11
A. Tegen 12 uur naar de Abbaye Albert, place Pigale, een mondain restaurant waar wordt gesoupeerd en gedansd en het gebruik van Champagne verplichtend is.
2e Programma: Dinsdag:
B. Musée des Monnaies 10 u., 11 quai Conti. L. Wepler, place de Clichy.
Ba. Musée du Louvre, of Tour Eiffel, Champs de Mars. T. A la Marquise de Sévigné, 11 boulev. de la Madeleine. D. Grand Vatel (Luxe) 275 rue St. Honoré, of Romano 14 rue Caumartin (Danse).
A. Bioscoop (zie Biosc.) of, Café Américain of Café de Madrid.
3e Programma: Woensdag:
B. Musée Carnavalet, 23 rue de Sévigné.
L. Taverne Gruber, 13 boulev. Poissionnière. Ba. Egouts de Paris. De le en 3e Woensd. van elke maand.
T. Claridge, 74 Avenue des Champs-Elysées. D. Café de Paris, avenue de 1'Opéra (Luxe).
A. Het diner vangt aan te 8.30 u. en aangezien om 10 uur gedanst wordt vormt dat een avondamusement.
4e Programma: Donderdag:
B. Bibliothèque Nationale, 58 rue de Richelieu. L. Taverne royale, rue Royale.
Ba. Les Gobelins, 42 rue des Gobelins, of Palais de Justice (Ste Chapelle en Conciergerie), Sorbonne
T. Past (Thé-Librairie), rue Royale of El Mano, 4 rue Edouard.
D. Poccardi, 12 rue Favart (nabij den avond uitgang).
A. Opéra comique, place Boïeldieu.
5e Programma: Vrijdag:
B. Plaats bespreken Opéra (Telef. Louvre 07—05). Galeries Lafayette. Bourse de Commerce.



12
L. Prunier, 9 rue Duphot (oesters), of Weber, 21 rue
Royale (Luxe). B . Bois de Boulogne. Jardin d'Acclimatation. T. Pavilhn d'Armenonville, Bois de Boulogne. D. Café Américain, 9 boulev. des Capucines (Luxe)
of Duval 39 boulev. des Capucines.
A. Opéra (jour chic).
6e Programma: Zaterdag:
B. Halles Centrales (vóór 's morgens 8 uur). Musée de Cluny, 24 rue du Sommerard.
L. Coconier, 14 rue Castellane of Larue, 24 rue Royale (Luxe).
Ba. Catacombes (le en 3e Zaterd. van de maand), te vervoegen 2 place Denfert-Rochereau om 12.45 uur.
T. Teddy, 43 rue Caumartin, of Le Petit Ritz, 20 place Vendome.
D. Viel, boulev. de la Madeleine (Luxe).
A. Op Zaterdagavond bereikt Paris excentrique het hoogtepunt. Wij geven ter keuze: Maisonnette (rue Vévienne), Kasbeck, (bij de avenue de Clichy), Le Perroquet, (rue Richer). Moulin rouge, Pigalls, Le Rat Mort, Monico, Royal, Savoy, Moulin de la Chanson, Moulin de la Galette, Mac Mahon Palace, Bal Tabarin
De Taxi-chauffeurs zijn bekend met de adressen dezer cabarets en nachtgelegenheden en daar enkelen dezer als paddestoelen uit den grond verrijzen, om even spoedig weer te verdwijnen, informeere men ten overvloede nog bij den hotel-portier.
7e Programma: Zondag:
B. Hoogmis in de Madeleine te 10 uur, of naar Versaïlles, Fontainebleau, Chantilly of Bois de Boulogne.
L. Restaurant de la Cascade, Bois de Boulogne. Ba. Wielerbaan: Vèlédrome d'hiver, rue Nélation en
's zomers Pare des Princes te Boulogne of Concert
Pasdebup, te drie uur in de Opéra. T. Colombin, 4 rue Cambon.



17
bus voor den vreemdeling, ofschoon zeer goedkoop, te tijdroovend en te omslachtig.
Onder gr ondsche Electrische Tram (Métro).
Hiertoe raadplege men het stadsplan, waarop de lijnen zijn aangegeven.
De métro werd in 1898 geopend en jaarlijks wordt dit electrische ondergrond-spoorwegnet uitgebreid. De laatste jaren heeft men verbinding tusschen de Seineoevers verkregen. Het is bijna geheel ondergronds en de stations zijn op het plan met een rood vierkant aangegeven.
Na een ticket te hebben genomen, daalt men af naar het platform en nauwelijks is een trein binnen of de schuifdeuren der wagens openen zich snel om zich bijna onmiddellijk daarna weder te sluiten.
Men plaatse zich op het platform waar le klasse is aangegeven en de le kl. rijtuigen stilhouden. De 2e is vooral op het midden van den dag, overvol met reizigers van allerlei stand.
Men geve verder nauwkeurig acht op het station van bestemming, waarvan den naam met groote letters op den muur is aangegeven, en stijge vlug uit. Vraag den conducteur het hoeveelste station. Bij aankomst verlate men het platform bij de aanduiding „Sortie".
Booten.
Deze varen de Seine op en neer. De diensten zijn: Charenton—Auteuil; Pont Austerlitz—Ateuil en Pont Royal—Suresnes. Men betaalt op de boot. De dienst regelt zich naar het jaargetij en wordt 's winters opgeheven. Een tochtje per boot van Maisons-Alfort naar Suresnes is bij mooi weer aan te bevelen.
Vliegdienst.
De Port Aérien du Bourget is het station van aankomst per vliegtuig. Aldaar bevindt zich een douanen-kantoor
Parijs 7e dr.
2



De Boulevard des Capucines en de Olympia.



20
's Morgens:
Vertrek 9.30 uur. Terug 12.15 uur.
Place de 1'Opéra, Avenue de 1'Opéra, Rue des Pyramides, Rue de Rivoli, Rue Royale, Eglise de la Madeleine, la Chapelle Expiatoire, Eglise Saint-Augustin, Boulevard Malesherbes. Pare Monceau, Avenue Hoch, Place de 1'Etoile, Are de Triomphe, la Tombe du Soldat Inconnu (arrêt), Avenue de la Grande Armee, le Bois de Boulogne, le Lac; la Muette, Avenue Henri-Martin, Palais et Pare du Trocadéro, Pare du Champ-de-Mars, la Tour Eiffel, Ecole Militaire, Hotel des Invalides, Esplanade des Invalides, Ministère des Affaires Etrangères, Palais-Bourbon (Chambre des Députés), Pont Alexandre III, Grand et Petit Palais, Avenue Alexandre III, Avenue des Champs-Elysées, Avenue Gabriel (Le Palais de 1'Elysée, résidence du Président de la République), Place de la Concorde, Rue de Rivoli, Jardin des Tuileries, Place du Carroussel, le Palais et le Musée du Louvre (visite), Saint-Germain-rAuxerrois, Monument de 1'Amiral Coligny, Avenue de 1'Opéra en Place de 1'Opéra.
's Middags:
Vertrek 2.30 uur. Terug 530 uur.
Place de 1'Opéra, Place de la Concorde, Les Invalides, Tombeau de Napoléon (visite), les Quais, le Palais de Justice, la Conciergerie, la Sainte-Chapelle (visite), Boulevard du Palais, Fontaine Saint-Michel, 1'Odéon, Jardin et Palais du Luxembourg, Rue Guynemer, Lycée Montaigne, Avenue de 1'Observatoire, la statue du Maréchal Ney, Ecole Supérieure des Mines, Boulevard Saint-Michel, Rue Soufflot. le Panthéon (visite), le Quartier Latin, Saint-Etienne-du-Mont, Bibliothèque Sainte-GeneViève, Faculté de Droit, la Sorbonne, Musée de Cluny et des Thermes, Boulevard Saint-Germain, Notre-Dame (visite), Hötel-Dieu, Préfecture de Police, Hotel de Ville (Siège du Conseil Municipal), Eglise SaintGervais-Saint-Protais, (in deze kerk veroorzaakte in 1918



21
een Duitsche bom 156 slachtoffers), Rue de Rivoli, 1'Eglise Saint-Paul, Place des Vosges, Place de la Bastille, Boulevard Beaumarchais, Place de la République, Porte Saint-Martin, Porte Saint-Denis, les Grands Boulevard en Place de 1'Opéra.
Prijs voor een halven dag fr. 15,— en voor een geheelen dag fr. 30,—, met inbegrip der toegangsprijzen van eenige Musea, Monumenten enz.
Nuttige adressen enz.
Post, Telegraaf en Telephoon.
Parijs heeft een hoofdpostkantoor, rue de Louvre 48—52 en meer dan 120 bijkantoren. Deze zijn alle dagen geopend van 8 uur 's morgens tot 7 uur 's avonds. Op Zon- en feestdagen zijn ze gesloten, met uitzondering van 25 bijkantoren, die tot 's middags geopend zijn.
Het tarief voor brieven naar Nederland bedraagt 50 centimes, voor prentbriefkaarten 10 centimes.
De telegraafkantoren zijn geopend van 's morgens 8 uur tot 's avonds 7 uur. Die van de Beurs en aan de rue de Grenelle 103, zijn den geheelen nacht geopend.
Telefoon vindt men in bijna alle post- en telegraafkantoren, hotels, café's er restaurants.
Apotheken fs-nachts).
Voor geneeskundige hulp bij nacht begeve men zich naar de naastbij gelegen politiepost, waar de adressen bekend zijn der Apotheken, die 's-nachts geopend zijn, of waar men de hulp van een medicus inroept. Nachtapotheken: 10 place Sainte-Opportune; 178 rue Montmartre; 158 faub. St. Martin; 20 place de la Nation.
Verloren Voorwerpen.
Bureau van Politie in de wijk waar iets is verloren of na twee dagen reclameeren 1 Rue de Lutèce.



22
Nederl. Gezantschap, Consulaat en Pas-Bureau.
Rue de Grenelle 85, geopend van 10—12 en van 2—4 uur.
Wisselkantoren.
Voor het wisselen van geld wende men zich bij voorkeur tot de grootere bankinstellingen, zooals het Crédit Lyonnais, of in het hotel.
Nederlandsche dagbladen.
Zijn verkrijgbaar aan den kiosk op den Boulevard des Capucines, nabij het Café de la Paix.
22



AFDEELING IV.
De beste Hotels, Restaurants, Bars, Dancings, Tea's, Café's, Cabarets en Restaurants excentriques in Montmartre en het Quartier Latin. Winkelen. Oud Parijs.
HOTELS.
Indien niet reeds bij een Reisbureau een kamer in een hotel besteld is, doet men het best een hotel te nemen in de omgeving van de Opéra of het Palais Royal. Het is ondoenlijk alle hotels te noemen, hetgeen trouwens de keuze nog moeilijker zou maken en wij bepalen ons daarom hier onder eenige aanbevelenswaardige hotels te noemen:
le Klasse Hotels. Hot. St. James en d'Albany, Rue de Rivoli. (Luxe), Hot. Claridge, av. des Champs-Elysées. (Luxe). Hot. Ritz, Place Vendóme. (Luxe). Hot. Scribe, Rue Scribe. Hot. Mirabeau, 8 Rue de la Paix. Hot. Malherbes, 26 Bould. Malherbes. Hot. Byron, 20 Rue Laffite. Hot. Manchester, 1 Rue de Grammont. Hot. de Hollande, 8 Rue de la Paix. Hot. des deux Mondes, 22 Avenue de 1'Opéra. Splendid Hot., 1 bis Avenue Carnot. Royal Hot., 33 Avenue de Friedland. Hot. Campbell, 45/47 Avenue de Friedland. Hot. Beau Site, 4 Rue de Presbourg. Hot. Columbia, 16 Avenue Kleber. Grand Hot. du Louvre, Avenue de 1'Opéra. Hot. Régina, Place Rivoli. Hot. Chatham, 17 en 19 Rue Daunou. Hot. Continental, Rue Castiglione. (Luxe). Grand Hot., 2 Rue Scribe. Hot. du Louvre, Rue de Rivoli. Mac. Mahon Palace Hot., 29 Avenue Mac Mahon. Hot. Majestic, Avenue Kléber 17.



24
Montana, 11 Rue de 1'Echelle.
Hot. du Rhin, place Vendöme 4 en 6. (Luxe),
Savoy Hot., 194 Rue de Rivoli.
Hot. Terminus, Gare St. Lazares.
Hot. Wagram, Rue de Rivoli 206—208.
Hot. du Quai d'Orsay (aan den anderen Seine-oever).
2e Klasse Hotels.
Hot. Alexandra, 16 rue de la Bienfaisance.
Hot. d'Alsace, tegenover de gare de 1'Est.
Hot. Atlantic, 44 Rue de Londres.
Hot. Belmont et de Bassano, 30 rue de Bassano.
Hot. de Bretagne et d'Orléans, 23 bis Rue de Richelieu
Hot. Bergère, 32 en 34 Rue Bergère.
Central Hot., 40 Rue du Louvre.
Est Palace Hot., 19 Rue de Strasbourg.
Hot. Terras, 32 rue Hamelin.
Hot. Foyot, 33 Rue de Tournon.
Hot. Violet, Passage Violet 11.
Hot. Moderne, Place de la République.
Hot. d'Osborne, Rue St. Rcch.
Helios Hot., 75 Rue de la Victoire.
Liberty, 36 Rue de Londres.
Hot. de Londres et de New-York, 13 Place du Havres.
Hot. Louvois, place Louvois.
Grand Hot. de Malte, 63 Rue de Richelieu.
Magenta Hot., 23 Faubourg Montmartre.
Monceau Modern Hot., 6 Rue Roussel.
Mont Thabor Hotel, 4 Rue du Mont Thabor.
Hot. Paris Centre, 11 bis, rue Sainte Anne.
Hot. de Passy, 10 Rue de Passy.
Hot. Montreal, 37 Rue d'Hauteville.
Royal Palace Hot., 8 Rue de Richelieu.
De prijzen dezer hotels varieeren: Kamer met één bed, 15, 20 en 30 francs. Kamer met een groot bed, 20, 30 en 40 francs. Kamer met 2 bedden, 25, 30 en 40 francs. Kamer met één bed en badkamer, 30, 25 en 40 francsKamer met groot bed en badkamer, 35, 40 en 50 francs. Kamer met twee bedden en badkamer, 40, 45 en 50 fr.



De Boulevard des Capucines en het Grand Hotel.



27
Duval, avenue de 1'Opéra hoek rue St. Roch. *Henry, place Gaillon b./d. Opéra. Zaterd. Gala en Surprises. (Luxe).
Nabij de Tuilleries:
*Au Boeuf a la Mode, 8 rue de Valois. La Régence, 161 rue St. Honoré (zaal voor schaakspelers).
Montagné (gr. Luxe), 5 rue de 1'Echelle (Visch). Duval, 6 rue Montesquieu. Duval, 194 rue de Rivoli.
Vanaf de Madeleine tot de place de la République:
Lucas (Luxe), 9 place de la Madeleine. Duval, 27 place de la Madeleine. Viel (Luxe), boulev. de la Madeleine. Café de la Paix (Luxe), 39 boulev. des Capucines. *Café Américain (Luxe), 4 boulev. des Capucines. Duval, 29 boulev. des Italiens. Noel Peters (Luxe), 5 boulev. des Italiens. (Passage
des Princes). Poccardi, 9 boulev. des Italiens. Lapré (Luxe), 24 boulev. Drouot. Café de Madrid, 6 boulev. Montmartre. Boulant, 1 boulev. Montmartre. Taverne Gruber, 13 boulev. Poissonnière. Boislaive, 2 rue Geoffroy.
Marguery (Luxe), 36 boulev. Bonne-Nouvelle. (Sole
Marguery). Taverne Gruber, 15 boulev. St. Denis. Duval, 13 boulev. St. Denis. Namur, 2 boulev. de Strasbourg.
Champs Elysées:
Ledoyen (Luxe), Carré des Champs Elysées. (Tuinrestaurant).
Ambassadeurs, (Luxe), Carré des Champs Elysées. (Élégant).
*Langer, Carré des Champs Elysées. (Dans).



29
*, waar 's middags en 's avonds ook tea's of dancings zijn, Le Perroquet, rue Richer.
A la Marquise de Sévigné, 11 boulev. de la Madeleine.
(Mondain). sy Angel's Bar, 34 rue Caumartin. Petit Teddy, 43 rue Caumartin. Bodega, rue de Castiglione (Élégant). Butterfly, 36 rue du Mont-Thabor. Carlton, 119 avenue des Champs-Elysées. Cercle Moscovite. Dans. Centra, Square Boudreau. (Mooi décor). Club Daunou, 7 rue Daunou. (Dans). Coliséum, 65 rue Rochechouart. (Dans). Colombin, 4 rue Cambon. Dixie, 20 rue Cambon.
El Mano, 4 rue Edouard VII. (Dans). Zaterdagmiddags
druk bezocht door mannequins en winkelmeisjes. Fast, 13 rue Royale. (Thé, Librairié). Forum, 4 boulev. Malesherbes. (Élégant). Germain, 20 rue de la Michodière. (Sport). Gerny's, 8 rue du Port Mahon. (Bar). Ixe Royale, 24 rue Royale. (Patisserie). Le Petit Ritz, 20 place Vendöme. (Élégant). Mac-Mahon, 29 avenue de Mac-Tvlahon. (Select). Oussadba, 84 rue du Faub. St. Honoré. (Patisserie), Potel & Chabot, 4 avenue Victor Hugo. (Patisserie). Primerose Tea, 23 rue de Bac. Rey, 95 avenue Victor Hugo. Rumppelmeyer, 226 rue de Rivoli. (Patisserie). Sherry Shop, 6 rue de Castiglione (Décor curieux). Maisonnette, rue Vévienne Kasbek, bij de avenue de Clichy. Pousse bleu, 42 Rue Daunou. Le Grand Teddy, 24 rue Caumartin. The Rally, 4 Rue Royale. Ca-ira, 23 Rue Tronchet (b. d. Madeleine). Palais Pompéien, 47 Bd. Raspael. Foquet, Avenue des Champs Elysées. Mid-Chin, Rue St. Didier 58. Fysher, 212 rue d'Antin. Sheherazada, 16 faub. Montmartre.



AFDEELING V.
Publieke Vermakelijkheden: Schouwburgen, Concerten, Spectacles de curiosités, Cirques, Panorama, Bioscopen, Sport, Wedrennen.
Schouwburgen.
Alphabetisch gerangschikt, met de aanvangsuren en de voorstellingen genomen naar een willekeurig programma.
L'Abri. — Revues, operettes of vaudevilles. Albert-Ier.
Antoine.— 8 h. 3/4. — Pile ou face. Apollo.
Arts. — 8 h. 1/2. — Pygmahon. Athenée. — 8 h. 1/2. — les Nouveaux Messieurs. Aux Deux Anes. — 9 h. — Présentez. Bouffes-Parisiens. — 8 h. 1/2. — Troublez-moi. Capucines. — 9 h. — Une Revue aux Capucines. Chatelet. — 8 h. 1/2. — Capoulade de Marseille. Chimère (143, boulevard Saint Germain). Cluny. — 8h. 3/4. — Servez chaud. Comédie des Champs-Elysées. — 8 h. 3/4. — La Duègne.
Comédie-Francaise. — 8 h. 1/4. — Vautrin. Comédie Caumartin. L'amant rêvé. Cora-Laparcerie (ex-Mogador). — 8 h. 1/2. — Le
Masqué de Fer. Dejazet. — 8 h. 1/2. — Vierge et Cocotte. Deux-Masques. — 9 h. — Paques juives, Adultère. Edouard-Vn. — 9 h. — Tribun. Eldorado. — 8 h. 3/4. — On r'bouif au truc. Fémina. — 8 h. 3/4. — Les Amants saugrenus. Folies-Dramatiques.



36
Gaité. — 8 h. 1/2. — La Fülc de Madame Angot. La Gaité-Rochechouart. Quand on a fait ca unefois. Grand-Guignol. — 8 h. 1/2. — Puisqu'il faut 1'être,
1'Ami des deux, Un drame a la Salpetrière, Paysanne-
ries judiciaires. Gymnase. — 8 h. 3/4. — Galerie des Glacés. Marigny. — 8 h. 1/2. — Beauté. Mathurins. — 9 h. — Vertu! Vertui Michel. — 8 h. 3/4. — Charly. Moulin-Bleu. — 9 h. — Sonia. Nouvel-Ambigu. — 8 h. 3/4 — Marie Gazelle. Nouveautés. — 8 h. 3/4. — La Maitresse de Bridge. Oeuvre. — 8 h. 3/4. — La Maison avant tout. Odéon. — 8 h. 1/2. Un conté de Noël. Opéra. — 8 h. — Boris Godounov. Opéra-Comique. — 8 h. — Carmen. Palais-Royal. — 8 h. 1/2. — Mons. de 5 heures. Porte-Saint-Martin. — 8h. 3/4.—Madame Sans-Gène. Potiniere. — 9 h. — La Femme du jour. Scala. — 8 h. 1/2. — Faut réparer Sophie! Théatre Ba-ta-Clan. — 8 h. 3/4. — Ta bouche. Renaissance. Chéri.
Sarah-Bernhardt. — 8 h. 1/4. — L'Aiglon.
Théatre de 1'Avenue, Spectacles variés.
Théatre des Champs-Elysées. — 8 h. — Le Tzar
Féodor. Théatre Comoedia.
Théatre Dounou. — 8 h. 1/2. — J'adore ca. Théatre de 1'Etoile. Théatre Montmartre. — Théatre de Paris. — 8 h. 1/2. — Tentation. Trianon-Lyrique. — 8 h. 1/2. — La Mascotte. Variétés. — 8 h. 1/2. — le Fruit vert. Vaudeville. — 8 h. 3/4. — La Tendresse. Vieux-Colombier.
De beste plaatsen in de schouwburgen zijn de Loges fauteuils d'Orchestre, Balcon en Première Galérie, dan de Stalles d'Orchestre, en voor bescheiden beurzen het Parterre; Aanvang 8—8.45 uur.
De prijzen zijn voor de hoogere rangen fr. 25 en meer met 2 a 3 fr. bij plaatsbespreking.



Het Théatre-Francais.



38
De dames worden veelal verplicht de hoeden af te zetten en men geve de „ouvrière", die de plaats aanwijst, fr. 1,—.
In de Opera is op de eerste rangen avondtoilet verplicht. De avondvoorstellingen zijn Maandag, Woensdag, Vrijdag, Zaterdag en 's Zondags en buitendien een Matinee op Zondag.
Men raadplege omtrent programma en aanvangstijd een de dagbladen, of koope La Semaine a Paris (50 c), die de opgaaf bevat der vooretellingen in de schouwburgen, café-concerts, enz., met tijd van aanvang, enz. vanaf Vrijdag tot Donderdag.
Concerten.
De beroemde klassieke concerten van het Conservatoire de Musiqae, rue du Conservatoire 2, hebben plaats van November—April, Zondagmiddag te 3 uur. Veelal uitverkocht. Concerts Lamoureux, Zondag 3 uur, in de Salie Gaveau, 250 executanten. Concerts Colonne, in het Théat. du Chatelet, Zaterdag 5 uur en Zondag 230 uur van October—April. enz.
Concerts Pasdeloup in het Trocadéro, Zaterdag en Zondag te 3 uur.
Concerts Touche, 25 boulev. de Strasbourg, alle avonden
gedurende het seizoen en Zondagmiddag. Concerts de la Schola Cantorum, 269 rue St. Jaques, gewijde muziek.
Spectacles de Curiosités, Music-Halls enz. Alhambra. — Rue de Malte, 50. Les Ambassadeurs. — 50 rue de Malte. Bataclan. — 50 boulev. Voltaire. Casino de Paris. — Rue de Clichy, 16. Chaumière. — 9 h. — Paco. — Dir. M. Minty, Bastia, Bertic.
La Cigale. — 120 boulev. Rochechouart. Concert Mayol. — 10 Rue de 1'Echiquier. L'Eldorado. — 3 boulev. de Strasbourg. L'Empire. — 33 Aven. de Magram. Folies Bergère. — Rue Richer 32.



39
Folies-Marigny. — Champs-Elysées. Gaumont-Palace. — 8 h. — 15, Arènes sanglantes. Olympia. — Boulevard des Capucines, 28. Palace. — Faubourg Montmartre 8. . Pie Qui Chante. — 9 h. Six Poulettes! Fallot. Salie Marivaux. — En exclusivité a Paris: Tess au Pays des haines.
Cirques.
Cirque d'hiver. — place Pasdeloup. Cirque Médrano. — 63 Boulev. Rochechouart. Cirque de Paris. — 18 Aven. de la Motte-Picquet. Nouveau-Cirque. — Rue Saint-Honoré, 251. Hippodrome. — Rue Caulincourt.
Panorama.
Panorama Poilpot. — Boulevard Delessert. Panorama de la Guerre. — Rue de TUniversité 148.
Wassenbeelden:
Musée Grévin. — Boulevard Montmartre 10.
Voornaamste Bioscopen.
Alcazar d'été, avenue des Champs-Elysées. Alexandre-Passy-Palace, 12, rue Chernovitz. Artistic-Cinéma-Pathé, 61, rue de Douai. Aubert-Palace, 25, boul. des Italiens. Ciné-Opéra, 8, boul. des Capucines. Cinéma des Arts, 325, rue Saint-Martin. Cinéma Demours, 7, rue Demours. Cinéma des Boulevards, 27, boul. des Italiens. Cinéma du Colisée, 38, avenue des Champs-Elysées.
Chic. Vrijdag Gala. Cinéma du Petit-Journal, 31, rue Cadet. Cinéma Grand-Royal, 83, avenue de la Grande-
Armée.
Cinéma Max-Linder, 24, boulevard Poissonnière.



40
Cinéma Palace, 42, boul. Bonne-Nouvelle. Cinéma Pathé, 5, boul. Montmartre. Cinéma Récamier, 3, rue Récamier. Electric-Palace, 5, boul. des Italiens. Gaumont-Paface, 126, boul. de Clichy. De grootste
zaal van Parijs. Behalve films ook voordrachten,- pan-
tomines en dansen. Gaumont-Théatre, 7, boul. Poissonnière. Grand Cinéma, 147, avenue Bosquet. Grand-Royal-Cinéma, 83, avenue de la Grande-Armée. Grenelle-Aubert-Palace, 141, avenue Emile-Zola. Louxor-Cinéma, 170, boul. Magenta. Lutetia-Wagram, 33, avenue Wagram. Madeleine-Cinéma, 14, boul. de la Madeleine. Marivaux, 15, boul. des Italiens. Omnia-Cinéma, 5, boul. Montmartre. Palais des Fêtes, 8 rue aux Ours et 199, rue Saint-
Martin.
Parisiana, 27, boul. Poissonnière. Pathé-Palace, 32, boul. des Italiens. Royal-Wagram-Cinéma, 35, avenue Wagram. Select-Cinéma, 27, boul. des Italiens. Tivoli-Cinéma, 19, faubourg du Temple et 12, rue de la Douane.
Sport:
De bladen welke allerlei op sportgebied bevatten zijn: Paris-sport; l'Echo des Sports; en le Miroir des Sports.
De groote wiélerwedstryd wordt den eersten Zondag in Juli gehouden en de groote boks-wedstryden vinden plaats in het Vélodrome d'Hiver.
Stadions:
Stade Pershing, Bois de Vincennes. Stade de Colombes, Colombes (Seine). Stade Bergeyre, avenue Mathurin-Moreau. Le C. A. S. G., Boulogne. Le Racing Club, Bois de Boulogne. Stade-Francais, Saint-Cloud.



De Boulevard de* Capucines : Vaudeville.



42
Stade Elisabeth, Montrouge. Vélodrome Buffalo, Montrouge. Vélodrome d'Hiver, rue Nélaton. Vélodrome du Pare des Princes, Boulogne. Vélodrome Municipal, Bois de Vincennes.
Golf:
A la Boulie te Versailles en verder te Chantilly, Compiègne en Fontainebleau.
Rolschaatsen:
Luna-Park, Porte Maillot. Magic-City.
Kunstijs: Palais de Glacé, Champs-Elysées.
Zeil- en Roeiwedstrijden: In de haven van den Yacht-Club.
Wedrennen (Les Courses).
De wedstrijden vormen een groote aantrekkelijkheid voor het Parijsche publiek, niet alleen om de wedstrijden zelf, doch ook voornamelijk om het mondaine verkeer, de elegante vrouwen en de nieuwe mode, die daar door de groote Fransche modehuizen wordt gelanceerd.
Het wedden (Paris Mutuel) is een der groote attracties en de tickets worden, zoolang het vertrek door een electrische schel niet is aangekondigd, in tentjes verkocht.
De Grand Prix wordt gereden den eersten Zondag na den Derby-wedstrijd, die den Woensdag voor Pinkster wordt gehouden.
Hippodrome de Longchamp, Bois de Boulogne. Hippodrome de Chantilly, Chantilly. Den eersten Zon
dag in Juni: Prix de Diane en den tweeden: Prix da
Jockey Club.
Hippodrome d'Auteuil, Bois de Boulogne. Den derden Zondag in Juni: Grand Steeple Chase de France.
Hippodrome de Vincennes, Bois de Vincennes.
Hippodrome de Maisons-Laffite, Maisons-Laffite.
Hippodrome d'Eughien, Eughien. Zie verder de sportbladen.



AFDEELING VI.
ALPHABETISCHE BESCHRIJVING DER BELANGRIJKSTE BEZIENSWAARDIGHEDEN TE PARIJS, ST. CLOUD, SÈVRES EN VERSAILLES.
(Alphabetisch naar den Franschen titel).
De Abattoirs de la Vilette, avenue du Pont-deFlandre.
De Académie de Médicine, rue Bonaparte.
De Are de Triomphe du Caroussel, zie place du Caroussel.
De Are de Triomphe de 1'Etoile, place de llïtoile is door Napoleon I opgericht ter herdenking zijner overwinningen in 1605—1806. Het is een der mooiste monumenten van dien aard, 49 M. hoog en rijk versierd met toepasselijke beeldhouwwerken, voorstellende het Vertrek door Rude (1793), de Triompf door Cartot (1810), de Weerstand (1814) en de Vrede door Etex (1815).
Geopend van 10—4 uur. Toegang fr. 1,—.
Vicror Hugo ligt hier begraven, even als de Onbekende soldaat op wiens grafsteen onafgebroken een herinneringsvlam brandt.
Een trap voert naar den top van waar men eert mooi panorama van Parijs geniet.
De Avenue des Champs Elysées, vanaf het rondpoint tot den Are de Triomphe, is een der mooiste wandeldreven der stad.
Bagatelle, zie Bois de Boulogne.
De Banque de France, het vroegere Hotel de la



44
Vrülière, rue de la Vrillière. Het is het vroegere verblijf van de princes de Lamballe en werd in 1800 tot bankinstelling herbouwd.
De Bastille, zie place de la Bastille.
De Bibliothèquc Nationale, 58 rue de Richelieu. Deze beslaat circa 16.500 M*., is een der grootste ter wereld en de meeste zaler 'zijn van metaal-cónstructie. Vroeger bevond zich hier het paleis van den kardinaal Nazarin. De verzameling van handschriften, boekwerken enz. bevat zeldzame exemplaren en Lodewijk XII, die als stichter wordt beschouwd, vereenigde in het Chateau de Blois de boeken van zijn voorganger Karei VIII en vermeerderde deze door belangrijke aankoopen. De openbare cirkelvormig gebouwde leeszaal is geopend van 9—4 uur en ter bezichtiging aanbevolen.
De Bibliothèque St. Geneniève, place du Panthéon werd in 1624 gesticht in de abdij St. Geneviève en bevat zeldzame handschriften van de IXe—XVIIe eeuw.
Het Bois de Boulogne, het schoonste, meest bezochte park van Parijs is 878 H.A. groot. Napoléon III gaf in 1852 het tot dien tijd zeer verwaarloosde bosch aan de stad Parijs, die verscheidene millioenen bekostigde om het te verfraaien, watervallen en vijvers het aanleggen en o.m. de Jardin d'Acclimation aanlegde.
's Morgens ziet men tal van ruiters en amazones en in den namiddag begeve men zich naar de drukke, mondaine Avenue du Bois, waar het wemelt van équipages, wandelaars en auto's. Een der mooiste plekjes is de omgeving van het meer met de twee eilandjes en op één dezer is een café-restaurant, dat men per bootje bereikt.
Langs de Alleé de la Reine bereikt men in 20 minuten de waterval, die van een grot stort, waarop men een mooi uitzicht heeft op Longchamp. Hier nabij is het café-restaurant de la Cascade. Verder verzuime men niet het terras en de prachtig aangelegde tuinen van



45
Bagatelle te bezoeken. De bouw hiervan heeft 3 millioen fr. gekost en was het gevolg van een weddenschap van den Comte d'Artois en Marie Antoinette, waarbij hij aanging den bouw in 64 dagen te voltooien. In 1904 werd de stad Parijs eigenaar voor 6.500.000 fr. Verder bezoeke men het mondaine café d'Armenonville of de tea's in het Pavitton de l'Ermitage. Op 30 en 31 Mei is in het Bois een druk bezocht bloemenfeest. De beste bezoektijd is 's morgens van 11—12 uur en 's middags van 4—7 uur. De Vrijdag en Zaterdag zijn de dagen van den beau-monde.
Het Bois de Vincennes is zeker niet minder schilderachtig aan gelegd dan het Bois de Boulogne, doch aan het onderhoud wordt minder zorg besteed, zoodat het minder wordt bezocht.
De Bourse, rue du Quatre-Septembre is Maandag en Vrijdag open van 3 uur en Zaterdag van 1030 uur.
De Butte Montmartre is gelegen op een heuvel, die bij de belegeringen der stad een gewichtige rol heeft gespeeld, zie Sacré Coeur.
De Buttes-Chaumont, zie Pare.
De Catacombes, place Denfert-Rochereau, zijn oude verlaten steengroeven, die reeds tijdens de Romeinen werden geëxploiteerd. Zij strekken zich uit over een groot gedeelte van den linker Seine-oever. Toen in 1774, in de hier boven gelegen straten, verzakkingen plaatsvonden, werden ze gestut en werden er de overblijfselen der kerkhoven, die toenmaals werden opgeheven, naar overgebracht.
Bezoek eiken len en 3en Zaterdag van de maand te 2 uur. Prijs fr.. 1,—. Het duurt een uur. Men brengt een kaars mede en kleede zich in oude plunje.
De Chambre des Députés, ook Palais-Bourbon genaamd, waarvan den bouw in 1722 door de HertoginWeduwe van Bourbon, dochter van Lodewijk XIV en



46
Mme de Montespan, naar plannen van Girardini werd begonnen. In 1777 werd het door den Prins van Condé, haar kleinzoon, vergroot en in 1790 werd het Staatseigendom. De gevel aan de rivierzijde wordt door 12 Corinthische zuilen geschraagd en hierin prijken de beelden van Frankrijk, omgeven door Vrijheid, Orde, Handel, Oorlog, enz. door Cortot.
In de Salie des Pas-Perdus een plafond van H. Vernet. De Salie des Séances prijkt met 20 marmeren kolommen, waarachter de publieke tribunen zijn. In de Salie des Conférences een plafond van Heim, een schilderij van Vincent, van Vinchon en van Ary Scheffer.
In de Bibliothèque, koepel van Eug. Delacroix; Salie des Distributions, schilderingen van de Pugol; Salie Casimir-Périer, beelden van Mirabeau en de Bailly door Jaley, van Périer door Duret, van generaal Foy door Desprez; Bas-reliefs van Friqueti en Dalou; Salie du Tröne, de Gerechtigheid, de Oorlog, de Industrie, de Landbouw, de Zee en de Stroomen van Frankrijk, door Eug. Delacroix. Naast het Paleis is het Hotel de la Présidence de la Chambre in 1845 door Lacornée herbouwd.
Bezichtiging dagelijksch, wanneer geen zitting is.
Het Champs de Mars, zie Hotel des Invalides.
De Champs Elysées, zie Avenue.
Cimetière, zie Père Lachaise.
De Colonne Vendöme, place Vendöme, is een imitatie van de zuil van Trajanus te Rome, naar plannen van Gondouin en Lepere. Zij is 44 M. hoog en heeft circa 4 M. middellijn. In 1810 opgetrokken uit 1200 kanonnen, den Russen Pruisen en Oostenrijkers ontnomen, stelt het smakeloos de heldendaden van het Fransche leger in 1805 voor. In 1871 hebben de Communards het gedenkteeken omver geworpen; maar MacMakon deed in 1875 het verspreide materiaal opsporen en het monument herstellen. Op de spits prijkt het standbeeld van Napoleon I, naar Chaudet. Een trap van 176 treden leidt naar boven, maar aangezien levens-



47
moeden hier dikwijls zelfmoord pleegden door van den omgang te springen, is den toegang thans verboden.
De Conciergerie is de beruchte plaats die, tijdens de groote revolutie, tot gevangenis diende. Zij bevindt zich in het noordelijk gedeelte van het Paleis van Justitie In 1418 werd hier Armagnac met zijn aanhangers vermoord. Motie Antoinette bracht er de laatste dagen voor haar terechtstelling door en haar cel werd in 1871 geheel verwoest. Van hieruit betraden Bailly, Malesherbes, Desmoulins, Danton, Robespierre en vele anderen het schavot. In September 1792 werden hier 288 gevangen royalisten door het volk vermoord. Thans dient zij tot preventieve hechtenis.
Bezoek Donderdags van 9—4 uur met toegangskaart aan te vragen: Directeur des Prisons, rue de Lutèce.
Het Conservatoire de Musique, 14 rue de Madrid.
De Dome des Invalides, zie Egl. Saint Louis.
Ecole de Droit, place du Panthéon, waarvan den bouw in 1772 is aangevangen door Soufflot.
De Eglise Basilique du Sacré Coeur, zie Sacré Coeur.
De Eglise de la Madeleine, zie Madeleine. De Eglise Notre-Dame, zie Notre-Dame.
De Eglise Saint-Etienne du Mont, in 1517—1541 gebouwd. Bij den bouw heeft de architect Biard (1600) verschillende stijlen gevolgd. Het inwendige bestaat uit drie schepen en een koor, dat door een sierlijke balustrade van de schepen gescheiden is.
De preekstoel door Lestocard, naar teekeningen van Lahire, is versierd met beelden, gedragen door Simson. In de eerste kapel, om het koor, het graf der heilige Genoveva (+ 512), de beschermheilige van Parijs, waarheen vele bedevaarten ondernomen worden. In de derde



48
kapel rechts van het schip op marmeren platen de namen van beroemde mannen, die in deze kerk begraven zijn: Racine, Pascal, Lesuer, enz. In 1857 werd de aartsbisschop Sibour bij den ingang der kerk door den abt Verger vermoord.
De Eglise St. Eustache, nabij de hallen is in 1532— 1641 gebouwd. Het inwendige bestaat uit 5 schepen en maakt een imposanten indruk en de 24 kapellen zijn met fraaie fresco's versierd. Bijzondere aandacht verdient het marmeren Hoogaltaar en de Mariakapel achter het koor met het beeld van de H. Maagd door Pigalle, fresco's van Couture en mooie glasschilderingen. In de kapel is het grafmonument van Minister Colbert (+ 1683) van Coyzevox. De 4e kapel is gewijd aan de H. Genoveva en bevat een prachtig schilderij van Santi di Tito (+ 1603), Tobias en de Engel. Men bezichtige vooral de kansel, met fraai houtsnijwerk en het prachtige orgel. De gewijde muziek, op hooge feestdagen in deze kerk trekt groote belangstelling.
De Eglise Saint-Louis-des-Invalides, Champs-deMars, is volgens plannen van Bruant gelijktijdig met het Hotel des Invalides gebouwd en vormt twee gedeelten.
In het middenschip van de kerk hingen vlaggen,waarvan 1500 door Napoleon I zijn veroverd en die den 30sten Maart 1814 werden verbrand, opdat zij niet in handen der overwinnende mogendheden zouden vallen. Achter het hoofdaltaar leidt eén deur naar den Dome des Invalides, maar daar die meestal gesloten is, doet men beter door den Corridor de Metz naar den hoofdingang op de Place Vauban te gaan.
Het graf van Napoléon, le Tombeau de Napoléon I, bevindt zich onder den koepel en is 1843—1853 naar plannen van Visconti gebouwd. Het bestaat uit een open crypt van 11 M. middellijn en 6 M. diepte. In het midden rust de sarcophaag van den keizer die in 1769 te Ajaccio werd geboren, in 1821 op St. Helena stierf en wiens overblijfselen in 1840 naar Parijs werden overbracht. Deze sarcophaag bestaat uit een enkel blok



49
Siberisch zandsteen 4 M. lang, 2 M. breed en 4.5 M. hoog. De 12 reuzenfiguren om de crypt, zijn van Pradier en 60 veroverde vlaggen zijn in zes groepen vereenigd. Een gedempt blauwachtig licht verhoogt den grootschen indruk.
Links van den ingang, in de kapel, het graf van Jérome Bonaparte (+ 1860), vroeger koning van Westfalen, broeder van Napoleon I. Iets verder het graf van Henri de Latour d'Auvergne, vicomte de Turenne (1611—1675) en daartegenover het graf van Vauban (+ 1707) met liggende marmeren beelden. Daarnaast het graf van Joseph Bonaparte (+ 1844), broeder van Napoleon L
De Eglise St.-Louis-en-rile, rue St.-Louis-en1'lle, dateert uit de 17e en 18e eeuw en heeft een bijzonderen klokkentoren.
De Eglise St. Roch, rue St. Roch is een der mooiste godshuizen in barokstijl gebouwd.
De Eglise de la Trinité, rue de la Chaussée d'Antin werd in 1867 in den lateren Renaissance stijl gebouwd met beelden voorstellende: het Geloof, de Hoop en de Liefdadigheid.
De Eiffeltoren, Champs-de-Mars, die in 1887—'89 door den ingenieur Eiffel voor de tentoonstelling van 1889 werd gebouwd, is de hoogste constructie, (300 M.), van ijzerbouw. De liften, door waterkracht gedreven, kunnen 2350 personen per uur naar de le en 2e verdieping en 750 naar het platform brengen. Het beklimmen der trappen moet worden ontraden, indien men onderhevig is aan duizelingen. Naar de eerste verdieping zijn 350 en van de le tot de 2e verdieping 380 treden. Toegang tot en met den 3en Etage, die van Nov. tot Maart gesloten is, fr. 5.—. De le verdieping ligt 57.5 M. boven den grond. Van Maart—October is hier een restaurant, een klein theater en eenige winkeltjes. Men heeft hier een mooit uitzicht doch dat op de 2e verdieping (116 M.) is mooier en reikt tot den Mont Valérien, Mont-
Parijs 7e dr.
4



50
martre en Versailles. De 3e verdieping is aan den voet der lantaarn 276 M. hoog en de zaal kan 800 personen bevatten. De lantaarn is 24 M. hoog en een trap leidt naar een balkon, dat 5.5 M. middellijn heeft. De 3e verdieping dient voor draadlooze telegrafie.
Bezoek van 10 uur tot zonsondergang. Toegangsprijs le étage 1 franc, 2e étage 3 francs en 3e étage 5 francs.
De Gobelins, 42 avenue des Gobelins is een onooglijk gebouw waar sedert meer dan 240 jaar de wereldberoemde tapijten geweven worden, die bij den eersten aanblik den indruk geven van schilderstukken. Copieën van portretten en stillevens zijn op hoogst artistieke wijze uitgevoerd en van de verwerkte wol bestaan 24 kleur soorten.
Jean Gobelin richtte in de 15de eeuw een tapijtweverij op, die onder Lodewyk XVI aan den staat overging. In 1826 vereenigde men de „Gobelins" met de „Savonnerie", aldus genoemd omdat daar vroeger zeep werd bereid. De gobelins zijn niet in den handel, maar dienen ter versiering van openbare gebouwen en tot geschenken aan vreemde vorsten en kerken. Men bezoeke eerst de verzameling oude gobelins en daarna de werkplaatsen, waar de tapijten worden vervaardigd. (Musé: Maandag, Dinsdag, Woensdag, Vrijdag en Zaterdag van 1—4 uur. Ateliers: Donderdag van 1—4 uur).
Het Graf van Napoléon I, zie Eglise St. Louis.
Het Grand Palais, avenue Alexandre III, dient voor de jaarlijksche tentoonstelling van schilderijen en beeldhouwwerken, automobilisme, enz.
De Halles Centrales, {Ventre de Paris) die een groep groote gebouwen van ijzer opgetrokken, omvatten, zijn gedekt met zink en door Baltard (1851), in opdracht van Napoléon III, voor 60 milhoen, verbouwd en vergroot. Ér zetelen 3 a 4000 dames des Halles. Om acht uur 's morgens begint den detailverkoop en de toevoer geschiedt in den nacht. Vier steenen trappen leiden naar



51
de kelders, die in 1200 afdeelingen, groote vischkuipen, electrischen aanleg, enz. bevatten.
Het Hotel Dieu, Quai aux fleurs is een der oudste Europeesche hospitalen en was oorspronkelijk een vrouwenklooster dat in 660 werd gesticht.
Het Hotel des Invalides, Champs de Mars, welks vergulde koepel van verre zichtbaar is, werd in 1670— 1675 onder Lodewijk XIV door Bruant en Mansart gebouwd ten dienste van 7000 invaliden. Daar het onderhoud meer kostte dan een matig pensioen, werd een deel van het gebouw door den Staat in gebruik genomen. De 500 M. lange met boomen beplante Esplanade des Invalides leidt naar den Voorhof met de Batterie triomphale, de veroverde kanonnen uit Sebastopol, Algiers, Holland, Rusland, Duitschland, enz. In den 100. M. langen, eenvoudigen voorgevel zijn 133 vensters Naast den ingang de beelden van Mars en Minerva van Coustou en een beeld van Lodewijk IV. In de hoeken vier beelden van Desjardins.
De Cour d'honneur is omringd door bogen met schilderingen van Masson en in de galerij is rechts een beeld van Generaal Daumesnil. Tegenover den ingang is de Eglise des Invalides (zie Eglise Saint Louis), rechts het Musée d'artillerie en links het Musée de 1'Armée. De Bibliothèque bevat pl.m. 30.000 deelen en verscheidene curiositeiten en in de Salie du conseil zijn verschillende standbeelden.
Hotel des Invalides en Tombeau de Napoléon zijn gratis op Zondag en Dinsdag, Donderdag en Woensdag a 1 franc te bezichtigen.
Het Hotel de Ville, place de VHotel de Vitte, is van 1874—1882 in zijn oorspronkelijke vorm herbouwd. Het is een prachtig gebouw in renaissancen stijl en den zetel van het stadsbestuur, waarvan de maires der 20 arrondissementen afhankelijk zijn. Aan het hoofd hiervan staat de prefect de la Seine. Barras, geëscorteerd door 5 bataillons, eischte, den 27 Juli 1714, in naam der



52
Conventie, Robespierre als zijn gevangene op. In 1871 zetelde hier het comité de la Commune.
Voor de bezichtiging en toelichting is het geleide van (een gids niet overbodig.
Het Ile dc la Cité is het oudste gedeelte van Parijs en vormde het Parijs der Romeinen.
Het Ile St. Louis is door een brug met de stad verbonden. Het vormt een rustige oase te midden van het drukke verkeer en was, alvorens Richelieu het in gebruik nam, onbewoond. (Zie Eglise).
Het Institut de France, linker Seine oever, werd, dank zij een legaat van den kardinaal Mazarin, gesticht ter opleiding van jonge lieden uit de geannexeerde provincies.
De Invalides, zie Eglise Saint Louis.
De Jardin d'acclimation, beslaat het N.O. gedeelte van het Bois de Boulogne, heeft 20 H.A. oppervlakte, werd in 1854 aangelegd met het doel nieuwe dier- en plantensoorten in Frankrijk in te voeren en is een der meest bezochte uitspanningsplaatsen. Men bezoeke de Grande Serre en het Palmarium en des Zondags en Donderdags om 3 uur de concerten.
De verschillende diersoorten zijn zeer belangwekkend, evenals het Musée de chasse et de pêche, de Galeries de hamadryas en het Vivarium. De kinderen kunnen rijden op olifanten of drommedarissen, of in rijtuigjes, die door een struisvogel of lama worden getrokken.
Bij den ingang van het Bosch voert een paardentrammetje naar den ingang van den tuin.
Geopend van 9 tot 6 uur, in den zomer en van 9 tot 5 uur in den winter.
De Jardin botanique, place Valhubert.
De Jardin du Luxembourg, boulev, St. Michel en door het Museum, rue de Vaugirard, Deze tuin, die



53
vroeger veel grooter was, is de eenige in Parijs overgebleven tuin in Renaissance stijl en doet, door zijn marmeren fonteinen en balustraden, denken aan den tuin Roboli van Florence, Niet ver van het hek, aan den kant van het Odéontheater links, Bachus van Craük; Adam. en zijn familie van Garraud; de buste van den dichter Banville (+ 1891), de mooie Fontaine de Médicis, die zeer veronachtzaamd is en achter een Fontaine de Léda. Voor het paleis is een groot waterbekken en in het midden een Kindergroep (18e eeuw). Aan het einde van de Allee de l'Observatoire is de Fontaine de l'Observatoire met 8 paarden in het bekken, met een groep, de wereldbol dragend. Voorts het standbeeld van Maarschalk Ney door Rude,
De Jardin des Plantes, place Valhubert en rue Geoffry-Saint-Hilaire, geopend van 630—7.45 u.
Deze is in 1635 aangelegd door Guy de la Brosse, arts van koning Lodewijk XIII, en was oorspronkelijk bestemd voor het kweeken van geneeskrachtige kruiden. In 1707 werd deze vergroot en in 1793 werd hier ook de Menagerie royale naar overgebracht, even als de Bibliotheek, maar aan den naam van Muséum National d'histoire naturelle werd gegeven. Groote geleerden als Buffon, Winzlow, de Jussieu, Fourcroy, hielden er lezingen en gaven de inrichting een wereldberoemden naam. De Bibliotheek werd in 1804 verrijkt met belangrijke geschenken van Napoléon I en in 18Ó5 schonk Alexander von Humboldt de herbarien, die hij uit de tropen meebracht, waaronder meer dan 3000 tot dien tijd onbekende planten. Cuvier en Geoffroy de St. Hilaire waren leeraren aan het beroemde instituut, en in 1814 was het aan von Humboldt te danken, dat de tuin van vijandelijke aanvallen verschoond bleef. In den dierentuin zijn de kooien der wilde dieren (la ménagerie); de apenkooi (palais des singes); de grande Rotonde met de olifanten, nijlpaarden en kameelen; de berenkuil (fossé aux ours), de volière, de roofvogels, de kruipende dieren en 's zomers de krokodillen enz. Achter in den tuin is de Oranjerie, die voor het publiek gesloten is.
Verder het Musée d'anatomie comparée (vergelijkende



54
ontleedkunde). Bij den uitgang van het gebouw, het Labyrinth, een heuvel met prachtige boomen, (o.a. de eerste in Frankrijk gebrachte ceder van den Libanon). Aan den voet van den heuvel het graf van den beroemden natuurkundigen en oud-directeur Daubenton (+ 1799). Aan het Labyrint grenst de Galerie de Zoölogie, een der rijkste verzameling op dit gebied. Eenig is de Salie de Paleontologie (Dinsdags van 1—4 uur) met haar groote verzameling geraamten van voorhistorische dieren. Rechts van den ingang van dit gebouw de Galeries de mineralogie et de geologie, een kostbare verzameling metalen, edelgesteenten, mozaïeken, fossielen, enz.
De Jardin des Tuilleries, place de la Concorde, die nog in vele opzichten gebleven is zooals de beroemde Le Nêtre hem onder Lodewijk XII heeft aangelegd. De tuin is pubhek, en wordt 's avonds gesloten tegen donker. Het sluitingsuur wordt per trommelslag aangekondigd. Zondag en Donderdagmiddag is hier gewoonlijk militair concert (stoelen te huur). Talrijke standbeelden, waaronder meesterwerken van Lepautre, Coyzerox, Lemaire, Marqaeste, Julien Roux, Leveqae, Cain, Eude, e.a.
In het Zuidelijk gedeelte bevindt zich de Orangerie waar, sedert 1924, achttien schilderstukken van Claude Morel en eenige impressionnistische stukken a uit het Musée du Luxembourg zijn tentoongesteld.
Longchamp, zie Sport voor in den gids.
Het Louvre, een der belangrijkste openbare gebouwen van Parijs, is zoowel beroemd om zijn kostbare verzamelingen, als uit een architectonisch oogpunt. Men zegt dat de naam Louvre afkomstig is van een kasteel waar de wolven jagers bijeenkwamen en dat Lupara of Louverie genaamd was.
Men vermeent, dat de eerste grondslagen van het voormalige kasteel zijn gelegd in 1180 door Philippe Auguste.
Karei V (1364—1380) bracht hier zijn bibliotheek en sieraden en bestemde het gebouw tot vorstelijke



55
residentie. Van het oorspronkelijk gebouw is echter niets staande gebleven, daar Frans I, die zeer bouwlustig was, de groote toren het sloopen, in 1527 het geheel moderniseerde en in 1546 den architect Pierre Liscot opdroeg een geheel nieuw plan te ontwerpen.
Catherine de Médicis en hare opvolgers breidden den bouw in latere jaren uit, o.a. in 1556 door den bouw van den Seine-vléugel (Petite Galerie) en later der Grande Galerie, waardoor het verbinding verkreeg met het palais des Tuileries.
In 1624 gaf Lodewijk XIII een groote uitbreiding aan het geheel en legde den eersten steen voor het pavitton de VHorloge, doch 's konings hart trók meer naar Versailles en den bouw werd onderbroken. Napoléon I nam de zaak opnieuw geestdriftig ter hand en Napoléon III machtigde in 1852, den architect Visconte en later Lefuet, om den bouw voor het aanzienlijk bedrag van 36 milhoen franken te voleindigen.
Deze gebouwen beslaan een oppervlakte van 198.000 M2. en bestaan uit het Oude Louvre, waarvan de vier vleugels het Nieuwe Louvre en de groote Cour ten Oosten flankeeren.
Het Nieuwe Louvre omvat de beide paleizen ten Noorden, de square du Carousel ten Zuiden en de vleugels, die zich uitstrekken tot de pavillons des Tuileries. Het paleis ten Noorden van de square dient tot Ministerie van finantiën.
De Musées du Louvre zijn Maandag en enkele bijzondere feestdagen gesloten. De toegangsprijs is fr. 1,— en is Zondag en Donderdagmiddag gratis.
De plaatsruimte laat niet toe zelfs een beknopte aanduiding en beschrijving der kunstschatten te geven en wij bevelen daarom aan het geleide te aanvaarden van een gids, die veelal bij den ingang aanwezig is, of den Catalogus te koopen en, indien deze verouderd is, den Catatogue sommaire des peintures aan te schaffen.
De Madeleine, rue Royale. De bouw dezer kerk werd in 1806 onder Napoléon I aangevangen, op de grondslagen eener onvoltooide kerk, in 1764 aangevangen en was bestemd tot Temple de la Gloire.



56
De kerk is gebouwd naar het model van den Jupitertempel te Athene, door den architect P. Vignon. Zij is 108 M. lang, 43 M. breed, bij de koepels meer dan 30 M. hoog en voor den bouw is geen hout gebruikt. In den gevel is een houtrelief van Lemaire, het Laatste Oordeel voorstellend. De bronzen hoofddeur is 10.5 M. hoog en 5 M. breed en prijkt met bas-rehefs van Triqueti. Rechts van den ingang, in de trouwkapel is een marmeren groep van Pradier: het huwelijk der H. Maagd. Links in de doopkapel een marmeren groep van Rude: de Doop van Jezus. Een prachtige marmergroep van Maróchetti: de Hemelvaart van de H. Magdalena, siert het Hoogaltaar. De schildering aan het gewelf achter het hoogaltaar is van Ziegler en stelt de uitbreiding van het Christendom voor, Magdalena aan de voeten van Jezus gezeten. De Madeleine is beroemd door de gewijde muziek en de uitvoeringen met orkest op hooge feestdagen en in de heilige week.
Toegankelijk na 1 uur.
Achter de kerk staat het standbeeld van den scheikundige Lavoisier^ 1743—1794), door E. Barrias. Op het voetstuk zijn bronzen bas-reliefs van Lavoisier met zijn vrouw in het laboratorium en Lavoisier les gevende aan zijn leerlingen Condoret, Lagrange, Laplace, Lamark, Monge, enz.
Voor de kerk staat het marmeren standbeeld van Jules Simon (1814—1896), door D. Puech.
Het Musée de 1'Armee, zie Hot. des Invalides.
Het Musée d'Artillerie is Dinsdag, Donderdag en Zondag voor het publiek geopend en bevat meer dan 10.000 oude en moderne wapens, voorzien van etiketten, zoodat catalogus overbodig is. Zie Hot. des Invalides.
Het Musée des Beaux Arts de la ville de Paris,
zie Petit Palais.
Het Musée Cambodgien, zie Palais du Trocadéro.
Het Musée Carnavalet, rue de Sévigné, bevat be-



57
zienswaardigheden betreffende de geschiedenis van Parijs. Open, behalve Maandag, van 10—4 uur.
Het Musée Cernuschi, 4 avenue Vélasquez, Chineesche en Japansche Ceramiek. Open, behalve Maand., van 10—4 uur.
Het Musée de Cluny et des Thermes, Hotel de Cluny, rue du Sommerard 24. Geopend van 10—4 uur. Entrée 1 franc. Maandag en enkele feestdagen gesloten.
In den tuin van het Museum bevinden zich Romeinsche oudheden, doch de veronderstelhng als zou het gebouw van Rom. oorsprong zijn is ongegrond. Het behoorde in 1340 aan de Abdij van Cluny, werd in 1490 in Gothischen, gemengd met Renaissance stijl, opgetrokken en draagt nog den stempel van dien tijd.
Marie van Engeland, 3e vrouw van Lodewijk XII, bewoonde het hotel in haar weduwschap; in 1833 bracht de oudheidkundige Sommerard er zijn rijke verzameling van voorwerpen uit de middeleeuwen en het Renaissance tijdperk in over en na zijn dood kwam het hotel aan den Staat, die het vereenigde met de Thermes, die haar door de stad werd aangeboden.
Het aantal te bezichtigen voorwerpen bedraagt meer dan 20.000 en omvat voortbrengselen op industrieel en kunstgedied, die zijn voorzien van etiketten, zoodat catalogus overbodig is, doch het is raadzaam, indien men zich tot het bezichtigen van het belangrijkste wil bepalen, een gids te nemen.
De Thermes of ruïnen van baden der Romeinsche keizers zijn nabij den Boulevard St. Michel en men kan, naar de grootte der badzalen, de oppervlakte beoordeelen, die het paleis vroeger had. Het oude Frigidarium of koud bad is 18 M. hoog, 20 M. langen 11.5 M. breed. Het Tepidarium of lauwe bad was aan de andere zijde van het koud bad.
De tuin, die het gebouw omgeeft is zeer interessant en bevat verscheidene steenen beelden en stukken van gebouwen o.a. geheele portalen, gevels, enz., die zoowel uit de middeleeuwen als uit den lateren tijd afkomstig zijn, zooals b.v. het kruis der St. Wladimirkerk van Sebastopol.



58
Het Musée du Conservatoire des Arts et Métiers, 292 Rue Saint-Martin. Dinsd., Woensd., Donderd. en Zaterd. van 12—4 u. Zond. 10—4 uur, geopend.
Het bevat ongeveer 15.000 onderdeden van constructies en van ouden machinebouw; welke van etiketten zijn voorzien. Men koope een Catalogus of neme een gids en verzuime niet de echo in de groote hal te hooren.
Het Musée du Costume, Pavillon de Rohan, 33 rue de Rivoli.
Het Musée Dutuit, zie Petit Palais.
Het Mussée d'Ethnographie, zie Palais du Trocadéro.
Het Musée Galliera of Brignole-Galliera, avenue Pierre I de Serbie, werd door de hertogin van Galliera (+ 1888) voor 81/2 millioen in Renaissance-stijl gebouwd en aan de stad Parijs geschonken. Prachtige Gobelins, marmeren beelden en standbeelden, gewijd aan de schilderkunst, versieren het Paviljoen.
Het Musée Grévin, 10 boulev. Montmartre. Wassenbeelden-Galerij met Labyrint. Geopend 11 u. tot middernacht Toeg. fr. 4,—.
Musée de la Guerre, 39 rue du Colisée.
Het Musée Guimet, place dTéna, is een Musée des Religions, door Em. Guimet uit Lyon aan den staat geschonken. Het bevat een zeer belangrijke verzameling voorwerpen betreffende den cultus en de afgodsbeelden van alle volken en voornamelijk die der Oostersche volken. Verder Egyptische oudheden, Oostersche Ceramiek enz. Behalve Maandag open van 12 u.—4 u. Entrée fr. 1,—.
Het Musée du Jeu-de Paume, Jardin des Tuileries, huisvest de schilderijen van vreemde meesters die vroeger in het Musée du Luxembourg waren ondergebracht. Geopend, behalve Maandag, van 10—5 uur.



59
Het Musée du Louvre, zie Het Louvre.
Het Musée du Luxembourg, rue de Vaugirard, bevat een verzameling van kunstwerken van levende meesters, die, 10 jaar na den dood van den kunstenaar verhuizen naar het Louvre of een provinciaal museum, zoodat veranderingen veelvuldig voorkomen.
Het museum bevat beeldhouwwerken en bovendien 11 zalen met schilderijen en etsen, teekeningen en aquarellen. De werken van buitenlandsche meesters zijn overgebracht naar het Musée du Jeu-de-Paume.
Geopend, behalve Maandag, van 10—4 of 5 uur.
Het Musée de 1'Opéra, place Charles Garnier, geopend van 1 tot 4 uur. Het bevat costumes en zaken op tooneelgebied.
Het Musée Rodin, 77 rue de Varenne, bevat origineelen enz. van den beeldhouwer Rodin, door hem aan den staat geschonken. Open van 1—4 a 6 uur.
Het Muséé de Sculpture comparée, zie Palais du Trocadéro.
De Notre-Dame, de wereldberoemde kathedraal, het schoonste gothische gebouw van Frankrijk, werd in de 4de eeuw gegrondvest, doch den bouw van de nu bestaande kerk werd in 1611 door bisschop de Sully begonnen. De drie portalen zijn rijk versierd met beeldhouwwerk, in het middelste een zegenende Christus. De kerk is in kruisvorm gebouwd, 133 M. lang en 48 M. breed, de hoogte van het schip is 35 M. en die der torens 69 M. De torens worden onder de merkwaardigheden van Parijs gerekend en 368 treden leiden naar het platform met een verrukkelijk uitzicht over de stad. In den Z. toren is de grootste klok van Frankrijk, die 13000 K.G. weegt.
Het inwendige is grootsch en men lette op de oude glasschilderingen, op den preekstoel, en de sacristie, deze beide laatste van Viollet-le-Duc. Het koor is door een fraai hek van het schip gescheiden. De Trésor de



67
der Fransche Revolutie, drong het volk in de gevangenis, bevrijdde de gevangenen en verwoestte het gebouw door brand, waarna het later is gesloopt.
De Place du Caroussel, bij' ket Musée du Louvre, bestond tot de XlXe eeuw uit eenige nauwe straatjes met een smal plein. Lodewijk XIV schonk den bewoners een caroussel, waarna het plein place du Caroussel werd genaamd. Later zijn de huizen gesloopt en Napoleon III gaf de plaats haar tegenwoordige bestemming.
Ter rechter zijde een groot standbeeld, la Vitte de Paris. Verder het standbeeld van Gambetta en hierover den Are de Triomphe du Caroussel, welke vroeger den hoofdingang vormde van den Cour des Tuileries.
Deze Are is van marmer vervaardigd en draagt verschillende inschriften van geschiedkundige beteekenis.
De Place de la Concorde, tegenover de Madeleine, aan het begin der rue Royale, is zeker een der mooiste pleinen ter wereld. In de XVIIIe eeuw lag dit plein nog buiten de veste en werd in 1854 den architect Hittorff de verfraaing opgedragen. De obelisk, die in het midden prijkt, is een geschenk van den Onderkoning van Egypte aan Lod. Philippe en bestaat uit een grijs granietblok, 23 M. hoog en 250.000 K.G. zwaar. Deze is 3400 jaar oud en afkomstig van Ramses II, die haar liet oprichten te Lougsor in Opper-Egypte. De fonteinen aan weerskanten zijn prachtig van vorm en rijk van water voorzien. Rondom het plein staan op breede voetstukken acht allegorische groepen, die de voornaamste steden van Frankrijk voorstellen: Lyon, Marseille, Bordeaux, Nantes, Rouaan, Brest, Rijssel en Straatsburg, de beide laatsten van Pradier. Aan den Z.O.-kant van de Place de la Concorde begint de Cours-de-la-Reine, een wandelweg die dateert uit den tijd van Marie de Médicis en leidt naar den Quai de la Conférecce. Rechts het Petiten het Grand Palais, gescheiden door de avenue Alexandre III of Allée Triomphale. Tijdens de Fr. Revolutie werden op dit plein, bij den ingang der Champs-Elysées, Lodewijk XVI en Marie Antoinette onthoofd. Eveneens Charlotte Cörday, de hertog van Orléans, de Giron-



70
sticht door Robert de Sorbon, de biechtvader van St. Louis, voor de ontvangst der leeraren en studenten der Parijsche Universiteit, waarvan het nu den zetel is.
De Square du Temple, rue de Turbigo. Na den val van de Bastille werd de Temple als staatsgevangenis in gebruik genomen en werden tijdens de revolutie Lodewijk XVI en zijn gezin in den toren opgesloten. Napoléon I heeft deze doen afbreken en het terrein in een square veranderen.
Het Théatre Francais, 2 Rue de Richelieu, of la Comédie Francaise is ongeëvenaard in het opvoeren van treurspelen, blijspelen, enz. De acteurs en actrices genieten een aandeel in de inkomsten, waarvan de helft jaarlijks en de andere helft bij hun vertrek wordt uitgekeerd. In de vestibule beelden van Talma: Mlle. Rachel, Mlle. Mars. Bezienswaardig is de Foyer en de Galerie.
De Tour Eiffel, zie Eiffeltoren.
De Tour St.-Jacques bevindt zich in den Square in de rue de Rivoli bij den boulev. de Sébastopol. Het is een mooie gothische, 58 M. hooge toren, overgebleven van de Eglise St.-Jacques-la-Boucherie en dateert van 1522. Deze toren dient nu tot metereologisch station. Hier nabij is het standbeeld van Pascal.
Het Trocadéro, zie Palais du Trocadéro.
De Tuileries, zie Palais.
De Universiteit, zie Sorbonne.
Versailles. (Trianon Palace Hotel, Restaurant de la flotille du Canal). Men kan per trein van de Gare St. Lzare, per tram van het Louvre of per auto gaan. Het merkwaardige der plaats is, dat zij vroeger het verblijf der vorstelijke families was, die er mooie paleizen stichtten en hunne aanzienlijke kunstschatten hier bijeenbrachten.
Het Palais of Chateau de Versailles is alle dagen ge-



71
op end, behalve 's Maandags en enkele feestdagen, van 11—4 a 5 uur. De tuinen zijn den geheelen dag open, het sluitingsuur wordt door klokgelui aangekondigd. De Petites-Eaux werken Mei—October, Zondags en Donderdags; de Grandes-Eaux gewoonlijk den len Zondag van iedere maand Mei—October en dikwijls ook den 3en Zondag Juni, Juli, Augustus. Men ga zoo vroeg mogelijk naar Versailles om de tuinen te kunnen bezoeken, vóór de opening van het Paleis. De Trianons zijn 's zomers tot 6 uur te zien.
Het Kasteel-paleis of Chateau de Versailles onder Lodewijk XIV gebouwd, was tot 1789 de residentie der koningen van Frankrijk. Louis Philippe stichtte in 1837, het beroemde Historisch museum.
Voor het kasteel, dat uit een middengedeelte en twee vleugels bestaat, is een groot plein met vier beeldengroepen. Rechts Frankrijk overwint Oostenrijk, de Vrede; links Frankrijk overwint Spanje, de Rijkdom, en in het midden van het plein het ruiterstandbeeld van Lodewijk XIV. Rechts de beelden van Richelieu, Bayard, Cobert, Jourdan, Masséna, Tourville, Duguay—Trouin, Turenne. Links die van Suyer, Du Guesclin, Sully, Lannes, Miortier, Suffren Duquesne, Condé. In den gevel het opschrift A toutes les gloires de la Frame. De ingang naar het museum is rechts maast de kapel of links in den Cour Royal. Het museum bevat vele geschiedkundige schilderijen en beeldhouwwerken, zoodat men bij een enkel bezoek slechts een vluchtig overzicht krijgt. Op alle schilderijen zijn onderwerp en naam van den schilder aangegeven, zoodat katalogus onnoodig is. Het belangrijkste is in het rechter parterre gedeelte en op de eerste verdieping.
Bij de kapel bevinden zich rechts de Grands appartements du Roi, die in den loop der tijden veel veranderd zijn. De voornaamste zalen in het Paleis zijn Salon d'Hercule, plafond.door Lemoine; Salon d'Abondance, plafond door Houasse; Salon de Vénus of Grande salie de Vescalier du Roi, plafond door Houase; Salie de Diana of Salie de Billard, plafond door Blanehard; Salon de Mars, de oude bal- en concertzaal, plafond door Audran; Salon de Mercure of Chambre du Lit, plafond door



72
J. B. de Champaigne; Salon d'Appollon of rouwzaal, plafond door Ch. de Lafosse; Salon de la Guerre, de muren zijn bekleed met veelkleurig marmer en versierd met verguld bronzen medaillons, plafond van Le Bron, en ruiterstandbeeld van Lodewijk XIV door Coyzevox.
De Galerie de Glacés, 73 M. lang, 10.60 M. breed en 13 M. hoog, is geheel gewijd aan de verheerlijking van Lodewijk XIV. De zaal wordt verlicht door 17 vensters, die uitzicht geven op het Park, bevat groote spiegels en een plafond van Lebrun en zijn leerlingen. Hier werd den 18 Jan. 1871 Wilhelm I tot Keizer van Duitschland uitgeroepen en den 28en Juni 1919 het Vredestractaat der geallieerden met Duitschland geteekend. Verder de Salie du Conseil, gedecoreerd door Ant. Rousseau met een pendule van Morand (1706), een prachtige tafel en een Heilige Familie van Poussin. De Chambre d coucher de Louis XIV (slaapkamer) is gemeubeld in. den stijl van den XVIIen eeuw, met het bed waarin Lodewijk XIV, na een 72-jarige regeering (1715), is gestorven. Portret der Koningen door Mignard.
Het volgende vertrek is de beroemde Salie l'oeil de Boeuf, zoo genaamd naar een kijkvenster dat zich hierin bevindt en waar de hovelingen het opstaan van den koning afwachtten.
Voorts de Grands appartements de la Reine, waar de salons afzonderlijke namen hebben; daarna de Galerie de la République et du Premier Empire en ten slotte de Appartements du Dauphin, den vader van Lodewijk XIV.
Sedert Juli 1899 is het Musée de la Révolution geopend in zaal 174 en het kabinet 175 op de 2e verdieping, dat een zeer interessante verzameling schilderijen, teekeningen, etsen en beeldhouwwerken bevat. Opmerkelijk is de buste van den zoon van Lodewijk XVI door Desienne. Bij de bestorming der Tuilerien is die buste gebroken, maar tamelijk goed hersteld. Twee andere busten van Mirabeau en Lafayette door Houdon. Verder zijn belangrijk de portretten van Mirabeau, Robespierre en Mehul, van den Hertog van Bronswijk, van den Negergezant Bélley uit San Domingo, van Morat en Charlotte Corday.
In de Tuinen van Versailles, in 1667 door den beroemden Le Nötre aangelegd, zijn op de terrassen een



73
groot aantal standbeelden aangebracht, waaraan 95 beeldhouwers hebben medegewerkt. De Fonteinen (les eaux) trekken een groot aantal bezoekers:
Les Grandes eaux kosten telkens wanneer ze werken, 8—10.000 fr. Gewoonlijk werken de kleine fonteinen om 4 uur, de groote (Bassins du Dragon et de Neptune) om 5 uur. Deze laatste werken slechts 20 minuten (stoel 50 ctm.). Men bezoeke de fonteinen in deze volgorde: Bassin de l'Obélisque; B. d'Encelade; B. d'Apollon; Bosquet des Dömes; Bosquet de la Colonnade; Salie de Bal; B. de Latonne; B. du Dragon; B. de Neptune.
Van het Paleis naar de beide Trianons volge men van het Bassin de Neptune de avenue de Trianon, die naar het hek van den Trianon-tuin en van hier recht uit naar Grand Trianon of halverwege de allee rechts naar Petit Trianon leidt.
Groot Trianon dankt zijn naam aan het dorp, waarbij het zich bevindt. Lodewijk XIV liet het kleine, elegante kasteel naar plannen van J. Hardouin—Mansart in 1687 bouwen voor Mme de Maintenon. Het inwendige van het Paleis wordt getoond door een gids, die de zalen opnoemt en de schilderijen verklaart, waaronder kostbare portretten zijn van Mme de Maintenon, Marie Leszcynska, Maria Theresia, Marie Antoinette, Lodewijk XV, enz.
In de onmiddellijke nabijheid het Musée des Voitures, waarin prachtige karossen, sleden en draagstoelen
uit dien tijd. . ... Vtr
Petit Trianon, iets meer noordelijk, liet Lodewijk XV voor Mme Dubarry bouwen. Het was het lievelingsverblijf van Marie Antoinette, Keizerin Maria Louise en de Hertogin Hélene van Orléans. Marie Antoinette liet er een model-boerderij en een mooi park aanleggen.
In Petit-Trianon werd in 1782 Maarschalk Bazaine ter dood veroordeeld.
Zuidelijk tegenover het Park van Versailles ligt het Fort de Sartory met het veld waarop in 1871 de gevangen communards werden doodgeschoten.
Vijf K.M. verder ligt Saint-Cyr met de bekende krijgsschool.



74
GEORGES POPOFF
IN DE KLAUWEN DER RUSSISCHE TSJEKA
HET BOEK VAN DEN DAG
Prijs ing. f 2.90, geb. f 3.90
De toestand in Rusland is voor velen nog in een geheimzinnig waas gehuld! Degenen, die ons de toestanden in Rusland zouden kunnen en willen onthullen, zijn uitgemoord of kwijnen weg in de kerkers der Tsjeka, de Geheime Politieke Politie, de eigenlijke wetgevende en uitvoerende macht in Rusland. Deze ongelukkigen, hoofdzakelijk priesters, intellectueelen en socialisten, is den mond gesnoerd. Een dezer slachtoffers, den schrijver van dit boek, is het gelukt uit hun Macht te ontvluchten. POPOFF, in Moskou werkzaam als correspondent van vooraanstaande buitenlandsche bladen, geraakte bij de Bolsjewiki in gevangenschap en ontsnapte slechts aan hunne klauwen door een wonderlijk toeval.
Hij beschrijft in den vorm van een persoonlijk verhaal, zijn haast ongelooflijke avonturen en indrukken in zijn gevangenschap ondervonden en opgedaan.
De Waarheid, door getuigenissen bekrachtigd, staat in dit boek beschreven. Ieder moet dit boek lezen, daar het één der belangrijkste en avontuurlijkste werken is, ooit verschenen.
Alom verkrijgbaar alsmede bij den Uitgever dezes.
(Zie de inhoudsopgaaf op de volgende bladzijde.)



75
GEORGES POPOFF
IN DE KLAUWEN DER RUSSISCHE TSJEKA
INHOUDSOPGA AF:
voorred^
Ter Inleiding: Het ontstaan van de Tsj'eka.
Hoofdstuk 1. Gearresteerd! Eerste kennismaking met de „Lubjanka Nr. 2".
,,Kontrea Awanessowa". Hoofdst. 2. In het binnenste van de Tsjeka-Gevangenis. Mijn lotgenooten.
De handel in menschen. De „Hennen". Hoofdst. 3. Waarom? Het lot van mijn broer. De vlucht uit de St. Peter- en
Paulusvesting.
Hoofdst. 4. Op welke gronden ik in hechtenis werd genomen. Het systeem van overtuiging. Wat anderen hadden ondervonden. De Tsjeka en Lenin. De lijdensgeschiedenis van Mrs. Stan Harding.
Hoofdst. 5. Het eerste verhoor. Kamer Nr. 27. Ben „kop thee". Van tegenrevolutie beschuldigd. Geheimzinnige samenhang: Berlijn en Moskou-
Hoofdst. 6. De „Grijze Oogensoep". De „Zwarte Raaf". „Ingelegde Men. schen". Waartoe zal het college besluiten?
Hoofdst. 7. De Onmacht van Radek tegenover de Tsjeka. Kameraad Roller. „Men informeert of U nog in leven is". „De buitenlandsche Politieke Afdeeling" van de Tsjeka.
Hoofdst. 8. De Tsjeka construeert mijn „geval". De chef van de contrarevolutionaire Afdeeling Artusoff. Wat er in de buitenwereld plaats greep.
Hoofdst. 9 en hoe ik inmiddels „mijn ziel aan den Duivel verkocht".
De Loyaliteitsoorkonde.
Hoofdst. 10. De nachtelijke „Algemeene Slachting". Een aanval en een ultimatum. Het stelsel der langzame foltering.
Hoofdst. 11. Lubjanka No. 14. De „Em-Tsjeka". Het Doodenschip. De Machinekamer.
Hoofdst. 12. De Beulen van de Tsjeka. De dood nabij. Brieven, die nooit hun doel bereikten. Levensgevaarlijke gesprekken. Een door het Noodlot vervolgde Tsjeka-beambte.
Hoofdst. 13. Voor den Groot-Inquisiteur Tsjerhinski en den Raad van de Tsjeka. Opheldering van het Misverstand.
Hoofdst. 14. Afscheid van de Lubjanka. „Chineesche Hoffelijkheid". Tsjekagewoonten in Hotel Savoy. De Tsjeka en de Vreemdelingen. Bij Kameraad Radek in het Kremlin. Twee verrassingen.
Hoofdst. 15. Karl Moor „de vriend van Lenin". De Vrouwelijke TsjekaAgent M-tria Sawischna. De „diplomatenclub" van Kameraad Florinski.
Hoofdst. 16. Een onverwacht telefoontje. „Hoe wordt het gedaan? De terreur van de straat. De Tsjeka-stad.
Hoofdst. 17. Roller presenteert zijn wissel: ,\!n dienst van de Tsjeka". Miss Harrison eene Amerikaansche Tsjeka-beambte,
Hoofdst. 18. Het overlijden van mijn broer. Sovjet-Russische Pastrucks; men wil een Bolsjewiek van mij maken.
Hoofdst. 19. Moskou bij nacht. Een treurige boodschap. Hoe ik Rusland verliet. Het spookbeeld „Siberië". Waanvoorstellingen?
Hoofdst. 20. Een „grensgebeurtenis". Het laatste gevaar ontloopen. Slimmer dan de Tsjeka! „Eene scheiding voor eeuwig". Gered!
Hoofdst. 21. Het blovdbad van Archangel.
Bijvoegsel. Hoe de Tsjeka in Rusland regeert. (De organisatie). Het werk van de Tsjeka in het Buitenland. De slachtoffers van de Tsjeka. De voorloopers der Tsjeka in de Russische Geschiedenis.
Naschrift.



76
REISLECTUUR.
Er zijn van die oogenblikken, wanneer men verplicht is met slecht weder in het hotel te vertoeven, of dat het een aangename afleiding biedt de spoorreis te bekorten, dat men naar goede afwisselende lectuur verlangt. Wij geven u in overweging een keuze te doen uit onderstaande titels, waarvan de namen der auteurs, of de herdrukken, den goeden inhoud waarborgen.
BURMAN (R.), 't Onafwendbare, 3e druk ƒ 3.90; geb. f 4.90
-, Roeping, 3e druk f 3.90; geb. f 4.90
-, Een Boete f 2.90; geb. f 3.90
-, Als de Heide bloeit f 3.90; geb. f 4.90
-, Het Hoogste Weten f 3.90; geb. f 4.90
—, Een Zondagskind f 3.90; geb. f 4.90
GALOPIN, Uit een Inbrekersleven geb. f 2.90
MELEGARI (DORA), Mijn Dochters ... f 1.90; geb. f 2.40
PRÊVOST (MARCEL), Don Juana's f 3.90; geb. f 4.90
TERMONDE (A.), 't Gedijt met f 2.90; geb. f 3.90
-, Het Eeuwige Mysterie f 2.90; geb. f 3.90
WEIGALL (A.), Bedouïnen Liefde geb. f 2.90
Bovenstaande romans zijn boeiend en onderhoudend geschreven, beteekenen op het reisbudget slechts een geringe verhooging en kunnen gebonden nog als reisgeschenk van dienst zijn Zij zijn alom verkrijgbaar, alsmede bij den Uitgever dezes.



77
Indische Romans
L B. NEUMANN
OUD-RESIDENT DER LAMPONGSCHE DISTRICTEN
schreef o.m. de volgende boeiende Romans t
HALIMA
HARTSTOCHTEN EN IJDELHEID IN DE LAMPONGSCHE WERELD f 2.40, gebonden f 3.40
OVER EN TUSSCHEN BLANK EN BRUIN
f 2.40, gebonden f 3.40
Alom verkrijgbaar in Indië en Nederland, alsmede bij den Uitgever
ALLERT DE LANGE TE AMSTERDAM



78
Kinder- Geschenk
Groot Ontvouwbaar
Panoramaboek
Uit de Dierenwereld Tweede Druk - Prijs f 2.90
De groote, mooi in kleuren gedrukte afbeeldingen hebben groote aantrekkelijkheid voor de Kleinen.
Alom verkrijgbaar in Indië en Nederland, alsmede bij den Uitgever ALLERT DE LANGE TE AMSTERDAM



79
Reislectuur
G a l o p I N Herinneringen uit een Inbrekersleven
Gebonden f 2.90
Een bekend schrijver zeide van dit boek: „Het eenige wat deze gauwdief mij heeft kunnen ontfutsen, waren de aangename uurtjes met hem doorgebracht.
lorimer
Brieven van 'n self-made Koopman aan zijn Zoon
Ingen. f 2.25, geb. f 2.90.
Wie ernst weet te waardeeren, ook waar die ernst schuil gaat in bijna ruwen humor, leze deze brieven!
Alom verkrijgbaar in den Boekhandel en bij den Uitgever
ALLERT DE LANGE TE AMSTERDAM



ALLERT DE LANGE'S REISGIDSEN
PARIJS EN OMGEVING
MET PLAN
ZEVENDE GEÏLLUSTREERDE DRUK
AMSTERDAM £ ALLERT DE LANGE



KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2211 1386



ALLERT DE LANGES REISGIDSEN
geïllustreerde gids voor parijs en omgeving
ZEVENDE GEHEEL OMGEWERKTE UITGAAF
MET KAART
AMSTERDAM
ALLERT DE LANGE






INLEIDING.
Ten einde deze Gids voor Parijs zoo veel mogelijk aan het praktisch doel te doen beantwoorden hebben wij den inhoud in zes afdeelingen gesplitst.
Afdeeling I.
Een kort woord over Parijs. Reserveeren van plaats in trein en hotel. Pas, Carte d'indentité. De Heenreis. Douane enz blz. 5
Afdeeling II.
Aankomst te Parijs. Wat moet ik de eerste zeven dagen gaan zien en waar kan ik dan lunchen, tea'n, dineeren en den avond doorbrengen. Parijsche tijdindeeling, fooien enz. blz. 9
Afdeeling III.
Wenken over het stadsverkeer. Spoorwegen, Auto's, Trams, Metro, Booten, Autobus-rondrit, Vhegdienst, Oriënteerings rit, nuttige adressen enz blz. 15
Afdeeling IV.
De beste Hotels, Restaurants, Bars, Dancings, Tea's, Café's, Cabarets en Restaurants excentriques in Montmartre en het Quartier Latin, Winkelen, Oud-Parijs
blz. 23
Afdeeling V.
Publieke vermakelijkheden: Schouwburgen, Concerten, Spectacles de curiosités, Cirques, Panorama, Bioscopen, Sport, Wedrennen blz. 35



4
Afdeeling VI.
Beschrijving der belangrijkste bezienswaardigheden te Parijs, St. Cloud, Sèvres en Versailles in alphabetische volgorde blz. 43
VERZOEK.
Mocht, niettegenstaande de zorg aan de samenstelling van dezen gids besteed, iets aan de aandacht zijn ontsnapt, of inmiddels veranderingen hebben plaats gevonden, zoo zal mededeeling hieromtrent, aan den uitgever dezes, zeer op prijs worden gesteld, ten einde deze aanduidingen in een volgenden druk op te nemen.



[AFDEELING I.
Een kort woord over Parijs. Reserveeren van plaats in trein en hotel. Paspoort, Carte d'idendité. De heenreis. Douane enz.
Een kort woord over Parijs.
Parijs, de hoofdstad van Frankrijk en den zetel van de regeering is, na Londen, de meest bevolkte stad van Europa.
De rivier de Seine stroomt door de stad en vormt twee eilandjes: He St. Lotos en de Cité. De 20 arrondissementen, waarin de stad is verdeeld, zijn min of meer concentrisch gebouwd om de Cité.
De binnenste cirkel wordt op den rechter oever gevormd door de boulevards en de rae Royale en op den linker oever door den boulevard St. Germain. De tweede ring wordt gevormd door de Buiten-boulevards en de derde door de Banlieue.
Parijs heeft een gezond klimaat en het aantal inwoners bedraagt ongeveer 2.847.000 met 1.479.000 der omgeving. De oppervlakte, binnen de oude vestinghjnen, is 7.802 HA.
Het stadsdeel waar zich het groote verkeer concentreert en oü l'on s''amuse bevindt zich op de groote boulevards, rue Royale, Bois de Boulogne, Montmartre enz. onmiddellijk aan dit deel grenst het arbeidzame Parijs met de ateliers in de rue de la Paix en omgeving.
Het zakenkwartier bevindt zich in de nabijheid der Bastille en tusschen de Eglise de la Trinité en de Beurs vindt men de groote bankzaken.
Het wetenschappelijke Parijs met de Sorbonne, het Collége de France enz., het eigenlijke Quarüer latin is aan den anderen Seine-oever in den omtrek van den boulevard St. Michel.
Het artistieke en letterkundige Parijs leeft verspreid tusschen Montmartre en Montparnasse.



6
De geschiedenis van Parijs, die zeer nauw samengaat met die van Frankrijk, stippen wij hier kortelings aan.
Tijdens de Romeinsche overheersching was de „Vule lumière" slechts een nederige burcht, Lutèce genaamd, gelegen op het eilandje „la Cité", in de Seine en liet Constance Chlore hier een kasteel bouwen, waarvan het tegenwoordige Musée de Cluny met zijn Romeinsche oudheden (Thermes), nog is overgebleven.
Nadien breidde zich de stad, dank zij de gunstige ligging, meer en meer uit en werd onder het bestuur van Phüippe Auguste aangevangen met den bouw van het Louvre. Francois I liet het weder slechten en volgens een nieuw plan optrekken.
De bouw der Tuilleriën en van het Stadhuis dateert uit het tijdperk der Hervorming, evenals die van den oudsten brug van Parijs, den Pont-neuf. Later werden den Jardin des Tuileries en de rue de Rivoli aangelegd en onder de regeering van Napoleon I breidde de stad zich meer en meer uit, werd zij met groote gebouwen verrijkt en werden de beide Seine-oevers door meerdere bruggen verbonden.
Van de kunstschatten, die de Musea bevatten, werden velen door Napoleon I uit den vreemde over gebracht.
De bouw van den Opéra, in 1862 aangevangen, werd in 1875 voltooid. Voor den aanleg van de Avenue de 1'Opéra, de boulevards Saint Germain en Raspail, werden geheele stadswijken afgebroken; het stadhuis, door de communards verbrand, en de stations herbouwd, vele groote gebouwen gesticht en aangevangen met den bouw van den ondergrondschen spoorweg, kortweg Métro geheeten, welke nog steeds wordt uitgebreid en alle wijken verbindt.
Bij eiken stap in het Moderne Parijs, wordt de herinnering opgewekt van een of ander merkwaardig gebeuren uit het verleden. Op elk plein, brug of hoek van een straat heeft zich een geschiedkundig feit afgespeeld en zij, die met de geschiedenis van Parijs bekend zijn, zal het niet moeilijk vallen, in enkele wijken het beeld van het Oude Parijs terug te vinden.



7
Reserveeren van plaats in trein en hotel.
Het verdient aanbeveling minstens één week voor uw vertrek plaats in den trein te reserveeren en uw kamer in het hotel te bestellen. U wendt u hiertoe tot een der bekende Reisbureaux, bestelt de plaatskaarten, laat dit plaats in den trein reserveeren en honderd franken als waarborgsom deponeeren bij de administratie van het hotel uwer keuze. U ontvangt na eenige dagen een recu van het hotel, zoodat men u, bij aankomst met kan afwijzen. Hoe goed u ook moge bekend zijn met de Fransche taal zoo bewijst een goede conversatiegids toch onschatbare diensten.
Een der beste is „Mijn Fransche Reisgezel", bevattende de meest voorkomende uitdrukkingen met Nederlandschen tekst, 3e druk. Het boekje kost gebonden slechts f 1.90 en is alom, alsmede bij den uitgever Allert de Lange te Amsterdam te ontbieden.
Paspoort en Visum.
Voor Nederlandsche staatsburgers in het bezit van een geldig Nederlandsen Paspoort, niet voornemens zich metterwoon in Frankrijk te vestigen, is geen pasvisum noodig.
Verder zijn door de Fransche regeering en door de Préfecture de poh'ce te Parijs bepalingen gemaakt waardoor buitenlanders verplicht worden een Permis d'iden tité of een Permis de séjour aan te vragen. Aangezien deze bepalingen dikwijls worden gewijzigd of worden ingetrokken, verzuime men niet zich hieromtrent bij de directie van het hotel te informeeren. Het komt toch meermalen voor, dat vreemdelingen, toevallig getuigen van een incident, door dienstdoende agenten naar hun Permis d'identé gevraagd en dit niet bezittende, naar een nabij zijnde politiepost worden gebracht.
De heenreis, douane en tijdverschil.
De reis duurt van uit Amsterdam ongeveer 9 uur. Het douane-onderzoek van handbagage geschiedt tot



8
nader order in den trein of bij wijziging voor België te Esschen en voor Frankrijk te Feignies. Het onderzoek hier is vooral zeer streng. Van sigaren wordt een hoog invoerrecht geheven. De directe bagage wordt bij aankomst te Parijs aan de Gare du Nord onderzocht.
Bij visitatie is men gehouden terstond en tut eigen beweging volledige opgave te doen van alle aan invoerrecht onderhevige goederen. Wacht men af, of de douane die goederen vindt, dan worden zij verbeurd verklaard, terwijl de eigenaar een boete oploopt en doorgaans zijne reis aan de grens moet onderbreken.
Wij vermelden geen vertrekuren der treinen, daar deze elke zes maanden worden gewijzigd.
Het verschil in tijd met Nederland is 20 minuten vroeger. Men verzette het uurwerk bij aankomst aan het Fransche grensstation.
Wenscht ge op de heen- of terugreis in Brussel of Antwerpen uit te stappen, zoo bevelen wij aan den praktischen geillustreerden gids van Brussel en Antwerpen met kaart aan te schaffen. Deze bevat alle gegevens door een aangenaam verblijf aldaar, kost slechts fl. 1,25 en is alom te ontbieden, alsmede bij den Uitgever Allert de Lange te Amsterdam.



AFDEELING II.
Aankomst te Parijs. Wat moet ik de eerste zeven dagen gaan zien en waar kan ik dan lunchen, tea'n, dineeren enden avond doorbrengen. Parijsche tijdindeeling, fooien enz.
Aankomst te Parijs.
Bij aankomst te Parijs geve men zijn handbagage en zijn ontvangbewijs voor de koffers aan een dienstman dien men naar den uitgang of, voor de inklaring van passagiersgoed, naar de douane volgt, waarna men per taxi het hotel bereikt.
Ten einde in den chaos van het Parijsche stadsleven, met zijn honderden restaurants, café's, vermakelijkheden enz., niet geheel als een vreemdeling in Jeruzalem te staan, volgen hieronder zeven programma's voor zeven dagen.
Elk programma bevat: B. Morgenbezoek aan Bezienswaardigheden. L. Adres voor de Lunch. B . Middagbezoek aan Bezienswaardigheden. T. 5 o'clock Tea. D. Adres van een restaurant voor Diner. A. Avondvermaak.
Men kan deze progr. naar believen wijzigen of combineeren, naar gelang men verlangt zich in het excentrieke Parijsche leven te bewegen, of een rustiger bestemming aan het verblijf te geven.
Bij het samenstellen dezer progr. is rekening gehouden, dat eenige musea op Maandag zijn gesloten, dat de opera sléchts enkele avonden is geopend, dat de Zaterdagavond zijn bijzondere attracties heeft enz., zoodat bij afwijking van een progr. hiermede moet worden rekening gehouden. De belangrijkste bezienswaardigheden B. en B . zijn in Afdeeling VI nader omschreven en in alphabetische volgorde opgenomen, waardoor het gemakkelijk valt, bij keuze van een dezer, zich hieromtrent te oriënteeren.



10
le Programma: Maandag:
B. Wandeling langs de boulevards, rue Royale, Place de la Concorde, Jardin des Tuileries en tegen 12 uur, wanneer de midinettes gaan lunchen naar de rue de la Paix.
L. Café de Paris, 41 avenue de 1'opéra (Luxe), of Restaur. de la Régence over het Théatre francais, of Brasserie Universelle, 31 Avenue de 1'opéra, of Duval, place Rivoli.
Ba. De Invalides, of met de boot naar Surennes en door het Bots de Boulogne of per tram terug naar de Madeleine.
T. Palais de Glacé, Champs-Elyseés of Rumpelmeyer, 226 rue de Rivoli (Patisserie), Appêratif Café de la Paix.
D. Ristorante di Savoya, (Noel Peters), 24 passage des Princes (Luxe), of Ecrevisse, of Auberge du Clou, of Ane rouge alle drie gelegen op den hoek van de rue des Martyrs en de avenue Trudaine, of Boislaive, 2 rue Geoffroy-Marie.



13
D. Marguery, 36 boulev. Bonne-Nouvelle (luxe), of
Au Boeuf d la Mode, 8 rue de Valois. A. Théatre frangais.
Voör een langer verblijf raadplege men de afdeelingen IV, V en VI alwaar meerdere adressen van Restaurants, Tea's, Publieke vermakelijkheden, Sport, Bezienswaar digheden enz. zijn aangegeven.
Verder verdient het aanbeveling omtrent de vermakelijkheden een dagblad te raadplegen en zal het niet moeilijk vallen de verdere dagverdeelingen naar keuze vast te stellen.
Hoe laat wordt de lunch, de thee, het diner gebruikt en vangen de publieke vermakelijkheden ' en de nachtgelegenheden aan en welke fooien worden gegeven.
Lunch van 12—2 uur. Bezoeken van 4—7 uur. Tea van 5—7 uur. Appéritif van 6—8 uur. Diner vanaf 7 uur, doch bij voorkeur tegen 8 uur. Schouwburgen zie de dagbladen. Nachtrestaurants na sluiting der Schouwburgen tot vroeg in den morgen.
In de meeste restaurants, waar wordt gedanst, wordt na 10 uur het tarief met 25 % verhoogd. Men geeft den kelner nooit minder dan 10 % van de nota en legt dit in het .servet van het bord waarop de addition is gebracht. De sommélier van een groot restaurant geeft



14
men fr. 2,—. De vestiaire fr. 1,— en de ouvreuse, die in den schouwburg den fauteuil aanwijst fr. 1,— en voor een loge fr. 2,—.
Het verdient aanbeveling bij het nemen van eerste rangs plaatsen in de schouwburgen en voor het bezoek der betere restaurants, in avondtoilet te gaan.
Bij bezoek aan een Schouwburg is het beter dien dag wat later te tea'n, niet te dineeren en na afloop, ergens te gaan soupeeren.



AFDEELING Dl.
Wenken voor het Verkeer. Spoorwegen, Auto's, Trams. Métro, Booten, Autobus rondrit, Vliegdienst, Orieriteeringsrit, nuttige adressen enz.
Het straatverkeer te Parijs.
Op plaatsen waar zich geluid gevende of zichtbare signalen bevinden, ter vergemakkelijking van het oversteken der voetgangers, is het dezen verboden een straat over te steken indien die signalen onveilig aangeven. Voertuigen moeten langzaam rijden en zelfs stilstaan op punten waar overgestoken wordt. Op plaatsen,'waar de politie het verkeer regelt, mogen de voetgangers niet oversteken als het verkeer niet is stop gezet.
In straten waar geen vier voertuigen naast elkaar kunnen rijden en de weg ongeveer 12 M. is, mogen deze op de even dagen van de maand alleen aan den kant der even huisnummers stilataan en op de oneven dagen alleen aan den oneven kant.
De huisnummers en de straten, die naar de Seine loopen. beginnen aan de rivierzijde en in de andere straten begint de nummering aan de zijde der Bastille. Rechtsch even, linksch oneven.
Middelen van Verkeer:
Spoorwegstations.
Parijs heeft, behalve vele bijstations, tien groote stations:
1. Station St. Lazare, in de rue Saint Lazare, voor het meerendeel treinen uit Normandië, Engeland, Havres en Cherbourg.
2. Gare du Nord, place de Roubain, voor alle treinen uit het Noorden.
3. Gare de VEst, rue de Strasbourg, voor alle treinen uit het Westen en van Basel.



16
4. Gare de Vincennes, place de la Bastüle, voor de treinen uit Vincennes, Brie, Comte, Robert, Verneuil, 1'Etang.
5. Gare de Lyon, boulevard Diderot, voor de internationale treinen uit Italië door den Mont-Cenis en de Simplon; van Génève en Barcelona.
6. Gare d'Austerlitz of Orléans, place Valhubert, voor de treinen van Orléans en de treinen uit Spanje over Irun en Bordeaux.
7. Gare du Luxembourg, boulevard Saint Michel, voor de treinen uit Sceaux, Orsay, Limours. Bagage aan te geven: Gare de Paris-Derfert.
8. Gare d' Orsay, Quai d' Orsay, voor de voornaamste treinen uit de richting Orléans.
9. Gare Montparnasse, rue de Rennes, voor de meeste treinen uit Bretagne.
10. Gare des Invalides, Esplanade des Invalides, voor eenige treinen uit Bretagne, Normandië, Versailles. Saint-Cloud.
Automobielen. (Taximètres).
De automobielen zijn, op de druktse punten gestationneerd. Tarief 25 cent. per K.M. (niinimum 75 cent), plus fooi. Voor groote tochten make men regeling aan het Station centrale, Rue Halévy, rechts van de Opéra. Ingeval van onaangenaamheden bij de afrekening wende men zich tot een politieagent.
Omnibussen en Automobielbussen (Autobus).
Het is den vreemdeling zeker niet gemakkelijk, hiermede terecht te komen. Men neme voor een tochtje een bus, die het hotel voorbij komt en late zich naar het eindpunt brengen. De le klas (40 cent,) is vóór in den wagen, de 2e achter (30 cent.). Bij de haltes zijn aan een paal bevestigde volgnummers, die de conducteur bij aankomst afroept, waardoor gedrang wordt voorkomen.
Overigens is naar onze meenig het reizen per omni-



18
en er bestaat gelegenheid vliegtochten over Parijs te maken. Speciale autobussen vertrekken eiken dag van het standbeeld van Jules Simon, op de place de la Madeleine.
Voor een vluchtige kennismaking met Parijs en omstreken heeft een ijverig toerist 10—14 dagen noodig. Bij mooi weer make men wandelingen in de parken, uitstapjes in de omgeving, Versailles, enz. Musea, kerken, enz. bezoeke men bij minder gunstig weer.
Het eigendijke Parijsche stadsleven heerscht hoofdzakelijk op den rechter Seine-oever. Daar zijn de Groote boulevards, de mooie winkelstraten, het Palais du Louvre met zijn artistieke schatten, het Hotel de Vitte, de ChampsElysées, het Palais du Président de la République, het Trocadéro, de Opéra, het Palais-Royal, de Bibkothèque, Nationale, de Archives, de Bourse, de Banque de France, het Hotel des Postes, de Halles Centrales, het Conservatoire des Arts et Métiers, Père-Lachaise en de voornaamste hotels, restaurants, café's en schouwburgen.
Men make den eersten dag een oriënteeringsrit of wandeling, ten einde een algemeenen indruk van de stad te krijgen. Aanbevolgen wordt met een der autobussen van de Madeleine naar de place de la Bastitte te gaan en van bier per tram naar den Pont d'Alma, of wel een tochtje op de Seine van den Pont dTéna of Pont d'Alma tot den Pont d'Austerlitz per stoombootje te maken.
Verder verzuime men niet 's zomersavond, bij mooi weer, naar de place du Caroussél te gaan, van waar men, door den Jardin des Tuileries, een prachtig vergezicht heeft op de verlichte place de la Concorde en de stijgende Jardins de Paris, tot aan den Are de Triomphe de VEtoile.
Bezichtiging van Parijs per Gezelschaps Auto:
onder geleide van een gids.
's Zomers des Dinsdags, Woensdags, Donderdags en Zaterdags. Vertrek van de place de 1'Opéra.



26
De prijzen worden verhoogd met 10 % voor bediening en 3 % toeslag voor den Staat.
De prijzen van ontbijt, lunch en diner zijn ongeveer 7 francs, 15 francs en 20 francs per persoon.
De beste Parijsche Restaurants.
Voer Lunch, Diner en Souper, in volgorde der verschillende wijken waar zij zijn. Die met luxe aangegeven zijn de duurderen en die met * gemerkt tevens thé of soirée dansante.
Nabij de Madeleine:
La rue (grand Luxe), 27 rue Royale. Taverne Royale, 25 rue Royale. Weber (Luxe), 21 rue Royale.
*Maxim's (Luxe), 3 rue Royale. (Na 10 uur Dans). *Grand Vatel (Luxe), 275 rue St. Honoré. (Na 10 uur Dans).
Voisin (grand Luxe), 261 rue St. Honoré.
Prunier, 9 rue Duphot. (Oesters).
Le Boeuf sur le Toit, 28 rue Boissy-d'Anglas (schrijvers en tooneelsp., Dans).
Coconier, 14 rue Castellane.
Royal Topsy, 11 pl. de la Madeleine. (Dans).
Romano, 14 rue Caumartin. (Mondain, Dans).
Nabij de Opéra:
Grill-room des Ritz (Luxe), 38 rue Cambon. (Mondain).
*Café de Paris (gr. Luxe), 41 avenue de 1'Opéra. (Dans).
*Ciros (gr. Luxe), 6 rue Daunou. (Dans). *Chatham (Luxe), 17 rue Daunou. (Tuin).
Vian, 22 rue Daunou.
Philippe (Luxe), 4 rue Daunou.
Brasserie Universelle, 31 aven. de 1'Opéra. (Hors d'oeuvres).
Griffon (Luxe), 6 rue d'Antin. (Crème au chocolat). Millon (Luxe), 14 rue d'Antin. (Muziek).



28
Laurent, 41 avenue Gabriel (Trés Parisien). *L'Ermitage, (Luxe), 72 avenue des Champs Elysées. (Élégant).
*Claridge (Luxe), 74 avenue des Champs Elysées. (Élégant).
"'Les Champs Elysées, 63 avenue des Champs Elysées.
(Grill-room). Le Fouquet's, 99 avenue des Champs Elysées. Le Cabaret (Luxe), 4 avenue Victor Emanuel III.
(Chic).
Le Cocq en Pate, avenue Balzac. (Mondain, Dans). Bois de Boulogne: (gr. Luxe)
*Pré Catalan, een der chicste gelegenheden. (Dans). Chateau de Madrid, Allée de Madrid. *Pavillon d'Armenonville, Allée d'Armenonville.
(5—7 uur bezoek der Elegante wereld). *L'Ermitage de Longchamp, Bij den Pont de Suresnes. *Pavillion Royal, Mooi gelegen bij het meer. Rest. de la Cascade, allée de la Cascade.
* Zie notitie bij Dancings.
De goedkoopere zijn de restaurants Duval en Boulant. Een der beste van de Boulants is op den Boulevard des Capucines. De Duvals zijn: Rue Montesquieu 6; Boulev. Montmartre 21; Boulev. St. Denis 11; Boulev. Sébastopol 141; Boulev. de la Madeleine 27; Boulev. Poissonnière 11; Boulev. Saint Michel 26; Rue de Rivoli 47 en 194; Avenue de 1'Opéra 31; Rue SaintAntoine 3; Place de la Répubhque 17; Rue Meslay 4; Rue de Rome 13; Place du Havres 12 en 14; Boulev. des Capucines 39; Boulev. des Italiens 29; Boulev. Magenta 101; Rue Lafayette 27 en 63.
Bars. Dancings. Tea's enz.
De Thés dansants zijn vanaf 5—7 uur de rendez-vous der elegante Parijsche wereld en vreemdelingen. De groote zeer weelderig ingerichten dezer eischen 10—15 franken voor thee, doch zijn zeer gezocht.
Zie in de lijst der restaurants de adressen gemerkt



30
Oasis, 26 avenue Victor Emmanuel. Palais de Glacé, Champs Elysées. (Schaatsenbaan). Le Jardin de ma Soeur, 17 rue Caumartin. Washington Palace, rue Magellan b. d. rue Bassano. El Garron (na 11.30 u.), (Speciaal Tango). Chateau Caucasien, rue Pigalle 54. ('s avonds).
Café's.
Een appératif op het terrasse van Café de la Paix, op den hoek der Place de 1' Opéra en den Boulevard des Capucines, biedt ongetwijfeld een der gezelligste oogenblikken van den dag.
De camelot met zijn article de Paris of de avondeditie van een dagblad, zijn waar luid aanprijzende met den afloop der wedstrijden of het laatste schandaal. De bedelaar, die met een haak behendig de eindjes sigaar vergaart.
Van af de place de la Concorde langs de Rue Royale en de Grands Boulevards wandelende, vindt men de beste café's en 's zomers, op het terras van een dezer gezeten, biedt het een voortdurend afwisselend genot net drukke verkeer gade te slaan.
Montmartre: Cabarets, Restaurants enz.
In Montmartre zijn hoofdzakelijk les lieux oü Pon s'amuse, de nachtgelegenheden, die het drukst worden bezocht tegen 11 uur, wanneer de schouwburgen sluiten. Men ziet daar de meest uiteenloopende types, zoowel de schilder en zijn model, als de toekomstige demimondaine en de meer geroutineerde cocotte.
Cabarets:
De Moulin rouge, place Blance. (Ballet pantomine i. d. - vooravond. Dans).
Le Moulin de la Galette, 79 rue Lépic. Dans. Les „Quat' Z'Arts, 62 boulev. de Clichy. Cabaret. Le Cabaret du Ciel, 53 boulev. de Clichy. Cabaret. Le Cabaret de 1'Enfer, 53 boulev. de Clichy. Cabaret. Casino de Montmartre, 47 boulev. de Clichy. Chansons.



De Boulevard en het Café de la Paix.



32
Le Chat noir, 68 boulev. de Clichy. Cabaret. La Lune rousse, 36 boulev. de Clichy. Cabaret. Bal Tabarin, 36 rue Victor Massé. Bal. Zaterdag Gala. Le Paradis, 36 rue Victor Massé. Chez Fursy et Mauricet, 43 boulev. de Clichy. Chansons.
La Pergola, 43 boulev. de Clichy. Chansons. Les deux Anes, place Blanche. Chansons. La Chaumière, 36 boulev. de Clichy. Chansons. La Cigale, 120 boulev. Rochechouart. Revue. Cabaret Bruant, 48 boulev. Rochechouart. Men moet hier kloppen om binnen te komen en men wordt alleronvriendelykst ontvangen. Het beste is dit vroolyk op te nemen.
Auberge du Clou, 30 avenue Trudaine.
Au Lapin Agel, 4 rue des Saules. Chansons montmartrois.
Restaurants excentriques.
Le Café de la Place Blanche, 3 place Blanche.
Liberty's Bar, 5 place Blanche.
Le Grelot, 49 rue Fontaine.
L'Abbaye de Thélème, 1 place Pigalle.
Le Pigall's, 77 place Pigalle.
Chateau et Caveau Caucasiens, 54 rue Pigalle.
Le Rat Mort, 7 rue Pigalle.
Chez Marianne, 72 boulev. de Clichy.
Le Capitole, 53 rue Notre-Dame-de-Lorette.
Zéllich, 16 rue Fontaine.
El Garron, 6 rue Fontaine.
New Monico, 66 rue Pigalle.
Royal Souper, 62 rue Pigalle.
Savoy, 23 rue Pigalle.
Impérial, 59 rue Pigalle.
Het Quartier Latin.
Dit is, in tegenstelling met Montmartre, meer bohémien en de boulevard Saint Michel vormt het middenpunt van het typische excentrieke nachtelijke verkeer.
Bij Soufflot, le Vachette, de brasserie Balzar en het



33
Cabaret concert du Grillon gaat het levendig toe. Verder bij:
le Gypsy, 3 rue Cujas. Dancing. Restaurant.
Café Mahieux, rue Soufflot.
Café Francois I, rue Soufflot.
Le Grillon, 43 boulev. Saint Michel. Cabaret.
Les Noctambulles, 7 rue Champollion. Cabaret.
Le Bal Bullier, 33 avenue de 1'Observatoire. Bal en
rendez-vous der midinettes enz. Vavin, boulev. Montparnasse. Le Dome, 108 boulev. Montparnasse., Le Caveau du Cercle, 119 boulev. Saint Germain.
Winkelen.
Het drukke vreemdelingenbezoek geeft den grooten magazijnhouders gereedehjk aanleiding tot een felle onderlinge concurrentie, met de kwaliteiten en de prijzen hunner artikelen.
Het bezoek dezer biedt groote aantrekkelijkheid zoowel aangaande de verscheidenheid der artikelen als de drukke zakelijke beweging.
De voornaamste groote verkoophuizen zijn: Galeries Lafayette; Magasins Dufayel; Le Bon Marché; Les grands Magasins du Louvre; Le Printemps; La Samaritaine.
In de rue de la Paix zijn de groote magazijnen voor den verkoop van edelgesteenten en dameskleeding, even als op de Grands boulevards, de rue Royale en de rue de Rivoli, welke laatste straat, bij regenachtig weder, door den arcade-bouw beschutting biedt.
Liefhebbers van antikiteiten, gravures en oude boeken verwijzen wij haar de rue St. Honoré van af de rue des Pyramides tot aan de place des Ternes, place Beauvau, rue de Miromesnü, place St. Michel en omgeving, den Seineoever nabij den Pont Royal, de rue des Saint-Pères enz. en voor veilingen van schilderijen enz. het bekende Hotel des Ventes in de rue Druot.
Oud Parijs.
Niettegenstaande de groote veranderingen welke Parijs sedert de latere jaren heeft ondergaan bestaan nog tal
Parijs 7e dr.
3



34
van oude gebouwen, die uit een geschiedkundig, oudheidkundig en artistiek oogpunt hoogst merkwaardig zijn en waarvan wij hier eenigen noemen:
Hotel des Archevêques de Sens, rue du Figuier. Hotel Aubert de Fontenay, 5, rue de Thorigny. Hotel Saint-Aignan, 71, rue du Temple. Hotel de Beauvais, 68, rue Francois-Miron. Hotel Fleubet, 2, quai des Célestins. Hotel Gouthières, 6, rue Pierre-Bullet. Hötel Lamoignon, 24, rue Pavee. Hötel Lauzin, 17, quai d'Anjou. Hötel du Marquis d'Argenson, 101, rue de Courcelles.
Hötel du Maréchal de Montmorency, 57, rue de
Varennes.
Hötel du Président Nicolas Lambert, 2, rue Saint-
Louis-en-l'Ile. Hötel du Prévost, 19, passage Charlemagne (70, rue
Saint-Antoine). Hötel de la Reine Blanche, 17, rue des Marmousets. Hötel de Rohan, 85, rue Vieille-du-Temple. Hötel de Sens, 69, place de 1'Ave-Maria. Hötel de Sully, 62 rue Saint-Antoine. Hötel Soubise, 60, rue des Francs-Bourgeois. Hötel de la Vieuville, 4, rue Saint-Paul. Cloitre des Billettes, 24, rue des Archives. Maisons de Francois I , 2, rue Bayard. Musée Carnavalet, 23, rue de Sévigné. La Tour de Jean sans Peur, 20, rue Etienne-Marcel. Tourelle de 1528, 54, rue Vieille-du-Temple. Porte du Manoir d'Olivier de Clisson, 58, rue des
Archives. La rue des Juifs (4e arr.).



60
Notre-Dame is tegen 1 fr, op werkdagen, van 10-^4 uur te bezichtigen. Achter de kerk staat de Fontaine Notre-Dame, een fraai klein gothisch monument van 1845.
Het Observatoire, avenue de l'Observatoire, 1672. De meridiaan van Parijs gaat door het gebouw. Bezoek den eersten Zaterdag van elke maand, te 2 uur, na schriftel. toestemming van den Directeur.
De Opéra, place de 1'Opéra. In de vestibule staan beelden van Lully, Glück en Handel. De groote trap, le Grand Escalier, is een elegant bouwwerk van marmer, met 30 prachtige marmeren zuilen. De Foyer is 54 M. lang, 13 M. breed en 18 M. hoog, met zeer schoone schilderingen van Baudry versierd en prachtige schoorsteenen en spiegels. De groote zaal bevat 2158 plaatsen. De plafondschildering — op koper — is van Lenepveu. Zie verder bij Schouwburgen vóór in den Gids.
De Opéra Comique, Place Boieldieu is in 1898, in plaats van het oude, in 1887 afgebrande gebouw opgetrokken. In de nissen zijn standbeelden van de Muziek en de Poësie naar Pueck en Guilbert. Zie verder bij S chouwburgen.
Het Palais des beaux arts, zie Petit Palais.
Het Palais de Justice, boulev. du Palais, vormt een uitgestrekte gebouwenreeks en is alle werkdagen geopend van 12—5 uur.
In de XVe eeuw heeft het Palais het primitieve paleis der Koningen van Frankrijk vervangen, dat gebouwd was op het oude kasteel der Romeinsche goeverneurs. In 1618 en 1776 door brand verwoest zijn de vier torens en een gedeelte der Sainte Chapelle nog in stand gebleven. Het gebouw heeft in 1871 door de commune veel geleden, doch is thans hersteld. De hoofdingang naar het Paleis van Justitie leidt van den Boulevard du Palais door een fraai hek naar de groote vestibule Cour de Mai of Cour d'honneur genoemd. In den mooien voorgevel



De Notre-Dame.



62
prijken vier dorische zuilen, waarboven vier standbeelden; Frankrijk, Overvloed, Gerechtigheid en Verstand. Een koepel, eveneens met beeldhouwwerk versierd, kroont het geheel. De groote trap leidt naar de Galerie Marchande; de middentrap met een standbeeld der Gerechtigheid leidt naar de zalen van den Cour d'Appel.
Rechts van den ingang komt men in de Salle-desPas-Perdus, een ontvangzaal der Vorsten, na den brand in 1618 door J. Desbrosses gebouwd, waar vroeger de groote rijksfeesten werden gegeven en, op de groote marmeren tafel, de gewichtigste staatsdocumenten zijn onderteekend. Hier staat sedert 1821 het beeld van Malesherbes, den verdediger van Lodewijk XVI, door Bosio; tusschen de beelden van Frankrijk en de Trouw. Vervolgens bezoeke men de Galerie des prisons, de Galerie St. Louis, de Salie civile en de Vestibule Harley.
Links van den hoofdingang is la Sainte Chapelle, dagelijks, behalve Maandag en Vrijdag te bezichtigen van 12—4 uur en tegen een fooi ook op anderen tijd. Het is een oude kapel (1245—1248) in sierlijken gotischen stijl gebouwd door Pierre de Montereau ter bewaring der reliquien, die Lod. de Vrome in 1241 uit Constantinopel had meegebracht, n.1. de Doornenkroon van Christus, een Spijker en een Splinter van het heilige Kruis, die thans in de Notre-Dame zijn. Jaarlijks wordt er in de kapel, na afloop van het zittingsjaar, een plechtige hoogmis gevierd, la Messe rouge genaamd.
Het Palais du Luxembourg, rue de Vaugirard, werd in 1615, op last van Maria de Mécidis, door den architekt Salomon de Brosse gebouwd en wekt herinneringen aan het Palazzo Pitti in Florence. Het bestaat uit een groot middengebouw en twee door een galerij verbonden hoekvleugels. Het paleis werd tot aan de Fransche 1 Revolutie bewoond door verschillende prinsen en prinsessen en diende daarna tot gevangenis. Hier zaten o.a. Danton, Desmoulins, Josephine de Beauharnais, de schilder David, Hébert, Fabre d'Eglantine en de oude Ph. de Noailles, maarschalk van Frankrijk, die op 79jarigen leeftijd werd onthoofd.



63
Het Palais Royal is uit een geschiedkundig oogpunt een der belangrijkste gebouwen te Parijs. Het is in 1619 door de Richelieu gebouwd, naar de plannen van J. Lemercier en tot 1643 Palais Cardinal genoemd. Richelieu, die er in 1642 is gestorven, het het Lodewijk XIII na en sedert heette het Palais-Royal. In 1848 werd een deel van het paleis door 't volk verwoest en in 1850 werd het gerestaureerd en Prins Jérome Bonaparte, exkoning van Westfalen (+ 1860), als verblijfplaats gegeven. Thans is het den zetel van verschillende regeeringslichamen.
De 225 M. lange, 90 M. breede Jardin du Palais Royal is een bezoek overwaard. De voorgevels der gebouwen (1781—1784), zijn van den architect Louis. De tuinen zijn versierd met prachtige standbeelden en aan de Zuidzijde begrensd door de Galerie d'Orléans, de Galerie de Valois, ten Westen, de Montpensier ten Oosten, en de Beauyolais ten Noorden. Toen de Grands boulevards nog niet bestonden was het Palais Royal de plaats van samenkomst der elegante wereld en de vele magazijnen van juweliers dateeren nog uit dat tijdperk.
Het Palais du Trocadéro, Champs-de-Mars, is voor de tentoonstelling in 1878 in den vorm van een halven cirkel gebouwd en maakt een imposanten indruk. Onder het Paleis is een Csacade, die het water in een dieper gelegen bassin stort. Naast den waterval, in twee nissen, de beelden van het Water door Cavelier en de Lucht door Thomas; aan de hoeken van het groote bassin vier dierenbeelden: een Stier door Cain; een Paard door Rouillard, een Olifant door Frémiet en een Rhinoceros door Jacquemart. In het oostelijk gedeelte van het park is een Aquarium.
In het Paleis bevinden zich drie musea:
I. Het Musée de Sculpture comparée, verzameling van gipsmodellen van de beste beeldhouwwerken uit alle musea. Dagelijks, behalve Maandag, 10—4 uur.
II. Het Musée d'Ethnographie is Zondag, Dinsdag en Donderdag van 12—4 open. Voorwerpen van landen volkenkunde, Amerikaansche mummies, Vuurlandsche hutten, enz.



64
III. Musée Cambodgien en Indo-Chinois bevat: Monuments Kemers.
In het midden van het Paleis is de Salie du Trocadéro; een feestzaal, die 5000 menschen kan bevatten, met een groot orgel. Op den toren heeft men een prachtig uitzicht over Parijs en omgeving.
De tuin van het Pare du Trocadéro strekt zich uit van de helling van het Paleis tot aan de Seine.
Het Palais des Tuileries is gesticht door Marie de Médicis en was door het pavilhoen de Marsan en de Flore aan het Louvre verbonden. Uitgenomen het Hötel de Ville, bezat Parijs geen gebouw van grooter historische beteekenis. Lodewijk XVI werd hier den 5en October 1789 door het gepeupel overmand en naar Versailles gebracht. Voor de revolutie werd het slechts tijdelijk bewoond, doch later verbleven er Napoléon I, Lodewijk XVIII, Karei X, Louis Philippe en Napoléon III. Keizerin Eugène was de laatste bewoonster en vluchtte in 1870 naar Engeland. In 1871, toen de Communards het einde zagen naderen, staken dezen den brand in alle openbare gebouwen. Bij het binnenrukken der troepen van Versailles was het gebouw geheel verwoest en in 1883 zijn de ruïnes opgeruimd.
Het Panthéon, nabij het Palais du Luxembourg was eertijds de Eglise St. Geneviève met het .graf van Geneviève, de schutspatrones van Parijs. In 1764 naar plannen van Soufflot begonnen, is het gebouw een der beste imitaties van de St. Pieterskerk te Rome. In 1791 werd het van kerk tot Roemhal van Frankrijk bestemd en Panthéon genaamd met het opschrift: trAux grands hommes de la Patrie reconnaissante"'. In 1822 werd het Panthéon weer kerk, in 1830 weer Panthéon, waarna Napoléon III het weer tot kerk bestemde en het in 1885, na de begrafenis van Victor Hugo, weer Panthéon werd. Mirabeau (1791) was de eerste, die er werd begraven, daarna Voltaire. De prachtige voorgevel is gebeeldhouwd door David d'Angers, Frankrijk tusschen de Geschiedenis en de Vrijheid gezeten deelt palmen en kransen uit.
Voor den ingang twee steengroepen van Maindron



65
„De heilige Genoveva bidt Attila om meewarigheid voor de stad Parijs" en de Doop van Clovis.
Rechts van den hoofdingang het standbeeld van den heiligen Dionysius (Perraud). Links de heilige Remigius (Cavelier). Het Panthéon is versierd met schilderingen, die er een nationalen stempel aan geven. Paul Chenavard werd er in 1848 mee belast, maar zijn plannen werden niet uitgevoerd en het werk werd later aan andere kunstenaars opgedragen.
231 treden leiden naar den koepel en nog 84 treden hooger komt men op de galerij der lantaarn, waar men een prachtig uitzicht heeft op Parijs en omgeving.
De kelders, caveaux, zijn te bezichtigen, indien men een toegangskaart heeft en zonder deze op 2 Nov. en 26 Juni, den verjaar- en sterfdag van president Carnot.
Daar bevinden zich de graven dan den wiskundige Lagrange; den wereldreiziger Bougainville; den bouwmeester der kerk, Soufflet; van Maarschalk Lannes; den dichter Victor Hugo; voorts de doodkisten waarin eenmaal Rousseau, Voltaire, Murat en Mirabeau hier begraven werden. In 1894 werd hier de in Lyon vermoorde President Carnot begraven; het graf prijkt met een gouden krans van Keizer Nicolaas van Rusland; de overblijfselen van Carnot''s grootvader zijn uit Maagdenburg (1889) daarheen overgebracht. Vraag naar den echo.
Geopend, behalve Maandag, van 10—4 of 5 uur.
Het Pare des Buttes-Chaumont, in de voorstad Belleville, is 's Zondags de gezochte wandelplaats der bevolking uit de omgeving en de laatste schepping van den prefect Haussmann, die de verwaarloosde plek in een schilderachtig park met mooie waterpartij herschiep. Het was in 1871 de laatste wijkplaats der Communards.
Het Pare Monceau, boulev. de Courcelles is fraai aangelegd en afgesloten door een verguld hek. Het werd in 1778 door Philippe-Egalité in een tuin herschapen en was toen de gezochte wandelplaats van den beaumonde. Er zijn eenige monumenten o.a. van Gounod en Chopin.
Parijs 7e dr.



66
Père-Lachaise, boulev. de Mënilmontant, is het belangrijkste der drie Parijsche kerkhoven. Het dankt zijn naam aan den Jezuit Lachaise, den biechtvader van Lodewijk XP/, die een landhuis bezat op de plaats waar thans de kapel staat. In 1804 kocht de stad dit terrein voor zijn tegenwoordige bestemming en bouwde in 1889 een Crematorium. Open van 7—7 uur, gids onnoodig.
Den len en 2en Nov. (Allerheiligen en Allerzielen) telt het kerkhof meer dan 130.000 bezoekers.
Felix Faure, Alfr. de Musset, Rossini, de treurspeelster Rachel, Rosa Bonheur de schilderes, Casimir Périer, Chopin, Cherubini, Thiers, Cerot de schilder, La Fontaine, Molière, Alphonse Daudet, Béranger, Beaumarchais, Balzac zijn hier begraven.
Het Petit-Luxembourg, rue de Vaugirard, bevindt zich ten Oosten van het palais du Lux., werd in 1629 bewoond door de Richelieu en is thans de residentie van den President van den Senaat. De fraaie kapel, in 1622—1631 gebouwd, maakte deel uit van het klooster des Füles du Calvaire.
Het Petit Palais werd gebouwd door den architect Ch. Girault. Verschillende beelden door groote meesters versieren het gebouw, dat het Musée de la ville de Paris en de Cóllection Dutuit bevat. Deze Musea zijn iederen dag open, behalve Maandag, van 10—4 a 5 uur. Wie over weinig tijd beschikt doet het best het eerste deel van het Museum snel te bezoeken en zijn volle aandacht te wijden aan de Cóllection Dutuit, een verzameling kunstwerken, zeldzame boeken, gravures en antiquiteiten, door de broeders Eugène en Auguste Dutuit bijeengebracht.
De Pace de la Bastille. Het oude, in 1369 op deze plaats gebouwde fort, werd later tot Staatsgevangenis ingericht. Vele gevangenen, van goeden huize en adellijke afkomst, hebben hier in druk gezucht. Men herinnere zich de geheimzinnige opsluiting van den man met het ijzeren masker. Den 14en Juli 1789, bij het uitbreken



68
dijnen en later Hébert, Danton en Robespierre. Van af Jan. 1793—Mei 1795 vielen hier 2800 personen als slachtoffers der guillotine.
De Place de la République, de vroegere place du Chateua d'eau, prijkt met het 25 M. hooge Statue de la République van Morice, met 12 basreliëfs van Dalou en de figuren der Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap, en een leeuw met de urn van algemeen stemrecht, daarnaast fonteinen en op den achtergrond de Caserne du Chateau d'eau.
De Place de Rivoli, rue de Rivoli, met een mooi standbeeld van Jeanne d'Arc van verguld brons van Frémiet.
De Place Vendöme bevindt zich bij de rue de la Paix. De omliggende gebouwen, even als de plaats, zijn ontworpen naar plannen van J. Hardouin—Mansart. Zie Colonne.
De Pont Alexandre III, aan het einde der Allée Triomphale en de Champs-Elysées, is de mooiste en grootste brug van Parijs. De eerste steen is in 1896 gelegd door Czar Nicolaas II en het werk is in 1900 voltooid door de ingenieurs Resal en Alby en de architecten Cassien—Bernard en Cousin. Zij rust op één boog van staal met 107 M. spanning, is 40 M. breed en versierd met beelden van vooraanstaande meesters.
De Porte St. Denis, rue St. Denis, ter herinnering aan de overwinningen van Lodewijk XW opgericht, wordt nog als een geschiedkundige herdenking in stand gehouden.
De Porte St. Martin, boulevard St. Denis is niet ver verwijderd van de Porte St. Denis, zie de notitie bij deze.
Sacré Coeur (Basilique du), rue de la Barre 31, op de Butte Montmartre werd in 1919 ingewijd. Het gebouw is in Romaansch-Byzantijnschen stijl opge-



69
trokken. De 83 M. hooge koepel domineert de stad en biedt bij de bekhmming een prachtig panorama. Bezoektijd 9—H.45u. en 1.30—430 u. In het kleine huisje zijn toegangskaarten verkrijgbaar voor de Crypta (25 c.) en voor den koepel (50 c).
St. Cloud is amphitheatersgewijs gebouwd aan den linker Seineoever en wordt bij mooi weer het best per boot bereikt. De stad dankt haar naam aan St. Clodoald (522—560), kleinzoon van Clovis, die er een klooster stichtte. Het paleis van Napoléon III, werd in 1870, tijdens den oorlog, vernield.
Het park, beroemd door zijn schoonen aanleg, strekt zich uit tot Sèvres. De talrijke fonteinen springen den tweeden Maandag van iedere maand en de drie laatste Zondagen in September. Op het hoogste punt is een prachtig uitzicht over de Seine, het Bois de Boulogne en de huizenzee van Parijs.
In September is er een druk bezochte kermis: la Fête de Saint Cloud. Het Pavillon Bleu is een modern restaurant aldaar, met thé's dansants en soirées dansantes op het terras.
Sèvres is bij mooi weer het best per stoomboot te bereiken en is beroemd om haar porselein-fabrieken, die sedert 1756 staatseigendom zijn en in 1876 werden overgebracht naar de tegenwoordige gebouwen. Lodewijk XV, de markiezin de Pompadour en de Gravin Dubarry stelden zeer veel belang in dit porselein en te hunner eere heeft men nog de namen der kleuren „bleu de roy". „rose Pompadour" en „rose Dubarry" behouden. Voor het hoofdgebouw staat een standbeeld van Bernard Palissy naar E. Barrias. Men verzuime niet de tentoonstelling der nieuwe Sèvres-producten te gaan zien, waarvan enkele voorwerpen te koop zijn (de prijzen staan er op), en op de eerste verdieping het rijke Musée céramique, gesticht in 1805 door Al. Brogniart (+ 1847) en door Rocieux (+ 1872) vergroot.
Eenige werkplaatsen zijn te bezichtigen. Fooi.
De Sorbonne, boulev. St. Michel, werd in 1260 ge-



80
ROLF BURMAN'S WERKEN
1 I .
■
Recht op Geluk, 3e dr., f 2.25, geb. 13.25 't Onafwendbare, 3e dr., f3.90, geb. f4.90 Roeping, 2e dr., . . . f3.90, geb. f4.90
Snippers . f2.25, geb. f3.25
Het Aardsche Deel, 2e dr., f 3.90, geb. f 4.90
Een Boete f2.90, geb. f3.90
Als de Heide Bloeit . . f3.90, geb. f4.90 Het Hoogste Weten . . f3.90, geb. f4.90 Een Zondagskind . . . f3.90, geb. f4.90
Alom verkrijgbaar ia Indië en Nederland
alsmede bij den Uitgever ALLERT DE LANGE TE AMSTERDAM



Boulevard- ¥ I^. ".«^^^^vT
Auteur»: DfCornslius Löwe






ALLERT DE LANGE'S REISGIDSEN
pieizierreizen door Europa. InUchtingen omtrent binnen- en buitenlandsche reizen met vele tanevenen plaatjes. 2e druk, 1908. (geb. ƒ 2.50) ••""'•'•'"^ f " Amsterdam en Omstreken. Gids voor bezoekers. Met
Plattegrond en vele Stadsgezichten, 9e druk - •
Amsterdam and its environs, lOth edition - J-g
Amsterdam et ses environs, 9e édmon
Amsterdam und Umgebung, 9e Auflage v "
Baden-Baden en het Schwarzwald. Met kaart, geul. ^ ^
BeVs"hkeArdenne^(inde)Vd;0rM.A.Perk,4edruk - 1.50
Berlijn en Omstreken, 3e druk. Met kaart. "
Brussel en Antwerpen. Met kaart, 9e druk......... - 1*
Harz. Gids voor een reis door den Harz. Met kaart, ^ ^
geill. 4e druk • * "' * *' .
i Londen. Geïllustreerde Gids met kaarten, 5e druk ... - ^ Luik, Spa en de Belgische Ardennen. Geïllustreerd. ^ ^
Met kaarten, 7e druk *"","'"'
Luxemburg. (Geïllustreerde Gids voor het Groothertog- ^ ^
dom), met 7 kaarten, 4e druk ............
Luxemburg's en Belgie's Ardennen (In) door■ M. A. ^ ^
Luxemburgiana. Luxemburg in woord en beeld, met tal- ^
rijke legenden door M. A. Perk • • • •; • • • • • •
Parijs enOmgeving.Praktischegemustreerdedds.Met ^ ^
kaart, 7e druk • ••••• ..........
Rijnreis, Eiffeltocht en Kleef. Geïll. Gids van Keulen
tot Mainz. Met een kaart van den Rijnloop, 8e druk - 1.25 Zwitserland. Geïllustreerde praktische Gids. Met kaart. ^ ^
4e druk. * * * *"
Deze Gidsen zijn alom verkrijgbaar bij den Boekhandel en de Reisbureaux, alsmede bij den Uitgever dezes.



2.301.418
WERELDKRONIEK 1
Het beste geïllustreerde Weekblad {
I - .. •'-'■ ■ i : - i
H » ■ .Wekelijks een schat van zeld- ' ' I
.... zame en fraaie foto's, die de . belangrijkste gebeurtenissen in binnen- en buitenland in beeld . I
brengt. Deze illustratie wordt in ons land, wat rijkdom, verscheidenheid, lévendigheid van I inhoud en uitvoering betreft, [ niet geëvenaard.
*' ■ ■ • • fk'*it 5' • ';! E
r .. E
E
. Een jaargang Wereldkroniek is dan ook jj een immer terugkeerende bron van qenot |
Ei
• - ■■■< ,... » • D
E
-Abonnementsprijs f 2,50. per kwartaal |
•Luxe-uitgave (op kunstdrukpapier) f 3.50 |
:- Ei
I
Abonneert U bij den boekhandel of bij \
NIJGH & VAN DITMAR'S jj
-• '" UITGEVERS-MIJ- ■ ' ■ |
WIJNHAVEN 113' - ROTTERDAM I
■• Eï