politieke en ||| Sociale Studiën
uitgegeven onder toezicht van
Mr. p. j. m. a a l b e r s e. *";S,:* •SB.vn. 3.
Invaliditeits-verzekering en Staatspensioneering
door
Mr. P. J. M. Aalberse.
Uitgave van de Uitgevers-Vennootschap „Futura" Leiden.








Politieke en :: Sociale Studiën
uitgegeven onder toezicht van mr. p. j. m. a a l b e r s e. • • \ * • vii. 3.
Invaliditeits-verzekéring en Staats-pensioneering
door
Mr. P. J. M. Aalberse.
Uitgave van de Uitgevers-Vennootschap „Futura" Leiden.




INHOUD.
Bladz.
Inleiding . . .
l Ouderdomsverzekering of Staatspensioneering. . . y
Afjakkeren? De Engelsche Pensioenwet .... 7
De rechtsgrond der Invaliditeitsverzekering . . . 12
Arbeidersverzekering en politiek t/.
De meeningsverandering der vrijzinnigen .... 15
Minister Talma. . . ,q
Io
Staatspensioneering is staatsarmenzorg is
Onderstand of verzekering
Politiek bederf .
23
Houding der Katholieken in Engeland en België . 26
Blijvende staatsbijdrage 29
Principieel verschil met staatsbijdrage in den invoerinestiid
" J 30
Invaliditeitsverzekering hoofdzaak. Ouderdomsverzekering bijzaak
De kosten der invaliditeitsverzekering a2
Impopulariteit der invaliditeitsverzekering .... 47 Besluit . .
51
II. Hoe de vrijzinnigen zelf over de staatspensioneering dachten .
SS




NOTA.
Deze studie is geheel gewijd aan ide Invaliditeits- en Ouderdomsverzekering en de Staatspensionneering.
Het eerste gedeelte bevat een letterlijke overdruk van mijn op 18 October 1912 in de Tweede Kamer gehouden rede. In enkele noten aan den voet der bladzijden zijn nog eenige citaten opgenomen, waarnaar in de tekst verwezen wordt.
Het tweede gedeelte is een herdruk, met enkele toevoegingen, van een artikel verschenen in het „Kattipttek Sociaal W\eëKbléd" van 16 Nov. 1912. Dit artikel was een deel van de in de Kamer onuitgesproken gebleven Repliek. Wegens den grooten omvang der debatten had de Rechterzijde besloten van repliek af te zien. Maar men zal moeten toegeven, niet omdat er niets meer te antwoorden viel. 1
Het in de volgende bladzijden besproken vraagstuk is, na den uitslag der algemeene verkiezingen, wederom actueel geworden. Het is dringend noodig, thans ons volk nog eens goed voor te lichten.
Gehoopt werd, dat het in de volgende bladzijden verwerkte materiaal thans goede diensten kan bewijzen.
Mr. A.


I
i


/, OUDERDOMSVERZEKERING OF STAATSPENSIONNEERING ?
Inleiding.
Mijnheer de Voorzitter! De heer schaper heeft een profetie geuit, n.1. dat het in het voornemen zou liggen van de leden van de rechterzijde, om aan de algemeene beschouwingen over het aanhangige wetsontwerp geen deel te nemen. Het spijt mij voor hem, maar het gaat met die profetie gelijk als met de profetieën van Bebel omtrent de groote Kladderadatsch, nl. dat zij niet uitkomt. Het is wèl ons voornemen, om èn aan de algemeene beschouwingen èn aan de behandeling van de artikelen een zoodanig werkzaam aandeel te nemen, als wij meenen, dat in het belang der zaak, die wij voorstaan, noodig en nuttig is.
Afjakkeren?
De Engelsche Pensioenwet.
Vóór de bespreking van de punten, welke ik mij voorgenomen heb bij het algemeen debat te behandelen, wensch ik een opmerking vooraf te doen gaan. Ik wil n.1. opkomen tegen het verwijt, dat wij overal in de socialistische en in de liberale pers vernomen hebben en dat wij ook hier in deze Kamer van iederen spreker van de oppositie, die tot nu toe het woord heeft geyoerd, hebben gehoord, het verwijt namelijk, dat dit wetsontwerp er doorgejakkerd moet worden, dat wij zulk een haast maken met de behandeling van dit wetsontwerp, dat van een goede behandeling* geen sprake kan wezen.
165


8
'Mijnheer de Voorzitter! Het is nu juist 18 maanden geleden dat dit wetsontwerp bij de Kamer werd ingediend, nadat de materie, waarover het gaat, meer dan; 20 jaar in de politieke atmosfeer zeer actief aanwezig) is geweest; en nu zijn wij 18 maanden later, nadat het wetsontwerp in een speciale groote Commissie heeft gepokt en gemazeld, zóóver gekomen, dat er na allerlei overleg, ook met de Regeering, is gekomen een gewijzigd wetsontwerp, waarin werd tegemoet gekomen aan veel bezwaren, die van verschillende kanten waren gemaakt. En nu wij eindelijk, na al dien voorbereidenden arbeid van 18 maanden, beginnen met de openbare behandeling, nu zegt men: maar dit is bet gewone af jakkeringssysteem, dat deze meerderheid zich veroorlooft tegenover Ons, kleine minderheid, die daartegenover machteloos staat, en die op die wijze als minderheid wordt verdrukt.
Mijnheer de Voorzitter! In welk een licht komt dit verwijt nu te staan, als wij de behandeling van dit wetsontwerp eens vergelijken b.v. met die van het wetsontwerp op het oudelieden-pensioen in Engeland? Hoe lang heeft men daar over dat wetsontwerp gedaan? Het wetsontwerp werd daar ingediend op 7 Mei 1908 en op 27 Mei d.a.v. werd het reeds in eerste lezing aangenomen. Van 15-16 Juni d.a.v. werd het behandeld in tweede lezing. Van 24 Juni-i Juli d.a.v. werden 5. dagen bestemd voor de behandeling in tomitlé van het Lagerhuis. Vooraf was door de meerderheid vastgelegd, dat in comité niet langer dan 5 dagen mocht worden vergaderd, en dat men 'dan zou hebben één — zegge één — dag om rapport in het Lagerhuis uit te brengen. Dit rapport werd dan ook 5 dagen nadat die behandelinjgf in comité had plaats gehad, op 6 Juli, uit)gebracht, en
166


9
•adat dit geschied was werd 3 dagen later, op 9 Juli het wetsontwerp in derde lezing aangenomen.
Dit wetsontwerp was dus in drie dagen behandeld, met een behandeling er bij in comité, met uitbrenging van rapport, precies twee maanden nadat het was ingediend I
Daarna ging het ontwerp naar het Hoogerhuis, waar het niet zoo bijzonder glad ging. Het Hoogerhuis was het er niet mede eens, en daar werden verschillende! amendementen ingediend en aangenomen. Nu krijgen wij er een instantie bij, die wij niet eens hebben. Het wetsontwerp moest terug naar het Lagerhuis. Dit Huis kon zich echter niet vereenigen met de amendementen van het Hoogerhuis en schrapte ze weer. Het wetsontwerp ging toen weer terug naar het Hoogerhuis, en ten slotte werd het ook hier aangenomen.
Mijnheer de Voorzitter! Deze geheele behandeling in het Hoogerhuis met de heen- en terugzending heeft bij elkaar geduurd, na de aanneming van de wet in het Lagerhuis, drie weken; 1 Augustus van hetzelfde jaar, waarin die wet den 7den Mei was ingediend, verscheen de Koninklijke bewilliging, kwam dus het wetsontwerp aooals wij het noemen, als wet in het Staatsblad, en 1 Januari d.a.v. werd het eerste pensioen aan de ouden van dagen uitgekeerd.
Men heeft mij geïnterrumpeerd en gezegd: waarom heeft men ook hier niet een dergelijk veel kleiner wetsontwerp ingediend, en is men ook hier niet met Staatspensionneering gekomen? Gesteld eens, het ware geschied, maar dan vraag ik den heeren, of zij er iets van gelooven, dat wij van de 5-urige redevoering van den geachten afgevaardigde uit Assen iets gemist zouden hebben? Zouden wij dan ook niet van de overige tegenstanders van Staats pensionneerirtg dagen en dagen
167


10
lang in de commissievergadering eerst, en dan, alsof er nog niets was gebeurd, hier weer in het openbaar al de argumenten, in den breede toegelicht met berekeningen en statistieken en uitspraken uit binnen- en buitenland, hebben hooren aanvoeren? Zouden daartegenover niet zeer uitvoerige beschouwingen zijn gehouden over inhoud en practijk van het Engelsche en van het Deensche stelsel? Wanneer men zou hebben willen probeeren een dergelijk gewichtig wetsontwerp, waaraan allerlei berekeningen ten grondslag liggen — men denke wat er te doen was over de nota-Khiyyer, die wellicht geen twee leden der Kamer met al haar berekeningen hebben nageplozen en uitgecijferd — in evenveel maanden af te doen als men in Engeland er weken aan heeft besteed, wat zou men wel van de meerderheid hebben gezegd? Zou men dan niet hebben gesproken van doorjagen en doordrijven en verdrukken van de minderheid door de meerderheid? Wij kunnen dit van te voren voorspellen en behoeven waarlijk niet te zeggen: omdat die Engelsche wet wat korter was, is het zooveel spoediger gegaan. Een spoediger behandeling! isr trouwens niet in evenredigheid met een kleiner aantal artikelen. Ik geef toe, dat het iets had kunnen verschillen, maar van de kleine 400 artikelen van dit wetsontwerp zullen er ook zeer vele onder uw hamer, Mijnheer de Voorzitter, doorgaan, zonder dat iemand er een woord over zal zeggen.
Heeft nu die vluggere behandeling in Engeland, waar men blijkbaar veel meer vertrouwen stelt in de Regeering en degenen, die met de vóór-behandeling zijn belast, waar men het niet als de taak van de Volksvertegenwoordiging beschouwt, met allerlei kleinigheden en nesterijen bij de openbare behandeling te kannen, nadat het wetsontwerp van alle kanten in comité
168


11
is beschouwd!, —. heeft nu die behandeling1 Van de hoofdzaken-alleen in het Lager- en Hoogerhuis iets geschaad aan de goede afwerking van het wetsontwerp? De schijn is hier tegen de Engelsche Regeering. i
Het is bekend, dat na 18 maanden een aanvullingswet ftoodig werd geacht, die veel grooter was dan het oorspronkelijk wetsontwerp, dat ook bleef bestaan.
De voorstanders van Staatspensionneering waren vermoedelijk doodsbang, dat wij die geschiedenis zouden aanhalen als bewijs tegen de goede regeling in Engeland; vandaar dat in het rapport van de heeren ViAN KREYELEN eh NETSCHER, waarin ook verhaald wordt, dat het wetsontwerp na 18 maanden zulk een groote aanvulling onderging, de vraag is gesteld: „Was deze (wet) gebleken slecht geredigeerd te zijn? Waren er grove fouten aan het licht gekomen ?.... Niets van dit alles!" Aldus op bladz. 58 van hun rapport. Zie daar dus: wanneer men niet met den Franschen maar met den Engelschen slag aan het werk gaat, is er toch ook nog wel eenige waarborg dat wat tot stand kom|fc vrijwel voldoende kan worden gerekend.
Hoe het zij1, ik geloof, dat deze enkele verwijzing naar den duur en de wijze van behandeling van de Engelsche ouderdomswet toch wel afdoende weerlegt de beschuldiging, dat wij als meerderheid — wanneer wij na 18 maanden eindelijk met de openbare behandeling van dit wetsontwerp beginnen —, ons aan verdrukking) van de minderheid zouden schuldig maken, aan ongeoorloofd afjakkeren en afhandelen van een wetsontwerp, dat voor behandeling nog niet geschikt zou zijn.
169


12
De rechtsgrond der Invaliditeitsverzekering- • | J \ ' ' J A
Na deze voorafgaande opmerking! wensch ik op de tweede plaats te zeggen, dat ik' voor mi) thans niet zal' spreken over de principiëele grondslagen van deze irivaliditeits- en ouderdomsverzekering. Ik geloof, dat waar wij in ditzelfde jaar nog, in Mei, een zeer uitvoerig debat hebben gevoerd in-deze Kamer over de juridische grondslagen van het stelsel van verplichte verzekering, het absoluut overbodig en noodeloos vermorsen van tijd zoude zijn, om hetgeen toen ook onzerzijds uitvoerig is gezegd, thans wederom te gaan herhalen. Ik voor mij persoonlijk zal derhalve volstaan met, wat dit punt betreft, te verwijzen naar hetgeen ik op 22 Mei j.1. heb betoogd. 1) : ; | jVi
De rechtsgrond is naar mijn meening gelegen in onze opvatting van het arbeidscontract en het wezen van het arbeidsloon.
Ouderdomspensioen en invaliditeitspensioen is, naar mijn meening, niets anders dan een regeling van uitbetaling van een rechtvaardig minimum-loon.
Waar den Staat, onbetwist door ieder, ook door hen, die overigens op sociaal en politiek gebied tegenover ons staan, zeer zeker wordt toegekend als eerste en voornaamste plicht, het recht te beschermen, daar meen ik, dat wettelijke arbeidersverzekering tegen ongevallen, ziekte, invaliditeit en ouderdom door den Staat niets anders is dan gebruik maken, dan opvolgen van dien plicht van rechtsbescherming en -verwezenbjking, maar dan hier speciaal op het gjebied van het arbeidscontract en bijzonderlijk op dat van het arbeidsloon. Arbeiders-
1) Zie Arbeidersverzekering en Arbeidscontract, (Politieke en Sociale Studiën, Reeks VII, no. 2. — Leiden, Futura, 1913), blz. 14—25.
170


13
verzekering is juridisch en feitelijk niets anders dan verwezenlijking van het recht op een rechtvaardig! minimum-loon.
Ziedaar in het kort herhaald, wat ik voor mij uitvoerig den 22sten Mei heb betoogd als naar mijn meening te zijn de principiëele basis, waarop een wetsontwerp als dit moet zijn opgebouwd en ook inderdaad is opgebouwd.
Nu weet ik wel, dat de geachte afgevaardigde uit Assen eftkele artikelen, enkele kleine puntjes, enkele afzonderlijke regelingen in dit wetsontwerp heeft genoemd, waarin — wat ik hem toegeef — dit beginsel ■iet rigoreus is doorgewerkt en absoluut streng logisch is toegepast, bij voorbeeld waar hij noemde de wijze waarop het invaliditeitspensioen is geregeld van degenen die, aanvankelijk arbeider geweest zijnde, geen gebruik hebben gemaakt van de bevoegdheid, om wanneer zij geen arbeider meer waren, te kennen te 'geven, dat zij niet onverplicht verzekerd willen blijven. Maar ik acht dit toch geen grief, die zwaar mag wegen, omdat naar mijn meening beginselvastheid, beginseltrou^v altijd nog iets anders moet zijn en blijven dan een enghartige Prinzipienreiterei. Wanneer men niet maar uit Prinzipienreiterei in een wetsontwerp een bepaling heeft willen opnemen, waarvan men op zich zelf overtuigd is, dat zij voor bepaalde personen hard en ten deele wegens de opgewekte verwachtingen onrechtvaardig zou zijn, dan heeft, zoo mén op dien grond een aanvullende regeling treft welke iets afwijkt van die strenge lijin, dat niets te maken met een ontrouw worden aan hed beginsel, hetwelk men vooropgezet en als juist aangenomen heeft.
171


14
Arbeiders-verzekering en politiek.
Tot nog toe hebben dit wetsontwerp en de Minister, die het voorgesteld heeft en verdedigen zal, bij de oppositie veel critiek en helaas, üld mag niet zeggen weinig, maar Ik moet zeggen hoegenaamd geen waardeeringondervonden. Integendeel, men heeft zich niet er van laten terughouden om èn aan het Ministerie èn aan< de rechterzijde, aan de meerderheid waarop dit Kabinet steunt, de onedelste bedoelingen toe te dichten, waarvan men, ook al zou men in zijn hart overtuigd zijn, dat ze aanwezig waren, toch nooit het bewijs der waarheid zal kunnen leveren.
Men heeft gezegd, dat dit wetsontwerp alleen ingediend is uit overwegingen van lage stembuspolitiek; het is slechts volksbedrog, om schijnbaar de arbeiders iets te geven, terwijl men hun in werkelijkheid niets geeft 3 het wetsontwerp moet er doorgejakkerd worden, omdat men het volgend jaar bij de verkiezingen niet met ledige handen zal komen te staan.
Kunnen wij hier, als partijen tegenover elkander staande, ook niet eens bedenken, dat, al komen er iri den politieken strijd helaas dergelijke overwegingen voor, en al pleegt men van zijn tegenstanders dikiwijjb niet op de eerste plaats het beste te denken, bij een groote zaak als het hier betreft toch ook bij de tegenstanders wel edele motieven verondersteld mogen worden? Had men dit vooral hier niet kunnen doen? Het is toch ten volle bekend, dat sinds jaren en jaren werkelijk niet alleen de partijen ter rechterzijde maar ook verschillende partijen ter linkerzijde — de sociaaldemocraten uitgezonderd — steeds hebben aangestuurd op een wetsontwerp als hier voor ons ligt.
Gaat het nu aan, wanneer tenslotte een dergelijk wets-
172


15
ontwerp aan de orde komt, om al die overwegingen van socialen aard, die den grondslag daarvan moeten uitmaken en er ook werkelijk den grondslag van uitmaken, op zijde te zetten, en alleen te denken aan overwegingen van lagere stembuspolitiek, van stembussucces alleen?
Dit is niet billijk, en ik geloof ook, dat de geachte afgevaardigde uit Assen, die met dergelijke overwegingen een eenigszins goedmakend slot maakte aan zijn redevoering, welke overigens voor gindsche zijde der Kamer minder aangenaam was, toch op dit punt in zijn uitlatingen iets minder scherp had kunnen zijn.
De meeningsverandering der vrijzinn i g e n.
Wij hebben pas de Staatsbegrooting in de afdeelingen behandeld, en nu was niet alleen in mijn afdeelingr maar, naar ik vernomen heb, ook in de andere afdeelingen, een van de groote grieven tegen dit Kabinet^ dat door zijn optreden er personen gevonden worden, die vroeger althans den schijn hadden liberaal te zijn, en zich nu aandienen als Christelijk-Historisch, Antirevohltionnair of goed Katholiek, en dat die menschert dan voor benoemingen in aanmerking komen.
Dit is altijd een gevaarlijke critiek, omdat men van die Individueele personen — gesteld dat hier werkelijk van een politieke verandering in hun innerlijk sprake zou zijn — nooit kan bewijzen, dat deze niet werkelijk oprecht gemeend is geweest. Men kan het denken, maar als men het zegt, en men wordt gesommeerd het te bewijzen, dan zal men, een enkel exceptioneel geval mis-
173


16
scfeien uitgezonderd, altijd wel in gebreke moeten blijven het bewijs te leveren. Maar wat hier wel geldt voor enkele personen, dat zij een andere meening dan vroeger zijn toegedaan, en dat het den schijn heeft, dat zij dat doen alleen om het voordeel van een te krijgen baantje, de moreele afkeuring die men daarvan geeft, moet die «iet in nog scherper mate gelden voor politieke partijen, voor gansche groepen van Staatsburgers? Nu kan niemand ontkennen, dat bijv. de Liberale Unie tot heel kort geleden met alle kracht heeft geijverd voor een invaliditeits- en ouderdomsverzekering, en dat diezelfde partij in een zeer korten tijd, nu dat getij in het land verliep, nu bleek, dat er bij een groote massa kiezers, keel begrijpelijk, veel meer sympathie bestond voor een ouderdomsverzekering waaraan men geen cent behoefde te betalen — dat nu die partij totaal overstag gegaan is, en wat zij in vroeger dagen als socialistisch keeft uitgekreten, nu verdedigt als een van de eerste punten op haar program.
Wat zal men nu antwoorden aan ons, wanneer wij aeggen: Kijk eens, dat is uitsluitend stembusoverweging, dat is niet eerlijk, dat is geen oprechte bekeering ^•t een ander stelsel? Wanneer men niet wil onderstellen bij bepaalde personen, die van links naar rechts mochten zijn overgegaan, wanneer men uitsluit dat daar goede trouw en eerlijkheid kan aanwezig zijn, moet men daar, waar het een politieke partij betreft, bij zulk een bekeering van het eene stelsel tot het andere, dat meer in den volksgunst staat, zich dan niet bedenkelijk afvragen: Zou dat inderdaad wel een oprechte bekeering wezen?
Ik voor mij zal niet zeggen, dat die meeningsveranandering alleen en uitsluitend of zelfs allereerst is een uiting van politiek bederf. Ik kan mij best voorstellen
174


17
dat zij, die principiëel tegenover "vraagstukken als dear minder sterk staan dan wij althans meenen te doen, spoediger van meening kunnen veranderen dan dit voer ons mogelijk zou zijn.
Ik wil mij er niet op beroepen, dat hier Minister PlERSON zeide — het is toch waarlijk niet zoo vreeseüjk lang geleden! — dat Staatspensionneering iets was, wat door een liberale Regeering nooit ofte nimmer zou worden voorgesteld of aanvaard. Daaruit bleek alleen, dat de heer PlERSON een veel grooter economist was dan Staatsman. Ik voor mij, ik heb van WiNDTHORST geleerd, dat een Staatsman moet hebben een groot vocabulaire om gemakkelijk te kunnen spreken, maar dat één woord daarin niet mag voorkomen, en dat is het woordeke „nooit."
Maar al erken ik dus, dat er nieuwe argumenten kunnen zijn aangevoerd, bijv. voorbeelden uit het buitenland, waardoor men overtuigd is dat een meeningt die men vroeger heeft aangehangen, voor een betere moet worden prijsgegeven, mag toch wel deze vraag gesteld worden ook waar het betreft de Liberale Unie: Is het wel geheel en règle, is het fair, dat zij, die nog zoo kort geleden het eene stelsel aanhingen en dit nu voor een ander stelsel, dat meer in de gunst bij de kiezers schijnt te zijn, hebben verlaten, is het wel fair, dat zij voor dat vroegere stelsel, dat zij nog zoo kort geleden hielden voor goed en deugdelijk, op het oogenblik geen enkel goed woord meer over hebben? Zij beweren niet: Het andere achten wij eenigszins beter, neen, de Staatspensionneering is het eenigste wat thans volgens hen goed is, en de verplichte verzekering is volksbedrog, en wij die er voor zijn gebleven, zijn degenen die azen op stembussucces!
175


18
Minister Talmt.
Wat mij betreft, ik wensch mij bijf <a2e afbrekende critiek zeker niet aan te sluiten. Integendeel, van ganscher harte sluit ik mij aan bij de sympathieke woorden die door den geachten spreker die mij voorafging, den heer Van Vliet, in het bijzonder tot den Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel zijn gericht. Mij dunkt, zelfs zijn ergste tegenstander kan hem niet den lof onthouden, dat hij op het gebied van de sociale verzekering in ons land is geweest een van de krachtigste figuren, een man, met wien men van meening mag verschillen, maar wien men de hoogachting niet mag onthouden die men moet hebben voor ieder man van overtuiging, die hard werkt, zoo hard als men maar van eenig Minister zou kunnen verwachten, om wat naar zijn heilige overtuiging goed is voor het volk, in de wetgeving te verwezenlijken en tot practijk te brengen. Ik sluit mij dan ook van heeler harte aan bij de hulde door den heer van vliet dezen Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel gebracht.
Staatspensionneering is Staatsarmenzorg.
En hoe staan wij nu tegenover de Staatspensionneering? Het antwoord op die vraag kan eigenlijk, wat mij betreft, zeer kort zijn. Ik sta tegenover de Staatspensionneering precies als tegenover de Staatsarmenzorg. Ik ontken niet, dat er verhoudingen en omstandigheden in een land kunnen zijn, waarbij Staatsarmenzorg niet alleen geoorloofd, maar ook noodzakelijk kan zijn. Welnu, op dezelfde wijze zeg ik ook, dat ik erken, dat in een gegeven land de historische ontwikkeling van dat land
176


19
een zoodanige structuur van de maatschappij kan hebben veroorzaakt, dat iiifderdaad aan de ernstige belangen die het hier geldt, geen andere deugdelijke behartiginjg meer gegeven kan worden dan door Staatspensionneering. Derhalve wanneer dan de oplossing van het vraagstuk der ouderdomsverzekering urgent is, en het voor den vrede en de orde en de welvaart van het land noodzakelijk is, dat de misstanden worden weggenomen, en het vaststaat, dat er geen enkel ander geoorloofd en geëigend middel is, dan, maar ook eerst dan, erken ik, dat de principiëele voorwaarden zijn vervuld, waarop aan den Staat de bevoegdheid kan worden toegekend, om tot een dergelijke algemeene tak van Staatsarmenzorg zijn toevlucht te nemen.
Maar evenals bij de armenzorg altijd door ons is vooropgezet, dat de Staat in deze geen taak heeft, zoolang niet afdoende gebleken is, dat door het particulier initiatief, — wat de armenzorg betreft in het het bijzonder door de Kerk, — niet in. den nood wordt voorzien, en de Staat ook dan nog niet allereerst zelf moet ingrijpen en weldoende rondgaan, zonder eerst getracht te hebben langs indirecten weg in de behoeften te voorzien door subsidieering van de kerkelijke armenzorg, — een regel dien men wat de Katholieken betreft, uiteengezet kan vinden o.a. in de lezenswaardige brochure „Staat en Armenzorg", van pater mr. dr. Raaymakers, i) — hebben wij ook de-
1) De lezing van deze Studie van Pater Mr. Dr. Ch. Raaymakers, S. J., [Leiden, Futura, 1907, prijs fO.75] kan niet genoeg worden aanbevolen, vooral ook juist met het oog op onze principieeie houding tegenover de Staatspensionneering. Ook al wordt daarover in die Studie niet gesproken, al wat Pater Raaymakers over de Staatsarmenzorg schrijft, is evenzeer van toepassing op de Staatspensionneering, wijl deze niets anders is dan een stuk Staatsarmenzorg.
177


20
zelfde meening ten aanzien van de Staatspensionneering. Wij hebben in deze de overtuiging, dat de Staatspensionneering! niets anders is dan een stuk Staatsarmenzorg. Willen wij ons dus kunnen vereenigen met eew wetsontwerp tot invoering van Staatspensionneering!, dan moeten eerst de voorwaarden vervuld zijn, die naar onze meening vervuld moeten worden, wil er voor den Staat reden zijn zelfstandig en rechtstreeks op te treden op het gebied van den armenzorg. (Maar hooger dan de taak van den Staat om hier direct in te grijpen en direct de verzorging! van de ouden en armen op zich te nemen, staat de taak vajn den Staat om het recht te beschermen en te verwezenbjken.
Waar nu naar onze meening, wat de arbeiders betreft het onverzorgd zijn in geval van ziekte, invaliditeit en ouderdom een gevolg! is van een slechte regeling van het arbeidsloon, omdat aan het recht op een rechtvaardig minimum-loon niet ten volle en voldoende Voldaan wordt, waar dat de oorzaak is van die armoede, daar moet niet de Staat optreden om nu door zelf te gaan betalen die armoede te lenigen, maar daar moet eerst de Staat zijn voornaamste taak van rechtsbescherming vervullen, en eerst zorgen, dat dat direct ingrijpen, door Staatsaalmoezen te geven, niet meer noodig zal zijn om den nood te leniglen.
Onderstand of verzekering.
Ik zeide: Staatspensionneering is niets anders dan een stuk Staatsarmenzorg. Nu weet ik dat mij dat betwist wordt. Gisteren nog heeft de geachte afgevaa*-
1) Dit wordt althans uitdrukkelijk door Jauré in de hier geciteerde redevoering beweerd.
178


21
<ligden uit Weststellingwerf op welsprekende wijze betwist, dat Staatspensionneering het karakter zou dragen van Staatsarmenzorg. Welnu, tegenover hem zal misschien toch wel bijzonder sterk zijn het beroep op een van zijn meest bekwame en welsprekende partijgenooten, den heer JaurÈS in Frankrijk. Hij zal zich herinneren, dat op het zevende nationale congres, dat op 6, 7, 8 en 9 Februari 1910 door de Parti Socialiste te Nimes is gehouden, een zeer groot deel van de beraadslagingen gewijd is geweest aan de vraag, of de sociaaldemocratische fractie in de Fransche Kamer al of niet haar stem zou geven aan het wetsontwerp op de ouderdomsverzekering. Zooals de heeren weten is de Fransche wet op de ouderdomsverzekering allerminst Staatspensionneering. Die wet bevat zelfs niet een blijvende Staatsbijdrage. i) Op dit,punt komt zij volkomen overeen met het wetsontwerp van Minister Talma. Zij geeft alleen een Staatsbijdrage voor een bepaalden tijd, voor den overgangstijd, maar niet als de Duitsche wet een vasten toeslag op ieder pensioen.
Welnu, op dat congres te Nimes, waarop ik in den loop van mijn rede nog wel enkele malen zal terug komen, heeft de heer jaurès een uitvoerige rede gehouden tot verdediging van dat Fransche wetsontwerp.
Ik heb voor mij liggen het stenographisch verslag van het Congrejs, waarin men op blz. 377 kan vinden de behandeling speciaal van de vraag wat voor de arbeiders beter is, de ouderdomsverzekering of de Staatspensionneering.
De heer JaurÈS begint daar met te erkennen, dat het wetsontwerp, zooals het toen voor de Kamer lag, groote gebreken had, maar, zoo zegt hij, gij moet
i) Dit wordt althans door Jaurès in de hier geciteerde redevoering; beweerd.
179.


22
niet vergeten de groote, karakteristieke voordeden die dit wetsontwerp aan de arbeiders geeft, en dat is allereerst de erkenning van het beginsel van verzekering. „Tusschen verzekering en onderstand, — onderstand noemt hij assistance, in tegenstelling tot assurance; ik wijs er hier op, omdat het aanstonds te pas komt — zelfs op liberale wijze georganiseerd, is een afgrond. Hij die onderstand ontvangt, zelfs als de wet hem geeft wat zij noemt een recht, is verplicht te vragen om de verwezenlijking van dat recht te kunnen krijgen... De verzekerde daarentegen heeft een vol recht, een absoluut recht, een onvoorwaardelijk recht; zijn titel is daar, even zeker als deze er is, voor den burger in de burgerlijke periode, de rentetitel. Op den door de wet vastgestelden leeftijd... heeft hij het recht om te eischen, wat hij eischt, hij ontvangt een zeker bedrag!, en hij ontvangt niet alleen een stoffelijke hulp, maar hii ontvangt ook de hulp van de zedelijke waardigheid."
Hier zien wij op voortreffelijke wijze kort gezegd het groote moreele verschil tusschen Staatspensionneering en ouderdomsverzekering, zooals JAURÈS dat op zijn Fransche wijze zoo schoon uitdrukt, dat bij de ouderdomsverzekering men niet alleen geeft het pensioen, maar tevens die moreele opheffing, welke de arbeider verkrijgt, wanneer hij weet, dat hij zelf de man is geweest, die voor dat pensioen heeft bijgedragen, en daaraan voor zijn deel heeft betaald.
Nu zal men zeggen: de heer JAURÈS spreekt hier alleen van „assistance", onderstand, dus eigenüjk van armenzorg, maar uit het vervolg van zijn rede blijkt overduidelijk, dat hij ook de Engelsche Staatspensionneering met datzelfde woord „assistance", onderstand, aanduidt. De heeren die er aan mochten twijfelen, ver-
180


23
wijs ik naar blz. 385, waar hij zelf die tegenwerping beantwoordt.
„Ik weet, gij zoudt naar het voorbeeld van Engeland, een wet van onderstand kunnen maken — „faire une loi d'assistance" — uit vrees voor die kapitaalophooping, maar daardoor zoudt gij het meeste gevaar loopen, dat de sociale verzekering verward wordt met armenzorg. Het onmiskenbare voordeel, dat de premiebetaling door den arbeider geeft, is dat daardoor het pensioen waarlijk het karakter krijgt van een verzekering."
Tegenover den geachten afgevaardigde uit Weststellingwerf, die ontkent dat Staatspensionneering volkomen hetzelfde is als Staatsarmenzorg, geloof ik dat ik mij in dezen op zijn beroemden partijgenoot, den heer JaurÈs, wel mag beroepen.
Politiek bederf.
De geachte afgevaardigde uit Assen 1) heeft op practische gronden tal van bezwaren ontwikkeld tegen de Staatspensionneering. Ik kan mij, wat dit punt betreft, grootendeels bij zijn betoog aansluiten, en zal dus niet herhalen, wat door hem op zoo uitstekende wijze hier is uiteengezet. Maar er is nog een ander argument tegen Staatspensionneering, dat door hem niet is aangevoerd, en waarvan ik geloof, dat hij het met mij volkomen eens zal zijn. Hij heeft alleen gesproken van het mcf reele bederf bij het volk, hetwelk, wat toch inderdaad een Staatsaalmoes is, op den duur niet meer als een aalmoes z*1 gaan beschouwen. Hij heeft dat geadstru-
1) D.i. Mr.Treub, de tegenwoordige Minister van Landbouw. Nijverheid en Handelt
181


24
eerd met voorbeelden aan de practijk ontleend. Maai Staatspensioen, het moge opleveren, ik ben dat met hem eens, een individueel bederf voor de personen, naar mijn meening is het groote politieke bederf, dat Staatspensionneering absoluut zeker met zich mede moet brengen, nog oneindig veel erger voor het land dan het moreele bederf voor de individuen. Wij behoeverv ons absoluut geen illusie te maken; wanneer hier zat een Minister, die kwam met een wetsontwerp voor Staatspensioen van f2 op 70-jarigen leeftijd, dan zouden wij van de soaaaLdemocratische fractie en ook wel van anderen aan de linkerzijde hooren: „wat is dat nu? Dat is een pensioen voor een doode." Wat krijgen wij dan bij de eerstvolgende verkiezingen, als dit wetsontwerp is aangenomen? Dat men den boer opgaat en zegt: wij willen een pensioen van f3. Stel, dat komt er. Wanneer er dat is, heeft men een nieuw verkiezingsargument, dat men wil een pensioen op 65jarigen leeftijd. Als dat er is, moet het pensioen van 3 gulden 4 gulden worden; en nu behoeft men zich niet af te vragen, wat het gevolg van zulk een verkiezingsactie zijn zal. Hoe verder het kiesrecht wordt uitgebreid, hoe meer men komt in de lagen van degenen, die, hetzij te recht of ten onrechte, meenen* dat, wanneer men de successiebelasting, de vermogensbelasting, de inkomstenbelasting met millioenen jaarlijks gaat verhoogen, zij althans daar niets aan betalen.
Is het geen ernstig politiek bederf, Mijnheer de Voorzitter, wanneer men van de onwetendheid der minder ontwikkelde kiezers gebruik gaat maken om hun voor te spiegelen: kiest ons, want wij zullen zorgen, dat uw pensioen hooger wordt, en dat gij zelf daaraan geen cent betaalt? Als men mag spreken van volksbedrog, dan is het daar. Ik kan mij niet begrijpen —
182


25
ik kom daar straks bij de bespreking van de financieelc zijde van het vraagstuk nog op terug — dat, wie eeö oogenblik doordenkt, niet zal gevoelen, dat, ook al haalt men de vele noodige millioenen niet uit de indirecte, maar alle uit de directe belastingen, het toch de arbeidersstand is, die een groot deel er van zal betalen.
'Mijnheer de Voorzitter! Is dit politieke bederf niet ROjg veel grooter dan het individueele bederf, hierin gelegen, dat men de menschen gewent om de hand •p te houden voor een aalmoes, al is het dan ook een Staatsaalmoes ?
Men zal zeggen, dat hetzelfde bezwaar ook bdj Ide verzekering bestaat, en dat, na de aanneming van 'dit wetsontwerp, dat op 70-jarigen leeftijd een betrekkelijk klein pensioen toekent, men bij de verkiezingen aan de kiezers zal kunnen zeggen: wij willen het pensioen reeds op 65-jarigen leeftijd doen ingaan en wij wenschen het bedrag van f2 op f4 te verhoogen. Dit is volkomen juist, maar waarin ligt het groote verschil? Hierin, dat bij het stelsel van verzekering zelfs de domste kiezer gevoelt, dat als de uitkeering grooter wordt, ook zijn premie in gelijke verhouding zal stijgen. Men kan daar de menschen niet wijs maiken, dat de premie niet behoeft te stijgen als de uitkeering aanmerkelijk hooger wordt. Men kan hun dat wél wijs maken, wanneer de millioenen worden gevonden uit belastingen, waaraan zij schijnbaar niet meebetalen. Vandaar dat de Staatspensionneering, oneindig veel meer dan de sociale verzekering, aanleiding geeft tot volksmisleiding in de dagen van verkiezingen.
Dit is zoo aardig gezegjd door WlNDTHORST, bij de behandeling van het ontwerp-Invaliditeitswet in den Duitschen Rijksdag. Men weet dat in dit wetsontwerp
183


26
niet een Rijksbijdrage slechts voor een overgangstijd, maar een blijvende Rijkstoeslag is opgenomen, en dit is de hoofdreden geweest, waarom het Duitsche Centrum, in tegenstelling met alle andere sociale wetten, tégen deze groote sociale wet heeft gestemd.
Windthorst heeft het standpunt van zijn part^ op 20 Mei 1889 bij de derde lezing in den Duitsche» Rijksdag zeer aardig geadstrueerd. Hij zeide, — want hetgeen geldt voor de Staatspensionneering, geldt evenzeer, zij het niet in zoo sterke mate, ook voor de vaste Staatsbijdrage —: Mijne heeren, ik zie Bebel al optreden bij de aanstaande verkiezingen en hem daar de volgende rede voor de kiezers houden. En hij hield; toen een rede, zooals hij onderstelde dat Bebel bij de eerstvolgende verkiezingen houden zou; en hij deed dat zóó mooi — er was natuurlijk voortdurend grosse Heiterkeit, dat zelfs de sociaal-democraten moesten ererkennen, dat het heel aardig was. Aan het slot zeide hij: Den gedachtengang heb ik wel vrij goed weergegeven, de terminologie zal echter bij bebel nog wel eenigszins anders zijn dan ik hier in den Rijksdag heb gebezigd.
Men kan de passage vinden in de Au&gewahlte Rede» van Windthorst, derde deel, bladz. 238-39. Wat daar gezegd wordt van het bederf, dat schuilt in een blijvende Staatsbijdrage bij sociale verzekering, geldt a fortiori voor de Staatspensionneering, waar de totale lasten schijnbaar door anderen dan de pensioentrekkers zullen worden gedragen.
Houding der Katholieken in Engeland e* België.
Nu heeft de heer treub tegen mij aangevoerd, en ik
184


27
erken dit was zijn goed recht, wanneer gij zoo principieel staat tegenover de Staatspensionneering, hoe kunt gij dan verklaren, dat èn in Engeland, èn in België door de Katholieken een andere houding is aangenomen? In Engeland hebben de Katholieken, voor zoover zij samengaan met de liberalen, allen gestemd voor de wet op de ouderdomspensioenen, en in België hebben nog onlangs enkele jongere Katholieken een wetsontwerp ingediend, waarin ook een blijvende Staatsbijdrage voorkomt.
Dit zijn feiten, die natuurlijk niet te ontkennen zijn. Maar al kan men er zich niet mede vereenigen, men kan ze volkomen verklaren in dezen zin, dat hier we-i der bewaarheid wordt het woord van Schiller : het is de vloek der booze daad, dat zij, voortgaande, steeds grooter kwaad zal voortbrengen.
Hoe is het begrijpelijk, dat men in Engeland gekomen is tot Staatspensionneering? Omdat men daar sinds eeuwen heeft gehad een verkeerde armenzorg1, de Staatsarmenzorg. Uit de mededeelingen van den geachten afgevaardigde over Denemarken bleek hetzelfde, ook daar heeft men geen kerkehjke, maar een overheids-, — zij het dan ook een gemeentelijke overheids •— armenzorg gekend. Ik kan mij begrijpen, dat, waar men een zoodanigen verkeerden historischen groei vond, men het als een verbetering beschouwde tegenover de absoluut verkeerd werkende Staatsarmenzorg, toen de Staatspensionneering werd ingevoerd. Van twee kwaden het minste kiezende, heeft men het mindere kwaad genomen. Maar waarom heeft men dat moeten doen? Omdat de armen in Engeland door de Staatsarmenzorg reeds waren gedeprimeerd.
Ieder die van de Engelsche toestanden op de hoogte is, zal moeten erkennen, dat een stelsel van verplichte
185


28
verzekering, speciaal van ouderdomspensionneering, een absolute onmogelijkheid was voor het Engelsche volk. Dit is oök ae verklaring, welke prof. Greven op blz. 13 van zijn prae-advies geeft, i)
Welnu, waar men er zoo voor stond, en ik herinner hier aan hetgeen ik gezegd heb omtrent mijn principieel standpunt, daar kan ik mij begrijpen, hoewel ik mij eenigszins moeilijk in dien toestand indenken kan, dat men aan een dergelijke wet, als in Engeland is aangenomen, zijn steun heeft kunnen geven.
In België vindt men precies hetzelfde. Daar heeft men gekozen het vrijwillige systeem met hulp en aanmoediging van den Staat. Ik kan mij begrijpen, dat, wanneer er een wetsontwerp in behandeling komt, waarbij iemand, die vrijwillig verzekerd is, een toeslag van den Staat zal krijgen, men direct daarin toestemt. Hier blijkt echter weder, hoe gevaarlijk het is, om een dergelijken Staatstoeslag toe te kennen, zelfs in het systeem van vrijwillige verzekering. Ik kan mij toch indenken ook in het feit, dat het absoluut onmogelijk is om dan later met een wet te komen als hier wordt voorgesteld, als men sinds jaren reeds gewend is aan een blijvenden toeslag van den Staat bij vrijwillige verzekering.
Maar tegenover hetgeen in Engeland en in België geschied is, kunnen wij wijzen op Duitschland, waar
1) prof. Greven schrijft daar: «Men schijnt er in Engeland algemeen van overtuigd, dat invoering van een stelsel van verplichte verzekering op Duitsche leest, daar te lande geen kans van slagen aanbiedt. Bij die overtuiging laat het zich verklaren, dat men tot het doel wil geraken door staatspensioenen zonder bijdrage. Voor landen echter, in welke het geen hopelooze onderneming geacht wordt, navolging van het Duitsche stelsel te bepleiten, heeft de verplichte invaliditeitsverzekering boven staatspensioenen vele onmiskenbare voordeden."
186


29
de historische groei anders was, waar het Centrum anders stond tegenover de armenzorg. In Duitschland was de armenzorg in hoofdzaak in handen van de kerkgenootschappen.
Het Centrum, dat voor alle sociale wetten heeft gestemd, en zelfs in de dagen van den strijd met Bismarck nooit heeft getracht door er tegen te stemmen de Regeering in moeilijkheid te brengen, datzelfde Centrum heeft toch op zeer enkele uitzonderingen na, zijn stem onthouden aan de ouderdoms- en invaliditeitsverzekering, voornamelijk wegens het groote principiëele bezwaar van de blijvende Staatsbijdrage.
En ik geloof dan ook, dat die houding volkomen klopt met de houding die door ons, Katholieken, .in ons land wordt aangenomen.
Blijvende Staats b ij drage.
Ik behoef dus, Mijnheer de Voorzitter, niet te zeggen, dat ik volkomen instem met den heer Hugenholtz, dat in principe een blijvende Staatsbijdrage precies even verkeerd is als Staatspensionneering, en het heeft mij dan -ook verwonderd van den geachten afgevaardigde uit Assen, die zoo sterk opkomt tegen het stelsel van de Staatspensionneering, dat hij niet gevoelt, dat bijna alle grieven, die hij tegen de Staatspensionneering heeft ontwikkeld, en die zich in de practijk ook werkelijk zullen doen gelden, ook gelden, zij het dan ook gradueel in eenigszins mindere mate, wanneer die geachte afgevaardigde zijn zin krijgt. Precies dezelfde bezwaren en moeilijkheden, en de demoraliseerende politieke werking zullen wij krijgen bij vrijstelling van de premiebetaling voor de lage loonen, zoodat de arbeiders met een laag loon jjeen premie zullen behoeven te betalen, rnaar zullen ge-
187


30
nieten een bijdrage van den Staat. Ik erken, dat daarbij de schijn eenigszins anders en gunstiger is. Het feit, dat men dan krijgt een aalmoes van den Staat, is dan meer omgeven met den schijn van verzekering. Doch in het wezen van de zaak blijft het precies hetzelfde, al mogen de gevolgen in de practijk gradueel iets minder zijn. Al de verkeerde gevolgen, die men zich thans denkt van de Staatspensionneering, zullen naar mijn vaste overtuiging evenzeer zich voordoen bij een blijvende Staatsbijdrage.
Principiëel verschil met Staats bij drage in den invoeringstijd..
Nu heeft men al meer gewezen op de wonderlijke geschiedenis van ons principiëel bezwaar omtrent die blijvende Staatsbijdrage. Men heeft er in de Commissie herhaaldelijk om zitten lachen, en het ons bij de openbare behandeling, zij het dan ook op welwillender wijze, herhaaldelijk reeds voorgehouden, dat het toch wel vreemd is, dat wij geen bezwaar hebben tegen een bijdrage van den Staat gedurende 75 jaar, maar dat wanneer die 75 jaar om zijn, bij het 76e jaar, ons geweldig principiëel bezwaar eensklaps om den hoek zal komen kijken. Ik heb er mij werkelijk over geërgerd, Mijnheer de Voorzitter, dat wij op die moeilijkheid nu nog eenigt antwoord moeten geven. Het is Wel curieus, |dat blijkbaar niemand aan de linkerzijde er iets van begrijpt, wat het groote verschil is tusschen een blijvende Staatsbijdrage en een bijdrage, zooals die nu wordt voorgesteld, alleen voor den overgangstijd, die zal wordeh verdeeld over 75 jaar. En het is te verwonderlijker, dat men dit niet inziet, omdat in de dagen, toen men zelf nog niet tot Staatspensionneering was bekeerd, men' het zoo heel dui-
188
V


31
dehjk vond, dat het (geheel andere zaken waren, die niets met elkander hadden uit te staan. Ik zal dit bewijzen. Ik heb voor mij' het .bekende rapport van (de heeren Fokker, Kruseman, Molengraaff en Tellegen. Op verzoek van de Liberale Unie werd door deze heeren een rapport uitgebracht over het verslag van de Staatscommissie omtrent de ouderdomspensioenen. En wat blijkt nu? Dat die heeren, in; hun rapport niet eens, maar herhaaldelijk, ik heb het wel op vijf plaatsen gevonden, er op wijzen, dat een blijvende bijdrage principieel totaal iets anders is dan een tijdelijke bijdrage gedurende 75 jaar, gelijk ook zij voorstellen. De Staatscom^ missie had eveneens een tijdelijke bijdrage van den Staat voorgesteld, verdeeld over 50 jaar, maar de heeren Fokker c.s. zeggen: waarom is dit noodig, wij doen verstandiger die bijdrage te verdeelen over 75 jaar; mm kan net zoo goed een leening sluiten voor het totale bedrag en die leening in 75 jaar aflossen. Welnu, als dit het geval is, kunnen wij ook zeggen: de Staat betalers jaar lang een vaste bijdrage. Er is geen enkele reden, waarom wij dit over 50 jaar zouden verdeelen, zooals de Staatscommissie het wil. En nu gevoelen de stellers van het rapport, dat men de opmerking zal maken: hoe kan dit nu? Gij zijt tegen een blijvende Staatsbijdrage, en gij stelt nu zelf voor, dat de Staat gedurende 75 jaar een bijdrage geve? Doch daarop antwoorden de heeren: „Terwijl wij derhalve op de boven ontwikkelde motieven het denkbeeld van Staatspensionneering verwerpen, en vasthouden aan het beginsel, dat door de verzekerden en door hun werkgevers premièn zullen moeten worden gestort, om het fonds voor de invaliditeits- en ouderdomsverzekering te vormen, zijn wij van oordeel, dat hierom nog niet elke Staatsbijdrage aan dit fonds is af te keuren." Aldus op bladz. 22. En op bladz.
189


32
23 komen de schrijvers dan met de objectie: „Bij den strijd over de rechtmatigheid der Staatsbijdrage moet men overigens onderscheiden de bijdrage, te verleenen ten behoeve van den overgangstoestand van het verzekeringsfonds, en de bijdrage, welke ook voor de pensioenen der op jeugdigen leeftijd verzekerden (in den definitjeven toestand) zou worden verstrekt. Terwijl voor den overgangstoestand de quaestie der Staatsbijdrage van uitnemend practisch gewicht geacht moet worden, is de principiëele vraag hierbij een andere dan bij den definitieven toestand."
Mijnheer de Voorzitter! Dit alles kan men nog veel uitvoeriger vinden op blz. 24, 25 en 57. 1) Steeds
I) Zoo op bh. 24—25 : »De Nederlandsche Staatscommissie heeft er zich nu eveneens in beginsel voor verklaard, bij de invoering der verzekering het geheele levende geslacht aanstonds in het fonds op te nemen. Zij heeft daarbij aangenomen, dat het aanbeveling verdient «ra ten behoeve van hen, die bij de invoering van de verplichte •uderdoms- en invaliditeits-verzekering wegens hunnen leeftijd slechts ■•p bezwarende wijze kunnen worden verzekerd, eene staatsbijdrage te verleenen, terwijl hierdoor tevens de moeilijkheden, voor de nijverheid aan den overgang verbonden, zouden worden verzacht. (Verslag blz. 39.) Terwijl dus door de aanvaarding van dit denkbeeld het zuivere verzekerings-beginsel voor den overgangstoestand wordt losgelaten, is het niet juist om te beweren, dat het door het beginsel van staatsbedeeling is vervangen. Indien de Staat bijstand verleent aan de verzekerden, die gedurende het overgangstijdperk strikt genomen zeer kooge premiën zouden moeten betalen, teneinde hunne ongunstige risico's te dekken, verricht hg daarmede nog niet een daad van zuivere armenzorg. Veeleer is de juiste toedracht deze, dat de Staat diegenen in de premiebetaling ter zijde staat, van wie een voldoende storting uit eigen middelen alleen door dwang had kunnen worden gevergd, indien de regeling had bestaan op het tijdstip, waarop die personen 16 jaar oud waren. Dit billijkheidsmotief kon naast de andere bovenvermelde overwegingen er toe leiden, om tot eene staatsbijdrage gedurende het overgangstijdperk te besluiten. (Verslag, blz. 37, 38.) •©p deze motieven berust dan ook de beslissing der Staatscommissie,


33
weer komen die heeren terug met de waarschuwing, let er goed op, dat de bijdrage gedurende 75 jaar gansch iets anders is uit een principiëel oogpunt dan de voortdurende bijdrage. En nu begrijp ik al weer niet, dat thans, nu dit aan de rechterzijde wordt voorgesteld en verdedigd, er aan de linkerzijde in eens niemand meer is te vinden, die dit principiëele verschil begrijpt. In Duitschland heeft men dit indertijd ook wel begrepen. Het Duitsche Centrum heeft, gelijk gezegd, gestemd tegen het eerste ontwerp-invaliditeitsverzekering, en in de rede van WINDTHORST, dien ik reeds citeerde, wordt dan ook met zooveel woorden uitdrukkelijk gezegd: wij zijn tegen de wet, omdat zij bevat een blijvende bijdrage. Was het alleen een bijdrage voor een overgangstijd, dan zouden wij er geen bezwaar tegen hebben, maar het principiëele bederf zit in het .blijvende. Men stelt zich daarbij op den grondslag van de sociaal-democratie — volkomen juist — en alleen als men de sociaal-democratische meerwaardeleer aanneemt, kan men een behoorlijken principiëelen rechtsgrond hebben om dit te verdedigen. 1)
welke, eene Staatsbijdrage in den definitieven toestand verwerpende,, van oordeel was, dat het verleenen eener zoodanige bijdrage voor den overgangstoestand geoorloofd en wenschelijk is te achten. (Verslag, blz. 37, 38.)"
En op blz. 57 nog eens: »Wij vestigen er hier, ter vermijding van misverstand, de aandacht op, dat het geheel iets anders is, of men een definitieve staatsbijdrage verdedigt ter overwinning van de moeilijkheden van den overgangstoestand, of dat men een definitieve staatsbijdrage nastreeft, welke ook in den blijvenden toestand de pensioenen der verzekerden doet stijgen met een bedrag, waarvoor zij geen premiën hebben gestort. Tusschen deze twee vormen van definitieve staatsbijdrage bestaat een principieel verschil en het is daarom geraden, deze twee begrippen zorgvuldig te onderscheiden."
1) Windthorst zeide letterlijk: »Ik heb reeds vroeger gezegd, dat
191


34
Mijnheer de Voorzitter! Wat men in het buitenland zoo goed begreep, en in ons land voor eenige jaren ook aan de linkerzijde zoo goed begrepen heeft, is nu eensklaps geworden een groot en onoplosbaar raadsel. Met dit er van te zeggen, geloof ik voldoende te hebben aangetoond, dat het onzerzijds volkomen overbodig is lange redevoeringen te houden om het principiëele verschil nog eens aan te toonen. De heeren moeten
deze wet principieel aan enkele personen en enkele klassen, die op zichzelf niet behoeftig zijn, vermogensdeelen toestaat, althans is het deelhebben aan de weldaden niet gebonden aan het bewijs van behoeftigheid; blijvende ondersteuning uit het staatsfonds, dus uit de middelen der gemeenschap, ter verbetering van den toestand van afzonderlijke personen of afzonderlijke klassen, is tot heden toe nog in geen enkele wet voorgekomen, en de poging, om het tegendeel te bewijzen, is den geachten afgevaardigde Dr. Miquel absoluut niet gelukt. Het was dezelfde poging, welke ook zijn vereerde collega en mijn goede landgenoot, de heer von Bennigsen, in zijn tijd waagde, als hij meende: wanneer wij voor kanalen geld uitgeven, dan kunnen wij 't hiervoor ook wel doen. Ja, wanneer het noodig is, hulpbehoevende onderdanen of medeburgers hun lot te verzachten, dan zouden wij daartoe kunnen komen, maar niet tot zulk een algemeene organisatie, die, ik herhaal het, de tot heden bestaande grondslagen der vermogensverdeeling opheft, die geheel en zonder twijfel op socialistisch gebied staat. Ik heb dit in mijn eerste rede reeds aangetoond en kwam juist aan het slot mijner uiteenzetting tot de veel bestreden stelling: wie voor deze wet stemt is een sociaal-democraat, d. w. z. hij stelt zich met deze wet geheel en al op socialistischen grondslag. Deze gedachten heeft mijn vereerde vriend, de heer Dr. Barth, nader geadstrueerd, en de zaak zelf is ook niet aan twijfel onderhevig. De heer Staatssecretaris heeft het ook onvoorwaardelijk toegegeven. Hij heeft gezegd: wanneer deze wet de geheele last op de staatsbijdrage stelde, ware zij sociaal-democratisch, wanneer men een bijzondere belasting voor dit doel wilde invoeren, ware zij sociaal-democratisch — en dat is ook geheel juist, dat ware slechts een deel der staatsinkomsten, welke men op deze wijze aanwendde; maar hij meende: wijl deze wet nog niet de geheele last overneemt, zoo is zij nog niet socialistisch. Wat echter van het geheel geldt, geldt ook van het derde deel, of ik
192


35
maar herlezen, wat hunnerzijds vroeger er over geschreven is.
Mijnheer de Voorzitter! Een andere moeilijkheid, die door den geachten afgevaardigde uit Assen is geopperd, betreft de premiebetaling door de arbeiders, die in de lagere loonklassen vallen. De geachte afgevaardigde wenscht, dat die premiebetaling niet door hen, maar door den Staat zal geschieden. Ik zou den geachten afgevaardigde willen vragen, of hij de buitengewoon vreemde consequentie heeft doordacht, waartoe men komt, als men de oorzaken dier lage loonen opspoort? Men kan daarbij tweeërlei onderscheiden. Vooreerst dat
zou willen weten, wanneer het dan anders aanvangt, of het wellicht bij he twee-derde begint? Het komt hier inderdaad op het cijfer niet aan, maart op het beginsel, en het beginsel is juist dit, dat men uit staatsmiddelen, organisch geordend en blijvend, aan een klasse onzer medeburgers vermogensdeelen schenkt, zonder dat het op eenige wijze voor noodig gehouden wordt, dat hulpbehoevendheid te bewijzen is. Dat is iets wat wij moeten weigeren, en wel omdat wij in 't geheel niet wete»' hoe ver men, wanneer eenmaal deze weg is ingeslagen, met deze zaak nog komen kan. De afgevaardigde Miquel heeft in volle oprechtheid erkend, dat dit in geen geval de laatste stap is, dat wq noodzakelijk verder moesten gedreven worden en verder'gedreven zouden worden; hij heeft ons ook de richting aangewezen. Ja, ik ga verder: wie eenmaal aan het socialistisch beginsel den kleinen vinger reikt, dien neemt het ook de gansche hand, en ik ben geheel van meening, dat wij zoover gedreven worden, en wel binnen niet langen termijn, de volle beginselen der sociaal-democratie op dit gebied tot de onze te maken."
Ook op andere plaatsen in deze rede kwam hij nog op dit onderwerp terug.
Windthorst voorzag het zeer juist, als men eenmaal de blijvende staatsbijdrage toestemt, dan komt men ook logisch tot de algeheele Staatspensionneering. En men komt nog wel verder! Immers, wanneer de Staat de ouderdomszorg geheel, zonder premiebetaling, voor zijn rekening neemt, waarom dan nog het verzekeringsstelsel blijven huldigen waar het geldt ziekte, ongeval en invaliditeit?
193


36
die lage loonen worden betaald om een reden inhaerertt aan den arbeider, omdat het bijv. een arbeider geldt, die ziekelijk of zwak is, die slecht zijn vak kent, en*.
Daar mag men toch vragen: ligt het op den weg van den Staat, om aan die arbeiders een speciale extra uitkeering te geven? Wanneer door gebrek aan vakkennis, door eigen schuld, door luiheid, iemand een lager loon verdient, moet de Staat dan zeggen: waarde vriend, ik zal er wat bijpassen?
Indien de oorzaak ziekte, zwakte of gebrek is, dan zal men niet kunnen ontkennen, dat het op den weg van de armenzorg moet liggen om dien personen ee» bijslag tot het loon te geven. Alleen echter wanneer men staat op het standpunt van de Staatsarmenzorg, kan men verdedigen, dat hier door den Staat een bijdrage wordt geschonken.
Veel vreemder nog wordt het, wanneer de schuld van het geven van een te laag loon ligt bij den werkgever.
Bij voorbeeld, omdat hij zelf niet een behoorlijk man van zaken is, zijn vak niet kent, te lui is om voldoende voor zijn zaken te zorgen, en daarom een te laag loon betaalt, moet de Staat dit dan gaan aanvullen? Waar is hier de logica? In werkelijkheid is hier Staatsonderstand van den werkgever.
Of, nog erger, wanneer de patroon door machtsmisbruik, misbruik makende van de zwakke economische positie van thuiswerkers, een zoo laag loon geeft, dat geen premie kan worden betaald, waar heeft men dan den rechtsgrond, dat de Staat zegt: wjiji laten de huisarbeiders in hun ellende zitten; in andere landen heeft men looncommissiën, waardoor een rechtvaardig loon kan worden vastgesteld, dat moet worden uitbetaald; maar dit laten wij achterwege, wij laten andere
194


37
menschen het geld opbrengen, dat u bij uw loon door den werkgever onrechtmatig wordt onthouden? Men voelt het, dat dit geen rechtsgrond kan zijn om de Staatsbijdrage te verdedigen.
Nu zegt de heer Treub: de oplossing, die gij wenscht is nog veel verkeerder. Gij wilt naarmate het loon lager is, den patroon een hooger percentage premie laten betalen. Dit is een systeem, dat ik van u, aJJs voorstander van de middenstandsbeweging, niet 'verwacht had. Nu gaat gij aan de middenstandspatroons opleggen veel grooter premie te betalen dan aan de werkgevers in de groot-industrie.
Mijnheer de Voorzitter] Ik heb deze redeneering met bevreemding gehoord. Het is mij onbekend, dat bij den middenstand zooveel lagere loonen worden betaald dan bij de groot-industrie. Ik ontken dit pertinent, zoover mijn eigen kennis en ervaring reiken. In Leiden bijv. zijn de loonen, die gemiddeld de groote fabrieken uitbetalen, veel geringer dan de loonen, die de middenstandspatroons geven. Wanneer men beweert dat mijn amendement op artikel 194 speciaal middenstandswerkgevers zou treffen, kom ik daar krachtig tegen op. Het is goddank in ons land niet zoo erg gesteld, dat de middenstandswerkgever, om zijn hoofd boven water te houden, den arbeider een deel van het hem rechtvaardig toekomend loon zou moeten onthouden. Zij, die dit argument tegen mijn voorstel aanvoeren, doen niet anders dan een groote, ernstige blaam werpen op den middenstand, die deze niet heeft verdiend.
Invaliditeitsverzekering hoofdzaak. Ouderdomsverzekering bijzaak.
Een andere grief, die ook, buitengewoon onbegrijpelijk, juist van de linkerzijde tegen dezen Minister en
195


38
de rechterzijde wordt aangevoerd, is deze, dat men zich niet begrijpen kan, hoe wij er toe komen, om voortdurend te zeggen: ouderdomsverzekering is eigenlijk bijzaak; hoofdzaak is invaliditeitsverzekering. Daarom is het eigenlijk te doen. De ouderdomsverzekering is niets anders dan een klein aanhangsel, een practische uitwerking, toegevoegd aan de invaliditeits-verzekering.
Die grief is toch ook weer bijzonder raadselachtig1, waar zij komt van de linkerzijde, die in de dagen, toen men daar nog vóór deze verzekering was, de krachtige overtuiging bezat, dat invaliditeitsverzekering het voornaamste was en ouderdomsverzekering niets anders dan een kleine, gemakshalve aangebrachte aanvulling, en dat wel eenvoudig hierom, omdat men op 70-jarigen leeftijd invaliditeit mag aannemen, zoodat ouderdomspensioen niets anders meer is dan een uitkeering aan personen, waarvan de invaliditeit niet meer bewezen behoeft te worden, maar verondersteld wordt.
Ook hier zal ik de Kamer niet vermoeien met lange citaten, maar om aan te toonen, dat ik het recht heb er mijn verwondering over uit te spreken, verwijs ik vooreerst naar het prae-advies van Prof. GREVEN, te Leiden _ zoo ik mij niet vergis een Unie-liberaal — over dit onderwerp uitgebracht voor de Vereeniging van staathuishoudkunde en statistiek, waar men op blz. 3 en 4 kan vinden, dat hij uitdrukkelijk verklaart, dat invaliditeitsverzekering het voornaamste is en ouderdomsverzekering aanvulling. 1)
1) Mr. H. B. Greven schreef daar: »In den aanvang is door de voorstanders der verplichte verzekering de ouderdomsverzekering op den voorgrond geplaatst; in de motie-Heldt werd alleen van voorziening in het lot der oude werklieden gesproken. (In een noot hierbij: Zie hierover den heer Hoetink, in het artikel: Een leerzame teleurstelling.
196


39
Ook de heer WlBAUT, die een uitvoerig prae-advies heeft uitgebracht voor dezelfde vergadering van deze vereeniging, eindigt met wel niet hetzelfde te zeggen, maar toch met het innig verband, dat tusschen beidé verzekeringen bestaat, sterk op den voorgrond te stellen
Hij zegt aan het slot: „Invoering van ouderdomsvoorziening en invaliditeitsvoorziening zouden naar de meening van den ondergeteekende gehjktijdig moeten zijn.
in De Economist van 1899, deel I, bl. 13, vlg., die de geschiedenis dezer motie aanvoert »ter illustratie van de vastheid der grondslagen, waarop in en buiten de Kamer ten aanzien van gewichtige economische en sociale onderwerpen «ernstige» overtuigingen worden gevestigd en verdedigd.» _ Scherp, maar niet geheel onverdiend!) fWat zou de Heer Greven dan thans wel van de houding zijner politieke vrienden zeggen??] Prof. Greven vervolgt:
»Bij de nadere bestudeering van het vraagstuk is steeds meer de juistheid gebleken van het door den heer De Beaufort ingenomen standpunt, dat de voorziening tegen invaliditeit en ouderdom bijeen behoorden. De staatscommissie verklaarde zich vóór de gelijktijdige invoering van beide verzekeringen. Het werd steeds helderder ingezien, dat bij de in Duitschland ingevoerde regeling de voorziening in geval van invaliditeit op den voorgrond stond; bij de herziening der Duitsche wet in 1899 is zij Inifalidenversicherungsgesetz genoemd, om dit nog te duidelijker te doen uitkomen. Maar ook de wet van 1889 droeg reeds hetzelfde karakter; bij de tweede lezing toch is met het oog daarop de titel van het ontwerp, »Gesetz betreffende die Altersund Invaliditatsversüherung", aldus gewijzigd, dat de Invaliditatsversicherung het eerst, de Altersversicherung eerst daarna werd genoemd. Ook de beide Nederlandsche ontwerpen van de heeren Lely en Kuyper spreken van «invaliditeit of ouderdom". En terecht. Hoofddoel toch van de verplichte verzekering is, een einde te maken aan eene der hoofdoorzaken van de onzekerheid in het stoffelijk bestaan van den werkman. Het bereiken van den hoogeren leeftijd op zichzelf brengt die onzekerheid niet te weeg. Uit een door leden der staatscommissie ingesteld onderzoek is gebleken, dat een niet onaanzienlijk deel van hen, die den 65-jarigen leeftijd hebben bereikt, nog een zelfstandig
197


40
Beide behooren bij elkaar in een niet te verbreken verband."
Ook in het rapport van de heeren FOKKER c. s., uitgebracht voor de Liberale Unie over de verpbxhte verzekering van loontrekkenden tegen de gevolgen van invaliditeit en ouderdom, vinden wij op uitvoerige wijze wederom dezelfde stelling verkondigd. Ik verwijs hiervoor naar bladz. 112, 20, 40 en 72. 1)
Laat ik de laatste alleen even voorlezen. Op die bladzijde resumeeren deze vier heeren 'hun geheele rapport
bestaan vinden in dien zin, dat zij niet ten laste komen van de openbare of bijzondere liefdadigheid. Voor valiede ouden van dagen is een pensioen zeer zeker begeerlijk, maar niet onontbeerlijk. Invaliditeit daarentegen maakt zelfstandig bestaan onmogelijk. Zij bedreigt den arbeider in meerdere of mindere mate op eiken leeftijd. Eenige vervroeging van den leeftijd, waarop dit oudendag-pensioen ingaat, kan dus hier niet baten; hen, die op jeugdigen leeftijd invalide worden, bereikt men door dit middel toch niet, en men maakt de geheele regeling onmatig en onnoodig kostbaar, wegens de talrijke aan noff valieden toegekende pensioenen. Verzekering tegen invaliditeit moet dus het hoofddoel zijn; wanneer daarnaast, uitsluitend wegens het bereiken van een zekeren hoogen leeftijd pensioen wordt toegekend, dan geschiedt dit alleen wegens een vermoeden van invaliditeit, wegens den omslag en de vele moeilijkheden, verbonden aan het onderzoek van telkens herhaalde aanvragen om invaliditeitspensioen."
1) Op blz. 12: »Van veel gewicht zijn ook te achten de beraadr slagingen [in de Staatscommissie] over de vraag, of wellicht met enkele ouderdomsverzekering of met enkele invaliditeitsverzekering zou kunnen worden volstaan. Zoowel het een als het ander werd ontraden en aangenomen werd, dat deze beide onderdeelen der verzekering elkander aanvullen en één onafscheidelijk geheel vormen."
Op blz. 20 wordt van de Staatspensionneering gezegd: »Onsschijnt een dergelijk stelsel niet aanbevelenswaardig. Al is het eenvoudiger in de toepassing dan het stelsel van verplichte verzekering, zoo mag dit toch geen reden zijn het te aanvaarden. Een dergelijke pensionneering lijkt bedenkelijk veel op armenzorg, hetgeen dan ook in Denemarken en Engeland wordt erkend. Aan haar kleeft bovendien het
198


41
in 8 stellingen. Nu is de derde dezer stellingen deze?
„De beteekenis dezer verplichte verzekering ligt niet zoozeer in de verzorging van ouden van dagen, dan wel in de verzorging in gevallen van invaliditeit, het gemis van werkkracht op welken leeftijd ook; met dien verstande echter, dat het bereiken van een bepaalden
groote euvel, dat zij alleen een voorziening is tegen den ouden dag, niet ook tegen invaliditeit, waarop het voor de arbeiders juist vóór alles aankomt. Een stelsel als het Deensche zou eerst dan overweging verdienen, wanneer vaststond, dat noch de loontrekkenden, noch de werkgevers in Nederland de economische draagkracht bezitten, om premiën voor de verplichte verzekering op te brengen."
En op blz. 40: »Het verleenen van een pensioen aan een bekend aantal personen op een bepaalden leeftijd is een eenvoudig en duidelijk begrip en de finantieele gevolgen van dezen maatregel laten zich betrekkelijk gemakkelijk overzien. Niettemin heeft de Staatscommissie — en volkomen terecht — aangenomen, dat de verzekering ook de invaliditeit zou omvatten. Het eigenlijke doel der verzekering is toch, om steun te verleenen aan loontrekkenden, die door vermindering van hunne physieke of geestelijke vermogens buiten staat geraakt zijn, in hun eigen onderhoud te voorzien. Die toestand ontstaat in vele gevallen tengevolge van hoogen leeftijd, doch geenszins in alle. Om nu den hoogen leeftijd als uitsluitende oorzaak van invaliditeit aan te merken en daarom op een bepaalden leeftijd alle loontrekkenden, zonder onderscheid of zij valide of invalide zijn, te pensionneeren, is een ruwe greep in de werkelijkheid. Alleen bij het kiezen van een hoogeren grensleeftijd is de waarschijnlijkheid zoo groot, dat de bejaarden tevens invaliden zijn, dat men tot deze wettelijke presumptie mag besluiten, doch dan blijven zeer vele invaliden beneden dien leeftijd onverzorgd. Stelt men den grensleeftijd laag, dan omvat men een groot aantal valide personen, wier pensioneering eenerzijds onnoodig is en anderzijds de finantieele lasten der verzekering ontzaglijk verzwaart. Eene verzekering van loontrekkenden tegen Erwerbsunfahigkeit, welke op logischen grondslag is gevestigd, moet derhalve noodzakelijk de invaliditeit als eigenlijk object aannemen en den hoogen leeftijd beschouwen als een der oorzaken, waardoor invaliditeit wordt teweeggebracht. (In een noot: Vgl. Verslag blz. 22—29 en de nota van Prof. Greven, Verslag blz. 399 vlg.)".
199


42
hoogen leeftijd met invaliditeit wordt gelijkgesteld."
Nog sterker, Mijnheer de Voorzitter. Zelfs jaurès heeft in zijn rede op het 7de nationale congres van zijn partij in Frankrijk ook uitvoerig betoogd, op blz. 375 van het stenografisch verslag, dat hooge ouderdomspensioenen naar zijn meening niet het eerst noodige zijn; het is beter om de kapitalen, die men daarvoor noodig heeft, te gebruiken, óf wel om den leeftijd te verlagen, óf wel om zonder onderscheid van leeftijd een invaüditeitsuitkeering te scheppen voor alle arbeiders.
Dus ook door hem ziet men weder dezelfde meening weergegeven, dat eigenlijk veel meer dan een hoog ouderdomspensioen een goede invaliditeitsverzekerinlg van noode is.
De kosten der invaliditeitsverzekering.
Ten slotte een enkel woord nog over de financiën.
Met buitengewoon groote verbazing heb ik mij verbaasd over hetgejen de eerste spreker in dit debat, de) geachte afgevaardigde uit Hoorn, een partijgenoot van den vroegeren Minister van Financiën, den heer De meester, met groote luchthartigheid over den financieelen kant van dit moeilijke vraagstuk in het midden heeft gebracht. Hoort men hem, dan kost het eigenlijk hoegenaamd geen moeite om de noodige gelden te vinden, niet alleen voor de Staatspensionneering, maar ook voor de Staatsbijdrage ten behoeve van de invaliditeitsverzekering en de Staatsbijdrage ten behoeve van de ziekteverzekering. Voor deze laatste verzekering geldt dit ook, want evengoed als men bij de invaüditeitsverzekejring voor de lage loonen de premie door den Staat moet laten bestalen, zal men zoo moeten doen
200


43
wat de ziekteverzekering betreft. De rechtsgrond en ratio zijn dan dezelfde.
Niemand zal ontkennen, dat daarvoor vele en vele millioenen noodig zijn.
Het is wel treffend, dat, nu wij voor deze zaak zitten, men het aan de linkerzijde eensklaps zoo gemakkelijk acht, om al die millioenen uit de directe belastingen te halen.
Toen de heer Fokker en de zijnen er nttg voor zaten, hebben zij zich ook eens achter de ooren gekrabd en; zich afgevraagd, waar vandaan al dat geld zou moeten komen. Aan het ejnd van hun rapport, bij de financieele beschouwingen op bladz. 63 e. v., treft men de bronnen aan, welke de heeren in overweging geven, waaruit het geld ter bestrijding van de kosten van ouder doms- en invaliditeitsverzekering zou moeten komen. Geven zij daar in overweging alles uit de vermo gensen successiebelasting te halen, gelijk de geachte afgevaardigde uit Hoorn liefst zou willen? Volstrekt niet; er worden verschillende middelen genoemd. In de eerste plaats, Mijnheer de Voorzitter... verhooging van het tarief van invoerrechten, waaruit men 1 a 2 millioen zou kunnen putten. In de tweede plaats wordt genoemd een tabaksbelasting, het best waarschijnlijk in den vorm van een debietbelasting. Verder een verhooging van het recht op successie en een verhooging van den accijns op gedistilleerd en wijn. Uit dit laatste middel meende men wel een 3 millioen te kunnen halen. In de vijfde plaats pas komt de vermogensbelasting.
Toen de heeren dat alles zoo bij elkaar hadden, zijn zij er toch, vermoedelijk bij het corrigeeren, zelf van geschrokken, welk gebruik de tegenpartij wel zou kunnen maken van die wenken op het gebied van belastingverhooging: tariefverhooging, tabaksbelasting, accijns-
201


44
verhooging e.d. Zij hebben er een passage tusschen gevoegd, die werkehjk zeer den indruk maakt van er naderhand ingelascht te zijn. Die passage luidt in onvervalschten Liberale-Unie-stijl: „Wij wraken dus bij voorbaat de opmerking, als zou naar ons oordeel verhooging van invoerrechten, van successiebelasting, van accijns op sterken drank en wijn en van vermogensbelasting noodzakelijk zijn ten behoeve der pensionneering van loontrekkenden. Het aanwijzen dezer vier bronnen van belasting had slechts ten doel de richting aan te geven, in welke men de dekking der voor ons doel vereischte uitgaven zal kunnen zoeken."
Men ziet het, het is geheel en al in den stijl van de Liberale Unie. Men zegt niet: 'wij zullen het geld uit die bronnen halen, neen, men zoekt het „in die richting."
Zoo heeft men van dien kant niet eerst gezegd, wij zijn voor algemeen kiesrecht, neen, men wilde gaan „in de richting" van het algemeen kiesrecht, en in de volgende periode komt men op het algemeen kiesrecht zelf. Zoo is men eerst gaan zeggen: wij willen geen verzekering meer, maar wij gaan „in de richting" van Staatspensionneering, en wanneer vier jaren daarover heen zijn, zeggen de heeren: wij zijn voor de Staatspensionneering.
Vermoedetijk zou het ook hiermee op dezelfde wijze gegaan zijn. Men is volstrekt niet voor tariefsverhooging, niet voor successieverhooging, niet voor den accijns op het gedistilleerd, maar „in de richting" van die belastingverhooging moet men gaan. En vier jaar verder zou men vermoedelijk die „richting" verlaten hebben en het werkelijk hebben gedaan. Er wordt bier te recht gezegd, dat men het op dezelfde wijze met het militaire vraagstuk gedaan heeft: daarbij is men
202


45
ook „in de richting" van het volksleger willen gaan.
Nu is het eigenaardig, dat een lid van de Liberale Unie, een gematigd man dus, die hier zegt, dat men die vele millioenen toch grootendeels wel zou kunnen vinden uit de successiebelasting, dat iemand van zoo'n burgerlijke partij zoo „schlagend" weerlegd wordt door een volbloed sociaal-democraat als den heer JaurÈS. Want jaurès hield zich op dat congres te Nimes ook bezig met den financieelen kant van dat vraagstuk, en maakt er zich niet met een Jantje van Leiden van af. Hij zegt: Gij hebt zoo'n bezwaar tegen de premiebetaling door de arbeiders, maar waar wilt gij dan het geld vandaan halen? Gij zegt: uit de directe belastingen. Maar hoe heb ik het nu? Wij hebben altijd gezegd, dat die directe belastingen toch door de arbeiders betaald worden. Waarom zegt gij nu: geen premiebetaling, maar uit de directe belastingen, waarvan wij zelf getuigen, dat de arbeiders ze toch moeten opbrengen? Dan is het toch beter ze regelrecht in den vorm van premie te betalen, want dan krijgt men niet alleen het pensioen, maar men weet ook, er zelf voor te hebben meebetaald. En dan uit welke directe belastingen, vraagt hij: uit de inkomstenbelasting? Nu, zegt hij — en er ontstaat hilariteit in de vergadering — laten! wij daar maar over zwijgen, want toen die aan de orde was in de Kamer, waren wij allen blij, dat de SenaaU met die zaak geen haast maakte, en was er niemand die er een heel groot voorstander van bleek te zijn.
Maar ten slotte — op bladz. 386 en vlg. van het stenographisch verslag kan men het vinden — komt hij te spreken over de verhooging van het successierecht. Ja, redeneert hij, dat is natuurlijk voor de arbeiders altijd een mooi ding; dan heeft men zoo het idee: daar betaalt men in het geheel niet aan. Maar, zegt hij, gelooft
203


46
gij ook niet, dat er nooit een bourgeois-Regeering te vinden zal zijn, die zoovele millioenen zal willen halen uit het successierecht? Wanneer gij dat bhjft eischen — en het schijnt dat een zekere uitdrukking, die de heer ROODHUYZEN indertijd... niet gebruikt heeft, naar Frankrijk was overgewaaid —, dan is het niet meer een pensioen voor een doode, niet voor een doode na dien doode, maar voor alle dooden, die na ons komen zullen, wanneer gij wachten wilt tot de bourgeoisie zooveel millioenen uit de successie zal willen halen. Ook al wilde de bourgeoisie dat, zegt hij, dan zou ik vootr mij daar tegen zijn, en noem mij maar een ouden conservateur van marxistische afkomst, ik zou zijn tegen een dergelijke verhooging van het successierecht, juist in het welbegrepen belang der arbeiders.
Dit is nu eens een man, die aan de arbeiders op dit punt de waarheid zegt. Wanneer gij, zegt hij, de millioenen neemt om daar van dag tot dag de pensioenen uit rond te deelenj, dan zult gij tmorgen uw fabrieken van Rijssel en Roubaix zien sluiten. Wij hebben dan — dat erken ik — geen kapitalistische productie meer, maar gij hebt dan ook geen socialistische productie; wat gij over zult houden, zijn groote ruines. Men kan dit betoog vinden op bladz. 387 van het stenographisch verslag.
Welnu, Mijnheer de Voorzitter, dit betoog van een volbloed sociaal-democraat over het heffen van hooge successierechten wensch ik wel ter overweging aan te bieden, aan jden partijgenoot van; den heer De meester den geachten afgevaardigde uit Hoorn. 1)
1) Volgens het verslag van Het Handelsblad van 27 Jan. 1909 had de heer De Meester in de vergadering van de Liberale Unie gezegd: „Tegen Staatspensionneering, vooral als men aan den 65-
204


47
Impopulariteit der invaliditeitsverzekering.
Ten slotte zijn er nog eenigfe harde woorden tegen ons gevallen, voor het geval dat wij den euvelen moed mochten hebben dit wetsontwerp aan te nemen. Vooral de heeren Schaper en Treub hebben zich op dit punt waarlijk niet onbetuigd gelaten. Maar het is toch nog niet zoo mooi geweest als op het strooibiljet, dat
jarigen leeftijd vasthoudt, zijn gewichtige, belangrijke en finantieele bezwaren. Dr. Kuyper noemde de Staatspensionneering onlangs in Patrimonium onzedelijk. Spreker zou het betreuren, als wij er ons nu aanstonds over gingen uitspreken.
„De Engelsche Minister Asquith heeft reeds medegedeeld, dat in Engeland de Staatspensionneering 90 millioen gulden kost. Voor ons land zou het op 70-jarigen leeftijd 12—13 millioen kosten. Maar zou men hier alleen op kosten van den Staat op 65-jarigen leeftijd ouden van dagen pensionneeren, dan komt men tot 45 millioen, zeker 40 millioen ten laste van den Staat. Welnu, wij zijn steeds geweest voorstanders van den vrijhandel. En als wij vasthouden aan dit beginsel, is het onmogelijk die 40 millioen te vinden. Voorstanders zijn wij ook van belasting naar draagkracht Vele middelen, accijns e. a. zijn niet voor verhooging vatbaar. Daarom moeten wij de menschen niet vleien met dingen, waar wij principieel niet tegen zijn, maar die wij finantieel niet kunnen bereiken." En verder: „Vervolgens wijst spreker er op, dat een verhooging van bedrijfs- en vermogensbelasting, destijds door hem ontworpen, een grootere jaarlijksche bate van 2^ millioen zou hebben gegeven. En een uitbreiding van het successierecht millioen. Zoo blijkt steeds, dat 40 millioen niet gemakkelijk bijeen kan worden gebracht. Het voorstel van het hoofdbestuur laat volkomen ruimte voor Staatspensioen, maar wij mogen geen knollen voor citroenen verkoopen, niet beloven wat wij niet geven kunnen, en dit is een Staatspensioen op 65-jarigen leeftijd." (Aangehaald in Over Staatspensionneering, door P. v. Vliet, Jr. en W. C. J. Passtoors. Leiden, Futura, 1909, blz. 35—37.)
205


48
uitgegeven is door de federatie van de S. D. A. P. te Amsterdam, onderteekend Eduard Polak, voorzitter en G. H. pieters, secretaris. Daarin worden de arbeiders opgeroepen om te protesteeren, omdat wij de invaliditeits- en ouderdomsverzekering in October zullen behandelen. Ook daarin "heet het weer, dat wij die zaak er door willen jakkeren, en dat doen alleen uit vrees voor de verkiezingen in 1913- Wanneer de arbeiders opkomen, zoo staat er, voor het algemeen kiesrecht, dan is de Regeering niet thuis en stuurt zij haar gewapende handlangers af op de demonstranten, maar als het er op aankomt, om de arbeidersklasse te bedriegen en uit te schudden en af te zetten, dan kan men zelfs geen week wachten. De heer schaper heeft zich in gebjken zin, schoon iets gematigder, uitgedrukt. Maar nu zou ik dit willen vragen: Voor wat voor soort van dommelingen ziet men de rechterzijde dan toch wel aan? Welke domme stembusoverwegingen onderstelt men toch bij ons? Men heeft bier een wetv waarbij de arbeiders worden bedrogen, uitgeschud en afgezet, en nu hebben wij zulk een haast om die wet in het Staatsblad te brengen, omdat wij anders bang zijn, dat die bedragen, uitgeschudde en afgezette arbeiders in 1913 niet meer op onze candidaten zullen stemmen. Men moet toch zeggen, dat hier aan den arbeidersstand wordt uitgereikt, een brevet van domheid, zoo grof, dat ik het als niet-arbeider niet in mijn hoofd zou halen, mij daarbij ook maar voor één procent aan te sluiten.
Men heeft gezegd, dat deze wet is anti-nationaal, en de heer schaper heeft gezegd, dat zij even Pruissisch en Duitsch is als de wilde zwijnen bij Apeldoorn. Maar wat willen de heeren dan? Is dan de Engelsche of de Deensche Staatspensionneering wel nationaal? Die zijn
206


49
even anti-nationaal als deze verzekering, die veel weg heeft van het Oostenrijksche systeem. Zou het Engelsche of het Deensche systeem passen op onze toestanden, die totaal van die in Engeland en Denemarken verschillen? Als er iets anti-nationaal zou zijn dan zou het zijn het invoeren van het Engelsche of Deensche stelsel van Staatspensionneering in ons land. Men zal moeten erkennen, dat de heer Treub op dit punt een zeer rake opmerking heeft gemaakt naar aanleiding van de armenzorg in Denemarken. Wanneer men ziet hoe onze opvattingen en instellingen van armenzorg totaal verschillen met die in Engeland of Denemarken, dan kan men niet te goeder trouw beweren, dat dit wetsontwerp anti-nationaal is, en een wet ^aar Engelschen of Deenschen snit een nationale wet zou zijn.
De heer Schaper heeft gezegd, dat deze wet niet alleen zeer impopulair zal zijn, maar dat zij ook een wandaad is tegenover het Nederlandsche volk. Ook den heer Schaper raad ik aan de redevoering van den heer JaurÈS nog eens rustig te lezen. Hij zal dan zien, dat men ook onder zijn Fransche partijgenooten niet terugschrikt voor groote woorden. Men heeft daar de mogehjkheid, dat de Fransche partijgenooten zouden stemmen voor het Fransche wetsontwerp genoemd escroquerie en trahison, schurkenstreek en verraad!
Het zijn zoo de geijkte termen bij de heeren: een schurkerij, een verraad aan de arbeidersklasse! Nu zegt zeer te recht JaurÈS: ik begrijp er niets meer van. Dat komt nu juist van de Marxistische menschen, en die gaan vertellen dat het een escroquerie, een trahison zou zijn, wanneer wij zouden doen, wat onze Duitsche en Oostenrijksche partijgenooten gedaan hebben, wanneer wij zouden doen wat Molkenbuhr in den Duitschen Rijksdag met zooveel kracht heeft verdedigd, wanneer
207


50
wij zouden doen wat AüLER in den Duitschen Rijksraad met zooveel vuur heeft voorgestaan. Wat, zegt hij, — het is te aardig, Mijnheer de Voorzitter, om het niet even voor te lezen — gij noemt dat een escroquerie?
„Eh bien... Molkenbuhr!. .. escroc! Adler!
escroc!... Toute la démocratie socialiste allemande, les trois millions de socialistes allemands, les millions de syndiqués allemands qui participent a la gestion de ces caisses, toute 1'admirable démocratie socialiste autrichienne, qui exerce avec autant d'habilité le suffrage universel qu'elle a mis de vaillance révolutionnaire a le conquérir, tout ces millions de socialistes, dans le socialisme que vous nous proposez comme le socialisme modèle! .... des dupes, des escrocs ou des niais qui si prêtent a Fexploitation de la classe ouvrière! (Applaudissements prolongès. Vive éntothm. Le citoyen Jaarès, fatigué, dentande une suspension de séance de quelques minutes)."
Hij moest na die uitbarsting van verontwaardiging! eerst even op adem komen. Maar, mijnheer de Voorzitter, hij heeft toch ook gelijk. Wat men hier nu gaat voorstellen als een afzetterij, een uitschudden van de Nederlandsche arbeidersklasse, daar hebben de heeren in Duitschland voor gestemd, daar hebben de heeren in Oostenrijk voorgestemd, en wanneer men nu het feit, dat wij dit stelsel van ouderdoms- en invaliditeitsverzekering willen aanvaarden, ook hier gaat noemen een verraad aan de arbeidersklasse, dan spijt het mij wel, maar Idan zijn de woorden van Jaurès volkomen toepasselijk op de heeren hier.
Het merkwaardige is, dat de woorden van JaurÈS niet alleen op hem zelf, maar ook op de vergadering zulk een grooten indruk maakten, dat, nadat het debat
208


51
nog Iheel lang was voortgezet, een motie-Vaillant werd aangenomen, waarvan de aanhef luidt:
„Si critiquables que soient nombre de dispositioins de la loi sur les retraites ouvrières. élaborée au Sénat, cette loirnalgré ses imperfections notoires et considérables, n'en reste pas moïns une reconnaissance par le Parlement du droit k 1'existence du prolétariat atteint par 1'age. En conséquence le Gongrès charge les élus du Parti de voter la loi en discussion."
Het congres droeg met groote meerderheid aan de Fransche Kamerfractie op, om voor dit wetsontwerp te stemmen. Welnu, dat is óók een wetsontwerp zonder blijvende Staatsbijdrage, waarin patroon en arbeider ieder de halve premie zullen moeten betalen. Wanneer de heeren dus zeggen, dat wij de arbeiders verraden dat wij het volk uitschudden en afzetten, dan moeten zij maar de groeten namens mij doen aan hun Fransche partijgenooten; dan kunnen zij hun zeggen hoe zij zelf over die partijgenooten denken.
Besluit.
Mijnheer de Voorzitter! Ik eindig. Ik behoef wel niet te zeggen, dat ik mij volgaarne met dit wetsontwerp als geheel genomen zal vereenigen. Ik erken volkomen dat er hier en daar in onderdeelen punten voorkomen' die ik liever anders zou zien, maar dit wil ik in gemoede vragen: meent men dat dergelijke groote wetscomplexen ooit mogelijk zijn zóó, dat ieder ook in onderdeelen het er mee eens kan zijn? Daarom, willen wij op het gebied van de sociale wetgeving en in het bijzonder op het zoo moedijke en doornige gebied van de sociale verzekering practisch iets tot heil van ons volk tot stand brengen
209


52
dan zal men moeten overleggen zoolang als overleg mogelijk is, maar is eenmaal aan dat overleg een einde gekomen, dan is naar mijn meening de eenige vraag deze: heeft men een principiëel bezwaar tegen hetgeen voorgesteld wordt? Wanneer in het wetsontwerp b.v. voorkwam een blijvende bijdrage van den Staat — hoezeer het mij zou, spijlten voor de arbeiders die het betreft, hoezeer het mij ook zou spijten wegens mijn persoonlijke sympathie voor dezen Minister, — ik zou inderdaad mijn stem aan dit wetsontwerp niet kunnen geven, omdat er principiëele bezwaren zijn, waarover men ten slotte om enkel practische redenen niet kan heenstappen. Waar er echter alleen hier en daar practische bezwaren zijn, waar men meent dat op ondergeschikte punten verbetering kan worden aangebracht — ik hoop dat dit ook hier en daar nog zal gebeuren, — daar moeten wij, ook al gebeurt dit niet, ons afvragen: indien bij groote wetten als deze ieder blijft staan bij zijn eigen systeem, op zijn eigen begrensd standpunt, ook waar het betreft de onderdeelen, is het dan niet beter het Parlement te sluiten en onzen tijd niet zoek te maken met de behandeling! van groote wetsontwerpen, waarvan menschelijkerwijze gesproken de tot standkoming ten eeuwigen dage onmogelijk zal zijn?
Neen, mijnheer de Voorzitter, wij moeten werken om de wetten die wij maken zoo goed mogelijk te krijgjcn, maar indien de behandeling is afgeloopen, moet de vraag die het vóór of tegen beslist deze zijn: heeft men principiëel bezwaar, ja of neen? Heeft men dat niet, dan moet men ook over de practische moeilijkheden en geschilpunten kunnen heenstappen.
Nu kan ik dat eigenlijk misschien iets gemakkelijker zeggen dan anderen, omdat het aantal practische bezwaren en bezwaartjes, dat ik tegen deze wet en tegen
210


53
de ziekteverzekering heb, inderdaad niet zoo buitengewoon groot is, maar toch in het algemeen geloof ik dat dit het juiste standpunt is, om in een Kamer als deze groote wetten tot stand te brengen.
Wanneer men er ons dan mede dreigt, dat, wanneer wij aldus handelen, wijlde populariteit zullen verliezen bij de arbeiders, omdat de arbeiders van ons verwachten! een grootere bijdrage van den Staat en een andere pre mieregeling, ja zelfs premiebetaling door den Staat in de lagere loonklassen, dan wil ik nog voor het laatst iets uit de redevoering van den heer JaurÈs citeeren, die voor zijn partij1 een opmerking maakte, welke ik voor iedere politieke partij als juist zou willen erkennen. ^ Hem werd vergeten dat, wanneer de Fransche socialisten zouden stemmen voor dat wetsontwerp, zij hun populariteit bij de kiezers zouden verhezen, en nu zegt hij: is dat waar? Hebben wij niet genoeg gedaan voor het volk, dat het ons voldoende kan vertrouwen en zal aannemen dat, als wij meenen dat die wet in het belang van het volk aangenomen moet worden, dit juist is? Maar dat beroep op populariteit wraakt hij ten slotte.
„Est-ce que nous n'avons pas donné dans les jours difficües assez de gages... que nous savions ne pas subiordonner a un souci de popularité équivoque, notre devoir envers le socialisme et envers la République? Non, non! mais si vous entendez par la popularité, la faveur passagère et superficielle qu'on rencontre a promettre au peuple des réformes qui ne lui coüteraient aucun effort, aucun sacrifice, cette popularité ne peut pas être la popularité du parti socialiste."
Welnu, Mijnheer de Voorzitter, zooals ik zeide: iedere partij kan hier haar eigen naam invullen, in plaats van „parti socialiste."
Wanneer men van ons verlangt wetten aan te nemen
211


54
tegen onze overtuiging in, of wetten te verwerpen, waarvan wij overtuigd zijn, dat haar aanneming zal strekken in het belang van het volk, wanneer men ons daartoe tracht te krijgen door te zeggen, dat wij anders onze populariteit zullen verliezen, dan antwoorden wij: een dergelijke populariteit, die verkregen wordt door vóór of tegen wetten te stemmen tegen beter weten in, begeeren wij niet. Het eenige, dat wij begeeren is, eerlijk en loyaal met dezen Minister mede te werken aan de totstandkoming van een complex van wetten, waarvan wij in onze ziel overtuigd zijn, dat zij zullen strekken tot waarachtig welzijn van ons volk.
212


55
II. HOE DE VRIJZINNIGEN ZLLF OVER DE STAATSPENSIONNEERING DACHTEN.
Bij de algemeene beschouwingen over de Invaliditeitsen Ouderdomsverzekering, zeide ik o.a. (Handelingen 18 Oct. blz. 126), dat Staatspensionneering, eenmaal ingevoerd, absoluut zeker zou leiden tot groot politiek bederf. Want:
„Wij behoeven ons absoluut geen illusie te maken; wanneer hier zat een Minister, die kwam met een wetsontwerp voor Staatspensioen van! f 2 op 70-jarigen leeftijd, dan zouden wij van de sociaal-democratische fractie en ook wel van anderen aan de linkerzijde hooren: „wat is dat nu? Dat is een pensioen voor een doode!" Wat krijgen wij dan bij de eerstvolgende verkiezingen, als dit wetsontwerp is aangenomen? Dat men den boer opgaat en zegt: wij willen een pensioen van f 3. SteL dat komt er. Wanneer er dat is, heeft men een nieuw verkiezingsargument, dat men wil een pensioen op 65-jarigen leeftijd. Als dat er is, moet het pensioen van 3 gulden 4 gulden worden; en nu behoeft men zich niet af te vragen, wat het gevolg van zulk een verkiezingsactie zal zijn. Hoe verder het kiesrecht wordt uitgebreid, hoe meer men komt in de lagen van degenen, die, hetzij te recht of ten onrechte, meenen, dat, wanneer men de successiebelasting, de vermogensbelasting, de inkomstenbelasting, met millioenen jaarlijks gaat verhoogen, zij althans daar niets aan betalen.
„Is het geen ernstig politiek bederf, Mijnheer de Voorzitter, wanneer men van de onwetendheid der minder ontwikkelde kiezers gebruik gaat maken, om
213


56
hun voor te spiegelen: kiest ons, want wij zullen zorgen, dat uw pensioen hooger wordt, en dat gij zelf daaraan geen cent betaalt? Als men spreken mag van volksbedrog, dan is het daarl" Men heeft hier van gemaakt, dat ik gezegd zou hebben, dat het staatspensioen zelf volksbedrog was, en dat dus de voorstanders van staatspensionneering allen volksbedriegers waren.
De enkele herlezing mijner woorden bewijst de onjuistheid dezer voorstelling.
Neen, volksbedrog had ik genoemd de voorstelling: „wij zullen u, arbeiders, een pensioen geven, waarvoor gij zelf geen cent behoeft te betalen!"
Ik kom hierop nog wel eens nader terug, i) Voor ditmaal wil ik er op wijzen, dat h]et juist de vrijzinnigen geweest zijn, die de staatspensionneering, zelf volksbedrog en volksmisleiding hebben genoemd. Ziehier eenige getuigenissen:
De heer nolting zeide in de Tweede Kamer op i December 1898, (tot de Sociaal-democraten, die de staatspensionneering verdedigd hadden: „het volk zal inzien, dat men het op dergeüjke wijze bedriegt en niets anders." (Handelingen ,1 Dec. '98, blz. 310).
Deze heer was in 1913 te Amsterdam weer candidaat doch... thans als vóórstander van Staatspensionneering r
In 1897 bestond er een blaadje, genaamd Rftdlcafe Hervorming, staande onder redactie o.a. van de heeren Mr. Z. van den bergh, TH. M. ketelaar en P. Nolting. In het nummer van 18 Sept. 1897 kwam een artikel voor, getiteld: „Pensioen-kwakzalverij." Daarin lezen wij o.a.:
„Het spelletje der staatspensionneering van Icon-
1) Zie boven, blz. 40—45.
214


57
arbeiders zal nog eenigen tijd worden voortgezet. Men beschouwt het blijkbaar nog als een uitstekend agitatiemiddel.
„Wij hebben steeds gemeend, dat deze voorspiegeling aan de arbeiders in hoofdzaak dienst moest doen gedurende den verkiezingstijd, want dat de leiders der sociaal-democratische beweging wel beter wisten."
Na nu betoogd te hebben, dat er wel ouderdomsverzekering moet komen, maar geen staatspensionneering, sluit het artikel met deze woorden:
„Dus wel een pensioen, zeker, dringend noodig, maar geen staatspensioen.
„Een pensioen is dadelijk mogelijk, maar een staatspensioen, dat weet ieder, daar komt toch niets van, de socialisten weten dat zelf wel.
„Die heele beweging der socialisten voor het staatspensioen, daarop past geen ander woord dan pensioen-kwakzalverij."
En thans.... doen de heeren daar zelf aan mee!
Begin Maart 1909 bevatte het vrijzinnig-democratische dagblad Land en Volk een driestar (overgenomen in Het Centrum van 4 Maart 1909), waarin er op gewezen werd, dat de Staatspensionheerings-actie voor de arbeiders een groot gevaar medebracht. Vooral de vreugde, die deze actie bij de vrij-liberalen wekte, was hierw van 't bewijs. Wat zal 't gevolg zijn? Dit:
„Eerst wordt door de broederhjke samenwerking
van democratie en reactie, de verplichte verzekering
van de baan geknikkerd: Leve de vrijheid, leve de
democratie!
„Vervolgens verloopt de staatspensionneering in het zand, omdat de noodige millioenen niet zijn te ver-' krijgen: leve de vrijhandelI
215


58
„Het gevolgi?
„De werknemer heeft... niets. De 70-jarige — „de dooie" — heeft... niets. De invalide heeft... niets. En de 60-jarige blijft wachten op zijn drie gulden in de week.
„Men verweet ons „slapheid", men zag een „slinger om den arm", het is ons wèl. Wij voor ons gevoelen vóór alles de verpHchting, geen valsche verwachtingen te wekken, zoo wij voor ons zelf niet overtuigd zijn, dat zij' kunnen worden vervuld. Van niets is in het politieke leven onze afkeer sterker dan vanj politieke wisselruiterij.
„Dat laten wij gaarne aan anderen over. Wie daarvan de verantwoordelijkheid wil dragen, moet dat uitmaken met zijn eigen geweten."
Aldus het hoofdorgaan der vrijzinnig-democraten, redacteur het Kamerlid Mr. MarchantI
En thans ,na vier jaren, is hun geweten wat ruimer geworden, en doen zij con arnore mee met de politieke wisselruiterij van de vrijzinnige concentratie!
En dat, niettegenstaande in dit zelfde blad, in die zelfde maand Maart, met hooge borst tegenover de unie-liberalen verzekerd werd:
„De vrijzinnig-democraten doen het niet voorkomen, alsof de voorziening tegen de ellende der invaliditeit, waarvoor de minister Lely in 1901 tegen de verkiezingen een wetsontwerp gereed had, thans van minder belang is. Zij gaan niet den nood der arbeiders somtijds met een groot gezin, die op midj delbaren leeftijd aan tuberculose wegkwijnen, achter het ^pensioen van den dooie" verdonkeremanen.
„De vrijzinnig democraten achten zich niet verantwoord, zoo zij debat smoren over cijfers en kosten;
216


59
zij oordeelen daarentegen noodzakelijk, deze onder de oogen te zien.
„Zij gaan dus niet, voordat er een behoorlijke berekening is opgezet, den kiezers voorspiegelen; op 70-jarigen leeftijd 3 gulden in de week; als het tegenvalt, dan maar wat minder.
„En wat ten slotte de specialiteiten en hun ,^doctrinarisme" betreft: de leiders der vrijzinnig-democraten trachten de stroomingen in het volk waargenomen te leiden; zij drijven niet als een stroowisch er boven op.
„De specialiteiten der vrijzinnig-democraten voelen hunne politieke eerlijkheid en nauwgezetheid niet bij vlagen opkomen; zij zullen niet vandaag zeggen: het kan niet, om overmorgen als het lokaas voor de kiezersval wordt opgehangen, weer terug te krabbelen, of hun mond dicht te houden waar spreken was geboden."
Maar... hoejwel zij zeiden, H kan niet, toch is hun politieke eerlijkheid en nauwgezetheid niet groot genoeg geweest, om tegen Mr. borgesius te zeggen: wij krabbelen niet terug I
Hoe heeft Mr. Treub in April 1909 in betzelfde Lartd en Volk de Unie-liberalen uitgescholden, omdat zij hun draai naar de staatspensionneering genomen hadden! Hij verdeelde ze in twee groepen:
„ie. De naïeve optimisten, die op finantiëel gebied alles — hoe buitensporig het ook zij — mogekjk achten...
v2e. De slimmetingen, die uit de staatspensionneering politiek voordeel hopen te kloppen, en die zich zorgvuldig ervan onthouden, de finantiëele zijde van het probleem met den noodigen ernst onder de oogen te zien, en zoodoende ook zichzelven bedriegen, orri
217


60
het zelfverwijt te ontgaan van bewust bedrog van anderen.1'
Vrage: onder welke rubriek zou Minister TREUB zichzelf nu indeelen, onder de „naïeve optimisten" of de
„politieke slimmetingen" ?
De Haagsche redacteur van het Handelsblad, ELOUT, schreef in De Tijdspiegel", Mei 1909, blz. 23—24: „Staatspensioneering bestrijd ik, omdat het een vergrijp beteekent tegen de waarheid. Staatspensioneering is het geven van aalmoezen onder den leugennaam van pensioen. Leugennaam, want pensioen kan alleen voortvloeien uit dienstbetrekking tusschen den pensioengerechtigde en den pensioengever. Het was dan ook niet minder dan volksmisleiding, waaraan de heer GOEMAN BORGESIUS te Wognum zich schuldig maakte, toen hij het zoogenaamd „Staatspensioen" gelijksoortig maakte met ministerspensioen. Een argumentatie van het allooi van een Notenkraker-prent, waarop Dr. KUYPER afgebeeld werd als tegenstander van „Staatspensioen", terwijl hemzelf een Ministerspensioen uit den achterzak keek. En daartoe acht de hoofdman van de Liberale Unie zich niet te mini" In de Tweede Kamer beriep de oud-minister Mr. DE MEESTER zich tegenover mij op het oordeel van een zoo hoogstaand man als de oud-rninister VEEGENS.
Doch — wat schreef deze zelf in 1910 in de VragéJi des Tijds, in zijn artikel „Verkeerd Beteid"?Aim het slot van dit lezenswaardig artikel schreef hij (I, blz. 16), sprekende over Staatspensionneering:
„Lag het op den weg van eene vereeniging als de liberale Unie aan een zoo onbekookt plan op eenmaal de voorkeur te geven boven haar eigen, wel overwogen program? Was het haar roeping te zwichten voor de jjldele begeerte van onnadenkenden, wel niet geheel
218


61
uit socialistisch wanbegrip ontsproten, maar toch daarmede nauw samenhangend en door socialistisch drijven krachtig aangewakkerd? Of mocht van haar geleischt worden, dat zij daartegenover den weg van kalm onderzoek zou inslaan en het gezond verstand tot zijn recht zou laten komen? De vragen stellen is haar beantwoorden. De onberaden stap der Liberale Unie heeft bij vele oprechte vrijzinnigen het vertrouwen geschokt, dat hunne staatkundige leiders, naast warme harten voor de nooden der misdeelden, koele hoofden behouden hebben, die hen voor het begaan van dwaasheden bewaren. Niet weinigen hebben daaruit het besluit getrokken, dat afwezen van de stembus of tijdelijke verkiezing van meer bezonnen staatkundige groepen in de gegeven omstandigheden het meest geraden was. Men moge dat besluit onverstandig oordeelen, geheel onverklaarbaar was het niet. En het is te voorzien, dat de rijen der vrijzinnigen in het vervolg nog meer zullen dunnen, indien staatspensionneering-om-niet de leus mocht blijven.
„Het strekt den leiders der vrijzinnig-democraten tot eer, dat zij aan dezen volkswaan van den dag niet geofferd hebben. Zij hebben daardoor van het vertrouwen der natie op het vrijzinnig beleid gered wat er van te redden viel. Maar zij konden natuurlijk niet ten volle herstellen hetgeen bedorven was. Het zal nu van den verderen loop der zaken afhangen, of de vrijzinnige gelederen zich weder kunnen sluiten. Daartoe zal allereerst noodig zijn, dat de Staatspensionneering-om-niet weder van het tooneel veridwij!ne. Die leus behoort niet op een vrijzinnig program; men late het monopolie daarvan aan de socialisten." Zóó schreef Mr. Veegens nog in de Vragen des Tijds van 1910.
219


62
En thans?
Het jaar 1912 was nog niet ten einde, of Mr. DrucKer, Dr. BOS, Mr. Marchant, — mannen, wier denkbeelden de onze niet waren, maar voor wie wij toch eerbied koesterden — zijn overstag gegaan; met het concentratie-program hebben zij — ook zij! — de Staatspensionneering aanvaard.
Hoe moet die lofspraak van hun hoog vereerden Veegens hun branden op de ziel: „Het strekt den leiders der vrijzinnig-democraten tot eer, dat zij aan dezen volkswaan van den dag niet geofferd hebben. Zij hebben daardoor van het vertrouwen der natie op het vrijzinnig beleid gered wat ervan te redden viel."...
Ook Dr. Bos zelve liet zich ongeveer in denzelfden tijd niet minder kras uit tegen de Staatspensionneeringsdraai van de Liberale Unie.
In een artikel, door hem geschreven in de Vragen des Tijds (1909, II, bh. 1—31) lezen wij o.a. de navolgende zinsneden:
„Ten slotte eene verkiezingsleuze van de liberale unie, die, met terzijdestelling van haar staatkundig programma, naar staatspensioneering van ouden van dagen stuurt en in de buurt komt van de socialistische schrijvers." (blz. 21).
„Noodzakelijk is het, den onderlingen samenhang van het geheel steeds in het oog te houdeh. Het isj de schromelijke fout, die bij het aanheffen van de leuze „„staatspensionneering"" zonder meer, wordt gemaakt, dat verzuimd wordt den samenhang van deze pensionneering met het overige stelsel in het licht te stellen. Daardoor wordt de tegenstelling „„pensionneering, geen verzekering, geen premie,"" misleidend in hooge mate", (blz. 22/ „Is dan: „„pensionneering, geen verzekering; be-
220


63
Iasting, geen premie" " niet eene ten eenenmale valsche leuze?
„Laat althans wie ze laat klinken er dadelijk bijvoegen, dat geen cent staatsgeld beschikbaar blijft in dergebjk stelsel voor de regeling van de verzekeringen tegen ziekte, tijdelijke en blijvende invaliditeit, maar deze door de belanghebbenden geheel moeten betaald worden. De eerlijkheid gebiedt dat Misleidend in hooge mate zijn de hooge pensioenen, die niet zelden worden voorgespiegeld" (blz. 24).
„ eene dergelijke armenzorg, want niets anders
is b.v. het Deensche of Engelsche stelsel..." bladz. 25-
„Voor een degelijke vrijzinnige hervormings-politiek is de kans onwaarschijnlijk.
„De partijscheiding tusschen rechts en links staat in den weg, terwijl de tegenstelling tusschen de oudliberalen en de democratische vrijzinnigen niet af-, maar toeneemt. Het beroep op het conservatisme is in ons land nooit vergeefsch en men zal zich, bij de verdere ontwikkeling van de oud-liberale partij ten aanzien van de kracht daarvan geen te geringe opinie moeten vormen. Onder die omstandigheden is voor de vrijzinnigen, de vurige voorstanders van krachtige hervorming, voor de mannen, die men mede vooraan vindt in het vrije vereenigingsleven, dat opwekt, verheft en veredelt, zoowel als waar het geldt de ontwikkeling onzer staatsinstellingen in democratischen zin te bevorderen, een eerste plicht: zich zelf te zijn. Niet als een afgeweken kompasnaald heen en weer slingerend over de richtlijn van de volksgunst, maar bewust van de roeping der vrijzinnige staatkunde in het sociale en staatkundige leven van dezen tijd, leiding gevend, wijl ze slechts geleid
221


64
worden door den eisch der beginselen." (blz. 29). Zóó schreef Dr. Bos einde 1909. En thans?
Ook hij onderschrijft 't concentratie-program.
In 1909 heette het voor de vrijzinnigen: „een eerstd plicht zichzelf te zijn", — was het taak der vrijzinnigen „niet als een afgeweken kompasnaald heen en weer te slingeren over de richtlijn van de Volksgunst."
Doch van verre naderden de algemeene verkiezingen van 1913, en zelfs een man als Dr. Bos — is 't niet1 bedroevend? — wordt als de afgeweken kompasnaald die getrokken werd door de volksgunst, door den VolksP waan van den dag.
Niet ik heb gezegd, dat staatspensionneering is volksbedrog. Dc zeide alleen: het volk voorspiegelen, dat de kosten der staatspensionneering alleen op de vermogenden zullen drukken, dat is het volk misleiden.
Maar wie de staatspensionneerders als volksbedriegers hebben voorgesteld, — dat zijn de vrijzinnigen zeiven.
(Men herleze de bovenstaande citaten. Daarin treft men harde woorden en beschuldigingen aan, als volgt:
Volksbedrog (NOLTING, 1898).
'Agitatie-middel (Radicale Hervornüttg, 1897).
Spelletje (idem).
Voorspiegeling tegen beter weten in (idem).
Iets, waar niets van komt (idem).
Pensioen-kwakzalverij (idem).
Politieke wisselruiterij (Land en Volk, 1909).
Een vergrijp tegen de waarheid; een leugennaam; volksmisleiding (Elout, 1909).
Iets, wat in strijd is met de politieke eerlijkheid en nauwgezetheid (Land en Volk, 1909).
Iets, dat niet kan (idem).
222


65
Het stelsel der politieke slimmelingen (Mr. Treub, 1909).
Bewust bedrog, (idem.) Onbekookt plan, (Mr. Veegens, 1910). Onberaden stap (idem). Volkswaan van den dag (idem). Monopolie der socialisten (idem). In de buurt komend van de socialistische schrijver» (Dr. Bos, 1909). Misleidend in hooge mate (idem). Eene ten eenenmale valsche leuze (idem). Enzoovoort, enzoovoort
Als men dit leest en dan denkt aan de beklonken, vrijzinnige concentratie, aan het program' van het Ministerie-CoRT van der Linden, waarin Mr. Treub Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel is, dan denkt men onwillekeurig aan 't liedje van de Duitsche studenten:
O jerum, jeruim jerum,
Qualis mutatio rerum.
223


EVULGETUR.
J. D. J. Aengenent, pr. Warmundae, die 13* Februarii 1914.