EenOudersavond
DOOR
Dr. E. H. J. van der HEYDEN, P. VOESTERMANS, J. JACOBS, m. S. C.
Uitgave van SOBRIETAS, 's Hertogenbosch.






EenOudersavond
DOOR
Dr. E. H. J. van der KEYDEN, P. VOESTERMANS, J. JACOBS, m. S. C.
Uitgave van SOBRIËTAS,
» Hertogenbosch.



OPDRACHT.
AAN U, JHR. MR. CHARLES RUYS DE BEERENBROUCK. MINISTER - PRESIDENT, OUD-VOORZITTER VAN SOBRIËTAS EN VAN HET LIMBURGSCH KRUISVERBOND. DRAAGT DE VADER DER OUDERSAVONDEN EN DE SAMENSTELLER DEZER BROCHURE IN ALLE NEDERIGHEID, EERBIED EN DANKBAARHEID DIT BOEKSKEN OP.
MOGE HET EEN ZEGEN WORDEN VOOR ALLEN, DIE HET LEZEN, MAAR BOVENAL VOOR NEERLANDS JEUGD, GELIJK GIJ IN DEZE DONKERE DAGEN EEN ZEGEN ZIJT VOOR ONS LAND EN ONS VOLK.



Voorwoord.
dZrh l Ve[Z°Cht €en enkel WOOTd leiding
dezer brochure te schrijven. Volgaarne voldoen „ij aan dat verzoek want het geldt hier toch eene zaal. dl
Z'h J2?^ ^ «K* Toen in net J»" 1908 tot het ldee kwamen de Oudersavonden in het leven
MeTdln 250 O m "«* vertvacn"
Meer dan 250 Oudersavonden zijn er reeds in Limburg
gehouden, ongerekend nog de vele buiten deze provinl
^mseerd De commissie voor de Oudersavonden
alsmede de Limburgsche Onderwijzersclub. vin
«ne de eerste oudersavonden uitgingen, kunnen dan ook
tevreden zyn Dit voornamelijk wat Limburg betreft
Wanneer er dan ook in deze provincie geheel andere
tdeeen over alcoholgebruik en alcohol Jsbruik inden
hop der ttjden ontstaan zijn; doch in hoofdzaak, indZ
de ouders thans veel beter weten, wat in dezen hun
Phchysten opzichte der kinderen, dan is dat vL het
grootste deel te danken aan de Oudersavonden. Hun
rnvloed op de ouders is vaak overweldigend en hun 2
werhng zegennjk in hooge mate. Ge moest ze gezTen
hebben, dte stampvolle zalen; Ge moest ze gïhoord
hebben dte overtuigende redevoeringen, getok wifdat
Sr at^ dan 50 OndersZndZ hebben wij bygewoond; maar vooral... Ge moest ™ genen hebben, die dankbare Ouders, die nu eer7eens



— 4 —
voorgoed-gehoord hadden van hun Dokter, of van den Onderwijzer van hun kind, of van een hun bekend Priester, dat drank toch zoo verkeerd is voor hun kinderen en Ge zoudt het dadelijk met mij beamen: Zulke Oudersavonden moesten er meer gehouderi worden of. Zulke Oudersavonden moesten UVtlKAL georganiseerd worden. Wat zou er dan gauw een andere oogst van den akker der Drankbestrijding ons tegengolven; wat zouden de ideeën veranderen maar bovenal... wat zou het leven van R. K. jong-Nederland dan weldra droog gelegd zijn.
Ten einde dat doel wat nader bij te komen ziehier
de opzet dezer brochure.
Voor wie ze bestemd is?
Op de allereerste plaats voor de Ouders. Zij geeft het nog eens zwart op wit, al is het dan ook met andere woorden en wellicht andere argumenten, alles, wat zy oenoord hebben opeen Oudersavond der DrankbestnjdingWij hopen dan ook, dat deze brochure, die niets anders bevat dan drie lezingen op Oudersavonden in Limburg, haar grootste debiet zal vinden op de respectieve Oudersavonden in geheel het land. Wanneer de Ouders na bijwoning van zulk een avond dezelfde onderwerpen thuis nog eens rustig kunnen nalezen en desnoods bestudeeren, dan zal het succes van zulk een avond nog veel grooter zijn en de heilzame nawerking veel vruchtbaarder.
Op onze Oudersavonden deze brochure dus op de allereerste plaats verspreid!
Voor wie ze nog meer is?
Op de tweede plaats voor al degenen die een spreekbeurt op een Oudersavond te vervullen hebben. Niet natuurlijk om haar klakkeloos na te praten, doch om de stof, die zij te behandelen hebben, eens uitgewerkt te zien. al is het dan ook op eene andere manier dan zy dat



— 5 —
wenschen te doen. Allicht vinden zij in de behandeling van hun onderwerp argumenten, waaraan zij nog niet gedacht hadden, of statistieken die ook hun te pas kunnen komen; bovenal echter.... leeren zij uit de behandeling der drie onderwerpen voor de Oudersavonden, hier gegeven,... de groote lijn... zien, die alle drie tot één geheel samenbindt. Dar kan het werk der Oudersavonden toch niet anders dan ten goede komen. Ten slotte vinden zij, na het onderwerp van Dokter en Onderwijzer, nog eenige boeken en brochuren aangegeven, waar zij meerder materiaal voor hun lezing kunnen vinden. Dat, meenden wij, zou de practische waarde dezer brochure voor hen niet weinig verhoogen.
Op de derde plaats is deze brochure bestemd voor.... alle drankbestrijders. Vooral het werk onder de jeugd moer «eder drankbestrijder bevorderen en kennen. Is dat laatste het geval, dan komt het eerste van zelf. Ook hier geldt het woord: Kennis brengt Liefde.
Op de vierde plaats is deze brochure.... voor iedereen, zelfs, zoo er mochten zijn, voor onze tegenstanders, opdat zij mogen krijgen een luttelke waardeering voor een werk gedaan enkel uit liefde voor het kind.
En hiermede, mijn boekske, ga de wereld in, verspreid kennis, wek belangstelling, maar bovenal ontsteek liefde voor het doel waarvoor Ge wordt uitgegeven.... het bevorderen van het lichamelijk, geestelijk en zedelijk-godsdienstig heil onzer kinderen.
P. G. H. VOESTERMANS.
Venlo, 3 Mei 1924.



— 12 —
een dotje, gedrenkt in alcohol met suiker, in den mond te stoppen of hun een flesch te geven gevuld met bier en het aldus in staat van dronkenschap te brengen. Ook nog op andere wijze wordt den zuigeling de alcohol door de moeder verstrekt. , c±
Nicloux, de groote fransche onderzoeker, heeft proefondervindelijk aangetoond, dat, wanneer een zoogende moeder alcohol gebruikt, deze alcohol zeer spoedig in het zog overgaat en aldus met de moedermelk aan het kind wordt gegeven.
Wat nu te denken over het gebruik van bier dat nog door zoo vele moeders genomen wordt in de meening, dat daardoor de zogafscheiding bevorderd zal worden, hetgeen bovendien in het geheel niet het geval is? Geen moeder, die dit weet en liefde gevoelt voor haar kind, zal op een dergelijke wijze haar lieveling zulk een vergif willen toedienen.
Helaas, vindt men zelfs nog ouders, die, als het kind grooter geworden is, er een vermaak in scheppen hun kind te doen drinken alleen om met zekeren trots te kunnen zeggen: Mijn kind drinkt als een groote!
Dan is er nog een groote categorie van ouders, die, door de pakkende reclames verlokt, maar ook bedrogen, hun kinderen met stout, eiwitstaai, pepsine, kinawijn en andere dergelijke dranken meenen goed te doen.
Zij bedoelen hun kinderen een krachtvoedsel te geven, maar zij bereiken er mede, dat het lichaam, waarvoor deze versterking dienen moet, steeds meer en meer verzwakt.
Zeker, het kan noodig zijn, dat een Dokter een kind gedurende een korten tijd tot herstel van een doorstane ziekte een weinig alcohol doet gebruiken, maar weet het wel, dat deze medicijn, evenals vele drankjes welke de geneesheeren voorschrijven, tevens een vergif is en dat het onverantwoordelijk is uit eigen beweging een kind een . vergif toe te dienen.
Dan zijn er nog vele ouders, die zonder eenige beweegreden hun kinderen alcohol verstrekken.
Wanneer bij bijzondere gelegenheden als Nieuwjaar, Kermis, Verjarings- en Familiefeesten, grooten en kleinen



— 14 —
alcohol-vergiftiging van den volwassene; op die van het kind zullen wij later terugkomen.
De sleepende, langzaam verloopende vorm der alcoholvergiftiging zal misschien velen ontgaan zijn en toch zijn de nadeelen van dezen vorm van vergiftiging veel ernstiger dan die van de plotselinge dronkenschap.
Bij de sleepende alcohol-vergiftiging, die ontstaat — let wel! — zonder dat de lijder ooit dronken behoeft geweest te zijn — ziet men wel is waar dat, afhankelijk van de soort van alcohol, welke gebruikt wordt, het eene orgaan meer, het andere minder wordt aangetast, doch vaststaat, dat door een geregeld alcoholgebruik bijna alle edele organen van het menschelijk lichaam ernstig, benadeeld worden.
Het is misschien nuttig U er op attent te maken dat, wanneer er gesproken wordt van alcohol, hieronder niet alleen verstaan moet worden de jenever, brandewijn of cognac, maar evengoed de verschillende soorten van wijnen, de likeurtjes en niet het minste, het bier.
Wij zien dat bij deze langzaam verloopende vergiftiging ontstekingsprocessen optreden in de maag en ingewanden met als gevolg, slechte spijsvertering, verminderde voedselopname en dientengevolge slechte voedingstoestand en algemeene lichaamszwakte.
Er ontstaan afwijkingen in de lever, een orgaan voor ons leven van groot gewicht, en deze afwijkingen in de lever zijn niet zelden de directe oorzaak van den dood.
Wij zien veranderingen ontstaan in de werking van ons bloedvatenstelsel tengevolge van de ziekelijke ontaarding van het hart en de bloedvaten.
Wij vinden ontstekingsprocessen in de luchtpijpen en longen met een voorbeschiktheid voor alle ziekten, welke dit orgaan kunnen treffen. Al deze afwijkingen vindt men ook bij kinderen, die door den alcohol vergiftigd worden!
Maar bovenal vinden wij zeer ernstige nadeelen toegebracht aan het centrale zenuwstelsel, de hersenen, het voornaamste orgaan voor al onze levensverrichtingen, het orgaan dat juist door zijne hooge ontwikkeling den mensch tot den koning der schepping maakt, maar óók



— 15 —
het orgaan dat de uitverkoren plaats is voor de werking van het alcoholvergift.
Wanneer de hersenen onder invloed van den alcohol komen, treden er eerst verschijnselen op van overprikkeling, in welk stadium de alcoholgebruiker meent alles te kunnen, en werkelijk ziet men onder invloed van den alcohol eene verscherping der hersenwerking, zich uitend in eene verhooging van den hchamelijken en ook van den verstandsarbeid.
Daar vandaan dat de eerst zoo verlegen persoon ergerlijk brutaal wordt en de zachtzinnigste vrouw de grootste furie. Aan deze werking dankt de alcohol de benaming van : couragewater, spreekwater, enz. Echter, deze overprikkelingstoestand duurt slechts zeer kort en is in zich ook zeer onvolmaakt, want het in dezen toestand verrichte werk, zoowel dat van het lichaam als dat van het verstand, laat aan nauwkeurigheid veel te wenschen over
Op dezen korten overprikkelingstoestand volgt zeer spoedig eene inzinking van de hersenwerking met als gevolg eene vermindering van arbeidslust, arbeidskracht en arbeids-prestatie.
Deze inzinking der hersenfunctie heeft ook tengevolge eene inzinking in het verstandelijk denken en eene afstomping van den goeden wil en dientengevolge een minder weerstandsvermogen tegen de opdringende kwade neigingen.
In deze periode worden dan ook de meeste misdaden bedreven, misdaden tegenover de huisgenooten, tegen de openbare orde, tegen de zedelijkheid, enz. misdaad en alcohol zijn elkaar nauw verwant evenals er een innige band bestaat tusschen het alcoholisme en de onzedelijkheid.
U begrijpt, dat deze afwijkingen in het centrale zenuwstelsel, onder invloed van den alcohol bij volwassenen ontstaan, voor een uitgebreide bespreking stof genoeg zouden opleveren, doch, daar wij heden voornamelijk op het oog hebben den noodlottigen invloed van den alcohol op het kinderlijk organisme te behandelen, zullen wij dat onderwerp laten rusten en meer in bijzonderheden bespreken de werking van den alcohol op de kinderhersenen.



— 16 —
Gaan wij eens na wat de gevolgen zijn van het gebruik van alcohol door een kind voor een enkelen keer, dus wanneer aan een kind slechts eenmaal een groote hoeveelheid alcohol wordt toegediend. Bij een volwassene zouden wij in zulk geval spreken van dronkenschap, van een roes.
De hoeveelheid alcohol, die noodig is om een kind in zulk een roes te brengen, is betrekkelijk gering. Wïj lezen, dat een zuigeling, liggende op den schoot eener dienstbode, wier haren 'met alcohol gewasschen werden, alleen door de inademing der alcoholdampen volslagen dronken werd.
Prof. Zie hen verhaalt ons, hoe een jongen van 5 jaar door het drinken van één glaasje punch in zulk een roes geraakte, en mij zelf is het overkomen hoe ik, 12 jaar oud zijnde, na het gebruik van een glaasje bier met het daaropvolgende inademen van alcohollucht, welke uitgeademd werd door een dronkaard, die tegenover mij in een tram gezeten was, na het beëindigen van dien tramrit in staat van dronkenschap door mijn ouders naar huis gebracht moest worden.
Het is merkwaardig dat zoo'n roes bij kinderen heel andere verschijnselen vertoont dan die, welke zich openbaren bij de dronkenschap van een volwassene. Deze laatste verkeert eenvoudig in een bewusteloozen toestand; bij het kind echter vertoonen zich vaak stuipen en aanvallen van vallende ziekte, welke verschijnselen zeer dikwijls van blijvenden aard zijn.
Voor vele jeugdige kinderen eindigt zoo'n roes in een doodelijken afloop, maar het is al erg genoeg als het kind blijft leven en de verschijnselen der vallende ziekte of die van verlamming ook in het verdere leven overblijven.
Deze acute alcoholvergiftigingen komen echter betrekkelijk zeldzaam voor, vergeleken bij het aantal gevallen, waarin de langzaam verloopende vergiftiging blijvend de gezondheid van het kind ondermijnt.
Wanneer men hierover de geneeskundige vaklitteratuur naslaat, kan men talrijke voorbeelden vinden en het zij mij vergund U er eenige van te vermelden.
Zoo verhaalt Prof. Demme van een jongentje van 5 jaar,



een kind van gezonde, sterke ouders, aan welk kind door deze ouders ter bevordering der spijsvertering gedurende
w^Tw^ ¥ uhct midda9" cn avondmaal lS w^n verstrekt werd, hoe dit kind midden in den nacht
fio^m9vS aCftCre^ eCDi9e 9ilIen ^«etenangZ Sn°T ° m°edcr' terw* het beef<k over alle
ledematen en een klam zweet deze bedekte Deze aan vallen herhaalden zich iederen nacht en duJÏen ongeveer een half uur. Na het weglaten van den wijn bleven ook
verstS werïT T "V?* de Wifa ^der""m
verstrekt werd, keerden ook de aanvallen teruo
üen ander geval betrdf een meisje van 5'/ iaar ebt tweemaal daags een likeurglaasje malaga-wi^^ikte Sd at^Werd °Pvallend opgewekt en leed van tijd tot tijd aan krampachtige trekkingen van de spieren van het aangezicht en van de ledematen der rechter lichaamshelft. 1 oen de onwetende ouders in plaats van den malaga-wijn
na^thS611' WCrdr ^Vf™ hevi9er- Zi) verdwenen na onthouding van den alcohol en keerden terug toen de versterkingskuur opnieuw begonnen werd
Deze twee gevallen doen duidelijk uitkomen den nauitoefende ^Zenuwstelsel
dudeu9eua!i hW,ijSt U' hoe het verstand door alcoholgebruik schadelijk bëinvloed wordt.
krSo" ^l?.?. i0ngen' met een 2eer g°ed verstand, kreeg, natuurlijk weer om aan te sterken, van zijn vader driemaal daags een likeurglaasje malagawijn. Na twee maanden werd bij den geneesheer hulp gezocht, omdat de jongen achteruitging in geheugen, zelfs zoo sterk dat hij zijneigen naam en woonplaats niet meer kon opgeven. Een flinke onthoudingskuur deed den knaap in 6 weken totaal genezen.
Duidelijk sprekend is ook het volgende geval. Twee vertrouwbare mannen namen met hun jongens van 10-15 £f de vojgende proef. Zij gaven hun gedurende eenige maanden dagelijks twee glazen wijn te drinken en onthielden hun dan weer den wijn gedurende een even langen tijd. De w,,n werd s middags en 's avonds bij den maaltijd
'mm..
- 17 —



— 18 —
gegeven, aan de jongere voor tl3, aan de oudere voor '/» met water verdund.
^e waarneming leerde nu duidelijk, dat de jongens tijdens de wijnperiode veel matter, slaperiger en minder geschikt voor hun werk waren dan in den tijd van onthouding, terwijl hun slaap in de wijnperiode veel onrustiger en minder verkwikkend was.
Het is niet overbodig hierbij te vermelden, dat deze twee mannen, welke de proef namen, geen geheelonthouders waren, maar integendeel menschen, welke den alcohol een goed hart toedroegen.
■--Wan groot nut kan misschien zijn het volgende geval: Een meisje van l1/» maand, uitsluitend gevoed met moedermelk, leed aan groote onrust en slapeloosheid, waarbij zich spoedig stuipaanvallen aansloten. Het bleek, dat de moeder een geregeld gebruikster van alcohol was. Bij verandering van voedsel hielden de aanvallen volkomen op doch, wanneer de borst weer gegeven werd, vertoonden zij zich weer binnen de 24 uur.
Zoo zijn er talrijke gevallen bekend, waardoor de werking van den alcohol op het zenuwstelsel van het kind ten duidelijkste belicht wordt, maar de nu genoemde gevallen waren nog voor genezing vatbaar. .^Veel ernstiger is het, als het kind tengevolge van de langzaam verloopende vergiftiging wordt aangetast met de vallende ziekte, die, volgens Prof. Ziehen, in 85 °/„ ongeneeslijk blijkt te zijn.
Veel erger is het, als de verstandelijke vermogens van het kind zoodanig door den alcohol zijn afgestompt, dat de kinderen niet meer in staat zijn het onderwijs te vo gen en de mij opvolgende spreker, de onderwijzer, zal U nog beter dan ik de ellende van deze kinderen kunnen beschrijven. c . .
Men beweert wel dikwijls, dat, als een jongen of meisje op school niet mee kunnen, het tegenwoordige onderwijs te uitgebreid is, zoodat de kinderhersenen overladen worden, doch men vergeet, dat de ouders zeiven die hersens overladen hebben met een vergif; men vergeet, dat de zenuwachtigheid dier kinderen dikwijls haar oorzaak vindt



— 19 —
in de drinkgewoonten der ouders en men vergeet, dat deze overlading te voorkomen is door geheelonthouding.
Behalve de stuipaanvallen, de afstomping van het geheugen, de vermindering van werklust en van het vermogen om het onderwijs te kunnen volgen, behalve de zoo ernstige vallende ziekte, moeten wij nog vermelden de dwangvoorstellingen, waarmee kinderen van 10-12 jaar gefolterd kunnen worden. Zij zien overdag zinsbegoochelingen, hooren vreemde geluiden, zien vreemde gezichten, schrikken 's nachts op, door akelige droombeelden gekweld, en worden aldus voortdurend door dwangvoorstellingen lastig gevallen.
Het bewijs, dat ook deze afwijkingen in de hersenwerking op alcoholvergiftiging kan berusten blijkt hieruit, dat geheelonthouding het kind, zooal niet totaal geneest, toch de aanvallen aanmerkelijk doet verminderen.
En, Ouders, nog hebben wij alle nadeelige gevolgen van den alcohol op het centrale zenuwstelsel niet genoemd. Men heeft moeten constateeren, dat de meeste idioten, welke onze idiotengestichten, en de meeste krankzinnigen, welke onze krankzinnigengestichten vullen, hun lijden te wijten hebben aan het alcoholisme hunner ouders of aan het alcoholgebruik van hen zeiven in htm prille jeugd.
Dr. Weisz vermeldt, dat kinderen, verwekt in den roes van de bruiloft, gewoonlijk geestelijk minderwaardig zijn; en Bezolla, een Zwitsersch onderzoeker, heeft in zijn praktijk bevonden, dat, van de 70 zwaar idiote kinderen, er 35 d. i. de helft, hun leven begonnen in de tijden van wijnoogst, Nieuwjaar en Carnaval. -A'A
Opvallend groot is ook het getal geestelijk abnormale kinderen, welke buitenechtelijk geboren werden en zonder twijfel worden ook deze kinderen meestal verwekt in een door den alcohol geprikkelden toestand.
Vermeldingswaard is het volgende bericht, genomen uit het Algemeen Handelsblad van 29 Juni 1922:
" Uit een betreffende medische statistiek voor Pruisen blijkt van welk een grooten invloed het feit, dat tijdens den oorlog bijna geen alcohol te krijgen was, is geweest op het krankzinnigenwezen. Het aantal patiënten, op



— 20 —
1 Januari 1913 opgenomen in de Pruisische krankzinnigengestichten, ten gevolge van alcoholmisbruik, bedroeg 1978 mannelijke en 226 vrouwelijke personen. Op 1 Jan. 1918 waren deze cijfers 179 en 11. Voor de volgende jaren is nog geen statistiek verschenen, maar uit de gegevens van verschillende gestichten blijkt, dat de toestand met reusachtige schreden achteruit gaat, daar na den oorlog het verbruik van alcohol, niettegenstaande de bijna onbereikbare prijzen, buitengewoon is toegenomen. "
Tot zoover het bericht in het Alg. Handelsblad.
Wij zouden voor de idiotengestichten bij onderzoek hetzelfde kunnen verklaren.
Bij alles, wat wij nu besproken hebben over den noodlottigen invloed van den alcohol op het kinderlijk organisme, moeten wij nog voegen hetgeen geconstateerd is over het verminderde weerstandsvermogen der gealcoholiseerde kinderen tegenover de verschillende infectieziekten.
Het kinderlichaam, gesproten uit ouders, die dat lichaam reeds vóór de geboorte door hun drinkgewoonten minderwaardig gemaakt hebben en dikwijls na zijn intreden in de wereld door dezelfde ouders met alcohol verzwakt, dat lichaam is niet bestand tegen de op dat lichaam aanstormende ziektekiemen en wij zien dan ook, hoe een dergelijk kind, reeds gebukt onder het slavenjuk van den drankduivel, ook nog moet torsen de ellenden van de zoo gevreesde volksziekte, de tuberculose.
Niet zonder reden zegt men: de alcohol spreidt voor de tering het bed, want het is een feit dat de meeste gevallen van tuberculose gevonden worden in die families, waar de alcohol een welkome gast is.
Ook tegenover andere ziekten, zooals de besmettelijke ziekten, de longontsteking en vooral de maag-darmziekte, is het door den alcohol ondermijnde kinderlichaam niet bestand.
Geen tuberculose-bestrijding, geen kindersterfte-bestrijding zal tot een volkomen succes worden, zoo niet tegelijk gestreden wordt tegen het alcoholisme.



— 21 —
Drankgebruik is voor het kind erger dan drankmisbruik voor den volwassene, zegt Dr. Ausems, doch hoe sterk die uitspraak ook is, zij omvat niet alles
, Neep. Ouders. Uw plicht legt U meer op dan de alcoholvrije opvoeding Uwer kinderen; Uw plicht als vader en vooral Uw phcfct als moeder gebiedt U ook te zorgen voor het kind, dat nog komen moet en dwinot U Uzelf te matigen en U zelf, vooral tijdens zwangerschap en zoogperiode, van ieder alcoholgebruik te onthouden.
Te betreuren is het, dat er nog zoovelen gevonden worden, die door onbekendheid met het alcoholvraagstuk, zich bezondigen in de raadgevingen, welke zij aan de ouders verstrekken, maar voor U, die nu met de uitkomsten der medische onderzoekingen zijt bekend geworden, voor U is het een plicht geworden Uw kind op te voeden in geheelonthouding.
En gij, moeders trotsch zijt gij op Uw moederschap en trotsch moogt gij daarop zijn. want het " moeder zijn " is iets heiligs, dat door niets overtroffen kan worden, maar Uw moederschap zal U tot een vloek worden, zoo gij het kind, dat U tot moeder maakt, door alcoholgebruik als een wanschepsel ter wereld zult brengen.
Als gij Uw kind alcohol geeft, weet dan, ouders, dat
gij Uw kind vergiftigt; Alg gij Uw kind vergiftigt, is dat een zonde, waarvoor
datzelfde kind den hemel om wraak roept!
3 Augustus 1922.
Over hetzelfde onderwerp kan men raadplegen: Het Alcoholvraagstuk, door Dr. Buringh Boekhoudt; Geestelijke en lichamelijke ziekteverschijnselen bij kinderen ten gevolge van alcoholmisbruik, door Prof Dr 1 n. Ziehen ;



— 22 —
Drankgebruik is voor het kind erger dan drankmisbruik voor den volwassene, door Dr. Ausems ;
Alcohol und Kind, door Dr. Med. A. Holitscher ;
Over den alcohol en zijn werking, door F. U. Schmidt t
Ouders, uw kinderen ! door P. Barentsen ;
Het kind en de vrouw in den strijd tegen den alcohol, door Dr. Eykcl.



II.
Invloed van alcoholhoudende dranken op de VERSTANDELIJKE ONTWIKKELING
onzer kinderen.
Rede van P. VOESTERMANS. Onderwijzer te Venlo.
Na den man der wetenschap, den Dokter, de man van het simpele A, B, C, de Onderwijzer, die mede, namens zijn Collega's, voornamelijk tot U, ouders, een kort, doch ernstig woord te spreken heeft. Ik wil dat doen uit dat zelfde motief, waarmede ik deze Oudersavonden in der tijd begonnen heb... uit liefde voor die arme kleinen, die daar dagelijks vóór ons op de schoolbanken plaats nemen, God weet met hoeveel tegenzin, met hoe weinig lust in het leeren, en dat vaak door de schuld van hen, die volgens Goddelijke en menschelijke wetten op de allereerste plaats verplicht zijn voor die kleinen te zorgendoor de schuld dus der OUDERS.
Ja, Vaders en Moeders, dat woord klinkt U wellicht wat hard in de ooren, en toch, het is waar, zóó waar, dat wij onderwijzers deze vergaderingen zoo gaarne door gansch ons land zouden willen beleggen,... om het U eens goed te kunnen zeggen; om U als het ware met den vinger des verstands en des gemoeds heen te wijzen naar uw






Invloed van alcoholhoudende dranken op de LICHAMELIJKE ONTWIKKELING onzer kinderen.
Rede van Dr. E. H. J. van der HEYDEN, Directeur van den Geneeskundigen Dienst te Maastricht
Er was een tijd, dat de geneeskunde bij het bestrijden der ziekten zich alleen bepaalde tot het behandelen van den lijder; het gevaar voor uitbreiding der ziekte was mede in de belangenspheer der geneesheeren betrokkenmaar gedurende den laatsten tijd heeft men zich van medische zijde meer en meer toegelegd op het vraagstuk van het voorkomen van ziekten.
Dit was een natuurlijk gevolg van de vele onderzoekingen, welke in de laatste jaren met betrekking tot de oorzaken en het ontstaan der ziekten zijn verricht.
Door deze onderzoekingen is gebleken, dat van vele ziekten het begin gezocht moet worden reeds op den kinderlijken leeftijd en zelfs nog daarvóór.
Zoo zijn er ziekten en lichaamsgebreken bekend, die hun oorsprong vinden, hetzij reeds vóór de geboorte door de erfelijke belasting, hetzij in de prilste jeugd, door de zwakke constitutie, welke het kind van zijne ouders verkregen heeft, en door den nadeeligen invloed van de omgeving, waarin zulk een kind wordt opgevoed



— 8 —
Een groote stap is gezet op den weg tot verbetering der volksgezondheid, toen de medische wereld tot deze bevindingen gekomen was en, tengevolge daarvan, in den strijd tegen de volksziekten den kinderleeftijd en den tijd daarvóór als den meest gunstigsten tijd voor den aanval beschouwde.
Op gelijke wijze zoekende naar den oorsprong en het begin van het alcoholisme, is men er toe gekomen ook het sein tot den aanval in den strijd tegen den drankduivel tot een vroeger tijdstip te verschuiven en heeft men door wetenschap en ondervinding geleerd, dat ook deze volksziekte het best bestreden kan worden maar ook het meest bestreden moet worden in de jeugd en zelfs vóór de geboorte van dengene, tegen wien de drankduivel zijn aanvallen richten zal.
De wieg van den pasgeborene is het slagveld, waarop het eerste openlijke samentrefiên met den vijand zal plaats hebben en gelijk in menigen slag gebleken is, dat van de eerste botsing de uitslag van den strijd kan afhangen, zoo ook moeten wij zorgen den pasgeborene paraat te maken dezen eersten stoot te kunnen weerstaan.
Meent echter niet, dat het voldoende is alleen deze eerste schermutselingen met succes te voeren om zeker te kunnen zijn van de eindoverwinning, neen, hiervoor is noodig dat de strijder tot den aanval krachtig is toegerust en dat hij, ook na het eerste treffen, nog voldoende weerstand behoudt om aan de daaropvolgende aanvallen het hoofd te kunnen bieden.
Dat is het, Ouders, waarvoor gij in den strijd tegen het alcoholisme te zorgen hebt en dit is het, waarover ik heden in het kort tot U wil spreken.
De alcoholduivel begint reeds vóór hij tot den openlijken aanval overgaat, zijn tegenstanders op een listige wijze te verzwakken en hij gebruikt hiervoor als handlangers personen, van wie wij zulks op de allerlaatste plaats zouden verwachten.
Degenen toch, wien van nature is opgedragen met alle mogelijke inspanning te waken voor het heil der hun toe-



— 9 —
vertrouwden, de ouders zeiven. wier ouderliefde een waarborg moest zijn, dat zij, en zij op de eerste plaats, alles in het werk zullen stellen om hun kinderen voor alle geestelijke en lichamelijke nadeelen te behoeden, de ouders zeiven worden door den drankduivel gebruikt niet alleen om zijn slachtoffers reeds vóór den strijd weerloos te maken maar hij neemt hen zelfs op in zijne gelederen, en doet hen aldus, weliswaar vaak onwetend, strijden tegen hetzelfde kind, waarover hun beschermende hand moest zijn uitgestrekt. '
Dit zal U duidelijk worden als wij nagaan den invloed van het alcoholisme van de ouders op het kind vóór en na de geboorte.
Dat deze invloed bestaat is door wetenschappelijke onderzoekingen der laatste jaren ten duidelijkste bewezen. Wat zegt bijvoorbeeld de wetenschap over het erfelijke van de zucht naar drinken ?
Omtrent de vraag of deze drankzucht rechtstreeks van de ouders op het kind overgaat vind ik o. a. h* voloende vermeld:
Grohther berekent, dat in Engeland 40 °/0 der alconohsten hun drankzucht rechtstreeks van hun ouders geërfd hebben, (ofschoon deze ouders volstrekt aeen dronkaards waren); 20 »/„ zouden dit erfdeel bekomen hebben van hunne grootouders en slechts bij 20 °/0 zou de oorzaak te vinden zijn in de slechte omgeving.
Dodge in Amerika komt tot de conclusie dat 47 °/0 hun drankzucht overerfelijk verkregen hebben;
Lancereux in Frankrijk noemt 21 % ;
Anton in Grasz spreekt van 59% én Krochlin in ivlunchen van ongeveer 40 %.
Wanneer men echter de kinderen van alcoholisten vanaf hun geboorte de gelegenheid kon ontnemen op eemgerlei wijze kennis te maken met den alcohol, zoo behoefden wij voor de erfelijkheid der drankzucht niet al te oevreesd te zijn, maar juist hierin schuilt het groote gevaar, dat deze kinderen meestal ook opgevoed worden in eene omgeving, welke deze erfelijke belasting eer in de hand werkt dan tegengaat.



— 10 —
Ten opzichte der drankzucht hebben wij het dus in onze macht den nadeeligen invloed van het alcoholisme der ouders te verminderen door de kinderen in geheelonthouding op te voeden.
Van veel meer gewicht is echter de vraag: Wat zijn de lichamelijke nadeelen, die een kind ondervindt van het alcoholisme der ouders? Het antwoord, dat hierop gegeven moet worden, zal een ieder met schrik en afschuw voor den alcohol vervullen.
Reeds in de grijze oudheid werd den menschen voorgehouden, dat, wilde men een geslacht, waarop men trotsch kon zijn, men in de dagen, welke aan de echtelijke gemeenschap gewijd waren, zich moest onthouden van alcoholhoudende dranken. In sommige plaatsen, zooals Carthago, was dit zelfs bij de wet geboden. De ouden wantrouwden namelijk de kinderen die in een oogenblik van dronkenschap huns vaders verwekt waren. En zij hadden gelijk!
Uit talrijke onderzoekingen is gebleken, dat alcohol door man of vrouw genomen, behalve op de andere organen van het lichaam, ook nadeelig werkt op de geslachtsorganen.
Logisch redeneerende, moet men van zelf tot de overtuiging komen, dat dan ook hetgeen door deze organen ter wereld gebracht zal worden, in zijn wezen die nadeelige gevolgen van den alcohol heeft moeten ondervinden. Immers uit minderwaardige organen kan slechts een minderwaardig product ontstaan! En het bewijs?
Volgens de onderzoekingen van Legrain.Sc hwe i s h ö fer en vele anderen heeft een geregeld gebruik van alcoholische dranken door de ouders, zelfs in kleine hoeveelheden, reeds een zoodanige werking, dat onvruchtbaarheid, talrijke miskramen, ontijdige geboorten en doodgeborenen er het gevolg van zijn en vele van de kinderen, uit deze ouders geboren, bereiken den volwassen leeftijd niet!
Maar niet alleen door de verandering in de geslachtsorganen, welke verandering onder invloed van een geregeld alcoholgebruik ontstaat, worden de kinderen reeds vóór de geboorte tot een minderwaardig wezen gevormd, ook door het gebruik van alcoholhoudende dranken door



de moeders tijdens hun zwangerschap wordt het inden moederschoot levende kind vergiftigd
Wanneer men een barende vrouw een uur voor de bevalling een hoeveelheid alcohol geeft, welke niet eeï zoo groot behoeft te zijn dat daaVuit dronkenschap Sn Wtstaan, vindt men na de bevalling in het kinderblad büna evenveel alcohol als in het bloed van dnZeder (^.°UX);-7e 1if8luiten Valt hieruit' ^ wanneer een ÏÏ^jiïw ^.^^P geregeld alcohol gebruikt aan het kind m den moederschoot ook gereaeld alcohol wordt toegediend en dientengevolge zal hS kfnd ook de nadeelen. aan deze geregelde akohol-toediening verbonden, moeten ondervinden 9 De geconstateerde feiten bevestigen dit volkomen. Prof Ziehen verhaalt ons: Ik ken een moeder, die verscheidene kinderen gehad heeft; gedurende één zwangerschap heeft zn, in de meening dat zij daar sterker van zou worden veel alcohol tot zich genomen; en nu is het merkwaSg dat juist dat eene kind krankzinnig geworden is, teS de andere kinderen volmaakt gezond gebleven zijn
Indien het kind tijdens het leven in den moederschoot ten gevo ge van deze alcoholtoediening niet stoft me als gevolg miskraam of ontijdige bevalLg zoo gïat he spoedig na zim geboorte door onvoldoend weerstónd? vermogen ten gronde. weerstands-
Volgens de statische opgaven van Demme en Sullivan £3? ^ ^ ^r'^boren uit aan drank veÏS moeders, meer dan de helft reeds voor zij twee jaar oud
2n"„ Sterf*der stadskinderen is hieraaTvoör-
een groot deel te wijten.
Ook vindt men onder deze kinderen talrijke afwijkingen m den groei, monstervormigen, waterhoofden, 22« en idioten en indien deze kinderen het levenTogen behouden, zoo staan hun toch verschillende andere emsS ziekten te wachten, waarover straks meer. 9
Icnr^r,»?^ dIceD VÓ?r de 9eb°orte, ook terstond en korten ti,d daarna wordt het kind door de ouders mS alcohol vergjfngd. Nog altijd vindt men ouders, die zfch niet ontzien hun kind, dat schreeuwt, om het stil te krijge?
— n -



— 13 —
in gezelligheid bijeen zijn, of wanneer het kind met de ouders op Zondagen en nationale feestdagen zich nederzet rondom het herbergtafeltje, dan wordt door de ouders aan het kind de eerste les in het alcoholisme gegeven.
Beginnende met een lepeltje, er vooral voor zorgende den onaangenamen prikkel van den alcohol met voldoende suiker te bedekken, wordt het smaakorgaan van het kind geprikkeld en geoefend voor de grootere hoeveelheden, welke spoedig op het eerste lepeltje zullen volgen.
Eerst meedrinken uit vaders of moeders glas, wordt tenslotte het kind geleerd zijn eigen glaasje te bestellen en het is wonderlijk hoe vlug van begrip een dergelijk kind blijkt te zijn en hoe snelle vorderingen het bij dit onderwijs maakt. Helaas echter ten koste van eigen gezondheid!
Ouders, li ziet, wat een gelegenheden er gebruikt worden om het alcoholisme ingang te doen vinden op kinderleeftijd en hoe de drankduivel zich van de ouders bedient, niet alleen om het kind reeds vóór zijn geboorte weerloos te maken, maar ook om hem in zijn wreeden strijd bij te staan.
"Weerloos, niet slechts tegenover de drankzucht met haar ellende, maar ook tegenover alles wat den mensch, het meest volmaakte schepsel, tijdens zijn leven bedreigt, zoowel op lichamelijk als op geestelijk gebied.
Wanneer wij dit in het kort nagegaan zullen hebben, hoop ik U overtuigd te hebben, dat een alcohol-vrije opvoeding uwer kinderen U als een zware plicht is opgelegd.
Vooraf besprekende de nadeelige gevolgen van den alcohol op den volwassene, zullen de groote verwoestingen, welke door den alcohol in het kinderlijke wezen worden aangericht, door U des te beter begrepen worden.
\Vij, geneesheeren, onderscheiden twee soorten van alcohol-vergiftigingen, de plotselinge zoo als de dronken schap er eene is, en de langzaam verloopende.
De verschijnselen der dronkenschap zijn U te goed bekend om daarover vele woorden te verspillen, ik bedoel die verschijnselen, welke optreden bij de plotselinge



— 24 —
schromelijke handelwijze ten opzichte van uw kind, van dat leven, uit het Uwe ontsproten.
Och, ouders! kon ik U dezen avond eens met een enkel woord die arme bloedjes schilderen, die wij onderwijzers zoo dikwijls en zoo lang vaak zien tobben en zwoegen, jaar in jaar uit, en die toch maar nooit verder komen dan een 4de, hoogstens een 5de klasse;... kon ik ze U eens naar de natuur schilderen, gelijk ik er zoo velen gekend heb, gelijk ik er helaas nóg ken, met verwezen blik de ruimte instarend, zonder dat één flikkering in dat zielloos oog getuigde van leven daar binnen in die hersenkas;... kon ik ze U eens een oogenblik slechts voor den geest stellen die arme stumperds, wier domme onnoozelheid of onnoozele domheid zoo menig onderwijzer vaak vol verbazing doen vragen; maar Heer! ik meende, dat de mensch een met rede en verstand begaafd schepsel was, maar deze dan, hebt gij die vergeten?... Neen, vergeten hadt Ge hen niet, maar die hun het leven gaven, hebben hen vermoord, geestelijk en zedelijk vermoord. Zedelijk, dat zal mijn opvolger U zoo straks vertellen, geestelijk, ziedaar mijn taak heden avond.
Dat de alcohol sloopend en verwoestend werkt op 's menschen organisme, dat heeft de Dokter on#aoo even aangetoond— En meent nu niet, D. en H., dat de omvang dier kwaal met haar rampzalige gevolgen zich enkel beperkt tot de drinkers van professie. Het bedrag van ongeveer 360.000.000 gulden, volgens herbergwaarde berekend, in 1921 in ons klein landje uitgegeven, kan ons reeds eenig denkbeeld geven van den omvang van het alcoholisme, maar, — wat niet in cijfers te brengen is — dat zijn de tranen, die de alcohol heeft doen schreien; dat zijn de sommen van verstand en liefde en zedelijkheid, geluk en welvaart, die door den alcohol zijn en worden verteerd; — dat zijn de kapitalen aan arbeid door den alcohol te loor gegaan;... dat zijn de verwenschingen en vervloekingen, die op de hoofden der arme drinkersvrouwen en drinkerskinderen neerkomen; dat is... ja, D. en H., 't dient wel eens hardop gezegd te



worden dat is... de ontaarding der levenskiemen door u uC°ï • W^Dt d/'iS misschien nog de grootste bloedschuld, die op den alcohol rust, dat hij vergiftigt de teere ceUen. waardoor het menschelijk leven wordt voortgeplantdat hi, langzaam, maar zeker het ras ontaardt. Is het toch met vreesdijk, dat volgens officiëele opgaven ongeveer de helft van alle idiote en misdadige kinderen geboren zijn uit drankzuchtige ouders! Is, D. en H., 't alcoholisme, n die richting alleen slechts beschouwd, niet reeds een vraagstuk van ontzettenden ernst? Prof. Stokvis aarzelde dan ook geen oogenblik destelling neer te schrijven XVlEN n: h°l iS ^ her3enver9& VOOR De grootste en sterkste geest is op den duur niet tegen zijn verwoestenden invloed bestand. Hoe zal het dan gaan, u. en ti., met die kinder-hersenen, organen, zoo uiterst teer en gevoelig, nog in hun stadium van ontwikkeling? . Hoe het daarmee gaan zal? _ 'k Zal er U straks een enkelen blik m gunnen, als ik met mijn voorbeelden en statistieken zal komen aandragen ten bewijze, hoe schadelijk ook de geringste hoeveelheid bier, wijn of sterken drank vaak werkt op den geest van het kind;... hoe een kleine hoeveelheid alcohol reeds het leeren bij de kinderen verzwaart, hun opmerkzaamheid vermindert en het oeheugen slechter maakt. Talrijke proeven hebben dat bewezen en de onderwijzers hebben meermalen opgemerkt dat een zenuwachtig, suf, achterlijk kind aan't gebruik van bier of jenever, hem door plichtvergeten ouders gegeven, zijn achterlijkheid te wijten had.
Voorzeker, dankbaar is de taak, die wij onderwijzers te vervullen hebben, mits we slechts steun vonden daar. waar we dien op de allereerste plaats moesten verwachten kunnen, bij de OUDERS. Daarom vooral acht ik het m«n duursten plicht U, Ouders, dezen avond op het hart te drukken den wensch van ieder onderwijzer, die het wel meent met zijn leerlingen. - Uw kinderen ~: geef uw kind nooit sterken drank, ook geen wijn of bier, want uw Kind en zijn onderwijzer ondervinden er de hoogstnadeelige gevolgen van; uw kind, doordat het zich vruchteloos



inspant te leeren; zijn onderwijzer, omdat al zijn moeiten vaak te vergeefs zijn. Dat er toch ontzettend schadelijke gevolgen van 't alcoholgebruik door kinderen te wachten zijn, leert ons de ervaring. Vraagt het maar eens aan die onderwijzers, die meer voor de school en hun leerlingen over hebben dan daar enkel hun tijd door te brengen, — die meer voelen voor die kleinen daar voor hen op de schoolbanken, dan hen daar slechts bezig te houden van 9 tot 11 en van 2 tot 4 of half vijf; — vraagt het eens aan die onderwijzers, die weten en beseffen, dat zij er niet enkel zijn om uw kind wat nuttige kennis in te pompen, maar die zich bewust zijn van hun heilige taak van uw kind een mensch te maken; een mensch, niet alleen met een zekere hoeveelheid kennis, maar een mensch ook met edele gevoelens, met een vast karakter, met zin en gevoel voor wat schoon, edel, waar en goed is. Zulke onderwijzers observeeren uw kind, slaan het ongemerkt gade, overal en altijd; Zij hebben dus ook aan die kleinen waargenomen, hoe de alcohol hun verstand vermindert, hun denkvermogen verstompt; want dit is mede een der grootste zonden van den drank, dat hij zich verwoestend werpt op die deelen van het lichaam, die we vooral in den tegenwoordigen tijd het minst kunnen ontberen, n. 1. de hersenen. Uit verscheidene proeven toch met groote menschen is zeer duidelijk gebleken, dat de alcohol het vermogen om over een of andere zaak te oordeelen, verbazend vermindert, ook al merkt de persoon, die den alcohol gebruikt, daar zelf niets van. En in onze moderne samenleving is het voor ieder mensch toch zoo hoog noodig, dat hij gansch zijn denkvermogen ieder oogenblik bij de hand heeft; dat het dus onverantwoordelijk mag genoemd worden.wanneer men het willens en wetens vermindert. Op kinderhersenen is het gebruik van alcoholische dranken echter nog duivelachtiger dan op die van volwassenen. Vele idioten of krankzinnigen, stompzinnigen en gewoon achterlijken hebben den akeligen, abnormalen toestand, waarin zich hun denkvermogen bevindt, slechts te wijten aan het alcoholgebruik van hen zelf en ook — ja, dit vooral — van hun ouders. Ah! voelden de ouders eens, welk een
— 26 —



onverantwoordelijke daad zij ten opzichte hunner kinderen begaan, door zich te maken tot slaven hunner borrelzucht; begrepen zij eens goed, hoe zwaar hun verantwoording zal zijn voor God en de maatschappij door de toekomst hunner kinderen op te offeren aan hun drankzucht, 't Is een door de wetenschap uitgemaakte zaak, dat de drankzucht der ouders erfelijk overgaat op hun kinderen. De dronkaard verdrinkt dus niet enkel welvaart, moraliteit, vrede en geluk van zich zeiven, maar hij verdrinkt ook 't lichamelijk, geestelijk en zedelijk welzijn zijner nakomelingen, de toekomst zijner kinderen. Idiotisme, doofstomheid, neurasthenie, epilepsie, krankzinnigheid, neiging tot misdaad en ingeboren drankzucht zijn de strenge straffen, waaronder zoo vele stumperds lijden door en voor de drankzucht der ouders. Het is eene van de verpletterende bewijzen, zegt Mr. Van Schaik, dat het alcoholisme consequent voert tot ontaarding van geheele geslachten, rassen en volken. Het eertijds zoo fiere Normandië heeft door de alcoholontaarding op iedere 10.000 inwoners het hooge aantal van 200 krankzinnigen. 1 op de 50 krankzinnig, hoevelen van de overschietende 49 zijn dan nog geestelijk minderwaardig? Arm volk, lichamelijk, geestelijk en zedelijk zoo diep gezonken door den drank.
Wilt gij, D. en H., naast dezen blik in de geestelijke ellende van een volk, ook eens een enkel kijkje nemen in lichamelijke ontaarding door den alcohol ? Laat ik u dan slechts de beide plaatsen met het grootste drankmisbruik noemen in Duitschland en Frankrijk en u tevens daarbij meedeelen, hoe het daar met de kindersterfte staat. In. München, de groote bierstad sterven 49,2 °/o dus bijna de helft der kinderen en in Le Havre, de Fransche koophaven sterven van de zuigelingen geregeld 80 °/o, dat is van elke 10-8. Dat zijn officiëele opgaven, D. en H., die boekdeelen van ellende verhalen, ellende naar het lichaam, ellende naar den geest, ellende naar de ziel. Ah! het alcoholisme is wel een vreeselijke kwaal. En zegt mij nu eens, gij, die mij aanhoort en misschien met een zeker vooroordeel naar deze vergadering zijt gekomen, ómdat het nu weer tegen den drank ging, zegt mij eens, is dan
zr —



— 28 —
de strijd tegen dien drank met zijn duivelachtige gevolgen nu nog een onzinnige, gelijk zoo velen in onze dagen nog durven beweren? Is met zulke opgaven voor oogen het "Werk der drankbestrijding nu nóg het werk van driekwart -dwazen, dat met een medelijdend schouderophalen en een lachje is weg te cijferen, gelijk zoo velen het nog trachten te doen? Wie een dieperen blik slaat in het leven om hem heen i wie zich de moeite wil getroosten de nooden van ons volk na te gaan en een oogenbhk slechts te bestudeeren, hij ontmoet weldra na luttel zoekens en navorschens de khp, waarop zoo veler levensbootje schipbreuk leed. Die klip heet alcoholisme.... Maar, keeren wij tot ons onderwerp terug. Is aldus de uitwerking van het drankmisbruik der ouders op geest en lichaam van het kind, hoe moet 't dan wel gaan met die kinderhersenen, waar plichtvergeten ouders het kind zelf doen kennis maken met zijn grootsten vijand. Laat ons daarom even zien, wat de mannen der wetenschap er van zeggen.
Vooreerst dan het woord aan Dr. Ausems uit Utrecht. Op het drankbestrijderscongres te Nijmegen in 1907 -gehouden, zei deze:
" Het kind met zijn sterk groeiend organisme wordt spoediger uit zijn evenwichtstoestand gebracht dan het volwassen individu. De levendige groei van de verschillende organen, de groote gevoeligheid der kinderlijke weefsels zijn oorzaken, dat de werking van verschillende stoffen zich bij het kind veel sneller en veel heftiger openbaart dan bij den volwassene. Met zorg bespiedt het ouderoog de ontwikkeling van geest en karakter bij 't kind! met vreugde bespeurt het de dagelijks voortschrijdende werkzaamheid der hersenen, den toenemenden blos op de wangen, de aangroeiende kracht van lijf en leden. Het is, als zien zij aan een met zorg gekweekt plantje eiken dag een nieuw blaadje te voorschijn botten. Maar, evenals een hagelslag het geheele plantje ontreddert, evenzoo noodlottig is de werking van alcohol op 't jonge kind. Het plantje heeft voor zijn groei voedsel noódig en krijgt dit uit de warme zonnestralen, uit de lucht, uit het water, waarmee het begoten wordt. Het kind heeft voor zijn



harmonische ontwikkeling evenzeer eene doelmatige voeding noodig en even dwaas en onverantwoordelijk iemand zou handelen, die zijn plant begiet met vitriool, *VÜnrVerkeerd doct H die het kiod alcohol geeft. "
" Geef het kind alcohol en de hersencellen raken verschrikt in opstand; zij verzetten zich als het ware tegen de opneming van het vergift door een krachtiger functie gedurende eenigen tijd — het kind wordt opgewonden en levendig; — maar de hersencellen zijn niet bij machte het vergift te neutraliseeren, zij geraken onder den invloed er van en hunne werking wordt na eenigen tijd verlamd — *et kind wordt slaperig en suf; — of de hersenen werken verkeerd, - het kind krijgt krampen. Tevergeefs trachten de hersenen van dat jeugdig kind zich aan den verderfelijken invloed van den alcohol te onttrekken. Zelfs kleine hoeveelheden werken storend op hun functies, zoodat de onderwijzer b. v. 't bespeurt onder de les uit de meerdere moeite, die het kind hem veroorzaakt, hetzij door zijn mindere bevattehjkheid van geest, hetzij door zijn lastige beweegui? i i Zi,n met kIeine hoeveelheden alcohol herhaaldelijk proeven genomen, die ten duidelijkste den nadeeligen invloed van alcohol op de hersenen aantoonen. Het is reeds jaren geleden, dat Prof. Kende zijn proeven nam Hij onderzocht bij 25 kinderen van 5-16 jaar van niet-drankzuchtige ouders de werking van kleine alcoholhoeveelheden. Hij gaf naar gelang van den leeftijd eene geringe hoeveelheid wijn en ging 1 a 3 kwartier later .het effect na. Het bleek, dat de kinderen dan levendiger en ondernemender waren, vrijer in hun optreden en handelen. Hun schrift was minder regelmatig, gemakkelijke rekensommen werden sneller opgelost, bij moeilijke werden echter steeds fouten gemaakt; de denkkracht was verminderd, uit t hoofd rekenen veel moeilijker geworden. Allerlei veranderingen in 't karakter toonden zich, als ongehoorzaamheid, waaghalzerij en moedwil; later traden matheid, slaperigheid en gebrek aan eeüust op. Het behoeft dus niemand te verwonderen, concludeert Dr. Ausems, dat kinderen, die thuis min of meer regelmatig alcoholische dranken, waaronder ook bier, te drinken krijgen zelden
— 29 -



— 30 —
tot de besten hunner klasse behooren, zooals de ervaring trouwens aan zeer veel onderwijzers leert.
'k Voeg hier nog bij 't geen Prof. Winkler, de geneeskundige adviseur van Pro Juventute schrijft: Na eene schets van de menschelijke degeneratie van 't misdadige kind gesproten voor 't grootste gedeelte uit gealcoholiseerde ouders, zegt hij: " Zulke kinderen Zeeren op school niet, omdat zij niet kunnen leeren. Misschien staat bij hen, meer dan bij de candidaten voor de school voor achterlijke kinderen, 't onvermogen op den voorgrond, om de aandacht op één punt lang te bepalen. Het gemis aan schoolkennis belet echter geenszins, dat zij een zekere sluwheid in andere opzichten bezitten, maar de ervaring aan onze polikliniek opgedaan wijst er op, hoezeer de wegens moreele defecten hulpzoekenden achterlijk zijn.
Dat beeld van het achterlijke kind door den alcohol, ons geschetst door Prof. Winkler, is maar al te zeer gelijkend op dat der misdadige kinderen in 't rijksopvoedingsgesticht te Alkmaar. Laat ik U eens enkele gegevens uit 't verslag der Staatscommissie, belast met een onderzoek naar de geestelijke hoedanigheden der misdadige jongens meedeelen. 135 jongens werden onderzocht en daarvan bleken 95, dus ruim 2/3 abnormaal wat hun geestelijke vermogens betrof. Bij 118 van de 135 werd een te kort aan kennis geconstateerd. Geen enkele verpleegde, aldus woordelijk het rapport dier commissie, stak boven het middelmatige uit. Wat over het geheel hun vorderingen betreft kon niemand met succes den toets doorstaan, dien men gewoon is bij jongens van hun leeftijd aan te leggen. Bij de 135 jongens vond men 24 idioten of stompzinnigen; 23 verstandelijk minderwaardigen zonder en 48 verstandelijk minderwaardigen met zedelijke afwijkingen.
D. en H., is dat geen verschrikkelijke werkelijkheid! Het redelijke schepsel gekrenkt in dat, wat het mede verheft boven het redelooze dier ; den mensch ontnomen, wat hem ten grootsten sieraad strekt, ontnomen, wat hem mensch doet zijn in de volle beteekenis van het woord, want Prof. Winkler riep bij het onderzoek dier achterlijke kinderen vol verbazing uit : " Ik stond verstomd



— 31 —
over 't buitengewoon getal dergenen, welke achterlijk en tevens moreel defect waren.... "
Nogmaals, verschrikkelijke werkelijkheid!
En vraagt Ge me nu, wie die kinderen naar die Rijksopvoedingsgestichten heenzond? — vraagt Ge me nu, wie onze tuchtscholen en voogdij-gestichten als tot de nok deed bevolken ? — Ik antwoord U mét een Prof. Ziehen, mét een Dokter Ausems, mét een August Forel en Prof. Demme, mét een Prof. Winkler en een Dokter Van der Heyden, mét een — maar waar zou ik eindigen ! — ik antwoord U met de bekendste doktoren, psychiaters, directeuren van gevangenissen en opvoedingsgestichten —: ziedaar dan de geestelijke ellenden, 3U geboren in de jeneverflesch ; ziedaar de rampzaligste schepselen, torsend gansch hun leven den zondenlast hunner plichtvergeten ouders, die het geluk van hun kinderen veil hadden voor hun borrel ; ziedaar een gansche schare armen van geest, verstooten uit de maatschappij door hen, wier heiligste plicht 't was te zorgen, te waken voor hun heil, hun geluk. Ah! het is wel waar 't woord van Prof. Ziehen : "Wanneer we bereiken konden, dat het alcoholgebruik voor kinderen werd afgeschaft, wij zouden der menschheid een grooten dienst hebben bewezen ; " en evenzeer is waar 't woord van Dr. Ausems : " DrankGEbruik is voor het kind erger dan drankMISbruik voor den volwassene. "
Drankgebruik bij de jeugd ; — wordt 't dan niet overdreven ? Is 't wel noodig, dat er nadrukkelijk tegen gewaarschuwd dient te worden ?
D. en H., laat ons dat nog even zien. Eenige onderzoekingen bij schoolkinderen zullen ons het antwoord geven.
Zoo vond Bayr, dat van 250 meisjes eener volksschool te Weenen slechts 50 geen alcoholische dranken hadden gebruikt, al de andere dronken meer of minder regelmatig bier, wijn, doch ook brandewijn en dat op een leeftijd van 6 tot 13 jaar. Volgens de onderwijzeressen waren de kinderen, die regelmatig alcohol kregen, meest zwak, ziekelijk, zenuwachtig, twistziek en onoplettend; ze had-



— 32 —
den een zwak geheugen en bezaten geringe wilskracht. ~ Op het internationaal congres in 1901 gehouden berichtte Frölich over een enquête ingesteld in alle scholen van Neder-Oostenrijk en Stiermarken. Daaruit bleek, dat van de 88,000 schooljongens te Weenen ruim 28.000 regelmatig bier dronken ; van ruim 200.000 jongens en meisjes op het land ruim 25.000 ; '/s der jongens ongeveer dronk regelmatig wijn.
Een directeur eener Realschule deelde mee, dat 39 °/0 dus bijna 2/5 zijner jongens dagelijks bier dronk, 28 °/0, dus ruim '/< wijn, terwijl anderen zeer dikwijls cognac of thee met rhum gebruikten.
Twee onderwijzers, Walter en Scheu hebben in Ulm het alcoholgebruik der jeugd nagegaan en vonden dat van de 3700 kinderen slechts 21 nooit alcoholische dranken geproefd hadden, 444 dronken dagelijks ongeveer l/t liter bier, 752 meer dan »/» h'ter, slechts 652 hadden nooit brandewijn geproefd. Ook hier bleek een duidelijke invloed van het gebruik van alcoholica op de vorderingen en de bekwaamheid der leerlingen.... Van de 100 kinderen te Berlijn, die nooit alcoholische dranken gebruikten, maakten slechts 8 der meisjes, 24 der jongens onvoldoende vorderingen ; bij de kinderen, die eens per week brandewijn dronken, bedroegen deze cijfers reeds 16 en 35 per 100 en bij de stumperds, die dagelijks op brandewijn getracteerd werden, klommen die cijfers tot 55 en 60 leerlingen per 100.
D. en H., wat zegt Ge nu van zulke uitkomsten ? Maar, waarom langer in het buitenland vertoefd, — laat ons een oogenblik ook eens een kijkje nemen in ons lage landje aan de zee. Goddank! zulke geestelijke demoralisatie bij de jeugd door den alcohol treffen we bij ons niet aan. Echter, ook over onze vlakke landouwen strijkt die verzengende wind van het alcoholisme; ook bij ons verschroeit en verdort hij zoo menige jonge, veelbelovende plant — ook in ons vaderlandje verstikt hij zoo menige bloem in haar omhulsel, doet hij te loor gaan voor de toekomst, wat het heden beloofde.
In 1902 toch stelde de N. O. P. C. een onderwijzersgeheelonthoudersvereeniging een onderzoek in naar het



— 33 —
alcoholgebruik der Ned. jeugd. Na zorgvuldige schifting der ingekomen antwoorden bracht zij een rapport uit, dat luidde : dat van de 4380 kinderen 11,6 °/o of ruim '/io no9 nimmer eenigen alcoholhoudenden drank hadden geproefd ; 32,4 °/0 of bijna'ƒ3 uog nooit sterken drank hadden gedronken, 66,8 °/o of 2/3 hadden wel eens bier — 44 °/o of bijna de helft wel eens sterken drank gehad ; 4 °/0 of 1 op de 25 dronken dagelijks bier en 0,28 °/o of 1 op ongeveer 400 dagelijks sterken drank. De conclusies uit dit rapport getrokken waren ten eerste ; van dagelijksch gebruik van alcoholische dranken door kinderen is in den regel bij ons geen sprake ; ten 2' occasioneel gebruik, d. i. bij gelegenheden komt onder kinderen zeer veel voor en ten 3' van beide zijn in de school meermalen de nadeelige gevolgen merkbaar. Ook deze zijn toen onderzocht en wel met het volgende resultaat,
In afgeronde getallen vond men, dat, van iedere 100 kinderen, die
geen alcohol er
gebruikten 35 \ 48 IfJJ
j tot j tot J tot
nu en dan I ! f
alcohol 24 ( de 52 [ de 24 V de
gebruikten
i beste 1 middel- l domme dagelijks \ matige \ leerlingen
alcohol 15 40 ! 45 I behoorden,
gebruikten
10 jaren later, dus in 1912, stelde diezelfde Onderwijzers~vereeniging een nieuw onderzoek in.
Zij kwam tot het verheugende resultaat, dat de 11,6 °/0 der G. O. onder de jeugd, was toegenomen tot 36,3 °/o ; het cijfer der gelegenheidsdrinkertjes was van 44 °/o gedaald tot 16,4 °/0 terwijl de dagelijksche gebruikers van 4 tot iets beneden 1 °/o daalde.
Met volle gerustheid durfde zij uit deze cijfers de conclusies trekken : Het alcoholgebruik door kindéren neemt in



de laatste 10 jaren af, het aantal kinderen dat ïn G. O. wordt opgevoed, neemt toe, dagelijksch gebruik komt maar sporadisch voor.
Wat de vorderingen der leerlingen betreft, kwam zij tot het volgende resultaat: Van de G. O. behoorden 33,4 °/o dus ruim '/a tot de beste, 50,2 °/o ruim de helft tot de middelmatige en 16,4 °/0 = l/i tot de slechte leerlingen ;
Van de gelegenheidsdrinkertjes werden die cijfers respectievelijk 25,6 — 53—21, van de dagelijksche gebruikers 16,9—58 en 25%. D. en H., trekt hier zelf uw conclusie uit.
En hiermede ga ik eindigen. Echter niet, zonder U, Ouders, nogmaals te zeggen : Spaart toch uw kind, spaart uw kind, voor U en de maatschappij. Voor U, opdat het eenmaal moge zijn uw vreugd, uw steun, uw trots, de kroon van uw leven. Spaart het echter, ook voor de maatschappij, want de mensch moet niet alleen als mensch worden ontwikkeld en opgevoed, maar ook als lid der maatschappij, Ouders,, kent daarom uw plicht, maar niet alleen kent uw plicht, handelt er ook naar. De jeugd toch... en dat vooral in onze dagen, eischt ons op ; U ouders op de eerste plaats om voor haar te geven al uw zorgen, al uw toewijding, al uw liefde. Na u, Ouders, eischt zij op, ons onderwijzers, om naast en met U en den priester voor haar te geven al onze werkkracht, geheel ons wezen ; om hen mede op te voeden tot waardige, nuttige leden van huisgezin, kerk en maatschappij.
Onze kinderen eischen ons op ; zij roepen ons, om een eind te maken aan de macht van den Demon, die alles, wat mooi is in hun leven, dreigt te verstikken; onze kinderen eischen ons op in het waarachtig belang van geheel ons volk, der gansche maatschappij.
En thans, aan het einde van mijn taak gekomen, richt ik tot U ouders, nog een klein verzoek, noemt het, zoo Ge wilt, eene bede.
Als Ge zoo straks na dezen oudersavond thuis komt, och, denkt dan eens na over alles, wat Ge hier gehoord hebt en vraagt U zeiven dan eens af of ook Gij niet iets te doen, maar vooral, of ook Gij niet iets te laten hebt
- 34 —



— 35 —
voor Uw kinderen, die Gij toch zegt zoo I*ef te hebben. En morgen vroeg, als Uw kleine hevelingen weer rond U dartelen, och, ik bid U, schouwt dan eens een oogenblik in die nog reine, onschuldige oogen Uwer kleinen en stelt U dan eens deze vraag : Wat zullen die kinderen eenmaal groot geworden voor ons zijn ? Zullen zij worden onze troost, ons geluk, onze steun in onzen ouden dag, onze trots, de kroon van ons leven ? of zullen zij. eenmaal zijn, wat wij zoo typisch waar uitdrukken door te zeggen ; een nagel aan onze doodkist ? Wat Uw kinderen eenmaal worden zullen ? Ah, daar is er maar Een, voor Wien de toekomst helder is als de dag, maar iïen, die over die toekomst beschikt, maar die Een heek, wat de toekomst Uwer kinderen betreft, driekwart van Zijn macht aan U gegeven. Uw kinderen derhalve worden, 99 keer van de 100, wat Gij, Gij, ouders, er van maakt.
Daarom, nogmaals en ten laatste, wilt Gij een der zekerste waarborgen voor het toekomstig heil Uwer kinderen, VOEDT HEN OP IN GEHEELONTHOUDING !!!!!
Ik eindig met het woord van Pastoor Martens, die in het Limburgsche zoo menigen oudersavond met ons meemaakte,... In menig huis ziet men, ook nog heden ten dage, zoo'n klein schilderij, waarop voor de binnentredenden geschreven staat: God ziet mij .— hier vloekt men niet. Och, dat men naast deze schilderij, voor onze kinderen vooral, een andere hange met deze woorden :
GOD ZIET MIJ! HIER DRINKT MEN NIET!!!!
Over hetzelfde onderwerp kan men raadplegen: Het Alcoholvraagstuk, door Dr. Buringh Boekhoudt;



Geestelijke en lichamelijke ziekteverschijnselen hij kinderen ten gevolge van alcoholmisbruik, door Prof. Dr. Ziehen;
Drankgebruik is voor het kind erger dan drankmisbruik voor den volwassene, door Dr. Ausems ;
Uit Congres-Verslag Nijmegen : Rede P. Mesker, Kinderbescherming en alcoholisme; Idem: Rede Mej. Vetter, De opvoeding van het kind; Idem: Rede Dr. Ausems, Het kind.
Oudersbrochure der L. O. C;
Om onzer kinderen wil, door A. K. Klaren ;
Alcoholgebruik door schoolkinderen, door J. H.Varenkamp Jr.
— 36 -



Invloed van alcoholhoudende dranken op de
ZEDEL1JK-GODSDIENSTIGE ONTWIKKELING
Er treden hier van avond drie sprekers op : een geneesheer, een onderwijzer en een priester. Dat alleen moet 'n ernstig mensch reeds stemmen tot nadenken, want het toont dat er toch wel gewichtige belangen gemoeid moeten zijn met de zaak die heden avond hier besproken wordt. Die drie menschen komen hier niet spreken uit liefhebberij of omdat ze anders niets te doen hebben ; maar omdat ze zich bewust zijn het te moeten doen.
Er moet hier van avond de aandacht gevestigd worden op iets, wat ons volk aantast in het beste wat het heeft, op iets wat 'n groot gevaar is voor z'n gezondheid, z'n verstand en z'n ziel. Degenen, die uit kracht van hun stand en hun roeping over die hoogste belangen van ons volk moeten waken, zijn zich hun verantwoordelijkheid in deze bewust, en ze komen daarom spreken omdat ze weten niet te mogen zwijgen.
Van de drie sprekers is voor mij de voornaamste maar ook wel de gemakkelijkste en dankbaarste taak weggelegd.
III.
onzer kinderen.
Rede van Pater ƒ. JACOBS, m. S. C.
Missiehuis te Stein.



— 38 —
De voornaamste; want van al het belangrijke, dat hier gezegd moet worden, moet ik het allerbelangrijkste zeggen. Hooger dan de belangen van gezondheid, hooger dan die van 't verstand, staan voor elk katholiek mensch de belangen der ziel, en 't hoogst van al staan voor katholieke ouders de belangen van de zielen hunner kinderen 1 En over de onsterfelijke zielen uwer kinderen moet ik u spreken.
De gemakkelijkste: Ik moet u bewijzen dat het alcoholisme een gevaar is, een ontzettend gevaar voor de zielen uwer kinderen. En dat bewijs is niet moeielijk. Daar is om dat bewijs helder en overtuigend voor uw geest te stellen geen geleerdheid noodig, en geen ingewikkelde redeneering of lange cijferreeksen en statistieken. Daar is enkel voor noodig u in herinnering te brengen wat gij zien kunt eiken dag in uw onmiddellijke omgeving, in de straat waar gij woont, bij de menschen die gij kent.
De dankbaarste: Ik spreek tot katholieke ouders, die hun kinderen liefhebben en die daarom willen, dat hun kinderen gelukkig worden, voor eenige jaren niet enkel, maar voor altijd, voor eeuwig, ,— en die daarom zoo oprecht en zoo vurig willen de zielen van hun kinderen veilig stellen tegen elk gevaar, dat die zielen van het eeuwig geluk zou kunnen berooven. En daarom is er niet veel welsprekendheid noodig om u te overreden om in daden om te zetten de besluiten welke uit de vorige en uit deze spreekbeurt volgen. Die daden zullen gesteld worden als gij weer maar helder hebt ingezien dat het welzijn der zielen van uw kinderen die daden vergt.
Eenvoudig en zonder veel omhaal van woorden zal ik daarom trachten aan te toonen dat het alcoholisme schade doet aan de zielen der kinderen, dat het welzijn der kinderzielen bedreigd wordt, zoowel I. door het drinken der ouders als
II. door het drinken der kinderen zelf, en dat dus uit liefde voor de ziel van het kind de opvoeding alcoholvrij en anti-alcoholisch zijn moet.



— 39 —
I. —■ Door het drinken der ouders.
1° De drank doet schade aan de zielen der drinkers zeiven. Dat hoef ik toch zeker niet te bewijzen ! Gij weet dat; ieder die oogen heeft om te zien en ooren om te hooien, en z'n verstand weet te gebruiken om na te denken en te redeneeren, weet dat. Er is geen woord overdrijving in de bewering van een groot Bisschop, dat de drank niet éen, maar alle tien geboden Gods doet overtreden. Wij weten allen, dat in ons katholieke volk duizenden menschen leven in zonde en misdaad, die voorbeeldige christenen en burgers zouden zijn, als ze niet in 'n ongelukkig uur aan den drank waren geraakt. We weten, dat de drank de grootste afbreker is van 't werk van Christus, die in de wereld is gekomen om de zonde weg te nemen en 't genadeleven op te bouwen in de door Hem verloste menschheid, terwijl de drank de zonde eiken dag weer duizendmaal terugbrengt en 't genadeleven verwoest in de zielen der door Christus' Bloed vrijgekochte menschen. ■— Daarover behoef ik nu niets meer te zeggen, het is 'n onbetwistbare waarheid, dat het drankmisbruik 'n zedelijken godsdienstig-minderwaardige maakt van eiken drinker.
2° Maar wèl moet ik zeggen, dat dat drankmisbruik niet enkel schade doet aan de zielen der drinkers maar ook aan de zielen hunner onschuldige kinderen.
a) Denkt maar 'ns na : wat kan er toch van de opvoeding der kinderen terecht komen in 'n drinkersgezin?
Er is niets wat zoo teer is, niets zoo gevoelig, niets wat zoo kiesche en zorgvuldige behandeling vergt, als de ziel van 'n kind. Het opvoeden en vormen van 'n kinderziel vergt de heele toewijding en de heele zorg, het beste wat er huist in het hoofd en het hart — van 'n vader en 'n moeder. Het is het heerlijkste, maar ook het moeilijkste werk, dat God aan de menschen heeft te doen gegeven. Op het feest der groote jeugdopvoeders doet de H. Kerk al hare priesters deze woorden lezen van den grooten denker en redenaar S. Joannes Chrysostomus :
" Wat is er grooter dan zielen leiden, dan de levensgewoonten van kinderen vormen ? Van hooger waarde dan welken schilder en beeldhouwer ook acht ik zeker den



— 40 —
man, die weet hoe hij geest en hart van kinderen vormen kan. " Wat kan nu toch van dit verheven kiesche werk terecht komen, als het in de onbevoegde handen is van iemand, die door den drank zelf een minderwaardige is geworden, iemand wiens verantwoordelijkheidsgevoel is afgestompt, in wien alle geestelijke en zedelijke adeldom door den drank tot geestelijke grofheid en ruwheid is verworden ? Een drinkerskind is meer te beklagen dan 'n wees ! Want voor de opvoeding van 'n weeskind wordt gezorgd, maar wie zorgt er voor de drinkerskinderen ? Arme kinderen, die opgroeien moeten zonder verzorgde opvoeding, arme zielen van die arme kinderen !
b) Bleef het nog maar bij de verwaarloozing der opvoeding ! Dat was al erg genoeg, maar de werkelijkheid is erger 1 Want drinkerskinderen krijgen slechter dan n enkel verwaarloosde opvoeding, ze krijgen 'n positiefslechte, verkeerde opvoeding.
Het machtigste middel ter opvoeding voor 't slechte zoowel als voor 't goede is het voorbeeld. Dat is helder als de dag. Woorden wekken maar voorbeelden trekken ; dat is waar voor volwassenen, dat is nog meer waar voor 't versche en ontvankelijke gemoed van kinderen. En al de woorden en lessen en toewijding van onderwijzers en priesters zullen ten slotte het moeten afleggen tegen het voorbeeld der ouders, minstens in negen van de tien gevallen ! En nu zeg ik weer alleen maar dit: denkt nu maar 'ns na over het trekkende voorbeeld dat werkt op het drinkerskind ! Denkt maar eens na wat voor woorden dat kind hooren moet uit den mond van iemand in wien de drankduivel het beest heeft ontketend, en die z'n eigen vader of moeder is ; wat het ziet, wat voor indrukken als giftige kiemen zich vasthechten in dat teere ontvankelijke kindergemoed ! We hebben geen statistieken noodig, niet waar, om ons te bewijzen dat de misdadige en godsdienstlooze jeugd voor negentiende in de drinkersfamilies wordt aangekweekt. We weten dat het zoo is, omdat het niet anders zijn kan.
God gave dat dit nog 't ergste was. Maar 't is niet het ergste, want niet zeldzaam is helaas het geval dat kinderen



— 41 —
uit een drinkersgezin niet enkel door het voorbeeld op den slechten weg komen, maar dat zij opzettelijk door hun eigen ouders op den weg der zonde en misdaad worden gezet en voortgejaagd. Er zijn drinkers, die opzettelijk hun kinderen kwaad leeren. En ieder, die in zielzorg of reclasseeringswerk de droevige verwordingsgeschiedenis van sommige zeer diep gezonken zielen heeft moeten nagaan tot het begin van het zedelijk ontaardingsproces, zou de waarheid dezer bewering kunnen bevestigen.
c) Maar zelfs als de ouders van het drinkerskind z'n opvoeding niet verwaarloozen zouden, of door voorbeeld of woord verkeerd richten, is het drinken der ouders een gevaar voor de ziel van het kind. Waarom ?
Dit is u allen overtuigend gebleken uit het betoog van mijn voorganger den onderwijzer, dat maar al te dikwijls de verstandelijke vermogens van kinderen van drankzuchtige ouders minderwaardig zijn. En ook dat is 'n gevaar voor de ziel, omdat het 'n gevaar is voor 't godsdienstig leven. Wij leven in den modernen tijd, in den tijd van feilen kamp vóór of tegen den godsdienst. En wil het nu opgroeiend geslacht zijn geloof en z'n godsdienst bewaren, dan zal het er voor moeten vechten en menigen aanval verdragen. Dat gaat niet zonder 'n hechte geloofsovertuiging, die steunt op degelijke godsdienstkennis : want dit is wel de groote oorzaak van geloofsverlies en geloofsafval in onzen tijd, ook in ons gewest, misschien vooral in ons gewest: onwetendheid, gebrek aan degelijke ontwikkeling op godsdienstig gebied. Wie z'n geloof niet terdege kent, loopt in onzen tijd het grootste gevaar het te verliezen. Godsdienstkennis moet dus onzen kinderen worden bijgebracht. Maar probeer nu maar om aan verstandelijk minderwaardigen die zoo noodzakelijke maar ook niet gemakkelijke kennis bij te brengen ! Dat gaat eenvoudig niet. En wat de onderwijzer constateert, dat constateert met hem de priester in den Catechismus : ook daar zijn de drinkerskinderen de jammerlijk achterlijke stumpers, die met den besten wil ter wereld niet kunnen toegerust worden met de voor den levensstrijd, voor 't behoud der ziel toch zoo noodige Godsdienstkennis.



— 42 —
Er zou in verband hiermeê nog op iets anders kunnen gewezen worden. Meer nog dan voor 't gewone onderwijs is voor 't onderricht in den Godsdienst de medewerking der ouders noodig. Want ook dit behoort tot de taak der ouders. En misschien nog meer dan de onderwijzer moeten wij als priesters klagen, dat van die medewerking der ouders bij drinkerskinderen meestal niets terecht kwam. En bleef het nog maar altijd bij gemis aan medewerking !
Nog zooveel zoü er over dit alles gezegd kunnen worden, maar wat gezegd werd is toch wel meer dan voldoende om te bewijzen dat onze stelling waar is, en dat de zielen der kinderen schade lijden door het drinken der ouders ! Dat kinderzielen verloren gaan door den drank ;
3° Een feit is het en blijft het, een feit dat als een ontzettende aanklacht tegen de schuldigen en nalatigen schreeuwt ten hemel: er gaan zielen verloren door den drank!
Weet gij wat dat is, een kinderziel die verloren gaat?
Toch wel eenigszins weten wij dat allen. Want wij, katholieke menschen, beseffen en voelen de waarde van een ziel, — van de hoogste der geschapen werkelijkheden. De ziel, de kostbare parel waarvoor de Goddelijke Koopman uit den hemel kwam en die Hij niet te duur betaald achtte met den prijs van zijn bitter lijden en smadelijken dood ; waarvoor de goede Herder heeft geloopen en gezocht tot Hij ze vond onder t juichen van de engelen in den hemel; waarvoor de besten der onzen, onze Missionarissen, heengaan en alles verlaten en hun lachende toekomst en al wat het leven in menschenoogen mooi maakt prijs geven en hun forsche levenskrachten verslijten, onbekend, in ontbering en minachting, en gaarne sterven willen als ze dat kostbare kleinood, één menschenziel, maar kunnen winnen voor den hemel....
En 't zijn zielen van kinderen die verloren gaan! Verloren voor altijd voor Christus' liefde! En toch heeft Jezus ze zoo liefgehad, toch heeft Jezus ze zoo lief nu nog, dat z'n liefde voor die kinderzielen Hem het meest ontstellende woord heeft doen spreken dat 't Evangelie van Hem bewaarde, zijn vloekwoord tegen de bedervers dier beminde



— 43 —
kinderzielen. Hebt ge ooit getracht om gansch de ontzettende werkelijkheid te begrijpen van het feit dat Jezus, de zachtmoedige, z'n verschrikkelijken vloek heeft uitgesproken tegen de bedervers van kinderzielen! Hij was de vriend der zondaars, en in zijn medelijdende liefde heeft Hij de diepst gevallenen niet verstooten; de openbare zondares heeft Hij vergeven en de ziel der overspelige rein gemaakt door z'n woord, en het paradijs wijd opengezet voor 'n berouw toonenden moordenaar. Maar als *n dreigement, dat de kinderzielen verdedigen moest, klinken nog steeds z'n woorden : " Wee den mensch die voor een dezer kinderen aanleiding tot zonde wordt: het ware beter voor hem, dat hij met 'n molensteen aan den hals versmoord was in het diepste der zee! " Zóó dierbaar waren, zijn Hem nóg de zielen der kinderen. En als tegenstelling tegen die dreigwoorden klinken nog steeds, ook de eeuwen door, die andere woorden van Christus : " Laat de kleinen tot Mij komen!" en duizenden kleinen zijn er, die niet kunnen komen. Christus roept ze zoo dringend en ze kunnen niet komen, want men laat ze niet komen ! Want het drinken der ouders vervreemdt hen voor altijd van de liefde van den Grooten Kindervriend.
II. — Door het drinken der kinderen zelf.
Nu moeten we nog in 't kort aantoonen, dat de ziel der kinderen ook schade lijdt door het drinken der kinderen: zelf.
Het is 'n oud ervaringsfeit, dat alcoholgebruik niet enkel het lichaam en 't verstand maar ook de ziel der kinderlijke gebruikers ernstig nadeel toebrengt. Reeds de oude wijsgeer Aristoteles had het geconstateerd en dit doet hem als waarschuwing aan alle opvoeders schrijven :
" Geeft geen wijn aan kinderen want dat maakt hen. ondeugend! "
Voor wie een beetje nadenkt wordt ook het " waarom " dier waarheid duidelijk.
1 ° Na al het reeds gezegde hoef ik niet meer te doen dan enkel in 't voorbijgaan even wijzen op 'n conclusie die uit het betoog van den onderwijzer volgt. Als drank--



— 44 —
gebruik van kinderen zoo n schadelijken invloed heeft op de verstandelijke vermogens, dan is het toch zeer zeker duidelijk dat dit weer ten volle geldt ook voor de godsdienstkennis, en dat daarom het gevaar zeer groot is dat zulke kinderen het leven moeten ingaan zonder voldoende kennis van hun Geloof. Die onvoldoende kennis heeft voor bijna noodzakelijk gevolg onvoldoende waardeering en liefde voor geloof en godsdienst-leven. Of zou hier alleen niet gelden : onbekend maakt onbemind ? Zulke kinderen verkeeren dus van zelf in 't grootste gevaar om in de nedendaagsche wereld onverschillig of godsdiensdoos te worden, bn wat wordt er dan van hun ziel ?
2° Maar toch zie ik daarin niet het grootste kwaad van het drinken van kinderen. Dat grootste kwaad zit hierin, dat het drankgebruik hun wilskracht verslapt. — Daar moeten we toch 'ns goed op wijzen.
a) Alcoholgebruik verslapt de wilskracht ook bij volwassenen. Dat weten wij door de ervaring bij veel drinkers opgedaan. Wie onzer kent er geen van die menschen zonder wilskracht, die den drank niet meer kunnen laten die zoo graag er van af zouden zijn, maar te vergeefs; hun wilskracht is weggedronken.
Dit is het heilloos gevolg van de werking van alcohol op het zenuwstelsel, dat het hoogere streefvermogen wordt belemmerd en het lagere geprikkeld ; dat dus de zedelijke rem van den redelijken wil op de hartstochten buiten dienst wordt gesteld en de te-veel-drinker in den roes, in letterlijken zin, tot het gemeenste in staat wordt.
En als dat te veel-drinken een gewoonte wordt, dan stompt al het hoogere en edelere blijvend af; dan wordt het heele geestes- en ziele-leven vergroft; dan wordt de mensch ten slotte een geestelijk kruipdier omdat alle echt idealisme, alle echt christelijk altruisme is weggedronken en alleen nog belangstelling voor eigen belang en eigen genot overblijft; hij wordt een moreel-ontaarde. De laagste misdrijven vindt men bijna altijd bij alcoholisten.
b) Als alcoholgebruik nu reeds zoo verderfelijk is voor den wil van volwassenen, dan is het vanzelfsprekend, dat liet voor kinderen nog erger is, dat de schadelijke gevolgen



— 45 —
hier reeds bij veel kleinere hoeveelheden veroorzaakt worden. Hun hersenen en zenuwen zijn nog zoo gevoelig en teer, en dus moet ook wel de werking van den alcohol op den wil veel ingrijpender en storender zijn. Want vergeten we toch nooit, dat door de levenseenheid van lichaam en ziel ook onze wilswerkingen gebonden zijn aan ons organisme, aan ons zenuwstelsel.
c) Als we 't zoo juist gezegde voor oogen hebben zal het ons niet verwonderen dat de onderwijzers en opvoeders constateeren, dat onder alcohol-gebruikende kinderen veel lastige en ongezeggelijke zijn, en vooral niet, dat drinkende kinderen een tekort aan wilskracht vertoonen. — En dit laatste vooral is een ramp voor de ziel!
We zeiden zoo straks, dat op godsdienstig gebied alleen die zullen staande blijven in den levensstrijd van onze tegenwoordige dagen, die uitgerust zijn met 'n degeüjke godsdienstkennis, 't onmisbaar fundament voor redelijke waardeering en liefde voor ons H. Geloof.
Maar met nog meer stelligheid moeten wij verklaren, dat verloren gaat in onzen tijd wie niet over wilskracht beschikt. De dagen van vrede en rustig bezit van geloof en goede zeden naar ouden trant zijn voorbij. Meer dan op economisch gebied is 't nu op zedelijk en godsdienstig gebied de tijd van het zwaard waar Christus reeds op wees. 't Is de tijd waarin alleen de sterke kan weerstaan aan de verleiding, die den mensch van alle kanten omgeeft. De tijd van de wilskrachtigen. Die zonder wilskracht nu 't leven door moet, wordt een mislukkeling, verliest zonder een wonder van Gods hulp, zijn geloof en z'n deugd: diens ziel doet meer dan schade lijden, die gaat verloren.
Een onafwijsbare eisch is het dus nu van elke gezonde opvoeding van de kinderen verwijderd te houden wat hun wilskracht vermindert — ver van onze kinderen moet blijven de drank.
Ons parool moet dus zijn: uit liefde voor de ziel van het kind : de opvoeding alcoholvrij en anti-alcoholisch.
Alcoholvrij: d. w. z. de kinderen mogen nooit alcohol-



— 46 —
houdenden drank gebruiken. Dat volgt zoo duidelijk uit al het voorgaande, maar toch is het goed het nog eens met nadruk te zeggen.
1° Er wordt nu algemeen geklaagd over de verwildering der jeugd En niet zonder reden. Wie wat nadenkt, vindt al gauw^ de oorzaak daarvan : want die verwildering duidt eenvoudig op n gebrek aan zelfbeheersching: wie zich ze t met beheerscht, wordt van zelf wild. Gebrek aan zelfbeheersching wil feitelijk zeggen: gebrek aan wilsbracht; omdat de wil niet krachtig genoeg is, krijgen de •driften vrij spel: dat uit zich bij kinderen vooral in genotzucht, die tot alle kindermisdaden voert.
2° De groote taak van de opvoeding, de groote plicht der ouders dus is bij hun hinderen zelfbeheersching, wilskracht aankweeken, ze te leeren hun luimen en grillen te overwinnen, ze te leeren zich iets, vooral genotmiddelen te ontzeggen, hun de weelde van 't offer, de vreugde der zelf.beperking en -beheersching te leeren.- En dan ligt het toch voor de hand om te beginnen met hun te leeren zich ïCte te ontzeggen zooals de alcoholische dranken, die hun enkel kwaad doen. Dan is er ten minste een begin gemaakt met het aanleeren van 't offer en zelfbeheersching ;
3° Zoo wordt tevens een speciaal gevaar voor de toekomst der kinderziel voorkomen : het gevaar, dat het kind in de toekomst drankzuchtig zou worden.
t Is geen denkbeeldig gevaar dat niet-alcoholvrije opvoeding de drankzucht aankweekt. Misschien worden sommige menschen als drinkers geboren, maar allen, die ik ontmoet heb, zijn niet drankzuchtig geboren maar geworden l En t is n algemeen ervaringsfeit dat veel drinkers er in hun jeugd al mee zijn begonnen.
t Is geen wonder dat we de drinkers tellen bij tien-
ü^ff l : men leert, hun drinken van i°n9s ^ aan, men voedt hen op tot drinkers, de ziekelijke behoefte aan drank wordt kunstmatig geschapen. Een normaal kind houdt met van drank natuurlijkerwijze; het eerste glas smaakt evenmin als de eerste sigaar. *t Zijn meestal anderen, die t kind leeren rooken, maar dikwijls de ouders zelf die t kind leeren drinken. Dat is 'n feit, _ eigenlijk een «iet



— 47 —
te begrijpen feit. Want welke moeder leert haar kinderen stelen? En zooveel brave moeders leeren hun kinderen drinken, en jammeren allicht later erover dat zij 't geleerde zoo goed in praktijk brengen en te veel drinken.
Waar is de nadenkende katholieke vader of moeder, die aandurft om hun kinderen tot dranzuchtigen te maken ? Dat durft in theorie er geen, gelukkig, maar in de praktijk doen het er zooveel! Alleen die ouders, die hun kinderen beslist alcoholvrij hebben opgevoed, zullen eens gerust hun handen in onschuld kunnen wasschen, als onverhoopt de zielen hunner kinderen toch door de drankzucht zouden verdorven worden.
Anri-a/co/io/isc/i.
De enkel maar alcoholvrije opvoeding is niet genoeg. De kinderen enkel maar geen alcohol te drinken geven is goed, maar besüst onvoldoende. Want dan blijft nog een gevaar: dat ze den drank leeren beschouwen als iets goeds en begeerlijks waar ze later des te gretiger zullen op vallen. Daarom moet de opvoeding anti-alcoholisch zijn, d. w. z. de kinderen moeten opgevoed worden in afkeer van den drank. Ze moeten leeren inzien van jongsaf niet enkel het kwaad van het te veel drinken, maar het goede en het mooie van het niet-drinken. Ze moeten leeren inzien dat de drank kwaad is; drankmisbruik en dronkenschap leeren zien als een lage onteerende zonde, niet als iets komieks of grappigs waarom men lachen moet. In den dronkaard moeten ze iets anders leeren zien dan een waggelend lollig gevalletje, ze moeten er in leeren zien het verdronken menschenleven, het leed van 'n moeder en kinderen, den ondergang van 'n ziel die wee doet aan 't Hart van Jezus. En 't is niet moeielijk om aan frissche, onbedorven kinderen dien eenig waren kijk op drank en drankmisbruik te geven. De ondervinding van wie het ernstig probeerden zal het u bevestigen. En niet moeilijk is het ook om die kinderen te leeren de schoonheid en de vreugde van het offer, van de zelfoverwinning, dat er meer waarachtige vreugde ligt in 't genot dat men zich ontzegt, dan in 't genot waaraan men toegeeft. Alleen de alcohol-vrije



— 48 —
en anti-alcoholische opvoeding kan de toekomst van zooveel zielen veilig stellen. Het komend geslacht moet anders worden ten opzichte van 't drankgebruik, anders in gedachten, anders in gewoonten.
Dat hebben de ouders in de hand, als zij bij hun opvoeding het voorbeeld niet vergeten. Want sterker dan alles werkt het voorbeeld. En als uw kinderen u zien drinken, zullen ten slotte al uw woorden op den duur aeen afkeer van den drank in hen kunnen wekken. Daarom uit helde voor uw kinderen weet u ten minste in hun teoenwoordigheid, als gij *t niet steeds wilt doen, te onthouden met enkel van alle drankmisbruik - het zou u beleedioen zijn u daartoe op te wekken - maar van alle drankgebruik.
Um wille van de zielen uwer kinderen kan toch ook dat otter niet te groot zijn!