by deezen regueste gedaan , te disponeeren , ordonneercn de fupplianten hui^ den over agt dagen , ten fine van accoord t,e compareeren voor de Heeren Schepenen L • es M...... , als Commisfarisfen daartoe gecommitterd, om, daarvan rapport, gedaan zynde, op dezelve regueste nader ge. disponeer d te worden, zo als behoor en zah, NB. schepenen, gehoord hebbende het rapportvan. Heeren Commisfarisfen , in deezen gedaan , ver(eene» het verzoek van feparatie van tafel, bed, en. bywopning tusfchen de fupplianten, in voegen en op de», mi ak den bovenflaanden r.equeste is vermeld^  CRIMINEELE PRACTYK. 345 N°, II.) formulier van een request, waarby een vrouw feparatie van haar'' man , en ten dien einde veniam agendi , of wel een curator ad lites over haar perfoon verzoekt. Aan de Ed. Achtbaare Heeren Schepenen» enz, ,, Geeft rcverentelyk te kennen Sufanna Huisvrouw van Carel G...., dat, hoe zeer zy ' „ fuppliante, zedert een geruimen tyd, door voor» „ noemde haaren man met ondraagelyke vexatie ge„ maltraiteeru en gekweld zynde geworden, echter „ nog altoos gehoopt had, dat door minnelyke de- voiren, aan de zyde van de fuppliante, van tyd „ tot tyd daartoe aangewend , de fubfilteerende „ huiskrakeelen , wel voornaamlyk ontftaan over de kinderloosheid van huulieder huwelyk, zoude „ hebben komen te cesfeeren; doch dat de fuppli. „ ante , tot haar uitterfte leedweezen , bevinden moest, dat de voorgemelde enorme mishandelin„ gen van denzelven haaren man, ten opzichte van haar fuppliante , van dag tot dag toenamen, op „ zulk een wyze dat de cohabitatie, of bywooning ,, met hem, zonder zig aan levensgevaar te expon- neeren, niet langer kon belïaan, en derhal ven tot , het harde befluit had moeten overgaan , om, van  346 SLEUTEL d e a „ denzelven haaren man van tafel,bed, en bywoo,< ning te moeten fepareeren; dan,terwyl de fuppliante, als ftaande onder de maiïtaale magt van meerge», melden haaren man, en des geen kgetimamperfc „ nam ftandi in judicio was hebbende, alvorens ter „ zaake voorfchreeven , veniam agendi, of een cu. n rator ad litis over haar perfoon benoodigd had." Mits welke de fuppliante zig is keerende tot deezen Edelen Achtbaaren Gerechte, eerbiediglyk verzoekende, ten einde voor- „ fchreeven te willen verkenen veniam agen* „ di, of voor zo veel des noods over de perfoon van de fuppliante een curator ad litis, te willen aanftellen , met dat effect, van tegen haaren opgemelden man , ter „ zaake als gemeld , in cas van feparatie te 3» mogen procedeeren." 't welk doende, enz. schepenen fiat veniam agendi.  CRIMINEELE PRACTYK 347 Sr. TITULÜS II. casus , m hoe ver een getrouwd man, die zig voor ongetrouwd uitgeeft, en fponfalia, of trouwbelofte, met een jonge dochter contracteert, of met dezelve in ondertrouw is getreeden, nam rechten flrafbaar is. Alhoewel dergelyke foorten van questien zeer zeldzaam in de rechtspleeging voorvallen, is nogthans dikwyls onder de Rechtsgeleerden gedisputeerd, en heeft meermaalen een object van veel bedenkelykheid voor de Rechters uitgeleverd gehad, in hoe ver een getrouwd man , die , onder voorwendzel van ongetrouwd te zyn, een jonge dochter bedriegt , het zy door zig onder trouwbelofte aan haar te verbinden , of met dezelve in ondertrouw te treeden , naar rechten flrafbaar zoude zyn: verre de meeste Rechtsdoctoren opiniëeren, dat het onderzoek over al zulke zaaken alleen tot het crimineel departement fpecteeren , en andere dat dezelve compofibel kunnen worden verklaard  348 SLEUTEL der en met een geldboete, ter discretie van den Rechter, worden afgemaakt , zo wanneer de misleide dochter niet gedefloreerd noch bezwangerd is; byzonder als er tusfchen zodanig een getrouwd man en zyne nog in leeven zynde vrouw , een werkelyke feparatie of echtfcheiding in een vreemd Land heeft plaats gehad: ondertusfchen zouden wy, (onder verbetering,) in navolging van fommige vermaarde advifeuren van gevoelen zyn , dat een delinquant, ter zaake van zodanig bedrog , dupliciter in rechten zou kunnen worden gcconvenieerd ; als in cas civil , voor zo verre de bedrogene dochter daar door mogt zyn verkort, en in cas crimineel, voor zo veel het Techt voor de Hooge Overheid, tot een openbaare correctie in deezen zoude competeeren: aldus is by vonnisfe crimineel van den ao October 1664 , by den Gerechte van 's Graavenhaage, zekere Frans Michel van Schilt , over het perpetreeren van hetzelve delict, en andere daartoe behoorende crimen , gecondemneerd met de ftrop om den hals aan een paal met roeden ftrenglyk gegeesfeld , voorts den tyd van zes agtereenvolgende jaaren in het tuchthuis derzelver Stede geconfineerd te worden , om aldaar , ter discretie van Heeren Regenten, met zyn handenarbeid de kost te winnen, en wyders voor den tyd van 30 jaaren uit den Haag en jurisdictie van dien gebannen : deeze crimineele condemnatie was byna conform aan twee advyzen , door verfcheidene beroemde Rechtsgeleerden, ter requifitie Van den Bajlluw van ,sGraavenhaage, over dit geval  CRIMINEELE PRACTYK, 349 gegeeven, en die men woordelyk in bellum ju» ridicöm, of den oorlog der Adrocaaten, Cafus 83 , geplaatst vindt. § ?< Behalven twee of drie merkwaardige voorbeelden i van getrouwde mannen die met jonge dochters fponfalia of trouwbeloften gecontraheerd hadden, of met dezelven in ondertrouw waren getreeden, en ïn één van welk geval, hier te Lande gebeurd , ik voor eenige jaaren , ter requifitie van den Hoofdofficier van een ftemhebbende Stad binnen deeze Provincie , een fchriftiyk advys heb gegeeven, en in hoedanige gevallen meest altyd een condemnatie tot lyfftraf en bannisfement is gedecreteerd geworden; zo geheugt het my in den jaare 1760 voor het Parlement van Parys te hebben hooren bepleiten , de zaak van een getrouwd man , die, geduurende het leven van zyn vrouw, zig aan drie jonge dochters , by trouwbeloften , te gelyk geëngageerd en verbonden had, en deswegen geapprehendeerd was geworden ; dan , terwyl (taande den loop van het crimineel proces , zyn vrouw was komen te overly. den,fustineerde de beruchteAdvocaaten du four en linguet, welken zig met de defenfie van des gevangens zaak belast hadden , dat de crimineele actie door den dood van den vrouw was gemortificeerd , en dat de gedetineerde confequentelyk niet verder gehouden was dan tot vergoeding van de  35* SLEUTEL beo had verloofd , voor zo veel zy daarby mogfen we- jonge d0ch ter zyner verkiezing, of naar goed. vinden van den Rechter, te willen trouwen; doch van wegen den Procnrenr Generaal werd daarte^ net veel fundament geobjedïeerd, dat de misdaad, ^misdaad, door de tusfchengevallen dood van de coTZTnZïa\WaS We^enome»> om dat hetklaar «afleerde, dat het oogmerk van den gevangen, by het even van de vrouw, bereids misdaadig geweesl 2ynde, met alleen in het vilipendeeren en fchenden van het heihg recht des huwelyks, folemneeljykmet zyn overleeden vrouw gecontracteerd, maar boven dien in het opzettelyk bedrog aan drie eerbaare burgerdochteren , onder afgeeving van trouwbelofte _ gepleegd , en derhalven , ter zaake va„ dien cnmmeel ftrafbaar was; onder byvoeging , dat de onbeftaanbaare prefentatie , aan de zyde van den -evangene gedaan , om die reden by den Rechter behoorde te worden gerejeéieerd en afeflagen : het Parlement van Parys de geallegeerde gronden en fo. hde beweering van den Procureur Generaal gegoo, teerd hebbende, condemneerde den gevangene tot een eeuwig bannisfement uit het Ryk en een driejaange gevangenis, met ontzegging van de Jyfftraf doch met bygevoegde condemnatie omillko, aan ieder van de drie geabufeerde of misleide dochters een geldfomme van twee duizend livers tot huwe. lyksgoed te moeten betaalen; dan, vermits de bloed-  CRIMINEELE PRACTYK. 351 vrienden van den gevangene veel invloeds hadden , werd hy , door hunne voorfpraak en bewerking, van het tweede lid der condemnatie , naamlyk van de driejaarige gevangenis , geëxcufeerd. In de crimineeleRechtspleeging,hierte Lande in obfervantie , werkt de rigeur van Juftitie met grooter kracht, als een getrouwd man , fchoon van zyne vrouw wettig gefepareerd zynde, behalven het contrafteeren van fponfalia, uit krachte van dien , met een jonge dochter clandeftinelyk komt te trouwen : hiervan exteerde in den jaare 1768 een zeer opmerklyk voorbeeld binnen de Stad Heusden, met betrek» king tot de perfoon van zeker Fransch kostfchoolhouder, aldaar Gilbert genaamd, dewelke, na voorafgaande trouwbelofte aan eene jonge dochter te hebben gegeeven , zig vervolgends met dezelve , geduurende het leven van zyne gefepareerde vrouw, in facie ecelefia ten huwelyk begaf, en by deeze tweede vrouw, ftaande huwelyk, verfcheide kinderen ver. wekte : de eerfte vrouw , van welke hy gefepareerd was , daarvan kennife gekreegen hebbende, kwam van Brusfel herwaards, en ging haaren gefepareerden man over dit misdryf by den Heer Drosfaard van de praats aanklaagen , waarop rerflond apprehenfie van zyn perfoon gefchied , en tegens hem crimineele eisch gedaan zynde , werd deze!ve kostfchoolhouder Gilbert, by vonnisfe van Schepenenen, ter zaake voorfchreeven, uit de Stad en Lande van Heusden gebannen, en het  35* 8LEUTEL der tweede huwelyk gcdefolveerd : ondertusfchéii waren de meeste Rechtsgeleerden van gedachte * dat deeze condemnatie beneden de merite van het delict was geflagen , aangezien hier vilipendatie , of fchennis van openbaare kerklyke folemnitei. ten, tegen den uitdrukkelyken inhoud van de placaaten van den Lande, had plaats gehad*  CRIMINEELE PRACTYt 3S3 S 9. tlTULUS III. casus , hoedanig conform het Reglement van de sfaaten van holland en westvriesland, in zaaken raaiende de gemeenelands middelen % behoort geprocedeerd te worden. Hoedanig zaaken , raakende de gemeenelands middelen In cas van fraudes , het zy tot een lyfftraf, het zy tot een geldboete, behooren gederigeerd en behandeld te worden , mitsgaders de manier van procedeeren , dewelke daaromtrent in beide gevallen plaats heeft, kan , zonder verdere explicatie , zonneklaar blyken uit het Reglement, én de daarop gevolgde Publicatie van de staaten van holland en westvriesland, refpectivelyk gearrefteerd den 29 Juny 1749, en den 9 April 1755, welke hier verborum volgen , en tot welke, kortheidshalve, gerefereerd wordt.  453 SLEUTEL der reglement op de manier van proct» dieren voor Schepenen Comniisfaarisfen, tn de Steden ftem in staat hebbende, den Haage daaronder begreepen. Art. 1.) „ Eerftelyk zal in zaaken, geventileerd „ wordende voor Schepenen Commisfarisfen, ge- delegeerd tot de judicature in de zaaken van de „ gemeene middelen , volgends ons generaal Pia„ caat , in de Steden worden geprocedeerd van agt tot agt dagen, en verder met zodanige ter,, mynen , als hier na zal werden gereguleerd en „ gefixeerd ; en zullen de refpeftive Schepenen „ Commisfarisfen , elk in hunne Griffie of Secre„ tarye doen houden , een aparte rolle of regis- ter van alle zaaken, de gemeene middelen raa„ kende , welke rolle alle rechtdagen , die op ,, een vasten dag in ieder week preeife , na de „ convenientie der Steeden te reguleeren, gehou„ den zullen moeten worden , eerst zal worden „ opgeleezen , alvoorens de Schepenen Commis„ farisfen eenige andere zaaken , van hoedanige „ natuur dezelva ook zoude mogen wezen, zullen mogen nemen by de hand." a.) ,, Die geene die iemand in de voorfchreven „ materie met recht wil aanfpreeken voor Sche„ penen Commisfarisfen , zal den geen, die hy „ met recht aanfpreeken wil, door een' Deurwaar*  CRIMINEELE P R A C T Y K. 355 „ der j Bode , of eenig ander perfoon, magt hebbende om gerechtelyke citaticn te doen, jegens ,, den naasten rechtdag, drie dagen te vooren doen ,, dagvaarden, en aan den gedaagden, by het doen s, van de dagvaarding , behoorelyke copy van de„ zelve dagvaarding overleveren , met expresfife van de articule^i van de wet, waaruit de aanlegger zal willen aggeeren : en zal de Deurwaarder, 3, of Bode , daarvan in zyn relatie mende moeten maaken." 3.) „ Indien de aanlegger ten gefielde rechtdage niet compareert , noch geniagtigde van zy. nentwege , zo zal aan den gedaagde, zonder ,, dat daartoe eenig verzoek zal behoeven te wor„ den gedaan , moeten worden verleend compareit en de gedaagde geabfolvecrd van de inllantie, mitsgaders de aanlegger gccondemneerd in de „ kosten , welke kosten de aanlegger gehouden zal zyn te betaalen, alvoorens hy wegens dezelve zaak een nieuwe inllantie zal mogen begin- >' .» „ nen. 4 ) „ Indien de gedaagde ten geprEefigeerden rechtdage niet compareert , noch gemagtigde „ van zynent wege, zo zal tegens denzelven moe- ten worden verleend het eerfte default , en voor ,, het profyt van dien, den gedaagde verfteken van s, zyn exceptie declinatoir, en verleend worden een tweede citatie tegen den agtflen daar na vol» „ genden dag ; en indien hy andermaal door een' „ Deurwaarder, of ander perfoon, magthebbende Z 3 t  SLEUTEL dek ,, om citatiën te doen , gedagvaard zynde , niei compareert ; of gemagtigde van zynent wege, ,, zal tegen hem moeten worden verleend het twee-* de default, en hy , uit krachte van dien , ver- „ fteeken van alle exceptiën en defenfiën dilatoir „ en peremtoir , en den eisfcher vervolgends geadmitteerd om agt dagen daar na te dienen van 5, zyn intendit, met de verificatiën daar toe dienen- „ de , om vervolgends daarop recht gedaan te ,, worden, als naar behooren." 5. ) », Indien een gedaagde en defaillant, vóór het ,, verkenen van het tweede default compareert, en „ purge verzoekt van het eerfle default, zal het„ zelve aan hem werden geaccordeerd, mits bly- vende het effect van dien, en refundeerende de „ kosten: maar na het tweede default zal geen pur„ ge van defaulten verzocht, veel minder verleend „ mogen werden , ten ware dat de gedaagde aan„ ftonds op een wettige wyze, ten genoege kondè „ doen blyken , dat de citatie buiten zyn toedoen „ en verzuim , niet tot zyn kennisfe was gekomen, „ in welke gevallen hy tot zyne defenfie zal wor- den geadmiteesrd." 6. ) „ En by aldien iemand gedagvaard zynde om „ getuigenis der waarheid te geeven , niet compa,, reert, zal hy, uit krachte van het eerste default „ gecondemneerd worden, getuigenis der waarheid „ te geeven tot zynen kosten , op pcene van gy5, zeling."  CRIMINEELE PRACTYK. 357 7O ,, En indien de gedaagde ten gefteWen rech,, dage compareert , zo zal de Advocaat of Pro,, cureur van den aanlegger zyn' eisch mondliug ,, ter rolle dideeren , of dezelve vóór liet opleezen der rolle daarin doen registreeren , met een kort ,, verhaal van het fyt, het welk den verweerder „ wordt ten laste gelegd; mitsgaders met aanhaling ,, van het articul uit het generaal Placaat of de gene,, neraale Ordonnantie, of uit de particuliere Ordon„ nantie , of uit zodanige Wet of Placaat, waarop de eisfcher zyne genomene conclufie poogt te ,, fundeeren." 8.) „ En dewyl de voorz. zaaken wel voor„ namentlyk kunnen worden getrokken in longuer ,, directelyk tegen onze ferieufe intentie , door het „ doen van veelerleie dilatoire en andere verzoeken, ,, mitsgaders door de incidenten, dewelken deswe,, gen worden gemoveerd, zo zullen van nu voor,, taan in de voorz, zaaken generleie verzoeken, ,, of exceptiën gedaan , geproponeerd of geadmii,, teerd mogen worden , uitgezonderd alleen de ,, exceptie declinatoir, anders genaamd de exceptie van incompetentie , litispendentie , en litisfini,, tie » daaronder begretpen de exceptie van fub,, misfie en tranfactie , en zal voorts in de voorz. ,, zaaken geantwoord zynde, geene requeste civil, „ of eenig reliëf mogen verzocht, om daarna eenige „ van die voorz. exceptiën te proponeeren of „ eenige verzoeken te mogen doen." Z3  358 SLEUTEL d kr 9. ) „ En zal voorts , na dat in voegen voorz. „ zal wezen eisch gedaan , aan den verweerder „ vergund worden, een termyn van agt dagen, om alsdan zyn antwoord daar tegen mede ter rolle „ mondling of fcbriftlyk te doen, en zodanige kor- te conclufie op de zaak zelve te nemen als hy te „ raade worden zal, mits hetzelve fchriftlyk doen- de vóór het opleezen der rolle daarin worde ge„ registreerd." 10. ,, En by aldien <2e Advocaat, of Procureur, „ van den verweerder in gebreke blyft om op den „ voorz. geftelden termyn te antwoorden . zal „ tegen den gedaagde of verweerder moeten ver3, leend worden , verdek van antwoord , zonder „ dat de verweerder in hetzelve geval zal worden 3, geadmitteerd om het verleende verflck van ant- woord te mogen purgeeren 5 behoudens deszelfs „ regres tegen zyn' Advocaat , of Procureur , zo „ hy zulks te raade zal vinden ; en zal den eis. 3, fcher , voor het profyt van dien , worden ge- geadmitteerd , en gehouden zyn om binnen agt „ dagen, te dienen van intendit, met de ftukken „ en verificatiën daartoe behoorende , om zynen „ eisch en conclufie te vierifieeren, en zal alsdan daar„ op meede recht gedaan worden naar behooren.'' u.) ,, En indien op den voorz, gelïelde termyn „ geantwoord wordt, zal aan den eisfcher ("zo hy zulks begeert,) vergund worden een termyn „ van agt dagen, om te repliceeren , ten ware by  CRIMINEELE P R A C T Y K. 359 „ het antwoord ,zonder allegatie van eenige middelen, was genomen eenvoudige contraire conclufie, welk geval den eisfcher daar tegen aanltonds zal ,, moeten repliceeren , en de zaak ten zelfden dage ,, voldongen worden." is.) ,, Doch wanneer by het antwoord , en by ,, de replicqerige middelen zyn gebruikt , zo zal ,, aan den verweerder, na het repliceeren wederom worden toegedaan een termyn van agt dagen , „ om te dupüceeren ; doch door den eisfcher op ,, een antwoord daarby eenige middelen zyn ge„ bruikt, voor replicq ampel geperfifteerd worden„ de , zal de verweerder gehouden zyn, daar te,, gen mede aanltonds te dupliceeren , gelyk hy „ daartoe mede gehouden zal zyn , zo wanneer », de eisfcher goedvindt , oin ten dage dat geant„ woord is , daar tegen fimpelyk te perfilteeren „ voor replicq." 13. ) En indien iemand van de litiganten in ge,, breke blyft om aan de voorz. gefielde termynen „ van replicq of duplicq te voldoen, zal tegenden„ zeiven moeten worden verleend verftek van dat „ termyn, waaraan voldaan had moeten worden, „ en voor het profyt van dien, de zaaken worden „ gehouden voor voldongen ; en zullen partyen tot „ het wisfelen van ftukken , en tot het doen der „ plydoien verder procedeeren , zo als art. 14 en 16 is geordonneerd." 14. ) „ De zaaken op de voorz. hier vooren ge- Z 4  $<5© SLEUTEL der ftelde termynen behoorelyk voldongen zynde, zo> „ zullen de refpeétive Advocaaten en Procureurs* „ binnen agt dagen daarna wisfelen van alle hunne „ ftukken en munimenten onder behoorelyke inven„ taris, met een korte expreslie, of defignatie ag? ter ieder geproduceerd ftuk, of inuniment, waar9, toe hetzelve is dienende ; en hetzelve gedaan zynde , de zaak , op den eerften rechtdag daaF „ aan volgende , mondling dedaceeren, ten waars men elkanders getuigen wilde doen hooren , 't „ welk alsdan binnen den tyd van agt dagen zal moe„ ten gefchieden; en indien zy zig van dezelve res„ ponftven willen bedienen, zullen zy zulks moeten „ doen by ampliatie van productie, binnen den tyd van agt dagen : en daar nevens tot reproche van de getuigen , of tot wederkgginge van het geene by de* ,, zeiven zal zyn gedeponeerd; doch verders of anders „ niet te gelyk mogen overleggen, zodanige nadere be. fcheiden als zy te raade zullen worden, behoudens dat „ indien dezelve nadere befcheiden in verklaaringen b&' ,, ftaan , het aan de wederpary zal vry ft aan die getuis, gen mede te hooren , en der zeiver responftven, met ,, het geene hy daarby tot reproche van dezelve getut,, gen zal willen voegen , by ampliatie van productie „ binnen agt dagen daar na ten procesfe mogen over„ leggen, zonder dat verder aan de eene qfandetezy„ de eenige getuigen gehoord, of eenige ampliatie van „ productie gedaan , of geadmitteerd zal mogen wory, deri', en in cas één van de partyën weigerig mog*.  CRIMINEELE PRACTYK. 361 ie blyven te wisfelen van inventaris en ftukken, „ zo zal de wederparty geadmitteerd worden , te », pleiten en deszelfs ftukken over te leveren, ten „ einde daarop recht worde gedaan; waarna by de ,, voorz. Schepenen Commisfarisfen , zo rasch doen„ lyk, en wel zo fpoedig dat binnen den tyd van „ twee, immers in alle gevallen binnen drie maan„ den na de eerftc dagvaarding te rekenen, zodanige „ zaak voor hen geheel moge zyn getermineerd, in „ dezelve zaak zal worden recht gedaan, zodanig „ zylieden , volgends de refpeétive, zo generaale „ als particuliere ordonnantiën, mitsgaders het ge„ neraal placaat, op den opheeve van de gemelde ,, middelen geëmmaneerd, of zodanige andere wet, ,, of placaat, als waaruit zal worden geageerd, bevinden zullen te behoren ; ten ware om de vo„ lumineusheid der zaake niet doenlyk mogte wor,, den gevonden , om dezelve binnen den voorz. 3, tyd te termineeren , in welken gevalle Schepe,, nen Commisfarisfen voornoemd gehouden zullen zyn, aan onze Gecommitteerde Raaden, van het ,, quartier, waaronder zy gehooren , kennisfe te ,, geeven, ten welken einde Schepenen Commisfk„ risfen in ieder week zo veel dagen tot het hoo,, ren van pleidoien moeten vaceeren, als de ex. „ peditie en afdoening der zaaken binnen den hier „ vastgeltelden tyd zal komen te verëisfchen , zon,„ der zig daarvan op eenigerleie pretext tc mo,. Z 5  3Ó-2 SLEUTEL der „ gen excufeeren , of de plèidoien te dilaqueeren of verfchuiven. (*) 15-) » En dewyl de voorfchreve zaaken dikwerf „ worden gemaakt zeer opereus , door het doen s, van veele noodlooze productiën , en ook bo» „ ven dien gebragt in een onbetaamlyk lougueur 5J door .het doen van ampliatiën vau productie , » zo worden de refpective Advocaten en Procn„ reurs by deezen gelast zig zorgvuldiglyk te „ wachten van in de voorfchreve zaaken te produceeren eenige ftukken, dewelke ter materie niet „ zyn relevant, en op het point in quesiie niet „ zyn van een discrete applicatie, en voortsSchepenen Commisfaarisfen geordonneerd , om niet „ alleen in de voorfchreve zaaken geene verdere „ ampliatiSn van productie, dan boven gemeld is, „ te admitteeren : maar ook wel byzonderlyk om in het vifiteeren van de procesfen na te gaan, „ of in dezelve ook eenige noodlooze producten ,, zyn overgelegd, en hetzelve bevindende, dePrac. „ tizyns die dezelve noodlooze productie zullen j, gedaan hebben, by hun vonnis te interdiceeren j> om wegens dezelve onnodige producten ten las- i, (*) Dit veerlievde articnl, by nadere publicatie „ van de staaten van holland en westvries„ land van den io April 1750, aldus, by manier van „ alteratie, gearreftecrd zynde, hebben wy nodig geacht „ in dit regleiient te voegen, en het oude veertien. „ de artkul, als geabrogeerd en afgefchaft zynde, daar„ uit te Iaaten."  CRIMINEELE P R A C T Y K 36> „ te van hunne meesters ietvves te mogen decla„ reeren." , 16.) „ En overmits in het byzondcr ook bevonden is, dat de decielie der voorfchreve zaaken een „ geruimen tyd wordt geprotraheerd en vertraagd, zo dat de Advocaaten en Procureurs , op den „ dag tot het doen der pleidoie , by het vooren„ ftaande veertiende articul bepaald, niet gereed „ komen , als mede daardoor, dat de zaaken af„ gepleit zynde , Schepenen Commisfarisfen der. zelve zaaken , waarin doorgaands niets anders „ als het factum , en de wet , waarop den eisch gefundeerd , en daarom in de conclufie genar„ reerd en gefield werd , behoeft te werden on„ derzocht, echter zenden aan Rechtsgeleerden , „ om daarin een advys pro judkie te formeeren ; ,, zo wordt, totvoorkomingevan beiden, de voor- fchreve retardementen by deezen mede wel exj, presfelyk geordonneerd: eerftelyk, dat in cas de refpedtive Advocaaten en Procureurs van de bei- de litigeerende partyen op den dag tot het doen j, der plydoie, by het voorenftaande veertiende ar- ticul gefteld , tot het doen derzelve niet gereed „ zouden mogen komen , desonaangezien de we- derzydfche ftukken , ten zeiven dage zullen moeten worden overgeleverd aan de Rechters, „ en daarop by dezelve worden recht gedaan, zo ,, als bevonden zal worden te behooren , en by „ aldien de Advocaten en Procureurs van de eene  364 SLEUTEL bei ,, partyen op den voorfchreven dag tot de pleidoie „ gefield , niet gereed zoude mogen komen, in dat geval zullen de Practizyns van de wederpartye , die tot het doen der pleidoie gereed s, zullen wezen , daar toe alleen worden gesi admitteerd, en de zaake voor het overige ,, worden gehouden voor bepleit, mitsgaders in „ deeze recht gedaan op de ftukken dewelken ten zelfden dage onder de Rechters zullen moeten worden gefurneerd ; ten ware de Advocaat of „ Procureur door een onverwacht toeval of andere ,, wettige reden konde doen blyken, van zyn wet. „ tig belet ; ten anderen zullen dezelve Rechters de onder hun gefurneerde ftukken , in zaaken „ de voorfchreve gemeene middelen betreffende, „ op geenerleie pietexten, en by geene gelegenheid „ mogen zenden aan Rechtsgeleerden , om in de„ zelve pro judice te advifeeren , maar gehouden zyn dezelve zaaken , binnen den tyd daar toe by het voorfchreve veertiende artieul bepaald, zeiven te decideeren , zo als zy zullen vinden te bchoo„ ren." I70 si Wyders zullen alle termynen, zo in de „ voorgaande als in de nog volgende articulen ge^ ,, meld , wezen peremtoir , en daaraan noch door „ de Rechters, noch door de refpective wederzyd„ fche Praótizyns , het zy met confent van hunne „ Meesters, het zy buiten derzelver kennis , eeni. „ ge prolongatie mogen worden geaccordeerd; uit* gezonderd in de gereguleerde vacantien?"  Crimineele pRActyk. gij ï3.) „ En by zo verre des onaangezieh by eenige der Rechters eenige prolongatie van de hiervoo„ re gefielde termynen zouden mogen worden ge.„ accordeerd , in dat geval zal de zaak, waar ia „ zulks zoude mogen weezen gefchied, de faclo „ devolveeren aan de Gecommitteerde Raade», en „ aan die geenen van partyen die zulks verzoekt, „ op zyne requeste worden toegeftaan appoinclement „ van citatie tegen zyn party, met de claufulecora„ pulfoir tegens Schepenen Commisfaarisfen * of „ derzelver Secretaris of Griffier, tot overzending van het geding , zo verre het voor hen gehou,, den is , om daarop in dezelve zaake voor de gemelde Gecommitteerde Raaden veord geproce„ deerd te worden , volgends de laatlte retro„ aéta." 19.) ,, En in cas de voorfchreve refpectïve „ Praélizyns aan elkander eenige prolongatie van „ de hiervooren gefixeerde termynen, het zy met „ óf zonder'kennis, of bewilliging van hunne Mees,, ters zouden mogen komen te accordeeren , i* ,, dat geval zullen de Praclizyns, zo wel die gee* „ ne die het accordeert, als die daarvan zig zul„ len hebben bediend, by vonnisfe van de Recir,, ters , die daarop in het vifiteeren van de Pro„ cesfen byzonderlyk zullen moeten agt geeven , „ werden geinterdiceert, in deeze zaaken ietvves „ te mogen declareeren, en zullen dezelve Prac„ tizyns nog daarenboven worden gecondenseerd,  3«6 SLEUTEL de» „ ieder, dat is, zo wel de Advocaaten als Procu„ reurs van wederzyden , in een ypocras, of in een „ amende van twee zilvere ducatons, ten behoeve », van den armen." NB. „ Ten opzichte van het voorenflaande regle„ ment, gearrefteerd op de manier van Procedeeren „ voor Schepenen Commisfarisfen, komt fpeciaal in 9» aanmerking deeze navolgende" PUBLICATIE. ïi De staAten van holland 4n west„ vriesland, allen den geenen die deezen zullen zien of hooren leezen , falut ; doen te weeten : dat „ aan ons ter deliberatie zynde gebragt een twyfeling, „ vallende op de executie van het Reglement, door ons »p den z^Juny 1749 gearrefteerd, waarna de zaaken „ de gemeene middelen betreffende , zo voor het collegie „ van de Heeren onze Gecommitteerde Raaden , als ,, voor Schepenen Commisfarisfen , als gedelegueerj, de Rechters moet worden geprocedeerd, en wy tot  CRIMINEELE PRACTYK. 35? „ wegneeminge van de voorfchreve twyfeling hebbende ,) willen voorzien. ' Zo is 't, dat wy hebben goedgevonden en verf aan »t te verklaar en, zo ah wy verkharen mits deezen , dat si in cas de faiten, waarover tegen een voordvlugtige „ wordt geageerd, zyn van die natuur, dat daar jegens „ direttelyk een lyfffrafe is geflatueercl, in dat geval „ de zaak moet worden gebragt ter judicature van de „ geheele Schepensbank , om daarover als Schepenen „ Commisfarisfen te cognofeeren , en dat in dat foort „ van zaaken even als in alle ordinaire crimineele zaa„ ken moet worden geprocedeerd, by drie defaulten, en „ een verdere citatie ex iupra abiindanüe: doch dat », de zaaken, waarin tegens een geaufugieerde frauda„ teur primario wordt geconcludeerd tot een of meer „ geldboeten*, en niet anders als fub ordinatelyk , en „ caiuquo als de geaufugieerde de ge'èischte geldboetens „ niet kan bet aaien, tot een bannisfement, vallen in de „ termen van ons voorfchreeve Reglement van den 20 33 Ju/iy 1749» en gevolglyk in dezelve moet worden ge„ procedeerd by twee defaulten, en recht gedaan by de „ drie ordinaire Gecommitteerde Schepenen:' „ En op da^ iegelyk die het aangaat, zig daarna „ reguleere , en niemand daarvan ignorantie pretendee„ re, ordonneeren wy dat deeze alömne zal worden ge„publiceert en geageerd daar zulks behoort en te ge„ fchieden gebruiklyk is"  3<58 SLEUTEL der „ Aldus gedaan in den Hage, onder het klein Zegt. „ van den Lande, den 9 April 1755." (on der ftond') Ter ordonnantie van de staAtên, (was getekend) C B O E Yt  CRIMINEELE PRACTYK. 369 NEGENDE HOOFDSTUK. Over conflict van Jurisdictie, en over (Je kracht en de efeElen van preventie in crimineele zaaken, met eenige finguliere voorbeelden, daartoe relatif, 5 1. IS/Ien noemt in de rechtspleeging confliEt van jurisdi&ie , als er een forum duplex , *of triplex forum plaats heeft ; dat is te verftaan , als twee of drie byzondere rechtbanken zig gelyktydig de cognitie, of het onderzoek over een en dezelfde zaak willen aanmaatigen , of wel elkander de jurisdictie en het rechtsgebied over een en dezelfde perfoon in cas crimineel poogen te disputeeren: in de tegenwoordige eeuw zyn daarover verfcheidene notable en aanmerkenswaardige qusstien tusfchen fommige hooge en andere collegiën van Justitiën, hier te Lande, fuccesfivelyk ontdaan, en in der daad dit object heeft eenen onbedenkelyken invloed op de behandeling van de Crimineele Practyk , voornaamlyk wanneer de gedaagde of gevangen in cas crimineel, zig in zodanig geval be* Aa  3?o SLEUTEL der vindende , het recht en de effecten van een conflict vmjurisdiBie, het zy dezelve beüa in een jorum duplex , of ia een triplex forum in zyn voordeel kan doen gelden; wy hebben dienvolgends btflooten deeze materie , dat een capitaale tak van de crimineele Rechtspleeging uitmaakt, eens volledig uittehaalen , aangezien de meeste Criminalisten dit ftuk zo duister, ingewikkeld, en zo weinig voldoende , naar den aart en aangelegenheid van dit onderwerp behandeld hebben gehad , dat 'er een ruim veld van explicatie overfchiet; en het is vervolgends om die oorzaak dat wy, ten grondflage van zulke eene interesfante noffe, alhier aan. vanglyk een kort uittrekzel uit het Rechtsgeleerd Woordenboek zullen doen volgen, dat bekwaam zal zyn een eigenaartig denkbeeld van een eonfliü van jurisdictie te geeven — „ conflict van ju ris„dictie , een kunstwoord van de Practyk, is „ te verltaan wanneer twee rechtbanken zig over „ een en dezelve zaak of questie de jurisdictie en ,, het rechtsgebied willen aanmatigen; in vroeger tyden zyn over dat fubject in Bolland impor„ tante en menigvuldige disputen gereezen , en ,, nog onlangs tusfchen den Hove van Holland, en s, de Magijlraat van 's Graavenhaage, zynde deeze notable questie over een conftiEl van jurisdictie, „ by Refolutie van de staaten van holland en westfriesland, op den 19 July 175C „ ten voordeele van den Magiflraat van 'sGraa,3 renhaage bïflist; wordende ia 't flot van. d£  CRIMINEELE PRACTYK 371 s, voorfz. Refolutie het volgende gevonden: waarop gedelibereerd, en in agtinge genomen zynde, dat „ wylen de voorn, Mr. Dankers van Asfendelft, door te blyven Suppoost van den Hove , en te heb„ ben aangenoomen het Weesmeesterfchap van 'sHage, zig heeft geadfujecleetd en onderworpen aan twee,, derleie jurisdictiën , en over zulks heeft gehad een ,, forum duplex , welke geen van beiden , ook dien- volgende deszelfs weduwe daar voor geroepen , en „ geconvineerd zynde , vermag te r ecu feeten , of zig ,, daaraan kan onttrekken; is goedgevonden en ver ft aan ,, dat het Hof zal worden aangefchreeven, het mande„ ment pcer.aal op den 17 April laatstleeden , aan de voorn, weduwe van Mr. dankers van assen„ delft verleend, te ft ellen buiten effecl, en zig de cognitie der zaak, daarby gemeld, ter eerfter „ inftantie niet verder aantetrekken , als wordende de. „ -zelve gelaaten aan de kennis en judicature van de „ wet, of Gerechte van 'sHaage." S £ Cpnftid van jurisdictie kan uit verfchiUende oorzaaken ontdaan en geboren worden, en, voor zo veel de crimineele rechtspleeging belangt , ook wederom door onderfcheidene hulpmiddelen van rechten geperimeerd en gedood worden: gelyk by voorbeeld aan de zyde van een' Hoofdofficier, dóór preventie na voorgaande genomene informatie van" hst delict , of wel na verzochte en verleende apAa 2  37* SLEUTEL der. prehenfie van den delinquanr te allegeeren, en aan de zycïe van een' gevangene, die in een ordinarii proces ontvangen wordt , en zig met vrucht vart een conflicï van jurisdiBie, ten zynen opzichte, bedienen wil , door van de exeptie declinatoir van incompetentie en renvoy , aangaande het rechtsgebied voor 't welk hy betrokken wordt, gebruik te maaken ; want alfchoon het, naar ftyle van de Practyk , als een vaste regel wordt opgevolgd, dat iemand , die in cas crimineel voor de eertle maal vrywillig respondeert, op de vraagarticulen, waarop hy voor een incompetent Rechter verhoord wordt , daardoor ttilzwygende de jurisdictie van dienzelven Rechter zoude fchynen te erkennen , zo neemt dat niet weg, dat als een gevangene of gedaagde zulks, onder proteftatie van non prasjudici , dat is te zeggen zonder confequentie, doet , van daardoor op geenerleie wyze verkort te worden in zyne exceptie, uit krachte van wel. ke hy naderhand in een ordinaris proces ontvangen zynde, het rechtsgebied declineeren kan, by gevolg wel degelyk een cenfiiêl van jurisdictie, ten zynen voordeele , kan doen gelden ; inzonderheid wanneer hy in zodanig geval, op de plaats alwaar de aclie in cas crimineel geventileerd wordt, niet in flagranti deliSto is betrapt, noch dat aldaar de apprehenfie van zyn perfoon is gefchied : het was op dat fundament, dat wy in het beruchte proces , het welk wy in de jaaren 1773, 1774, en 1775 genoodzaakt waren in cas crimineel ce de-  CRIMINEELE PRACTYK. 373 fendeeren , tegen Mr. jan cordelois, Vryheer van Wiltenhurg, Raad in de Vroedfchap, mitsgaders Hoofdofficier der Stad Rotterdam , als excipient fustineerden dat er een triplex forum in de zaak plaats had, om reden, dat Zalt.Bommel in Gelderland , voor het locus domicilii, en Rotterdam als het voorgewende locus delicïi, zonder op de daad betrapt te zyn , moest gehouden worden, terwyl de Stad Schoonhoven de plaats was daar de apprehenfie was gefchied : daar kan ondertusfchen door een mixium, of vermenging van een militair of burgerlyk rechtsgebied , fomtyds een conflict van juritdiÜie geboren worden , die, hoe zeer zy by den aanvang der crimineele proceduuren disputabel fchynt, nogthans ex plenithude potestatis , of door de volheid der opperfte magt van de Hooge Overheid, kan worden weggenomen, zo als over weinige jaaren gebleeken is in de zaak van j. e. w 1 tt e , althans nog gevangen op de voorpoorte van den Hove van Holland, in welke voorgemelde zaak, voor zo veel de cognitie betreft, een triplex forum, en , voor zo ver de condemnatie aangaat, een forum duplex hebben plaats gehad , het welk als een fingulier voorbeeld wel waardig is in het geheugen van oplettende Rechtsgeleerden te blyven. I 3» Om vervolgends te gewaagen van de kracht en efTeéteH van preventie , die een Officier van de criAa 3  S74 SLEUTEL per mineeïe Juflitie altyd te Made kan komen , als er, conflict van jmisdiüie , raakende den delinquant , plaats hebbende , ter zaake van dien tusfchen twee of drie Officieren over de wettigheid van het rechtsgebied gedisputeerd wordt; in dit opzicht houden wy (onder verbetering,) byzonder inftructif, het geen middelband , in notis, by vroman, de flm competenti, lib. t, cap. 3, § u , num. a?, over deeze materie aangemerkt heeft gehad -- ,, Preventie ,, (zegt hy aldaar,) heeft plaats zo in civile als in cri„ mineele zaaken, enkanniet wettiglykgefchieden , dan daar concurrentie van jurisdictie is ; dat is onder zodanige Rechters, dewelke ieder in het „ byzonder gelyke jurisdictie en magt hebben, om ,1 dezelve , ieder in het byzonder , over een zaak „ in het geheel te kunnen oefenen : want veelen te ,,: z-amen de jurisdictie toekomende, zo kan de „ een den anderen niet prawenieeren ; de Pro* ,, cureur Generaal mag over den verfeben daad alle ,, Officieren prawenieeren ; maar buiten zodanige „ gelegenheid kan hy den Rechter, anderzins com,, petent, by citatie niet prjevenieeren , als in ver,, jaarde en ongecorrigeerde excesfen : de Gecom-mineer de Raaden van de staaten van hol„ land mogen ook by preventie liraffen, allen ,, den geenen die ietwes zouden voorneemen dat tot ,, feditie , muitery , oproer, vervalfing van munten, mishandeling van "sLands middelen,vivres ende ammunitie zoude ürekken : het effect van „ exceptie van preventie, dewelke, naar het gevoe-  CRIMINEELE PRACTYK. 375 len van tondut , in tract. de prevent, judic. „ part. 2, cap, 38 en 39 , eigenlyk is exceptie van „ litispendentie , cum efecti geproponeerd zynde, is dat dezelve aan den eenen kant vast maakt, ende als den prreventeur toeeigent , de gerigtsdwang, dewelke veele competente Rechters, in ,, voegen voorfchreve kunnen oefenen in een zaak, zo dat hy alleen werd geprefereerd om kennisfe ,, te -neetnen in een zaak ; en dat aan den anderen „ kant de gerigtsdwang werd benomen , de ge,, daagde geabfolveerd van die inftantic, ende den aanlegger gerenvoyeerd voor dien Rechter daar de zaak litispendent is , als daar geprrevenieerd ,, zynde; volgends zangerüs de except.part. 2, cap. 3, num. z en 3; en in het regard van de „ preventie , zo heeft de minste prioriteit van tyd, ,, een uur, ja een oogenblik plaats : exceptie van preventie heeft geen plaats dan voor een compe,, tenten Rechter , ten ware de gedaagde in den ,, Rechter confenteerde; het welk ook plaats heeft in crimineele zaaken ; zo wanneer de gedaagde zig by continuatie laat condemneercn , heeft „preventie mede geen plaats; fecus in criminalibus, „ naamelyk in dat geval, indien den by contumatie gecondemneerden van een' ander Rechter was geapprehendeerd: preventie heeft ook mede geen „ plaats in cas van infraftie van Sauvegardevan den ,, Hove" — behalven het voorgemelde is, deezen aangaande , niet minder notabel . het geen men nopens de twee onderfcheidene zaaken geadviAa 4  376 SLEUTEL der feerd vindt by Mr. j, van den berg , Nederlandsen Advysboek, part. 3, conf. 283; als in de eerfte plaats, dat perfooneele citatie geen preventie kan maaken tegen dien Rechter, die den deünquant na dato heeft geapprehendeerd, of verzekerd gehad; en , in de tweede plaats , dat apprehenfie van den deünquant recht van judicature en preventie geeft» tegen alle andere Rechters; de prefumtive oorzaak welke voor beide die argumenten militeert, is apparentelyk deeze : om dat apprehenfie, ofte reële citatie gaat voor een fimpele dagvaarding, volgends damhouder, Pracï. Grim. cap. 33, num. 5, ratio efl quand per citationem verbalem, preventa quidam fit caufa , per realem veto perfona; roaaronaangezien hetzelve heeft dit geen plaats als de deïinquant de apprehenfie heeft gepractifeerd om een zwaarder ftraf daardoor te ontgaan : ten zulkcn gevolge dat de apprehenfie van den deünquant geprefumëerd wordt, geaffecteerd, en ter kwaade trouwe werkftelüg gemaakt te zyn , in geval dezelve na de citatie perfooneel is gefchied; hoedanig het algemeen verftand der D. D. in dee/.en fchynt te weezen; zie, onder meer anderen , julius clar u s , Prax. Crim., § fin., queest. 34, mm. 7; Mr. sim ow van leeuwen, Cenfura Forenfis, part. 2 , lib. 1 , cap 19, num. 15; en koren, Cov/il. 30; voor het overige komen over de materie van preventie , in cas van purge, nog de navolgende obfervatiën in aanmerking ; wel te verftaan , als er reden is. om voor een coxfiifi van jurisdidie beducht  CRIMINEELE PRACTYK. 377 te zyn , of dat dezelve werkelyk exteert: als , voor eerst, dat, indien een Hoofdofficier, of Bailluw, voor dato van 't exploi&eeren van het mandament van purge informatie genomen heeft, hy de exceptie van preventie voorden Hove Provinciaal proponeeren kan, in voegen als meermaalen by denzelven Hove is verdaan, volgends loeniüs, Decifien, cafusï, waaruit dan eigenlyk de over lang gedisputeerde questie gedecideerd moet worden, wie van beiden preferent is, of de Officier van den keus delitli, of van den--locus domicilii van den impecrant van purge, naamlyk die geene van hun, gelyk ui: de natuur der zaake van zelve voordvloeit, welke den andere met een voorgaande informatie heeft geprevenieerd, hoedanige exceptie van preventie niet alleen voor den Hove Provinciaal van Holland behoort geproponeerd te worden , maar ook in deezen fpeciaal dient te worden gelet, dat zodanige informatie om preventie te maaken, moet gefchieden voor Schepenen van de plaats , alwaar den purgant woonachtig is , des geenzins voor Notaris en getuigen, welke het geval disputabel en krachtloos zouden maaken : en wordt dit algemeenlyk in het crimineele , omtrent alle informatien gerequireerd, volgends art. 51, van de Ordonnantie op de crimineele juftitie , en art. 27. van den Styl van procedeercn in crimineele zaaken: en , ten tweeden, dat in alle andere foorten van crimineele zaaken , informatie , ja zelfs citatie of dagvaarding in perfoon , indien naderhand by een' Bailluw , of Aa 5  378 SLEUTEL du Hoofdofficier van een andere plaats apprehenfie op den perfoon is verzocht , en verkreegen , geen preventie kan maaken : waarvan in het breede gehandeld wordt by dort j in zyn tractaat vaa crimineele zaaken , tit. 2 , num. 2a, en feqq. % 4» Het zou ondertusfchen veel bedenkelykheid geeven , wanneer in de crimineele rechtspleeging een conflict van jurisdictie tusfchen drie of meerder Officieren voorviel , ten opzichte van een' deünquant die onder het Rechtsgebied van alle dezelve Officieren zwaare en capitaale delicten bedreeven had, als in welk geval het niet meer een object van onderzoek zoude zyn , of de Officier van den locus deliEti , of van den locus domicilii, de voorkeur zoude moeten gegeeven worden , om den deünquant, aangaande de gepleegde misdaaden, te ondervraagen , en vervolgends te vonnisfen, maar alleen de cognitie der zaaken volftrekt en abfoiutelyk zoude competeeren aan den Rechter van die plaats, onder welker jurisdiSie den deünquant geapprehendeerd geworden was , gelyk wy weleer onder twee vermaarde Advocaaten , tegen den Procureur Generaal van den Hove , en twee Officieren van ftemhebbende Steden , met veel fucces bepleeten hebben gehad, onaangezien het contrarie gevoelen van zes kundige Rechtsgeleerden , welken daartegen een fchriftlyk advys , op hoogen last , hadden uitgebragt ; bovendien verdient het almede eene byzondere fpe*  CRIMINEELE PRACTYK. rt9 culatie , dat conflict van jurisditlie , oniftaande uit zaaken van feditie , muitery , volksoproeren , of andere foortgelyke delicten , waarby de algemeene welvaart van den Lande is geinteresfcerd , daadlyk cesfeert, zyn kracht verliest, en immediatclyk kan worden weggenomen door eene opgevolgde amnestie van de Hooge Overheid , ten ware de perfoon , over welke een forum duplex , ter zaake voorfehreveu , kon plaats hebben, en waarover gevolglyk een conflict van jurisdictie gerefulteerd was , door den Souverein van den Lande , iwminatim van het effect van zodanige gratie wierde tiitgeflooten : dan het zoude, onzes bedunkens, vry fterker ihingeeren , als er over een' bedienaar van de generaliteit , befchuldigd van in officio gepecceerd te hebben, een conflict van jurisdictie ontitond, het zy dat er van wege den Hooge Overheid gedelegeerde Rechters , tot onderzoek van zaaken , werden aangefteld ; of het zy dat het generaliteits collegie, onder welke hy reforteerde, zig de judicature van het delict , in officio begaan , als zynde in deezen alleen competent , wilde aantrekken ; want hoe zeer een voorvallend conflict, van jurisdictie van dien aart, door de opperde magt van 'sLands Overheid , ipfo fatto kan worden weggenomen , door een generaliteits amptenaar , zonder Recbterlyk onderzoek van zaaken , van zyn post politikelyk te de-mitteeren , gelyk. onlangs voorgevallen is in de zaak van Mr. pietkr paulus, Raad en Advocaat Fiscaal van het Ed. Mog. collegie ter Adrni. raliteit op de Maaze , uitwyzens het Extract uit het  380 SLEUTEL oii register der Refolutiën van de Hoogmogende Heeren staaten generaal der veiëenigde Nederlanden , van den 03 April 1788, hier volgende, zo zoude , niettegenllaande de opperde magt van den Souverain , in dit opzicht, indisputabel is, en onaangezien de gefustineerde misdaad voor een crimen noiorium per fe , het welk geen judiciee] onderzoek behoeft , aangemerkt wierd , de perfoon die de fletrifure van zyne demisfie in zodanig geval onderging , het recht competeeren van hem , ter zaake van de aangetygde , en nog niet in forma probatie gebleeken wandevoiren direételyk ter purge aan den Hove Provinciaal te kunnen ftellen , ten einde wegens dezelve par, zuiver , en innocent te worden verklaard, of, fchuldig zynde, naar gelegenheid van zaaken,crimineel geftraft te worden; ondertusfchen zyn wy niet van intentie dit fingulier geval verder aanteroeren, dan, voor zo veel het eenig licht aan deeze materie zoude kunnen hyzetten , en des in geenen deele om de gerefpecteerde handelwyze van den Souverain te capteeren, waarom wy uit eerbied voor dezelve verkoozen hebben, eenvoudig en woordlyk de gementioneerde Extract-Refolutie alhier mede te deelen, op dat alle onpartydige Rechtsgeleerden daaruit zouden kunnen zien hoedanig 'sLands Hooge Overheid dit geval begreepen heeft gehad , en ten zeiven tyde de motiven, die haar tot de demisfie van Mr. p 1 e. ter paulüs, met betrekking tot zyne generaliteits bediening , hebben doen befluiten, en waar-  CRIMINEELE PRACTYK. 38r door dan de oorzaak tot een confliEt van jurisdictie ■wyslyk en voorzichtig is afgefneeden geworden. extract uit het Register der Re. folutiën van de Hoog Mog. Heeren staaten generaal der vereenigde Nederlanden. Mercurii den 13 April 1788. „ Is gehoord het rapport van de Heeren Torck ran Rofendaal, en andere Haar Hoog Mog. Gedeputeerden tot de zaaken van de Placaaten „ en Reglementen, hebbende in gevolge , en ter „ voldoening van Haar Hoog. Mog. Refolutie „ Commisforiaal , van den 17 deezer loopende Maand , geëxamineerd het ampel fchriftlyk rapport van Mr. van der Pol t waarneemende „ het Officie Fiscaal van de generaliteit, aan„ gaande het gedrag van Mr. Pieter Panlus , ge,, fuspendeerd Raad en Advocaat Fiscaal van het „ collegie ter Admiraliteit op de Maaze , zo wel „ voorkomende in zekere misfive, door denzelven gefchreeven den 8 September 1787 aan den Heer Mr. D. Costerus, regeerend Burgemeester der Stad Woerden , als in andere gevallen tot zyne ,, lunftie fpecteerende , alles breeder in de notulen ., van den 6 , 13 en ai February deezes Jaars vermeld." — „ En daarnevens in gevolge, en ter voldoe*  382 SLEUTEL der „ nih5 van Haar Hoog Mog. Refolutic van gis. „ teren, geëxamineerd hebbende de requeste, van 3, Mr. Heter Paulus , verzoekende , om redenen, „ daarby geallegueerd , dat het Haar Hoog Mog! behaagen mogt, het voorfchreven rapport in geu val hetzelve iets ten laste van den fuppliant „ zoude kunnen involveeren te dellen in nanden van den fuppliant, om zyn belang daarop ten ,, Ipoedigften aan Haar Hoog Mog. te laaten toekomen , indien naamentlyk Haar Hoog Mog. ,, vermeenen zouden , dat op hetzelve rapport „ eenig reguard zoude kunnen worden genomen , of dat Haar Hoog Mog derzelver refolutie van „ den 6 1'ebruaty, voor zo verre als daar by aan ï, den fuppliant is geinterdiceerd de waarneeming „ van alle de deelen, tot zyne functie fpeéteerende , gelieven intetrekken , en den fuppliant, „ alzo niet langer van de exercitie van deszelfs „ ampt en bediening moge blyve gepriveerd." „ Waarop gedelibereerd , en na examinatie van „ het voorfchreve rapport, en verfcheide andere „ zaaken en omdandigheden in het befoigne ge9b allegueerd , en ten klaarden geprobeerd bevon„ den zynde , dat de poinéten , ten laste van „ gem. P. Paulus, welke Haar Hoog Mog. in „ deezen zouden kunnen moveeren, befiaan in j, klaare faiten , waarop onnoodig is nadere infor„ matiën van denzelven in te neemen, als het „ welk tot niet anders zoude kunnen dienen, dan om een zaak die op zig zelve van de grootde » evidentie is , en die een fpoedige voorzieninge  CRIMINEELE PRACTYK. 383 verëischt te verwarren, en op de lange baan te „ 1'chuiven, en in agtinge genomen zynde , dat na ' ,, het gedaane onderzoek, aangaande de conduite „ van den gem. P. Paulus, uit alle de daarby „ aangevoerde omftandigheden en gebeurtenisfen, „ te zamen genomen,overvloedig confteert, datde,, zelve Mr. Pieter Paulus zig voor het oog van de „ gantfche waereld zeer diep heeft gemengd , en „ een principaal beltier heeft gehad in de maat,, regelen, die door een verdervelyke cabaal, tot „ verandering van de waare conftitutie deezer Re. „ publiek , en fpeciaal tot de vermindering van „ de wettige anthoriteit van Zyne Doorluchtigfte „ Hoogheid, als Admiraal Generaal, zyn onderno„ men ; dat zodanige conduite direct ftrydig zyn„ de met de verpligtingen van den post dien hy „ bekleede , en met zyne betrekkingen tot de Ge„ neraaliteit, als byzonder tot den perfoon van „ Zyne Doorluchtigfte Hoogheid , als Hoofd van „ het zeewezen van den Staat , hem Mr. Pieter „ Paulus, met het hoogde recht heeft doen verlie, „ zen, alle aanfpraak op het vertrouwen van Haar „ Hoog Mog. en van hooggem. zyne Doorluchtig„ ite Hoogheid; is goedgevonden en verft aan, dat „ onverminderd de adlie , welke in rechten tegen „ hem zal kunnen of mogen worden gefustineerd, „ de Commisfie van Raad en Advocaat Fiscaal „ van 't collegie ter Admiraliteit op de Maaze, „ door Haar Hoog Mog. , op den 7 April 1785 , » aan gemelde Mr. P. Paulus gegeeven, zal worden  3^4 SLEUTEL der „ ingetrokken, en buiten effect gefield , zo als by „ deezen gefchiedt, wordende dienvolgende mcerét gem. Mr. P. Paulus , in die qualiteit gedemit9, teerd , en van den Eed aan den Lande, in de„ zelve qualiteit gedaan, gehouden voor ontfiaass gen." „ lin zal extract van deeze Haar Hoog Mog. „ Relblutie gezonden worden aan 't Collegie ter „ Admiraliteit op de Maaze, tot derzelver informatie, mitsgaders aan gemelde Mr. P. Paulus, „ tot deszelfs narigt , zullende denzelven daar „ benevens worden aangefchreeven en gelasr, om alle de chartres en papieren tot hetzelve ampt, en de deliberatiën van den Raad ter Admiraliteit fpecteerende , voor zo verre die „ onder hem berusten , aan een der Secretarislen „ van hetzelve collegie over te geeven , onder be9, hoorlyke recipis." (was getekend) A. T WENT, v. accordeert met het voorz. Register. (geparaph.) H. F A G E L, Einde van het eerfle Deel.  ■