DUISTERNIS EN LICHT
DOOR
BET SY
N1JKERK — G. F.» CALLJÉNBACH


W2>


KINDERKERK „Dh RUY 1 cK
Kerstfeest i938.
SLOTERDIJK.
Stil Was de nacht en wijd Was 't veld Een engel des Hemels van Jezus oerteltl
Dieren en menschen, 't alles nu luistert,
Naar den wind in den nacht, die geheimen uitfluistert!
Met harten nog vol van „stroo" en van „doeken" Reppen zich herders om 't Kindje te zoeken-
Hei Kindje dat eens, als een klein stukje zon, Lag in de kribbe, toen de dag begon.
Het Kindje, dat deed zelfs 't stroo herleven Zoodat 't nog eenmaal Vrucht ging geven.
Het Kindje, waardoor dees' dorrende aarde, Herbloeien zal eens in een rozengaarde.
J. W. P LE ROY, Sloterdijk, 25 Dec 1928.








DUISTERNIS EN LICHT






JOHN PATON


DUISTERNIS EN LICHT ||
OF II
DE ZENDELING JOHN PATON EN DE ZUIDZEE-EILANDERS
DOOR
BETSY
Vierde, herziene en vermeerderde, druk
NIJKERK - G. F. CALLENBACH




HOOFDSTUK L
Dr. John G. Paton. — de sapeurs en mineurs.
Naar de
Zijn ouderlijk huis. — Bij — Student in Glasgow. — kannibalen.
Op den 23sten Maart 1858 werden er in de kerk te Glasgow, in tegenwoordigheid van een overgroote schare belangstellenden, twee mannen plechtig als Evangeliedienaar ingezegend, en als Zendeling afgevaardigd naar de Nieuwe Hebriden.
Eén van die mannen was de toen bijna vier en dertigjarige Dr. John G. Paton, die ons hier zelf het een en ander verhalen zal van zijn leven en werken onder de wilde eilanders, van de Stille Zuidzee.
Dezen waardigen dienstknecht des Heeren bij de lezers aan te bevelen, of hun aandacht voor hem te vragen, zal wel niet noodig zijn. De zaak, die hij bespreken gaat, is bovendien op zichzelve reeds aanbeveling genoeg. Want wie belang stelt in het heerlijk Zendingswerk, en niet alleen met den mond, maar ook met het hart heeft leeren bidden: Onze Vader, die in de hemelen zijt, Uw Koninkrijk kome, zal zeker gaarne luisteren naar alles, wat op de uitbreiding van het Godsrijk betrekking heeft.


8
Maar niettemin behoort een spreker toch bij zijn hoorders te worden ingeleid, en dit wil ik hier gaarne doen.
John Paton werd 24 Mei 1824 geboren, in een landhuisje op de pachthoeve Braehead, bij Dumfries, in het zuiden van Schotland. Een jaar of wat later verhuisde het gezin naar Torthorwald, een oud, welvarend dorp, niet ver van daar.
John was de oudste van elf kinderen, die door hun godvreezende ouders geheel voor den Heer werden opgevoed.
Zijn vader was kousenwever op kleine schaal, en John was nog geen twaalf jaar oud, toen hij datzelfde handwerk begon te leeren. Hij maakte er verbazende vorderingen in, maar — hij werkte ook! Van 's morgens zes tot 's avonds tien uur was hij met de anderen aan den arbeid, met tusschenin slechts één uurtje rust voor het middagmaal, een half uur voor het onbijt en nog een half uur voor het avondeten. En zelfs dien rusttijd gebruikte hij niet om te rusten; de vrije oogenblikjes, die hem na iederen maaltijd overbleven, bracht hij dagelijks in zijn boeken door. Vooral op het Grieksch en Latijn legde hij zich ijverig toe, want de kleine John had zijn hart reeds aan den Heer gegeven, en wilde niets liever dan predikant of zendeling worden.
Het was voornamelijk door de gebeden van zijn godvruchtigen vader, die op zijn jeugdig gemoed altijd een onbeschrijfelijk diepen indruk maakten, dat deze begeerte bij den knaap was gewekt.


9
Als vader Paton met zijn gezin nederknielde, om aller belangen den Heere op te dragen, en dan ook, vaak met tranen, smeekte om de bekeering der Heidenen tot den eenigen Zaligmaker Jezus Christus, gevoelden allen zich als in de tegenwoordigheid van den levenden Heiland, en leerden zij Hem kennen en liefhebben als hun goddelijken Vriend. „Als wij dan van onze knieën opstonden," zegt John, „keek ik altijd naar den glans, die op het gelaat van mijn vader uitgespreid lag, en dan wenschte ik hem gelijk te worden, en hoopte ik, dat, in antwoord op zijn gebeden, ik eenmaal het voorrecht mocht hebben, het heerlijk Evangelie naar een of ander deel der Heidenwereld te brengen."
Ook de christelijke wandel van zijn vrome moeder werkte allergezegendst op het hart van haar kinderen, die het, naar hun eigen getuigenis, naast God, aan haar edelen geest en haar nederige, stille godsvrucht te danken hebben, dat zij geworden zijn, wat ze zijn.
Het volgende voorval, waaruit haar vertrouwen op den Heer zoo duidelijk spreekt, verdient vermelding, om den blijvenden invloed dien het uitoefende op het godsdienstig leven van haar John. *
Op zekeren tijd werd haar gezin, evenals zooveel andere gezinnen uit den boerenstand, in diepe ellende gedompeld door ziekte in de aardappelen, een mislukten oogst, en duurte der levensmiddelen. Haar man was naar het naburige Hawick gegaan, en zou den volgenden avond met geld en etenswaren terugkomen. Maar intusschen raakte het meelvat leeg; en moeder


10
Paton, te fijngevoelig om haar nood aan anderen bekend te maken, bracht haar kinderen naar bed, met de verzekering, dat zij alles aan den Heer had verteld, en dat Hij hun den volgenden morgen overvloed van eten zou zenden.
En zie, den volgenden dag zond haar vader, ofschoon hij niets van haar benarde omstandigheden wist, haar uit Lockerbie een geschenk — zooals men dat in de Schotsche graafschappen nog wel gewoon is, en dat in den regel bestaat uit een zak nieuwe aardappelen, een zak versch gemalen meel of bloem, of de eerste eigengemaakte kaas van dat jaar. —
Dit geschenk, zoo te juister ure gekomen, voorzag ruimschoots in al hun behoeften. En toen. de moeder zag hoe verrast haar kinderen waren door zulk een zichtbare verhooring van haar gebed, nam zij ze rond haar schoot, dankte den Heer voor Zijn goedheid en zeide: „O, kinderen, hebt uw hemelschen Vader toch lief! Maakt Hem in het gebed al uw nooden bekend, geloovende dat Hij u helpen zal; en Hij zal er in voorzien, in zoover het tot uw geluk en tot Zijn eer kan strekken."
John Patons vader had altijd een sterke begeerte gehad om predikant te worden; doch toen de Heer hem had doen zien, dat Hij ander werk voor hem te doen had, had hij de plechtige gelofte afgelegd, dat, zoo God hem zonen mocht geven, hij dezen volkomen den Heere zou wijden, om Hem in zijn plaats te dienen in het Evangelie, als Hij hen daartoe aannemen en hun den weg banen wilde.
Geld om te studeeren kon hij hun echter niet geven,


11
om de eenvoudige reden, dat hij het niet had; maar het was den jeugdigen John gelukt zóóveel van zijn verdiensten te besparen, dat hij gedurende zes weken de hoogeschool te Dumfries bezoeken kon.
Dit wekte opnieuw den lust tot leeren in hem op, zoodat hij besloot zijn ambacht te laten varen, en iets anders bij de hand te nemen, dat hem beter in staat zou stellen zijn studiën voort te zetten.
Te dien einde werd er een overeenkomst gesloten met de sapeurs en mineurs, die daar juist waren omgiet graafschap Dumfries op te meten en in kaart te brengen. Hij had nu van negen tot vier uur dienst, en moest daarbij iederen morgen en avond nog een weg van meer dan vier kilometer afleggen; en toch vond hij nog Wl tijd tot studie, zoowel op zijn wandeling als in zijn vrije uren.
In plaats van zich in het middaguur met de anderen te vermaken, sloop hij ongemerkt naar een rustig plekje, aan den oever van de Nith, en verdiepte zich daar gansch alleen in zijn boek. Zijn luitenant, die aan den overkant woonde, had den ijverigen jongen opgemerkt, en riep hem op zekeren dag bij zich, om hem te vragen wat hij studeerde.
John vertelde hem nu openhartig hoe de zaken stonden; waarop de luitenant hem bevordering in den dienst en een bijzondere opleiding in Woolwich op kosten van den Staat beloofde, als hij voor zeven jaar wilde teekenen.
John dankte hem zeer voor zijn vriendelijk aanbod, en zeide dat hij gaarne voor drie of vier jaar wilde teekenen, maar niet voor zeven.


12
Nu werd de luitenant boos. „Wat!" riep hij uit, „wil je een aanbod afslaan, waar de zoon van menig groot heer trotsch op zou zijn?"
„Ik heb mijn leven aan een anderen Meester gegeven," antwoordde John, „en kan mij dus niet voor zeven jaar verbinden."
„Aan welken meester?" vroeg de luitenant scherp.
„Aan den Heere Jezus," was het antwoord; „en gaarne wilde ik mij zoo spoedig mogelijk tot Zijn dienst bekwamen, en een prediker worden van het Evangelie."
De luitenant werd hoe langer hoe boozer. In groote woede liep hij naar het andere einde van de kamer, liet den betaalmeester komen en riep: „Zoo ge mijn aanbod niet aanneemt, wordt ge onmiddellijk ontslagen!"
„Dat zou mij grootelijks spijten," hernam John, „maar als ik mij voor zeven jaren verbind, zou ik daardoor mijn levensdoel waarschijnlijk geheel missen; en ofschoon ik u zeer verplicht ben, kan ik zulk een verbintenis toch onmogelijk aangaan."-
De luitenant was echter te zeer verstoord om de moeilijkheid, waarin de jongeling zich bevond, te kunnen of te willen begrijpen. John moest zijn teekengereedschap teruggeven, ontving zijn geld, en kon zonder verdere praatjes vertrekken.
Toen de Rector van de hoogeschool te Dumfries deze geschiedenis te hooren kwam, bood hij den jongen Paton aan, hem daar kosteloos te laten studeeren. Maar ook dit kon hij voor het oogenblik niet aannemen, omdat hij geen middelen bezat om in zijn onderhoud te voorzien, en hij zijn goeden vader niet


13
tot last wilde wezen. Integendeel wilde hij hem veel liever helpen het groote gezin te onderhouden, en verhuurde zich daarom, voor het eerst van zijn leven, gedurenden den oogsttijd bij een boer.
De eerste schoof echter, die hij binden moest, viel reeds uit elkaar toen de boer haar opnam. Deze viel er hem evenwel niet hard om, maar wees hem eens goed hoe hij het doen moest; en de tweede, die hij bond, ging zelfs met schudden niet los. De derde werd over het veld geworpen; en toen ook deze proef goed doorstaan was, riep de boer op bemoedigenden toon: „Mooi zoo, m'n jongen! Ga zoo maar voort!"
Het was in het eerst nogal een zwaar werkje voor den armen jongen. Zijn handen deden hem pijn. Maar hij dacht: Wie wil, die kan; en zoo kreeg hij er al heel gauw den slag van, en werkte hij tegen den beste op.
Het was omstreeks dien tijd dat er te Glasgow een jongmensch gevraagd werd, tot het doen van huisbezoek en het uitdeelen van traktaatjes, voornamelijk onder degenen, die de Zondagsschool verzuimden. Aan die betrekking was een salaris van zeshonderd gulden verbonden, benevens een jaar opleiding aan de normaalschool als Zondagsschool-onderwijzer, om zich dan verder tot het werk van Evangeliedienaar te bekwamen.
De jonge Paton vond dit juist een goede betrekking voor zich, en had er zich terstond voor aangemeld, ofschoon hij weinig hoop had er voor in aanmerking te zullen komen. Niettemin ontving hij dadelijk na den oogst een brief, waarin hem verzocht werd op een bepaalden dag te Glasgow te komen, om daar,


14
met een ander jongmensch, op wien ook de keus gevallen was, een vergelijkend examen te doen.
Beiden verschenen op den aangewezen tijd, en na een nauwkeurig onderzoek bleek, dat de een voor den ander niet behoefde onder te doen, hetgeen de beslissing voor de examinatoren nogal moeilijk maakte. De heeren deden nu het voorstel beiden aan te nemen, zoo zij het toegezegde salaris samen wilden deelen; want meer geven konden zij vooreerst niet.
Dit voorstel werd aangenomen. De twee kandidaten, hoewel elkander geheel vreemd, gingen samenwonen, verdeelden den arbeid, waardoor zij natuurlijk meer tijd tot studie overhielden, en konden best met elkander overweg.
Nu was het werken, werken, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat; want al hun medestudenten waren hen ver vooruit, zoodat ze hard moesten blokken om hen in te halen. Eer dan ook het jaar om was, werden beiden, kort na elkander, ernstig ziek, deels door overspanning, maar mogelijk meer nog door gebrek aan voldoend voedsel. Paton moest op bevel van den dokter onmiddellijk ophouden met studeeren en naar huis gaan, waar hij, door de versterkende berglucht en de voedzame melk van zijns vaders eenige koe, na een korte rust zoover herstelde, dat hij weer aan het werk kon gaan in een kleine school te Girvan.
Intusschen kreeg hij langzamerhand zijn gezondheid geheel terug; en met het geld, dat hij van zijn salaris bespaard had, begaf hij zich andermaal naar Glasgow, waar hij zich als student liet inschrijven.


Ongelukkig was dit geld binnen het jaar alweer op, — hij had er nog een gedeelte van aan een armen student geleend, die in gebreke bleef het terug te geven, — en nu schoot hem niets anders over dan de studie maar weer vaarwel te zeggen en naar werk uit te zien. Maar op het oogenblik dat hij, ten einde raad, zijn boeken wilde verkoopen, om het ten minste nog een paar weken langer te kunnen volhouden, deed de Heer hem, op opmerkelijke wijze, opnieuw een betrekking als onderwijzer vinden aan een school, die geheel in verval was, doch onder zijn goede leiding weer tot grooten bloei geraakte. Eenigen tijd later werd hij te Glasgow als stads-zendeling aangesteld, in welke betrekking hij met grooten zegen werkzaam was.
Onder al zijn arbeid was het hem echter voortdurend als hoorde hij het gejammer van de verloren gaande Heidenen in de verre Zuidzee, om wier behoud zoo weinigen zich schenen te bekommeren, terwijl er in Glasgow, dit wist hij, velen waren, die zijn werk daar konden overnemen. Dit was hem een zaak van dagelijksche overdenking en aanhoudend gebed; en toen hij eindelijk hoorde dat er een zendeling gevraagd werd, om den zendeling John Inglis op de Nieuwe Hebriden' in zijn zwaarwichtig werk behulpzaam te zijn, en men er geen geschikt persodn voor vinden kon, bood John Paton, na rijp en biddend beraad, zich, met een zijner medestudenten, Joseph Copeland, als zoodanig aan, in de vaste overtuiging, hierin den wil van zijn goddelijken Meester te volbrengen.
15


16
Toen zijn besluit bekend werd, verklaarden bijna al zijn vrienden zich er tegen. Sommigen meenden dat hij te Glasgow niet gemist kon worden, en boden hem een huis aan, en zooveel traktement als hij maar hebben wilde, indien hij slechts blijven wou. Anderen zeiden, dat er in Schotland nog heidenen genoeg te bekeeren waren, en dat die allereerst gered moesten worden; en wederom anderen wezen hem op de gevaren die hem wachtten, als hij zijn nuttigen werkkring verliet, om zijn leven onder de menscheneters op de Nieuwe Hebriden te gaan wegwerpen.
Onder de velen, die hem van zijn voornemen zochten af te brengen, bevond zich ook een bejaard Christen, die maar gedurig riep: „Maar die kannibalen! Je zult opgegeten worden door de kannibalen!"
„Mijnheer," gaf Paton hier eindelijk op ten antwoord, „gij zijt reeds oud; uw eigen vooruitzicht is, welhaast te zullen sterven en in het graf door de wormen opgegeten te worden. Wat mij betreft moet ik u zeggen, dat, als ik maar leven en sterven mag in den dienst en tot eer van den Heere Jezus, het mij geheel hetzelfde is, of ik door kannibalen of wormen gegeten word; en in den grooten dag der opstanding zal mijn lichaam even schoon als het uwe verrijzen, in gelijkheid aan dat van onzèn opgestanen Heiland."
De oude heer moest bekennen dat hij na deze woorden niets meer te zeggen had.
Bij zooveel tegenstand waren de woorden van zijn ouders, die hem ook in deze zaak geheel in de hand des Heeren stelden, en met wie hij alles nog eens breedvoerig besprak, hem tot bijzondere bemoediging.


17
„Tot hiertoe," zoo spraken ze, „hebben we in het minst geen invloed op uw beslissing willen uitoefenen; maar nu het zoover is, moeten wij u zeggen, dat wij God danken voor het besluit, waartoe ge gebracht zijt. Uw vader had er zijn hart op gezet Evangeliedienaar te worden, maar andere plichten noodzaakten hem er van af te zien. Toen gij ons geschonken werdt, legden wij u, onzen eerstgeborene, op het altaar, om, als de Heer het goedkeurde, gewijd te worden tot een gezant van het Kruis; en het is ons voortdurend gebed geweest, dat gij tot dit besluit mocht voorbereid, bekwaam gemaakt en geleid worden. En nu bidden wij met ons gansche hart, dat de Heer uw offer aannemen, u lang sparen, en u vele zielen uit de Heidenwereld tot uw loon geven moge."
Van dat oogenblik af verdween de laatste twijfel omtrent hetgeen hem te doen stond voor altijd uit zijn hart, wijl hij duidelijk zag dat het Gods hand was, die hem niet alleen toebereidde voor, maar ook geleidde naar het arbeidsveld in den vreemde.
Gedurende een jaar ontvingen nu de nieuw-benoemde zendelingen nog onderricht in de geneeskunde, in verschillende handwerken, en verder in alles wat hun te pas kon komen in het verre land.
Met goed gevolg legden zij hun laatste examen af; en na op den lsten December 1857 hun ontslag als stads-zendeling gekregen te hebben, werden zij op den meer gemelden 23sten Maart 1858 plechtig ingezegend, en gingen zij 16 April daaraanvolgende met de Clutha onder zeil.
Na een reis van vier maanden kwamen zij te Mel-
Duisternls en Licht 2


18
bourne aan, een stad op de zuid-oostkust van Australië; en van daar staken zij met een ander schip over naar de Nieuwe Hebriden, die duistere, bloedige eilanden der Stille Zuidzee, waar nog geen twintig jaren vroeger de zendelingen Williams en Harris, slechts enkele minuten na hun aankomst, door de wilde inboorlingen doodgeslagen, gekookt en opgegeten waren geworden.
Dit geschiedde op Erromanga. En op Tanna, een ander eiland, het dichtst daarbij, woonden geen lievere jongens. Ook daar hadden de zendelingen Turner en Nisbet, die drie jaren later door het Londensch Zendinggenootschap waren uitgezonden, het door de schrikkelijke vervólgingen der Wilden zóó hard te verantwoorden, dat zij binnert zeven maanden tijds genoodzaakt waren, hun leven des nachts in een kleine boot door de vlucht te redden.
Op dit eiland nu landde den 5den November 1858 ons klein gezelschap, bestaande uit de heeren Paton en Copeland, en mevrouw Paton, de jeugdige echtgenoote van eerstgenoemde.
De natuur was er prachtig, doch de menschen, die zij er te aanschouwen kregen, vervulden hen met schrik en vrees. Hoe zij er uitzagen zal Dr. Paton ons zelf vertellen, 't Wordt tijd dat wij hem aan het woord laten komen; te meer wijl niemand beter dan hijzelf in staat is den indruk te beschrijven, dien deze woeste eilanders op hem maakten.


HOOFDSTUK II.
Komst op Tanna. — Het leeren van de taal. — nowar en nouka. — mlaki, de duivel-koning. — een godsdienst van vrees.
Toen ik, bij onze aankomst op het eiland Tanna, voor het eerst de naakte, beschilderde inboorlingen zag, — zoo verhaalt Dr. Paton in zijn autobiografie,*) — werd mijn hart met afgrijzen zoowel als met medelijden vervuld. Zij hadden op zijn best zooveel kleeren aan als Adam en Eva na den val. De bejaarde vrouwen droegen niets dan een kort rokje van gras, de jongere slechts een schortje van gras of bladeren; en de mannen iets, dat op een zak geleek. De kinderen waren gehéél naakt.
Hun gelaat was rood, zwart en wit beschilderd; sommigen hadden één zwarte en één roode wang; anderen een wit voorhoofd en een blauwe kin; kortom, allerlei kleuren, overal; hoe grilliger en wilder, hoe mooier. Hun lang haar was gevlochten in een menigte dunne vlechtjes, aan koorden gelijk, en met veeren en schelpen versierd. Ook waren zij altijd gewapend met een dikke knots, die zij -vervaarlijk in de lucht
') eigen-levensbeschrijving.


20
konden zwaaien, en een kawas of werpsteen, een doodelijk wapen, veel gelijkende op een slijpsteen voor zeisen, van achttien tot vier en twintig centimeter lang, waarmee zij op verren afstand en met noodlottige juistheid wisten te treffen.
Naar het scheen waren de opperhoofden van Port Resolution, de plaats waar wij ons vestigden, ons goed gezind. Zij schenen te verlangen dat er zendelingen onder hen kwamen wonen, en wilden ons gaarne een stuk gronds voor een huis verkoopen. Doch het bleek al spoedig, dat het hun meer te doen was om de bijlen, messen, vischtuigen, dekens en kleederen, die zij er voor in betaling kregen, of die zij ons hoopten te ontstelen, dan om het Evangelie, dat wij hun kwamen brengen.
Zij pasten wel op, geen bescherming te beloven aan de gezinnen van zendelingen en onderwijzers. Wel beloofden zij, hun zelf geen kwaad te zullen doen, maar zeiden tevens, er niet voor te kunnen instaan, wat de stammen uit het binnenland hun doen zouden.
Zulke beloften hielden natuurlijk niets in, en waren daar ook juist op aangelegd. Zij dachten al mooi hun woord te houden, als zij zei ven de hand maar niet aan ons sloegen, al huurden zij ook anderen om zulks te doen. Zij waren dan ook in niets te vertrouwen wat hun eigenbelang niet gold, terwijl niets hun te laag en te wreed was om hun doel te bereiken.
Het zien dezer ongelukkigen bracht mij bijna tot wanhoop. Had ik dan mijn nuttigen werkkring en mijn lieve vrienden in Glasgow opgegeven, om mijn


21
leven te wijden aan deze diepgezonken schepselen? Zou het mogelijk zijn, dacht ik, hun het onderscheid te leeren tusschen goed en kwaad, hen tot het Christendom te brengen, of zelfs eenigszins te beschaven? Maar dit was slechts een voorbijgaand gevoel. Met verwondering en blijdschap toch hadden wij de groote verandering gezien, die met de inboorlingen van het naburig Aneitium — waar wij eenige weken vertoefd hadden — had plaats gegrepen; die, in den betrekkelijk korten tijd dat de zendelingen Geddie en Inglis daar werkzaam waren, hun afgoden hadden weggeworpen, van hun heidensche gewoonten afstand hadden gedaan, en aanbidders waren geworden van den éénen waren God; en in wier midden men nu veilig en gerust kon leven. Die wonderbare verandering had het Evangelie onder de menscheneters op Aneitium gewerkt; en wij hoopten, dat, zoo wij slechts bleven bidden en volharden, ditzelfde goddelijke werk ook op Tanna tot stand zou komen.
Op onze beurt waren wij voor de arme Tanneezen voorwerpen van nieuwsgierigheid en vrees. In het eerst kwamen zij in menigten samen om naar ons te kijken, en beschouwden alles wat wij deden en hadden met onverholen en toenemende verwondering. Wij kenden nog niets van hun taal, en konden dus geen woord tot hen spreken, noch zij tot ons. Wij keken elkander maar aan; lachten, knikten, en maakten gebaren tegen elkander; en hiermede liep onze eerste kennismaking af.
Op zekeren dag, toen ik bezig was ons huis te bouwen, zag ik twee mannen in mijn nabijheid. Eén


22
van hen nam een stuk gereedschap van mij op, liet het den ander zien, en zeide: „Nunski nari enu?"
Ik maakte hieruit op dat hij vroeg: „Wat is dat?" en een stuk hout opnemende, vroeg ik insgelijks: „Nunski nari enu?"
Zij lachten en zeiden iets tot elkander, dat waarschijnlijk beteekenen moest: „Hij vat onze taal al," en noemden mij daarop den naam van het voorwerp, dat ik hun toonde.
Ik bemerkte nu dat zij mijn vraag: „Wat is dat?" begrepen hadden, en dat ik zoodoende den naam van alle zichtbare dingen om ons heen te weten kon komen.
Alle namen, die zij ons noemden, schreven wij zorgvuldig, op het gehoor af, op; en door altijd heel oplettend te zijn, raakten onze ooren spoedig gewend aan de verschillende klanken van hun taal, en maakten wij buitengewone vorderingen in het spreken en schrijven er van. Dit laatste was voor hen iets geheel nieuws, want letters hadden de bewoners der Nieuwe Hebriden eenvoudig niet.
Gewoonlijk huurde ik eenige van de verstandigste lieden om wat met ons te praten, .en onze verschillende vragen betreffende hun taal te beantwoorden; maar wij werden zoo dikwijls door hen bedrogen, en verstonden hen vaak zoo verkeerd, dat wij er niet veel verder door kwamen. Toen wij echter wat meer kennis van hun taal hadden opgedaan, en zij van hun kant meer schik kregen om ons te helpen, ging het beter.
Onder onze beste en meest betrouwbare helpers


23
bevonden zich twee bejaarde opperhoofden, Nowar en Nouka, in veel opzichten een paar edele mannen, die zich door een zekere aangeboren waardigheid en vriendelijkheid gunstig van hun stamgenooten onderscheidden.
Jammer, dat beiden ondergeschikt waren aan het oorlogshoofd Miaki, een soort van duivel-koning over veel dorpen en stammen. Hij en zijn broeder waren de erkende leiders in alle mogelijke gruweldaden. Zij stelden hun eer in bloedvergieten, oorlogvoeren en menscheneten, en konden altijd beschikken over een gevolg van woestelingen, die in of bij hun dorp Woonden, en steeds bereid waren om te gaan waar, en te doen wat Miaki wilde.
De Tanneezen hadden een menigte steenen afgoden en heilige dingen, die zij vreesden en waarin zij oprecht geloofden. Zij vergoodden ook hun opperhoofden, evenals de oude Romeinen; vandaar dat bijna ieder dorp en iedere stam zijn eigen „heilige man" had; sommigen hadden er zelfs vele. Dezen oefenden een ontzaglijk kwaden invloed uit, en gaven vóór, door hun heilige ceremoniën de macht te bezitten over leven en dood, niet alleen in hun eigen stam, maar over het geheele eiland. Heilige mannen en vrouwen ontvingen geregeld geschenken, om voor het volk bij de goden tusschen te treden, en om ziekten te genezen of die te veroorzaken door Nahak, dat is, betoovering van de overblijfselen der spijzen, of van de schil van de vruchten, die de persoon, op wien zij hun invloed willen uitoefenen, gegeten heeft. Ook aanbaden zij, in hun houten en steenen afgoden, de


24
geesten van afgestorven voorouders en helden. Zij vreesden die geesten en zochten hun hulp; voornamelijk deden zij hun best diegenen te vriend te houden, die te beschikken hadden over oorlog en vrede, hongersnood en overvloed, gezondheid en ziekte, voorspoed en tegenspoed, leven en dood. Hun heele godsdienst was alzoo een godsdienst van slaafsche vrees, die ten doel had den een of anderen boozen geest te bevredigen, ten einde onheilen te voorkomen of zich wraak te verzekeren; en voor zoover ik ooit heb kunnen merken, hadden zij niet het minste begrip van een God van liefde en genade.
De Tanneezen noemen den hemel Aneai; en later ontdekten wij, dat dit de naam was van het hoogst en schoonst gelegen dorp van hun eiland. Hun beste plekje op aarde was hun alzoo een zinnebeeld van den Hemel. Hun Kanaan was dus ook een profetie van een ander en beter land, een hemelsch Kanaan.
Het feit, dat zij een Aneai, een Hemel hadden, maakte het ons gemakkelijk hun over den werkelijken Hemel te spreken, het Aneai, waarop het Evangelie ons hopen doet. En de behoefte die zij gevoelden, om de grootere en machtige goden te kennen, drong hen om gretig te luisteren naar alles, wat wij hun van den Allerhoogsten God, en van Zijn Zoon Jezus vertelden, en van al Zijn groote werken, die ons in den Bijbel worden verhaald.
Maar toen wij hun begonnen te leeren, dat, om dien almachtigen God te kunnen dienen, zij al hun afgoden moesten wegwerpen, en al hun heidensche gewoonten en ondeugden moesten nalaten, ontstaken zij in toorn


25
tegen ons en begonnen zij allerlei wreedheden, ttrwijl zij een ieder vervolgden, die de Zending genegen was.
Zoo was het hier dan alweder de oude geschiedenis: het licht had de duisternis aangevallen; en een tijd lang scheen het, of de duisternis zou zegepralen, en de dag der verlossing nooit voor Tanna zou aanbreken.


HOOFDSTUK III.
een dubbel verlies. — vijandschap. — sandelhout-koopers. — Het lot der vrouw.
Mijn eerste huis op Tanna lag dicht aan zee, op een bekoorlijk plekje, van achteren beschut door een steilen heuvel, en omringd en beschaduwd door mooie broodboomen en zeer hooge kokosboomen; te mooi en te hoog eigenlijk, wijl zij ons beroofden van menigen zuiverenden luchtstroom, waaraan wij maar al te groote behoefte hadden.
Aan den eenen kant van de baai toch bevond zich een uitgestrekt moeras; en daar de grond aan de overzijde, waar ons huis stond, nauwelijks hooger was, waren wij bijna voortdurend omringd door de nadeelige dampen, die daaruit opstegen. Toen het, helaas, te laat was, bemerkten wij, dat wij veel leed hadden kunnen voorkomen door op hooger grond te bouwen, waar de frissche passaatwinden vrijen toegang hadden en de lucht zuiver hielden.
Mijn lieve vrouw, tot dusver een toonbeeld van gezondheid, stierf ruim een jaar na onze komst op het eiland, na een aanval van de zóo gevreesde koorts, die zich gedurende veertien dagen, om den anderen


27
dag, in telkens heviger, mate herhaalde; en zeer spoedig daarop stierf ook mijn lief jongske, wiens geboorte ons, slechts vijf weken vroeger, zoo grootelijks had verblijd.
Mijn smart en verslagenheid te beschrijven over dit dubbel verlies is niet mogelijk. Dicht bij ons huis groef ik een graf, waarin ik het dierbaar stof van vrouw en kind nederiegde; en op het graf bouwde ik een gedenkteeken van koraalblokken, welks top ik bedekte met fijne witte koraal. Dit werd mijn uitverkoren en veel bezocht plekje gedurende de maanden en jaren dat ik, met tranen en gebeden, onder allerlei moeiten en doodsgevaar, werkte aan het behoud der wilde eilanders. En het is alleen door het gevoel van de vertroostende nabijheid van mijn trouwen Heiland, die mij onder alles steunde en sterkte, dat ik op dat eenzame graf niet insgelijks gestorven ben.
Toen ook ik een hevigen aanval van koorts had gehad, zei een verstandig opperhoofd tot mij: „Missi, als gij hier blijft, zult ge spoedig sterven! Geen man van Tanna, die in dit vochtige weer zoo laag slaapt als gij, of hij sterft ook. Wij slapen op den hoogen grond, en de passaatwind houdt ons gezond. Gij moet op den heuvel gaan slapen, dan zult gij wel gezonder zijn."
Ik besloot zijn raad zoo spoedig mogelijk op te volgen, want, ofschoon het met veel moeite gepaard zou gaan, scheen dit mij de eenige weg om op het eiland in het leven te blijven.
Er waren op dien tijd twaalf Aneitiumeesche onderwijzers op Tanna; maar zij hadden geen scholen, en ook geen boeken, want Tanneesche boeken bestonden er niet. Deze onderwijzers waren bekeerde inboor-


28
lingen van het naburig eiland Aneitium, wier werk was, het volk, zoo goed zij konden, in den christelijken godsdienst te onderwijzen, en vooral door hun levenswandel te toonen, dat het Christendom beter en edeler menschen maakt dan het Heidendom.
Als er een zendeling komt, is de eerste plicht van zoo'n onderwijzer hem te helpen in het bouwen van zijn huis, en in alles wat noodig is tot het oprichten van den nieuwen Zendingspost. Ook vergezellen zij hem op zijn reizen, dienen hem zooveel mogelijk tot tolk, en helpen in alles de goede zaak bevorderen.
Evenals de Europeesche zendeling moet hij echter eerst de taal leeren, want ieder eiland heeft zijn eigen taal, ja, ook wel meer dan één; zoodat de menschen, die aan den eenen kant wonen, die van den anderen kant soms niet eens kunnen verstaan. Dit vooral maakte onzen arbeid op de Nieuwe Hebriden niet alleen zeer moeilijk, maar was ook oorzaak, dat wij slechts uiterst langzaam vorderden.
Toen wij een poosje onder de Tanneezen gewoond hadden, ging het nieuwtje er voor hen af; en al heel spoedig begonnen zij op allerlei wijzen hun hebzucht en bedrieglijkheid te toonen.
Om te beginnen namen de opperhoofden ons de helft van het stuk gronds weer af, dat wij van hen gekocht hadden om ons Zendingshuis te bouwen; en toen wij de andere helft wilden omheinen, dreigden zij, ons te zullen dooden, als wij met ons werk voortgingen. Toen verdeelden zij de brood- en kokosboom en, die op dat stuk grond groeiden, onder elkander, en zeiden zich te zullen wreken, als iemand


29
van ons er aan durfde komen, tenzij wij ze van hen kochten. Dit konden wij echter niet doen, omdat zij er iets voor vroegen, wat wij niet bezaten; en nu werden zij zóó onredelijk en vijandig, dat ons verblijf onder hen bepaald gevaarlijk werd. Gelukkig kwam er juist om dien tijd een schip. Ik kocht nu van den kapitein de verlangde zaken; en toen zij die kregen, schenen zij voor een tijd weer wat vriendelijker gestemd.
Doch dit bleef zoo niet. Een droogte, die eenige weken aanhield, begon nadeelig te werken op den groei van hun yams *) en banaanboomen; en onmiddellijk werd die droogte toegeschreven aan ons en onzen God. De inboorlingen werden van alle kanten bijeengeroepen om de zaak in een openbare vergadering te bespreken; en het gevolg daarvan was dat Nouka, het groote opperhoofd, en zijn neef Miaki, het oorlogshoofd, ons den volgenden dag kwamen vertellen, dat de machtige opperhoofden in die vergadering verklaard hadden, dat, als de kustbewoners ons niet dadelijk doodden, of noodzaakten het eiland te verlaten, zij, als er intusschen geen overvloedige regen kwam, al de binnenlanders oproepen, en zoowel ons als onze opperhoofden vermoorden zouden.
De goedgezinde opperhoofden zeiden: „Bid uw God om regen, en ga vooreerst niet ver buiten uw deur. Wij verkeeren allen in het grootste gevaar, en als er oorlog komt, vreezen wij, u niet te kunnen beschermen."
Dit was evenwel slechts gemaakte vriendelijkheid. Zeiven zoogenaamde heilige mannen zijnde, beweerden
') Yam of broodwortel, een Indische plant, welker wortel eetbaar is en bijna op dezelfde wijze gebruikt wordt ais onze aardappel.


30
zij, macht te hebben over regen en droogte; en nu hun onmacht bleek, hadden zij het volk wijs gemaakt, dat dit onze schuld was.
Dit deed den toorn van de arme, onwetende Heidenen opnieuw tegen ons ontbranden. Maar onze genadige God kwam ons wederom te hulp, en zond den volgenden rustdag, juist toen wij godsdienstoefening zouden houden, een overvloedigen regen.
Allen geloofden nu, dat die regen gezonden'was om ons te redden, in antwoord op ons gebed, en besloten onder elkander ons op Tanna te laten blijven. Maar ongelukkig brachten de aanhoudende zware regens veel ziekten met zich, en alweer wezen de heiligê mannen ons als de oorzaak er van aan. Hevige stormen brachten bovendien veel schade aan hun vruchtboomen toe; en dit was voor onze vijanden een nieuwe gelegenheid om de schuld van dat alles op de zendelingen en hun God te werpen.
De haat der inboorlingen tegen de Blanken was hoofdzakelijk te wijten aan de sandelhout-koopers, een goddeloos slag van menschen, zóó wreed en verdorven, dat elk rechtschapen Engelschman zich schaamt, hen zijn landgenooten te noemen. Zij onderdrukten en bestalen de arme inboorlingen waar ze konden, verkochten hun sterken drank en vuurwapenen, en legden hun, bij den minsten tegenstand, door geweer of revolver het zwijgen op. Er gingen maar weinig maanden om, dat er op deze wijze niet meerderen van hen gedood werden; en in plaats van zich te schamen, beroemden hun moordenaars zich over de wijze, waarop zij zich van hen wisten te ontdoen.


31
Zooals zich denken laat waren de inboorlingen steeds brandend van verlangen om zich te wreken; zoodat het eigenlijk een wonder is, dat eenig Blanke nog onder hen geduld werd.
Natuurlijk werden zij door den omgang met zulke Blanken, al kwamen dezen ook honderdmaal uit een beschaafd land, eerder slechter dan beter. Zij namen al hun ondeugden over, hetgeen hieruit blijkt, dat juist die Tanneezen, die een weinig Engelsch spraken, en daardoor de goddelooze taal der kooplieden en hun haat tegen de zendelingen en hun werk hadden kunnen overnemen, de slechtste en gevaarlijkste van allen waren.
Maar het was niet alleen met de Blanken dat de Tanneezen het te kwaad hadden; ook onderling waren zij bijna voortdurend in oorlog. Dit kwam, omdat ieder maar deed wat hij wilde, en bijna elke twist door de wapenen beslecht werd.
Behalve vele gevechten in het binnenland werd er één vlak bij ons huis geleverd, en verscheidene andere rond de haven. In een dezer schermutselingen werden zeven mannen gedood; en volgens Tanneesche wijze richtten de strijders en hun vrienden na den slag een feestmaal aan van de lijken der verslagenen, terwijl hun weduwen insgelijks gedood, en op dezelfde wijze verorberd werden.
De vrouw was onder de Heidenen op de Nieuwe Hebriden, en vooral op Tanna, de vertrapte slavin van den man. Zij moest hard werken en al de zwaarste lasten dragen, terwijl hij op zijn gemak naast haar liep met geweer, knots of speer. Als zij hem beleedigd had, kon hij haar slaan zoo hard hij wilde, zonder


32
dat iemand er aan dacht haar te hulp te komen; ja, men vond het zóó'n gewone zaak, dat, zelfs als de vrouw onder zijn handen dood bleef, de buren er zich weinig of niet mee bemoeiden.
Vrouwen-offers hadden bij iedere gelegenheid plaats.
Op zekeren tijd b.v. werd het groote opperhoofd Nouka ernstig ziek, en aanstonds offerde zijn volk drie vrouwen voor zijn herstel. Stierf er een man, dan werd zijn weduwe geworgd, opdat haar geest met hem naar de andere wereld zou kunnen gaan, om hem ook daar te dienen. Zoo gebeurde het eens dat een heilig man, terwijl hij op een koraalrots aan het visschen was, door een vergiftige visch werd gebeten. Na veel smarten stierf hij, en naar gewoonte maakten zijn betrekkingen zich gereed zijn beide weduwen te worgen. Meestal gebeurden zulke gruwelen zonder dat ik er iets van wist, daar zij ze zooveel mogelijk voor mij trachtten te verbergen; maar gelukkig was ik dien dag juist op het dorp, en gelukte het mij, hen te bewegen, den man alleen te begraven en zijn vrouwen te laten leven.
Voor hun kinderen droegen de Tanneezen zóó weinig zorg, dat het mij verwonderde, dat er nog één in het leven bleef. Zoodra de arme kleinen alleen uit de voeten konden, werden zij geheel aan hun lot overgelaten; en het gevolg daarvan was, dat de kinderen wederkeerig zoo weinig aan hun ouders gehecht waren, en hun zoo weinig liefde betoonden, dat zij hen op hun ouden dag, als ze niet meer werken konden, lieten doodhongeren, en soms nog vlugger en gewelddadiger aan hun einde hielpen.


33
De opvoeding van een jongen bestond hierin, dat men hem leerde behendig met den boog te mikken, met juistheid zijn speer te werpen, krachtig zijn knots te zwaaien, en goed te schieten met geweer en revolver, als hij die krijgen kon. Hij trok met zijn vader en broers mee ten oorlog, en werd ijverig ingewijd in al hun ondeugden en wreedheden, als een eerste vereischte om een man en krijgsheld te worden.
De meisjes moesten met hun moeder en zusters hard werken op de plantages, de omheiningen er voor in orde maken, alle lasten dragen, en op den koop toe geduldig de slagen afwachten, die de mannen en jongens haar geliefden te geven.
Met al wat in mij was kwam ik tegen deze afschuwelijke wreedheden op. Waar ik kon bestrafte ik de mannen over hun onmenschelijke handelwijze; onder anderen één wreedaard, die zijn vrouw, vlak voor ons huis, meedoogenloos sloeg. Den volgenden dag kwam hij met een gewapende bende op mij af, om mij te dooden; maar ik stelde mij dapper tegenover hem, en verweet hem nogmaals zijn slecht en lafhartig gedrag. Eindelijk begon zijn woede te bedaren; hij liet zijn knots zakken, ten teeken van berouw, en beloofde mij, het niet meer te zullen doen.
Allen, die eenige macht bezaten, verzocht ik mij te helpen, deze verfoeielijke gewoonten tegen te gaan; en eindelijk verbonden zich tien opperhoofden om het slaan van vrouwen en het verworgen van weduwen af te schaffen, en tevens alle werk op den dag des Heeren te verbieden.
Doch behalve in oorlogszaken of andere boosheden,
Duisternis en Licht. 3


34
was de invloed van de opperhoofden op Tanna betrekkelijk gering. Eén man verklaarde rondweg: „Als wij onze vrouwen niet sloegen, zouden ze nooit werken. Ze zouden ons niet vreezen en gehoorzamen. Maar als wij er weer eens een stuk of twee, drie geslagen, gedood en opgegeten hebben, zijn de anderen voor langen tijd weer onderdanig en stil."
Ik trachtte hem aan te toonen hoe wreed dit was, en dat het de vrouwen bovendien geheel ongeschikt maakte voor haar werk. En om hen niet alleen door woorden maar ook door ons voorbeeld te Ieeren, ging ik soms met mijn Aneitiumeesche onderwijzers en hun vrouwen een paar mijlen ver, om voor mij en ieder der mannen een zware vracht brandhout te snijden, die wij zelf naar huis droegen, terwijl wij de vrouwen slechts weinig te dragen gaven.
Voor de Tanneezen, die wij onderweg ontmoetten, was dit iets geheel ongewoons; maar ik legde hun uit, dat dit nu de manier was, waarop de Christenen hun vrouwen en zusters behandelden en hielpen; en dat dezen nu ook op haar beurt haar mannen liefhadden, en de noodige kracht overhielden om het huiswerk te doen. Ook zeide ik hun, dat, daar de mannen veel sterker gebouwd waren, zij als vanzelf aangewezen waren om de zwaarste lasten te dragen, en het buitenwerk te verrichten.
Zulke daden gaven hun, meer nog dan lange redeneeringen, iets te zien van het leven, waartoe de Heere Jezus hen riep.


HOOFDSTUK IV.
Bijgeloof. — Een Christelijke Heiden-begrafenis. — Volleerde dieven en leugenaars. — „Een God of een brandend schip?" — mlaki in gala.
Omstreeks den tijd toen mijn lieve vrouw stierf, werd ook mijn medezendeling Mathieson, die aan de andere zijde van het eiland werkzaam was, [gevaarlijk ziek, en schijnbaar stervende naar Aneitium vervoerd. Een van mijn onderwijzers ging zijn plaats zoolang innemen; en toen ook deze daar ziek werd en stierf, kwamen al de vooroordeelen der eilanders weer boven.
Ik moest hun de oorzaak van al die ziekten en sterfgevallen zeggen, doch wist niet beter te doen, dan het blaadje om te keeren, en hun te vragen, waarom al die rampen ons in hun land overkwamen, en of zijzelven er ook soms schuld aan hadden.
Vreemd genoeg bracht deze eenvoudige vraag een geheele verandering bij hen teweeg. Dagen achtereen werd de zaak onderling besproken, en eindelijk kreeg ik ten antwoord: „Wij geven u de schuld niet van deze rampen, maar dan moetjjy het ons ook niet doen. Wij denken dat een Boschman zich meester gemaakt heeft van het een of ander waarvan wij gegeten hebben,


36
en dit voor den grooten Boozen Geest in den vulkaan geworpen heeft."
Een ander opperhoofd legde de zaak zóó uit:
„Karapanamum, de Auruman of groote Booze Geest van Tanna, dien wij allen vreezen en aanbidden, zendt die ongelukken; want hij weet, dat, als wij aanbidders worden van uw Jehova God, wij niet voort kunnen gaan hem te dienen en hem van alles het beste te geven, zooals onze voorvaders altijd gedaan hebben. Hij is boos op u en op ons allen."
De vrees dat zijzelven voor de oorzaak van dood en ongeval gehouden werden, hield hen een tijdlang stil; doch dat er maar weinig noodig was om hen in vrienden of vijanden te veranderen, bewijst het volgende:
Een oud, geëerd opperhoofd van Aneitium kwam eens een bezoek brengen op Tanna. Kort na zijn terugkomst werd hij ziek, en stierf binnen enkele dagen. Alweder schreven de Tanneezen zijn dood aan mij en den Godsdienst toe. En toen nu ook zijn broeder, die na hem kwam, een paar dagen na zijn aankomst een aanval van koorts kreeg, leed het bij hen geen twijfel meer dat het onze schuld was, en besloten zij, woedend als ze waren, ons huis en al onze bezittingen te verbranden, en allen, die tot de Zending behoorden, te vermoorden of te dwingen het eiland te verlaten.
Mijlen in het rond vereenigden zij zich tot onzen ondergang. Maar onze God bewerkte zelfs wilde harten om ons te redden.
De oude Nowar, het opperhoofd op wiens grondgebied wij woonden, en Arkurat, de tweede in rang, kwamen voor ons op. Met nog twee anderen verzetten


37
zij zich in de openbare vergadering tegen ieder plan om ons van het leven te berooven. Sommigen van hun volk bleven ons ook vriendschappelijk gezind; en met behulp van onze Aneitiumeesche onderwijzers waarschuwden zij ons voor ieder gevaar.
Onze vijanden gaven het evenwel niet op, en besloten een bende uit te kiezen, om al de vrienden der Zending te dooden, den ouden Nowar er onder begrepen.
Doch plotseling ging er een schrik door de vergadering, doordien een machtig oorlogshoofd, die tot hiertoe gezwegen had, opeens opstond, zijn vervaarlijke knots zwaaide, en, haar daarop ter aarde werpend, luide uitriep: „De man, die Missi doodt, moet eerst mij dooden! Zij, die de onderwijzers dooden, moeten eerst mij en mijn volk dooden; want wij zullen hen bijstaan, en ter dood toe verdedigen!"
Oogenblikkelijk verklaarde een ander opperhoofd met donderende stem hetzelfde, waarop de gansche vergadering verschrikt uit elkander ging.
Dit geval was des te opmerkelijker, daar deze beide opperhoofden bijna vier mijlen meer landwaarts woonden, en als bekende ziekte-makers en heilige mannen, voor onze bitterste vijanden gehouden werden. De eerste had een broeder, die eens in den oorlog gewond was, en wiens wonden ik verbonden had, waarop zijn genezing gevolgd was. Misschien was hij daarom zoo goedgunstig jegens ons. Maar hoe het zij, voor mij was het duidelijk en klaar, dat onze lieve Heere Jezus dien dag onmiddellijk tusschentrad om ons te helpen.
Niet lang daarna bracht een nieuwe oorlog de ge-


38
heele streek in opschudding. Gelukkig vielen er slechts weinig dooden; en ik slaagde er in, twintig opperhoofden over te halen, voortaan niet meer te vechten dan om zich te verdedigen; aan welke belofte zij zich geruimen tijd, ondanks den spot hunner stamgenooten, stipt hielden.
In dien tijd kwamen er 's avonds verscheidene mannen, die over dag niet durfden, bij mij, om met mij te spreken en onderricht te ontvangen. Toen zij zagen dat de deuren van het Zendingshuis gegrendeld, en de vensters met blinden gesloten werden, zoodat zij door niemand opgemerkt konden worden, bleven zij uren lang, en deden mij allerlei vreemde vragen omtrent den nieuwen Godsdienst en zijn wetten. Ik herinner mij nog hoe één opperhoofd, die dikwijls kwam, tot mij zeide; „Ik zou wel een Awfuaki-man — dat wil zeggen: een Christen — willen worden, als de anderen mij maar niet uitlachten. Dat zou ik niet kunnen verdragen."
Bijna bewogen! Ach, hoevelen zijn er niet in de Christenlanden, zooveel hooger bevoorrecht dan deze arme Heiden, die het nooit verder brengen dan dit „bi/na",
Een dezer opperhoofden verloor zijn vrouw, en nu besloot hij, haar een christelijke begrafenis te geven. Hij had daartoe van een koopman wit katoen gekocht, en kwam bij mij om band, waaraan de koopman hem niet helpen kon, en vertelde mij, dat hij het lijk van zijn vrouw wilde kleeden, zooals ik dat van mijn lieve vrouw had gedaan.
Ik bood hem aan, de begrafenis bij te wonen en


39
met hen te bidden. Maar dit wees hij af, omdat dan de meeste dorpelingen niet komen zouden; en hij wilde juist, dat allen er bij zouden zijn, wijl het de eerste begrafenisplechtigheid van dien aard op Tanna was. Mijn vriend Nowar had beloofd den lijkdienst te houden en tot Jehova te bidden, in tegenwoordigheid van al de Heidenen.
Ik vond iets treffends in deze christelijke begrafenis, geleid door een Heiden, in het midden van Heidenen, waarbij den Naam werd aangeroepen van den waren en levenden God, door een man, die nog zoo verward zat in zijn afgoden en bijgeloof.
Het denkbeeld van een opstanding der dooden boezemde den Tanneezen groot belang in, en lokte allerlei vragen bij hen uit; terwijl ik van mijn kant iedere gelegenheid aangreep, om hun de geschiedenis van het leven en sterven van Jezus te verhalen, hopend dat God ons sparen zou, om hen tot de kennis der zaligheid, en tot het liefhebben en dienen van den eenigen Zaligmaker te brengen.
Dit was echter een zwaar en moeilijk werk; want bij elke gelegenheid kwam hun afkeer van den Godsdienst weer boven, dien zij voornamelijk toonden door zoo brutaal mogelijk van mij weg te nemen wat ze maar krijgen konden. En kwam ik er tegen in verzet, dan werd knots of strijdbijl, geweer of werpsteen oogenblikkelijk opgeheven, ten teeken dat zij mij zouden dooden, als ik hen durfde weerstaan.
Hun behendigheid in het stelen was verwonderlijk. Lag of viel er iets op den grond, dan zette een Tannees er gewoonlijk heel netjes zijn voet op, terwijl hij u in-


40
tusschen vrijmoedig aanzag; en als hij het dan tusschen zijn teenen genomen, of het met zijn groote teen, als een duim gebogen, vast had, dan wandelde hij er bedaard mee weg, met het onschuldigste gezicht van de wereld. Zoo verdwenen een mes, een schaar, of andere kleine voorwerpen in een oogwenk. Een ander verborg iets heel behendig tusschen zijn dunne haarvlechten; een derde onder zijn Wooten arm, terwijl een vierde zoo maar wegkaapte waar zijn oog op viel, en er zich openlijk mee uit de voeten maakte. De meesten schaamden zich dan ook niet over hun stelen, maar wel over hun onhandigheid, als ze ontdekt werden.
Toen op zekeren dag, na langdurigen regen en een warme, vochtige lucht, de zon weer eens helder scheen, hing ik mijn dekens buiten om te drogen. Ik bleef er met de vrouwen en een paar onderwijzers bij, om er een oogje op te houden, want het gebeurde soms dat de dingen onder onze oogen verdwenen.
Opeens kwam Miaki, die ons met zijn makkers onopgemerkt had gadegeslagen, buiten adem op mij toeloopen, roepende: „Missi, kom eens gauw mee naar binnen, gauw! Ik moet u wat vertellen en heb uw raad noodig!"
Zoo sprekende stormde hij mijn huis binnen, en ik volgde hem; maar eer hij nog met zijn verhaal begonnen was, hoorden wij de vrouwen roepen: „Missi! Missi! Kom gauw! Miaki's mannen zijn bezig uw lakens en dekens te stelen!"
Ik ijlde oogenblikkelijk naar buiten, maar kwam reeds te laat. Allen waren in het boschje verdwenen en met hen mijn lakens en dekens.


41
Miaki stond een oogenblik beschaamd, toen ik hem verweet dat hij mij bedrogen had, om zijn mannen gelegenheid te geven mij te bestelen. Doch hij herstelde zich spoedig. Hij hield zich of hij verschrikkelijk boos op hen werd, zwaaide zijn groote knots, en sloeg er in het rond al de struiken mee af, schreeuwende: „Zoo zal ik die rekels neerslaan, en hen noodzaken u al uw goed terug te geven!"
Misschien hoopte hij zoodoende op mijn gevoel te werken, en mij te bewegen een goed woordje voor zijn mannen te doen, om bloedstorting te voorkomen, zooals hij wist dat ik altijd deed. Maar ik liet mij niet vangen, en gebood hem, mij oogenblikkelijk mijn goed terug te brengen, als er nog eenig eergevoel in hem en zijn mannen was. Natuurlijk verliet hij mij slechts om den roof te gaan deelen.
In geruimen tijd kwam hij mij niet onder de oogen; dit verraadde tenminste nog een weinigje geweten; en toen ik hem eens over het gebeurde aansprak, verzekerde hij mij, dat hij het goed niet terug kon krijgen. Dat was natuurlijk een leugen. Maar daar zagen de Tanneezen niet op. Integendeel, een goed gelukte leugen was in hun oogen een groote deugd.
Op een donkeren nacht hoorde ik hen onder mijn hoenders. Eerst had ik die van hen gekocht voor messen en katoen, en nu ontstalen zij ze mij weer, dood of levend. Ook van de weinige geiten, die ik melkte, werden er gedood of meegevoerd. En als ik mij er mee bemoeid had, zouden zij met blijdschap hun kans waargenomen hebben, om mij meteen even in het donker met hun knots dood te slaan, zonder


42
dat iemand met zekerheid zou kunnen zeggen wie het gedaan had.
Daar ik geen, stookplaatsen in mijn huis had, wijl .zooiets daar niet noodig was, — ofschoon een vuurtje soms geld waard zou geweest zijn, om er in den regentijd ons beddegoed bij te drogen, — hadden wij dichtbij nog een huis, waar ons eten gekookt en al ons keukengereedschap achter slot en grendel bewaard werd.
Op zekeren nacht werd daar ook ingebroken, en alles gestolen. In groote ontsteltenis beklaagde ik mij bij het opperhoofd, die zich, naar het scheen, schrikkelijk boos maakte, den dieven wraak zwoer, en beloofde dat ik alles terug zou krijgen. Natuurlijk kwam er niets. De dief kon niet gevonden worden!
Daar ik noodzakelijk iets hebben moest om water in te koken, beloofde ik eindelijk een deken aan hem, die mij mijn ketel terugbracht. Miaki zelf kwam er mee aan, doch zonder het deksel. Dat, zeide hij, — misschien wel om er nog wat meer aan te verdienen — kon hij tot geen prijs terug bekomen, daar het heel aan den anderen kant van het eiland verzeild was, bij een stam, waarover hij niets te zeggen had. Nu, ik was al vast blij dat ik mijn ketel weer had, al was het dan ook zonder deksel.
Zoo bracht elke dag ons nieuwe verdrietelijkheden; maar wij deden ons best ze alle zoo stil en geduldig mogelijk te dragen; ja, wij droegen ze zelfs met blijdschap om Jezus' wil, meer en meer overtuigd, dat, als de Heer ons spaarde om hen te leeren dienzelfden Heiland lief te hebben en te dienen, zij weldra


43
in ons niet meer hun vijanden, maar hun vrienden en helpers zouden zien.
Eens op een morgen kwamen de Tanneezen in groote opgewondenheid naar mij toe, onder het geroep van: „Missi, Missi, daar komt een god, of een brandend schip, of iets vreeselijks over de zee! Wij zien geen vlammen, maar het rookt als een vulkaan! Is het een geest, of een god, of een brandend schip? Wat is het? Wat is het?"
Zoo kwam de eene troep vóór, de andere na, met dezelfde vragen, en allen in de grootste ontsteltenis.
„Ik kan niet zoo dadelijk meegaan," was echter mijn antwoord. „Ik moet eerst mijn beste goed aantrekken. Het is zeker een oorlogsschip van Koningin Victoria, gezonden om mij te vragen hoe gij u gedraagt; of ge mijn goed steelt, of ge mijn leven bedreigt; kortom, hoe ge mij behandelt."
Zij verzochten mij eens te komen kijken, maar ik maakte veel drukte over mijn kleeding, en zeide dat ik onmogelijk mee kon gaan, want dat ik mij eerst klaar moest maken om het groote opperhoofd van het schip te ontvangen. Daarop kwamen de twee voornaamste opperhoofden aanloopen, en vroegen: „Missi, zou het een oorlogsschip zijn?"
„Ik denk het wel!" zei ik. „Maar ik heb nu geen tijd om met u te praten. Ik moet mij eerst netjes gaan kleeden!"
„Missi," zeiden zij, „zeg ons dan alleen maar of hij vragen zal, of wij uw goed gestolen hebben." „Ik denk het wel," was mijn antwoord. „En zult gij het hem dan zeggen?"


44
„Ik moet hem de waarheid zeggen. Als hij er naar vraagt, zal ik het hem zeggen."
„O, Missi!" riepen zij nu, „vertel het hem niet! Alles zal u dadelijk teruggebracht worden, en niemand zal ooit weer iets van u mogen stelen."
„Haast u dan!" zei ik. „Alles moet terug zijn vóór hij komt. Gaat nu maar gauw heen! Ik moet mij klaar gaan maken om het groote opperhoofd van het oorlogsschip te ontvangen."
Tot hiertoe had men nooit een dief kunnen vinden, en was geen opperhoofd bij machte geweest om te maken dat ik iets terugkreeg; maar nu, in ongelooflijk korten tijd, kwam de een met een pot, de ander met een pan, een derde met een deken, anderen weer met messen, vorken, borden, en allerlei gestolen goed. De opperhoofden riepen mij om alles in ontvangst te nemen, maar ik antwoordde: „Legt alles maar bij elkaar vóór de deur. Ik heb nu geen tijd om bij u te komen!"
Ik treuzelde opzettelijk met mijn kleeding, terwijl ik een ondeugend behagen schepte in de tooverkracht van een naderend schip, dat mogelijk de dieven kwam straffen.
Eindelijk riepen de opperhoofden, buiten adem door het harde loopen, mij toe: „Missi, Missi, zeg ons, is al uw gestolen goed er nu?"
Natuurlijk kon ik dat moeilijk zeggen; maar naar buiten gaande, overzag ik even den verwarden hoop van mijn bezittingen en zeide: „Ik zie het deksel van mijn ketel nog niet!"
„Neen, Missi," zei één van de opperhoofden, „dat


45
is aan den anderen kant van het eiland; maar zeg het hem niet. Ik heb er om gezonden, en morgen zal het hier zijn."
„Nu," hernam ik, „ik ben blij dat ge zooveel teruggebracht hebt. En nu, gij drie opperhoofden, Nouka, Miaki en Nowar, als gij niet wegloopt als hij komt, zal hij m denkelijk niet straffen. Maar als gij en uw volk wegloopt, zal hij vragen waarom gij bang zijt, en dan zal ik genoodzaakt zijn het hem te zeggen. Blijft bij mij, dan zal u geen kwaad geschieden. Maar dan mag er ook niets meer van mij gestolen worden."
„We zijn allemaal vreeselijk bang," zeiden zij; „maar we zullen toch bij u blijven, en ons in het vervolg beter jegens u gedragen."
Eindelijk stoomde de Cordelia onze schoone haven binnen. De bevelhebber, kapitein Vernon, die van mijn gevaren op Tanna gehoord had', kwam, zoodra het schip geankerd had, met twee booten aan wal, vergezeld van een aantal gewapende officieren en manschappen.
De kapitein was een groote, knappe man, en in hun mooie uniform maakten hij en zijn gevolg een indrukwekkende vertooning.
Op het gezicht van de naderende booten, en van al die mannen, met hun schitterend gouden galon en glinsterende wapenen, verliet Miaki het strand en liep haastig den weg op naar zijn dorp. Ik dacht dat het uit vrees was; maar weldra bleek, dat er een andere, meer beschaafde gedachte in zijn heidensch brein opgekomen was.
Hij had namelijk vroeger van een koopman eens


46
een ouden, rooden soldatenrok gekregen, en was dien nu voor de gelegenheid gauw gaan aantrekken, om op zijn voordeeligst voor den kapitein en zijn manschappen te verschijnen.
Terwijl ik hun de hand schudde, en hen welkom heette op Tanna, kwam Miaki terug. De korte, 100de rok stijf dichtgeknoopt om zijn overigens naakt lichaam, stak kluchtig af bij zijn leelijk beschilderd gezicht en lange dunne haarvlechten, die als touwtjes rond zijn hoofd hingen, en maakten dat hij er in één woord alleronhebbelijkst uitzag. Hij kwam behoorlijk naast mij staan, terwijl hij zichzelf klaarblijkelijk als den gewichtigsten persoon van het geheele gezelschap beschouwde, en een voornamen blik over onze bezoekers liet gaan.
Aller oogen waren op het onbeschaamde manneke gevestigd, en de kapitein vroeg: „Wat is dat voor een gedrocht?"
„Dat is Miaki, ons groot oorlogshoofd," antwoordde ik, waarna ik den kapitein toefluisterde, dat hij op moest passen, daar de man een weinig Engelsch verstond, en misschien juist genoeg verstaan of misverstaan zou, om hem later gevaarlijk voor mij te doen zijn.
„Wat een afzichtelijk schepsel," mompelde de kapitein; waarop Miaka, die de beteekenis dezer woorden niet vatte, welwillend grinnikte.
Eindelijk zeide hij: „Missi, dit groote opperhoofd, dat koningin Victoria in haar oorlogsschip gezonden heeft om u te bezoeken, kan niet over het geheele eiland gaan, om zich aan al ons volk te laten zien.


47
Zoudt gij hem dus niet willen verzoeken om bij een boom te gaan staan, en mij verlof te geven een speer in den grond te steken bij zijn hiel, dan zullen wij er bij de kruin van zijn hoofd een kerfje in geven, en dan kan de speer het heele eiland rondgezonden worden, om al de menschen te laten zien, hoe groot deze groote man is."
Zij waren boven de wolken toen de goede kapitein hun verzoek inwilligde; en toen later het schip met zijn bevelhebber, officieren en manschappen wijd en zijd besproken werd, werd diezelfde speer aan duizenden op het eiland getoond.
Kapitein Vernon was zeer vriendelijk, en wilde gaarne alles doen, wat mij in mijn verlatenheid onder zulke Wilden van nut kon zijn. Op zijn verzoek zond ik aan al de opperhoofden, die te bereiken waren, een uitnoodiging, om den kapitein den volgenden morgen in mijn huis te komen bezoeken.
Van nature steeds wantrouwend en bevreesd, zonden zij allen hun vrouwen en kinderen naar het strand aan den anderen kant van het eiland, waar zij in ieder geval buiten gevaar zouden zijn; en den volgenden morgen was mijn huis vol gewapende lieden, allen merkbaar bevreesd.
Op het bepaalde uur stapte de kapitein aan wal, en weldra waren twintig opperhoofden met hem in mijn huis gezeten. Een gansch uur bracht hij heel vriendschappelijk in hun midden door, terwijl hij hun allerlei wijzen raad gaf, en hen waarschuwde om toch vooral geen vreemdelingen te beleedigen.
Daarop noodigde hij hen allen aan boord om zijn


48
schip te zien. Het gezicht van de groote kanonnen, die zoo gemakkelijk op rails voortbewogen werden, verwonderde hen grootelijks; en toen zij twee bommen zagen afschieten, die ver in zee uit elkander sprongen, en in het water spatten, sloeg hun de schrik om het hart. Maar nog grooter werd hun vrees, toen hij een grooten kogel snorrende door een kokosboschje zond, die de boomen als strootjes verbrak, en zich door niets in zijn snelle vaart liet stuiten. Toen stonden ze letterlijk verstomd, en smeekten zij, om toch maar weer veilig aan land te worden gezet. Dit geschiedde, doch eerst kregen zij ieder nog een klein geschenk, dat hen weer geheel geruststelde, zoodat zij ten slotte allen hoogst voldaan terugkwamen.


De korte, roode rok stak kluchtig af bij zijn Ieelijk beschilderd gezicht.. . blz. 46




HOOFDSTUK V.
Mijn nieuwe huis. — Edele oude Abraham. — In
VEILIGE HOEDE. — NaMURI, DE INLANDER-MARTELAAR.
Niet lang na de Cordelia kwam het Londensche Zendingsschip, de John Williams, mij bezoeken, met vier zendelingen, die elders werkzaam waren, aan boord. Zij trachtten mij te bewegen hen te vergezellen op een reisje om de eilanden, en een week of drie rust te nemen, waaraan ik groote behoefte had, zoowel als aan verandering van lucht. Want ik had den laatsten tijd veel aan koorts geleden, die mij zeer verzwakt had. Maar juist hadden de binnenlanders een week te voren een kustbewoner gedood, en verscheidene anderen met hun knotsen gewond, zoodat ik voor oorlog vreesde als ik hen verliet; want mijn tegenwoordigheid hielp ten minste den vrede bewaren. Ook vreesde ik, dat, als ik wegging, zij mij niet meer zouden toelaten op hun eiland terug te komen, en dus moest ik mij het genoegen van dit uitstapje ontzeggen.
De John Williams had ook het hout voor een kerk meegebracht, dat ik op Aneitium gekocht had, zoodat de Tanneezen duidelijk konden zien, dat, hoe slecht zij zich ook tegen mij gedragen hadden, en hoeveel Duisternis en Licht 4


50
ik ook op hun eiland geleden had, ik toch geen plan had hen te verlaten, noch het werk van Jehova onder hen op te geven.
Daar de koorts mij bijna onophoudelijk plaagde, zag ik mij eindelijk genoodzaakt mijn huis naar hooger grond te verplaatsen. Ik koos daartoe een heuvel uit, meer dan driehonderd voet hoog, die mij juist geschikt voorkwam tot het bouwen van een Zendingshuis en een Kerk, en door mij voor dit doel van de inboorlingen werd gekocht.
Van een handelaar kocht ik de planken van een verongelukt schip, waarvan ik een huis van twee kamers kon bouwen, een slaapkamer en een provisiekamertje, waaraan ik dan later het oude huis hoopte toe te voegen.
Te zelfder tijd werd ik echter zoo ziek en zwak, dat ik een gevoel had als zou ik er niet van opkomen: Met de hulp van mijn Aneitiumeeschen onderwijzer Abraham en zijn vrouw, deed ik een laatste poging om den heuvel op te kruipen — klimmen kon ik niet meer — om wat gezonde lucht in te ademen. Toen ik ongeveer twee derden gevorderd was, overviel mij een flauwte. Ik dacht zeker dat ik sterven ging, en nam, tegen een boom op den grond liggende, afscheid van Abraham, van mijn werk, en van alles wat mij omgaf. Hier, door mijn trouwen metgezel bewaakt, viel ik in een rustigen slaap;- en toen ik wakker werd, voelde ik mij een weinig sterker, en kwam er weer een flauw straaltje van hoop op beterschap in mijn hart.
Abraham en zijn goede vrouw Nafatu namen mi>


51
op, en droegen mij naar den top van den heuvel. Daar legden zij mij op den grond, op een bed van kokosbladeren, met een scherm er boven, insgelijks van bladeren gemaakt; en daar hielden die twee trouwe zielen mij in het leven met de melk der kokosnoot en inlandsch voedsel, en pasten ze mij op, ik weet niet hoe lang. Mijn bewustzijn keerde echter volkomen terug en de passaatwind versterkte mij met den dag. De Tanneezen schenen mij voor dood te hebben opgegeven, en keken gelukkig in geen dagen naar ons om.
Verwonderlijk gauw herkreeg ik mijn krachten, en ik begon alweer plannen te maken voor mijn nieuwe huis. Bevreesd om in het oude te slapen, overnachtte ik op den heuvel, onder den boom, beschut door het scherm van kokosbladeren, tot ik mijn nieuwe slaapkamer in gereedheid zou hebben gebracht.
Onder dit werk zou ik echter bezweken zijn, als mijn trouwe Abraham en zijn vrouw mij ook hierin niet geholpen hadden. Zij haalden voor mij de planken *n alles wat verder noodig was; terwijl ik al mijn krachten moest inspannen om ze in den grond te zetten en ze aan elkander te krijgen. Eindelijk was het werk voltooid, en na dien tijd had ik betrekkelijk "weinig last meer van koorts.
Abraham, die oude, trouwe ziel, was mij als een engel Gods in ziekte en gevaar. Hij was altijd aan mijn zijde, waar ik ook ging; hij hielp mij gewillig tot hij niet meer kon, bij alles wat ik te doen had; en het was duidelijk te zien dat hij dit niet alleen ■deed uit menschlievendheid, maar allereerst uit liefde


52
tot Jezus. Diezelfde man was vroeger een menscheneter geweest, maar door de genade van God stond hij daar nu als een nieuw schepsel in Christus. Men kon altijd het volste vertrouwen in hem stellen; en in beproeving of gevaar werd ik dikwijls verkwikt door de gebeden van dien ouden onderwijzer, evenzeer als vroeger door die van mijn vromen vader in de ouderlijke woning. Geen Blanke kon mij een kostelijker hulp geweest zijn in mijn gevaarvolle omstandigheden, en geen mensch, hetzij Blanke of Zwarte, kon grooter en onverschrokkener toewijding betoond hebben dan hij.
Ondanks de pogingen van de meergemelde twintig opperhoofden, om het vechten op te geven en den vrede te bewaren, braken er, nu om het een, dan om het ander, telkens nieuwe oorlogen uit.
Eiken Zondag bezocht ik het oorlogsterrein, en hield er godsdienstoefening met onze kustbewoners. Honderden verzamelden zich om mij heen, en luisterden eerbiedig; maar het vechten staken, dat wilden zij niet.
Op zekeren dag besloot ik naar het binnenland, aan de andere zijde van het bosch te gaan, om ook met de vijanden te spreken en te bidden. Maar onze kustbewoners verzetten zich er tegen, en een van de aanvoerders zeide: „Missi, bid alleen voor ons, en uw God zal machtig zijn om ons te helpen, en wij zullen niet vreezen!'Gij moet niet voor de vijanden bidden, anders helpt Hij hèn ook."
Van toen af achtte ik het mijn plicht, beide kampen te bezoeken, en met beide partijen godsdienstoefening te houden, en hun te leeren dat Jehova mijn God vertoornd was over zulke dingen, en voor geen van


53
beide strijden wilde, daar Hij hun juist gebood in vrede te leven.
Onze Zondagsbijeenkomsten werden nu door ongeveer veertig inboorlingen bezocht, van wie alleen Nowar en nog drie of vier anderen blijk gaven, den Heer te willen dienen. Zij waren echter veranderlijk en onbeslist, ofschoon zij een goeden invloed op hun dorpen uitoefenden, en over het algemeen ons en den godsdienst genegen waren.
Op een morgen, bij het aanbreken van den dag, bemerkte ik dat mijn huis door gewapende lieden omringd was, die zooals een opperhoofd mij waarschuwde, plan hadden mij te dooden.
Ziende dat ik geheel in hun macht was, knielde ik neer, en stelde mij, naar het scheen voor de laatste maal op aarde, met lichaam en ziel in de handen van den Heere Jezus. Daarna stond ik op, ging naar buiten, en begon bedaard tot hen te spreken over hun onbillijke handelwijze, en hoe geheel anders ik mij jegens hen gedroeg; terwijl ik hen tevens op de treurige gevolgen wees, als zij hun wreed plan ten uitvoer brachten.
Ten laatste zeiden een paar opperhoofden, die onze godsdienstoefening bijgewoond hadden: „Ons gedrag is slecht geweest; maar voortaan zullen wij voor u vechten, en allen dooden, die u haten."
Doch ik greep hun aanvoerder vast, en liet hem niet los, eer hij mij beloofde, nooit iemand om mijnentwil te zullen dooden, wijl Jezus ons leerde, onze vijanden lief te hebben, en kwaad met goed te vergelden.


54
Gedurende dit gesprek dropen de meesten af; en zij, die bleven, verbonden zich om vriendelijk jegens ons te zijn en ons te beschermen. Dit belette evenwel niet dat er in hun openbare vergadering opnieuw besloten werd, mij te dooden, omdat, zooals zij zeiden, zij Jehova en Zijn dienst haatten, wijl die hun belette te doen wat zij tot hiertoe hadden gedaan. Als ik wilde ophouden met het bezoeken der dorpen, en met bidden en spreken over Jehova, dan wilden zij mij gaarne bij zich houden om handel met hen te drijven; want van handelaars hielden zij veel, maar zendelingen haatten zij!
Ik zeide hun evenwel, dat juist de hoop om hen met den dienst van Jehova bekend te kunnen maken, mij bij hen deed blijven; dat ik daar was, niet om winst of vermaak, maar omdat ik hen liefhad, hun onkunde beklaagde, en hen gelukkig wilde maken door hen te brengen tot de kennis en den dienst van den éénen waren God.
Eén der opperhoofden, die in Sydney gewoond had en Engelsch sprak, nam daarop het woord en zeide: „Missi, onze vaders dienden en aanbaden hem, dien gij den duivel noemt, en wij zijn besloten hetzelfde te doen, want wij keuren het gedrag van onze vaders goed. Missi Turner kwam hier en trachtte ons van onzen godsdienst af te brengen; maar onze vaders bevochten hem, en hij verliet ons. Zij vochten ook tegen Peta, den Samoaanschen onderwijzer, en hij vluchtte. Zij bevochten en doodden ook eenige Samoaansche onderwijzers aan de andere zijde van de haven, en de overigen vluchtten. Wij doodden den


55
laatsten vreemdeling die op Tanna woonde, voordat gij hier kwaamt. Wij vermoordden de Aneitiumeesche onderwijzers en verbrandden hun huizen. Na elk dezer daden ging het op Tanna goed. Wij leefden allen gelijk onze vaders, en ziekte en dood verlieten ons. En nu is ons volk besloten om ook u te dooden, als gij dit eiland niet verlaat; want gij wilt onze gewoonten veranderen en onzen godsdienst uitroeien. En wij haten den dienst van Jehova; want hij is oorzaak van al onze ziekten en onheilen, en veroordeelt alles waar wij behagen in vinden."
En omringd door een aantal lieden, die eenige jaren in de Koloniën doorgebracht hadden, ging hij op bitteren toon voort: „De menschen van Sydney behooren tot uw land; zij weten even goed als gij, wat goed en wat kwaad is; en wij hebben ze zelf op Zondag zien visschen, koken, werken en plezier maken, evenals op andere dagen. Wij hebben de menschen van Sydney alles zien doen, wat gij slecht noemt, maar waar wij van houden. Gij zijt alleen, zij zijn velen; dus hebben zij gelijk. Uw godsdienst is niets dan bedrog."
Ik moest hun, helaas, toestemmen, dat, wat zij zeiden, maar al te waar was met betrekking tot de goddelooze menschen, die van den Zondag een zonde-dag maakten, maar niet wat de dienstknechten van Jehova betrof. Zij werden nu stil, en lieten mij toe, over geestelijke dingen te spreken, en over de zegeningen, die de Zondag en de Bijbel aan andere landen brachten, en in hun tegenwoordigheid een godsdienstoefening te houden.


56
Doch al waren mijn vijanden ook voor een oogenblik tot bedaren gebracht, zoo lieten zij toch hun booze plannen, om mij het leven te benemen, niet varen.
Een paar dagen na het hierboven verhaalde kwam er een man woedend met zijn bijl op mij af. Maar gelukkig greep een ander een spade, waarmede ik aan het werk geweest was, wendde den slag af, en redde mij zoo van een oogenblikkelijken dood.
Den volgenden dag werd ik vier uren achtereen vervolgd door een woest opperhoofd met een geladen geweer; maar hoe dikwijls hij ook op mij aanlegde, God weerhield nochtans zijn hand. Ik sprak hem vriendelijk toe, en ging daarop met mijn werk voort, alsof hij er niet bij was, in het vaste vertrouwen dat de Heer, die mij daar geplaatst had, mij zou bewaren zoolang Hij nog werk voor mij had.
Op een anderen tijd werd ik driemaal op één nacht wakker, doordien ik hoorde, dat zij bezig waren de deur van mijn huis open te breken. Zij schenen zich wel bewust dat ze kwaad deden, want, ofschoon met geweren gewapend, werden zij erg verschrikt door mijn hondje, dat mij reeds dikwijls goede diensten bewezen, ja, van den dood gered had. Wederom hield onze genadige God hen terug; en den volgenden morgen liep het gerucht, dat zij, die gepoogd hadden mij dood te schieten, met onmacht geslagen waren, en dat schieten dus niet helpen zou. Daarom werd nu het plan beraamd, ons huis in brand te steken en ons met de knots dood te slaan, als wij trachtten te ontvluchten. Doch dit kwam ter oore van onzen onderwijzer; en God hielp ons hun aanslagen ver-


57
ijdelen. Toen zij bemerkten dat zij ontdekt waren, schenen zij zichzelven niet meer te vertrouwen, en wilden nu beproeven om ons meer in het geheim te overrompelen.
Daar ik geen oogenblik van mijn leven zeker was, waren zulke omstandigheden juist geschikt om mij dicht bij den Heer te houden, wien alle macht gegeven is in Hemel en op aarde. Zijn woorden: Ziet, Ik ben met ulieden, al de dagen, tot aan de voleinding der wereld, werden zóó waar voor mij, dat het mij niet zou verschrikt hebben, als ik Hem, evenals Stefanus, opeens had gezien, uit den Hemel Zijner heerlijkheid in liefde op mij nederblikkend. Ja, ik gevoelde de liefelijke nabijheid van mijn gezegenden Heer juist het meest in die vreeselijke oogenblikken, als geweer, knots of speer dreigend tegen mij waren opgeheven. Dit vervulde mijn hart met stillen vrede; en onder biddend opzien tot mijn trouwen Heiland, gaf ik alles in Zijn hand, en gevoelde ik mij onsterfelijk tot mijn taak volbracht was.
Ik had nu zes Zendingsposten geopend in de voornaamste dorpen langs de kust, en op ieder daarvan een Aneitiumeeschen onderwijzer aangesteld. Deze onderwijzers waren vroeger allen menscheneters "geweest, maar nu waren zij trouwe volgelingen van Christus. Ik bezocht hen dikwijls, zoowel om hen te besturen en aan te moedigen, als om de dorpelingen belang in hun werk in te boezemen. In oorlogstijd overnachtten zij voor hun veiligheid in hetZendingshuis, en gingen dan bij dag weer naar hun verschillende posten, indien zulks ten minste eenigszins mogelijk was.


58
Dat deze goede mede-arbeiders ook veel voor de zaak des Heeren te lijden hadden, kan men uit het volgende treurige voorval zien.
Namuri, één van hen, was werkzaam op het naaste dorp, waar hij met zijn vrouw te midden der Heidenen een nederig en onberispelijk christelijk leven leidde. Bijna eiken morgen kwam hij bij mij, om verslag van den stand van zaken te doen. Zonder boeken of school onderwees hij nochtans de inboorlingen in de goddelijke dingen, leidde de godsdienstige samenkomsten, en leerde hun vooral veel door zijn goed voorbeeld. Hij begon dan ook werkelijk veel invloed te verkrijgen, toen op zekeren dag een heilig man zijn kawas naar hem wierp.
Met groote vlugheid wendde Namuri het hoofd af, en ontving daardoor de diepe snede in zijn linkerhand, terwijl hij zijn rechterhand vrij hield om de knots af te weren, die spoedig volgen zou. Onder luid geschreeuw viel de priester hem daarop met zijn knots aan, en bracht hem vele slagen toe. Doch het gelukte Namuri te ontsnappen en het Zendingshuis te bereiken, geheel uitgeput en bebloed, en door ■schreeuwende moordenaars achtervolgd.
Dien ganschen morgen had ik hem vergeefs gewacht; en op het hooren van al dat rumoer, snelde ik zoo spoedig mogelijk naar buiten.
Toen hij mij zag, zonk hij bij een boom neer, en riep: „Missi, Missi, haast u! Vlucht om uws levens wil! Zij komen u vermoorden! Zij zeggen, dat zij ons vandaag allen dooden zullen, en zij zijn met mij begonnen; want zij haten Jehova en den godsdienst!"


59
Ik spoedde mij naar den armen Namuri, en waschte en verbond zijn wonden, terwijl de woedende Tanneezen, als door een wonder gestild, beschaamd toekeken en van lieverlede in het boschje verdwenen.
De goede Namuri werd door ons naar het Zendingshuis gebracht, waar wij hem zorgvuldig verpleegden; en na drie of vier weken was hij zoover hersteld, dat hij weer buiten kon komen.
Sommigen verzochten hem nu naar het dorp terug te komen, en boden hem, ter vergoeding, een varken en eenige broodwortels aan; maar ik zeide: „Neen,, neen! Eerst moet de schuldige voor zijn booze daad gestraft worden; anders verlaten wij het eiland bij de eerste gelegenheid de beste."
Naar het scheen wilden zij dit laatste per slot van rekening toch liever niet. Zij grepen dus den priester, bonden hem, en lieten mij halen om bij de strafoefening" tegenwoordig te zijn. Ik moest wel gaan, om meerdere wreedheden te voorkomen; en nadat ik met hen gesproken en veel schoone beloften van hen verkregen had, werd hij losgelaten.
Nu alles weer rustig scheen, verlangde Namuri vurig om naar zijn post terug te keeren. Ik raadde hem echter ernstig in mijn huis te blijven, tot wij wat meer zekerheid hadden. Maar hij antwoordde: „Missi, als ik hen zie dorsten naar mijn bloed, dan is het of ik mijzelven zie, toen de zendeling het eerst op mijn eiland kwam. Ik wilde hem dooden, zooals zij my nu willen doen. Ware hij weggebleven uit vrees voor gevaar, dan zou ik een Heiden gebleven zijn. Maar hij kwam en bleef komen om ons te onderwijzen, tot


60
ik, door Gods genade, veranderde in hetgeen ik nu ben. Dezelfde God, die mij veranderde, kan ook deze arme Tanneezen veranderen, en maken dat zij Hem liefkrijgen en dienen. Ik kan niet van hen wegblijven. Maar ik zal in het Zendingshuis slapen, en bij dag al doen wat ik kan om hen tot Jezus te brengen."
Ik wachtte mij wel om zulk een man, met zülke beweegredenen, af te houden van hetgeen hij gevoelde zijn plicht te zijn. Hij' keerde dus naar zijn werkkring terug, en gedurende verscheidene weken ging alles naar wensch. De inboorlingen toonden steeds meer belang in ons en ons werk, en minder vrees voor hun heidenschen priester, die hierdoor, helaas, nog veel nijdiger en afgunstiger werd.
Toen de goede onderwijzer op«ekeren morgen onder de godsdienstoefening geknield lag in gebed, sprong dezelfde wilde priester met zijn knots op hem toe, en liet hem voor dood liggen; terwijl de anderen, uit vrees van in den moord betrokken te zullen worden, vluchtten, en den armen man aan zijn lot overlieten.
Na een weinig tot zichzelven te zijn gekomen, kroop Namuri naar het Zendingshuis, dat hij tegen den middag stervende bereikte. Zoodra ik hem zag, liep ik naar hem toe, maar niet ver van mijn huis viel hij neer, zeggende: „Missi, ik sterf. Zij zullen u ook dooden. Vlucht om uws levens wil."
Ik ging naast hem zitten om zijn wonden te verbinden, en deed mijn best hem te troosten. Hij was heel gelaten, en zag op tot Jezus, grootelijks verheugd, dat hij weldra bij Hem in de heerlijkheid zou zijn. Hij leed veel, maar droeg alles met het grootste ge-


61
duld, terwijl hij telkens herhaalde: „Ter wille van Jezus! Ter wille van Jezus!"
Ook bad hij voortdurend voor zijn vervolgers: „O, Heere Jezus, vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen! Ach, neem toch al Uw dienstknechten niet weg van Tanna! Neem Uw dienst niet weg van dit duistere eiland! O, God, leer al den Tanneezen Jezus lief te hebben en te volgen!"
Jezus was hem alles, en de dood had voor hem zijn prikkel verloren. Hij verliet ons in de welgegronde hoop dat hij de heerlijkheid zijns Heeren zou ingaan. En hoewel gering in het oog der wereld, wist ik dat er een groot man gevallen was in den dienst van Christus, en dat hij een eervolle plaats zou innemen in de rij der martelaren. Dicht bij het Zendingshuis groeven wij zijn graf, en onder gebeden en tranen vertrouwden wij zijn stof aan de aarde toe, in de blijde zekerheid eener zalige opstanding.


HOOFDSTUK VI.
Een kerk op Tanna. — Mijn eerste Tanneesche boek gedrukt. — Bijgeloof beschaamd. — Niet ver van het Koninkrijk Gods.
Gedurende drie volle maanden besteedden wij al onzen beschikbaren tijd om, geholpen door zooveel inboorlingen als ik maar huren kon, een gebouw op te richten, dat dienen moest voor Kerk en School.
Het benoodigde hout had ik op Aneitium gekocht voor den prijs van — vijftig broeken voor inlanders, een geschenk van de bezoeksters van mijn bijbelklasse te Glasgow, alle eigenhandig door hen geknipt en genaaid; benevens honderd dertig el laken, en nog eenige andere dingen.
Het gebouw was vijftig voet lang en ruim een en twintig voet breed. Het mooie dak van ijzer, hout, kokos- en suikerrietbladeren rustte op drie stevige pilaren en stak drie voet over de muren uit, zoowel om een veranda te vormen als voor het afdruipen van den regen. De vloer was bestrooid met fijne witte koraal, en daarover lagen matten van kokosbladeren, zooals de inboorlingen gebruiken om op te zitten. Het was waarlijk zulk een mooi bedehuis als


63
men in die heete landen maar wenschen kon, al had het slechts openingen voor deuren en vensters.
Mijn Tanneezen waren in het eerst zeer tegen het bouwen van een kerk. Zij wilden niet dat Jehova een Huis op hun eiland zou hebben. Bij de inwijding waren er dan ook, behalve onze Aneitiumeesche onderwijzers, slechts vijf mannen, drie vrouwen en drie kinderen tegenwoordig. Na den dienst bezocht ik echter dienzelfden dag tien .dorpen, en hield in elk' dorp een godsdienstoefening.
Hier moet ik nog even een bijzonderheid verhalen, die bij den bouw van de kerk plaats had. Toen wij bezig waren het fondament te leggen, vonden wij een grooten, vreemdsoortigen, ronden steen in den grond, op welks gezicht de Tanneezen geheel versteld stonden.
Het oudste opperhoofd zeide: „Missi, die steen is daar 01 gebracht door Karapanamun (de Booze Geest), öf verborgen door ons groote opperhoofd, dat dood is. Dit is nu de steenen god, wien onze voorouders menschenoffers brachten. In deze gaten werd het bloed van het slachtoffer bewaard, tot de Geest het opdronk. De geest van dien steen eet mannen en vrouwen op, en drinkt hun bloed, zooals onze vaders ons leerden. We zijn vreeselijk bangl"
Een heilig man eischte nu den steen op, en wilde hem volstrekt meenemen. Maar ik wilde hem niet uit mijn handen geven, en deed mijn best hun de ongerijmdheid van deze dwaze denkbeelden aan te toonen.
Neen, de afgodendienst was op Tanna op verre na nog niet uitgeroeid; maar één leelijke afgod had


64
toch ten minste reeds plaats moeten maken voor het Huis van God op dat duistere eiland.
Een gebeurtenis, die ik nooit vergeten zal, was het drukken van mijn eerste boek in de Tanneesche taal. Ik had een mooie drukpers; maar toen ik beginnen zou, bleek, dat het drukken van een boek vrij wat moeilijker voor mij was dan het bouwen van een huis. Maar met ongemeene volharding gelukte het mij ten laatste toch; en ge zult toch niet om mij lachen, lezer, als ik beken, dat ik het uitschreeuwde van blijdschap toen het eerste vel goed van de pers kwam? Het was 's nachts één uur. Ik was toen de eenige Blanke op het eiland, en al de inboorlingen lagen reeds uren lang in diepe rust. Toch gooide ik mijn hoed in de hoogte, en danste ik als een schooljongen om die drukpers, totdat ik begon te denken: Wat scheelt me toch? Zou het een zendeling niet veeleer passen om op de knieën te zinken en God te loven voor dit eerste gedeelte van zijn dierbaar Woord, dat ooit in deze taal is gedrukt? — Och, vrienden, gelooft mij, ik deed niet minder dan David, toen hij in heilige vreugde danste vóór de Ark van zijn God. En meent niet dat ik ook niet neerknielde om den Heer te danken voor die eerste Bijbelbladen in de Tanneesche taal, en dat ik sedert den Almachtige niet iederen dag smeekte, om het licht van Zijn eigen heilig Woord in elk duister hart en in elke donkere woning op Tanna te doen opgaan.
Zooals gezegd was er, met korte tusschenpoozen, altijd oorlog óp Tanna. Zoo was er ook nu weder


65
een strijd ontstaan tusschen de binnenlanders en onze kustbewoners, die door eerstgenoemden waren aangevallen. Het gold een ouden twist; en ofschoon de aanleiding reeds lang verdwenen was, werd de oorlog, die er uit was voortgekomen, toch telkens vernieuwd en voortgezet.
Ik deed mijn uiterste best om de vijandelijkheden te stuiten, door hen op de rampen van den oorlog te wijzen en de aanvoerders te dringen er mede op te houden. Te dien einde hield ik op zekeren dag een godsdienstoefening in het dorp, waar iederen morgen de verschillende stammen bijeenkwamen, en verzekerde hun, dat, zoo zij in mijn God gelooven en Hem gehoorzamen en volgen wilden, Hij hen van al hun vijanden verlossen en een gelukkig leven schenken zou.
Onder de saamgekomenen bevonden zich ook drie heilige mannen, opperhoofden, de schrik der geheele bevolking. Zij waren broeders of neven, vermaarde helden, en tevens toovenaars, die voorgaven naar believen te kunnen beschikken over leven en dood, gezondheid en ziekte, regen en droogte.
Na mij aangehoord te hebben, stonden die drie op, en verklaarden dat zij niet geloofden in Jehova, en Zijn hulp niet noodig hadden; en dat zij de macht hadden mij te dooden door Nahak (tooverij), indien zij maar een stukje 'van de vrucht of het voedsel waarvan ik gegeten had, krijgen konden. Dit was een vereischte voor hun kunst; daarom werd de schil van een banaan of oranjeappel, of elk overgeschoten brokje eten, zorgvuldig door de inlanders opgeraapt, opdat het niet in handen van de toovenaars mocht vallen Duisternis en Licht 5


66
en voor Nahak gebruikt worden. Dit bijgeloof was de voornaamste oorzaak der ellende op Tanna; en na aldus door hen te zijn uitgedaagd, bad ik den Heer mij te helpen in een poging, om dit bijgeloof een gevoeligen slag toe te brengen.
Dicht bij mij stond een vrouw met een tros inlandsche vruchten, zoo iets als onze pruimen, in haar hand. Ik vroeg haar, mij er eenige van te willen geven, waarop zij mij den tros voorhield, zeggende: „Neem maar zooveel gij wilt."
Na aller aandacht verzocht te hebben, nam ik drie vruchten van den tros, at van elk een stukje, en gaf de overblijfselen aan de drie heilige mannen, terwijl ik, ten aanhoore van allen, op vastberaden toon sprak: „Gij hebt mij van deze vruchten zien eten; gij hebt mij het overschot er van aan uw heilige mannen zien geven; zij hebben gezegd dat zij mij door Nahak kunnen dooden; maar ik daag hen uit, het te doen als zij kunnen, zonder boog of speer, geweer of knots; want ik ontken dat zij door tooverij eenige macht over mij hebben, noch over iemand onzer."
De uitdaging werd aangenomen; de inlanders stonden versteend van schrik over den toestand, waarin ik mij bevond. De Nahak-plechtigheid had gewoonlijk in het geheim plaats; want de Tanneezen vloden er voor als de Europeanen voor de pest; maar ik bleef, en keek nieuwsgierig naar hetgeen er ging gebeuren.
Toen de drie opperhoofden opstonden, en om te beginnen naar één van de heilige boomen gingen,' namen de inlanders verschrikt de vlucht, roepende: „Missi, ga weg! Ach, Missi!"


67
Ik bleef echter staan en zag het volgende:
Onder allerlei gebaren en tooverspreuken rolden de priesters het overschot der vruchten, waarvan ik gegeten had, in de bladeren van dien heiligen boom, in den vorm van een waskaars. Daarop maakten zij bij den wortel een heilig vuur aan, en gingen voort met prevelen, terwijl zij telkens een eindje van de rolletjes verbrandden, ze rond hun hoofd draaiden, er op bliezen, ze in de lucht zwaaiden, en met wilden blik naar mij keken, als verwachtten zij mijn oogenblikkelijken ondergang. Naar hun ernst te oordeelen, kwam het mij voor, dat zijzelven aan hun eigen leugens geloofden. En begeeriger dan ooit om de ketenen van dit lage bijgeloof te verbreken, riep ik hun telkens spottend toe: „Haast u! Spoort uw goden aan u te helpen! Ik ben nog niet dood! Ik ben volmaakt gezond!"
Eindelijk stonden zij op en zeiden: „Wij moeten het uitstellen tot wij al onze heilige mannen bij elkaar geroepen hebben. Wij zullen Missi vóór den volgenden Zondag dooden. Laat ieder acht geven, want hij zal spoedig sterven; daar is geen twijfel aan."
„Heel goed!" hernam ik. „Ik daag al uw priesters uit mij met vereende krachten door tooverij te dooden. Als ik aanstaanden Zondag weer in welstand op uw dorp kom, dan zult gij allen toestemmen dat uw goden geen macht over mij hebben, en dat ik beschermd word door den waren en levenden God!"
Gedurende het verdere van die week waren al de heilige mannen op dat gedeelte van het eiland aan het werk om mij te dooden door hun tooverkunsten. Telkens kwamen er van alle kanten boodschappers


68
om naar mijn welstand te vragen, ten hoogste benieuwd of ik mij niet ziek gevoelde; en al het volk verkeerde in de grootste opgewondenheid.
De rustdag brak vreedzaam over mij aan; en gezonder en sterker dan ooit begaf ik mij naar dat dorp. Er waren een menigte menschen bijeen, die bij mijn verschijning elkander verschrikt aanzagen, als konden zij niet gelooven dat ik het zelf was, die daar gezond en wel vóór hen stond.
„Ik groet u allen, vrienden," zei ik. „Ik ben weer gekomen om tot u te spreken over den allerhoogsten God en Zijn dienst."
De heilige mannen moesten nu bekennen dat zij getracht hadden mij door Nahak te dooden, maar dat zij het niet hadden kunnen doen. En toen men hun vroeg hoe dat kwam, gaven zij heel gevat ten antwoord, dat ik zelf een heilig man was, en dat mijn God, die de sterkste was, mij tegen hun goden beschermd had.
„Ja!" riep ik met mijn gansche hart, „ja, zóó is het! Mijn God is sterker dan uw goden. Hij beschermde mij en hielp mij, want Hij is de eenig levende en ware God, de eenige God, die de gebeden der menschen hooren en er op antwoorden kan. Uw goden kunnen de gebeden niet hooren, maar mijn •God kan en wil u hooren en antwoorden, als gij uw hart en leven aan Hem geven, en Hem alleen liefhebben en dienen wilt. Hij is mijn God, en Hij wil ook uw God en uw Vriend en Helper zijn, als gij Zijn stem maar hooren en gehoorzamen wilt."
Toen ik dit gezegd had, ging ik op een omgevallen boomstam zitten, en vervolgde: „Komt allen om mij


69
heen zitten, dan zal ik u spreken over de liefde en genade van mijn God, en u leeren hoe gij Hem eeren en behagen kunt."
Twee van de heilige mannen gingen daarop zitten, evenals al het volk; en nu trachtte ik hun eenig denkbeeld te geven van zonde, en van verlossing door Jezus Christus, zooals de Bijbel ons leert.
De derde heilige man, de hoogste in rang, een ware reus en buitengewoon sterk, was intusschen heengegaan om zijn speer te halen; en toen hij er mee terugkwam zwaaide hij haar in de lucht en richtte haar vervolgens op mij. Ik zeide tot het volk: „Natuurlijk dat hij mij met zijn speer dooden kan; maar hij had gezegd mij door hahak te zullen dooden, en heeft beloofd geen oorlogswapenen tegen mij te gebruiken. En als gij hem nu toelaat mij te dooden, dan zult gij uw vriend dooden, iemand die rustig in uw midden woont en niets dan uw geluk beoogt, gelijk gij allen zeer wel weet. Ik weet dat als gij mij doodt, mijn God boos op u zal zijn, en u zal straffen."
Daarop ging ik heel bedaard midden onder het volk zitten, terwijl hij woedend rondliep, en op zijn broeders en al de anderen schold, omdat zij naar mij luisterden. De beide andere heilige mannen echter trokken mijn partij. En wijl velen uit het volk mij ook goed gezind waren, en dicht om mij heen gepakt stonden, wierp hij zijn speer niet.
Om aan het oproer een einde te maken, ging ik "met mijn onderwijzers weg, en vermaande hen nogmaals dringend om in vrede te leven.
Wij kwamen veilig thuis, maar die oude priester


70
bleef steeds dorsten naar mijn bloed. Waar ik ook ging, zelfs nog weken daarna, stond hij soms opeens achter mij. op den weg, met dezelfde Goliathspeer in zijn rechterhand. God alleen zorgde, dat zij niet geworpen werd; en hoewel ik alle voorzichtigheid in acht nam, deed ik toch mijn werk alsof daar geen vijand was, den uitslag aan mijn Heiland overlatend, die, zooals mijn lieve moeder mij geleerd had, alles zou doen medewerken tot Zijn eer en tot mijn wezenlijk geluk.
Door deze gebeurtenis werd ongetwijfeld veler geloof in tooverij geschokt, hoewel weinigen, zelfs van de bekeerde inboorlingen, ooit geheel van hun schrik voor Nahak genezen werden.
Van dien dag af werden die twee priesters mijn trouwe vrienden, evenals een ander aanvoerder in datzelfde gebied. Zij kregen ook een onderwijzer op hun dorp, dien zij beschermden en veel vriendschap betoonden. Eén der priesters, die zijn taal sprak, woonde bijna voortdurend bij hem, en eenige jongelieden mochten dagelijks onze school bezoeken. Deze twee, en vele anderen, begonnen nu ook, ten teeken van beschaving, een schort, en sommigen bovendien een hemd te dragen. Drie hunner vooral schenen, zoo nog geen Christenen, toch niet ver meer van het Koninkrijk Gods. Zij begonnen tot God te bidden; gebeden zooals ik hun geleerd had, om de kennis van den waren God en den eenigen Zaligmaker; en 'ook een soort van huisgodsdienst te houden. En zoo dikwijls ik voortaan hun gebied bezocht, vergezelden ze mij van plaats tot plaats.


HOOFDSTUK VII.
Welkome gasten. — Een duivelsch bedrijf. — De mazelenplaag. — Dood van Zendeling Johnston. — Kowia.
In September van het jaar 1860 had ik het groote genoegen den heer Johnston en zijn vrouw, van Nieuw-Schotland, als mede-arbeiders op Tanna welkom te heeten. Zij waren beiden nog jong, vol ijver en moed, met een hart vervuld van liefde tot den Heer en tot de arme Heidenen.
Zoolang zij nog geen huis hadden, waren ze mijn gasten. Ik onderwees hen dagelijks in de Tanneesche taal; en zij maakten daarin zulke snelle vorderingen, dat ze mij bijna terstond in het Zendingswerk konden helpen.
Kort na hun aankomst had er een ontzettende gebeurtenis plaats, die ten volle dan satanischen geest openbaarde, welke sommige handelaars bezielde.
Op zekeren morgen namelijk zeilden drie of vier schepen onze haven binnen, en wierpen het anker voor Port Resolution. De kapiteins riepen mij, en één van hen zeide met zichtbaar genoegen: „Nu hebben wij een middel gevonden om uw trotsche Tanneezen


72
ten onder te brengen! We zullen ze nu wel klein krijgen!"
„Ge zijt toch, hoop ik, niet van plan die arme menschen aan te vallen en te dooden?" vroeg ik.
„Neen, maar we hebben de mazelen gezonden om het te doen!" lachte hij. „We hebben vier jonge kerels, die de mazelen hebben, op verschillende plaatsen aan land gezet; hierdoor zullen hun gelederen wel spoedig dunnen!"
Bovenmate geschokt, protesteerde ik krachtig, en veroordeelde hun laag, onmenschelijk gedrag. Maar al mijn vermaningen werkten niets uit dan het schaamteloos antwoord: „Onze leus is: Verdelg deze schepsels, en laat de Blanken bezit nemen van hun land!"
Zij haalden nu Kepuku, een jong opperhoofd en een vriend der Zending, over, op een hunner schepen te komen, door hem een geschenk te beloven; en toen hij eenmaal aan boord was, sloten zij hem in het ruim bij mazelen-lijders op. Zij lieten hem vier en twintig uren zonder voedsel, en zetten hem toen, zonder het beloofde geschenk, ver van zijn woonplaats aan land.
Ziek en zwak kwam hij eindelijk in de grootste ontsteltenis bij zijn stam terug, en vertelde dat zij hem opgesloten hadden bij zieke menschen, en dat hij vreesde, dat hun ziekte op hem was overgegaan.
Men kan zich moeilijk een duivelachtiger daad voorstellen dan die dezer ontaarde Engelsche sandelhoutkoopers, die bovendien hun eer nog in hun schande stelden. Maar de meesten hunner waren ellendige


73
dronkaards; en de waren, waarin zij op deze eilanden handel dreven, waren, om zoo te zeggen, in menschenbloed gedoopt.
De mazelen, op deze wijze overgebracht, werden voor de arme eilanders een doodelijke plaag. De ziekte verspreidde zich op schrikwekkende wijze. In sommige dorpen werden uit één gezin man, vrouw en kinderen aangetast, zoodat er soms niemand was om voedsel of water aan de zieken te geven. De ellende, het lijden en de schrik waren onbeschrijfelijk, en de levenden waren soms bevreesd om de dooden te begraven. Dertien mijner helpers stierven aan de ziekte, en de weinigen die in het leven bleven, waren zóó verslagen door vrees, dat, toen het kleine Zendingsschip, de John Knox, naar Tanna kwam, zij allen hun boeltje pakten, en naar Aneitium terugkeerden, behalve mijn goede oude Abraham.
In het eerst, toen hij zag dat allen op de vlucht gingen, had hij zich ook reisvaardig gemaakt, en stond hij bij hen, gereed om mee te gaan. Maar ik ging naar hem toe en zeide: „Abraham, zij gaan allen heen. Gaat gij ook, en laat ge mij hier op Tanna alleen voor de zaak des Heeren strijden?"
Hij vroeg: „Missi, blijft gij?"
„Ja, Abraham," was mijn antwoord. „Maar ons leven is nu zóózeer in gevaar, dat ik u niet durf vragen om ook te blijven. Mogelijk worden wij beiden gedood. Toch kan ik het werk des Heeren nu niet verlaten."
De edele oude man keek naar zijn kist en zijn pakjes, dacht een oogenblik na, en zeide: „Missi, wij zijn thans in zeer groot gevaar."


74
„Ja," antwoordde ik. „Eens dacht ik dat gij er mij niet in verlaten zoudt; maar daar het schip naar uw eigen land gaat, kan ik u niet vragen hier te blijven, en het met mij onder de oogen te zien."
„Missi," vroeg hij, „zoudt gij gaarne willen dat ik bij u bleef?"
„Ja," zei ik, „ik had gaarne dat gij bleeft; maar met het oog op de omstandigheden, wil ik het u niet vragen."
„Welnu, Missi," besloot hij, „dan blijf ik bij u uit eigen vrije keus en met mijn gansche hart. Wij zullen te zamen leven en sterven in het werk des Heeren. Ik zal u nooit verlaten, zoolang gij op Tanna gespaard blijft."
Dit zeggende, terwijl zijn donker gelaat als verlicht werd door het afschijnsel eener toekomstige martelaarskroon, nam hij zijn kist en zijn pakjes op zijn schouder, en bracht ze naar zijn huis terug. Van toen af was Abraham mijn onafscheidelijke metgezel en trouwe vriend, mijn mede-lijder in alles wat mij nog op Tanna wachtte.
Intusschen nam de ziekte steeds in hevigheid toe. Van het eerste oogenblik af wijdden de heer Johnston en zijn vrouw zich geheel aan hun taak, en hielpen mij, zoo goed zij konden, het vreeselijk lijden der inlanders verzachten. Wij brachten iederen dag geneesmiddelen, voedsel en zelfs water naar de omliggende dorpen; en bijna allen, die onze middelen gebruikten, herstelden. Doch de meesten wilden naar geen goeden raad luisteren, en beproefden zeiven dingen, die hen nog veel erger maakten.


75
Als b.v. de ziekte haar toppunt bereikt had, sprongen zij in zee, om verlichting te zoeken, en vonden die ook — in een bijna oogenblikkelijken dood. Anderen groeven een kuil in den grond, ter lengte van hun lichaam en twee voet diep. Daar gingen zij dan in liggen, wijl de koele aarde een aangenaam gevoel gaf aan hun door koorts verhit lichaam. Werd de grond rondom warm, dan vroegen zij hun vrienden een weinig dieper te graven, telkens en telkens meer, immer een koeler ligplaats zoekend. Zoo stierven er velen letterlijk in hun eigen graf, waarin zij dan meteen begraven werden.
Het zal niemand verwonderen, dat, ofschoon wij al het mogelijke deden om hen te helpen, de inboorlingen ons medeplichtig waanden aan de gruweldaad, door de Blanken op hen gepleegd, en dat hun blinde dorst naar wraak hun geen fijn onderscheid deed maken tusschen de kooplieden en de zendelingen. Beiden waren Blanken — dat was voor hen genoeg.
Op den avond van den lsten Januari 1861, juist toen mijn vriend Johnston met zijn vrouw na het avondgebed mijn woning verlaten had om naar zijn eigen huis te gaan, slechts eenige stappen van het mijne verwijderd, zag hij twee mannen aan mijn vensters, met zwart gemaakte gezichten en met groote knotsen gewapend, en kwam terug om het mij te zeggen.
Ik ging naar buiten, en vroeg dien mannen wat zij wilden.
Geneesmiddelen voor een zieken jongen," was hun antwoord.


76
Ik zei hun, binnen te komen, hetgeen zij echter volstrekt weigerden. Eindelijk kreeg ik hen er toe; en nu zag ik opeens aan hun gejaagdheid en vermomming, dat zij gekomen waren om ons te vermoorden. Met mijn oogen onafgebroken op hen gericht, maakte ik de geneesmiddelen klaar, en gaf ze hun.
Zij wilden ze echter niet aannemen, en grepen beiden naar hun werpsteen. Ik zag hen strak in het gelaat en zeide: „Gij ziet dat mijnheer Johnston nu heengaat, en gij moet voor van avond ook mijn huis verlaten. Morgen kunt gij den jongen hier brengen of de medicijnen komen halen."
Zij weigerden evenwel heen te gaan, en hieven dreigend hun knots op. Maar ik liep onverschrokken op hen toe, en deed alsof ik hen de deur wilde uitduwen; waarop beiden zich omkeerden en aanstalten maakten om te gaan.
De heer Johnston was hun vooruitgegaan, en bevond zich goed en wel buiten; maar toen hij bukte om een katje op te nemen, dat door de open deur ontsnapt was, sprong één der Wilden op hem toe, waarop hij, den slag willende ontwijken, met een schreeuw op den grond viel. Beide mannen wierpen zich nu op hem; maar onze twee waakzame honden vlogen hun woedend in het gezicht, en redden zijn leven.
Ik snelde naar buiten, niet recht wetend wat er gebeurde, en zag den heer Johnston bezig om op te staan, terwijl hij mij toeriep: „Pas op! Die mannen hebben mij willen dooden! Ze zullen het u ook doen!"
Hen barsch aanziende, vroeg ik: „Wat wilt ge?


77
Hij verstaat uw taal niet. Wat wilt ge ? Spreek tot mijt' Beiden hieven nu hun groote knotsen op, gereed mij te treffen; maar bliksemsnel sprongen de twee honden hun in het gezicht en verijdelden hun poging. Een der honden werd zwaar gewond, en de andere slag kwam op den grond terecht. Mijn beste hond was Clutha, een kleine speurhond, uitstekend afgericht op het waarschuwen tegen naderend gevaar, en die al dikwijls het middel geweest was om mijn leven te redden. Ik hitste de beide honden geweldig tegen hen op, waarna de twee Wilden het op een loopen zetten.
„Denkt er aan," riep ik hun na, „dat mijn God u ziet en u straffen zal, omdat gij Zijn dienstknechten wilt dooden!"
Een menigte mannen, die acht of tien mijlen ver gekomen waren, om hen bij den moord en de plundering behulpzaam te zijn, kwamen nu van alle kanten uit het boschje te voorschijn, en volgden hen op hun vlucht. — En wij gevoelden dien avond weer duidelijk de waarheid van Davids woorden: God is onze toevlucht en sterkte daarom zullen wij niet vreezen.
Aan zulke tooneelen op Tanna reeds gewoon, legde ik mij ter ruste, en sliep kostelijk. Maar mijn vriend Johnston was er zóó door geschokt, dat hij dien ganschen nacht, en vele volgende nachten, geen oog dicht deed. Spoedig daarop werd hij ziek, en eer nog de eerste maand van dat jaar ten einde was, moesten wij hem, met onbeschrijfelijke droefheid, reeds nederleggen in het stille graf, naast dat van mijn lieve vrouw en kind.
Ik miste mijn lieven vriend zeer, want wij hadden


78
een gelukkigen tijd met elkander doorgebracht. En dit verlies werd spoedig gevolgd door een ander, dat mij ook diep trof, namelijk van mijn trouwen helper Kowia.
Deze Kowia was een Tanneesch opperhoofd van den hoogsten rang, die in zijn jeugd naar Aneitium gegaan en daar een waar Christen geworden was. Eenigen tijd vóór het uitbreken van de mazelen was hij op Tanna teruggekomen, om mij daar als onderwijzer in het Zendingswerk behulpzaam te zijn. Hij betoonde zich in alles een beslist Christen, een waardig opperhoofd, en voor mij een zeer gewaardeerd helper.
Zijn volk beloofde hem alle mogelijke eer en geschenken, als hij mij wilde verlaten en den godsdienst vaarwel zeggen; en toen zij hem hierdoor niet bewegen konden, dreigden zij hem, hem al zijn landen en zijn gezag te zullen ontnemen, als hij hun zin niet deed. Maar hij antwoordde: „Neemt alles! Ik zal nochtans Missi en den dienst van Jehova getrouw blijven."
Hun bedreigingen gingen nu over in boosaardige beleedigingen, die hij, ter wille van Jezus, alle geduldig verdroeg.
Op zekeren dag kwamen er eenigen van zijn volk bij hem met vogels te koop; en nadat ze verkocht waren, kwam er een onbeschaamde kerel, die ze wegnam en ze mij opnieuw te koop aanbood.
„Koop ze niet, Missi!" riep Kowia. „Ik heb ze zooeven voor u gekocht en-betaald."
Toen begon de bedrieger hem uit te lachen. Maar nu stond Kowia op als een leeuw, die uit zijn slaap ontwaakt, en riep, al de aanwezigen en daarna ook


79
mij aanziende met vlammenden blik: „Missi, zij denken, dat, omdat ik nu een Christen ben, ik een lafaard, een vrouw ben geworden, die al hun beleedigingen en spot maar verdraagt. Maar ik zal hun voor altijd toonen, dat ik geen lafaard, maar nog altijd hun opperhoofd ben, en dat het Christendom moed en kracht geeft, in plaats van die te ontnemen!"
Vervolgens sprong hij op een der mannen toe, rukte hem in een oogwenk de zware knots uit de hand, en haar als een stuk speelgoed boven zijn hoofd zwaaiende riep hij luide: „Komt, als ge durft! Stelt u allen tegen uw opperhoofd! Mijn God maakt mijn hart en mijn armen sterk! Hij zal mij in dezen strijd helpen, zooals Hij mij in andere dingen helpt; want Hij geeft mij in het hart u te toonen, dat Christenen geen lafaards zijn, al hebben zij den vrede lief. Komt, en gij zult weten, dat ik nog Kowia, uw opperhoofd, ben!"
Op zijn nadering vloden allen.
„Waar zijn de lafaards nu ?" riep hij, den eigenaar zijn knots teruggevend. — Na dit voorval lieten zij hem met rust.
Hij woonde in het Zendingshuis met zijn vrouw en zijn twee kinderen, en was Abraham en mij tot veel hulp en steun, daar hij vrijer en onbevreesder onder het volk kon komen dan iemand onzer.
Toen mijn vriend Johnston stierf, leed ik ook weer aan koorts, die zóó toenam, en mij zóó verzwakte dat ik eenigen tijd geheel buiten kennis lag, terwijl Abraham en Kowia mij oppasten. Toen ik eindelijk weer bijkwam, hoorde ik als in een droom Kowia, die intusschen ook ziek was geworden, over mij wee-


80
klagen, en smeeken dat ik toch beter mocht worden, opdat ik hem nog zou kunnen hooren en spreken vóór hij stierf.
Mijn oogen opslaande en naar hem ziende, hoorde ik hem zeggen: „Missi, al onze Aneitiumeezen zijn ziek. Missi Johnston is dood. Gij zijt zeer ziek, en ik ben ook ziek en stervende. Ach, als ik dood ben, wie zal dan in de boomen klimmen en kokosnoten voor u plukken om te drinken? En wie zal uw lippen en voorhoofd bevochtigen ?"
Hier brak hij uit in een lang en luid geween, waarna hij voortging: „Missi, de mannen van Tanna haten ons allen om den dienst van God; en nu vrees ik dat Hij al Zijn dienstknechten van dit land zal wegnemen, en mijn volk aan den Booze zal overgeven!"
Daar ik te zwak was om te spreken, vervolgde hij, zijn hart uitstortend in het gebed: „O, Heere Jezus, Missi Johnston is dood; Gij hebt hem weggenomen van dit land. Missi Johnston de vrouw, en Missi Paton zijn zeer ziek; ik ben ziek, en Uw dienstknechten, de Aneitiumeezen, zijn allen ziek en stervende. O Heer, onze hemelsche Vader, gaat Gij dan al uw knechten en Uw dienst van dit donkere land wegnemen ? Wat zult Gij doen, o Heer? De Tanneezen haten U, en Uw dienst, en Uw knechten; maar, o Heer,zekerlijk, Gij kunt Tanna niet verlaten en ons volk in duisternis laten sterven! O, maak het hart van dit volk ontvankelijk voor Uw woord en begeerig naar Uw dienst; leer hun Jezus te eeren en lief te hebben; en o, herstel en spaar Missi, dien lieven Missi Paton, opdat Tanna gered worde!"


81
Tot in het diepst mijner ziel geroerd door zulk een gebed van een man, die eens een menscheneter was, begon ik door den adem van Gods liefde te herleven.
Een paar dagen later kwam Kowia weer bij mij, maakte me wakker, en zeide: „Missi, ik ben zeer zwak; ik ga sterven. Ik kom afscheid van u nemen, en dan ga ik sterven. De dood nadert. Ik zal weldra Jezus zien."
Ik richtte zooveel woorden van troost en bemoediging tot hem als ik maar bedenken kon, doch hij antwoordde: „Missi, sedert gij ziek geworden zijt, zijn mijn lieve vrouw en kinderen gestorven, en begraven. De meesten van onze onderwijzers zijn dood; en ik ben stervende. Als ik op den heuvel blijf, en hier in het Zendingshuis sterf, zal er niemand zijn om Abraham te helpen, mij naar het graf te dragen, waar mijn vrouw en kinderen begraven zijn. Ik zou gaarne naast hen liggen, opdat wij te zamen mogen opstaan in den grooten dag als Jezus komt. Ik zie op Jezus en ben gelukkig! Er is nu maar één ding dat mij diep smart; ik vrees dat God ons allen van Tanna zal wegnemen, en dat het voor mijn arm volk weer geheel nacht zal worden; want zij haten Jezus en den Godsdienst. O, Missi, bid voor hen. En bid ook nog eens voor mij, eer ik heenga!"
Hij knielde naast mij neder, en wij baden voor elkander en voor Tanna. Daarop zocht ik hem te bewegen in het Zendingshuis te blijven, maar hij zeide: „O, Missi, gij weet niet hoe nabij den dood ik ben! Ik zal spoedig bij Jezus zijn, en mijn vrouw en kinderen zien. Nu er nog eenige kracht in mij is, Duisternis en Licht 6


82
wil ik op den arm van Abraham leunen, en naar de graven van mijn dierbaren gaan, en daar inslapen. En Abraham zal een rustige slaapstede voor mij graven, en mij naast hen leggen. Vaarwel, Missi, de dood komt. Wij zullen elkander door Jezus en bij Jezus wederzien 1"
Onder vele tranen waggelde hij heen. Mijngansche hart was aan die edele, eenvoudige ziel verbonden, en voelde alsof het breken zou, toen hij mij daargansch alleen op mijn ziekbed achterliet. Abraham ondersteunde hem, terwijl hij naar de begraafplaats voortstrompelde. Daar legde hij zich neder, en ontsliep terstond in Jezus; en daar begroef hem de oude Abraham, bij zijn vrouw en kinderen.
Zoo stierf een man, die eens een menscheneter geweest was, maar die door de genade van God en de liefde van Jezus herschapen was in een kind des lichts. Hij stierf zooals hij geleefd had sedert Jezus tot zijn hart kwam; zonder vrees voor den dood, in de blijde hoop des eeuwigen levens, verzekerd van zijn zaligheid door het bloed van het Lam Gods, dat hem van al zijn zonden gereinigd had.
Ik verloor in hem een mijner beste vrienden en moedigste helpers. Maar ik wist toen, en weet nog, dat er ten minste één ziel van Tanna in den Hemel is, om den lof van Jezus te zingen. — En, o, wat een vreugde zal het zijn hem daar te ontmoeten!


HOOFDSTUK VIII.
Hevige stormen. — De martelaren van Erromanga. — Abrahams gebed. — Reddende schepen.
Meer dan een derde deel van de bevolking van Tanna en de omliggende eilanden werd door de verschrikkelijke mazelenplaag weggevaagd. En om de aandacht van zich af te leiden, maakten de goddelooze sandelhout-koopers den lieden wijs, dat de zendelingen en de Godsdienst deze ziekte veroorzaakt hadden, en dat zij zich moesten wreken door ons te dooden.
Sommige kapiteins, die met hun schepen in de haven kwamen, hielden zich, of zij met de inlanders geen handel wilden drijven, zoolang dezen mij toestonden op het eiland te blijven. Eén handelaar bood aan, onder de Tanneezen te komen wonen, en hen van tabak, kruit en kogels te voorzien, op voorwaarde dat de zendeling en Abraham uit den weg geruimd zouden worden. Hij wist, dat zij deze zaken het meest behoefden en het liefst hadden, doch hij weigerde eenigen koop met hen te sluiten, tenzij wij vermoord of verdreven werden. Dit was olie in het vuur, en dreef hen tot dolle wraak, die onzen toestand niet weinig verergerde.


84
Orkanen en stormen stelden zich op dien tijd ook tegen ons. Op 3 en 10 Maart 1861 hadden wij geweldige stormen, die kastanje-, kokos-, brood- en allerlei andere vruchtboomen ontwortelden en tegen den grond wierpen. Geheele plantages werden vernield; omheiningen en huizen lagen in puin op en door elkander. Mijn huis was ook zwaar beschadigd, en de kerk, waaraan ik zooveel weken meegearbeid had, was bijna met den grond gelijk gemaakt. Veertigjarige boomen werden als stroohalmen gebroken of ontworteld en door den wind meegevoerd. De zee werd onrustbarend hoog, en haar golven rolden ver over het land en veroorzaakten een schrikkelijke verwoesting.
Had onze genadige God niet gezorgd dat er in mijn huis, en in dat van den heer Mathieson op de andere zijde van het eiland, nog één slaapkamer gedeeltelijk bewoonbaar was gebleven, dan weet ik niet, wat wij in die omstandigheden hadden moeten beginnen. Ofschoon de regen in stroomen neerviel, moest ik bij mijn ingestort huis uren achtereen de wacht houden, om den inboorlingen te beletten alles weg te kapen, wat ik op deze wereld bezat; en na den tweeden storm moest ik al mijn goed in die eenige kamer, bergen.
Natuurlijk werden die stormen óók aan ons toegeschreven; en alweder zochten zij gelegenheid ons te vangen. Zoo hoorde ik op zekeren dag een ongewoon leven onder mijn geiten. Ik liep naar buiten om te zien wat er gaande was, en zag mij op hetzelfde oogenblik omringd door een menigte gewapende lieden.


85
Nu was ik in de val geloopen; hun wapenen werden opgeheven, en ik verwachtte niet anders dan een oogenblikkelijken dood. De Heer gaf mij evenwel in het hart, hen moedig en vriendelijk toe te spreken. Ik waarschuwde hen voor hun zonde, en voor de straf die er op volgen zou. Ik zeide hun, dat alleen mijn liefde tot hen mij drong om bij hen te blijven; en dat zij, door mij te dooden, hun besten vriend zouden dooden. Ik verzekerde hun ook, dat ik niet bevreesd was om te sterven, wijl bij mijn dood mijn Heiland mij tot zich in den Hemel zou nemen, waar ik veel gelukkiger zijn zou, dan ik op aarde ooit geweest was; en dat ik alleen in het leven wenschte te blijven, om hen allen ook zoo gelukkig te maken, door hen te leeren mijn Heere Jezus lief te hebben en te dienen. Daarop hief ik oogen en handen ten hemel, en bad den Heer overluid, al mijn geliefde Tanneezen te zegenen, en mij te beschermen of mij in Zijn heerlijkheid op te nemen, zooals Hij dat het beste vond.
Het gevolg hiervan was, dat zij één voor één aftrokken, zonder mij eenig letsel te doen. — Waarlijk, geen moeder die een schreiend kind in de ure des gevaars spoediger ter hulpe snelt, dan onze trouwe Heiland het geloovig gebed der Zijnen verhoort, en hen helpt en redt op zulk een wijze, als het meest strekken kan tot Zijn eer en hun wezenlijk geluk.
Spoedig daarop stierf er een zoontje van Miaki. Men vertelde ons dat er tegelijkertijd vier menschen gedood waren, opdat hun geest met hem zou gaan, om hem in de andere wereld te dienen; en dat men ook weer besloten had ons te dooden.


86
Dit gerucht bleek maar al te waar. Vier dagen lang omsingelde een troep gewapende Wilden ons gehavend huis. Zij doodden onze vogels en eenige onzer weinige geiten, verwoestten onze overgebleven banaanboomen, en het was alleen de genade des Heeren, die hen weerhield onze eenige kamer open te breken, waarin wij ons allen opgesloten hadden.
De schrik werd nog grooter, toen wij hoorden, dat onze kustbewoners verscheidene menschen gedood, en hun lijken aan eenige opperhoofden ten geschenke gezonden hadden, om door dezen te worden opgegeten. Twee der slachtoffers werden naar ons naastbijgelegen dorp gezonden, waar wij eiken Zondag nog godsdienstoefening hielden, als wij ten minste onder hen durfden verschijnen. Maar de lieden daar weigerden dit geschenk aan te nemen, zeggende: „Nu weten wij dat het slecht is, onze medemenschen te dooden en op te eten."
Een opperhoofd van een ander dorp, daar ook tegenwoordig, dacht er evenwel anders over. Hij wilde de doode lichamen gaarne hebben, en nam ze mee om bij een feest te dienen, dat hij geven zou.
Ons bevriend opperhoofd Nowar scheen eindelijk door dit alles bevreesd geworden. Ook zijn leven was in den laatsten tijd bedreigd, evenals het onze; daarom verzocht hij ons, het eiland te verlaten en een wijkplaats op Aneitium te zoeken, dan zou hij met ons gaan. Ik weigerde echter; en nu werd Nowar boos, en wreekte zich door zijn hemd en schort af te leggen, en tot zijn heidensche naaktheid terug te keeren. Hij beschilderde zich weer, bezocht de vergaderingen der


87
inboorlingen, en kwam niet meer op onze godsdienstige samenkomsten. Maar een week of drie later, toen het gevaar voor het oogenblik weer geweken was, trok hij zijn kleederen weer aan, en was vriendelijker dan ooit jegens ons. — Arme Nowar! O, als gij eens wist hoevelen in onze christenlanden handelen zooals gij!
De Meimaand van 1861 bracht een allerdroevigste gebeurtenis met zich; ik bedoel den moord op den heer en mevrouw Gordon.
Gedurende vier jaren waren deze moedige, ijverige en bekwame zendeling en zijn uitnemende gade met veel zegen op Erromanga werkzaam geweest. Een groot aantal jonge mannen en vrouwen hadden er het Christendom aangenomen en hielpen hen in hun heerlijk werk.
Maar stormen en mazelen hadden ook op Erromanga groote ontsteltenis teweeggebracht; en de ontaarde kooplieden beschuldigden ook daar de zendelingen als de oorzaak er van.
Op het onverwachtst werd de heer Gordon door eenige verbitterde Erromangers met hun strijdbijlen aangevallen. Eerst gaven zij hem een slag op den rug, hieuwen hem met een tweeden slag bijna het hoofd af, sneden hem vervolgens in stukken, en begonnen toen onder waanzinnig geschreeuw om hem heen te dansen.
Op dit geschreeuw kwam mevrouw Gordon buiten, om te zien wat er was; maar een groepje boomen hield het akelige moordtooneel gelukkig voor haar verborgen. Op haar vraag wat dat leven beduidde, antwoordde een uit de bende: „O, dat zijn de jongens, die pret maken!"


88
„Waar zijn de jongens dan?" vroeg zij, zich omkeerende. En op hetzelfde oogenblik ontving ook zij een slag in den rug, waarop zij hetzelfde lot onderging als haar man.
Zoo traden deze twee getrouwe getuigen te zamen de heerlijkheid binnen, om daar verwelkomd te worden door de martelaren Williams en Harris, wier bloed ruim twintig jaren vroeger, op datzelfde duistere eiland, voor den Naam en de zaak des Heeren gestroomd had.
In den nacht, die op deze treurige gebeurtenis volgde, bracht een sandelhout-kooper een troep Erromangers in zijn boot naar Tanna. Daar aangekomen riepen zij onze kustbewoners en hun opperhoofden bijeen, en trachtten hen over te halen om den heer en mevrouw Mathieson en de onderwijzers te dooden, of toe te staan dat zij het deden, zooals zij het den heer en mevrouw Gordon hadden gedaan. Daarop stelden zij voor, naar Aneitium te gaan, om ook <tóar de zendelingen te dooden, en zoodoende den dienst en de dienstknechten van Jehova op al de eilanden der Nieuwe Hebriden uit te roeien.
Onze opperhoofden weigerden echter, en de Erromangers gingen teleurgesteld heen.
Ondanks deze weigering werd ons Zendingshuis — als wilden zij den moord en de plundering voor zich zeiven bewaren — den volgenden dag door een hoop gewapende mannen omsingeld, die luide de Erromangers prezen. De aanvoerders zeiden gedurig te mijnen aanhoore: „De mannen van Erromanga hebben lang geleden Missi Williams gedood. Wij verdreven


89
Missi Turner en Missi Nisbet. Wij doodden de onderwijzers op Aniwa, en ook een van Missi Patons onderwijzers. Wij hebben vele Blanken gedood, en er is geen oorlogsschip gekomen om ons te straffen. Laat ons nu eens zien of er een komt om de Erromangers te straffen; en zoo niet, laat ons dan gezamenlijk de zendelingen dooden, en den dienst van Jehova uit ons land verdrijven."
Een opperhoofd uit het binnenland riep, of liever schreeuwde: „Leven de Erromangers! Dat zijn pas sterke, dappere mannen! Zij hebben hun Missi en zijn vrouw gedood, terwijl wij er maar over praten. Zij hebben Jehova verdreven en Zijn dienst uitgeroeid!"
Ik begaf mij onder hen, ongewapend, als altijd, en sprak: „Toch zal God de Erromangers voor zulke slechte daden straffen. God hoort al uw booze woorden, en zal er u op Zijn tijd en Zijn wijs voor straffen."
Maar zij overschreeuwden mij met hun geroep: „Leven de Erromangers! Leven de Erromangers!"
Den volgenden avond verzamelden de Tanneezen zich op de dansgronden van hun dorp, en hielden een groot feest ter eere van de Erromangers.
Eenige goedgezinden poogden Abraham te bewegen, bij de eerstkomende gelegenheid naar Aneitium terug te keeren, daar wij zeker zouden gedood worden. Maar hij antwoordde: „Ik zal Missi niet verlaten."
Die oude Abraham en ik waren meest altijd in elkanders gezelschap, en in ieder gevaar stond hij mij getrouw ter zijde. Wij leidden om beurten den huisgodsdienst, en dien avond bad hij: „O Heer, onze hemelsche Vader, zij hebben Uw dienstknechten op


90
Erromanga vermoord. Zij hebben de Aneitiumeezen van het donkere Tanna gebannen. En nu willen zij Missi Paton en mij dooden! O, onze groote Koning, bescherm ons, en vorm hun hart tot Uw dienst. Of, als Gij toelaat dat zij ons dooden, haat Gij ons dan niet, maar wasch ons in het bloed van Uw lieven Zoon Jezus Christus. Hij kwam op aarde, en stortte Zijn bloed voor zondaren. Vergeef ons, door Hem, onze zonden, en neem ons in den Hemel, die goede plaats, waar Missi Gordon de man, en Missi Gordon de vrouw, en al Uw lieve dienstknechten nu Uw lof zingen en Uw aangezicht zien. Heer, onze God, ons hart is bedroefd, en wij beweenen den dood van Uw lieve dienstknechten; maar maak ons hart goed en sterk voor Uw zaak, en neem al onze vrees weg. Maak ons beiden en al Uw dienstknechten moedig voor U en Uw dienst. En als zij ons beiden dooden, laat ons dan te zamen in Uw goed werk sterven, zooals Uw dienaren Missi Gordon de man en Missi Gordon de vrouw."
Op deze wijze stortte deze eenvoudige, edele ziel zich uit voor God; en mijn hart smolt er onderweg, als nooit te voren onder eenig gebed van de lippen van een beschaafd Christen.
Voornamelijk door de woede van Miaki en zijn mannen hadden wij het vooreerst nog hard te verantwoorden, zoodat ik nu dikwijls geheel gekleed sliep, om bij elk oogenblikkelijk gevaar gereed te zijn. Nu eens poogden zij nachten achtereen bij mij in te breken; dan weder smeten zij mijn ruiten in, om mijn onschatbaar hondje te kunnen dooden, — één


91
hadden zij er al gedood en .opgegeten; — en toen ik op zekeren dag bezig was Katasian les te geven, een lieven jongen, die geregeld zes mijlen ver kwam om de godsdienstoefening bij4 te wonen en onderwijs te ontvangen, snapte ik een man, terwijl hij bezig was mijn vensterluik te stelen. Toen ik het hem wilde beletten, sloeg hij naar mij met zijn groote knots. Maar terwijl zij over mijn hoofd vloog, greep ik het zware eind er van met beide handen, en hield haar met alle kracht tegen. In dat hachelijk oogenblik zond ik een vurig gebed op tot God, waarna mijn aanvaller, verwonderd over mijn vriendelijke woorden, beschaamd afdroop.
Eindelijk begon het toch wat rustiger te worden, en namen de inboorlingen een vriendschappelijker houding jegens ons aan. Zij legden heel netjes den grond voor een nieuwe kerk, waarvoor ik hen betaalde met katoen, messen, bijlen, enz.; al de omheiningen werden vernieuwd, en het Zendingshuis begon er, in mijn oogen ten minste, weer aardig uit te zien. Ik vatte nieuwen moed, en had dikwijls gelegenheid om met hen over den Heer en Zijn dienst te spreken.
Toch moest ik, valsch en veranderlijk als ze waren, ook nu voortdurend op mijn hoede zijn. Zoo kwam ik op zekeren dag nog juist bij tijds om een vuur uit te dooven, dat zij dicht bij de deur van mijn huis hadden aangestookt, met het doel om het te verbranden. Op een anderen keer verkocht Miaki's neef mij een visch, goed om te eten naar hij zeide, ofschoon hij wist dat zij vergiftig was. Gelukkig zag Nowar dit, en waarschuwde mij nog tijdig. Ook dreigde


92
Miaki allen, die voor mij werkten of zich lieten onderwijzen, met den dood. Doch dit belette niet dat zij toch kwamen, zelfs in grooter aantal dan te voren, hoewel geheel gewapend.
Onze godsdienstoefeningen, die ik iederen Zondagen Woensdagmiddag in het Zendingshuis hield, werden nu geregeld door ongeveer zestig personen bezocht; en te midden der gevaren was mijn hart vervuld met moed en hoop.
Ook op de school ging het thans goed. Ik beloofde als prijs een rood hemd aan den eerste, die het heele alphabet zonder fout kon opzeggen. Hij werd gewonnen door een opperhoofd, dat eens de schrik was van zijn geheelen stam. Vol ijver wilde hij nu op zijn beurt het ABC aan anderen leerert, en volgde daarbij deze methode:
A zijn de beenen van een mensen, waar het bovenlijf afgesneden is; B gelijkt op twee oogen; C is drie kwart van de maan; D is één oog; E is een man met een knots onder zijn voet en een andere boven zijn hoofd; F is een man met een groote en een kleine knots, enz. „Het is gemakkelijk te leeren," zei hij dan. „Ik heb het mijn kleinen jongen, die nauwelijks loopen kan, ook geleerd. Als ge uw best maar doet, zult ge spoedig dit Boek kunnen lezen."
Deze stand van zaken mishaagde Miaki, die immer onze booze genius was en ons plaagde waar hij kon, terwijl hij ieder tegen ons opstookte.
Zelfs onze vriend Nowar zeide: „Miaki zal een grooten wind maken, en elk oorlogsschip dat hier komt, doen zinken. Dan zullen wij het schip nemen,


93
en allen, die aan boord zijn, dooden. Wij zullen u en Abraham ook dooden als gij niet weggaat; want wij moeten de kooplieden en het kruit hier hebben."
Juist toen zij een dreigende houding begonnen aan te nemen, hoorde ik anderen roepen: „Missi, daar komt de John Knox onze haven binnen, en twee groote oorlogsschepen!"
Aanstonds wendde ik mij tot Nowar en de gansche vijandelijke bende en zeide: „Nu is uw tijd gekomen! Haast u! Laat Miaki zijn wind zenden, en houdt al uw mannen tot vechten gereed."
Op deze woorden namen allen verschrikt de vlucht, behalve Nowar, die naar mij toekwam, en zeide: „Missi, ik weet dat het allemaal leugens zijn die ik vertel; maar als ik de waarheid spreek, zullen zij mij dooden."
„Nowar," zei ik, „vertrouw op Jehova, denzelfden God, die nu deze schepen zendt om ons te redden."
De schepen landden; en nadat de bevelhebber zich van alles door mij op de hoogte had laten stellen, raadde hij mij, terstond het eiland te verlaten, en bood mij aan, mij naar Aneitium te brengen, of naar welke wijkplaats ik ook verkoos.
Reeds meermalen hadden mijn vrienden mij hetzelfde geraden, maar nog kon ik niet besluiten mijn geliefde, verduisterde Tanneezen te verlaten, wetende dat beide posten dan dadelijk opgebroken zouden worden, alle verkregen invloed verloren zou gaan; en bovenal dat zij, die ons goedgezind waren, vervolgd en uitgeroeid zouden worden. Wel was mijn leven voortdurend in gevaar, maar ik hoopte altijd op beter. En met deze


94
hoop in het hart besloot ik opnieuw met den Heere Jezus alles te wagen, en bleef dus op mijn post.
Op mijn verzoek sprak de bevelhebber echter met de opperhoofden; en nu verklaarden zij ronduit, dat zij wel van mij hielden, maar niet van den Godsdienst, en beloofden hem op hun hand, dat zij het mij niet meer lastig zouden maken.
Hun belofte werd evenwel spoedig weer vergeten; en hoe dankbaar ik ook was voor de tusschenkomst mijner vrienden, zoo ondervond ik toch ook nu weder, dat geen oorlogsschip, maar alleen Gods genade hen blijvend veranderen kon.


HOOFDSTUK IX.
De oorlogskoorts. — Van alles beroofd. „Jehova hoort!" — In den kastanjeboom. — Bidden en roeien.
Na dezen betrekkelijk rustigen tijd brak er voor Tanna een tijd van groote onrust en opgewondenheid aan. Oorlog en nog eens oorlog was alles wat men hoorde. Alle werk stond stil; in alle dorpen, ver en nabij, werden toebereidselen tot den krijg gemaakt. De vrees lag op ieders gelaat; en gewapende benden hielden elkander voortdurend in het oog, als wisten ze niet, waar en door wien de oorlog begonnen zou worden.
Eindelijk, den 18den Januari 1862, nam de strijd een aanvang. Het eene schot volgde op het andere in onze dichte nabijheid, terwijl het gansche bosch weerklonk van hun wilde oorlogskreten, die men nooit vergeten kan, als men ze ééns heeft gehoord. Het geschreeuw kwam al nader en nader, tot wij ons in het heetst van het gevecht bevonden, en de kogels in menigten om ons huis floten.
Nowar, wel weifelend, maar in tijden van gevaar toch altijd onze . vriend, beschermde ons tot hij een


96
speerwond bekwam in zijn rechterknie. Zijn vijanden wilden hem dooden en opeten; maar zijn eigen mannen bevrijdden hem, en droegen hun gewond opperhoofd in triomf naar zijn huis.
Nu hadden de binnenlanders het op mijn huis gemunt Zij schoten er op, en sloegen met hun zware .knotsen tegen de muren. Zij verbrijzelden de deuren het venster van onze voorraadkamer, braken doozen en kisten open, verscheurden mijn boeken, en namen alles mee wat van hun gading was, mijn boot, mast, riemen en zeilen er onder begrepen. Zij bestormden en plunderden ook Abrahams huis, en kwamen eindelijk schreeuwende en schietende op de slaapkamer af, waar wij allen opgesloten zaten, en die zij hun best deden open te breken.
Een opperhoofd hield zich alsof hij medelijden met ons had, en riep mij aan het venster; maar toen hij mij zag, sloeg hij er zijn strijdbijl doorheen, zeggende: „Komt, laten wij hem nu dooden!"
„Mijn God zal u straffen}" riep ik hem toe. „En er zal ook een oorlogsschip komen om u te straffen, als gij Abraham, zijn vrouw of mij doodt."
Maar hij antwoordde: „Het zijn allemaal leugens van dat Oorlogsschip! Zij hebben de Erromangers ook niet gestraft! Zij zijn bang voor ons! Komt, laat ons hen dooden!"
Daar hij andermaal zijn strijdbijl ophief om mij een slag op het voorhoofd te geven, en vele geweren op mij gericht werden, greep ik voor de eerste maal een revolver, die mijn vriend Copeland, die elders werkzaam was, mij bij zijn vorig bezoek met geweld opge-


97
drongen had, zeggende dat de wetenschap alléén, dat ik zulk een wapen bezat, mij het leven kon redden.
Inderdaad bleek dit thans het geval. Op het gezicht van mijn revolver, die echter niet geladen was, traden zij haastig terug, terwijl mijn eerste aanvaller zich op den grond wierp, roepende: „Missi heeft een kort geweer! Hij zal u allen doodschieten!"
Na een poosje plat op den grond te hebben gelegen, stonden zij allen op en liepen naar het naaste bosch, waar zij voortgingen met schreeuwen en schieten. Tegen den avond trokken zij af, met alles wat zij van Abraham en mij geroofd hadden. Zóó zorgde de Heer opnieuw dat wij niet in hun wreede handen vielen.
Toen zij weg waren ging ik naar Miaki. Hij wendde groote spijt voor over het gebeurde en zeide mij, dat hij den mannen een geschenk in voedsel gegeven had, opdat ze mij geen verder leed zouden doen. Maar door Nowar kwam ik daarentegen te weten, dat hij hen juist gehuurd had, om den volgenden morgen terug te komen om ons te dooden, en mijn gansche huis leeg te plunderen.
Ik zond Abraham naar Nowar om hem te raadplegen wat mij te doen stond. Hij zond mij een kano, en raadde mij, daarin een en ander van mijn goed te laden, en het in zijn huis te bergen, dan zou hij dit en ook ons trachten te beveiligen.
Ons gevaar was inderdaad groot. Van alle kanten toch waren wij door vijanden omringd, die onze vlucht poogden te verhinderen; en tot overmaat van ramp moesten wij Miaki's dorp door om bij Nowar te Duisternis en Licht 7


98
komen. Wij durfden niet eens licht te ontsteken in ons huis, uit vrees dat iemand ons zien en op ons schieten zou; en met verlangen zagen Abraham, zijn vrouw en ik ,naar het morgenlicht uit.
De valsche, wreede Miaki kwam mij verzekeren, dat er dien dag geen enkelen vijand komen zou; maar niettemin stond hijzelf, bij het aanbreken van den dag, op een groote zeeschelp te blazen.
Ik liep naar buiten, om te zien wat dit trompetgeschal beduidde, en bemerkte dat op dit teeken een groote bende gewapende Wilden schreeuwend den heuvel aan de andere zijde van de baai afkwam, en en recht op het Zendingshuis aanrukte.
Wij hadden geen oogenblik meer te verliezen. Zoolang er nog één straaltje van hoop geschemerd had, was ik op mijn post gebleven. Maar nu zou blijven ons aller dood zijn geweest; en dus achtten wij het onze plicht, ons leve,n door de vlucht te redden.
Ik riep de onderwijzers, Abraham en Mattheüs, die juist van den zendeling Mathieson tot ons gekomen was, sloot de deur, en haastte mij met hen naar Nowars dorp. Wij hadden geen tijd om iets mee te nemen; en dus verloren Abraham, zijn vrouw en ik al onze aardsche bezittingen en al onze kleederen, behalve die wij aanhadden. Alleen mijn Bijbel, de weinige Tanneesche vertalingen, die ik gemaakt had, en een paar lichte dekens, kon ik in de haast nog meepakken. Al het overige, o.a. het kostbare uitzet van mijn overleden vrouw, haar piano, zilver, boeken, enz., benevens alles wat ik zelf in de wereld bezat, en ook een kist, die ik pas van een paar lieve vrien-


99
den van Geelong gekregen had, vol kleederen, medicijnen, enz., ter waarde van ruim zeshonderd gulden, moest ik achterlaten. Voor mij was het een bitter verlies; maar daar de Heer het zoo beschikte, trachtte ik het met onderwerping te dragen.
In plaats van den gewonen weg langs het strand te nemen, gingen wij het bosch door, in de hoop daar niet te worden opgemerkt; doch een neef van Miaki, die daar blijkbaar op de loer lag, sprong opeens van achter een broodboom te voorschijn, en wilde mij met zijn strijdbijl een slag op het hoofd geven.
Ik ontweek den slag en sprak op onverschrokken toon: „Als gij mij durft slaan, zal mijn God u straffen. Hij is hier om mij te verdedigen!"
De man keek bevreesd rond als zocht hij den God, die mijn Verdediger was, liet zijn bijl zakken, en liet mij gaan.
Zonder verdere hindernissen in Nowars dorp gekomen, vonden wij daar allen in doodelijke ontsteltenis, want zoover het oog reikte, zag men langs het strand niets dan gewapende Wilden, die, na mijn huis te hebben opengebroken en bemerkt te hebben dat wij gevlucht waren, nu naar Nowars dorp kwamen, waar zij begrepen dat wij waren.
De mannen, die op mijn aanraden eerst dapper bezig waren geweest om boomen om te houwen en daarmee den weg te versperren, gooiden, op het zien van zulk een groot leger van vijanden, hun bijlen en andere wapenen weg, wierpen zich languit op den grond en sloegen hun hoofd tegen de boomen, als


100
zochten zij den dood, eer hij kwam. Moeders grepen hun kinderen en vluchtten er mede het bosch in; en anderen liepen er zoo ver mogelijk mee in zee, terwijl zij de hoofdjes boven water hielden.
Nowar, nog altijd kreupel door zijn gewonde knie, liet een kano omkeeren, en ging er op zitten, op een plaats waar hij de naderende menigte kon overzien.
„Missi," sprak hij, „kom naast mij zitten en bid tot uw God; want als Hij geen uitkomst zendt, zijn wij allen kinderen des doods. Zij zullen ons, om uwentwil, allen dooden en opeten, en dat wel zeer spoedig. Bid, en ik zal de wacht houden!"
En ik bad, zooals men alleen bidden kan, als men zich in de kaken des doods of op den rand der eeuwigheid bevindt. En wij gevoelden dat God nabij was, en machtig om te doen, wat Hij het beste vond.
Toen de Wilden ongeveer driehonderd meter van ons verwijderd waren, tikte Nowar mij op de knie, zeggende: „Missi, Jehova hoort! Zij staan allen stil!"
En zoo was het. Wij zagen hen werkelijk opeens halt houden, terwijl er blijkbaar een diep stilzwijgen onder hen heerschte. Ook zagen wij dat er een bode langs hen heen rende, die in het voorbijgaan een boodschap afgaf, en toen in het bosch verdween. Tot onze verbazing keerde daarop het heele leger om, waarna zij onder het grootste stilzwijgen langzaam aftrokken, om een verwijderd bosch aan den kant van de haven in te slaan.
Nowar en zijn volk waren buiten zichzelven van blijdschap.
„Jehova heeft Missi's gebed verhoord!" riepen zij.


101
„Jehova heeft ons beschermd en hen teruggedreven!"
Wij gevoelden dien dag in bijzondere mate Gods beschermende Vaderhand over ons. En als gij toen bij ons geweest waart, lezer, zoudt gij dan niet met ons den Heer geprezen hebben, die ons zóó verlost had uit de kaken des doods? Ik weet niet waarom zij terugkeerden; maar ik ben er zeker van dat het geheel het werk des Heeren was, die ons op deze wijze het leven wilde redden.
Tegen den middag zond Miaki mij de boodschap, dat ik gerust naar mijn huis terug kon keeren, daar zij den oorlog nu in het binnenland gingen voeren; maar ik vertrouwde hem niet.
Dien avond sloop Abraham naar het Zendingshuis, om te onderzoeken of teruggaan geraden was, en of hij soms nog eenige dingen van waarde en nog wat kleederen kon meenemen. Het huis stond nog zooals wij het verlaten hadden; — zij hadden er opzettelijk alles in gelaten, om ons terug te lokken; — maar Abraham zag zich opeens door Miaki's bondgenooten omringd. Zij vroegen hem naar mij, en lieten hem toen gaan, omdat ik er niet bij was. Was ik daar ook geweest, dan hadden ze mij zeker gedood.
Tegen middernacht gingen Abraham, zijn vrouwen Mattheüs er nogmaals heen, doch werden wederom terstond omsingeld door Miaki en de zijnen, die, denkende dat ik er nu ook bij was, opeens uit het bosch, waar zij zich verborgen hadden, te voorschijn kwamen. Toen zij mij echter niet zagen, riepen zij: „Doodt hen nu nog maar niet. Wacht tot Missi komt!"
Wij moesten nu alle hoop, om nog iets van ons


102
goed te .kunnen bemachtigen, opgeven; en toen Miaki en zijn mannen tegen den morgen zagen dat ik niet terugkwam, braken zij mijn huis open, en stalen alles wat zij konden meenemen. Zij verscheurden mijn boeken, en wierpen ze overal rond; zij namen de letters van mijn drukpers weg, om er kogels voor hun geweren van te maken, en gebruikten het beslag van kisten en koffers voor hetzelfde doel. Wat zij niet konden meenemen, vernielden zij eenvoudig.
Ik hield mij intusschen verborgen in Nowars huis, en bracht met mijn volkje een slapeloozen, angstigen nacht door.
Nowar was evenmin op zijn gemak. Hij verklaarde mij ten minste den volgenden avond, dat ik vóórden anderen morgen zijn dorp moest verlaten, anders zouden hij en zijn volk gedood worden, omdat ze mij beschermden. Hij raadde mij over zee naar den post van den heer Mathieson te gaan, maar liet mij niet toe iets van mijn goed mee te nemen, dat hij voor mij in bewaring had. Daarmee zou hijzelf spoedig volgen!
Maar wat te doen? Miaki had mijn boot, mast, riemen en zeilen gestolen, benevens mijn uitmuntende kano, en had gedreigd ieder dood te schieten, die er mij een leenen zou. Nowar was echter zóó bang, dat hij zeide: „Missi, gij kunt waarlijk niet langer in mijn huis blijven. Mijn zoon zal u naar den grooten kastanjeboom in mijn plantage in het bosch brengen. Klim daar in, en blijf er zitten tot de maan opkomt."
Geheel afhankelijk van de willekeur mijner onbetrouwbare zoogenaamde vrienden, van wie ik soms


103
al evenveel te duchten had als van mijn vijanden, bleef mij niets over dan te gehoorzamen. Ik klom dus in den aangewezen boom en werd geheel alleen in het bosch achtergelaten.
De uren, die ik daar doorbracht, staan mij nog zoo helder voor den geest, alsof het gisteren pas gebeurde. Ik hoorde voortdurend het schieten en schreeuwen van de Wilden, en toch zat ik daar tusschen de takken „veilig in Jezus' armen." Nooit voelde ik mijn Heiland zoo dicht bij mij, als toen het maanlicht tusschen die kastanjebladeren scheen, en de nachtwind langs mijn kloppend voorhoofd streek. Ik was alleen, en toch niet alleen; want ik had een Vriend bij mij, die mij nimmer, nimmer verliet.
Gaarne zou ik daar den ganschen nacht in betrekkelijke rust hebben doorgebracht; maar tegen middernacht zond Nowar zijn zoon, om mij naar beneden te roepen, en mij naar het strand te brengen, waar hijzelf mij wachtte, wijl het nu tijd was zee te kiezen.
Behalve Nowar waren er nog verscheidene inlanders aan het strand, om ons te zien vertrekken. Een zekere Arkurat leende ons zijn kano, waarvoor ik o. a. mijn twee dekens nog moest geven; en toen wij haar goed en wel in zee gelaten hadden, weigerde hij de roeiriemen te geven, zeggende dat ik wel de kano, maar niet de riemen gehuurd had.
Ik kreeg er nu een van Nowar, en in het dorp gaven onze vrienden er ons ook nog een paar; en toen wij eindelijk na lang praten en wachten, en veel geplaag, vertrekken zouden, riep één van de opperhoofden :


104
„Missi, zij bedriegen u allen! Gij kunt niet over zee gaan; de zee is veel te onstuimig. En behalve dat, heeft Miaki mannen uitgezonden, om u dood te schieten als gij de Zwarte Rotsen voorbij gaat. En de wegen óver land worden alle door gewapende lieden bewaakt."
Toch besloten wij het over zee te wagen, daar dit de eenige kans van ontkomen voor ons was; en dus stapten wij met ons vijven in het lichte vaartuig. Abraham zat voorop; toen ik; achter mij Mattheüs; Katasian, de jongen van wien ik reeds meer gesproken heb, aan het roer; en Abrahams vrouw op den bodem, waar zij zich kon vasthouden.
Een paar mijlen ging het goed, maar toen wij zuidwaarts wendden, kregen wij de volle laag van wind en zee, zoodat de golven over ons heensloegen.
Mijn trouwe Aneitiumeezen, door vrees overmand, wierpen hun riemen weg. „We zijn toch allen voor de haaien, Missi," verklaarde Abraham. „We kunnen dus even goed door de Tanneezen als door de visschen opgegeten worden. Maar God zal ons het leven geven bij Jezus in den Hemel!"
Ik greep den roeiriem die het dichtst bij mij lag, wees ieder zijn werk aan en zeide: „Op uw post! We zullen terugkeeren. Abraham, waar is nu uw vertrouwen op Jezus? Denk er aan, Hij regeert op zee zoowel als te land. Laat ons onzen God bidden, en flink roeien. En Hij zal ons redden."
„Ik dank u voor die goede woorden, Missi," sprak Abraham nu. „Ik zal moedig zijn. Ik zal bidden en roeien. God zal ons redden!"
Met veel moeite gelukte het ons, de kano om te


105
wenden; en na vier uren van ongeloofelijke krachtsinspanning, waarbij het vel van onze handen aan de riemen bleef hangen, bereikten wij eindelijk tegen den morgen het strand, juist op dezelfde plek, vanwaar wij vijf uren te voren uitgegaan waren.


HOOFDSTUK X.
Bij vrienden. — Kapuku ek zijn steenen goden. — Mijn wakkere Clutha. — „De regen van Jehova !" — „Een zeil! Een zeil!" — Vertrek van Tanna.
De Tanneezen keken niet vriendelijk toen zij ons terug zagen komen; en de jonge Katasian, die mij gevolgd was, maar nu aanstonds naar zijn land vluchtte, werd, naar ik hoorde, al zeer spoedig vermoord.
Geheel uitgeput legde ik mij op het strand neder, en viel weldra in een diepen slaap, waaruit ik na een poosje gewekt werd door een man, die den zak, waarin ik mijn Bijbel en de Tanneesche vertalingen bewaarde, onder mijn hoofd wilde wegnemen. Ik riep mijn onderwijzers en knielde met hen neder; en na elkander in het gemeenschappelijk gebed den Heere te hebben opgedragen, besloten wij, op het ergste voorbereid, de haven te verlaten en over land naar de woning van den heer Mathieson te gaan.
Ofschoon Nowar een groote kist rijst van mij had, en zich, behalve het goed dat bij hem geborgen was, ook een deel van mijn geroofd goed had toegeëigend, met nog twee van mijn geiten, die hij voor zich en


107
zijn mannen had laten slachten en koken, wilde hij toch geen kruimel voedsel geven aan mijn uitgehongerde Aneitiumeezen noch aan mij, en zond hij ons weg met de woorden:' „Ik zal uw rijst opeten, en alles houden, wat ik nog van u heb, als schadeloosstelling voor mijn gewonde knie, en voor het vechten, dat mijn mannen voor u gedaan hebben."
Onder duizend moeilijkheden en doodsgevaren zetten wij onzen weg voort. Zoo vloog er o. a. een werpsteen rakelings langs het hoofd van mijn goeden, ouden Abraham. Zijn wang was er door geschaafd, en de goede ziel zag eerst naar mij en toen naar boven met een blik alsof hij zeggen wilde: „Missi, ik was haast naar Jezus gegaan." Op den steen volgde de knots; doch de Heer verijdelde ook dezen aanslag.
Eindelijk kwamen wij toch, door de bewarende hand des Heeren, behouden bij mijn vriend Mathieson aan, die mij verheugd te gemoet snelde. Zij hadden gehoord dat ik mijn eigen post verlaten had, en dachten dat ik dood was. Zij waren beiden zeer zwak, en hun eenig kind was juist begraven, zoodat ook zij in droefheid en gevaar verkeerden. Wij dankten den Heer, dat wij elkander mochten ontmoeten, baden om Zijn hulp en bescherming, en beloofden elkaar te allen tijde tot het laatste toe bij te zullen staan.
Onze vijand zat intusschen niet stil. Reeds een paar dagen later, 24 Januari 1862, hoorden wij, dat Miaki met al de opperhoofden, vrienden en vijanden, een verbond gemaakt had, om allen te dooden, die tot de Zending op Tanna behoorden.
Dit nam niet weg dat er 's Zondags nog dertig


108
menschen de godsdienstoefening in het Zendingshuis kwamen bijwonen, en wij daarna, met veel gevaar, nog op drie verschillende dorpen samenkomst hielden. Wel was het een zaaien met tranen. Maar wie zal, in spijt van alles wat nog volgen zou, zeggen dat het vergeefsch is geweest? Dertig jaren zijn sedert voorbijgegaan, en terwijl dit geschreven wordt, is er op datzelfde Tanna een gemeente van God, die den lof van Jezus zingt!
In een dier dorpen zat een Wilde, met een geweer gewapend, al den tijd dat wij den dienst leidden, onheilspellend naar ons te kijken. En op onzen terugweg kregen wij het te kwaad met een ander, die mij een slag op het hoofd wilde geven met zijn zware knots, welke echter door den heer Mathieson, die achter hem liep, nog in tijds gegrepen werd.
Een liefelijke tegenstelling hadden wij in het jonge opperhoofd Kapuku, die den heer Mathieson zijn huisen oorlogsgoden kwam brengen, en ook die van zijn vader. Ze bestonden hoofdzakelijk in een mand kleine, bijzondere steenen, geheel afgesleten en glimmend door veelvuldig gebruik. Hij zeide: „Terwijl zoo velen u willen dooden en den dienst van Jehova op dit eiland zoeken uit te roeien, wil ik mijn goden vaarwel zeggen en alle heidensche afgoden uit mijn gebied wegdoen."
Vóór ik de haven verliet had ik eenige brieven geschreven en bij Nowar achtergelaten voor den kapitein van elk schip, dat de haven zou aandoen. Ik had hen daarin met onzen toestand bekend gemaakt, en een ruime belooning beloofd, als zij ons wilden komen


109
halen en naar Aneitium brengen. Toen ik dus op een morgen in de verte een schip zag, was ik niet weinig verheugd. De kapitein was, zooals ik later vernam, werkelijk in de haven geweest, en had mijn brief van Nowar ontvangen. Maar of ik al een vlag heesch om zijn aandacht te trekken, toch zeilde hij door naar Aneitium zonder zich om ons te bekommeren. Wel voerde hij een groot deel van mijn geroofde goederen mee, die hij van de inboorlingen voor tabak en krijgsvoorraad gekocht had. Op Aneitium verspreidde hij het gerucht, dat ik eenigen tijd geleden van mijn Zendingspost verjaagd, en naar alle waarschijnlijkheid vermoord was.
Op den 13den Februari kwamen er eenigen van Miaki's mannen naar het Zendingshuis, die mevrouw Mathieson dwongen hen de geheele woning te laten doorzoeken. Gelukkig had ik mij dien morgen in een klein kamertje opgesloten, waar ik druk bezig was met schrijven. Zij kwamen in alle kamers, behalve juist daar; en toen ze mij niet vonden, schoten zij een geweer af in het huis van den onderwijzer, en gingen teleurgesteld heen.
Ik was zeer vermoeid, en ging dien avond vroeg naar bed. Maar tegen tien uur kwamen de Wilden terug. Mijn trouwe hond Clutha sprong behoedzaam op mij, trok aan mijn kleeren en maakte mij wakker, om mij te beduiden dat er gevaar was. Op mijn beurt wekte ik nu den heer Mathieson en zijn vrouw, die ook reeds sliepen. In stil gebed bevalen wij ons in de hoede van den Almachtige, en bleven in het donker toezien wat zij doen zouden.


110
Plotseling viel er een helder licht in onze kamer. Mannen met brandende fakkels gingen voorbij. Eerst staken zij de kerk aan alle kanten in brand, en toen een rieten schutting, die de kerk met het woonhuis verbond. Binnen enkele minuten zou het huis dus oök vlam vatten, terwijl gewapende lieden gereed stonden ons te dooden, indien wij poogden te ontvluchten.
Met mijn onschadelijke revolver in de linkerhand, en een kleine Amerikaansche strijdbijl in mijn rechter, smeekte ik mijn vriend Mathieson mij naar buiten te laten en de deur weer terstond achter mij te sluiten. Hij deed zijn best mij te weerhouden, zeggende: „Blijf hier, en laat ons te zamen sterven! Gij zult nooit terug keeren." Maar ik riep: „Laat dat aan God over. Haast u! In weinige oogenblikken zal ons gansche huis in brand staan, en dan kan niets ons meer redden!"
Noode liet hij mij daarop uit, en sloot aanstonds de deur aan den binnenkant weer af; en terwijl hij en zijn vrouw voor mij baden, vloog ik naar de brandende rieten schutting, hakte haar van boven tot beneden door, en wierp haar in de vlammen terug, zoodat zij het woonhuis niet meer konden aansteken. Op den grond zag ik schaduwen naast mij vallen, en op hetzelfde oogenblik werd ik omringd door zeven of acht mannen, die allen hun knotsen ophieven, en schreeuwden: „Slaat hem dood! Slaat hem dood!"
Eén hunner trachtte mij te grijpen; maar ik maakte een zijsprong, en legde mijn revolver op hem aan, als om te schieten, terwijl ik in stilte bad.
„Slaat, als ge durft," riep ik, „en mijn God zal u straffen! Hij beschermt ons, en zal u straffen omdat


111
gij Zijn kerk verbrandt, Zijn dienst en Zijn volk haat, en u zoo slecht gedraagt. Wij hebben u allen lief, en juist omdat wij u goed doen, wilt gij ons dooden. Maar onze God is op dit oogenblik hier om ons te beschermen en u te straffen."
Ze hieven een woedend geschreeuw aan, en spoorden elkander aan om den eersten slag te geven. Doch de Ongeziene bedwong hen. En zoo stond ik daar, onkwetsbaar achter Zijn onzichtbaar schild.
Op dit verschrikkelijk oogenblik gebeurde er iets, dat anderen mogen uitleggen zooals zij willen, maar dat ik toeschrijf aan de onmiddellijke tusschenkomst van God. Een voortrollend geluid kwam uit het zuiden als het geraas van een groote machine of het gerommel van den donder. Onwillekeurig wendde elk hoofd zich in die richting, want zij wisten bij treurige ervaring, dat het een hunner vreeselijke orkanen van wind en regen was.
Ware de wind van den tegenovergestelden kant gekomen, geen aardsche macht had ons uit het vuur kunnen redden; maar nu dreef hij de vlammen juist • van ons huis af. Hij legde de kerk in een paar minuten in de asch, maar voerde tegelijk een zware, donkere wolk aan, die stroomen waters uitgoot, waardoor de brandende puinhoop gebluscht, en ons huis zóó nat werd, dat het onmogelijk meer kon aangestoken worden. Het zware geloei van den wind, de donkere wolk, die zich in aanhoudende regenstroomen ontlastte, kortom de geheele omgeving vervulde die Wilden met ontzetting, en legde hun allen het zwijgen op. Zij lieten hun wapenen zakken, en sommigen gingen heen,


112
terwijl anderen verschrikt uitriepen: „Dat is de regen van Jehova! Waarlijk, hun God strijdt voor hen, en helpt hen! Laat ons maken dat we wegkomen!"'
Een doodelijke schrik maakte zich nu van hen meester. Wie nog een fakkel had, wierp dien weg; en binnen enkele minuten waren allen in het bosch verdwenen. Ik stond alleen, God dankend voor Zijn wonderbare werken.
Daarop ging ik naar de deur van het Zendingshuis, en riep: „Doet open en laat mij binnen! Ik ben nu geheel alleen."
De heer Mathieson liet mij dadelijk in en juichte: „Als onze God ooit in tijd van nood Zijn dienstknechten op hun gebed hulp en bescherming zond, dan heeft Hij het dezen avond gedaan! Gezegend zij Zijn heilige Naam!"
Wij dankten en prezen gezamenlijk den Heer, en ondervonden opnieuw dat onze Heiland alle macht heeft, zoowel over de elementen der natuur, als over de wilde harten der Tanneezen. Hoe dikwijls heb ik na dien tijd nog tranen van dankbaarheid geweend over Zijn liefde en genade, in deze uitredding ons bewezen; en gebeden dat elk oogenblik van mijn leven voortaan geheel gewijd mocht zijn aan mijn dierbaren Zaligmaker en Vriend!
Gedurende het verdere van dien nacht lag ik klaar wakker, mijn kleine, waakzame hond met gespitste ooren naast mij.
Den volgenden morgen kwamen onze vrienden in alle vroegte schreiende naar ons toe; want onze vijanden hadden opnieuw besloten ons terstond te


vloog ik naar de brandende rieten schutting, hakte
haar van boven tot beneden door.... blz. 110




113
dooden, ons huis te plunderen en het dan te verbranden.
Inderdaad kon men duidelijk hun schreeuwen hooren, terwijl zij op het Zendingshuis aanrukten; en onze schreiende, goedgezinde inboorlingen wisten geen raad van vrees, en wilden allen naar het bosch vluchten. Maar juist toen de verwarring haar toppunt bereikte, hoorden wij een nog luider geroep: „Een zeill Een zeilT*
Eerst dachten wij dat wij droomden, want we vertrouwden onze eigen zintuigen bijna niet meer. Maar nog eens en nog eens weerklonk dat geroep langs het strand, en herhaalde zich van mond tot mond: „Een zeil! Een zeil!"
Het geschreeuw van de naderende vijanden hield langzamerhand op, en de geheele menigte verdween uit ons gezicht.
Ik vreesde voor bedrog, en ging heel behoedzaam op verkenning uit, en — ja waarlijk, een schip was de baai binnengezeild! Het was de Blue Bell, kapitein Hastings.
Om zijn aandacht te trekken stak ik het riet langs de helling van den heuvel in brand, en zette, bij wijze van vlag, een zwarten doek aan den eenen en een wit laken aan den anderen kant op het Zendingshuis.
Dit was een van de schepen, die kort te voren te Port Resolution geweest, en langs Aneitium gevaren waren. Ik zag dat de stuurman, en nog eenigen van de bemanning, mijn eigen hemden aan hadden, die zij, volgens hun zeggen, op hun vorige reis voor tabak, kruit en kogels van de Tanneezen gekocht hadden. Zij wilden er mij echter geen enkel van teruggeven, ofschoon ik er in het geheel nog slechts één bézat.
Duisternis en Licht 8


114
Op dringend verzoek van de zendelingen Geddie en Inglis, had de eigenaar van het schip kapitein Hastingsnaar Tanna gezonden, om ons te redden, zoo wij nog in leven waren.
Te dien einde had hij twintig gewapende mannen van Aneitium meegebracht, die met den stuurman in twee booten aan land kwamen, om het goed van den heer Mathieson in de booten, en van daaruit in het schip te helpen laden. Nog vóór donker waren wij allen veilig aan boord, en zeilden wij naar Aneitium, waar wij den volgenden dag behouden landden.
Zooals gezegd had mijn vriend Mathieson veel van zijn goed kunnen meenemen; maar ik verloor, behalve mijn Bijbel en de Tanneesche vertalingen, al mijn aardsche bezittingen, die, met hetgeen er van aan de Zending toebehoorde, op minstens f7200 konden geschat worden. Ik heb latef dikwijls gedacht dat de Heer mij dus van alles ontblootte, opdat ik mij te beter en te onverdeelder zou kunnen wijden aan het bijzondere werk, dat Hij mij spoedig zou aanwijzen, en waarvan ik, noch iemand, ooit gedroomd had. In ieder geval veroorzaakte dit verlies, ofschoon het mij menigen bangen zucht kostte, mij niet zulk een diepe, blijvende smart als de gedachte, dat het werk des Heeren op beide posten opgehouden had, en het Evangelie voor het oogenblik van Tanna geweerd was.
De kaars was uitgebluscht, maar, Godlof! de kandelaar werd niet weggenomen!
In de donkerste oogenblikken twijfelde ik toch nooit, dat de eindelijke zegepraal, zoowel daar als overal elders, aan de zijde van onzen Koning Jezus zou


115
blijven, vast geloovende dat de gansche aarde met de heerlijkheid des Heeren vervuld zou worden. Alleen vreesde ik, dat ik dien gelukkigen dag niet beleven zou. Maar door de goedheid van mijn genadigen God heb ik hem beleefd, en heb ik gelezen, en gehoord, «n gezien, dat er op Tanna een Evangelische Gemeente gesticht is, en het Heilig Avondmaal er gevierd wordt met een vergadering van Tanneesche Christenen, op dezelfde plaatsen, waar eens het goede zaad, waarvan men nu zulk een heerlijken oogst begint te zien, met bloed en tranen gezaaid werd.
Hoewel mijn vriend Mathieson en zijn vrouw, beiden teringachtig, in den laatsten tijd zeer verzwakt waren, hadden zij zich gedurende de reis toch bijzonder goed gehouden. Doch na hun aankomst op Aneitium namen de krachten van mevrouw Mathieson meer en meer af; en op den 11 den Maart 1862 ging zij, als ■een getrouwe dienstmaagd des Heeren, de heerlijkheid binnen, waar haar echtgenoot haar na drie maanden volgde.
Mijn voornemen was, voorloopig op Aneitium te blijven en met het vertalen van de Evangeliën voort te gaan, om bij de eerste gelegenheid, als de Heer mij een weg opende, naar Tanna terug te keeren. Het bleek echter de wil van mijn hemelschen Zender te zijn, dat ik voor eenigen tijd op geheel andere wijze voor Hem zou arbeiden. Mijn vrienden raadden mij namelijk liever naar Australië te gaan met een schip, dat binnen eenige dagen de haven zou verlaten," om de Presbyteriaansche Kerken in onze


116
Koloniën aldaar belang in te boezemen voor het Zendingswerk op de Nieuwe Hebriden, dat om zoo te zeggen voor de deur lag, en tot dusver alleen ondersteund werd door Schotland. En in de tweede plaats om te trachten er gelden te verzamelen tot het koopen van een eigen Zendingsschip; dat is, zulk een schip, dat uitsluitend in dienst van de Zending gebruikt zou worden, en wel om de gemeenschap der zendelingen met de buitenwereld te onderhouden, hen op bepaalde tijden van levensmiddelen te voorzien, en als zij in gevaar verkeeren, hen daaruit te komen verlossen. Er bestond inderdaad dringende behoefte aan zulk een schip, zoowel als aan meerdere zendelingen, die ik dan tegelijkertijd zou trachten te werven.
Te midden van al de teleurstellingen en gevaren, gedurende de eerste jaren van mijn arbeid op het Zendingsveld van Tanna ondervonden, vroeg ik mij dikwijls met verwondering af, waarom de Heer zulke dingen toeliet; en misschien heeft de lezer dit ook reeds gedaan. Maar nu ik er op terugzie, bemerk ik reeds duidelijk dat de alwijze God mij hierdoor vooren toebereidde tot dit deel van mijn werk, dat ik als het beste van mijn leven beschouw.
Dat werk toch, en alles wat daaruit voor den tijd en voor de eeuwigheid nog moge voortkomen, had nooit door mij kunnen worden tot stand gebracht, zonder eerst dat lijden, en daarna het verhaal' van mijn verblijf op Tanna.


HOOFDSTUK XI.
Zendingsreis door Australië en Schotland. —
KlNDER-SCHEEPSCOMPAGNIE VOOR JEZUS. — EEN NIEUWE LEVENSGEZELLIN. — TERUG NAAR HET ARBEIDSVELD.
Na biddend beraad aanvaardde ik mijn nieuwe taak; en het verdroot mij niet, telkens en telkens weer mijn geschiedenis te verhalen, als ik daarmede het beoogde doel bereiken kon.
Te dien einde doorreisde ik een groot gedeelte van Australië en van mijn vaderland, Schotland, waar ik ieder, die naar mij luisteren wilde, mijn boodschap overbracht. In kerken en Zondagsscholen, waar mij maar de gelegenheid werd aangeboden, maakte ik de menschen bekend met den jammerlijken toestand der Heidenen op de Nieuwe Hebriden, en trachtte ik hun liefde op te wekken voor het werk der Zending op die duistere eilanden. En de Heer zegende mijn pogingen boven bidden en denken. Bijna overal vond ik geopende ooren en harten, en, als gevolg daarvan, ook geopende beurzen, zoodat de inkomsten soms mijn stoutste verwachtingen overtroffen.
En hier moet ik vooral iets bij vertellen, dat wel


118
een bijzondere vermelding waardig is, en ge zeker niet zoudt gedacht hebben, namelijk, dat het inzonderheid de kinderen waren, die mij trouw hielpen in het bereiken van mijn doel, en door wier ijverige medewerking ons mooi nieuw Zendingsschip verrees, driemaal zoo groot als wij't ons eerst voorgesteld hadden. Dit geschiedde aldus:
Op de Zondagsscholen, waar ik sprak, deelde ik, met goedvinden van de onderwijzers, collecte-kaarten uit, waarmee de kinderen dan weer werkten, en die zij op een bepaalden dag aan de onderwijzers moesten teruggeven. Ook had ik het volgende plannetje uitgedacht, dat al dadelijk grooten bijval vond. Voor dertig centen kon ieder kind aandeel krijgen in het nieuwe Zendingsschip. Zoodoende zou het schip hun eigendom zijn, en zouden al die kleine aandeelhouders te zamen een groote scheeps-compagnie voor Jezus vormen. Duizenden van die aandeelen werden uitgereikt, en in tal van gezinnen bleven deze gedrukte kwitanties zorgvuldig bewaard. En de eigenaars er van, nu zeiven sinds lang reeds mannen en vrouwen, leeren nu hun kinderen weer hun stuivers besparen tot onderhoud van het schip, dat als een goede engel het Evangelie en de zendelingen over de groote zeeën naar de eilanden der arme Heidenen brengt. Ook was er bijna in ieder huisgezin een collecte-bus voor de Dayspring — dien naam kreeg ons Zendingsschip — te vinden.
Op deze wijze brachten de kinderen in Schotland jaarlijks drie duizend gulden bijeen, en die in NieuwSchotland even zooveel, terwijl de Zondagsscholen in


119
Australië de rest aanvulden, en dit al die jaren met onverflauwden ijver volhielden. En wanneer ooit de geschiedenis van de Zending op de Zuidzee-eilanden geboekt wordt, dan mag het niet vergeten worden, dat de kinderen van Australië, Nieuw-Schotland en Schotland door hun vereenigde stuivers de Dayspring zeilende gehouden hebben naar de Nieuwe Hebriden, en dat daardoor de zendelingen en hun gezinnen voortdurend van levensbehoeften konden worden voorzien, en alzoo den eilanders geleerd kon worden zich te kleeden, hun afgoden weg te werpen, en als nieuwe schepselen te zitten aan de voeten van Jezus.
Nog een anderen grooten zegen schonk de Heer mij op mijn tocht. In Schotland boden zich vier, en in Nieuw-Schotland drie nieuwe zendelingen aan; en met hun hulp konden wij niet alleen de verlaten posten weer bezetten, maar ook andere eilanden voor den Heiland in bezit nemen.
Ik nam hen echter niet mee, want zij hadden nog verscheidene zaken te leeren, die hun daarginds van nut konden zijn; en al het geld, dat niet voor de Dayspring noodig was, zou nu voor het onderricht, de uitrusting en den overtocht der zendelingen besteed worden.
Toch behoefde ik niet alleen terug te keeren. De Heer schonk mij ten tweeden male een lieve vrouw, wier hart brandende was van verlangen om het volk, dat in duisternis zat, te helpen en te onderwijzen, waartoe zij bijzondere gaven en bekwaamheden bezat.
Met haar knielde ik, vóór wij Schotland verlieten, nog eenmaal neder in de dierbare ouderlijke woning


120
te Torthorwald, waar mijn priesterlijke vader, met zijn sneeuwwitte haarlokken, ons bij vernieuwing aanbeval aan „de hoede en bescherming van den Heere, den God der geslachten Israëls".
Het was de laatste maal op aarde, dat de klank van die gevoelvolle stem mijn oor zou bereiken. Ik wist zeker, toen wij van onze knieën opstonden en afscheid namen, dat wij niet meer in elkanders oogen zouden blikken, vóórdat het licht van den grooten Opstandingsdag ons bestralen zou. Maar hij en mijn teerbeminde moeder gaven ons opnieuw met een volkomen hart, al was het niet zonder menschelijk smartgevoel, over tot den dienst van onzen gemeenschappelijken Heer, en tot redding van de arme Heidenen. En zoo gingen wij heen, biddend dat een dubbel deel van hun geest, met hun kostbaren zegen, op ons rusten mocht, den ganschen weg dien wij te gaan hadden.
Te Liverpool scheepten wij ons naar Australië in, en na een destijds voorspoedige reis van vijf en zeventig dagen kwamen wij te Sydneyaan. Daar vernam ik van den kapitein, dat ons Zendingsschip, de Dayspring, juist drie dagen te voren teruggekomen was en nu op stroom lag; en met vroolijk verlangen haastte ik mij om het te gaan zien.
Het was in één woord een mooi schip met twee masten, dat ten volle aan het doel beantwoordde; ja, in mijn oog geleek het een engel met witte vleugels, uitgezonden door de stuivers van de kinderen, om de Blijde Boodschap naar de zonnige en toch door de zonde zoo donkere Zuidzee-eilanden te brengen. Gaarne was ik er nu maar terstond mee naar mijn


121
bloeddorstige maar toch zoo geliefde Tanneezen gegaan, om onder hen mijn verlaten standplaats weer in te nemen. Maar verschillende zaken hielden mij nog geruimen tijd in Australië. En toen die eindelijk geregeld waren, werd er op een algemeene vergadering besloten, dat ik niet weder naar Tanna zou gaan, waar het leven van geen enkelen Europeaan in dien tijd veilig was, maar mij liever op het naburige kleine Aniwa moest vestigen, dat minder woest, maar daarom niet minder heidensch was.
Hoewel dit volstrekt niet naar mijn zin was, ja, ik het tot een der zwaarste beproevingen in mijn leven rekende, meende ik mij toch niet tegen het uitdrukkelijk verlangen en den wijzen raad van al mijn medezendelingen te mogen verzetten. En zoo ging ik dan naar Aniwa, in de hoop dat God mij spoedig een weg mocht banen om weer naar het oude, geliefde Tanna terug te keeren.


HOOFDSTUK XII.
De witte schelpen van Nowar. — Landing op Aniwa. — Tafigeitu of tooveru.
Den 8sten Augustus 1866 bracht de Dayspring ons naar ons nieuw arbeidsveld; en toen wij langs de eilanden voeren om eenige andere zendelingen, die zich met ons aan boord bevonden, op verschillende plaatsen aan land te zetten, hetzij om de oude posten weer in te nemen of er in Jezus' naam nieuwe te openen, konden de inboorlingen hun verwondering niet luide genoeg te kennen geven.
„Wat is dat?" riepen ze uit. „Wij hebben hen allen vermoord of weggejaagd! Wij hebben hun huizen geplunderd en hen van alles beroofd. Als wij zoo behandeld waren geworden, zou niets in staat zijn geweest ons terug te doen komen. Maar zij komen terug met een mooi nieuw schip, en met telkens meer zendelingen. En doen zij het om handel te drijven en geld te verdienen, zooals de andere Blanken ? Neen! neen! Maar om ons van hun God en van Zijn Zoon Jezus te "vertellen. Als hun God hen zoo leert handelen, mogen wij Hem ook wel dienen."


123
Op Aneitium, waar wij ons eenige weken hadden opgehouden, had ik met diepe droefheid vernomen, dat mijn nobele oude Abraham, de deelgenoot van al mijn moeilijkheden op Tanna, in Jezus ontslapen was. Hij had aan mij zijn zilveren horloge vermaakt, — 't was er een, dat de goede ziel van mijzelf eens uit Sydney gekregen en steeds in hooge waarde gehouden had. — „Geef dat aan Missi," had hij stervend gezegd, „aan mijn eigen Missi Paton, en zeg hem dat ik naar Jezus gegaan ben."
Ik hoorde daar 'ook — en gevoelige lezers zullen wel geen verontschuldiging behoeven voor de vermelding van dit bericht in zulk een ernstig verhaal — dat mijn trouwe hond Clutha, dien ik tijdens mijn afwezigheid aan een bevriend inboorling toevertrouwd had, ondanks de beste verzorging aan het kwijnen' was gegaan onder al die enkel donkere gezichten en ook gestorven was. Ook hij verdiende een dankbaren traan.
Op onzen weg naar Aniwa moest de Dayspring Tanna aandoen. Door het ongunstige weer moesten wij verscheidene dagen te Port Resolution blijven; en o, wat al herinneringen werden daar opnieuw bij mij gewekt!
De oude Nowar, het onverstandige, maar toch vriendelijke opperhoofd, was vast besloten ons daar te houden, hetzij door geweld of list.
De kapitein zeide hem, dat de Zendingsraad hem verboden had, onze koffers op Tanna te landen; maar het sluwe opperhoofd wist daar wel raad op.
„Gooi ze dan maar over boord," sprak hij. „Mijn


124
mannen zullen alles opvangen vóór het in het water valt, en ze alle veilig aan land brengen!"
En toen de kapitein zeide dat hij niet durfde, hernam Nowar: „Wijs ons dan maar welke het zijn, dan behoeft ge er u verder niet mee te bemoeien. Wij zullen alles wel voor Missi in orde brengen."
Zij waren wanhopig toen hij bleef weigeren, en de arme, oude Nowar beproefde nu een ander kunstje. Meenende dat mijn vrouw bang van hen was, nam hij ons met zich aan land om ons zijn uitgestrekte plantages te toonen. Eensklaps wendde hij zich tot haar en zeide, mij tot'zijn tolk nemende: „Overvloed van voedsel! Zoolang ik nog een broodwortel of een banaan heb, zult gij geen gebrek lijden."
„Ik ben niet bang dat ik gebrek zal lijden," antwoordde mijn vrouw.
Toen wees hij op zijn mannen, en riep: „Wij zijn velen! Wij zijn sterk! Wij kunnen u altijd beschermen !"
„Ik ben niet bang," hernam zij bedaard.
Daarop bracht hij ons naar den kastanjeboom, in welks takken ik in dien eenzamen en gedenkwaardigen nacht gezeten had, toen ik alle aardsche hoop op bevrijding had opgegeven, en zeide tot haar op gevoelvollen toon: „De God, die Missi daar beschermde, zal u ook altijd beschermen."
Nogmaals verzekerde zij hem dat zij geenerlei gevaar vreesde, en beduidde hem toen, dat wij voor het oogenblik naar Aniwa moesten gaan, maar dat wij op Tanna zouden terugkomen, zoodra de Heer er ons den weg toe opende. Nowar, Arkurat en de anderen


125
legden hierover een oprechte droefheid aan den dag, die mij diep trof.
En toen had het volgende treffende voorval plaats, dat ons echter eerst jaren later ter oore is gekomen. Er bevond zich toen juist een opperhoofd van Aniwa op Tanna, een van hun groote heilige mannen, die daar gekomen was om zijn vrienden te bezoeken. Wij hadden hem en zijn mannen beloofd, dat zij den terugtocht, te gelijk met ons, met de Dayspring mochten maken, met hun kano's op sleeptouw. Toen de goede Nowar nu zag dat hij ons niet bij zich kon houden, ging hij naar dat Aniwaansche opperhoofd toe, nam de witte schelpen, het teeken van zijn waardigheid, van zijn arm, bond ze om den arm van den heiligen man, en sprak: „Beloof mij bij deze, dat gij mijn Zendeling met zijn vrouw en kind op Aniwa zult beschermen. Zorg dat hun geen kwaad wedervaart; want deze schelpen zijn het onderpand, dat ik en mijn volk het wreken zal."
Naar alle waarschijnlijkheid redde dit ons later het leven, zooals ik straks nader verhalen zal.
Zoo scheen er dan toch iets van den Geest van Christus in de ziel van dien ouden kannibaal doorgedrongen te zijn. En diezelfde Geest maakte het mij tot een ware smart, dat ik naar een ander eiland moest gaan, en die ziel in het halfduister moest achterlaten. Maar de Heer weet altijd het best waar wij noodig zijn. Hij bestemt de plaats van ieders woning, zoowel als den kring, waarin hij werken moet. Voor mij was het Aniwa, en dat is het gebleven. God heeft mij nooit naar Tanna teruggevoerd. Maar andere lieve


126
vrienden hebben daar Zijn Koninkrijk gesticht, en gezien hoe zelfs de harten der harde, woeste Tanneezen ten laatste toch door den invloed van het Evangelie verteederd' zijn geworden. Voor mij was, zooals ik zeide, Aniwa het land, waar ik de vruchten van jarenlangen arbeid, geduld en geloof eindelijk mocht zien rijpen. Ik heb Aniwa voor Jezus gewonnen; en door Gods genade zijn zijn bewoners nu een Christenvolk, dat in aanbidding zich nederbuigt aan de voeten van den Heiland.
Aniwa is een van de kleinere eilanden van de Nieuwe Hebriden, ongeveer negen kilometer lang, en drie en een halve breed, en geheel door koraalriffen ingesloten. De golven van de zee breken daarop met donderend geraas, en stuwen hun wit schuim ver het land in. Maar er zijn ook kalme dagen, waarop de zee zoo effen is als een spiegel, en het schuim op het rif op een zilveren franje gelijkt.
Daar Aniwa bijna geen heuvels heeft om de wolken aan te trekken, is er groot gebrek aan regen, want de zware regens, waarvan de orkanen en stormen vergezeld gaan, verdwijnen als door een tooverslag in den lossen grond. Door de vochtige lucht echter, en den zwaren dauw wordt het eiland groen gehouden. De inboorlingen lijden aan een soort van melaatschheid, waarschijnlijk een gevolg van het slechte drinkwater en het heete, vochtige klimaat.
Vroeger had ik Aniwa in het voorbijvaren een paar malen gezien. Ook had ik op Tanna wel eens inboorlingen van Aniwa gezien, die in hun kano's daar


127
voedsel kwamen halen. Maar behalve dat was alles er mij vreemd, en moest ik alles weer van nieuws af beginnen te leeren, evenals vroeger op Tanna.
Bij onze landing werden wij vriendelijk door de inboorlingen ontvangen, ofschoon wij later hoorden, dat die vriendelijkheid slechts eigenbelang geweest was, en het hun niet te doen was om ons, maar om wat zij van ons hoopten te krijgen.
Door Aneitiumeesche onderwijzers werden wij naar een tijdelijke woning gebracht, die zij voor ons gereed gemaakt hadden. Het was een groote, inlandsche hut. De muren en het dak bestonden uit een vlechtwerk van riet en suikerbladeren, aan stevig latwerk vastgemaakt, met openingen in plaats van deuren en vensters. Alleen de aarden vloer, die dik met fijne witte koraal bestrooid was, zag er mooi uit. Het geheele huis bestond uit slechts één vertrek, dat bovendien nog tot Kerk en School moest dienen.
Hoewel de woning dus niet bijzonder geriefelijk was, waren wij toch dankbaar, ten minste al vast een onderkomen te hebben, en waren wij er zelfs wondergauw op ons gemak. Een klein gedeelte schutten wij voor slaapkamer af, waar wij tevens onze zaken van waarde bergden. Het koken geschiedde in de open lucht onder een grooten boom; en als wij ons middagmaal gebruikten, liepen al de inlanders uit den omtrek samen om ons te zien eten!
De bewoners van Aniwa waren niet zoo verschrikkelijk diefachtig als die van Tanna. Maar zij verstonden de kunst om, wat ze hebben wilden, op een dreigende manier te vragen, en door het zwaaien


128
met hun strijdbijl kracht bij te zetten aan hun verzoek. Wij stopten, voorzichtigheidshalve, alles maar zooveel mogelijk voor hen weg, en deden ons best geduldig en vriendelijk onder hen voort te leven, in de hoop dat, als wij maar eenmaal hun taal machtig waren en hen in den christelijken godsdienst onderwijzen konden, zij geheel andere menschen zouden worden, en ons leven en eigendom dan vanzelf veilig onder hen zouden zijn.
Nu waren zij echter nog Heidenen in den volsten zin van het woord. Evenals de Tanneezen droegen zij geen kleederen, behalve een schort van gras, die door de vrouwen gedragen werd. Sommigen waren erg schuw en wantrouwend; anderen daarentegen brutaal, aanmatigend, onredelijk en heel spoedig beleedigd. Zoo kwam er eens, om maar iets te noemen, een opperhoofd om geneesmiddelen bij mij. Ik was juist druk bezig, en moest hem een oogenblikje laten wachten. Maar daar had meneer geen zin in. Woedend liep hij weg, onder bedreiging zich te zullen wreken, en gromde: „Ik moet dadelijk geholpen Worden. Ik wil niet op hem wachten!" — Zoo aanmatigend kan een naakte Wilde soms zijn!
Van onze geneesmiddelen verwachtten zij gewoonlijk wonderen. Zij dachten niet anders of de Britsche medicijnen van den'zendeling zouden hen in een oogwenk van al hun ziekten genezen; en teleurstelling hierin leidde hen tot wraak. Daarbij waren ze zóó wantrouwend, dat ik niet zelden, in tegenwoordigheid van de zieken, eerst zelf van de geneesmiddelen proeven moest, voordat zij ze wilden aanraken. En als één


129
dosis niet hielp, waren zij niet te bewegen een tweede te nemen.
Dagelijks op een bepaald uur luidden wij onze bel, ten teeken dat ieder om raad of geneesmiddelen bij ons terecht kon; en zoodra wij iets van hun taal kenden, spraken wij daarbij eenige woorden tot hen over Jezus. De zwakken ontvingen dan ook een kop thee en een stuk brood. De aanvraag was soms groot, vooral bij besmettelijke ziekten. Maar sommigen hielden ons juist voor de oorzaak van hun ziekten, en zochten ons zoo ver mogelijk te ontvluchten. Evenals op Tanna toch werden ook op Aniwa ziekte en dood aan tooverij toegeschreven, ginds Nahak, hier Tafigeitu genaamd; en dit bijgeloof bezielde hen voortdurend met vrees en wraakzucht.
Als er iemand ziek werd, trachtte men aanstonds den ziektemaker uit te vinden; en had men dan daarvoor den een of ander op het oog, dan zond men dien geschenken om hem daardoor weer gunstig te stemmen. Werd de zieke beter, dan was de zaak in orde; maar stierf hij, dan zochten zijn vrienden zijn dood op den gewaanden moordenaar te wreken. En die wraak bepaalde zich niet altijd tot den vermeenden vijand alleen, maar trof soms ook diens gansche gezin, zijn dorp, ja, zelfs den stam, waartoe hij behoorde. Dit gaf aanleiding tot onophoudelijk oorlogvoeren en bloedvergieten, en hield het gansche eiland voortdurend in rep en roer.
Duisternis en Licht
9


HOOFDSTUK XIII.
De bouw van ons nieuwe huis. — Het sprekende hout. — Namakei's toespraak en gebed.
AI spoedig begonnen wij plannen te maken tot het bouwen van een nieuw huis, en de droevige ervaring op Tanna had ons geleerd, daarvoor den hoogsten grond te kiezen, zooveel mogelijk buiten het bereik van de schadelijke dampen langs de kust. Wij vonden een mooi plekje op een hoogte, geheel met boomen begroeid, vanwaar men Tanna en Erromanga duidelijk zien kon. Maar de inboorlingen verboden ons uitdrukkelijk daar te bouwen, en noodzaakten ons, er een anderen heuvel voor te nemen, dien zij ons aanwezen, en die ten slotte nog het beste gedeelte van het geheele eiland bleek te zijn.
Daar wij nog altijd hoopten, spoedig naar Tanna terug te kunnen keeren, wisten wij niet of wij zoolang een tijdelijke woning zouden bouwen, of, hoewel dit natuurlijk veel meer werk zou zijn, een stevig huis, waar onze opvolgers later nog wat aan hebben zouden, in geval wij het niet meer noodig hadden. Wij besloten tot het laatste, en togen vol moed aan den arbeid, in alles kennelijk bestuurd door de goede hand


131
van onzen God, zoowel wat den bouw van het huis zelf betreft, ais de plek waar het zou verrijzen.
Toen ik eens aan het werk was, had er een aardig voorval plaats, dat ik, zoo dikwijls ik het vertel, „het wonder van het sprekende hout" noem, en dat de Heer nog tot hoogere doeleinden heeft willen gebruiken. Terwijl ik dan, als gezegd, op zekeren dag druk aan het timmeren was, had ik eenige spijkers en gereedschappen noodig. Ik nam een stukje geschaafd hout, schreef er eenige woorden met potlood op, en verzocht ons oude opperhoofd Namakei dit even aan mijn vrouw te brengen, die mij dan zenden zou, wat ik hebben moesf.
Met de grootste verbazing zag de man mij aan, en vroeg: „Maar wat moet gij dan hebben?"
„Dat zal het hout haar wel zeggen," was mijn antwoord.
De man dacht echter, dat ik hem voor den gek hield, en zei, wel wat verstoord: „Wie heeft er nu ooit gehoord dat hout sprak!"
Het kostte mij heel wat moeite hem over te halen om er toch maar mee heen te gaan. Maar hij deed het toch eindelijk en was niet weinig verwonderd toen hij zag, hoe mijn vrouw eerst even op het hout keek en toen het benoodigde halen ging. Hij bracht het mij met het stukje hout terug, en gaf mij door teekenen te kennen, dat hij er nog niets van begreep en spoedig een uitleg verlangde.
In gebroken Tanneesch, dat hij ook wel een beetje verstond, las ik hem de woorden voor, en zeide hem toen, dat op dezelfde wijze God tot ons sprak in Zijn


132
Boek. Daar, zei ik, stond Gods wil geschreven; en wanneer hij nu lezen leerde, zou hij weldra God tot zich hooren spreken uit de bladen van het Boek, evenals mijn vrouw mij gehoord had uit dat stuk hout.
Dit wekte in de ziel van dien armen Heiden een groot verlangen om het Woord van God in zijn eigen taal gedrukt te zien. Hij deed zijn uiterste best mij de woorden van zijn taal te helpen leeren; en toen ik zóó ver was, dat ik gedeelten van de Heilige Schrift er in vertalen kon, was zijn blijdschap onbegrensd en zijn hulp onwaardeerbaar. Het wonder van een sprekend blad papier was zeker niet kleiner dan dat van „het sprekende hoot."
Op een anderen tijd kreeg ik, terwijl ik aan het bouwen was, een bezoek van een ander opperhoofd met zijn drie zonen, die grootelijks verwonderd waren over alles, wat zij bij ons hoorden en zagen. Toen zij weer thuis kwamen, werd een van de drie zonen ziek, en aanstonds gaf zijn vader ons en den Godsdienst daarvan de schuld, met de verzekering dat, als de knaap stierf, wij allen vermoord zouden worden.
Door Gods goedheid en onze zorgvuldige verpleging en heilzame geneesmiddelen herstelde hij evenwel; en nu sloeg het bijgeloovige opperhoofd tot een ander uiterste over. Hij werd niet alleen vriendelijker, maar ons zelfs bijzonder genegen. Hij bezocht onze Zondagsbijeenkomsten en luisterde naar de Aneitiumeesche onderwijzers en naar mijn eerste pogingen om een toespraak te houden, wat nog gedeeltelijk in het Tanneesch geschiedde, en door Taia, die „de redenaar" genoemd werd, omdat hij zulk een flink spreker,


133
en daarbij ook bijzonder slim was, of door het opperhoofd Namakei, in het Aniwaansch voor het volk vertaald werd.
Ons huis vorderde intusschen goed, al werd het ook, nog vóór zijn voltooiing, herhaaldelijk door de inlanders met vuur bedreigd, evenals wij met hun geweren. Maar de Heer beschermde ons en schonk ons een vriend in Namakei, die ons, zooals wij hoorden, nacht en dag door zijn mannen liet bewaken.
Een treurig ongeval noodzaakte mij, het werk gedurende eenige weken te staken. Door het uitschieten van mijn bijl op een kwast in het hout bezeerde ik mijn enkel dermate, dat ik eerst in het geheel niet loopen kon, en daarna nog een tijd lang kreupel bleef. Gelukkig kwam alles weer goed terecht. Maar het ergste was, dat de Aneitiumeezen, die ik gehuurd had om mij te komen helpen, zonder mij niets hadden kunnen doen. En toen nu de Dayspring op den bepaalden tijd aankwam, moest ik hun het volle loon betalen en hen weg laten gaan, daar ik hen onmogelijk langer houden kon, zelfs niet voor den kost alleen. Want onze voorraad levensmiddelen was nog maar klein, en er moesten nog eenige maanden verloopen eer er nieuwe toevoer uit Sydney zou komen.
Bij het verdere van den bouw moest ik dus hun hulp missen; en wat de inboorlingen betrof, dezen, waren nauwelijks aan het werk te krijgen, zelfs niet tegen betaling van de zoozeer begeerde messen, katoen, vischhaken en dekens. Op mijn herhaald verzoek antwoordden zij met gröote deftigheid: „De mannen van Aniwa zijn gewoon hun vrouwen het werk te


134
laten doen, en er op hun gemak bij te staan of te zitten en toe te kijken."
Toch waren zij op bovengenoemde zaken bijzonder gesteld; en als zij een vischhaak noodig hadden, of een (stuk rood katoen, om hun lange, dunne haarvlechten op te binden, gingen zij wel eens een blok koraal of een boom voor mij halen; maar voortdurende dagelijksche arbeid kwam hun te vernederend voor. Hoe gansch . anders handelden zij, toen het Evangelie ingang begon te vinden in hun hart. Toen bouwden zij uit eigen beweging hun Kerk en hun School, zonder er eenige betaling voor te willen aannemen; en door hun vrijwillige offers van hout, suikerriet en koraalkalk hebben zij die beide gebouwen steeds goed in orde gehouden.
Eindelijk kwam het huis toch klaar; en al was het nu juist geen prachtexemplaar, toch bleek het door den tijd een der gezondste en doelmatigste woningen, die ooit door christenhanden op de Nieuwe Hebriden gebouwd zijn.
Het had zes ruime kamers, drie aan weerszijden van een vijf voet breede gang, en werd rondom beschaduwd door een veranda, zoodat het overal koel bleef. Onder twee dezer kamers was een kelder gegraven, waar wij onzen voorraad konden bergen, acht voet diep, en geheel met planken betimmerd. In dezen kelder hebben wij meer dan eens de vlucht genomen en er ons leven gered gedurende die vreeselijke stormen, die huizen en boomen vaak als veertjes opnamen en door de lucht deden vliegen.
Ik bouwde ook twee weeshuizen, bijna even onmis-


135
baar als het huis van den zendeling zelf; één voor jongens en één voor meisjes. Zij stonden op één lijn met mijn eigen woning, en waren dus voortdurend onder ons toezicht. Deze weezen, door de zendelingen als hun kinderen aangenomen en onderhouden, werden door ons voor Jezus opgevoed; en nog heden ten dage worden velen van onze beste inlandsche onderwijzers en ijverigste Christen-helpers aangetroffen onder hen, die zonder deze weeshuizen waarschijnlijk zouden zijn verloren gegaan.
Zooals reeds gezegd had er geen betere ligging voor het Zendingshuis gevonden kunnen worden. De grond liep rondom schuin af, en het pad dat erheen leidde was aan weerszijden met schöone inlandsche planten begroeid, en daarachter een rij oranjeboomen. Een kokosbosch strekte zich drie mijlen ver langs de kust uit, en beschaduwde den hoofdweg, terwijl vele lommerrijke kastanje- en broodboomen dicht bij onze woning stonden.
Toen wij dan ook, in den loop der jaren, alles naar onzen smaak hadden ingericht, woonden wij inderdaad in het midden van een mooi dorp. Daar was de kerk, de school, het weeshuis, de smederij, de schrijnwerkerswinkel, de drukkerij, het bananen- en broodhuis, enz.; alles wel heel eenvoudig, maar toch stevig, zooals het daar stond tusschen de oranjeboomen, en van een meerdere beschaving en een beter leven voor Aniwa sprak. Het pad naar de deur van elk gebouw was met fijne, witte koraal bestrooid; de omheiningen • waren alle netjes geverfd. Orde en goede smaak bleken hier duidelijk wetten te zijn in het leven van den


136
Blanke, en verscheidene inboorlingen begonnen ijverig ons voorbeeld te volgen.
In het eerst konden wij maar niet begrijpen, waarom zij ons juist deze plek tot den bouw van ons huis hadden aangewezen, en ons de andere, waarop onze keus gevallen was, zoo beslist hadden geweigerd; maar jaren later, nadat het oude opperhoofd Namakei Christen geworden was, kwamen wij er achter, doordien wij hem op zekeren dag zijn volk op de volgende wijze hoorden toespreken:
„Toen Missi kwam, zagen wij zijn kisten en koffers. Wij wisten dat hij dekens en katoen, bijlen en messen, vischhaken en al zulke dingen had. Wij zeiden: „„Jaag hem niet weg, anders zullen wij dit alles verliezen. Wij zullen hem laten landen; maar hem noodzaken op den heiligen grond te gaan wonen. Dan zullen onze goden hem dooden, en wij zullen al zijn goed onder dë mannen van Aniwa verdeelen."" Maar Missi bouwde zijn huis op onze heiligste plek. Hij en de zijnen woonden daar, en de goden doodden hen niet. Hij plantte daar banaanboomen, en wij zeiden: „„Als zij daarvan eten, zullen zij allen dood neervallen, zooals onze vaders zeiden, dat met iedereen gebeuren zou, die vruchten at van dien grond, behalve onze priesters."" De bananen werden rijp. Zij aten ze. Wij sloegen hen dagen lang gade, maar geen hunner stierf! Daarom, wat wij zeggen en wat onze vaders gezegd hebben, is niet waar. Onze goden kunnen hen niet dooden. Hun God is sterker dan de goden van Aniwa."
Nu werd het mij duidelijk dat zij mij in hun bij- • geloovigheid juist dit stuk gronds verkocht hadden,


137
met de boosaardige bedoeling daardoor onzen ondergang te bewerken. Die heuvel namelijk was voor hen heilige grond, waar sedert eeuwen de overblijfselen van hun kannibaalsche feesten bewaard werden.
Alleen hun priesters mochten die overblijfselen aanraken. En toen zij nu zagen, dat ik daar aan het graven en houwen ging, en een heelen hoop menschenbeenderen opgroef, die ik in twee groote manden bij elkander raapte, verwachtten zij stellig dat hun goden mij op de plaats dooden zouden. Toen dit echter niet gebeurde, hebben zij waarschijnlijk ingezien, dat mijn God toch sterker was dan hun goden.
Dit bekende Namakei dan ook in die toespraak tot zijn volk. En ik versterkte zijn woorden door hun te zeggen, dat, hoewel zij het niet wisten, het de levende, ware en eenige God was, die hun al het goede "gegeven had, wat zij bezaten, en die eindelijk ons gezonden had om hun te leeren, hoe zij Hem dienen, en liefhebben, en behagen konden.
In stille verwondering luisterden zij, terwijl ik trachtte hun uit te leggen dat Jezus, de Zoon van dien God, op aarde geleefd had, gestorven was, en weer naar Zijn Vader in den Hemel gegaan was, alles om hen te redden; en dat Hij op datzelfde oogenblik bereid was, hen bij de hand te vatten en door dit leven te leiden, om hen daarna bij zich op te nemen in eeuwige heerlijkheid.
Daarop ging het oude opperhoofd hen vóór in gebed. Het was een vreemd, verward gebed, vol heidensche denkbeelden en uitdrukkingen; maar toch tegelijk een hartroerend gebed, omdat het voortkwam uit de


138
ziel van een menscheneter, maar die nu, door den Geest van Christus, voor het eerst den waren God aanriep als: „Vader! Onze Vader!"
Mijn hart stortte tranen van blijdschap op het hooren er van. En wie durft zeggen dat er in den Hemel geen goddelijk Hart was, dat er zich ook over verheugde ?


HOOFDSTUK XIV.
Namakei op theebezoek. — Litsi Soré. — De beteekenis van Nowars schelpen. — De laatste heidensche dans op Aniwa. — Yakins bruidstoilet.
Dat goede, oude opperhoofd Namakei was de eerste bewoner van Aniwa, die Jezus leerde kennen en liefhebben. Wij woonden op zijn grondgebied, en over het geheel waren hij en zijn volk ons het meest genegen; niettegenstaande zijn eenige broeder, de priester van zijn stam, tweemaal getracht had mij dood te schieten.
Namakei kwam dikwijls bij ons in het Zendingshuis en hielp ons de taal bestudeeren. Zoo kwam hij tot de ontdekking, dat wij 's morgens en 's avonds thee dronken. Wij gaven hem ook een kopje, met een boterham er bij. Hij vond een en ander bijzonder lekker, en liet al de aanwezigen eens proeven.
In het eerst kwam hij misschien wel alleen om de thee; maar langzamerhand werd zijn belangstelling in ons grooter; tot het hem eindelijk een ware blijdschap was, ons op alle mogelijke wijzen te helpen.
Bij hem voegden zich ook het opperhoofd Naswai en diens vrouw Katua. Deze drie wiesen te zamen op


140
in de kennis van den Zaligmaker, en werden, onder den invloed van het Evangelie, van woeste kannibalen, in edele, beminnelijke menschen veranderd. Wij hadden elkander dan ook in waarheid hartelijk lief.
Namakei bracht mij zijn dochtertje, zijn eenig kind, de koningin van haar stam, Litsi Soré — Litsi de Groote — genaamd, en zeide: „Ik wilde mijn Litsi gaarne bij u laten; gij moet haar opvoeden voor Jezus."
Litsi was een heel bevattelijk kind, leerde alles zoo goed als eenig blank meisje, en werd al spoedig een ware hulp voor mijn vrouw.
Toen Namakei's broeder, de priester, die mij had willen dooden, zag, hoe aardig zijn nichtje er in haar kleeren uitzag, bracht hij zijn dochtertje, Litsi Sisi — d. i. de Kleine — ook bij mij om evenals haar nichtje te worden opgevoed.
Alles wat deze kinderen nu zagen en van ons leerden, werd door hen oververteld; en het gevolg hiervan was, dat hun vaders — een moeder hadden zij niet meer — al meer en meer belang in ons werk begonnen te stellen, en het Evangelie wijd en zijd bekend werd. Weldra zagen wij dan ook al de weezen, wier voogden hen wilden afstaan, aan onze zorgen toevertrouwd; en te midden van onze veelvuldige moeiten en gevaren gedurende die eerste tijden op Aniwa, waren het dikwijls onze kleine weezen, die ons het leven redden, door ons stilletjes te waarschuwen voor menigen wreeden aanslag. Als onze vijanden, in machtelooze woede, dan vraagden wie hen verklapt had, zei ik altijd: „Dat heeft een vogeltje uit het bosch gedaan." Op deze wijze kregen de lieve kinderen volkomen


141
vertrouwen in ons. Zij wisten dat wij hen niet verraden zouden, en beschouwden zichzelven als de bewakers van ons leven.
Op onze eerste godsdienstoefeningen ging het treurig toe. Ieder verscheen daar gewapend; want boog en pijl, speer en strijdbijl, knots en geweer verlieten hen nooit, zelfs niet in hun slaap, en waren altijd tot hun dienst gereed. Bij gunstig weer vergaderden wij in de open lucht; op regenachtige dagen in een hut, gedeeltelijk tot dit doel ingericht. Slechts een paar hoorders schenen er te luisteren; maar de meesten lagen op hun rug of op hun zij te rooken, te praten of te slapen! Na den dienst waren zij dan gewoon feest te houden, — voor feesten waren zij altijd klaar; —doch toen ik dit afschafte, daalde het getal mijner toehoorders tot twee of drie. Maar dezen kwamen dan ook werkelijk om te leeren; en van toen af begon er een betere geest te heerschen gedurende den dienst. Ook hadden wij gezegd, dat het tot hun bestwil was, dat wij hen onderwezen; en dat ze niet, zooals zij verlangden, „betaald" zouden worden voor het bezoeken van kerk en school. De meesten waren daarop kwaad weggeloopen, en rekenden zich grootelijks verongelijkt. Anderen, die meer een koopmanshart bezaten, kwamen hun „afgoden" te koop aanbieden; en toen wij weigerden ze te koopen, maar hen aanspoorden om ze uit liefde tot Jezus af te staan of weg te werpen, namen zij ze weer mee, zeggende dat zij met dien nieuwen Godsdienst niets te doen wilden hebben. Slechts een paar mannen deden openlijk en gewillig afstand van hun afgoden, hetgeen de opgewondenheid der anderen deed


142
toenemen en ons leven opnieuw in gevaar bracht.
Op zekeren nacht werd ik gewekt door luid geklop op mijn deur. Het was het oude opperhoofd Namakei, die mij toeriep: „Sta op, Missi, en help! De Heidenen willen uw huis in brand steken! Wij hebben hen den heelen nacht al teruggehouden; maar zij zijn velen en wij weinigen in getal! Sta gauw op, en zet een brandende lamp voor ieder venster. Laat ons tot Jehova bidden en hard spreken, alsof wij met ons velen waren. God zal ons, helpen."
Ik deed aanstonds wat mij gezegd werd, en zag nu, dat zij al onze emmers en vaten reeds klaargezet en met water gevuld hadden, en dat het bosch wemelde van Wilden met brandende fakkels, terwijl de onderwijzers, en andere goedgezinde inboorlingen, de wacht hielden, en zich tegen den dauw beschutten onder een hoop kokosbladeren, die zij tot dat doel tegen ons huis hadden opgestapeld. Ik wilde nu ook op mijn beurt de wacht houden, en kwam hen van tijd tot tijd aflossen. Ma/r zij zeiden onder elkander: „Als onze Missi in het donker gedood wordt, waar moeten wij dan voor waken? Wij moeten Missi 's avonds in huis zien te houden."
Ik luisterde naar hun goeden raad, maar vertoonde mij toch af en toe om hen aan te moedigen, totdat de vijanden eindelijk hun boos plan opgaven en aftrokken.
Maar hiermede was hun vijandschap nog niet uit. Zij deden allerlei wanhopige pogingen om onze zaak op Aniwa afbreuk te doen. Een bejaard opperhoofd o. a., dat zich vroeger onder onze vrienden geschaard


143
had, keerde zich eensklaps tegen ons, en toonde dit, door een kano te gaan maken, en daar met opzet 's Zondags in het openbaar uit alle macht aan te werken. Hij werd echter ziek en stierf; en nu kwam zijn broeder, juist op Zondagmorgen, ook al uit minachting voor den Godsdienst, met een gewapende bende ons volk tot oorlog uitdagen.
De onzen weigerden evenwel te vechten; en één man, wien hij een slag met zijn knots gaf,zeide: „Ik laat de wraak aan Jehova over."
Eenige dagen later stierf ook deze broeder, tot groote ontsteltenis van zijn mannen, die dit alles natuurlijk aan ons toeschreven; en hoewel de meesten bevreesd waren om ons kwaad te doen, riepen sommigen hunner uit wraak om onzen dood. Zij konden het hierover maar niet eens worden, tot er eindelijk een opperhoofd opstond, een heilig man, die vroeger eens op Tanna geweest was. Deze toonde hun een snoer mooie witte schelpen, die hij om zijn linkerarm droeg, en zeide: „Nowar, het groote opperhoofd te Port Resolution op Tanna, riep mij, toen hij zag dat hij Missi en zijn vrouw daar niet houden kon, tot zich, en deed mij bij deze schelpen, het teeken van zijn waardigheid, die hij van zijn arm nam en om den mijne bond, plechtig beloven, hen tegen alle gevaar te zullen beschermen. Hij verzocht mij den mannen van Aniwa te zeggen, dat, indien de Missi beleedigd of gedood werd, hij en zijn strijders van Tanna zouden komen om een bloedige wraak te nemen."
Deze woorden legden gewicht in de schaal, en deden de zaak in mijn voordeel eindigen.
Minmaimi—■


144
Zoo bleek dan niets in staat den voortgang te stuiten van het werk des Heeren, dat zich altijd het duidelijkst openbaarde in een vredelievende gezindheid. De twee groote opperhoofden, Namakei en Naswai, spraken het dikwijls openlijk uit: „Wij zijn nu volgelingen van Christus. Wij moeten niet meer vechten. Wij moeten moorden en misdaden onder ons volk tegengaan."
En hoe was het gesteld vóór het Evangelie tot hen kwam? Toen behoorde o. a. vrouwen- en kindermoord tot de meest geoorloofde zaken. Niet zelden werd een moordenaar, juist omdat hij een moordenaar was, tot den rang van opperhoofd verheven, en zóó hoog vereerd, dat een onzer jongens eens in allen ernst tot mij zeide: „Missi, ik wou dat ik maar wat vroeger geleefd had! Dan kon ik den een of anderen voornamen man gedood en zoodoende eer behaald hebben! Als Christenen hebben wij geen vooruitzichten. Waar zijn uw helden? Moeten wij dan maar altijd gewone menschen blijven?"
Ik sprak hem toen over de heerlijkheid van een leven voor Jezus; over grootheid en eer in den dienst van onzen Heer. En de Heilige Geest gaf sedert aan zijn eerzucht een edeler richting, zoodat diezelfde jongen later een inlandsche onderwijzer werd, eerst in zijn eigen dorp, en daarna op een geheel eiland.
De laatste heidensche dans op Aniwa werd, hoe zonderling het ook klinken moge, gehouden ter eere van ons en van ons werk. Wij hadden namelijk een groote partij koraalkalk gebrand voor onze gebouwen ; en deze gebeurtenis vonden de inboorlingen belangrijk


145
genoeg om er een feest voor aan te richten. Tot onze verwondering hoorden wij een luidruchtig gezang, gevolgd door het getrappel van een menigte voeten. Mannen, vrouwen en kinderen gingen ons in optocht voorbij, geheel beschilderd en met vederen en boomtakken versierd. Zij trokken naar het dorpsplein; en daar begon de dans, in grootere en kleinere cirkels, begeleid door wild gezang en geschreeuw; in één woord, een afschuwelijk schouwspel.
Ik riep één van hun aanvoerders, en vroeg hem wat dat alles beduidde; waarop ik ten antwoord kreeg: „Missi, wij zijn zoo blij voor u, en nu houden wij onzen goden een feest, ter eere van u en van uw werk."
Toen ik hem zeide, dat mijn God zich over zulke dingen vertoornde, zag de man mij geheel verslagen aan, en vroeg: „Is het niet goed, Missi? Helpen wij u er niet mee?"
„Neen," zei ik, „het is niet goed. Ik ben er bedroefd om. Ik ben juist hier gekomen om u te leeren, al die heidensche gewoonten te laten varen, en te doen wat Jehova behaagt."
Hij ging nu dadelijk zijn vrouw en al zijn vrienden roepen, en zeide hun dat de Missi ontevreden over hen was. Dezen gingen daarop terstond met hem mee. Doch de anderen zetten hun feest nog uren lang voort, en waren heel boos dat ik hun niet betaalde voor hun dansen. Zooals ik zeide was dit echter de laatste dans, die op Aniwa gehouden is.
Een vertooning, die ik ook niet licht vergeten zal, bood ons Yakin in haar bruidstoilet, voor de
Duisternis en Licht 10


146
meisjes wel de moeite waard beschreven te worden.
Deze Yakin, de jonge weduwe van een opperhoofd van één der dorpen, was kort geleden hertrouwd met zekeren Nelwang; en daar beiden oprechte belangstelling toonden in het Evangelie, drong ik er bij hen op aan, den eerstvolgenden Zondag samen in de kerk te komen, om daar hun huwelijk op christelijke wijze openlijk te laten inzegenen.
Nelwang kende onze gewoonte, namelijk, dat iedere kerkganger op zijn plaats moet zitten als ons klokje ophoudt met luiden. De bewoners van Aniwa zouden zich schamen, om binnen te komen nadat de dienst begonnen is.
Toen de klok zweeg, stapte Nelwang, wetende dat hij nu ruim baan had, de kerk binnen, gekleed in hemd en voorschoot, met zijn strijdbijl in de hand geklemd, en een uitdagenden blik, die duidelijk te kennen gaf, dat hij besloten was zijn leven, desnoods, duur te verkoopen. Want ge moet weten dat Nelwang de wraak te duchten had van dertig andere jonge mannen, die ook Yakin tot vrouw hadden willen hebben, en die nu heel boos op hem waren, omdat hij hun den pas afgesneden had. Dit was ook de reden waarom hij niet binnen was gekomen, vóór hij wist dat de weg vrij was. Hij kwam zoo dicht bij mij zitten als maar eenigszins mogelijk was, zijn strijdbijl nog altijd op zijn schouder, terwijl hij moeite deed zijn zichtbare ontroering te verbergen. Hij zag mij glimlachend aan, en keek daarop verlangend naar de deur, door welke de vrouwen binnenkwamen, als wilde hij zeggen: „Yakin komt zóó!"


147
En Yakin kwam na enkele oogenblikken. Maar waren Nelwangs houding en voorkomen al weinig passend bij een godsdienstoefening, ik wist waarlijk niet wat ik beginnen moest, toen ik Yakin zag verschijnen.
Het eerste zichtbare onderscheid tusschen een Heiden en een Christen is, dat de Christen kleederen draagt en de Heiden niet; en nu wilde Yakin de oprechtheid van haar Christendom toonen, door zooveel kleederen om haar lijf te hangen als zij maar torsen kon. Daar zij de weduwe van een opperhoofd was, eer zij Nelwangs bruid werd, had zij wel eenig begrip van plechtige gelegenheden, en verscheen daarom uitgedost in alle mogelijke Europeesche kleedingstukken, — meest manskleederen — die zij had kunnen leenen of huren. Haar trouwjapon bestond uit een bruine overjas, die zij over haar schortje van gras aan had, en, stijf dichtgeknoopt, tot op haar hielen hing. Daarover droeg zij een vest, en over dat vest een mansbroek, waarvan het bovengedeelte over haar hoofd getrokken was, terwijl de pijpen sierlijk over haar schouders heen, langs haar rug neerhingen. Verder was op den eenen schouder een rood en op den anderen een gestreept hemd vastgemaakt, als vleugels achter haar aan fladderend terwijl zij voortschreed. Ook had zij een rood hemd, bij wijze van tulband, om haar hoofd gewonden, waarbij haar schoonheidsgevoel scheen te vorderen, dat over ieder oor een mouw hing! Zoo toegetakeld geleek zij een wandelend monster, met een hoop lompen bedekt. Daar kwam nog bij, dat het een verschrikkelijk heete dag was, zoodat het zweet in stroomen langs haar gezicht liep. Evenals haar bruide-


148
gom kwam ook zij zoo dicht mogelijk bij mij zitten aan den kant waar de vrouwen zaten, terwijl Nelwang beurtelings naar mij en naar haar keek met een vergenoegd glimlachje, dat scheen te zeggen: „Zaagt gij ooit, in heel uw blanke wereld, een bruid zóó rijk getooid ?"
Weinig vermoedde ik wat ik mij op den hals haalde, toen ik hen aanmoedigde in de kerk te komen. Het gezicht van dat arme schepsel, bijna stikkend onder die vracht kleederen, noodzaakte mij voor een enkele maal de godsdienstoefening niaar heel kort te maken, misschien wel de kortste, die ik ooit geleid heb!
Wat Nelwang betreft, deze behoefde zijn strijdbijl gelukkig niet te gebruiken. De dag eindigde in vrede, en de jonggehuwden waren uiterst gelukkig.


HOOFDSTUK XV.
Het graven van de wel. — „Arme Missi!" Regen uit de aarde. — Alle handen aan
het werk.
Tot de belangrijkste gebeurtenissen, die ik te verhalen heb, behoort ongetwijfeld „het graven van de Wel", niet alleen om het groote nut dat die wel ons aanbracht, maar in de, eerste plaats omdat zij het middel was, waardoor het Heidendom op Aniwa de genadeslag toegebracht werd.
Zooals wij reeds hoorden, is op dit vlakke eiland de regen schaarsch, en, als gevolg daarvan, het drinkwater slecht. De beste drank, dien de inboorlingen dusver dan ook hadden, was het vocht van de onschatbare kokosnoot, welker inhoud voldoende is om een bierglas te vullen. Ook kweeken zij het suikerriet op groote schaal, en kauwen dit als ze dorst hebben, zoodat het tegelijk eten en drinken voor hen is. Met vier of vijf stokken suikerriet kan een Zwartje, als hij een dag naar het veld gaat om te werken, het best stellen. En daar bovendien de zee, waarin zij als visschen rondspartelen, hun algemeene badplaats is, en zij maar zeer weinig water noodig hebben voor


150
het koken van hun eten, en in het geheel niets voor het wasschen van hun kleederen!, was het gebrek aan frisch, zuiver water voor hen lang niet zulk een zware beproeving als voor ons; ofschoon, nu zij het eenmaal hebben, zij er toch insgelijks grooten prijs op stellen en er zich hartelijk in verheugen.
Ik had bij voorbaat twee groote vaten in gereedheid gebracht, om die te vullen als er regen kwam. Maar toen wij er mee bij den algemeenen waterput dicht bij het dorp kwamen, wilden de inboorlingen het ons niet toestaan, uit vrees dat wij met onze groote vaten al het water zouden weghalen en niets zouden overlaten voor hen, met hun zoovele kleinere kokosnootschalen.
Ik zon nu op middelen om op een andere wijze aan water te komen, en besloot met Gods hulp een wel te graven dicht bij het Zendingshuis, in de hoop dat een Hoogere wijsheid dan de mijne mij daartoe de juiste plek zou aanwijzen.
Hoewel ik weinig verstand van die soort van zaken had, berekende ik toch, dat ik wel meer dan dertig voet diep zou moeten graven; waarbij nog de vrees kwam, dat, zoo ik na veel moeite al water vond, het mogelijk toch zout water zou zijn. Niettemin besloot ik maar aan het graven te gaan, hopende en geloovende dat ook dit werk zou strekken tot eer en verheerlijking van onzen Heer.
Op zekeren morgen zeide ik dus tot het oude opperhoofd Namakei en zijn vriend Naswai, die nu beiden ernstig naar waarheid zochten, en daarom zeer begeerden met den christelijken godsdienst nader


151
bekend te worden: „Ik ga een diepen put in den grond graven, om te zien of God ons daaruit frisch water geven wil."
Zij zagen mij verwonderd aan en spraken op vriendelijken, bijna medelijdenden toon: „O, Missi! wacht tot dê regen van boven komt, dan zullen wij daarvan zooveel voor u besparen als we maar kunnen."
„Maar intusschen zullen wij allen sterven van gebrek aan water," hernam ik. „Als wij geen frisch water kunnen krijgen, zullen wij genoodzaakt zijn u te verlaten."
De oude man zag mij smeekend aan en zeide: „O, Missi! om die reden moet gij ons niet verlaten. De regen komt alleen van boven. Hoe kondt gij verwachten dat ons eiland regenbuien van beneden zou opzenden ?"
Ik vertelde hem nu, dat in mijn land het zuivere water uit den grond opwelt, en dat ik hoopte, dit ook hier te zien gebeuren. Maar de goede Namakei wilde er niets van gelooven en riep met toenemend medelijden: „O, Missi! uw hoofd is niet in orde, anders zoudt gij zóó niet spreken. Laat ons volk niet hooren dat gij in den grond wilt gaan om regen te zoeken, want dan zullen zij nooit meer naar u luisteren of u gelooven."
Ik liet mij echter niet van mijn plan afbrengen; en toen ik een geschikt plaatsje gevonden had, in de nabijheid van mijn woning en dicht bij den openbaren weg, opdat mijn toekomstige wel ook anderen van nut mocht zijn, ging ik aan het graven met houweel en spade, en voorzien van een emmer en een ladder, die


152
ik ook weldra noodig zou hebben. Een Amerikaansche strijdbijl moest dienst doen voor hamer en breekijzer.
Toen het goede oude opperhoofd zag dat ik niette bepraten was, zette hij zijn mannen op eenigen afstand op wacht, om te zorgen dat ik de hand niet aan mijn leven zou slaan, of mijzelf op een andere wijze kwaad zou doen, zeggende: „Arme Missi! Zóó gaat het met allen die gek worden. Als zij zich eenmaal iets in het hoofd hebben gezet, krijgt niemand het er uit. Wij moeten hem nu maar eens stil laten begaan. Het zal hem moeilijker vallen met houweel en spade te werken dan met zijn pen. En als hij dan moe is, zullen wij hem overhalen het op te geven."
Nu, eerlijk gezegd matte het werken in die brandende zon mij inderdaad spoediger af, dan ik verwacht had. Maar wij willen voor de inboorlingen nooit weten dat wij ons misrekend hebben. Ik ging daarom in huis en vulde mijn vestzak met mooie, groote vischhaken van Engelsch fabrikaat, voor de jonge lieden zeer verleidelijk bij de hunne vergeleken, hoe kunstig deze ook van schelpen gemaakt en voor hun doel geschikt mogen zijn. Weer buiten gekomen hield ik een grooten haak in de hoogte en riep: „Wie drie emmers vol uit dit gat graaft en leeg gooit, krijgt er zoo een!"
Allen liepen nu om het hardst om het eerst aan de beurt te komen, zoodat emmer op emmer gevuld en geledigd werd; maar met dat al kon men het uitgraven slechts langzaam zien vorderen, terwijl de vischhaken snel uit mijn zak verdwenen. Ik werkte


153
zelf voortdurend ijverig mee, en was o zoo dankbaar toen ik op zekeren avond bevond, dat de schacht reeds twaalf voet diep was. Maar helaas, den volgenden morgen ontdekte ik met schrik, dat één kant ingestort en al ons werk vergeefsch geweest was.
Van deze gelegenheid maakte mijn oude vriend Namakei gebruik om nog eens heel ernstig met mij te sprekeh. Hij verzekerde mij voor de zooveelste maal, dat men op Aniwa den regen nooit uit den grond zou zien komen! „Als gij nu van nacht eens in dien kuil geweest waart," zoo sprak hij, „dan zoudt gij er in begraven zijn geworden, en dan zou er een oorlogsschip van koningin Victoria gekomen zijn om te vragen naar den Missi, die hier woonde. Wij zouden zeggen: „„Hij is hier in dezen kuil."" De kapitein zou vragen: „„Wie heeft hem gedood en daarin geworpen?"" Dan zouden wij moeten zeggen: „„Hij is er uit zijn eigen ingegaan!"" De kapitein zou antwoorden: „„Onzin! Wie heeft ooit gehoord dat een Blanke in den grond ging om zich te begraven ? Gij hebt hem gedood en hem er ingeworpen; zoekt uw slecht gedrag nu maar niet door leugens goed te maken!"" Dan zou hij zijn groote kanonnen laten komen en ons doodschieten, en ons eiland uit wraak verwoesten. Gij graaft uw eigen graf, Missi, en het onze er bij. Geef die dwaze gril op, want gij zult op Aniwa geen regen in den grond vinden. Daarbij kunnen al uw vischhaken mijn mannen niet meer bewegen opnieuw in dien kuil te gaan. Zij zijn er niet op gesteld met u begraven te worden. Wilt gij het nu niet opgeven?"
I


154
Ik praatte honderd uit om zijn vrees weg te nemen. Ik beduidde hem, dat die instorting het gevolg was geweest van mijn gebrek aan voorzorg, en eindigde met te zeggen, dat ik vast besloten was, het werk met de hulp van mijn God, zelfs zonder eenige andere hulp, voort te zetten.
Na alles nog eens goed bij mijzelf overlegd te hebben, zocht ik twee boomen, welker takken stevig genoeg waren om een kruisboom te dragen. Deze plantte ik aan beide zijden van de schacht diep in den grond, en legde er een derde dwars overheen, in het midden waarvan ik een ruwe, eigengemaakte katrol bevestigde met een dik touw er aan. Aan het einde van dit touw maakte ik mijn grootsten emmer vast; en toen alles in orde was, liet ik mij opnieuw in de schacht af. Maar niemand durfde mij volgen, zoodat ik geheel alleen moest graven en hakken tot ik niet meer kon.
Eén van de onderwijzers echter, een man dien ik vertrouwen kon, stond boven, en slaagde er in, door het geven van messen en bijlen, eenige mannen over te halen het eind van het touw vast te houden, en al trekkende er een eindweegs mee voort te loopen, tot de emmer boven kwam en door den onderwijzer kon gegrepen worden, die hem dan verder leeg maakte en weer liet zakken. Ik had een bel bij mij, waarmee ik luidde als de emmer vol was, en dit was voor mijn dappere helpers het sein om aan het touw te trekken. Zóó werkte ik voort, van uur tot uur en van dag tot dag. En onder al dat graven en hameren was het, als hoorde ik voortdurend de woorden: Levend


155
water! Levend water! me in de ooren klinken als hemelsche muziek.
Op een diepte van dertig voet gekomen, begon de aarde en het koraal vochtig te worden, waaruit ik opmaakte dat wij nu haast water hadden. Ik geloofde stellig dat God ons een bron zou geven; maar in dat geloof mengde zich een zonderlinge vrees dat het water misschien zout zou zijn.
Op zekeren avond zei ik tot Namakei: „Ik denk dat Jehova ons morgen water uit dezen put zal geven!"
Maar hij antwoordde: „Neen, Missi, gij zult op dit eiland den regen nooit uit den grond zien komen. Wij zijn benieuwd wat het einde zal zijn van uw dwaze onderneming. Wij verwachten dagelijks u, als ge aan water komt, er in te zien vallen, en naar zee te zien drijven, waar de haaien u zullen opeten! Dat zal het einde er van zijn; de dood voor u, en gevaar voor ons allen."
„En toch," bleef ik volhouden, „hoop en geloof ik, dat mijn God het water voor u uit de aarde zal doen opstijgen. Kom morgen maar, dan zult ge het zien."
Ik gevoelde op dat oogenblik dat ik veel waagde met zoo beslist te spreken. Wat toch indien er eens géén water kwam? Maar mijn vertrouwen op den Heer, en het bewustzijn dat ik Zijn eer zocht en niet de mijne, gaven mij den moed er toe.
Den volgenden morgen met het aanbreken van den dag ging ik weer in de schacht, en groef in het midden er van een nauwe opening, ongeveer twee voet diep. Het zweet brak me uit, nu niet door het


156
werken, maar door de hevige spanning waarin ik verkeerde, en ik beefde over mijn geheele lichaam toen het water opwelde en de opening begon te vullen. Zoo modderig als het was proefde ik het dadelijk, en — van blijdschap liet ik den kleinen kroes uit mijn handen vallen, en bijna was ik op dien modderigen bodem op mijn knieën gezonken om den Heer te loven en te danken. Het was water! Het was zoet water! Het was levend water uit Jehova's bron!
De opperhoofden en hun mannen kwamen nu naderbij, en stonden in gespannen verwachting, evenals vroeger de Israëlieten in de woestijn, toen Mozes op de steenrots sloeg. Weldra werd ik wat kalmer; en na den Heer gedankt te hebben, vulde ik een kan, — de modder was toen al wat gezakt — die ik in aller tegenwoordigheid ledig mee naar beneden had genomen, en ging er mee naar boven, terwijl ik hen allen riep om den regen te komen zien, dien Jehova ons door die Wel gegeven had.
Zij drongen om mij heen en staarden er op, in bijgeloovige vrees. De oude Namakei schudde er eens aan, om te zien of het vloeibaar was, en stak er toen zijn vinger in, om zich te overtuigen of het net aanvoelde als water. Eindelijk proefde hij er eens van, en na het een oogenblik heen en weer door zijn mond te hebben laten gaan, slikte hij het in, en riep vol vreugde uit: „Regen! Regen! Ja, het is regen! Maar hoe komt gij er aan?"
„Jehova mijn God gaf hem uit Zijn eigen aarde, in antwoord op ons werk en gebed," was mijn antwoord. „Kom zelf maar eens zien hoe het opwelt!"


De oude Namakei stak er zijn vinger in, om zich te overtuigen of het net aanvoelde als water. blz. 156




157
Doch ofschoon ieder daar even vlug en onbevreesd als een éekhoorn in de hoogste boomen kon klimmen, had niemand nochtans den moed om aan den rand van de wel te komen staan en er in te zien. Het was een wonder inhunoogen! Zij hadden echter al spoedig een middeltje bedacht om dit bezwaar uit den weg te ruimen, en kwamen overeen, allen hand aan hand op een rij te gaan staan. De voorste kon zich dan voorzichtig voorover buigen, in de wel kijken, en zich dan het achterste plaatsen, en zoo vervolgens, tot allen een beurt gehad en Jehova's regen daar in de diepte gezien hadden. Het was kluchtig, maar meer nog treffend, hun aangezichten gade te slaan, terwijl zij, man voor man, in de geheimenis blikten en dan mij aankeken, in stomme verbazing.
Toen allen het op deze wijze met hun eigen oogen gezien hadden, riep het oude opperhoofd uit: „Missi, wonderlijk, wonderlijk is het werk van uw God! Geen god van Aniwa heeft ons ooit zóó geholpen!... Maar, Missi," ging hij voort na een oogenblik van stilzwijgen, dat mij toescheen een sprakelooze aanbidding te zijn, „zal het nu altijd blijven voortregenen uit de aarde-, of zal deze regen ook komen en ophouden, evenals de regen uit de wolken?"
Ik zeide hem dat ik geloofde, dat deze regen daar altijd voor ons gebruik blijven zou, als een goede gave van Jehova.
„Maar, Missi," vroeg hij toen, — want er begon nu een klein beetje eigenbelang bij hem in het spel te komen — „zult gij en uw gezin het alles opdrinken, of krijgen wij er ook wat van?"


158
„Welzeker," antwoordde ik. „Gij en al uw volk, en al de menschen van het eiland mogen hier komen en er van drinken, en zooveel meenemen als ieder maar wil. Ik denk wel dat er altijd meer dan genoeg voor ons allen zal zijn. En hoe meer wij er van gebruiken, hoe beter het worden zal. Zoo gaat het met vele van Jehova's beste gaven. Voor deze en voor alle zij Zijn Naam gedankt!"
„Dus, Missi," vroeg Namakei verder, „zal het dan ons water zijn, en mogen wij het allen als ons eigendom gebruiken?"
„Ja," beloofde ik; „gij moogt er van gebruiken wanneer gij verkiest, en zooveel als gij noodig hebt, zoowel hier als in uw eigen huis, zoo ver als het maar eenigszins gebracht kan worden."
Namakei zag mij met begeerige oogen aan, eindelijk ten volle overtuigd dat de wel een schat bevatte, en riep vol geestdrift uit: „Missi, wat kunnen wij nu doen om u te helpen?"
Hoewel die hulp wat laat kwam, nam ik haar toch dankbaar aan. „Wel," zei ik, „gij hebt de wanden nu reeds eenmaal zien instorten. Indien zulks weer gebeurt, zal de regen, dien God ons uit de aarde gegeven heeft, er door verloren gaan. Om hem dus voortaan voor ons en onze kinderen te bewaren, moeten wij den heelen put van boven tot beneden rondom met koraalblokken bemetselen. Laat iedere man en vrouw nu van het strand de grootste blokken halen, die ze dragen kunnen. Die kostelijke gave van Jehova is het werk wel waard." Nauwelijks had ik uitgesproken, of zij liepen in


159
allerijl naar het strand, schreeuwende en zingende van blijdschap. En weldra kon men ieder zien zwoegen onder het grootste koraalblok dat hij tillen kon. In ongeloóflijk korten tijd lagen ze bij twintigtallen opgestapeld aan den mond van de wel, en werden daar met de katrol naar beneden gelaten, waar ik ze in ontvangst nam, en ze naast en op elkander plaatste, terwijl ik er met mijn Amerikaansche bijl den vereischten vorm aan gaf.
Ik werkte aan één stuk door, tot ik zeker was, dat er geen nieuwe instorting kon plaats hebben, en zeide toen, daar mijn handen deerlijk gewond waren, dat ik nu eens een paar weken rusten wilde, en daarna het werk zou afmaken.
Maar hier trad mijn vriend Namakei naar voren en sprak: „Missi, gij hebt hard gewerkt. Gij hebt er geen kracht meer toe. Maar rust hier bij ons uit, en zeg ons dan waar elk blok liggen moet, dan zullen wij ze wel op hun plaats brengen, en stevig vastmetselen net als gij. En niemand zal gaan slapen vóór het klaar is."
Nauwelijks had hij dit gezegd, of alles trok met vereende kracht aan het werk, tot vrouwen en kinderen toe. Ieder wilde een handje helpen; en zoo verrees de muur als in een tooverslag. En nog heden ten dage staat hij daar, stevig en wel; van boven acht en beneden zes voet wijd en vier en dertig voet diep. De grootste koraalblokken werden het bovenste gelegd, en vormden den mond van den put. Ik bedekte dien geheel met hout, maakte er de katrol en den emmer aan vast, en zoo kan een ieder onze Wel daar zien,


160
als een van de grootste stoffelijke zegeningen^, die de Heer aan Aniwa geschonken heeft. Al onze bezoekers moeten haar dan ook komen bezichtigen als één van de wonderen van Aniwa. En een van mijn ouderlingen zeide onlangs tot mij: „Als wij de twee laatste jaren van droogte dat water niet gehad hadden, zouden wij allen gestorven zijn!"
Vreemd is het, dat de inboorlingen zeiven daarna reeds zes- of zevenmaal beproefd hebben insgelijks een wel te graven, op de, naar hun meening, meest geschikte plaatsen, en zij daarbij telkens óf op koraalrots gestuit zijn, óf alleen water gevonden hebben dat zout was.
„Dat komt," zeggen ze tot elkander, „omdat Missi niet alleen houweel en spade gebruikte, maar ook bad en riep tot zijn God. Wij weten wel hoe we graven, maar niet hoe we bidden moeten; en daarom wil Jehova ons geen regen uit den grond geven!"


HOOFDSTUK XVI.
Namakei's preek. — Het uitroeien van de afgoden. — Alle dingen nieuw.
Toen de wel nu geheel klaar en netjes omheind was, kwam het oude opperhoofd naar mij toe, en zeide: „Missi, ik denk dat ik u aanstaanden Zondag helpen kan. Wilt gij mij een preek laten houden over de Wel ?"
Ik nam zijn voorstel dadelijk aan, op voorwaarde dat hij trachten zou, al het volk onder zijn gehoor te krijgen.
Hij beloofde mij zijn best te zullen doen; en als een loopend vuurtje verspreidde zich nu het nieuws, dat het opperhoofd Namakei den eerstvolgenden Zondag gedurende de godsdienstoefening de Zendeling zou zijn. Allen waren ingespannen verwachting en spoorden elkander aan om te komen luisteren naar hetgeen hij te zeggen had. ^
De Zondag brak aan, en Namakei trad op, gekleed in hemd en schort, voor een zeer talrijk gehoor. Hij was zóó opgewonden, en zwaaide zóó geweldig met zijn strijdbijl, dat men hem bijna niet zonder levensgevaar naderen kon. Ik opende de samenkomst met gebed, en gaf toen het woord aan Namakei. Hij stond Duisternis en Licht 11


162
onmiddellijk op, en met flikkerende oogen en van ontroering trillende leden ging hij aan het spreken, telkens zijn strijdbijl zwaaiend, zoo dikwijls hij zijn woorden kracht wilde bijzetten.
„Vrienden van Namakei," zoo begon hij, „mannen, vrouwen en kinderen, luistert naar mijn woorden! Sedert Missi hier kwam, heeft hij ons veel vreemde dingen verteld, die wij niet begrijpen konden; dingen die ons al te wonderlijk toeschenen, en die wij daarom grootendeels voor leugens hielden. De Blanken mochten zulken onzin gelooven, maar wij zeiden dat een Zwarte te verstandig was om zoo iets aan te nemen. Maar van al zijn wonderlijke verhalen kwam het krijgen van regen onder uit den grond ons het wonderlijkst voor. Toen zeiden wij tot elkander: „„De man zijn hoofd is op hol; hij is gek geworden."" Maar de Missi bad en werkte maar voort, en zeide ons, dat Jehova hoorde en zag, en dat zijn God hem regen zou geven. Was hij gek? Hééft hij geen regen gekregen diep onder uit den grond? Wij lachten hem uit, maar niettemin was het water daar toch. Wij hebben ook om andere dingen gelachen, die de Missi ons vertelde, omdat wij ze niet konden zien. Maar van dezen dag af geloof ik, dat alles, wat hij ons van Jehova vertelt, waar is. En er zal een dag komen dat onze oogen het zullen zien. Nu hebben wij al den regen uit de aarde gezien."
Hier geraakte hij geheel in vuur; en terwijl hij eerst met den éénen en toen met den anderen voet stampte, zoodat het kooralgruis op den vloer naar alle kanten heenstoof, riep hij met groote welsprekendheid:


163
„Mijn volk, volk van Aniwa, de wereld is het onderste boven gekeerd sedert het woord van Jehova op dit eiland kwam! Wie had ooit gedacht dat hij regen uit de aarde zou zien komen! Hij kwam anders altijd uit de wolken! Wonderlijk is het werk van dezen God! Geen god van Aniwa heeft de gebeden ooit verhoord, zooals de God van Missi dit gedaan heeft. Vrienden van Namakei! al de machten der wereld hadden ons niet kunnen doen gelooven, dat er regen uit de diepte der aarde kon voortgebracht worden, zoo wij het niet met onze eigen oogen gezien, het niet gevoeld en geproefd hadden. Nu, met de hulp van Jehova heeft de Missi dien onzichtbaren regen, waarvan wij tot dusver nooit gehoord hadden, te voorschijn gebracht, en" — hier sloeg hij met zijn hand op zijn borst — „iets hier in mijn hart zegt mij, dat Jehova God er is. Hij, de Onzichtbare, van Wien wij nooit gehoord, en Dien wij nooit gezien hadden, totdat de Missi ons met Hem bekend maakte. Het koraal is weggenomen, de grond is uitgegraven, en ziet! het water komt naar boven! Hoewel al dien tijd onzichtbaar, was het daar toch, ofschoon onze oogen te zwak waren om het te zien. En evenzoo geloof ik, uw Opperhoofd, nu ook zeker, dat, als ik sterf, wanneer koraalblokken en aardhoopen, die nu mijn oude oogen verblinden, voor mij uit den weg geruimd zullen zijn, ik met mijn ziel den onzichtbaren God zien zal, zooals Missi zegt, even zeker als ik den regen uit den grond gezien heb. Van dezen dag af, o mijn volk, wil ik den God dienen, die ons de wel gegeven heeft. De goden van Aniwa kunnen


164
niet hooren noch ons helpen zooals de God van Missi. Van nu aan ben ik een volgeling van Jehova. Laat ieder, die denkt als ik, nu de afgoden van Aniwa, die onze vaders vereerden, gaan halen, en ze aan Missi's voeten werpen. Laat ons die houten en steenen dingen verbranden, en begraven, en vernielen. Laten wij ons door Missi laten leeren, hoe wij den God dienen moeten, die hooren kan; den God, die ons de wel gaf, en die ons alle andere zegeningen schenken wil; want Hij zond Zijn Zoon Jezus, om voor ons te sterven en ons in den Hemel te brengen. Dat is het wat de Missi ons iederen dag verteld heeft, sedert hij op Aniwa landde. Wij lachten hem uit, maar nu gelooven wij hem. Jehova heeft óns regen uit de aarde gezonden. Waarom zou Hij ons ook niet Zijn Zoon uit den Hemel zenden? Namakei staat op voor Jehova!"
Nog dienzelfden namiddag brachten Namakei en verscheidenen van zijn volk hun afgoden, en wierpen ze aan mijn voeten, naast de deur van ons huis. Een groote opgewondenheid heerschte er gedurende de eerstvolgende weken. Bij troepen kwamen de lieden aan, beladen met hun houten en steenen goden, die zij, sommigen schreiende, anderen schreeuwende, voor ons huis opstapelden, onder het herhaald geroep van: „Jehova! Jehova!" Wat verbrand kon worden, wierpen wij in de vlammen; andere begroeven wij in kuilen, twaalf of vijftien voet diep; en nog eenige andere, die meer dan de overige geschikt waren om het bijgeloof op te wekken of aan te wakkeren, lieten wij verzinken in de diepte der zee. — Geen Heidenoog mag ze ooit weder aanschouwen!


165
Ik wil nu echter niet zeggen, dat aller drijfveer even edel was. Daar waren er genoeg, die uit deze nieuwe beweging een winstje wilden slaan, en heel boos waren dat ik hun afgoden niet wilde „koopen"! Toen ik hun zeide dat Jehova niet over hen tevreden zou zijn, als zij er niet vrijwillig afstand van deden, en ze niet zonder belooning wegwierpen, namen sommigen ze weer mee naar huis, en hielden ze nog een tijd lang in bezit. Anderen smeten ze kwaad weg.
Intusschen werden er gedurig vergaderingen gehouden, waarop de zaak druk besproken werd, — de Zuidzee-eilanders zijn geboren redenaars! — en het uitroeien van de afgoden ging rustig zijn gang. Weldra werden er twee priesters en nog een paar andere mannen aangesteld, die een soort van commissie van onderzoek moesten vormen, en belast waren de huichelaars, die voorgaven al hun afgoden op te geven, maar er toch nog eenige in het geheim achterhielden, op te sporen en openbaar te maken; en de twijfelaars aan te moedigen, zich beslist aan de zijde van Jehova te scharen. En ik deed intusschen wat eens, op Mozes' bevel, het volk van Israël deed, toen het aan de Roode zee gekomen was: ik „stond stil, en zag het Heil des Heeren".
Zij bezochten nu trouw de godsdienstoefeningen, en luisterden met groote belangstelling naar de geschiedenis van het leven en sterven van Jezus. Uit eigen beweging trokken zij een of ander kleedingstuk aan, en alle zaken van belang werden met het volste vertrouwen aan mijn oordeel onderworpen. Ook begonnen zij bijna eenparig ons voorbeeld te volgen in het vragen


166
van Gods zegen over ieder maal, en in het danken van den grooten Jehova voor hun dagelijksch brood. Wie zulks niet deed werd als een Heiden beschouwd. (Hoeveel blanke heidenen zouden er wel zijn ?) Verder besloten zij, ook in navolging van hetgeen zij ons zagen doen, eiken morgen en avond een huis-godsdienstoefening te houden; en al waren hun gebeden soms zeer wonderlijk en nog vol overblijfselen van heidensch bijgeloof, het waren tóch gebeden tot den grooten, onzichtbaren God, den medelijdenden Vader in den Hemel; — niet langer tot de goden van hout en steen!
Een derde onmiskenbaar teeken van algeheele verandering was het heiligen van den dag des Heeren, Ook hierin volgde het eene dorp na het andere het voorbeeld van het Zendingshuis. Alle gewone bezigheden stonden op dien dag stil. Zij spraken van den Zondag als van „Gods dag." Zaterdag noemden ze „kookdag", omdat dan alles voor den rustdag in gereedheid werd gebracht. Zij geloofden nu dat het Gods wil was, den eersten dag der week te heiligen. Het tegenovergestelde was een klaar bewijs van Heidendom.
Als vanzelf begon er nu ook maatschappelijke orde te heerschen. Diefstallen, twisten, enz., werden nu niet meer door knots of strijdbijl beslecht, maar behoorlijk gestraft met boete, gevangenis of zweepslagen, hetgeen door de opperhoofden en hun mannen bepaald werd. Alles werd in één woord „nieuw" onder den heiligenden invloed van het Evangelie. De welvaart nam toe; hutten en plantages waren veilig; en waar voorheen


167
een ieder, als hij op reis ging, zijn zaken van waarde met zich nam, uit vrees van bestolen te zullen worden gedurende zijn afwezigheid, kon hij nu alles gerust thuis laten.
Ook dit laatste was van niet geringe beteekenis, want zelfs tot jonge vogels en varkentjes toe waren zij gewoon in zakken mee te brengen als zij in de kerk kwamen, waar deze levende have, gelijk zich denken laat, dikwijls heel wat stoornis teweegbracht. Zoo was het b.v. volstrekt geen zeldzaamheid, het gepiep van een broedsel kuikens en het geschreeuw van een stuk of wat biggen heel vriendschappelijk door het geblaf van eenige jonge honden te hooren beantwoorden, terwijl wij zongen, baden, of het Evangelie verkondigden. Maar daar wij al blij waren de inboorlingen in de keek te zien, al was het dan ook met al hun bezittingen, pasten wij wel op, er iets van te zeggen, niettegenstaande men dikwijls gevaar liep den draad er door kwijt te raken, vooral wanneer er één bezig was een weerspannige big tot zwijgen te brengen, en de kleine deugniet zijn toorn hierover uitte in een langen, alles overstemmenden, echt zwijnachtigen schreeuw!
Nu echter begonnen de inboorlingen zelf dien stand van zaken lastig en onaangenaam te vinden; daarom riepen zij een algemeene vergadering bijeen, waarop bepaald werd dat alle oneerlijkheid en diefstal voortaan streng gestraft zou worden, en beloofd, elkander trouw te zullen helpen in het tegengaan er van. Ook werd er een eenvoudig wetboek gemaakt, dat ten doel had, de onder hen heerschende ondeugden te


168
beteugelen en bepaalde deugden aan te kweeken.
Zoo werd de afgodendienst er langzamerhand geheel uitgeroeid; en hoewel niemand gedwongen werd in de kerk te komen, werd elke bewoner van Aniwa zonder uitzondering een openlijk aanbidder van den waren God.
Jezus, het Licht der wereld, heeft ook op Aniwa de duisternis overwonnen.


HOOFDSTUK XVII.
mun eerste aniwaansche boek. — glazen oogen. — Het bouwen van de eerste kerk op Aniwa. — De Gemeente van Christus op Aniwa gesticht. — Hemelvreugde. — Zondagsheiliging.
Het drukken van mijn eerste Aniwaansche boek was ook een merkwaardige gebeurtenis; niet zoozeer om de moeite die het mij kostte, als wel om de blijdschap die het ons oude opperhoofd Namakei gaf.
Zooals men weet was ik op Tanna van al mijn bezittingen, en daarbij ook van mijn mooi drukpersje beroofd. Ik was daarna wel weer in het bezit van een andere gekomen, een oude, die aan mijn vriend Gordon op Erromanga toebehoord had, maar daar waren zoo weinig letters bij, dat ik maar vier bladzijden tegelijk kon drukken; terwijl er aan de pers zelf verscheidene gedeelten ontbraken, die ik eerst van stukjes hout en ijzer bijmaken moest. Met dat al gelukte het mij toch haar bruikbaar te maken, en al spoedig bewees zij mij dan ook goede diensten. Ik drukte er ons Aniwaansch Gezangboek mee, benevens een gedeelte van Genesis, en nog eenige andere kleine boekjes.
Namakei had mij ijverig geholpen bij het vertalen


170
en in orde brengen van dat eerste boek, dat uit korte gedeelten van de H. Schrift samengesteld was, en was vol verlangen om het „te hooren spreken", zooals hij het noemde. Eiken morgen kwam hij naar mij toe met de vraag: „Missi, is het klaar? Kan het spreken?"
Eindelijk kon ik hem antwoorden: „Ja!"
„Spreekt het mijn woorden?" vroeg hij vol vuur.
„Ja," zei ik.
„O, Missi, laat het eens tot mij spreken!" riep hij met klimmende belangstelling. „Laat mij hooren dat het spreekt."
Ik las hem daarop een gedeelte uit het boek voor; en nu riep de oude man, uitgelaten van blijdschap: „Het spreekt! En het spreekt mijn eigen taal! O, geef het mij!" Haastig pakte hij het uit mijn handen, drukte het aan zijn hart, draaide het om en om, en deed het toen met een blik van groote teleurstelling weer dicht, waarna hij het mij terug gaf met de woorden: „Missi, ik kan het niet laten spreken! Het zal nooit tot mij spreken."
„Dat komt," zei ik, „omdat gij het nog niet lezen kunt. Maar ik zal u leeren lezen; en dan zal het tot u spreken evengoed als tot mij."
„O, Missi, lieve Missi, wijs mij hoe ik het moet laten spreken!" drong hij; en hij spande zijn oogen daarbij zóó in, dat ik vermoedde dat ze zwak waren door ouderdom, en hij de letters niet zien kon.
Ik zocht nu een goeden bril voor hem uit, dien hij echter in het eerst niet durfde opzetten, uit vrees voor een of andere tooverij. Maar toen hij eenmaal goed op zijn neus stond, zag hij de letters zóó


171
duidelijk, dat hij vol verrukking uitriep: „Nu zie ik het alles! Dit is nu wat gij ons van Jezus verteld hebt! Hij opende de oogen van een blinde! Het woord van Jezus is op Aniwa gekomen! Hij heeft mij deze glazen oogen gezonden! Ik kan nu weer even goed zien, als toen ik een kleine jongen was! O, Missi, laat nu het boek tot mij spreken!"
Ik nam hem nu mee naar het dorpsplein, schreef daar een groote A B C in het zand, wees hem dezelfde letters in het boek, en liet ze hem toen met elkander vergelijken, en opzoeken hoeveel er op de eerste bladzijde stonden. Toen hij die drie in zijn geheugen geprent had, kwam hij naar mij toeloopen, zeggende: „De ABC zitten er in! Ze zijn hier in mijn hoofd, en ik zal ze daar goed vasthouden. Geef me nu drie andere."
Dit werd telkens herhaald. En zoo leerde hij het geheele alphabet, en begon al spoedig kleine woorden te spellen. Ja, hij kwam zóó dikwijls, en liet het mij zóó herhaaldelijk voor hem lezen, dat, eer hij het zelf nog vlot lezen kon, hij het reeds woordelijk van buiten kende. Als vreemdelingen hem bezochten, of er jonge lieden bij hem kwamen, haalde hij altijd het boekje te voorschijn, en zeide: „Komt, dan zal ik u laten hooren hoe het boek onze eigen Aniwaansche woorden spreekt. Gij zegt dat het moeilijk is lezen te leeren en het te laten spreken; doch probeer het maar eens! Als een oude man als ik het geleerd heeft, moet het u nog veel gemakkelijker vallen."
Op zekeren dag hoorde ik hem verwonderlijk vlot voor een heel gezelschap lezen. Maar toen ik het boek nam, en hem vroeg hoe hij het toch zoo gauw


172
geleerd had, bemerkte ik dat hij het geheel uit zijn hoofd kon opzeggen. Hij werd onze rechterhand in de bekeering van Aniwa.
Nu er zulk een algemeene belangstelling in den godsdienst ontstaan was, achtte ik den tijd gekomen, het bouwen van een nieuwe kerk ter sprake te brengen, in plaats van de oude inlandsche hut, waar wij nog altijd onze samenkomsten hielden. Dit werk toch moesten de inlanders zeiven tot stand brengen, want het is altijd mijn streven geweest, hen zooveel mogelijk voor zichzelven te laten zorgen; daarom hielp ik hen nooit, waar zij zichzelven konden helpen. Ik stelde hun deze zaak dus voor, doch niet zonder hun daarbij duidelijk aan het verstand te brengen, dat niemand voor dit werk betaald zou worden, maar ieder er aan mede moest helpen alleen uit liefde tot Jezus. Ook zeide ik, dat men vooral niet beginnen moest, eer men het werk onderling verdeeld en de kosten berekend had. Van mijn kant beloofde ik hun mijn hulp, waar die noodig mocht zijn.
Mijn voorstel vond een goed onthaal, en werd over het geheele eiland in tal van vergaderingen besproken. Als gewoonlijk hielden de opperhoofden er lange redevoeringen over. De redenaars zongen hun betoogen, terwijl de strijders hun instemming toonden door het zwaaien van knots en strijdbijl. Er ontstond een ongekende vriendschappelijkheid onder hen. Zij kwamen overeen, alle bestaande twisten te laten rusten, en zich gezamenlijk op te maken tot het bouwen van de eerste kerk op Aniwa. Slechts één opperhoofd wilde niet meedoen.


173
De vrouwen en kinderen begonnen al aanstonds met het verzamelen en in gereedheid brengen van suikerrietbladeren voor hef dak, en de mannen met het uitzoeken en omhouwen van geschikte boomen. De grootste overeenstemming heerschte er gedurende den ganschen bouw, en geen ongeval bracht stoornis in het werk. Wel deed een aardige, jonge kerel een val van het dak, die hem voor eenige oogenblikken geheel bedwelmde; maar het duurde niet lang of hij sprong weer overeind, schudde zich eens flink, en zeide: „Ik werkte voor Jehova! Hij heeft gemaakt dat ik mij niet bezeerde." Toen klauterde hij het dak weer op, en ging weer vroolijk aan den arbeid.
Wat waren wij trotsch op onze nieuwe kerk! Maar, helaas, onze vreugde bleek van korten duur; want al heel spoedig kwam er een geweldige storm, die het gebouw met den grond gelijk maakte.
Na veel gejammer sprak het voornaamste opperhoofd in een groote vergadering: „Laten wij ons niet aanstellen als kleine jongens, die huilen om hun gebroken bogen en pijlen. Laten wij ons gedragen als mannen, en een steviger kerk bouwen voor Jehova!"
Op mijn aanraden werden er nu eerst tien dagen doorgebracht met het herstellen van huizen en omheinigen, en het in orde brengen van plantages, waarvan er vele geheel verwoest waren. Daarna kwamen zij op den bepaalden dag bijeen. Er werd een lied gezongen; Gods zegen werd gevraagd, en het gansche werk opnieuw Hem opgedragen.
Met frisschen moed toog men nu weder aan den arbeid; ieder werkte om het hardst, behalve datééne


174
opperhoofd, dat zich nog altijd bleef terugtrekken. Na een poosje ging ik hem eens bezoeken, om hem persoonlijk zijn hulp te vragen en hem tevens onder het oog te brengen, dat, als hij en zijn volk niet mede hielpen aan den bouw van de kerk, de andere hun dit later zouden verwijten, en zeggen dat zij nu ook geen deel hadden aan het Huis van God. Hij eindigde met mijn verzoek in te willigen; en eenmaal aan het werk, wijdde hij er zich aan met al zijn kracht.
Men vorderde intusschen goed. Nog maar één groote boom was er noodig om het dak te stutten; maar die kon nergens gevonden worden; want hoewel er op Aniwa overvloed van kleinere boomen was, scheen de voorraad groote geheel uitgeput.
Hierdoor was er een stilstand in het werk ontstaan, tot wij op een goeden morgen bij het aanbreken van den dag gewekt werden door een troep schreeuwende en zingende mannen, die een grooten, zwarten boom naar de kerk droegen, voorafgegaan door datzelfde opperhoofd, die al dansende den zang leidde, waarbij hij met zijn strijdbijl de maat sloeg. Hoewel hij zich lang had laten wachten, wilde hij toch bij de anderen niet achterstaan;' en ten bewijze daarvan had hij den dak-boom, die zoo zwart zag als roet, uit zijn eigen huis genomen, en liet dien nu naar de kerk brengen voor de ontbrekende pilaar.
Dit was evenwel den anderen bouwlieden niets naar den zin. Al het andere hout van de kerk toch was zoo wit en schoon; en daar nu dien zwarten boom bij, en dan nog wel juist in het midden, — neen, dat wilden ze niet. Maar ik prees het oude opperhoofd


175
om zijn daad, en uitte den wensch, dat hij en zijn volk mochten komen om Jehova te aanbidden onder zijn eigen dakboom. Deze woorden werden door allen toegejuicht; en onder luid gezang werd het werk weder opgevat en met spoed voortgezet. . Toen het dak er op stond hingen wij de klok op, een geschenk van een goed vriend te Birkenhead. En sedert weerklinkt nog altijd langs dat verre strand het liefelijk en vroolijk gelui van de kerkklok van Aniwa !
Op Zondag 24 October 1869 brachten wij eenige bijzonder gezegende en plechtige uren in onze kerk door. Het was, toen wij er het eerste H. Avondmaal op Aniwa vierden met twaalf inboorlingen, die, na duidelijke blijken te hebben gegeven, dat zij begrepen wat ze deden, en met hun gansche hart wenschten den Heere Jezus toe te behooren, op dienzelfden Zondag, volgens hun ernstige begeerte, vooraf door mij werden gedoopt.
Na een korte toespraak stond dit twaalftal ten aanzien, van al de vergaderden op, waarna ik hun de beide volgende vragen deed:
„Wenscht gij, overeenkomstig de belijdenis van het christelijk geloof, en uw beloften voor God en het volk, dat ik u thans doope?"
En: „Wilt gij voortaan alleen voor Jezus leven, alle zonde haten, en trachten uw Heiland te dienen en lief te hebben?"
Na hierop van allen een bevestigend antwoord te hebben ontvangen, doopte ik hen; eerst het oude opperhoofd Namakei, en vervolgens de anderen. Twee van hen


176
hadden kindertjes, die tegelijkertijd gedoopt, en als lammeren aan de kudde toegevoegd werden. In een hartelijk gebed werden zij den Heere opgedragen, en in den Naam van den Drieeenigen God was nu de Gemeente van Christus op Aniwa gesticht
Na den doop bediende ik het H. Avondmaal, terwijl de andere eilanders vol verwondering de gansche plechtigheid, zoo nieuw en vreemd voor hen, in ademlooze stilte gadesloegen. Mijn vrouw, ik, en zes Aneitiumeesche onderwijzers zaten met de twaalf gedoopten aan, om met elkander den dood des Heeren te gedenken. En zoo ooit, dan mocht ik er toen die heerlijke woorden bijvoegen: En Jezus in het midden.
Bij deze gelegenheid werd voor het eerst het nieuwe zilveren Avondmaalstel gebruikt, een geschenk van de Zondagsschoolonderwijzers van Zuid-Melbourne. Zij hadden het gegeven in het geloof, dat wij het eens noodig zouden hebben; en in datzelfde geloof hadden wij het aanvaard.
En mi was die dag gekomen, die heerlijke dag, waarvoor wij drie jaren lang gewerkt, gebeden en onderwezen hadden! Op het oogenblik dat ik het brood en den wijn in die donkere handen gaf, eens met menschenbloed bevlekt, maar nu uitgestrekt om de teekenen en zegelen van de liefde des Zaligmakers te ontvangen, had ik een voorsmaak van de Hemelvreugde. En nooit zal ik gróoter zaligheid genieten, tot — ik het verheerlijkt gelaat van mijn Heiland zelf aanschouwen zal.
In den namiddag van dien dag hielden wij een bidstond in de open lucht, in de schaduw van een


177
grooten boom tegenover de kerk. Zeven van de nieuwe gemeenteleden gingen daar het volk vóór in het gebed, waarbij tusschen elk gebed een lied werd gezongen.
Naarmate het Christendom op Aniwa veld won, begon de Zondag voor de eilanders meer en meer eeh wekelijksche feestdag, en de Godsdienst een bron van ontspanning en genot te worden. Wij beginnen 's Zondags al vroeg. Kort na zonsopgang houden wij reeds onze eerste godsdienstoefening. De kerkklok luidt; en niettegenstaande het vroege uur komen al de bewoners van het eiland, tot uit de verste hoekjes, den dienst bijwonen, en zijn allen op hun plaatsen gezeten als het luiden ophoudt. Bij eiken dienst verzoek ik een ouderling of een gemeentelid om in een der gebeden vóór te gaan. Zij doen dit gaarne, en tot groote stichting der aanwezigen. Later op den dag, terwijl ik met mijn klasse van aannemelingen bezig ben, die het gansche jaar door voortgezet wordt, houden vele leden der gemeente in de aangrenzende school een bidstond onder elkander — iets, wat zij geheel uit eigen beweging begonnen zijn — om Gods zegen af te smeeken over al den arbeid, welke dien dag in Zijn Koninkrijk wordt verricht.
Tegen het vallen van den avond wordt de kanotrom in ieder dorp geroerd; en op dat geluid verzamelt zich het volk onder den boom voor het avondgebed. De ouderling of onderwijzer leidt deze samenkomst. Vijf of zes liederen worden dan vroolijk gezongen, — zij zingen gaarne, en worden niet moede hun lievelingsliederen nog eens en nog eens te herhalen — met tusschen elk lied een kort gebed. Duisternis en Licht 12


178
Waarlijk, deze dorpsbidstonden zijn een gezegend besluit van den dag, en doen het ver-verwijderde bosch weerklinken van den lof van God!
Vóór wij ons ter ruste begeven, verzamelen wij al de jonge lieden, en zoovelen van onze dorpelingen als zich bij hen willen voegen, in het Zendingshuis. Zij zitten dan in rijen op den vloer van de eetkamer, zingen liederen, lezen verzen uit den Bijbel, en doen en beantwoorden vragen betreffende het onderwijs van den dag. Tegen negen uur zenden wij ze heen; maar gewoonlijk verzoeken zij ons vriendelijk te mogen blijven om onze huiselijke godsdienstoefening in het Engelsch bij te wonen.
„Missi," zeggen ze dan, „wij hooren het zingen zoo gaarne. We verstaan er een beetje van. En we zijn zoo gaarne daar, waar gebeden wordt!"
Zoo gaat daar de ééne Zondag na den anderen in den dienst van God en in gemeenschap met elkander vreedzaam en genoeglijk voorbij. Toen ik later weer eens in de zoogenaamde beschaafde wereld terugkwam, en zag hoe daar de dag des Heeren door de blanke Christenen misbruikt en ontheiligd werd, o, hoe verlangde toen mijn ziel naar de liefelijke, heilige rustdagen op Aniwa!


HOOFDSTUK XVIII.
De priester en zijn wederhelft. — Youwili's straf. — Een blijde tijding.
Een van de laatste aanslagen op mijn leven leidde onder Gods zegen tot een goede uitkomst voor ons allen en voor de zaak des Heeren.
De aanvaller, een van de weinigen die het nog op mijn leven gemunt hadden, was een zekere Noura, die op een naburig dorp woonde. Herhaaldelijk sloeg hij naar mij met den loop van zijn geweer; maar ik ontweek zijn slagen, tot eindelijk de vrouwen mij kwamen ontzetten, terwijl de mannen er, verstomd van schrik, bij stonden te kijken.
Nadat Noura in het bosch gevlucht was, wendde ik mij tot ons volk, en zeide: „Als gij aan dit slecht gedrag geen einde tracht te maken, zal ik Aniwa verlaten, en naar een ander eiland gaan, waar mijn leven beschermd wordt."
Deze bedreiging hielp. Den volgenden morgen, heel vroeg, zag ik een bende gewapende mannen, wel honderd in getal, naar mijn woning komen; en op mijn vraag wat zij kwamen doen, antwoordden zij, dat zij naar het dorp gingen, waar Noura en zijn


180
booze makkers woonden. Zij wilden eens onderzoeken waarom zij mij het leven trachtten te benemen, en meteen hun priester de les eens lezen, omdat hij voorgaf stormen en ziekten te kunnen maken. Ik moest mij aan hun hoofd stellen; en hoewel ik er weinig zin in had, deed ik het toch, in de hoop dat mijn tegenwoordigheid het bloedvergieten zou verhinderen.
Wij begaven ons naar het dorpsplein, waar nu ook weldra het opperhoofd, de priester en nog vele anderen samenkwamen.
Natuurlijk volgde er weer een eindeloos gepraat, waarbij mijn vrienden uitdrukkelijk verklaarden, dat zij vast besloten waren mij en den dienst van Jehova tot het uiterste te verdedigen, en als een eenig man ieder te straffen, die het wagen zou mij tebeleedigen of te dooden. Taia, de bekende redenaar, riep: „Denkt gij dat Missi hier alleen staat, en dat ge met hem doen kunt wat ge wilt? Wij zijn nu allen Missi's mannen! Wij zullen voor hem en de zijnen vechten, liever dan hem beleedigd te zien. Wie hem aanvalt, valt ons aan. Dit staat van vandaag af vast!"
Toen dit afgehandeld was kwam de priester aan de beurt, om zijn stormen- en ziektenmakerij. Eén hunner wees er op, dat hij zelf een stijve knie had, en merkte toen heel logisch aan: „Als hij stormen kan maken, waarom kan hij dan het gewricht van zijn eigen knie niet genezen? Dit is toch zeker gemakkelijker dan het maken van stormen!"
De anderen begonnen hierop hartelijk te lachen en den spot te drijven met den armen priester, die al dien tijd doodstil met een pruilend gezicht naar den


181
grond zat te kijken, evenals een kleine jongen, die ondeugend is geweest en knorren krijgt. Dit duurde tot zijn wederhelft, een groote, sterke vrouw, ziende wat er gaande was, hem in het openbaar een standje kwam maken over de onaangenaamheden, waarin hij hen allen gebracht had. In haar verontwaardiging en toorn nam ze een groot kokosblad op en ging hem met het ondereind daarvan duchtig op zijn schouders staan slaan, al maar de fiolen van haar gramschap over hem uitgietend in een telkens nieuwen woordenstroom, waarvan altijd weer het slot was : „Ik zal er den duivel wel uitslaan! Hij zal niet weer probeeren om stormen te maken!"
Het op Aniwa ongewone schouwspel van een vrouw, die haar man slaat, verwekte een uitbundig vermaak. Maar eindelijk meende ik toch tusschenbeide te moeten komen, en zei daarom: „Ik zou er nu maar uitscheiden! Ge wilt hem toch niet doodslaan, doet ge wel? Het schijnt dat ge er den duivel nu al vrijwel uitgeslagen hebt! Zie maar* eens hoe stil hij zich houdt, en wat een berouw hij toont over zijn slechte woorden en daden."
Men deed hem nu plechtig beloven dat hij geen stormen en ziekten meer maken zou, en voortaan in vrede met zijn naburen zou leven. De dorpelingen boden ons daarop een groote hoeveelheid suikerriet en ander voedsel als vrede-offer aan. En met een dankbaar hart, dat alles zonder bloedstorten afgeloopen was, keerden wij huiswaarts.
Dus bracht het booze opzet van Noura, gelijk ik reeds zeide, ons "ten slotte enkel voordeel aan.


182
Onze vrienden kenden nu hun kracht, en werden bemoedigd; onze vijanden daarentegen ontmoedigd en bevreesd. En zoo zagen wij de schaal eiken dag meer naar de zijde van Jezus overslaan, en onze ziel prees den Heer.
Dit voorval doet mij denken aan een soortgelijk, dat zoowat in dienzelfden tijd plaats had, namelijk de geschiedenis van het jonge opperhoofd Youwili, die van het begin af bijzonder vermetel en lastig was, en zulks langen tijd is gebleven.
Eens viel het mij op, dat ik dagen achtereen geen inboorlingeh in de nabijheid van het Zendingshuis gezien had; en toen ik ons oude opperhoofd Namakei vroeg of hij er de reden ook van wist, antwoordde hij: „Youwili heeft een ban rond uw huis opgericht, err bedreigt ieder, die er doorheen breekt, met den dood."
„Zoo," zei ik, „dan moet ik hieruit opmaken dat gij het allen met hem eens zijt, en verlangt dat ik u verlaten zal. Wij zijn hier alleen met het doel om u en uw volk te onderwijzen. Als hij de macht bezit dit te beletten, gaan wij met de Dayspring weg."
Namakei riep daarop aanstonds het volk bijeen; en nu kwamen allen tot mij, met de betuiging: „Wij zijn heel boos op Youwili. Ga met ons, en verbreek den ban. Wij zullen u helpen en beschermen."
Ik plaatste mij aan hun hoofd, en nam den ban weg. Zulk een ban bestond eenvoudig uit rietstaven, die in den grond gestoken en op eigenaardige wijze met takken, bladeren en vezels aan elkander bevestigd waren. Tot hiertoe hadden de inboorlingen altijd een


183
buitengewone vrees gehad om den ban te verbreken, en stellig geloofd, dat dit den dood van den schender of van een lid zijner familie ten gevolge zou hebben. Doch nu maakten al de aanwezigen een verbond, om oogenblikkelijk ieder te straffen, die trachten zou den ban weer op te richten, of het wegnemen er van te wreken. Zoodoende werd ook aan dit treurig bijgeloof, dat reeds zoo onnoemelijk veel ellende en bloedstorting veroorzaakt had, een doodelijke slag toegebracht.
Niet lang daarna was ik op zekeren dag bezig eenig hout rond mijn woning weg te kappen, — de grond, waar het op stond, was mijn eigendom; ik had dien gekocht en betaald — toen plotseling Youwili vóór mij stond, en mij op dreigenden toon verbood er mee voort te gaan. Ter wille van den vrede staakte ik mijn werk voor het oogenblik, maar niettemin liep hij regelrecht naar mijn omheining, en hieuw die gedeeltelijk met zijn bijl om, evenals eenige banaanboomen, die voor mijn woning stonden, — hun gewone oorlogsverklaring, inhoudende dat hij alleen op een gunstige gelegenheid wachtte, om mij en de mijnen evenzoo neer te slaan. Tegelijkertijd zag ik den ouden Namakei en zijn mannen hier en daar post vatten om mij "te beschermen, en andere inboorlingen in groote opgewondenheid gewapend heen en weer loopen. Ik riep hen, en vernam toen van hen de beteekenis van hetgeen Youwili gedaan had; en dat zij besloten waren mij te beschermen.
„Best," zei ik, „maar hier moet voorgoed een einde aan komen. Zult gij dien jongen dwaas toestaan met ons allen den spot te drijven, en den voortgang van


184
het werk des Heeren op Aniwa te verhinderen ? Indien gij hem niet naar behooren kunt straffen, zal ik mij in mijn huis opsluiten, en verder van alle pogingen om u te onderwijzen of te helpen moeten afzien, tot het schip komt, en ik het eiland verlaten kan. Ge moet het nu zelf maar weten."
Nu zij begonnen waren ons waarlijk lief te krijgen, en te verlangen om meer te leeren, was dit altijd mijn machtigste beweeggrond. Ook nu hadden mijn woorden de gewenschte uitwerking; want nadat ik in huis gegaan was, kwamen zij, natuurlijk na veel gepraat, overeen om Youwili te grijpen en te straffen. Maar deze ging op de vlucht en verschool zich in het bosch.
Intusschen kreeg ik een bezoek van mijn vriend Namakei, die mij zeide: „Wij laten het aan u over, Youwili's straf te bepalen. Zullen wij hem dooden?"
„Neen, zeker niet!" antwoordde ik. „Moord alleen kan wettiglijk met den dood gestraft worden."
„Wat dan?" vroeg hij verder. „Zullen we zijn huizen verbranden en zijn plantages vernielen?"
„Neen," was weer mijn antwoord.
„Zullen wij hem binden en slaan?"
„Neen."
„Zullen wij hem in een kano zetten en zoo in zee brengen, en hem laten verdrinken of zich redden, als hij kan?"
„Neen, volstrekt niet."
„Maar wat dan, Missi?" zeiden ze, ten einde raad. „Dit zijn al onze strafmiddelen. Behalve deze weten wij geen straf, waar Youwili om geven zal."


85
„Wel," zei ik, „laat hem met zijn eigen handen en geheel alleen een nieuwe omheining maken, en alles herstellen wat hij vernield heeft; en doet hem openlijk beloven, dat hij zich voortaan behoorlijk jegens ons gedragen zal. Hiermee ben ik tevreden."
Deze manier van straffen schenen zij bijzonder vermakelijk te vinden. De opperhoofden brachten mijn woorden aan hun mannen over; en dezen lachten en maakten er zich vroolijk over alsof het de grootste grap ter wereld gold. „Dat is goed!" riepen ze. „Dat is goed! Laat ons doen wat Missi zegt!"
Na lang zoeken werd Youwili eindelijk gevonden. Zij brachten hem voor de vergadering, lazen hem eens duchtig de les, en spraken toen hun vonnis over hem uit. Hij was erg verwonderd over de soort van straf, en te gelijk bevreesd door de vastberadenheid van het volk.
„Morgen zal' ik de omheining geheel in orde brengen," beloofde hij. „En nooit zal ik mij weer tegen Missi stellenv Zijn woord is goed."
Inderdaad was Youwili reeds den volgenden morgen, bij het aanbreken van den dag, ijverig bezig met het maken van wat hij beschadigd had; en vóór den avond was alles weer netjes in orde, zelfs beter dan het geweest was.
Wel hadden, terwijl hij bezig was, eenigen van zijn makkers, die gelijk in rang met hem waren, hem geplaagd met hun: „Wel, Youwili, je vondt het zeker gemakkelijker Missi's omheining omver te halen dan die weer te maken. Je zult er zeker niet gauw toe komen om het nog eens te doen \" — maar hij


hoorde het alles zwijgend aan. Anderen draaiden hun hoofd om terwijl zij hem voorbij gingen; en hij wist dat ze hem uitlachten. Maar toch ging hij met zijn werk voort; en toen hij er mee klaar was, ging hij heen zonder iets te zeggen.
Hartelijk verlangde ik om den armen jongen een woordje toe te spreken; maar ik vond beter dit nog niet te doen, en hem zijn nieuwe begrippen omtrent straf en wraak nog wat langer in stilte voor zichzelf te laten uitwerken. Ik gevoelde als bij instinct dat Youwili begon te veranderen, en dat de Geest van Christus zijn verduisterde ziel aangeraakt had. Mijn huis werd nu wederom wijd opengezet, en alle goed werk ging weer zijn gewonen gang. Wij besloten Youwili geheel aan Jezus over te laten, en bleven dagelijks bidden om de bekeering van dit jonge opperhoofd, op wien wij al onze middelen schijnbaar tevergeefs beproefd hadden.
Geruime tijd verliep, maar er kwam geen teeken van verandering, en naar het scheen werden onze gebeden niet verhoord. Doch op een goeden dag, toen ik bezig was al mijn krachten in te spannen om een handkar, met koraalblokken beladen, voort te trekken, waarbij twee jongens mij hielpen, kwam Youwili, zoo hard hij kon, uit zijn huis geloopen, roepende: „Missi, dat werk is te zwaar voor u! Laat mij u helpen."
Zonder op een antwoord te wachten beval hij den beiden jongens het eene touw aan te vatten, terwijl hijzelf het andere opnam, het over zijn schouder wierp, en zich toen in beweging zette, trekkende met de kracht van een paard. Mijn hart vloeide over van
186


187
dank, en ik weende van vreugde terwijl ik hem volgde; want ik wist dat dit touw slechts een zinnebeeld was van het juk van Christus, dat Youwili begonnen was op zich te nemen.
Gelijk eens in vroeger dagen de gemeente des Heeren om de bevrijding van den Apostel Petrus bad, en zij nochtans hun ooren en oogen niet gelooven konden toen Petrus werkelijk aan de deur klopte en het huis, waar zij vergaderd waren, binnentrad, zoo konden wij nauwelijks onze oogen en ooren gelooven, toen Youwili een discipel van Jezus werd, hoewel wij dagelijks om zijn bekeering gebeden hadden. Zijn eens zoo norsch gelaat straalde nu letterlijk van inwendig licht. Zijn vrouw kwam dadelijk een boek en een kleedingstuk halen, met de blijde tijding: „Youwili zendt mij. Zijn verzet tegen den Godsdienst is nu opgehouden. Ik kom voortaan de kerk en de school bezoeken; en hij komt ook. Hij wil gaarneleerenom, evenals gij, sterk voor Jehova en voor Jezus te zijn.*'
Youwili bleek niet vlug in het leeren; maar hij toonde groote volharding, en zijn vrouw hielp hem trouw. Zij bezochten samen mijn klasse van aannemelingen, en zaten eindelijk beiden, na gedoopt te zijn, aan de Tafel des Heeren aan.
Waarlijk, onze Heiland heeft den sleutel van elk menschenhart, en Hij alleen is machtig het te ontsluiten.


HOOFDSTUK XIX.
Onze weezen en hun beschutten. — Het wrak van de Dayspring. — Op reis en terug. — Dayspring II.
Wij hebben reeds gehoord dat de goede gewoonte om 's morgens en 's avonds huiselijke godsdienstoefening te houden, en voor hun eten te bidden en te danken, bij het volk verwonderlijk spoedig ingang vond, en een der eerste en sprekendste bewijzen was, dat zij niet langer Heidenen waren. En hoe stipt zij zich aan dien regel hielden, kwam vooral uit in een tijd van groote schaarschte, die dit eiland trof. Zoo hoorde ik bv. een huisvader, omringd door zijn gezin, aan de deur van zijn hut God eerbiedig danken voor de spijze, die Hij hun geschonken had, en voor al Zijn zegeningen in Zijn Zoon Jezus Christus.
Toen ik naderbij gekomen was en een gesprek met hem aanknoopte, bemerkte ik dat hun maal bestond uit vijgebladeren, die zij geplukt hadden, — een maal, zeker sober genoeg. Maar, gelijk het spreekwoord zegt, honger is de beste saus, en tevredenheid geeft overal een lekker smaakje aan.
Mijn weezen hadden ook veel door die schaarschte


189
te lijden. Op een keer kwamen ze bij mij met de klacht: „Missi, we hebben zoo'n honger."
„Ik ook, lieve kinderen," was mijn antwoord. „En we kunnen geen brood krijgen, vóórdat de Dayspring komt."
„Missi," kwam er toen, „u hebt twee mooie vijgeboomen. Mogen we van de jonge, zachte blaadjes eten ? We zullen oppassen dat we de takken en vruchten niet beschadigen."
„Welzeker, kinderen," zei ik. „Eet maar, zooveel ge lust."
In een wip zat nu ieder kind op een tak, waar ze allen aan het eten gingen, zoo vergenoegd als eekhoorntjes.
lederen avond baden wij om de komst van het schip, en 's morgens liepen onze weesjongens vol verlangen naar de koraalrotsen, om aan de zee het antwoord te vragen. Maar dag aan dag keerden zij met een treurig gezicht terug, met de slechte tijding: „Missi, tavaka jimraf" (Nog geen schip!)
Doch op een morgen, eer het nog geheel licht was, werden wij gewekt door het gejuich, dat onze jongens aan het strand aanhieven, waarna zij als een pijl uit den boog op het Zendingshuis afkwamen, onder het geroep van: „Tavaka! Oa! TavakalOaP' (Het schip! Hoera!)
Wij stonden dadelijk op, en de jongens zeiden: „Missi, het is niet ons eigen schip, maar we gelooven wel dat het dezelfde vlag voert. Het heeft drie masten en onze Dayspring maar twee!"
Ik keek eens door mijn verrekijker, en zag nu dat


190
men bezig was goederen in de booten te laden, terwijl de kinderen, op het hooren dat er kisten, zakken en vaten naar het strand gebracht werden, juichten en dansten van pret.
Toen de eerste bootslading gelost was, kwamen de weezen om mij heen staan, en zeiden: „Missi, dit vat rammelt of er beschuit in is! Mogen wij het naar het Zendingshuis brengen?"
Ik zei dat ze mochten als ze konden, en in een oogwenk hadden ze er zich meester van gemaakt, en rolden ze het met vereende krachten voor zich uit. Af en toe vielen er wel een paar; maar al bezeerden ze daarbij ook hun knieën, ze waren toch in een ommezientje weer op de been en aan het werk, en gunden zich geen rust tot het vat goed en wel voor de deur van onze voorraadschuur lag.
Toen ik van het strand terugkwam, vond ik ze er allen omheen staan. Zij zagen mij aan en zeiden: „Missi, bent u vergeten, wat u ons beloofd hebt?"
„Wat heb ik dan beloofd?" vroeg ik.
Zij keken erg teleurgesteld en fluisterden elkander toe: „Missi is het vergeten."
„Wat vergeten?" vroeg ik.
„Missi," kwam er nu, „u hebt beloofd ons ieder een beschuit te zullen geven als het schip kwam."
„O," zei ik, „dat ben ik niet vergeten. Ik wilde maar eens zien of jullie er nog aan dacht."
„Niets vaster, Missi!" lachten ze. „Wilt u het vat gauw openmaken? We snakken naar beschuit!"
Ik ging terstond mijn hamer en verder gereedschap halen, sloeg de hoepels van het vat, maakte het open,


191
eri gaf ieder van de jongens en meisjes een beschuit.
Tot mijn verwondering bleven ze echter allen met hun beschuit in de hand staan, zonder dat iemand begon te eten.
„Hoe nu!" riep ik uit. „Jelui snakt naar beschuit! Waarom eet je nu niet? Of wacht jelui misschien nog op een tweede?"
„Missi," sprak nu een van de oudsten, „wij willen eerst God danken dat Hij ons voedsel gezonden heeft, en Zijn zegen er qver vragen."
En dit deden zij op hun eigen, eenvoudige, kinderlijke wijze; en toen aten ze ook, en genoten hun spijs als een gave uit de hand van den Hemelschen Vader.
Ook wijzelven, bewoners van het Zendingshuis, hadden niet minder reden om verheugd te zijn dan onze lieve weezen; want sedert eenige weken hadden wij geen Europeesch voedsel geproefd, en al dien tijd voornamelijk van de kokosnoot moeten leven. Wij begonnen dan ook oprecht naar iets anders te verlangen, en dankten den Heer uit den grond van ons hart, dat Hij ons dezen nieuwen voorraad gezonden had.
De scherpe oogen van de kinderen hadden goed gezien. Het was niet de Dayspring maar de Paragon, die thans onzen voorraad aanvoerde. Ons dapper scheepje had den 6den Januari 1873 schipbreuk geleden. En dit was nog het ergste niet, al was het op zichzelf al erg genoeg. Maar tot overmaat van ramp was het wrak, bij openbaren verkoop, in handen van een vereeniging van Fransche slavenhandelaars ge.vallen, die zich een doortocht tusschen de koraalrotsen gebaand, en het schip weer vlot gekregen


192
hadden, en nu een boosaardige vreugde schepten in het vooruitzicht, voortaan ons Zendingsschip te kunnen gebruiken voor den schandelijken Kanaka-handel, — alleen een zachtere uitdrukking voor slavenhandel in de Zuidzee.
Op het hooren hiervan kromp ons hart ineen van schrik en vrees. Vele inboorlingen toch zouden zich zonder eenigen argwaan aan de Dayspring toevertrouwen, en, eenmaal aan boord, er hun vrijheid verliezen ; en natuurlijk zouden wij er voor gestraft worden, als het bedrog werd ontdekt.
Wat konden wij in deze bedroevende omstandigheden doen? Niets dan tot God roepen. En dit deden wij, met al de vrienden van de Zending, dag en nacht, en niet zonder tranen, als wij dachten aan de mogelijke vernedering van ons edel scheepje.
Maar wat gebeurt? De Fransche slavenhandelaars, niet weinig met hun koopje in hun schik, lieten het schip in de Baai ankeren en gingen aan land om de gebeurtenis eens recht feestelijk te vieren. Zij aten en dronken en brasten dat het een aard had. Maar in dienzelfden nacht stak er een hevige storm op; de oude Dayspring werd van haar anker geslagen; en toen de dag aanbrak, zag men haar weer op de klip, maar nu geheel ontredderd en voor altijd ongeschikt tot eenig gebruik, hetzij goed of slecht.
O, mijn lief scheepje, dacht ik, 't is beter voor u, zoowel als voor ons, menschen, om te sterven en van de aarde te verdwijnen, dan verontreinigd te worden door de zonde, en voort te leven in schande!
De Paragon, waarmee wij nu onze levensmiddelen,


en gaf ieder van de jongens en meisjes een beschuit, blz. 191




193
brieven, enz. gekregen hadden, was een nieuwe driemaster; en de eigenaars hadden ons schriftelijk te kennen gegeven, dat, als wij de som binnen het jaar konden afbetalen, wij genoemd schip voor ƒ36.000 konden koopen. Het bleek een in alle opzichten geschikt vaartuig, en wij achtten het zeer in het belang der Zending, zulks hoe eerder hoe liever te doen.
Nu had ik dikwijls gezegd, dat ik mijn geliefd werk op de eilanden niet weder verlaten zou, tenzij mijn gezondheid of het verlies van ons Zendingsschip er mij toe noodzaakte. En zie, daar troffen ons die beide rampen te gelijk. Tijdens de stormen van Januari tot April 1873 verloren wij een geliefd kind door den dood; mijn vrouw had een langdurige ziekte, en ik zelf werd door hevige rheumatische koortsen aangetast, die mij tot aan den rand van het graf brachten. Gelukkig richtte de Heer ons beiden weer op; maar ik was zoo zwak geworden, dat ik in het eerst niet zonder krukken gaan kon.
Men raadde mij aan tot herstel van gezondheid verandering van lucht te beproeven, waarom ik dan ook met de eerste gelegenheid naar Sydney vertrok, en van daar naar Nieuw-Zeeland. Ik zou er dan te gelijkertijd weer een collecte-reis van maken, en de noodige gelden zien te verzamelen tot aankoop van de Paragon.
Ook deze reis werd door den Heer bijzonder gezegend. Tegen het einde van Maart keerde ik naar Sydney terug, niet alleen in goede gezondheid, maar tevens in het bezit van de vereischte som, bijeengebracht door de bereidwillige medewerking van vele lieve vrienden, ook van de kleine vrienden der verschillende Duisternis en Licht 13


194
Zondagsscholen, die weer collecte-kaarten genomen hadden voor aandeelen in het nieuwe schip.
De naam Paragon werd in dien van Dayspring veranderd; en zoo zeilde dan onze tweede Dayspring, geheel vrij van schuld, naar de Nieuwe Hebriden. En ik keerde mèt haar terug, den Heer dankende, en zeer versterkt, beide naar lichaam en geest.


HOOFDSTUK XX.
Een regen van speren. — „Het blanke opperhoofd van Aniwa". — Namakei's bedevaart
en dood.
Zoodra een Heiden in waarheid tot den Heer bekeerd is, wordt hij, om zoo te spreken, van stonde aan een zendeling. Inzonderheid onze eilanders, die zoo weinig hebben wat hen bezig houdt en afleiding schenkt, gevoelen, zoodra er iets van de goddelijke liefde voor de zielen hunner medemenschen in hen ontwaakt is, behoefte om voor den Heer te arbeiden, en doen dit dan ook met den meesten ijver en de hartelijkste toewijding. Als zulk een Heiden, na zijn gansche leven in duister bijgeloof tevergeefs naar vrede voor zijn ziel gezocht te hebben, eindelijk hoort dat God liefde is; dat die God Zijn Zoon gezonden heeft om voor hem te sterven; en dat hij in en door dien Zoon een erfgenaam is van het eeuwige leven, dan kent zijn blijdschap geen palen, en brandt hij van verlangen om een ieder met die Blijde Boodschap bekend te maken, of men naar hem hooren wil of niet.
Zoo liet b.v. één onzer opperhoofden, zeerbegeerig om zielen voor Jezus te winnen, een ander opperhoofd


196
in het binnenland weten, dat hij en vier van zijn metgezellen den volgenden Zondag naar hun dorp zouden komen, om hun het Evangelie te brengen van den waren God. Maar hij ontving hierop het antwoord, dat dit bezoek hem ten strengste verboden was, en dat ieder Christen, die het dorp naderde, gedood zou worden.
Ons opperhoofd zond nu de vriendelijke boodschap terug, dat Jehova den Christenen geleefd had, kwaad met goed te vergelden, en dat zij dus ongewapend komen zouden, om hun te vertellen, dat de Zoon van God in de wereld gekomen en gestorven was, om Zijn vijanden te zegenen en zalig te maken.
Andermaal kwam er van het heidensche opperhoofd dit korte en barsche antwoord: „Als gij komt, zult gij gedood worden." Maar het Christen-opperhoofd liet zich hierdoor niet afschrikken, en begaf zich 's Zondagsmorgens met de vier anderen op weg.
Niet ver van het dorp kwam hun het heidensche opperhoofd tegen, hen nogmaals met den dood dreigend. Doch de eerste zeide: „Wij komen zonder wapenen tot u. Wij komen alleen om u van Jezus te vertellen. Wij gelooven, dat Hij ons heden beschermen zal."
Zoo sprekende zetten zij hun weg naar het dorp voort, waarop de vijanden hen met hun speren begonnen te werpen. Sommige ontweken zij, want op één na waren zij allen ervaren krijgslieden; andere vingen ze letterlijk met de bloote hand op, en wendden ze dan op ongeloofelijke wijze af.
De Heidenen, stom van verwondering dat deze menschen hen ongewapend naderden, en niet eens de speren terugwierpen, die zij opgevangen hadden,


197
staakten hun aanval uit loutere verbazing, na, zooals hun opperhoofd het zelf noemde, „een regen van speren" geworpen te hebben.
„Nu ziet gij hoe Jehova ons beschermt!" riep nu ons Christen-opperhoofd uit, terwijl hij met zijn vier metgezellen op het dorpsplein midden onder hen ging staan. „Hij heeft ons al uw speren gegeven! Vroeger zouden wij ze teruggeworpen en u er mee gedood hebben. Doch nu komen wij niet om te vechten, maar om u van Jezus te vertellen. Hij heeft onze duistere harten veranderd. Hij vraagt u thans, al uw andere wapenen neer te leggen, en te luisteren naar wat wij u gaan vertellen van de liefde van God, onzen grooten Vader, den eeniglevenden God."
De Heidenen stonden letterlijk verbluft. Zij hielden zich overtuigd, dat deze Christenen beschermd werden door Iemand, die onzichtbaar was. Voor de eerste maal luisterden zij naar de liefelijke woorden van het Evangelie en de geschiedenis van het Kruis; en wij hebben het nog beleefd, dat ditzelfde opperhoofd en zijn geheele stam het Christendom hebben aangenomen.
Onder al de Zuidzee-eilanden, die voor den Heiland gewonnen zijn, is er misschien geen enkel, waar de Zending niet van dergelijke heldendaden van de zijde der bekeerde inboorlingen spreken kan, tot eer van onze goede eilanders en tot verheerlijking van hunnen en onzen Zaligmaker.
In zulke menschen schonk de Heer ons een krachtige hulp ter voortzetting van Zijn heerlijk werk; en onder hen noem ik in de eerste plaats mijn vriend Namakei, het oude opperhoofd van Aniwa.


198
In zijn heidensche dagen was hij een echte kannibaal en dapper strijder; doch langzaam maar zeker drong het licht van het Evangelie tot zijn ziel door, en werd zijn hart voor Jezus geopend. Van het begin af toonde hij groote belangstelling in ons en ons werk, al kwam er in het eerst wat eigenbelang bij; en immer was hij vol verlangen om al wat hij leerde aan zijn volk mede te deelen.
Toen ons op 't eiland een zoontje geboren werd, was de oude man buiten zichzelven van blijdschap. Hij benoemde het kind tot zijn erfgenaam — zijn eigen zoon was dood — en bracht bijna al de eilanders op de been om „het blanke opperhoofd van Aniwa" te komen zien. Hij wilde dat het Namakei de Jongere zou heeten; een eer, die wij, vrees ik, niet genoeg op prijs stelden.
Toen het jongske grooter werd, nam hij het bij de hand, en wandelde vrij met hem onder het volk rond; hij leerde hem hun taal spreken, en wekte aller belangstelling op, niet alleen in het kind, maar ook in ons en ons werk.
De zijne werd dagelijks grooter en onbaatzuchtiger; ja, het was of zijn ziel jonger en krachtiger werd, naarmate zijn lichaam door ouderdom verzwakte. Zelfs in het volle bewustzijn dat hij heel spoedig sterven zou, maakte hij nog een reisplan, waarvan hij maar niet af te brengen was.
Hij had namelijk gehoord dat de zendelingen ééns in het jaar op een of ander eiland bij elkander kwamen, om verschillende zaken betreffende het Zendingswerk te bespreken. Welk denkbeeld hij zich van zulk een Zendings-synode gevormd had, weet ik niet; maar


199
ondanks zijn groote zwakte koesterde hij een hartstochtelijk verlangen om onze eerstvolgende samenkomst op Aneitium bij te wonen, en al de zendelingen van Jezus, die op de Nieuwe Hebriden werkzaam waren, bij elkander te zien en hen te hooren.
Met al wat in mij was kwam ik hiertegen op, daar ik vreesde dat hij ver van huis sterven zou, en dit mogelijk nadeel zou toebrengen aan de goede zaak op Aniwa, waar hij inderdaad zeer geliefd was. Maar hij en zijn betrekkingen, ja zijn gansche volk, waren er zeer op gesteld, zoodat ik eindelijk wel moest toegeven.
Zijn weinige boeken en kleederen werden nu in een' kleine inlandsche mand bij elkander gepakt; en na zijn volk verzameld te hebben, nam hij een hartelijk afscheid van hen, met de vermaning „sterk voor Jezus te zijn", hetzij zij hem wederzagen of niet, en trouw en vriendelijk jegens Missi te blijven.
Het volk jammerde; velen hunner weenden zelfs bitterlijk; en met verwondering zag de bemanning van de Dayspring, hoezeer hij door zijn volk werd bemind.
Namakei hield zich zeer goed gedurende de reis. Hij ging met ons in en uit op de vergaderingen, en was grootelijks ingenomen met den eerbied, dien men hem op Aneitium bewees. Toen hij hoorde hoeveel voorspoed het werk des Heeren had, en hoe het eene eiland na het andere den lof van Jezus leerde zingen, werd zijn hart brandende in hem. „Missi," zei hij, „ik hef mijn hoofd omhoog als een boom. Ik groei van blijdschap!"
Maar op den vierden of vijfden dag liet hij mij uit de vergadering halen; en toen ik bij hem kwam zeide hij: „Missi, nu ga ik sterven. Ik heb u laten roepen


200
om afscheid van u te nemen. Zeg mijn dochter, mijn broeder en mijn volk, dat zij voortgaan met Jezus te dienen, dan zal ik hen in de schoone Wereld wederzien."
Ik zeide hem dat God hem nog kon oprichten en aan zijn volk teruggeven; maar hij fluisterde met zwakke stem: „O, Missi, de dood heeft mij reeds aangeraakt. Ik voel mijn voeten onder mij wegzinken. Help mij om onder de schaduw van dien boom te gaan liggen."
Dit zeggende vatte hij mijn arm, en zoo strompelden wij naar den boom, in welks koele schaduw hij zich nederlegde. Toen fluisterde hij weder: „Ik ga heen. O, Missi, laat mij u nog eens hooren bidden, dan zal mijn ziel kracht hebben om te gaan."
Ik voldeed aan zijn verzoek, onder het storten van vele tranen. Eindelijk nam hij mijn hand, drukte die aan zijn hart, en zeide met helderder, krachtiger stem: „O, mijn Missi, mijn lieve Missi, ik ga uvóor; maar ik zal u weerzien in het Huis van Jezus. Vaarwel!"
Dit was het laatste wat hij kon uitbrengen. Terstond daarop verloor hij het bewustzijn, en een oogenblik later ontsliep hij.
Mijn hart dreigde te breken van droefheid over zijn verlies. Hij was mijn eerste bekeerling op Aniwa; de eerste die daar zijn hart voor Jezus had geopend. En terwijl zijn lichaam daar nederlag op gras en bladeren, was het of mijn ziel de zijne nasteeg, en al de hemelsche harpen een lied aanstemden, toen Jezus dit zegeteeken van Zijn verlossende liefde aan Zijn Vader toonde. Hij was onze trouw vriend en helper in het Evangelie geweest, en den volgenden morgen volgden al de leden van de Synode hem naar zijn laatste rust-


plaats. Daar mengden Blanken en Zwarten hun tranen op het graf van iemand, die nog slechts weinige jaren te voren een bloeddorstige kannibaal was, maar dien wij nu betreurden als een broeder, een heilige, een Apostel onder zijn volk. — Hoe dit mogelijk was ? De Heere Jezus kwam in zijn hart, en Namakei werd een nieuw schepsel. — Zie, zegt de Heer, Ik maak alle dingen nieuw.
Wij zagen er erg tegen op, zonder ons opperhoofd naar Aniwa terug te keeren, en vreesden zeer voor de gevolgen. Om onze oprechte deelneming te betuigen hadden wij voor zijn dochter Litsi, voor zijn broeder Kalangi, en voor zijn beste vrienden een groot geschenk meegebracht, hetgeen beteekenen moest, dat wij in elk opzicht goed voor Namakei geweest waren, gelijk wij dit nu voor hen wenschten te zijn.
Toen onze boot de landingsplaats naderde, was daar bijna de geheele bevolking bijeen om ons op te wachten. Litsi en haar oom stonden ver op het rif om ons het eerst te begroeten. Litsi's scherpziend oog had echter terstond de gestalte van haar vader gemist, en reeds heel in de verte vernam ik haar geroep: „Missi, waar is mijn vader?"
Ik deed alsof ik haar niet hoorde; en terwijl de boot langzaam naderde, riep zij nogmaals: „Missi, waar is mijn 'vader? Is Namakei dood?"
„Ja," antwoordde ik. „Hij stierf op Aneitium. Hij is nu in de Heerlijkheid, bij Jezus."
Toen ging er een wilde, luide jammerklacht op, door Litsi aangeheven en door al de anderen herhaald; en toen wij eindelijk de haven waren binnen-
201


202
gekomen, drukten Litsi en Kalangi ons schreiend de hand, en heetten zij ons welkom, ons verzekerende, dat wij niets te vreezen hadden.
Daarop vertelde Litsi mij al snikkend, dat zij allen wel gevreesd hadden, dat haar vader niet terug zou komen. „Wij wisten dat hij ging sterven," sprak zij, „maar wij durfden het u niet te zeggen. Toen gij zeidet dat hij mee mocht, gaan, is hij van al zijn vrienden afscheid gaan nemen, en heeft hun gezegd, dat hij zijn laatsten slaap op Aneitium ging slapen, en dat hij op den Grooten Dag op zou staan, om Jezus daar in gezelschap van de Aneitiumeesche Christenen te ontmoeten. Hij vermaande ons allen om u te gehoorzamen en Jezus trouw te blijven. Waarlijk, Missi, wij zullen de afscheidswoorden van onzen lieven vader in gedachtenis houden, en in zijn voetstappen wandelen, en u helpen in het werk des Heeren!"
Namakei's vriend Naswai ging nu met ons naar het Zendingshuis, en al het volk volgde ons, terwijl zij niets dan lof deden hooren over den naam van hun geliefd opperhoofd, en luide jammerden over zijn verlies.
Den volgenden Zondag verhaalde ik de geschiedenis van zijn bekeering, zijn leven voor Jezus, en zijn sterven op Aneitium. En geheel in tegenstelling met onze vrees, gebruikte de Heer deze gebeurtenis juist om veler belangstelling in den Godsdienst op te wekken en hen tot de overtuiging te brengen, dat Jezus alleen recht had ook op hun gansche hart en leven.


HOOFDSTUK XXI.
naswai de prediker. — christendom en kokosnoten. — Nerwa en Ruwawa. — Uit den mond
der kinderen. — NeRWa's afscheid. — ruwawa's herstel.
Naswai, de vriend en metgezel van Namakei, was het opperhoofd van het grootste dorp van Aniwa, en had een bijzonder waardig voorkomen. Hij was jonger, en in veel opzichten verstandiger dan Namakei; en na zijn bekeering vond ik ook in hem een ijverig medehelper in het werk des Heeren. Gedurende vele jaren was het hem een waar genot, eiken Zondagmorgen mijn Bijbel van het Zendingshuis naar de Kerk te dragen, en te zorgen dat alles daar in volmaakte orde was, vóór de dienst begon. Hij was ook onderwijzer op de school van zijn eigen dorp, zoowel als ouderling van de Kerk. Zijn gebeden waren altijd vurig en hartverheffend; en daarbij was hij een krachtig prediker, zooals wij uit het volgende zullen zien.
Op zekeren tijd kwam er met de Dayspring een groot aantal afgevaardigden van Fotuna, om de verandering te zien, die het Evangelie op Aniwa teweeg gebracht had. 's Zondags, na de gewone godsdienst-


204
oefening, spraken eenige Aniwaansche onderwijzers de Fotuneezen toe; o. a. ook Naswai, die dit deed op de volgende wijze:
„Mannen van Fotuna, gij komt om te zien wat het Evangelie voor Aniwa gedaan heeft. Het is Jehova, de levende God, die hier alles zoo veranderd heeft. Toen wij nog Heidenen waren, hadden wij gedurig twist, en doodden en aten wij elkander. Wij hadden geen vrede en geen vreugde in hart noch huis, in dorp noch land. Maar nu leven wij als broeders en zijn gelukkig en tevreden. Als gij op Fotuna terugkomt, zullen zij u vragen: „„Watis het Christendom?"" En gij zult antwoorden: „„Het is dat, wat het volk van Aniwa veranderd heeft."" En zij zullen nogmaals vragen: „„Wat is het?" En gij zult antwoorden: „„Het is dat, wat hun kleederen en dekens, messen en bijlen, vischhaken en een menigte andere nuttige dingen gegeven heeft. Het is dat, wat hen er toe gebracht heeft, het vechten op te geven en als vrienden te leven."" Maar zij zullen u nog eens vragen: „„Maar waar gelijkt het op?"" En dan zult gij hun, helaas, moeten zeggen, dat gij het niet kunt uitleggen; dat gij alleen de werking er van hebt gezien, niet het Christendom zelf; en dat niemand zeggen kan wat het Christendom is, dan de man, die Jezus, den onzichtbaren Meester, liefheeft, Hem volgt, en tracht Hem te behagen. — Zie, gij volk van Fotuna, gij denkt dat gij geen goeden oogst zult hebben, als gij niet danst en zingt en tot uw goden bidt. Wij dachten dit vroeger ook, en begonnen ieder jaar, reeds weken vóór den zaaitijd, ter eere van onze goden te offeren


205
en allerlei gruwelijke dingen te doen. Maar wij zagen onzen Missi alleen tot den onzichtbaren God bidden vóór hij zijn broodwortels plantte; en zij groeiden veel beter dan de onze. Gij zijt ieder jaar al zwak vóór uw zware arbeid in de velden begint, door uw wild en slecht gedrag om uw goden te behagen. Maar wij hebben kracht voor ons werk, want wij bidden tot Jehova; en Hij geeft ons rust in plaats van dat wilde gedans, en maakt ons gelukkig onder ons werk. Sedert wij begonnen zijn Missi's voorbeeld te volgen, heeft Jehova ons een grooter en schooner oogst gegeven; en nu weten wij dat elke zegen van Hem komt."
Daarop wendde hij zich tot mij, en riep: „Missi, hebt gij dien grooten broodwortel nog, dien wij u ten geschenke gaven? Zoudt gij niet goed vinden, hem aan deze mannen mee te geven? Dan kunnen zij hun volk de broodwortels eens laten zien, die Jehova voor ons doet gróeien in antwoord op ons gebed. Jehova is de eenige God, die zulke broodwortels kan doen groeien."
Ik vond zijn voorstel natuurlijk uitnemend; entoen ik hem dit gezegd had, ging hij voort: „Als gij weer op Fotuna gekomen zult zijn, en men u vragen zal: „„Wat is het Christendom?"" dan zult gij gelijk zijn aan een zeker opperhoofd van Erromanga, die eens hier kwam, en een groot feest op het strand bijwoonde. Toen hij zooveel verschillende soorten van spijzen zag, vroeg hij: „ „Waar is dit van gemaakt ?"" — „„Van kokosnoten en broodwortels,"" werd hem geantwoord. — „„En dit?"" — „„Kokosnoten en ba-


206
nanen."" — „„En dit?"" — „„Kokosnoten en taro."" — „„En dit?"" — „„Kokosnoten en kastanjes,"" — enz., enz. Het opperhoofd was ten hoogste verwonderd over de menigte gerechten, die van de kokosnoot bereid konden worden, en nam er bij zijn vertrek een heele vracht mee, opdat zijn volk het heerlijke voedsel van de strandbewoners ook eens zien en proeven mocht. — Op zekeren dag riep hij hen allen bij elkaar, en vertelde hun van de wonderen van dat feest. Daarop kwamen de kokosnoten voor den dag; en na ze geroosterd te hebben, nam hij er de kern,die geheel verbrand en bedorven was, uit, en verdeelde ze onder zijn volk. Ze proefden de kokosnoten, begonnen ze te kauwen, en spuwden ze toen uit. „„Bah,"" zeiden ze, „„ons eigen voedsel is vrij wat beter dan dit!"" Het opperhoofd stond beschaamd, en werd voor zijn moeite nog uitgelachen toe. — Was dit de schuld van de kokosnoten? Neen, maar ze waren bedorven door het 'klaarmaken. Evenzoo zullen uw pogingen, om te verklaren wat het Christendom is, niets doen dan het bederven. Zeg hun dat iemand moet leven als een Christen, vóór hij anderen duidelijk kan maken wat het Christendom is."
Op hun eiland teruggekeerd toonden de Fotuneezen daar den grooten broodwortel van Jehova. Ook vertelden zij, wat het Christendom voor Aniwa gedaan had, en verzuimden daarbij niet de geschiedenis te verhalen van „het opperhoofd en de kokosnoten", met de practische les, door Naswai daaraan verbonden.
De twee opperhoofden, die in rang op Naswai volgden, waren Nerwa en Ruwawa.


207
Nerwa vooral was in het eerst een groot tegenstander van den Godsdienst. Toen ik hun taal een weinig spreken kon, ging ik ook op zijn dorp preeken; maar zoodra hij bemerkte dat, hetgeen ik hun leerde, in strijd was met hun heidensche gewoonten, verbood hij mij ten strengste er mee voort te gaan. Eens viel hij mij toornig in de rede: „Het zijn allemaal leugens, die gij ons hier komt vertellen, en dat noemt gij Godsdienst! Gij zegt dat uw God in den Hemel woont. Wie is daar ooit geweest om Hem te zien en te hooren ? Gij spreekt van Jehova, alsof gij in Zijn Hemel geweest waart; en gij kunt nog niet eens in den top van een onzer kokosboomen klimmen, hoewel wij dit met gemak kunnen! Gij hebt zelfs nog een ladder noodig om op het dak van uw eigen huis te komen. En al kondt gij uw ladder nu nog hooger maken dan onzen hoogsten kokosboom, waar zoudt gij hem dan tegen aanzetten? En stel dat gij tot de bovenste sport geklommen waart, dan zoudt gij toch niets anders kunnen doen dan aan den anderen kant weer naar beneden komen, en eindigen waar gij begonnen zijt! Het is onmogelijk. Gij hebt dien God nooit gezien; gij hebt Hem nooit hooren spreken. Kom dus niet hier met uw blanke leugens, of ik zal mijn speer door uw lichaam zenden."
Toen jaagde hij ons van zijn dorp, en dreigde ons te zullen dooden, indien wij het waagden terug te komen. Maar zeer kort daarop zond de Heer ons een klein weesmeisje uit Nerwa's dorp. Zij was heel vlug van begrip, leerde spoedig lezen en schrijven, en vertelde, als zij op haar dorp kwam, alles over, wat haar


208
onderwezen werd. Later zond men onsorit datzelfde dorp een jongen om in het Zendingshuis te worden opgevoed; en ook deze vertelde daar, hoe goed en vriendelijk Missi de man en Missi de vrouw voor hem waren.
Hun eenvoudige verhalen en veranderd voorkomen maakten veler belangstelling gaande in ons en ons werk. Zelfs op het vijandige opperhoofd bleven zij niet zonder uitwerking. Op zekeren dag toch kwam zijn vrouw in de kerk, met de verblijdende tijding: „Nerwa's tegenstand neemt zichtbaar af. Dat komt door wat de weezen verteld hebben. Hij heeft mij verlof gegeven om naar de kerk te gaan, en het Boek van de Christenen te vragen."
Ik gaf haar een boek en een kleedingstuk; enthuis gekomen, vertelde zij alles, wat zij in de kerk gehoord had.
Langzamerhand begonnen de andere bewoners van dat dorp haar voorbeeld te volgen; eerst de vrouwen, en later ook eenige mannen. Wat hun echter het meest aantrok, was het zingen van de liederen, die ik in hun taal overgezet had, en die mijn vrouw de kinderen had leeren zingen. Zelfs Nerwa, die eindelijk ook in de kerk verscheen, luisterde gaarne naar die liefelijke, opgewekte klanken. In het eerst hield hij zich nog wat op een afstand; maar het duurde niet lang of hij kwam zoo dicht bij zitten, dat hij ook de prediking kon verstaan; en van toen af bleef hij de kerk geregeld bezoeken. Hij trok kleederen aan, bezocht onze school, en werd een oprecht volgeling van Jezus. Met al wat in hem was zocht hij nu ook


209
een naburig opperhoofd met zijn volk tot het Christendom te brengen, en betoonde zich al aanstonds een ijverig mede-arbeider in het werk der Zending.
Toen Naswai stierf nam Nerwa terstond de taak op zich om mijn Bijbel naar de kerk te dragen, en toe , te zien dat allen gezeten waren, vóórdat het luiden ophield. Eens zag ik hoe hij den Bijbel als een levend voorwerp aan zijn hart drukte, met den uitroep: „O, mocht ik dezen schat in mijn eigen taal bezitten!"
Toen de Evangeliën van Mattheüs en Marcus eindelijk gedrukt waren, bestudeerde hij ze onophoudelijk en kon ze weldra vlot lezen. Hij werd de onderwijzer van de school op zijn eigen dorp, en vond er een genot in, anderen te onderrichten. Hij werd hierin bijgestaan door Ruwawa, dien hijzelf onder den invloed van het Evangelie gebracht had, en met dezen tot ouderling van de Kerk gekozen.
Na vele jaren als een trouwe dienstknecht voor den Heer gearbeid te hebben, brak eindelijk ook voor Nerwa de tijd van sterven aan. Daar hij zeer geliefd was, kwamen velen hem tijdens zijn langdurige ziekte bezoeken. Hij las dan een gedeelte uit de Evangeliën voor, en bad met en voor ieder, die bij hem kwam. Hij kon mooi zingen, en liet bijna niemand heengaan, zonder dat' zij een vers gehoord hadden van een of ander geliefd oud lied, als: Heerlijk land, en: Dichter, mijn God' bij U. — Bij mijn laatste bezoek vond ik hem zeer zwak; maar hij trok mij dicht naar zich toe en fluisterde: „Missi, mijn Missi, ik ben blij dat ik u zie. Ziet gij die jonge mannen daar? Zij kwamen mij hun deelneming betuigen, maar zij hebben geen
Duisternis en Licht 14


210
enkele maal den Naam van Jezus genoemd, ofschoon zij over allerlei andere dingen gesproken hebben. Zij zouden mij niet zoo vermoeid hebben, als zij over Jezus gesproken hadden. Missi, lees mij de geschiedenis van Jezus nog eens voor. Bid voor mij tot Jezus. Neen, wacht! Laten wij hen terugroepen, en laat mij met hen spreken eer ik heenga."
Ik riep hen; en terwijl allen rond zijn bed stonden, sprak hij, met inspanning van zijn laatste krachten: „Laat er na mijn heengaan geen slechte taal en geen heidensche gewoonten' meer onder u zijn. Zingt liederen ter eere van Jehova, en bidt tot Jezus, en begraaft mij als een Christen. Zorgt goed voor mijn Missi, en helpt hem zooveel gij kunt. Ik sterf gelukkig, want ik ga naar Jezus; en het was Missi, die mij den weg tot Hem wees. En wie uwer zal mijn plaats in de school en in de kerk innemen? Wie van u allen zal opstaan voor Jezus?"
Velen schreiden, maar er kwam geen antwoord; waarop het stervende opperhoofd voortging: „Laat nu mijn laatste werk op aarde dit zijn: wij zullen een hoofdstuk uit het Boek lezen, en dan zal ik voor u allen bidden, en Missi zal voor mij bidden; en dan zal God mij laten heengaan, terwijl uw lied nog in mijn hart weerklinkt."
En zoo geschiedde het; want toen wij gelezen en gebeden hadden, en wij met nog eenige Christenen, die zich inmiddels bij ons gevoegd hadden, zachtkens het lied zongen: Daar is een heerlijk Land, vatte de oude man mijn hand. Hij deed moeite om te spreken, maar kon niet meer. Zijn hoofd zonk op zijde en zijn


211
ziel ging naar Boven, naar het „heerlijke Land", waarvan wij nog bezig waren te zingen.
Ruwawa had zijn vriend Nerwa als een broeder opgepast tot hij, eenige dagen vóór diens dood, door dezelfde ziekte aangetast werd. Men dacht niet anders dan dat ook hij sterven zou; en zeer gerust stelde hij zich in de handen van zijn Heiland.
Daar hij op een middag groote behoefte gevoelde aan f rissche lucht, liet hij zich door zijn volk naar den hoogen grond van een zijner plantages buiten het dorp brengen, waar zij een gemakkelijk rustbed van bladeren voor hem gereed maakten. Hier vond ik hem, omringd van een menigte volks, die allen in groote verslagenheid om hem heen zaten. Zoodra hij mij zag, wenkte hij mij om bij hem te komen; en hoewel hij veel leed, lag er toch een glans van vreugde op zijn gelaat.
„Missi," sprak hij, „ik kon in mijn dorp niet ademen; daarom heb ik mij hierheen laten brengen, waar er plaats is voor allen. Zij zijn bedroefd, omdat zij denken dat ik sterven zal. Als het Gods wil was, zou ik gaarne nog wat blijven leven en u in uw werk helpen. Ik ben in de handen van onzen lieven Zaligmaker. Als Hij mij tot zich neemt is het goed, en als Hij mij spaart is het ook goed. Bid, Missi, en zeg den Heere juist zooals het is."
Ik zeide nu aan het volk, dat wij onzen hemelschen Vader wilden vertellen, hoe hartelijk wij allen verlangden dat Ruwawa voor ons mocht gespaard blijven, en weer kracht ontvangen om voor den Heere Jezus te arbeiden; maar dat wij alles aan Zijn wijzen en heiligen wil overlieten.


212
Toen ik gebeden had en mij gereed maakte om heen te gaan, riep Ruwawa uit: „Vaarwel, Missi! Als ik vooruit ga, zal ik u in de Heerlijkheid wachten; en als ik hier blijf, zal ik met u voor Jezus werken. Zoo is alles goed!"
Toen wij eindelijk alle hoop op Ruwawa's behoud hadden opgegeven, verhoorde de Heer ons gebed. De ziekte week, en ons geliefd opperhoofd herstelde. Zoodra hij er maar eenigszins toe in staat was, kwam hij naar de kerk, waar wij allen den Heer in 't bijzonder dankten voor zijn herstel. Hij wilde ook gaarne zelf een paar woordjes spreken, en ofschoon nog zeer zwak, deed hij dit met groote opgewektheid.'
„Lieve vrienden," zei hij, „God heeft mij aan u allen weergegeven. Ik ben blij dat ik weer hier kan komen om onzen grooten Vader te danken, die ons allen geschapen heeft, en ons alleen gezond kan maken en houden. Mijn wensch is, dat gij allen ijverig voor Jezus werkt, en geen gelegenheid laat voorbijgaan om goed te doen en alzoo Hem te behagen. Zelfs aan den rand van het donkere graf kon ik nog zingen van vreugde, bij de gedachte aan hetgeen ik uit liefde tot Jezus gedaan had. Ik vrees geen pijn; mijn lieve Heere Jezus leed oneindig meer voor mij, en leert mij het lijden te dragen. Ik vrees geen oorlog of hongersnood of dood, geen tegenwoordige of toekomende dingen; mijn lieve Heere Jezus stierf voor mij; en als ik sterf, zal ik met Hem leven in heerlijkheid. Ik heb mijn dierbaren Heiland lief, omdat Hij mij liefgehad en Zichzelf voor mij gegeven heeft." Toen hief hij zijn rechterhand op, en riep op zachten,


213
gevoelvoller! toon: „Mijn eigen, mijn lieve Heere Jezus!" waarna hij eenige oogenblikken bleef staan, vroolijk opwaarts ziende, alsof hij in het gelaat van zijn Heiland blikte. Toen hij weer was gaan zitten, heerschte er een lang stilzwijgen, hier en daar afgebroken door een onderdrukt snikken. Ruwawa's woorden hadden een indruk teweeggebracht, dien men zich nog tot op dezen dag herinnert.
Toen ik in 1888, na een lange afwezigheid, die eilanden weder bezocht, was Ruwawa nog in leven, en wijdde hij zich nog immer met hart en ziel aan het werk des Heeren op Aniwa.


HOOFDSTUK XXIL
De koningin-zendelinge. — Nasi voor Jezus gewonnen. — Lamu's appèl. — Ook Aniwa een Christenland !
Het waren niet alleen de mannen, die als zendeling onder hun volk optraden, ook de vrouwen hielpen ons. Onze goede Litsi, die na den dood van haar vader Namakei koningin van Aniwa geworden was, gevoelde zelfs een groote begeerte in zich ontwaken, om ook als een verkondigster van het Evangelie uit te gaan; en wel naar het volk en den stam van zekeren Nasi, een Tannees, die eenigentijd geleden haar man gedood had.
Reeds meermalen had zij gezegd: „Is er toch geen zendeling om Nasi's volk te onderwijzen? Ik ween en bid voor hen, dat zij ook den Heere Jezus mogen leeren kennen en liefhebben."
„Litsi," had ik haar eindelijk geantwoord, „als ik alleen geweend en voor u gebeden had, maar daarbij stil in Schotland gebleven was, zou dat u er dan toe gebracht hebben om Jezus te kennen en lief te hebben, zooals ge nu doet?"
„Neen, zeker niet," zei ze.


215
„Welnu dan/' hernam ik, „zou het den Heiland dan niet welgevallig zijn, en geen grootsche en heilige wraak wezen, als gij, Christenen van Aniwa, het Evangelie gingt brengen aan hetzelfde volk, welks opperhoofd uw man heeft vermoord?"
Van toen af vatte deze gedachte post in haar hart. Zij werd niet moede de zaak te bespreken en in het gebed voor den Heer te brengen; en toen er eindelijk een zendeling voor Nasi's volk kwam, stelden Litsi en haar nieuwe echtgenoot — ze was intusschen hertrouwd — zich aan het hoofd van zes of acht Aniwaansche Christenen, en gingen met dezen op Tanna wonen, om daar den zendeling en zijn vrouw als inlandsche onderwijzers behulpzaam te zijn. Tot nog toe arbeiden zij daar met groote toewijding, terwijl haar zoon opgevoed wordt door zijn neef, een ouderling van de Kerk, om onder diens leiding „het goede opperhoofd van Aniwa" te worden, zooals zijn moeder hem in haar gebeden noemt, wanneer zij God smeekt hem te zegenen en over hem te waken, terwijl zij elders bezig is den Heer te dienen in het werk der Zending.
Vele jaren zijn sedert voorbijgegaan, en toen ik onlangs dat gedeelte van Tanna bezocht, kwam Litsi mij aanstonds te gemoet gesneld. Zij vatte mijn hand, die ze schreiend kuste, en riep: „O, mijn vader! Hoe goed is God, dat Hij mij u weer doet ontmoeten! Is mijn moeder, uw lieve vrouw, wèl ? En uw kinderen, mijn broeders en zusters? Groet hen allen van mij! O, mijn hart hangt aan u allen!"
Wij hadden een aangenaam gesprek, aan welks einde zij op kalmer toon zeide: „Ik heb hier een moeilijk


216
leven. Als koningin van Aniwa kon ik daar rijk en gelukkig zijn. Maar de Heidenen hier beginnen te luisteren. De Missi ziet hen reeds nader tot Jezus komen. En o, wat een heerlijke belooning zal het zijn, als wij hen hooren zingen en bidden tot onzen lieven Zaligmaker! In deze hoop kan ik alles verdragen."
Die Nasi, de Tannees, tot wiens volk Litsi zich zoo bijzonder heengetrokken gevoelde, was een slecht, gevaarlijk mensch. Hij" woonde nog altijd op Aniwa, en gedurende een zware ziekte, die hem overviel, bezocht ik hem geregeld, bracht hem medicijnen, en verpleegde hem trouw; maar geen vriendelijkheid scheen in staat zijn hart te bewegen. Toen ik op het punt was Aniwa voor eenigen tijd te verlaten, ging ik hem nog eens opzoeken. Bij mijn vertrek vroeg ik hem: „Nasi, zijt gij gelukkig? Zijt gij ooit gelukkig geweest?"
„Neen, nooit," klonk somber zijn antwoord.
„Zoudt gij wenschen dat dit lieve jongske werd zooals gij?" hernam ik, op zijn zoontje wijzend.
„Neen, zeker niet!" riep hij met vuur.
„Dan moet gij een Christen worden, en al uw heidensche gewoonten opgeven," zei ik, „anders zal hij, als hij groot is, net zoo twisten en vechten en moorden als gij gedaan hebt. En o, Nasi! in de eeuwigheid zal hij u dan vloeken, omdat gij hem door uw slecht voorbeeld tot zulk een leven, en daardoor tot een eeuwige rampzaligheid hebt gebracht!"
Hij was diep getroffen, maar sprak geen woord. Toen ik uitgezeild was, kwamen eenigen van onze jonge inlandsche Christenen te zamen om te beraadslagen wat hun tegenover Nasi te doen stond.


217
„Wij weten wat een last en schrik die man voor onzen lieven Missi geweest is," zeiden zij. „Wij weten dat hij verscheidene menschen met eigen hand heeft gedood, en andere heeft laten dooden. Laat ons dagelijks met elkander bidden, dat het den Heer behage zijn hart te openen en zijn gedrag te veranderen, en hem te leeren het goede lief te hebben en te doen. Laten wij ons best doen om Nasi voor Christus te winnen, zooals Missi getracht heeft het ons te doen."
Zij begonnen hem nu alle mogelijke vriendelijkheid te betoonen, en hielpen hem beurtelings bij zijn dagelijksch werk, waarbij zij elke gelegenheid waarnamen om hem te bewegen, zich aan Jezus óver te geven en een nieuw leven te beginnen. In het eerst stootte hij hen boos van zich, en wilde met niemand te doen hebben. Maar zij hielden niet op voor hem te bidden en hem hun liefde te bewijzen.
En zie, eindelijk, na lang wachten, zwichtte Nasi. Tegen zóóveel liefde en geduld bleek zijn vijandschap niet bestand, en overwonnen riep hij uit: „Ik kan Jezus niet langer weerstaan! Als Hij u zóó jegens mij kan doen handelen, dan geef ik mij over aan Hem en aan u. Ik zou gaarne óók door Hem veranderd worden. Ik zou gaarne zulk een hart hebben als Jezus."
Hij deed nu de leelijke, geschilderde vlekken van zijn gezicht, sneed zijn lange haar af, ging naar de zee om zich geheel schoon te wasschen, kleedde zich en voegde zich toen bij de Christenen. Op zijn verzoek om een Boek ontving hij de vertaling van het Evangelie van Johannes. Hij luisterde begeerig naar ieder, die er hem iets uit wilde voorlezen, bezocht:


218
trouw kerk en school, en kon in zeer korten tijd zelf zijn Boek- lezen. De ouderlingen gaven zich veël moeite om hem te onderwijzen; en na behoorlijke voorbereiding werd hij tot de Tafel des Heeren toegelaten, na vooraf door den zendeling van Tanna te zijn gedoopt en aangenomen.
Men kan zich voorstellen hoe groot mijn vreugde was, toen ik al deze verblijdende berichten hooren mocht omtrent Nasi, den moordenaar, die jaren lang voor mijn vermaningen doof gebleven was, en hoe mijn ziel den Heer loofde, „die machtig is te verlossen"!
Toen ik na mijn laatste reis weer op Aniwa terugkwam, — ik was naar Groot-Brittanje geweest om gelden te verzamelen voor een nieuw stoomschip, wijl de Dayspring niet langer in onze behoeften kon voorzien — waren al de eilanders aan het strand om mij te verwelkomen; en mijn gang naar het oude Zendingshuis geleek inderdaad meer op den triomftocht van een overwinnaar dan op de thuiskomst van een eenvoudig zendeling.
Nasi alleen zag ik niet Hij was op eenigen afstand aan het visschen; maar zoodra hij hoorde dat ik aangekomen was, kwam hij mij te gemoet gesneld. Hij vatte mijn hand, kuste haar, en barstte in tranen uit
„Nasi," zeide ik, „mag ik u nu eindelijk als een Christen ontmoeten?"
„Ja, Missi," antwoordde hij vol vuur. „Nu aanbid en dien ik den eenigen Heer en Zaligmaker Jezus Christus. God zij geloofd, eindelijk ben ik een Christen !"
Mijn eerste Zondag op Aniwa, na mijn lange reis, bereidde mij een heerlijke verrassing. Nog vóór het


aanbreken van den dag was ik reeds wakker; en terwijl ik lag te'denken aan alles, wat mij zooal op dit eiland wedervaren was, en mijzelven afvroeg of de Gemeente in die vier jaren van mijn afwezigheid niet achteruit zou zijn gegaan, klonk mij opeens een plechtig gezang in de ooren. Hoewel het nog nauwelijks dag was, sprong ik toch aanstonds mijn bed uit, en vroeg aan een man die voorbijging: „Heb ik mij verslapen? Is het al kerktijd? Of waarom komt men anders zoo vroeg bijeen?"
De aangesprokene was een van de voorgangers en antwoordde ernstig: „Missi, sedert gij van ons weggegaan zijt, vonden wij het moeilijk om dicht bij God te leven. Daarom komen het opperhoofd, de onderwijzers en nog eenige anderen, eiken Zondagmorgen met het aanbreken van den dag bij elkaar, om het eerste uur van den dag des Heeren in gebed en dankzegging door te brengen. Nu zijn zij saamgekomen om voor u te bidden, dat God u in uw prediking helpen moge, en dat al de harten heden vruchten mogen voortbrengen tot eer van Jezus."
Ik keerde naar mijn kamer terug en gevoelde mij geheel tot mijn werk voorbereid. Gewis, het was een gemakkelijke en heerlijke taak, zulke hoorders in de tegenwoordigheid des Heeren te brengen. Zij waren daar reeds!
Op dien Zondag was iedere bewoner van Aniwa in de kerk, behalve de zieken en zwakken. Aan het einde der godsdienstoefeningen zeiden de ouderlingen mij, dat zij gedurende mijn afwezigheid al de samenkomsten op de gewone wijze hadden laten doorgaan, evenals
219


220
de klasse voor aannemelingen; en dat er velen waren, die lid van de Gemeente wenschten' te worden.
Na nauwkeurig onderzoek zonderde ik een negental jongens en meisjes, van twaalf of dertien jaar, af, en raadde hun, minstens nog een jaar te wachten, tot hun kennis wat grondiger, en hun geloof meer tot rijpheid gekomen zou zijn. Wel hadden zij al mijn vragen goed beantwoord, en waren ze zeer verlangend om gedoopt en aangenomen te worden; maar daar zij nog zoo jong waren, vreesde ik, dat ze later mogelijk afvallig worden, en alzoo schande over de Gemeente brengen zouden.
Een van de jongens nam echter het woord, en zeide, mij zeer ernstig aanziende: „Missi, wij hebben geleerd, dat ieder die gelooft, gedoopt mag worden. Wij gelooven in den Heere Jezus met ons gansche hart, en doen ons best om Hem te behagen."
„Wacht nog eert jaar," raadde ik, „en zoo gij standvastig blijft, zal ik u dan aannemen."
Maar hij hield aan en zeide: „Misschien zullen sommigen van ons dan niet meer leven. En mogelijk zijt gij dan ook niet hier. Wij zouden zoo gaarne door u, onzen eigen Missi, gedoopt worden, en zijn zoo verlangend om onze plaats in te nemen onder de dienaren van Jezus."
Na deze woorden vond ik geen vrijheid meer hun verzoek af te slaan; en dus doopte ik hen, terwijl zij mij beloofden, nog een jaar te zullen wachten alvorens tot het H. Avondmaal te komen, opdat de gansche Gemeente zich gedurende dezen proeftijd zou kunnen overtuigen, dat zij oprechte en standvastige Christenen waren, al waren zij dan ook nog zoo jong.


221
Onder de volwassenen, die tot de Gemeente wenschten toe te treden, bevond er zich ook een, die afgewezen werd. Het was Lamu, een jonge vrouw van omstreeks vijf en twintig jaar, tegen wier aanneming de ouderlingen bezwaar hadden, omdat haar huwelijk niet op christelijke wijze ingezegend was. Lamu was over deze uitspraak diep bedroefd en verliet ons bitterlijk weenende.
Toen ik dien avond nog zeer laat aan het schrijven was, — in dat heete klimaat gebruikte ik daar gewoonlijk de koele avonden voor — werd er aan mijn deur geklopt.
„Wie is daar?" riep ik.
„Missi, het is Lamu," antwoordde een zachte stem. „O, spreek toch met mij!"
Ik deed terstond mijn deur open, en nu begon zij: „O, Missi, ik kan niet slapen; ik kan niet eten; mijn ziel is zoo bedroefd. Zal ik dan van Jezus' gemeenschap buitengesloten worden ? Sommigen van degenen, die aan de Tafel des Heeren komen, zijn moordenaars geweest; maat zij hebben berouw gehad en zijn gered. Mijn hart is heel slecht; maar ik heb nooit zulke heidensche misdaden gepleegd, en ik weet dat het mijn vreugde is, mijn Zaligmaker Jezus, zooveel ik kan, te behagen. Hoe komt het dan, dat ik alleen van Zijn gemeenschap uitgesloten word?"
Ik deed mijn best haar de zaak duidelijk te maken en haar te troosten. Zij luisterde aandachtig naar al mijn woorden; en toen ik uitgesproken had, zag ze mij aan en zeide: „Missi, gij en de ouderlingen mogen het recht oordeelen, mij te weerhouden om mijn liefde


222
tot Jezus aan de Tafel des Heeren te toonen; maar hier in mijn hart gevoel ik, dat Jezus mij aangenomen heeft. En als ik op dit oogenblik stierf, weet ik, dat Hij mij in Zijn Heerlijkheid zou opnemen, en mij aan Zijn Vader zou voorstellen."
Haar blik en haar woorden troffen mij, en ik beloofde haar, er met de ouderlingen over te spreken. Maar Lamu ging zelf haar zaak bij hen bepleiten; en wel op zulk een overredende wijze, dat ook zij gedoopt, en te gelijk met de anderen aangenomen werd.
En als ik deze geschiedenis nu zoo vertel, gevoel ik mij altijd gedrongen om tot zoovele blanke broeders en zusters van Lamu, die zooveel heoger bevoorrecht zijn dan zij, de vraag te richten: Heeft de gedachte aan het heil uwer ziel, aan uw God, aan het recht dat Jezus op u heeft, en aan uw eeuwige bestemming, u ooit een uur slapens of een enkel maal eten gekost?
Zoo was dan de vrees, dat de Gemeente op Aniwa gedurende mijn lange afwezigheid mogelijk achteruitgegaan zou zijn, op treffende wijze beschaamd, en mocht ik er, in plaats van achteruitgang, niets dan vooruitgang bemerken. Alles was er in de beste orde gehouden. Al de godsdienstoefeningen hadden steeds op den bepaalden tijd plaats gehad, onder leiding van de inlandsche onderwijzers en ouderlingen, terwijl de blanke zendeling van een der andere eilanden er tweemaal in het jaar een bezoek had gebracht
En zoo is dan nu ook Aniwa, gelijk Aneitium, een Christenland/ Koning Jezus heeft er bezit van genomen om het nooit weer te verlaten. — Eere, EERE zij Zijn dierbare Naam!


HOOFDSTUK XXIII.
Latere jaren. — Zijn levensdroom verwezenlijkt. — Op zijn post tot het einde. — Afgelost.
Tot zoover gaat Dr. John Patons autobiografie, die in de vorige bladzijden slechts héél in 't kort is weergegeven en nog onnoemelijk veel meer belangrijks bevat. Het laatste deel van dat mooie, rijke leven werd voornamelijk doorgebracht in het maken van Zendingsreizen, zoowel door Australië als in Amerika, Groot-Brittanje en Ierland, met daartusschen herhaalde langere of kortere bezoeken aan zijn „geliefde eilanden."
Op die reizen was de onvermoeid werkzame man onafgebroken bezig, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, in alles wat het Zendingswerk op de Nieuwe Hebriden ten goede kon komen, als: toespraken houden, vaak meerdere per dag, voor groote scharen van belangstellenden, gelden verzamelen, vergaderingen bijwonen, brieven schrijven aan Zendingsvrienden in alle deelen van de wereld, enz. enz. Zelfs het vertalen van het volledig N. Testament in het Aniwaansch en het nazien van de drukproeven geschiedde al reizende.
In Aug. 1894 keerde de nu zeventigjarige andermaal


224
uit Groot-Brittanje terug, waar hij een collectereis gedaan had voor een nieuw Zendingsschip. In zijn afscheidswoord te Mildmay zeide hij o.m.: „Morgen vertrek ik weer naar Australië, en hoop dan naar Aniwa te gaan en daar eenigen tijd te blijven. En dan, als ik geen zendeling kan krijgen voor de Westkust van Tanna, is het mijn plan met eenige Aniwaansche Christenen er heen te gaan en te trachten zelf den grond te leggen voor het werk Gods onder de kannibalen daar." Tanna was nooit uit zijn gedachten noch uit zijn hart.
Niet lang daarna mocht de warme Heidenvriend de groote vreugde smaken, een van zijn eigen zonen, den Eerw. Frank Paton, voor dat werk gekozen te zien.
De gelukkige vader ging al spoedig een bezoek brengen aan het toekomstige arbeidsveld van zijn zoon, om er den toestand te verkennen en een geschikte plaats te zoeken voor het vestigen van een Zendingspost. Hij bevond dat de inboorlingen er juist een paar dagen te voren feest gevierd en daarbij een man en twee vrouwen gedood en opgepeuzeld hadden. Twee stammen waren er met elkander in oorlog.
Daarna ging Dr. Paton naar Aniwa, waar hij een heerlijken tijd doorbracht onder zijn „eigen menschen". Zijn brieven vandaar gloeien letterlijk van blijdschap over hun liefde tot Jezus en hun standvastige toewijding aan Hem. „Onze weeskinderen van jaren geleden zijn nu mannen en vrouwen," schreef hij, „de vaders en de moeders van het eiland. Zeventig aardige kleine jongens en meisjes stonden om me


225
heen, met stralende gezichten, toen ik hun ieder een nieuw kleedingstuk gaf uit de Zendingskist, die ik mee had gebracht, 't Is héérlijk om weer op Aniwa te werken."
Ook op het eiland Malekula, waar een andere zoon, zendeling Fred Paton, werkzaam is, bracht hij een bezoek. Deze zoon schrijft hiervan: „We hadden de
i grootste moeite te zorgen, dat mijn vader zich niet overwerkte. Op een goeden dag kwam er een inboorling verontwaardigd naar me toe met de vraag, waarom ik een oud man zoo hard liet werken. Ik ging er op af en vond mijn vader op het strand uit al zijn macht aan het hout zagen. Ge moet namelijk
' weten, dat slechts de helft van de kerk zitplaatsen had, en nu wilde mijn vader nog wat makkelijke blok-zetels maken vóór hij wegging."
In het laatst van April 1896 vertrok de nieuwbenoemde zendeling Frank Paton met zijn jonge vrouw, begeleid door zijn vader, met de nieuwe Dayspring naar Tanna.
In Mei kwam het gezelschap er aan. Het eerste wat ze zagen, niet ver van de landingsplaats, was een troepje geheel beschilderde inboorlingen, tot de tanden gewapend. Voorzichtig werd een gesprek met hen aangeknoopt en het doel van hun komst bekend gemaakt; en den volgenden morgen zagen zij de Wilden op het strand bij elkaar gehurkt, hun geweren naast zich, om te beraadslagen of ze een zendeling op hun eiland zouden toelaten ja of neen.
Biddend, tusschen hoop en vrees, werd hun antwoord afgewacht. Het opperhoofd deed zoo hoog-
Du is ternis en Licht 15


226
hartig en onafhankelijk mogelijk en duldde niet den minsten drang. Maar eindelijk, tot Dr. Patons onuitsprekelijke blijdschap, kwamen ze overeen, den zoon van den zendeling met het witte haar onder hen te laten wonen om hun te vertellen van zijns vaders God.
Na zijn zoon er te hebben geïnstalleerd bezocht hij ook de andere eilanden en keerde daarop naar Australië terug.
En nu volgde er weer een .tijd van aanhoudend reizen. In die jaren voltooide hij ook de vertaling van het N. Testament voor zijn Aniwaners. En in 1899 ging hij het hun brengen! In een brief, 3 Maart op het eiland geschreven, zegt hij: „Mijn vurig verlangen, mijn lieve bekeerlingen nog eens te zien en ieder, die lezen kan — en dat kunnen allen boven den kinderleeftijd — het N. Testament te geven, is vervuld. Ik ben weer op Aniwa! Wat een welkom was dat! We hadden 's Zondags, vóór de groote gebeurtenis, eerst een dankstond. Niemand kan zich mijn overstelpende blijdschap voorstellen, toen ik aan een ieder een exemplaar uitreikte van dat Boek, welks goddelijke leering hen van hun vroeger heidendom verlost had. Ze waren onuitsprekelijk blij met hun geschenk. Jaren lang hadden zij er om gebeden, en gewerkt om het drukken en binden te kunnen bétalen. En mij was het voorrecht geschonken om het te vertalen en het groote werk voleindigd te zien. En nu ben ik hier vol blijdschap bezig er uit te lezen en te trachten hun begrijpelijk te maken, wat nog nieuw voor hen is."
Het afscheid werd hem verzacht door een verblijf van een paar dagen bij zijn zoon Frank op West-


227
Tanna en daar met eigen oogen te zien, hoe snel zijn verstokte Tanneezen overwonnen waren door den gezegenden arbeid van zijn eigen zoon en van de andere zendelingen, die er inmiddels waren bijgekomen.
„Onze eerste dienst," zoo schrijft hij, „werd bijgewoond door tweehonderd twintig behoorlijk gekleede inboorlingen, die allen even aandachtig luisterden. Ze hebben een gedrukte vertaling van het Evangelie van Mattheüs en Marcus; en na de godsdienstoefening zaten ze in groepjes elkander te onderrichten in het lezen er van. Wat een verschil met de naakte, beschilderde Wilden met de geladen geweren van vóór twee en een half jaar, toen we er Frank en zijn vrouw achterlieten! Ditmaal was er geen enkele naakte man of vrouw te zien, behalve één oud opperhoofd. Nu, na vijftig jaren tegenstand, schijnt Gods tijd gekomen om Tanna het licht en de blijdschap te schenken van het Evangelie, die kracht Gods tot zaligheid een ieder die gelooft, in elk land!"
Met een roerende toespraak aan het strand nam de Apostel der Nieuwe-Hebriden nogmaals afscheid van zijn geliefde eilanders.
Bij zijn terugkomst in Melbourne wachtte Dr. Paton de mededeeling, dat hij met algemeene stemmen gekozen was om Victoria te vertegenwoordigen op het Presbyteriaansche Wereldcongres te Washington. En dus, getrouw aan zijn plicht, zeide hij den zijnen maar weer spoedig vaarwel en stak hij den Grooten Oceaan over naar de Vereenigde Staten van Amerika.
Na daar zijn taak te hebben volbracht, gaf hij gehoor aan de vele dringende verzoeken uit Canada om


228
ook daar een serie meetings te houden. En zóóvele kwamen er op zijn lijst te staan, dat meer dan een half jaar noodig zou geweest zijn om aan die alle te voldoen. Maar toen, eindelijk, kwam de inzinking. Wel sleepte de oude man zich nog met ijzeren wil, ondanks vermoeidheid en pijn, op platforms en in treinen, maar ten laatste had het lichaam zijn laatste onsje kracht verbruikt en moest een dokter er aan te pas komen. Deze beval onmiddellijk de meest volstrekte rust, anders, zoo werd verzekerd, zouden de noodlottige gevolgen zich niet laten wachten.
Om strijd boden nu de Canadeesche vrienden den geliefden zieke hun huis en de zorgzaamste verpleging aan. Maar neen, als hij dan rusten moest, wilde hij het doen aan boord van een schip, waar hij niet kon werken. Naar Schotland, zijn geboortegrond, wilde hij gaan. Hij moest als het ware in den trein gedragen worden en had een vreeselijke reis naar de kust. Maar hij kwam tech aan boord en legde zich daar neder om te rusten, na een haastig briefje naar Glasgow dat hij ziek was en overkwam.
Te Greenock, lang vóór bet uur van aankomst, liep zijn jongste broeder de kaai op en neer, al maar turend in de verte, in verlangend wachten. Eindelijk kwam het schip in zicht. Langzaam naderde het, al dichter en dichter, tot de menschen op het dek te onderscheiden waren. En daar, bij het eerste morgenlicht, zag hij de zoo welbekende witte lokken, en een gebogen gestalte heen en weer stappend en een welkom wuivend naar het land.
Weldra lagen de broeders in elkanders armen; en


229
in antwoord op de bezorgde vraag naar zijn gezondheid, zei een vroolijke stem: „God zij gedankt, ik ben beter! De reis en de rust, vooral de laatste twee dagen aan boord, hebben me heelemaal opgeknapt."
Maar het in Canada doorgestane lijden had niettemin zijn sporen nagelaten. De rustkuur moest, ondanks alle protest, worden voortgezet, tot de ongedurige patiënt er ten slotte den brui van gaf en verklaarde: „Ik wil niet langer een opeter zijn. Als ik hier niet werken kan, ga ik weer naar de eilanden, waar ik kan leven en sterven onder mijn lieve Aniwaners."
En zoo verscheen hij al spoedig op de historische Zendingsbijeenkomsten te Edinburg en volgde de eene meeting weer op de andere, tot hij na een kleine twee weken in Glasgow terugkwam met de triomfantelijke mededeeling, dat het hem „eer goed dan kwaad had gedaan". Maar nu werden ook alle verdere vermaningen en raadgevingen van dokters en vrienden in den wind geslagen en ging de stoere werker weer een half jaar lang, hier en daar en overal, zijn ouden gartg.
Toen vertrok hij weer naar Melbourne, waar hij zich opnieuw een tijdlang ziek en zwak gevoelde. Maar in April 1902 liet het Comité zich eindelijk van hem verbidden en kreeg hij vergunning nogmaals naar de eilanden te gaan.
Zijn blijdschap kende geen grenzen; de gedachte alleen, zijn geestelijke kinderen weer te zullen zien, maakte hem jong opnieuw.
Van zijn landing op Aniwa schreef hij: „Niemand kan begrijpen hoe groot mijn vreugde en mijn ver-


230
langen was, toen wij de kust naderden. Allen, jongen en ouden, waren aan het strand; en toen ze van de rotsen mevrouw Paton en mij in de boot zagen, gingen er drie blijde hoera's op en kwamen ze aangeloopen om ons te verwelkomen, velen al weenende."
Hij bleef er bijna een jaar; en in 1904, na wéér een jaar afwezen — hij was tden tachtig jaren oud — keerde hij nog éénmaal naar zijn eilanden terug om er vier nieuwe zendelingen te helpen bevestigen. Bij zijn zoon op Malekula doopte hij dertien nieuwe lidmaten.
„'t Is mij een waar vreugdefeest," zegt hij in zijn laatsten brief van Aniwa, Juni 1904, „mijn langgekoesterden hartewensch in vervulling te zien gaan: de Nieuwe Hebriden, met al zijn eilanden, stammen en bewoners, voor Jezus en Zijn Rijk! Van de dertig voornaamste eilanden hebben wij er nu vijf en twintig bezet, en zeventien duizend inboorlingen hebben Jezus beleden als hun God en Zaligmaker, waarvan er zich driehonderd dertig als Onderwijzers en Evangelisten aan het werk hebben gewijd."
Zijn zoon schreef: „Mijn vader heeft een gelukkigen tijd op Aniwa gehad. Hij is er weer jong geworden. Ik betrapte hem op het tillen van kisten van veertig pond "
Het afscheid was altijd iets heel smartelijks. Dan waren allen in tranen bü het toewuiven van hun vaarwels. In het hart van die eenvoudige menschen troonde hun „eigen Missi" als de verpersoonlijking van al wat goed is. Ze zagen tot hem op als hun geestelijken vader. En evenals hijzelf waren ze zich ten volle be-


231
wust dat, bij zijn hoogen leeftijd, elk bezoek het laatste kon zijn. Ditmaal vooral sprak er diepe vereering en innige gehechtheid uit hun betraande oogen toen ze hem vaarwel zeiden, 't Was of allen het gevoelden dat ze hem niet meer zouden zien.
Een jaar later verloor Dr. Paton zijn vrouw; en heel kort daarop stierf ook de jonge vrouw van zijn zoon op Malekula. En toen gebeurde er iets, dat hemzelf bijna het leven had gekost.
Bij het oversteken van de spoorbaan op een van zijn tochten, schrikte het jonge paard van het rijtuigje, waarin hij gezeten was, van het gefluit van een naderenden trein. Zijn vriend, die er uitgesprongen was en met beide handen de leidsels had gegrepen, bij den kop van het paard, werd door het verschrikte dier letterlijk van den grond getild, het lichte wagentje omvergeworpen, en Dr. Paton met het hoofd tegen den grond gesmakt, waar hij roerloos bleef liggen. De machinist van den trein, het ongeluk ziende, stopte en kwam met nog een ander aangeloopen, niet anders denkend of Dr. Paton was dood, wat gelukkig niet waar bleek.
Niemand droomde natuurlijk dat hij dien avond een meeting zou houden. Maar hij wilde die in geen geval laten afspringen. „Waar ben ik voor gespaard, als het niet is om elke mij nog restende gelegenheid te gebruiken om te pleiten voor de verlorengaande Heidenen?" was het karakteristieke antwoord op het dringend smeeken van zijn vriend, het toch niet te doen. En zoo zag men dien avond een spierwit man met verbonden hoofd den preekstoel ophelpen en


232
hoorde men een vurig pleidooi voor de eilanders der Zuidzee. En de collecte wees uit, hoe diep de saamgekomenen getroffen waren door wat zij zagen en hoorden.
Later verzekerde hij in een brief: „Zelfs in mijn grootste zwakte ben ik gelukkig als ik maar kan werken in Jezus' dienst. Stilzitten kan ik nergens. Ik heb dan ook altijd gebeden, dat ik nooit een rustend zendeling mocht zijn en God mij mocht toestaan te werken tot het einde."
Zijn onophoudelijk verzoek, nog eens naar Aniwa en de andere eilanden te mogen gaan, werd echter op eenparig advies van zijn medische vrienden door het Comité niet meer ingewilligd.
Hoe groot de geestkracht van dezen merkwaardigen man tot het einde toe geweest is, blijkt uit zijn allerlaatsten brief, geschreven aan zijn boezemvriend:
„ Ik schrijf dezen om te vertellen dat ik me
veel beter gevoel. Na drie weken van onafgebroken werken en veel reizen, waarin ik niet vóór 's nachts tusschen één en twee naar bed ging om den volgenden morgen weer vroeg op weg te gaan voor nieuwe samenkomsten, kwam er een instorting als laatst in Canada. Ik was te pijnlijk en te zwak om op te staan en moest om een dokter zenden, die me niets anders kon voorschrijven dan alle werk stop te zetten en rust te nemen. Dit was ik een dag lang genoodzaakt te doen; maar den volgenden dag had ik weer een lange spoorreis. Ik had daarna veel inwendige pijn, maar sprak toch voor twee groote vergaderingen. Sindsdien ben ik aan het opknappen; maar ik gevoel me nog


233
niet sterk noch vrij van pijn, nacht noch dag. — In groote haast "
" Onder aan den brief stond dit veelbeteekenend: „P. S. De post is op het punt van te sluiten."
Op een der laatste dagen van 1906 kwam uit Glasgow de smartelijke tijding van den plotselingen dood van Dr. Patons jongsten broeder, Ds. James Paton, van Glasgow, zijn lievelingsbroer en levenslangen helper; denzelfde, die hem tot het geven van eén levensbeschrijving aangespoord en later het werk persklaar gemaakt had.
Na dit laatste groote verlies werd de band, die hem aan de aarde bond, zichtbaar losgemaakt en zijn hart onweerstaanbaar naar Boven heengetrokken. Alleen de gedachte aan zijn Aniwaners deed hem verlangen naar de kracht om nog wat te kunnen doen.
„Denkt u dat ik in Januari weer naar de eilanden zal kunnen gaan?" vroeg hij na een nieuw onderzoek aan zijn dokter.
Maar al heel spoedig bleek, dat de kaars snel aan het opbranden was.
Hij leed veel; maar zijn geest bleef bijna tot het laatst toe helder en werkzaam. Soms ijlde hij en was dan al maar met de eilanden en de Zending bezig. Maar in den regel was hij bij zijn volle bewustzijn; en zoo lang zijn pijnen maar eenigszins draaglijk waren, weigerde hij morfine, om helder te blijven.
28 Januari 1907, om even één uur, riep zijn Meester hem „naar Huis".
Op de zonnige helling van de Boroondara begraaf-


234
plaats, onder Australie's helderblauwen hemel, rust de groote Heidenvriend, ongetwijfeld een der uitnemendste en meest geliefde zendelingen van het Zuidelijk Halfrond, tot den Grooten Dag, als zijn Heer hem, onverderfelijk, in heerlijkheid zal stellen met zijn lieve kinderen van de zonnige Zuidzee-eilanden, en hij zal mogen zeggen: „Zie, ik en de kinderen, die Gij mij gegeven hebt."
Slechts één stillen wensch heeft hij niet verkregen. Hij had zoo gaarne willen sterven en begraven worden bij zijn „lieve menschen" op Aniwa. Maar dat andere groote, dikwijls uitgesproken verlangen, zijn levensideaal: ten minste één Zendeling op ieder eiland van de groep gevestigd te zien, is vervuld. Vóór zijn heengaan heeft hij er de staf van de Zending voltallig mogen zien, met een drager van de Kruisbanier op ieder eiland van de N. Hebriden.
Zoo, zoo zien wij 't Godsrijk komen; 't Koom steeds meerder eiken dag!
Amen, zeggen alle vromen, Kom, ja kom, o blijde dag, Dat al 't menschelijk geslacht Aan den Heer wordt toegebracht!
Gez. 155 : 5.


INHOUD.
HOOFDSTUK L Bladz.
Dr. John G. Paton 8
Zijn ouderlijk huis 9
Bij de sapeurs en mineurs 11
Student in Glasgow 14
Naar de kannibalen . . . . • 16
HOOFDSTUK JJ.
Komst op Tanna 19
Het leeren van de taal 22
Nowar en Nouka 23
Miaki, de duivel-koning 23
Een godsdienst van vrees 24
HOOFDSTUK UI.
Een dubbel verlies 26
Vijandschap 28
Sandelhout-koopers .30
Het lot der vrouw 32
HOOFDSTUK IV.
Bijgeloof 36
Een Christelijke Heiden-begrafenis 38
Volleerde dieven en leugenaars 40
„Een god of een brandend schip?" 43
Miaki in gala 46
HOOFDSTUK V.
Mijn nieuwe huis" 50
Edele oude Abraham 51
In veilige hoede 56
Namuri, de inlander-martelaar 58


HOOFDSTUK VI. Bladz.
Een kerk op Tanna 62
Mijn eerste Tanneesche boek gedrukt 64
Bijgeloof beschaamd 66
Niet ver van het Koninkrijk Gods 70
HOOFDSTUK VIL
Welkome gasten 71
Een duivelsch bedrijf 72
De mazelenplaag 95
Dood van zendeling Johnston . 77
Kowia . . . ; 78
HOOFDSTUK VUL
Hevige stormen '. 84
De martelaren van Erromanga 87
Abrahams gebed 89
Reddende schepen 93
HOOFDSTUK IX.
De oorlogskoorts 95
Van alles beroofd 98
„Jehova hoort!" 100
In den kastanjeboom 102
Bidden en roeien 104
HOOFDSTUK X.
Bij vrienden 107
Kapuku en zijn steenen goden 108
Mijn wakkere Clutha 109
„De regen van Jehova!" 111
„Een zeil! Een zeil!" 113
Vertrek van Tanna 114
HOOFDSTUK XI.
Zendingsreis door Australië en Schotland 117
Kinder-scheepscompagnie voor Jezus 118
Een nieuwe levensgezellin 119
Terug naar het arbeidsveld 121


HOOFDSTUK XII. Bladz.
De witte schelpen van Nowar 125
Landing op Aniwa 127
Tafigeitu of tooverij 129
HOOFDSTUK XHI.
De bouw van ons nieuwe huis 130
Het sprekende hout 131
Namakei's toespraak en gebed ... ^ ... . 136
HOOFDSTUK XIV.
Namakei op theebezoek 139
Litsi Soré 140
De beteekenis van No wars schelpen 143
De laatste heidensche dans op Aniwa 144
Yakins bruidstoilet 145
HOOFDSTUK XV.
Het graven van de Wel . 149
„Arme Missi!" 152
Regen uit de aarde 156
Alle'handen aan het werk „ . 159
HOOFDSTUK XVI.
Namakei's preek , 162
Het uitroeien van de afgoden 164
Alle dingen nieuw 166
HOOFDSTUK XVDL
Mijn eerste Aniwaansche boek 169
Glazen oogen 171
Het bouwen van de eerste kerk op Aniwa .... 172
De Gemeente van Christus op Aniwa gesticht . . . 175
Hemelvreugde 176
Zondagsheiliging „ 177
HOOFDSTUK XVDI.
De priester en zijn wederhelft 180
Youwili's straf 182
Een blijde tijding 187


HOOFDSTUK XLX. Bladz.
Onze weezen en hun beschuiten 189
Het wrak van de Dayspring 191
Op reis en terug 193
Dayspring II 194
HOOFDSTUK XX.
Een regen van speren 197
„Het blanke opperhoofd van Aniwa" ...... 198
Namakei's bedevaart en dood 199
HOOFDSTUK XXL
Naswai de prediker 204
Christendom en kokosnoten 205
Nerwa en Ruwawa 206
Uit den mond der kinderen 207
»Nerwa's afscheid 209
Ruwawa's herstel 212
HOOFDSTUK XXII.
De koningin-zendelinge 215
Nasi voor Jezus gewonnen 217
Lamu's appèl 221
Ook Aniwa een Christenland! 99%
HOOFDSTUK XXIII.
Latere jaren 224
Zijn levensdroom verwezenlijkt ■ 230
Op zijn post tot het einde 232
Afgelost 233