r uIt h ETl %^GE N LAN D
LEESBOEK VOOR DE HOOGERE KLASSEN DER LAGERE SCHOOL, DOOR
COR BRUIJN
HOOFD DER SCHOOL VAN DE HILVERe SUMSCHE SCHOOLVEREENIGING EN
N. VAN HIOHTUM
LETTE RTTtrN B I G E
EERSTE DEELTJE
EUROPA
BIJ J. B. WOLTERS' U. M. GRONINGEN - DEN HAAG - 1927




VOORWOORD.
„Uit het Sagenland" verschijnt in drie deeltjes. Het eerste bevat sagen uit verschillende landen van Europa, het tweede uit onze koloniën, het derde uit de overige werelddeelen. Met deze sagen, in het hart van de volken zelve ontstaan, hopen we de kinderen een weinig te laten meeleven in de gevoels- en gedachtenwereld van de menschen, over wier land zij iets leeren, hen wat nader te brengen tot sommige hunner gewoonten en gebruiken, of een moment uit hun historie voor hen te belichten.
De boekjes zijn bedoeld voor de vijfde klasse en hooger van de lagere school, maar zullen ook in de lagere klassen van het voortgezet onderwijs hun dienst wel kunnen bewijzen.
We koesteren tevens de hoop, dat ze het lezen ten goede kunnen komen. Zij stellen tamelijk hooge eischen aan de leerlingen, maar wordt het dezen tegenwoordig wel eens niet te gemakkelijk gemaakt?
Opmerkingen en goeden raad voor een mogelijken herdruk zien wij gaarne tegemoet.
COR BRUIJN.
N. VAN HICHTUM.


INHOUD.
DÜITSCHLAND. Blz.
■ *1, Hoe het Zevengebergte ontstaan is 5
X 2. De Drachenfels ....-»».•» 6
V 3. De uitvinding van de Sohnger zwaarden 7
n 4. De „Rosstrappe" in den Harz 11
fc/ 5. De bekeering van Wittekind 14
BELGIË.
6. Waarom in het wapen van Damme een hond voorkomt 19
FRANKRIJK.
I 7. De kleine Jonkvrouw 22
x 8. De legende van den toovenaar Merlijn 26
ENGELAND.
9. Van de jongens, die uittrokken om Koning Arthur te helpen ... 36 IERLAND.
10. Cuchullin en Ferdiad 44
ZWITSERLAND.
11. De grensloop 52
12. De gave van de Senne-geesten 54
13. De avondzegen 56
NOORWEGEN.
14. Het geheimzinnige eiland Udröst 58
ZWEDEN.
15. Starkad's dood 66
16. Hoe het eiland Seeland ontstond 67
17. De vos, de beer en de Berglappen 69
IJSLAND.
18. De boerenzoon en de reuzenvrouw 77
RUSLAND.
19. Anika, de rooverhoofdman 90
20. Marco de Rijke en Iwan de Arme 94
SPANJE. - •
21. De Cid 102
ITALIË.
22. Het ontstaan van Rome 109
HONGARIJE.
23. Hadak ütja, de weg der heerscharen 115
ROEMENIË.
24. De oude-vrouwedagen 117
BALKAN.
25. De bedelaar en het Paradijs 120


1. Hoe het Zevengebergte ontstaan is.
Tegenover elkaar aan de oevers van den Rijn liggen heden Rolandseck en Drachenfels. Vroeger was daar geen openitig voor den Rijn. Hij kon er niet verder stroomen en vormde daar een groot meer. Hooger en hooger steeg dit meer natuurlijk en het werd een gevaar voor al het land in de omgeving. Toen vroegen de menschen, die daar woonden, den reuzen om hulp. Ze boden hun een hoog loon, wanneer ze een opening voor het water wilden graven.
Goed, de reuzen kwamen. Er waren er zeven, en ze waren in zeven dagen met hun werk klaar. Het gevaar was geweken


6
en dankbaar betaalden de menschen hun het verdiende loon uit. Voor de reuzen nu naar huis gingen, klopten ze hun spaden af. Daar zat nog heel wat aan, want de aarde en het gesteente, dat ze er afsloegen, vormen nu nog de zeven bergen van het Zevengebergte en de kleinere bergjes daartusschen ontstonden door de laatste tikjes, die ze nog tegen de spade gaven.
2. De Drachenfels.
Een van de zeven bergen, die door de reuzen werden achtergelaten, is de Drachenfels, de drakenrots. Stijl rijst deze uit den Rijn omhoog. In oerouden tijd woonde daar in een hol een draak. De menschen aan den Rijn bewezen dezen draak goddelijke eer en meer dan eens brachten zij hem menschenoffers. Gewoonlijk kozen ze daarvoor een van de slaven, die ze in den oorlog gevangen gemaakt hadden. Nu bevond zich onder deze gevangenen eens een schoone jonkvrouw. Ze was een Christin en van hooge geboorte. Twee aanvoerders betwistten elkander haar bezit en toen besloten de oudsten in hun raad, dat ze dan maar aan den draak geofferd moest worden. Dan ontstond er tenminste geen tweedracht in hun stam.
Zoo werd ze dan in een wit gewaad met bloemen in het haar op een vroegen morgen naar den berg gebracht. In de buurt van het hol werd ze aan een boom gebonden. Op eenigen afstand bleef het volk staan toekijken. Velen hadden groot medelijden met de jonkvrouw. Maar deze zelf bleef rustig en sloeg vol vertrouwen haar oogen ten hemel. De Zon steeg boven de bergen en zond haar eerste stralen naar den ingang van het hol. Een luid gebrul weerklonk. De draak verscheen, sissend en met vurige tong snelde hij op de


7
jonkvrouw toe om haar te verslinden. Maar deze verschrok niet, trok uit haar gewaad een kruisbeeld van den Christus en hield dat het ondier voor. Over alle leden bevend hield die zijn vaart in, stiet een vreeselijken bulder uit zijn muil en stortte zich in het water van den Rijn. Nooit werd hij weergezien.
3. De uitvinding van de Solinger zwaarden.
Solingen was reeds in de middeleeuwen bekend en beroemd om de knappe wapensmeden, die er woonden, zooals het nu nog bekend is om zijn messen. Doch hoe knap die smeden ook waren, een degen smeden, zooals zij uit het verre Damascus kwamen, dat konden ze toch niet.
Vooral één smid, Ruthart geheeten, zocht dag en nacht naar middelen om het staal voor zijn zwaarden zoo hard te maken, dat ze niet meer onder deden voor die van de Saracenen. Echter mocht hem dit niet gelukken, hij werd er knorrig en ontevreden van.
In zijn dienst had hij een gezel, die heel arm bij hem gekomen was, maar die zijn beste hulp was geworden. Die gezel nu was heel veel gaan houden van Ruthart's eenige dochter en op een dag vroeg hij den smid, of hij met haar trouwen mocht. Doch daar wou Ruthart niets van weten. „Weet je, wie mijn dochter krijgt?" zei hij. „Hij, wien het gelukt een degen te smeden, zooals deze hier." Meteen opende hij een kast en haalde er een Damascener kling uit. „Zie," sprak hij, gaf een geweldigen slag en sloeg een ijzeren pen,] die uit den muur stak, middendoor, zonder dat er aan het: lemmet ook maar iets te zien was. „Maak mij zoo'n zwaard en je krijgt haar," besloot de smid.


8
Droevig stemde den jongeling deze harde voorwaarde, maar niettemin gaf hij den moed niet op. Reeds den volgenden morgen nam hij van het meisje en haar vader afscheid, om naar het Morgenland te reizen en in Damascus te leeren, hoe men zulke degens smeedde.
Te voet trok hij van dorp tot dorp, van stad tot stad. Zoo kwam hij ook in het Spessartgebergte en daar overviel hem de nacht midden in het donkere woud. Nu zou hij wel geen onderdak voor den nacht meer vinden, dacht hij. Doch plotseling zag hij in de verte een lichtje schitteren, hij ging er op af en kwam aan een vervallen hutje. Hij klopte aan de deur, hij klopte nog eens en eindelijk verscheen er een oude, foei-leelijke vrouw, die hem vroeg, wat hij wou.
Of hij in de hut overnachten mocht ? Ja, dat zou wel gaan, maar dan moest hij met een heel klein hokje genoegen nemen, want ze kreeg nog meer bezoek dien nacht. Ze grijnslachte, toen ze dat zei. Maar ze noodigde hem toch meteen uit, om w*pst nog in de kamer te komen en de avondsoep met haar te deelen.
Erg veel vertrouwen had hij wel niet in haar, maar hij was toch dankbaar voor haar gastvrijheid en onder het eten vertelde hij haar, op haar vragen, eerlijk; waar hij vandaan kwam, waar hij heenging en wat het doel was van zijn reis. Hierop wees het oudje hem zijn legerstede, maar het wilde met het slapen niet goed lukken.
Het middernachtelijk uur naderde reeds, toen hij opeens een harden slag hoorde, alsof er een zwaar voorwerp door den schoorsteen viel. Onhoorbaar stond hij van zijn leger op en gluurde door een reet in den dunnen houten wand, die zijn slaapvertrek van de woonkamer scheidde. Daar zag hij bij den open haard een langeU, donkeren man zitten met een barsch gezicht. Hij droeg een rood wambuis en een hoed imet een hanenveer. Zijn eenen voet had hij in de asch van [den haard gestoken. De vrouw stond in smeekende houding


9


10
voor hem. Maar wat ze hem vroeg, kon hij niet verstaan.
Plotseling draaide de vrouw zich om en wendde zich naar de deur van zijn kamertje. Met een sprong lag hij weer op zijn stroo. Reeds ging de deur open. „Kom, vlug," wekte de vrouw hem. „Daar is iemand, die kan je de reis naar het Morgenland- besparen." Daar had hij natuurlijk wel ooren naar. Snel ging hij met haar mee. De man zat nog bij den haard en staarde in een ketel kokend vocht, die boven het vuur hing.
Nu zag hij echter op en keek den jongeling lachend aan. „Ik weet al, wat je wilt," sprak hij. „En ik kan je wel helpen ook. Ik kan je klingen leeren maken, harder dan de hardste Damascener. Maar, mannetje, ik doe niets voor niets. Leeren wil ik het je. Maar dan ben je over zeven jaar en zeven maanden van mij. Wil je dat niet, ook goed. Doch dit zeg ik je, uit het Morgenland kom je niet levend terug."
Lang stond de jonge man in twijfel. Hier was een gelegenheid om het meisje, dat hij zoo lief had, tot vrouw te krijgen. Maar het kostte hem zijn leven over ruim zeven jaren. Eindelijjt stemde hij toe. De man nam de hanenveer van zijn hoed, doopte deze in den ketel en reikte haar zwijgend over, terwffl hij op een stuk perkament wees, dat op tafel lag. Daar zette de jongeling zijn naam onder, en ontving in ruil daarvoor een verzegelden brief. „Daar in staat, hoe je die klingen maken moet," zei de vreemde hem.
Den volgenden morgen ontwaakte hij vroeg. Maar de hut was leeg, en alleen de verzegelde brief bewees hem, dat hij niet gedroomd had.
Snel keerde hij naar Solingen terug en bekende aan den meester alles, wat hij ervaren had.
De meester was een vroom en rechtschapen man. Die wilde om al het geld van de wereld niet, dat zijn gezel, oni in het bezit van dit zoo lang gewenschte geheim te komer. zich aan den duivel zou verkoopen. Hij zei dus, dat de br t


11
gesloten moest blijven en borg hem in een geheime lade van zijn kast.
„Mijn kleinkinderen mogen hem gerust openbreken," sprak hij, „dien kan de booze dan geen kwaad meer doen. En jij, jonge man, ik zie, dat je heel veel van mijn dochter houdt. Je hebt je leven voor haar over gehad. Je krijgt haar, ook zonder dat je een Damascener kling kunt maken."
Vele jaren later, toen de oude Ruthart reeds lang zijn hoofd ter ruste had gelegd en zijn schoonzoon een eerwaardige grijsaard was geworden, vond een kleinzoon den brief, opende dien en vernam er uit, hoe men het harde staal kon maken, waardoor de Solingers zoo beroemd geworden zijn.
4. De „Rosstrappe" in den Harz.
Er was eens een koning van Bohème, die een lieve en schoone dochter had. Brunhilde heette zij. En toen zij tot een jonge vrouw was opgegroeid, kreeg een vreemde prins haar lief. Die kwam uit het Harzgebergte, waar de Broeken met zijn donkere wouden oprijst boven al de andere bergen. En zij beloofde hem, eenmaal tot hem te zullen komen in het vreemde land en zijn vrouw te worden. Nu gebeurde het, dat eenigen tijd later ook een reus haar tot vrouw verlangde, en de koning, uit angst voor hem, gaf er zijn toestemming voor. Ach, wat een verdriet had de prinses daar over! Zij zon dag en nacht op middelen om aan haar noodlot te ontkomen. — Eens ziet ze van uit haar kamer op het voorplein het reuzenpaard van haar reuzenbruidegom staan. Niemand, bewaakt het. Snel is haar besluit genomen. Haar liefste dingen zamelt ze gauw bijeen, ook een gouden kroontje, en trip-trip snelt ze de trappen af. Hup, daar zit ze al op het reuzenpaard! In draf snelt ze de poort uit en, eenmaal


12


in het vrije, laat ze de teugels vieren, en voort gaat het, over weiden en wouden, bergen en rivieren. Laat nu de reus maar probeeren haar in te halen! Joechhei, daar ziet ze in de verte al den Broeken uit het land oprijzen!.... Maar wat is dat? Opeens hoort ze een snuiven en brieschen vlak achter zich. Angstig blikt ze om. Dat is de reus! Op nog een reuzenpaard! Voort, voort! De Broeken roept! Daar is veiligheid! Daar is haar geliefde prins! Voort gaat het, voort, in dolzinnigen ren. Tot ineens haar paard stil staat. Een onpeilbare afgrond gaapt. De kloof is wijd, het paard durft den sprong niet wagen. En achter haar nadert de reus! Weer blikt ze angstig om, ze ziet zijn oogen gloeien! Wild slaat ze met de teere voeten de zijden van het paard, den teugel laat ze los, en krampachtig grijpen haar vingers de manen: „Vort peerd, vort!" snerpt ze tusschen de opeengeklemde tanden. Brieschend spant het reuzendier de spieren, zet af en met een machtigen sprong stuift het naar den overkant. Het vuur spat uit de rotsen! De gouden kroon valt de prinses van 't hoofd, en stort in het water op den bodem van den afgrond. Gered! jubelt het in haar. Is ze gered? De reus heeft nu ook den rand van de rots bereikt. Hij bedenkt zich geen oogenblik, dwingt zijn ros tot den sprong.... stort naar omlaag, en slaat te pletter. Gered is Brunhilde, en geluk wacht haar aan de zijde van haar prins.
Nog wijst men u den afgrond, waar ze over sprong. Een diepe indruk van een reuzenhoef, de Rosstrappe, is nu nog zichtbaar op de plaats, waar haar paard vuur uit de rotsen sloeg. En diep in den diepen afgrond glanst het water. Daar moet nu nog haar kroon liggen, bewaakt door een hond van steen, waarin de reusf veranderde na zijn val. Maar het moet wel een Zondagskind zijn, die Brunhilde's kroon uit de diepte ophaalt. Heil hem!


14
5. De bekeering van Wittekind.
(sage uit westfalen.)
Het was in den tijd van Karei den Grooten. De Franken voerden oorlog tegen de Saksen. In het Wezergebergte woonde een man, die Bertholf heette. Hij had een vrouw en twee kinderen, een jongen en een meisje.
Eens op een herfstdag keerde hij laat naar huis. Hij had hout gehakt. De avond was koud, er ging een ruwe wind door het gebergte. Thuis zaten vrouw en kinderen al om den haard. Er lagen rimpels van zorg op zijn voorhoofd, toen hij binnentrad. „Ik vrees, dat de Franken een slag gewonnen hebben," sprak hij, „van verschillende punten in de vlakte stijgen rook en vlammen op."
Toen greep de knaap driftig naar zijn bijl, stampte op den grond en riep onstuimig: „Waarom is u dan ook niet met den heerban uitgetrokken, vader, en hebt mij meegenomen?"
Doch de vader schudde mismoedig het hoofd. „Als Christen tegen Christenen strijden," zei hij, „dat gaat toch niet."
„Maar zijn we dan met de Saksen niet van één stam?" vroeg de jongen trots.
„Daarom strijdt vader toch ook niet tegen de Saksen, mijn jongen," vermaande de moeder zacht. „Geloof maar, zooals vader handelt, is het naar Jezus' wil."
Allen zagen zwijgend en nadenkend in het haardvuur. Daar hoorden ze plotseling van het bergpad stappen naderen. Bertholf hield een lange kienspaander in het vuur en trad toen met zijn brandenden toorts in het donkere bosch voor 'zjjn huis. Hij zag een grooten, geharnasten man naderen. De helm ontbrak echter. Hij had een doek om het hoofd gewonden. Die was door bloed rood geverfd. Achter hem verrees nog een gestalte. Die droeg een puntige stormkap


TT
en voerde een kreupel paard aan den teugel. „Is hier ruimte voor ons en voor mijn paard?" vroeg de laatste. — „Jawel," antwoordde Bertholf, noodde de gasten vriendelijk uit binnen te treden en gaf het paard versch stroo en een volle krib. De gasten zetten zich bij het vuur. Aan hun gestalte, dracht, bewapening en taal kon je wel merken, dat het Saksen waren. Gele lokken golfden den gewonde van onder den hoofddoek uit. De ander zag er somber uit en was donker van haaf en baard. Intusschen had de huisvrouw een kruik mede gehaald èn reikte die den gasten, terwijl zij er het teeken des kruises over maakte, zooals zij dat gewoon was. De vreemdelingen zagen het, hun gelaat betrok en die met den hoofddoek sprak: „Het lijkt wel, dat we onder Christenen terecht zijn gekomen, onder afvalligen van het geloof onzer vaderen, want onze gastvrouw maakt daar een teeken, dat ik stervende Franken ook vaak heb zien maken." — „Ik geloof het ook," zei de ander, „we zullen hier het spel van daarstraks voortzetten moeten."
De vrouw verbleekte van schrik en in haar angst zei ze: „Ach, goede mannen, doe ons en ons huis geen onrecht. Ik maakte slechts het teeken voor den hamer van den grooten Donar." Toen waren de gasten tevreden en dronken hun mede, maar de knaap fluisterde de moeder toe: „Wat is dat met dat hamerteeken? Daar heb ik nooit van gehoord!" Zij legde hem echter het zwijgen op en sprak druk tegen de vreemdelingen.
Intusschen kwam Bertholf binnen en wilde zich bij de gasten nederzetten. Aan den muur hing een kruisbeeldje van Christus. In het voorbijgaan boog hij daarvoor eerbiedig het hoofd, zooals hij dat gewoon was. „Hola!" riep dadelijp een der mannen, „wat is dat voor een beeld, waar je den nek voor buigt?" — „O," riep nu het meisje snel, „dat is weer de hamer van Donar, en anders niets!" — Maar Bertholf richtte zich hoog op bij het vuur, en sprakH^Geen leugen


onder mijn dak! Dat aan den muur is Donar's hamer niet, het is een beeld van Christus aan het kruis."
Er viel een stilte in de kleine, woning. Moeder en dochter beefden van angst, de knaap staarde nieuwsgierig naar de mannen, die in ernstige gedachten stonden. Eindelijk sprak die met defa hoofddoek: „Ik wil je maar zeggen, afvallige landsman, dat je voor twee machtige rechters staat. Ik ben hertog Wittekind, en deze is hertog Alboïn Luid weenend sprong de huisvrouw op en sloot, als beschermende, haar dochter in de armen. Maar Berthold hield zich dapper en zei rustig: „Lang heb ik gewenscht u beiden te zien. Twee machtige hélden zijt gij. Gij zoudt waard zijn voor onzen Heer Jezus te strijden. Nu zal ik mijn leven wel voor u moeten laten. Maar houdt mate in uw wraak. Spaar mijn hut, mijn vrouw en kinderen." — „Dat moest er ook nog bij komen!" antwoordde Alboïn, terwijl hij toornig het zwaard uit de scheede trok. Wittekind greep zijn blanke strijdbijl. Beiden waren in hun toorn vreescjijk om aan te zien. — De knaap had intusschen een bijl genomen en die aan zijn vader gegeven. Toen trok "hij een brandend stuk hout uit het vuur en riep: „Vader, wij verdedigen ons toch?" — „Wij zullen vechtend sterven als eerlijke Saksen," antwoordde Bertholf rustig. — „Sterven," lachte de knaap, „dat is nog de vraag. Zij zijn ook maar met zijn tweeën."
Toen zagen de hertogen elkander verwonderd aan en lieten de wapens zakken. „Vrede!" riep Wittekind. „Ik verlang alleen nog te hooren, hoe zoo'n echte Saks zich tot de leer van den Gekruisigde bekeerd heeft."
De wapens werden neergelegd, ze gingen weer bij het vuur zitten en Bertholf vertelde: „Toen ik nog een jonge man was, ging ik eens met pijl en boog op jacht. Maar den
1) Vorst der Oost-Falen, makkers in den strijd van de Saksen tegen de Franken.
9BII


geheelen dag kwam mij geen wild onder schot. Tegen den avond ontmoette ik een Christenpriester in een lang, wit gewaad. Dadelijk gaf ik hem de schuld, dat het mij zoo tegenliep. „Ik heb weinig geschoten," riep ik hem toe, „maar nu schiet ik jou. Maak voortaan je tooverteekens maar met één hand!" De koorde trilde, de pijl zat onder den elleboog vast. De priester kromp ineen van pijn, greep naar de gewonde plaats, maar zei meteen vriendelijk: „Mijn zoon, als ge een slechte jacht hebt gehad, beneden in het dal staat een prachtig hert." Ik snelde er heen, en het was zoo. Ik schoot het hert neer, en toen ik met den buit terug kwam, lag de priester bloedend in het gras. Hij zag mij vriendelijk aan en zei: „Ziet gij wel, mijn zoon, nu hebt gij toch nog een goede vangst gedaan. Dat verheugt mij." Ik schaamde mij diep, droeg den vromen man in mijn hut en genas zijn arm. Hij genas mijn ziel. Wij werden allen Christenen. Richt gij nu over mij!" — Wittekind had aandachtig geluisterd. Nu stond hij op, gaf de vrouw en de kinderen de hand en zei: „Leeft in vrede." En tot Bertholf sprak hij: „Ei moet iets uw geloof zijn, maar wij hebben geen tijd er over .ken. Voort moeten wij naar mijn burcht Babylonië. ns voeren, langs wegen, die de Franken niet kennen?" doe ik dat," zei Bertholf. Zij vertrokken meteen ;n duisteren nacht geleidde Bertholf ze over den het gebergte in veiligheid. Daar namen ze afscheid nder.
ang daarna reed Wittekind, diep in gedachten door rgte. „Wist ik toch," zoo peinsde hij, „welk geloof te is! Is dat van de Franken het ware, wat zou ik g een teeken hebben, om uit de onzekerheid te zijn." oogenblik trad hem een Christenpriester tegemoet g hem: „Denkt gij erover, dappere hertog, welk et ware is?" — „Ik zou een teeken wenschen," anten van hichtum, Sagenland, I. 2


18


woordde Wittekind, „opdat ik rust vinde voor mijn ziel. Als er water uit deze rots kan springen, zal ik mij laten doopen."
Toen bad de priester vurig en op hetzelfde oogenblik stampte het paard hinnekend met zijn hoef op den grond en uit den rotsbodem kwam borrelend het water te voorschijn. Wittekind steeg van zijn paard, dronk van het water en beloofde een Christen te worden.
Spoedig daarna zond hij een boodschapper naar de legerplaats van Karei den Grooten om hem zijn besluit mee te deelen.
Vol vreugde riep die hem tot zich en omarmde hem als een broeder. Groot gejuich steeg op uit het leger der Franken, want deze eene was hun meer waard dan tien gewonnen veldslagen. Koning Karei hield hem, zoo lang hij leefde, hoog in eere. Wittekind voerde tot dusver in zijn schild een Zwart paard zonder teugel en gebit. Karei gaf hem tot nieuw wapen: een wit paard. Wit als een teeken.van zijn oprecht geloof in Christus.
6. Waarom in het wapen van Damme een hond voorkomt.
Waar nu in Zeeuwsch-Vlaanderen het dorpje Kadzand ligt, liep vroeger de zee diep landwaarts in. „Het Zwijn" noemde men dezen inham, en aan het einde daarvan ontstond voor meer dan duizend jaren het stadje Brugge. Want het Zwijn vormde daar een veilige haven voor de scheepjes, die de zee bevoeren. Van de Middellandsche Zee tot de Oostzee kende men weldra het plaatsje met zijn mooie haven. Het lag daar zoo kostelijk, juist te halver wege tusschen


20
beide zeeën, dat menig scheepje er in ruwe tijden de reis onderbrak om op beter weer te wachten. Noord en Zuid ontmoette er elkaar en Brugge voer er wel bij. Het werd een drukke, levendige handelsstad. Door het Zwijn kwam de welvaart er binnen. Door het Zwijn dreigde echter ook groot gevaar. In 1180 stuwde de Noordzee haar verwoede golven met zoo'n kracht naar binnen, dat het zeewater rondom het stadje tegen de muren beukte en men het ergs*te moest vreezen. Gelukkig week het gevaar, maar haast was de vriend een vijand geworden. Dat moest niet meer kunnen voorkomen. Aan de macht van het water moest paal en perk worden gesteld. En wie waren meer gehard en meer geoefend in den strijd tegen het water dan de Hollanders? Dus moesten er Hollanders komen! De regeerende graaf ontbood er wel duizend. En ze kwamen met hun spaden en hun karren van ver benoorden de Schelde, en trokken met man en macht aan 't werk. Een uur benoorden Brugge wierpen ze een dijk op, dwars door het wilde water. Door een sluis moesten de schepen dan maar. Dat waren eerst waterratten! Tot den hals stonden ze vaak genoeg in het zilte nat, maar dat scheen hun niet te deren. De dijk rees en rees, wat de zee ook probeerde. En ieder was vol bewondering en dankbaarheid.
„Als jullie al den grond tot Sluis en Aardenburg wilt indijken, zal ik het graag toestaan," riep de graaf eens uit. „En dan mogen jullie de polders houden."
Dat was eerst eens een kolfje naar de hand van de duizend wakkeren! Vrouw en kinderen lieten ze over komen. „Nu blijven we hier wonen," zeiden ze. En vlak bij den dam bouwden ze de huisjes voor hun gezinnen en weldra was er een flink dorp verrezen, dat ze Damme noemden.
Toch bood één punt van den dam nog groote moeilijkheden. Daar konden ze maar niet verder komen. Hoeveel aarde ze er ook heensleepten, steeds zonk alles in cUl diepte, alsof er een bodemlooze put was, die alles opslokte? De baas zocht
iemh


21
en peinsde, maar het hielp niets. De baas mopperde, maar -dat hielp ook al niet. En het gekste was, dat er ieder oogenblik in de buurt van die put een groote hond verscheen. Maar dat was geen gewone hond. Hij had oogen als vuurballen, en hij blafte, zooals ze nog nooit een hond hadden hooren blaffen. En z'n adem ging als van een stoommachine. Pang! sloegen ze soms naar hem met hun spa, maar 't was altijd mis. De hond maakte een klein zijsprongetje, blafte heesch, en was verdwenen. Dag na dag sleepte men dan weer aarde -aan, maar alles verdween, opgezwolgen door den begeerigen bodem. Tot dan, plotseling, de hond weer verscheen, en zijn nooit gehoord geblaf een oogenblik het hart van de mannen deed stilstaan.
Maar eens, de baas was wanhopig door al den vergeefschen arbeid, kwam het ondier weer, en sprong als een razende -rond met zijn vurige oogen en zijn ver uit den bek hangende tong. Toen, in woede, greep de baas hem bij zijn staart, en met een machtigen zwaai, slingerde hij hem in den alles ;verslindenden kuil. Weg was de hond! En wonder, o wonder, van dat oogenblik af was het, of er een stop op de put gekomen was. Geen kruiwagen aarde verdween meer in de [diepte, de dam kwam spoedig klaar, en de Hollanders begonnen aan hun grooteren arbeid. Maar in het wapen van [het nieuwe stadje nam men een hond op, en dikwijls noemde men het Hondsdamme inplaats van Damme.
Later is het met Brugge toch achteruitgegaan. Het Zwijn verzandde en de handel verplaatste zich naar Antwerpen. ^Nu is het een dood stadje en Damme is misschien nog dooder, maar beide zijn ze nog schoon in hun afgestorvenheid.


7. De kleine Jonkvrouw.
(een sage uit zuid-frankrijk.)
Er waren eens een man en een vrouw; die hadden een i dochtertje, zoo schoon als de dageraad.
Het meisje groeide op tot een lieflijke en vrome jonk- j vrouw. Ze vervulde trouw al haar plichten en deed veel goed aan de armen.
Als ze zich op straat vertoonde, kwamen van alle kanten de menschen naar haar toe. „Daar heb je de kleine Jonkvrouw!" zeiden ze dan en hun gelaat lachte.
Maar de moeder van de kleine Jonkvrouw kwam te sterven en haar vader trouwde een andere vrouw. Deze nu haatte de kleine Jonkvrouw en deed alles, wat ze maar kon, om I haar man te bewegen, zijn dochter te verstooten.
„Kijk nu eens," zei ze op een keer tegen hem, „dat slechte j kind brengt al ons brood aan de armen! Kijk toch eens, daar gaat ze juist weer de deur uit met haar heelen overrok vol brood."
4 De vader riep de kleine Jonkvrouw bij zich. Hij wou weten, of het waar was, wat de stiefmoeder zei. Doch zie, op dat oogenblik veranderde al het brood, dat ze werkelijk in haar j rok gedragen had, in frissche, geurige bloemen.
Dat plan was dus mislukt, en evenzoo mislukten alle pogingen van de vrouw om het hart van den vader van zijn dochter af te trekken. •
Wel twintigmaal per dag gaf ze het arme meisje een pak slaag, zonder dat deze daarover ooit tegen haar vader klaagde. Doch ze bad veel en ging voort met het verzorgen van de armen.
Na een poos kreeg haar stiefmoeder eenjsindje en het was, of daardoor haar haat tegen de kleine Jon%otfw nog grooter


23
werd. Helaas, op een dag stierf haar kindje plotseling en toen de vader tlmfc kwam, zat ze schreiend bij de wieg.
„Jou dochter heeft mijn kind gedood," zei ze. „Nu weet je, wat je te doen staat."
Wat deed de vader? Hij hakte de kleine Jonkvrouw de rechterhand af, legde het doode kind in haar overrok, en joeg haar de deur uit.
De kleine Jonkvrouw dwaalde ver, ver weg; ze vond een kleine bron. Bij de kleine bron waschte ze haar verminkten arm, en dadelijk groeide daar weer een hand aan, veel mooier nog dan de vorige! Toen baadde ze het doode kind en zie — dat werd weer levend.
De kleine Jonkvrouw en het kind gingen ver, ver, ver weg: Ze kwamen bij een troepje herders. De kleine Jonkvrouw vroeg hun een beetje melk, om het kind in 't leven te houden.
De herders gaven haar melk en ze trok weer verder.
Ze gingen ver, ver, ver weg. Eindelijk kwamen ze te Jeruzalem en vonden daar een woning bij fatsoenlijke menschen.
Maar nadat de kleine Jonkvrouw haar vaderlijk huis had verlaten, mislukten alle oogsten. De velden brachten niets anders voort dan brandnetels en distels. Toen begonnen oe menschen te begrijpen dat dit kwam, doordat de kleine Jonkvrouw vertrokken was.
I Ze besloten haar terug te gaan halen, levend of dood, en gingen op weg om haar te zoeken.
Ze gingen ver, ver, ver weg en ontmoetten eindelijk een troepje herders.
„Herders, hebt gij ook een kleine Jonkvrouw zien voorbijkomen? Zij, die we zoeken, had maar één arm en droeg een doe1 kfiw in Mar overrok."
,,. " antwoordden de herders, „zoo iemand
het gezien."




De mannen uit haar dorp zetten toen hun reis weer voort. Ver, ver, «Ster zwierven ze, overal vragend naar de kleine Jonkvrouw met den éénen arm en het kind in haar overrok.
Eindelijk kwamen ze te Jeruzalem en klopten aan het eerste huis, dat ze zagen.
De kleine Jonkvrouw woonde daar en opende zelf de deur. „Lief kind, kunt ge Ons vannacht herbergen?" „Jawel," zei de kleine Jonkvrouw.
„Lief kind, hebt ge misschien ook een kleine Jonkvrouw in de stad Jeruzalem gezien? Zij, die we zoeken, had maar één arm en droeg een dood kind in haar dverrok."
„Ik heb zoo iemand niet gezien en ook niet over haar hooren spreken."
De mannen waren vermoeid en gingen dadelijk naar bed; maar den volgenden morgen, toen de zon pas begon op te komen, was de kleine Jonkvrouw al bezig, haar vlas te hekelen op de binnenplaats van het huis.
„Ai-ai-ai!" kermde het vlas.
Maar de kleine Jonkvrouw sprak: „Ja vlas, gij moet wèl veel pijn lijden, arm vlas, maar ik heb zelf nog veel meer moeten lijden. Ze hebben me een hand afgehakt, ze hebben me de straat opgejaagd met een dood kind in mijn rok. En toch ben ik hier; ik heb weer een hand en het kind leeft."
De mannen uit haar dorp hoorden haar deze woorden «eggen. Toen kwamen ze te voorschijn en zeiden: „Gij zijt Zelf de kleine Jonkvrouw, die we zoeken."
„Neen, neen, die ben ik niet. Gij ziet toch zelf wel dat ik allebei mijn handen heb en dat het kind, dat ik bij mij heb, niet dood is, maar leeft."
„Kleine Jonkvrouw, de menschen uit uw dorp hebben ons uitgezonden om u terug te halen."
„O neen, neen, ik wil niet naar nuis terugkeeren!" zei de kleine Jonkvrouw.


Maar de mannen namen haar en het kind met geweld mee en geleidden haar eerbiedig terug naar haar geboorteplaats.
En zie, toen ze het dorp naderden, begonnen de klokken vanzelf te luiden.
En van het oogenblik af aan dat de kleine Jonkvrouw terug was, gaven alle velden weer een even overvloedigen oogst als te voren.
8. De legende van den toovenaar Merlijn.
De volgende sage wordt door de moeders in Bretagne aan haar kinderen verteld. Het is goed, daarbij het volgende te weten:
Groot-Brittanië dankt zijn naam aan de Britten, een Keltische volksstam, die in de 4e eeuw in Midden-Engeland woonden. De Britten werden in de 5e eeuw erg bestookt door de Pieten en Scoten. Ze riepen daarom de hulp in van een paar Germaansche stammen, de Angelen en de Saksers; die de Pieten en Scoten terugjoegen, maar zelf in het land bleven. Vele Britten vluchtten toen naar Wales en Cornwall. Zelfs veroverden ze Armorica in Frankrijk, <lat naar hen den naam Bretagne ontving. Van den strijd tusschen de Keltische Britten en de Angel-Saksen verhalen de sagen van Koning Arthur, zooals degene, welke op deze volgt. In deze Fransche sage leeft de herinnering aan dien strijd ook nog voort: De Bretons spreken nu nog een Keltische taal, evenals de Ieren.
In het land van Bretagne had langen tijd vrede geheerscht onder de verstandige regeering van den oudsten zoon van




28
Goed — hij nam vele duizenden werklieden in zijn dienst om den toren toch maar gauw gebouwd te krijgen.
Dat was me dar een bedrijvigheid! Ontelbare scheepsladingen steenen werden aangevoerd en gelost, evenals alle andere dingen, die voor den torenbouw noodig waren, en de arbeiders togen dadelijk aan het werk, tot steeds meerderen SDoed aangedreven rlnnr <4 nfV7iVVit«>r<i HJo Ho TtTnr><nrr
over hen gesteld had.
Maar wat hielp dit alles, als duistere machten den bouw tegenwerkten?
Want — hoe de werklieden zich ook eiken dag opnieuw inspanden om den toren te doen verrijzen, den volgenden morgen vonden ze steeds al hun arbeid weer te niet gedaan.
Ze probeerden het opnieuw en telkens opnieuw, maar telkens opnieuw werd ook gedurende den nacht alles weer verwoest, wat ze hadden opgebouwd.
Koning Guortigern werd al angstiger en angstiger, nu deze geheimzinnige krachten ook al tegen hem schenen samen te spannen!
Nu waren er onder de Saksers vele waarzeggers. Die liet de Koning allen tot zich roepen, en nadat ze de sterren hadden geraadpleegd en allerlei geheime bezweringen uitgevoerd, was hun uitspraak de volgende: „Laat de Koning een kind zien te vinden van bovennatuurlijke afkomst. Dan besproeie hij met het bloed van dat kind de fundamenten van den toren, en van dat oogenblik af aan zal deze zonder verdere tegenspoeden kunnen worden voltooid."
Deze uitspraak gaf den Koning weer wat moed, en toen die nu ook in het land bekend was geworden, werd er al gauw een kind gevonden, waarvan men wist dat zijn vader een luchtgeest was.
Men bracht dit kind bij den Koning, en nu zou dan het plechtige offer plaats vinden.


29
Maar het kind — Merlijn heette het — bleek wijzer te zijn, dan al de waarzeggers te zamen.
Toen de priesters het offermes al hadden opgeheven, riep de jongen uit: „O Koning, uw waarzeggers hebben u gezegd dat ge met mijn bloed de fundamenten van den toren moet besproeien. Maar wacht een oogenblik, eer ge mij offert^ ijfen vraag hun eerst eens of zij wel weten, wat zich hier onder sipnze voeten bevindt?"
Op deze vraag bleven al de wijzen het antwoord schuldig. Maar het kind verklaarde: „Onder den grond, waarop wij staan, is een groot waterbekken en in dat bekken ligt een ^reuzenschelp."
Nu namen, op bevel des Konings, de werklieden hun spaden, en begonnen te graven op de door den jongen aangewezen plek.
En ja, ze vonden het bekken en, nadat ze het water daaruit hadden laten wegloopen, ook de schelp.
Nu vroeg de kleine Merlijn aan de waarzeggers, of zij konden zeggen wat er in deze schelp zat?
Neen, ook deze vraag konden ze niet beantwoorden. Toen zei Merlijn: „In de schelp bevindt zich een vaandel en in dat vaandel liggen twee slangen: een roode en een witte."
De schelp werd geopend, het vaandel uitgeroldj^n daar kwamen de beide slangen te voorschijn! Pas echter waren ze vrij, of ze vielen op elkaar aan, en na een langen en woedenden strijd viel eindelijk de witte slang dood neer.
„Heeft dit alles een beteekenis?" vroeg de Koning.
„Ja," antwoordde Merlijn, „het beteekent dat de Britten, ftie immers een rooden draak in hun schild voeren, oorlog zullen voeren tegen de Saksers, die strijden onder het teeken van den witten draak. De worsteling zal lang duren, maar, Zooals ge ziet, o Koning, zullen de Britten de overwinning behalen."
„Wie zijt gij toch, gij wonderkind?" riep de Koning uit.


30
„Ik heet Merlijn en ik zal u ook zeggen, wat gij zijt: Gij zijt niet langer Koning van Bretagne."
Op hetzelfde oogenblik kwam daar een bode te paard aanrennen in vliegende vaart. Hij bracht het bericht, dat het volk van Bretagne Emerik tot Koning had uitgeroepen ! in de plaats van Guortigern, den overweldiger.
Waar Guortigern gebleven is, meldt ons de historie niet, maar wèl vertelt ze ons, hoe Koning Emerik en zijn Britten, onder het vaandel met den rooden adelaar, twaalf jaar lang strijd voerden tegen de Saksers, die de valsche Guortigern tegen den wil van het volk in het land had geroepen.
En al dien tijd bleef Merlijn bij den Koning en hielp hem met zijn wonderbare wijsheid, waar hij maar kon.
Hij was ondertusschen opgegroeid tot een schoon jongeling, die de harp wist te tokkelen als geen ander, en allen, die hem hoorden, in geestvervoering te brengen door zijn gezang.
Hij voelde zich geroepen den Koning te helpen in zijn moeilijken strijd. Maar toen eindelijk de Saksers voor goed uit Bretagne waren verdreven, nam hij afscheid van den Koning en alle anderen aan zijn hof, die den jongen, geest driftigen zanger zoo lief hadden, en trok zich terug in de donkere bbsschen. „Ik moet alleen zijn met de wouden en de beJprV' sprak hij, „ik moet nieuwe wijsheid lezen van de bladeren der oude eiken. Vaarwel o Koning, leef gelukkig op uw troon!"
Ondertusschen had Emerik het plan opgevat, een onvergankelijk gedenkteeken op te richten voor zijn dapoere strijders, die in den oorlog tegen de Saksers waren gevallen. Hij riep de knapste bouwmeesters der wereld aan zijn hof, maar geen van allen voelde zich in staat een gedenkteeken op te richten, dat onvergankelijk zou zijn.
Ja, nu had hij Merlijns raad alweer noodig, en hij ging hem opzoeken. Merlijns antwoord luidde: „Op den top van een berg in Ierland staan een aantal steenen, die te zamen


31
een cirkel vormen. Op hun scherpe kanten zal de Tijd zijn vleugelen stuk slijten. Wilt ge een onvergankelijk gedenkteeken oprichten, laat dan die steenen naar Bretagne overbrengen en zet ze ook hier overeind in een kring, evenals ze daarginds stonden.
Dadelijk trok nu Oeter met de Scherpe Lans, de jongere broeder des Konings, met vijftien duizend man naar Ierland om de wonderbare steenen te gaan halen, en Merlijn, die zich door den Koning had laten overhalen om zij*1 broeder den weg te wijzen, stond aan het roer van het Koningsschip.
Onder zijn leiding waren de steenen spoedig gevonden, maar ze bleken zoo geweldig zwaar te zijn, dat al de vijftienduizend mannen er met elkaar geen beweging in konden krijgen.
Wanhopig keek Oeter den zanger aan — en zie, daar greep deze zijn harp en begon zóó lieflijk te spelen, dat de reuzensteenen onder den invloed van zijn heerlijke muziek van hun plaats kwamen en hem volgden naar het strand der zee, waarheen hij hen voorging. En zie, toen hij nu op het schip van Oeter stond en opnieuw begon te spelen, volgden de steenen hem zelfs tot over de golven! Zoo voerde hij ze naar het slagveld, waar al de dappere Britten waren g^allen, en, daar aangekomen, vormden ze opnieuw een*krmg en stonden daar nu precies zóó, als vroeger op den bergtop $n Ierland.
Na deze taak te hebben volbracht, keerde Merlijn opnieuw terug naar de eenzaamheid van het woud.
Bij het afscheid sprak hij nog tot Koning Emerik: „Gij zult spoedig sterven, vriend, maar uw naam zal altijd blijven voortleven. Wij zullen elkander hier op aarde nooit weerzien helaas! Vaarwel, mijn vriend en Koning! Dit is onze laatste omhelzing, voordat we elkaar in het hiernamaals terugvinden.




Ook nu kwam Merlijns voorspelling uit. Emerik stierf spoedig daarna, en zijn broeder Oeter volgde hem op als Koning van Bretagne. Hij trouwde met de schoone Prinses van Cornouailles, maar stierf niet lang nadat hun een zoontje was geboren.
Dit zoontje zou later de beroemde Koning Arthur worden, Wan wien nog steeds veel wonderbare sagen worden verteld, en Merlijn keerde uit de wildernis terug, om voortaan al zijn krachten te besteden aan de opvoeding van het jonge koningskind.
Vijftien jaar bleef hij bij hem. Toen eerst keerde hij weer terug naar de eenzaamheid der bosschen, na voor zijn pleegkind nog een zwaard te hebben laten smeden, dat hem in eiken strijd, waarin hij het hanteerde, de overwinning zou bezorgen.
I De jonge held trok nu de wereld in en weldra was zijn naam overal bekend, en zongen al de barden van zijn |heldendaden en zijn edelmoedigheid.
Merlijn, die de gave had om alles te kunnen zien, wat er op de wereld gebeurde, volgde hem op deze wijze op al zijn tochten, en zoodra hij merkte dat den jongen held gevaar dreigde, leende hij vlug de vleugels van een raaf of de vinnen van een zalm, en snelde hem te hulp.
Maar eindelijk kwam er een dag, waarop hij hem niet fineer kon redden! Hij boog zich over een bron in het bosch ten zag, even duidelijk alsof hij in een spiegel keek, Koning ^rthur en zijn Ridders, gezeten aan de „Ronde Tafel". iNaast de» Koning zat een valsche Ridder en Merlijn wist "plotseling, dat deze hem spoedig zou dooden.
Het was te laat om zijn lieveling te redden — en dien avond sliep Merlijn in met tranen in de oogen.
Bij zijn ontwaken vernam hij, dat de verrader Wedrod gesneuveld was in een gevecht tegen Arthurs Ridders, en dat de heldenkoning zelf liefderijk was opgenomen door een bhüijn en van hzchtum, Sagenland, L 3


aantal feeën, die hem naar een op den Oceaan drijvend eilandje hadden overgebracht.
Wie zou nu de plaats van Arthur innemen? Merlijn wist dat geen van zijn Ridders hiertoe in staat zou zijn, en hij maakte zich op uit zijn geliefde wildernis, om zelf deze moeilijke taak te ondernemen.
Langen tijd regeerde hij over het volk der Britten, dat hij zeer lief had. Een menschenleeftijd lang regeerde hij over zijn dierbaar volk. ■
Maar naast zijn toewijding aan het vaderland leefde nog «en andere liefde in zijn hart. Het meest van alle menschen ter wereld hield hij namelijk van zijn zuster Ganieda de Blonde, evenals hij het kind van een luchtgeest, en tevens ! de aangebeden echtgenoote van een Koning.
Mannen, die Merlijn had zien geboren worden, werden oud en stierven — en Merlijn regeerde nog steeds in
Bretagne. §ÉÊÈ
Maar het jongere geslacht wist den wijzen vorst niet te waardeeren. Er brak een broederkrijg uit in het land, en het bloed der gevallen helden kleurde de golven, die tegen de granietrotsen beukten. •
Dit gezicht kon Merlijn niet verdragen! Hij brak zijn harp aan stukken, hief de armen omhoog, en vluchtte als een wildeman weg over de woeste heide.
— Hij was krankzinnig geworden. — De sage weet te vertellen, dat hij nog steeds eenzaam rondzwerft door de bosschen, zich voedend met bessen en wortelen, slapend op den kouden grond naast den grijzen wolf, die eens, toen hij nog Koning was, zijn hand likte. Als een wild zwijn rent hij door het woud, als een wolf klimt hij tegen de bergen op, en de hinde zegt tegen haar jongen: „ziet, deze wdde oude man was eens Koning van Bretagne!"
Maar wanneer de winter komt, de sneeuw den grond bedekt en de vorst de bessen, die in den zomer zijn voedsel


uitmaakten, van de struiken doet vallen, dan buigt de lieflijke Ganieda, de dochter van den Geest van het Eikenwoud, zich over den ouden zanger en voert hem mee naaY het paleis, dat ze voor hem heeft laten bouwen onder de eeuwenoude eiken — het paleis van graniet, met de zestig deuren en de zestig ramen.
De blonde Koningin Ganieda schertst niet langer met haar pages onder de wilgen achter het paleis van haar echtgenoot; Ganieda, de blonde Koningin met de wonderschoone oogen, luistert niet langer naar het gezang der nachtegalen in de boschjes; ze luistert naar de woorden, die haar broeder Merlijn spreekt, als de sneeuw dicht op de knoestige takken der eikenboomen ligt en hij in haar paleis vertoeft. Want eiken winter opnieuw, wanneer de sneeuw op de takken der eiken neerdaalt, komt Merlijn mét zijn broeder, den grijzen wolf, zijn zuster Ganieda opzoeken, om zich in haar paleis te koesteren bij het helder opvlammende vuur.
Dan vertelt hij alles, wat hij weer heeft gelezen van de doornen der struiken en van de bladeren der appelboomen, aan zijn zuster Ganieda, die al luisterend naar haar broeder, haar echtgenoot en haar pages vergeet.
Honderd en twintig schrijvers teekenen ondertusschen, zonder dat hij het weet, elk woord van wijsheid, dat hij spreekt, °P> op groote stukken perkament.
Zoo brengen hij en Ganieda den winter door; maar pas beginnen de boomen weer groen te worden en de bloemen te ontluiken, of de oude man, die eenmaal Koning, Bard en Toovenaar, was, trekt zich weer met zijn broeder, den grijzen wolf, terug in de diepste diepten der oude, wilde bosschen.


36
9. Van de jongens, die uittrokken om koning Arthur te helpen.
(EEN HISTORIE UIT DEN TIJD VAN KONING ARTHUR.) (Naar een oud Engebch handschrift.)
Daar was eens een tijd, toen Koning Arthur in zijn eigen land door twee vijandelijke legers tegelijk bestookt werd.
In het noorden deden zeven koningen met groote legers een inval in het land, en in Wales trokken een aantal heidensche •koningen met hun troepen het land binnen. Het was een '"moeilijke tijd voor den Koning, want als hij in het noorden tegen de vreemde koningen vocht, namen de heidenen die gelegenheid waar, om in 't zuiden de dorpen uit te plunderen en de arme bewoners te mishandelen en te dooden.
Koningin Morgven, de vrouw van Koning Lot van de Orkaden, had vijf zonen. Eens op een dag zat ze met haar löagste zoontje Mordred bij den grooten vuurhaard m haar kasteel en dacht er aldoor aan, hoe mooi en dapper haar vier oudste zoons toch waren, en hoe 't langzamerhand tijd begon te worden, dat de oudste, Gawayne, de gouden sporen zou krijgen en tot ridder worden geslagen. En juist toen ze daar zoo over nadacht, kwam Gawayne zelf thuis van de jacht. Wat zag hij er stralend en vrooüjk uit, toen hij de zaal binnenkwam, gevolgd door zijn jachthonden!
„Lieve moeder," zei hij, „waarom zit ge hier zoo alleen in de'schemering en waarom kijkt ge zoo treurig?"
Ik zit er over te denken, mijn zoon," was haar antwoord, „dat ik u zoo graag geridderd zou zien. Dan kondt ge tegen 's Konings vijanden strijden, inplaats van den geheelen dag op de hazenjacht te gaan. Want de Koning, uw oom, verkeert in groot gevaar. Maar helaas, uw vader zal dit nooit toestaan, hij is den Koning niet goed gezind."


37
„Wat mijn vader ook moge zeggen," riep Gawayne uit, „ik zal mij door niemand anders dan door Koning Arthur tot ridder laten slaan; want hij is de grootste held van de geheele wereld. En ik beloof u, moeder, dat ik geen dag langer op de hazenjacht zal gaan, nu ik uw toestemming heb voor iets beters."
Toen riep hij zijn drie broeders; Agravaine en Gaharet en Gaheries, en sprak met hen over het plan, dat hij gevormd had.
„Dat hadt ge al veel eerdér moeten bedenken!" riep Agravaine uit. Gawayne had namelijk niets meer of «minder besloten, dan om, met de hulp van eenige dappere neven, een klein legertje bijeen te brengen en daarmee tegen den vijand op te trekken.
En zie, hun neef Galashin, die in het graafschap Cornwallis woonde, had op hetzelfde oogenblik, toen Gawayne met zijn broeders het groote plan ontwierp, met zijn moeder over hetzelfde onderwerp gesproken.
„Moeder," had hij gezegd, „is Koning Arthuir werkelijk mijn oom?"
„Zeker," zei zijn moeder, „en, al leeft uw vader in onmin met hem, ik zou niets liever wenschen, dan dat ge oud genoeg waart om met hem ten strijde te trekken."
„Oud of jong," riep Galashin, „dat doet er niet toe; ik zal voor hem vechten, én dan geve God, dat ik niet moge sneuvelen, eer de grootste held van de wereld mij tot ridder heeft geslagen."
En hij zond dadelijk een bode naar Gawayne om hem te verzoeken, mee ten strijde te trekken. Op Paaschdinsdag zou Galashin hem en de zijnen verwachten te Newark, om vandaar samen verder te trekken.
De broeders kwamen natuurlijk tijdig op de afgesproken plaats en dat wel met een gevolg van vijfhonderd jonge ridders en schildknapen, terwijl Galashin tweehonderd volgelingen meebracht. Ze besloten naar de stad Logres op te


marcheeren, waar ze den eersten Mei konden zijn. Daar zouden ze dan zeker wel te weten kunnen komen, waar de Koning was, en waar zijn heidensche vijanden stonden.
Gawayne voerde het legertje aan, omdat hij zeventien jaar was en dus niet alleen de oudste van allen, maar ook de dapperste en sterkste, zooals dat behoorde voor een Koningszoon.
Terwijl ze nu langs de wegen van het graafschap reden, waar de lucht vervuld was van de geuren van viooltjes en meidoorn, zagen ze plotseling in de verte een groote stofwolk naderen, en wat later onderscheidden ze duidelijk een troep menschen — zóó rampzalig, ach, zóó rampzalig! Allemaal arme stumpers in verscheurde kleeren, doodmoe en met stof bedekt, kleine kindertjes, te moe om nog te schreien, gewonde mannen met kinderen in hun armen en vrouwen, die zich in de achterhoede met moeite voortsleepten over den stoffigen weg. Allen keken verbaasd en verschrikt naar dien troep vroolijke jongens op hun steigerende paarden. Bevreesd weken ze terug.
Maar Gawayne reed hen tegemoet en vroeg: „Wie zijt ge toch, arme menschen? En waarom zwerft ge in zulk een ellendigen toestand langs de wegen?"
Een oude man trad naar voren. „De heidenen hebben onze dorpen verbrand, onze zonen gedood en onze dochteren meegesleept," sprak hij.
„Wee, wee, mijn zonen, mijn zonen!" gilde een oude vrouw zóó smartelijk, dat de jongens er van rilden, en Galashin, wien de tranen in de oogen stonden, zei fluisterend tegen Gawayne: „Laat ons tegen die heidenen optrekken en hen uit het land verdrijven!"
„Goede menschen," zoo sprak nu Gawayne de vluchtelingen aan, „wij zijn neven van Koning Arthur en wij zullen deze heidenen uit het land verdrijven. Al uw leed zal gewroken I worden, vertrouw daarop! Kunt ge ons ook zeggen, waar Koning Arthur zich tegenwoordig ophoudt?"
„Hij is naar Tamelide vertrokken," zei de oude man.


39


40
„Welnu," sprak Gawayne tot zijn volgelingen, „wat zullen wij thans doen; den Koning volgen, óf eerst dit land verdedigen tegen de ongeloovigen?"
„Laat ons hier blijven," riepen allen, „wij wenschen die wreedaards te straffen voor al het leed, dat ze dezen ongelukkigen hebben aangedaan!"
Nu reden de jongens verder naar Logres, maar eer ze deze stad bereikten, ontmoetten ze een bende van wel 3000 heidenen, die onder wild geschreeuw verward door elkaar reden. Zij voerden een lange rij wagens met zich mee, beladen met alles, wat ze in de dorpen hadden gestolen; en overal langs de wegen, waar ze langs getrokken waren, zagen de jongens den rook en de vlammen opstijgen van in brand gestoken huizen en schuren.
Gawayne overzag zijn troepje dapperen, en riep uit: „Neven en vrienden, — vooruit — ten strijde!"
Nu stormden ze in gesloten gelederen los op den verwarden troep heidenen, en weldra kon men hen niet meer onderscheiden tusschen hun vele vijanden. Gawayne was een uitstekend aanvoerder. Telkens en telkens liet hij hen den aanval herhalen, en ik zou u niet kunnen zeggen, hoeveel vijanden hij wel met eigen hand versloeg. De jongens vochten zoo dapper, dat de heidenen weldra den strijd moesten opgeven. In groote wanorde vluchtten ze weg over de velden.
Toen zag Gaheries, Gawayne's jongste broeder, die nog maar dertien jaar oud was, hoe de heiden Gyneband zijn broeder Gaharet neersloeg! Hij dacht dat deze dood was, en wierp zich op den heiden, om zijn broeder te wreken. Maar daarbij waagde hij zich te ver en zag zich weldra omringd door zooveel heidenen, dat hij zich niet langer kon verdedigen — en ach, hij was zoo ver van zijn broeders afgedwaald! Doch een van de schildknapen zag het gevaar, waarin hij verkeerde, en ging dadelijk Gawayne roepen.
„Wee mij," riep Gaweyne, „als ik mijn jongsten broeder hier moest verliezen! Volg mij, Galashin!",


41
Toen ze het dal, waar Gaheries overweldigd was, bereikten, zagen ze hem op den grond liggen. De heidenen hadden hem zijn helm afgenomen en waren nu bezig, zijn handen en voeten aaneen te binden.
„Gaheries!" schreeuwden zijn redders; meteen hakten ze links en rechts de heidenen in de pan, en het gelukte Gawayne, zijn broeder uit hun handen te bevrijden. Hij was gelukkig nog ongedeerd. Dit was het einde van den strijd, want er waren maar dertien heidenen overgebleven van den geheelen troep, en het geheele land jubelde over de overwinning van de jongens.
Ze bleven een poos in de stad Logres en vereenigden zich daar met de bewoners, om verder tegen de heidenen te vechten. Weldra kwamen nog meer neven van Koning Arthur hen helpen. Daar waren ten eerste de drie Ewains; Ewain de Lionel, Ewain Withand, en Ewain Esclains; ook Dodynel voegde zich bij hen, en Kay Destraux en Keheden.
Juist in dien tijd kwam toevallig Segramore, de neef van den koning van Konstantinopel, die in zijn ver land veel had hooren spreken over den roem van Koning Arthur, naar Engeland, om diens Hof te bezoeken. Maar toen hij nu het geheele land in oorlog vond, wist hij niet, waarheen zich te wenden. Zoodra hij van de dapperheid van het jongensleger hoorde, besloot hij, regelrecht naar Logres te rijdèn. Maar *de wijze toovenaar Merlyn wist, dat tusschen de plaats, waar Segramore zich bevond en de stad Logres, honderden woeste heidenen in hinderlaag lagen, en hij besloot alles te doen, wat hij maar kon, om den dapperen jongen Prins te redden. Hij klopte aan de poort van Logres in de gedaante van een armen ouden man en deed niets dan huilen en snikken en jammeren en met zijrfUkruk op den grond stooten, alsof hij heelemaal buiten zichzelf was.
„Wat deert u, oude man?" vroeg Gawayne medelijdend, „ik ben de neef van Koning Arthur — wat kan ik doen om u te helpen?" .


42
„Ge kunt me niet helpen," jammerde de slimme oude, „want ge zijt nog niet oud genoeg en niet. dapper genoeg om de woeste heidenen te verslaan, die ginder in hinderlaag liggen, en den dapperen vreemden prins te redden, die, zonder kwaad te vermoeden, op reis is naar deze stad! Hier-' Voor zouden volwassen Jirijgslieden noodig zijn — Wee mij, wee mij! — de heidenen zullen den Prins vermoorden!"
Toen Gawayne dit hoorde, riep hij uit: „Op, broeders en vrienden, allen te wapen!" En ze reden de stad uit, Segramore tegemoet. Op een mijl afstands van Logres vonden ze hem in gevecht met een grooten troep heidenen. Hij streed dapper, maar de overmacht was te groot! Gawayne en de zijnen wierpen zich nu op den vijand, bevrijdden Segramore, en voerden hem in triomf naar Logres. Van dien dag af aan werd de vreemde Prins een der hunnen en vocht met hen tegen de heidenen.
Omstreeks dezen tijd had Koning Arthur de oproerige koningen in het noorden des lands verslagen, en de wijze Merlyn voegde zich bij hem en vertelde hem, wat zijn dappere jonge neven voor hem hadden gedaan en. hoe zij de Heidenen reeds bijna geheel uit het land hadden verdreven. Daarop reisde de Koning regelrecht naar Logres, om hen te leeren kennen.
Toen de jonge helden vernamen dat hij in aantocht was, trokken ze hem tegemoet, Gawayne voorop. Zé vonden Koning Arthur met zijn gevolg rustende onder de schaduw van een grooten boom.
„Wie van u is de Koning?" vroeg Gawayne.
„Dit is hij," antwoordde een der Ridders — „de edelste en de jongste van ons allen!" £k
Tün bogen Gawayne en de andere jongens de knie voor Koning Arthur en Gawayne sprak: „Ik en mijn broeders en mijn neven, die hier voor u knielen, smeeken u, ons den ridderslag te willen geven; want wij hebben voor u gestreden


43
en wenschen u ons geheele leven lang te dienen, omdat gij de grootste held van de wereld zijt." %
Koning Arthur zag vriendelijk op hen neer. Hij legde zijn hand op Gawayne's schouder en vroeg hem de namen van allen, die met hem waren. Toen noemde Gawayne eerst zijn eigen naam en die van zijn broeders.
„En die daar," vervolgde hij, „die korte dikke, dat is mijn neef Galashin; en die andere, die lange slanke jongen, is Ewain, en die daar naast hem is de ,Andere Ewain', zijn broeder; en die twee bruine jongens zijn de zonen van Koning Belinan en die daar, met zijn schoon gelaat, die daarginds geheel alleen staat, is Prins Segramore, die geheel van Konstantinopel hier naar toe is gekomen om U te dienen."
Daarna noemde hij nog de namen van alle anderen en Koning Arthur was zoo blij, dat hij Gawayne kuste en hem opdroeg, zich zeiven en zijn makkers voor te bereiden voor den plechtigen ridderslag, dien zij den volgenden morgen Zouden ontvangen.
Dien geheelen nacht lagen de jongens op de knieën voor het altaar in de Kathedraal te Logres, en na deze plechtige nachtwake sloeg Koning Arthur met zijn wonderbaar zwaard Excalibur Gawayne op den schouder, en gaf hem den ridderslag. En Koning Arthur bevestigde eigenhandig een van zijn gouden sporen aan den rechterhiel van Gawayne, en Koning Ban bevestigde de andere aan zijn linkerhiel.
En op dezelfde wijze ontvingen ook alle andere jongens
den ridderslag met alle mogelijke eerbewijzen; want Koning
Arthur wist wel, dat elke koning trotsch kon zijn op een
gevolg van zooveel dappere jongens. En hij was trotsch op
hen allen — Üpèr <^awa<**ie had hij lief.
jestemming van den uitgever overgenomen liet groot vertelselboek" door N. v. Hichtum.


44
10. Cuchullin en Ferdiad.
(een oude iersche sage.)
Het gebeurde eens, dat Ailill, Koning van Connaught, en zijn vrouw Mieve aan 't twisten raakten, wie van hen beiden de grootste rijkdommen bezat. Want Mieve was ook de dochter van een Koning; ze had groote bezittingen, en was ook gewend zelf ten strijde te trekken en met haar volgelingen tegen den vijand te vechten.
Eindelijk werd besloten dat ze allebei hun goederen zouden uitstallen, opdat de menschen konden oordeelen, wie van hen beiden hét meest bezat. Eerst brachten de bedienden hun huisraad en hun schalen, borden en bekers. Daarna werden hun juweelen te voorschijn gehaald en voor hen uitgespreid, en al hun gewaden van verschillende kleur.
Nu werden ook hun schapen door de herders bijeen gedreven, en alle koeien uit de wei gehaald.
En van alle dingen bezaten ze beiden ongeveer evenveel, behalve dat er in de kudden van Ailill één prachtige witte stier was, die zijn gelijke niet had in die van Mieve. Deze stier was eigenlijk geboren in de kudden van Mieve, maar hij had die uit eigen beweging verlaten, omdat hij niet het eigendom van een vrouw wou zijn. Nu was Mieve heel bedroefd. Zij liet den heraut komen en beval hem, het land door te trekken, en overal te vragen, of er niet ergens een stier in Ierland te vinden was, even mooi als die van Ailill.
En de heraut meldde haar dat een boer te Cooley — Deere heette hij — een stier bezat, tweemaal zoo mooi als die van den Koning.
TdÊn Mieve dit hoorde, zond zij dadelijk boodschapper.* naar Deere, die hem allerlei kostbare gaven moesten aanbieden, als hij haar zijn stier voor een jaar zou willen leenen. De boden kwamen bij Deere, en hij stond hun gaarne den stier af.


Maar 's avonds, voordat hij hun het dier nog had afgeleverd, zaten de mannen van Connaught bij elkaar te eten en te drinken. Het gesprek kwam ook op hun gasthefer, en ze prezen hem, dat hij den stier zoo gewillig had afgestaan. Maar een van hen zei: „Nu, we behoeven hem daarvoor niet zoo bijzonder te prijzen, want als hij den stier niet gewillig gegeven had, zouden we hem dien met geweld hebben afgenomen."
En terwijl ze zoo spraken, hoorde een van Deere's knechten alles wat ze daar zeiden, en hij vertelde het aan zijn meester. Nu werd Deere heel boos en hij verklaarde den volgenden morgen, dat ze nu den stier niet meekregen: „Als ze hem wilden hebben, moesten ze maar doen wat ze gezegd hadden, en hem met geweld halen."
De boodschappers reisden terug naar Connaught en ze vertelden alles aan Mieve, en zij antwoordde: „Best, dan zullen we ons met geweld van den stier, meester iriaken."
Nu riep zij haar mannen op ten strijde, en er schaarden zich een honderdtal onder haar banier. Ze marcheerden voorwaarts, tot ze het land van Ulster bereikt hadden; daar sloegen ze hun kamp op.
Nu gebeurde het, dat het land, waar ze hun tenten opsloegen, toebehoorde aan den grooten held Cuchullin, die wijd en zijd beroemd was om zijn dappere daden; en ook Deere, de eigenaar van den stier, woonde op zijn grondgebied.
Cuchullin trok het leger van Mieve tegemoet en bood zich aan om tegen haar krijgslieden te vechten: man tegen man, en hij overwon allen, die met hem streden.
Eindelijk kon Mieve geen anderen kampioen meer vinden, dan den held Ferdiad, maar die was in zijn jeugd de kameraad van Cuchullin geweest, en ze hadden zich samen geoefend in den wapenhandel. Féfbiad had Cuchullin nog altijd lief, en hij wou liever niet tegen hem vechten, maar Mieve wïbofde hem haar dochter tot vrouw en praatte net zoolang, tot hij eindelijk toestemde.


In den nacht, die aan het gevecht vooraf ging, was Ferdiad heel bedroefd, en er was in zijn tent geen feestelijke vroolijkheid; zijn mannen waren treurig en bedrukt, want zij wisten maar al te goed, dat, als twee helden als Ferdiad en Cuchullin samen streden, een van beiden niet zou terugkeeren.
's Morgens stond Ferdiad heel vroeg op en beval zijn wagenmenner, de paarden op te tuigen en in te spannen; toen reed hij naar de doorwaadbare plaats in de rivier, waarbij het gevecht zou plaats hebben.
Daar aangekomen, spreidde de wagenmenner op den grond een bed voor hem van de kussens en dierenhuiden uit den wagen, en Ferdiad ging er op liggen, en sliep in.
Toen het heel licht geworden was, hoord*- men in de verte 't geratel van wielen, en de wagenmenner wekte zijn meester met een loflied op de dapperheid van Cuchullin.
Het duurde niet. lang, of Ferdiad zag hem aankomen, en hij stond zelf ten Noorden, en Cuchullin ten Zuiden van de rivier.
Toen heette Ferdiad hem welkom, maar Cuchullin antwoordde : „Het past mij eerder dat ik u verwelkom, want gij zijt in mijn eigen land binnengedrongen om met mij te strijden. Inderdaad, Ferdiad, ge hadt u niet tegenover mij moeten stellen, want toen we samen school gingen en ons oefenden in 't gebruik der wapenen, gingen we altijd, nauw aaneengesloten, samen in 't gevecht, in elk woud, in elke wildernis; ook bij elk feest waren we als broeders, en we sliepen in één bed."
En Ferdiad antwoordde, hoewel zijn hart bedroefd was bij de herinnering: „Dit alles is waar: met u samen heb ik de wapenen leeren hanteeren, en nu zal het mijn hand zijn, die u de eerste wonden toebrengtfDenk niet meer aan onze oude^lriendschap, want dat zal u niet helpen."
Toen bespraken ze, welke wapenen ze zouden gebruiken, en Ferdiad had de eerste keus, omdat hij 't eerst op de af-


gesproken plek was geweest. Hij koos de werpspies; ieder nam zijn schild, en 't gevecht begon. Ze stoven voorwaarts en terug, als bijen op een zonnigen dag; tot den middag bleven ze elkaar bevechten met deze wapenen, maar, hoewel geen van hen ooit zijn doel miste, verdedigden zij zich zoo goed, dat er geen droppel bloed vergoten werd.
Toen sprak Ferdiad: „Laat ons deze wapenen wegleggen, o Cuchullin, want op deze manier komt onze strijd nooit tot een beslissing."
Weer mocht Ferdiad de wapens kiezen en tot de schemering vochten ze met speren, en nu vloeide er veel bloed, hoe dapper ze zich ook beiden verdedigden.
Maar toen de zon onderging, sprak Ferdiad: „Laat ons voor heden het gevecht staken, o Cuchullin."
En ze hielden op met vechten en slingerden hun speren naar hun wagenmenners, die ze opvingen. En ze liepen op elkaar toe: ze sloegen elkaar de armen om den hals en kusten elkander driemaal. En dien nacht waren hun paarden bij elkaar in hetzelfde perk en hun mannen zaten samen aan één vuur; en hun Wagenmenners spreidden bedden voor hen van groene riethalmen, en legden kussens onder hun hoofd. En er kwamen wijze mannen, die de heelkunde verstonden, en die legden genezende kruiden op hun wonden. En van elk kruid en elke geneeskrachtige plant, die op de wonden van Cuchullin werden gelegd, liet hij de helft aan Ferdiad aanbieden, en van elke lekkernij en eiken friss chen drank, dien Ferdiad gebruikte, zond hij de helft aan Cuchullin.
Den tweeden dag vochten ze in hun strijdwagens met breede speren, en toen de avond kwam, waren beiden met wonden overdekt, zoodat de kruiden niet meer voldoende waren om hen te genezen, zonder dat er besprekingen en allerlei geheime tooverspreuken bij gepreveld werdélfï En ook dien nacht waren hun paarden in hetzelfde perk, en hun wagenmenners sliepen bij hetzelfde vuur.


Maar den volgenden morgen merkte Cuchullin op, dat het gezicht van Ferdiad betrokken was, alsof er een donkere wolk op rustte. En hij sprak: „Slecht ziet ge er heden uit, o Ferdiad, uw haar is veel donkerder geworden, uw oogen zijn beneveld, en uw gedaante en gelaatstrekken zijn niet meer dezelfde."
„Het komt niet van angst en schrik," sprak Ferdiad, „want er is heden in geheel Erin geen kampioen, dien ik niet zou kunnen overwinnen!"
En Cuchullin antwoordde: „Droevig is uw lot en te bejammeren blijft het, dat ge u door de smeekbeden van een vrouw hebt laten overhalen om te strijden tegen den vriend uwer jeugd."
Maar Ferdiad sprak: „O Cuchullin, weet gij, die zulk een dapper strijder en een machtig man zijt, dan niet, dat geen mensch het lot kan ontkomen, dat hem is voorbeschikt?"
Daarna begonnen ze weer te vechten met zware, scherp snijdende zwaarden, en het gevecht duurde weer tot zonsondergang.
Toen staakten zij, en ze slingerden hun wapenen in de handen der wagenmenners. Dien morgen was hun begroeting nog vriendelijk en welwillend geweest — maar thans scheidden ze met bedrukte, strakke gezichten.
En dien nacht waren hun paarden niet in hetzelfde perk, en hun wagenmenners sliepen niet bij hetzelfde vuur. Ze rustten dien nacht op de plaats van het gevecht.
Den volgenden morgen stond Ferdiad vroeg op en ging alleen naar het strijdperk; want hij wist dat dien dag het gevecht beslist zou worden en dat één van hen zou bezwijken, of dat ze beiden zouden bezwijken.
En hij kleedde zich in zijn strijdgewaad: een rok van gestréêpte zijde, met een rand van dunne gouden schilfers rondom zijn blanken hals. Daaroverheen trok hij éen leeren schort, en een groote borstplaat van gewerkt ijzer. Op zijn


49


50
hoofd droeg hij een met juweelen versierden helm. In de rechterhand nam hij de sterke speer, en op zijn linkerheup bengelde een zwaard met een gouden heft en een knop van rood goud. Over zijn schouder slingerde hij een reusachtig schild, met een middengedeelte van rood goud.
Toen gingen de helden elkaar tegemoet, en beiden verrichtten wonderen van dapperheid. Driemaal sprong Cuchullin op den knop van het schild van Ferdiad, en driemaal werd hij in de golven der rivier geslingerd. Laeg, de wagenmenner van Cuchullin, zag dit en sprak: „Helaas, de strijder, die tegen u is, slingert u van zich, zooals een slechte vrouw haar kind zou wegslingeren. Hij slingert u weg, als de rivier het schuim van haar golven, hij bindt u, zooals een kamperfoelie den boom omrankt. Hij schiet op u neer, zooals de havik neerschiet op kleine vogels; voortaan zult gij den roem van uw dapperheid verliezen, gij schoone zwakkeling!"
Zoo sprak Laeg.
Toen Cuchullin deze spottende woorden hoorde, werd zijn hart vervuld van woede, en vlug als een zwaluw, en heftig als een draak, en sterk als een leeuw, waagde hij nog eens zijn sprong op het schild van Ferdiad. Maar nogmaals werd hij in de golven der rivier geslingerd.
Ze drongen zoo dicht op elkaar in, gedurende dit gevecht, dat hun speren geheel omgebogen waren, van de punt tot aan het handvat. Zoo hevig werd de strijd, dat de spookachtige bewoners der holen en de draken in de lucht woeste kreten slaakten. En de mannen en vrouwen; die met de strijders mede waren getrokken en het gevecht aanschouwden, werden beangst en vluchtten naar het zuiden.
Eindelijk stootte Ferdiad zijn zwaard zog, diep in het lichaam van Cuchullin, dat het bloed rijkelijk vloeide. Toen riep Cuchullin Laeg, dat hij hem een ander wapen zou aanreiken, waarmee hij nog nooit zijn doel had gemist; dit slingerde hij naar Ferdiad, en Ferdiad werd getroffen.


51
„Nu is het einde gekomen," sprak deze, „dit zal raijn dood Zijn! Nu kan ik zeggen dat ik door u verslagen benden toch is 't niet goed, dat ik door uw hand mijn dood moet vinden."
Toen liep Cuchullin op hem toe, nam hem in zijn armen, en droeg hem met zijn harnas en zijn kleeren en al zijn wapenen over de rivier, opdat hij aan de noordzijde zou liggen en niet aan den zuidkant, bij de mannen van Erin. Daar legde hij hem voorzichtig neer, en toen hij zich over hem heenboog, kwam er een vreemd gevoel van zwakte over Cuchullin.
„O, Cuchullin," sprak Laeg, „sta op, want daar komen de mannen van Erin; die nemen geen genoegen meer met het gevecht van man tegen man, nu Ferdiad, de zoon van Damar, door uw hand gevallen is."
„Knecht," sprak Cuchullin, „waarom zou ik opstaan, nu mijn vriend gevallen is door mijn hand?"
En Cuchullin begon het lot te beklagen, dat hem hiertoe gebracht had, en hij treurde over Ferdiad, en prees hem, Zeggende: „De mannen van Erin deden er kwaad aan, dat ze u uitzonden om mij te bevechten; want in de dagen onzer jeugd waren we kameraden, en we zwoeren elkaar trouw tot aan het einde der tijden. Ik had uw schoonheid lief, uw helder blauw oog, uw wijsheid en uw gezelschap. Lang zal de dochter van Mieve op u moeten wachten, Ferdiad, want ge zult nooit tot haar terugkeeren."
„Ach, dappere Cuchullin," sprak Laeg, „laat ons thans deze plaats verlaten! We zijn hier al te lang gebleven."
En Cuchullin antwoordde: „We zullen dan deze plaats verlaten, o mijn vriend Laeg; maar elke andere strijd, elk gevecht, dat ik ooit medemaakte, was kinderspel voor mij, vergeleken met dezen strijd met Ferdiad."
Met toesternming van den uitgever overgenomen uit „Oude en nieuwe verhalen" door N. v. Hichtum.


52
11. De grensloop.
De vele kantons van Zwitserland waren vroeger alle aparte landjes, die dikwijls, evenals onze gewesten, kibbelden en vochten over de grenzen. Hieraan herinnert de volgende sage:
Voor vele honderden jaren streden de Urners en Glarnefs over een grensscheiding. Jaar in jaar uit bracht men elkander groote schade toe, tot er eindelijk besloten werd om de zaak in der minne te schikken. Men zou dit doen op de volgende wijze:
Bij het aanbreken van den dag, zoodra de haan kraaide, Zou van een bepaald punt een paar krachtige, jonge mannen elkaar tegemoet gezonden worden. Daar, waar ze elkaar ontmoetten, zou de grensscheiding liggen.
Ieder landje koos natuurlijk zijn snelsten looper. Toen ging het er voor beide nog maar om, om een haan te vinden, die zoo vroeg mogelijk den dag aankondigde.
Die uit Uri namen een haan, sloten hem op in een mand en gaven hem maar heel weinig te eten en te drinken. Hij zou dan wel vroeg wakker worden, dachten zij.
De Glarners echter volgden den tegenovergestelden weg. Ze gaven hun haan volop voer en dachten: op die manier zal hij 's morgens wel vlug bij de hand en kwiek zijn.
Toen nu de vastgestelde dag aanbrak, werd de haan te Altdorf al bij de eerste schemering wakker. Door den honger. Hij kraaide en de Urner hardlooper maakte dadelijk beenen.
Maar de Glarners stonden nog bedroefd om hun beestje, toen de sterren al verbleekt waren en het morgenrood over de gletschers gleed. Toch wilde niemand den haan wekken. Dat zou oneerlijk zijn geweest. Eindelijk, eindelijk daar klapte hij met de vleugels en groette den nieuw-geboren dag. Weg vloog de Glarner looper, maar o, wat had toen


53


54
die van Uri al een stuk afgelegd. Daar zag hij hem al! Daar waren ze reeds bij elkaar!
„Hier is de grens!" riep de Urner vroolijk.
Doch de ander vroeg smeekend: „Geef mij nog een stuk van dit jachtgebied!"
Daar was echter geen denken aan!
De Glarner hield echter niet op met smeeken, tot die van Uri ten slotte zei: „Vooruit dan maar. Neem me op je schouders en draag mij den berg op. Waar/je niet meer kunt, zal de grens zijn!"
Blij nam de Glarner zijn tegenstander op de schouders, en hij droeg hem nog een heel eind, zoodat de grens nog een aardig stukje verschoven werd. Helaas, eensklaps stortte hij dood neer. En nog heden wijst men het beekje, dat de grens werd, omdat daar zijn zware tocht zoo ongelukkig eindigde. De Urners waren blij met den voordeeligen afloop. De Glarners houden de daad van hun trouwen looper nog steeds in dankbare herinnering.
12. De gave van de Senne-geesten.
De zomer liep ten einde. Van de Urner Alpen trokken de herders met hun kudden naar het dal, naar de winterkwartieren. Een van de herders merkte plotseling, dat hij een melkblok vergeten had. Maar geen van de Sennen wou het meer halen, want als je de Sennhut eenmaal verlaten hebt, mag je die voor de lente niet meer betreden. Dat zou ongeluk geven! Dus werd er een herdersknaap op af gestuurd.
Het liep al tegen middernacht, toen deze de stille Alp weer bereikte. Hij trad de verlaten hut binnen. Maar'o, wat schrok hij! Daar zaten drie groote Sennen om de vuurplaat!


53
En een zat er juist op het melkblok, dat hij kwam halen! Hel vlamde het vuur op en de kaasketel hing er boven. Ze waren aan het kaasmaken en een van hen vroeg den angstigen knaap, of hij soms wat wei met hen drinken wou. Hij durfde niet best weigeren. Hij zag, hoe die eene reuze-senn de wei in de kommen schepte en hij rilde, toen hij bemerkte, dat er drie soorten wei uit den ketel kwam: roode, witte en zwarte. Zijn tanden klapperden, hij sprak geen woord, tot een hem vroeg: „Van welke wou je hebben?"
„Van de witte," zei hij bevend. Toen hij de kom aan zijn mond zette en dronk, gaf hij tegelijkertijd zijn oogen goed. de kost. Het leken wel Sennen, want ze droegen de gewone Sennenkleeding, maar ze waren geweldig groot en in hun bleek gezicht glansden donkere, onrustige oogen.
Nadat hij gedronken had, zei een van de drie tegen hem: „Wat een soorten wei, niet?
Let op: de roode beteekent de melk, die 's zomers onnut verbruikt en bedorven wordt,
de zwarte geeft aan, hoevaak jullie hierboven vloeken,
en aan de witte kunnen we zien, of jullie de koeien goed behandelt en je bedrijf op de juiste manier voert. Jij bent een brave jongen. Je hebt een paar angstige uurtjes doorgemaakt, maar je goed gehouden. Nu mag je kiezen. Wat zou je het liefste goed kunnen: mooi zingen, mooi jodelen of mooi op de fluit spelen?"
„Mooi op de fluit spelen," zei de jongen dadelijk.
„Dat zij dan zoo. Maar leg je nu te slapen, er is nog wel hooi!"
Toen de jonge Senn wakker werd, stond de zon al hoog aan den hemel. Had hij gedroomd, of had hij werkelijk die Sennen ontmoet? Er was geen spoor meer van ze te zien.
Vroolijk daalde hij met zijn melkblok den berg weer af. In het dal vond hij de herders weer. Hij vertelde hun, wat


30
hij beleefd had, maar zij schudden ernstig het hoofd en sloegen een kruis.
Hij echter kon sedert dien dag zulke wonderbare tonen aan een eenvoudige houten fluit ontlokken, als nog nooit iemand had gehoord. Van heinde en ver kwamen de menschen om naar hem te luisteren en nog heden vertelt de sage, hoe schoon het was, als hij 's nachts voor zijn Sennhut zat en zijn Zoete tonen opzond naar den" zuiveren sterrenhemel.
13. De avondzegen.
Oude gebruiken zijn dikwijls vroom en goed, en men moet niet al te gemakkelijk met hen breken.
Zoo is het een eeuwenoud gebruik hier en daar in de Alpen om 's avonds, als de schemering begint, door een melktrechter den avondzegen uit te spreken. Hoog in de bergweiden hoort men het avondklokje niet klinken en men vervangt het door den zangerigen toon, waarmee men door den melktrechter de zegenspreuk roept. Als een groet is dit tevens aan de Sennen op de naburige bergen en als een teeken voor reizigers en koeien, die van het pad afdwaalden. Het zou van een ondankbaar hart getuigen deze goede gewoonte na te laten, en het kan ongeluk bezorgen bovendien.
Zoo was er eens in het Grindelwald een jonge Senn, Oswald geheeten, die zich 's avonds te slapen legde, zonder den zegen rondgeroepen te hebben. Te middernacht werd hij wakker door een luid gebrul van het vee. Hij sprong overeind. En wat zag hij? In den maneschijn liep een klein mannetje achter zijn kudde en joeg ze met luid geschreeuw in de richting van den afgrond. Ineens waren koeien en mannetje spoorloos verdwenen. Alle bergen, alle kloven in den omtrek doorzocht


hij, dagen lang, maar hij vond niets. Zijn koeien waren weg en bleven weg. Wat een verdriet had hij om het verlies van «ijn mooiste bezitting. Hij begreep maar al te goed, dat het een straf was voor zijn nalatigheid en hij besloot te doen, alsof er niets gebeurd was.
Alle morgens ging hij naar den leegen stal, lei frisch stroo op den grond, deed of hij de koeien molk, sprak zijn beesten aan met de gewone, lieve naampjes; leidde ze naar de drinkplaats en dreef ze zingend naar de weide.
's Avonds bracht hij ze weer huiswaarts, riep den avondzegen door den trechter, en legde zich als steeds te slapen in zijn hutje. Door al dit stille, toegewijde handelen werd hij werkzamer en geduldiger dan vroeger. En zelfs in den winter liet hij zich door niemand van de plichten afhouden, die een man met zeven koeien nu eenmaal heeft.
Zoo kwam de Mei in het land, de schoone Mei. Juichend dreven de Sennen hun vee naar de frisch-groene lenteweiden en het werd Oswald droevig te moede, toen hij dat aan moest zien. Treurig wilde hij zijn leegen stal binnengaan, toen hij plotseling vlak bij zich koeien hoorde loeien. Hij keek om. Daar zag hij zijn zeven koeien weer! En iedere koe had een gezond kalfje bij zich, dat van lenteweelde de achterpooten de lucht in gooidet Het mannetje zag hij ook. Het had. den Zoutzak op den rug II Even lei het een vinger op den.mond — sst, niets verklappen! — toen verdween het. Wat was Oswald blij !
Sedert dien tijd was hij een goede Senn, ijverig en nauwgezet. Den avondzegen vergat hij niet meer. Hij werd een' gelukkig mensoh.


5T
14. Het geheimzinnige eiland Udröst.
(EEN OUDE SAGE, DIE DE NOORSCHÈ VISSCHERS ELKAAR VERTELLEN.)
Er was eens een arme visscher, die bezat niets anders dan een boot, een bouwvallig hutje, een vrouw, een geit, een huis vol hongerige kinderen en een rijken buurman, die hem niets gunde en hem het leven zoo lastig maakte, als hij maar kon.
Izak heette hij, die visscher, en eiken dag, weer of geen weer, ging hij er op uit in zijn oude boot, om zooveel mogelijk visch te vangen.
Eens was hij weer druk aan 't visschen, niet zoo heel ver verwijderd van den vasten wal; hij had al bijna genoeg gevangen en begon er juist over te denken om maar naar huis terug te keerep, toen er op eens een dichte nevel opkwam, die hem belette, den juisten koers te nemen.
Tegelijkertijd brak er een geweldige storm los en zijn oude boot werd zóó hevig heen en weer geslingerd, dat Izak elk oogenblik den dood voor oogen zag.
Een voor een wierp hij al de visschen, die hij met zooveel moeite had gevangen, weer in zee om zijn boot lichter te maken, maar zelfs toen ze heelemaal leeg was, was 't gevaar nog niet geweken.
Ieder ander visscher zou in deze omstandigheden schipbreuk hebben geleden, maar Izak was een knap schipper en Zoozeer gewend aan den strijd met wind en golven, dat hij ook nu bedaard bleef en zijn boot kalm door de geweldige stortzeeën boegseerde, die onophoudelijk op haar aanstormden als woeste roofdieren.
Den geheelen dag vocht hij op deze manier tegen de stormvlagen, maar zijn koers had hij heelemaal verloren. Hij kon zelfs in de verste verte niet raden, waar hij zich bevond.
En de storm nam steeds toe in kracht, en de mist werd


59
200 dicht, dat hij geen hand voor oogen kon zien. Hij maakte zichzelf wijs, dat de stormwind zijn boot naar het land moest hebben gezweept en hoopte elk oogenblik den vasten wal te
kunnen bereiken; maar langzamerhand begon hij te merken, dat de wind gedraaid was en hem regelrecht de volle zee in dreef. En hij voer en voer maar, nu eens tusschen twee hooge golven door schietend, dan weer er boven overheen


60
glijdend en 't was wèl een wonder, dat zijn oude boot niet bezweek!
Daar hoorde hij opeens een vreemd geschreeuw, dat wel van het andere einde van zijn boot leek te komen. Hij dacht bij zichzelf: „Nu is 't met me gedaan^ want daar zingt de Zeeduivel mijn doodenlied!"
Maar op hetzelfde oogenblik zag hij onduidelijk iets zwarts, dat langs'zijn boot voorbijdreef, en toen hij nu goed toekeek, zag hij dat het een stuk drijfhout was, waarop drie raven zaten te krassen. Dat was dus het vreemde geluid geweest, dat hij gehoord had!
Op hetzelfde oogenblik waren de vogels voorbijgedreven en hij vestigde weer al zijn aandacht op zijn strijd met de woedende golven.
Maar eindelijk was hij zóó uitgeput van vermoeidheid, honger en dorst, dat hij half slapend bij het roer bleef zitten. Zijn boot werd nu een speelbal van de golven, en — o wonder! — die zetten haar na een poosje veilig op het strand van een vreemd land, dat Izak nooit te voren had gezien.
De mist begon op te trekken en nu zag hij, dat hij terecht was gekomen in een prachtig mooi land, met groene bosschen, golvende graanvelden en frissche weiden vol glanzige koeien en groote, forsche schapen.
„Wat is 't hier mooi!" zei hij bij zichzelf, „ik geloof vast en zeker, dat dit het geheimzinnige eiland Udröst is, waarvan ik zooveel heb hooren vertellen."
Hij sprong uit de boot en liep een voetpad op, dat tusschen het hooge koren doorliep, tot aan een groene hut met een dak van zoden, waarop een witte geit graasde. Izak stond verbaasd te kijken, toen hij dat beest zag; want het had blinkende, gouden horens en zijn uiers waren net zoo vol en zwaar, als die van een koe.
Maar nu hoorde hij opeens een vreemde stem zeggen: „Wees gegroet Izak, ik heet je welkom op Udröst."


61
En zie, daar zat een oude man doodbedaard een pijpje te rooken op de bank voor de hut. Zijn baard was zóó lang, dat die hem tot over den middel hing. Hij keek Izak vriendelijk aan.
„Dag oude man," zei deze, „ken je me soms, dat je me Zoo met mijn eigen naam aanspreekt?"
„Dat kon wel zoo zijn," zei de oude man. „Je zult hier zeker vannacht wel graag willen slapen?"
„Ja, dat zou me wel lijken," antwoordde Izak.
„Ik heb drie lastige zonen," zei de oude man weer. „Die kunnen geen Christenmenschen uitstaan. Maar — zeg eens, — ben je ze niet tegengekomen?"
„Nee," antwoordde Izak. „Ik heb geen andere levende wezens ontmoet dan drie raven, die akelig zaten te krassen op een stuk drijfhout."
„Dat zijn ze geweest!" zei de oude man. „Maar kom binnen, kom binnen. Je zult wel honger en dorst hebben."
Meteen deed hij de deur van de hut open, en Izak stond versteld van wat hij daar zag!
Midden in een mooie, groote hal stond daar een tafel, gedekt met het heerlijkste eten, dat je maar kunt bedenken: groote schotels vol dikken room, en roode visch, en gebraden hazen, en sneeuwhoenders, en leverballetjes met stroop en kaas! En heele bergen krakelingen, en groote kannen vol brandewijn, bier, mede en allerlei andere dranken!
Dat zag er goed uit en Izak tastte dapper toe, want hij verging van honger en dorst; maar hoeveel liij ook at en dronk, zijn bord en zijn beker werden aldoor weer gevuld door onzichtbare handen.
De oude man scheen geen honger te hebben. Hij dronk alleen af en toe een slokje mede, en zat maar stil naar Izak te kijken, in zichzelf glimlachend over diens verbazenden eetlust.
Op eens hoorden ze buiten een vreeselijk lawaai. Toen stond de oude man op en ging de deur uit.


62
Izak dacht bij zichzelf: „Dat zijn zeker zijn drie wilde zonen, want ze schreeuwen en krijschen net zoo, als de drie raven op het drijfhout — maar nu nog véél harder!"
En jawel, hij had gelijk! Een poosje later kwam de oude . man weer binnen, met drie groote jonge kerels achter zich aan.
. | „Dit zijn nu mijn zonen," zei hij, en Izak beefde al over al zijn leden, zóó bang was hij, dat ze hem zouden dooden.
Maar dat viel mee! De oude man had hen zeker bepraat, want ze groetten Izak vriendelijk, en toen die van tafel opstond om zijn plaats voor hen in te ruimen, noodigden ze hem uit om weer te gaan zitten en wat met hen te praten.
Ze babbelden over alles en nog wat, en dronken bekers vol bier en mede op elkanders gezondheid. En op 't laatst werden ze de beste vrienden.
„Zeg Izak," zeiden de drie jonge mannen, „je moet morgen maar eens met ons op de vischvangst gaan, want 't zou niet prettig zijn voor je vrouw, als je met een leege boot thuiskwam."
Goed, den volgenden morgen vóór dag en dauw voeren ze samen uit. Het stormde geweldig, maar daar stoorden de drie wilde jongens zich heelemaal niet aan. Ze gaven Izak een hoosvat in de hand. Daarmee moest hij al het water, dat de hooge stortzeeën in de boot achterlieten, er uit hoozen. Dat was een zwaar werkje, vooral omdat ze aldoor met volle zeilen voeren! Soms, als de boot heelemaal vol water stond en Izak verwachtte dat ze zou zinken, danste ze eerst een poos op de toppen van de hoogste golven en stortte dan op eens weer zoo snel naar beneden, dat het water aan den steven omhoogspoot als een reuzenfontein.
Maar eindelijk bedaarde de storm en nu begonnen ze te Visschen. Er zat op de plek, waar ze hun hengels uitgooiden, zooveel visch, dat ze het anker niet eens konden uitwerpen. Dat kwam, als ze 't probeerden, telkens terecht op heele bergen


63
van visschen, waarin het natuurlijk geen houvast had. En dan haalden ze 't maar weer op.
De jonge mannen vingen den eenen visch na den anderen, maar, hoe goed Izak anders ook kon hengelen, hier ving hij niets met het goede vischtuig, dat hij zelf had meegebracht. Telkens, als hij beet had en een visch wou ophalen, viel die weer terug in 't water, en je begrijpt wel, hoe vervelend hij dat vond.
Toen ze tegen den avond thuiskwamen, met hun groote boot tot aan den rand vol visch, vertelde Izak aan den ouden man, hoe ongelukkig hij geweest was. Die troostte hem door te zeggen:
„Dat ligt niet aan jou, beste jongen, maar aan je vischtuig. Ik «al je morgen een ander stelletje geven; daarmee vang je zeker evenveel als de anderen."
En jawel, de oude man had gelijk! Dezen keer bleef Izak niet achter bij de drie jongens van Udröst en toen ze 's avonds thuiskwamen en de visch verdeelden, kreeg hij drie.droogrekken vol voor zijn deel.
Nadat nu alle visschen op de rekken waren gelegd om te drogen, begon Izak zóó naar huis te verlangen, dat hij den ouden man vroeg, of hij 't goed vond, dat hij nu maar weer naar huis terugreisde.
Ja, dat vond de oude man best en hij laadde zelfs tot afscheid Izak's boot nog vol met zakken meel, allerlei touwwerk en andere nuttige dingen.
De visschen, die te drogen lagen, zou hij wel voor Izak bewaren, zei hij. Die moest dan maar op Udröst terugkomen zoodra de groote scheepvaart begon — dan kon hij in de tweede afdeeling van de groote visschersvloot mee naar Bergen varen, om daar al zijn visch voordeelig te verkoopen.
Dat leek Izak best toe! „Maar," zei hij, „hoe zal ik den koers naar Udröst weervinden, als ik eenmaal thuis ben geweest?"


64
„O," antwoordde de oude man, „ik zal wel zorgen dat de zeeraven je den weg wijzen. Als je die ziet vliegen, vaar dan maar in dezelfde richting, dan kom je vanzelf op Udröst."
Daarna keerde hij naar huis terug en Izak ging meteen onder zeil, in de hoop dat hij zoo gelukkig zou zijn, den goeden koers te vinden naar zijn dorpje.
Nadat hij nog maar een heel klein eindje had gevaren, keek hij nog eens even om, maar — van het heele groote eiland Udröst was niets meer te zien!
Je kunt begrijpen hoe blij zijn vrouw was, toen hij eindelijk weer thuiskwam — want nadat Udröst verdwenen was, had Izak op eens precies geweten, in welke richting hij moest varen. Ze had niet anders gedacht, dan dat hij den dood had gevonden in de golven.
Vreemd hoorde ze op van alles, wat hij te vertellen had, maar toen hij in het voorjaar, toen de groote scheepvaart begon, zijn boot klaarmaakte om naar Udröst terug te keeren om met den ouden man en zijn zonen naar Bergen te varen, deed ze toch haar uiterste best, hem terug te houden.
Ze was zóó bang, dat ze hem nooit zou zien terugkeeren van deze vreemde reis, maar Izak vertrouwde vast op den ouden man. En waarlijk — pas was hij op zee, of hij zag al een vlucht zeeraven regelrecht naar het Noorden vliegen.
Hij volgde nu dezelfde richting en kwam ook werkelijk, na een reis van twee dagen, veilig op Udröst aan.
Het groote schip, waarmee ze de reis naar Bergen zouden maken, lag al klaar, en Izak keek zijn oogen uit, toen hij dat zag! 't Was zóó groot, dat de roerganger, die aan den achtersteven zat, den stuurman in den voorsteven niet kon verstaan, als die hem wat toeriep.
Daarom zat er midden op het schip een andere man, die niets anders te doen had, dan deze boodschappen over te brengen.
Izak mocht nu zijn gedroogde visschen in 't voorste ge-


65
deelte van dat schip laden, maar vreemd keek hij op, toen hij zag, dat de droogrekken, waarvan hij ze afnam, zich telkens weer met nieuwe visschen vulden. Het hield maar niet op, en toen het schip eindelijk onder zeil ging, lagen ze alweer heelemaal vol.
Hij had nu zoo'n massa visch, dat hij voor het geld, dat hij er voor kreeg, zelf een nieuw schip met toebehooren kon koopen, bijna net zoo groot als dat, waarop hij met de mannen van Udröst de reis had gemaakt. De oude man had hem dit aangeraden, en toen hij tegen den avond de thuisreis wou aanvaarden, kwam deze zelf nog even bij hem aan boord en zei tegen Izak, dat hij, nu 't hem zoo goed ging, ook zijn arme buren vooral niet moest vergeten.
„Nee," zei Izak, „ik beloof u, dat ik hen altijd eerlijk zal laten meedeelen in alles, wat ik heb."
„Goed," zei de oude man, „dan wensch ik je een goede reis, en — één ding zal ik je nog zeggen: „Alles is in orde en alles, wat in de lucht steekt, houdt stand."
Daarmee wou hij zeggen dat er een onzichtbaar wezen met Izak meeging, die, wanneer dat noodig mocht zijn, den mast van zijn schip met zijn rug zou steunen.
En zoo was het. Izak was voortaan altijd gelukkig op de vischvangst en telkens, als hij met een groote lading thuiskwam, deelde hij daarvan mee aan zijn vroeger zoo rijke buren, die nu arm waren geworden.
Ook den onzichtbare, die zijn schip beschermde, vergat hij niet. Wanneer Izak tegen den winter het schip op den wal liet trekken, liet hij daarin allerlei lekkere en voedzame dingen achter voor zijn trouwen helper; en elk jaar op Kerstavond was het geheele schip helder verlicht, en ze hoorden duidelijk, hoe daarbinnen gelachen, gespeeld, gezongen en gedanst werd.
brlijn en van hichtum, Si genland, I.
5


66
15. Starkad's dood.
■0. (een oude zweedsche sage.)
De beroemde held Starkad, van wiens dapperheid in het Noorden allerlei wonderen worden verteld, was naar Norrland gevlucht, omdat hij ruzie met den Koning had gekregen over een Prinses. Hij vestigde zich bij het dorp Rude in Tuna, tot grooten schrik van alle bewoners van die streek, die hem den „Rooden Kerel" noemden.
Vlak bij het dorp Balbo, dat op een afstand van negen mijlen van Rude lag, woonde toen zijn vriend en wapenbroeder, de reus Bale.
Af en toe hielden de twee reuzen op dien afstand een praatje met elkaar.
. Eens op een morgen stond Starkad op den top van den Klef berg in Tuna en schreeuwde zoo hard hij kon:
„Zeg, Bale te Balbo, ben je al wakker?"
„Ja, Rood Kerel," antwoordde Bale. „Ik en de zon worden eiken morgen 'egelijk wakker, maar hoe gaat het jou?"
„Slecht," klo.'k het terug, „nooit krijg ik wat anders te eten, dan zalm. 's Morgens zalm, 's middags zalm, 's avonds zalm — brrrr! Zeg, kom me eens opzoeken en breng een beetje vleesch voor me mee!"
„Ja, ja, ik kom, hoor!" brulde Bale terug, en een paar uur later was hij al te Tuna, met onder eiken arm een gedooden eland.
Den volgenden morgen schreeuwde Bale van een bergtop bij Borgsjö zijn vriend toe:
„Zeg, Roode Kerel, ben je al wakker?"
„Ja, hoor," brulde Starkad terug. „Ik en de zon worden eiken morgen tegelijk wakker. Maar hoe gaat het jou?"
„Slecht," klonk het antwoord. „Nooit krijg ik iets anders te eten dan elandsvleesch. 's Morgens elandsvleesch, 's middags


elandsvleesch, 's avonds elandsvleesch! Brrrr! Zeg, kom me i eens opzoeken en breng een visschenstaart voor me mee " „Ja, ja, ik kom, hoor!" antwoordde Starfi&d, en een pair j uur later, daar had je hem al, met onder eiken arm een groot \ vat vol zalm. " Zóó leefden de twee reuzen, maar iedêrtbegrijpt wel, dat er voor de bewoners van die streken op die manier maar een bitter beetje zalm en wild overbleef.
Maar eens op een avond, nadat ze den heeler dag *»n zalm hadden geviseht, steeg plotseling een pi op uit de zee, en er brak een verschrikkelijk
De twee reuzen gingen op de vlucht, 7 ;e ng/
konden; maar pas waren ze bij het c of Starkad werd getroffen door een feilen 1 viel
dood neer.
Groot was de droefheid van zijr nbroeder Bale. Die begroef hem nog dienz' een steen¬
hoop en plaatste vijf reusachtige rand omheen:
twee aan het voeteneind, twee b :dei& en één aan
het hoofdeneind. En dit gr? g ellen lang is,
bestaat nog altijd. Wie lus eMÉ'elf gaan zien.
16. Hd
het
iland zeeland ontstond.
m oude sage.)
Aan het h< ing Gylfwe van Svealand te Upsala leefde een wkvrouw, van wie sommigen rrieenen, dat ze de c len Koning is geweest. Anderen beweren, dat ngenomen kind was, maar zeker is het dat haar m< hter was van een Bergreus.


68
. In elk geval was Gefion (zoo heette de jonkvrouw) zoo wondermooi, zoo welbespraakt en bezat ze zoo'n groote tooverkracht, dat iedereen overtuigd was, dat ze onmogelijk een gewoon sterfelijk wezen kon zijn.
Geen wonder dan ook, dat Sköld (de zoon van God Odin), die in dien tijd over Denemarken regeerde, liefde voor haar opvatte.
De jonkvrouw hield ook van hem, en Koning Gylfwe gaf niet alleen zijn toestemming tot hun huwelijk, maar vroeg ook aan de bruid, wat ze van hem verlangde als huwelijksgeschenk.
„Mijn wensch is niet groot," antwoordde Gefion. „Ik heb Zweden zóó lief gekregen, dat ik héél graag een stukje van dit dierbare land mee zou willen nemen naar mijn nieuwe vaderland. Wilt ge mij een stuk land afstaan, zoo groot, als een ploeger kan omtrekken, zonder een oogenblik te rusten?"
„Dezen wensch zal ik vervullen," zei de Koning. „Laat dadelijk een flinken ploeger aan het werk gaan."
Goed — er kwam een ploeger! Maar — die ploeger was een reus en hij werkte i*et een reuzenploeg en met reuzenwerkkrachten! Voor trekorsen gebruikte hij namelijk vier van zijn zonen, en die plotgden en ploegden net zoolang, tot ze met de diepe voren vqn hun ploeg een heel groot stuk land van Zweden hadden gescheiden. Gefion voer zelf dadelijk op dit stuk land over de zee en legde het eindelijk vast in de buurt van Odense in Oertsund.
Zóó ontstond het mooie en vruchtbare eiland Seeland, terwijl in Zweden nog altijd het Malariieer — dat vroeger „Lagarmeer" heette — de plek aanwijst, vanwaar het door Gefion, de Reuzendochter, is weggenomen.
Ten bewijze dat dit een ware gebeurtenis is — zegt de sage — heeft de kust van het Malarmeer nog altijd precies evenveel inhammen als het eiland Seeland voorgebergten en landtongen bezit.


69
Een oud lied vertelt ons hierover nog:
„Weg van den goudrijken Gylfwe
Voerde Gefion 't verworven land met zich
Naar Denemark's kusten,
Zoodat dampte het land
Van de rennende ossen."
17. De vos, de beer en de Berglappen.
Een rondzwervende vos kwam eens op een weg, waarlangs | blijkbaar kort te voren een Berglap getrokken was met een groote „raide" (een lange rij aaneengebonden sleden). Toen ging de vos aan den kant van den weg zitten denken: ; „Zal ik hier eens op den grond gaan liggen, net of ik dood Iben? Ja, of nee? Wat zou er wel gebeuren, als ik me dood hield en hier stil op den weg bleef liggen, totdat er nog eens weer een Lap voorbijkomt met een raide? — Ja, ik doe het!"
En daar lag onze vos voor dood, midden op den weg, met lal zijn vier pooten stijf uitgestrekt.
Het duurde niet lang, of daar kwam alweer een Berglap aan met een raide en pas zag deze den dooden vos, of hij [liet zijn rendieren stilhqaden, raapte den vos op, smeet hem op zijn „kerris" (rendierslee) en schoof het lichaam onder het touw, waarmee de lading was vastgebonden, opdat het er niet af zou glijden.
De vos bewoog geen spier en de Lap reed verder; maar na een poosje was 't den vos al gelukt, zich onder het touw vandaan te werken. Hij gleed op den grond, en bleef daar weer stil en stijf liggen.
De Lap, die dit merkte, liet opnieuw de heele raide stilhouden, sprong op den grond en legde den vos op een andere slee.


70
Maar na een poosje gleed hij ook daar af en de Lap nam hem weer op, en legde hem op de achterste kerris, die met visch geladen was.
Nu had de vos zijn zin! Zoodra de Lap weer op zijn eigen slee zat en de rendieren opnieuw aandreef, schoof hij ongemerkt een beetje naar voren en beet de streng door, waarmee de slee aan de voorlaatste was vastgebonden.
Daar stond nu de met visch geladen kerris op den weg, los van de anderen, en de Lap, die hier niets van merkte, reed kalmpjes verder. Zijn raide was zóó lang, dat hij die ééne kerris niet zoo dadelijk miste. Een poos later begon het op eens hard te sneeuwen. Eerst toen keek hij eens om en — zag dat er een kerris ontbrak!
Vlug spande hij een van de rendieren af, sprong er op en reed den weg een eind terug, om dj verloren kerris te zoeken — maar alles lag al zóó diep onder de sneeuw, dat hij die niet meer kon vinden.
Ondertusschen was de vos er vandoor gegaan met een grooten visch in zijn bek. Onderweg kwam hij den beer tegen, die hem vroeg, waar hij dien prachtigen visch vandaan had?
„Dat zal ik je zeggen," antwoordde de vos. „Ik heb mijn staart laten afhangen in een put van de echte menschen (hiermee bedoelt hij, dat hij niet van onderaardsche menschen spreekt, aan wier bestaan de Lappen vast en zeker gelooven) — en daar bleef ik toen net zoolang zitten wachten, totdat er zich een visch in vastbeet."
„Toe, zeg mij, waar ik naar toe moet gaan, ol^ook zoo'n lekker vischje te vangen!" riep de beer, en hij likte zich al om den bek bij dat heerlijke vooruitzicht.
„Ach nee," zei de vos, „ik weet vooruit, dat jij toch niet kunt verdragen, wat ik heb moeten uitstaan!"
„Hoor eens," bromde de beer,, „wat verbeeld jij je wel? Waarom zou ik niet evenveel kunnen verdragen als jij?"


71
„Nu, vooruit dan maar, Grootvadertje," zei de vos, „dan moet je ook maar eens je staart laten afhangen in een put van de echte menschen. Ik zal je wel wijzen, waar ze wonen."
Het duurde niet lang, of ze stonden al bij een put, en de vos zei tegen den beer: „Kijk, hier heb ik mijn visch gevangen."
De beer liet dadelijk zijn staart in 't water afhangen en wachtte geduldig tot hij beet zou krijgen; de vos wachtte l ook — niet totdat de beer beet zou krijgen, maar totdat zijn staart stevig in 't ijs zou zijn vastgevroren.
Toen hij dacht, dat dit in orde zou zijn, begon hij op eens luid te roepen: „Komt hier, echte menschen! Komt hier met bogen en spietsen! De beer wil jullie drinkwater bederven!"
Daar kwamen de menschen al aan! Ze stormden met bogen en spietsen op den armen beer los, die in zijn doodsangst Zóó hard aan zijn staart rukte, dat die afbrak en in het ijs bleef zitten!
De vos was wel zoo wijs geweest om zich voor hem te verstoppen onder de wortels van een reusachtigen ouden denneboom. Hij zei tegen zijn pooten:
„Wat zullen jullie doen, mijn lieve pooten, als ik verraden word?"
„Wij zullen opspringen en hard wegloopen," antwoordden de pooten.
„En watzullen jullie doen, mijn lieve ooren, als ik verraden word?" „Wij zullen scherp luisteren."
„En wat zal jij doen, mijn lieve neus, als ik verraden word?" „Ik zal goed opletten, of ik ook iets ruik." „En wat zal jij doen, mijn lieve staart, als ik verraden word ?" „Ik zal je in de goede richting sturen en zeggen „Loop maar door, loop maar door!" I


72
Maar de vos was nog niet weggeloopen, toen de béér al aan de wortels van den denneboom begon te rukken en te trekken. Hij zocht en zocht, en eindelijk gelukte 't hem, den staart van den vos te pakken te krijgen. Daaraan trok hij hem van onder de boomwortels vandaan, slingérde hem op zijn rug en draafde met hem weg, in de richting van zijn hol.
Onderweg kwamen ze voorbij een ouden boomstam, in welks bast een bontgekleurde specht zat te pikken.
„Ach, ach, dat waren andere tijden," zuchtte de vos, half binnensmonds, „toen ik al de kleine vogeltjes zoo mooi beschilderde!"
„Wat zeg je daar, oude jongen?" vroeg de beer.
„Ik?" vroeg de vos, „ik zei niets, hoor! Sleep me maar naar je hol en eet me op."
Een poos later kwamen ze weer een boomstam voorbij, waartegen een specht zat te pikken.
„Ach, ach," zuchtte nu de vos, een beetje luider dan den vorigen keer, „dat waren andere tijden, toen ik al de kleine vogeltjes zoo mooi opschilderde!"
De beer vroeg nu niet wat hij zei, maar na een poos zei hij: „Hoor eens, oude jongen, zou je mij ook niet zoo fijn kunnen opschilderen met al die mooie kleuren?"
„Ach nee," zei de vos, „je zoudt onmogelijk al de pijn kunnen verdragen en al het werk verrichten, dat daaraan verbonden is! Om te beginnen, zou je een diepen kuil moeten graven, wilgentakjes tot touwen draaien, palen in den grond slaan, pik in den kuil gooien en daarboven eenMmur aansteken."
„Dat komt er niet op aan," riep de beer, „voor werken ben ik niet bang en ik zal alles wel precies zoo doen, als je 't mij aanwijst."
i En zonder er verder over te praten, begon hij al dadelijk een diepen kuil te graven.


73
Toen alles in orde was, bond de vos den beer vast aan den uitersten rand van den kuil, stak het vuur aan, sprong, toen dit helder opvlamde, op den rug van den beer, en beet de wilgentouwen door, waarmee deze was vastgebonden.
De beer, die dacht dat hij bezig was zijn rug te beschilderen, stond heel stil en zei niets anders dan: „Haitis, haitis, rieppo gales!" („Heet, heet, oude jongen!").
„Dacht ik het niet?" zei de vos. „Ik heb al dadelijk tegen je gezegd, dat jij het beetje pijn, dat de kleine vogeltjes doorstaan zonder te piepen, niet zoudt kunnen verdragen."
„Dat kan ik wèl!" bromde de beer en hij hield zich zoo bedaard als hij maar kon, al begon zijn vacht dan ook al te schroeien. Maar op hetzelfde oogenblik had de vos het wilgentouw al geheel doorgebeten en gaf hem een harden duw, waardoor hij voorover in de vlammen tuimelde.
Zelf liep hij hard weg en kwam eerst terug met een zak, joen het vuur al was uitgedoofd. Toen zocht hij alle beenderen pan den beer bijeen, deed die in zijn zak, slingerde dien over zijn schouder en ging er mee op stap.
Onderweg ontmoette hij een Lap met een raide en om dien man nieuwsgierig te maken, schudde hij zijn zak heen en weer.
De Lap dacht bij zichzelf: „Dat klinkt net of er zilver en goud in zit." „Wat heb je daar?" vroeg hij.
„Mijn vaderlijk erfdeel," antwoordde de vos. — „zullen we samen handelen?"
„Daar heb ik niets op tegen," zei de Lap, „maar eerst moet ik zien, hoeveel geld je in dien zak hebt."
„Nee, nee, dien zak doe ik niet open! Mijn beste vader en mijn lieve moeder hebben er het geld zelf in gedaan, voordat ze stierven. Maar kijk, als je mij je trekdier geeft en dien tweejaarling hier en den driejaarling daarginds, dan


74
kan jij den zak krijgen zooals hij reilt en zeilt, met alles, wat er in is."
„Top," zei de Lap, „dat neem ik aan!" En hij nam den zak en gaf den vos de drie rendieren, die deze had uitgezocht.
„Maar zeg," riep nu de vos, „denk er om, dat je den zak niet moogt opendoen, voordat je vijf of zes kleine bergen
bent overgetrokken. Waat — let goed op! — als je het waagt er eerder in te kijken, verandert al het zilver- en goudgeld in verbrande beenderen."
En zoo trok dan de Lap met zijn raide en met zijn zak over de bergen en de vos maakte, dat hij wegkwam met zijn rendieren. Hij begreep wel, dat de Lap zijn zak zou opendoen, vóór hij de vijf of zes bergen was overgetrokken — en zoo gebeurde 't ook. De goede man was zóó nieuwsgierig naar zijn schat, dat hij 't al gauw niet langer kon uithouden. Hij maakte den zak open en — vond niets dan verbrande beenderen!


75
Zóó dom was hij nog niet, of hij begreep nu wel, dat de vos hem bedrogen had. Vlug trok hij zijn sneeuwschoenen aan, keerde zich om en stoof langs denzelfden weg terug om te probeeren, of hij den valschen vos misschien nog kon achterhalen.
Maar pas zag de vos hem in de verte aankomen, of hij sprak den wensch uit: „Midden door, midden door, met dien man zijn sneeuwschoenen!"
En op datzelfde oogenblik braken allebei de sneeuwschoenen van den Lap middendoor.
Nu nam hij een van zijn trekdieren en jaagde daarop achter den vos aan, maar die wenschte dezen keer: „Middendoor, midden door, met den poot van zijn rendier!"
En op hetzelfde oogenblik brak de poot van het rendier middendoor, zoodat de Lap den vos niet meer kon vervolgen.
Deze liep nu kalm door tot aan de plek, waar hij gewoon was zijn maaltijden te gebruiken. Daar aangekomen, bond hij zijn rendieren vast en ging er allereerst op uit om allerlei andere dieren te zoeken, die hem bij het dooden en slachten van zijn buit zouden kunnen helpen.
Hij vond een beer, een wolf, een veelvraat, een hermelijn,, een muis, een witten vos, een slang, een adder en een kikker; die zouden nu allen zijn dienaren zijn en hem helpen bij het slachten.
Ieder van hen had zijn eigen manier om een rendier te schjeten. De beer schoot zijn pijl in de kinnebak van het dier, en nog altijd vindt men in de kinnebak van elk rendier een merk, dat „de berenpijl" genoemd wordt. De wolf schoot in de dij van den achterpoot en daar hebben alle rendieren nog altijd een merk, dat „de wolfspijl" heet. De veelvraat schoot in den nek en daardoor komt het, dat alle rendieren het teeken van de „pijl van den veelvraat" in hun nek hebben; het hermelijntje schoot in de keel, en daardoor hebben de rendieren nog altijd bij den keelwortel het merk van „den pijl


76
van het hermelijntje"; de muis schoot in de spleet van den hoef en nog altijd vindt men daar bij alle rendieren het merk van den „muizenpijl". De adder schoot in het achterdeel, waar men nog altijd het merk van zijn pijl kan zien, en de witte vos in den oorwortel, die ook nog bij elk rendier het merk van den „pijl van den witten vos" draagt, op de plek waar men aan de achterzijde van het oor een klein knobbeltje ziet. De slang schoot in het darmvet en tusschen dit vet en den darm vindt men bij ieder rendier nog altijd het teeken van „den slangepijl". De kikker schoot in het hartvet, en daardoor vormde zich tuschen het hart en dit vet een klein knobbeltje, dat nog altijd de „kikkerpijl" genoemd wordt.
Toen alle rendieren geslacht waren, zei de vos: „Ziezoo, nu ga ik even naar de beek om het vuil uit de rendiermagen weg te spoelen."
En, nadat hij een eindje geloopen had, kroop hij weg achter een steen en begon daar opeens te schreeuwen en te gillen, alsof hij vermoord werd.
Al de roofdieren gingen bij het hooren van dit gegil op den loop; ze verdwenen in het bosch, de een links, de ander rechts, en ten slotte bleven alleen het hermelijntje en de muis bij de geslachte dieren achter.
Toen de vos terugkwam, lachte hij in zijn vuistje, want nu was immers al dat lekkere vleesch voor hem alleen — want de kleine hapjes, die de muis en het hermelijntje aten, telden niet mee.
Nu zou hij gaan smullen! Maar pas wou hij beginnen het vleesch te koken, toen daar op eens een man voor hem stond.
En zie, het was dezelfde Lap, dien hij bedrogen had, en die zei: „Wat doe jij hier, vos? Waarom heb je mij bedrogen met die beenderen, en hoe heb je 't durven wagen, mijn rendieren fe slachten?"
„Ach lieve Broeder," zei de vos op klagenden toon: „Geloof toch niet, dat ik ze geslacht heb. Mijn kameraden, de wilde


77
dieren, en het hermelijntje en de kikker en de muis hebben het gedaan — heusch waar!"
Op dit oogenblik zag de Lap het hermelijntje en de muis, beide met vette snoetjes, tusschen de steenen heen en weer sluipen. Toen pakte hij vlug den haak, waaraan de kookpot hing, en deed daarmee een slag naar het hermelijntje. Maar hij trof alleen zijn staart en daardoor komt het, dat nog tegenwoordig alle hermelijntjes een zwarten staart hebben. De muis smeet hij met een stuk houtskool en daardoor zijn alle muizen in Lapland nog altijd zwart.
Maar, terwijl de Lap zoo druk bezig was met die twee kleine dieren, maakte de vos van de gelegenheid gebruik om ver, ver weg te loopen, zoover, dat de Berglap hem nooit Brug heeft kunnen vinden.
18. De boerenzoon en de reuzenvrouw.
(EEN OUDE VERTELLING UIT IJSLAND.)
In het Noordland woonde eens een boer, die had maar één zoon en die zoon heette Jon.
De oude boer reisde altijd in den herfst naar de Westmands-eilanden1) en bleef daar dan den heelen winter visschen, zooals dit de gewoonte was in dat land. Zijn paarden zette hij dan zoolang bij een boer op stal, vóór hij de zee overstak. Als hij dan in het voorjaar terugkwam met een groote lading gedroogde visch, haalde hij de paarden weer op, en belaadde twee er van met visch. Op het derde maakte hij zelf de terugreis.
Deze reis had hij altijd alleen gemaakt, omdat Jon dan op
*) Ten Z.W. v. IJsland.


de boerderij moest passen; maar toen hij zich oud en zwak begon te voelen, zei hij tegen zijn zoon: „Dezen keer moet . je maar eens met mij meegaan, Jon, dan kan ik je alles wijzen, en dan kan jij 't volgend jaar alléén op de vischvangst gaan, terwijl ik op de boerderij blijf."
Dat plan beviel den jongen best, want hij wou graag wat van de wereld zien.
En toen nu de herfst kwam, gingen ze samen op reis en vingen een dubbele lading visch, die ze op vier paarden mee naar huis brachten; en de oude man wees Jon alles nauwkeurig aan.
Het volgend jaar voelde de boer zich zoo zwak, dat hij liever op de boerderij wou blijven, dan die groote reis doen.
Nu mocht Jon alleen gaan, en dat beviel hem best. Ma» den avond, voordat hij op reis zou gaan, riep zijn vader hen? bij zich, toen hij al in bed lag.
„Jon," zei bij, „voordat je weggaat, moet je mij iets beloven."
„Wat moet ik beloven, Vader? Dat ik zal oppassen niet overboord te vallen bij het visschen?"
„Nee jongen, maak nu geen grappen! Er zijn wel grooter gevaren, dan om bij 't visschen overboord te vallen! Ik zal je zeggen, welke belofte ik van je vraag. Herinner je je nog, hoe we een heel eind langs de helling van een hoogen berg reden?"
„Jawel, Vader," zei Jon, „u bedoelt zeker de plek, waar die hooge rotsen over den weg hangen, net alsof ze elk oogenblik op je hoofd kunnen neervallen?"
„Juist," zei de oude man, „dat is de plek, die ik bedoel. Dat is een héél gevaarlijke plaats ien je moet me vast beloven, dat je nooit onder die overhangende rotsen zult rusten of schuilen, al is het weer nog zoo slecht. Ik zou ziek worden van onrust, als ik moest denken dat je daar ooit je nachtleger zoudt opslaan. Wil je me vast en zeker beloven, jongen, dat je 't niet zult doen?"


ra»
„Ja Vader, ik beloof het u," zei Jorl, en, zonder er verder over na te denken, ging hij naar bed.
Den volgenden morgen, héél vroeg, haalde hij, behalve zijn eigen rijpaard, twee sterke pakpaarden uit den stal, en begon zijn reis naar de kust.
Evenals den vorigen keer zou hij zijn paarden bij den boer, die een vriend van zijn vader was, op stal brengen voor den geheelen winter, —- dat was afgesproken.
In het begin ging alles goed. 't Was mooi weer en hij floot een vroolijk deuntje onder 't rijden. Toen hij bij de berghelling kwam, waarvan zijn Vader gesproken had, begon het al donker te worden, en Jon liet zijn beesten een stapje harder loopen om nog vóór den nacht de overhangende rotsen voorbij ^komen, zooals hij zijn Vader had beloofd. Maar nog voor <Sat hij die plek bereikte, brak er een hevig onweer los. Het donderde en bliksemde en stormde en regende zóó erg, dat hij niet wist, waar hij zich zou bergen. Maar zie, op een kleine hoogte, vlak onder die overhangende rotsen, zag hij een rustplaats, zóó veilig en beschut, dat hij 't niet laten kon, daar te gaan schuilen. Hij ging zitten in het welige gras en dit plekje beviel hem zóó goed, dat hij niet veel zin had, er weer vandaan te gaan. Hij overlegde bij zichzelf, wat hij zou doen. „Kom, kom," dacht hij, „wat voor gevaar zou er nu aan verbonden zijn, als ik op dit heerlijke rustplaatsje den nacht doorbreng?" Eindelijk zei hij hardop: „Vooruit, ik waag het," en toen begon hij dadelijk zijn paarden af te toornen en hun voorpooten met de leidsels aan elkaar te binden. Een eindje verderop, iets hooger tegen de helling, zag hij den ingang van een hol. Dat was een prettige ontdekking! Hij klom er naar toe, legde al het goed, dat hij bij zich had, in het hol, kroop toen zelf naar binnen, pakte zijn ransel uit, en "begon te eten.
't Was pikdonker in het hol en Jon dacht, dat hij daar lekker zou kunnen slapen. Maar toen hij daar nu zoo smakelijk


—
zat te eten, hoorde hij opeens achter in het hol een gehuil van verscheidene stemmen.
Hij schrok eerst erg, maar na een poosje vatte hij weer moed. Hij zocht nu den grootsten gedroogden visch uit, dien hi) bij zich had, stroopte de huid er af, besmeerde den geneden visch dik met boter en trok de huid er toen weer overheen.
„Ziezoo," zei hij bij zichzelf, „daar gaat iel" En hij slingerde den visch, zoo ver als hij kon, het hol in.
„Let op," riep hij luid, „let op, jullie, daar achter in het hol! Daar komt een visch aan! Als jullie hem lusten, eet hem dan maar gerust op!"
En zie, even later hoorde hij een geluid, alsof iemand den visch uit elkaar scheurde. En toen ging het op een kauwen en smakken. —
Nadat Jon genoeg gegeten had, zocht hij een gemakkelijk plekje uit en wou juist gaan slapen, toen hij zware voetstappen hoorde op de kiezelsteenen voor den ingang.
En ja, daar kwam een groote, dikke reuzenvrouw het hol binnen en het leek wel, of er licht van haar uitging in het donker.
Jon voelde zich heelemaal niet op zijn gemak en dat werd nog erger, toen hij haar met een donderende stem hoorde uitroepen: „Het ruikt in mijn hol naar menschenvleesch!"
Daarna ging ze dieper het hol in en liet den last, dien ze gedragen had, van haar schouders glijden; dat dreunde zóó, dat de geheele rots er van schudde.
Plotseling merkte Jon, dat ze tegen iemand anders scheen te praten. Hij hoorde haar zeggen: „Dat is. beter gedaan dan ongedaan, en 't zou verkeerd zijn, het niet te beloonen."
Nu zag hij, dat ze een kaars aanstak en naar hem tSekwam. Ze zei hem vriendelijk goeienavond, noemde hem bij zijn ' eigen naam, en bedankte hem hartelijk, dat hij haar kinderen


81
dien visch te eten had gegeven. Daarna noodigde ze hem vriendelijk uit, bij haar achter in het hol te komen.
Hij nam de uitnoodiging aan, en nu stak de reuzin haar beide pinken in de lussen van het touw, waarmee zijn pak dichtgebonden was, en droeg dat ook naar binnen.
Achter in het hol zag Jon twee reusachtige bedden staan, en in het eene lagen twee kinderen; dat waren dezelfden, die zooeven hadden gehuild toen hij begon te eten, en die zijn visch zoo lekker hadden opgepeuzeld.
Op den grond lag een groote hoop forellen, die de reuzenvrouw dien avond had gevangen en op haar rug naar huis gedragen. Daardoor had 't er net uitgezien, alsof er licht van haar uitging, toen ze het hol binnenkwam.
Nu vroeg ze hem, waar hij liever wou slapen — in haar eigen bed, of in dat van de kinderen?
Jon bedacht zich niet lang, maar zei: „Nu, als ik dan toch moet kiezen, zou ik maar liever in het kinderbed willen slapen."
„Goed," zei de reuzin, en ze spreidde gauw voor de kinderen een kermisbed op den grond en maakte Jon's bed op met schoone lakens en sloopen.
Jon kroop er in en sliep in een oogenblik, maar het duurde niet lang, of ze maakte hem weer wakker. Toen hij de oogen opende stond ze voor zijn bed met een schotel vol lekkere, gekookte forellen. Daar was Jon wei voor te vinden!
En terwijl hij nu zat te smullen, kwam de reuzenvrouw gezellig bij hem zitten praten. Ze was heel vroolijk en opgewekt en vroeg hem, waar hij van plan was, te gaan visschen. En toen hij haar dit verteld had, vroeg ze hem, of hij al een plaats in een boot had gehuurd bij een van de visschers op het eiland?
„Nee, nog niet," antwoordde Jon.
Toen vertelde ze hem, dat alle booten al bezet waren. Er zou bepaald geen plaats meer voor hem zijn. Maar er woonde
bruijn en van hichtum, Sagetiland, I. 6


82
daar een heel oude visscher, die bijna geen vischgraat meer uit het water ophaalde.
Deze man had een bijna onbruikbare boot, die geroeid werd door een paar onverschillige jongens, omdat geen enkele volwassen man meer met hem wou varen.
„Ik raad je aan," zei de reuzin, „een plaats te huren in de boot van dezen ouden man; hij zal er eerst niets van willen hooren, maar als je maar volhoudt, krijg je 't wel gedaan. Ik kan je op dit oogenblik niet zóó beloonen als je 't verdient, omdat je mijn kinderen te eten hebt gegeven, maar kijk, hier heb je een paar haken. Den eenen moet je zelf gebruiken, en den tweeden mag je aan den ouden visscher geven. Ik hoop dat jullie er veel plezier van zult hebben, maar zorg vooral, dat jullie met je oude boot eiken morgen het laatst uitvaart en eiken avond het eerst weer thuis bent. En roei nooit verder dan tot aan de rots, die vlak tegenover de landingsplaats ligt — denk daaraan!
Als je nu morgen naar Landüsand rijdt, zal je nog net een plaats vinden om naar het eiland over te steken, in een van de laatste booten.
Laat je paarden maar stilletjes op het strand staan en bind ze met de halsters aan elkaar vast. Ik zal den geheelen winter goed voor ze zorgen. En als 't nu mag gebeuren, dat je gelukkig bent in de vischvangst, dan zou ik graag mijn eigen paard met de jouwe naar het strand willen sturen, om ook voor mij een paar visschen te halen; want ik zal 't je maar bekennen: ik ben dol op gedroogde visch!"
Jon beloofde haar een heele massa visch te zullen brengen, en in alles haar raad te zullen opvolgen.
Den volgenden morgen vóór dag en dauw ging Jon al op reis naar Landüsand, nadat hij eerst een hartelijk afscheid had genomen van de reuzenvrouw en haar kinderen.
De laatste booten, die naar het eiland zouden vertrekken, lagen al klaar, en de mannen, die er in zaten, lachten hartelijk,


83
toen ze zagen dat Jon zijn drie paarden alleen maar even met de halsters aan elkaar bond, en ze toen kalm aan het strand liet staan, terwijl hij in de boot stapte.
„Nou, nou," zeiden ze, „wat zullen jou paarden er goed uitzien, als de vischtijd voorbij is!"
Maar Jon deed net, of hij niet hoorde wat ze zeiden, en keek recht voor zich uit.
Op het eiland aangekomen, ging hij er dadelijk op uit om nog een plaats in een boot te zoeken, maar 't was preaes zooals de reuzin gezegd had: ze waren allemaal al besproken.
Toen ging hij naar den ouden visscher, van wien de reuzin gesproken had, en vroeg hem of hij een plaats in zijn boot wou verhuren?
„Ach nee," antwoordde de oude man, „mijn gebrekkige boot met die twee onverschillige jongens is niets voor zoo'n fhnken kerel, als jij bent."
Maar Jon zei, dat hij 't best aandurfde en dat hij vond, dat Ze 't maar eens met elkaar moesten probeeren. Wie weet, of hij den ouden visscher geen geluk aanbracht!
Hij praatte zoo mooi en zoo lang, dat de oude man hem eindelijk zijn zin maar gaf.
En van dien dag afaan woonde Jon bij hem in zijn vervallen hutje en stoorde zich niet aan 't gepraat en gelach van de anderen, die maar niet begrepen hoe hij er toe kon komen, om met zoo'n oude, lekke boot uit visschen te willen gaan.
^Eindelijk was het dan zoover, dat de vischtijd aanbrak. Op een goeden morgen werden Jon en de oude visscher jakker door al het lawaai, dat de anderen maakten bij hun Brertrek. 't Was prachtig weer — stil en zonnig;, maar de joude visscher zei: „Ik weet haast niet, of ik ook nog eens zal probeeren mijn oude boot te water te laten. Ik ben bang, dat we er niet veel plezier van zullen beleven."


84
„Kom, kom," zei Jon, „die boot kan nog best een keer mee. Laten we 't maar eens probeeren. Je zult zien, dat 't goed zal gaan."
i Nu trokken ze allebei hun leeren pakken aan en stieten van wal. En toen ze nu langs de landingsplaats voeren, zag Jon opeens de rots, waarvan de reuzin gesproken had, aan den overkant liggen.
„Zullen we daar, bij die rots, onze lijnen eens uitgooien?" vroeg hij den ouden man.
„Ach nee," zei de visscher, „hoe'kom je daar nu toch bij? Op die plek vangen we natuurlijk niets!"
Maar Jon hield vol, dat hij dan toch voor de grap wel eens wou probeeren, daar héél eventjes zijn lijn uit te werpen, en de oude man gaf eindelijk toe.
En zie, pas had Jon zijn snoer uitgeworpen, of er zat al een dikke visch aan den haak! Nu gaf hij den ouden man het andere haakje, dat de reuzenvrouw hem gegeven had, en ook deze haalde nu den eenen visch na den anderen uit het water op.
't Ging hun zóó goed, dat ze dien dag driemaal naar den wal moesten varen, omdat hun boot tot aan den rand vol visch was.
Nadat ze eindelijk samen 120 reuzengroote visschen gevangen hadden, vonden ze dat dit voor één dag genoeg was en ze roeiden naar huis terug. En toen eindelijk de andere visschers aan land kwamen, waren die twee al druk bezig, hun visschen schoon te maken en toe te bereiden.
Wat waren die mannen verbaasd over de groote vangst van den ouden visscher! Ze vroegen hem waar hij gevischt had, en hij antwoordde: „Bij de rots tegenover de landingsplaats."
Den volgenden morgen stonden alle andere visschers vroeg op, roeiden naar die rots, en wierpen hun snoeren uit. Maar ze merkten al gauw, dat hier geen leven in het water was en


85
roeiden verder, om 't op een andere plaats maar weer eens te probeeren.
Toen ze allen verdwenen waren, kwamen Jon en de oude visscher weer aanroeien in hun lekke boot; en zie, 't ging weer net als den vorigen dag!
Iedereen begrijpt, dat die twee den geheelen winter nergens anders vischten, dan altijd maar weer bij diezelfde rots, en ze vingen verreweg het meest van alle visschers op het eiland. Toen ze eindelijk den buit verdeelden, hadden ze ieder wel twaalfhonderd groote visschen!
Toen het einde van den vischtijd gekomen was en ze voor 't laatst nog eens naar het bekende plekje roeiden, gebeurde er een wonder! Toen ze namelijk hun hengels ophaalden, waren allebei de haken spoorloos verdwenen! En dat had niet anders kunnen gebeuren, dan doordat iemand ze onder water had losgemaakt! Ze maakten er verder maar geen drukte over, omdat het toch hun laatste reis was, en roeiden kalm naar huis terug.
Toen Jon zich met zijn visch naar den vasten wal wou laten overzetten, vond hij weer een plaats in dezelfde boot, waarin hij de heenreis had gemaakt. De eigenaar van de boot en zijn knechten lachten hem weer dapper uit, omdat hij den vorigen herfst zijn paarden zoo maar op het strand had laten staan. „Zeg," riepen ze, „wat zullen die beesten van jou nu dik en vet zijn! Die zijn nu stellig wel sterk genoeg om al je gedroogde visch naar Noordland te dragen!" Maar kijk, toen ze al dichter en dichter bij den wal kwamen, zagen ze daar de drie paarden van Jon, aan elkaar vastgebonden, op het strand staan, precies zoo, als hij ze verlaten had.
Nu werden alle mannen erg nieuwsgierig naar dit wonder. Ze sprongen aan wal en bekeken en betastten de paarden aan alle kanten; en ze konden zich niet genoeg verwonderen, dat de beesten er zóó prachtig en glanzend uitzagen, alsof Ze den geheelen winter vetgemest waren.


86
Maar behalve de drie paarden van Jon, stond daar nog een ander paard, zwaar gebouwd en bruin van kleur, en met een zoomzadel op den rug.
De mannen keken Jon bijna angstig aan, want ze hielden hem voor een machtig toovenaar, omdat hij eerst zoo ongelooflijk veel visch had gevangen, en nu weer dat wonder met die paarden!
Jon laadde de gedroogde visschen op de breede ruggen van zijn paarden, maar op het bruine paard legde hij de helft van zijn geheele vangst. Daarna reed hij naar hetNoorden.
Toen hij bij het hol van de reuzenvrouw kwam, stond die al naar hem uit te kijken en ontving hem heel vriendelijk. Hij bleef een paar dagen bij haar en gaf haar alle visschen, die het bruine paard had gedragen. Ze hadden elkaar veel te vertellen. De reuzin was bedroefd, omdat haar kinderen dien winter allebei gestorven waren. Ze had ze onder de rots begraven, vertelde ze, naast het graf van haar man.
Ze zei hem ook, dat zij het geweest was, die de haken op zoo'n geheimzinnige manier van de snoeren had losgemaakt, toen ze den laatsten keer bij de rots hadden gevischt, en vroeg Jon, of hij dien winter ook nog bericht van huis had gehad?
„Nee," antwoordde Jon, „dien heelen tijd heb ik niets van Vader gehoord."
„Ach," zei de reuzin, „dan moet ik je een treurig nieuws vertellen; je Vader is een paar maanden geleden gestorven."
Jon was heel bedroefd, en dit zou nog erger worden, toen hij weer thuis was en zijn Vader overal miste!
Toch was 't maar goed, dat de reuzin het hem verteld had. Wat zou hij anders geschrokken zijn!
„Ja," zei de reuzenvrouw. ,,'t Is zeker een heel treurig verlies voor je, maar als je thuiskomt, zal je heel wat te doen krijgen. Je wordt nu heer en meester op de boerderij, en in den zomer zal je een lieve vrouw trouwen en een gelukkig man worden."


87


88
„Maar," voegde ze er bij, „nu wou ik je nog een gunst vragen, voordat je vertrekt."
„En welke gunst is dat?" vroeg Jon.
„Dat zal ik je zeggen," antwoordde de reuzenvrouw. „Ik weet dat ik niet lang meer zal leven, en nu wou ik je vragen om hier naar toe te komen, zoodra ik je in den droom zal verschijnen; want ik wou je verzoeken, mij naast mijn man en mijn kinderen te willen begraven."
Ze wees hem de plaats aan, waar die lagen, en wenkte hem toen om mee te komen naar een vertrekje in den zijwand van haar hol. Daar stonden twee koffers, tot aan den rand gevuld met goud en allerlei kostbaarheden.
„Kijk," zei ze, „deze koffers zal jij van me erven als ik dood ben, en mijn bruin paard ook. Ik zal de koffers aan elkaar binden en ze voor den ingang van het hol neerzetten, ieder op een rotsblok, zoodra ik voel dat mijn einde nadert. Dan behoef je alleen maar het paard tusschen de beide koffers te brengen en de lussen, die ik in het touw zal leggen, aan de draaghouten van het zadel vast te maken. Ik zal zorgen, dat het beest zijn zadel op den rug heeft. Het kan de twee koffers best dragen, wees daarover gerust."
Nadat Jon haar beloofd had, dat hij zou komen zoodra hij van haar droomde, namen ze zoo'n hartelijk afscheid van elkaar, alsof ze moeder en zoon waren, en Jon reed verder naar het Noorden.
Thuis vond hij alles precies zooals de reuzin het hem verteld had. Zijn vader was gestorven, en alle bèwoners van het huis waren blij, dat de jonge boer thuis was gekomen om alles op de boerderij weer op streek te brengen.
Jon kreeg dus dadelijk werk genoeg, en toen eindelijk alles weer zijn gewonen gang ging, begon hij zich heel eenzaam te voelen; en toen de zomer kwam, trouwde hij met de dochter van zijn buurman. Ze waren heel gelukkig samen en er gebeurde niets bijzonders, totdat Jon, zes maanden


89
nadat hij afscheid van haar had genomen, van de reuzin droomde.
. 'tWas een pikdonkere nacht en buiten stormde en regende het geweldig, maar Jon riep zijn knecht en beval hem, zijn beide rijpaarden te zadelen. De knecht sprong vlug uit zijn bed, kleedde zich aan, haalde de paarden uit den stal en Zadelde ze, terwijl Jon binnenshuis alles voor de reis in orde maakte.
„Hoe kom je er toch bij," vroeg zijn vrouw, „om bij dit noodweer midden in den nacht op reis te gaan?"
,,'t Spijt me, lieve vrouw," antwoordde Jon, „maar dat mag ik je niet zeggen. Maar wees vooral niet ongerust, als ik misschien een paar dagen wegblijf. Er is heusch geen gevaar bij, hoor!"
En zoo reed hij dan voort in razenden galop, om toch maar zoo gauw mogelijk bij de overhangende rotsen te komen. Toen hij daar eindelijk aankwam, stond de reuzenvrouw voor den ingang van haar hol, en ze kon nog net een paar woorden .tegen hem zeggen. Hij bleef bij haar, totdat ze stierf, en begroef haar toen naast haar man en kinderen.
Daarna nam hij het bruine paard, dat gezadeld stond te Wrachten, en leidde het tusschen de beide koffers, die buiten op de twee rotsblokken klaar stonden. Hij maakte de lussen van het touw vast aan de zadelhouten, en reed met al zijn schatten naar huis.
Nu was hij een rijk man geworden en hij en zijn vrouw leefden nog vele jaren gelukkig met elkaar en bestuurden hun boerderij, zooa's het behoorde. I En verder weet ik niets meer van hen te vertellen.
Met toestemming van den uitgever overgenomen uit „Zonneschijn" le Jaarg.


90
19. Anika, de rooverhoofdman.
(EEN OUDE SAGE UIT RUSSISCH LAPLAND.)
Ten Oosten van de Jacobsrivier in Zuid-Varangen, rijst een groot schiereiland op uit de IJszee. Dit is het „ Visscher eiland"1) en vlak daarbij ligt het kleine eilandje Anikijef, dat in oude tijden niet alleen door ontelbare visschers, maar ook geregeld door walvischjagers werd bezocht; — daarvan getuigen nog altijd de vele namen en jaartallen, in den steilen wand van een leirots aan den waterkant.
Hoe dit eiland aah rijn naam is gekomen, weten de Lappen u te vertellen.
In heel, heel oude tijden moesten alle visschers die in den omtrek van het Visscbereiland hun netten kwamen uitwerpen, het tiende deel van hun vangst afstaan aan den machtigen zeeroover of Viking Anika, die elk jaar met een kaperschip, bemand met een massa sterke kerels, naar het kleine eiland kwam om zijn „tienden", desnoods met geweld, van de visschers te innen.
Hij was een geheimzinnige persoonlijkheid en geen mensch heeft ooit geweten, waar hij 's winters bleef. Dan werd hij op het eiland nooit gezien, maar hoe vroeg de eerste vïsscherp: in 't vooijaar ook in die streken aankwamen, altijd konden ze er zeker van zijn, Anika en zijn gewapende trawanten daar al te zullen aantreffen.
Zelfs zij, die hun zomerhutjes aan den anderen kant van het Visschereiland hadden, moesten toch in de golf van Anikijef aanleggen om hun schatting aan den gevreesden Zeeroover te betalen. Want, deden ze dit niet vrijwillig, dan wist Anika wel middelen om hen er met geweld toe te dwingen en ze mochten blij zijn, als ze er dan nog levend afkwamen.
l) Ten Oosten van de Varanger Fjord bij de Moermankust.


91
Evenals vele roovers, van wie de sagen uit verschillende landen vertellen, bezat ook Anika een zekere ridderlijkheid.
Hij gaf bijvoorbeeld geregeld den visschers een kans, om zich van de schatting vrij te maken door een tweegevecht met hem.
Elk voorjaar, als alle visschers op het eiland waren aangekomen, liet hij hen bijeenroepen, en vroeg of er onder hen misschien iemand was, die het aandurfde om met hem te vechten; maar als de mannen dan den reusachtigen zeeroover met zijn felle oogen en ijzeren knuisten aankeken, verging hun alle lust tot vechten en ze betaalden maar liever de hun afgedwongen schatting.
Vele, vele jaren lang had deze toestand al geduurd, toen een jonge man aan eenige visschers, die juist in een viermansboot van wal wilden steken, vroeg, of ze hem niet mee wilden nemen. : ,•■ « •■■
In hun haast om weg te komen, letten de mannen eerst niet op hem, maar nu wendde hij zich beleefd tot hun aanvoerder met de vraag: „Kameraad, laat mij met u en uw mannen mee op de vangst gaan! Ik ben tevreden met een plaatsje als „aasgever" (de aasgever heeft tot taak, voortdurend te zorgen dat alle vischhaken van aas zijn voorzien).
De aanvoerder keek den jongen man aandachtig aan, maar hij kon zich niet herinneren, hem ooit te voren te hebben .gezien.
,,'t Spijt me wel," zei hij, „maar we hebben al een aasgever, een lijninhaler en een roeier, en, zooals je ziet, is dit een viermansboot."
Maar de jonge man hield niet op te smeeken, dat ze hem voor dezen éénen keer toch zouden meenemen. Eindelijk zei toen de aanvoerder:
„Nu, als je dan zoo'n groot verlangen hebt om met ons uit te varen — vooruit dan maar! Sla een kruis, doe je gebed, en spring in de boot."


92
Eindelijk had hij dan zijn zin, en ze staken van wal. En zie, ze hadden dezen keer een ongewoon geluk. In korten tijd was hun boot tot den rand toe volgeladen met visch, en ze konden den terugtocht veel vroeger aannemen, dan. alle anderen.
Natuurlijk echter moesten ze op het eilandje Anikijef aanleggen, om den zeeroover een tiende van hun vangst af te leveren.
Ze gooiden vlug hun visschen op den wal en de aanvoerder droeg den vreemden jongen man op, ze schoon te maken. Vroolijk sprong hij uit de boot en begon met een verbazende snelheid de visschen de koppen af te snijden, de ingewanden uit te halen en ze in twee helften vaneen te scheuren.
Verbaasd keken de anderen toe; zóó handig hadden ze dit werkje nog nooit zien doen! Nadat hij de visschen had schoon gemaakt, trok de jonge man zijn leeren handschoenen uit en verzocht den roeier, die voor hem uit te wasschen.
Maar toen hij de handschoenen terugkreeg, zei hij, dat de roeier ze niet genoeg had uitgewrongen: hij zou dit nu zelf eens beter doen. Maar onder zijn sterke handen vielen de stevige handschoenen uit elkaar als oude, versleten vodden.
De mannen in de boot keken elkaar aan, alsof ze wilden zeggen: „Dit kan onmogelijk een gewoon mensch zijn!"
Maar op dit zelfde oogenblik vertoonde de reus Anika zich op het strand.
„Hoort, mannen, hoort," schreeuwde hij, „waarom brengen jullie me niet uit jezelf een tiende van je vangst?"
De visschers beefden van angst, maar de jonge vreemdeling richtte zich op en keek den zeeroover recht in 't gezicht.
„Jij bent me er ook eentje!" zei hij. „Wat kom je hier doen, zeg? Als je meent, dat wij je slaven zijn, dan ben je hier bij de verkeerden, mannetje! Maak dat je wegkomt, anders ...."
„Wa-a-a-a-a-a-at? Ha, ha, ha!" lachte Anika. „Ik zie wel dat jij nog een vreemdeling bent op dit eiland! Maak jij zelf


93
dat je wegkomt, brutale snuiter, of ik sla je tegen den gtond, dat je nooit weer opstaat!"
De jonge man lachte, alsof hij zich van de dreigementen van den reus niets aantrok en liep regelrecht op hem af.
„Zoo, zoo, vriendje," schreeuwde Anika, „ik zie dat 't jou tenminste niet aan moed ontbreekt; 't wil me zelfs voorkomen, alsof je plan hebt met me te vechten!"
„Ja zeker, dat plan heb ik!" antwoordde de jonge man. Nu werd er op een hooge plek, midden op het eiland, een kring getrokken, waarbinnen het tweegevecht zou worden gehouden.
De kampplaats werd vlug met een muurtje van losse rotssteenen omgeven en er werd bepaald dat, evenals bij de „holmgangen" der Noorsche Vikings, geen van de beide strijders buiten den kring zou mogen treden.
Verder zou het tweegevecht op de volgende heel bijzondere wijze plaats vinden: elk van de strijdenden mocht driemaal achtereen op zijn handen gaan staan en zijn tegenstander met de voeten tegen de borst schoppen.
Er werd geloot — en Anika kreeg de eerste kans. Hij ging op zijn handen staan, vouwde zijn beenen zoover achterwaarts, dat hij wel een rad leek, kwam zóó op den vreemdeling aan, en sloeg hem toen plotseling met beide beenen tegen de borst.
De jonge man bewoog zich niet van zijn plaats. Nu deed Anika een paar stappen achterwaarts, sprong weer op den ander toe en trof hem met nog meer kracht dan den eersten keer. Nu week de jonge man één stap achteruit, maar bleef toch rechtop staan.
Bij den derden aanval week hij wel wat verder achterwaarts, maar bleef toch nog net binnen den ring.
Nu was het zijn beurt!
Ook hij ging op zijn handen staan, draaide een poos om den reus heen, en trof hem toen tegen de borst.


94
den eersten slag week Anika wel drie stappen terug, na den tweeden viel hij om en rolde tot aan het muurtje, datl den ring omsloot, maar na den derden slag waggelde hij zooverterug, dat hij over het muurtje duikelde en daarbuiten doodl neerviel.
De visschers groeven nu een graf binnen den ring, legden i den zeeroover, die hen zoo lang had gekneveld, daarin en) plaatsten er een grooten steen bovenop, ter herinnering aani het groote feit, dat hier had plaats gehad.
Daarna keerde de geheimzinnige jonge man met de visschers terug naar het strand, riep ze allen bijeen en sprak tot hen: «Brengt nu allen uw dank aan God! Uw vijand is verslagen en voortaan zal niemand het meer wagen, u in uw visscherij te behadeelen. God zij met u! Vaartwel!"
Daarna verdween hij plotseling uit hun oogen, en niemand heeft ooit geweten waar hij vandaan was gekomen en waarheen hij ging.
Maar op het hoogste punt van het eiland, een eind van de haven verwijderd, moeten, volgens de Lappen van die streek, nog altijd de sporen zijn te zien zijn van het steenen muurtje, waarbinnen het gedenkwaardige tweegevecht eens is gehouden, en waar de verdrukker der visschers zijn dood vond.
20. Marco de Rijke en Iwan de Arme.
(EEN RUSSISCHE SAGE.)
Er was eens een man, die Marco heette. Men noemde hem Marco den Rijken; hij had groote fabrieken en zooveel geld, dat hij het om zijn landgoed wel vijfentwintig werst in het rond een voet hoog kon opstapelen. Hij had een dochter, maar geen zoon. Hij deed geen goed met zijn geld, want hij was gierig en kende de liefde niet.


95
Eens naderden twee bedelaars zijn rijke woning. Ach, wat zagen ze er uit. Ze hadden zeker al veel geloopen. Hun bast'schoenen zaten onder het slik; een schapenvacht, vuil en met flarden, dekte hun naakte schouders. Zoo traden ze op ^het voorplein en smeekten Marco om een onderdak voor den nacht.
„Alla, slaap maar in de laatste hut," zei Marco barsch. Hij wist niet, dat het Onze Lieve Heer en de heilige Nicolaas ■paren, die daar voor hem stonden. Dan zou hij wel anders gesproken hebben.
I In die hut lag reeds een oude tante van Marco doodziek op de kachel. De beide gasten legden zich op den grond en sliepen weldra in.
I Hoe verwonderd was Marco, toen den volgenden morgen zijn tante hem gezond en wel opzocht. I „Marco," berichtte ze, „weet je, wat er gebeurd is? Ik droomde vannacht, dat er twee oude mannen met witte baarderiin de hut overnachtten. Te middernacht werd er Bun, het venster geklopt en een stem vroeg: „Heeft Onze Lieve Heer zich hier ter ruste gelegd?" „Ja," antwoordden de; mannen, „Wat wilt gij?" — „In het naaste dorp is een Kind geboren. Hoe zal het heeten, welken gunst wilt U het Pjchenken?" En het antwoord was: „Het zal Iwan heeten, |«n zijn bijnaam zal „de Arme" zijn. Hij zal de bezittingen fvan Marco den Rijke verwerven en al diens geld." "
Marco antwoordde eerst piet. Toen vroeg hij somber: „En Ihoe komt u weer beter, tante?','
„Beter bèn ik," lachte zij, „maar hoe weet ik niet. Zeker ook door Hun gunst."
Toen zijn tante weg was, trad Marco snel het voorplein Op, riep Wassili, zijn knecht en gaf hem bevel vlug de troïka 1) in te spannen. Het had dien nacht hard gesneeuwd en een
1) Slede met drie paarden.


96
dik tapijt lag op velden en wegen. Hij liet naar het naaste dorp rijden en halt houden voor het huis van den pope §.,
„Hebt gij heden een kind in het geboorteregister opgenomen" vroeg hij den pope.
„Jawel, Heer," antwoordde deze, „een kind van dem armste der armen. Ik heb het Iwan gedoopt, met den bijnaam „de Arme"."
Mooi, dacht Marco, tot zoover had zijn tante gelijk. Hij het zich het huis wijzen van den kleinen Iwan en deed aani de verbaasde ouders dadelijk het voorstel hem het kind als; petekind toe te vertrouwen. Welke ouder, al is hij nog zoo arm, mist nu graag een van zijn kinderen? Maar eindelijk bood Marco hun zooveel geld, dat ze voor de verleidingI bezweken en hun kleinen Iwan aan hem afstonden. ~ „Dan meteen maar," zei Marco verheugd. Hij wikkelde het kindje in een vossenpels, legde het naast zich in de slede en vertrok.
Geluidloos gleed de slede voort, alleen de belletjes der paarden rinkelden. Hun weg voerde door het dichte bosch. Hier liet Marco den knecht stil houden. „Neem het kin4," sprak hij tot dezen, „ga er een eind mee het bosch in en leg
-het daar in de sneeuw. Maar neem den pels weer mee."
Nauwelijks was dit geschied en waren ze verder gereden, of een warme wind begon om het kind te waaien, de sneeuw, dooide, het gras begon te groeien, mooie bloemen schoten op uit den grond.
Niet lang daarna reden twee kooplieden met hun sleden denzelfden weg. Ze moesten naar Marco, om hem een groote schuld te betalen. Op hun rit door het bosch hoorden ze ineens kindergeschrei. Ze onderzochten den omtrek en vonden Iwan te midden van de sneeuw op een groen, droog plekje U Bloemen omwuifden zijn hoofdje. Ontroerd zagen ze elkaar!
| Dorpsgeestelijke.


97
aan. „Dit is een heilig Jrind," spraken ze en droegen het voorzichtig naar hun sleden.
De avond viel reeds en het wolvengehuil deed zich in de
verte hooren, toen de kooplieden met hun levend pikje den
hoogen stoep van Marco's woning betraden. Toen Marco het verhaal van hun vondst hoorde, verbruijn en van hichtum, Sagenland, I. 7


§8
bleekte hij, maar hij behield zijn kalmte. „Geeft hem mij," verzocht hij, „ik heb geen zoon." Maar daar wilden de kooplieden niet van weten. Ze waren het er samen nog niet eens over eens geworden, wie het kind zou hebben, zoo graag hadden ze het beiden. Maar Marco bood geld, bood veel geld en ze waren kooplieden. Ten slotte gaven ze Marco het kind en reden den volgenden dag weer heen, dankbaar om den vollen buidel, maar met verdriet om het kind.
Drie dagen later sloot Marco den kleinen Iwan in een ton en wierp hem in de Wolga. En moedertje Wolga zond haar golven, die namen de ton en droegen haar mede, uren, uren lang.
Er stond een klooster tegen den hoogen oever. Een monnik trad naar buiten en schouwde over het water. Hij hoorde kindergeschrei en zag de ton drijven, sprong in een bootje en droeg den kleinen Iwan aan land. In de kloosterkerk werd hij opnieuw gedoopt. Men noemde hem Iwan en gaf hem den bijnaam van „de Arme".
Achttien jaar bleef Iwan in dit klooster, hij groeide er op tot een flinken, jongen man, leerde er lezen en schrijven en koorzingen. De prior had veel met hem op en gaf hem het ambt van kerkbewaarder. Toen gebeurde het, dat Marco de Rijke de Wolga afvoer, op reis naar nieuwe streken, waar hij zaken kon doen. Hij overnachtte in het klooster, merkte Iwan den Armen op, vond welgevallen in hem en vroeg bij den prior naar hem. Deze vertelde hem, hoe zij Iwan in een ton drijvende gevonden hadden en van den dood gered. Marco verbleekte bij dit verhaal, maar hij behield zijn kalmte. . „Als ik zoo'n flinken jongen kon krijgen," sprak hij, „zou ik hem dadelijk tot mijn voornaamsten helper maken."
De prior wilde Iwan eerst niet laten gaan, doch eindelijk bood Marco zulke schatten voor het klooster aan, dat de prior voor de verleiding bezweek en den jongen met hem liet vertrekken.
Reeds den volgenden dag zond Marco hem met een brief naar zijn vrouw. Hij schreef er in: „Deze jonge man is sinds


langen tijd mijn doodsvijand, zend hem naar onze zeepfabriek en geef bevel aan de werklieden om hem in den grooten kookketel te werpen. Weifel niet." Hij sloot den brief met twee zware zegels.
Iwan wikkelde den brief in een doek, bewaarde hem op de borst, voer de Wolga op..Toen zij eens dicht langs den lagen oever voeren, hoedde een oude herder daar zijn schapen. — Het was de heilige Nicolaas, maar dat wist Iwan niet. — „Kom eens hier, jonge man," riep deze hem toe. Iwan kwam. „Goeden dag, grootvadertje!" — „Waar ga je heen, mijn zoon?" — „Naar het huis van Marco den Rijken, grootvadertje! Een brief aan zijn vrouw brengen." — „Laat mij dien brief eens zien."
Iwan gaf hem den brief. De heilige Nicolaas nu blies er over, toen lieten de zegels los en hij las den brief langzaam door. Daarna keek hij Iwan diep in de oogen, deed den brief weer in de enveloppe, blies, en de zegels sloten weer.
„Hier heb je hem weer, mijn zoon, en vrede zij met u."
„Dag, grootvadertje."
Iwan bereikte hffP landgoed van Marco en overhandigde den brief aan diens vrouw. Deze verbrak de zegels en las: „Moeder, laat bij het ontvangen van dezen brief, onze dochter Anastasia trouwen met dezen jongen man. Weifel niet. Het is mijn wil. Marco."
De moeder riep haar dochter. Deze had lezen en schrijven geleerd en ze las den brief. „Als vadertje het wil, moet het gebeuren," zei ze.
Bij de rijke menschen behoeft men niet eerst bier te brouwen of wodka te branden, dus was er meteen bruiloft.
Eenige dagen later kwam Marco de Rijke thuis en hij was woedend, toen hij bemerkte wat er gebeurd was. Maar Zijn vrouw toonde hem den brief. Ja, Marco zag, dat was zijn eigen hand. Dit was een wonder en hij zweeg. En oogenschijnlijk berustte hij.


Maar een maand of twee later, zei hij tegen Iwan, zijn schoonzoon: „Ga naar het rijk van den heidenschen draak, dat is door driemaal negen landen in het driemaal tiende rijk. Vraag hem, hoeveel geld ik heb. Eenmaal zul je het erven, en ik kan het zelf niet meer tellen."
Die draak at echter ieder op, die hem naderde en dat wist Marco wel.
Iwan ging. Hij ging te voet, en kwam eindelijk aan een zee. Daar was een veerman, die voor niets overzette. Iwan stapte in het bootje. „Waar heen wil je?" vroeg de veerman.— „Naar den heidenschen draak, vadertje." — „Ach op zoo iemand wacht ik al lang. Herinner den draak eens aan mij. Ik zet nu al dertig jaar over zonder loon, en heb geen vleesch meer aan mijn handen. Vraag hem, of ik niet kan worden afgelost." „Goed hoor, vadertje!"
Aan een breeden weg stond een zuil. Die was van allemaal gouden munten en reikte tot den hemel. Die zuil vroeg aan Iwan: „Waarheen ga je ?" — „Naar den heidenschen draak." — „Och, vraag hem eens, wien ik zal toebehooren." — „Goed hoor."
Zoo kwam Iwan aan het huis van den draak. Maar deze was niet thuis. Een oud vrouwtje zat in de kamer. Iwan sprak een gebed uit, trad binnen en groette de vrouw. Deze sprong verschrikt op: „Wat zoekt ge hier?" „Grootmoedertje, ik ben Iwan de Arme. Marco de Rijke heeft mij naar den heidenschen draak gezonden om hem wat te vragen." Hierop vertelde Iwan zijn boodschap en zijn ontmoeting met den veerman en de zuil.
Maar het vrouwtje schudde het hoofd. „Je bent gezonden om door den draak opgegeten te worden." Maar meteen was het, of een storm om het huis losbrak.
Snel stopte het moedertje hem onder haar veeren bed. „Ik zal je helpen," zei ze. „Luister maar goed."
De draak kwam binnen en snuffelde overal. „Ik ruik


101
menschenvleesch, moedertje," zei hij. — „Ach wat, je hebt over de wereld gevlogen, de menschengeur zit nog in je neus. Wil je thee drinken, mijn zoontje?" — „Goed, moedertje," zei hij. — Ze gaf hem een glas lekkere thee, ze deed er een 'Schijfje citroen in. Zij gaf hem veel en lekker eten. Toen werd hij goedmoedig. „Luister eens, zoontje." — „Wat is er, moedertje ?" — „Die veerman over de zee is er nu al dertig jaar. Wie zal hem aflossen?" — „Marco, de Rijke, moedertje." — „En dan, mijn zoontje, hoeveel geld heeft Marco de Rijke?" — „Dat kan ik zelf niet tellen. Met zijn geld kan hij vijfentwintig werst rondom zijn huis de aarde een voet hoog bedekken." — „En dan nog: wie zal de bezitter van den goudzuil worden, die tot den hemel reikt?" De draak lachte en zei: „Moedertje, daar heb ik al iemand voor. Iwan de Arme krijgt hem." Hij lachte nog eens en weg vloog hij. Hup, sprong Iwan onder het veeren bed vandaan. „Heb je gehoord, wat de draak gezegd heeft?" „Ja, grootmoedertje, dat heb ik gehoord." — „Ga dan maar gauw naar huis."
Iwan ging en kwam bij den zuil. „Heb je het den draak gevraagd?" — „Zeker, mij zul je toebehooren." Rrrt, deed de zuil en viel in mekaar. Allemaal goudstukken. Iwan woelde er eens in met zijn armen en ging toen verder. Dat kwam later wel terecht.
Hij kwam bij de zee en de veerman vroeg: „Heeft de draak gezegd, wie mij aflossen zal?" — „Ja." — „Wie dan?" — „Marco de Rijke."
Hij kwam bij Marco de Rijke. Die werd heel bleek, toen hij den jongen gezond en wel weer zag, maar hij bleef kalm en vroeg: „Ben je bij den draak geweest ?" — „Ja, vadertje." — „Wat zei de draak, hoeveel geld heb ik?" — „Met uw geld kunt u vijfentwintig werst rondom uw huis de aarde een voet hoog bedekken, vadertje?" — „Ja, dat komt uit." — „Ja, vadertje, u hebt veel geld, ik echter heb nog veel meer gevonden." En Iwan vertelde van den zuil. O, die hebzuchtige


Marco, nu wou hij het meteen halen ook! Zij spanden drie paar paarden in, reden weg en kwamen aan de zee. De veerman zette hen over. Ze laadden den schat op en reden terug naar het veer. Maar toen zij aan den overkant waren en Marco nog alleen in de boot was, stiet de veerman die van wal en Marco moest hem aflossen. Zoo zet Marco de Rijke over tot op den huidigen dag.
Iwan kwam bij zijn vrouw en schoonmoeder terug. Hij was nu rijk boven mate. Hij hielp de armen en zorgde voor de weezen. Zoo was de voorspelling van de twee grijsaards toch in vervulling gegaan.
21. De Cid.
De Mooren waren in Spanje, al eenige eeuwen. Uit Noord-Afrika waren ze gekomen. Zij waren vurige ijveraars ' voor den godsdienst van Mohammed en verspreidden diens leer te vuur en te zwaard. Het zuidelijkste punt van Spanje gaven ze met trots den naam van hun aanvoerder, de rots van Tank, Gibel al Tarik, Gibraltar; en vandaar drongen ze het schoone land verder binnen, alles aan zich onderwerpend, bkchts in de ontoegankelijke beijj^n van Asturië hielden enkele hidalgo's, edelen, met hun getrouwen stand. En na lange, lange jaren begon vandaar de herovering van het land, stukje voor stukje, met taaie volharding.
De Mooren waren geen slechte meesters. Ze brachten welvaart in dorre streken door knappe waterwerken; ze bouwden schoone huizen en paleizen, die nu nog de be■ÉBdering van velen wekken. Maar wie ziet nu graag zijn vaderland onder vreemde heerschappij? Met taaie volharding streden de hidalgo's dus eeuwen lang;- en de Mooren weken.
In het midden van de elfde eeuw werd de Cid geboren.


103
Maar zoo heette hij toen nog niet. Zijn vader, de trotsche hidalgo Diego Laynez, had hem Rodrigo genoemd.
Het was een tijd van voortdurenden strijd. Uit de vlakte van Leon waren de Mooren al verdreven, en ze zouden misschien nog wel verder verjaagd zijn, wanneer de hidalgo's eendrachtig waren geweest. Doch evenals bij ons streed toentertijd in Spanje vaak edelman tegen edelman, en deze onderlinge twisten verzwakten hun macht. Te midden daarvan groeide Rodrigo op. Hij werd een schoone, flinke knaap. Hij zou een kampvechter tegen de Mooren worden.
Hoor nu, hoe de latere eeuwen zijn daden bezongen:
Nauwelijks tot jongeling gerijpt, werd hij door den koning zelf tot ridder geslagen. Het was de koning, die hem zijn harnas reikte. Het was de infant, die hem zijn sporen aangespte. Helaas, met de onbezorgde jaren van zijn jeugd zou het meteen gedaan zijn.
Sinds lang heerschte er een twist tusschen zijn vader en een ander hoveling, don Gormas d'Orviedo, en plotseling, in den Raad van den koning, werd hij door dezen don grof beleedigd. Was er iets ergers denkbaar voor een Spaanschen hidalgo dan in het gezicht geslagen te worden in het bijzijn van den koning?
Verteerd door woede en schaamte, probeerde de oude don Diego, of zijn kra<^pnog groot genoeg was om zich in een tweegevecht met zijn beleediger te meten. Maar hij kon zijn kostelijk slagzwaard, dat hij eens veroverd had op den Moor Mudarra, niet meer hanteeren en aan zijn zoons moest hij het overlaten om hem te wreken. Zijn twee oudsten echter deinsden daarvoor terug. Te groot was hun de kracht en de behendigheid, waarmee don Gormas zijn zwaard zwaaide. Rodrigo, nog nauwelijks tot ridder geslagen, nam het geweldige zwaard daarop in zijn jonge handen en doodde in een kort tweegevecht zijn tegenstander.
Dit was het begin van zijn roem, maar van zijn lijden


tevens. Ontzag boezemde hij daardoor in aan alle Spaansche hidalgo s. Maar haar, die hij liefhad, Ximena, de dochter van Don Gormas, moest hij daardoor lange jaren missen. Want wel hield ook zij veel van hem, maar kon zij huwen met iemand, die haar vader doodde, zij het dan ook in een eerbaar tweegevecht?
Gevreesd was hij wel overal in den lande, maar bemind nog weinig. Men kende zijn trotsche daden, zijn trotsche woorden, zijn trotsche hart, maar men kende nog niet zijn zachte daden, zijn zachte woorden, zijn zachte hart. Want tot zachtheid zou zijn hart zich eerst nijgen in dagen van nood en ontbering.
Spoedig genoeg zouden deze dagen komen. De koning, dien hi, liefhad, stierf. Was hij groot in zijn wraak geweest, hi, was ook groot in zijn trouw. „Daar, waar de koning is," had hi, eens gezegd, „ben Ik niets, geen heer, geen meester."
En nu was deze koning dood. Men fluisterde van slummoord. Mén fluisterde, op aanstichting van 's konings broeder, die nu koning worden zou.
Dat kon Rodrigo niet dulden. Hij kon alleen een vorst erkennen, die deed, wat goed en edel was. En zoo groot was Zijn macht over allen reeds, dat de nieuwe koning niet eerder erkend werd, dan toen hij een heilige eed zwoer, dat hij ©aschuldig was aan den dood van «[jn broeder. Toen boog de hidalgo voor hem en bood hem den kus der onderdanigheid, maar daarbij sprak hij nog deze trotsche woorden:
„Als ik U gisteren de hand niet kuste, o koning, weet, dat het was, omdat ik dit niet wenschte, en wanneer ik het in deze ure wel doe, weet dan, dat het is met mijn eigen goedvinden en uit eigen, vrijen wil." ^ Zoo werd hij dan de onderdaan van den nieuwen koning ^üonsus. En deze, was het uit angst, was het in toorn?, verbande hem reeds in de eerste dagen van- zijn regeering voor een ,aar naar de bergen.


105
„Ik ga," sprak Rodrigo somber, doch gelaten, „ofschoon ik mij niet schuldig gevoel. Maar het is recht, dat, waar de
vorst beveelt, de vazal gehoorzaamt. Gij verbant mij voor één jaar. Ik zal er vier in verbanning gaan."
Zoo trok hij de bergen in. Doch één ding nam hij mee als een licht in zijn hart, de liefde van Ximena. Eens zouden > ze samen zijn, hun heele verdere leven, dat wist hij nu zeker. fMaar eerst zou hij vijf maal de Mooren in een grooten veldslag verslaan, en zoo bij Ximena uitwisschen de gedachte aan den dood van haar vader. Hij trok de bergen in, en werd de [grimmige bestrijder der Mooren. Nü werd hij Al Said, zooals de Mooren hem weldra noemden, nu werd hij de Cid Campeador, het overwinnende opperhoofd, die met het steeds toenemend aantal van zijn getrouwen, den Mooren slag op slag toebracht. Hij, de banneling.
Nu kwamen er naast de harde, sterke daden, ook de zachte van een goed Christen.
Eens had hij een machtig aanvoerder gevangen genomen, die .het hem al dikwijls heel moeilijk had gemaakt.
Toen deze bij hem in het kamp was binnengebracht, noodigde hij hem met zijn gewone ridderlijkheid uit, zijn middagmaal met hem te deelen. Maar de Moor weieerde
alle eten, en verklaarde liever te willen sterven van honger, dan in gevangenschap te leven.
„Eet dan," riep de edelmoedige Cid, „eet dit brood en drink dezen wijn. Gij zijt mijn gast en niet langer mijn gevangene."
En na den maaltijd liet hij hem gaan, met enkele rijke, geschenken als een herinnering aan Al Said.
Een ander maal begaf hij zich als een geloovig Christen ter bedevaart naar Santiago de Cömpostella. Op een avond liet hij zijn paard, Babieca, na een vermoeienden dagrit stapvoets gaan. Plotseling hoorde hij om hulp roepen en Zag terzijde van den weg een melaatsche, een van die arme Zieken, die steeds door iedereen geschuwd worden. Zijn


106


107
hart werd door een groot medelijden bewogen. Zijn handen werden als die van een moeder. Voorzichtig nam hij den armen kranke op, legde hem op zijn paard en langzaam ging het voorwaarts tot de naaste herberg.
Er was maar één bed en de Cid was doodmoe van den langen tocht. Hoe graag zou hij zich daarin ter ruste leggen! 5Maar dan de melaatsche? Geen oogenblik weifelde de trotsche krijgsman. Als een moeder strekte hij weer zijn armen naar hem uit. Vrees was er niet in zijn hart. Uit een goede daad kón geen kwaad voor hem komen. En zachtkens legde hij den armé in het bed en deelde het met hem.
Maar midden in den nacht werd hij wakker. Een schrik beving hem. Hij was alleen in bed! Waar was de melaatsche? [Maar zie! in een glans van licht verscheen daar de heilige Lazarus, zegenende hief deze de handen, en verdween daarna. Toen viel het duister weer en de Cid sliep tot den morgen met den vrede in zijn hart.
Zoo leefde hij jarenlang als een eenzaam strijder. Vijf malen verzamelde hij zijn getrouwen om zich en vijf malen overwon hij in zware worsteling de macht der Mooren. Toen huwde hij met zijn Ximena en keerde terug uit zijn verbanning.
Doch slecht verdroeg zich de trotsche koning Alfonsus biet den trotschen hidalgo Rodrigo, den Cid Campeador. En ver trok deze laatste daarom weer weg van het hof, streed verder tegen de Mooren en dreef ze tot voorbij Valencia, |de stad aan de oevers van de groote zee. Daar woonde hij lange jaren met Ximena, zijn vrouw, en met zijn lieftallige [dochters. Hij maakte de stad tot een burcht tegen de Mooren en was er geëerd door de geheele Christenheid. Hij leefde er als een vorst, aangebeden door zijn getrouwen. Zijn dochters huwden met Spaansche prinsen.
Maar telkens weer stuwden de Mooren aan op zijn veste, en telkens weer aan weerstond hij hun aanval. Hij stond als rots in de branding.


108
Vijf lange jaren aaneen drongen de Mooren in drommen tegen zijn wallen. Dat was in de dagen van zijn grijsheid. Maar hij stond en hield stand.
Tot de dood naar hem toe kwam. Ook de sterkste boom moet eens vallen.
Toen de Mooren vernamen, dat Al Said ten doode toe ziek was, werd de kracht van hun aanval verdubbeld. „Al Said sterft!" ging het door hun rijen, o hun moed zou de stad nu doen vallen! „Al Said sterft!" Ze drongen onstuimig, en beukten de wallen, zooals golf na golf bij storm weer beukt op de rotsen. En hun kreten kwamen, tot waar de Cid lag op het sterfbed geworpen.
Hij hoorde het, en richtte met ijzeren wilskracht zich op.
z,waar ïag ae nand des doods, reeds op hem. Maar hi, richtte ;pch op en riep om Ximena. En zij kwam aan zijn sponde. Hij greep haar hand en zag vast haar in de oogen en streelde
neur naar. loen sprak hij met zachte stem, maar beslist, als een heerscher:
„Laat Babieca, mijn trouw dier, voorbrengen. Trek mij mijn harnas aan en bind mij op 't paard. Neem mijn zwaard Timona, het zwaard van den Moor Mudarra, en bind mij dat aan de hand. Zet mij goed recht, en laat ieder, die trouw is, mij volgen."
Het hart van Ximena kromp ineen van smart, maar zij weifelde niet. Zij deed het alles, zooals de Cid het gezegd had. En zoo ging de stervende Cid zijn mannen voor, daar waar de strijd het hevigst was.
„Al Said!" ging het door de rijen der'Mooren. „Al Said!" Eerst verwondering! Toen angst! Toen de vlucht! O, mio Cid, mio Cid Campeador! Zoo won hij stervend zijn laatsten slag, op zijn geliefd ros Babieca.
Helaas, voor goed weken de Mooren niet. Nog zeven maanden na den dood van den Cid verdedigde Ximena de stad met taaie heldhaftigheid. Toen moest ze wijken. Het


109
stoffelijk overschot van haar lieven gemaal voerde ze mee naar het noorden, naar Burgos. In Burgos stierf ook zij en nog heden wijst men u daar de graven van Rodrigo Diaz de Bivar, de Cid Campeador en van zijn edele vrouw Ximena.
22. Het ontstaan van Rome.
I Het is al lang, heel lang geleden, wel meer dan zesentwintig teuwen. Eenzaam stroomde de Tiber van de bergen door ■en moerassige vlakte naar de zee. Welig groeiden de heesters aan zijn oevers en de watervogels, die tusschen een wilde ■weelde van planten hun voedsel zochten, werden nog door geen mensch verjaagd. Slechts zelden drong een enkele herder door tot den rustig voortglijdenden stroom. F Op een paar uur afstand van de rivier lag echter het stadje lAlba Longa, waar koning Numitor regeerde. Al het land tot aan den Tiber noemde hij het zijne. Helaas, het zou niet altijd het zijne blijven. Zijn jongere broeder Amulius verwekte leen opstand tegen hem en joeg hem van den troon, om er [zelf op plaats te nemen.
! Afgezonderd van de wereld sleet Numitor nu zijn dagen, jen de hoop, dat ooit weer de oude tijd van glorie zou terugfkéeren, stierf allengs in zijn hart. Hij werd oud en zonen, die hem konden steunen en hem konden helpen om zijn Ikoningschap terug te winnen, had hij niet. Wel had hij een Cochter, Rhea Silvia," maar die moest van Amulius met andere fmaagden het heilige vuur onderhouden, dat in den tempel ter eere van de godin Vesta eeuwig brandde. Zulke maagden mochten nooit trouwen, en dat was juist wat Amulius bedoelde, want nu zou Numitor ook wel nooit kleinzoons krijgen, die hun grootvader zouden kunnen wreken. En Amulius zou veilig kunnen blijven op zijn troon.


110
Maar de menschen beschikken niet zelf over hun lor lJ süJte trouwde Rhea Silvia toch en NumL kTeeg toch Seinr^Kf ifr na de «weldaad van Amulius werden Rnea
ae moeder bh,, maar o, wat was ze ook angstig! Want als Amuhus het eens ontdekte . . ë ]
JSla?'kAmuIiuS °ntdekte hrt- De arme hoeder liet fa» ter dood brengen, en de twee jongetjes? Ook daarmee h^d h» geen medelijden. Die moesten in den Tibér^dronkn worden. Dan zouden ze hem nooit tot last kunnen £n'
Maar alweer, Amulius beschikte niet zzliZZ T°W> In een trog werden de knaapjes in den Tiber geworpen dé hoog gezwollen was, en de golven droegen hen weg naar
JïSS(£en dC T°rtCls V3n een boom bleef de trog echter steken. En toen het water zakte, stonden de kiemen 0het droge. Ze weenden luid van koude en honger Waar waS KLTi T nf Waar W3S haar warm* en^aar voedseft
S etlntSd Maaf gCen mCnSCh ^rde"tin
aie eenzaamheid. Wat moest er van hen worden?
Doch een dier hoorde het wel. Dat was een moeder wolf i00^/? ,ager haar Wn had verloren Ttreu7end ronddoolde kngs den oever van den Tiber. Sne menïïnen kinderen schreiden om hun verloren moedere"e^Svm" treurde om haar verloren kinderen.
h r8 hCt' °f °peens een verwondering ging door de
Lt tS""; ZOnnestraal ^eed over de' Ltekn^ van 7*u aa ^ Het geschrei van de kinderen verstomde
den avondlS ^ ^ ^ jongen> *» ™ tegen


111
En toen de moederwolf geen melk genoeg meer had voor f de snel-groeiende jongens, toen kwamen de vogelen des weids, door de goden gezonden, hun voedsel brengen, dat
ze haalden uit de tenten der herders en uit de woningen
der menschen.
: En nog later in den tijd kwam daar een hei der, Faustulus, fin de buurt. Die zag maar steeds de vogels af en aan vliegen, den bek vol eten. Daar moest hij meer van hebben, en weldra had hij de kleinen ontdekt. Nu was de taak der dieren afgeloopen, want Faustulus had een liefdevol hart. Hij droeg


112
de knaapjes naar zijn woning, en zijn vrouw, Acca Laurentia* was het dadelijk met hem eens, dat zij bij hun twaalf kindererJ ook deze twee wel als hun eigen konden opnemen. Romulus en Remus noemden zij hen en in de eenvoudige herdershui groeiden ze op tot een paar fiksche klanten. Al spoedig kon je echter merken, dat het geen gewone herdersknapen waren! Hun oogen glansden van den sterken wil, die in hen woonde! hun gestalte was schoon en krachtig, ze hadden een heldefl hoofd en een moedig hart. En toen ze jongelingen waren] jjjiworden, was er geen van hun kornuiten, die hen in verstand! ttfbed en lichaamskracht overtrof. Zij waren de baas, in alles! Zij waren de aanvoerders, eerst in de kinderspelen, laterf op de jacht tegen roofdieren, nog later in den strijd tegen i rooverbenden, die het leven voor de bewoners van het Tiber-f land vaak onveilig maakten.
In een van die gevechten echter werden ze gevangen ge-} nomen door de roovers en, door deze zelf van roof beschuldigd,! voor Amulius gevoerd.
„Breng ze naar mijn broeder!" beval deze. „Wat in die! streken gebeurt, moge hij berechten!"
Zoo werden Romulus en Remus als misdadigers gevoerd] voor het aangezicht van hun eigen grootvader.
Ze bogen echter niet als misdadigers het hoofd, trotsch was hun houding en hun oogen fonkelden.
Het trof Numitor. Lang staarde hij zwijgend naar hen. Waren dat misdadigers?
Hij vroeg hun namen. Zij noemden ze. Hoe klonken hun j stemmen, vol en krachtig! Hij vroeg den leeftijd aan Remus. 1 „Achttien jaren," luidde het antwoord. Toen vroeg hij Romulus. ] „Ook achttien," sprak deze. „Gij zijt, broeders?" vroeg Numitor verder. Ze knikten bevestigend . en legden de hand op eikaars J schouders.
„Dus tweelingen," ging het door den vorst.


113
Hij zweeg weer lang en zijn blik omvatte hen, terwijl zijn [hart wonder klopte. 1 „Wie is uw vader?" vroeg hij toen.
„Onze pleegvader is Faustulus, de herder," sprak Remus. I „We zijn vondelingen," sprak Romulus, „de goden zonden teen wolvin, die ons voedde. Toen vogels, toen den herder." En een dankbare trots doortrilde zijn woorden, om deze Kunst van de goden.
I „Waar zijt ge gevonden?" vroeg bevend de stem van den koning.
i „Aan den oever van den Tiber. Een trog was onze woning."
„Laat Faustulus komen!" i Toen Faustulus kwam, bleek weldra het zoete vermoeden van Numitor heerlijke werkelijkheid.
Dit waren zijn kleinzonen, Remus en Romulus, dit waren de zonen van zijn eenige dochter Rhea Silvia.
Zoo keerden dan toch de oude dagen van glorie!
Nieuw leven doorstroomde den ouden, onttroonden vorst, en met zijn kleinzonen rustte hij een leger uit, dat weldra Amulius sloeg, en hem weer hielp op den troon, die hem toekwam.
In Alba Longa was vreugde om den terugkeer van den vorst, die in wijsheid het land steeds bestuurd had. En met trots wees men naar Remus en Romulus, als ze schreden door de straten van het stadje, of te paard ter jacht gingen in den omtrek.
Remus en Romulus zelf echter kon het rustige leven bij hun grootvader maar weinig behagen.
„Grootvader," zoo spraken zij, „wij zijn tot wat anders ■eschapen dan om hier in nietsdoen den tijd door te brengen. ^7ij willen leven en werken."
Er trok een glimlach om de lippen van den grijzen koning en met welbehagen liet hij zijn blik rusten op de kloeke gestalte van zijn twee kleinzoons.
BRUITN en VAN HICHTUM. Saeenland. I. 8


114
En wederom liet hij Faustulus roepen: „Wijs ons de juiste plek, waar gij de knapen gevonden hebt," gebood hij.
Niet ver van den Tiber was nog steeds een hol, dat door wolven bewoond werd.
„Hier," wees Faustulus, „vond ik de knapen," en schrijdend] naar den oever van den ouden stroom: „en hier vond ik den] trog, dien de golven weigerden naar zee toe te dragen."
Numitor stond en overschouwde de vlakte. Toen strekte hij de handen en wees rond zich.
„Dit land zij het uwe, mijn zonen," zoo sprak hij. „Bouwt ] hier uw stad, ik help U aan alles, en wie van mijn onderdanen ] Alba Longa verlaten wil om U te volgen, hij volge U en ] ontvange mijn zegen."
Nu kónden de prinsen leven en werken. En weldra verrees ] op den Palatijnschen berg hun stad, dicht aan den oever van den Tiber. Reeds trok men rondom een muur als veilige beschutting op, maar nog steeds had de stad geen naam) ontvangen. Zou ze naar Romulus, zou ze naar Remus heeten?
Hier moesten de goden beslissen. Ze stelden zich op een "heuvel, en zagen uit, of door de vogels de goden een teeken zonden.
„Ik zie zes gieren," riep plotseling Remus, en strekte zijn ] hand naar het westen. „De stad zal heeten naar mij!"
Maar dadelijk daarop strekte Romulus de hand naar het ] oosten en riep: „Ik zie er twaalf. Da's dubbel zoo veel. Naar mij zal de stad genoemd worden."
„Ik zag ze het eerst!" bestreed Remus.
„Ik zag de meesten!" riep heftig de ander.
En de een voor den ander wist van geen toegeven. Het volk koos partij^de eenen voor Romulus en de anderen voor j zijn broeder.
En, hoe jammer, het bleef niet bij woorden, het kwam tot een strijden, kort, maar bloedig en heftig. Romulus won, en Remus verloor er het leven bij.


115
De stad aan den Tiber heet naar Romulus heden nog Rome.
En het wapen der stad voert nog heden het beeld van de wolvin, als een herinnering aan de liefde van een dier voor twee ten doode gedoemde knapen.
Is het niet jammer, dat deze zelf ia liefde voor elkaar met grooter waren, en dat ze niet tot het eind bleven, zoo als ze eens stonden tegenover Numitor: broeders, met de hand op eikaars schouder?
23. Hadak ütja, de weg der heerscharen.
In 375 trok een woest volk, de Hunnen, Europa binnen en vestigde zich in de Hongaarsche laagvlakte. Vandaar uit ondernamen de Hunnen omstreeks 450 onder hun koning Attila een grooten veroveringstocht naar West-Europa en
| slechts met moeite gelukte het aan de Romeinen en Germanen om hen naar het oosten terug te drijven. Op dezen terugtocht stierf Attila, van wien men zei: „Waar zijn paard den hoef zet, daar groeit geen gras meer."
Op de grens van Zevenburgen en Hongarije woont nog een volksstam, die uit nakomelingen van de Hunnen moet bestaan. Zij heeten de Széklers. Onder hen vertelt men nog de volgende sage:
Na den laatsten, bloedigen slag trok Csaba, de zoon van .Attila, met de rest van het leger naar het morgenlandx), met het doel om later weer met de daar achtergebleven stamgenooten terug te keeren. Op de grens van Zevenburgen
K51 ^ € eel van zijn leger achter als wacht^bst.
Het w :éklers. Zij moesten het land daar bewaren,
tot de r teruggekeerd zouden zijn. WedeFkeerig
Az


116
Zwoer men, dat men in geval van nood elkaar zou helpen, al moest men daarvoor ook naar het andere eind van de wereld snellen.
Nauwelijks was het verder trekkende leger aan den voet van de Transsylvanische Alpen gekomen, of de omwonende stammen stonden tegen de achtergebleven Széklers op. Maar de toppen der boomen droegen met snel bladbeweeg het bericht van het gevaar naar hun kameraden. Een deel van het leger keerde terug en bedwong den opstand.
Een jaar later herhaalde zich deze opstand. De beek ijlde klagend naar de rivier, de rivier snelde naar de zee en de golven brachten den Hunnen het bericht over. Weer trokken ze snel terug en verstrooiden de tegenstanders.
Toen verliepen er drie jaar, eer de vereende stammen weer tegen de Széklers in opstand durfden komen. Nu waren echter de Hunnen reeds zoo ver weg getrokken, dat de wind hen nauwelijks meer bereiken kon. Maar met behulp van den zeestorm gelukte het toch en hij trof hen aan in het verre oosten. Weer snelden ze terug, ten derdemale bevrijdden zij hun broeders en bevestigden hen in hun bezittingen. Toen hadden de Széklers rust.
Vele jaren verliepen. De noot, die zij plantten, groeide uit tot een dikken lommerrijken boom. De kinderen werden grijsaards en de kleinkinderen wapendragende mannen. Uit de tijdelijke wachtpost groeide een klein landje. Maar toen begonnen de naburen afgunstig op de vreemde indringers te worden. Ze waren al lang vergeten, dat deze steeds hulp van buiten kregen en vielen hen aan. Dapper streden de Széklers, maar voor de overmacht moesten zij bukken. Hulp kwam er met. Hun vrienden waren reeds lang gestorven en geen boodschap bereikte hen meer.
Alleen de ster van de Széklers waakte voor hen, en bracht het bericht naar de andere wereld.
Het ging den Széklers intusschen slecht. De laatste slag


117
was begonnen en volslagen vernietiging bedreigde hen. Plotseling echter weerklonk wapengekletter en paardehoeven stampten. Een talrijke legerschaar trok woordloos door den nacht van het blauwe hemelgewelf langs den glansenden melkweg naar de aarde. De trouwe makkers, die reeds drie maal hun woord gestand deden, kwamen nu als geesten uit den hemelhal naar beneden om ten vierdenmale hun broeders te helpen. Geen sterfelijke macht kon weerstand bieden aan de onsterfelijken. De eed werd gehouden en de Széklers waren gered. Zwijgend, zooals ze gekomen waren, trokken de hemelscharen weer op langs de sterrenbaan. Ongestoord bleven de Széklers verder in het bezit van het land. En wanneer 'zij nu in den nacht opzien naar den hemel, en zij zien den fonkelenden weg, die nog meer is gaan glanzen onder de voetstappen van hun helpers in den nood, dan gaat het over hun lippen: hadak ütja, weg der heerscharen.
24. De oude-vrouwedagen.
Hoe het lijden, dat de winter brengt, overwonnen wordt door de bloemenrijke lente en hoe Christus de brenger is van geluk, vertelt de volgende sage uit Roemenië:
Er leefden eens in de Almas, een bergachtige streek, die in het zuidwesten de grens vormt tusschen Zevenburgen en Hongarije een jong echtpaar, dat heel gelukkig zou zijn geweest, wanneer de moeder van den man niet bij hen had ingewoond. Dit was een booze vr«uw en zij speelde duchtig de baas in huis. En omdat de jonge menschen haar gehoorzaamheid verschuldigd waren, wilden zij zich niet tegen haar verzetten.
Dikwijls droeg de vrouw haar schoondochter zulk zwaar en moeilijk werk op, dat deze het ternauwernood kon uit-


118
voeren. Zoo gebeurde het eens, dat zij de opdracht kreeg een bundel zwarte schapenwol in de rivier zoo lang te wasschen, dat deze wit werd. Uit gehoorzaamheid ging ze met de wol naar de rivier, hoewel haar hart bedroefd was, want zoo iets kon niet, dat wist ze wel.
Hoe vlijtig ze dan ook waschte, geen draadje van de zwarte wol werd wit. Ze waschte van den morgen tot den avond. Haar handen gingen stuk in het koude water en deden pijn, maar de pijn van haar hart was nog grooter, en de tranen liepen haar over de wangen.
Toen kwam Christus daar aan, gevolgd door den apostel Petrus. En hij sprak tot de schreiende vrouw: „Wat doet gij hier en waarom schreit ge?" „Ach Heer," antwoordde de vrouw, en ze wist niet met wien ze sprak, „mijn schoonmoeder heeft mij bevolen deze zwarte wol wit te wasschen, maar den heelen dag wrijf ik en wasch ik al; doch — zie mijn handen eens, ze gaan heelemaal stuk. Daarom schrei ik."
En Christus, die wel bemerkte, dat ze inwendig nog veel meer leed, sprak: „Gehoorzaam je moeder maar, kind, en wasch je handen maar stuk. God zal met je zijn."
Toen ging Hij, en Petrus volgde Hem. Ijverig begon de vrouw weer te wasschen, en zie, toen ze de wol weer uit het water haalde, was die merkbaar lichtSr geworden. Nu kwam er blijdschap in haar hart en snel werkte ze voort, tot de schemering viel. Toen was de zwarte Wol helder wit geworden! Om haar heen waren de allereerste lente-bloemen ontloken. Vol vreugde plukte zij die en stak ze in de donkere haren. Snel droegen haar voeten haar toen naar huis.
Haar schoonmoeder was heelemaal niet blij, toen ze zag, dat de wol werkelijk wit geworden was. Ze had er al zoo op gerekend haar nu eens flink de les te kunnen lezen! Spottend vroeg ze alleen: „Wie heeft je die bloemen in je haar gestoken?"
„Niemand, moeder," antwoordde de jonge vrouw gelaten, „ze groeiden al in de weide bij de rivier."


119
„Zoon, mijn zoon," riep de oude, toen ze dit hoorde, „zie de lente is gekomen! Het wordt tijd, dat we met onze schapen en geiten het gebergte in gaan. Wat zal het mooi zijn daar boven! Neem je herdersfluit mee, dan kun je muziek maken! Heerlijk! En ik zal dansen!"
Werkelijk trok ze den volgenden morgen, door haar zoon "vergezeld, met de schapen en geiten de bergen in. De klokjes klingelden. Toch nam ze uit voorzorg negen pelzen mee. Het was nog zoo vroeg in het voorjaar! De klokjes klingelden, maar de jonge vrouw moest thuis blijven.
Toen ze op de eerste bergvlakte kwamen, werd de hemel steeds helderder. Een zacht koeltje streelde hen. Maar gras was er nog niet. De geiten en schapen zochten onrustig her en der, maar vonden niets om hun honger te stillen.
Toch was de oude blij van zin en omdat het zulk lekker weer was, wierp ze een van haar negen pelzen weg. Die was , niet meer noodig. Hoe hooger ze nu in de bergen kwamen, hoe warmer en milder werd het, zoodat de oude vrouw iederen dag weer een van haar pelzen weg wierp. Dat ging zoo negen dagen achter elkaar. Toen wierp ze den laatsten weg. Maar de hongerige kudde had nog steeds geen grassprietje gevonden, en de dieren waren nog slechts met de grootste moeite bijeen te houden. Hun onophoudelijk blaten hield de vrouw echter voor vreugde over de komst van de lente.
Toen ze ook haar laatsten pels weggeworpen had, veranderde plotseling het weer. De wind blies fel en sneed door pde kleferen. Het begon te regenen en te sneeuwen. Angstig Stropernde geiten en de schapen bij elkaar. Moeder en zoon padden het koud, en stonden, en wisten niet wat te beginnen. tDe adem van den zoon bevroor in zijn snorbaard en vormde ^langzamerhand een lange pegel, die hem tot op de borst hing.
De moeder kon van kou en narigheid al niet goed meer hooren en zien, en hield de ijspegel voor een herdersfluit en het fluiten van den wind voor de dansmuziek van de


120
hora !). „Mijn zoon/' vroeg zij, „waarom fluit je nu de hora, nu ik van kou haast heelemaal verstijfd ben?"
Toen ze dat gezegd had, verscheen de lente en vroeg haar spottend: „Nu oudje, hoe bevalt je de lente? Waarom dans je met bij het fluitspel van je zoon? Het was je dochter ook met te koud, toen ze een heelen dag wol waschte in de rivier! En naderhand bloeiden de bloemen om haar heen!"
Daarna verdween de lente weer en toen de oude eens naar haar zoon keek en zag dat deze en zijn heele kudde reeds van de koude stijf bevroren en dood was, verloor zij allen moed. Zij werd aldoor stijfer en stierf eindelijk ook. In de houding, waarin ze bevroren, werden beiden tot steen. En zoo zijn ze heden ten dage nog in de Almas te zien, te midden van een steenen kudde schapen en geiten. Aan de voeten van de oude vrouw ontspringt een bron en de zoon heeft de fluit nog steeds aan zijn mond. Bij de Walachen heeten nu nog de eerste negen dagen van April, die met hun mooie weer de oude vrouw en haar zoon in het gebergte gelokt hebben, de oude-vrouwedagen. Je kunt-hun luimen niet vertrouwen!
25. De bedelaar en het Paradijs.
(EEN SAGE UIT ALBANIË.)
Op een tweewielige kar met eenwnagere knol er voor reed een bedelaar door de bergen. Tegen den avond kwam hij in een dorp en bedelend ging hij nu van huis tot huis. De nacht zonk over de huizen en bij een rijken man vroeg hij om een onderdak. Maar die had geen plaats voor zijn paard, zijn stallen waren vol met 'vee. Bij een anderen rijkaard verging het den bedelaar evenzoo. Het wordt pikdonker, en nog heeft de man geen onderkomen voor zich zelf, zijn paard en zijn
*) Een Roemeensche dans.


121
kar gevonden. Hij staat midden op den weg en weet niet, waarheen hij zich wenden zal. Er begint een ijskoude wind te fwaaien en hij voelt, hoe er sneeuwvlokken tegen zijn gezicht slaan. Daar nadert een arme man met een lantaarn. Die ziet hem staan. „Vriendje," vraagt die, „waarom sta jij daar zoo stil in dit slechte weer. Zoek liever een onderkomen voor den nacht!" — „Dat heb ik al gedaan," antwoordt de bedelaar, „maar alle stallen in het dorp zijn vol vee." — „Kom dan maar met mij mee," zegt de arme man. „Ik heb niet veel vee. Mijn stal is ook wel niet groot, maar we zullen ons wel redden, denk ik."
Daarop nam de arme man den bedelaar mee naar zijn huis, trok zijn eigen wagen half uit de schuur vandaan om er de kar van den bedelaar onder te brengen, gaf het paard een plaatsje naast zijn ezel in een stal en vulde de ruif met lekker gras. Den bedelaar bracht hij in de warme kamer en onthaalde hem, zoo goed hij kon. Bij den haard maakte hij een warm strooleger voor hem gereed, zoodat hij een goeden nacht had.
Den volgenden morgen zei de bedelaar tegen zijn gastheer: „Hoor eens, broeder, nu moet je mij ook eens in mijn huis komen bezoeken, opdat ik je de liefde vergelden kan, waarmee je mij hier opgenomen hebt."
^,Hoe zal ik je huis vinden?" vroeg de arme man.
„Dat is gemakkelijk genoeg. Je volgt mijn karrespoor maar. Dat is breeder dan elk ander wagenspoor en blijft altijd bestaan."
„Mooi zoo, broeder, dan kom ik eens, als ik er den tijd voor vinden kan. En anders komt een van mijn familie wel. Ik heb nog twee stiefbroeders, die zijn rijker dan ik." — „Wie er ook komt, hij zal welkom zijn," sprak de bedelaar en nam afscheid.
Toen hij weg was, ging de arme man in den stal om dien schoon te maken. Maar in het stroo zag hij wat glinsteren en toen hij het opraapte, waren het vier gouden hoefijzers. De man schrok er van. Die moesten wel van het paard van den bedelaar zijn. Dat was een eigenaardige bedelaar, die


122
zijn paard met gouden hoefijzers besloeg! Maar hij zou ze bewaren! Als hij weer eens kwam, kon hij ze teruggeven. Toen ging hij in de schuur. Daar lagen twee zilveren schroeven op den grond. En weer schrok hij. Die moesten van de kar van den bedelaar zijn. Wat was dat toch voor een bedelaar, die zilveren schroeven aan zijn kar had! Maar hij zou ze bewaren en hij borg ze bij de hoefijzers. Toen hij nu buiten . kwam en naar het karrespoor keek, zag hij, dat dit glansde, alsof het verzilverd was. En zoo was het het heele erf over en zoo ver, als hij het volgde tusschen de velden door.
Het spreekt vanzelf, dat, toen hij zijn stiefbroeders ontmoette, hij hun vertelde, wat hij beleefd had. En na eenigen ■' tijd spande de oudste broer twee prachtige paarden voor zijn wagen en zei tegen zijn armen stiefbroeder, dat hij het zilveren wagenspoor eens volgen wou.
„Veel geluk broeder," zei deze. „Ik zou ook wel eens willen, maar ik kan niet weg. Anders hebben mijn vrouw en kinderen niet te eten."
De stiefbroeder volgde nu eenige dagen het zilveren spoor over berg en dal, door woud en weide. Eindelijk kwam bij op een groote vlakte, waar een rivier doorstroomde. Over deze rivier was een houten brug gebouwd, zoo mooi als in een droom. Hij had nog nooit zoo'n brug gezien. Toen hij er overging, kwam hij voorbij een akker, waarop een varkenshok stond, met een maistrog en een watertrog erbij. Hij zag ook twee varkens, die hadden ruzie over het voer gekregen en waren aan het vechten, dat het bloed uit hun wonden liep. Hij gruwde er van en reed snel verder.
Een eindje verder voerde het zilveren spoor hem over een steenen brug, mooi als in een droom. Toen hij er over was, kwam hij aan een weide. Daarop stond een hooiopper en twee ossen waren erbij. Die hadden ruzie gekregen en vochten nu, dat het bloed naar alle kanten, vloeide. Hij gruwde er van, legde de zweep over de paarden en reed snel door.


123
Een eindje verder kwam hij weer aan een brug, die over een beek liep. Ze was van ijzer gemaakt en mooi als in een droom. Zoo een had hij er nog nooit gezien. Een donderend geluid weerklonk, toen hij er overreed. I Op het land naast den weg lag een heuveltje. Daar omheen liepen twee bokken elkaar achter na, en telkens stieten ze niet de koppen tegen elkaar, dat de horens kraakten. [<■ Hij reed maar snel door en kwam weldra weer aan een ■eek, waarover een brug lag, die al in de verte zoo glinsterde, Hat het zijn oogen haast verblindde. De brug was van zilver en zoo mooi als in een droom. Nu hield hij zijn paarden in, steeg af. Hij streek eens met zijn hand over de zilveren leuning, en betastte de zilveren balken eens. Die waren lang en breed en dik. Erg vast zaten ze niet. Hij keek eens links, hij keek eens rechts. Er was niemand.
Vlug trok hij drie balken uit de brug, verstopte ze op zijn wagen onder wat hooi en enkele paardedekens en reed toen jSnel naar huis terug. Nu had hij voor zijn leven genoeg! •Hij verborg de balken in zijn stal, maar toen hij den volgenden morgen eens ging kijken, waren ze in houten veranderd, en [het hout was oud en vermolmd. Hij nam een bijl en maakte er brandhout van.
Ook de tweede stiefbroer kreeg na eenigen tijd lust eens na te gaan, waarheen het zilveren spoor wel leidde. Hij zei [het alleen tegen zijn armen broer, spande goede paarden voor zijn wagen en reed weg. Hij kwam over de houten brug en zag de varkens, hij kwam over de steenen brug en zag de ossen, hij kwam over de ijzeren brug en zag de bokken. I Hij kwam ook aan de zilveren brug en reed er over. Toen fhij een eindje gereden had, zag hij een ouden man op een ■ïeuvel zitten, een paar ossen stonden om hem heen en vraten van zijn haar, dat dadelijk weer aangroeide. Een eindje verder tzag hij een appelboom, die vol vruchten zat. Onder den boom stond een man, die plukte van de appels, want blijkbaar had


124
r hi, honger. Maar telkens als hij er een in de hand had, plofte F die uiteen en wat stof was het eenige, wat er van overbleef. Hij reed verder en plotseling zag hij in de verte iets, dat straalde en fonkelde als de zon. Hij erheen! En wat zag hij? Een brug over een beek, van zuiver goud. Mooi als in een droom. Hij hield zijn paarden in, stapte van den wagen, en als zijn broer met de zilveren, zoo deed hij met de gouden balken. Maar ach, toen hij er den volgenden morgen naar keek, waren ze van hout, oud en vermolmd. Hij hakte ze tot brandhout en sprak er met niemand over.
Lange tijd ging nu voorbij. De arme man had zijn kinderen met eere groot gebracht, zijn vrouw was gestorven, hij was oud geworden. Op een avond zat hij voor zijn huis en dacht na, over alles, wat hij beleefd had van zijn jeugd tot zijn ouderdom. Zoo kwamen zijn gedachten ook op den bedelaar en zijn paard en kar. Zou het karrespoor er nog meer zijn? Ja, het was er nog, en glansde alsof het nieuw was. Nu kreeg hi, verlangen den bedelaar eens te bezoeken. Hij nam zijn wagen, spande zijn ezeltje er voor en daar ging hij. De gouden hoefijzers en de zilveren schroeven nam hij mee. Dan kon hi, die meteen teruggeven.
Hij kwam nu ook over al de bruggen, en hij zag alles, wat Zijn broers ook gezien hadden. Maar hij dacht er geen oogenblik aan ook maar een splintertje van de kostbare bruggen I mee te nemen. Langzaam trok hij verder met zijn karlen eindelijk kwam hij aan een muur. Die was zoo lang, dat hij het eind er met van kon zien. Hij kon er ook niet overheen kijken. Maar mooi dat de muur was! Hij was van de kostbaarste steenen gebouwd en alles glinsterde en schitterde. De muur had een groote poort, die was van goud en edelsteenen, witte, zwarte, gele en groene en van veel andere kleuren, mooi als in een droom. Hij kon er zich niet zat aan Zien. De poort was dicht. Hij stapte van zijn wagen, liet Zi,n ezeltje grazen, trok zijn wagen vlak bij den muur, nam


125


126
de ransel, waarin hij de gouden hoefijzers en de zilveren schroeven bewaarde en ging naar de poort. Hij trok aan den grendel en gelukkig, de poort ging open. Wat er nu allemaal te zien kwam, zou hij met geen honderd oogen hebben kunnen overzien. Een groote tuin was er, met vruchtboomen van allerlei soort. Sommige bloeiden, andere droegen van het heerlijkste ooft. Er waren lieflijk geurende bloemen zonder tal, wouden en weiden, heuvels en bronnen. Uit de bronnen vloeide water, helder als tranen. In de boomen zaten prachtige vogels, zooals de arme man ze nog nooit had gezien. Eten en drinken zou men bij hun gezicht hebben kunnen vergeten.
Hij wist niet, of hij waakte of droomde, of hij dood of levend was! Naar alle kanten zag hij heen met verwonderde oogen en slechts langzaam volgde hij verder het zilveren spoor. Hij voelt geen honger en geen dorst, hij kent geen vermoeidheid. Al het schoone en lieflijke rondom hem vervullen zijn hart met vreugde en tranen wellen in zijn oogen. — Daar treedt hem plotseling van tusschen de boomen
ae oeaeiaar tegemoet.
„God zij geloofd, vriend!" roept de arme man hem toe. „In eeuwigheid, amen!" antwoordt deze en reikt hem de hand. „Wat ben ik blij je gevonden te hebben," zegt nu de arme man. „Nu kan ik te weten komen, wat ik allemaal gezien heb. Maar eerst moet ik je de hoefijzers en de schroeven teruggeven, die je verloren hebt, toen je bij me overnachtte."
Daarmee overhandigde hij den bedelaar zijn eigendommen.
xjic wierp ze in net gras en leidde hem nu verder door den tuin. Op zijn verzoek vertelde de bedelaar hem nu alles, wat hij gezien had, voor hij aan den tuin kwam:
„Op den akker voorbij de houten brug zag je een varkensstal en rijkelijk voer. De twee varkens, die daar met elkaar vechten, zijn twee schoonzusters, die het op aarde goed hadden. Maar ze hadden een hekel aan elkaar, en niet zelden


127
vielen er slagen. De twee ossen, die je zag, toen je over de steenen brug was, waren twee buurlieden, die op aarde-voortdurend ruzie hadden. En zoo was het ook mei de bokken.
De oude man, wien de ossen de haren van zijn hoofd vreten, was iemand, die altijd zijn ossen bij het ploegen op een andermans akkers liet grazen. En de man, die tevergeefs probeert van de appels te eten, liet op aarde zijn vader en imoeder honger lijden en behandelde ze slecht."
Terwijl de bedelaar den armen man zoo alles vertelde, leidde hij hem verder door den mooien tuin. Eindelijk vroeg de arme man hem: „Ik zou graag eens naar mijn ezeltje gaan zien. Dat heeft zich nu wel zat gevreten aan het lekkere jgras. Het moet nu wat te drinken hebben. En dan zou ik graag nog wat in dezen tuin blijven, er is zoo veel moois te zien. Zou dat gaan?"
De bedelaar glimlachte vriendelijk en bracht hem weer bij de poort. Daar wilde de arme man hem vaarwel zeggen, maar hij gaf hem de hand en zei: „Kom terug. Ik verwacht je vanavond." Toen ging hij.
De arme man keek rond naar zijn ezel, maar zag hem nergens. Hij ging langs het zilveren spoor terug, over de gouden brug, over de zilveren, over de ijzeren, maar zijn ezel was er niet. Eindelijk kwam hij weer in zijn dorp. Maar hij herkende het nauwelijks; er leken wel andere huizen, andere menschen. Hij vroeg naar zijn huisje, naar zijn kinderen, naar zijn stiefbroeders. Niemand wist er iets van, ieder keek hem verwonderd aan. Wat zou de arme man nu doen? Hij kon alleen langs het zilveren spoor weer naar den bedelaar {teruggaan en hem vragen, wat dat toch allemaal was.
Toen hij weer bij den gouden poort kwam, nam de bedelaar hem vriendelijk op en nooit verliet hij meer diens mooien tuin.


T BOEIENDE BOEK
ONDER REDACTIE VAN
GILLES VAN HEES en J. B. UBINK
David Tomkins, HET ROODE WEESKIND, geïllustr
door den schrijver 2e dïïïfc ƒ 0 50
A*%rJ: honStvïïbbHeene;s emnetUbdifbon;id^berhe3beb^9/iind- k-st-
bijzonders gegeven. Want dit boekje is een complet kunstwet nff ? Sï.00L,IeS zee»
Kt tb? met het roode «^^A^^aiSffSM
„ ,TT De Sollicitant. \
™S?%TZ*Ad' ELSJE'S AVONTUREN IN 'T WONDERLAND van Lcwis CarroU, geïllustreerd door John Tenniel ƒ0 60
^^?ndtenb°veakn d™ dr™m inTogé m^^TloT H Met alleen b.v. 't griHig-avonhiurlike Tschfm^ti™ vo°"«n*:iik van de kinderdroom, i eigenschap, maar voora"9o?k^ dSl'komies dat teven^ vTJ^'9"™'. Set maar Mn • m heel-natuurlik nederlands (die 'k niemt?•<™~ \, r,akke em.st 1S" De bewerking «ker maken tot een der g^etdt Ü% \ïïSS£SXiï?^ "JA^Sf
j' &a1550^SÏÏ»„DE WONDERLIJKE AVONTUREN VAN WILLEM YSBRANTSZ. BONTEKOE g5ll naar een oude uitgave 2e dra* ƒ0.80
: ^sssf^^j™^^» s sïïLir?»»■*■[ 0.^1**^. E„ door
historisch beeld Jj Sn hun herinnering achKfvl ef i^b ,„m ver9e™ "*«>. Een l
van moed en volharding, waardoor ai^ nationale hr,Pt „^ 9ev?el teïe"s een indruk I;
heeft a mt nationale boek ook een paedagogische beteekenis I.
tt» tt. ^et Onderwijs. I
^rt DE* TENTCOMMANDANT, geïllustreerd
door J. Hoynck van Papendrecht .... 2e druk f 0 70
.^MrdHlX^ T - "-t denken. Soldaten j
'trouwe vriend gedurende hunkamnl4^ hnn/o i n land]?P_e.r) en nu wordt hij hun i
wordyetoond Wfe M 5»S^, ^^^«1 T , Schoolblad. \
joset Cohen en Wytze Keuning, VOLKSSPROOKÏES
geïllustreerd door Johan Dijkstra ' ƒ 0 758
Gilles van Hees, TUSSCHEN LUCHT EN WATER l 1
o uuvi 1UUKC IVUUntT Vrk - *