KLOKKENSPELLEN : IN NEDERLAND :
™tT^£Vm* Waat,e,ök C°mitó tot voorbereiding van het Bejaard-Congre, en -Tentoonstelling * i-Hertogenbo»ch 1925.
SAMENGESTELD DOOR M. A. BRANDTS BUYS.






Beiaard-lijst in rubrieken geordend.
a. Tegenwoordige volledige beiaarden.
Alkmaar, Waag toren, 1541 voorslag van 11 klokken,
1688 tegenwoordig spel. Amsterdam, Paleis, 1664 tegenwoordig spel. Amsterdam, Zuiderkerk, 1614 spel van ? klokken,
1657 tegenwoordig spel.
Amsterdam, Westertoren, 1643 spel van ? klokken,
1658 tegenwoordig spel. Amsterdam. Oude Kerk, 1561 eerste spel,
1658 tegenwoordig spel.
Breda, O. L. V. Kerk, 1511 voorslag van 6 vermeerderd tot 18, 1724 tegenwoordig spel.
B r i e 11 e, Catharina-toren. In 1660 waarschijnlijk spel aanwezig, 1661 tegenwoordig spel.
Deventer, Lebuïnuskerk, 1614 eerste spel, 1647 tegenwoordig spel.
Doesburg, Martini-toren, 1656 tegenwoordig spel.
Gorinchem, St. Jans-toren, 1861 spel van Stadhuis van 25 klokken verplaatst naar hier.
Gouda, St. Janskerk. In 1522 was een voorslag aanwezig, 1676 tegenwoordig spel.
's-Gravenhage, St. Jacobs-toren, had in 1539 een voorslag, 1682 tegenwoordig spel.
Groningen, Martini-toren, 1482voorslag, 1664tegenwoordig spel.
Haarlem, St. Bavo, had in 1412 een voorslag. 1661 tegenwoordig spel,






5
's-Hertogenbosch, Stadhuis, 1649 tegenwoordig spel, Heus den, Stadhuis, 1590 voorslag, 1695 aangevuld, 1880 hersteld,
Kampen, Nieuwe toren, 1480 voorslag (?>, 1663 tegenwoordig spel.
Leiden, Stadhuis, 1460 voorslag, 1678 tegenwoordig spel. Maastricht, St. Servaas, 1557 spel, 1770 tegenwoordig spel. Maastricht, Stadhuis, 1669 tegenwoordig spel. Middelburg, Abdij-toren, 1591 accoord van klokken.
(1594 zegt Loosjes, 1598 zegt Morks),
1714 tegenwoordig spel. Nijmegen, St. Stevenskerk, 1571 voorslag van 13 klokken,
1738 tegenwoordig spel. Rotterdam, St, Laurenskerk, vermoedelijk reeds ± 1550
voorslag, 1661 spel van 36 klokken. Schoonhoven, Stadhuis, 1535 voorslag van 7 klokken,
1775 spel van 38 klokken. Utrecht, Nicolai-kerk, 1581 spel, 1663 spel van 23 klokken. Zalt-Bommel, Gasthuistoren, had in 1533 waarschijnlijk
reeds een spel, 1654 spel van 20 klokken, nu 29 klokken. Zierikzee, Stadhuis, heeft een klein spel van 14 klokken.
Eischt dringend herstel.
b. Geheel nieuwe beiaarden van na 1900. *
Appingedam, Nicolai-kerk, 1620 6 speelklokken, 1834 verbrand, 1911 spel van 25 klokken.
Barneveld, 1922 ,,er zal een beiaard geplaatst worden".
Bennebroek, N. Herv. Kerk, 1922 spel van 23 klokken.
Breukelen, Kasteel Nyenrode, 1912 voorslag van 6 klokken,
Eindhoven, Stadhuis, 1555 was een spel van 24 klokken aanwezig, 1914 spel van 25 klokken.
Lochem, St, Gudula, 1905 spel van 29 klokken. (1922 wordt niet meer bespeeld),
Rotterdam, Nieuwe Raadhuis, 1920 spel van 49klokken. * Zie ook de rubriek: na 1922 onder k.



li



7
Vliss ingen, St. Jacobstoren, 1587 spel van 17 klokken, 1770 spel van 35 klokken, 1911 verbrand, 1914 spel van 33 klokken.
c. Na 1900 herstelde beiaarden. *
Arnhem, Eusebiustoren, 1652 spel van 25 klokken, 1919 ingericht door Jef Denijn.
Delft, Nieuwe Kerk, 1663 spel van 35 klokken, 1922 „zal dezen zomer hersteld worden".
Edam, O. L. V. Kerk, 1561 of 1569 spel van 16 klokken. 1913 stopgezet, 1922 in restauratie aantal klokken gebracht op 20.
Enkhuizen, St. Pancras, 1524 eerste spel?, 1648 tegenwoordig spel, 1910 hersteld.
Enkhuizen, Drommedaris, 1674 eerste spel, 1915 gerestaureerd.
Goes, St. Magdalenakerk, 1621 eerste spel, 1684 stopgezet, 1913 hersteld.
Helmond, Lambertuskerk, vóór 1835 was hier een spel, 1835 spel overgenomen, 1912 gerestaureerd (alleen mechanisch,)
Leeuwarden, Stadhuis, 1914 spel van St. Jacobstoren hier geplaatst.
N ij kerk, 1777 in gebruik genomen spel van 37 klokken,
1919 ingericht door Jef Denijn. O u d e w a t e r, St. Michaëlstoren, 1609 spel van 20 klokken,
vóór 1913 onbespeelbaar, 1922 hersteld. Schiedam, St. Janstoren, vóór 1784 voorslag 12 klokken,
1786 spel van 38 klokken, 1911 hersteld. Utrecht, Domtoren, 1480 voorslag, in 1664 spel van 21
klokken aanwezig (van 1580 ?), 1664 spel van 34 klokken,
1905 hersteld.
Weesp, St. Laurenskerk, had in 1588 een spel, 1676 een spel van 24 klokken, 1913 vernieuwd, (bespeling alleen bij bizondere gelegenheden). * Zie ook de rubriek: na 1922 onder k.






9
d. Beiaarden met enkel ton-klavier.
Alkmaar, Groote Kerk-toren, 1541 voorslag van 9 klokken,
1689 tegenwoordig spel, 1753 nog bespeeld, daarna
klavier verdwenen. Amsterdam, Munttoren, 1668 tegenwoordig spel, 1873
klavier verwijderd. Amsterdam, Rijks-Museum, 1900 spel van Arnemuiden,
aangevuld en zonder klavier geplaatst, Middelstum, 1662 spel van 23 klokken, tot 1855alleen
klavier, vanaf 1857 alleen mechanisch. Rotterdam, Beurs, 1829 spel van 27 klokken van Stadhuis,
1870 speeltafel verwijderd. Sluis, Stadhuis, heeft 4 voorslagklokken en 1 slagklok,
speelwerk in 1910 vernieuwd.
e. Verwaarloosde beiaarden.
Amersfoort, O. L. V. kerk, vóór 1658 reeds spel aanwezig, 1658 tegenwoordig spel, vanaf 1916 niet meer bespeeld.
Hattem. 1642 een voorslag, 1726-27 hersteld en aangevuld, 1889 nog eens bespeeld, daarna niet meer.
's-H e r t o g e n b o s c h, St. Janskerk, 1505 spel van 14 klokken, 1873 tegenwoordig spel, 1919 geheel stopgezet.
Hilvarenbeek, 1536 voorslag, vóór 1775 spel, 1874 hersteld, speeltafel verwijderd. Eischt dringend herstel.
St. Maartensdijk, in 1589 voorslag aanwezig, 1614 tegenwoordig spel, 1902 nog eens bespeeld, daarna niet meer. Geheel verwaarloosd.
Monnikendam, Stadhuis, 1596 voorslag van 16 klokken, 1890 voor 't laatst bespeeld, daarna speeltafel verwijderd.
Sneek, St. Martinitoren, vóór 1710 was er een voorslag, 1770 spel van 26 klokken, 1919 stopgezet.
T h o 1 e n, Stadhuis, 1627 vergoten spel van de O.L.V. kerk. Thans spel van 18 klokken. Speeltafel verdwenen, is wel aanwezig geweest.






11
Vee re, Stadhuis, had in 1474 reeds een voorslag, 1584 voorslag van 8 klokken, 1735 spel van 23 klokken, 1790 vermeerderd met 8 klokken, 1848 of '49 voor 't laatst bespeeld. Speeltafel vermolmd. In 't geheel tel ik dus 63 bestaande beiaarden (27+8+
134-6+9).
f. Verwoeste beiaarden.
Bergen op Zo om, St. Geertruidakerk. in 1514 een spel
aanwezig, 1747 verwoest. Gr ave, had in 1462 een voorslag, 1515 een spel geplaatst,
1674 verwoest.
Groningen, Aa-kerk, had in 1586 een spel, 1664nieuw spd, 1671 verbrand.
Harderwijk, 1503 bij brand waren klokken aanwezig, 1797 stortte de toren in. De klokken werden vernield en de brokstukken daarvan (12.200 pd.) verkocht. (Uit het aantal ponden is op te maken, dat hier een spel moet aanwezig geweest zijn).
Hasselt (O), 1662 spel F. Hemony (4300pd.), 1725verwoest.
Hoorn. 1532 voorslag, 1670 spel van 32 klokken. 1838 verbrand.
Hulst. 1663 toren met klokkenspel verbrand. 1669 spel P. Hemony 28 klokken, 1876 verbrand.
Kampen, Boven-kerk, 1647 werden de klokken op 2 na weggenomen en waarschijnlijk versmolten voor het spel van den Nieuwen toren.
Maastricht, O. L. V. kerft, had een spel van 26 klokken; versmolten in den Franschen tijd.
De Rijp. Kerktoren, had in 1635 een spel, 1654 door brand vernield.
Sittard, Raadhuis, had in 1654 een spel van 11 klokken,
1677 stadhuis verbrand, klokken vernield. Rh en en, Cunera-toren, had vroeger een spel van 14
klokken, 1897 door brand vernield.






13
V e e r e, Groote Kerk, had een beiaard, die bij den brand
van 1686 werd vernield. Woerden, Kerktoren, had in 1591 een voorslag. Bij den
brand van 1672 werd tevens het spel verwoest. Zutphen, Wijnhuistoren. 1646 spel van 27klokken, 1920
door brand verwoest. Zwolle, Groote kerk. in 1595 bestond een voorslag van
8 klokken, 1615 nieuw spel, 1669 toren verbrand, 1694
klokspijs verkocht,
g. Verkochte en verdwenen beiaarden.
Alkmaar, St Janskapel, in 1536 was een voorslag van 9
klokken aanwezig, 1707 waarschijnlijk verkocht. Arnemuiden, 1582 „accoordt van Clocken", 1583 spel
van 22 klokken, 1885 verkocht Culemborg, had vóór 1654 een voorslag van 9klokken
en vóór 1870 een voorslag met klavier, 1870 werden 4
klokken verkocht en 't klavier opgeruimd. Dokkum, Stadhuis, 1615 spel geplaatst in houten toren,
1717 spel met slag- en speelwerk en handklavier in
steenen toren. Na 1794 verkocht. Dordrecht Stadhuis, „1682 aanwezig, 1694 verdwenen"
(Loosjes), 1680 verdwenen (Dordtsche courant). Geertruidenberg. 1537 voorslag van 8 klokken. 1756
hersteld, 1768 verdwenen. Haarlem, Bakenessertoren, 1665 spel F. Hemony, 1795
verkocht
Leiden, Saaihal, 1595 voorslag van 13 klokken, 1770 verkocht
Middelburg, West-Monsterkerk, had in 1492 een voorslag van klokken, 1575 kerk gesloopt klokken verkocht
Middelburg, Stadhuis. 1527 voorslag van 9 klokken, 1726 was er nog een spel. daarna verdwenen.
O i s t e r w ij k, N. B. Kerktoren, bezat in 1609 een voorslag van 7 klokken, nu verdwenen.






15
Purmerend, Kerktoren, moet reeds vóór 1602 een spel gehad hebben; 1681 spel van 25 klokken, 1846 verwijderd, 1870 30 klokken verkocht.
Utrecht, Jacobi-toren, had in 1669 een spel, 1674 door storm beschadigd en resten verkocht.
Utrecht, St. Janskerk, had een spel, dat in 1681 bij de afbraak werd verkocht.
Utrecht, Stadhuis, 1582 spel van 14 verschillende klokken, 1668 stopgezet en daarna verdwenen.
Zier ik zee, Zuidhavenpoort, 1622 klein spel, einde 18e eeuw klokken weggenomen en waarschijnlijk verkocht.
h. Verplaatste beiaarden.
Amsterdam, Beurs, 1668 verplaatst naar Munttoren. Delft, Stadhuis, geplaatst 1576, 1618 verbrand, klokken
gespaard, overgegoten en verplaatst 1663 naar Nieuwe
Kerk.
Gorinchem, Stadhuis, vóór 1687 een voorslag van 12 klokken, 1687 spel van 25 klokken, 1861 naar St. Janstoren verplaatst.
Leeuwarden, St Jacobstoren, 1542 voorslag, 1686nieuw spel, 1884 toren afgebroken, spel bewaard en 1914 geplaatst op stadhuis.
Rotterdam, Stadhuis (vroeger), had in de 16e eeuw een voorslag, 1660 spel van 25 klokken, verplaatst naar Beurs.
Tholen, Lieve Vrouwekerk, 1550 reeds spel aanwezig, 1590 verbeterd tot spel van 14 klokken, 1627 vergoten en verplaatst naar Stadhuis.
i. Vragelijke beiaarden.
Aardenburg (Zeeland/ „waarschijnlijk vroeger een spd"
(Loosjes.)
Boxtel, Petruskerk, moet een spel bezeten hebben, waarvan verder niets bekend is.
Wordt genoemd in: „Gesch. en Aardr. Beschr. der Stad






17
en Meierij van 's-Hertogenbosch" en in: Schutjes „Gesch. van het Bisdom 's-Hertogenbosch." Het zou geroofd zijn. Er worden daarvoor genoemd de jaren 1543, 1672 en ook 1794!
Doetinchem, Mr. Loosjes vermoedt, dat de 3 klokken, die hitr nog hangen, restant zijn van een voorslag.
Dordrecht, Groote kerk, in de 16e eeuw een voorslag; in 1575 werden 6 klokjes verkocht. ^Loosjes).
Eindhoven. Kerktoren, er wordt gezegd, dat in 1723 een spel van 23 klokjes aanwezig was, verder niets bekend.
Na arden, Kerktoren, bezat vroeger een voorslag; in 1810 waren er nog 4 klokken, waarvan er 2 werden verkocht.
Ti el, St. Maartenstoren. 1552 6 klokken gekocht, 1554 3 nieuwe klokken er bij, 1734 werden er 2 verkocht, 1881 werden er 3 verkocht. Of een speelwerk aanwezig is geweest, is niet gebleken.
Z i e r i k z e e, St. Lieven-Monstertoren, 1805 werden 4 klokken verkocht, 1872 werd 1 klok verkocht. De mogelijkheid bestaat, dat dit resten van een spel waren.
k. Na 1922, NIEUWE SPELLEN.
's-Hertogenbosch, St. Janskerk (zie rubriek e) 1925 nieuw spel. Tilburg, 1925 nieuw spel (eerste spel). Zutphen, Wijnhuistoren (zie rubriek f) 1924 nieuw spel. HERSTELLINGEN.
Amersfoort, (zie rubriek e) is hersteld 1923. Hattem, (zie rubriek e) wordt hersteld 1924. PLANNEN.
H i 1 v a r e n b e e k, (zie rubriek e) er zijn plannen voor herstel. Hoorn, (zie rubriek f) er zijn plannen voor een spel. Hilversum, er zijn plannen voor een geheel nieuwen beiaard.
Gorinchem, er zijn plannen voor herstel.















1