I
GETIJDEN






G E T IJ D E N
DOOR
JAN PRINS
(C. L. SCHEPP)
TWEEDE DRUK
AMSTERDAM — 1926 — W. VERSLUYS



/



INHOUD.
I. DE VOGEL. Biadz.
De Stoet 11
De Bouwval ]2
De Tuin ]3
Het Wonder 14
De Vogel 15
Het Stadje 16
De Zon 17
Het Antwoord ig
De Periskoop 21
De Branding 22
II. HET FEEST.
De Bergbaan 25
Versailles .27
Najaar ■ 28
De Gobelins, I 29
De Gobelins, II 30
Het Feest 31
De Mis 33
Intocht 34
De Morgen 35



6
Bladz.
Mijn Huis , 36
Het Loon 37
III. HET VENSTER.
De Schat 41
Het Weefsel 44
Aan het Venster 45
Smart 48
Het Bezit 50
Nevelvaart . . ' 52
Gij Zijt 55
IV. DE SPIEGEL.
De Zuil 59
De Vloer 60
De Stilte 61
Het Dansfeest 62
Het Bezoek 64
Verschijning 66
De Spiegel 67
De Nacht 68
De Wagen 69
Het Gewelf 72
De Volzin 73
Ons Heil 74
De Gestalte 75
De School 76
Het Lot .... 77
V. EVA.



7
VI. DE WANDELING. Bladz.
Wederkeer 89
Holland 90
Beelden 92
De Weldaad 95
De Wandeling 96
Het Licht 99
VII. HET VERSCHIET.
De Winter 105
Het Oordeel 106
Het Verschiet 107
De Plas 108
Het Boerderijtje 109
De Stad 110
Het Laantje 111
De Tulpen 112
De Stern 113
Het Oogenblik 114
VIII. DE ZEILTOCHT.



Kunst is liefde, en de gedichten die ons hart gevonden had, waren anders niet dan lichten aan het eens gekozen pad, dat omhoogvoert naar de pleinen van het uiterste genot, dat zich bij de rotsravijnen rustig slingert van het lot.
Liefde is kunst, en wie aandachtig haar geboden niet belijdt, wordt de weelde nooit deelachtig van haar diepste zaligheid. Wie de paden af te dwalen van haar wandelhof versmaadt, vindt in haar verheven zalen eenmaal niet zijn toeverlaat.
Zij dan altijd uw erbarmen aan mijne eenzaamheid geschied. Weiger van uw troostende armen, liefste, mij de wijkplaats niet. Gun, dat wij tezamen lezen 't lang verhaal van mijmerij. — Gun de liefde, kunst te wezen, dat mijn kunst ook liefde zij.



I. — DE VOGEL.






DE STOET.
Toen de avond aanbrak, en toen de gezonken zon over den gelen grond en over de gebouwen den breeden sleep deed gaan en slieren van het licht, ontmoette mij de stoet van die verliefde vrouwen, die — dronken van gebaar en donker van gezicht — haar luiden tocht aanvaardden, nu de nacht begon.
Oogen, die vonkelden van hartstocht als van haat, bloedroode lippen en weekschaduwige leden, en, van den ranken boog der schouders afgegleden, in wilde wappering het fijndoorplooid gewaad, —
wijnranken in het haar en trossen ronde rozen gebonden op de borst, — zoo trokken zij voorbij en trapten in het licht en, dansend, tartten mij en zochten mijn gelaat. — Maar ik heb u gekozen.



DE BOUWVAL.
U, die schroomvallig in den wijden schemer sfond,
't geluk, in aanvang nog, om den bedeesden mond,
doch meer verzekerd reeds in de overdonkerde oogen, —
in volle golvingen om uw bemind gezicht
het losgevallen haar, — u, rustig opgericht
in 't eenzame avonduur, en toch tot mij gebogen, —
u, die ik dankbaar in mijn eerbied heb gekleed, gemanteld in mijn trots, gehuld in mijn verlangen, en met een sluier van genegenheid omhangen, die mij nog schooner uw gestalte rijzen deed.
De wereld om ons heen, bouwvallig in de broze kristallen stilte, was een oud rijk waar de nacht op neerviel. — Maar zoo licht, maar zoo bijzonder zacht daarin uw jonge blijdschap. — Ik heb u gekozen.



DE TUIN.
Bij Fransche dichters niet, hoe gaaf en strak gesponnen hun woord zich voordoet, en in dë gedichten niet van Hooft, dien Meester van het diepverliefde lied, — dan heerlijk eens verdwaasd en dan weer eens bezonnen, — hervind ik het geluk, dat in mij is begonnen. Toch brengen zij mij veel: zij voeren in 't gebied, waar lichte weiden men in schemer dauwig ziet en nimfen neigen over koelblinkende bronnen.
Ik wandel in dien tuin, beluister het geluid
dat in *t geblaarte drijft, en spied er, hoe de huid
matblank of blozig is van die sierlijke vrouwen:
totdat opeens, eer ik het weet, uw lief gelaat
aan mij verschijnt, en uw gestalte voor mij staat
en al mijne aandacht eischt om u alleen te aanschouwen.



HET WONDER.
Gij bracht mij bij de plek waar, in het kalme woud, — de takken uitgespreid die op het water hangen, — die witte berkestam onder zijn kronkelhout een koele duurzaamheid van schaduw hield gevangen.
't Licht, dat een zomerlucht zoo lang in zich behoudt, doorgloeide nog het blauw, en kroop in gouden slangen lager de wolken rond. — Een zonderling verlangen beving mij, om nog meer genot van blauw en goud.
O nooit gekend geluk, — o nooit geziene weelde . . . Wat goedheid was het, die zoo'n wonder mij bedeelde?
En toch, zooals ik even later werd gewaar,
een wonder was het niet, dat aan mij is voltogen.
Of was het wonder, dat een schat van gouden haar over mij viel, en dat ik opzag in uwe oogen?



DE VOGEL.
Den ganschen langen nacht had diep in de spelonken een groote vogel over de eenzaamheid gedwaald. Dan, hoog, was hij den rand der rotsen omgezwonken, en dan weer op de zee, loom drijvend, afgedaald.
Dan had zijn wijde vlucht gehangen over plassen die stil zijn op het strand, en dan over den vloed opstijgerend geheerscht, die - in de kreek gewassen de wateren omlaag in oproer komen doet.
De naakte wanden langs en glinsterige muren waarachter ver het land der koele weiden lag, dreef ongetroost, in de verlorenheid der uren,' de zware weemoed van zijn matten vleugelslag.
Maar toen over de zee het licht is losgebroken, de wolkenwonden uit die stroomend zijn van bloed, is ruischend in dat vuur de vogel afgestoken, den hoogen hemel in, den morgen tegemoet.'



HET STADJE.
In deze dagen nog van scheiding en verlangen
is mij 't herdenken van ons kort verleden zoet:
'k zie 's morgens aan ons raam weer van de zon den gloed
in 't golvende gordijn van uw los haar gevangen.
Ik- zie den bloesem weer over de wegen hangen waarlangs gij bij mij gaat, — en 't helderroode bloed, nu levensblijdschap u den stap versnellen doet, levendiger het vel doorschijnen van de wangen.
Hier in dit stadje, waar ik dikwijls aan u dacht, worden de straten leeg en langzaam, nu de nacht er binnenkomt, gaat deur na deurtje omzichtig dicht.
En ik verbeeld mij, hoe nu 't milde, warme licht der kamerlamp de ronding raakt van uw gezicht, — daarbinnen, ergens, waar gij zit en op mij wacht.



DE ZON.
Lieve meid, de lucht is dronken, want die schandelijke zon heeft een wonderwijn geschonken .uit de hooge hemelspon, en opeens — aan alle zijden — van dien lichten tooverdrank staan de wegen, staan de weiden tot de polderboorden blank.
Uit de kruinen, langs de stammen, door het diepverwonderd woud — dat de grove schorsen vlammen — druipt het edel hemelgoud, en bij kruiden en gewassen, al de zwarte wortels rond, ligt het wijd en zijd in plassen uit de gisten op den grond.
Langs de straten, aan de pleinen klettert het de gevels' schoon. Lentevogels bij dozijnen, overal de voorjaarstoon,



18
overal onder de menschen aandacht en genegenheid, — en alleen mijn stille wenschen staan vergeten, lieve meid.
Blijft dan voor zijn diep verlangen ons verleden onbeloond? Valt niet weer geluk te vangen waar het eenmaal heeft gewoond? Kom, de lucht is immers dronken van den tintelenden wijn, — laat dan eenmaal uitgeschonken mij nog blonder schoonheid zijn.



HET ANTWOORD.
*k Vroeg aan mijn liefste: .waar komt ge vandaan? -Hebt ge temet in den avond gestaan ? »Zjjn van den avond uwe oogen zoo groot? „Zqn door den avond uw lippen zoo rood? .Hebt ge de woning bezocht van den wind, „dat ge zoo sierlijk beweegt en gezwind, „dat ge zoo sierlijk uw voeten verzet .luchtig en krachtig toch. - Zijt ge temet .tusschen het riet aan den vijver geweest, „dat ge zoo los en zoo lenig van leest .over mij buigt? - Maar het buigende riet ..buigt zoo bevallig en vriendelijk niet. .Wilt ge den geur van de bosschen bewaren .en hun geruisen in uw wuivende haren ? • Wilt ge de spierwitte wolken verbeelden „in uwer blankheid weekgolvende weelde? .Wilt ge 't bewogene zijn van de zee? „Wilt ge de ruimte zijn, op mij gebogen? .Als ik u aanzie verdwalen mijne oogen ,en waar gij voor mij zijt volg ik gedwee. .Liefste, waar komt ge zoo stralend vandaan," vroeg ik. —



20
„Ik ben in den hemel gegaan, „dat ge in mijn haren het hemelsche goud „van de zon met uwe armen omstrengelen zoudt, „dat gij in de oogen voortaan van een vrouw ,'t geluk zoudt bezitten van 't hemelsche blauw, „dat ge uit mijn hart zoudt ontvangen, — u tot ,eene eenige blijdschap, — de Liefde van God."



DE PERISKOOP.
Dat ik de schoonheid zag en in mijne armen hield, dat ik den morgen mocht in opene oogen drinken, dat ik de wereld in één edelsteen, — bezield van één verlangen als ik was, - terug zag blinken, dat al de blijdschap, die het leven mij onthield, de lang begeerde, mij in één kreet mocht doorklinken, dat alles dank ik u, en zoo gjj mij ontvielt, zou al wat ik bezit in één kreet mij ontzinken.
Zooals in 't onderzeesche schip de periskoop den omtrek weergeeft, licht verzamelend en brekend, zoodat de zeeman uit de beelden, door dien knoop van stralen bijgebracht, den goeden koers berekent, 200 ligt, sinds ik u zag, mijn gansche levensloop, door één geluk verbeeld, diep in mijn hart geteekend.



DE BRANDING.
Zij, die het leven meester zijn, beweren dat overwogenheid geluk beduidt, maar hoe zal ik het woedend water keeren, dat hoog bedreigend heel mijn land omsluit
Hoe zal ik mij tegen den aanval weren, dien rede niet of overreding stuit, en diep in mij het dierbare geluid eenmaal onzer genegenheid ontberen?
Wat zou tegen dit felste zijn bestand?
De branding woelt en woekert op het zand.
Alles dan, wat verborgen in mij brandt, al wat ik nimmer aan de wereld bood, mijn hoop, mijn troost, in leven als in dood aan uwe voeten, bleek en arm en bloot.



II. — H E T FEEST.
I



EP



DE BERGBAAN.
Het hek sloeg dicht, de bel ging over, en wij stegen. Den schuingebouwden hal en de overkapping uit, ontwaarden wij alom het ver beloop der wegen, en kleiner werd de stad, en minder het geluid.
De weiden, om de nauwe grachten, krompen samen, in dakenvolte gingen torens snel teloor, en langzaam, met den loomen gang der wolken, kwamen de schaduwen het dal in lange vlagen door.
Ter hoogte waar de kale steenwand ging beginnen verloren wij bijkans de wereld van omlaag. Wij voeren ongestoord èn stilte èn ruimte binnen, en wat beneden lag werd donker, dood en vaag.
Toen, ongerept voor onze voeten, lag het wonder: het kronkelende licht, de blinkende rivier, die zich bevallig boog door bosch en veld, en onder de bruggen verder schoot van 't woelig stadskwartier.
Dan ging zij, hoven langs en eenzame gebouwen, opnieuw de vlakte door, — tot in den horizon verhelderend het land, — dat wijd en zijd de gouwen genoten van die licht- en blijde levensbron.



26
Tezamen aan den rand van t hoog plateau gezeten, beschouwden wij omlaag dat flonkerend kristal, en nooit van die rivier zouden wij meer vergeten, hoe zuiver zij verliep door 't overdonkerd dalWat heeft zij dan zoo diep, zoo blijvend, ons gegeven wat was het, dat ons hart er dankbaar in hervond? Was het de vreugde niet, dat glanzend in ons leven niet minder schoon en ver zich onze liefde wond?



VERSAILLES.
Van 't glanzende gazon tot waar, in breede stroomen, het water over steenen treden komt gedaald, waren wij, blijkbaar met den schemer ingenomen, den luiden middag uit al verder afgedwaald.
En bij die ronde plek diep in het bosch gekomen, hebben onwetend wij een oogenblik gedraald: had iets van het voorheen bekoorlijk zich herhaald in de onbedachtzaamheid wellicht van onze droomen ?
't Was zeer stil. Ongenaakbaar stond aan het begin van de rotonde een beeld van Artemis. De dag sloop vóór ons een krom vochtig laantje bochtig in:
een grauwe saterkop, met zijn belusten lach het roerloos kreupelhout omloerende, bezag de ranke lenden van die drieste Jagerin.



NAJAAR.
De schemerdiepten rond van nevelrijke lanen staat in den laten dag het roode looverdak. Daarboven, helderblauw, verschijnt de hemel, strak en wolkenloos, over de toppen der platanen.
't Alzijdsch geboomte met zijn klare bladervanen ligt diep gespiegeld onder 't effen watervlak, en bij den overkant — met een volmaakt gemak en strenge sierlijkheid — verplaatsten zich de zwanen.
De paden daar wij gaan, de stilgeworden wegen
zijn vochtig van den damp die, uit den grond geslegen,
de vormen overtrekt en opvaart in de lucht, —
en uw gestalte, zoet en golvend bij mijn schreden, — de ronding van den hals, de rankgewassen leden, de blos van uw gelaat, — zijn als een rijpe vrucht.



DE GOBELINS - I.
De lange wanden langs der vorstelijke zalen, de rust der gangen en der gaanderijen door, gevangen in een rand van goud en van ivoor, hangt de bezonken pracht der gobelins te pralen.
Hier ziet men lichte zon door breede loovers dalen, weer elders gaat de verte in dauwig blauw teloor, en Helena leent daar aan Paris' bede 't oor en doet glimlachend zijn verlangen zich verhalen.
Het donker wijnrood gloeit en golft in de gewaden, een hevig hemelblauw breekt om de takken uit. Een herder houdt de wacht en mijmert op de fluit, gezeten bij de bron waarin zich nimfen baden. Daarachter viel reeds eene aan minnaars mond ten buit, en vleit en voegt en bidt en stamelt om genade.



DE GOBELINS — II.
In kronkelig struweel verliezen zich de paden en wordt de weideglans in donkerte gestuit. Wat verder, bij een bosch, is een godin de bruid en staat den gasten al de lange disch beladen.
De vrouwen, die haar vroeg-begroetend tegentraden, brengen haar offers aan van loof en edel fruit. Zij, peinzende in den dag, beluistert het geluid van lichte koren en van landelijke aubaden.
De zware feestdronk valt en vonkelt in de schalen. De speelman voert den stok en gaat de reien voor. Zijn klare melodie verzadigt het gehoor en vaart de stilten in der spitse boschportalen... Zoo, ongeschonden gaat het schoone weefsel door, de lange wanden langs der vorstelijke zalen.



HET FEEST.
Verwachtingsvol de stad bij donker ingetrokken zoodat alleen de sombere omtrek ons verscheen' ontwaakten wij bij het gebeier van de klokken,' die zongen, hoog en vol, over de huizen heen.'
Het tintelde in de lucht. De wolken schoven over, waren ze ons ooit zoo schoon verblindend wit geweest? De luwe morgenwind bewoog zich in het loover de zomerdag brak aan. - Het was Maria's feest.'
Wij zagen, rank en stil, vanaf de steenen treden bij den beganen grond, de spitse kathedraal als uit gesneden licht getogen, en beneden de menschen zwermen om het donkere portaal.
Wij zagen, onder ons, de zwellende banieren aanzwaaien op den wind en golven in de zon en 't levendige licht den blijden-morgen vieren aan trans en geveltop. - De zomerdag begon.
Bij wolken trok, over de glinsterige daken afwalmend op de stad, het donkere geluid der klokken en verslonk en doolde weg. - Dan braken galmende vlagen weer van alle torens uit.



32
Een lustiger geklepel buitelde daarboven als duiven, duikend en klapwiekend om een vlucht grootere vogels, die met grauwe veeren schoven in den verheven dag en voeren op de lucht.
Doch schooner dan met kracht van klokken en koralen, waaadoor van heinde en ver het wonder werd gevierd, bleek ons de schemering van onbezochte zalen, bleek ons de stilte van de kloosterhal gesierd.
O nooit doorschouwde pracht van diepversmolten kleuren, o nooit doorgrond geluk om een bewogen lijn, — geen kostelijker heil kan oog en hart gebeuren, dan waar zij tot üw rust, Van Eyck, genaderd zijn.
Geen vriendelijker licht is ooit den mensch verschenen, geen zekerder genade is ooit aan hem vervuld, dan waar de priester knielt op de gekleurde steenen en van haar troon de Maagd zijn vaste aanbidding duldt.
Wij stonden, onbewust van wat ons hield bewogen, onwetend van wat ging, wat kwam of was geweest. — Wij stonden, hand in hand, met diep-aandachtige oogen voor 't eeuwig morgenlicht. — Het was Maria's feest.



DE MIS.
Diep in de koele kerk ontwaarden we, ongewis onder de ronding van de ranke schaduwbogen, den rooden schemer van het altaar, waar de mis bij onze binnenkomst eerbiedig werd voltogen.
De bisschop zelf ging rond, gemijterd, met zijn staf, — tusschen de knapen in, die wierookvaten hielden, voortschrijdend door het volk, dat hij den zegen gaf. — Toen drong je lieve stem: „Kom jongen." — En wij knielden
't Licht, in het vlammend raam, schilderde zijn figuren, en de orgelstem brak los en daverde aan de muren, terwijl de priester hoog zijn heilig kleinood hief:
„Ik heb u lief", zongen in Gods naam ons de koren. — En als een zoet geluid, voor u alleen geboren, zonk om uw neergebogen hoofd: „Ik heb u lief." —
3



INTOCHT.
De aanvallige voogdes, alvorens te verschijnen, — Proserpina, de gade wel, doch weer de bruid, — zond in het zalig dal een lichten stoet vooruit, die kleur en klank zich om haar welkom zou doen twijnen.
En, — scheen de blijdschap ook een oogenblik te kwijnen voor onverzadigde verwachting, — het geluid, al spoedig weer door schroom of weemoed niet gestuit, brak onverminderd uit de wilde tamboerijnen.
Dan trok, om de Vorstin der Lente te begroeten, de stoet zich samen, en de weide, groen be-spreid, lag open voor een dans van Haar gebloosde voeten. —
Zoo scheen mijn leven ook inwendig zich te moeten
opnieuw versieren met jeugds onbevangenheid
toen, liefste, uw binnenkomst in mij werd voorbereid.



DE MORGEN.
Naarmate voor de zon, den heuvelen ontheven, de nevels wijken en, bewogen op den wind, de nachtelijke reede ontzeilen gaan, begint in weide allengs en woud al verder zich het leven aan 't groeiende geluk, den morgen, prijs te geven En als die vluchteling, de nacht, zich nog bezint waar, onder struik of stronk, hij vlugst een leger vindt schittert in 't eerste vuur de breede zee reeds even. '
Toch, - of de morgen wint en of de schemer wijkt,
of heviger de zon de hellingen bestrijkt, -
in damp verborgen blijft een verte 't oog verboden:
zoo, _ hoe de liefde groeit, ons het gemoed verlicht «n beiden, tot ons heil, verheldert het gezicht «lijft onverkend geluk tot nieuwe liefde noodén



MIJN HUIS.
Totnogtoe, door geen doel of stellig plan gebonden, was ieder nieuw gedicht mij wel een metselsteen in mijn gebouw, doch ik vermoedde niet, waarheen de toren stijgen zou, noch hoe 't gewelf zich ronden.
Thans echter is van u mijn hart zoo vol bevonden, dat al mijn woorden, mijn gedachten een voor een zich voegen naar de wet, en van mijn wenschen geen de blijde poort verliet, waar ze u verwachten konden.
Thans weet ik hoe mijn huis, dat gij alleen bewoont, tot uw genot alleen in statigheid vertoont zijn trappen van graniet en vorstelijke treden. En al mijn trots, al mijn verlangen is, dat gij — de vloeren diep van glans bewandelend — met mij de zalen door zult gaan, ontroerd, van ons verleden.



HET LOON.
Het mag dan zijn, dat onze beste wenschen voor lang wellicht verloren zijn gegaan, — toch wat aan ons, temidden van de menschen, voltrokken werd, is nooit teniet gedaan.
Nooit is vanachter de bezochte kusten het licht van de verwachting uitgedoofd, noch aan de glooiing, daar wij beiden rustten, de koele weldaad des geluks ontroofd.
En wat door ons zóó dankbaar is genoten bleef niet genoten door óns hart alleen: ga mee, — de volbevrachte wolkenvloten zeilen opnieuw door Hollands hemel heen.
De late zon, in de verscholen tuinen, schildert in 't hout en schittert in het gras. Zij vaart over de al ingeslapen duinen, en gaat dan schuil achter het struikgewas.
Vanuit de weiden en vanaf de wegen neemt ook de loome schemering de vlucht. De boomen staan, bedrukt en somber, tegen de kalme reinheid van de zomerlucht.



38
Maar langs de paden, tot elkaar gebogen, gaan menschen, gaan bewogen menschen saam, de schoonheid van de wereld in hunne oogen, en om de lippen een beminden naam.
De schoonheid van het leven in de harten,
de eigene schoonheid, die 'k eens voor u hief...
Zij gaan, verrukt en veilig, en zij tarten
de toekomst en het lot. — Zij hebben lief.
En in hun droomen is, in hun gedachten, in 't argeloos gestamel van hun mond — o zuiverste vergelding onzer nachten — iets van de woorden, die ik voor ü vond.
Iets van den schroom, dien wij beleven mochten, is in de ontroering die hen zwijgen deed, en in den weemoed, die gedeelde tochten hun dierbaar maakt, een weinig van óns leed.
Zij gaan, — en uit de lage struiken drijven zomersch gezoem en donker, diep gegons hnn tegemoet. — Zij houden stil, en blijven aandachtig staan. — Kind, zij begrijpen ons.



III. — HET VENSTER.






DE SCHAT.
Wel eenzaam bij den weg te gaan, maar aan verrukking rijk
in den gedempten dag te staan, zichzelf alleen gelijk,
de wolken op haar aftocht naar
het uiterste verschiet te volgen, drijvend, loom en zwaar,
zoover, zoover, men ziet, —
den hemel en zijn hooge rust
te kennen, en alleen de wereld, krank en onbewust,
te weten om zich heen, —
o, wel geweerd uit Eden's wijd domein te zijn, doch met
een zelfbevochten heerlijkheid in zich althans gered.
Als immer is het vergezicht
weldadig, en het gras bewegende in het morgenlicht,
zooals dat vroeger was, —



42
en diep de lucht tot aan den kring waar zij de landen raakt...
Wat heeft dan me ieder schamel ding nu minder lief gemaakt?
Wat is het, dat aan het gemoed, — verlangend toch, — in schijn
dat alles minder helder doet en minder eigen zijn ?
0 wereld van 't bewogen hart waar, binnen stil verschiet,
het eigen heil en de eigen smart de mensch in zich beziet,
goudakker van het eenzaam leed,
waarin hij wroet en spit naar wat hij zijn vertroosting weet,
zijn eenigste bezit, —
den eenen diepgeborgen schat waarvoor hij, telkens weer
gebogen, de gestalten had vergeten van weleer.
Het leven gaat hem luid voorbij,
verdragen in geduld, — hij staat in de bestorming, vrij,
bevredigd en vervuld.



43
Hij vindt in wat verloren lag
z|jn telkens nieuw genot. Hij kent de schoonheid van den dag
in 't onbelangrijk lot.
O, wel in twijfels wreeden strijd gewond te zijn, — doch met
een zelfgevonden zekerheid in zich althans gered.



HET WEEFSEL.
In den geweven doek vol donkere figuren, die aan den valen tijd zijn luister lang verloor, breekt — tusschen vormen die zich rustig verder sturen — zoo hier en daar een draad van lichter aanzien door.
Voorzichtig, aan een schoone regelmaat gebonden, — dan naar het schijnt voorgoed in donkerte gesmoord en dan weer ongedacht in vollen glans hervonden, — zetten, weldadig, zij door brons en bruin zich voort.
En waar aanvankelijk een matheid leek te schaden aan 't warme van den eenmaal levendiger toon, wordt bij de glinstering dier blonde zonnedraden 't gedempte zelf van de schakeering diep en schoon.
Gelukkig wie, als in een weefsel waar de kleuren bij vroeger weliswaar gedoofd zijn en verbleekt, het glanzende verloop aandachtig na mag speuren van wat verheugends hem nog altijd niet ontbreekt.



AAN HET VENSTER.
Ge zit aan 't hooge venster,
ge zit en tuurt en wacht... Daarbuiten is het leven, daar boven is de nacht. Rondom u is de ruimte gebogen, — hoog en wijd een stilte, — over de woning van uw verscholenheid.
Beneden in de straten beweegt zich het geluid de bochtige spelonken tusschen de gevels uit. — De gloed, vanaf den bodem geworden tot een zacht beschijnsel, raakt de daken ...
Daarboven is de nacht, — en heel die hooge stilte, waar uw aandachtig oor ons leven uit beluistert, gaan uw gedachten door.



De welbekende lanen, het verre land daar wij de schoonheid van genoten, reizend bereiken zij, — •om ieder onzer dagen, om eiken morgenstond dien samen wij betraden, gaan uw gedachten rond.
Ge zit, — en om uw schouders en om uw stil gezicht is het, of gave draden gesponnen zijn van licht. Zij golven om de lenden, zij golven in den nacht, al-vonkelend gekronkeld ...
Ge zit en tuurt en wacht, en ieder van mijn woorden, beluisterd en verbeid in stilte, vindt de woning van uw verscholenheid.
Zoo, in haar steenen toren zat eertijds ongezien weieens een koningsdochter, verlangend of misschien een edel man kwam dolen, en eenmaal op zijn tocht hare eeezaamheid zou vinden en haar verlossen mocht.
46



47
Zoo aan dat hooge venster, zoo in den hoogen nacht zijt gij, mijn kind, gezeten en waakt en tuurt en wacht De nacht was niet verloren, schoon ge onbevredigd zijt, want bracht hij niet tezamen ons beider eenzaamheid ?



SMART.
Ik heb u nooit gezocht, noch ooit op uw verschijnen vooruitgezien. — Ik ben als de beluste niet, die aan het wreed genot van zelfgekozen pijnen — gekloosterd in de cel — zijn lichaam gretig biedt.
Ik heb oprecht tezeer de goede zon genoten, ik heb te dankbaar in haar sterkend licht gestaan, dat ik de schaduw, aan uw vleugelen ontvloten, dat ik uw duister land vrijwillig in zou gaan.
Doch waar mij ongewacht uwe afgezanten vonden is nimmer hun gelaat vijandig mij geweest, en uit de onkenbaarheid, waarvoor zij roerloos stonden, aanvaardde ik uw geweld. — Ik heb u nooit gevreesd.
De bouwer van den weg leidt, om den top te halen, den arbeid, waar hij kan, om ruigte en rotsen heen, maar als die kans ontvalt, weigert hij, weer te dalen, en boort zich, kort en goed, een doortocht in de steen.
En heeft hij, stap voor stap, den tegenstand doorvochten, is, stijgend in den strijd, het donker werk verricht, dan is hem, meer dan ooit zijne oogen vinden mochten, de hemel wijd en diep, weldadig hem het licht.



49
Zoo, na den stillen gang door onverhelderde uren, — had eens uw zwarte veer mijn voorhoofd aangeroerd, heeft altijd weer die tocht, voltrokken, tot de vuren der vreugde aan 's levens top mij dichter opgevoerd.
Doch hoe, zoo ook aan mij de morgen zij beteekend, dat — waar ik zie — geen zon, geen blanke vlaag is, — tot den versten einder niet, — vanuit de wolken brekend, en dat gij meester zijt, voor altijd, van mijn lot ?
O, dat ik dan op wat zoo diep mijn dorstende oogen genoten, op wat ik geloofd heb en bemind, eerbiedig mag althans en dankbaar zijn gebogen, — dat in herlevend beeld ik oud geluk hervind.
4



HET BEZIT.
Wanneer in leege dagen mij 't leven is vervreemd, geen inzicht aanvang neemt, geen lust, geen welbehagen in mij zijn intocht houdt, als de uren, hard en koud, onvruchtbaar zijn en duister, — wanneer ik onverhoord om een verlossend woord in mij begeerig luister, — maar 't kenbare om mij heen is dor, is dood, is steen, is van geen heil doorslopen, en de verbeelding ziet wat eenmaal zij dorst hopen gekerkerd in het niet, — dan, — dan, o de gedachte, dat me uw genegenheid, uw immer stil bereid, uw gretig welkom wachten...



51
Hoe martelend gemis of ons de scheiding is, hoe smarielijk 't ontberen, — in liefdes klaren schijn kan geene ontzegging deren wie bij haar veilig zijn.
Uw zacht, uw stil gelaat, de lach, die opengaat, ontbloeit aan mond en oogen, onthalen mij 't gezicht. Uw heerlijk mededoogen is mijn gestadig licht.
De stilie, daar gij troont
en rustig zijt, bewoont
mijne aandacht aan uw voeten.
De morgen, dat ik mag
uw zuiverheid begroeten,
opent den schoonsten dag.
Dus als het eenig beeld van wat vertroost ea heelt zijt gij voor mij gezeten. Niets valt er buiten dit te wenschen noch te weten, — zoolang ik u bezit.



NEVELVAART.
De rustige onbezochte reeden van den bezonken najaarstijd voor onze voeten zijn beneden het morgenzonlicht uitgespreid, en ver, tot aan de fletse lijnen der horizontsche heuvelstreek, varen de nevels, en verdwijnen in beukenbocht, in wilgenkreek.
Ga mee, den morgen door te glijden,
aandachtig, in de smalle boot,
en heel den blijden dag wij beiden
te blijven bij de nevelvloot:
den wijden middag in, den gaven,
den smetteloozen nadag uit,
tot de avond in zijn purperhaven
ons veilig voor den nacht omsluit.
Wij zullen eerst de ruimte zoeken en daar tegast aan stilte gaan, en dan in diepverscholen hoeken den schemeraantocht gadeslaan;



53
wij zullen trotsche kapen ronden van rosgeroosterd looverhout en drijven, bij de wijde monden van lichtrivieren, voor het woud.
De hoogste toppen zullen branden in den gedempten zonnegloed. Wij glijden van de verste landen 't nevelig welkom tegemoet. Wij zullen in de schaduw varen onder den boog door van de brug, en langs den rand van doode blaren en roode halmen weer terug.
Gewesten zullen wij verkennen, voordien door niemand ooit bereisd, * ons aan den noogen moed gewennen die zelfgevonden doortocht eischt, wij zullen telkens aan de kusten door nieuwe ronding zijn verrast, en aan vergeten oevers rusten, elkanders langbegeerde gast.
Uw teedere gestalte tegen het zilvermistige, — en misschien uw blondheid wuivend zich bewegen,— uw gansche blijdschap zal ik zien, en dan, nadat de wouden dorden tot doffer rood in avondschijn, hoedat uwe oogen donker worden, hoedat uw lippen vochtig zijn.



54
De ranken zullen ons verschuilen, de ruige stammen houden wacht en stutten met hun sterke zuilen de rondgebouwde najaarspracht. In 't glanzig hout, van zon bedropen, gloeien de vruchten, rijpgedijd. — Ga mee, de reeden liggen open van liefdes wijdbezonkenheid.



GIJ ZIJT.
Oij zijt de zon, gij zijt de dag, gij zijt het Oosten,
gij zijt de droom die lokt, de weemoed die zal troosten.
Gij zijt, onder de huif van uw ontbonden haar,
't ontroerend vizioen, verhuld en wonderbaar,
van ranke vormen en van minnelijke leden,
dat ik zóó dankbaar heb en innig aangebeden,
dat in zijne aandacht en zijne overgaaf mijn hart
de scheiding niet meer wist van zaligheid en smart.
Ik heb van ieder land, ik heb van alle kusten de wonderen gekend en heimelijke lusten. Ik heb, der neiging trouw, van elke levensbocht de schoone ronding en de schaduwen doorzocht, ik heb van ieder uur de stille gift genoten. De palmen, hoog en rank den hemel ingeschoten en uitgebroken in een pluim van duister, dien de minste wind beweegt, heb ik verlicht gezien in den gedempten glans der Zuidelijken nachten. Ik zag de stranden af der uiterste gedachten. Ik vond de schuwe beek en de verscholen bron vanwaar, in werelds woud, het eerste licht begon



56
en de eerste lieflijkheid de stilte te doortrekken.
Ik zag den kalmen nacht de heuvelkringen dekken
van ieder boschgebied, en ieder vergezicht
de milde weldaad weer ontvangen van het licht.
Ik zag de branding wit op rotsen slaan en reven.
Van eiken tocht is mij de schoonheid bijgebleven,
doch al wat ik bezit is zonder waarde, nu
gij zijt en voor mij gaat, — want alles ligt in u.
Want al wat ik ontving, ontving 'k u ten geschenke. Hier zijn de wilgen, die vanaf den oever wenken. Hier is de kreek van koelte en rust, hier is het riet nabij de wandelvaart, en hier is het verschiet, dat ons in verten van geluk hield ingesloten. Hier is het warme licht, waarvan wij vaak genoten wanneer het, op het einde van den middag, bleek en minderend, zoo vreemd over de gevels streek. Hier is de schemering die wij tezamen zochten, hier zijn de vreugden die wij telkens vinden mochten, hier is de weemoed onzer scheiding, hier de smart die ons verbond, en hier de stilte van ons hart.
Want al wat ik ontving, ontving 'k u ten genoegen. Al de verbeeldingen, die mijn gedachten droegen, al de verwondering, die elke schoonheid bracht wanneer zij rustig, voor het vallen van den nacht, het oog bereikte en zij den geest hield ingenomen, al de gestalten mijner grondelooze droomen, 't is alles u nu ten gevallen, want gij zijt de toekomst en de trots van heel mijne eenzaamheid.



IV. — DE SPIEGEL.






DE ZUIL.
Het licht is stil op elk gebogen blad, het rustig licht, alzijdig, van de maan. 't Heeft al de vormen van den nacht omvat, die roerloos in dien koelen schemer staan.
't Ligt op de muren als een bleeke vlam, en gaat in schaduw van geblaarte schuil. Daarvoor, eenzelvig, is een pinarigstam recht en ranklijnig als een Moorsche zuil.
De takken laag ontkronkeld bij den grond, de hooge boomkroon in de lucht alleen, staat in de stilte een donker loofgebouw.
En heel den trots van die gestalte rond,
en om haar sombere berusting heen,
is 't onbestemd en blauwig, als van dauw.



DE VLOER.
Kom tot mij nu, gij die gebogen zijt, kom tot mij in de rust die ik bewoon, gij die aandachtig ons geluk verbeidt, kom, opdat liefde liefde zij tot loon.
De schaduw ligt, een vloer, voor u gespreid, de stilte wacht, — uw nachtelijke troon. Kom tot mij nu, dit uur is u bereid. — Gij zijt eenvoudig en volkomen schoon.
Gij zijt de gast alleen die ik begeer,
om op dit rimpellooze nachttapijt
den gang te volgen van uw golvend haar,
en, mij tot nieuw genot, en telkens weer den aanvang aan te zien van uw gebaar, onder den hemel onzer eenzaamheid.



DE STILTE.
Verheug u nu, de tweespalt is geleden, de wereld rust, — daarboven is de nacht, en ver, achter de stilte om onze schreden, is stilte opnieuw, waar ons de morgen wacht.
Hoe wordt, vanuit zijn lichte onpeilbaarheden, dit uur ons van zoo klare en kalme pracht? Hoe is uw oog zoo diep, uw hand zoo zacht? De weg voert op, — het leven ligt beneden.
Zij thans alzoo, — een wederzijdsch festijn, —
aandachtig de gezamenlijke tocht
naar wat des harten heiligste is aanvaard, —
naar wat ter wereld niemand vinden mocht, die niet in zich den hemel hield bewaard, — terwijl wij onder menschen menschen zijn/



HET DANSFEEST.
Vanachter struiken en verwarde ranken
het eenzaam bonzen, donker, van de gong, —
en dan, of water over steenen zong,
een koele stroom van sprankelende klanken.
De hoofden zijn gebogen voor den glans die van de bodem slaat op de gezichten. De schemer wijkt en welt om rosse lichten, en aller stilte is wakende om den dans.
De lenden smal, de borsten ingebonden, beweegt de ranke danseres alleen. — Het zwijgend zien is om haar schreden heen van hen, die uit dit uur niet scheiden konden.
Zij droomen in den lagen kring en turen, — zoolang de nacht, zoolang de rust hun blijft, — den ganschen gang door van die zwijgende uren, naar een gebaar, dat op de stilte drijft.



63
Zij volgen de bewegende verschijning, zooals zij gaat en hun verbeelding draagt in schoonen stand, in wisselende omlijning. Zij volgen dankbaar tot de morgen daagt..
Dan komen zij het zonlicht ingeschreden, geluk in 't hart en hoogheid in den gang. Zoo gaat, wie schoonheids velden heeft betrede zijn dagen door, dit gansche leven lang.



HET BEZOEK.
Gij kwaamt, — en in dit ver bestaan, in deze wereld, u bereid, bewoog en zag ik voor mij gaan uw onbevangenheid.
Gij kwaamt, — en in dit vreemde land van stilte en van besloten zin ging de onbewustheid van uw hand deze bewustheid in.
De eeuwige vormen bogen zich en bleven hoog om uw gebaar... Gij kwaamt, en al mijn overig vermoeden werd mij klaar.
Mijne onbestreden schaamte zag dat gij me alleen de wereld zijt, dat mij in uw verschijning lag aanvang en eeuwigheid.



65
Hoe ging uw onschuld voor mij heen hoe viel mijn eenzaam weten stuk, hoe lag mijn eenigste geluk in uw geluk alleen.
Hoe zonken aanzien en gezag van wat voordien aanzienlijk scheen, hoe, van dit gansche ervaren, lag in u de glans alleen.
Geen stilte, geen verwachting staat den langen gang der jaren door: alleen wat uit de liefde is laat in 't hart een duurzaam spoor.
Daar is geen toekomst of geen plan, daar is geen onderdak bereid. Wij dolen, de bedeelden van liefdes weldadigheid.
Laat dan van harte welkom zijn wat ons dit oogenblik vergunt: daar is geen levensgift, zoo klein dat gij ze ontberen kunt.



VERSCHIJNING.
Als door mijn huis de luister van uw schreden, als voor mij heen uwe gestalte gaat, als in mijn hart uw schoonheid wordt beleden en 't altaar in zijn glans en glorie staat,
als eenmaal van uw lang ontbeerd gelaat mijne aandacht heeft den glimlach afgebeden, geef ik mij over aan de lieflijkheden, waartegen toch geene overreding baat.
De woorden, waar gij voor mij zijt, ontspringen, en 't allerminste niet der minste dingen is voor onze genegenheid te klein. —
Elk uur opnieuw verwondert, en gedachten, die als de weldaad van dit leven zijn, dragen den morgen en doorgaan de nachten.



DE SPIEGEL.
De wagen snelt over de stalen baan, en voor het raam, waardoor wij 't land bekijken, zien wij de vlakte naar de bergen wijken, <lie langzaam voor elkander overgaan.
Wft zien de morgendampen dralend aan ■de hellingen en om de toppen strijken, en achter de akkers, die een meer gelijken, de bamboestammen dunbevederd staan.
Tot rondgekuifde pluimen uitgeschoten, licht overlooveren zij 't houtgewas, waarbovenuit een losse boomkruin wiegelt.
Zooals de hemel in den sawah-plas, binnen den smallen kronkeldijk besloten, ligt deze rust nu in uw ziel gespiegeld.



DE NACHT.
Vanuit de kampong komt de vreemde klacht der sobere ingetogen feestmuziek, en draagt voorbij ons op bewogen wiek haar weemoed in den ademloozen nacht.
Zij drijft onder de sombere portiek van het gebladerte en, — teruggebracht telkens opnieuw tot de eigen droefheid, — tracht zij 't hart te vangen, week en minneziek.
Diep in zijne onbevatbaarheid gezeten, doorleven wij en ondergaan dit uur, dat met ervaring en verbeelding spot.
Wij zoeken, zoeken te verstaan, — en weten alleen de blinde wijsheid van het lot rondom ons, — en rondom ons de natuur.



DE WAGEN.
Kom, den sluier omgeslagen en het al-omhullend kleed: buiten is de wonderwagen met zijn driftig hart gereed, om ons ruimten in te dragen, wijder dan waar 't oog van weet.
Kom, ons beelden te vergaren, later weer in droom begroet, morgenweelde te bewaren in het sneller-jachtend bloed, en het leven in te varen en de bergen tegemoet.
Kom, de toppen te zien blinken, — en de huizen, ver en klein, en het dal te zien verzinken in den wijden zonneschijn, — en de zaligheid te drinken van alleen en vrij te zijn.



70
Sneller aldoor gaan de boomen, gaan de woningen voorbij. Tot den overweg gekomen wijken en verdwijnen zij, en de verte ligt voor droomen open, en voor liefde vrij.
Kom, de kameren gaan open van de wachtende natuur: alles staat van licht bedropen in dit zondoorzonken uur, en de paden zijn doorslopen overal van trillend vuur.
Langzaam, van den voet gestegen windt de wagen zich omhoog. Hellingen terzij bewegen voor het ruimtedronken oog. Donker staan de wouden tegen den verheven hemelboog,
Donker, in hun kring gesloten, staan zij op en houden wacht, houden veilig zij de groote koelten in zich van den nacht, staan zij in de lucht gestooten, met hun duisternis bevracht



71
Waren wij de vlakte ontvloden om de toppen, hard en naakt, in den zwaren, donkerrooden avondgloed te zien geblaakt? Zie, wij vinden koele zoden onder schemer welbewaakt.
Dachten wij de sterke daden van dit leven om ons heen hevig uitgebeeld te raden in een wildernis van steen? Ach, — ons voeren schaduwpaden op in het geluk alleen.
Kom, de glooiingen geleiden
in die eindelijke rust,
waar de stilte voor ons beiden
stilster wordt van leed en lust, —
waar de vreugde, om wat gescheiden
donker scheen, ons wordt bewust.
Kom, de bergen te zien blinken, — en de huizen, ver en klein, en het dal te zien verzinken in den laten, wijden schijn, — en het diep genot te drinken, van de wereld vrij te zijn.



HET GEWELF.
Heeft ooit uw stem aan mijn geluk ontbroken, was uw bezit ooit mijn verlangen vreemd? Lag ooit in ander heil mijn heil gedoken, waar hart aan hart den hemel tot zich neemt?
Bleef iets van wat naar schoonheid ook maar zweemt in mij van uw beminlijkheid verstoken, of heb ik ooit in liefdes blijden beemd een anderen dan üw naam uitgesproken?
Waar gij beweegt alleen zijn mijn gedachten, wat gij mij waart, dat is het leven zelf, en als één rijkdom liggen onze nachten onder één eeuwigflonkerend gewelf. Waar gij verschijnt is alles mij geschonken. In duister ligt, wat u ontbeert, verzonken.



DE VOLZIN.
De schoone volzin, dien wij eens vernamen, wordt tot een dieper, zuiverder geluid, als door gedachten heen, die tot ons kwamen, zijn verre weerklank onze droomen kruidt.
Dan vloeien aandacht en verbeelding samen en, zooals in de stilte een vogel fluit, slaat over 't innigste, dat wij beramen, het eigen woord opeens de vleugels uit.
Zoo is het met de lielde en met leven: wanneer aan 't hart een liefde wordt gegeven kennen wij eerst nog haar gestalte niet, —
maar later, als de jaren zijn gekomen, ligt zij voor altijd in ons opgenomen als ónze liefde, sterk om óns verdriet.



ONS HEIL.
Wij hadden nooit door zoo verholen dagen het zoete spel der teederheid gespeeld, wij hadden nooit den oogst, dien liefde teelt, door zoo bewogen heimlijkheid gedragen.
In schaduwkoelte en klare zonnevlagen lag wijd en zijd ons prachtig land gedeeld, en voor ons uit, een wereld zich ten beeld, ons goddelijk geluk, zoover wij zagen.
Het licht verging me en viel over üw oogen, • de late dag werd donker om üw mond, daar heel mijne aandacht, tot uw blik gebogen, in u alleen haar weelde en waarheid vond, en na den nacht, van 't innigst heil doorslopen, brak in üw lach de nieuwe morgen open.



DE GESTALTE.
Zooals opeens een doodgewonen dag somtijds een eigen luister wordt gegeven doordat een blijdschap, die verborgen lag, onze onbevangenheid kwam ingedreven, en men alom, in elk gebeuren, mag die nieuwe erkentenis zien neergeschreven, — zoo kwam uwe argeloosheid in mijn leven, zoodat ik niet dan haar bewegen zag.
Zoo kwaamt gij tot mij in dit vreemde land, en wat voordien vijandig scheen werd eigen, en wat verwoest en leeg was vol genot.
Want telkens, bij de lichtheid van uw hand, zie ik nog altijd uw gestalte neigen, — ver, tot in alle verten van mijn lot.



DE SCHOOL.
Hoe leert in levens zegenrijke school ons kreupel oordeel zich bescheidenheid, en wordt tot beter inzicht, uit den dool om enkel wat volmaakt is, ingeleid.
Vanaf den drempel, waar het licht begint, nadert het wijsheids eenzaam heiligdom, tot het de wereld, altijd en alom, ook in hare onvolkomenheid bemint.
En dan eerst is het sterk en rijp, en waard
de volheid van het dagelijksche feest
te aanvaarden, dat ons Gods genade biedt.
Want al wie in zijn diepste liefde niet
geslagen en rampzalig is geweest,
dien bleef het wezenlijkste ongeopenbaard.



HET LOT.
Als ik mij geef aan uw geluk en voor des levens blijden nood ligt alle trots en twijfel stuk en alles wat verdeelde dood,
als uit uw zuiver, stil gelaat, als uit uw onverstoord gebaar de zekerheid mij tegenslaat van wat eenvoudig is en waar,
van wat mij naderde en ontweek en zoo nabij was, en zoo ver scheen, en wat toch niet verder bleek dan 't licht, ons rakend, van een ster,
als, uit twee harten saam gestort het onbegrepenste openbrandt, en tot een aalmoes uit uw hand mij heel dit eenig leven wordt, —



78
dan wankelt al wat ongewis en duister was voor wijder schijn. — Men kan om wat noodwendig is niet anders dan gelukkig zijn.
Nabij den bodem sluipt het kruid en tilt zijn bloemschaal in het licht, en kronkelt zich den donker uit naar 's hemels heerlijk aangezicht. —
Des morgens aan den dageraad hangt menig onbekommerd hart, en uit verrukte kelen slaat de zang, die lot en leven tart.
En alles uit dit eng bestaan vereeuwigt zich naar zijn natuur. — Wat is het goed met u te gaan in dit ons onverwinlijk uur.
Wat is het goed met u te zien in wat ons toevalt en omgeeft en waar, niet ongetroost misschien, onze bewogenheid in leeft.
Wat deert ons dan vermeend gemis, hoe viel dit heden ons te klein? Men kan, wat onafwendbaar is, niet anders dan genegen zijn.



V. — EVA.






Zij kwam vanuit het bosch tot in den rand van 't licht:
het ongebonden haar omvloeiend het gezicht
en de volkomenheid der hevig blanke leden.
Zij kwam de morgenzon voorzichtig ingetreden
met voeten, ongewend nog aan den warmen grond,
nauwlettend, en met een bedeesdheid om den mond,
alsof zij weifelde voor wat nu stond te wachten.
De middag naderde. Nog waren haar gedachten
bij al wat aan hare argeloosheid was geschied
in dezen eersten dag, en nog vermocht zij niet,
den waren zin van wat haar toeviel te doorgronden.
Zij had de wereld om zich heen zoo schoon gevonden,
dat zij nog anders niet dan aanzag en genoot,
en zich den overvloed des blijden levens bood,
verwachtingsvol en zonder naar zijn aard te vragen.
Daar waren — wist zij nog — de sterke zonnevlagen,
die vielen in 't geboomte en vlogen wijd en zijd
de opene verten in der onafzienbaarheid
van heuvelen en van beschaduwde valleien.
Daar waren, in den hof, de geuren die gedijen
in 't malsche, warme licht, dat glinstert in het gras,
en welig aan den rand der wouden rust. Daar was
het onbegrepen spel der wondere avondwolken,
die heel den hemel met een wisseling bevolken



82
van teederte en van trots, — het kalme vergezicht
op weiden, waar eene onbestemdheid over ligt
van dauw, den aantocht van het duister'ingedreven, —
't omzichtig opengaan van het verborgen leven,
dat in den schemer huist, — daar was, dat stilste feest
der opgetogenheid, daar was de nacht geweest.
Nu Eva weer tot hier in haar gedachten kwam was het, of zij opnieuw het week geruisch vernam, waarmede de avondwind voorbijvaart in de boomen. Zij was met Adam aan een open plek gekomen, vanwaar zij beiden den terugtocht van den dag aanschouwden, en zij met een ademloos ontzag de groote schaduw over Eden zagen dalen. Zij bleven onbewust nabij den woudzoom dralen, alsof hen iets weerhield, — en onweerstaanbaar drong zij dichter zich aan hem. Een hooge vogel zong, en het geluid ging uit van zachte vleugelzwermen de verte in van den nacht. Als om haar te beschermen omving haar Adam. Ondoorgrondelijk en stil was over hen de ruimte, en 't flonkerend getril van sterren zonk door het gebladerte. De twijgen bewogen zich niet meer. Het ongestoorde zwijgen woog op hen, — en zij stonden roerloos en alleen. Toen sloeg zij hunkerend om Adam de armen heen, en zonder te verstaan, verrukt ineengestrengeld en mond aan mond geklemd en ziel in ziel gemengeld ervoeren zij het zoet geweld van liefdes wet.
De morgen — als de zon, in nevelen gebed, de omslotenheid van Eden aanving te beschijnen,



83
al» overal in 't rond met hun gebogen lijnen
de heuvels zichtbaar werden tegen 't effen dak
des hemels, en opeens de volle stortvloed brak
van 't overstoomend licht de eenzaamheid in der dalen —
vond Eva door dien pas begonnen luister dwalen,
doorzonken nog van haar geluk. En voor het eerst
werd van haar dolen de onbekommerdheid beheerscht
door een vermoeden, een verwondering, een vragen
wat zij, wat deze wereld in zich hield gedragen
aan dieper heimlijkheid. Bewogen liep zij voort
in de zich langzaam aan haar openende poort
des levens, in de vreemde ontroering van haar droomen.
£00 was zij dan tot in de morgenzon gekomen,
en stond nu midden in het ronde boschportaal,
dat om haar als een kleine, groenbevloerde zaal
in de verborgenheid der wouden lag besloten.
De stammen, hoog en recht den hemel ingeschoten,
hielden om die verholen stilte heen de wacht.
Toen kwam vanuit het lage kreupelhout een zacht
geritsel, en er werd gebladerte bewogen:
vanachter eén gordijn van loover spiedden oogen,
en uit de struiken trad een hinde met haar jong.
Het kleine dier bewoog zich dartelend, en sprong
de morgenlichtheid in tot dicht aan Eva's voeten.
Maar spoedig ging het weer de moeder tegemoet en
zocht ongeduldig de gevulde voedselbron,
waaraan het gretig zich verzadigde. Eva kon
in de afgezonderdheid zijn gulzig slokken hooren
en 't moederdier zien staan, waarin de rust geboren
was, die in 't nederigste schepsel wordt gewekt,
als het den plicht der onverganglijkheid voltrekt



84
en voor zijn schamelheid zich 't eeuwige ziet welven. En Eva schouwde, schouwde 't aan, en in haar zelve ontlook iets dat haar gansch doortrilde. Zij bewoog de handen langs den blanken buik, en langs den boog der weeke lenden, hooger op, tot aan de borsten... En met gedachten, die zich niet te vormen dorsten, verrukt, ontzet en duizelend, en met een kreet, die als een zwaard de stilte rond haar openreet, stortte zij neer, verblind, het voorhoofd in de handen.
Hare oogen, die haar diep achter de slapen brandden,
zagen de wereld niet meer aan, maar zij voorzag.
Van 't ongekende, waarvoor zij gebogen lag,
kwam iets tot haar besef: het leven, dat zou groeien
uit hare ontvanklijkheid, en 't heerlijk openbloeien
van jeugd na jeugd, tot in het uiterste verschiet
der tijden, en 't oneindig zich vernieuwend lied
dat liefdes aanvang zingt in 't hooge tij des harten.
Maar ook den troosteloozen jammer en de smarten
der wereld zag zij voor zich, en het bitter leed
in eenzaamheid doorstaan en daar geen mensch van weet,
en de begeerten en de afzichtelijke zonden
der afgunst. Als uit ongeneselijke wonden
zag zij het eigen bloed der menschheid warm en rood
uitvloeien in den onverzadelijken schoot
der donkere aarde. Zij voorzag de sterke daden
van wie berusting en bedachtzaamheid versmaadden
en enkel voortgaan in den wolkeloozen dag
van hun verbeelding, van hun trots, — maar zij voorzag
den harden haat, den laffen laster en den wreeden,
in duisternis gedoken nijd, — de onpeitbaarheden



85
van drift en droom, maar ook den eindeloozen rouw om 't onherstelbare, — en zij lag, een zwakke vrouw, in 't onmeedogend licht, ademloos en gebroken, de handen voor dat onafwendbare uitgestoken, over den drempel van het komende gekromd.
Toen zij weer opzag, — en het leven scheen verstomd in haar met zijn belofte en heimelijk gefluister, — stond naast haar Adam, hoog en donker, in den luister van zijn welschapenheid, de schouders trotsch en zwaar onder den morgenhemel, — zonder één gebaar zonder één woord haar aanziend uit zijn rustige oogen. En Eva, door eene onweerstaanbaarheid bewogen, richtte zich op en gaf zich over aan zijn mond en aan zijne armen, die zich machtig wonden rond de teere leest en rond de trillend bleeke leden. —
Hoog aan de klare lucht straalde de Zon van Eden.






VI. — DE WANDELING.






WEDERKEER.
Wat huizen tegen heuvels, — bij den top wat bosch, — een witte toren op de klip, en weiden, al de kalme verten op der hellingen, — en meeuwen rond het schip.
Een schrale, onzekere Septemberzon,
die telkens weer achter de wolken schuilt,
een bui, die op het grijze water druilt,
een dag, die valt eer nog zijn glans begon...
Maar diep achter dit alles het gedruisch des levens en 't ontroerend vergezicht op wat binnen verwachtings einder ligt, des harten heil, der liefde veilig thuis.
Vanuit de verte nadert ons de nacht en legert zich over de vale kust, — maar over heel de toekomst, die ons wacht, is blijdschap en is schoonheid en is rust.



HOLLAND.
Zoo — na den last van armelijker tijden, waarin ons 't innigste verloren scheen — ligt onafzienbaar weer aan alle zijden de rijpe rust, ligt Holland om ons heen.
Tusschen de struiken wenden zich de wegen, en waar het diep verschiet ligt uitgewischt onder den dag, rijst — in de lucht gestegen — een verre toren uit den morgenmist.
Nabij ons, in het kalme water, schuiven de schuiten voort. Hun sterk en vast gedruisch gaat ons voorbij. Wintersche boomen huiven over een vaart. — Wij zijn weer stil, weer thuis.
Wij kennen weer 't aandachtige beschouwen, het ondergaan van wat elk uur ons geeft, en ook over de heimlijke landouwen der ziel is 't licht, dat in de wereld leeft.
Wij mogen weer de eigen vertroosting vinden, al wat ons eerste samenzijn doorglom, al wat ons aandeed, al wat wij beminden, ons beider onverwoestbaar eigendom.



91
O zaligheid van in 't bewogen leven bewust en onveranderlijk te staan, wat ons de dag aan bitter brood mag geven gezamenlijk het komende in te gaan,
van de onverganklijkheid, die wij verstonden, in al wat ons ontroert vervuld te zijn... Wie in elkanders harten zich hervonden, dien is de kleinste vreugde niet te klein.
Wij gaan, den morgen in, — over de weiden is geen beweging die de stilte stoort. Alleen, nabij ons in de vaart, bij tijden, gaan met hun diep gedruisch de schuiten voort.



BEELDEN.
De stil geworden dalen mijner nachten bereikt een stoet van beeldende gedachten, ontheven en verwant aan wat voorheen mij 't onbereikbaarste des levens scheen, aan wat, op hare aanvankelijke tochten, mijne aandacht al en mijn verlangen zochten, wat telkens, deze krans van jaren rond, mijne innigste verwachting voor zich vond.
Ver, in den zomer van Helleensche dreven, zie ik de schoone boschgodinnen leven, tezamen zijn in rondgang bij een bron en zich bewegen in de klare zon. De rankgewassen, lenigsterke leden, met rustige en toch levendige schreden, omgaan en begeleiden het geluid, dat in de lucht is, van een kalme fluit, — 't geboomte doo/ en om den heuvel dwalend, en zich aan al de hellingen herhalend, zoodat de morgen één verbintenis van dansmuziek en van beweging is.



93
En van Florence zie ik de paleizen met hun meedogenlooze gevels rijzen, en langs de schaduwstraten af en aan de vrouwen in haar strenge kleeding gaan. Daar is als een bedreiging in dat leven, iets onafwendbaars in het licht geweven, zooals de zon tegen de muren slaat als op een feest van hartstocht en van haat. Maar daar is ook de teedere vervoering om 't ongerepte en zuivere, de ontroering die in den minnaar wordt geboren, als een kleed, omlijsting van een ranken hals, voorbijvaart en twee vochtige oogen blinken. Hoektorens steken op, schaduwen zinken... Er is gedruisch, diep in de somberheid, van overrompeling en wapenstrijd.
Ik zie Venetië in het licht zich baden.
Van heel een wereld stroomt aan hare kaden
de rijkdom toe. Tegen de ronde kust
is zij een zwaan, die op het water rust.
Wanneer de nacht valt, worden de kanalen
tot ondoorgrondelijke, diepe zalen
van stilte en vindt, wie daar zijn gondel voert,
den avond met den hemel zelf bevloerd.
Over het water komen van gitaren
de verre en zoete klachten aangevaren,
en onbespied, onder de gondeltent,
in een verrukking, die geen zijn erkent
buiten zichzelve, de oogen diep in de oogen,
en hart aan hart, en mond tot mond gebogen,



94
beleven — onbewust van toekomst, tijd
of oogenblik — twee menschen de eeuwigheid.
En eindelijk, in Noordelijker landen,
zie ik de zon door flauwen nevel branden,
zoodat het licht, dat over de aarde broeit,
om ieder ding inniger, zachter vloeit.
Tusschen volkomen sierlijke gebouwen
zie ik de blondheid gaan van Rubens' vrouwen»
en 't volle, gansche leven worden tot
een overdaad van sterk en rijp genot.
Langgolvend, in den blijden morgen, zwieren
de vederbossen, en van de banieren,
die menigvuldig in den optocht gaan,
mag ik den feestelijken zin verstaan...
En nu zijt gij, zijt gij mijn kind gekomen, en hebt geheel mijn aandacht ingenomen, en mij beklemd en weerloos in het veld des lichts en van uw lieflijkheid gesteld. Want al wat mijn verlangen mocht beramen bracht mij op eenmaal üw verschijning samen. Gij zijt mij 't eenigste genot, gij zijt mij de aanblik zelf van levens heerlijkheid.



DE WELDAAD.
Onbeschrijfelijk weldadig is het, uw genegenheid in ons innigst uur genadig over mij te zien gespreid, is het, in de kalme landen waar gij zorgend zijt, te gaan, — is het, aan de wijde, stranden van uw klaar geluk te staan.
In de stilgelegen dagen, waar het leven mij gebeurt, heeft uw licht, in mij gedragen, ieder oogenblik gekleurd, mij verhelderend gestadig alle dingen, groot en klein... Onbeschrijfelijk weldadig is het, aan uw hart te zijn.



DE WANDELING.
Het was een morgen, koel en aangenaam. De zon, pas opgekomen, won gedurig en begon de daken, hier en daar in 't landschap, te beschijnen. Toch bleef de dag gedempt. De flauwgebogen lijnen der duinen, op den bleeken hemel, waren niet zoo heel zuiver te zien, en in het diép verschiet der landerijen bleef iets.zilverachtigs drijven. De wegen, daar zij meestal meer besloten blijven Op Walcheren dan hier in Holland, lagen nog rustig beschaduwd tusschen heesterhagen. Toch konden wij ze gekronkeld door het land zien kruipen en dan weer, hagelwit, een boschje binnensluipen. Het gonsde bij den grond, het krekelde. Heel hoog hing in den morgen iets wat zong meebewoog. Wij gingen, wandelend, langs een verlaten buiten, het overschaduwd huis diep in de ruime laan. Wij hoorden, in den tuin, de vroege merels fluiten en telkens uit den hout de schelle vinken slaan. De wolken waren óns, — het licht, de zon, de hemel, de wereld. — Ik ging voort, dronken van uw bezit. De morgen werd ons één ontroerend rijk gewemel, 't leven ons tot één vraag: mijn liefste, wist ge dit? Wij zagen om ons heen wat neveligs bewegen



97
en gaandeweg van dieper gloed de lucht verrijkt. Toen hebben wij eene eerste witte duin bestegen en 't onbegrensde licht, hoog aan den top, bereikt.
En werd het minder schoon toen, overal verdreven, uit dal en duinvallei de nevel was gevlucht, toen zich de liefde zegevierend heeft geheven en 't heerlijk zomerfeest gevestigd aan de lucht? De middag stond nu hoog. Het land, voor uwe voeten, lag als een wijd gebied van helderte om het duin, en van het kronkelhout genoten wij den zoeten verzadigenden gèur door onzen schaduwtuin. Het licht, vanuit de kroon der pijnen, kroop de takken en droop de stammen langs. Het bosch, een baldakijn van schemer, scheen — om 't al te zware te verzwakken van 't hevig middagvuur — om u gebouwd te zijn. Gij laagt, de lieflijke belooning mijner dagen, gerust en veilig aan de glooiing van den grond. Ik zag van ons geluk om den beminden mond de zoete ontroering gaan in droomerige vlagen. De stammen glinsterden. De koelte, daar wij lagen, hing in het roerloos hout beschermend om ons rond. Het was bijzonder stil. Wij leefden zoo voorzichtig, dat geen verboden woord de gave rust verbrak. Toen hebben onverwacht nieuwsgierig zich en spichtig twee ooren, lang en smal, gestoken in het zwak doorzijpelende licht. Daar zij geen klanken vingen kwamen twee oogen dra te volgen, en een bruin konijntje keek naar de verwonderlijke dingen onzer verscholenheid vanaf den heuvelkruin. Wij zagen het, — maar was het noodig dat we ons bogen
7



98
om beter nog te zien? Of werd opeens de lucht
te schel van licht? — Toen mij uw liefgeloovige oogen
verlieten, zag ik op. — 't Konijntje was gevlucht.
En de avond kwam. Het licht ging van de velden wijken
en minderde in de kim. De wereld ging in rouw,
en uit de sombere onderhorizontsche rijken
besloop de duisternis het rustig ruim gebouw
des hemels. Dan ontheft zich aan 't bezit der zinnen
dat inniger bezit van wat zich heeft verbeeld,
en langzaam, uit de stilte binnen ons, beginnen
de stemmen op te gaan, — gebonden, ongedeeld
en toch verscheiden, — die 't aandachtig oor bekoren.
En uit de woorden, eerst nog eenzaam, wordt het lied.
Liefste, werd eveneens, uit leed en lust geboren,
de sterke schoonheid groot van onze liefde niet?
Wij haatten onzen smaad, versloegen het verlangen,
en achtten van zijne overheersching ons bevrijd. —
Wij dachten ons verlost, — wij vonden ons gevangen
in nog veel onverwinlijker onvatbaarheid,
De nacht, die ons den prooi der zinnen had ontnomen,
hield voor het gretig hart begeerder buit gereed.
Wat ons het lot verbood, hervonden onze droomen.
Een koninklijke gast bleek tot ons ingekomen,
en stond onschendbaar in haar losgevallen kleed.



HET LICHT.
Wij zaten aan het kalme plein, voor 't open venster van ons klein vertrek, den avond te beschouwen. Wij zagen hoe de hemel, bleek en ver, over de gevels week van de ons omringende gebouwen.
De gave stammen, vast en rond, van olmen stegen uit den grond en hoog, om de verspreide kronen, zagen wij voorjaarsvogels al -den uitgebreiden schemerhal met hunne omzwervingen bewonen.
Wij konden nog het klaar geluid hooren voorbij ons gaan, dat uit de verte kinderstemmen maken. Een late zang bereikte ons, die verliep. Toen zei-je aandachtig: „zie „o zie het licht over de daken..."
Wij liepen in de luide stad, waar onze liefde zooveel had gevonden en zooveel geleden.



100
De huizen stonden koel en hoog aaneen, en voor ons uit bewoog de menschenwereld daarbeneden.
Het leven werd ons hard en zwaar. — Wij drongen dichter aan elkaar als om elkanders trouw te zoeken, tot wij de rust weer, ongedacht, rondom ons vonden van een gracht met haar vergeten schemerhoeken.
Onder het breed geblaarte lag in zijn bezonkenheid de dag getemperd als door ijle nevels. Toen zei-je me, en je stil gezicht was even opgetild: „het licht, — „o, zie het licht tegen de gevels..."
Wij stonden op den hoogen top, waar uit de diepte tot ons op de kronkelende stammen kropen, Wij stonden zwijgend zij aan zij. en ver, achter de boschvallei, lag voor ons uit de wereld open.
Tot aan den wijden horizont, lager en lager in het rond gezonken, lag aan alle zijden de heuvelstreek om ons in gloed, en loom, den einder tegemoet, zagen wij losse wolken glijden.



Wij konden zien, hoe overal haar schaduwen van dal tot dal naar een verloren verte snelden. Dan, staande onder het middagvuur, zei-je in de stilte van dit uur: »o, — zie het licht over de velden...*
Een avond waren wij alleen, en onze kamerlamp bescheen den luister van ontvlochten haren, die in het weeke schijnsel als een zonnig weefsel om je hals en om je bleeke schouders waren.
Ik zag die blonde zuiverheid onder mijne oogen uitgespreid en in mijn handen opgeheven. Toen wist ik, wat mij 't liefste is in de wereld van wat ik bemin, en waar mij 't licht is van dit leven.
101






VII. — HET VERSCHIET.






DE WINTER.
De winter ligt over het land, en tot aan de verlaten dijken, met regelmatig hout beplant, zien wij de ledige akkers wijken.
Een enkel huis, waarop wij kijken, staat gaaf tegen de overkant: een kalme hemel overspant rivier en veld, zoover zij reiken.
Wat is 't nu helder om ons heen. De witgewiekte meeuwen strijken de laagte af van den havendam.
Geen stilte nog, die tot ons kwam, valt bij dit uur te vergelijken, waar al 't oneigene uit verdween.



HET OORDEEL.
Nu weet zich 't oordeel vast en hoog en vaart de klare verten binnen, waar ónder wolkeloozen boog voor ons de wereld zal beginnen.
De waarheid, die ons tot zich toog, vereischt belijden noch bezinnen: zij is in ons, want zij bewoog te zijn, te zien en te beminnen.
De voeten vast en diep in de aarde heb ik uw zoetheid aan mijn hart De liefde, die het leven tart, kent van elk oogenblik de waarde. Zij weet, dat aan haarzelve alleen het lot behoort, — en anders geen.



HET VERSCHIET.
Tot in de donkerste spelonken van levens alverlorenheid heeft mij uw zuiver licht geblonken, mij uw gedachtenis verblijd.
Nog uit mijn bitterste uren klonken
de woorden op aan u gewijd.
Gij waart mijn heul, mijn troost, — gij zijt
de eenige toevlucht, mij geschonken.
Nu is dan 't oogen blik gekomen,
dat we aan den nieuwen morgen staan,
en de waranden opengaan,
diep en alzijdig, onzer droomen, —
dat liefdes ongestoord verschiet
rondom ons ligt, — en anders niet.



DE PLAS.
De rondgeknotte wilgen stijgen den rand uit van den waterplas, waarlangs in lager struikgewas de nevel parelt aan de twijgen.
't Getemperd licht, den winter eigen, zien we over 't afgevroren gras en over donkere akkers, pas omploegd, uit de bewolking zijgen.
De verten zijn nog leeg en stil, maar overal, om lucht te krijgen, broeit het al in den harden grond.
En overal, de stammen rond, schijnt uit den bodem op te hijgen wat vrij zijn en wat leven wil.



HET BOERDERIJTJE.
De heldergroene-en-witte luiken staan vierkant in het rood en geel van 't boederijtje, dat geheel onder zijn dak schijnt weg te duiken.
In donker laken en fluweel, zooals de boeren hier gebruiken, drentelt een jongen op den deel en gluurt nieuwsgierig uit de struiken.
Over den weg is druk verkeer
van Zondagsgangers, en de gek
van 't buurtje draait een zijpad binnen.
„'t Is zonde toch," zucht de bazinne, die staat te kijken voor aan 't hek, en 't goedig hoofd gaat heen en weer.



DE STAD.
In haar geboomtekrans verholen, binnen de grachten, — laag en nauw onder de lucht, waar in het blauw de groote voorjaarswolken dolen, —
met daken, die tezamen scholen om een eerwaardig oud gebouw daar ik de schoonheid van aanschouw, en reehts, aan 't hooge pad, de molen, —
zoo ligt de stad, in de eenzaamheid van 't onafzienbaar land verloren, diep onder het verheven licht.
Maar uit haar midden staat, bevrijd van al wat duister is, de toren tegen den hemel opgericht.



HET LAANTJE.
De morgen tintelt in 't verschiet en over al de landerijen ligt in het rond, zoover men ziet, de zomeraanvang te gedijen.
De zoelte lokt, de koelten vleien. In nieuw-ontvouwde vormen biedt zich 't leven aan. Over het riet vaart en bereikt ons geur van meien.
De lucht is stil. Onder de boomen is al dit uur zich aan 't verdroomen, den hemelhoogen middag in.
Daken, heel in de verte, blinken
en 't zonlicht zien we, aan het begin
van 't laantje, in rast en schaduw zinken.



DE TULPEN.
De nevels, in het welig licht, die uit den lagen einder welden, schoven over de tulpenvelden den lentehemel voor ons dicht.
Hun wisselende vormen snelden als damp, waarin de morgen zwicht, tot zeer diep in het vergezicht, waar dennen van een duinrand helden.
Maar des te gaver lag de gloed der open bloemenwei te branden, het onbestemde tegemoet.
Zoo, tegen verre toekomstlanden, zoo voor den schim van ons verleden, ligt om ons heen dit heerlijk heden.



DE STEM.
^t Voorzomert, en de lauwe nachten, die over ons in aantocht zijn, lijken doorzonken van den schijn der avondstilten, die ons wachten.
Tegen den hemel, scherp en fijn, hangt loover uit over de grachten en ongekende, zoete klachten leven in schemers wijd domein.
Een hooggezeten vogel zingt
en wacht en zingt weer uit de twijgen,
week en verrukt en dan bedroefd.
En waar die stem de ruimte indringt schijnt met haar in ons af te zijgen wat vrede brengt en 't hart behoeft.



HET OOGENBLIK.
Kom in de scheemrige prieelen waar heel ons hart zijn adem heeft, waar al wat nog in droomen leeft zich aan de zinnen mee zal deelen,
waar loover, dat in schaduw beeft, schakeeringen van licht doorspelen, en voor gezang uit klare kelen de gave stilte zich begeeft.
Over dit oogenblik gebogen
hebben wij het verschiet voor oogen,
dat zooveel eigens in zich sluit:
gestalten, voor de kim, bewegen en onverklaarde vormen uit komt levens heerlijkheid gestegen.



VIII. — DE ZEILTOCHT.






Wij kwamen, met den vloed, de Botlek uitgevaren,
de volte in van de Maas. De late middagzon,
die op de zeilen scheen en schitterde in uw haren,
bestreek rivier en land, en gaandeweg begon
alom zich bij den wal de schaduw uit te breiden.
Maar de avond was nog lang, en zonder zorg bereidden
we ons voor op zijn verwacht en welkom vergezicht
van uren-, uren-diepe stilte, koelte en licht.
De boomen, die zoo hoog boven de vlakte stijgen,
verzamelden in zich, — voorboden evenzeer
van schemer als van rust, — al donkerte, en de twijgen
bewogen op den wind gewillig heen en weer.
Met torens in de lucht en geelbeschenen gevels, —
mastvlaggen kronkelend en vensteren in vlam, —
stond Vlaardingen, en ver, — nog verder dan Schiedam,
lag somberte van rook en van rossige nevels.
Daarboven bleef het licht. En wij, vervuld, aandachtig,
verlangend om wat al te zeer de dag ons nam,
wij dreven in dien kring waarbinnen, overmachtig,
de avondbezonkenheid al nader tot ons kwam.
Rondom ons was geruisch en glinstering, — de zeilen
rankwelvend en het water dravend voor den boeg, —
en overal de zon, waar donker door bij wijlen
ver weg een vogel hoog zijn langen wiekslag droeg.



118
Zoo was het ons geweest, dag aan dag, nu al weken
en weken, ieder uur een nieuwgevonden schat
van eenzaamheid, — en zoo was dag aan dag verstreken,
en thans, in valen damp daar voor ons, lag de stad.
De stad, het samenzijn der menigten, het leven
der menschen en het wild verhevigde geluid...
Maar nog één duurzaam uur van inkeer ons gebleven,
en veilig, voor altijd diep in ons hart gedreven,
een nieuwgewonnen droom, liefdes verholen buit.
Het water, in het licht gelegen,
en langs den overwal het riet
voor een verschiet
van hooge wegen.
De boomen, in de verte, staan —
geregeld tot een rechte laan —
den hemel ingestegen.
Nabij den oever loopt de wind,
zoodat het in den bies begint
langgolvig te bewegen.
En boven alles uit: de zon. —
Zoo was het, dat een tocht begon.
Wij lagen in de smalle boot, en listig schoot
door het als tent gespannen zeil
één klare straal
in 't licht-ontvankelijk metaal



119
van roerpen en van steven.
Een dikke bij was onderwijl
de schaduw ingedreven,
en voer zoetbrommend om ons oor.
Wij hadden, heel den morgen door,
de glanzende rivier bevaren,
en eindelijk ons heil gezocht
in een vergeten bocht,
waar buiten ons geen menschen waren.
Daar hadden we uur op uur verspeeld
en onze vreugde botgevierd
aan stilte, en met het onverdeeld
genoegen onzen dag versierd
van in den afgedekten schijn
verborgen en alleen te zijn.
Héél in de verte krabbelde
de sleepboot van een yisscherij
het water over, dat nabij
ons, om een krib heen, kabbelde.
Wij konden nog de roode wielen
geregeld in het rond zien gaan,
en op den wal de mannen staan
bij 't net, waaruit de visschen vielen.
Er was dan overhaast geloop
voor het bereiken van den buit:
men drong een oogenblik te hoop, —
en langzaam voer de boot weer uit.
Dan was er nog een koe gekomen,
die hoog vanaf een dijk de bocht



120
waarin wij lagen had bezocht, en ons klein vaartuig opgenomen. Maar even later was het beest achter de glooiing weer verdwenen. Nog eens was het opnieuw verschenen... En verder was er niets geweest.
Niets dan uw rustig lief gezicht in het getemperd zomerlicht, niets dan uw stille aanwezigheid, dan al wat mij in u verblijdt, — niets, in den warmen, wijden schijn des middags, dan ons samenzijn.
Maar de avond kwam,
en voller sloeg, over de waterstreken,
de lage vlam
van zonlichts ondergang de wolken uit,
en verder droeg, —
rietbochten in en enge kreken, —
een vogel die voorbij ons joeg
zijn laat geluid.
Toen was opeens de bries weer opgestoken: wij zetten zeil,
en snel doorliep, — ons dagkamp opgebroken, — de boot een wijl
het pasgerimpeld water bij de biezen
en sloeg dan breed
haar witte vleugels uit, en gleed
de vlakten af, die zich in damp gingen verliezen,
de verte in der nog blinkende rivier.



121
De brug, die hier
van eiland voert op eiland,
en die omhoog
gerekten boog na boog
tegen den hemel uitspant,
kwam donker over ons. — Wij voeren
binnen die korte somberheid
onder gerij door en geroep van boeren.
Daarbuiten leek het eens zoo wijd
van nevelige vergezichten,
waarbinnen hier en daar een boom,
gerezen uit den waterzoom,
de lage stralen nog verlichtten
der nu bijkans verzonken zon.
Over het land begon
de schemering al diep te worden
en eenzaam, — tegen vroegen damp
en tegen kleuren, die verdorden, —
kwam duidelijk de havenlamp
ons, van een oeverdorp, in zicht.
Maar de rivier bleef even licht,
alsof zij van den zonneschijn, —
zoo rijkelijk en diep gedronken, —
tot op den bodem zou doorzonken,
tot in den grond verzadigd zijn.
Wij rondden nu de laatste bocht,
die — zoo wij zagen — ons nog scheidde
van 't einde van dien eersten tocht,
dit weer alleenzijn van ons beiden
met de ons omringende natuur.



122
Wij naderden het kalme vuur,
dat van omhoog over drie stroomen
de wacht houdt, en wij zagen met
omwalming en gewemel het
Oostelijk uitzicht ingenomen.
Daar kwamen vormen uit naar voren
en ver gewoel en diep geluid,
en rustig, boven daken uit
en gevels, stond de Dordtsche toren.
Alleen, uit al dat ongewis verlichte, een zuil van duisternis den avondhemel ingeschoten, hoog boven misverstand en strijd, alleen in stilte en eindloosheid en van de lage stad omsloten, —
in al wat eeuwig is, alleen, — ruimte en berusting om zich heen en 't immer wisselen der wolken, zooals ze aan zijn gestalte traag voorbijgaan, en het land omlaag met hare schaduwen bevolken, —
zoo, in zijn donkerte gehuld, van langdoorleefd geluk vervuld en eeuwenheugende verhalen, zoo stond hij, — en weldadig leek de nacht over de gansche streek vanaf zijn schouderen te dalen.



123
De woningen omringden hem en kenden van zijn kalme stem de eeuwige regelmaat. — Verloren in wat alleen voor hem bestond, vast en geworteld in den grond en schoon gestegen, stond de toren,
Wij zagen in het kwijnend licht zijn sterken hoogmoed opgericht, dien in de wereld niets kan storen. Toen werd, bij een verlaten gracht, ons vaartuig aan den wal gebracht, en toen aanvaardden wij den nacht.
Hoog, in het donker, stond de toren.
Zeeland, —
en onder wolken wijd en zijd de waterdonkerte uitgespreid van overkant tot overkant, en schijnselen en vale plekken, die de open verten overtrekken, en drijvend slijm en schuimend vuil. De landerijen gingen schuil achter de troostelooze dijken, en uit den lagen einder leek de wind over de gansche streek met zijn gezwinde zeis te strijken, dat alles boog, dat alles dook.



124
De somber kronkelende rook,
verwijderd, van een veerboot, dreef
den killen morgen door, en bleef
laag hangen voor den overwal.
Maar in de flauwe kim was al
gepopel en trompetgeschal,
en zag men scherpe zwaarden scheren
en licht opflitsen in de speren
van zons getrouwe ruiterij,
gereed, dat zij
den hemel zou berennen...
Zeeland, —
en op het water wijd en zijd herleving en verscheidenheid, zoover in 't rond viel te bekennen. Nabij het afgelegen strand was om een oud, verlaten wrak gedwarrel en gedraai van meeuwen, en telkens brak
de hooge stoot van hun geschreeuw en
van hun gevecht de stilte door.
Maar die verstoring liep teloor
in den zoo schoon al opgerezen
den wijd zich vestigenden dag.
Het licht, dat op de landen lag,
scheen hooger al van toon te wezen.
Daar kwam al heviger geluid
over de luisterende duinen
en dan, opeens, staken bazuinen
van louter zon de wolken uit.



125
Zij klonken — en de lage weiden,
de volle stroom van wal tot wal,
deden gedienstig overal
die schelle kreten zich verspreiden.
De gladde vaarten vingen luister,
de torenspitsen zuiver goud,
en nergens, — onder opgaand hout
noch struikgewas, — bleef het zóó duister,
of door ook diepste schaduw hing
een aanvang al van tinteling.
De rug van loome duinen lag
met licht gestapeld op den top,
en alles maakte in 't land zich op
om deel te nemen aan dat meest
gevierde en volste levensfeest:
den zomerdag. —
En wij, behoedzaam en verschoten
in 't innigste van liefdes rust,
wij dachten, van de lage kust,
'heel 't morgenlandschap door te dolen.
Het was, of wij op nieuwe tochten
het ondoorgrondelijk verschiet
van levens einderwijd gebied
in blijde ontvanklijkheid bezochten.
Het open land, de lichte wegen,
het donker van een heesterhaag,
den verren drom van duinen, vaag
den zomerhemel ingestegen,
de popels, in het welig licht
vanuit den bruinen grond geschoten, —



126
wij hebben ieder nieuw gezicht
en ieder oud bezit genoten.
Vlak bij het water stond een paard,
geweldig voor de zon verschenen,
en langzaam, om de sterke beenen,
ging de beweging van den staart.
Wij hoorden bij een wetering
twee riemen in het water plompen
en 't klepperen van kinderklompen,
dat helder over steenen ging.
Boven een boomgaard schoof een vlucht
van kersedieven uit de takken,
en zeilde weg in wijde vlakken
en wielde en wentelde in de lucht.
Wij zagen, tot de knie bijkans,
de maaiers in het gras gezonken,
en hoe de scherpe zeisen blonken,
diep in den warmen weideglans.
Dan werd het stiller, en de gloed
des loomen avonds kwam de hoven
en landerijen te overstoven,
en trilde en tintelde in het bloed.
De weiden, in den vroegen dauw,
lagen van schemering betogen,
en vogels, hoog en ver, bewogen
tegen het bodemlooze blauw.
En het werd donker. Overal
kwam onvermoed geluid naar voren.
Wij konden kalme stappen hooren,
over den hoogverheven wal.
Het was een eenzaam paartje, dat —



127
den langen landweg afgekomen — zich nu den avond ging verdroomen in 't slingerboscbje rond de stad. De voor elkaar geschoven daken stonden gestapeld in de lucht Daaroverheen ging" het gerucht, dat scholen zomervogels maken, als zij de wijdgelegen pracht en rust doorvaren van den nacht. Voor aan de haven hing een licht en scheen de waterdonkerte in. Wat verder, bij het stadsbegin, deed men de luiken dicht...
Zeeland, waar de boomen huiven hoog om het gehucht, — waar de groote wolken schuiven aan de schoone lucht.
* * *
Inmiddels waren wij al hooger-op gevaren,
de voorstad en haar eenzaam havenhoofd voorbij,
en voor ons, aan den nacht genaderd, zagen wij
de stad, waaroverheen de wolken lichter waren.
De stad, een verre burcht, de speren op de wallen,
een donkerte achter damp en doffe rook, die loom
over het water lag, en waar de witte stoom,
in wolken opgespoten, gillend uit kwam schallen.
AVij voeren meer en meer die wereld tegemoet-,
een weinig met den wind, een weinig met den vloed.



128
WIJ voeren tusschen spitse en torenhooge daken, en schepen, die het vol met hunne masten maken, maar altijd, op mijn zeil, bleef een getemperd licht en altijd, voor mijn oog, uw lief, uw stil gezicht. Zoo ben ik — doch met u — den schemer doorgedreven, de zomerzuiverte uit, de volte in van het leven, maar voor het leven zelf bewaard in levens droom. —
Rondom-ons rees de stad en lag de vloot op stroom.