BÉ


BOER GOFFE EN ZIJN AFGOD
DOOR
J. KEUNING.
UITQEVERS-MAATSCHAPP1J „C. MISSET" DOETINCHEM.




HOOFDSTUK I.
Wie boer Goffe was.
Al mijne Lezers weten ongetwijfeld, dat het Friesche stadje Sloten dicht bij een klein meer ligt, het Slotermeer geheeten. Zeer dicht bij dit meer woonde in het jaar 1570 een rijke boer, die den echt Frieschen naam Goffe droeg. Zijne buren echter en allen, die hem kenden, noemden hem, als ze over hem spraken, nooit anders dan Goffe Geldwolf. Gij begrijpt, dat ze daar redenen voor hadden. Indien de man geen gierigaard geweest was, zouden ze hem zeker zulk een onteerenden bijnaam niet gegeven hebben. Daar hij de hoofdpersoon van dit verhaal is, moet ik u een weinig nader met hem bekend maken.
Ik zeide reeds, dat hij een boer was. Als gij een weinig nauwkeurig met de kaart van ons land bekend zijt, dan zult ge reeds begrijpen, dat het woord boer hier niet hetzelfde is als landbouwer. Neen, aan den landbouw deed boer Goffe niet, om de eenvoudige reden, dat hij geen bouwland had. De grond, waarop hij woonde, bestond uit laagveen, dat zeker voor den landbouw niet zeer geschikt is. De oppervlakte van dit land was met gras begroeid, en zoo kwam het, dat onze boer een veehouder was.
Hij had eene voor dien tijd tamelijk goede woning en


2
vooral een flinken stal, waarin hij des winters zijn koeien plaatste. De man was nooit getrouwd geweest en leefde geheel voor zich zeiven. Hij had wel familie, doch hij hield daarmede geen omgang, wijl hij ieder, die met hem op een vertrouwelijken voet zocht te komen, voor een schelm en gauwdief hield. Zijn eenige broer en ook zijne beide zusters, die allen jonger waren dan hij, hadden dikwijls getracht, den familieband met hem te onderhouden, maar Goffe wees hen altijd af met de woorden:
„Ik weet wel, waarom gij zoo minzaam tegen mij zijt: gij aast op mijne duiten. Gij zoekt niet broer Goffe, maar zijn geld. Ik wil van zulke inhalige familie niets weten. Maakt, dat ge uit mijn huis komt, en zorgt, dat ge er geen voet weer binnen zet. Want van mijn geld krijgt ge toch geen cent; eer zal alles in het Slotermeer verzinken, dan dat gij er eenen penning van krijgt."
Zulk een hardvochtig mensch was boer Goffe. En toch was hij rijk. Hij leefde, gelijk gij reeds vermoedt, hoogst zuinig. Neen, dat is het rechte woord niet; hij leefde als een echte gierigaard. Hij had voor anderen niets over, ook voor zich zeiven durfde hij het noodige bijna niet nemen. Een knecht moest hij wel hebben, om hem bij zijn werk te helpen, en eene dienstmaagd ook, om zijne armoedige huishouding waar te nemen. Maar deze waren dan ook de eenige vreemden, die over zijn drempel mochten komen. Dat hij hen zooveel mogelijk op het loon beknibbelde en altijd bang was, dat de maaltijd te rijk was, spreekt reeds van zelf. Van 's morgens vroeg tot 's avonds laat was de man in de weer. Steeds werkte hij zoo hard, als hij kon, in de hoop dat de knecht hem hierin zou


3
navolgen. Niet dat hij dien arbeid op zich zelf zoo aangenaam vond, maar hij wist, dat die een middel was, om zich te verrijken, en steeds rijker te worden, was het doel van zijn leven.
Dwaze man! Hij vergaderde zich eenen schat, die door de mot en de roest verteerd wordt, en aan het onvergankelijke goed, dat de Heere God wil schenken aan allen, die Hem vreazen, dacht hij niet Hij scheen te meenen, dat hij altijd bij zijn geld zou kunnen blijven, of dat hij zich voor zijn geld een plaatsje in den hemel kon koopen, maar natuurlijk, dan moest dat een hemel zijn, waar alles blonk van goud en zilver. Eigenlijk deed hij al zijn best, om de gedachten aan den dood van zich te zetten. Alsof dit hem iets kon baten! Hij was reeds tamelijk oud: goed in de zestig. Maar daar sprak hij niet gaarne over. Hij dreef de dwaasheid zelfs zoo ver, dat hij nooit in den spiegel wilde zien. En waarom niet? Wel, dan zouden zijn grijze haren hem toeroepen: „Gij wordt oud, Goffe! Gij gaat naar het graf Goffe!" En zoo iets wilde hij immers niet hooren.
Nog eens: dwaze man! Want waarvoor verzamelde hij al die schatten? Zijne familie zou er geenen penning van hebben, had hij gezegd. Om wel te kunnen doen aan de armen, deed hij het evenmin, want armen waren in zijn oog een slecht soort menschen, die men zich zooveel mogelijk van het lijf moest houden. De armen in den ganschen omtrek wisten reeds, hoe hij over hen dacht; daarom gebeurde het ook maar zelden, dat een dezer menschen hem kwam lastig vallen. Doch als dit nog eens gebeurde, dan was de dwaze man zeer slecht te spreken.


4
,,'t Is uw eigen schuld, dat gij arm zijt," zoo schreeuwde hij dan. „Werk en wees zuinig evenals ik; dan behoeft gij niemand lastig te vallen. Ik loop immers ook niet langs de deuren, om de menschen last aan te doen met dat gebedel. Weg, luiaard, of ik zal u een warmen rug geven."
Hij verzamelde dus geene schatten voor zich zeiven. Ook niet voor vrouw en kinderen, want die had hij niet Voor bloedverwanten, voor de armen of voor de kerk deed hij het ook niet. Maar voor wie of wien dan? Dat wist de man zelf niet. Hij vond nu eenmaal behagen in veel geld. Dat was alles. En dat is het kenmerk van den waren vrek. Zulk een mensch heeft hart en oor gesloten voor alles, behalve voor den klank van zilver en goud. De geldstukken door de handen te laten glijden en het rammelen er van te hooren, dat is de eenige vreugde, welke hij kent. Zulk een mensch is inderdaad zeer te beklagen. De Heere waarschuwt in de Heilige Schrift veelvuldig tegen de gierigheid. De gierigaard zal het koninkrijk Gods niet beërven, zegt Hij zelf. Dit kan ook niet, want een gierigaard is een slaaf van den duivel, die het geld gebruikt om hem in zijn strikken te vangen en te houden. Welnu, tot deze ongelukkige menschen behoorde boer Goffe. En zoo zal het niemand meer bevreemden, dat men hem Goffe Geldwolf noemde, wijl het geld zijn afgod was.


HOOFDSTUK II.
Hoe Goffe-boer zijn Afgod diende.
Gelijk uit het vorige hoofdstuk bleek, was boer Goffe onophoudelijk bezig, zijnen afschuwelijken afgod met allen ijver te dienen, want al zijn zwoegen en sloven had ten doel, meer geld te verzamelen. Zoo was geheel zijn leven afgodendienst. Ach, welk een harden dienst had de man toch gekozen! Hoeveel beter zou hij er aan toe geweest zijn, indien het doel van al zijnen ijver geweest was, den Heere te verheerlijken. Die dienst toch is licht. Het juk, dat de Heere Jezus oplegt, is zoo zacht! En Hem te gehoorzamen en zijnen wil te doen maakt zoo onuitsprekelijk gelukkig!
Toch had de arme slaaf ook nog afzonderlijke tijden, waarin hij zijnen leelijken afgod op bijzondere wijze diende. Als hij den ganschen dag druk gewerkt had en doodmoe was van al het draven en scharrelen, ging hij toch niet vroeg ter ruste. Neen, zoo ijverig was hij in den dienst van zijnen afgod, dat hij niet naar bed kon gaan, voordat hij hem nog een weinig meer had gediend. Als de knecht en de huishoudster sliepen, sloot hij zich alleen op in het vertrek, waar hij zijn geld bewaarde. Dat vertrek was voor hem in waarheid de tempel, waar zijn afgod zetelde. Hoe heerlijk zou het geweest zijn, als de man


6
zoo ijverig geweest ware in den dienst des Heeren! Dan kende hij geene vermoeienis en geen slaap, want die dienst was hem zoo zoetl In zijnen ijver beschaamde hij voorzeker menigeen, die zich christen noemt en toch dikwijls nauwelijks den tijd meent te kunnen missen, om zich voor zijnen God op de knieën te werpen; die dikwijls ter ruste gaan kan en weer opstaan, zonder zijne knieën ook slechts enkele oogenblikken gebogen te hebben. Deze traagheid kende Goffe niet, al was dan ook, jammer genoeg, al zijn ijver een gruwelijke duiveldienst.
Hoe hij dan in zijnen afgodstempel den tijd doorbracht, moeten we nog even zien. De afgod zat in een tamelijk grooten houten kist, maar bij dag kon men hem toch niet in het vertrek vinden. Neen, daar had de man voor gezorgd. Hij zou zich geen oogenblik durven verwijderen, als die kist daar maar open en bloot in de kamer stond. Daar was ze lang niet veilig, meende hij. Daarom had hij in een donkere kast onder den vloer een soort van keldertje laten maken, juist groot genoeg, om de kist te kunnen bevatten. Dit keldertje kon hij met een houten luikje openen en sluiten. Tot meerdere veiligheid was ook de deur van de kast van twee verschillende sloten voorzien. Onder dat luikje nu en achter deze gesloten deur vertoefde de afgod altijd, behalve gedurende de enkele uren, welke de man 's avonds besteedde, om hem te dienen.
Zoodra hij 's avonds deze kamer, welke voor de zekerheid ook nog altijd op het slot zat en waarin zelfs de huishoudster geen voet mocht zetten, zoodra hij 's avonds deze kamer binnengetreden was, sloot hij de deur achter


8
heeft." Daar het licht van de brandende kaars, die op de tafel stond, hem slechts weinig hielp, streek hij ten overvloede nog even de hand onderzoekend langs het geliefkoosde voorwerp. En daarna ging hij er toe over, het zware ding uit de kast te trekken. Met de noodige uitroepen van „hu, hol" en „een, twee!" sleepte hij het langs den grond tot bij de tafel. Hoe meer hij bij deze bezigheid vorderde, hoe meer zijn kleine, grijze oogen begonnen te schitteren en hoe vroolijker dat oude, reeds gerimpelde gelaat begon te staan. Een hevige aandoening scheen zich langzamerhand van hem meester te maken. Zijn mond begon zenuwachtige trekken en bewegingen te vertoonen. Zijne leden schenen een weinig te beven, vooral de handen. De neus zelfs, die zich anders in den regel buiten alle zaken weet te houden en geen of weinig deel schijnt te willen nemen in de veranderingen, welke een gelaat tengevolge van eenige hartstocht ondergaat, de neus zelfs nam bij hem deel aan de algemeene vroolijkheid. Het scheen toch, alsof hij zich uitrekte en tengevolge daarvan veel spitser werd en meer vooruitstak dan gewoonlijk en alsof hij nieuwsgierig wachtte op de dingen die komen zouden.
De oude vrek liet zich evenwel door zijne aandoeningen niet tot onbedachte dingen vervoeren. Met groote zelfbeheersching keek hij, voor de kist te openen, naar het venster, het eenige in dit vertrek, of het wel goed gesloten was. Daarna nog eens aan de deur gevoeld, of het slot wel goed omgedraaid was, en vervolgens nog even in alle hoeken van het vertrek gekeken, of er misschien in het donker, dat de walmende kaars niet ver-


10
ben tot het vullen van die tweede kist, en indien ook deze wensch vervuld werd, zou hij terstond een derde ook nog vol begeeren. Op die derde zou een vierde volgen en zoo zou zijn dorst naar geld nooit bevredigd worden, maar sterker en heviger worden, naarmate er meer tot lessching gedaan werd. Ten slotte zou die dorst in zijn binnenste als een onuitblusschelijk vuur branden, dat hem pijnigde en martelde en geheel verteerde. ZuHc een vuur mag inderdaad een vonk uit de hel genoemd worden. Rampzalig moet hij geheeten worden, die het in zijn boezem omdraagt I
Voor een oogenblik echter verlustigde de vrek zich in het gezicht zijner schatten. Nu deze daar geheel open en bloot voor hem stonden, scheen hij zijne aandoening bijna geen meester. Krampachtig sloeg hij de handen samen, terwijl zijn wijd opengesperde oogen het getal der gevulde zakjes scheen op te nemen. Er kwam wel geen gebed over zijne lippen, maar geheel deze houding, die te kennen gaf, hoezeer zijne ziel met innige toegenegenheid naar dit goud en zilver uitging, was een gebed. Een gebed tot het stomme geld, dat hem tot eenen afgod was.
Na zoo eenige oogenblikken gelegen te hebben — hij was namelijk op de knieën bij de kist gaan liggen — stak hij zijne magere en nu bevende hand uit en nam een der gevulde zakjes uit de kist.
„Ha, beste jongen," zoo prevelde hij daarbij, „gij zijt het eerst aan de beurt, want gij hebt de oudste brieven. Gij waart mijn eerste! Wat was ik blij, toen ik u gevuld had! Och, wat was ik toen nog kinderachtig! Ik meende al een rijk man te zijn en ik was nog zoo arm! Dat zie ik


15
zooveel geld opbrengen, dat zij er van kon leven. Gelukkig echter, dat deze vrouw nog eene andere bezitting kende dan eene aardsche: zij had eenen schat in den hemel! God zelf was in Christus haar Vader. Daarom stortte zij wel tranen bij het verlies van haren man, maar bleef toch goeden moed houden. Hare twee zoontjes, Douwe en Sijbren, voedde ze op in de vreeze des Heeren, en over het geheel beleefde ze vreugde van de jongens. Hare bezitting was echter zoo klein en de tijd — ach, welke treurige tijden! Tijden van vervolging en oorlog! Die tijden waren zoo slecht, dat ze niet buiten schulden kon blijven. Dikwijls zat zij in grooten nood. Dat bemerkte dan boer Goffe, die haar naaste buurman was, en onder den schijn van hulpvaardigheid bood hij haar geld ter leen aan. Natuurlijk nam hij eene hooge rente en zorgde hij wel, haar niet meer te leenen, dan hare bezitting waard was. Het eene sommetje was op het andere gevolgd en zoo was de goede vrouw ten slotte geheel in zijne macht gekomen. Thans ging zij tot hem, gelijk wij zeiden, om eene gunst van hem te vragen. Laten we haar vergezellen.
Ze ontmoette hem terstond op zijn erf achter het huis. Zoodra hij haar zag naderen, begonnen zijne kleine oogen te schitteren en allerlei kleuren aan te nemen. Hij scheen zich dus iets goeds van hare komst te voorspellen.
„Hm! Morgen is het de le November!" bromde hij binnensmonds, terwijl hij hare nadering afwachtte.
Haar vriendelijke morgengroet werd niet eens beantwoord.
„Wat wilt gij hier, Zijke?" zeide hij barsch.


16
„Och Goffe-boer," antwoordde zij, „de nood drijft mij tot u."
Ze scheen te aarzelen meer te zeggen en liever eerst eens op zijn gelaat te lezen, hoe hij deze woorden opnam. Nu, dat gelaat voorspelde haar niets goeds.
„Als ge komt bedelen, dan pak uw biezen maar, hoor! Be'l'edaars duld ik niet op mijn erf!" zoo bulderde hij.
„Ik wilde ü niet om een aalmoes vragen, boer," zeide ze "met bevende stem, „maar ge weet, dat het morgen de 1ste November is."
„Zoo, gij wilt mij dus nu de rente komen betalen?" vroeg hij, terwijl een grijnslach op zijn gelaat kwam, alsof hij zeggen wilde: „Ik begrijp al, waar het op uit zal loopen."
„De rente! Ja, boer, die ben ik u eerüjk schuldig en ik had ook gedacht, dat ik ze u morgen betalen kon, maar ik vrees, dat dit niet geschieden kan."
„Zoo! Hebt ge met uw beide jongens alles weer door de 'keel gejaagd? Nu, dat is uwe zaak; ik zal mijne eigen dingen doen."
„Neen, boer, dat is het geval niet. Ik kom u niet zeggen, dat' ik geene rente betalen kan, alleen maar, dat ik het'morgen niet kan doen en dat ik u zeer vriendelijk om eenige dagen uitstel verzoek."
„Uitstel! Ja, ja, dat verstaan we! Uitstel, afstel! Dank je wel, Zijke! Spreek er maar geen woord meer over."
„Och, boer, ik bid u, spreek zoo niet. Ik vraag slechts uitstel. Mijn oudste zoon Douwe heeft zich, zooals ge weet, als schippersknecht verhuurd. En hij heeft beloofd, dat hij mij zijn loon thuis zal brengen. En dat zal hij doen


17
ook, daar twijfel ik niet aan. Maar ge weet, hoe dat met schippers gaat. Ze kunnen maar niet telkens thuis komen, wanneer ze het verkiezen. Dat lijkt er niet naar! Ze moeten zich hierin schikken naar de reizen, welke zij te doen hebben. Ik had er op gerekend, dat hij voor den lsten November hier zou zijn, maar tot nog toe is hij niet gekomen. Dat kan alleen daaraan liggen, dat hij met het schip te ver van huis is en dus op eene betere gelegenheid moet wachten. Het zal hem zeiven zeer spijten, dat weet ik, want hij is een goede jongen, boer, die om 's Heeren wil zijne moeder eert."
„Geen vrome praatjes hier!" bulderde de man gramstorig.
„Ik wilde maar zeggen," zoo ging zij voort, „dat hij wel zoo spoedig mogelijk komen zal, want hij weet, waarvoor het geld gebruikt moet worden. Daarom vraag ik nogmaals, boer, geef mij eenige dagen uitstel."
„Ja, ja, gij hebt het slim overlegd, vrouw. Dat doen de lieden van uw slag altijd. Als ze niet betalen kunnen, dan kunnen zij het niet helpen. Och neen, het kwam hierdoor of daardoor en morgen of overmorgen hebben ze weer geld. Maar Goffe-boer kent die praatjes!"
„Denkt gij dan, dat ik lieg, boer?" vroeg zij eenigszins warm.
„Dat heb ik u al duidelijk genoeg te kennen gegeven, dunkt mij. Weet ge, hoe het met u staat? Gij zijt een lui wijf, die niet op uwe zaken past. Nu hebt ge dat geld van uwen zoon er weer doorgebracht en wilt ge mij wijsmaken, dat ge het nog ontvangen moet. Wel ja, als ik u eerst maar eenige dagen uitstel gaf, dan waart ge


18
weer uit den nood. Als die dagen om waren, zoudt ge hier weer komen te zaniken en seuren om uitstel! Maar dan kent ge Goffe-boer niet!"
Zij had groote moeite deze grievende woorden stilzwijgend aan te hooren, vooral omdat ze onverdiend waren, want al wat hij daar zeide, was gelogen. En dat wist hij zelf ook wel, maar hij had deze vrouw nu eenmaal uitgekozen tot een offer, dat hij aan zijnen afgod wilde brengen. Haar huisje, met hetgeen er in was, wilde hij aan zich trekken, om met de opbrengst een klein gedeelte van de ledige ruimte in zijne kist te vullen.
„Wat zijt ge onbillijk jegens mij, dat ge mij zoo iets te laste legt," zeide zij, terwijl-haar gelaat kleurde van aandoening. „Heb ik u niet altijd op tijd betaald?"
„Dat hebt ge gedaan; maar niet omdat ge zoo eerlijk zijt, maar omdat ge wist, wie ik ben."
„Och, boer, geloof mij, het loon van mijn zoon is nog niet door mij ontvangen."
„Nu, ik wil hier niet den ganschen dag verpraten met u.' Ontvangen of niet ontvangen, maar ge komt mij vertellen, dat ge de rente niet op tijd betalen kunt, niet
waar?" ' „Ja, en ik zou graag eenige dagen uitstel hebben. „Uitstel geef ik niet. En dus weet ge, wat er morgen
volgen zal."
„Wat bedoelt gij?"
„Vraagt gij dat nog? Heb ik geen aanspraak op alles, wat gij hebt? Hebt gij mij niet het recht gegeven op uw huis met alles wat er in is, en op uw stukje gronds, als gij mij niet op den bepaalden tijd betaaldet?"


19
„Ja, boer, dat heb ik. Ach, ja, ik ben in uwe macht, voor zoover het den Heere gedoogen zal."
De tranen kwamen haar in de oogen, terwijl ze dit zeide, want ze gevoelde, dat ze van dezen man niet de minste barmhartigheid te wachten had.
„Welnu," zoo begon hij weer, „als ge dus morgen, den lsten November, voor den middag uwe schuld niet betaald hebt, is alles het mijne."
„Wat wilt ge dan doen, boer? Ge wilt toch niet "
Ze kon den zin niet voltooien; een onbeschrijfelijk gevoel van angst belette haar verder te spreken.
„Ja, nu gaat ge huilen en jammeren als een klein kind. Schaam u wat! 't Is uw eigen schuld! Ge hadt maar beter moeten oppassen. Uw man is een schelm geweest. Ware hij dat niet geweest, dan had hij niet behoeven te vluchten, en dan zou hij niet verdronken zijn. Dus is..."
„Pas op, oude deug "
„Oude deugniet," wilde ze zeggen, maar ze hield het woord half terug, en begon opnieuw: „Neen, laat ik geen kwaad met kwaad vergelden. Maar ik wilde u verzoeken, geen kwaad te spreken van mijnen zaligen man!"
„Welja," hernam hij, schamper lachende, „zoo gaat het met dat volk! Ze schamen zich niet, op eens anders zak te teren, maar dan moet men hen ook nog eeren en roemen en zeggen: Brave lieden!"
„Gij oordeelt als een ongevoelig mensch, boer. Maar, denk er aan, God in den hemel hoort het."
„Zeker, dat moet er nog bij komen! Als dat arme luie volk het anders niet kan winnen, dan beginnen ze zoo! Maar ik stoor mij niet aan uwe praatjes. Ga nu heen


20
vrouw en houd mij niet langer van mijn werk. Gij weet, wat ik u gezegd heb."
„Gij wilt dus geen uitstel geven?"
„Neen, geen uur!"
„Gij wilt ons dus morgen uit onze woning drijven?" „Dat spreekt van zelf."
„En ge wilt ons dus niets laten, waarmede wij in ons onderhoud kunnen voorzien?"
„Waarom zou ik dat doen? Alles is het mijne."
„Ik zal dus met mijn Sijbren morgen onder den blooten hemel moeten staan! Van alles beroofd! En dat nu de winter nadert! Hebt gij wel bedacht, Goffe-boer, wat gij van plan zijt te doen?"
„Vraag mij niets meer, gij weet alles. Vertrek!"
„Neen, nog niet. Ik wil u nog vragen, of gij niet gelooft, dat de Heere u straffen zal voor zulk een handelwijze?"
„Zult gij heengaan?"
„Neen, nog niet. Ik wil u het oordeel Gods aankondigen, dat over u komen zal, als gij op dezen weg voortgaat. Arme Goffe-boer, zie toch in, wie ge zijt. Ge zijt een afgodendienaar! Het geld is uw alles! En "
„Zult gij heengaan, wijf?" schreeuwde hij, terwijl hij een bezemsteel dreigend ophief.
„Neen, nog niet. Ik voorspel u, dat de hand des Heeren tegen u zijn zal. Denkt gij, dat de maat uwer ongerechtigheid niet eenmaal vol wordt? En ik zou meenen, dat deze vol is, wanneer gij eene weduwe en een wees naakt aan den dijk zet."
„Dat zullen wij morgen wel eens zien," riep hij, terwijl hij moeite deed, om hardop te lachen. „Morgen om


22
geheel zijn houding duidde aan, dat hij voor geweld niet meer terug zou deinzen. De arme weduwe achtte het dan ook niet geraden, langer te blijven staan.
„God vergeve u uwe zonde!" riep zij uit. „Ik vrees, dat gij nog eens aan die woorden, welke gij daar zoo even zeidet, zult denken. Maar als het mocht gebeuren, dat gij ooit tot mij komt, dan beware de Heere mij, dat ik u niet aldus behandele. Hij zal mij niet verlaten! Dat zult gij zien, ongelukkig mensch."
Zoo sprekende verliet zij het erf en ging naar hare woning. De oude vrek riep haar nog eenige scheldwoorden na en wilde tot zijne bezigheden terugkeeren, toen zijn toorn opnieuw opgewekt werd. Zich omkeerende zag hij namelijk, dat zijn knecht achter hem stond en de tong tegen hem uitstak, en ook dat de huishoudster de gebalde vuist door de half geopende achterdeur stak. De twee dienstbaren waren, zonder dat hij het wist, getuige geweest van het voorgevallene en gaven op deze wijze lucht aan hunne verontwaardiging, welke zij niet durfden uitspreken. Nauwelijks echter had hij het gezien, of hij greep dit aan als een voorwendsel, om beiden terstond zonder loon weg te jagen. Zonder loon! Ja, daar was het hem juist om begonnen. Nu kon hij met de hun ontstolen guldens, al waren die dan ook weinige, al weer een plaatsje in de kist vullen. Hij zou wel een anderen knecht en een nieuwe huishoudster weer krijgen, dacht hij. Er waren immers armen genoeg, die gaarne voor een karig loon bij hem werkten. Wat de twee dienstbaren er dan ook tegen inbrachten, hoe ze ook hun loon eischten, ten laatste het zelfs met dreigende woorden eischten, de oude


23
gaf niet toe, zoodat ten slotte beiden met hun armoedje heengingen. Ze vertrokken evenwel niet, zonder hem toe te voegen, dat ze hem wel zouden vinden. Maar daar lachte de oude wat om. Hij was van meening, dat hij weer een zeer goeden en slimmen zet gedaan had. Niet één, gelijk zijn voornemen geweest was, maar drie offers had hij aan zijnen afgod gewijd!
De weduwe, welke hij Zijke genoemd had, kwam in treurige stemming in hare woning. Haar zoon Sijbren, die nu 17 jaar was, wachtte reeds in spanning hare terugkomst af, daar hij wist, waarom zij tot hem gegaan was.
„Hoe is het, moeder?" riep hij, zoodra zij de deur binnengekomen was.
„AcH, mijn zoon," zeide zij, „indien we geenen Vader in de hemelen hadden, dan wist ik geen raad meer."
Daarop deelde zij hem alles mede.
„Die oude vrek! Die schelm!" zoo begon de knaap, toen hij alles wist, „dat zal ik hem betaald zetten. Ik wou, dat zijn huis dezen nacht afbrandde en dat hij zelf tot asch "
„St! St! Sijbren, houd u stil!" zoo viel zijne moeder hem in de rede. „De man handelt goddeloos, maar ons betaamt het niet, aldus te spreken. Laten we niet vergeten, dat God regeert. Het behoeft Hem slechts eenen wenk te kosten en boer Goffe kan ons niets doen. Maar wij mogen hem geen kwaad toe wenschen! Veeleer betaamt het ons, voor hem te bidden."
Sijbren zweeg. Het was zichtbaar, dat hij in zijn binnenste een strijd te voeren had. Wat zijn moeder daar


24
gezegd had, kon hij niet tegenspreken, maar toch gevoelde hij zoo grooten lust, zich op den vrek te wreken.
„Dus moeten wij morgen het huis uit!" zeide hij eindelijk op somberen toon. „Ik wou, dat Douwe maar thuis kwam."
„Wees maar gerust, mijn jongen," antwoordde de moeder, „God zal voor ons zorgen."
„Maar ik zie geen uitkomst, als Douwe niet terug komt."
„Ik ook niet, maar bij den Heere is uitkomst in allen nood."
„Maar wat zullen we doen, moeder?"
„Niets, mijn jongen, dan tot onzen God roepen en ons verder geheel gerust im Zijn hand overgeven."
„Ik begrijp niet, hoe gij nog zoo opgeruimd kunt zijn, moeder. Het ziet er toch maar donker voor ons uit."
„Donker? Zeker! Maar weet ge, wat de profeet Habakuk zegt? Zoo spreekt hij: „Alhoewel de vijgeboom niet bloeien zal, en geene vrucht aan den wijnstok zijn zal, dat het werk des olijfbooms liegen zal, en de velden geene spijze voortbrengen; dat men de kudde uit de kooi afscheuren zal, en dat er geen rund in de stallingen wezen zal; zoo zal ik nochtans in den Heere van vreugde opspringen, ik zal mij verheugen in den God mijns heils."
„Hoe donker het dus ook mocht zijn, de profeet vertrouwde op den Heere, wilt gij zeggen, niet waar moeder?"
„Juist, Sijbren! Wie het oog op den Heere gevestigd mag houden, die kent geen duisternis, maar wandelt altijd in het licht."


25
Zoo toonde deze weduwe, dat zij inderdaad veel rijker was dan de rijke Goffe-boer. En ze liet het ook niet bij deze woorden, maar in hartelijke gebeden droeg zij hun nood aan haren Vader in de hemelen op. Verder wachtte ze stil en geloovig af, wat de Heere doen zou.


28
zaten, een treurigen dood. Soms ook dreven ze langen tijd op een stuk van het dak of op iets anders, dat zij grijpen konden, rond. En hoewel velen dier ronddrijvenden gered werden, anderen bezweken van koude en vermoeienis en verzonken in de diepte. Zonder ontroering te denken aan de duizenden, die zoo binnen weinige uren uit het leven werden weggerukt, is bijna onmogelijk. Stelt u maar eens die mannen en vrouwen, die grijsaards en kinderen voor, die zich wanhopig aan elkander vastklemden, of die hunne dierbaren in de armen hielden, totdat de dood hen van elkander scheidde! Denkt eens aan de ongelukkigen, die hunne geliefden voor hunne oogen zagen vergaan, of aan hen, die niet wisten, waar hunne ouders, broeders, zusters of andere bloedverwanten gebleven waren. Die onzekerheid vooral moet vreeselijk geweest zijn. Stelt u die moeders voor, die met hunne zuigelingen door de golven werden medegesleept. Hoe akelig moet het hulpgeroep geklonken hebben te midden van het loeien van den storm en het gebruis der golven! Akelig ook was het geluid van paarden, koeien en schapen, die eveneens met den dood worstelden.
<Het land was een bare zee geworden, waarboven de spitsen van kerktorens, de toppen der boomen en de daken der hooger gelegen huizen uitstaken. Schepen werden van hun ankers losgerukt en slingerden over de bevaarbaar geworden velden, totdat zij in kreupelhout of boomgaard vastraakten of tegen de daken der huizen stootten.
Op sommige plaatsen zelfs gaf het graf zijne dooden weder. De kerkhoven werden zoo door den bruisenden


29
stroom losgewoeld, dat de lijkkisten, met de dooden er in, wegdreven. Voorzeker, het leed, dat toen door duizenden en nog eens duizenden geleden werd, is onbeschrijfelijk. En dat in den tijd, toen land en volk reeds zooveel te lijden hadden van de onderdrukking der Spanjaarden! Menigeen zal zich afgevraagd hebben: „Waarom laat de Almachtige ons dit alles overkomen?" De Heere geeft geen verantwoording van Zijn daden, maar dit weten we, dat al Zijn doen majesteit en heerlijkheid is.
Hoe groot de ramp was, blijkt het best, als we eens nagaan, wat er in de geschiedenis der verschillende gewesten van verhaald wordt.
In Zeeland, om daarmede te beginnen, braken de dijken op vele plaatsen door. Meer dan 3000 menschen kwamen er om. Het geheele dorp Zassingen, aan de Schelde gelegen, werd door de zee verzwolgen, evenals Bommene op Schouwen. Walcheren had weinig te lijden, maar des te meer Zuid-Beveland, Duiveland, Goeree en Putten.
In Holland ging het niet beter. In den Papendrechtschen dijk sloeg een gat van 40 roeden, zoodat het geheele dorp overstroomd werd. IJsélijk riepen de bewoners om hulp. Uit Dordrecht wilde men ze wel te hulp komen, maar daar hadden de inwoners al genoeg met hun eigen zaken te doen, daar de straten der stad drie voet onder water stonden. Dit was ook het geval in verscheidene andere plaatsen, o.a. te Rotterdam. Daar voer men met schuiten over de markten en door de straten langs de huizen, om hulp te verleenen of de gemeenschap te onderhouden. De bewoners der kelders verloren hun huisraad, of kwamen zeiven ellendig om. Ook in de pakhuizen, waarin de


39
Een schoenmaker van zeker dorp was op een hooihoop geklommen, om voor het water veilig te zijn. Daar het koud was, kroop hij er zoo diep in, dat alleen zijn hoofd er boven uitstak. Terwijl hij daar zoo zat, werd de geheele hoop door het water opgenomen en weggedreven. Eerst bemerkte de man dit niet eens, maar langzamerhand kwam hij er achter. Zijn hooihoop toch begon zulke zonderlinge slingeringen te maken, dat hij begreep, wat er geschied was. Ontzettend was de angst, die hem nu aangreep. Hij vreesde toch, dat de hoop straks uit elkaar zou slaan en dan zou hij in de groote wateren omkomen. En als dit niet geschiedde, waar zou hij dan aanlanden? Hij kon wel de zee ingedreven worden! Toen het 's morgens licht werd, bemerkte hij evenwel tot zijn groote vreugde, dat hij op een veilige plaats was aangeland. Of hij toen ook spoedig van den hooihoop klom! Hij was gered, terwijl zoovelen waren omgekomen. In zijn benauwdheid had hij gebeden, moge hij nu na de redding het danken niet hebben vergeten!
Al de kustlanden langs de Noordzee hadden minder of meer van den gewéldigen vloed te lijden. Ook OostFriesland werd zwaar geteisterd. Te Emden en in het omliggende land kwamen drie duizend menschen om, een groot aantal huizen werd vernield en veel vee verdronk. Ook van andere gedeelten van dit gewest wordt door de kroniekschrijvers opgegeven, hoeveel menschen er het leven verloren. We zullen den Lezer echter niet met deze getallen vermoeien. Alleen stippen we nog aan, dat in Oldenburg een eikenbosch met vee en menschen door het water werd weggevoerd en elders neergezet en


40
dat in het land van Ditmarschen wel dertien dorpen door de golven verzwolgen werden.
Overal was dezelfde ellende. In het geheel moeten door dezen vloed wel honderdduizend menschen omgekomen zijn Het aantal verdronken runderen, paarden en schapen'was veel grooter. Hoe groot het geldelijk verlies was aan vee, huizen, bedorven goederen, bedorven of weggedreven grond, is onmogelijk te berekenen. Daarbij kwam nog de groote schade, die aan dijken en sluizen geleden was. Deze moesten toch spoedig hersteld worden en dit eischte groote uitgaven. Friesland alleen moest drie honderdduizend gulden besteden aan de dijken! Voorzeker, de Heere had ons land zwaar gekastijd! Moge voor velen deze kastijding maar ten eeuwigen zegen geweest zijn.


HOOFDSTUK V.
Boer Goffe en zijn Afgod in gevaar.
De gevreesde 1ste November 1570 brak aan, zonder dat er uitkomst was gekomen voor vrouw Zijke en haren zoon Sijbren. De laatste zag zijn moeder zeer treurig aan, toen hij 's morgens opgestaan was.
„Ach, moeder," zeide hij, „zou dit de laatste nacht geweest zijn, dien we in onze woning hebben doorgebracht? Zou de oude vrek werkelijk er toe overgaan, ons van hier te drijven?"
„Als de Heere het hem niet belet, zal hij het stellig doen, mijn zoon, want de ongelukkige kent geen medelijden," antwoordde zij.
„Zijt gij niet bevreesd, moeder?"
„Neen, mijn zoon, ik heb al mijne zaken in de hand des Heeren gegeven. Zelf heb ik gedaan, wat ik kon, en nu moeten we stilletjes afwachten, wat onze Vader daarboven doen zal."
„Maar als wij nu werkelijk uit het huis moeten en alles achter moeten laten, dat zal toch een groote ramp zijn, moeder."
„Neen, mijn zoon, wat de Heere God over ons brengt, kan wel eens zeer onaangenaam zijn, maar wij weten uit Zijn woord, dat Zijn kinderen alle dingen zullen medewerken ten goede."


42
Gij hebt het er zeer gemakkelijk mede, moeder, maar ik "wilde toch veel liever, dat we in ons huis mochten blijven Of weet gij een uitweg, als we van hier moeten?"
Neen, mijn jongen, geloof mij, ik weet niets, maar de Heere weet alles. Leer toch geduldig afwachten, wat Hij doen zal."
Dit „geduldig afwachten" scheen den knaap zeer moeilijk te'vallen. Den ganschen voormiddag toonde hij de grootste onrust. Nu liep hij hier, dan daar, alsof hij overal hulp zocht. Nu eens ging hij naar de koe in den stal, alsof hij het dier zijn nood wilde klagen, dan weder was hij in het kleine schuurtje, alsof hij alle dingen nog eens voor het laatst wilde zien. Zijn oogen vulden zich met tranen, toen hij bedacht, dat dit wel de laatste maal zou zijn, dat hij hier vrij rondliep. Soms ook werd iets op zijn gelaat zichtbaar, dat naar toorn geleek, en prevelde hij eenige woorden, die bijna klonken als een verwensching van den ouden gierigaard, die hun dit leed veroorzaakte. Spoedig evenwel bedacht hij ook weer dat het niet goed was, zoo te denken en te spreken. Dan begaf hij zich weer naar zijn moeder, die maar steeds goedsmoeds bleef. Zij nam ook volstrekt geen maatregelen om straks de woning te verlaten. Ze scheen opzettelijk de oogen te sluiten voor de toekomst en alleen te denken aan Hem, die aller lot en leven bestuurt. Zij had gelijk, de vrome weduwe. Zij had immers gedaan, wat zij kon. Wat zou zij nu anders doen, dan op haren God hopen?
Zoo ging de voormiddag voorbij. Intusschen was bij een grauwe lucht de wind hoe langer hoe meer opge-


43
stoken. Zoo nu en dan regende het, en de Noordwestenwind maakte het buiten zeer onaangenaam en guur. Toen de middag eindelijk was gekomen, waaide het reeds zoo hard, dat de nederige woning soms geheel in schudding en beweging was. Het was reeds een stormwind geworden.
„Zou de Heere dien wind gegeven hebben, om Goffeboer te beletten, hierheen te komen?" dacht Sijbren, en hij was reeds geneigd, die vraag toestemmend te beantwoorden, want bij zulk weer zou de oude er wel niet uit durven, dacht hij. Ook zou hij nog wel zooveel medelijden hebben, dat hij in zulk een storm een weduwe met haar zoon niet uit de woning durfde verdrijven. Hoe vergiste hij zich! Even na den middag kwam de oude vrek werkelijk op het huisje af. Hij had een stok in de hand, en het kostte hem veel moeite, zich op de been te houden, maar de moeite bleek hem niet te groot te zijn, nu hij weer iets kon doen voor zijn afgod.
„Daar komt de oude werkelijk aan, moeder!" zeide Sijbren.
„Ja, de Heere laat het hem toe," zeide zij, „wie weet, waarvoor dit moet dienen!"
„Ach, moeder, wat moeten we beginnen? In zulk een weer! 'tls verschrikkelijk!" klaagde Sijbren weer.
Daar ging de deur reeds open.
„Zoo, zijt gij er nog niet uit?" zeide de man, terwijl hij hijgend binnentrad.
„Neen, Goffe-boer," antwoordde de vrouw, „ik wilde afwachten, of de Heere u zou toelaten, de zonde op uw oude ziel te laden."
Boer Goffe en zijn Afgod. 4


44
„Wat zonde! Ben ik niet in mijn recht? Vooruit! zeg ik je gij hebt hier niets meer te zeggen!" snauwde hij.
„Denk eens aan de woorden, die ik u gisteren gezegd heb, Goffe-boer," hernam zij.
„Denk gij aan de woorden, die ik u zoo pas gezegd heb," antwoordde hij.
„Gij kent dus geen barmhartigheid meer?" vroeg Sijbren, met een gelaat, waaraan te zien was, hoeveel moeite hij moest doen, om niet in schelden uit te barsten.
Ik ben hier in mijn recht, mijn jongen," antwoordde de'vrek. „Gij moet u niet boos maken. Elk zijn recht, dan hebben we geen reden, om boos te worden."
„Gij zijt een onmensch! Een duivel!" zeide Sijbren, die zoo rood werd als bloed.
„Stil, mijn jongen," riep de moeder haastig. „Niet schelden! Goffe-boer is een beklagenswaardig man!"
Spoedig raapten zij en haar zoon nu de Weinige zaken bijeen, welke ze konden medenemen, en gingen naar buiten.
Waarheen nu, moeder?" vroeg de zoon.
"ik weet het niet, mijn jongen. Naar Sloten kunnen we in "zulk weer niet gaan. Laten we maar hier aan dezen kant van het huis gaan staan of zitten. Dan zijn we voor den wind beschut, en we kunnen afwachten, wat de Heere doen zal, want Hij zal ons niet verlaten."
Terwijl zij daar nu stonden, hoorden zij, dat de oude man het geheele huisje doorliep. Hij scheen alles te onderzoeken en op te nemen. Eindelijk zagen ze, dat hij met de koe naar buiten kwam en de deur achter zich sloot.


45
„Goffe-boer, mogen we zoolang in uwen hooiberg gaan, dien ge achter uw huis hebt?" vroeg Sijbren hem, daar het verblijf daar buiten toch niet lang was uit te houden.
De man bleef een oogenblik staan en keek in gepeins naar den grond, alsof hij overwoog, welk voordeel hij er van zou kunnen trekken, indien hij het verzoek inwilligde.
„Nu ja, ik zal u dat toestaan," zeide hij eindelijk, „als gij mij helpen wilt, om de koe naar mijn huis te brengen."
De oude scheen dus te begrijpen, dat het niet zoo gemakkelijk was, in zulk weer een koe voort te leiden. Vooral ook, omdat de oude koe zich zeer onwillig toonde, om mede te gaan. Het was, alsof het oude dier dacht: „ik behoor hier, en gij hebt geen recht op mij." Het schudde althans bedenkelijk den kop en als Goffe-boer het voort wilde trekken, plantte het zich met alle vier pooten zoo vast op den grond, dat de man niets kon beginnen.
Sijbren wist bijna niet, wat hij op dit voorstel zou antwoorden. Goffe-boer vroeg daar iets van hem, dat hij zeer ongaarne deed. Liever had hij een pak slaag ontvangen, dan de oude koe weg te brengen. Zijn moeder evenwel wilde, dat hij het doen zou; daarom gehoorzaamde hij. En nauwelijks had hij het beest bij den kop gegrepen, of het gaf zijn verzet op en ging gewillig mede. De gierige boer liep er achter en daarachter kwam de moeder met zooveel van hare kleine bezitting als zij kon dragen. Gelukkig behoefden ze niet ver te loopen, spoedig waren ze bij de woning van den gierigaard. Deze gaf het dier een plaatsje in zijn stal en liet verder moeder en zoon aan hun lot over. Had hij hun nog maar een plaatsje


47
zoo zong zij met zachte stem en Sijbren kon niet nalaten, met haar in te stemmen. Hij moest er zich over verwonderen, dat hij nu zoo gemakkelijk kon zingen. De toekomst had hem zoo donker geschenen en zie, nu zong hij, alsof er geen wolkje aan de lucht was. Ze zorgden evenwel, dat hun gezang niet op eenigen afstand kon gehoord worden, want het waren nog de dagen, toen het zingen van zulk een vers verboden was. Bovendien was Goffe-boer hun vijandig, ze moesten dus een weinig voorzichtig zijn. Ze zongen dan zoo zacht, dat het bulderen van den storm hun lied geheel overstemde.
Zoo ging de namiddag voorbij. Sijbren verliet zoo nu en dan eens de schuilplaats, om te zien, of het weder ook iets bedaarde. Maar het werd al erger en met het invallen der duisternis scheen de stormwind met des te grooter kracht op te steken. Het werd avond en nog ging de wind voort te bulderen. Eindelijk gevoelden zij den slaap over hunne leden komen. In een hartelijk gebed droegen ze zich den Heere op en legden zich daarna ter ruste, niet wetende, welke ramp in dien nacht over zoovelen zou komen. Ze hadden het warm genoeg in het hooi, en daar ze zich in de hand des Heeren veilig wisten, sliepen ze spoedig in.
Hoe lang ze zoo geslapen hadden, wisten ze niet. Maar dit is zeker, dat de moeder na geruimen tijd wakker werd en plotseling begon te roepen: „Sijbren, Sijbren, wordt wakker! We liggen half in het water!" En daarin vergiste ze zich niet. De overstrooming was, zonder dat zij er iets van bemerkt hadden, begonnen. De strook gronds, waarop zij zich bevonden, lag zeer laag en was dus een van


50
„Waar dan heen, Moeder?"
„Neen, ik zie het, wij kunnen nergens heen."
„Ach, Moeder, wat zullen we doen?'
Aan den toon van Sijbren was het te hooren, dat hij zeer bevreesd werd. Daarom zeide zij: „Wees maar niet bevreesd, jongen, de Heere zal ons niet verlaten. Nu zie ik al, waarom wij onze woning moesten verlaten. Indien wij er gebleven waren, zouden wij in den slaap door het water verrast zijn. Wie weet, hoe diep ze er al in staat, want de grond is daar nog lager dan hier. We zouden er niet meer uit hebben kunnen komen."
„Maar dan hadden we nog op den zolder kunnen gaan, Moeder."
„Weet ge dan niet, hoe bouwvallig het huisje is? Het zal' stellig spoedig geheel weggeslagen worden. Misschien is het nu reeds verdwenen. Zeker, Sijbren, de Heere heeft voor ons gezorgd."
„Maar hier zijn wij toch ook in gevaar, Moeder."
",Wij kunnen immers nog hooger, nog veel hooger op den hooiberg klimmen. We willen toch hopen, dat het water niet zoo hoog zal worden, dat deze hoop er geheel onder komt."
„Neen, mij dunkt, dan zou hij nog eerder op het water gaan drijven."
Sijbren kroop nu buiten de opening en trok daar, terwijl hij hooger klom, stukken uit de kanten van den hoop, zoodat er openingen kwamen, waar zijne moeder de voeten in kon zetten. Zoo kon zij zonder veel moeite hem naklimmen. In zijn bezorgdheid voor haar, vermaande hij haar eenige malen, zich toch vooral goed vast te


51
houden. En toen hij zelf boven op den hoop gekomen was, stak hij haar de hand toe en hielp haar zoo, de laatste stappen te doen. Maar nu waren ze blootgesteld aan al het geweld van den hevigen wind, die het daar zeer onaangenaam maakte. Spoedig besloten ze dan ook een opening boven in het hooi te maken en daar zoo goed mogelijk in te kruipen. Het duurde dan ook niet lang, of slechts hun hoofden staken er boven uit, terwijl Sijbren aan de windzijde van zijn moeder het hooi zoo hoog opstapelde, dat zij geheel beschut was.
Het spreekt van zelf, dat ze nu niet konden gaan slapen. Ze moesten toch opletten, hoe het verder ging met hun hooiberg. Het was hun een raadsel, waar al dat water zoo spoedig vandaan gekomen was. De meren traden wel eens vaker buiten hunne oevers, maar zoo plotseling en zoo buitengewoon, kenden zij het niet. Ze hoopten en dachten, dat het gevaar spoedig voorbij zou zijn. Tegen den morgen zou de storm wel bedaren en dan zou ook het water wel spoedig wegzakken.
Terwijl ze over die dingen nog samen spraken, stak Sijbren opeens het hoofd op en zeide:
„Hoor, Moeder, wat is dat?"
En na een oogenblik geluisterd te hebben, hernam hij: „Daar roept iemand! Er schijnt iemand in nood te verkeeren."
Nu stak vrouw Zijke ook het hoofd een weinig omhoog om te luisteren. Ja, zij hoorde ook een geroep, maar kon nog niet onderscheiden, wat het beteekende. Daarom kroop Sijbren geheel uit het hooi, om des te beter te kunnen hooren en nu duurde het niet lang, of hij zeide:


52
„O, Moeder, 't is niet erg, 't is de oude Goffe Geldwolf maar."
De knaap scheen weer verbitterd te worden, toen hij aan den ouden deugniet dacht; anders zou hij zulke woorden niet gebruikt hebben.
„Oude Goffe-boer maar, zegt gij? Wat wilt gij daar mede zeggen?"
„Wel, hij zit in nood, dat kan ik duidelijk hooren aan zijn akelig geroep. Hij heeft de achterdeur geopend en daar schijnt hij voor te staan roepen. Als er dan toch iemand in nood zit, ben ik maar blij, dat hij het is."
„Foei, Sijbren, wat spreekt ge weer bits en boos. Kunt gij ook hooren, wat hij roept?"
„Ja, hij roept om hulp." n „Wat zegt hij dan? Of verstaat gij zijn woorden niet?' „Ja, ik versta ze wel, Moeder?" Uit deze manier van spreken begreep zij, dat er wat meer achter stak, en dat haar zoon de woorden, die boer Goffe riep, niet wilde zeggen. Daarom ging ook zij boven op den hoop staan, om beter te kunnen hooren. „Zijke! Zijke! Sijbren! Kom! Help mij! Help, help, help!" Zoo hoorde ze nu den man met schorre stem op benauwden toon roepen. Ofschoon ze niet zeer verre van hem verwijderd waren, kostte het toch groote moeite, zijne woorden op te vangen. De storm bulderde zoo hard, dat hij bijna alles overstemde. Toch hadden zij nu de genoemde woorden duidelijk gehoord.
„Hoor, Sijbren, hij roept ons! Waarom wildet gij dat niet zeggen?"
„Ja, nu kan hij wel tot ons roepen," zeide de knaap.


53
„Nu zit hij in nood, maar toen wij in nood zaten, was hij ook doof voor ons geroep."
„Sijbren, Sijbren, schaam u! Is dat een taal, die u betaamt?"
„Hij is onze vriend niet, Moeder! En onze weldoener evenmin."
„Neen, juist! Hij is onze vijand, zal ik maar zeggen. Daarom juist moeten we hem spoediger hooren."
„Laten zijn knecht en zijn huishoudster hem helpen, Moeder."
„Die schijnen niet te kunnen helpen. Geloof maar, dat hij ons niet zou roepen, als hij ons niet dringend noodig had. Hoor, hij roept al weer! Wij moeten er heen, Sijbren."
De goede vrouw en haar zoon wisten niet, dat hij zijn beide dienstboden weggezonden had.
„Ik heb er geen trek in, Moeder! Waarom zouden de knecht en de meid hem niet kunnen helpen?"
„Dat weten we niet! Maar hoor, hoe hij alweer roept! Kom, Sijbren, er heen!"
„Wij kunnen immers niet, Moeder! Het water kwam mij straks al tot aan de knieën."
„Wij kunnen er door waden, Sijbren. Kom, jongen, stel uw verbittering nu ter zijde. Als iemand in nood ons te hulp roept, dan roept de Heere zelf ons! Kom, jongen, gaat ge mee?"
Indien Sijbren alleen geweest was, zou hij misschien nog eenigen weerstand geboden hebben aan het geroep van den ouden vrek, maar ten slotte zou hij toch geëindigd zijn, met hulp te verleenen. Nu echter zijn moeder hem drong, en met zulke woorden tot hem sprak, dat


54
hij gevoelde: „de Heere zelf roept ons!" nu was zijn tegenstand spoedig gebroken.
„Maar gij zult tenminste niet door het water loopen, Moeder," zeide hij, „dan zal ik u er door dragen." En meteen riep hij heel hard:
„Wij komen! Wij komen!"
Op dezelfde wijze, als zij op den hooiberg geklommen waren, gingen zij nu er af. Sijbren ging voorop en het duurde niet lang, of hij stond in het water op den grond.
„O Moeder," riep hij, „het is nu al veel hooger dan straks. Het komt mij een heel eind over de knieën. Gij kunt er onmogelijk door. Maar dat is niets, ik zal u dragen. Sla mij de handen maar om den hals en ga op mijn rug zitten."
Meteen ging hij met den rug naar den hoop staan, opdat zij bij het naar beneden klimmen terstond daarop zou plaats nemen. Of zij nu al zeide, dat zij even goed door het water kon loopen als hij, en dat hij haar niet kon dragen, en dat het haar zeer aan het hart zou doen, als hij zulk een zwaren last moest torsen. Sijbren liet zich niet van zijn stuk brengen en rustte niet, voordat zij had toegegeven. De edele jongeling! Hij behoefde niet met woorden te zeggen, dat hij zijn moeder liefhad en eerde; hij toonde het door de daad!
Daar ging hij heen met den dierbaren last. Al zijn krachten moest hij inspannen, om op de been te blijven. Niet alleen had hij last van het water, maar de drassige grond week ook telkens weg onder zijn voet. En de wind maakte het hem zeer lastig. Hij begreep dan ook, dat hij zeer langzaam en voorzichtig moest voortgaan, want in-


65
hij van het ongerief des waters zou verlost worden.
Toen hij eindelijk beneden niet meer vangen en grijpen kon, bleef hij op den zolder bij zijn afgod. Toch had hij nu niet den moed, de kist te openen. Hij was met geheel andere gedachten vervuld. Zijn hart zwol op van toorn en ontevredenheid, als hij een oogenblik luisterde naar het bulderen en gieren van den wind. Een vloek zelfs kwam over zijn lippen, toen hij bemerkte, dat het gat in het dak hoe langer hoe grooter werd, doordat de felle wind er nu vrijen toe gang in had. Hij balde soms zijn vuisten, als hij het water beneden zich hoorde spatten, en beefde van woede, als hij het angstig loeien zijner koeien hoorde. Hij was inderdaad zeer te beklagen, wijl hij ook nu nog geheel ongevoelig bleef bij de ernstige roepstem des Heeren, die tot hem kwam.
Niet lang echter kon hij zich aan zijn ontevredenheid overgeven. Plotseling hoorde hij onder de koeien zulk een geweldig rumoer en zulk een akelig gebrul, dat hij van schrik opsprong, de lantaarn greep en over den zolder naar den hooihoop liep, waar zij vastgebonden waren. Zijn schrik werd nog grooter, toen hij zag, wat er geschied was.
Een der koeien, die het verst naar den kant van den hooihoop stond, had zoo geweldig heen en weer getrappeld en gesprongen, dat het hooi voor een groot gedeelte naar beneden gestort was. Het arme dier was mede naar beneden gevallen, doch wijl het met een stevig touw aan de daksparren was vastgebonden, bleef het hangen. En nu hing het daar, de pooten in de lucht slaande, aan het dak. Het touw en de stevige paal, waaraan het hing,


66
kraakten en knapten en schudden onder zijn gewicht, terwijl het beest van angst en pijn zulk een akelig gebrul liet hooren, als men zich nauwelijks denken kan. En dit veroorzaakte weer nieuwe onheilen. De andere koeien werden door het angstgeloei ook zeer bevreesd. Ze drongen op elkander en sprongen tegen het dak op. Twee er van sprongen zelfs zoo hoog, dat ze met hun horens de openingen in het dak nog grooter maakten, ja, na eenige oogenblikken werd hun razernij zoo groot, dat ze zich met geweld losrukten en door de gemaakte opening in het dak sprongen. De arme schepsels meenden zeker daardoor een goeden uitweg te vinden. Het is te begrijpen, hoe het er mee afliep. Goffe-boer zag het, dat ze zich tot den sprong gereed maakten. Hij schreeuwde uit alle macht, om ze tegen te houden, doch niets baatte. Ze verdwenen door de opening. Daarna hoorde hij nog aan het kraken van het dak, hoe ze daarlangs naar beneden rolden. Hierop volgde een naar geloei, dat zich akelig liet hooren te midden van den storm, en het was gedaan. De dieren waren natuurlijk van het dak afgerold en in het water terecht gekomen. Vanwege al het rumoer kon de oude boer den geweldigen plomp niet eens hooren, toen zij in het water vielen. Hij kon gemakkelijk gissen, wat er verder geschieden zou. Ze zouden eenigen tijd rondzwemmen en daarna verdrinken.
Het is te begrijpen, hoe zeer dit verlies hem reeds aangreep. En nu hing daar nog die andere koe aan het dak. Het was duidelijk, dat het arme dier het niet lang zou uithouden, als het niet spoedig geholpen werd. Akelig was het te zien, hoe het spartelde, en te hooren, hoe het


82
„Laat u vallen! In het water! Grijp een paal en kom hierheen!" riep Sijbren weer.
Dit was werkelijk de eenige goede raad, dien hij den man kon geven.
„Ik kan niet, ik kan niet! O, help mij!" luidde het antwoord.
„Waarom kunt ge niet?"
„Mijn kist! Mijn kist! O, mijn kist is hier! En die moet mee! Help mij toch, Sijbren!"
„Och, Heere, maak hem toch los van zijn afgod!" zuchtte vrouw Zijke.
„Gij moet !"
Plotseling brak Sijbren zijn geroep af, want ze hoorden opeens een vreeselijk rumoer. Een hevige windvlaag, daarna een geweldig gekraak, een scherpe zieldoorsnijdende kreet van boer Goffe, een harde plomp in het water en nog een plomp en een naar gejammer. Ze vermoedden wat er gebeurd was, namelijk dat de man met zijn kist in het water gevallen was. Dit was ook inderdaad het geval. De daksparren, die hem en zijn kist droegen, waren bezweken. De dwarsbalk, waarop hij zat, was eerst losgebroken en hij zou terstond gevallen zijn, maar hij greep zich nog aan de kist vast, die in zijn nabijheid was. Een oogenblik slechts bleef hij met moeite er aan hangen, want ook de kist ging met de bezwijkende daksparren naar beneden.
„Ach, hij ligt in het water, Sijbren! Kunnen we nu werkelijk niets voor hem doen?" zuchtte de vrouw.
Sijbren gaf haar geen antwoord, maar riep, zoo hard als hij kon:


84
hij maar niet meer, want hij bemerkte, dat zijn moeder snikte van ontroering. Geruimen tijd bleven ze zoo staan, zonder een woord te spreken. Eindelijk echter begrepen ze, dat het voor hen beter zou zijn, maar weer in hunne schuilhoeken terug te kruipen. Het duurde evenwel lang, eer ze aan iets anders konden denken dan aan den ongelukkigen man en aan het vreeselijke van zoo om te komen.
Maar wat zou er van hen zeiven worden op dezen drijvenden hooiberg? Deze vraag drong zich toch ten laatste ook weer aan hen op. Vrouw Zijke was en bleef van meening, dat de Heere wel zou zorgen, en ze deed haar best, om haar zoon op te wekken, om ook alleen op hun Vader in de hemelen te vertrouwen.
De hooiberg bleef intusschen schommelen en langzaam heen en weer wiegelen. Hieraan bemerkten zij, dat ze nog steeds drijvende waren. Sijbren kon niet nalaten, nog eens op te staan, of hij ook kon bemerken, waarheen zij dreven. 'tWas en bleef nog donker, maar toch kon hij duidelijk bemerken, dat ze niet meer bij de schuur van boer Goffe waren. Maar waar dan? Dat wist hij niet! Ja toch, hij zag daar in de verte het licht van een toren. Dat kon de toren van Sloten niet zijn, meende hij. Welke dan? Zou het niet die kunnen zijn van het dorp Wijckel? Het kwam hem niet onwaarschijnlijk voor. En dreven zij in die richting? Dat kon hij niet juist zeggen, maar hij hoopte het, want Wijckel lag op den hoogen grond van dat deel van Friesland, dat Gaasterland heet. Zoo ze daarheen dreven, zouden ze, naar hij hoopte, weldra uit den nood zijn. Met deze gedachten begaf hij zich naar zijn moeder. Intusschen merkte hij op, dat de koe nog steeds bleef


85
liggen. Daarover verheugde hij zich en daarin zag hij ook de goede hand des Heeren, want als het beest opsprong, zou het hun misschien veel moeite veroorzaken. Ja, Sijbren had geleerd, ook in zoogenaamde kleine omstandigheden en gebeurtenissen de hand des Heeren te zien. Hij deelde al zijn vermoedens aan zijn moeder mede en samen baden zij nogmaals den Heere om uitkomst.
Zeer verlangden zij, dat de morgen mocht aanbreken en het weer bedaren, maar de morgen bleef langer uit dan gewoonlijk, en de storm bedaarde niet. Wel tienmaal ging Sijbren eens uitkijken, doch zonder veel baat. Ja, eindelijk scheen het hem wel toe, alsof ze het bedoelde licht naderden, maar of dat nu de toren van Wijckel was, bleef nog steeds onzeker.
Eindelijk begon dan toch het morgenlicht door te breken. Weldra was het zoo licht, dat ze eens in het rond konden zien. Ach, welk een aanblik!" 't Was één zee, al zee, wat ze zagen. Slechts de torens en enkele huizen staken er boven uit, alsmede enkele boomen. Welk een verandering! En dat in een enkelen nacht! Ze stonden eenige oogenblikken sprakeloos van ontzetting en durfden er bijna niet aan denken, wat er van al die menschen geworden was. die gisteren nog het land bewoonden, dat nu onder water stond. Maar nu ook gevoelden ze het des te beter, welk een genade de Heere hun bewezen had, dat ze tot dusverre nog bewaard waren, al was het dan onder het uitstaan van veel ellende en koude. Die hooihoop was thans een wonder in hunne oogen. Hoe wonderlijk had de Heere het toch beschikt, dat ze juist daarin terecht gekomen waren. Indien ze in hun eigen


86
woning of bij boer Goffe gebleven waren, zouden ze waarschijnlijk omgekomen zijn. En hoe gelukkig ook, dat die hoop niet op den grond was blijven staan, want dan zou hij onder het water bedolven en uit elkaar geslagen zijn. Hoe opmerkelijk, dat die hoop ook zoo groot was, dat niet alleen zij, maar ook hun koe er een plaats op kon vinden!
Ofschoon het zeer koud was en somtijds geweldige regenbuien over hen losbraken, konden zij er geruimen tijd niet toe komen, in hun schuilplaats terug te kruipen. Ze zagen met ontroering, hoe de golven, door den wind opgezweept, op hun zonderling vaartuig aanvielen, maar het in plaats van het te vernielen, langzaam verder stuwden. Tranen kwamen in hun oogen en met aandoening zeide vrouw Zijke:
„De daden des Heeren zijn groot en wonderlijk en wij begrijpen ze niet!"
Sijbren kon thans van ganscher harte daarmede instemmen.
Bij het toehemen van het daglicht zagen ze tot hun groote vreugde, dat de toren, die vóór hen lag, die van het dorp Wijckel was. Sijbren had zich dus niet vergist en ze kregen nu hoop, dat ze straks op den hoogen grond van Gaasterland zouden drijven. Met groote belangstelling bleven ze rondkijken en zoo zagen ze ook tot hun groote ontsteltenis, dat op het dak van een woning, die eenzaam boven het water uitstak, menschen zaten.
„Ach, die arme menschen!" riep Zijke, ,.,wat zullen ze


87
wel uitstaan van het water en de koudel O Heere, help die arme schepsels toch."
Sijbrens oogen werden weer vochtig, toen hij dit vreeselijk schouwspel waarnam. Konden zij maar met den hooihoop bij hen komen! Maar zij konden niet, ze moesten zich maar laten drijven. Nog eenigen tijd later zagen ze een man en een vrouw in een boom zitten. De vrouw hield iets tegen haar borst geklemd, dat zij niet konden onderscheiden, maar dat zij voor een kind hielden. Weer verder zagen ze een boot over het groote water gaan met een paar mannen er in.
„Ha!" zeide Sijbren, „dat zullen mannen zijn, die uitgaan om ongelukkigen te redden! Kon ik maar met hen gaan!"
„O Heere, ondersteun die mannen!" bad vrouw Zijke zacht.
Eenigen tijd keken ze de boot na, maar spoedig verdween ze uit het gezicht, want de mannen roeiden met alle kracht. Tot hun blijdschap zagen ze nog een boot en nog een, ja, Wel een zestal kregen ze in het gezicht, die in verschillende richtingen heenvoeren. Ze begrepen hieruit, dat het reddingswerk met kracht begonnen was. Voor velen zou de hulp te laat komen, maar toch konden zij, die op daken en boomen zaten, gered worden. Zij zeiven deden geen moeite om de mannen van een der booten een teeken te geven, want ze gevoelden zich nu reeds veilig op hun vaartuig. Wel konden ze dit niet sturen, maar de Heere zelf bestuurde het voor hen. Daaraan twijfelden zij al niet meer.
Zoo dreven en dreven zij voort, totdat het al langzamer


88
en langzamer ging, omdat het water al ondieper werd. Niet ver van het reeds meermalen genoemde dorp bleef eindelijk het zondeilinge vaartuig vastzitten.
„Nu zegt de Heere tot ons: Ga uit de ark!" zeide vrouw Zijke met dankbaarheid. Toch waren ze nog niet op het droge. De hooihoop was met water omringd, doch dit was niet diep en het niet ondergeloopen land was zeer nabij.
Sijbren liet zich toen snel naar beneden glijden, nam zijn moeder op den rug en droeg haar op het droge. De koe moest nog achter blijven. Dè eerste de beste woning, aan welke ze kwamen, gingen ze binnen en natuurlijk waren ze in dezen tijd van algemeenen nood overal welkom. Spoedig vond Sijbren nu hulp om ook de oude koe op het droge te halen, en zoo waren zij gered! O, welk een blijdschap! Welk een stof tot dankzegging aan den Heere hunnen God!


HOOFDSTUK VII.
De afgod van Goffe-boer komt terug.
Moeder en zoon waren na het doorgestane leed zeer afgemat. Gelukkig, dat ze nu konden uitrusten, want de menschen, bij wie ze aangekomen waren, ofschoon eenvoudige en geen rijke lieden, stonden hun gaarne toe, bij hen te blijven. Sijbren echter gunde zich slechts een paar uren rust. De ferme jongen meende, dat het nu voor hem en zijns gelijken geen tijd was, om zoo zijn gemak er van te nemen. Zoodra hij door een eenvoudigen maaltijd verkwikt was en zijn kleeren ook nog maar half bij het vuur gedroogd had, zocht en vond hij gelegenheid om deel te nemen aan het werk der redding. En ofschoon de storm dien ganschen dag bleef woeden, kwam hij niet terug, voordat het 's avonds donker was. Aandoenlijk was, wat hij toen te verhalen had. De tranen kwamen zijn moeder en de goede lieden, waarbij zij in huis waren, in de oogen, toen hij hun verhaalde van menschen, die op vlotten rondgedreven, op de daken of in boomen gezeten hadden, maar ook van al de lijken, die hij gezien had. Hij was ook met een boot gevaren naar de woonplaats van boer Goffe, maar van het geheele huis was niets meer te zien en het lijk van den man was ook niet gevonden. Den volgenden morgen was de storm gelukkig bedaard,


95
Het was op een schoonen avond in Juli. De zon was nog niet onder, want de dagen waren lang maar toch was Sijbren reeds van zijn dagtaak terug en zat hij in de eenvoudige woning, om uit te rusten van den vermoeienden arbeid. Zijn moeder was bezig het straatje voor haar gehuurd huisje met den bezem te vegen. Dit was het laatste werk, dat ze dezen avond nog wilde verrichten. Daarna wilde ze zich naar binnen begeven, om met haar zoon den eenvoudigen maaltijd te gebruiken, om straks ter ruste te gaan.
Terwijl ze druk aan het vegen was en niemand had hooren naderen, hoorde ze zich opeens aanspreken.
„Goeden avond, vrouw," zeide een oud mannetje, dat ongemerkt bij haar was gekomen.
Ze keek nauwelijks op, maar veegde door, terwijl ze zijn groet beantwoordde.
„Ach, vrouw, zoudt ge zoo goed willen zijn, mij een weinig eten te geven? Om Gods wil, vrouw! Ik heb zoo'n honger!" Zoo liet het mannetje zich weer hooren met bevende stem.
Nu keek ze op, doch nauwelijks had ze hare oogen op hem geslagen, of ze liet haar bezem vallen en staarde hem weifelend aan, zonder hem te antwoorden. 'tWas, alsof ze alle oogenblikken spreken wilde, doch zich weer bezon. En ze keek, alsof ze zeggen wilde: „Zijt gij het, of zijt ge het niet?"
Hij stond daar voor haar met den blik op den grond gericht, alsof hij zich schaamde te bedelen. Doch nu zij aldus bleef zwijgen, keek hij op en ook hij bleef verwonderd en onderzoekend op haar staren.


96
„Goffe-boer!" riep ze eindelijk uit.
Hij scheen te schrikken bij dat woord.
„Vrouw " zeide hij, maar opeens scheen hij van
plan te veranderen. Op zijn stokje leunende, strompelde hij weg, zoo hard als hij kon.
„Goffe-boer! Goffe-boer! loop niet weg. Ik ben vrouw Zijke! Kom bij mij, arme man! Ik zal u eten geven!" riep zij hem na, maar hij scheen niet te willen hooren.
Sijbren, die binnen wel had kunnen hooren, wat zijn moeder riep, kwam nu naar buiten, en nauwelijks had hij van zijn moeder vernomen, welke ontmoeting zij gehad had, of hij snelde den ouden man na. Deze keek om en scheen hem terstond te herkennen, maar in plaats van te blijven staan, strompelde hij nog des te harder voort. Zoo hard, dat het zijn krachten te boven ging en hij kwam te vallen. Sijbren was spoedig bij hem, om hem overeind te helpen.
„Goffe-boer! Arme man zijt gij het? Kom, onze deur niet voorbij, wij moeten u noodzakelijk spreken. In uw eigen belang," sprak de jongeling vriendelijk.
„Sijbren! woont gij hier?" stotterde de man, terwijl hij zich op de been liet helpen.
„Ja, Goffe-boer, kom bij ons in huis. De maaltijd is
juist gereed. Ge kunt bij ons eten!" antwoordde Sijbren. De man liet zich niet gemakkelijk overhalen, om mede
te gaan, maar Sijbren liet hem niet los. En wijl de jongeling telkens zeide, dat hij hem iets zeer gewichtigs had
mede te deelen, ging hij eindelijk mede. Het was inderdaad de doodgewaande gierigaard, maar
het was geen wonder, dat vrouw Zijke hem niet terstond


97
herkend had. Vooreerst was de verschijning zoo onverwachts en verder had zij niet gedacht, dat hij nog leefde. Daar kwam nog bij, dat hij zoo veranderd was. Zijn haar was zilverwit geworden en, terwijl hij voor ruim een half jaar nog tamelijk krachtig was, scheen hij thans een afgeleefd oud mannetje. Hij liep voorover bij een stok. Zijn gelaat was zoo vermagerd en zijn oogen stonden zoo hol! Het was hem aan te zien, dat hij moeilijke dagen doorleefd had.
„Ach, Sijbren, zal uw moeder mij niet met den bezemsteel slaan?" vroeg hij angstig, terwijl de jongeling hem naar huis geleidde. „Weineen, Goffe-boer, waarom vraagt gij dat?" „Ach, Sijbren, dat heb ik aan haar verdiend! En zij zal het stellig doen!" zeide hij, terwijl de tranen hem in de oogen kwamen.
Blijkbaar herinnerde de man zich, dat hij eens, toen zij hem herinnerde, dat hij ook nog wel eens arm kon worden, haar smalend had toegeroepen: „Nu goed, als ik arm word, zal ik bij u komen bedelen. Dan zal ik ook zoo zaniken en tranen storten! En dan zult gij mij wegjagen, evenals ik u nu wegjaag!" Hij herinnerde zich zeker ook daarbij, dat hij toen den bezemsteel tegen haar opgeheven had. Merkwaardige vervulling van zijn eigen woorden. Nu was hij arm. Nu kwam hij bij haar bedelen. En opmerkelijk! hij ontmoette haar juist op een oogenblik, dat zij de bezem in de hand had. Maar het laatste gedeelte werd niet vervuld. Toen hij daar nu strompelende werd binnengeleid, hief vrouw Zijke niet den bezemsteel tegen hem op.


98
„Och, Goffe-boer!" riep zij, „wat ben ik blij, dat ik u zie! Wij vreesden, dat gij omgekomen waart. Kom, ga zitten, wij zijn blijde, dat ge nog leeft en nu hier zijt."
„Vrouw Zijke!" stotterde hij, terwijl hij ging zitten, waarna hij de handen voor het gelaat bracht en begon te snikken.
Moeder en zoon hadden innig medelijden met den ouden man. Het was hem zoo duidelijk aan te zien, dat de hand des Heeren zwaar op hem gerust had.
„Kom, Goffe-boer," zeide zij weer op deelnemenden toon, „ge moet niet zoo schreien. Ge zult met ons eten en zoo ge wilt bij ons blijven! De Heere heeft ons ruim ons brood gegeven, zoodat we iets kunnen missen."
„Ach, vrouw, waarom slaat ge mij niet?" stamelde hij.
„Slaan? Ik u slaan? Hoe komt ge er aan, Goffe-boer? Maar, ja nu herinner ik mij, waarop gij misschien kunt doelen. Denk daar echter niet meer aan. Dat is vergeten en vergeven. Vertel ons liever eens, hoe het u gegaan is. En als de hand des Heeren tegen u geweest is, schaam u niet, om het ons te zeggen."
Sijbren vroeg intusschen fluisterend aan zijn moeder, of ze hem niet terstond zouden spreken over de kist met geld, maar zij vond beter, dit niet dadelijk te doen, maar, eerst eens te hooren, hoe zijn omstandigheden waren.
„De hand des Heeren! De hand des Heeren!" stotterde hij, „ja, die heeft het gedaan. Ik ben een arm man geworden, Zijke! Een bedelaar! Ik had naar u moeten hooren, gij hebt mij gewaarschuwd. Maar het is mijn eigen schuld. En dat gevloekte geld heeft het mij gedaan! Had ik het maar nooit gehad! Nu ben ik van God en men-


99
schen verlaten en zwerf als een ellendeling door het land! Ach, dat gevloekte geld!"
Tranen beletten hem, verder te spreken. Hij legde het hoofd voorover op de tafel en snikte luide.
Ze lieten hem eenige oogenblikken aan zijn gedachten over. Daarna begon vrouw Zijke het eten op de tafel te brengen en zeide:
„Kom, Goffe-boer, laat den moed maar niet geheel zinken. Ge zijt niet van God en menschen verlaten. De Heere heeft u gekastijd, en dat is een bewijs, dat Hij aan u denkt. En wij noodigen u aan onze tafel. Kom, schik bij! Wij willen eten. Misschien kunt ge ons dan straks vertellen, hoe het u gegaan is."
De herinnering aan eten werkte gunstig op den verslagen man. Hij scheen grooten honger te hebben; tenminste hij richtte zich terstond op en sloeg begeerige blikken op de spijze, die voor hem stond. Vrouw Zijke deed luide het gebed. Ze loofde den Heere voor Zijne goedheid en trouwe zorg, welke zij weder ondervonden, en dankte Hem ook daarvoor, dat de oude man, met wien zij zooveel beleefd hadden, niet alleen nog mocht zijn terwijl ze ook niet naliet voor Hem te bidden, dat de Heere hun verder mocht gedenken en de gezonden kastijding tot zijn zieleheil mocht doen strekken.
Onder het eten werd er weinig gesproken. De oude man was blijkbaar met zijn gansche hart bij de spijze en de anderen vonden het zoo aandoenlijk, toen ze hem op het eten zagen aanvallen, dat ze niet konden spreken. Gelukkig, dat de tafel ruim voorzien was, anders zouden ze ditmaal stellig te kort zijn gekomen, want Goffe-boer


100
at voor drie. Eindelijk echter was hij verzadigd. Het eten scheen hem goed gedaan te hebben, want zijn gelaat was een weinig opgehelderd.
„Ik kan u niets geven voor deze weldaad, Zijke," zeide hij met ter neder geslagen blik, „want ik ben geheel arm."
„Dat is niets, Goffe-boer," zeide zij, „wij zijn blij, dat we u hebben mogen verkwikken. Vertel ons nu maar eens, hoe het u gegaan is."
Blijkbaar kostte het den man een weinig moeite met het verhaal te beginnen. Telkens aarzelde hij, maar toen hij eindelijk goed aan den gang was, werd het beter en vertelde hij geregeld door. Eerst beschreef hij, wat hij in den bekenden nacht in zijn woning had doorgestaan; toen hoe hij in het water was gevallen en te vergeefs de kist gezocht had, die ook gevallen was en waarvan hij maar niet had kunnen scheiden.. Hoe het verder gegaan was, wist hij niet. Dit alleen kon hij zeggen, dat hij, toen hij den volgenden dag tot bewustzijn kwam, zich bevond in een huis in het stadje Sloten. Mannen, die van daar met een boot uitgevaren waren, hadden hem drijvende gevonden op een dikken balk. In bewusteloozen toestand had men hem medegenomen. Toen hij zich herinnerde, wat er gebeurd was, had de wanhoop hem aangegrepen. Zijn huis, zijn vee, zijn geld, alles was hij kwijt, terwijl de grond totaal waardeloos geworden was door de overstrooming.
„Ach, Zijke," zoo ging hij voort, „ik had nooit gedacht, dat heel mijn bezitting zoo in één nacht kon worden weggevaagd. Gij hebt het mij wel voorspeld,


101
maar ik sloeg er geen acht op, of liever, ik wilde het niet gelooven. Het geld, dat gevloekte geld, had mij waanzinnig gemaakt. Dat zie ik nu in. Ik zou wenschen, dat ik het nooit gehad had. Het heeft mij onverschillig en ongevoelig gemaakt voor alles, waaromtrent ik niet onverschillig mocht zijn. En nu zijn allen ook onverschillig voor mij. Dat heb ik in Sloten ondervonden. Toen de menschen wisten, wie ik was, trokken zij de handen van mij af en moest ik maar zien, hoe ik mij redden kon. Niets schoot mij toen over, dan te gaan bedelen. Ja, Zijke, ik ben een bedelaar geworden.
„Ach, wat valt mij dat zwaar! Ik schaamde mij te loopen bedelen in de streek, waar men mij kende; daarom ben ik van dorp tot dorp getogen en eindelijk hier gekomen. Ik wist niet, dat gij hier woont, en als ik u terstond herkend had, zou ik u voorbij gegaan zijn, zonder u aan te spreken. Ach, wat is het treurig met mij gesteld! Waar zal ik blijven? Ik vrees, dat ik nog van ellende zal omkomen.
„Nu is het zomer, maar als straks de winter komt, weet ik geen raad. Door alles, wat ik doorgestaan heb, zijn mijn krachten zeer afgenomen en ben ik zeer verouderd. Ach, ik ben nu een ongelukkige verstooteling."
Vrouw Zijke had hem uit laten spreken, vooral omdat ze wenschte te hooren, of zijn gezindheid ook een weinig veranderd was; inzonderheid, of hij nog zoo aan het geld hing. Maar nu hij reeds tweemaal gesproken had van „dat gevloekte geld", kreeg ze goeden moed, en nu begon ze ook met hare mededeeling.
„Gij hebt veel geleden, Goffe-boer," zoo begon zij,


102
„maar God heeft u dit alles doen overkomen, om u te doen gevoelen, dat gij uw hart gezet hadt op dingen, die u toch geen geluk kunnen brengen."
„Ja, dat heb ik, dat heb ik! Ik zie het nu wel in! Hoe was het mogelijk, dat ik zoo dwaas kon zijn. Dat ellendige geld heeft mij ongelukkig gemaakt," sprak hij.
„Zoudt gij nog weer zooveel wenschen te bezitten, als gij gehadt hebt?" vroeg zij.
„Neen, neen, ik zou vreezen, dat ik dan weer zoo ongelukkig werd! Zoo koud en onverschillig voor alles! Als ik slechts zooveel had, dat ik niet behoefde te bedelen! Maar, ach, zoo arm te zijn als nu, is toch zoo hard en bitter." Zoo sprak hij met eenige verheffing van stem.
„Nu, het zal nog wel gaan met u, Goffe-boer," zoo begon vrouw Zijke weer, „gij zijt nog niet geheel arm. De koe, die wij vroeger gehad hebben, is door ons gered en wij hebben ze nog. Ze is uw eigendom en het is goed, dat wij thans in staat zijn, ze weer aan u te geven."
„Spreek mij niet van die koe," riep hij, terwijl zijn stem beefde. „Ik had dat nooit moeten doen, ik ben slecht geweest. En gij hadt mij met den bezemsteel moeten slaan, in plaats van zoo vriendelijk jegens mij te zijn. Die koe is de uwe en blijft de uwe. Ik heb nu duidelijk genoeg gezien, dat God mijne daden afkeurt. Al zou ik ook van honger moeten sterven, die koe zou ik niet terug willen hebben."
„Maar er is nog meer van uwe bezitting gered. Wat zoudt ge zeggen, als ik u uwe kist met geld weer terugbezorgde?"
„Ik zou zeggen: ik wil dat geld niet weer hebben!


104
terug hebben. Het zou mij nog ongelukkiger maken dan ik ben."
Met blijdschap hoorden moeder en zoon deze woorden. „Maar het is uw geld!" sprak vrouw Zijke. „Neen, ik geef het u! God heeft het u reeds gegevenl" hernam hij.
„Weet ge wat, Goffe-boer? Gij moet met meer loopen bedelen, en gij behoeft dat ook niet. Wilt ge bij ons blijven wonen? Ge kunt van uw geld ruim leven. We zouden het eens kunnen beproeven. Bevalt het u niet, welnu, dan kunt ge heengaan."
„Gaarne, vrouw Zijke!" riep hij, „o, ik dank u! Ja, dat wil ik. Maar gij moet het geld bewaren en voor mij koopen, wat ik mood'ig heb, want 'ik wil dat gevloekte goud en zilver niet weer tot een afgod hebben."
Daarmede nam zij genoegen en zoo bleef de man eerst voorloopig in hare woning. Maar het scheen beiderzijds goed te bevallen, want zijn verblijf werd al verlengd en weer verlengd, en steeds liet hij het geld in handen van vrouw Zijke. Nu eerst leerde hij het rechte genot te hebben van zijn schat, die niet meer zijn heer was gelijk vroeger.
Had hij nu den afgod afgezworen, we willen hopen, dat hij den waren God voor zijn hart gevonden moge hebben. Dat althans is zeker, dat vrouw Zijke al haar best deed, om hem telkens op den Heere te wijzen en op het geluk van hen, die hun gansche betrouwen stellen op Hem alleen!






DE GOUDZOEKER
DOOR
J. KEUNING.
m




110
een wereldsch jongeling, en daarom zocht en begeerde ik niets anders dan het goed der wereld.
In genoemd jaar nu, 1852, hoorde ik, dat in Australië goud ontdekt was. De couranten verhaalden wonderen van de goudvelden, die daar gevonden werden. Sommige arme halzen waren in een paar dagen schatrijk geworden, zoo rijk, dat ik er mij bijna geen voorstelling van maken kon. Mijn hoofd kwam door die verhalen geheel op hol. Daar moest ik heen, om ook in een paar dagen, millioenen in mijn bezit te krijgen. Ofschoon mijne moeder en mijn broeder mij die gedachte uit het hoofd wilden praten, was er geen houden aan: ik zou en moest naar Australië om goud. 'kZal u maar niet vertellen, hoeveel tranen mijne goede moeder schreide, eer zij mij toestemming kon geven. Om kort te gaan, in den herfst van 1852 nam ik afscheid van mijne familie en met een paar duizend gulden op zak ging ik naar Londen, om daar een schip te zoeken, dat naar Australië voer. 'k Had dus zooveel geld bij mij, dat ik niet alleen de reis kon betalen, maar ook nog wat overhield voor het geval van nood.
In de groote stad Londen gevoelde ik mij niet thuis, hoor, en ik had groote moeite een schip te vinden. Schepen genoeg, maar ik vond er geen, dat naar Australië ging. Terwijl ik weder bezig was zulk een schip te zoeken, voelde ik eensklaps een hand op mijn schouder leggen en een vroolijke stem klonk achter mij: „Hé, Willem Tijn, hoe komt gij hier?"
Ik keerde mij om en daar stond een persoon voor mij, dien ik wel kende, maar met wien ik toch nooit vroeger


111
omgang had gehad. Het was een zoon van den notaris uit mijn geboorteplaats. Wij noemden hem thuis altijd m ij n h e e r F r i t s. Ik geloof, dat hij wel tien jaar ouder was dan ik.
'k Had wel eens gehoord, dat die mijnheer Frits een los haartje had, maar de laatste twee jaar had ik hem in het geheel niet gezien. De menschen in ons dorp wisten niet anders, of hij was naar de Oost gegaan.
„Wel, mijnheer Frits, gij ook hier? Ik dacht, dat gij in de Oost waart," antwoordde ik.
„Kom nu hier geen mijnheer hoor! Noem mij eenvoudig bij mijn naam Frits. Wat ben ik blij, dat ik u hier vind. Wat doet ge hier?" Ik vertelde hem kort en goed mijn voornemen. „Dat treft dan uitstekend!" zeide hij, „want ik wil ook naar Australië gaan. Dan kunnen we .samen reizen. Misschien kan ik u een handje helpen. Hebt ge al een schip?"
Ik zeide, dat ik er een zocht, waarop hij verklaarde, dat een Duitsch schip gereed lag, om uit te zeilen en dat we beiden daarop nog wel plaats konden krijgen. Gaarne nam ik zijn aanbod om mij te helpen aan, en we begaven ons op weg naar het Duitsche schip.
Onderweg vertelde hij mij, dat hij uit Amerika kwam en wel uit Californië, waar ook veel goud gevonden werd. Op mijn vraag, of hij er ook wat gevonden had, verklaarde hij, dat hij te laat gekomen was, zoodat hij veel geld nutteloos uitgegeven had. Naderhand heb ik begrepen, dat hij mij wat op de mouw speldde en dat hij al den tijd in Londen doorgebracht en als een echte


112
losbol al zijn geld verkwist had. Ik wou, dat ik het terstond geweten had, dan zou ik mijzelven verdriet gespaard hebben. Maar omdat ik het niet wist, nam ik alles, wat hij zeide, voor waarheid aan.
Het duurde evenwel niet lang, of ik kreeg achterdocht. Bij het Duitsche schip gekomen, was er nog wel plaats voor ons, maar we moesten de vracht vooruit betalen, zooals de gewoonte was. Ik deed dit, maar mijnheer Frits haalde mij over, eene plaats in de tweede kajuit te nemen en niet in tusschendeks, zooals ik anders van plan was. Hij zei, dat het tusschendeks niet was uit te houden voor een fatsoenlijk jongmensch. Nu, ik gevoelde mij een weinig gestreeld, dat ik zou reizen in gezelschap van m ij n h e e r Frits, en bovendien was het ook niet zoo erg, dat eene plaats in de tweede kajuit iets meer kostte, want als ik in Australië kwam, werd ik toch een rijk man. Zoo liet ik mij dus overhalen en betaalde eene plaats tweede kajuit.
Toen ik betaald had, wilde ook hij zijne portefeuille uit den zak halen, maar in plaats daarvan riep hij op ontstelden toon uit: „Die ellendige zakkenrollers 1 Mijn portefeuille is weg! Al mijn geld weg! Wat moet ik nu beginnen! Ach Willem help mij!"
Dat was een leelijk geval. Wij praatten er veel over. Hij gaf het geval bij de politie aan en ik liet mij overhalen, de vracht voor hem te betalen, tweede kajuit natuurlijk. Als de politie hem het geld terugbezorgde voor dat wij vertrokken waren, kreeg ik mijn voorschot terstond terug en anders zou hij het mij in Australië ter hand stellen, want als hij maar even aan zijn vader


113
schreef, zou deze hem terstond geld zenden. Zoo sprak hij tot mij en daar ik wist, dat zijn vader rijk was, geloofde ik het gaarne. O, had ik geweten, dat hij alles loog en dat zijn rijke vader hem geen cent meer wilde geven, omdat hij een losbol was.
Hij zond oogenblikkelijk een brief naar huis. Dat zeide hij tenminste, maar van achteren gezien, geloof ik, dat hij ook dit loog.
Ge begrijpt, dat ik niet veel overhield, toen ik ook de vracht voor mijnheer Frits betaald had, maar ik troostte mij met de gedachte, dat ik het spoedig terug zou krijgen.
We brachten nu onze bagage aan boord en trachtten ons op het schip zoo huiselijk mogelijk in te richten.


HOOFDSTUK II.
De reis naar Australië.
Dat ieder zijn best deed om de beste plaats machtig te worden, spreekt van zelf, maar daardoor ontstond eene verwarring, een geloop en gedraaf, een geroep en geschreeuw, dat alleronaangenaamst was. In al die drukte had ik het ongeluk mijn bed kwijt te raken. Wij moesten namelijk op dit schip zelf voor een bed zorgen. Eerst twee dagen later vond ik het terug bij een ander passagier, die het mij slechts na een heftige woordenwisseling terug wilde geven.
Ons schip heette de „Australia". Er waren 210 passagiers aan boord. Het grootste aantal — wel 160 — reisde tusschendeks. Het tusschendek nam dan ook het grootste gedeelte van het schip in, voornamelijk het voorste en middenste gedeelte. Het was een lange ruimte, die naar de kiel toe al smaller werd. Ofschoon deze ruimte volgens de wet zeven en een halve voet hoog moest zijn, was ze in werkelijkheid zoo hoog, dat een man van tamelijke lengte er niet rechtop in loopen kon.
Er waren twee luiken in, waardoor men gemakkelijk in en uit kon gaan. Door dezelfde luiken moest ook frissche lucht in het vertrek komen; daarom werden ze zooveel mogelijk opengelaten. Maar bij slecht weer, als


115
de baren over het schip rolden, moesten ze dicht en dan werd het vreeselijk benauwd in de ruimte, waarin zooveel menschen bijeen waren. Een weinig licht kon er in komen door venstertjes, welke in de zijwanden waren aangebracht.
De slaapplaatsen waren geheel open en liepen in twee rijen boven elkander langs de wanden van het vertrek. Tafels en stoelen waren er niet te zien, maar de passagiers zetten hun koffers en kisten zoo in het midden van het lokaal, dat ze er op konden zitten. Uit een en ander kunt ge wel opmaken, dat het reizen tusschendeks niet aangenaam is.
In de tweede kajuit hadden we het iets beter. Het was er hooger en we hadden elk een klein hokje of hut, gelijk men op het schip zegt, waar we konden slapen. Maar deze hutten waren zoo klein, dat we er nauwelijks ruimte hadden, om ons te ontkleeden. Deze hutten liepen in twee rijen langs de ruimte van de tweede kajuit. In alle andere opzichten werden we echter met de tusschendekspassagiers gelijk gesteld.
Kom, ik wil u ook nog even vertellen, hoe het met de verpleging aan boord ging. Ons was beloofd, dat we overvloedige maaltijden zouden krijgen, maar dat kwam geheel anders uit. Wij troffen het op ons schip dan ook al bijzonder slecht. We werden in groepjes van vier man verdeeld. Van deze vier moest één man het noodige eten en drinken van den kok halen, natuurlijk niet alleen voor • zich zeiven, maar ook voor de andere drie. Wij regelden het zoo, dat we het elk op zijn beurt gedurende een geheele week deden. Hij, wiens week het was, kreeg van de


116
anderen den dertigen titel: proviand-meester van de week.
Eiken morgen om 7 uur riep de kok in onze kajuit: „Thee halen!" Dan moest onze proviand-meester zorgen, dat hij er haastig bijkwam; anders kon het gebeuren, dat hij niets kreeg. Alle proviand-meesters van al die viertallen liepen dan ook wat ze konden, om in het kombuis te komen, waar de kok was. Met een blikken kan in de hand stonden ze daar af te wachten, of het den kok believen zou, hun wat te geven. Als hunne beurt gekomen was, deed de kok zooveel thee ih de kan, als hij tusschen duim en vinger houden kon, en goot er vervolgens kokend water op. Dat was onze thee!
Dit vocht met een stukje scheepsbeschuit was de eerste overvloedige maaltijd van eiken dag. Na het theedrinken kortten we ons soms den tijd, door de theebladen eens nauwkeurig te bekijken en dan bleek het ons, dat de meeste dezer blaadjes nooit aan een theeboompje gezeten hadden. En toch was het thee!
Ook de theebeschuit weid nauwkeurig bekeken, want we hadden den tijd wel, en we bevonden, dat ze niet alleen van meel gebakken was, maar dat men ook gemalen steen er doorgemengd had. Of men ons ook trakteerde! Nu, dat was dan ons ontbijt. Na het ontbijt verdreef ieder zich den tijd, zooals hij het best kon. De een ging zitten lezen, de ander wandelde op het dek, als het tenminste goed weer was; nog anderen gingen van verveling* een dutje doen.
Het middagmaal bestond uit soep, die tamelijk goed was, zuurkool, enz. enz., en een stukje spek of gezouten vleesch. Men had ons beloofd, dat we dagelijks ieder een


117
half pond vleesch zouden krijgen, doch men scheen er dan al een zeer klein halfpondsgewicht op na te houden.
's Avonds tegen zes uur haalde onze proviandmeester koffie, maar de kok scheen geen suiker aan boord te hebben. Misschien ook dacht hij, dat suiker gelijk stond met rattekruit. Hij deed tenminste geen korreltje in de koffie. In één woord: de behandeling was slecht.
Ik geloof, dat men ons honger liet lijden, om ons te dwingen, iets van den hofmeester te koopen. Deze man dreef namelijk handel in allerlei dingen. Maar hij was er zoo schreeuwend duur mee, dat we hem met zijn dingetjes lieten zitten. Om iets te noemen: voor een flesch slechten wijn nam hij twee gulden!
Ziezoo, nu weet ge zoo ongeveer, hoe wij het aan boord hadden. Nu ga ik van de reis vertellen.
Eerst kwamen we nog al flink vooruit en ging alles naar wensch. Maar in de golf van Biscaje, tusschen Frankrijk en Spanje, kregen we een geduchten storm. Gelukkig had ik weinig last van de zeeziekte, waardoor vele reizigers zoo gekweld werden. Toch was ik soms zeer bevreesd, als die groote baren over het schip rolden. Geen onzer durfde gedurende dien wind op het dek komen. Langzamerhand echter gewenden we ook hieraan, vooral toen we zagen, dat het schip geregeld voortging. Sommigen kregen zelfs spoedig weer lust tot schertsen.
Hoe eentonig het leven was, toch hadden er soms grappige voorvallen plaats. Zoo zaten we eens ieder van een bord zuurkool voorzien, op onze kisten, toen een groote golf het schip erg overzijde deed liggen. Een der kisten, waarop twee mannen zaten met den zuurkoolpot tusschen


118
hunne knieën, geraakte in beweging en door het rollen van het schip gleed hij tweemaal heen en weer over de breedte van de kajuit. Door den schok vielen de zuurkooleters er af en de inhoud van hun pot werd over hun aangezicht en over hunne kleeren uitgestort. Dat gaf een algemeene vroolijkheid, gelijk gij kunt denken.
Bij zulk weer was het ook geen pleizier, over het glibberige dek te loopen, om de soep van den kok te halen. Eens gebeurde het, dat iemand het toch beproefde.
Bijna was hij met zijn soep bij onze kajuit, toen een geweldige golf over het dek vloog, de soep uit den pot sloeg zoodat daarin slechts zeewater was. Met een pot half vol zeewater kwam hij de kajuit binnen en hij was bovendien zoo nat als een kat. Hij werd braaf uitgelachen en ieder spotte met de zeesoep, welke hij meebracht.
Dergelijke voorvallen waren er vele. De hevige storm was anders wel geschikt, om ons tot ernst te stemmen, maar de mannen, die naar een vreemd land gaan, om goud te zoeken, zijn over het algemeen van eene soort, die al hun best doen, om ernstige gedachten uit het hart te verdrijven.
Ik was in dat opzicht niet beter dan de anderen. Het goud, dat ik nog zoeken moest, had mijn hart reeds zoo betooverd, dat ik gedachten aan dood en eeuwigheid een dwaasheid achtte. O, wat heb ik daar later spijt van gehad1
Maar, komaan, ik moet mij wat haasten en zal dus niet spreken over alles, wat aan boord voorviel; anders komen we niet in Australië. Slechts een paar zaken moet ik nog aanstippen.


119
Wij ondervonden, dat de dood ook op de groote wateren wandelt, want zonder dat we schipbreuk leden of in zee vielen, stierven er onderweg enkele passagiers. En dan moest er begrafenis gehouden worden. Begrafenis op zee. O, ik huiver nog, als ik er aan denk. Het lijk van den doode werd niet in een kist gelegd, maar in zeildoek genaaid en op een plank vastgemaakt, terwijl men het een zak steenkolen aan de voeten bond, om het beter te doen zinken. Als de matrozen dit gereed hadden, verzamelden de passagiers zich op het dek. De kapitein verzocht allen, om^met ontbloot hoofd een gebed te doen. Nu, allen ontblootten het hoofd, maar of ze allen een gebed deden, zou ik niet durven zeggen. Het was anders wel een treffend oogenblik, waarop men wel mocht bidden, niet voor den doode, maar voor eigen zaligheid.
Terwijl allen doodstil stonden en geen enkel woord gehoord werd, legden de matrozen den doode op den rand van de verschansing. Daarna gaf de kapitein hun een teeken; zij lieten los en daar zonk de doode in de diepte der zee, om den dag te verbeiden, waarop ook de zee hare dooden zal wedergeven. Wie dit eenmaal bijgewoond heeft, zal het niet licht vergeten.
Het was midden in de maand December, toen we in de heete luchtstreek kwamen. We kregen het toen zoo heet, dat we het in de kajuit niet uithouden konden. Vreemde gewaarwording in de maand December.
Van vliegende visschen en spelende dolfijnen, die we zagen, zal ik nu maar niet vertellen; Bij Zuid-Afrika gekomen, legden we aan in de haven van Kaapstad. Doch we bleven er slechts eenige uren. Het was alleen maar,


120
om drinkwater in te nemen. Daarna ging het weer verder.
Drie dagen na ons vertrek aan de Kaap hadden wij een zonderlinge ontmoeting, welke ik u nog even vertellen wil. Een matroos, die in den mast op uitkijk zat, zag in de verte iets drijven, dat op een schip zonder masten geleek, naar hij zeide. Wij konden het nog niet zien, maar spoedig kwamen wij zoover, dat we het met behulp van een verrekijker ook konden waarnemen. Het was een wrak van een schip, daaraan twijfelden wij niet. Ik zag duidelijk levende wezens er op en soms zagen we ook iets wits, dat zich bewoog. Wij dachten, dat dit noodseinen waren en zoo kwamen wij tot het besluit, dat dit een hulpeloos schip was, welks bemanning in grooten nood verkeerde.
Natuurlijk besloot onze kapitein, zoo spoedig mogelijk hulp te verleenen. Ons schip zette dus koers er heen en de matrozen maakten toebereidselen, om de boot uit te zetten. Ongelukkig begon het donker te worden; daarom losten wij seinschoten en lieten wij blauwe lichten branden, om de bemanning van het reddelooze schip een teeken te geven, dat we hen kwamen helpen.
Met gespannen aandacht luisterden wij, of we ook eenig geluid of noodkreten hoorden, maar alles bleef doodstil.
Eindelijk durfde de kapitein niet verder, uit vrees dat ons schip met het wrak in aanvaring zou komen bij de dikke duisternisT welke ons omgaf, want van het wrak viel nu niets te bespeuren. Zoo konden we dus gedurende den nacht niets meer doen.
In groote spanning zagen we uit naar den morgen.


121
Zoodra het maar een weinig licht werd waren we allen weer op het dek. Het waaide niet hard en de zee was kalm. Nog konden wij het wrak niet zien, maar de boot werd nu uitgezet, met de beste matrozen bemand en voorzien van een hoeveelheid beschuit, brandewijn en water, want we dachten, dat de arme schepelingen op het wrak wel honger en dorst zouden hebben.
De stuurman plaatste zich in den mast, om zoodra hij het wrak zag, aan de matrozen in de boot een teeken te geven, in welke richting zij moesten varen. Met verlangen zagen dezen naar dit teeken uit. Eindelijk wees de stuurman met den vinger naar het Noorden. Terstond werd de boot losgemaakt. Hoewel ik geen matroos was, wilde ik gaarne met de boot mede, en op mijn verzoek stond de kapitein het mij toe.
De mannen roeiden met alle kracht in de aangewezen richting. Ik zat met een geleenden verrekijker in de hand, om uit te kijken, waar het wrak lag. Eindelijk kreeg ik het in het gezicht. Het was nu tamelijk licht en duidelijk zag ik beweging van levende wezens op het wrak. Ik riep zoo hard als ik kon en de matrozen schreeuwden ook — en die hebben kelen! — om de schipbreukelingen te doen weten, dat wij kwamen, maar er kwam geen antwoord, hoe dikwijls wij het geroep ook herhaalden.
We naderden intusschen al meer en meer. Allen zaten in gespannen verwachting. Eindelijk kwamen we zoo dichtbij, dat we het wrak konden waarnamen.
En wat zagen we toen? Geen wrak, geen schipbreukelingen! Niets dan een dooden walvisch, waarop honderden zeevogels heen en weer fladderden. Geen wonder,


123
niet door mot en roest en evenmin door dieven gestolen kan worden.
Gestolen moest het geld zijn. Daar viel niet aan te twijfelen. Maar wie was de dief? En hoe zou deze het wel aangelegd hebben, om het kistje te openen en te sluiten, zonder dat er iets abn het slot gebroken wet-d? Dat moest wel met een vateohen sleutel gedaan zijn.
Alles overwegende, kwam ik tot het besluit, dat mijn reisgenoot, mijnheer Frits, de dief moest zijn. Niemand anders zou gelegenheid hebben kunnen vinden, om het slot te openen. Niemand anders zou ook hebben kunnen weten, dat ik het geld in het kistje had. Hij wist dit, want toen ik bij ons vertrek uit Londen de vracht voor hem betaalde, had ik het ding geopend en er geld uitgenomen, en dit had hij gezien. Ik veronderstelde, dat hij bij nacht den diefstal gepleegd had. Misschien zelfs had hij het met eens met een valschen, maar met mijn eigen sleutel gedaan. Dien had hij waarschijnlijk, toen ik sliep, uit mijn zak gehaald en daarna in alle stilte het schelmstuk volbracht.
Ik zeide hem eerst niets van mijn treurige ontdekking. Hij bemerkte echter wel, dat er iets niet in den haak bij mij was, en hij vroeg mij, wat mij deerde, maar ik maakte mij met een niets beteekenend praatje van hem af en begaf mij naar den kapitein, om dezen alles te vertellen Ik deelde den kapitein ook mede, dat ik mijn reisgenoot verdacht en toen ik alles aangaande dezen had medegedeeld, wat ik wist, zeide de man:
„Niemand dan hij kan het gedaan hebben. Gij hebt Boer Goffe en zijn Afgod.


124
zeer dwaas gehandeld, u met hem in te laten en de vracht voor hem te betalen."
Ik merkte daarentegen op, dat hij de zoon van een welgesteld man was en dat ik stellig verwacht had, mijn geld terug te zullen krijgen, omdat ik zijn vader heel goed kende.
„Juist!" zeide de kapitein. „Hij is de zoon van een welgesteld man. En die zou zoo de wereld rondzwerven, als hij geen losbol wasl Dat kunt ge immers wel begrijpen! Ik begrijp er nu alles van. Ik heb zulk soort heertjes reeds dikwijls onder mijn oogen géhad."
„We zullen de zaak zoo spoedig mogelijk onderzoeken, We moeten tenminste weten, of hij de dief is, om hem bij onze aankomst aan het gerecht te kunnen overleveren. Ik vrees echter, dat hij zijne maatregelen genomen heeft en het geld niet te vinden is. Wees gij nu zoo voorzichtig, dat ge met geen enkel woord over uw verlies spreekt, met hem noch met iemand anders. Gij moet u even opgeruimd toonen als altijd, want als hij bemerkt, dat ge uw verlies ontdekt hebt, zou hij stellig nog meer maai regelen nemen, om gemakkelijker den onschuldige te kunnen spelen. Weet ge, wat ik doen zal? Ik zal hem terstond opzoeken en hem onverhoeds aangrijpen, eer hij iets verbergen of in zee werpen kan. Dan zullen wijzijne zakken en kleedingstukken onderzoeken, en als we het gestolene dan nog niet vinden, willen we al zijne goederen doorsnuffelen. Misschien vinden we het darc terug. Zulk een manier van doen is veel beter dan er vooraf met hem over te spreken, want zulke schelmen vinden altijd allerlei voorwendsels en uitvluchten."


125
Ik het natuurlijk gaarne alles aan den kapitein over Deze wenkte terstond een paar stevige matrozen, fluis-
hè?",? i e" gjng daama met hen naar de P'aats op het dek, waar mrjnheer Frits met iemand stond te praten. Ik volgde hen met mijn oogen. De kapitein kwam ongemerkt achter hem en greep met
ook d : kraChtiSe arme" aa" « terst0"d wierpen ook de twee matrozen zich op hem. Wat keek mijnheer verschrikt! J
ü«fïï\K?itm °ij ma3kt m'j aan het schrikken!» zeide hfl half lachend. Hij trachtte dus zich te houden, alsof hj van den pnns geen kwaad wist en alsof hij het voor scherts opnam. J 0r
„Gij zult ons moeten toestaan, u even in de kajuit te brengen manheer!» zeide de Kapitein en zonder zijn antwoord af te wachten, trokken zes krachtige armen d n verbeterden mijnheer Frits naar den ingang van de kajuit
we^d bh" ,"U,niet mCer 318 660 graP Schouwen en werd hij woedend en begon hij te vloeken en te schreeuwen en te schoppen uit alle macht. De krachtige zeebonken lachten evenwel om zijn machtelooze woede en ik
wast Z VCel StijVCr aan«rePen da* «oodig
was ]a dat ze er zelf schik in hadden, hem te laten gevoelen dat zij kracht in de handen hadden. Hij slaakte tenminste kreten, alsof hij pijn gevoelde. ' In een oogenblik hadden ze hem m de kajuit en toen
Z»u Ü'? Zakke" °nderZ°Cht- H« rieP telk-s dat het allerschandelijkst was, hem te behandelen, alsof hij
Tn l! W3S' maar ^ kaPit€i" antwo^dde hem niet een en ging zijn gang.


7
zich. Daarna trad hij naar de genoemde kast, opende deze met twee verschillende sleutels, trok ook het luikje open en bukte zich om de kist er uit te nemen. Dit scheen niet gemakkelijk te gaan; daarom had hij reeds vroeger aan de ijzeren handvatsels der kist flinke touwen gebonden, om het zware voorwerp wat gemakkelijker omhoog te kunnen trekken. Toch kostte het hem nog groote inspanning, maar geen moeite was hem te groot, als het zijn geld betrof.
„Kom, mijn beste," zoo sprak hij dan soms tegen het levenlooze voorwerp, terwijl hij uit alle macht aan de touwen trok, „kom, mijn beste, gij moet er even uit. De baas moet nog eens kijken, hoe 't u gaat. Wel, wat wordt gij zwaar!"
Bij dat woord „zwaar" kwam dan een zonderlinge glans van genoegen over dat anders zoo sombere en afstootende gelaat.
„Ik kan u bijna niet meer naar boven krijgen!" zoo ging hij dan voort, „maar dat is niets, hoor! De baas is daarom niet kwaad op u. Wordt maar gerust nog zwaarder, de baas zal zich de moeite wel getroosten, om nog harder te trekken. Hu, ho! Hu, ho! Ha, daar komt gij al! Een, twee! Een, twee! Hu, ho! Nog een rukje! Nog een! Een, twee! Ha, daar heb ik u al! Daar staat gij, mijn beste. Zie zoo, gij zijt nog goed in orde."
Bij. de laatste woorden keek hij ook naar het zware slot, dat er op zat, en naar de dikke ijzeren hengsels, waarmede het deksel aan de kist bevestigd was. „Gij zijt nog goed in orde!" scheen dus te willen zeggen: „er is geen dief bij u geweest, cue slot of hengsels verbroken


9
mocht geheel te verdrijven, ook de eene of andere ongenoode gast verscholen zat. Bij alles, wat hij hier deed, sprak hij halfluide, alsof hij aan zich zeiven zijne goedkeuring er over te kennen moest geven, dat alles in orde was.
Maar nu ook was het gewichtigste oogenblik aangebroken: de kist zou geopend worden, of wat hier hetzelfde is, hij zou aan den afgod nogmaals al zijne toegenegenheid, al zijne achting en liefde betoonen. Met bevende hand en onder voortdurend gemompel haalde hij eene sleutel uit den zak, stak dien in het slot, draaide hem om en — ja, daar knarsten de sterke scharnieren reeds: de kist ging open. Heel voorzichtig sloeg hij het deksel geheel over en — daar stond nu de afgod geheel onbedekt voor hem, in den vorm van verscheidene goedgevulde zakjes, die, stijf tegen elkander aangepakt, in de kist stonden. Hun getal was echter niet zoo groot, dat ze de kist geheel konden vullen; meer dan de helft der inwendige ruimte was nog open. De oude scheen, toen hij de kist liet maken, er op gerekend te hebben, dat zijne schatten steeds zouden vermeerderen, en ongetwijfeld was het thans zijn innig zielsverlangen, het nog te mogen beleven, dat de geheele kist gevuld werd. Misschien maakte hij zich zeiven wijs, dat hij dan voldaan en tevreden zou zijn, maar zeker is het, dat hij zich daarin bedroog. Al ware ook op hetzelfde oogenblik door eene onzichtbare hand al de lédige ruimte met zakjes vol goudgeld aangevuld, hij zou terstond gedacht hebben: „ik zal zoo spoedig mogelijk een tweede kist laten maken 1" En dan zou zijne begeerte zich uitgestrekt heb-


11
beter in, nu ik reeds zooveel zakjes volgemaakt heb. Maar tooh, gij zijt het begin geweest. Ach, wat stondt gij daar eerst alleen in de kistl Maar nu hebt gij gezelschap en gij zult nog meer gezelschap krijgen, want Goffe-boer zal niet rusten, voor hij de geheele kist volgemaakt heeft. Kom maar hier, mijn beste, kom aan mijn hart."
Bij deze woorden drukte hij inderdaad den zak met geld aan zijne borst. Arme dwaas, die hij was! Dat geld had hem reeds gedeeltelijk van zijne zinnen beroofd! Want welk mensch, die niet gedeeltelijk zinneloos is, zou tot zoo iets in staat zijn?
„Kom, ik moet uwe stem ook nog eens hooren," zoo ging hij na eenige oogenblikken voort, terwijl hij den zak voor zich op den grond zette. Daarna maakte hij het ding los, stak zijne hand er in en ging aan het tellen. Het was treurig te zien, met welk een innig welgevallen hij de schijven door zijne handen liet glijden en met welk een genot hij den klank van het doode metaal hoorde. Zijne verrukking scheen nu haar toppunt bereikt te hebben, want een akelige lach zweefde over zijn hoekig gelaat, dat door de flauw brandende kaars spookachtig verlicht werd, terwijl zijn geheele lichaam nog sterker begon te beven.
Onder aanhoudend prevelen en grimlachen en beven telde hij den geheelen inhoud, waarna hij den zak weer dicht bond en naast zich zette. Nu nam hij een tweeden zak uit de kist. Ook over dezen stortte hij een vloed van woorden uit, even dwaas en onzinnig als die, welke hij even te voren gesproken had. En zoo ging hij voort, alle zakken één voor één er uit te nemen, te bewonderen, te
Boer Goffe en zijn Afgod. 2


12
prijzen èn te tellen. De afgodendienaar prees en verhief en loofde op die wijze zijnen afgod. Wat zou hij een gelukkig man geweest zijn, als hij met dezelfde innige liefde den waren God had geloofd 1
Toch scheen ook nu zijn genot niet onvermengd. Bij sommige geldzakken schenen onaangename herinneringen voor zijnen geest te treden. Hij zeide althans bij één er van: „Zwijg daarover! Het was hun eigen schuld! En ze zijn er nu niet slechter aan toe dan zooveel ander lui volk, dat ook arm is." En bij eenen anderen: „Stil daarover! Dat hindert niets. Als ik niet zoo slim geweest was, zou de man mij arm gemaakt hebben. Ja, ja, Goffeboer is slim!"
Het scheen dus, dat er tranen, misschien tranen van ongelukkigen, van weduwen en weezen aan die geldstukken kleefden, en dat het gezicht dier onrechtvaardig verkregen schatten hem daaraan herinnerde. Het scheen dus ook, dat er nog eene stem in zijn binnenste sprak, de stem des gewetens, eene stemme Gods, die hem toeriep: „Gij zijt een oud zondaar!"
Maar eveneens was het duidelijk, dat hij die stem trachtte tot zwijgen te brengen en zijn harde hart nog harder en ongevoeliger te maken.
Eindelijk gingen al de zakken onder onafgebroken gemompel de kist weer in en hierbij streelde en liefkoosde hij ze, alsof ze zijn kinderen waren. Hij was weder in groote verrukking, maar deze zou niet lang duren. Want toen hij ze alle geplaatst had, viel zijn oog op de ledige ruimte, welke er nog overbleef. En daarbij scheen een akelig gevoel hem te overvallen, want zijne oogen wer-


13
den hol en zijne stem schor en heesch. Onafgebroken staarde hij geruimen tijd in die holte. Hij had zeker het gevoel van iemand, die in langen tijd niet gegeten heeft en nu opeens zich voorstelt, hoe eene bete broods wel smaakt I Het gevoel van een reiziger in de woestijn, die bijna van dorst versmacht en plotseling voor zijne verbeelding eene bron met helder water ziet. Neen, erger nog! Honger en dorst mogen eene niet te beschrijven kwelling zijn, de gouddorst is eene ergere marteling. En die dorst was weer in hem ontwaakt en die pijnigde hem op vreeselijke wijze, zoodat hij ten slotte eenigszins driftig de kist toewierp, terwijl hij op kwaadaardigen toon zei de: „Zij is het eerst aan de beurt! Of zij en hare jongens al schreien en zaniken, dat baat niet. Haar huisje en hare koe zullen er in! Binnen korten tijd! Ik wil het, want zoolang die kist niet vol is, ben ik nog een arm man!"
In die woerden sprak hij dus een vonnis uit over iemand, die hij niet noemde, maar die hij tot een slachtoffer uitgekozen had, om zijn gouddorst te bevredigen.
In zulk een stemming nu sloot hij de kist, bracht ze naar hare plaats en begaf hij zich eindelijk te bed. Geen gebed steeg op uit zijn hart tot den Heere God, die in de hemelen woont. Dit kon ook niet, want niemand kan twee Heeren dienen. Ook Goffe-boer kon niet God dienen en den Mammon. Hoe hij de laatste diende, hebben we nu voldoende gezien, al was het dan ook eene afschuwelijke schilderij, die we daartoe voor den Lezer moesten ophangen.


HOOFDSTUK III.
Boer Goffe brengt zijn Afgod een offer.
Den 31sten October van het jaar 1570 naderde eene vrouw de woning van den vrek Goffe-boer. Het was haar aan te zien, dat zij slechts noode zich derwaarts wendde, want ze liep, alsof ze lood in de schoenen had, en zag er zeer bedrukt uit. Geen wonder ookl Want deze vrouw stond bij hem in het krijt en girig nu eene gunst van hem vragen. Een gunst vragen van eene vrekl Dat staat bijna gelijk met den duivel om barmhartigheid aan te roepen.
Zij was eene arme weduwe en woonde in een klein huisje, dat slechts eenige schreden van het erf van Goffeboer verwijderd was. Ze had voor eenige jaren haren man op droevige wijze verloren. Hij was gevlucht naar Engeland, maar het schip, waarin hij zich bevond, werd door den storm verbrijzeld en allen, die er op waren, kwamen om. Zoo was zij met twee knaapjes achtergebleven. Het huisje, waarin ze woonde, met het stukje gronds, waarop het stond, en met de eenige koe, die zich er in bevond, was haar eigendom. Maar dit was ook alles, wat zij op aarde bezat. En wat was dat voor eene bezitting! De grond had niet veel waarde in dien tijd. Het huisje was van hout, met riet gedekt en klein. De koe zou ook niet


21
twaalf uur moet ge uwe woning ontruimd hebben. Maar pas op, dat ge niets meeneemt, dat u niet toekomt."
„Gij kunt niet meer doen, dan de Heere u zal toelaten, Goffe-boer."
„Ik kan het doenl Dat zult ge ondervinden, brutale feeks. Ge mocht me nog wel danken, dat ik u altijd zoo geholpen heb. En in plaats daarvan, zijt ge brutaal. Zoo gaat het altijd: die arme lui, daar is geen eer af te halen. Maar uit uw huis zult ge!"
„Als de Heere het wil!"
„Ik wil het!"
„Ja, gij vertrouwt op uw geld. Arme man, het is meer gezien, dat de rijkdom zich vleugelen maakte en veel spoediger verdween, dan hij gekomen was."
„Ge wilt dus zeggen, dat ik ook nog wel eens arm zou kunnen worden?"
„Ik vrees, dat God u al uw geld ontnemen zal."
„Dat zoudt gij wenschen, brutale heks. Maar ge hoopt te vergeefs. Ik zou wel eens willen zien, wie mij mijn geld afnemen zou!"
„Spreek niet zoo, ongelukkige afgodendienaar! De Heere hoort het."
„Nu, goed," riep hij op spottenden toon, „als ik arm word, zal ik bij u komen bedelen. Dan zal ik ook zoo zaniken en tranen storten! En dan zult gij mij wegjagen, evenals ik u nu wegjaag met den bezem. Pak u voort! Weg! Van mijn erf! En denk aan morgen 12 uur!"
Hij vloog nu met den opgeheven bezemsteel op haar toe en scheen besloten, haar werkelijk met geweld van zijn erf te drijven. Zijn gelaat was rood van toorn en


HOOFDSTUK IV.
Een ontzettende ramp.
Voor we ons verhaal vervolgen, moeten we een korte schets geven van een ontzettende ramp, die ons vaderland in het jaar 1570 trof. Dit moeten we doen, omdat deze gebeurtenis een grooten invloed uitoefende op de lotgevallen van de personen, die we reeds leerden kennen, en vooral op den persoon van den vrekkigen boer Goffe.
Ons land is menigmaal geteisterd door geweldige overstroomingen, maar een overstrooming zoo verschrikkelijk als die van het jaar 1570, staat ons noch vroeger noch later in de geschiedboeken opgeteekend. Deze vloed staat bekend onder den naam van Allerheiligen-vloed, omdat hij begon op den lsten November, welke dag Allerheiligen-dag genoemd wordt. Niet slechts een klein gedeelte van ons land werd er door geteisterd, maar bijna alle gewesten hadden er door te lijden. Niet alleen in ons land, maar in alle landen langs de Noordzee, van Frankrijk af tot Denemarken en Zweden toe ondervond men de geduchte werking er van.
Den lsten November 1570 stak een geweldige storm op uit het Noord-Westen, en een hevige wind uit dien hoek is juist voor ons land het gevaarlijkst. De storm, die


27
zich soms bijna tot een orkaan verhief, bleef in den daarop volgenden nacht en eveneens op den volgenden dag, den 2den November, woeden. Het was juist springvloed en tengevolge daarvan stonden de wateren der Noordzee toch al zeer gezwollen. Toen nu de golven van den Atlantischen Oceaan door den geweldigen wind ook nog in de Noordzee gejaagd werden, ontstond voor onze kusten eene bijna ongekende ophooping van water, en deze werden nu door den storm met donderend geraas tegen onze broze kusten geworpen. De treurige gevolgen bleven niet uit. Vele dijken bezweken; andere bleken niet hoog genoeg, zoodat de zee er overheen sloeg. Vele sluizen waren ook niet bestand tegen den geweldigen aandrang. De groote rivieren konden hun water niet in de zee ontlasten en overstroomden de aan hare oevers gelegen landen. In korten tijd was de ellende dan ook algemeen. Geheele streken stonden onder water. Het scheen, alsof bijna geheel Nederland een prooi van de zee zou worden. Sommige bewoners hadden nog den tijd, om met hun have naar hooger gelegen streken te vluchten. Anderen werden plotseling, vooral in den eersten nacht, door het water verrast, zoodat hun niets anders overschoot, dan op zolders of op de daken hunner woningen te klimmen.
Nog anderen meenden in de toppen der boomen hun leven te kunnen redden. Velen dezer ongelukkigen vonden echter op ellendige wijze den dood. De meeste huizen waren niet bestand tegen den hevigen golfslag, die er onophoudelijk tegen beukte. Ze stortten in en veelal vonden dan de bewoners, die op den zolder of op het dak
Boer Goffe en zijn Afgod. 3


30
kooplieden hun waren hadden opgestapeld, drong het water door, zoodat voor duizenden guldens bedorven werd. De Krimpenerwaard en de Alblasserwaard braken beide door; de eerste wel op zeven plaatsen. De klokken van alle dorpstorens luidden, langs de dijken hoorde men onophoudelijk noodschoten. Uit de torens werden lantaarnen gehangen tot seinen in den donkeren nacht voor de mannen, die in booten uitgingen, om nog zooveel mogelijk de drenkelingen te redden.
De groote dijk tusschen Amsterdam en Muiden brak op twaalf plaatsen door, zoodat ook Amsterdam groote schade leed, vooral in de pakhuizen. Bij Hondsbosch aan de Noordzee stond een bolwerk van dikke eikenhouten palen langs de kust. Deze palen waren door ijzeren • stangen verbonden, aan ijzeren ankers vastgemaakt, en het geheel met stukken graniet en andere steenen versterkt. Hoe stevig deze zeewering ook was, toch werd ze op drie plaatsen verbroken en omver gesmakt. De Zijpe liep ook onder, en daar werden meer dan honderd huizen met bijna al de bewoners een prooi der golven.
Te Hoorn zag men ook met schrik en angst, hoe snel het zeewater wies.
Bij Terheide braken de golven door de duinen en werden verscheidene huizen in zee gesleept. Te Scheveningen stond het water meer dan drie voet hoog in de kerk. Honderd acht en twintig huizen van dit dorp werden vernield; al de woningen, aan de zeezijde van de kerk gebouwd, verdwenen. Later heeft men alleen aan de andere zijde der kerk bijgebouwd, zoodat sedert dien tijd de kerk aan het eind van het dorp staat. Ter gedachtenis


31
aan deze gebeurtenis heeft men in genoemde kerk een bord opgehangen, waarop in een berijmd verhaal aan het nageslacht medegedeeld wordt, wat men hier in 1570 ondervonden heeft.
In Katwijk dreven 50 huizen weg; ook de andere dorpen langs de kust verloren veel menschen en huizen. De strandbewoners stonden handenwringend en kermend de verwoesting aan te zien. Hunne visscherspinken lagen naar gewoonte op het strand, maar werden nu door het water weggeslagen. Sommige er van dreven door het dorp en stootten geweldig tegen de wanden en daken der huizen. Geheel Waterland was één zee geworden en groot was het getal menschen en beesten, dat daar omkwam. Texel en Wieringen hadden ook veel te lijden. Bij Enkhuizen brak eveneens de dijk door.
Wonderlijke avonturen werden ook door sommigen beleefd. Op sommige plaatsen was de grond veenachtig. En nu gebeurde het, dat groote uitgestrektheden van zulk land door het water werden losgemaakt van den ondergrond, waarop ze rustten. Deze losgemaakte stukken dreven dan weg met huizen, boomen en alles, wat er op was. Drijvende eilanden waren ze alras geworden. Meestal werden ze door de golven, die er onophoudelijk tegen sloegen, al spoedig afgebrokkeld, zoodat er ten slotte niet veel van overbleef. Maar ook gebeurde het, dat groote stukken gronds op die wijze zeer ver wegdreven. Te Schagen in Noord-Holland dreef ook een stuk grond weg, met een woning, schuur en hooischelf er op. In de woning waren menschen, maar, daar het wegdrijven bij nacht begon, bemerkten dezen niet eens, wat er ge-


32
beurde. Eerst toen zij tegen den zeedijk aandreven, vernamen zij het. Er bevonden zich namelijk menschen op den dijk, dezen zagen het wonderlijke verschijnsel en begonnen luide te roepen, om te weten, of er ook menschen in dat huis waren. De bewoners zaten op zolder, want het water stond in de kamer, waaruit blijkt, dat zulk een drijvend eiland zelf gedeeltelijk door het water bedekt was. Toen zij nu zoo hoorden roepen stak een hunner het hoofd door het dak. De man begreep nog niet, wat er gebeurd was, maar de leiders op den dijk zorgden bij hen te komen, en nu vernamen zij het wonderlijk geval. Of ze verbaasd stondenl Mij dunkt, zij hadden wel reden, om den Heere te danken, die hen zoo wonderlijk had gered, daar zij anders gewisselijk zouden zijn omgekomen. Aan den dijk bij het dorp Egmond zag men ook een vreemd geval! Daar kwam een mesthoop aandrijven met drie en veertig zwijnen er op, die allen nog leefden. De arme dieren konden niet vertellen, vanwaar zij gekomen waren, maar bij later onderzoek bleek, dat zij uit het land van Putten waren weggedreven. Ze hadden dus geen klein reisje gemaakt op dit zonderifnge vaartuig!
Langs de Oostzijde van de Zuiderzee, in Gelderland en Overijsel, zag het er ook treurig uit. Langs de geheele kust verdronk bijna al het vee. In sommige plaatsen had men bovendien het verlies van veel menschenlevens te betreuren. Ook hier gingen stukken land aan het drijven. Een boerenhuis, met boomen omringd en van een alleenstaanden oven voorzien, dreef uit het gebied van Vollenhove weg, zonder dat de bewoners het bemerkten. Een


33
halve mijl verder zette het stuk gronds zich met huis, boomen en al op een hooger gelegen stuk gronds vast. De menschen waren dus gered! Op een andere plaats kwam een blok hooi aandrijven, waarop twee menschen zaten.
Het meest van alle gewesten had Friesland te lijden. Des avonds te negen uur had de eerste doorbraak plaats, en deze werd spoedig gevolgd door een menigte andere. Bijna alle sluizen en dijken werden erg gehavend of vernield, zoodat 't land spoedig één zee was. Vooral 't Noordelijk en Westelijk gedeelte had het meest te lijden, doch ook de meer naar binnen gelegen landen kwamen onder water. In de huizen steeg het water tot een hoogte van elf voet, zoodat de granen en goederen, die niet weg•spoelden, verrotten of bedierven. Wel twintig duizend menschen verdronken alleen in deze provincie. En wie zal zeggen, hoeveel duizenden koeien en ander vee omkwamen? Overal dreven lijken van menschen en dieren aan, en later, toen het water gevallen was, vond men nog tal van lijken in het achtergebleven slijk. Alleen Gaafeterland bleef onbeschadigd, omdat het hooger ligt dan het overige gedeelte.
Ook uit deze provincie dreven stukken gronds weg. Eenige daarvan maakten zelfs een zeer verre reis. Ze dreven over de Zuiderzee naar de provincie Utrecht, waar ze op den hoogeren grond vastraakten en daar als een soort heuvelen bleven zitten. Later, toen de vloed voorbij was, eischten de Friezen hun grond van de Utrechtenaren terug, waarop zij ten antwoord kregen, dat zij hunne bezitting dan maar binnen vier en twintig uren terug


34
moesten halen, wijl de bewoners van Utrecht hun grond gebruiken moesten. Natuurlijk konden de Friezen hieraan niet voldoen, zoodat ze het weggedrevene kwijt waren.
De bijzonderheden, welke de kroniekschrijvers van dien tijd uit Friesland mededeelen, maken het duidelijk, hoe zeer dit gewest geleden heeft. Een hunner zegt, dat men over het land van Sneek naar De Lemmer kon varen, wijl overal zeven en een halven voet water stond, zoodat de schippers niet behoefden te vreezen, dat ze aan den grond zouden varen. Alleen moesten ze zorgen, niet met kerktorens en huizen in aanraking te komen.
Bij Makkum werd een schip over den zeedijk geworpen. Toch was het geen klein vaartuig, want het mat zeventig lasten. Het dreef weg tot in het dorp Abbega, waar het tegen een huis stootte en vast bleef zitten. De bemanning van het vaartuig vreesde, dat het nu zou omslaan. Daarom klommen ze uit het schip op het dak van het huis. Wat zullen de bewoners van dit huis vreemd opgekeken hebben, toen hun zulke vreemde bezoekers letterlijk op het dak vielen. Ze hadden evenwel niet lang het genot van dit bezoek, want het schip werd spoedig weer vlot en voer weg.
De Harlinger beurtschipper maakte ook een leelijke reis. Hij was met meer dan honderd passagiers op reis naar Amsterdam. Onderweg werd hij door den geweldigen storm overvallen. Geen kans ziende om Amsterdam zonder ongelukken te bereiken, liep hij te Enkhuizen binnen, om daar het eind van het noodweer af te wachten. Hiermede namen de passagiers evenwel geen genoegen. De meesten hunner waren kooplieden, en


35
vreesden groote schade in hunne zaken te lijden, indien lij niet spoedig te Amsterdam kwamen. Ze dreven hunne geldzucht zoo ver, dat ze d>±n schipper drongen, om de reis voort te zetten. De man wilde niet. Hij zag maar al te goed in, dat hun aller leven in groot gevaar zou komen. Dit bracht hij hen onder het oog, maar zij wilden niet hooren. Het verlies van geld scheen hun veel grooter ramp. Lang bleef de schipper weigeren, maar eindelijk kwamen ze hem zeggen, dat zij met een anderen schipper gingen vertrekken, indien hij niet spoedig uitvoer. Er waren dus andere schippers, die de reis wel durfden ondernemen. Dit kwam de eer van onzen Harlinger beurtman te na De kooplieden kregen hun zin, want de schipper lichtte het anker en voer weg. Maar ze hebben er berouw over gekregen. Toen het schip midden op de Zuiderzee kwam, werd het gevaar zoo groot, dat de matrozen moesten beproeven het anker uit te werpen. Dit was echter te vergeefsch. Het wilde niet houden en nu was het schip een prooi van de woedende golven. Of nu de kooplieden al zeiden: „Keer maar naar Enkhuizen terug, wij willen liever schade in onze zaken lijden, dan ons leven verliezen," het was te laat, terugkeeren was niet meer mogelijk. Nu steeg hunne wanhoop ten top en verwenschten zij hun eigen roekeloosheid. Den schipper en zijn knechts konden zij de schuld niet geven. Ze hadden alles aan zich zeiven te wijten en dit zelfverwijt vermeerderde hun angst. Het schip werd zoo geweldig geslingerd, dat meer dan een over boord sloeg. Hoe langer het duurde, hoe grooter hun benauwdheid werd. Eindelijk sloeg het vaartuig stuk en bijna allen vonden den


36
dood in de golven. Slechts vijf personen kwamen levend aan land, waaronder de schipper en een van zijn knechten.
Te Sneek kwam een wieg aandrijven, waarin een kindje lag. Op de wieg was een kat gesprongen en dit dier hield door telkens van den eenen kant naar den anderen te springen, het zonderlinge vaartuigje in evenwicht, dat anders gewisselijk omgeslagen zou zijn. Wat in 1421 bij den St. Elizabeths-vloed aan den Kinderdijk geschied was, herhaalde zich dus hier. Op deze wijze redde de Heere het leven van dit kind. Ja, de Heere handelt wonderlijk. Terwijl Hij velen uit het leven wegrukte, behield Hij enkelen door Zijn wondermacht. Wij begrijpen Hem niet! Ons past het, bij het zien van Zijn daden, eerbiedig stil te zwijgen en te aanbidden.
Nog een ander kind kwam in zijn wiegje aandrijven. De Heere bestuurde het zoo, dat een rijke dame het als haar eigen kind aannam, het opvoedde en het den naam gaf van Mozes.
De geschiedschrijvers melden, dat alleen in Friesland twintig duizend menschen verdronken. In de gemeenten Oost- en Westdongeradeel alleen kwamen vijf duizend personen om. Het stadje Dokkum verloor vijf honderd zijner inwoners. Het duurde tien dagen, eer het water weer van het land was weggevloeid. Uit dit een en ander blijkt wel, hoe groof de ramp voor genoemd gewest moet geweest zijn.
Ook in de provincie Groningen braken dijken door, en waar ze stand hielden, sloeg het water er een mans hoogte overheen. Ook daar dus overstrooming en groote


37
nood. Negen duizend menschen en zeventig duizend stuks vee verdronken. Huizen en schuren spoelden weg. Eenige menschen, op de daken hunner woningen gezeten, dreven vijf mijlen weg. Sommigen er van werden gered, maar anderen kwamen om.
Een schip met kooplieden zeilde bij Grijpskerk over het land. Even voorbij dit dorp zagen de schepelingen een stuk land drijven met twee huizen er op. De bewoners waren er nog in en wisten zeer goed, wat er met hunne huizen geschiedde. Het is te begrijpen, dat ze grooten angst uitstonden en telkens door het dak uitkeken, of er ook iets in hunne nabijheid kwam, dat hen kon redden. Eindelijk zagen ze het genoemde schip. Toen begonnen ze uit alle macht te roepen aan den schipper, om hen te redden. Maar deze schipper was een hardvochtig en ongevoelig mensch.
Hij zeide, dat hij te veel haast had, om zich zoolang op te kunnen houden. Gelukkig waren zijn passagiers, ofschoon ook kooplieden, niet zoo zelfzuchtig als die van bovengenoemden Harlinger beurtman. Zij zeiden tegen oen schipper, dat hij moest beproeven, die arme menschen te redden; zij wilden het zich wel getroosten, als ze wat te laat op de plaats hunner bestemming kwamen. Maar toen wendde de schipper weer voor, dat hij met zijn schip niet dicht genoeg bij de drijvende huizen kon komen en dat zij zeiven er door in groot gevaar zouden komen. Het was niets dan roekeloosheid, zeide hij, zoo iets te ondernemen. Ondertusschen gingen de arme menschen, die in gevaar verkeerden, voort met hun geroep. Dit konden de kooplieden eindelijk niet lijdelijk meer aan-


38
hooren. Ze grepen den schipper aan en zeiden, dat ze hem over boord zouden werpen, indien hij die arme menschen niet ging helpen. Dit hielp. Nu gaf hij toe en stuurde op de ongelukkigen aan. Indien echter de kooplieden zeiven de handen niet flink uit de mouw gestoken hadden, zou er nog geen mensch gered zijn geworden, want de onwillige schipper legde niet veel ijver aan den dag bij dit werk, waartoe men hem gedwongen had. De anderen evenwel deden des te meer hun best en met behulp van touwen, welke zij de menschen toewierpen, gelukte het hun, allen te redden.
Een ander stuk grond, met beukeboomen beplant en een huis er op, dreef over den Dollard en hechtte zich in Reiderland vast. De Reiderlanders waren evenwel niet verheugd over dit geschenk. Ze zonden bericht naar de Groningers, dat ze binnen zekeren tijd huis en grond moesten komen weghalen. Dit ging evenwel bezwaarlijk. Daarom werd de beslissing der rechters over deze zaak ingeroepen. Gelukkig deden deze een waardige uitspraak. Ze zeiden, dat elk tevreden zoude zijn, zooals God het geschikt had, en de Reiderlanders moesten zooveel grond aan den eigenaar van het huis verkoopen, als deze noodig had, om te kunnen bestaan.
Op een andere plaats in Oost-Friesland dreef een stuk veengrond boven op een korenveld, zoodat men langen tijd daarna op die plaats turf gestoken heeft, waar men anders koren maaide.
Te Usquert dreef ook een huis met den grond weg. Den geheelen nacht dreef het voort; eerst tegen den morgen konden de bewoners gered worden.


46
in den warmen stal aangebodenl Maar, neen, de onmensen scheen te vreezen, dat hem dit iets zou kosten.
Zij gingen dus naar den hooiberg. Sijbren maakte spoedig aan den lijkant een gat er in, groot genoeg, om er voor het ruwe weer beschut te worden. De moeder had in een zak alles, wat eetbaar was, uit huis meegenomen.
De knaap was in een zeer onaangename stemming. Telkens vroeg hij: „waarom zou ons dit nu moeten overkomen?" en daardoor toonde hij, dat hij volstrekt niet tevreden was met dit hun lot. Zijn moeder deed haar best, om zijn gedachten in een ander spoor te leiden. Zij wees hem nogmaals op den trouwen Vader in de hemelen, die Zijne kinderen nooit verlaat, ook al schijnt dit soms zoo. En het gelukte haar werkelijk, ook hem in een andere stemming te brengen. Ook hij begon weldra zijn hoop op den Heere alleen te vestigen.
Intusschen ging de storm voort met bulderen, ja, nam de wind nog steeds in hevigheid toe. Akelig gierde hij door de bladerlooze takken der boomen, die rondom de boerderij stonden. Menigeen zou daarvoor angstig geworden zijn, maar vrouw Zijke niet.
„Hoor, Sijbren, hoe machtig onze Vader is," zeide zij. „Als Hij slechts een wenk geeft, vliegen de stormen door het luchtruim en zou Hij ons dan niet kunnen helpen? Gij kunt er op vertrouwen, dat Hij het doen zal, al weten wij nu nog niet hoe."
Zoo goedsmoeds was zij, dat zij soms onwillekeurig een psalm aanhief.
„De Heer is mij tot hulp en sterkte, Hij is mijn lied, mijn psalmgezang",


48
de eerste, die onderliep. De hooiberg, waarin zij vertoefden, stond reeds te midden van een golvende zee en het water ging steeds voort te wassen. Het was reeds in het hooi omhoog getrokken en had reeds de plaats be-. reikt, waar zij lagen.
Sijbren sprong verschrikt op, maar terwijl hij zich de oogen uitwreef, scheen hij zich te bezinnen.
„Och moeder," zeide hij, „wij zijn immers nog in het hooi! Hoe komt ge er aan, dat we in het water zouden liggen! Gij hebt zeker gedroomd!"
„Neen, mijn jongen," antwoordde zij, „gevoelt gij dan niet, hoe nat het om ons heen geworden is?"
De jongeling ging nu om zich tasten, en ja, alles was doornat. Van verbazing wist hij eerst niet, wat te antwoorden.
„Heeft het hier zoo ingeregend?" vroeg hij eindelijk.
„Neen, Sijbren, dat kan niet zijn, want dan moest de plaats waar wij gelegen hebben, toch droog zijn," zeide de moeder.
Dat moest hij toestemmen.
„Maar hoe wordt het hier dan zoo nat?" vroeg hij weer.
Vrouw Zijke wist het ook niet.
Onderzoekend stak Sijbren het hoofd eens buiten de opening, waarin zij zich bevonden, maar het was zoo duister, dat hij niets kon zien. Hij hoorde 'wel, dat de storm nog even hard bulderde, als toen zij waren gaan
slapen, maar overigens ja, toch! Hoorde hij niet te
midden van het loeien van den wind nog een ander geluid? Was het niet, alsof daar golfge-


49
klots in zijne onmiddellijke nabijheid gehoord werd?
Een geweldige ontroering greep hem plotseling aan, maar hij wachtte zich wel, er iets van te zeggen, voor hij zekerheid had. Scherp luisterde hij dan ook nog eenige oogenblikken toe. Geen twijfel meer: er was een overstrooming.
„O, Moeder," riep hij nu, „haastig er uit! We moeten ons redden! Er is een overstrooming."
Met een sprong was hij uit de opening. Hoe verschrikte hij, toen hij niet den gewonen grond onder de voeten gevoelde, gelijk hij verwacht had, maar tot aan de knieën in het water kwam.
„O, Moeder, Moeder! 'tls reeds te laat! 'tls alles al water rondom ons. Ik sta er al tot aan de knieën in. Kom er maar niet uit."
Terwijl hij dit zeide, sprong "hij weer in de opening, welke zijn moeder op het punt stond te verlaten. Ontsteld trad zij weer achteruit en zeide:
„Ach, Sijbren, is het waar, wat gij zegt?"
„Maar al te waar, lieve Moeder. Voel maar eens, hoe nat ik geworden ben."
Zij voelde nu aan zijn beenen, en ja, nu kon ze ook niet meer twijfelen.
„Maar we moeten er toch uit, mijn jongen," zeide ze ,weer.
„Wij kunnen niet, Moeder! Het water kwam mij nu al tot aan de knieën." „Maar dan kunnen wij er toch nog doorloopen." „En waar dan heen? Naar Goffe-boer?" „Neen, die zou ons niet binnen laten."


55
dien hij door onvoorzichtigheid kwam te vallen, zou zijn goede moeder ook geheel doornat worden. Voetje voor voetje ging hij dus vooruit, en zoo kwam hij eindelijk zonder ongelukken bij de deur, waar boer Goffe jammerend en klagend hen stond af te wachten. Hij had een lantaarn in de hand en de deur stond geheel open.
„O Zijke! O Sijbren! Kom toch gauw! Help mij! 'tls alles water in mijn huis. Mijn koeien zullen verdrinken! En ik zal alles verliezen!" Zoo riep hij op bedrukten toon uit. De onbeschaamde gierigaard dacht er dus niet eens aan, dat hij een onrecht, hun aangedaan, had goed te maken. Neen, hij dacht alleen aan zich zeiven, en hij dreef de onbeschaamdheid zoo ver, dat hij nu de hulp inriep van hen, die hij zoo slecht behandeld had.
Of Sijbren daar aan dacht, weet ik niet; wel weet ik, dat hij den man geen antwoord gaf. Maar zijn moeder toonde, als een ware christin, dat zij den boer niet naar zijn eigen daden wilde vergelden. Ze liet zich terstond van den rug haars zoons glijden, doch toen ondervond zij ook, dat de man niet ten onrechte gezegd had: ,,'tls alles water in mijn huis!" Want de stal, waarin ze zich nu bevonden, stond reeds geheel blank, zoodat het water hun allen ver over de enkels kwam. Ook daarop lette ze echter weinig.
„Zijt ge in gevaar, Goffe-boer?" zeide ze, terwijl ze op hem toetrad.
„In gevaar! Ach, alles is in gevaar! 'kZal nog alles verliezen en een arm man worden, als gij mij niet helpt."
„Maar waar zijn uw dienstboden?" vroeg Sijbren nu.
„Die zijn beiden weg!" zeide de man kortaf, zonder te


56
vertellen, dat hij ze reeds den vorigen avond weggezonden had.
Wel, arme man, zijt ge geheel alleen?" nep vrouw Zijke uit. „Ja, dan hebt ge wel hulp noodig. Wat kunnen we voor u doen?"
„Mijn koeienl Mijn kistl Kom gauw mee naar mijn kamer!" Zoo jammerde hij.
Zonder recht te begrijpen, wat deze woorden beteekenden, volgden ze hem. Ze plasten hem na door het water tot naar het vertrek, waar zijn afgod zich bevond. Ook daar stond alles reeds blank. De afgod bevond zich niet in zijn gewone schuilhoek, maar stond midden over den vloer.
De gierige man geraakte geheel van zijn stuk, toen hij het voorwerp zijner innige liefde daar zoo door het water bedreigd zag. Hij zette de lantaarn er bovenop en begon toen de handen te wringen en te zuchten en allerlei onzin te zeggen, terwijl hij rondom de tafel plaste. Hij scheen geheel wanhopig te worden. Moeder en zoon keken hem verwonderd een oogenblik aan. Ze begonnen reeds te begrijpen, dat dit zijn geldkist was.
Wilt ge deze weggebracht zien?" vroeg Sijbren eindelijk, terwijl hij op de kist wees. Maar in plaats van te antwoorden ging de man voort met het uitkramen van allerlei onzin.
„Waar wilt ge deze kist gebracht zien? Wij hebben geen tijd te verliezen, want het water wast snel," zeide hij daarom nogmaals. Dit scheen den man een weinig tot bezinning te brengen. •
„Naar den zolder moet hij! O Sijbren, red hem! Red


57
mijn schat, mijn alles!" Zoo .riep hij op huilenden toon.
De jongeling kreeg door deze woorden bij vernieuwing een grooten afkeer van hem, maar hij liet dien niet blijken. Hij zette de lantaarn op de tafel en beproefde toen het zware voorwerp op te tillen. Dit gelukte wel, maar toch liet hij het terstond weer zakken, zeggende: „Alleen kan ik het niet dragen."
„Ik zal u helpen," riep de moeder. En daarna vatten ze de kist aan en, terwijl de oude man de lantaarn droeg, brachten zij ze naar de ladder, waarmede ze op den zolder moesten komen.
Met inspanning van alle krachten gelukte 't weldra, het zware voorwerp naar boven te krijgen. De oude dwaas was nu een oogenblik zoo verheugd, dat hij zich bovenop de kist liet vallen, beide armen er omheen sloeg en allerlei wartaal er over uitstortte. Maar dit duurde niet lang. Opeens was de blijdschap geweken. Hij dacht aan zijn koeien.
Haastig sprong hij op en zeide:
„Ach, mijn koeien! Waar blijf ik er mee als het water nog hooger wordt? Wat een verlies zou het zijn, als ze verdronken! Wat een geld zit er in! En dan was dat alles weg! Wat moet ik doen?'
Dat hij niet ten onrechte zijne beesten in gevaar achtte, bleek op hetzelfde oogenblik, want de arme dieren, verschrikt door het water, dat steeds hooger langs hunne pooten opsteeg, lieten een luid geloei hooren.
Het was nog niet zoo gemakkelijk te zeggen, wat hier gedaan moest worden. De koeien één voor één onder den arm te nemen en op zolder te dragen, dat ging niet.


58
Moeder en zoon stonden beiden een oogenblik verlegen, wat te zeggen.
„Wat hebt ge in de schuur, Goffe-boer?" vroeg de eerste na een poosje.
„In de schuur? Och, wat zou ik daar hebben?" antwoordde de ontstelde man.
„Ja, daar hebt ge toch iets! Is daar geen hooi of zoo iets geborgen?" vroeg Sijbren eenigszins ongeduldig.
„Hooi? Ach, ja, een groote hoeveelheid van het allerbeste en allerduurste hooi. Dat zal nu nat worden en misschien verrotten! Ach, wat een schade!" Zoo klonk zijn antwoord.
„Dan moeten ze daarop!" zeide vrouw Zijke.
„Geen beter plaats!" hernam Sijbren.
„Wie moeten daarop?" vroeg Goffe-boer.
„Wel, de koeien natuurlijk!" antwoordde Sijbren.
„Neen, neen, ze zouden mij alle hooi vernielen en waardeloos maken. Dan is het beter, dat het maar verrot."
„En dat uwe koeien ook verdrinken?"
Daar had de vrek blijkbaar niet aan gedacht. Hij, die anders zoo bij de pinken was, als er slechts een halven cent te schrapen viel, had nu alle tegenwoordigheid van geest verloren. Geruimen tijd verzette hij zich tegen het plan, om de koeien op het hooi te plaatsen. Eerst toen Sijbren hem er op wees, hoe het water wies, gaf hij toe. Maar hoe de beesten er op te krijgen? Daar wisten de knaap en zijne moeder wel raad voor. Ze begaven zich naar de schuur, beklommen met een ladder het hooi en wierpen een groote hoeveelheid er van naar beneden, waar het in het water terecht kwam. Zooveel wierpen zij


59
er af, dat de eene kant van den hooihoop eindelijk een helling vormde, langs welke de koeien omhoog gebracht konden worden. Zij werkten, dat ze zweetten. In plaats van hen mede te helpen, stond Goffe-boer in het water op den grond, alles aan te zien, zich onophoudelijk beklagende over het verlies, dat hij leed, nu al dat hooi zoo waardeloos werd. Het was te vergeefsch, dat vrouw Zijke hem herinnerde aan de hand des Heeren, die de wateren hierheen deed gaan. De oude dacht aan niets dan aan de schade, die hij leed.
Toen de hoop nu geschikt gemaakt was, om de koeien er langs omhoog te leiden, gingen ze naar den stal en haalden een voor een de angstige dieren er uit. Het kostte groote moeite, ze door het water voort te leiden en daarna den hooiberg op te brengen, maar met geduld en overleg werd ook dit bezwaar overwonnen, zoodat straks al het vee gestald stond in den nok van de schuur. Al de koeien stonden tegen elkander aan en in een rij, vastgebonden aan de daksparren. Het scheen dien beesten daar zoo hoog in de lucht niet te bevallen, want ze gingen voort met loeien, en ze trappelden onrustig heen en weer, en ofschoon ze het voedzame hooi maar voor het grijpen hadden, dachten ze niet aan eten. Een paar zelfs, die wat jonger waren dan de andere, staken woedend hun horens door het dak en maakten zoo openingen, waar de wind vrij door kon spelen en den regen vrijen toegang had. Ook daarover liet de gierige boer luide klaagtonen hooren.
Toen de man nu zoo uit den eersten nood gered was, begaf hij zich terstond met de lantaarn naar den zolder,
Boer Goffe en zijn Afgod. 5


60
waar zijn afgod stond. Vrouw Zijke en haar zoon liet hij aan hun lot over. Het kwam ook niet eens in hem op, hun een woord van dank toe te spreken voor de hulp, die ze hem bewezen hadden.
De goede vrouw en Sijbren wisten eerst niet, waar ze nu blijven moesten. Op den grond konden ze niet blijven, want alles was overstroomd. Zouden ze zich ook naar den zolder begeven? dat durfden ze niet. Ze besloten, maar op het hooi bij de koeien te gaan. Eenige oogenblikken stonden ze daar. Het was hun vreemd te moede. Nu ze tijd hadden, om na te denken, werden ze zeer weemoedig gestemd. Het waren dan ook buitengewone omstandigheden, waarin ze verkeerden. Daar buiten bulderde de storm, ja, ook het water, dat alles overstroomde, deed hoe langer hoe duidelijker zijn golfgeklots hooren. Het geheele huis stond te schudden op zijn fondamenten en daarbij dat angstig loeien der koeien. Het was voorwaar geen wonder, dat de vrouw ontsteld zeide: „Wat moet dit alles worden, Sijbren? De Heere heeft Zijn almachtige hand ter tuchtiging uitgestrekt! Maar Hij is rechtvaardig," voegde zij er ook in een adem bij, „en Hij is genadig! Ja, Hij zou ruimschoots redenen hebben, om alles in Zijn toorn te verdelgen, doch gelukkig, dat Hij niet met ons wil doen naar onze zonden, ofschoon Hij ons nu laat zien en gevoelen, dat het Hem slechts één wenk behoeft te kosten, om ons allen te vernietigen."
„Zijke, gij moet nu weer weggaan. Ik heb uwe hulp niet meer noodig!" zoo klonk opeens de stem van Goffeboer van den zolder. De man had blijkbaar haar stem gehoord en was er daardoor opmerkzaam op


61
geworden, dat zij zich nog in zijn huis bevonden.
Vrouw Zijke en Sijbren konden hun ooren bijna niet gelooven. Ze moesten weggaan, zei de man? En dat nu ze hem zulk een grooten dienst bewezen hadden?
„Mogen we nu niet eens in uw huis blijven?" vroeg zij met bevende stem.
„Neen, ik heb u hier niet noodigl Gij zijt mij maar tot last," kraakte de stem van den ouden deugniet.
„In welk opzicht zijn We u tot last? Zijt ge bang, dat we uw koeien levend verslinden zullen?" vroeg Sijbren op scherpen toon. De jongeling was blijkbaar zeer geraakt over zulk een behandeling.
„Ge moet heengaan, Sijbren I Ik heb u niet geroepen om hier te blijven 1" luidde het meedoogenlooze antwoord.
„Maar waarheen zullen we gaan, Goffe-boer?" vroeg de vrouw, die alle moeite had kalm te blijven.
„Ge moet weer naar buiten gaan, in het hooi. Daar moogt ge dezen éénen nacht doorbrengen, gelijk ik u beloofd heb."
„En als we daar dan niet kunnen komen? Het water is toch sterk gewassen," riep Sijbren weer. „Gij kunt er nog wel door!"
„Ik wil er niet door, oude deugniet! Ik wil hier blijven! Denkt gij, dat we alleen voor uw pleizier nogmaals door het water willen waden? We zijn om u te helpen bij u gekomen, en nu we van onder tot boven doornat zijn, zoudt gij ons naar buiten jagen? Zijn we nog minder dan uwe koeien? Ik wil niet, zeg ik u! Geen redelijk mensch zou ook zoo iets vorderen, maar gij zijt een onmensch, oude Goffe Geldwolf."


62
Dat alles zeide Sijbren. 't Is onnoodig te melden, dat hij deze woorden in een geweldige opwelling van drift zeide.
Zijn moeder deed al haar best, om hem te doen zwijgen. Ze vatte zijn arm en riep onophoudelijk: „Stil toch, Sijbren, de toorn is uit den booze," maar hij sprak maar door. En toen hij tegen den hardvochtigen boer uitgebulderd had, zeide hij tot zijn moeder:
„Laat mij begaan, Moeder, ik zeg immers niets dan de waarheid, en ik geloof, dat hij die wel eens mag hooren."
Eer zij hem echter kon antwoorden, riep de oude vrek hem toe:
„Ik spreek niet tot u, jonge losbol." Daarna wendde hij zich tot de vrouw:
„Zijke, ik wil, dat gij met uw ondeugenden jongen uit mijn huis gaat. Spoedig! Of anders !"
Sijbren balde zijn vuisten en wilde juist beginnen hevig uit te varen, maar opeens hoorde hij zijn moeder snikken. En dit bracht hem tot bezinning.
„Wat scheelt u, Moeder?" vroeg hij.
„Och, Sijbren, ik word zoo treurig bij de gedachte, dat hier twee menschen in woede tegenover elkander staan. En dat op een tijd, dat de Heere zoo zichtbaar met Zijn oordeel op aarde is. Is het niet wat te zeggen, mijn jongen, dat zelfs deze bezoeking Gods nog niet voldoende is, om onze harten zacht en teeder te maken?"
Sijbren gevoelde zeer goed, welke berisping ook voor hem daarin lag, en hij moest bekennen, dat zij gelijk had, ofschoon hij toch ook gevoelde, dat de oude Goffe door zijn onmenschelijke behandeling de eerste oorzaak van dit alles was.


63
„Gij hebt gelijk, Moeder," zeide hij, „ik moest mij niet zoo boos maken. De Heere vergeve het mij. Maar wat moeten wij doen, als de man ons zoo slecht behandelt?"
„Zouden wij den hooihoop nog kunnen bereiken, Sijbren?"
„Ik weet het niet, Moeder. Misschien zou het met veel moeite nog gaan. Maar we zullen opnieuw zeer nat worden."
„We zijn toch al nat, doornat, mijn jongen."
„Gij wilt dus zijn zin doen, Moeder?"
„Ik durf nu niet eens bij den ongelukkigen man onder hetzelfde dak blijven, Sijbren. Ik vrees toch, dat de Heere hem vreeselijk bezoeken zal. De Heere toch ziet, wat de man ons doet en Hij kan zulke booze daden niet altoos ongestraft laten. Laten we dus gaan, ik geloof, dat het voor ons goed zal zijn."
„Dan hoe spoediger hoe beter," zei Sijbren.
Hij wilde haar nu weer door het water dragen, maar zij stond dit nu niet toe, wijl ze toch geheel nat was. Daarom greep hij haar bij den arm en zoo waadden ze langzaam en voorzichtig door het water naar den hooihoop. Het water kwam hun nu reeds tot aan de heupen, zoodat ze angstig werden bij het doorwaden er van. Zoo spoedig mogelijk beklommen ze nu den hoop en bedekten ze zich zoo goed ze konden met hooi. Tot nu toe hadden ze nog niet veel last gehad van de koude, omdat ze zich warm gewerkt hadden, maar het liet zich verwachten, dat dit spoedig anders zou worden, indien ze niet zoo diep mogelijk onder het hooi kropen.


HOOFDSTUK VI.
Boer Goffe verliest zijn afgod.
Terwijl moeder en zoon zich in het hooi bevonden, werd de storm al heviger. Soms scheen het, alsof de geheele hoop omver geworpen zou worden. Het door hen losgemaakte hooi werd door den wind opgenomen en naar alle kanten verstrooid. Menig gebed om hulp steeg uit hunne harten tot God omhoog. Sijbren had soms oogenbldkken, dat hij den moéd geheel verloor, maar vnouw Zijke bleef steeds vertrouwen, dat ook deze ramp voor haar zou medewerken ten goede. Toch is het te begrijpen, dat ook zij niet blijmoedig gestemd was.
Intusschen was boer Goffe bezig nog allerlei dingen, die hem niet te zwaar waren, uit het water te halen en op zolder te brengen. De man was in een allertreurigste stemming. Onophoudelijk morde hij over het ongeluk, dat hem trof. Hij dacht er niet aan, in ootmoed des harten de roede te kussen, die hem sloeg. Wel kwam hij eindelijk er toe, zoo nu en dan op een gedachtelooze manier een gebedje te prevelen, maar hij gebruikte dat meer als een soort bewaringsformulier, om den storm en het water te bezweren, dan als een werkelijk gebed. Neen, bidden was het niet, wat hij deed. Zijn eenige bedoeling was, zich daardoor eenigszins verdienstelijk te maken, opdat


67
brulde. En daar stond de man machteloos tegenover. Wel kon hij het touw lossnijden, maar dan viel de koe naar beneden en in het water. Hoewel hij eigenlijk uit barmhartigheid hiertoe had moeten besluiten, daar het dan een veel gemakkelijker dood zou vinden dan nu, kon de man er toch niet toe komen, dit te doen. Roepende en schreeuwende bleef hij het schouwspel aanstaren, totdat het zonder zijn hulp eindigde. Wat gebeurde er? Door het gewicht van de koe brak eindelijk het touw en het dier stortte naar beneden, waar het in het water ging rondzwemmen. Geruimen tijd hoorde men nog zijn geloei, totdat het opeens, tot groote vreugde van Goffe-boer, de pooten op den hooihoop zette en langs dezen omhoog kwam. Al zwemmende had het nu eens tegen dit dan weder tegen dat voorwerp in de schuur gestooten, totdat het eindelijk op de goede plaats terecht kwam. De boer wilde het beest nu weer vastbinden, maar het liet dit niet toe en het had niet veel gescheeld, of het had den man op de horens genomen en door het dak geworpen. Terwijl het daar nu los rondliep tusschen ae andere koeien, werden ook deze opnieuw zeer onrustig, zoodat het elk oogenblik te vreezen stond, dat er nieuwe ongelukken gebeuren zouden. De dieren toch begonnen weer zoo wild door elkander te springen, dat het niet kon uitblijven, of er zouden opnieuw een of meer naar beneden storten of door het dak gaan. Goffe-boer werd bijna radeloos toen hij het zag. Of hij al riep en schreeuwde, of hij al met zachte woorden de dieren tot rust trachtte te brengen, alles te vergeefsch. O, hoe speet het hem nu, dat hij vrouw Zijke en haar zoon niet meer


68
bij zich had. Vooral de krachtige armen van Sijbren zouden hem nu zoo goed te pas zijn gekomen! En hij kon nu ook niet meer naar beneden gaan om voor de geopende deur hen nogmaals te hulp te roepen. Daartoe stond het water te hoog. Misschien zelfs konden zij niet eens meer tot hem komen, ook al kon hij hen roepen. Voorzeker, het was een toestand, om wanhopig te worden. Het verlies van zijn bezitting ging hem echter te zeer aan het hart, dan dat hij niet het uiterste zou beproeven.
Hij stapte op den hooihoop bij de koeien, stak het hoofd door het dak en riep zoo hard als hij kon om hulp. Als hij bedacht had, dat de wind zijn geluid wegvoerde juist in een andere richting dan waarin het moest gaan, om gehoord te kunnen worden, dan zou hij dit geroep nagelaten hebben.
Vrouw Zijke en haar zoon hoonden het dan ook niet. Bovendien waren zij op hetzelfde oogenblik met geheel iets anders bezig. Terwijl ze niet vermoedden wat er in de schuur van Goffe-boer plaats had en zij bijna geheel onder het hooi zaten, stak Sijbren opeens het hoofd op en zeide:
„Hoort gij wel iets, • Moeder?"
„Neen, mijn zoon," antwoordde zij.
Maar hij had te duidelijk iets gehoord, dan dat hij stil kon blijven zitten. Halverwege uit het hooi kruipende, luisterde hij scherp toe, en ja, hij hoorde eerst een geweldig geplas, vlak bij den hoop, en daarna een snuiven en blazen, dat hij eerst niet kon verklaren. Maar spoedig herkende hij het als van eene koe.


69
„Hier zwemt een .koe bij onze hooihoop, Moeder," zeide hij.
„Ach, het arme dier!" riep ze, terwijl ze ook uit haren schuilhoek te voorschijn kroop, „waar komt het vandaan?"
Dat wist Sijbren ook niet te zeggen, maar wel bemerkte hij duidelijk, dat het dier telkens moeite deed, om de pooten op het hooi te zetten en zich zoo te redden.
„Ach, Moeder," zeide hij, „het arme beest wil zoo gaarne op het hooi. Zouden wij het niet kunnen helpen?"
„Dat moeten wij beproeven," antwoordde zij, „het zou zonde zijn, het onnoozele schepsel te laten verdrinken, zonder dat wij gedaan hadden, wat wij konden."
„Blijf gij .maar hier, Moeder," ik zal eerst alleen eens beproeven wat ik kan."
Dit zeggende klom de knaap op handen en voeten heel voorzichtig naar beneden, terwijl zijne moeder hem nog vermanend toeriep, toch vooral voorzichtig te zijn. Spoedig was hij zoo ver, dat hij de koe bij de horens kon grijpen, maar nauwelijk had hij dit gedaan, of een wonderlijke gewaarwording gevoelde hij. Wat was dat?
Die rechterhoorn was in zijn geheel en ongeschonden, terwijl van de linker de punt miste? Dat was bij onze eigen oude koe precies gelijk, dacht hij. Zou het mogelijk zijn, dat Hij durfde in zijn gedachten het ontbrekende er niet bijvoegen, uit vrees, dat hij zich vergiste. Fluks greep hij nu het dier naar de ooren. Wonderlijk! Het linkeroor ongeschonden en uit het rechter was een klein hoekje uitgesneden, 't Is onze koe, dacht Sijbren, en hij


70
werd zoo blij, dat hij het oude dier wel had willen omhelzen. De koe scheen op hare beurt ook blij te worden. Ze liet een eigenaardig gekreun hooren, dat Sijbren zoo goed kende. Dat liet ze altijd hooren, als hij bij haar in den stal kwam. Dan kon ze zoo goedig den kop omwenden en naar hem kijken, terwijl ze door genoemd geluid scheen te kennen te geven, dat ze hem met blijdschap begroette. Dat geluid had Sijbren zoo dikwijls gehoord en nu hoorde hij het weer. Het klonk hem als muziek in de ooren. Neen, een vergissing achtte hij nu niet meer mogelijk. Het was hunne koe, de koe, welke boer Goffe hun had ontnomen. „Ach, mijn goede oude!" riep hij uit, „zijt gij daar? Hoe is het mogelijk, dat ge hier gekomen zijt! En wat kreunt ge van blijdschap! Ja, ik versta u wel. Gij wilt zeggen: daar is Sijbren en Sijbren zal mij helpen. Ja, Sijbren zal u helpen, hoor. God zal hem helpen!"
De knaap vergat opeens alle ramp en leed. Hij dacht aan storm noch water. Zijn eenige gedachte was: „hoe krijg ik het beest op den hooihoop?" Want dat het goede dier daarop geholpen moest worden, stond bij hem terstond vast. Het beest scheen van hetzelfde gevoelen te zijn, want het zette telkens de voorpooten tegen den hoop aan en trachtte zoo omhoog te komen, doch dit wilde niet gelukken: de hoop was daartoe te steil, te steil althans voor een koe. Gelukkig bemerkte Sijbren, dat het nog een stuk touw aan de hoorns had hangen, waarmede het bij Goffe-boer vastgebonden was geweest. Dit vatte hij aan, om te zorgen, dat het dier zich niet verwijdende. En toen riep hij zijn moeder.


71
Het duurde niet lang, of hij kreeg antwoord op zijn roepen.
„O, Moeder, Moeder, onze oude koe is hier! Het arme dier zal verdrinken, als wij het niet helpen."
Vrouw Zijke kon zijn woorden bijna niet gelooven, maar toen het dier ook hare stem hoorde, gaf het weer door zijn eigenaardig geluid zijn blijdschap te kennen, en dat was ook voor haar genoeg.
„Hoe wonderlijk is dat, Sijbren!" riep ze uit. „Dat heeft onze Vader daarboven gedaan. Ziet ge wel, dat bij Hem alle dingen mogelijk zijn?"
Terwijl ze met ontroerde stem zoo sprak, deed zij haar best ook naar beneden te komen. Dit viel haar wel zeer moeilijk en Sijbren vreesde soms, dat het niet goed zou afloopen, doch langzaam vorderde zij en was weldra bij hem. Toen trok de jongen zooveel hooi uit den hoop, dat zij eene goede plaats kreeg om te staan.
„Zie, moeder," zeide hij daarna, „nu moet gij hier blijven staan en niets anders doen dan het touw vasthouden, anders mocht onze oude eindelijk eens gaan zinken. Ze zal wel moe zijn. Wie weet, hoe lang ze al rond gezwommen heeft. Zorg maar, dat ze den kop boven water houdt, tot ik klaar ben."
„Wat wilt ge dan doen?" vroeg ze, terwijl ze het touw overnam.
De knaap gunde zich den tijd niet, haar te antwoorden. Terstond toog hij aan het werk, maar terwijl hij hiermede bezig was, riep hij haar toe: „Ik wil zooveel hooi uit den hoop trekken, van bovenaf beginnende, dat de


72
koe een pad krijgt, waarlangs zij met onze hulp naar boven kan komen."
Dit was een zeer moeilijk werk, want het hooi was zoo dicht ineen geperst, dat hij het bijna niet los kon trekken. Maar het was voor hem een arbeid uit liefde en zoo spande hij gaarne al zijn krachten in. Toch duurde het geruimen tijd, eer hij er mede klaar was.
In dien tijd hield vrouw Zijke zich bezig met het goede oude dier, dat daar in hare nabijheid in het water zich bevond. Ze bemerkte wel, dat de koe veel moeite had, om zich boven water te houden. Soms scheen het, alsof ze niet meer kon en zich maar zou laten zinken. Dan trok zij aan het touw, streelde het den kop en sprak tegen het dier, alsof dit haar verstaan kon.
„Houd het nog een oogenblik uit, mijn beste, aanstonds zullen we u helpen. Neen, gij zult niet verdrinken, arm dier. Onze Heere heeft u hierheen doen komen. Hij zal ons helpen, om u te redden." Zoo zeide zij op medelijdenden toon. En het dier antwoordde daarop met zijn gekreun, alsof het wilde zeggen: ,„Zult ge mij nu haast helpen, vrouw? Ja, ik weet het wel, dat gij mij helpen zult."
Meteen begon het dan opnieuw de pooten te reppen en kwam weer een weinig met den rug boven het water uit. Hoe langer het duurde, hoe moeilijker het scheen te vallen, zoodat de goede vrouw eindelijk met alle inspanning moest trekken aan het touw, om den kop van de koe boven te houden. Zoo spande zij zich hierbij in, dat ze niet eens bemerkte, hoe de golven, die tegen den hooihoop aansloegen, haar het water om de ooren deden


73
spatten, waardoor ze nog natter werd dan ze reeds was.
Eindelijk was Sijbren zoo ver gevorderd, dat ze met goede hoop konden beproeven, het dier omhoog te krijgen. Hij nam toen het touw en trok daar uit alle macht aan, terwijl hij en zijne moeder als om strijd de koe met allerlei vriendelijke woorden aanmoedigden, om toch nog eens alle krachten in te spannen. Een oogenblik scheen het daartoe reeds te laat te zijir. Het dier bewoog geen poot en scheen geheel uitgeput te zijn. Toen Sijbren echter nog eens uit alle macht aan het touw rukte, zette het eerst den eenen en daarna den anderen voorpoot op het hooi.
„Ha, het zal gaan!" riep Sijbren en het volgende oogenblik stond de koe reeds met alle vier pooten op het hooi. Het door Sijbren uitgeholde pad liep evenwel nog vrij steil omhoog, zoodat het voor het afgematte dier nog niet mogelijk was het te beklimmen. Maar er werden nu twee paar handen te gelijk uitgestoken, om het te helpen. Trok Sijbren het aan den kop vooruit, vrouw Zijke duwde zoo hard als ze kon van achteren. En zoo vorderden ze langzaam, en eindelijk — daar hadden ze het doel bereikt. Sijbren had wel willen roepen: „victorie!" en vrouw Zijke had wel op de knieën willen vallen, om den Heere te danken, maar hun werk was nog niet gedaan. De koe liet zich, zoodra ze zich gered gevoelde, van vermoeidheid vallen en hijgde verschrikkelijk.
„Ach, dat goede oude beest!" zeide vrouw Zijke, „wat is het afgetobd! Het had niet veel gescheeld, Sijbren, of het was te laat geweest! Och, wat ligt het daar akelig. Kijk, het kan den kop niet eens omhoog houden."


74
„O, dat is niet zoo erg, Moeder!" antwoordde de jongeling, „als het een poosje uitrust, is ze weer geheel in orde."
„Maar ze zal zoo koud worden, Sijbren. Gij moest wat hooi over haar heen werpen."
Dolgaarne deed hij dat, en daarna zochten ze hun eigen schuilplaatsen, die in de nabijheid van de koe waren, weer op. Het spreekt van zelf, dat ze toen nog geruimen tijd met verwondering moesten spreken over hetgeen plaats gehad had. Hoe was de koe uit de schuur van boer Goffe gekomen? Sijbren wist toch goed, dat ze, evenals de andere dieren van den gierigaard, op het hooi in de schuur was gebracht. Daar moest dus iets zeer bijzonders gebeurd zijn! Maar wat dit was, konden zij niet gissen! Hoe vreemd zouden ze opgehoord hebben, indien het beest hun eens had kunnen vertellen, dat het tegelijk met een andere koe door het dak was gesprongen en zoo in het water terecht gekomen was, zonder zich eenigszins te bezeeren of te wonden, en dat het daarna op goed geluk had rondgezwommen, totdat het bij dezen hooihoop terecht gekomen was. Hoe vreemd zouden ze opgehoord hebben, indien ze dit alles nu eens hadden kunnen vernemen. Maar ze bleven met al hun vragen en gissingen in het onzekere rondtasten. Eerst later zouden ze de toedracht vernemen. Dit alleen zagen ze zeer duidelijk, de Heere had op een wonderlijke wijze hun het dier weer toegeschikt, dat hun zoo onbarmhartig was ontnomen. Ze konden het dan ook niet nalaten, hun trouwen Vader voor Zijn zorg en goedheid te danken. Te midden van den bulderenden storm en te midden van de drei-


75
gende wateren stegen daar hun dankgebeden omhoog, als het eenige, wat ze den Heere vergelden konden voor Zijn weldadigheid.
Vrouw Zijke moest wel tienmaal zeggen: „Ziet ge nu wel, Sijbren, dat bij God, onzen God, alle dingen mogelijk zijn?" En ze voegde daar soms nog bij: „Waarom zouden we dan niet verder op Hem hopen? Hij gebiedt den storm en de wateren, en deze doen alleen, wat Hij wil."
Het laat zich begrijpen, dat Sijbren nog al eens uit zijn schuilhoek kroop, om te gaan zien, hoe de oude koe het maakte. Nu, het beest lag maar altijd heel stil, met den kop op het hooi uitgestrekt. Alleen als Sijbren het toesprak, liet het zijn bekend geluid hooren.
Bij een van die gelegenheden merkte hij op, dat in de verte klokgelui gehoond werd. De bulderende wind liet niet toe, dit geheel duidelijk te onderscheiden, maar uit de enkele klanken, welke hij opving, kon hij toch duidelijk opmerken, dat het uit het naburige Sloten kwam. Rondziende bemerkte hij ook een licht op den toren dier plaats en weldra viel het hem in het oog, dat ook de torens van andere omliggende dorpen verlicht waren. Hij deelde het aan zijn moeder mede en deze raadde gemakkelijk, wat dat gelui en die lichten te beteekenen hadden.
Hoe hij ook riep, ze kwamen maar niet weer opdagen. Dat was een verschrikkelijk verlies voor den man, en hij dacht, dat hij het nooit te boven zou komen. En wat zou er nog verder gebeuren? O, hij vreesde voor nog meer
Boer Goffe en zijn Afgod. 6


76
schade. Ach, dat het weder toch bedaren mocht en het water verdwijnen! Dat wenschte hij zoo vurig. Handenwringend en zuchtend, vloekend soms, liep de ongelukkige heen en weer van den zolder, waar zijn afgod stond, naar het hooi, waarop de koeien als bezeten rondsprongen. En nu was er niemand, om hem te helpen. Hij stak wel meermalen het hoofd door het dak, om vrouw Zijke en haren zoon te roepen, maar de wind voerde zijn geroep juist van hen af. En al hadden ze hem gehoord, ze zouden niet bij hem hebben kunnen komen. Nu had hij er wel spijt van, dat hij zijne dienstboden had weggezonden. Hij stond geheel alleen tegenover het gevaar, dat steeds dreigender werd. Ja, ofschoon hij niet gaarne wilde, moest hij het wel inzien, dat de ramp nog grooter zou worden, als er niet spoedig uitkomst kwam. Soms gevoelde hij het, dat zijn eigen leven wel eens in gevaar kon komen. Wel deed hij alle moeite, om dit denkbeeld verre van zich te doen, maar telkens kwam die gedachte terug. En dat was een ontzettende gedachte voor hem. Goffe-boer wilde niet sterven! Hij wilde bij zijne schatten blijven! O, hoe sidderde hij bij de gedachte, dat de dood hem uit de wateren tegen grimde! Waar was hulp? Waar uitkomst? De man was geheel alleen! Hij had zelfs geen God voor zijn hart! Ja, hij had een god, in de kist! Aan dien afgod had hij geheel zijn hart geschonken en toch kon deze hem nu niet de minste hulp geven. Vreeselijke toestand! In zijn wanhoop, waarbij het zweet hem uitgeperst werd, was hij het beeld van alle menschen, die hun hart en hunne liefde aan iets anders schenken dan aan den Heere, en dan bij het gezicht van den dood


77
radeloos en hulpeloos staan! O, had hij nu nog in ootmoed en met berouw zijn knieën gebogen voor den waren God, dan zou hij althans verlichting van smart gekregen hebben. Maar dit deed hij niet. Zijn eenige gedachte was: hoe ontkom ik het gevaar, om van mijn schatten gescheiden te worden?
Het baatte hem echter niet, of hij daar al op peinsde. Het gevaar werd steeds dreigender. De vloed rees en het was, alsof de dood telkens van uit die wateren opdook en dreigend den vinger tegen hem ophief. Eindelijk hoorde hij een geweldig gedreun. Het was, alsof er iets van groote zwaarte omviel, en aan het gerommel, dat er op volgde, begreep hij, dat het een der muren van zijn schuur moest zijn. Dit was ook werkelijk het geval. Door de persing van het water en den golfslag was een der zijmuren bezweken. Het is te begrijpen, dat dit een verschrikkelijk geraas veroorzaakte en dat het gebruis van de golven, die nu vrij binnenstroomden, ontzettend was. De koeien op het hooi toonden door nog heviger geloei en nog wilder sprongen, dat ze dit zeer duidelijk opmerkten.
Maar wie beschrijft den toestand van boer Goffe na deze gebeurtenis! Ofschoon hij bijna bedwelmd was van schrik, zag hij toch zeer goed in, dat het gevaar voor hem nu nog grooter was, want nu had het dak van de schuur aan den eenen kant in het geheel geen steun. En dat, nu het reeds zooveel te lijden had van den vreeselijken storm! Alles kraakte en bewoog zich rondom hem. De wind kwam met het water nu vrij de schuur binnen en bestookte nu het dak niet alleen van buiten, maar ook


78
van binnen. Niet lang duurde het, of het riet, waarmede het gedekt was en dat reeds vele openingen vertoonde, vloog in alle richtingen er af, zoodat hij weldra niets anders boven zijn hoofd had dan naakte daksparren en latten. En dit naakte geheel stond daar boven zijn hoofd heen en weer te wiegelen, alsof het elk oogenblik zou nederstorten. Het was inderdaad een ontzettende gewaarwording! Het was, alsof de storm en het water tegen hem samenspanden, om hem in het verderf te storten. O, met welk een onbeschrtjflijken angst hoorde hij het gebulder van den wind. Telkens, als weer een harde vlaag gierend en loeiend naderde, vreesde hij, dat alles boven zijn hoofd zou instorten. Het was hem, alsof uit dat stormgcbulder hem een stem tegenklonk, die hem sarrend toeriep: „geheel uw huis zal ter neder geworpen worden!" En wat zou er van hem worden, indien dit straks werkelijk geschiedde? Zouden die vallende balken hem niet verpletteren? Wat te doen? Waar was uitkomst? Zijn lantaarn was reeds uitgeblazen door den wind en zoo stond hij daar in het duister, zonder raad te weten. Het water wies nu nog veel sneller dan straks. Nog eenige oogenblikken en het zou bij hem op den zolder komen. Bij hem en — bij zijn afgod! Zou hij nu werkelijk van zijn schat moeten scheiden? Neen, dat wilde hij nog niet. Alles, wat in hem was, schreeuwde daartegen. Was er nog niet eene plaats te vinden, waar hij veilig was? Kon hij niet nog hooger klimmen dan deze zolder was? Ha, hij wist nog iets! Fluks sloeg hij een dik touw om de kist en slingerde hij het vrije eind over den dikken paal, die de nok van het dak vormde. Met inspanning van
■au


79
alle krachten heesch hij nu den afgod zoo hoog mogelijk op en bond het touw aan een balk op den zolder vast. Zoo vlug, als zijn reeds stramme knieën het toelieten, klom hij nu ook naar boven en ging op een dwarsbalk in de nabijheid van de kist zitten. Daarna rukte hij het touw los, sloeg het om wel drie daksparren heen en bond het weer stevig vast. Zoo hing dus de zware kist aan de daksparren. Het had hem veel moeite en geruimen tijd gekost, eer hij dit alles volbracht had, want de duisternis, welke hem omringde, belemmerde hem zeer, maar eindelijk was het toch gelukt en nu gevoelde hij zich veel verlicht. Het huis en de koeien zou hij wel verliezen, maar daaraan dacht hij al weinig meer. Hij zelf en zijn afgod zouden wel behouden blijven, dacht hij, en — hoopte hij! Als het dak staande bleef, zou hij hier toch wel voor het water veilig zijn. En als het nederstortte, zou hij ook nog groote kans hebben van behouden te blijven. De kist toch zat aan drie daksparren vast en deze drie dikke palen zouden wel niet in het water zinken, ook al hing de kist er aan. Als het dak dus nederstortte, zouden hij en zijn afgod ook in het water ploffen, zeker, dat was onvermijdelijk, maar in het water te vallen was niet zoo erg, als hij maar iets had, om drijvende te blijven. En dat had hij nu.
De drie palen zouden de kist dragen en hij zou zich weer aan de kist vastgrijpen. Ja, hij zou zich goed vastgrijpen! En nooit loslaten! Neen, nooit! Wat er ook gebeuren mocht, zijn schat zou hij getrouw blijven. Met dergelijke gedachten paaide de man eenige oogenblikken zich zeiven. Niet lang kon deze zelfbegoocheling duren.


80
Straks stortte op eenigen afstand van hem, na een ontzettend gekraak, een gedeelte van het dak neer. Het deel waar hij zich bevond, bleef nog staan. De koeien loeiden vreeselijk en daaruit moest hij wel opmaken, dat èen of meer der dieren door de vallende balken getroffen en misschien medegesleept waren in den alles overstelpenden vloed. En wat erger voor hem was, het deel van het dak, dat nog stond, begon vreeselijk heen en weer te slingeren. Nu een stuk van het dak weg was, was ook het verband tusschen al die staande palen verbroken. Ze stonden nu bijna los, zoodat ze wiegelden en slingerden, om er van te ijzen,
Toen bleek hem, hoe ijdel zijn berekening was. De eene spar week naar rechts, terwijl de andere naar links ging. Het touw, waaraan de kist hing, kraakte en knapte tengevolge daarvan, alsof het zou breken. O, als het eens brakl Of als die daksparren eens halverwege afknapten 1 Dan was hij verloren! Deze gedachte maakte hem zoo bevreesd, dat hij weder luidkeels ging roepen. Het was eigenlijk geen roepen, want wie zou hem kunnen hooren! Het waren nare, wilde wanhoopskreten, welke hij uitstootte. Juist vielen weer eenige palen naar beneden en ploften in den beneden hem schuimenden vloed.
Het was dit geroep nu en dit gekraak, vermengd met het geloei der koeien, hetwelk Sijbren en zijne moeder hoorden, toen zij bemerkten, dat zij met den hooiberg tot zeer dicht bij zijn woning gedreven werden.
,,'t Is Goffe-boer, die daar roept, Sijbren," sprak vrouw Zijke.


81
„Waar zijt gij, Goffe-boer?" riep nu Sijbren, terwijl hij zijn hand aan den mond bracht, om het geluid de gewenschte richting te geven.
„Hier ben ikl Boven in den nok van het dak! Help, help, help!" luidde 't antwoord van den wanhopigen man.
Op datzelfde oogenblik begon de dwarsbalk, waarop hij zat, zoo geweldig te kraken, alsof hij het volgende oogenblik zou afbreken. Dit maakte zijn angst nog grooter, zoodat hij weder uit alle macht begon te kermen: „Help, help, help!"
„Ik kan niet bij u komen! Onmogelijk!" schreeuwde Sijbren hem toe. Op dit oogenblik gevoelde de jongeling weer zooveel medelijden met hem, dat hij gaarne zou geholpen hebben, indien hij kon. Ook zijn moeder slaakte allerlei kreten van medelijden.
„Help, help! Och, Sijbren! Och, lieve Sijbren, help mij toch!"
Zoo klonk het weer. O, hoe akelig klonk dit geroep, hetwelk door den wind hun toegevoerd werd. Ja, het was, alsof de gierende wind zijn best deed, om dat geroep nog akeliger te doen klinken.
„Ik kan niet! Kunt ge niet bij ons komen!" schreeuwde Sijbren weer.
„Gij moet! Gij zult! Kom, Sijbren, kom! Kom, vrouw Zijke, help mij! Kom toch!" riep de ongelukkige weer.
,,'t Is onmogelijk! Wij kunnen niet!" riep Sijbren, die intusschen overwoog, welk middel hij zou kunnen aanwenden, maar niets vond.
„Gij moet mij helpen!" en op deze woorden volgde een vreeselijke vloek, die hen deed sidderen en ijzen.


83
„Waar zijt ge nu, Goffe-boer?"
„Help, help, help!" klonk het benauwd. Het was duidelijk hoorbaar, dat de stem uit het water kwam.
„Grijp nu een paal, en kom hierheen I" schreeuwde Sijbren weer, die in angstige spanning op den hooihoop heen en weder liep.
„Ik kan niet, ik kan niet! Help, help!" riep de drenkeling terug.
„Gij moet. Er is geen andere kans! Ik kan niet bij u komen!"
„Mijn kist! Ik heb mijn kist verloren! Och, Sijbren, kom!"
Zoo klonk het weer! Hoe akelig, den man nog om zijn kist te hooren roepen! Sijbren kroop al langs den kant van den hooihoop naar beneden tot aan het water, om met de handen te voelen, of daar misschien ook een paal of ander voorwerp ronddreef, hetwelk hij kon grijpen. Hij stelde daarbij zijn leven in gevaar, maar daaraan dacht hij nu niet. Echter hoe hij ook tastte, hij kon niets grijpen, en zoo bleef hem niets over dan nogmaals den armen man toe te roepen, dat hij een paal moest grijpen, maar als eenig antwoord hoorde hij weder:
„Mijn kist! Help, help!"
Dit geroep herhaalde zich nog eenige malen, doch werd al langzamerhand minder. Eindelijk zweeg het geheel. Wat Sijbren ook nog riep of vroeg, hij kreeg geen antwoord meer. Met ontzetting bleef hij nog eenige oogenblikken op zijn plaats staan. Daarna klom hij weer omhoog en zeide treurig:
„Ach, Moeder, hoe vreeselijk is dat!" Met opzet zeide


90
maar nu eerst kreeg men eenigermate een begrip van den ramp. Van alle kanten kwamen de berichten van nood en ellende. Eerst langzamerhand kwam men tot het besef, hoeveel menschen omgekomen waren en hoe groot de schade was aan huizen, vee en goederen. Een algemeene verslagenheid heerschte. Men zag niets anders dan bedrukte gezichten. Zoovelen hadden bloedverwanten of bezittingen verloren en wie niets verloren had, deelde toch in den algemeenen nood.
Toen er geen levenden meer te redden waren, ging men de lijken opzoeken, die hoe langer hoe meer begonnen rond te drijven. Ach, wat aandoenlijke tooneelen hadden er plaats, wanneer bloedverwanten hunne dierbaren alzoo moesten wedervinden.
Nu de storm voorbij was, begon het water langzamerhand te dalen, doch het duurde verscheidene dagen, eer , het land weer droog was. Hoe meer het daalde, hoe duidelijker het bleek, dat de ramp bijna onoverkomelijk was. Wat al menschen vond men omgekomen, wat al huizen en bezittingen vernield! Alle handen moesten aan het werk, om de geleden schade te herstellen.
Bij dit herstellingswerk bewees Casper de Robles, de Spanjaard, die destijds als stadhouder van Filips II over Friesland en Groningen regeerde, gewichtige diensten. Zoo spoedig mogelijk zette hij allen aan den arbeid, om de dijken en sluizen te herstellen. Jammer, dat er toen ook menschen waren, die hieraan niet mede wilden helpen. Sommige edelen hadden namelijk brieven, hun vroeger verleend, waarbij zij vrijgesteld waren van dijklasten. Daarop beriepen *e zich nu en ze weigerden aan


91
het herstellingswerk mede te helpen. De Robles echter dacht er anders over. Hij zeide, dat deze brieven wel geldig Waren in gewone omstandigheden, maar dat ze bij een ramp als deze niet te pas kwamen. Toen de edelen daarmede nog niet tevreden waren, gebood hij hun, hem die brieven te brengen. Ze deden dit, waarop hij er zich mede naar het water begaf, en ze er in wierp, terwijl hij zeide:
„Daar drif de brif, kan se dijk, goed; anders moet je boer dijk."
Als Spanjaard sprak hij slechts gebroken Hollandsch. Hij wilde zeggen: „Daar drijft de brief; kan ze den dijk maken, dan is het goed; anders moet de boer, die uw grond bewoont, den dijk maken."
Dat de edelen toen op hun neus keken, laat zich verstaan. Nu waren ze den brief voor goed kwijt en ze moesten hunne onderhoorigen aan den arbeid zetten.
Wat ook een drukte met het opruimen der puinhoopen van de huizen en het bouwen van nieuwe woningen. Gelukkig kon gezegd worden, dat de menschen over het algemeen elkander zooveel mogelijk hielpen. Ook Sijbren was daarbij druk in de weer. Zijn moeder en hij waren de voorwerpen van algemeene achting en deelneming, toen men hoorde, hoe boer Goffe hen behandeld had en hoe wonderlijk zij bewaard waren, maar toen men nu ook de hulpvaardigheid van den jongeling zag, moest men hem onwillekeurig liefhebben.
Het is ons plan niet, den jongeling bij dit werk van stap tot stap de volgen. Alleen willen we zeggen, dat hij, zoodra het water genoeg gevallen was, de plaats
Boer Goffe en zijn Afgod. 7


92
bezocht, waar hun woning gestaan had. Ja, gestaan had, want hij bevond, dat ze geheel verwoest en slechts geringe overblijfselen achtergelaten had. Van hetgeen er in geweest was, vond hij slechts enkele dingen terug. Hij was weemoedig gestemd, toen hij van de geliefde woning, waaraan zoovele herinneringen verbonden waren, bijna geen spoor meer vond.
Ook de plaats, waar het huis van boer Goffe gestaan had, bezocht hij nogmaals. Daar was meer te zien en te vinden. De lijken der verdronken koeien lagen daar tusschen hoopen hout, steenen, hooi en allerlei dingen, onwillekeurig dacht hij nu ook aan de kist, waarover hij den ongelukkigen Goffe-boer zoo had hooren jammeren, en toen kon hij niet nalaten, alles eens nauwkeurig te onderzoeken. Eerst vond hij ze niet, maar na eenigen tijd viel zijn oog op een hoopje hooi, dat op eenigen afstand lag. Ook dat onderzocht hij, en waarlijk, daar kwam de zware kist te voorschijn. Hij begreep, dat het ding daarheen gevoerd was door het water en later, bij het zakken van den vloed, met hooi bedekt was. Dat was nu dezelfde kist, die hij nog op den zolder had helpen brengen en waaraan de oude Goffe zijn gansche hart gehecht had. Terwijl hij daaraan dacht, kwam hem alles, wat hier in den nacht van den lsten op den 2den November doorleefd was, opnieuw voor den geest. Onwillekeurig ging zijn oog ook naar de plaats, waar de hooihoop gestaan had. Die hooihoop, welke door den Heer was gebruikt, om zijn moeder en hem het leven te redden. Tranen van dankbaarheid vloeiden over zijn wangen, toen hij aan alles dacht en opnieuw gevoelde hij medelijden met den


93
man, die hier, gelijk hij meende, op zoo ongelukkige wijze het leven verloren had.
De kist, die hij daar voor zich zag staan, bracht zijn gedachten evenwel weer in een ander spoor. Dit voorwerp moest hier niet blijven en toch was het veel te zwaar voor hem alleen, om het te vervoeren. Maar hij wist raad. Spoedig haalde hij hulp en de kist werd naar de woning gebracht, waar hij en zijn moeder voorloopig onderdak waren. Vrouw Zijke was zeer verwonderd, toen zij den afgod van boer Goffe zag binnenbrengen. Wat moest er mee gedaan worden? Dit was duidelijk: zoo spoedig mogelijk moest bericht van de vondst gezonden worden aan de familie van den man. Maar toen zij daarnaar informeerden, bleek het, dat alle bloedverwanten van hem, die zij kenden, omgekomen waren. Toen besloten ze, den kostbaren afgod zelf maar te bewaren, totdat ze gelegenheid vonden hem aan iemand te geven, die er meer recht op had dan zij. Zoo was dan de afgod, aan wie de gierigaard haar en haren zoon opofferde, in de handen van de geofferden zeiven terecht gekomen.


HOOFDSTUK VIII.
Boer Goffe zweert den Afgod af.
Ruim een half jaar was na het bovenstaande verloopen. De winter had plaats gemaakt voor den zomer. Het zoo geteisterde gewest had een geheel ander aanzien gekregen. Op vele plaatsen waren de sporen van den geweldigen Allerheiligenvloed nagenoeg verdwenen. Niet de dijken en sluizen, want daaraan werd nu met kracht gewerkt, maar vele verwoeste woningen waren weer opgebouwd en de velden waren weer bewerkt en prijkten weer met hun gewonen zomerdos.
Vrouw Zijke woonde met haar zoon nu in een geheel andere streek. Haar zoon Douwe, de schippersknecht, was eenige dagen na de ramp teruggekomen en had met veel moeite zijn moeder en zijn broeder gevonden. Toen hadden ze samen overlegd, de oude woning niet weer op te bouwen, maar zich te vestigen in een streek, die het Douwe gemakkelijker zou maken zijn familie telkens eens te bezoeken. Zoo waren ze dan met het weinige, dat ze hadden, naar Harlingen getogen en hadden ze een woning gehuurd, niet in de stad, maar toch in de nabijheid er van.
Douwe verdiende goed geld als schippersknecht en Sijbren won een goed dagloon door deel te nemen aan het graafwerk aan den dijk.


103
Want het zou mij weer ongelukkig maken. Slechts zooveel zou ik wenschen, dat ik niet behoefde te bedelen."
„Welnu, uwe kist is er nog. Ze is hier. Kom, Sijbren, laten we ze halen en ze aan den eigenaar teruggeven."
Moeder en zoon gingen naar een klein vertrekje, kwamen spoedig met de kist terug en zetten ze voor den ouden man neer.
Hij keek zeer verwonderd en belangstellend.
„Ja, dat is mijn afgod van vroeger," zeide hij, „maar hij zal het nu niet meer zijn."
Sijbren vertelde nu, hoe hij het voorwerp gevonden had.
„Is het geld er nog in?" vroeg Goffe-boer.
„Dat weten we niet," zeide Sijbren, „wij hebben ze nog niet open gehad. Maar als gij het verlangt, zullen we het slot openbreken. Den sleutel zult ge toch wel niet meer hebben."
„Sla maar stuk, den sleutel heb ik niet meer," zeide hijvrij onverschillig.
Spoedig had Sijbren nu de kist open en daar stonden ze nu voor hem, de zakken met geld, die vroeger zijn wellust geweest waren. De oude keek met belangstelling er in en stak zijn hand uit, alsof hij ze er uit wilde nemen. Maar opeens riep hij:
„Doe dicht, doe dicht! Ik gevoel, dat de oude gouddorst weer in mij ontwaakt."
Sijbren deed nu de kist dicht.
„Ach, Zijke, Zijke! Wat hebt ge toch goed gehandeld! Al dat geld eerlijk en trouw bewaard! En niet eens in de kist gekeken! Hoe is het mogelijk! Neen, ik wil het niet


HOOFDSTUK h
De reis naar Australië.
'k Wil eens van mijne reis naar Australië vertellen, dan zult ge hooren, hoe het komt, dat ik kreupel ben, maar ook dat ik daar iets gevonden heb, dat ik niet zocht en dat veel beter is dan een kreupel been, terwijl ik er verloor, wat ik er was gaan zoeken.
'tWas in het jaar 1852, 'k was een jongeling van 20 jaar. 'k Had geen vader meer, maar wel een moeder en ook een broer, die vier jaar ouder was dan ik. Mijn vader was een klein boertje geweest, en de bezitting, die hij ons nagelaten had, was niet zoo groot, dat mijn broeder en ik ons ieder afzonderlijk een goed bestaan konden verschaffen. Dit spookte mij altijd door het hoofd, want ik was een eerzuchtig mannetje, en ik had mij in het hoofd gesteld, dat ik een voornaam man moest worden. Nu moet ge weten, dat ik de grootheid, welke bestaat in de vreeze des Heeren, niet zocht. Ik geloof, dat ik er zelfs een afkeer van had, ofschoon mijne goede moeder niet ophield, mij daarop te wijzen.
Zooals ik zei, spookte iets geheel anders mij door het hoofd: ik wilde vooruit in de wereld. Ofschoon ik geen vloeker, geen drinker en geen speler was, was ik toch


122
dat we gemeend hadden, beweging van levende wezens te zien. Ge begrijpt, dat we allen in schaterend gelach uitbarstten en haastig naar ons schip terugkeerden. We werden zeer uitgelachen, toen we weer aan boord kwamen.
Het overige van de reis leverde niet veel bijzonders op. Na nog eenige dagen kregen we Australië, of liever gezegd Nieuw-Holland in het gezicht. Dat was een blijdschap! Nog een nacht aan boord en dan zouden we voet aan wal zetten in het land, waar ik zeker rijk zou worden.
Den laatsten morgen, dien ik op het schip doorbracht, deed ik evenwel een treurige ontdekking. Ik had behalve mijn andere bagage ook een klein kistje bij mij, waarin ik ook bijna al het geld bewaarde, dat ik nog bezat. Voor de veiligheid had ik dit kistje in de hut gezet, waarin mijnheer Frits en ik sliepen. Gedurende verscheidene dagen had ik er niet in gekeken; het zat immers goed op het slot en dien sleutel had ik in den zak. Den laatsten morgen bedacht ik, dat het beter was iets van het geld er uit te nemen en bij mij te steken, want nu we aan land zouden komen, zou ik wel spoedig de klinkende stukken moeten gebruiken. Hoe schrok ik, toen ik het kistje opende. Al het geld was verdwenen. Hoe ik ook zocht en nog eens alles doorzocht, het was niet te vinden.
Ik was radeloos en woedend tegelijk. Want wat zou ik zonder geld beginnen in het vreemde werelddeel? Ach, wat treurig voor mij, die geen anderen schat begeerde dan zilver en goud. Wat zou ik veel gelukkiger geweest zijn, als ik met zooveel ijver den schat gezocht had, die


126
In de zakken werd echter niets gevonden. Ook op zijn lichaam niet, hoe men ook zocht.
„Hij zal den aap in zijn koffer verstopt hebben," dacht ik, maar ook daarin werd niets gevonden.
Toen alles doorzocht was, zeide de kapitein fluisterend tot mij: „Hij sohijnt het toch niet gestolen te hebben, want we hebben hem zoo onverhoeds aangegrepen, dat hij geen gelegenheid had, iets te verbergen of weg te werpen. We zullen hem dus in vrijheid moeten stellen."
Ik hield hem toch voor den dief, maar wist ook niet, wat er nog meer gedaan kon worden. Daarom werd hij in vrijheid gesteld.
't Is te. begrijpen, dat hij en ik elkander niet vriendelijk aankeken, zoolang we nog op het schip waren. Gelukkig behoefde dit niet lang meer te duren, want we naderden de stad Melbourne (spreek uit Melburn), die het doel was van onze reis. Tegen den .middag kregen we reeds den loods aan boord, die ons de haven binnen brengen moest en tegen den avond voeren we deze werkelijk binnen. Ge zult wel denken, dat we toen een- twee- drievan het schip sprongen, maar dan vergist ge u. Het schip was nog niet b ij het land, het kon zelfs niet zoo dicht bij het land komen, dat wij er af springen konden. We moesten wachten, tot er een kleiner vaartuig kwam, waarop we konden overstappen, en daarmede naar het land varen.
Daar het nu avond was, moesten wij nog tot den volgenden morgen aan boord blijven. Er heerschte nu over het geheel een opgewekte stemming op het schip. He\ ware zeker betamelijk geweest, dat wij allen te zamen


127
of ieder afzonderlijk den Heere gedankt hadden voor de behouden overkomst, maar niemand scheen daaraan te denken, ik zelf evenmin als de anderen.
Ik was ook niet opgeruimd, want mijn verlies ging mij zeer ter harte. Het zag er werkelijk donker voor 4 uit
wLTV\ t7 Z°nder gdd iH ee" Vfeemde wereld «tea». want ik durfde niet meer hopen, dat mijnheer Frits mi
het voorschot terug zou geven. Ik sprak hem er over aan en hij zwoer mij met duizend eeden, dat ik het spoedig terug zou krijgen, maar ik kon in het geheel geen vertrouwen meer in hem stellen. En zoo had ik dan niets meer dan het weinige, dat ik in mijn zak had, en dit bedroeg weinig meer dan 20 gulden. Dat ik nu niet naar de goudvelden kon gaan begreeo
to7Zl dan,H?St ^ 6erSt eereedsch*PPen koopen die voor het gouddelven noodig waren, en ik moest reisgeld hebben om er heen te kunnen gaan. Gij moet u namflijk niet verbeelden, dat de goudgraverij bij de stad Melbourne was, neen, men moest een heel eind het land in reizen, om daar te komen. Bovendien kon ik, als ik er kwam, er op rekenen, dat ik verscheidene dagen zou noodig hebben, om wat goud machtig te worden Gedurende dien tijd moest ik ook leven en daar was nog a wat geld voor noodig, want het leven, dit wist ik reeds was er zeer duur. Er was dus geen denken aan, dat ik zonder geld goudzoeker kon worden
Wat moest ik nu beginnen? Ik had er reeds spijt van, dat ik op reis gegaan was. De andere passagiers zongen
m arirk ,ed'.?armede *jj het "ieuwe maar ik kon niet meedoen.


128
In mijn verlegenheid sprak ik er over niet den kapitein en deze raadde mij aan, eerst eenigen tijd in Melbourne te blijven en daar werk te zoeken.
„Er worden daar zulke hooge foonen betaald," zeide hij, „dat ge spoedig zooveel geld kunt overhouden, als ge noodig hebt, om naar de goudvelden te gaan."
De man deed zijn best, om mij moed in te spreken, en ik besloot zijn raad op te volgen.
Ons schip lag nog niet lang .stil, of vele bootjes kwamen op ons af. Er waren kooplieden in, die allerlei koopwaar bij ons aan den man trachtten te brengen. Ze dachten zeker, dat we na een lange zeereis wel kooplustig zouden zijn.
Heel vlug klauterden ze uit hunne bootjes tegen ons schip op en toen was het dek van ons vaartuig spoedig in een markt veranderd. Elke koopman prees luide zijne waren aan, zooals dat op een markt pleegt te geschieden. Vele passagiers kochten iets, hoewel alles zeer duur was. Ik had ook grooten trek, iets van hen te nemen, maar durfde nu geen cent meer nutteloos uitgeven.
De kooplieden deden hun best, om ons in een goeden luim te brengen. „Welkom, heeren! Welkom!" riepen ze. „Gij hebt goed gedaan, hier te komen, want het goud ligt hier op hoopen. Zooveel waarde de smid aan het ijzer hecht, zooveel waarde hechten wij hier aan het goud. Gij moet naar Bullarat! Dat is het echte goudland. Daar struikelt ge bijna over de klompen goud, die ge maar voor het oprapen hebt. Hebt ge aan vijf millioten niet genoeg, welnu, dan neemt ge tien millioen. Hier zijn lieden in Melbourne, die in één voormiddag millioenen


129
verzameld hebben. Geen twijfel dus, of ge wordt allen schatrijk. Allen rijke Lords! Daarom, heeren, koopt! Laat de ellendige geldstukjes, die ge uit Europa meegebracht hebt, toch hier. Laat die niet eens aan land komen! Ge zoudt ons goudland er oneer mee aandoen. Koopt, koopt! Omdat hier zooveel goud is, wil de koopman ook niets meer verdienen en geeft hij u alles spotkoop! Koopt heeren, koopt!"
Dat was de korte inhoud van hun gezwets. Ik had grooten lust, hun te vragen, waarom zij zeiven dan niet naar de goudvelden gingen om in één voormiddag rijk te worden. Dan behoefden ze toch niet langer zooveel moeite te doen, ,0m de ellendige geldstukken, welke wij uit Europa hadden medegebracht, machtig te worden
Nu !k deze kooplieden zooveel moeite zag doen om een schamel stuk brood te verdienea, was Ihet mij alsof ik opeens alle vertrouwen in de goudvelden verloor Als het goud er toch voor >t oprapen lag, waarom waren dan niet alle menschen schatrijk? dacht ik. Vele passagiers echter schenen alles te gelooven, wat hun door de koopheden opgedtocht wetó. Ze geraakten in groote geestdrift en zongen uit vofe borst: „Cheer, boys, cheer, for the new and happy land!» Dit beteekent: „Hoera jongens, voor (het nieuwe en gelukkige Iiand)!"
Het was een Engelsen Bedje. Bijna aft» stemden er mee m want de meesten waren Engelschen. Zelfs de koopheden schreeuwden zoo hard mogelijk mee
De matrozen Meten zich ook zoo opwinden, dat de kapitein vreesde, hen morgen allen te zullen verliezen Het


130
gebeurde namelijk dikwijls in dien tijd, dat de schepen niet uit Australië vertrekken konden, omdat de matrozen eenvoudig wegliepen om hun geluk op de goudvelden te beproeven.
Hoe dit met onze matrozen aigeloopen is, kan' ik niet zeggen, want den volgenden morgen verliet ik het schip en later heb ik hen niet weer gezien.
Zoo was ik dan in Australië aangekomen.


HOOFDSTUK III.
In dienst bij een dokter.
Toen ik mij fa de stad Melbourne bevond was mijn
Z Z°t 'ST We'mige SOedere" * ***** te bren1^1 miJ Veel moeite' er <*» P»aats voor te vinden. De tabergen en logementen waren zoo vol menschen en goederen, dat het moeMijk viel een plaatsje machtig te worden. Vraagt ge misschien, vanwaar at d e
Wfel Ze hwamen bii «chepenvo! uit Europa, aMen om naar de goudvelden te gaan. Ze vertoefden gewoonlijk eenige dagen te Melbourne eer ze verder reisden. Ze moesten vooraf de noodige inenting J nwninen en vanschiilende toebereidselen ,maken voor de .ets landwaarts. Bij hun vertoef fa de stad vulden zij de ogementea Daarbij kwamen nu tal van lieden, die van de goudv^den terugkwamen. Op de goudvelden was her
tl?^ T ' 'naar **°««*
ondt &tten 26 da" hun **» °P «• ^er
zon*B« ««er, zoodat ze spoedig even arm waren a!s te voren en van nood weer goudgraver worden moesten.
JelIr lï ^ ^ Melb°Um€ weI te *» dat'er veel goudgravers waren. Ze reden in gehuurde rijtuigen door de stad, want de .heeren waren vee. te voo -


132
naam om te loopen. Ze hadden hunne vrouwen bij zich en deze waren prachtig uitgedost in zijde en met goud en edelgesteenten 'buitensporig versierd. Zij waren heel mild met hun geld. AJs de koetsier zes gulden vroeg voor elk uur dat hij 'hen rondreed, dan kreeg hij het terstond. Het was wonderlijk, hoe gemakkelijk die menschen groote sommen uitgaven. Kwamen 'ze in een winkel, dan vroegen ze, voor ze iets kochten, niet naar den prijs. Ze zochten maar uit, wat hun het best beviel, lieten het zich geven en vroegen ten slotte: „Wat moet ik nu betalen?" Het gevolg hiervan was, dat ze tien-, twintig-, ja soms dertigmaal zooveel betaalden voor een artikel, als het eigenlijk kostte.
Waren ze in een herberg, dan was de duurste wijn niet goed genoeg voor hunne „dames", terwijl ze iedereen tracteerden, die maar dranken wilde. Soms staken ze hunne sigaar aan met een biljet van wel 100 gulden waarde. Bezochten ze den schouwburg, dan gooiden ze den tooneel spellers, die hun bevielen, klompjes goud of rolletjes bankpapier toe. In één woord: ze leidden een leven van allerschandelijkste verkwisting, 't was een ware doMemiansboel.
Eindelijk gelukte het mij toch, een herberg te vinden, waar men mijne goederen wilde bewaren. Ook staagde ik, ten koste van eenige „ellendige geldstukken uit Europa" er in, wat eten te krijgen. Maar het was zoo vol in die herberg, dat ik geen plaats aan een tafel kon krijgen en staande moest eten. Na mij zoo een weinig verkwikt te hebben, ging ik de stad weer in, om deze een weinig beter in oogenschouw te nemen. Melbourne was toen nog


133
Jong en zag er geheel anders uit dan tegenwoordig Vete, ja, de meeste huizen waren in dien tijd nog van hout. Qp vete plaatsen zag men slechts tenten in plaats ;van huteen. Winkels waren er reeds vete, maar drankhuizen en andere slechte plaatsen nog veel meer Die waren zonder getal.
De straten waren destijds niet geplaveid. Alteen het middengedeelte had men wat hooger gemaakt, door er losse steenen op te werpen, Dit had tengevolge, dat bij elke regenbui de straten in modderpoelen veranderden Als het wat •hard regende, geleken ze zelfs .wel wat op "bruisende rivieren. Dan kon men bijna niet van het eene naar Ihet andere huis komen, of men moest groote waterlaarzen aantrekken.
'kHeb later meermalen gezien, hoeveel moeite de men^ schen na een flinke regenbui moesten doen, om de straat over te steken, 'tls te begrijpen, dat zij, die geen waterlaarzen droegen, allerlei middelen beproefden, om er toch droogvoets over te komen. Allerlei koddige tooneelen hadden daarbij plaats en een schaterend gelach ging uh de memigte op, als een heel voorzichtig man zooveel voorZ4dht.ghe.d gebruikte, dat hij voorover iu den stroom ik wil zeggen, in de straat viel en druipnat en beslijkt weer •opstond. Sommige mannen verdienden veel geld, door de vrouwen voor 60 cents over de straat te dragen. In een mmuut hadden ze den tocht volbracht en dan waren de 60 cents binnen. Voor hen was de straat een goudveld
Maar, komaan, ik moet verder vertellen, boe 't mij ging L ^ geheetenda« 'ond. In verscheidene win iels bood ,k mij aan als bediende of als sjouemnan, maar


134
men kon mij niet gebruiken, omdat ik heel weinig Engelsen kende. Weldra begon ik den moed te verliezen en ik verwensohte in mijn hart „mijnheer Frits", die mij in zulk een toestand gebracht had, want ik geloofde zeker, dat hij mijn geld gestolen had.
Ik weet wel, dat rk slecht handelde, toen rk hem allerlei kwaad toewertschte, maar in dien tijd dacht ik daar niet eens aan. De snaak had gezorgd, dat hij voor mij van het schip kwam en ik had hem-niet weer gezien. Hij had mij ook met gezegd, waanheen hij ging. Blijkbaar wilde hij van mij af zijn. Nu, ik kon hem missen!
Ik gevoelde maar al te goed, in welken moeilijken toestand ik mij bevond. Indien ik nu tot den Heere mijne toevlucht had kunnen nemen, zou er nog vertroosting voor mij geweest zijn, maar daar dacht ik zelfs niet aan. Ik deed, alsof er geen God was, die aller lotgevallen bestuurt en die ook nu mij kon' helpen,
In treurige stemming liep ik op goed geluk voort. Eindelijk kwam ik bij een huis, dat vrij groot en aanzienlijk was en waarnaast een koetshuis stond. De deuren van dit koetshuis stonden open.
Op een uithangbordje bij de deur van het huis las ik, dat daar een dokter woonde, en wel dokter „Stewart". 'kWas dus bij de woning van een geneesüieer. 'k Wikte juist verder gaan, toen een hevige woordenwisseling uit het koetshuis mij tegenktonk. Onwillekeurig bleef ik staan en keek door de geopende deur naar binnen.
Twee mannen stonden daar tegenover elkander, die ik natuurlijk niet kende, doch uit hetgeen ze zeiden, begreep ik spoedig, dat het de dokter en zijn knecht waren. De


135
dokter gebood den knecht, dat hij met den. wagen een
«bïï? ffli? moest gaan ,ha,en' »
dat h.j met wilde, omdat dit zijn werk niet was FMp knecht sdheen wel een verwaande kwast, wanT hij ol HH^ ,hM°h ^-Weel gi™g halen
den^sZ2 ^ VefhUUrd' °m den dok^ te t den, als deze zijn patiënten bezocht en om de paarden
beweerde dat een knecht, die 7 pond sterling (84 gulden) er ,maa„d verdiende en bovendien nog kosf in inS had, wel een^e meerdere diensten mocht doen
Vier en tachtig gulden in de maand! Dat knoopte ik in mijn oor. ,k 20u, ik weet niet wat willen doen als tk zulk een dienst kon krijgen. > «« * « zuik
Mijnheer de knecht stond op zijn stuk en de dokter wtfde ook niet toegeven. Beiden werden driftig e„ -er scherpe woorden. Ik bemerkte duidelijk dat dtze
tTZ\1LMnste ,begrip van -d-d^eï! Z
Later^heb ik kunnen .waarnemen, dat dit met biina allo d^nstbaren in Melbourne het geval was. Ik vertd u de e gebeurtenis dan ook eemtwwmo •
uuk eenigszuns uitvoerig, om u te la+pn
^i^r^r geM * ~
HeTw^^L ^ tonden de weelde «-et dragen en W 'gCen ******* ta ééne maand 84 guwTn en kost en ^wonftng te verdienen. De tooge Lnén maakten hen bepaald, ongeschikt om te dienen Ze Ter
Maar, om tot de twistenden terug te keeren rl* h«w


136
doen zou of Maar eer hij kon uitspreken, schreeuwde de knecht met een vreeselijken vloek, dat hij het n i e t deed en dat hij wel liever ontslag uit den dienst en uitbetaling van izijn verdiend loon wenschte. Hij dacht zeker, dat de dokter dan wel toegeven zou, maar dan vergiste hij zich. De man ging terstond naar binnen, haalde geld, telde dit zijn knecht toe en gebood hem, nu oogenblikkelijik zijn buis te verlaten.
Toen ik dit hoorde, begon mij" het hart te kloppen, want ik was vast besloten mij bij den dokter als knecht aan te bieden. Ik wachtte daarmede edHter, totdat de onhandelbare dienaar vertrokken was. Dit duurde niet lang. De man raapte eenige goederen bijeen en verliet vloekend het koetshuis.
Nauwelijks was hij er uit, of ik ging er binnen. Gelukkig was de dokter nog daar. Hij wilde juist beginnen, zelf zijne paarden te verzorgen, omdat hij niet terstond iemand had, die dit kon doen.
Ik nam op Höllandsche manier de pet in de hand en groette hem beleefd. De dokter keek mij aan en scheen verbaasd te zijn, iemand voor zich te zien, met de pet in de hand. Dat was iets ongewoons! Ik had moeite, om hem duidelijk te maken, wat mijn begeerte was, want ik kon de Engelscbe taal beter verstaan dan spreken. Eindelijk gelukte het. Hij vroeg natuurlijk wie ik was en vanwaar ik kwam. Ik vertelde hem alles openhartig en naar waarheid, ook, dat ik naar de goudvelden wilde, maar niet kon gaan, omdat ik bestolen was. Toen keek hij mij eenïge oogembllkken scherp in de oogen en alsof dat onderzoek hem bevredigde, vroeg hij verder:


137
„Kunt gij paarden verzorgen?"
Ik kon vrijmoedig een toestemmend antwoord geven „Kunt gij rijden?" vroeg hij verder. Weer was mijn antwoord bevestigend „Hoeveel uren wilt gij per dag werken?"
gij 'mij wat laten werken' teer
Dat Monk hem óngefooflijk in de ooren, want, - gelijk my later bleek - maakten, de dienstboden vooraf bef af kaord) dat ze siedhls zes uur per dag ^en Z^Lt den overigen tijd zouden kunnen gaan, waar ze verkozen
Ik dacht natuurlijk niet aan zulke voorwaarden en daaT
m tahaJdfrer'dat ik hem niet 'goed
.„ u- ievens gat ik te kennen, dat ik alles,
zouwdfcn doen, wat hij van mij vorderde,,tndlen het t n mmste niet boven mijn vermogen ging Ik geloof, dat dif hem uitermate beviel. Hij vroeg ten-
^SXl'^m^zeide hij: "Dan is dat een ge-
„Hoeveel wfflt gij verdienen?" vroeg hij verder h J Pr ' ^ * nkï ^ en'* ™*«*t ^ «"een
ik 17 ™ tC Probeeren enmii daarna te geve„, 2 ik naar zijne meening vendienen kon.
„Is zeven pond per maand genoeg?» vroeg hij
„Meer dan genoeg, mijnheer!» antwoordde ik
„Welnu dan zeven pond zult ge hebben. Dat verdiende
ooTwT Ze(M °°k- ^ 'gC * g°ad ^ ^ k u ook wel acht pond geven, want het steekt mij niet o£


138
een weinig, als ge u werkelijk als knecht wilt gedragen. Maar ik vrees wel een weinig, dat gij ook spoedig met de kwaal der Australische dienstboden behept zult zijn. Daarom blijft het voorloopig zeven pond. Later kunnen we verder zien."
Wat was ik blij! Opeens uit den nood! En elke maand een handvol geld! Ik had wel kunnen schreien van blijdschap.
Ik moest terstond aan het werk. De dokter gaf mij de noodige aanwijzingen, hoe hij de paarden gevoederd wilde hebben, en zeide mij, dat ik over een paar uur met den wagen uit moest, om een paar zakker, meel te halen. Ik geloof zeker, dat hij dit zeide, om mij terstond op de proef te stellen. Het spreekt van zelf, dat ik niet de minste tegenlbedenking maakte.
Daarop verliet hij mij en ik toog vol moed aan den arbeid. Het ware betamelijk geweest, dat ik den Heere voor deze uitkomst gedankt had, maar, helaas, daaraan dacht ik ondankbare niet.
Onder het werk ging ik aan het rekenen. Twaalf maal 84 gulden is één duizend en acht gulden. Welk een som! En die zou ïk in één jaar kunnen verdienen. Die dokter Stewart moest al een zeer rijk man zijn of tenminste veel verdienen, dacht ik, omdat hij mij zulk een loon kon geven; van dit loon kon ik zeer gemakkelijk 800 a 900 gulden overhouden. Dan zou ik spoedig zooveel hebben, dat ik naar de goudvelden kon gaan. Eigenlijk was ik reeds op de goudvelden, dacht ik, want de goudstukken -zouden zeer spoedig in mijn kist liggen. En als de dokter mij dan eens 8 pond gaf in plaats van 7. Dat zou nog


139
een venhooging geven van 144 gkf. per jaar. Ik nam mij terstond voor, ihtem zoo ijverig mogelijk te dienen, opdat «ij mij urt itevnedanhekl ook dat .pond zou geven
Als ik mijn werk af had en nog tijd overhield, vroeg ik hem of hij nog iets .meer te doen had. Dit vond hij eerst zeer vreemd. De ,vorige knecht scheen dit nooit gedaan te hebben, maar toch kon ik duidelijk bemerken, dat liet hem beviel. Hij was dan ook zeer vriendelijk tegen mij e» als ik door onbedrevenheid en door de vreemdheid der omigeving de een of andere fout maakte, zag hij die gaarne door de vingers. Zoo duurde het niet lang of ik verachtte werk, dat niet tot mijn eigenlijke taak behoorde, zelfs .hakte ik brandhout. Maar ook ontstond er een zeer aangename verhouding tusschen mijn heer en mij
In den voormiddag ontving dokter Sfewart patiënten bij zich aan huis en in den namiddag moest ik hem rijden naar de kranken, welke hij m hunne -woning bezocht Ik had een zeer aangenaam leven en schreef, niettegenstaande het verlies, dat ik geleden had, zeer opgeruimde brieven naar huis.
De patiënten, die in den voormiddag bij hem kwamen waren meestal menschen, die den vorigen nacht aan het vechten geweest waren en daarbij -wonden hadden opgeloopen. Bij alte dokters m Melbourne kon men eiken morgen een .groot aantal zulke Meden vinden, maar het meest toch op Maandagmorgen. Dit was zeker een treurig teeken van het liederlijke leven, dat velen leidden
Dat dit getal 's Maandags grooter was dan andere dagen, bewees duidelijk, hoe schandelijk men den dag des Heeren ontheiligde. Ofschoon ik destijds den Heere niet Boer Goffe en zijn Afgod.


140
vreesde, vond ik zoo iets toch niet goed. Dit kwam zeker door de opvoeding, welke ik gehad had.
Sommigen hadden onbeduidende blessuren opgeloopen, maar het gebeurde ook, dat er kwamen, die gevaarlijk gewond waren. Van den eersten dag af moest ik den dokter helpen bij het veiibinden der wonden. Natuurlijk onderrichtte hij mij in dit werk. Weinig had ik gedacht, dat dit voor mij eene aanleiding zofl zijn, om mijn verloren geld terug te krijgen. tÉaMf
Op den tweeden dag na mijne indiensttreding kwamen weer vele vechtersbaizan de hulp van den dokter inroepen. Ik was juist bezig met een dier mannen een doek om de hand te binden, waaruit de dokter zoo pas eenige glasscherven gehaald had, toen er nog iemand binnenkwam.
Ik keek op en — ik schrok er bijna van — het was „mijnheer Frits". Ik geloof, dat hij ook schrok, toen hij mij zag, want hij kleurde een weinig, maar hij deed verder, alsof hij mij niet gezien had. Ik wist niet, of ik hem aan zou spreken, ja dan neen, maar besloot eindelijk, het niet te doen en tenminste daarmede te wachten, tot de dokter hem behandeld had. Dat hij gewond was, behoefde ik niet te vragen, want hij droeg zijn linkerarm in een doek en had ook een doek om het hoofd.
Met een zwaren zucht liet hij zich op een stoel vallen, want hij moest wachten tot het zijne beurt was, en keek treurig naar den grond. Zorgvuldig vermeed hij naar den kant te kijken, waar ik mij bevond.
Eindelijk kwam zijn beurt.
„Zijt ge gewond, vriend?" vroeg de dokter.
„Ja, mijnheer, ik geloof, dait mijn arm gebroken is,"*


141
luidde zijn antwoord, terwijl hij zijn stoei zoo verschoof dat zijn rug naar mij toegekeerd was erB(™>or,
„Bn waarom hebt gij ook een doek om het hoofd?»
„uok een wonde, mijnheer."
„Zijt ge aan 't vechten! geweest?"
„Ach ja, mijnheer, rk ben hier een vreemdeling»
„Een vreemdeling? En gij n€et goed ^ „
„1 b , geruimen tijd in Londen geweest, mijnier.»
„ti zoo! Hoe lang zijt ge hier?"
„Nog maar een paar dagen "
gelest"» " 'geWd,ten! Gii' ^ " indferdaad bij ,,'t Kwam bij ongeluk, mijnheer. Ik was in een herbenr «* weet zeker wel, dat men daar licht
in t'wt** W€l',ZOa Het "9k* d'u* beter te zijn, „iet ta e n herten te gaan. ^ ^ ft J . ««et
hoe 't met uw flioofd gesteld is." *
„Mijn arm doet mij veel meer pij,n dan mijn hoofd
2S» *"« ^ arm eens j£
„Neen, eerst het hoofd. Zonder arm kunt ge desnoods wel leven, maar zonder hoofd niet» aes"°ods
hooï SPreken<le 06 d°kter h6m den doek het
bfif ^ Uit'" Zdde hij na een wl^tigen
bkk Wat een diepe snede hebt ge in den wang! en de neus^is ^ook erg gehavend. Waarmede heeft me„ u ge!
„Och, mijnheer, een der kerels heeft mij met een mes


142
in den wang gesneden en een ander beet mij in den neus."
„Heeft iemand u gebeten? Hoe is 't mogelijk! Wat maakt sterke drank toch dwaze menschen! 'tWas een lekker hapje, hoor!"
De dokter gttmteclhte bij deze woorden, maar die glimlach had tegelijk iets verachtends. Geen wonder voorzeker!
Gedurende de eerstvolgende oogenblikken werd er niet meer gesproken. De dokter zuiverde de wonden en Jegde er daarna pleisters op. Dit kostte „mijnheer Frits" menige zudht en eenige pijnlijke uitroepen. Daarna werd de arm onderzocht. Hij was gebroken en moest gezet .worden.
„Zijt ge er op gevallen?" vroeg de dokter.
„Neen, mijnheer, (ze hebben mij uit de herberg op straat geworpen en toen ik opstond, ,was mijn arm stuk."
„Ei zoo! Dus ook ai een gevolg van de vechtpartij! 't Zou goed voor u zijn, zoo Iets in het vervolg niet meer te doen."
„Gij hebt gelijk, mijnheer, maar ik ben er onschuldig ingetoopen. Ik houd anders niet van vechten. Ik had. een weinig te veel gedronken, ziet u, en dan Is men spoedig driftig. Toen anderen twist met mij maakten, was ik terstond gereed om te vechten. Maar het kwam van den drank."
„En dat noemt gij, er onschuldig inloopen?"
„Zeker, mijnheer, ik wist niet, wat ik deed, omdat ik beschonken was."
„En dat ge beschonken waart, was zeker ook buiten uw schuld?"
„Och,, mijnheer, wie drinkt er wet eens niet wat te


143
veel? Vooral na «en zeereis. Men moet toch ook zijn fatsoen houden en de nieuwe vrienden tracteeren "
„Gij schijnt vreemde begrippen uit Europa te hebben meegebracht. Gij zijt landverhuizer, niet waar?" „Ja, heer dokter, ik denk naar de goudvelden te gaan » „Dan zou ik mijn tijd maar niet -in Melbourne verbeuzelen met armen te breken en andere wonden op te loopS Zoolang uw arm niet hersteld is, zult ge wel lier motten bh ven en daar zullen wel 6 a 7 weken mee heengaan üTt welk land komt gij?" „Ik kom uit Londen, mijnheer!" Bij deze woorden schoof hij Biöh «en weinig op den stoel om en keek mij steeisgewijze aan, alsoThij wS"
^Weizooi m Londen!" herhaalde de dokter met na-
Daarop wenkte hij mij, om (hem behulpzaam te zijn bil Jet zetten van den arm. De dokter greep hem bi den b^narm, rik .moest den benedenarm aanvatten „J£ï
W'J idCn' f°tdat dC gebroken deelen van Iet armbeen weer5„ goede orde" tegenover eikander zaten Door ons trekken veroorzaakten wij den patiënthevÏe pijn, maar ik .geloof dat hü ^„ K«"«ni nevtge
droe* rfan ™ - J deze nog 'gemakkelijker
droeg dan m.jne aanwezigheid. Hij deed dan ook al X best, om miJne billeken de ontwijken. Ik van mijn kant
TnZ *T 'm0eite' "* ^ -oo'd met hem te wiïe, en. Daarmede wilde ik .wachten, totdat de operatie afee
haX ?duun,e ^- *


144
„Ziezoo, gij kunt heengaan, maar ge moet morgen terugkomen," zeide hij tot den patiënt.
Daarna ontving „mijnheer Frits" nog een paar voorschriften en wilde hij zich verwijderen.
„De kosten zijn twee pond," zeide de dokter toen, want „mijnheer Frits" scheen aan geen betalen te denken.
„Twee pond! Ik wou, dat ik ook dokter was!" zeide hij, waarna hij een beurs uit den zak haalde en het geld op de tafel legde.
„Twee pond of 24 gulden!" dacht ook ik en nu begreep ik, hoe de dokter had kunnen zeggen, dat hij niet op een weinig geld zag. In eenige oogenblikken had hij 24 gulden verdiend!
Toen „mijnheer Frits" nu werkelijk heenging, zonder iets tot mij te zeggen eh ook zonder te vragen, hoe ik zoo spoedig hier in dienst gekomen was, hield ik hem bij de deur staande.
„Mijnheer Frits," zeide ik, „wij (hebben ook nog iets met elkaar te vereffenen."
„Te vereffenen? Wat bedoelt gij?" vroeg hij, zich vreemd houdende.
„Ik bedoel het geld, dat ik u voorgeschoten heb. Dat kunt gij nog niet vergeten zijp."
„O! Dat! Ja, dat geld krijgt ge over eenige dagen terug. Ik heb u immers gezegd, dat ik eerst een wissel vaM mijn vader ontvangen moet."
„Dat weet ik. En is die wissel nog niet gekomen?"
„Neen, maar ik verwacht dien binnen eenige dagen. Het kam bepaald niet lang meer duren."
„Maar gij hebt toch geld, mijnheer Frits. Toen wij nog


145
aan boord waren, was uwe beurs ledig. Gij schijnt dus toch reeds een sommetje ontvangen te hebben " Bij deze woorden keek ft hem scherp in de oogen, want
m, ontstolen had en dat hij ook den dokter van mijn gerfd betaald 'had. J Mijn vraag bracht hem evenwel volstrekt niet in verlegenheid. Er kwam een lachje op aijn gelaat en hij antwoordde: J
„Zeker heb * iets ontvangen! Denkt gij, dat iemand van mijn stand hier geen vrienden heeft?"
„Ik dacht, dat gij (hier geheel onbekend waart"
M was ik ook, maar iemand van mijn stand en mijn ervaring heeft terstond overal wienden. Enfin ge zult binnen eenige (dagen uw geld ontogen, 'k WM u hoe rente bovendien gteven."
Met deze .woorden ging hij, haastig heen en ik keek hem teleurgesteld na.
„Gij zijt toch een schiüfk," dacht ik, „anders had ge niet zuik een o*chuIdig gezioh* kumten zetten, want dat ge mijn ge*d gestolen' hebt, staat vast"
Ik had evenwel geen tijd, om mijne gedachten terstond verder «n dat spoor te laten' gaan, want mijhe hulp werd weer vereischt bij andere patiënten, die binnen kwamen
Toen eindelijk de iaatste er geweest was, zeide de dokter tegen mij:
„Kendet gij dien jongen man uit Londen? Ik bedoel oen jongeling wiens arm (wij gezet hebben. Ik heb toch opgemerkt, dat gij met hem spraakt, maar * kon u niet verstaan." '


146
Dit laatste was geen wonder, wiarot ik had in 't Hoi'landsch met hem gesproken.
Natuurlijk vertelde ik mijn .meester nu alles wat ik van .mijnheer Mts" wist' Ook dat hij, geld van mij geleend had en dat ik (hem voorbeen dief hield, Idie mij ten slotte •alles ontfutseld had.
„Ik zou wMen, dat ik dit eerder geweten had," zeide de dokter. „Nu, 't is goed, dat hij morgen terug moet komen."
'k Had gaarne wiMen vragen, wat mijn meester In den zin had, maar daartoe was geen .gelegenheid .meer. Den geheelen dag dacht ik aan het voorgevallene en ik verlangde naar den dag van morgen, om te weten, wat mijn meester wilde doeo.
Den volgenden morgen kreeg de dokter als naar gewoonte weer bezoek van patiënten. Ik was weer bij hem, om te helpen. Telkens, als er iemand binnenkwam, keek ik, of het „mijWheer Frits" ook was, want ik vreesde, dat hij niet zon terugkomen, nu hij wist, dat ik hier was.
Eindelijk, daar kwam hij werkelijk aan. •
„Ga hier zitten, vriend," tzeide de dokter, „want ge moet heden wachten, totdat alle anderen geholpen zijn. Uw arm zou mij anders te lang ophouden."
„Mijnheer Frits" schikte'zich gewiilfig in dat lot en gi'ng ritten.
Waarom zou hij ook niet? Hij, had niets te doen en vond het misschien voor de afwisseling een aangenaam tijdverdrijf, hier te zijn en te zien, hoe de andere patiënten behandeld werden.
O, hoe verlangde ik, dat het met de patiënten


147
afgeloopen was. Eindelijk ging de laatste heen.
De dokter sloot terstond de deur van het vertrek en fluisterde mij in, dat ik mij niet verwijderen mocht. Daarna plaatste hij zich voor den patiënt, keek dezen strak in de oogen en zeide tot hem:
„Voordat ik ga kijken, hoe het met uw arm en met uw .andere wonden staat, zou 4k gaarne eënige woorden met u .spreken. Kent gij dezen jongeling?" Bij de laatste woorden wees hij op mij.
Mijnheer Frits scheen terstond te begrijpen waar het op uit zou loopen. Hij keek een weinig onthutst en bezon zich een oogenblik, voordat hij antwoord gaf, en toen antwoordde hij met de wedervraag:
„Waarom vraagt gij dat, mijnheer?"
„Dat zai ik u terstond duidelijk zeggen, zoodra gij mij ronduit een antwoord geeft."
„Wien bedoelt gij, mijnheer?"
„Wel, dezen jongeling: Ik wees hem immers duidelijk genoeg aan!"
„Is die jonfgen uw knedhlt?"
„Ja, hij is mijn knecht. Gij kent hem, nietwaar?"
„Ja, heer dokter, ik heb hem gisteren ook hier gezien."
„Gisteren ! Maar dat bedoel ik niet. Gij kent hem immers ook van vroeger!"
,yHoe kunt gij (het vragen, heer dokter! Ik ben nog zoo kort in Australië en hoe zou ik nu al zoo'n doktersknecht kennen! Gij schijnt te denken mijnheer, dat rk zijnsgelijke ben en dat ik omgang met zulk voftk heb. Waar ziet ge mij wel voor aan!"
„Ik kan niet gelooven, dat gij de waarheid spreekt. Gis-


148
teren bij uw vertrek van ihier heb ik u niet hem zien spreken."
„Dat wil ik gelooven, heer dokter. Ik heb mij er over verwondend, dat .gij zulk een brutalen knecht hebt."
„Het was zeker zeer brutaal van hem, niet waar, dat hij u over izekere zaak durfde aanspreken?"
De dokter lachte spottend, toen hij 'dit zeide.
„Was het niet brutaal? Zoo'n onbekende knecht houdt mij aan de deur stil en waagt mij om een fooi! Is dat niet brutaal? Als hij het op straat gewaagd had, mij zoo gemeenzaam aan te spreken, zou 'het niet best met hem afgeloopen zijn. Daar 'kunt gij op rekenen, heer dokter."
't Is te. begrijpen, dat ik rood werd van verontwaardiging. Wie had nu ooit zulk brutaal (liegen gehoord! Hij kende mij met! Ik had om een fooi gevraagd! Ik was een bedelaar en hij een groot mijnheer! Dat was te veel voor mij. Bevende van toorn — ja, ik kon in mijn jeugd plotseling zeer driftig worden — plaatste ik mij. voor hem en zeide tot hem in de Nederêandsche taal:
„Mijnheer Frits, heg zooveel als ge wilt, want dat zal u toch niet baten, maar als ge mij weer beleedigt, dan zullen wij eens afrekening houden. Daar kunt gij op rekenen."
Meteen liet Mc hem mijn vuisten zïen.
Gij moet nu niet zeggen, dat ik daarin met christelijk handelde. Dat weet ik nu ook, maar toen dacht ik daar niet eens aan.
Mijnheer Frits hield zich echter, alsof hij mij niet verstond en zeide tot den dokter:
„Wat zegt de jongen'"


149
„Dat zult gij beter weten dan ik," 'hernam de dokter, „wamt ik versta hem werkelijk niet doch gij houdt u slechts, alsof ge hem niet verstaat."
„Ik zeg u, dat ik hem niet ken en hem niet kennen wil," riep „mijnheer Frits", terwijl hij met den voet stampte.
„En ik zeg u, dat ge hem kennen z u 11," riep de dokter op kradhtigen toon.
„En al kende ik hem, heer dokter, dan vraag ik nog: wat gaat u dat aan? Ik sta hier niet voor den rechter om een verhoor te ondergaan. Wilt gij mijn arm nu gaan zien?"
„Nog niet!"
„Dan ga ik heen! Er zijn meer dokters in Melbourne."
Meteen stond hij op en wilde hij het vertrek verlaten, maar op een wenk van den dokter plaatste ik mij voor de deur, om hem tegen te houden.
„Blijf, mijnheer!" riep de dokter, „of het zal slecht met u afloopen."
Maar de onschuldige „mijnheer Frits" wilde naar dien raad niet hooren.
„Laat mij door, lomperd," bromde hij, terwijl hij mij op zij trachtte te duwen.
„Gij blijft hier, mijnheer Frits," zeide ik, terwijl ik hem een fermen duw terug gaf en hem flink in de oogen keek.
Hij werd toen vreeselijk boos en gebood mij nogmaals, nu met een vloek, hem door te laten. Hij sprak nog steeds in de Engelsche taal, maar toen ik hem nogmaals terug duwde, viel hij uit zijn rol.


150
„Als ge mij niet doorlaat, schiet ik u neer!" schreeuwde hij in de Nederlandsche taal. Meteen haalde hij met den ongekwetsten arm een pistool uit den zak.
De dokter lachte en zeide:
„Ha, nu verstaat gij al Hollandsen! Wie weet of ge straks mijn knecht niet gaat kennen."
Het kostte mij weinig moeite den boozen „mijnheer Frits" te ontwapenen. Eer hij iets met zijn wapen kon doen, greep ik het hem uit de hand. Toen werd hij zoo woedend, dat hij mij wilde aanvallen, maar wat zou hij doen? Hij gevoelde maar al te goed, dat hij machteloos was, omdat hij den eenen arm niet gebruiken kon. In zijn toorn wendde hij zich nu tot mijn meester.
„Ik vind uwe handelwijze al zeer ongepast mijnheer,"" riep hij. „Als ge mij niet terstond van hier laat gaan, zal ik de politie met het geval in kennis stellen."
„Gij kunt niets beters doen dan dat mijnheer," hernam de dokter op spottenden toon.
„Ik wil u zelfs gaarne daarin behulpzaam zijn en de politie laten halen. Dan kan deze meteen eens kijken, of gij ook geld in den zak hebt, dat u niet toebehoort."
„Wat zegt gij daar, mijnheer dokter? Gij beleedigt mij diep! Houdt gij mij voor een dief? Daar zult gij mij voldoening voor geven."
„Zeer gaarne, mijnheer! Ik zal u bewijzen, dat ge geld in den zak hebt van dezen jongeling, dien ge veinst niét te kennen,"
„Ik zal terstond de politie laten roepen en u in haar bijzijn beschuldigen, dat ge mijn knecht een belangrijke som ontstolen hebt, toen gij u met hem op de boot be-


151
vondt, nadat hij vooraf reeds een voorschot gegeven had, om uw reis te betalen."
„Ik heb slechts weinig geld bij mij, mijnheer en dus zou de politie vergeefsche moeite doen."
„Gisteren was uw beurs toch goed voorzien."
„Ja, ik heb een weinig geleend van vrienden. Ik draag een naam heer dokter, die een goeden klank heeft."
„Gekheid! Onzin! Gij hebt hier geen vrienden die u geld voorschieten."
„Gij durft mij dus in het aangezicht zeggen, dat ik lieg? Als ik nu beide mijn armen tot mijn wil had, zou ik terstond voldoening van u eischen voor deze beleediging. Het is laag van u "
„Ho, mijnheer! Voorzichtig wat, als 't u belieft! Ik zeg u nogmaals, dat gij onbeschaamd liegt. Gisteren zou ik dit niet hebben durven zeggen. Maar sedert ik weet, dat ge mijn knecht geld schuldig zijt, heb ik u een weinig nagegaan. Ik weet nu nauwkeurig, wie uwe vrienden hier zijn."
„Gij mij nagegaan! Mijn naam staat te hoog, om door zoo'n kwakzalver te kunnen worden nagegaan. In de kringen, waar men mij met open armen ontvangt, wordt gij niet toegelaten, mijnheer. En de adelaar zou kunnen worden nagegaan door een musch, die 't liefst op een mesthoop zit! Ha, ha!"
Ik geloof, dat mijn meester zich zeer gekrenkt gevoelde door deze woorden. Niet zoo zeer door de vergelijking waardoor hij een musch op een mesthoop werd, maar vooral door het woord kwakzalver.
Hij werd vuurrood en sprak op driftigen toon:


152
„Gij zijt allerschandelijkst brutaal in het liegen mijnheer. Het zou vergeefsche moeite zijn, u dit te bewijzen, 'k Zal die moeite sparen en liever de politie gaan roepen. Dan zullen wij eens kijken, of die op uw lichaam ook een zeemleeren zakje met goudstukken kan vinden. Ik spreek zeker duidelijk genoeg, niet waar?"
Deze woorden troffen mij zeer, want het mij ontstolen geld bestond uit goudstukken, die ik in een zeemleeren zakje, door mijn eigen moeder gemerkt, bewaarde. Maar hoe kon de dokter dit weten? Ik had het hem niet verteld. Dat begreep ik niet.
Ook „mijnheer Frits" scheen zeer getroffen te zijn door het noemen van dit zakje.
Eerst wist hij niet, wat hij zeggen zou, en daarna stotterde hij eenige nietsbeteekenende woorden:
„Een zeemleeren zakje 1 Hoe komt gij er aan! Denkt ge, dat ik een landlooper ben?"
„Landlooper of niet, maar gij draagt zulk een zakje onder de kleeren op uw borst, mijnheer!" „Wie heeft u dat gezegd?" „Iemand, die het gezien heeft." „Nu nog mooier! Iemand, die het gezien heeft!" ,,'kZal het u een weinig ophelderen, mijnheer! 'kBen gisterenavond naar uw logement geweest en spoedig vond ik daar een paar mannen, die gij uwe vrienden acht. Hoe ik ze vond, doet er nu niet toe. Maar dat ik ze vond, zult gij hooren. Ze hebben mij medegedeeld, dat gij niet uitgaat zonder hen en dus zouden zij het moeten weten, wanneer gij een bezoek bracht aan zulke voorname lui, als gij voorgeeft. Ook deelden ze mij mede, wat


153
ik u van uw zakje gezegd heb. Ze schenen van plan te zijn u met hunne vriendschap te blijven vereeren, tot uw laatste geldstuk verdwenen is."
O, wat zette „mijnheer Frits" een verlegen gezicht. Het was duidelijk te zien, dat hij niet wist, hoe hij zich daaruit redden zou. En toch deed hij nog moeite, om zijne verlegenheid te verbergen. Daarom begon hij hardop te lachen, maar 't was de lach van iemand die kiespijn heeft.
„O, wat hebben ze u beetgenomen, heer dokter," zeidehij na eenige oogenblikken. Gij hebt zeker flink moeten, trakteeren voor al den zotteklap, dien ze u op de mouw speldden? Dat zijn mij een paar oolijke schelmen ge^ weest! Wat zullen ze u naderhand uitgelachen hebben over uwe lichtgeloovigheid!"
„Welnu, het zal terstond blijken, of ze mij verkeerd: ingelicht hebben," sprak mijn meester, terwijl hij de deuruit wilde gaan.
„Zorgt gij, dat deze mijnheer hier blijft," zeide hij nog tot mij, maar hij had de deur niet eens goed gesloten, of mijnheer Frits riep hem na:
„Ik zou toeh maar geen politie in onze zaken gaan mengen heer dokter."
„Dat zal toch noodig zijn," hernam de dokter, terwijl hij zich hield, alsof hij nu werkelijk heen wilde gaan.
„Kom nog even terug, mijnheer de dokter, als gij wilt,'" riep nu mijnheer Frits.
De dokter voldeed aan zijn verzoek, doch bleef bij de deur staan, alsof hij zoo terstond vertrekken wilde.
„Ziet ge, mijnheer," zoo begon „mijnheer Frits", terwijl hij schijnheilig glimlachte, „ik houd er niet van mei de politie in aanraking te komen, ook niet al ben ik on--


154
-schuldig, gelijk in dit geval. Ik ben hier nog een vreemdeling, ziet ge. En voor vreemdelingen is het zeer nadeelig door de politie ondervraagd te worden. Ieder denkt •daar het zijne van."
„Dat zie ik niet in," sprak de dokter. „Als gij wezenlijk onschuldig zijt, kan uw goede naam er niet onder lijden. Ik waag u er tenminste aan en ga de politie halen.
„Neen, neen heer dokter, gij weet dat zoo niet, omdat rgij hier geen vreemdeling zijt. Maar ofschoon ik onschuldig ben, heb ik er wel wat geld voor over, als ik daardoor buiten aanraking met de mannen van het gerecht "kan blijven."
„Wat bedoelt gij?" vroeg de dokter.
„Ik wilde zeggen, dat ik u gaarne eenig geld voor uw knecht wil afstaan, als ik u daarmede genoegen kan 'doen."
„Ik vraag u niet om een aalmoes voor hem, mijnheer!"
„Nu het doet er niet toe, hoe gij het noemen wilt. Hoeveel wilt gij hebben?"
„Ik verlang, dat gij hem alles betaalt, wat gij hem -schuldig zijt."
„Schuldig zijt! Dat moest eerst nog bewezen worden, Tieer dokter."
„Hoor eens mijnheer, uw getalm begint mij te vervelen. Het geld of !"
Bij de laatste woorden trok mijn meester de deur weer •open.
„Blijf, heer dokter," riep mijnheer Frits, terwijl hij zijn hand in de borst stak en daaruit een zakje te voorschijn "bracht.


155
„Zie, is dit genoeg?" vroeg hij, terwijl hij het zakje behendig op tafel ledigde, maar het zakje zelf gezwind bij zich stak.
De dokter trad op de tafel toe en telde de goudstukken. Ja, het waren enkel goudstukken die daar lagen. Er was negentig gulden minder dan mij ontstolen was.
„Deze goudstukken behooren u niet toe, mijnheer!" zeide de dokter, hem ernstig aanziende.
„Wilt ge daarmede zeggen, dat ze u toebehooren, heer dokter?"
„Deze man zal u wel kort en goed duidelijk maken, wie er recht op heeft," hernam de dokter, terwijl hij op mij wees.
Ik was blij, dat ik nu spreken mocht, want het had mij moeite gekost, mij zoo lang stil te houden.
„Dat geld is van mij! Hij heeft het mij ontstolen!" zeide ik beslist.
„Welk bewijs hebt gij daarvoor," vroeg de dokter.
„Het zakje waarin ik het bewaarde, is in zijn bezit," antwoordde ik, „en hij kon dit onmogelijk gekregen hebben, indien hij mijn geld niet gestolen had."
„Waar is dat zakje?" vroeg de dokter.
„Hij heeft het weer bij zich gestoken," hernam ik.
„Mijnheer, zijt ge bereid, dat zakje af te geven?" vroeg de dokter aan „mijnheer Frits".
De schelm scheen niet terstond te weten, wat hij zou aritwoorden.
„Verklaar u terstond!" zeide daarom de dokter op gebiedenden toon.
Boer Goffe en zijn Afgod. H


156
„Daar hebt gij het!" riep de losbol, terwijl hij het zakje op de tafel wierp en haastig de deur uitliep.
„Ik geef het den schelm als een aalmoes," riep hij nog voor de deur, „omdat ik geen drukte wil hebben met de politie."
„Blijf, man, nu wdl ik u arm gratis verbinden," riep de dokter, maar mijnheer Frits scheen het liefst zoo spoedig mogelijk buiten ons bereik te komen. Hij liep tenminste door zonder iets te zeggen. Wij hadden hem wel met geweld terug kunnen houden, doch waarom zouden wij het doen? Het grootste deel van de mij ontstolen som had ik terug. Het gedeelte, dat er aan ontbrak, had hij stellig al uitgegeven.
Dat ik zeer in mijn schik was, laat zich begrijpen, want ik had reeds gedacht, dat ik geen cent terug ontvangen zou. Ik leed nu nog wel groote schade, daar ik het voorgeschoten reisgeld niet terug kreeg, maar daar zette ik mij overheen en dit ging des te gemakkelijker, omdat ik zulk een voordeeligen dienst had.
Ik had nu wel terstond naar de goudvelden kunnen gaan, maar ik wilde den dokter, die zooveel voor mij! gedaan had, niet in ongelegenheid brengen. Hij waardeerde dit zeer in mij.
Een vol jaar bleef ik nog bij hem, doch toen hield ik het niet langer uit. Mijn buidel was langzamerhand zoo goed gevuld, dat mijne begeerte naar veel geld hoe langer hoe sterker werd. Na een jaar dienens nam ik daarom afscheid van mijn meester en ging op reis naar de goudvelden.


HOOFDSTUK IV.
Op reis naar de goudvelden.
Het doel van mijne reis was nu Ballarat, waar, naar men mij gezegd had, het goud zeer overvloedig was. Ik nam niets anders mede dan een stok en een revolver.
Eerst reisde ik een eind met een stoomboot. Om u te laten zien, hoe de menschen in dien tijd in Australië met het geld rondsprongen, deel ik u mede, dat op de boot twee bruiloftpartijen waren, die alle passagiers trakteerden op de duurste wijnen en in weinige uren eene vertering maakten van 720 gulden.
De boot bracht ons naar het stadje Geelong. Daar gekomen zijnde, nam ik den wandelstok op, om over land naar Ballarat te reizen.
Ik wist, dat reizigers in die streek dikwijls door roovers overvallen werden. Daarom stak ik mijn geld in een oude courant gewikkeld in den buitenzak van mijn jas en wel zoo, dat de courant een weinig buiten den zak uitstak. De roovers zouden dan denken, dat ik in dien zak iets had, dat de moeite van het stelen niet loonde. Eenig kleingeld deed ik in mijn vestzak, om het te kunnen geven, als ik er om aangesproken werd. Natuurlijk wilde ik mij dan houden, alsof dit al mijn geld was, want met een leugentje uit nood nam ik het destijds niet zoo nauw.


158
Al mijne wederwaardigheden op reis zal ik u niet vertellen. Zoo nu en dan rustte ik een weinig uit in een herberg, waar ik voorbijkwam, en ging dan weer verder. De weg liep eerst een tijdlang door een moerassige vlakte, waar ik dikwijls zoo diep in den modder zonk, dat het water boven de kappen mijner laarzen kwam.
Op een avond, toen het reeds donker was, zag ik eindelijk het licht eener eenzame herberg, toen ik plotseling een plomp hoorde in een waterplas, waar ik pas overheen gesprongen was. Ik keerde mij terstond om en bemerkte een jongen man, die, met den knie op den rand van het gat leunende, bezig <was, er uit te klimmen.
„Dat heerschap heeft stellig niets goeds in den zin, anders zou hij mij niet zoo stilletjes nageslopen zijn," dacht ik en toen ik goed toekeek, zag ik terstond, dat ik pas nog voor eenige uren hem ook gezien had in een herberg waar ik een weinig uitrustte.
Het was een kerel als een reus met een blinkenden wandelstok in de hand. Ik vermoedde, dat hij in dien stok een degen verborgen had. Stellig was hij mij nageslopen, om mij onverwachts aan te vallen, doch toen hij zoo dicht bij mij was, dat hij mij bijna grijpen kon, was hij in het gat geplompt en daardoor was ik gewaarschuwd. Later heb ik duidelijk de bewarende hand Gods daarin gezien die mij behoedde, ofschoon ik naar Hem niet vroeg.
Ik bukte mij, om den reus uit het gat te helpen, doch hij kwam zelf reeds op de been. Terstond haalde ik mijn pistool voor den dag en hield het in de uitgestrekte hand. Hij ging toen naast mij loopen. Ik was volstrekt niet


159
gerust. Om hem bezig te houden begon ik een praatje met hem, maar hij gaf niet het minste antwoord. Toch scheen hij zeer beleefd te willen zijn, want als wij op eene plaats kwamen, waar het pad smal was, wilde hij mij voor laten loopen, maar ik begreep zijn doel wel: hij zocht eene gelegenheid, om mij van achteren te kunnen aangrijpen. Daarom noodzaakte ik hem op zulke plaatsen steeds vooruit te loopen.
Eindelijk, toen wij reeds in de nabijheid van de herberg gekomen waren, scheen hij nog een onverwachten aanval op mij te willen doen, maar even onverwachts hield ik hem mijn pistool onder den neus.
„Gij zult toch niet schieten?" riep hij.
„Zeker zal ik schieten, als gij niet een twee drie uw biezen pakt," was mijn antwoord.
„Nu, ik zal bet deen, ofschoon de weg breed genoeg is voor ons beiden," sprak hij en daarmede verliet hij mij, doch hij was nog niet ver gekomen, of hij riep mij toe:
„Het zal niet lang duren, of wij zien elkander weer."
Bij het weggaan zag ik, dat hij ook een pistool uit den zak haalde en ik denk, dat hij stellig geschoten zou hebben, als wij niet zoo dicht bij de herberg geweest waren.
De herberg kon ik niet gemakkelijk binnenkomen, want ze lag als in een zee van modder, die flikkerde in het treurige licht van het lampje, dat voor de deur stond. Tweemaal liep ik rondom deze modderzée, zonder een pad er door te kunnen vinden. Gelukkig hoorde ik eenige ossendrijvers naderen. Ik wachtte hen dus op, in de hoop dat ze mij het pad konden wijzen door dit moeras. Doch


160
daarin werd ik teleurgesteld. Zij lieten hunne ossen op een afstand staan en waadden met hunne hooge laarzen door den modder. Ik moest dus wel hun voorbeeld volgen en spoedig kwam ik dan ook in de herberg.
'tWas een vreemd soort herberg. Voor den haard, waarop twee groote houtblokken brandden, stond een lage bank met twee kleinere dwarsbanken. Er zaten slechts vijf personen, waaronder drie jonge mannen, die er nog al gunstig uitzagen, en die, evenals ik, naar de goudvelden op weg waren. Zij namen met mij aan het avondeten deel.
Na den maaltijd gingen wij bij het vuur zitten. Ik nam een pot water, om mijne bemodderde kousen uit te wasschen, om ze daarna bij het vuur te drogen.
Terwijl ik daarmede bezig was, traden nog twee mannen binnen, die nachtverblijf vroegen, maar de kastelein weigerde hun dit.
Ik keek verwonderd op, dat de herbergier hen zoo kort en goed afwees, maar toen ik die mannen nauwkeuriger opnam, verwonderde het mij niet meer, want zij zagen er zoo haveloos en bandietachtig uit, dat men schrik zou krijgen bij de gedachte, dat men met hen onder één dak zou moeten slapen.
„Waarom wilt gij aan ons, twee vermoeide jongens* geen nachtverblijf geven?" vroeg een van hen.
„Daar heb ik mijne redenen voor," zeide de herbergier.
„En welke redenen zijn dat? Is ons geld niet evengoed als dat van anderen?" vroeg de eerste weer.
„Ik geef u geen redenen. Steekt uwe pijpen aan en maakt dat ge weg komt," riept de herbergier barsch.


161
„Gij zult ons toch vooraf wel een droppeltje willen schenken?" zei de ander weer.
„Wat moet dat zijn?" vroeg de herbergier.
„Ieder een kwartflesch brandewijn en hier zijn de duiten," luidde het antwoord en meteen wierp de spreker eenige goudstukken neer.
De herbergier was verwonderd, dat zulke mannen goudstukken hadden. Hij nam het geld op, bekeek het en liet de stukken één voor één op het marmeren blad van zijn toonbank vallen, om aan den klank te hooren of ze echt of valsch warén. Dit onderzoek scheen goed uit te vallen; hij stak ze tenminste in zijn zak, deed daarop den gevraagden drank in twee tinnen kannen en schoof hun deze toe. Onder het uitspreken van de leelijkste verwenschingen zetten ze de kannen aan den mond.
Een van hen zeide daarop tot den herbergier:
,,'t Is hier een vuile boel, hoor! Zand en zeep, om alles eens te reinigen, schijnt gij niet te hebben. Kom eens, ik zal uw krot eens wasschen."
Bij deze woorden zwaaide hij de kan boven zijn hoofd en wierp de brandewijn op den vloer.
„Ja, ja," riep zijn kameraad, „ik zal dit krot ook wasschen," maar hij wierp den brandewijn in het vuur.
Plotseling steeg een geweldige vlam omhoog. Gij kunt begrijpen, hoe verschrikt wij waren.
De herbergier sprong gezwind over zijn toonbank om de booswichten de deur uit te gooien, maar toen haalden dezen een pistool te voorschijn. Maar de herbergier greep een geladen geweer en wij sprongen ook op met onze pistolen in de hand, om de schelmen schrik aan te jagen.


162
De herbergier deed het echter niet alleen om hun schrik aan te jagen. Hij was zoo woedend, dat hij stellig losgebrand zou hebben, indien ik niet de loop van zijn geweer genomen had.
De schavuiten schenen echter te begrijpen, dat het 't best zou zijn voor hen, maar spoedig heen te gaan. Onder luide vervloekingen verlieten ze de herberg.
„Waarom deden ze dit alles?" vroeg ik daarna aan den herbergier.
„Dit is duidelijk genoeg," antwoordde deze, „ze waren stellig van plan, als ze hier slechts een paar reizigers vonden, dezen te binden en daarna mijn huis te plunderen. Zulke dingen gebeuren meer hier in Australië. Toen ze hier te veel mannen vonden, om dit te kunnen doen, hadden ze gedacht, den boel in brand te steken met hun brandewijn, om daarna natuurlijk te plunderen."
Gelukkig dat dit doel niet bereikt was. De vlam sloeg eerst wel hoog op, maar de brandewijn was verteerd, eer de vlammen elders voedsel konden vinden.
Uit het voorgaande hebt ge kunnen zien, hoe het destijds in een Australische herberg toeging.
Onze herbergier durfde dien nacht niet naar bed gaan, maar hield tot den morgen wacht
Toen ik den volgenden morgen vertrok, had ik gezelschap. Drie jonge mannen uit Schotland, met wie ik in de herberg kennis gemaakt had en die ook naar de goudvelden wilden, gingen met mij mede.
Ik zal u maar niet vertellen, welke wederwaardigheden ik nog meer had, eer ik op de goudvelden kwam.
Alleen dit nog.


163
Toen we eens weer een geheelen dag gereisd hadden door bosschen en moerassige streken, moesten we nogmaals den nacht in een herberg doorbrengen. Daar was het weer een ware beestenboel vanwege het aantal drinkende bezoekers. Zelfs ik, die mij om Gods gebod weinig bekommerde, kon het er niet uithouden. Daaruit kunt ge eenigszins opmaken, hoe het er toeging.
We bemerkten hier ook zeer duidelijk, dat de herbergen duurder werden, naarmate we het land verder introkken. In de vorige herberg hadden we een borrel zien betalen met 60 cents, hier kostte die al 90 cents. Een flesch brandewijn, die in de vorige 9 gulden kostte, was hier niet onder de 12 gulden te verkrijgen. Wij sliepen in een klein hokje, waar wind en regen vrijen toegang hadden en moesten daarvoor ƒ 1.80 betalen. Het is wel te begrijpen, dat in deze streken een herbergier spoedig rijk was. De man die hier woonde vooral, want zijn huis stond op een punt, waar alle goudgravers voorbij moesten gaan. Daardoor had hij veel bezoek.
Den volgenden morgen om acht uur vertrokken wij weer en toen verzekerde de waard ons, dat hij dienzelfden morgen reeds ongeveer ƒ 1200 ingebeurd had. Wij konden het bijna niet gelooven, maar toen hij ons een waschkom bijna vol geld, liet zien, en zijne vrouw verzekerde, dat dit alles dezen morgen ontvangen was, moesten we het wel aannemen, want in dien kom lagen behalve zilvergeld ook vele goudstukken, terwijl het papiergeld er tusschen uitstak. Het twee derde gedeelte van dit geld was zeker winst, zoodat wij tot het besluit kwamen, dat deze man nog meer verdiende dan de goud-


164
gravens. Ik achtte daarom zijn beroep beter dan dat der goudgravers, want ik vergat, dat hij dit geld verkreeg onder veel zonde en ongerechtigheid. Door zijn sterken drank veroorzaakte hij veel ellende en de herberg was de oorzaak van veel kwaad.
Na ons vertrek uit de herberg haalden we eenige matrozen in, die ons vertelden, dat ze van hun schip waren weggelobpen en nu op de goudvelden hun geluk gingen beproeven. We verlieten hen, zoodra we er maar gelegenheid toe vonden, want het waren zeer ruwe mannen.
Telkens ontmoetten we ook ossenwagens, die de goederen van en naar de goudvelden voerden. De ossendrijvers lieten hunne dieren dikwijls in een bosch wat uitrusten, terwijl ze zelve dan een groot vuur aanstaken en hun eenvoudigen maaltijd bereidden.
Deze mannen hadden een zeer moeilijke taak, want eigenlijke wegen waren er niet, zoodat ze den zwaar beladen wagen dikwijls niet voort konden krijgen. Het 1og gevaarte bleef dikwijls in een moeras steken en dan moesten zij daar blijven wachten, totdat er andere wagens voorbij kwamen, waarvan de voerlui hulp konden bieden.
Nog een nacht moesten we in een herberg doorbrengen, voor we onze bestemming bereikten, maar den daarop volgenden dag kwamen we eindelijk aan de goudvelden van Ballarat.
Over een groote uitgestrektheid zagen we vele tenten opgericht en zonderling uitgedoschte mannen zich daartusschen bewegen. Die mannen waren de goudgravers, die tenten hunne woningen.


165
Men kon zoo zien, dat de mannen haar en baard maar lieten groeien gelijk ze wilden. Hunne kleeding was vuil van de gele aarde, waarin zij dagelijks werkten. Ook het gelaat van de meesten was met die aarde bedekt. Ik geloof, dat ik mijn eigen broer niet zou herkend hebben, als ik hem hier als goudgraver aangetroffen had.
Hier en daar stond ook een houten gebouw; een postkantoor, een politie-gebouw en vooral drankhuizen.
We hadden een zonderling gevoel, toen we in deze vreemde wereld aankwamen. Onwillekeurig vroegen wij ons af, „hoe zal het ons hier gaan? Zullen we hier rijk worden?"
We stapten maar eens op een der tenten toe. Een goudgraver, die er voor zat en die nog al goed in zijn humeur scheen te zijn, vroeg ons terstond, of wij nieuwelingen waren. Op ons bevestigend antwoord begon hij ons allerlei verhaaltjes op te disschen van den rijkdom, welke hier te vinden was.
„Ik zelf heb gisteren een klomp goud gevonden, die te groot was voor het gat, waarin ze lag," zeide hij onder meer, en een oogenblik later voegde hij er bij: „Gij zoudt rijk kunnen worden, zooveel stofgoud zit daarin."
Natuurlijk lachten wij smakelijk om zijn snakerijen.
Verder deelde hij ons voor waarheid mede, dat iemand den vorigen dag een stuk goud gevonden had dat 127 pond woog. Later is ons gebleken, dat de man dit niet loog.
Wij vertieten hem maar spoedig, want wij wilden zoodra mogelijk wat meer van de eigenlijke goudgraverij zien.


HOOFDSTUK V.
Op de goudvelden.
Voordat ik verder ga vertellen, hoe het mij als goudgraver ging, moet ik u wel een weinig op de hoogte brengen met het werk, dat de gouddelvers te doen hadden.
Gij moet u niet voorstellen, dat het goud daar maar op den grond lag en wij het maar voor het oprapen hadden. Neen het zat in den grond. Er moesten dus gaten gegraven worden, om het er uit te halen. En het zat ook niet in dikke stukken in den grond, maar in kleine korreltjes, soms in fijne stofjes, die men bijna niet zien kon.
Het eerste, dat een goudgraver te doen had, was een patent nemen, want zonder patent mocht men geen goud zoeken. Zulk een patent was vrij duur en kostte soms wel ƒ 100. Wie zonder patent aan het werk ging, moest een boete betalen van ƒ 60, en wie deze niet betalen kon, moest in de gevangenis. Ja, er was ook een gebouw op de goudvelden, dat voor gevangenis diende. Het stond er niet te vergeefs, altijd waren er gevangenen in. Niet alleen waren er mannen in, die zonder patent gewerkt hadden, maar vooral lieden, die zich aan andere misdaden hadden schuldig gemaakt.
Het was een ruw volkje, die troep goudgravers, dat


167
verzeker ik u. Om zich in de godzaügheid te oefenen, behoefde men niet onder hen te gaan. Diefstallen, vechtpartijen, zelfs moordaanslagen hadden dagelijks plaats. Vooral werd er verschrikkelijk gedronken. Ik geloof, dat men een nuttig werk gedaan zou hebben, indien men den sterken drank geweerd had. Dan zou er stellig meer orde geheerscht hebben en had men de kosten van een gevangenis kunnen uitwinnen. De drankverkoopers brengen altijd ellende, waar zij zich ook vertoonen.
Gij begrijpt, dat er ook een vrij sterke politie moest zijn, om alles ordelijk te doen gaan. En als de politie niet veel door de vingers gezien had, ik geloof zeker, dat meer dan de helft der goudzoekers in de gevangenis terecht gekomen zou zijn.
Nu, wie zich dan een patent had aangeschaft, kon met graven beginnen. Eerst werd een geschikte plaats uitgezocht en dan de spade in den grond gestoken. Dikwijls moest men een zeer diep gat graven, eer men goud vond. Zoo'n gat noemde men een schacht. Ik heb schachten gezien van 80, ja van 100 voet diepte. Dat het in zulk een diep gat gevaarlijk werken was, kunt ge begrijpen. Het was dan ook niet allemans werk, om een goede schacht aan te leggen. Wie het niet goed deed, kwam in gevaar, dat later de aarde boven zijn hoofd instortte. Vele ongelukken hadden daardoor plaats.
Het was een zwaar en moeilijk werk ook, want de aarde van uit zulk een diepte omhoog te halen, kostte groote inspanning. Al de uitgegraven aarde werd op korten afstand van de schacht op een hoop geworpen. Ge kunt u voorstellen, dat daardoor een goudveld geen


168
aangenaam aanzien verkreeg. Overal zag men de hoopen aarde liggen, die hier niet zwart, maar geel van kleur was.
De aarde, die zoo uitgehaald werd, werd nauwkeurig bekeken, of er ook gouddeeltjes in waren. Dagenlang kon men soms graven, eer men het geringste gouddeeltje bespeurde. Een man alleen kon dit werk onmogelijk doen. Wie alleen was, moest dus arbeiders in dienst riemen, maar die verdienden ƒ-12 per dag of ƒ 72 in de week! Wie drie arbeiders had, moest dus per week ƒ 216 uitbetalen en drie arbeiders was waarlijk niet te veel. Nu begint ge zeker te begrijpen, dat iemand zonder geld op de goudvelden niet terecht kon, of hij moest als arbeider bij een ander in dienst gaan. Daarbij komt, dat het leven er verschrikkelijk duur was. Ge kunt u er geen denkbeeld van maken, wat voor de eenvoudigste levensmiddelen betaald moest worden.
Behalve geld moest een goudgraver geduld hebben. Als hij na dagen werkens nog geen goud gevonden had, moest hij den moed niet opgeven, doch maar stilletjes doorwerken. Niet allen hadden dat geduld. Het gebeurde dikwijls, dat mannen, als ze niet spoedig goud vonden, begonnen te denken: ik heb zeker een ongelukkige plek gevonden, waar niets zit. Dan verlieten ze eenvoudig hunne schacht en begonnen ze op een andere plaats. Al het geld, dat ze aan de eerste schacht te koste gelegd hadden, was voor hen verloren.
't Gebeurde ook, dat iemand geen geld meer had, om het werk voort te zetten. Zoo iemand was dan wel genoodzaakt zijn schacht te verlaten. Zulke verlaten schach-


169
ten werden dan dikwijls door anderen voortgezet en niet zelden met het gevolg, dat er spoedig een rijke buit uitgehaald werd. Dan keken zij, die zoo spoedig waren gaan loopen, op hun neus.
Zoo was er, om een voorbeeld te noemen, iemand die ar 75 voet diep gegraven had en niets vond. De man werd zoo ongeduldig, dat hij wegliep. Eenige matrozen, die volstrekt geen kennis van het vak hadden, gingen er in en ziet, nauwelijks hadden ze 5 voet dieper gegraven, of ze vonden goud en wel in zulk een overvloed, dat ze in een paar dagen een waarde van 80 duizend gulden verzamelden. Een ander voorbeeld. Iemand had zijn schacht tot op een diepte van 85 voet gegraven en niets gevonden Hij ging dus heen, doch een smid uit Melbourne ging er met acht helpers in en verzamelden in vier dagen tijds een waarde van 254 duizend gulden. De smid was daarmede zoo in de wolken, dat hij niet langer zoeken wilde, vooral omdat de schacht slecht aangelegd en dus gevaarlijk was.
Hij ging dus met zijn goud naar huis, maar zijn helpers bleven en zetten het werk voort met dit gevolg, dat ze nog voor 120 duizend gulden er uit haalden.
Als een goudgraver nu eindelijk zoover was, dat hij goud in de uitgeworpen aarde zag, dan begon het wasschen. Gij moet namelijk niet denken, dat de goudkorrels maar zoo uit de losse aarde konden worden opgeraapt. Ze zaten er zoo tusschen, dat men ze voor een groot gedeelte niet eens zag. Daarom deden de mannen de goudhoudende aarde in een groote tobbe en vermengden ze daarin met water. Dit water moest gehaald worden


170
■uit een der beken in den omtrek en het aanbrengen daarvan was ook een zeer vermoeiend werk.
In de tobbe werden aarde en water flink door elkander geroerd, zoodat het een dunne, gele brij werd. Deze brij liet men een oogenblik staan, waardoor de gouddeeltjes, die veel zwaarder zijn dan aarde, hét eerst naar beneden zonken. Daarna goot men zoo voorzichtig mogelijk de iobbe bijna leeg. Het op den bodem liggende goud kon men dan zien en er uitnemen. Ieder goudgraver had een lucifersdoosje, waarin de verzamelde korreltjes geborgen werden. Zoo ging het goudwasschen.
Op die wijze verkreeg men echter niet al het goud, dat in de uitgegraven aarde zat. Bij het leeggieten der tobbe gingen vele gouddeeltjes mede er uit en waren dus voor de gouddelvers verloren.
Daarom begonnen sommigen, die geen geld hadder. om zelf eene schacht aan te leggen, de gewasschen aarde na te wasschen, dat wil zeggen, ze deden die aarde opnieuw in een tobbe water en handelden er mede op de wijze als ik zooeven zeide. Het bleek een zeer voordeelig baantje te zijn. Deze nawasschers vonden natuurlijk nooit een dikken klomp goud, zooals de anderen wel gebeurde, maar ze verzamelden tooh zooveel, dat ze na eenigen lijd een flinken duit zouden hebben kunnen overhouden, indien ze eenvoudig, ingetogen en matig hadden willen leven. Maar, helaas, de meesten hunner schenen daar niet van te houden.
De tenten der goudgravers stonden hier en daar in groepjes. Zulk een tent was zoo eenvoudig mogelijk ingericht. Men vond er geen meubels in, zelfs geen tafels


171
en stoelen. Ze dienden dan ook alleen, om bij nacht er in te slapen. Den overigen tijd bracht men zooveel mogelijk buiten door. Het koken geschiedde ook in de open lucht. Daar zaten de mannen ook, wanneer ze hunne maaltijden hielden. Ze lieten zich eenvoudig op den grond vallen. De grond diende hun ook tot tafel. Ook 's avonds, als het werk geëindigd was, zaten of lagen ze voor hun tenten. Gewoonlijk schaarden zich dan vele bewoners van naburige tenten bij elkander. Dan werden er soms allerlei grappen uitgehaald. Vooral werd gesproken over de opbrengst der schachten. Ieder deed moeite uit te vorschen, hoeveel een ander had gevonden, maar ook ieder trachtte zijn eigen vondst geheim te houden! Waarom? Wel, de een vertrouwde den ander niet. Als iemand een goeden voorraad goud had, durfde hij het niet zeggen, uit vrees, dat men 's nachts in zijne tent zou sluipen, om hem te bestelen. Soms ook werden in deze avondbijeenkomsten allerlei verhalen opgedischt. Wie maar mooi vertellen kon, kwam bij allen in aanzien. Ook gebeurde het, dat een van het gezelschap een harmonica of fluit had. Dan werd er muziek gemaakt en gezongen, -soms zelfs gedanst. Maar wat nooit ontbrak in eenige samenkomst der goudgravers was de drank. Deze lieden schenen altijd een droge keel te hebben. En men dronk daar niet een gewonen sterken drank, maar de beste wijnen. Ik heb het bijgewoond, dat de duurste champagne in een emmertje rondgegeven werd. Nu eens tracteerde de een, dan weer de ander. Dat op die wijze veel geld verkwist werd, is te begrijpen, want de wijn was daar "verbazend duur. En dat er veel kwaad en ellende uit die Boer Goffe en zijn Afgod. 12


172
drinkgelagen voortkwam, is zeker. Als het hoofd verhit en het verstand beneveld was, was het onschuldigste woord soms voldoende om een vechtpartij te doen ontstaan.
Als het weder ongunstig was, gingen de meesten naar de herberg, want den avond in hunne tent door te brengen, scheen hun onmogelijk te zijn. Dan gebeurde het ook dikwijls, dat ze den ganschen nacht daar bleven hangen en den volgenden morgen eerst hun roes moesten uitslapen, eer ze aan den arbeid konden gaan.
De Zondag werd er op een vreeselijke manier doorgebracht, namelijk alweer in de herberg. Sommigen gingen Zaterdagsavonds in de herberg en kwamen er niet voor Maandagmorgen weer uit. Drinken, vloeken, spelen, schelden, vechten, ziedaar, wat ze deden. Was er dan geen kerk? vraagt gij misschien. Neen, die was er niet. Wel was er een man, die in de open lucht predikte, maar hij vond gewoonlijk slechts weinig hoorders.
Het gebeurde ook dikwijls, dat de onverschilligen deze samenkomsten verstoorden. Als de prediker een psalm of geestelijk lied met zijne hoorders wilde zingen, schreeuwden zij een ellendigen straatdeun er doorheen. Nu moet ik ook zeggen, dat deze prediker niet zeer geschikt was voor het werk onder gouddelvers. Hij had niet genoeg geduld en was spoedig boos, als men hem bespotte of hinderde. Hij ging dan ook spoedig weer heen.
Juist tegen den tijd, dat ik de goudvelden weer verliet, kwam er een ander prediker, die beter bij deze ruwe gasten paste. Deze prediker begon een houten gebouw, een soort van kerk te stichten en naar ik later vernomen


173
heb, kreeg hij weldra grooten toeloop bij zijne prediking. Men heeft mij verteld, dat zijn werk zeer gezegend werd en dat vele roekelooze zondaars tot God bekeerd werden.
De ordelijksten onder de goudgravers besteedden een groot deel van den Zondag om hunne kleeren te wasschen en te verstellen. Ja, te verstellen ook. Gij moet u daarvan niet een te hoog denkbeeld maken; het bestond meestal alleen in het dichtnaaien van een scheur, of het aannaaien van een knoop. De anderen, die den ganschen Zondag in de herberg zaten, deden dit niet en zagen er dan ook allererbarmelijkst uit. De onreinheid was verschrikkelijk bij hen.
Maar nu weet ge vooreerst genoeg van de gouddelvers en van de mannen, die dit werk deden. Het wordt meer dan tijd dat ik u verder vertel, hoe het mij daar ging. De drie jonge Schotten, die met mij herwaarts gekomen waren, bleken zeer ordelijke jongelui te zijn. Daarom besloot ik, mij bij hen te houden. Daar zij geen geld hadden en ik nog al ruim voorzien was, stemden zij er gaarne in toe, dat we samen een schacht zouden koopen. Ik moest die natuurlijk betalen, doch zij stemden er in toe, dat ik daarvoor de helft zou hebben van hetgeen wij in d i e schacht vonden. De andere helft zouden zij met hun drieën gelijk deelea Toen dit afgesproken was, gingen we eens kijken of er eene geschikte schacht te koop was. Heel spoedig vonden we er een. Maar toen bleek het ons ook, hoe gemakkelijk men daar bedrogen werd.
Op onze wandeling kwamen wij bij eene schacht, waar één man alleen bij stond Wij groetten hem en hij ons. Hij zag er niet al te opgeruimd uit.


174
„Wel vriend, hoe gaat het? Hebt gij een kwade schacht getroffen?" vroeg ik hem.
Hij keek ons aan, alsof hij liever niet met ons praatte. Later bleek het mij, dat hij zich maar zoo hield. Hij wist dat wij een schacht zochten en nu was hij daar gaan staan om ons te bedriegen, hetwelk hem heel goed gelukte.
„Ik heb voor- en tegenspoed tegelijk!" zuchtte hij eindelijk.
„Hoe zoo? Zijn uwe arbeiders weggeloopen? Of zijt gij bestolen?" vroeg ik weer.
„Ik weet het niet, of ik u vertrouwen kan," sprak hij daarop, weer met een zucht.
„Spreek vrij uit tot ons," hernam ik, „en als wij u helpen kunnen, zullen wij het gaarne doen."
Toen ging hij op den aardhoop bij de schacht zitten en noodigde ons uit, dit voorbeeld te volgen.
„Komaan," zoo begon hij, „ik geloof dat gij goed volk zijt. Ik zal u alles vertellen."
Meteen haalde hij een flesch whisky (sterken drank) uit den zak en noodigde ons uit eerst eens met hem te drinken. Dit deden we. We vonden het in het geheel niet vreemd, dat hij ons terstond op sterken drank onthaalde, omdat we wisten, dat de meeste goudgravers elke gelegenheid aangrepen, om te drinken. Maar toen hij daarna onder het verder spreken, telkens wéér een dronk aanbood, weigerden wij, want we wenschten niet bedwelmd te worden. „Zijt gij nieuwelingen?" vroeg hij, waarop wij bevestigend antwoordden.
„Ik ben reeds geruimen tijd hier," zoo ging hij voort,


175
„en ik heb geluk gehad. 'kHeb hier een prachtige schacht. Met 'vier arbeiders ben ik aan den arbeid gegaan. Eerst vonden we natuurlijk niets, maar toen we op eene diepte van 35 voet waren, werd het anders, hoor! Wel, wat een goud! Ge hebt het nooit zoo gezien! Goud bij hoopen! Niet alleen kleine korreltjes, maar stukken als mijn vuist! Raadt eens, hoeveel we er in drie dagen gevonden hebben?"
Het ging natuurlijk moeilijk voor ons, er naar te raden.
„Toe maar," zeide hij, „zeg eens iets! Dit kan ik er nog bijvoegen: Wij zijn nu tot eene diepte van 40 voet gekomen, 't Is onbegrijpelijk, welk een schat we in die vijf voet gevonden hebben. Raadt toch eens!"
„Voor honderd duizend," zeide ik. Mijne kameraden raadden, de een ƒ 120 duizend, de ander ƒ 140 duizend, de derde ƒ 150 duizend.
„Mis! Allen mis! Ver mis ook!" riep hij zegevierend uit, „f 300 duizend moet ge zeggen."
„Drie honderd duizend!" riepen wij als uit één mond.
„Ja, ja," ging hij voort, „en wie weet, hoeveel goud er nog in zit. Ik had stellig gedacht, te zullen doorwerken, tot ik één millioentje bij elkaar had. Dan wilde ik tevreden zijn en naar Europa terugkeeren en daar als een rijk man leven. Maar, ach, daar krijg ik gisteren een brief" — hier haalde hij een brief uit den zak, dien hij ons echter niet liet lezen — „daar krijg ik gisteren een brief, dat mijn vrouw overleden is en dat ik terstond moet thuis komen, om voor mijn vijf kinderen te zorgen. Is dat niet jammer?"
„Wat noemt gij jammer?" vroeg ik.


176
„Dat ik nu van hier moet gaan en al die schatten dn den steek laten."
„O, ik dacht, dat gij het verlies uwer vrouw bedoeldet," merkte ik op.
„Ja, dat ook!" zeide hij, een weinig beschaamd, „maar 't is toch jammer, dat ik niet eerst dat goud er uit kan halen. Kon ik de schacht nu maar goed verkoopen."
„O, als ze zoo rijk is, zult ge wel een kooper vinden," merkte ik op.
„Als ze zoo rijk is? Ei zoö! Gij twijfelt er dus aan! Dat staat u niet fraai! Denkt ge, dat ik een schelm ben? Maar wacht, gij kunt u overtuigen. Ga er in, graaf een paar schoppen aarde los en zie, of ik de waarheid gesproken heb."
Wij hadden daar weinig trek in; daarom trachtten we ons van den man af te maken door te zeggen, dat we hem wel gelooven wilden. Maar hij zeide:
„Gij hebt mijne woorden toch in twijfel getrokken en nu sta ik er op, dat ge het gaat onderzoeken. Ik wil niet door u voor een schelm gehouden worden."
Wat wij daar nu ook tegen praatten, het hielp niets. Hij bleef maar zeggen:
„Als ge mannen van eer zijt, gaat ge niet van hier, zonder de bewijzen te hebben, dat ik waarheid gesproken heb."
Eindelijk liet een mijner makkers zich overhalen, in de schacht af te dalen. We lieten hem er in zakken en het duurde niet lang, of we haalden een weinig-aarde, door hem losgemaakt, omhoog. Onze man wierp die in een bakje, roerde er met de handen door en ja, waarlijk! de


177
korreltjes goud glinsterden on6 tegen. Hij verzamelde ze In zijne hand en hield ze ons voor.
„Wat zegt gij nu?" vroeg hij.
Wij moesten toestemmen, dat het ons zeer meeviel.
„Kijk," zeide hij, „hier zijn nu geen groote stukken bij. Het grootste is als een erwt, maar al deze stukjes samen hebben reeds eene aanzienlijke waarde. En als ik nu deze aarde eens ga wasschen, dan brengt ze nog veel meer op."
Ik moet bekennen, dat ik wel lust kreeg, deze schacht te koopen. Daarom vroeg ik hem, hoeveel geld hij er voor zou willen hebben. Hij antwoordde, dat deze kuil wel vijftig duizend gulden en nog veel meer waard was, maar omdat hij toch haastig vertrekken moest en dus geen tijd had, om een geschikten kooper te zoeken, zou hij zich met vijf duizend tevreden stellen. „Beter een half ei dan een leege dop," voegde hij er bij.
Ik ging een weinig met mijne vrienden ter zijde, om de zaak te bespreken, en we overlegden samen, dat ik twee duizend gulden zou bieden.
Ik deed dit en toen zeide de man: „Het is te weinig! Maar ik geloof, dat gij flinke jonge mannen zijt, en om u wat vooruit te helpen, zal ik u de schacht voor dit bedrag afstaan. Ik vertrouw, dat ge mij later altijd dankbaar zult zijn."
Ik kan niet zeggen, dat die laatste woorden mij erg bevielen, want zoodra de verkooper zegt, dat hij den kooper begunstigt, kan men er gewoonlijk op rekenen, dat men bedrogen wordt. Ik wilde dan nu ook eigenlijk maar liever mijn bod intrekken, maar het was daartoe te


178
laat. De man verlangde, dat ik hem in de herberg zou betalen en hem daarbij goed trakteeren, omdat ik zulk een koopje gedaan had, maar dit weigerde ik. Waartoe zou dat ook noodig zijn, nu mijn drie vrienden er bij waren, om te kunnen getuigen van de overdracht der schacht? Ik zeide dan ook, dat ik den koop als niet gedaan beschouwde als hij hier op deze plaats het geld niet van mij wilde ontvangen. Toen willigde hij spoedig in; hij ontving de twee duizend gulden en vertrok, nadat hij ons nog geluk gewenscht had met den rijkdom, dien wij zouden vinden.
Nu duurde het niet lang, of wij waren aan het werk. Gij kunt begrijpen, dat wij allen verlangden, den arbeid zoo spoedig mogelijk te beginnen. Twee der Schotten gingen naar beneden, ik bleef met den andere boven, om de aarde, welke zij losmaakten, in ontvangst te nemen. O, met welke gretige blikken bekeek ik de eerste aarde, die boven kwam. Er waren eenige kleine goudkorreltjes in, maar op verre na zooveel niet als in die, welke straks was opgehaald. Daar kwam weer een mandvol aan. Haastig roerden wij met de handen er in. Nietsl Geen korreltje goudl Zelfs geen stofje, dat er uit gewasschen kon worden! Dat viel tegen. Maar het zou spoedig beter worden dachten wij. Hoe werden wij teleurgesteld. De derde korfvol kwam. Niets! De vierde. Niets! De vijfde. Niets! En dat ging maar zoo voort. Niets! Niets! Niets! De twee mannen, die beneden waren, riepen ons toe: „Zit er wat in?" maar ook telkens moest ons antwoord zijn: „Nietsl"
„Zou de kerel ons bedrogen hebben?" vroegen wij


179
weldra aan elkander. Maar neen, dat kon toch niet. Wi| hadden immers zelf gezien, dat er goud uitgehaald werd. Wij werkten dus voort en zeiden, dat het spoedig beter zou worden. Zoo werkten wij den ganschen dag, maar geen korreltje werd meer door ons gevonden.
Des avonds deelden wij onze bevinding aan andere gouddelvers mede, en toen werden wij uitgelachen op den koop toe.
„Dat is een gepeperde schacht!" riep men ons toe.
Wij nieuwelingen wisten niet, wat zij daarmede bedoelden. Maar spoedig vernamen wij, dat sommige schelmen eene schacht, waarin niets gevonden werd, een rijk aanzien wisten te geven. Ze strooiden dan eenige korreltjes en stofjes goud op den bodem om den onkundigen kooper te bedriegen. En zulk een schacht noemde men op de goudvelden een gepeperde. Dit peperen was ook hier geschied. De mannen vertelden ons, dat de verkooper er voor geen stuiver goud uitgehaald had. Alles, wat hij ons daaromtrent verteld had, was gelogen. En dat hij zijne vrouw verloren had, zou ook wel een verzinsel zijn, dacht men, dat alleen ten doel had, ons tot koopen aan te sporen.
Ge kunt begrijpen, hoe wij te moede waren. Vooral ik, die bijna al mijn geld er voor uitgegeven had. De mannen zagen dat, en, hoe ruw ze anders ook waren, ze hadden medelijden met ons en spraken er van, den schelm te straffen, als ze hem konden vinden. Nu, ik zou toen niets liever gezien hebben, dan dat, want ik was in mijn hart woedend op den man. Ik geloof zelfs, dat ik het niet betreurd zou hebben, indien men hem armen era


180
beenen gebroken had, want ik dacht slechts aan geld en den Heere God en Zijne geboden vergat ik geheel. Van een strafoefening is echter niets gekomen, want de schelm heeft zich, zoolang ik mij daar bevond, niet weer vertoond. Tenminste niet zoo vertoond, dat hij gezien kon worden. Of hij bij nacht niet in stilte rondsloop om te stelen, betwijfel ik, gelijk gij later zult hooren.
Voor ons was het nu de vraag, wat wij verder beginnen zouden. Geld om een andere schacht te koopen of om een nieuwe aan te leggen," had ik niet meer. Er zou mij dus niets overschieten, dan als arbeider in dienst van anderen te gaan, doch daarin had ik niet veel trek.
Dat we in onze schacht niet weer zouden gaan werken, stond bij mij vast. En de meeste mannen raadden ons aan, er geen spit aarde meer uit te halen. Eén man echter, een oud en, naar het mij toescheen, vrij bezadigd goudgraver, zeide dat het toch nog niet bewezen was, dat onze schacht geen goud bevatte. Hij haalde voorbeelden aan van gouddelvers, wien het eerst niet beter gegaan was, maar die vol hielden en ten slotte een voldoenden voorraad aantroffen. Hij bood mij zelfs aan, den volgenden morgen onze schacht eens te komen zien, om er, beter over te kunnen oordeeten.
Natuurlijk nam ik dit aanbod gaarne aan, en met zekere spanning zagen mijn Schótsche vrienden en ik den volgenden dag tegemoet.
De oude gouddelver hield woord. Hij kwam bij ons, daalde in de schacht af en onderzocht de aardlagen, die reeds doorgegraven waren. Toen hij dit gedaan had, zeide hij: „Houdt moed, mannen, gij zult wel goud vin-


181
■den, maar ik veronderstel, dat gij nog veel dieper zult moeten graven. Doch, als ik mij niet vergis, zult ge uwe moeite goed beloond zien."
Hoe hij dit wist, wilde hij ons niet uitleggen, maar wij geloofden toch, dat hij ons niet misleidde. Ook stelden wij vertrouwen in zijne ervaring, zoodat we na eenig overleg besloten het werk in deze schacht voort te zetten.
En we hebben er geen spijt van gehad.
Eerst was het nog wel eenigen tijd een moedbenemenden arbeid, doch wij troostten ons met de hoop, dat het wel beter zou worden. En zelfs spoediger dan wij verwacht hadden werd het beter. Op den namiddag van den derden dag, kwamen wij in een of andere aardlaag, en waarlijk, het duurde niet lang, of de gouddeeltjes glinsterden ons tegen.
Wat waren we blij! Nu konden we ook gaan wasschem! O, hoe zorgvuldig verzamelden we de kleine stukjes in ons doosje! De opbrengst was eerst nog gering, maar dit werd ook al gaandeweg beter. Eindelijk zelfs vonden wij enkele korrels goud, waarvan een paar zoo groot waren als een erwt. We werkten toen uit alle macht voort en bij het vallen van den avond hadden we stellig reeds ongeveer vijfhonderd gulden verzameld.
We waren nog nooit zoo opgeruimd naar onze tent .gestapt, als we dezen avoftd deden. We spraken af, dat we aan niemand iets van onze vondst vertellen zouden. We achtten het beter, om niemands hebzucht op te wekken. Ook kwamen we overeen, dat ik het goud bewaren zou, totdat we het te gelde konden maken, om daarna de opbrengst te verdeden.


182
We deden dan ook al ons best, om dien avond niet aan anderen te laten merken, dat we opgeruimder waren dan anders, en dat gelukte ons zoo goed, dat ook niemand ons vroeg, hoe het ons dien dag gegaan was. Ze dachten zeker: „het is op hun gezicht wel te lezen, dat ze niets gevonden hebben."
Vroeger'dan gewoonlijk gingen we naar onze tent om te slapen. De anderen zaten nog geruimen tijd buiten, toen wij al sliepen.
We hadden m onze tent geen bed. Op den harden grond moesten we onze leden uitstrekken. Slechts hadden we onder het hoofd een kussen, dat we zelf gemaakt hadden: een soort van zak, waarin we wat verdord gras gedaan hadden. Van uitkleeden bij het ter ruste gaan en van aankleeden bij het opstaan was dan ook geen sprake. Voor we gingen liggen, moest ik onze schat verbergen. We meenden wel, dat niemand er iets van wist, doch men kon het niet weten. En zulk een tent als wij bewoonden, kon niet als een huis gesloten •worden. Wel konden we het kleed, dat er overheen was, dicht doen en vastbinden, maar ieder begrijpt, dat een indringer er toch gemakkelijk in kon komen. Ik groef in den bodem, waarop we gingen slapen, een klein gat, legde daarin het goud, deed mijn hoofdkussen er over heen en legde mijn hoofd er op. Mocht er nu al iemand komen, om den schat te stelen, dan zou hij zijn doel toch niet kunnen bereiken, zonder mij wakker te maken, dacht ik.
Toen we eindelijk lagen, kon ik eerst niet slapen. Mijn hart was vervuld van het goud, dat we gevonden hadden


183
en nog zouden vinden. Mijn hoofd was vol met allerlei plannen en berekeningen. Ü, hoe duidelijk zie ik nu, dat het goud mijn afgod was. Aan mijnen Schepper dacht ik niet. Bidden deed ik niet. Zelfs als ik mij 's avonds nederlegde of als 'k 's morgens opstond, kwam het niet in mij op mijne knieën te buigen voor Hem, die mij weder had gedragen en gespaard. O, hoe schaam ik mij nu bij de gedachte, dat ik toen zoo zorgeloos voortleefde, zoo ondankbaar en liefdeloos.
Eindelijk kwam ik in slaap. Hoe lang ik sliep weet ik niet, maar op eens werd ik wakker door eenig geritsel onder mijn hoofdkussen. Verschrikt sprong ik op en meteen hoorde ik iemand buiten, die met groote snelheid wegliep.
Gezwind greep ik mijn hoofdkussen, stak mijn hand in het gat — en waarlijk, het was ledig. Alles was er uitl Ik kan u niet zeggen, hoe ik mij gevoelde, toen mijn afgod weg was.
Ik schreeuwde, wat ik kon, om mijn vrienden te wekken.
„Jongens, staat op! Komt gezwind! Ons goud is gestolen! De dief loopt er mee weg! Volgt mij, wij willen hem grijpen."
Meteen liep ik de tent uit, om den dief te vervolgen. Mijn kameraden volgden spoedig.
Het was duister buiten, zoodat we niet konden zien, waar de schelm liep, maar gelukkig hoorden we hem, en toen als de wind hem na.
De dief was ons nog al eenigen afstand voor, doch wij haalden hem spoedig in. Dit scheen hij te bemerken,


184
want nu begon hij van richting te veranderen, om ons op het dwaalspoor te brengen. Een der jonge Schotten, die mij vergezelden, gelukte het echter zoo dicht bij hem te komen, dat hij hem kon grijpen. Wij waren een anderen kan* uitgesneld, doch toen wij onzen vriend om hulp hoorden roepen, liepen wij op het geluid af. Wij konden duidelijk bemerken, dat de jongeling moeite had, om den kerel vast te houden, want zijn geroep was zeer dringend. Wij liepen dan ook wat we konden, doch kwamen te laat. Toen wij op korten afstand genaderd waren, slaakte onze vriend een woedenden gil en op hetzelfde oogenblik hoorden wij den dief spottend lachen en wegloopen.
„Waarom kwaamt gij mij niet gauwer te hulp?" zeide de jonge Schot, toen wij het volgend oogenblik bij hem stonden, terwijl hij met den voet op den grond stampte «van pijn.
„Waarom hebt gij hem niet een weinig langer vastgehouden?" zeide' ik.
„Ik kon niet! Onmogelijk! De kerel was mij niet te sterk, maar hij heeft mij onverwachts over de hand gesneden. Stellig was hij van plan mij den doodsteek te geven, doch vanwege de duisternis is hem dit mislukt Hij heeft mij evenwel zoo goed aan de hand getroffen, dat ik hem los moest laten! Die verwenschte schelm! En weet gij, wie het is? Niemand anders dan die u de gepeperde mijn verkocht heeft."
Toen ik dit hoorde, speet het mij nog meer, dat de schelm ontkomen was.
Maar wat zouden we doen? Een oogenblik dachten wij


185
er over, hem nogmaals te vervolgen, maar we zagen spoedig in, dat dit nutteloos zou zijn. Hij was hu voor goed verdwenen. Zelfs hoorden wij zijn voetstappen biet meer in de verte. Onze gewonde kameraad drong er ook sterk op aan, dat we terstond naar onze tent (terug zouden keeren, omdat hij kon voelen, dat zijn hand hevig bloedde. Dit deden we dus, terwijl we den schelm, die onze schat gestolen had, wel honderdmaal verwenschten.
In de tent gekomen, bleek het, dat de hand vreeselijk; gehavend was, en erg bloedde. We haalden terstond water en na eenigen tijd gelukte het ons, het bloeden te stelpen. Een goudgraver, die zijn tent dicht bij de onze had, gaf ons een hechtpleister, welke wij op de wonde legden. Onze kameraad leed evenwel toch nog een hevige pijn.
Wij gingen dien nacht niet weer slapen, maar spraken er onder elkaar over, hoe het mogelijk was, dat de dief iets van onzen schat kon weten. We kwamen tot het besluit, dat de man op de goudvelden tusschen de aardhoopen moest gezeten hebben, zonder dat wij hem bemerkten. Zoo zou hij dan afgeluisterd hebben, dat wij" goud vonden. Ook moest hij achter onze tent gezeten: hebben, toen wij ons ter ruste begaven, anders zou hij* onmogelijk hebben kunnen weten, waar wij het goud verborgen. Doch al ons praten en verwenschen baatte niets; het goud was gevlogen. Het verlies ging ons allen zeer aan het hart, en we besloten, dat, als we weer goud vonden, wij 's nachts om de beurt de wacht wilden houden, met het geladen pistool in de hand. De hoop, dat we


186
verder geluk mochten hebben in onze schacht, troostte ons ten slotte weer een weinig.
Den volgenden morgen kon onze gewonde vriend niet werken. Dat was een nieuwe teleurstelling. We moesten dus met ons tweeën den arbeid hervatten. We deden het en — we hadden een zeer gelukkigen dag, ofschoon de arbeid bijna te zwaar was voor ons beiden. We vonden terstond weer goud en bemerkten, dat de bodem, waarin we kwamen, drassig werd. Dit was zeer lastig, maar spoedig verheugden wij ons er over, want we kregen nu telkens kleine klompjes goud te zien. Soms waren het stukjes als erwten, maar de meeste waren grooter, er waren er zelfs bij als een hoenderei.
O, wat blonk dat goud mij heerlijk in de oogen. Het was mij, alsof ik nu het grootste en ware geluk gevonden had. Ik zou spoedig rijk zijn en dat was immers het doel, waarnaar ik met zooveel ijver jaagde. Dwaas dié ik was! Den schat, dien de dieven niet kunnen stelen, zocht ik niet. O, hoe zou ik 'teleurgesteld worden met dat goud!
Hoe dieper we groeven, hoe rijker onze schacht bleek te zijn. We vonden den tweeden dag een klomp, zoo groot als drie vuisten. Den derden 'dag waren wij weer voorspoedig tot aan den namiddag, maar toen vonden wij niets meer, zoodat we besloten het werk te staken en eens te overwegen, of we misschien niet al genoeg hadden. We gingen dus naar onze tent, wogen het goud en berekenden, dat we een waarde hadden van 280 duizend gulden. En daarvan was de helft voor mij! O, wat -was ik blij!


187
„Weef ge wat?" zei ik tegen mijn vrienden, „ik blijf geen dag langer hier. Ik reis zoo spoedig mogelijk naar Melbourne en dan naar mijn vaderland, want ik kan nu als een heer leven."
Ik was volstrekt niet voornemens, mijn geld te verkwisten, zooals andere goudgravers deden. En daar het hier zeer onveilig was, wenschte ik zoo spoedig mogelijk vanhier te gaan.
Mijn vrienden dachten er anders over.
Ze meenden nog niet genoeg van het edele metaal te hebben. Nu, ik gaf hun vrijheid, de schacht als de hunne te beschouwen, en er mee te doen, wat zij verkozen, doch ik wenschte heen te gaan.
Zooals ik zeide, wilde ik zoo spoedig mogelijk afreizen, doch ik had vooraf eenige toebereidselen te maken, zoodat ik niet voor den volgenden morgen op reis kwam.
Ik durfde den tocht nu niet te voet ondernemen, want ik wist, dat voetreizigers, die van de goudvelden terug kwamen, dikwijls onderweg door roovers aangevallen en beroofd, ja, zelfs wel vermoord werden, en aan dat gevaar wilde ik mij nu niet blootstellen. Daarom moest ik ook een paard koopen. Het gelukte mij spoedig er een te krijgen, doch niet dan tegen hoogen prijs.
Ofschoon het een oude knol was, moest ik er ruim duizend gulden voor betalen, welk bedrag ik met goud voldeed. Ook verschafte ik mij een sterk zadel van leer, niet alleen om daarop te zitten, maar ook en vooral om mijn goud er in te doen. Op die wijze was het best geborgen, dacht ik. Wilde ik nu onderweg ergens slapen, dan kon ik het zadel voor hoofdkussen gebruiken. Boer Goffe en zijn Afgod. 13


188
Na nog eenigen mondvoorraad verzameld te hebben, nam ik afscheid van mijn vrienden en reisde af, vol allerlei schoone plannen voor de toekomst. Hoe ik het zou aanleggen, wist ik nog niet nauwkeurig, maar dat ik als een groot heer zou gaan leven', stond vast.
Ik zal u nu maar niet in bijzonderheden vertellen, wat ik op de reis naar Melbourne ondervond, in welke herbergen ik de nachten doorbracht, hoe dikwijls ik bevreesd was, dat mijn schat mij ontnomen zou worden, enz. Slechts ééne gebeurtenis wil ik u daaromtrent mededeelen.
Mijn weg ging grootendeels door het bosch. Toch was ik niet bang voor verdwalen', want als ik de diepe wagensporen maar volgde, die door de lompe voertuigen gemaakt werden, welke voorraad naar de goudvelden; voerden, dan kwam ik van zelf terecht.
Het bosch in Australië is niet zoo donker, als gij wellicht denkt, want de bladeren zitten er geheel anders aan de boomen dan hier.
Bij ons keeren ze den breeden, platten kant naar beneden en naar boven, maar daar ginds niet. Daar staan ze, om het zoo eens uit te drukken, op den kant. En nu is het te begrijpen, dat de Australische boomen lang zooveel schaduw niet geven als de onze. De zon schijnt lustig tusschen die op hun kant staande bladeren door. Ook in andere opzichten is Australië een zonderling land. De dieren, welke ik in de bosschen zag, waren geheet anders dan die van ons werelddeel Welke zonderlinge vogels er in de boomen zaten, kan ik u niet vertellen, omdat ik ze lang niet alle kende.


189
Maar papagaaien zag ik er bij honderden en het was een fraai gezicht, als de zon op hunne prachtig gekleurde vederen scheen. Spotvogels waren er ook; die hoorde ik evenwel meer dan ik ze zag. Soms hoorde ik in de verte een geluid, alsof daar iemand spottend lachte. Dat was de spotvogel. En paradijsvogels waren er o zoo prachtig. En zwarte zwanen! En kangoeroe's! Dat zijn geen vogels, maar viervoetige dieren. Ze hebben maar korte voorpooten en lange sterke achterpooten. Daarvan komt het, dat ze niet loopen kunnen, maar altijd springen, evenals de hazen bij ons. Maar ze kunnen veel grooter sprongen maken dan een haas. De dieren dragen altijd hun jongen bij zich. Dat doen ze heel aardig. Het vel onder hun buik is zoo ruim en heeft zulke groote plooien, dat het als 't ware een zak of buidel is.
Dieren met zulk een buidel zijn er meer in Australië. Die nee ten dan ook alle te zamen buideldieren.
De jongen van zoo'n beest kruipen in dien zak of buidel, want daarin zitten ook de tepels, waaraan ze zuigen moeten. De .moeder loopt met haar jonge volkje maar goedsmoeds voort; de kindertjes houden den tepel maar stevig in den bek en zoo rollen zij er ook niet uit, al maakt de moeder wat groote sprongen. Ik heb met al mijn verstand wel naar zulk een dier gekeken. Gelukkig behoefde ik op mijn reis niet bang te zijn voor leeuwen en tijgers en dergelijke roofdieren, want die zijn in Australië niet.
Ik dacht dan ook niet veel aan gevaren. Soms dacht ik wel eens aan roovers, maar ik stelde mij gerust. Ja, er werden wel eens menschen aangevallen, maar waar-


190
om zou mij dat nu juist moeten treffen. Bovendien ik zat te paard en had een goed geladen pistool. Dat ik bij dat alles nog de bewarende hand Gods noodig had, daaraan dacht ik niet. Neen, ik had geen anderen God dan mijn geld.
Op een avond begon het reeds donker te worden, toep ik nog vrij ver van dé naaste herberg verwijderd was. Mijn paard was moe en wilde bijna niet meer voort, zoodat ik het telkens moest aandrijven, om de herberg te bereiken, voordat het geheel duister was. De weg liep juist tusschen groote boomen die hun zware takken vrij ver naar beneden lieten hangen. Mijn hoofd kwam er somtijds mede in aanraking, waarbij ik menige schram ln mijn gelaat kreeg en slechts met moeite mijn ouden hoed kon ophouden. Om verdere aanraking met de takken te voorkomen, legde ik mijn hoofd voorover op den nek van het paard.. Het beest kon zelf den weg wel vinden, en straks zouden we in eene streek komen, waar ik geen last van de takken had.


HOOFDSTUK VI.
Een avontuur in het bosch.
Terwijl ik nu zoo voortreed en aan geen gevaar dacht, wijl ik niemand in de nabijheid bemerkte, bleef mijn paard plotseling staan en dat niet alleen, maar het begon terstond daarna zulke vreemde sprongen te maken, dat ik de grootste moeite had, om in het zadel te blijven. Ik schreeuwde geweldig tegen het dier en schopte en sloeg het, maar het scheen niet vooruit te kunnen komen. Tegelijk hoorde ik gedruisch in den boom boven mij. Zonder nog te weten, wat er gebeurd was, Sprong ik op den grond, om het paard bij den bek te leiden, maar toen bemerkte ik, dat het dier vast zat. Een strik van stevig touw was het paard over den kop geworpen, en deze strik werd nu stijf aangetrokken; vandaar dat het dier zoo sprong. Er moest dus iemand in den boom zijn, die mij daar opwachtte en den strik om den kop van het paard geworpen had, om mij in handen te kunnen krijgen.
„Wat wilt gij, schelm?" riep ik uit, „pas op, of ik jaag u een kogel door het hoofd."
Meteen greep i.s mijn mes uit den zak om den strik door te snijden, maar nauwelijks had ik het in de hand, of twee kerels lieten zich uit den boom glijden. Ze sclie-


192
nen het touw boven aan een tak vastgebonden te hebben, want het paard zat nog vast. Ik spande al mijn krachten in, om den strik door te snijden, eer ze bij mij waren, want ik zag, dat ik alleen uit hunne handen gered kon worden, indien het mij gelukte, snel weder het paard los te maken en te bestijgen. Doch dit gelukte niet. Een der kerels greep mij van achteren aan, toen ik pas het mes op het touw gezet had.
„Geef u over!" riep hij, „of het zal slecht met u afloopen!"
„Laat mij los, ellendeling!" schreeuwde ik, terwijl ik met het mes naar hem stak.
Ze schenen verwacht te hebben, dat ik dit doen zou. De andere aanvaller greep mij tenminste bij den arm en hield dien stevig vast, terwijl hij met vervaarlijke stem zeide:
„Geef u over, als ge uw leven liefhebt."
„Nooit! Nooit geef ik mij over aan struikroovers!" antwoordde ik, terwijl ik mijn arm met een geweldige ruk weer bevrijdde.
„Ik zal u leeren een onschuldig mensch zoo op het lijf te vallen," riep ik, terwijl ik een weinig moed greep en met mijn mes naar den man stak, die vóór mij stond. Hij sprong haastig achteruit, zoodat ik hem niet raakte. Ik geloof, dat ik hem doorstoken zou hebben, als het in mijn macht gestaan had, want ik was woedend, niet alleen omdat mijn leven in gevaar was, maar vooral omdat de roovers het op mijn goud gemunt hadden, op mijn afgod, waaraan mijn hart, helaas, met alle liefde hing.


193
Terwijl ik den eenen vijand achterwaarts deed deinzen, deed de ander, die mij nog altijd van achteren vasthield, alle moeite, om mij achterover te trekken, doch het gelukte mij, op de been te blijven.
Nu greep ik mijn pistool uit den zak.
„Wacht, schelmen," schreeuwde ik weer, „ik schiet u neer, als ge niet terstond uw biezen pakt."
En zonder af te wachten, wat zij doen of antwoorden zouden, schoot ik in de richting van den man, die reeds voor mijn mes geweken was. Ik trof hem niet; hij was haastig achter een boom gesprongen. Het volgende oogenblik schoot hij terug, hij was dus ook van een schietwapen voorzien. Ik gevoelde, dat een kogel mij boven de knie in het been drong. Een geweldige pijn, die er op volgde, maakte mij duidelijk, dat ik mij niet vergist had. Nu stond de kans hachelijk voor mij.
„Geef u over!" schreeuwde de man, die mij vasthield, maar ik antwoordde:
„Daar, schelm!" en ik schoot over mijn schouder, om den booswicht in het hoofd te treffen. Ik schoot weer mis, en het volgende oogenblik werd ik achterover getrokken en met een harden smak op den grond geworpen.
Hoe ik mij toen gevoelde, kan ik u onmogelijk zeggen. Ik geloof, dat ik geweldig schreeuwde om hulp en ook allerlei verwenschingen tegen de aanvallers uitbrulde, maar nauwkeurig kan ik mij niet herinneren, wat ik dacht of deed.
Pas lag ik op den grond, of de beide kerels sprongen op mij. De een greep mijn pistool aan.
HM


194
„Laat los!" bulderde hij, „of ik snijd u de hand af!"
En om te toonen, dat het hem ernst was, zette hij een mes op mijn hand. Ik liet los, dooh ik sloeg met handen en voeten als een wanhopige. Alles wat in mij was, kwam in geweldig verzet tegen de gedachte, dat ik van mijn goud beroofd zou worden. Als een woedende leeuw verdedigde ik mij. Het mes was mij reeds uit de hand gevallen, toen ik de tweede maal schoot, zoodat ik nu geen enkel wapen bezat. Toch gaf ik mij niet over en ik geloof, dat ik mij voor mijn afgod dood gevochten zou hebben, als zij mij niet overmand hadden. Eerst gelukte het mij, een der booswichten van mij af te werpen, doch wat hielp het? De ander Meld mij des te steviger vast, zoodat ik toch niet overeind kon komen en spoedig zat de afgeworpene ook weer boven op mij.
„Ellendige goudwolf!" riep eindelijk een hunner, „ik zou in staat zijn, u een kogel door den kop te jagen, maar dat zou een al te gemakkelijke dood voor u zijn. Wij zullen u wat anders laten ondervinden!"
Pas had hij dit gezegd, of hij sloeg mij een touw om de beenen en of ik al schopte en schreeuwde, het hielp niet. Heel spoedig waren mijne beenen aan elkander gebonden, zoodat ik bijna weerloos was.
Wat hielp het mij nu, of ik al met mijne handen sloeg, of hen in het aangezicht krabde, of hen aan den baard trok, of mijne tanden gebruikte, om hen te verdrijven! Vruchtelooze pogingen! Het duurde niet lang óf de schurken hadden ook mijne handen gebonden.
Schreeuwen om hulp was nu het eenige dat ik doen kon, dit deed ik dan ook. Qedurende de worsteling had


195
ik geheel vergeten, dat ik een kogel in het been had. Door woede had ik 'de pijn niet eens gevoeld, maar nu ik stil lag, bemerkte ik ze des te beter. Ik wilde evenwel niet laten merken, dat ik door den kogel getroffen was. Ik bedwong dus mijn pijn en riep alleen om hulp.
De snoodaards lachten mij uit en sprongen op, terwijl een van hen zeide:
„Ziezoo, nu kunt gij hier op uw gemak liggen, terwijl wij uwe zakken onderzoeken."
Dit onderzoek was spoedig gedaan, doch het bevredigde hen niet, want ze vonden niet, wat ze zochten.
„Waar hebt gij uw goud, leelijke Hollander?" schreeuwde een der kerels mij daarna toe.
Dat klonk mij vreemd in de ooren, ze wisten dus niet alleen, dat ik goud bezat, maar ook, dat ik een HoMaitder was. Hoe konden zij dit weten? Nu eerst gaf ik een weinig acht op hen, om te weten, wie ik voor mij had. Tot mijn groote ontsteltenis herkende ik beiden. De een was de man van wien ik de schacht op de goudvelden gekocht had en die mij reeds eenmaal bestolen had. En de andere was? Niemand anders dan mijnheer Frits, met wien ik de reis naar Australië gedaan had. Ik kan u niet zeggen, wat ik bij deze ontdekking gevoelde. Hoe die twee bij elkaar kwamen, begreep ik niet, doch ik dacht daar ook niet lang over. Op een vreeselijke manier begon ik tegen hen uit te varen. Wat ik tegen hen zeide, weet ik niet nauwkeurig meer, maar het waren geen zeer aangename woorden. Toen begon mijnheer Frits opeens Hollandsch tegen mij te spreken; tot dusver had hij mij niets dan Engelsch toegevoegd.


196
„Wij zullen jou, gemeene boerenlummel eens leeren, 'hoe men hier in Australië met zulke gelukzoekers doet. Je hebt mij in ongelegenheid gebracht, nu zul je daarvoor betalen," zeide hij op verachtelijken toon.
De schelm schaamde zich dus niet voor mij. Ik schold hem uit voor al wat leelijk was, maar werd spoedig genoodzaakt, dit na te laten, want ze sloegen mij zoo ge-weldig, dat ik wel zwijgen moest. Ik kon mij ook op geen manier tegen hen verdedigen,
„Waar is uw goud?" vroegen zij toen weer.
Ik overlegde een oogenblik, wat ik hierop zeggen zou. <3e begrijpt, dat ik gaarne mijn schat wilde redden. En daar ik aan den Heere en Zijne geboden niet eens dacht, was ik spoedig gereed met een leugen. Ja, met een leugen! Ik schaam mij, dat ik het zgegen moet, maar het js de waarheid. Ik hoop niet, dat gij mij hierin zult navolgen, want de leugen is uit den duivel, die de vader van de leugen is. Gij moet bedenken, dat ik dit toen niet wist, of eigenlijk gezegd, er niet aan dacht, omdat ik God niet vreesde.
Ik zeide dan, dat ik geen igoud had. Maar die leugen bekwam mij zeer slecht. Zij sloegen mij weer en zeiden, dat zij nauwkeurig wisten, hoeveel ik .had. Hoe zij dit weten konden, begreep ik niet. Later zou ik het vernemen. Ook dreigden ze mij, dat ze mij met een hoop takken levend verbranden zouden, als ik het niet terstond zeide. Ik gevoélde, dat zij wel in staat waren hunne bedreiging uit te voeren. Ik gevoelde mij dan ook zeer ellendig. Niet alleen mijn schat, ook mijn leven was in -gevaar.


197
„Wat zal ik u geven, als ge mij ongestoord laat vertrekken?" vroeg ik op eens, daar ik begreep, geheel in hun macht te zijn.
Een schaterend gelach gaf mij het eerste antwoord op mijn vraag.
„Onbeschaamde kerel," zeide daarop mijnheer Frits op spottenden toon, „alles wat gij hebt is het onze! Bovendien kunnen wij ook met u zeiven doen wat wij verkiezen. En zoudt gij ons nu van het onze wat willen geven, om u vrij te koopen? Nooit zoo brutaal gehoord! Ik schaam mij, dat ik een landgenoot van zoo'n brutalen snuiter ben."
De andere roover lachte mij ook uit. Dit deed mijn woede weer losbarsten.
„Gij zijt ellendige schelmen! Gauwdieven, struikroovers zijt gij! Zoodra ik in Melbourne kom, zal ik uwe namen en uw schelmstukken bekend maken. En dan zullen wij zien of er ook nog rechters zijn," barstte ik los.
„Gij komt niet weer in Melbourne, arme sukkel," spotte m ij n h e e r.
„Daar zullen wij voor zorgen," voegde de andere schelm er bij.
„Welk recht hebt gij om naar mijn goud te vragen? En om welke reden mishandelt gij mij?" vroeg ik.
„Welk recht?" zei m ij n h e e r droogjes, „welk recht? Hm! Welk recht hadt gij om het goud uit den grond te halen?"
„Ik heb dat recht gekocht," antwoordde ik. „Gekocht! Ba! Gekocht! Waarom zijt gij zoo dwaas geweest, het te koopen! Wij zijn zoo onnoozel niet. Gij


198
neemt het goud, waar gij het vindt, dat doen wij ook. Maar gij hebt geld betaald, om het te mogen vinden 'en wij niet. Dat is het eenige onderscheid."
„Dieven! 'Schelmen! Roovers zijt gij," schreeuwde ik woedend.
„En nu geen praats meer!" brulde de eene roover, terwijl hij op mij toesprong en mij geweldig tegen het lijf schopte, „waar is uw goud?"
Ik gaf een schreeuw van pijn, maar geen antwoord, maar toen kreeg ik weer een harden schop die mij zooveel pijn deed, dat ik van benauwdheid uitriep:
„In het zadel van mijn paard!"
Terstond liepen zij naar het paard. Nauwelijks zag ik dit, of ik had berouw, dat ik het gezegd had.
„Neen, neen! Niet in het zadel!" schreeuwde ik, maar zij riepen: „Zwijg nu maar, onnoozele hals! Wij weten genoeg!"
In een een oogenblik hadden zij het zadel van het paard gerukt en geopend.
Mijn schat, mijn afgod in hunne handen! O, hoe verschrikkelijk vond ik dat! Ik hoorde duidelijk, dat zij met welgevallen er over spraken en elk een deel van m ij n goud namen. En ik lag daar weerloos! Wel deed ik al mijn best, om de touwen los te rukken, doch dit was vergeefsche moeite. Spoedig kwamen ze weer bij mij.
„Zie zoo, leelijke schreeuwer," zeide m ij n h e e r Frits, wees nu maar niet ongerust meer over uw goud. Het is goed bewaard."
„Dieven! Schelmen! Struikroovers! Ik zal u aanklagen,


199
zoadra ik te Melbourne kom. Ik ken u beiden," riep ik in maclitelooze woede uit.
„Gij naar Melbourne gaan! Dat kunt ge begrijpen! Hebt ge ook nog wat te zeggen voor uw dood?"
Met deze woorden ging de andere schelm naast mij staan en hij hield zijn pistool gereed, om mij dood te schieten. Dat had ik niet verwacht. Daardoor kwam er plotseling een wending in mijne gedachten. Dood! Te moeten sterven! Oogenblikkelijk! Dat vond ik verschrikkelijk, want ik wist zeer goed, dat ik niet bereid was, mijn Rechter te ontmoeten.
„Wilt ge mij nu ook nog vermoorden?" riep ik uit op angstigen toon.
„Ongetwijfeld! Gij hebt nog slechts een paar seconden te leven," zei de man met het pistool droogjes.
„O menschen! Mannen! Doet dat toch niet! Laat mij leven! Ik zal u niet aanklagen te Melbourne," jammerde ik, terwijl het klamme zweet mij uitbrak.
„Gij moet sterven!" klonk het mij kort en duidelijk tegen.
Mijn angst was niet te beschrijven. Mijn geweten ontwaakte. Het was alsof ik de angsten der hel in mijn binnenste gevoelde.
„Niets meer te zeggen?" vroeg de dreigende man op onverschilligen toon.
„O, man, heb toch medelijden met mij! Dood mij niet! Ik beloof u plechtig, dat ik u niet zal aanklagen."
„Anders niets te zeggen?"
Ik bemerkte, dat hij op het punt stond, zijn pistool af te schieten. Toen brak ik in luide jammerklachten uit.


200
Wat ik zeide weet ik niet meer, maar mijn geroep was hartroerend, naar ik geloof. Het was het geroep van iemand die zich op den rand der hel gevoelt. Of het hu daarvan kwam of van iets anders, dat weet ik niet, maar mijnheer Frits zeide opeens tegen zijn makker:
„Houd op, laten we hem niet doodschieten. Ik weet beter raad"
Die woorden klonken mij als muziek in de ooren. Terstond hield ik mij stil en in groote spanning luisterde ik toe, wat er verder gezegd zou worden.
„Wat wilt gij dan?" vroeg de ander.
„Dezen schreeuwer morsdood te schieten, is een veel te zachte behandeling voor hem. Hij moet wat anders ondervinden," luidde het antwoord.
Dit scheen werkelijk niet veel goeds te voorspellen. Toch luisterde ik met alle oplettendheid.
„Ik wilde mij niet lang met hem bezig houden," zei de ander.
„Ik ook niet," antwoordde mijnheer Frits, „ziedaar, wat we moeten doen. We binden hem aan eeq boom vast, dan sterft hij een langzamen dood."
„Van honger, niet waar? Ja dat zal hij wel aangenaam vinden. Maar als hier dan iemand komt, die hem losmaakt?"
„We moeten hem verder in het bosch brengen, waar niemand ooit komt."
Dat vond de ander ook goed. Ik verblijdde mij over dit besluit. Wel begreep ik, dat ze mij" aan een vreeselijken dood overgaven, maar ik kreeg dan toch eenigen tijd uitstel. Ik overwoog, hoe lang ik het wel zou kunnen uit-


201
houden Drie dagen en nachten? Dat zou wel gaanr meende ik. Zoolang had ik dus minstens nog te leven. Het scheen mij een langen tijd, want ik had mij zooeven' voorgesteld, binnen één minuut doodgeschoten te zullen worden. Zoolang scheen mij nu die tijd, dat ik vrij onverschillig werd, wat men met mij deed.
Ze maakten mij dan los en nu werd ik het bosch verder ingeleid. Het loopen viel mij zeer moeilijk, want ik had nog altijd den kogel ih het been, en daardoor leed' ik een hevige pijn. Door al de verschillende aandoeningen, welke ik had ondervonden, had ik deze tot dusver weinig gevoeld, maar nu werd dit anders. Ik kon slechtslangzaam voortkomen, doch zij schenen haast te hebben, zoodat ze mij met geweld en onder het uitspreken van beleedigende woorden voortdreven.
„Laat mij mijn paard medenemen," zeide ik, maar toen kreeg ik wat te hooren! Het was heel lomp en brutaal van mij, dat ik sprak van mijn paard, zeiden zij, zoodat ik begreep, dat ik mijn rijdier ook kwijt was.
Ze brachten mij op een plaats, waar het bosch vrij dicht was. Daar zou ik in staande houding aan een boom worden vastgebonden. Toen eerst kreeg ik het: juiste besef van de ellende, welke ik tegemoet ging. Nogmaals smeekte ik daarom mij vrij te laten, maar ik kon hen niet verteederen. De eenige gunst, welke ze mij wilden toestaan, was, dat ik mocht zitten. Ik verzocht daarom, omdat mijn been mij zoo zeer deed Zeplaatsten mij dan in zittende houding ruggelings tegen een boom, bonden eerst mijn handen samen en daarnasloegen ze een lang touw eenige malen om mijn lichaam.


202
■en om den boom. Ze haalden dit touw tamelijk stijf aan, zoodat het vrij zeer deed, maar bij het vastknoopen lieten ze het tegen hun wil weer wat glippen, hetwelk mij veel verlichtte.
Spoedig hadden ze hun werk volbracht en toen namen ze afscheid van mij met spottende woorden en verwenschingen.
Weldra waren ze uit het gezicht verdwenen en hoorde ik ook hunne voetstappen niet meer. Toen kon ik den "toestand, waarin ik mij bevond, eens duidelijk overzien.
Het iaat zich moeilijk zeggen, hoe ik mij gevoelde, nu Ik alleen gelaten was. Thans bemerkte ik eerst, hoezeer ik afgemat was door de inspanning, en gevoelde ik ook -eerst goed, hoeveel pijn mijn been deed. Daar zat ik nu gevangen, zonder eenige hoop op uitkomst te hebben: straks zou ik honger en dorst krijgen en niemand zou mij •een verkwikking bieden. Wat zou ik moeten uitstaan! En "wat zou het einde van dit alles zijn? De dood! Ander uitzicht was er niet. De tranen kwamen mij in de oogen, toen ik mijn toestand goed indacht. Ach, was ik daarvoor uit Nederland gekomen, om in dit vreemde werelddeel een akeligen dood te sterven? Wat zouden mijn familieleden zeggen, indien ze 't eens wisten, hoe ik mij hier bevond. Maar neen, ze zouden er niets van weten, ze zouden nooit van mij hooren! Geen enkelen brief zouden ze meer van mij ontvangen en altijd zouden ze in het onzekere blijven aangaande mij. Ach, was ik toch maar in Nederland gebleven, dacht ik. Waarom was ik ook zoo begeerig geweest naar goud. Nu had ik goud gehad, maar juist dat goud was de oorzaak van mijn ellende


203
geworden. Deze gedachten vervulden mijn hart. Maar wat zoudt gij er ook aan hebben, als ik u alles vertelde, wat gedurende dien tijd in mij opkwam! Gtenoeg daarvan. Ge begrijpt van zelf wel, dat ik den tijd daar in treurige stemming doorbracht. Eén ding mag ik u evenwel niet verzwijgen, namelijk dat de Heere dien tegenspoed gebruikt heeft, om mij tot Zich te brengen.
De nacht was eindelijk voorbij gegaan en een groot gedeelte van den dag ook. Zoo nu en dan had ik eens luidkeels geroepen. Er mocht eens een menschelijk wezen in de nabijheid zijn. Maar ik kreeg geen antwoord. Alles bleef stil in het woud. Slechts de vogels lieten hunne stemmen hooren. Vooral de spotvogels brachten mij in de war. De dieren lieten uit de verte een geluid hooren, gelijk aan den schaterlach van een mensch. Soms was dat daaraan zoo volkomen gelijk, dat ik een oogenblik de hoop koesterde van werkelijk een mensch te hooren. Maar als ik dan riep, werd ik niet beantwoord, zoodat mijn hoop als een morgenwolk verdween.
Ik begon weldra verschrikkelijk door honger en dorst gekweld te worden, en ik begreep, dat die pijniging nog er,ger zou worden. Wanhopige pogingen deed ik soms, om mijn handen los te scheuren of te wringen, maar het was vergeefsche moeite. En toen was het, dat de dood in afgrijselijke gedaante voor mij trad. Ik weet niet, lezers, of gij al eens met ernst aan den dood gedacht hebt. Ik hoop van ja. Dit moet ge vooral niet nalaten, want wat ook onzeker is, dit is bepaald zeker, dat ons allen den dood wacht. En dat is een allerbelangrijkste zaak.
Ik gevoelde wel, dat ik niet bereid was om te sterven. Boer Goffe en zijn Afgod. 14


204
Niemand had den Heere zoo snood vergeten als ik.
Wel was ik uiterlijk altijd zedig geweest, zooals de menschen dat noemen, ik was geen vloeker, geen dronkaard, (geen dief, enz., maar ik wist maar al te goed, dat ik het goud tot mijn afgod gemaakt en naar 's Heeren wil niet gevraagd had. En ook wist ik zeer goed uit mijn kindsche jaren, dat een zondaar in Gods gericht niet bestaan kan, als hij geen Zaligmaker heeft. En ik had geen Zaligmaker! Verschrikkelijke toestand. O, hoe akelig grimde de dood mij tegen. Hoe duidelijk zag ik nu de nietigheid van alle aardsche schatten! Wat zou het mij gebaat hebben, al had ik millióenen aan goud bezeten. Ik zag ook duidelijk in, dat ik eigenlijk mijn leven verspild had en het éène noodige verzuimd had. Ja, dat er slechts één ding noodig is, dat er slechts één hoofdzaak in het leven is, zag ik nu duidelijk. En dat eene noodige ontbrak mij. Ach, wat was ik arm!
Gelukkig evenwel, dat ik in mijn jeugd uit den Bijbel onderwezen was. Ik deed mijn best om mij vele geschiedenissen en uitspraken van het woord Gods te herinneren. Daardoor werd ik ook bepaald bij de liefde van den Heiland, die zelfs de grootste zondaars aanneemt. Toen was het mij alsof al die geschiedenissen mij toeriepen, dat ik tot den Heiland zou gaan. Ja, het was mij alsof de Heiland mij zelf uitnoodigde, om tot Hem te komen. Maar er was tegelijk een stem in mijn binnenste, die zeide, dat mijn zonden te groot waren en dat er voor mij geen hulp of raad was.
O, wat was ik toen benauwd! Ik kan u onmogelijk vertellen, in welken toestand ik was. Aan de eene zijde


205
stond de dood, stonden mijne zonden, die mij vreeselijk benauwd maakten. Aan de andere zijde stond de Heiland, die mij wenkte, tot Hem te komen. Ik beken, dat ik ook nog veel liever mij zelvén zou hebben willen helpen, dan mij voor Hem te buigen, want mijn hart was eigenlijk nog te trotsch, om als arm zondaar om genade te smeeken. Ik deed dan ook al mijn best, om iets op te denken, dat mij zou kunnen redden. Soms nteende ik ook, zoo iets gevonden te hebben. Ik was toch niet zoo goddeloos geweest als anderen, dacht ik dan, maar als de dood mij weer tegengrimde, gevoelde ik ook terstond, dat mijn zoogenaamde zedigheid mij niets zou kunnen baten in het gericht. Dan stond ik weer geheel hulpeloos en zag nergens uitkomst. Het was een bange worsteling, waaraan ik nog met schrik denk. Hoe langer hoe duidelijker werd het mij daarbij, dat er geen andere hulp te vinden was dan bij dien Heere Jezus. De nood dreef mij en Hij lokte mij door de liefdestemmen uit Zijn Woord, welke ik mij herinnerde. Eindelijk bezweek mijn hoogmoedig hart en kwam ik in den gebede tot Hem.
Wat ik tot den goeden Heiland zeide, weet ik niet meer, maar ik beleed mijn schuld en gaf mij aan Hem over en toen klonk mij uit zijn Woord het liefelijke woord tegen: „Wiie tot mij komt, zal Ik geenszins uitwerpen." Dat vervulde mijn hart met vrede en blijdschap. Nu leerde ik beseffen, dat het hemelsche goed in waarheid oneindig hooger is dan het aardsche. Intusschen begon ik hoe langer hoe meer te lijden aan honger en dorst.
Ook mijn gewonde been veroorzaakte mij bij tus-


206
schenpoozen een onuitstaanbare pijn. Zoo nu en dan gelukte het mij, een weinig te slapen» Slapen in den gewonen zin was het niet. Het scheen veeleer een soort van uitgeputheid van het lichaam, die mij een oogenblik ongevoelig maakte voor het leed. Het ging vergezeld van wilde droomen, waarin ik allerlei geluiden hoorde én vreemde dingen zag. Vooral zag ik in den droom een helder stroompje blinken, dat mij scheen uit te noodigen te komen drinken. Ik spande dan mijn uiterste krachten in, om derwaarts te gaan, maar wat ik ook deed, ik kon er maar niet komen. Allerlei hindernissen deden zich telkens op, gelijk hét trouwens altijd in den droom het geval is. Zulk een slaap verschafte mij natuurlijk niet veel verkwikking. Eindelijk kwam ik weer tot ,mij zeiven, om met teleurstelling te bemerken, dat er geen helder stroompje te zien was en — dat ik vastgebonden zat.
Gelukkig dat ik toen veel kon bidden. Soms scheen het mij, dat de dood mij al aangreep. Ik vreesde toen niet meer, maar mocht mij geheel aan den Heiland toevertrouwen met al mijn zonden en verkeerdheden.
Zoo ging de dag voorbij. O, wat duunde de tijd lang. De nacht, die volgde, was mij ook onuitsprekelijk lang, en mijn lijden werd zoo groot, xlat ik soms wenschte, dat het maar spoedig gedaan mocht zijn. Toen het morgenlicht was doorgebroken, was het mij opeens, alsof ik in de verte een luid geroep hoorde. O, hoe spitste ik mijn ooren! Eenige malen scheen het mij, alsof ik een lang gerekt roepen hoorde, maar het duurde niet lang, of alles was weer stil, zoodat ik begon te denken, dat


207
ik mij een oogenblik had laten misleiden door de spotvogels, die waarschijnlijk op een afstand zich lieten hooren. Geruime tijd Verliep, toen mijn oor weer getroffen werd door dergelijke klanken. Ik luisterde weer en ja, ik kon er bijna niet aan twijfelen: het was een menschelijke stem, die daar gehoond werd. Het geroep scheen mij nu een weinig dichter bij dan de eerste maal. Ik trachtte terstond terug te roepen, maar, ach, ik kon slechts een 'zwak geluid voortbrengen, zoodat ik niet hopen kon, dat het gehoord kon worden. Na eenige oogenblikken was alles weer stil en ik zat te overwegen, of ik mij misschien weer alles verbeeld had. Zoo verliep weer een geruime tijd en hoorde ik nogmaals geroep, al weer een weinig dichter bij dan de vorige maal. Ach, wat speet /het mij, dat ik mijn stem niet luide (kon doen klinken, want ik twijfelde nu niet meer, er was een mensch in de nabijheid, ofschoon ik niet kon begrijpen, waarom die telkens zoo riep.
Ik riep tot den Heere, overtuigd, dat Hij mij kon en wüde ihooren. Het duurde niet lang of het geroep klonk alweer dichter bij» Telkens zweeg het weer, maar ook telkens als ik het wéér hoorde, klonk 'het weer een weinig dichter bij.
Hoe ilange tijd alzoo verliep, weet ik niet, maar ik herinner mij nog goed, dat het voor mij een tijd van groote spanning was. Ais ik het geroep weer hoorde, kreeg ik eenige hoop, dat men mij mocht vinden, maar als het weer zweeg, dacht ik: ze zijn zeker een anderen kant uitgegaan. En wie kon of konden het zijn? Soms kwam het mij voor, dat de roeper zelf in nood moest verkeeren.


208
Waarom anders dat telkens herihaald geroep? Eindelijk kwam (het zoo dicht bij, dat ik hopen kon, dat men mijn stem kon hooren. Ik spande dan ook al mijn krachten in, om ze zoo luid mogelijk te doen klinken. En, ha! aan het antwoord kon ik hooren, dat men mij opgemerkt had. „Wij komen!" zoo klonk het mij tegen, en nu duurde het niet lang, of Lk hoorde gedruisoh tusschen het geboomte. Nog een oogenblik en ik kon de voetstappen reeds hooren.
„Hier ben ik! Hier ben ik!" Zoo riep ik, en nog' een oogenblik en daar stonden twee mannen voor mij. Ze schenen zeer teleurgesteld toen ze mij zagen. Natuurlijk begroette ik hen met blijdschap en dankbaarheid, want ik twijfelde niet, of ik zou bevrijd worden. Het was mij bijna alsof ik droomde. Het had mij onmogelijk geschenen, dat iemand mij hier te hulp kon komen, en toch, daar zag ik twee mannen voor mij staan. Ik beschouwde hen dan ook als van God gezonden.
„O, lieve menschen," riep ik uit, „de Heere God heeft u gezonden! Hoe wist gij, dat ik hier was?"
Toen vroegen ze mij, wie ik was en hoe ik hier in dezen toestand gekomen was. Spoedig had ik mijn geschiedenis medegedeeld, waarop ze mij vertelden, dat ze in het bosch verdwaald waren en (daarom telkens geroepen hadden, in de hoop, dat ze gehoord zouden worden. Ik verklaarde hun, dat ik hun den weg zou kunnen wijzen, indien ze mij los maakten. Maar toen ze mijn banden hadden doorgesneden en ik wilde opstaan, gevoelde ik eerst, hoe ik verzwakt was. Ik kon geen stap loopen en viel machteloos op den grond.


209
De mannen keken zeer teleurgesteld, toen ik zoo machteloos op den grond viel en pijnlijk begon te kreunen. Ze wisten nog niet, dat mijn been gewond was. Ze dachten zeker: zulk een wegwijzer kan ons niet van veel dienst zijn. Ik deelde hun daarom mede, dat wij niet zeer ver van den weg verwijderd waren en dat ik hun de richting 'zou kunnen wijzen, indien ze mij slechts eenigen tijd wilden dragen. Of ze het uit menschilievendheid dan wel uit eigenbelang deden, weet ik niet, maar ze sneden spoedig eenige dikke takken van de boomen, bonden deze met mijn touwen aan elkander en vormden zoo een soort draagbaar, waarop ize mij legden. Toen zeide ik hun, in welke richting zij te gaan hadden, en het duurde niet zeer lang, of wij waren op den weg. Ge kunt begrijpen, hoe vurig ik in mijn hart den Heere dankte voor mijn redding. Nu zag ik het in, dat Hij deze mannen tot mij had doen komen, om mij te bevrijden. Ik deelde oók aan mijn dragers mede, wat er met mij .geschied was en hoe dit voorval voor mij een middel was geweest, cm den Heere te zoeken en hoezeer ik nu wenschte den overigen tijd van mijn leven Hem te dienen. Het goud kon ik nu wel missen, want ik had een schat gevonden, veel beter dan goud en dan aile schatten der wereld. Ik Joon niet bemerken, dat mijn verhaal veel indruk op hen maakte, zoodat ik tot de overtuiging kwam, dat zij den waren schat nog niet kenden.
Op den weg aangekomen, waren zij gered, maar ik zat nog in groote verlegenheid. Zij konden gaan, waar zij wilden, maar ik kon geen stap doen. Mij verder mee te nemen, dat mocht ik niet van hen vergen, en zij schenen


210
er geen grooten trek aan te ihebben. Ik was natuurlijk een zware last om te dragen, en zij schenen gaarne zich zoo spoedig mogelijk te verwijderen. Daarom verzocht ik hen, mij daar maar te laten liggen. Ik kon namelijk wel denken, dat er spoedig een voerman moest voorbij komen, die naar Melbourne ging met zijn wagen. Er gingen toen dagelijks vrachtwagens van de goudvelden naar genoemde stad, om goederen en levensmiddelen voor de gouddelvers te halen. Ik had dus hoop, dat het niet lang zou duren, eer zulk een wagen voorbij kwam en tevens durfde ik hopen, dat zulk een voerman mij niet zou laten liggen, als hij wist in welken toestand ik mij bevond; vooral omdat zijn wagen op de terugreis naar Melbourne gewoonlijk maar weinig beladen was. Nu de beide mannen deden, zooals ik hun zeide, doch vooraf hadden ze nog de goedheid mij eenig drinkwater te zoeken en te halen.
Spoedig namen ze afscheid van mij en ik lag daar alleen. Mijn toestand was niet zeer aangenaam. Ik was gewond en hulpeloos, en toch was ik niet moedeloos en neerslachtig. Ik gevoelde een hevige pijn, dat is waar, maar mijn hart was bij, dit alles vrooiijk, omdat ik nu vrede had gevonden in den Heiland. Gedurig zond ik mijn gebed op, om Hem te danken, voor Zijne goedheid en om Hem te bidden, verder voor mij te zorgen. Gaarne tenminste, zou ik nog in de gelegenheid zijn, om aan mijn familie te schrijven, hoe het mij gegaan was. Mocht ik mijn verwanten misschien niet weder zien, dan zou ik hen toch zoo gaarne willen mededeelen, hoe de Heere mij gezocht had, ofschoon ik naar Hem niet vroeg.
De Heere heeft mijn gebed gehoord, 'k Weet niet nauw-


211
keurig, hoe lang ik daar lag, .misdhien een paar urenr toen ik uit de verte een wagen hoorde naderen, dat wil zeggen, ik hoorde het geschreeuw van den voerman tegen de ossen, die den wagen trokken. Daar deze dieren zeer traag zijn, worden zij door de voerlieden imet luid geschreeuw aangevuurd, zoodat men aan dit geroep .reeds op 'n afstand de nadering van zulk een voerman bespeurt.
Toen hij dicht bij mij kwam, begon ik luidkeels te roepen. De man scheen vreemd' op te kijken toen hij mij zag liggen. Zelfs de ossen keken nieuwsgierig naar mij, alsof ze wilden zeggen: „Wat zet jij daar een keel op."
De voerman hield stil en was spoedig bij. mij^ om te vragen wat ik wilde. Het duurde eenigen tijd, eer ik hem alles verteld had. In het eerst scheen hij er aan te twijfelen, of mijn verhaal wel waar was. Ik zou het ook hebben kunnen verzinnen, om zijn medelijden op te wekken. Maar toen hij, mij goed aankeek, zeide hij:
„Het schijnt mij, dat ik u vroeger gezien heb. Zijt gij misschien de man, die met twee jonge Schotten gewenkt heeft?"
„Ja, die ben ik," zeide ik.
„Juist, nu herken ik u. Dan heb ik u op de goudvelden gezien. Toen ge te paard wegreedt, heeft iemand u mij gewezen en mij gezegd, dat ge een Hollander zijt en in een paar dagen schatrijk geworden waart."
„Dat is alles de waarheid," hernam ik.
„Dan weet ik ook, dat uw verhaal geen leugen kan zijn. Wat wenscht gij nu van mij?" vroeg hij verder.
Daarom deelde ik hem mijn verlangen mede, om meegenomen te worden naar Melbourne en nu bleek mij, dat de Heere mij juist den rechten man toegeschikt had. Hij


212
was terstond bereid mij op zijn wagen te nemen, maar dat niet alleen. Hij zeide, dat hij geruimen tijd bij een wondheeler te Melbourne in dienst geweest was en dus gaarne mijn gewonde been eens zou onderzoeken. De reis naar Melbourne was nog lang en hij duchtte ernstige gevolgen, als de kogel nog zoolang in de wonde moest blijven zitten.
Mijn goede voerman onderzocht dan spoedig mijn been. Hij sprak daarbij geen woord. Wel bemerkte ik, dat hij geruimen tijd daarmede bezig was en ook, dat hij mij een hevige pijn veroorzaakte, maar wat hij eigenlijk uitvoerde, begreep ik niet, totdat hij op eens zeide:
„Daar heb ik heml Gelukkig!"
„Wat hebt gij?" vroeg ik belangstellend.
„Den kogel! Gij moogt van geluk spreken, dat hij er uit is. Maar nu bloedt de wonde nog al hevig. Ik zal spoedig water halen, om het te stelpen."
Ik bemerkte hoe langer hoe duidelijker, dat hij een goed man was. Hij beijverde zich meer dan ik had durven -denken, om mij te helpen. Om kort te gaan, mijn wonde werd uitgewasschen en verbonden. Dit was mij een groote verkwikking, waarvoor ik hem niets kon geven dan een woord van dank. Spoedig bereidde hij mij op zijn wagen ook een goede ligplaats en — aan mijn lotgevallen In het bosch was een einde. De wagen zette zich weldra In beweging en wij reden naar Melbourne. Onderweg werd ik goed verzorgd en ik dankte den Heere vele malen, dat Hij mij zoo van de goudvelden terugbracht, 'k Bracht wel geen goud mede, maar 'k had een veel beteren schat gevonden.


HOOFDSTUK VII.
Besluit
Te Melbourne liet ik mij naar den goeden dokter brengen, die ik kort te voren als knecht gediend had. De man had medelijden met mij, toen hij hoorde, wat ik ondervonden had. Ofschoon ik hem nu niet meer kon dienen, nam hij mij in zijn huis op, Met mij goed vam het noodige voorzien en behandelde zelf mijn wonde. Hij verwonderde zich er over, dat ik geen hevige wondkoortsen .kreeg, omdat de kogel er zoolang in gezeten had. God zegende zijn pogingen, zoodat ik spoedig genezen was. Spoedig, dat wil niet zeggen in een paar dagen, neen, wel drie maanden duurde het, eer ik weer een weinig loopen kon en helaas, toen was .mijn been stijf geworden en ik was een weinig kreupel geworden.
Toen ik weer in staat was om te werken, nam de dokter mij weer in zijn dienst Gaarne bleef ik bij hem. Ik hoopte op die wijze hem mijn dankbaarheid te kunnen loorten en tegelijk wat geld over te verdienen, om naar mijn vaderland terug te kunnen gaan. 'kHad volstrekt geen trek, om naar de goudvelden terug te keeren, maar gevoelde wel hoe langer hoe sterker begeerte, om bij mijh familie in Holland te zijn. Gij begrijpt, dat ik nu tel-


214
kens naar buis schreef en ook dikwijls .brieven van daar. ontvang.
Toen weer ongeveer drie maanden verl'oopen waren en het een half jaar geleden was, dat ik van de goudvelden teruggekeerd was, vertelde de dokter mij opeens, dat er twee groote booswichten in het bosch gevangen genomen en naar de stad gevoerd waren. Hij had hen door de straat zien vervoeren en hij meende in één van hen m ij nh eer Frits te herkennen, althans denzelfden man, dien ik hem vroeger met dien naam genoemd had. Hij twijfelde er dan ook niet aan, of het waren de beide schelmen, die mij in het bosch beroofd hadden. Ik wist bijna niet, of ik mij er over verblijden zou, dan of ik er bedroefd om zou zijn. De dokter gaf ruchtbaarheid aan zijn vermoeden en toen duurde het niet lang of ik werd voor de rechters geroepen. Deze ondervroegen mij en brachten mij daarna in de gevangenis bij de booswichten. Ik herkende hen terstond en zij herkenden mij ook. Ze keken mij smeekend aan, alsof ze zeggen wilden:
„Verklaag ons toch niet," doch ik kon niet anders da i de waarheid zeggen. Op mijn verklaringen konden ze echter niet gestraft worden, want ze ontkenden alles en zekten, mij nooit gezien te hebbett maar de zaak, waarom zij eigenlijk gegrepen waren, was een moond, in een herbeig in het bosch gepleegd en daar waren getuigen bij geweest. Tegenover mij konden ze aMes ontkennen, want niemand had het gezien, maar die moord in de herberg werd zoo duidelijk bewezen, dat geen ontkennen baatte. Ze werden 'dan ook ter dood veroordeeld. Ze moesten worden opgehangen. Ik had innig medelijden met hen,


215
vooral met mijn vroegeren dorpsgenoot Ik kon (hen natuurlijk niet redden, maar wel kon ik hen gaan wijzen op den goeden Heiland, die ook hunne zielen van het verderf kon redden. Ik ging telkens tot hen in de gevangenis en sprak over Jezus, maar de ongdukkigen waren zoo verhard, dat ze niet wilden hooren. Hoe ik hen smeekte, toch aan ihet heil 'hunner zielen te denken, ze bleven onverschillig. En zoó zijn ze gestorven, de beklagenswaardige schepsels. O, Ihoe dankte ik den Heere, dat Hij mij voor zulk een lot had bewaard.
Nog drie jaar bleef ik bij den goeden dokter; toen had ik geld genoeg verdiend, om naar Holland terug te kunnen gaan en na de reis nog zooveel over te houden, als ik bij mijn vertrek uilt Holland bezeten had. Ik kwam dus even rijk weer thuis als ik vertrokken was? Neen, neen, ik was toch een rijk man geworden, al bestond mijn rijkdom niet in veel geld, ik had leeren inzien, dat goud en zilver niet de waarachtige rijkdom is, dat er een veel beter goed is. Wat meer is, ik was zelf dat blijvende goed deelachtig geworden. En nu woon .ik hier dankbaar en tevreden, denk ik nog dikwijls aan Australië en vooral aan die plek dn het bosch, waar ik het eerst tot Jezus leerde roepen. Nooit heb ik er spijt van gelhad, dat ik Hem heb leeren dienen. En daarom zeg ik het allen en ook tot u: Wat ge ook moogt zoeken in deze wereld, vergeet vooral het eenige noodige niet. En het eene noodige is: den Heere Jezus toe te behooren.
EINDE.