9205 ONZE = ONJUISTE KIE5DEELER DOOR Br. ALEXANDER MET EEN VOORWOORD van Mr. bomans lid van de tweede kamer der staten-generaal B 32 n. v. „patria" — amersfoort ==' \ ONZE f ONJUISTE KIESDEELER DOOR Br. ALEXANDER MET EEN VOORWOORD van Mr. bomans lid van de tweede kamer der staten-generaal n.v. „patria" — amersfoort M BI EVENREDIGE VERTEGENWOORDIGING Als wij nog geen woord gezegd hebben kunnen wezen, units men als zoodanig- zijn over de aanneming- van de Grondwetsher- verantwoording- voelt, en beg-rijpt dat hel ziening door de Staten-Generaal en hare beste voor het volk in deze net even gebekrachting door de Kroon, is het omdat noeg- is. Maar aan den anderen kant zijn deze voor ons a!le belangrijkheid mist. Wat wij niet blind voor het feit, dat deze eisch is er van het grootsche werk, dat getuig-enis in den loop der tijden tal van i#annen uit moest geven van den „polsslag* van den de Kamer heeft gehouden, die daarvan een tijd" overgebleven? Zoo g-oed als niets. sieraad hadden kunneen zijn. Welnu, deze Dat treurig overschot is het meest door- eisch is door de Evenredige Vertegenwoorslaande bewijs van de onmacht van de diging vervallen, althans tot een minimum Coalitie tot regeeren. Waarbij dan nog teruggebracht, en wij achten dat een groot komt dat het Kabinet van 1918 hier ten voordeel. Een man als Heemskerk Senior zeerste in gebreke staat. Het had niet —1 dat Senior is hier niet als tegenstelling mogen wijken voor de oppositie in eigen bedoeld tegen den Junior die thans de porboezem, omdat het gebonden was door zijne tefeuille van Justitie houdt, maar slechts beloften van 1918, en het had daarenboven geplaatst om verwarring te voorkomen —< niet behoeven te wijken; het stellen die zeker tot onze eminentste mannen bevan de Kabinetsquaestie zou het ontwijfel- hoorde, zou in de periode 1894—1918, toen baar den zege hebben doen bevechten. Hier de verkiezingsmeeting algemeen in zwang is schril contrast geweest. Op het hoofd- was, nooit een twijfelachtig district hebben punt van zijn program ontwikkelde het kunnen veroveren, daar hij absoluut ongeministerie tegendeel van kracht, en zocht schikt zou geweest zijn voor volksspreker, het uitweg (!) in de gansch nieuwe stelling, Welnu, zulk een man plaatst men tegendat de Grondwetsherziening niet het woordig op de lijst na. 1 en zijn verkiezing Kabinet in zijn geheel aanging, maar alleen is, als het ten minste geen fantaisie- of geeene zaak was van den Minister van Bin- legenlheidspartij geldt, verzekerd, nenlandsche Zaken, terwijl het Kabinet wèl De Hr. van Wassenaer van Catwijck zal zijne portefeuilles ter beschikking stelde, ons wellicht antwoorden, dat hij onder het toen art. 27 van Pop's Dienstregelingsont- stelsel van Evenredige Vertegenwoordiging werp strandde. Het zou onbegrijpelijk nog niet veel bespeurd heeft van den wil wezen, als men niet wist, dat er zulke om -den Heemskerken Senior een goede grocte principieele verschillen bestaan tus- plaats op de lijst te verzekeren, maar dan schen de drie groepen, waarop het Kabinet vergeet hij tweeërlei. In. de eerste plaats van 1918, in 1922 gecontinueerd, steunt, dat dat er van dezulken heel weinig voorhanzijne regeering nooit anders kan zijn dan den zijn; in de tweede plaats dat de oordie van ,,le justc milieu", zooals het slappe logstoestand het eigenbelang onder ons bewind van Lodewijk Philips betiteld werd. volk zoo versterkt heeft, dat men zich Deze grondwetsherziening is een pendant voorshands nog altijd min of meer dood van die van 1840, toen het groote verlangen kijkt op het belang van de groep, ten koste naar ministerieele verantwoordelijkheid, van het landsbelang. Waarbij zich tevens rechtstreeksch kiesrecht en antbindbaarheid het eigenaardige verschijnsel voordoet, dat van de Kamer niet vervuld werd, en de jacht naar' een plaats in een van de verslechte die administratieve wijzigingen, om regenwoordigende iiohamen nooit sterker ze zoo maar te noemen, in de Grondwet dan thans was, terwijl het toch tevens mode van 1815 werden aangebracht, die door de *s om op die lichamen zooweel mogelijk te afscheiding van België noodzakelijk waren schimpen. Maar wij moeten dat overgangs* geworden. Wij sluiten ons dan ook geheel tijdperk door, en zij die gelooven haasten aaa bij het oordeel van den vrijzinnig- niet. democratïsehcn Prof. van Eanbden, die in Ook de Hr. de Gijselaar ging heftig tede Eerste Kamer van deze Grondwetsher- gen de Evenredige Vertegenwoordiging te ziening zeide: ,,Van een doortastende ver- keer, een ietwat gedurfd iets voor een lid nieuwing, van frisschen durf is geen van de Rechterzijde, waar de Coalitieleden sprake." in de Provinciale Staten de absolute noodMaar laat de Grondwetsherziening ons zakelijkheid daarvan voor de Eerste Kamer Siberisch koud, op de discussie daarover in zoo ^duidelijk mogelijk hebben- gedemon- 1 fcfSr Kf>rner <t fv»t on« wel de str?.erd^ door jr> dt*t college- 4T van rje ,<;p_ Imoeiet waard hier en daai\ eene kantteeke- zetels naar zich toe te halen. De Hr. de I ning te maken, omdat daarin weer eens fel Gijselaar kan dat nu vergoelijken door dit' losgetrokken is op de Evenredige Ver- te noemen het gevolg van ,,de eenigszins tegenwoordiging, die tegenwoordig zonde- vreemde wijze ran optreden van politici", bok is, en de schuld er van krijgt, dat ook en wij zijn zeker geen bewonderaar® van in het parlementaire leven de reflex wordt de taktiek van den Vrijheidsbond in deze, waargenomen van de verwording, die zich die het gevolg is geweest van het terrorisop zoo velerlei gebied als gevolg van den tisohe telegram van Prof. Eerdmans, maar noodlottigen wereldoorlog manifesteert. dat doet toch niets af aan de waarheid, dat En zoo ontmoeten wij eerst den Hr. van de Rechterzijde in de Provinciale Staten het Wassenaer van Catwijck, die als grootste in haar hand had in deze rechtvaardigheid bezwaar tegen de Evenredige Vertegen- te betrachten, maar dat zij het politieke gewcordiging aanvoert, dat zij goen gelegen- win verkoos. En bleef verkiezen; zelfs de heid geeft om een eminent man, die tus- vacature van Swaay, tusschentijds ontstaan schentijds beschikbaar komt, in de Kamer door het optreden van dien heer als mirfiste brengen. Voor wie den nadruk legt op ter van Waterstaat, werd weer door een dat tusschentijds is dit juist. Maar man van Rechts vervuld, daar staat tegenover dat men veel meer ge- j}e Hr. ae Gijselaar is zelfs vóór af schallegenheid heeft dan onder het districten- f1Tlg van de Evenredige Vertegenvvoordistelsel een eminent man in de Kamer te ging voor bedde Kamers, en vóór het refebrengen. Als de Hr. van Wassenaer van readum naar Zwitsersch model. Wij zijn Catwijck zulks niet weet, dan zal dat wel natuurlijk zeer verheugd over een met'edaaraan te wijten zijn, dat hij tal van jaren stander van zijne standing in zake het refefcvoor zoo muurvast district als Katwijk ge- reixlum, al auuden wij dit dan ook met «eten heeft. Zoo muurvast, dat nog in 1902 naast maar in plaats van de Eerste Kamer de Coalitie zich daar dë weelde kon veroor- willen hebben. Reeds uit een oogpunt vsn bven met een Roomsohen, een Anti-revolu- tijdverspilling zijn drie instanties niet te tionairen en een Christelijk-Historisehen aanvaarden. Maar om de liefde van den candidaat uit te komen, om te zien wie van Hr. de Gijselaar voor het referendum naar de drie den eindpaal zou halen. De Chricta» waarde te schatten, zouden wij eerst eens lijk-Historische Hr. van Wassenaer va* moeten weten, of die ook zou zijn blijven beCatwijck was toen de gelukkige, en stak I gggan, als het Zwitsersche volk de kapionzen tegenwoordigen minister van Arbeid g ^aJfeeffing onverhoopt had aanvaard, met 479 stemmen den loef af, terwijl Baron van Heemstra, de anti-revolutionaire ®» Evenredige Vertegenwoordiging leidt candidaat, tegelijk in Hilversum gesteld en ^ÈBOg tot misstanden, wij zijn daarvoor gekozen in eersten aanloop, slechts 38 stem- «*•■* Wind geweest. Speciaal tot wilde jacht men bij den eindelijken prijswinner achter- «"a vooraan op de lijst te komen. Maar de bleef. Rechts bracht daar toen in zijn ge- P»litieke partijen kunnen veel doen om die . , . T . , te verbeteren. En dan richten wii ons tot heel 3/87 stemmen uit en Links... 323. de Vrijheidsbonders, die ons nog altijd ifct In de dubieuse distneten had men echter „aast staan, omdat de ci-devant Liberale met meer factoren te rekenen. En dikwijls Unie daarvan deei uitmaakt, zij het dan helaas niet in de eerste plaats met de emi- ook, dat daze daarin nog te veel in de posinentie maar met de eloquentie van den tiaTf.^ van Jonas in den walvisch ... ^ T,. . , W11 hebben het oog op de verkiezingen candidaat. Eloquentie die hem ,n staat stel- w Jde &emeenterade"n. Als men nu eens de zich in dë meeling voor de kiezers be- begon met in de kiesvereenigingen over de grijpelïjk te maken, en zijn tegenstander te zittende leden te praten.Wij pleiten niet staan. Hoe dikwijls is het ons, toen wij nog voor een laat-zitten-wat-zit, maar kunnen secretaris van de L. U. waren, niet ge- er §T«" heS in zien om ragden «fae ge- , . toond hebben hun plicht goed te kunnen en beurd, als men ons vroeg om de. opgave w]len verrichten t slachtoffer te doen wor- van eenjge namen van mannen, die naar (jen van Streber. Laat men één voor één, ons oordeel het district konden herove- voordat de lijst wordt aangevuld de zittende r*a op de Rechterzijde, dat daaraan direct raadsleden bespreken, en de vraag of ze «erd toegevoegd: Het moet iemand zijn, *ullf» f ™ Zl 'T ^ fl- . , . J ' deel der kiesvereenigingen onderwerpen. t«e geneigd en m staat is om; op te tre- 0m dan hun ^ wier aanblijven prijs geden voor het volk. En nu slaan wij het vod- stekl wordt, naar anciënniteit van raadslid strekt niet laag aan 'JPi volksleeraar t« eene plaats op de lijst te geven. Het mag niet meer voorkomen dat een zoo uitstekend raadslid als Generaal de Meester, wij zullen nu maar eens man en paard noemen, of een man als Romeyn, zooals bij de vorige verkiezing geschied is, naar achteren worden geschoven. Het wil ons voorkotnen, dat als m^n dan door ons aangeprezen weg inslaat, men de gemeenteraadsverkiezingen op zuiverder peil zal houden dgn vroeger, den politieleen partijen tot eere, de gemeente tot heit menkotnen, n adrukkelijkTëriaarrae^fflreP vraagstukken van herstel een regeling te treffen, waardoor het vertrouwen in de wereld hersteld wordt en de stabiliseering eer valuta, de wederopbouw van den internationalen handel en de vernieuwing van de internationale samenwerking mogelijk wordt gemaakt." Deze resolutie wordt met algem&ene stemmen aangenomen. Hierop wordt gepauzeerd. ■valuta, de wederopbouw van den internatio- ■stemmen aangenomen. ;n. Achttien maal werd Kiew door vreemde •Qepen geteisterd. De bevolking is dan ook an ruim 1.000.000 voor den oorlog tot 00.000 ingekrompen. Sovjet-Oekrajina, dat federatief met Sovst-Rusland verbonden is, telt thans 6 miloen inwoners. De honger heeft 1% miloan menschen weggerukt. Het vorig jaar 5 van het rijke graanland hoogstens 30 >ereent bebouwd geweest, dit jaar zal men niisschin 50 % onder raad krijgen. Be de lames — een er van voelt persoonlijk voor iet communisme — hebben ontzettende longer-tafereellen gezien en zij bevestigen 00 beslist mogelijk, dat in hanger-waan rin •uders hun kinderen, de broer zijn zuster leeft geslacht en opgegeten. Langen tijd leeft een schrikbewind geheerscht. Beide lames hebben familieleden door den sovet-kogel verloren. Onze vertelsters gelooven, dat het Sovït-bewind nog een lang leven voor zich 'eeft, omdat het Roode Leger zeer sterk 1 zeer goed geoefend en voortreffelijk beapend is. Merkwaardig is de geleidelijke terugkeer aar het kapitalisme. Men lokt het reemde kapitaal gaarne in het land en e vreemdeling met geld is Beer welkom, 'en maakt hemi, met handhaving der coimunistische theorie, de praktijk zeer geakkelijk. Zoo geeft men reeds Üand uit x>r 35 jaar en zelfs de boer kan tot 9 ar over het hem toegewezen land beschiken. De onteigende particuliere huizen woren weer in jaar-huur afgestaan. Zoo 'oont de vader van een onzer vertelsters reer in zijn onteigend huis tegen een huur an 3.000.000 roebel per maand. Er komen eel Duitësche kapitalisten in het land en rij oen goede zaken. De Hollandsohe boer ou zieker goed worden ontvangen en de lollandsche kapitalist kan reusachtige aken doen. Men gelooft niet, dat de verdeeling van )ekrajina op den duur gehandhaafd zal unnen blijven. De bevolking is thans te 10e en uitgeput, maar, wanneer niet de ;nheid van Oekrajina wordt hersteld, zul;n te eeniger tijd de volksdeelen, die vast an elkaar hangen, de eenheid herstellen. lovjet-Rusland tracht voortdurend' de voortelling te geven, dat Sovjet-Oekrajina igenlijk een provincfie van Rusland zou ijn, maar de bevolking wil daar niet aan. 'e streeft naar zelfstandigheid. Eigenlijk politiek leven bestaat er in Rusand noch in Oekrajina. De bladen bevatten lan ook enkel officieele decreten, pocherijen lat men het Westen wd tot inzicht zal jrengen, oeconotnische berichten en wat gemengd nieuws. Merkwaardig is de reliteuse herleving. In geen honderden jaren as ze zoo groot. De opleving gaat geaard met het opkomen van allerlei nieuwe ecten (theosofie, spiritisme e. d.) onder de ntellectueelen, terwijl het volk in zijn geationaliseerde landkerk (Oostersch Kathoefc) weer nieuwe bevrediging vindt. FHet communisme is theoretisch overal sgevoüd, maar 71 percent der bevolking1 ïstaat uit boeren 1 dense motsten, pracsch van het communisme niets hebben. De dames staan in voortdurende, bijna agelijksdhe verbinding met Rusland, een an hen woonde lang in Petersburg. Zij erklaren, dat de toestand in Petersburg fi Moskou schijnbaar sterk verbetert. In oskou b.v. begint een ongehoorde luxe te ierschen. Moge de spoorweg nog altijd i kort schieten, auto en vliegtuig hebben 1 groote streken het verkeer vrij bevrediend overgenomen. Ten slotte nog een paar prijzen. Een onerwijzer, kantoorbediende en dergelijke ersonen verdienen 80 tot 100 millioen roeel per maand, te weinig natuurlijk, als ien. hoort dat een citroen 2 millioen roeHel kost. Voor de reis Kief naar de grens «taalt men 3e klasse 20 mallioen. De dames zijn voor het eerst in Holland, -ïun indrukken zijn zeer gunstig. Men wees ms op het zeer mooie borduur- en stikwerk •an Oekrajina en men wil trachten daarran hier een afzetgebied te vinden. Zooals wij reeds meedeelden hebben de >eide jonge vrouwen hoogeschoolopleiding rechten en wijsbegeerte) achter den rug. 2ftn van hen was een tijd werkzaam aan iet ministerie van buitenlandsche zaken te Cief en voor dien tijd bemoeide zij zich met iet oprichten van bibliotheken op het platteand. Beiden voorzien ook in het Oosten de rrootste rampen als de vredesverdragen liet worden herzien. ONDERWIJS — Op 28 en 29 dezer zal te Utrecht de algeneene jaarvergadering vam den Bond van Lee•aren en Leeraressen bij het Nijverheidsondervijs worden gehouden. — Voor Practische Studie te Delft zal hr. K. ï. J. L. Steinmetz op Vrijdag 8 dezer in de' Jibliotheek der T. H. een lezing houden over ndische Havens en op Woensdag 13 dezer de leer G. D. Gpatama, directeur van het Frans Halsmuseum te Haarlem, over het leven en het werk van Frans Hals en de restauratie van zijne schilderijen. — De gemeenteraad van Amsterdam heeft aan dr. M. Spaander eervol ontslag verleend lals leeraar in de staatswetenschappen en het (handelsrecht aan de eerste openbare handelsschool en daarmede vereenigde H.B.S. met 3-j. cursus. Unir. examens. AMSTERDAM. — Cand.-ex. geologie ie gedeelte de heer H. Dulfer; cand -ex. wis- en natuurk. mej. A. M. Muntendam. Ex staatsinrichting M. O. AMSTERDAM. — Geëx. 4 cand. Gesl. geen. Ex. Aardrijkskunde M. O. AMSTERDAM. — Geëx. 2 cand. Gesl. mej. S. J. A. Beins, Utrecht; de heer A, J. Rijkhoek, Dordrecht.. lan ruim 1.000.000 voor den oorlog tot I00.000 ingekrompen. rhandelsrecht aan de eerste openbare handelsschool en daarmede vereenigde H.B.S. met Medegedeeld doar bet Koninklijk Nedsriaadsch Instituut in de Bildt. Hoogste barometerstand 774.9 te Scilly IsL Laagste barometerstand 747.0 te Memel, Verwachting tot den avond van 8 December: Meest matige Noordwestel. tot Zuidiwestel. wind, zwaarbewolkt tot betrekken, eenige regen, iets zachter. Licht op: 8/9 Dec. 4.20 nmi., 7.25 vm. Stand van de Maan: Laatste kwartier 11 Dec. 5.0c 11111. Zons op. en ondergang: 8 Dec. op 7.55, onder 3.58. Hoogwater te Scheveoingen: 8 Dec. vm. 4.37, ntro. 4.51. 7 I >ecember. Waarnemings- Wateth. ten opz. v. s. 6 Dec punten. N. A.PTpüoudesch hoog laag. 'smorg. 8 u. (in nieters) in cent. Keulen (*) 39.17 3 23 0 13 Nijmegen 10.04 0 15 Arnhem 9.93 0 7 Westervoort ... 10.47 0 10 Maastricht (hsl.) 43.01 32 0 RESIDENTIEM1EUWS LAGER BROODPRIJS. Met ingang van Maandag a.s. wordt alhier de prijs van het waterbrood met één cent verlaagd. HERVORMDE SCHOOL LAAKKWARTIER Hedenmorgen is in het Laakkwartier de Hervwmde school geopend, die gevestigd is in het gebouw aan de Noordpcdderlcaide, hoek Assrnaat,"het korte verbindingsstraatje tusschen Rijs wij kscheweg en Noordpokfcrkade, beginnend bij het Postkantoor op den Rijswijk* sdhenweg. Ds. Molenaar heeft bij de opening van de»* sühool, die voorioopig nog slechts uit drao lokalen bestaat, op die eerste verdieping va« het oog in aanbouw zijnde gebouw, het woord gevoerd. De school, die gflbouwkl wordt door de ga* meent» 's Gravenhage en ook voornamelijk aJs gewone openbare lagere school dienst zal doem, is een modern ruim gebouw, geheel uit steen opgetrokken: steenen trappen, steenen vloeren, en gedeeltelijk met tegels bekleede wamden. Hooge ijzeren leuntógen, waarlangs het glijden •lik. «.«ogelljk is, ' zijn langs dia trappen aaa*r gfiw-acht. In de drie lokalen zijn thans 6 klassen, Ji Kiezerslijsten. »rt.'xn der fdd!l ***** da* ^ ingevolge gerechtigde inwoner?^! U dö lyst vaa kiesis herzie? wSo^T^' *°0sas de"> *ü bij art/vü vanTeadd - f^"** 8elijk Tevens hebberi diW™!?M afN \s gewijzigd ten der ^ S^J"*» de Wrshïst zijn afgev3 "vt'h™ T daarop zijn gebracht ' an üen' die gemeente (tó Vï^)Ö.8e?tui9 der daarha: „d^eetonk" R^huis> Warner 25, werkdag van 10tt 3 iur Z Zflf°] ^ 10 tot, 19 «m + • ' öes Zaterdags van gesteld aiscürirt verkrijgbaar , w, ^ «a-s trtis IPJy^iilll^^ .lanuari ten' gevolge van 8e onvc ioende kolenlevering de cijfers van het vorij jaar niet bereikt. Geméld wordt, dat men i ogeeringskringen gunstig gezind is ten e ichte van de verhooging der kaliprijssen, well .an de zijde van het syndicaat is voorgesteh De Nsvv-Yorkscne Beurs. 18 NEW-YORK, 29 Jan. (Wolff.ï De effe tenbeurs opende heden vast en de koersen st gen later verder ten gevolge van de koon n ders, die zich tijdens den vacantiedag haddeJ PSehoopt. De vaste stemming bleef ook latei •i alle Jioëken gehandhaafd. Eerst in den nrj .uiddag hadden eenige realisatiën een lichij actie ten gevolge, die echter weder spoed ™" voor een betere stemming plaats maakte. §s~ Het slot was vast. ar- ?er New-YorksoSie kcarsen. 68, NEW-YORK; 29 Januari. (Wolff.) A 42, cihison pret. 80, C. Marine 24f, pref. sen 91J. •ng De wisselmarkt in Amerika. WASHINGTON, 30 Jan. (Reuter.) M ^ Adoo heeft verklaard, dat voortaan transactie iribuitenkffidsche wissels onderworpen zulle] De kiezerslijst. Heden is ten Stadhiiize de nieuwe kiezerslijst voor de Tweede Kamer vastgesteld. Het aantal kiezers bedraagt 151.197. Ter vergelijking diene, dat het aantal kiezers voor de Tweede Kamer in 1917 104,366 bedroeg en in het laatste jaar, dat er nog geen noodkieswet was (waardoor .verschillende kiezers op de lijst zijn blijven staan zonder dat zij aan de vereisehten voldeden), in 1914, 89,022. De kiezerslijst zal een boekdeel vormen van ruim 1500 bladzijden. Door de opheffing der distrieten zijn natuurlijk ook de afzonderlijke lijsten voor elk district vervallen. ^^^^onaeïgoed doem, is flat een ontbering, die ergerlijk wordt overdreven door te spreken van ,,bitter koude lijden" door gebrek aan ondergoed. Zeker, etr zijn rnenschen voor wie deze tijd heel erg is; dat zijn zij die altijcT op het randje van gebrek staan, die altijd geheel of gedeeltelijk van liefdadigheid .leven, die geen bijslagen of verb-oogingen kregen en nu bitter gebrek lijden, doch net zijn niet dessen voor wie heb adres STheb bijzander opkomic. Hoe staat het er precies mede voor den werkman" ? Lijfgoed en voeó^hgsmiddelen dfrnr '"Tn'r1! Tlnrr i Nteuwe Kie2or«Hi8,en, de Tweede Kamer d i 4Q •/ 83 ^f156" bestaande kiezerslijst % meer dan P de ?m de gemeenteteveilen I" gesteld ^ 41 on 84 stemdistricten plaats w. iniiii Huniiiif— iiiii ,1 HHiii'imj] ïeraHSBHHS&g I bevat omtrent onze §| i M II. O., M. O., het p| Ter Gemeente-Seer. ■ F en beroepen, enz. Hf len 'is te vervullen de H tWPt™^ HoöfiGonsmies-Rel ' x i' Aanvangsjaarwedde / lJ spman, moderne talen ariejaarliiksche verhooghl ohtig, Stelt ZÏCh direct ƒ 125.— jaarlijksche vergod Reis als in- of ver- ieder der doctoraten in del -d x> hp. Al™ staatswetenschap' ƒ loü.—; I Wat .{te verkiezingtin kosten. Da invoering1 "van het vrouwenkiesrecht beeft! het) noodig gemaakt het aantal storubureau's alhier met 110 te vermeerderen. Wel zal de eerstvolgende verkiezing vermoedelijk eerst in 1922 plaats hebben, maar in. 1921 zal toch reeds met het aanschaffen vam. de. meubelen- voor die 110 (zegge honderd' tien) bureau's begonnen worden. Een bedrag van / 72.000 wordt daarvoor door B. en W. aangevraagd. Do kosten van het nieuwe kaartenstelsol vermeldende de namen van alle kiezers,in de gemeente 'a-Gravenfaage, worden voor 1921 geraamd op / 3000. ' • j ^^ïanvragê^^^^^^^^^^^^'örgTÖïï! aankoop ea in «ord* brengen van. den grond a bouwterrein; een voorstel tot toekenning van '6 vergoeding bedoel? bij art. 59 deeiea der wet o het L. O. aan elf daarvoor in aanrnerking k< mende lagere sekoïcn ca ten slotte werft eenig aiseossie gevoerd over een indertijd door de heer Peper ingediende motie, waarbf der Eaa sich ww uitspreken dat b^j poliSoveiordenin niet bedoeld wordt de straateolportege _onmogi lijk te' maken. Deze motie werd verworpen m« 14—13 stemmen. De heer Brueli maakte voora de opmerking dat aaaneming van. zulk een.-moti toch niets geeft omdat de rechter -Isiclt van zul eea uitspraak post faetwm niets aantrekt. De tjjde!. benoeming van den heer Warnier t< inspecteur van de IhAamelrike ov\oc Eigen lijsten. Dr. Kuyper begint in „De Standaard" een serie hoofdartikelen onder den titel. „Aan de Stembus". In het eerste betoogt hij, hoe de verkiezingsstrijd op hooger plan zal komen en velerlei uitwas zal missen nu voortaan iedere partij op eigen kompas zal zeilen en met eigen candidatenlijsten kan uitkomen ■ - Men vervange slechts het woord „antirevolutionaire" door een andere en het betoog geldt voor elke partij, bewijst een keer te meer hoe verkeerd het standpunt is geweest van hen, die in strijd met het beginsel van evenredige vertegenwoordiging, in strijd met de zelfstandigheid der kiezers, in strijd ook met de politieke waarheid de vrijzinnige partijen in 1918 — als bestond er dan "geen evenredige vertegenwoordiging — wilde doen bijeenklampen. De Antirevolutionane partij zal alsdan, zoo schrijft Dr. Kuyper, gelijkop met elke andere Staatspartij, geheel op eigen gelegenheid haar candidaten kunnen stellen, en heel het- land over op deze gestelde candidaten eeniglrjk, maar dan ook in to'taal, de s emmen van haar geestverwanten kunnen vereenigen. Het is dit, wat we reeds van 1873 af gewenscht hebben. Het is ter bereiking van dit doel, dat wij de eersten zijn geweest om 't voor de Evenredige Vertegenwoordiging op te nemen. Het is deze separatie van de partijen bij de Stembus, waarop onzerzijds onveranderlijk is aangestuurd. We verheugen ons dan ook van harte er over, dat dit steeds beoogde doel dan nu toch éindelijk bereikt zal werden En wel bereikt in dezer voege, dat over heel het land allé gegadigden zich kunnen aaneensluiten. Dit nu doet niet alleen een einde komen aan de nimmer recht- vlottende al iantie, maar levert bovendien dit niet mindere voordeel op, dat de kiezers op zwart zaad, die in tal en tal van districten, höe ijverig ze ook optraden, altoos achter het net visschten, en nimmer hun man er door 'kregen, nu dan eindelijk toch van dezen dooddrukkenden ban verlost, word&a^.^ü kon toch nooit genoeg geloofd de steeds volhardende ijver, waarmee onze geestverwanten in meer dan één van zulke beklemde districten altoos weer den strijd aanbonden het sprak vanzelf, dat over heel het lanc genomen, duizenden en tienduizenden var onze kiezers, dooi deze kwade distiïcts verdeeling, ten slotte den strijd opgaver en thuis bleven. Niet genoeg kan men er zich daarom in verblijden, dat straks aan dezen onnatuur lijken toestand een einde zal komen, en dat is de Kevisie er door, ten slotte eike stem zal meetellen. Slechts een betrekkelijk zeer klein aantal stemmen zal bij de eimïrekening blijken verspild te zijn. De voordeelen van de straks korrende nieuwej methode zijn uit dien hoofde niet gering te schatten. Niet gering ook, omdat de nieuwe methode van kiezen zooveel ongerechtigheid m de motieven zal te niet doen. Denk slechts aan wat nog zoo pas met Professor van Hamel in een vacant geworden district te Amsterdam voorviel. Dit wraakt thans ieder die op de hoogte is. En toch, soortgelijke immoraliteit kwam onder de werking van het huidige stelsel in tal van districten voor. De candidaat moest zich wel pasklaar maken voor het gemengde gezelschap, waarvan hij de banierdrager heette zijn. De districtsindeeling vertroebelde in schier alle districten, waar geen der partijen over een besliste meerderheid beschikte, den electoralen beker. Het stelsel zelf, dat eenmaal door de wet geijkt was, .demoraliseerde het tot kiezen, geroepen publiek. Tot zoover het artikel, dat wij in zijn geheel overnemen met uitzondering van enkele zinnen, die buiten het betoog vallen. Wij voegen er slechts dit aan toe. Door onder het nieuwe stelsel partij verbonden kunstmatig in stand te houden tegen het beginsel der nieuwe regeling van de grondwet in, zou men moedwillig opnieuw het aan de nimmer recne- vlottende ai iantie, visschten, en nimmer hun man er door lijken toestand een einde zal komen, en datl zal meetellen. Slechts een betrekkelijk zeer totkiezen geroepen publiek demorahseeren '. "ïfcïi eenvoud;g geen sprake meer zijn. Do tijdsomstandigheden -werkten dus mede om datgene, Avat in het algemeen reeds billijk en rationeel was, doch dat anders misschien nog lang zou zijn achterwege gebleven, thans voor te stellen, en het laat zich aanzien, dat het voorstel van de heeren Limburg c.s. zon' der veel verzet door de Tweede Kamer zal worden .aanvaard- Daarbij komt nog een belangrijk punt, te belangrijker naarmate Indië zich meer en meer bewust wordt van zijn beteekenis en naarmate Nederland meer gevoelt wat het voor Indië moet doen. De Indische jongelieden, die aldaar hun opleiding ontvangen, kunnen geen gymnasium volgen, om da eenvoudige reden, dat daar geen gymnasium is. *) Zij zijn dus allen verplicht, willen zij examen afleggen aan de universiteiten en een doctoralen graad verwerven, eerst een paar jaar Latijn en Grieksch te studeeren in Nederland. Voor hen zal dit wetsvoorstel een uitkomst zijn, omdat na de aanneming er van de regeering denzelfden regel voor Indië kan en zal invoeren. De strijdvraag : moet klassieke en nietklassieke opleiding voor de studie aan alle universiteiten en hoogescholen worden gelijk gesteld, komt bij dit wetsvoorstel s-Iecats zeer zijdelings ter spra- . ke In vollen omvang zal die strijd eerst moeien worden gestreden, wanneer de wet- , gever het geheele voorbereidend hooger en het middelbaar onderwijs herziet. Wij vrijzinnig-democraten kunnen bet voorstel der heeren Limburg c.s. ook daarom zoo warm toejuichen, omdat bet — ■ afgezien van de hierboven geschetste onbillijkheden, die worden weggenomen —, zoo geheel ligt in de lijn van onze beH>inselen. Het voorstel geeft een kans Hot hoogere wetenschappelijke ontwikkeling aan ieder, onverschillig waar hij den Hr0ndslag zijner kundigheden legde. En Het zooveel mogelijk gelijk maken van de BntwikkeiingsvGorwaarden voor een ieder Hr immers een grondstelling ~van onze HUrtij ! [ Wij hebben daarom de indiening van Kei initiaiiefontwerp-Limburg met vreugHe begroet en met voldoening gezfen, dat Hal van adressen, zoowel uit wetenschap Hpelijke als nijverheidskringen, aan de HTweede Kamer zijn gezonden, waarin Hinstemming met lief ontwerp wordt beBtuigd en op spoedige aanneming wordt Haangedrongen. Onze partijgenoot heeft door het irdBtiatief te nemen tot deze verbetering goecP Hwerk gedaan. *). Het „gymnasium'' Willem IIÏ is Heen Hoogiereburgerschool I HET Dr. BOS-FONDS. H .Van meer dan «en zpö ontvalt gen wtf H brieven, waarin geklaagd wordt, dat do Sta, ■ tuten van liet Dr. Bos-Fonds de bijdragen, I voor donateur en begunstiger zoo hoog heb, ben gesteld. ■ Om donateur te worden Moet ineens ge|stort worden f 500 of ■ meet of jaarlijks H minstens f 50' worden bijgedragen. Begin*H stigers * *»" *°m fe«nB f H van f25 tot f600 en zij, een, jaarlnkscüiel H bedrage geven iWöa t 5 tot £ 50. H „Het minste wat Ik bijdragen kan, zoo Hl Bohrpt ons *m wbaidw-paitijgaaoot, is aua Hl f 6 per jaar en' dat gaat ver boven: n#ii \RT. 98 DER KIESWET MET ZIJN ONJUISTEN KIESDEELER EN EEN NIEUW ART. 98 MET EEN JUISTEN KIESDEELER. Art. 98 der Kieawet bracht ons in 1922 Kamerzetels met een verschil van 26 °/0 '« stemmenwaarde: Geen zweem van evenredigheid! Art. 98 kan gemakkelijk zoodanig gewijzigd worden, dat alle zetels even groote stemmenwaarde hebben: Zoo groot mogelijke evenredigheid! De lezer schrikke niet van het geweldige cijfermateriaal, dat hier gaat volgen; hij leze met aandacht de le en 2de tabel, en heeft hij die begrepen, dan kan hij verder volstaan met den tekst te lezen en de conclusies. Onder den titel „Kansberekening" besprak „De Tijd" van 7 Sept. '21 een beschouwing van „De Residentiebode" over de verbinding der lijsten; en daarin werd aangetoond, dat de R. K. Staatspartij in 1918 drie zetels meer zou behaald hebben, als ze de lijsten niet verbonden had. Ik schreef toen aan „De Residentiebode", dat dit in elk geval toeval was, dat de uitkomst ook minder voordeelig had kunnen zijn bij kleine wijzigingen in de totalen der stemcijfers; dat men hetzelfde doel bereikt had, en wel met volstrekte zekerheid, — als men voor kiesdeeler 12000 genomen had in plaats van deri wettelijken deeler. Een bijschrift van „De Residentiebode" noopte mij tot inzending van in hoofdzaak het volgende, dat op 21 Oct. d. a. v. werd opgenomen. De 16 partijen, die in 1918 voor één of meer Kamerzetels in aanmerking kwamen, waren: R. K. Staatsp. m. 402908 st. A. S. D. A. P „ 296145 „ B. Anti-Rev. „ 179523 „ C. Chr.-Hist. „ 87783 „ D. Unie- Lib. „ 83173 „ E. Vrijz.-Democr. „ 71582 „ F. Vrij-Liberalen „ 51195 „ G. S.D.P.,S.P.,v/dZw.42642 „ H. Econ. Bond m. 42042 st. I. Middenst.p. „ 12663 „ J. Christen-Dem. „ 10653 „ K. Plattel. Bond „ 8963 „ L. Christ.-Soc.p. „ 8952 „ M. Bondv.Chr.Dem.m.8416 „ N. Neutrale partij m. 7986 „ O. B.t.Dem.v./d.W.m.6830 „ P. Wetend, dat de wettelijke Kiesdeeler steeds te groot is om direct 100 zetels te geven, neem ik gemakshalve en willekeurig daarvoor 11800. (Tabel I.) Zie pag. 6. 6 p rt» Geldige Directe Rest Rest per Zetel Definitief stemmen zetels. zetel. minder, aantal zetels. A. 402908 3^ 1708 504/)7 « 1 33 B. 296541 25 1541 61">/25* 1 24 C. 179523 15 2523 168x\h * 1 14 D. 87783 7 5183 7403/7 7 E. 83173 7 573 816/7 * 1 6 F. 71582 6 782 121'/3 * 1 5 G. 51195 4 3995 998^ 4 H. 42642 3 7272 2414 3 I. 42042 3 6642 2214 3 J. 12663 1 863 863 1 K. 10653 0 — — 0 L. 8963 0 — — 0 M. 8952 0 — — 0 N. 8416 0 — — 0 O. 7986 0 — ~ 0 P. 6830 0 — — 0 105 z. ~5z. =100z. De K. D. 11800 is te klein, want hij geeft 105 zetels, dus 5 boven de 100. A, B, C, E, en F hebben de 5 kleinste rekten per zetel en moeten dus elk een zetel minder hebben. De grootste van die 5 kleinste resten per zetel is 168'/5. Vermeerder ik nu 11800 met 168l/5 ruim, dan verliezen de partijen A, B, C, E en F elk 1 zetel. Ik moet iets meer dan 168'/s nemen, anders behoudt C haar 15 zetels. Hieruit volgt: De K. D. moet minstens zijn 11800+ 168'/s ruim = 11968*1$ ruim. Dit is dus het minimum. Om nu de maximale grens te bepalen, neem ik een grooteren deeler, en wel zóó, dat het aantal zetels beneden 100 blijft. Lukt de eerste proef niet, dan neem ik een tweede. De wettelijke K. D. zegt me, dat ik veel kans van slagen heb met 12500, een zeer gemakkelijken deeler. De wettelijke is immers 13442.09. (Zie Tabel II op pag. 7) K. D. 12500 geeft 2 zetels te weinig, is dus te groot; de 2 partijen met het kleinste tekort per zetel voor 1 zetel meer, A en B dus, moeten 1 zetel meer hebben. Dit geschiedt, als de K. D. is 12500 — 29Oz/3 = 12209ll3 boogéteno. De K. D. kon dus in 1918 variëeren van 11968xjs ruim tot 12209l/3 incluis. Had men den K. D. zoo genomen, — voor deze proeven, — dat men te ver.boven of onder de 100 zetels kwam, dat dus één of meer partijen 2 of meer zetels moesten afgeven of bij- 7 (Tabel II.) K. D. = 12500. Par- Geldige Directe Tekort I Tekort per Ze(e, Definitief . , Rest. voor 1 zetel zetel voor aantal tij. stemmen. zetels. meer. meer. 1 z. meer. zetels. A. 402908 32 2908 9592 2902j3+ 1 33 B. 296541 23 9041 3459 144''3* 1 24 C. 179523 14 4523 7977 5314/5 14 D. 87783 7 283 12217 1527'/8 7 E. 83173 6 8173 4327 618'/7 6 F. 71528 5 9028 3472 5782/3 5 G. 51195 4 1195 11305 2261 4 H. 42642 3 5152 7358 1839'/2 3 I. 42042 3 4542 7958 1889'/2 3 J. 12663 1 163 12337 6168'/2 1 K. 10653 0 — — 1847 0 L. 8963 0 — — — 0 M. 8952 0 — — — 0 N. 8416 0 — — — 0 O. 7986 0 — — — 0 P. 6830 0 — ~ — o . 98z.| +2z.= 100 z. krijgen om tot 100 zetels te komen, dan werd de berekening der grenswaarden van den K. D. meer ingewikkeld. De eenvoudigste weg ware dan, die „lastige" proefdeelers door zoodanige te vervangen, dat de som der geheelen van de quotiënten niet te ver van 100 afweek. De „lastige" deelers vormden dan een maatstaf voor de grootte van een stel „gemakkelijke" deelers. Bij de berekening van maximum en minimum is het niet voldoende, dat de som eener gevonden serie zetels 100 is; men moet komen tot 2 volkomen gelijke éerieó van 100 zetels. (Laatste kolom der tabellen). Heeft men dit bereikt, dan kan men met zekerheid zeggen, de juiste grenswaarden gevonden te hebben. Treft men toevallig een proefdeeler, die (in de kolom der „directe zetels") precies 100 geeft, dan late men gerust alle verdere becijfering achterwege: men kan door berekening wel een anderen, misschien iets gemakkelijkeren K. D. vinden, een beteren vindt men niet. Men vergete hierbij niet, dat alle waarden binnen maximum en minimum evengoed zijn voor K. D. Er is dus een middel om den K. D. te vinden, ook voor een lezer, die misschien geen goeden kijk krijgt op de le en 2e tabel, speciaal op de 2e. Hij probeere met een willekeurigen deeler tot 100 zetels te komen; komt hij boven de 100 zetels, dan probeere hij met een deeler, die iets grooter is; komt hij beneden 8 de 100 zetels, dan make hij den gebruikten deeler iets kleiner en probeere opnieuw. Op deze manier komt iedereen in korten tijd klaar, een beetje omslachtiger, maar even juist als de beste wiskundige. Ik nam voor 1918, op goed geluk af en gemakshalve, 12000 voor proefdeeler en kreeg daarmee 't gewenschte resultaat, 100 kamerzetels. De latere berekening der grenswaarden, 11968'/5 ruim en 12209'/3 incluis, liet zien, dat 12000 daar toevallig mooi tusschen ligt. Hier is dus speling genoeg, in overvloed zelfs. Dit is niet altijd het geval. Wel is zoo'n deeler steeds gemakkelijk te berekenen op bovenstaande manier, al is soms de speling gering, zooals in mijn ingezonden stuk in „De Tijd" van 20 Mei '21 te zien is. Daar berekende ik den K. D. voor de laatste Raadsverkiezing te A'dam. De wettelijke K. D. was daar ruim 6126, terwijl de K. D. volgens mijn systeem in maximum 5218,25 en in minimum 5217,60 was. De speling was dus maar 0,65. Ik nam het heele getal 5218. De S. D. A. P. kreeg volgens mijn systeem 2 zetels meer; de partijen Den Hertog en ChristenDemocraten kregen geen zetel. De rest bleef ongewijzigd. Ten bewijze, dat andere proefdeelers tot dezelfde maximale en minimale grenzen leiden, geef ik hieronder nog twee dubbelstaten, een met de proefdeelers 11900 en 12590, een tweeden met de deelers 11875 en 12550. Ik gebruik weer de stemcijfers van 1918, maar laat de partijen K. tot P. weg, wijl die toch geen zetel krijgen. (Tabel III). K. D. = 11900. K. D. = 12590. Par- Directe Rest Zetel Defini, Par- Directe T<**!.P* Zetel Deff*- aantal .. zetel bij 1 aantal tij. zetels, per zetel, minder. zetels. faJ- zetels. zetej meer- meer. zetels. A. 33 I 30915/33 33 A. 32 380*1A 1 33 B. 24 4557/8 24 B. 23 234'/8* 1 24 C. 15 W/b* 1 14 c- 14 6213/s 14 D. 7 6403/7 7 D. 6 352/7* 1 7 E. 6 1962'/6 6 E. 6 708'/7 6 F. 5 24053/5 5 F. 5 6682/3 5 G. 4 8983/4 4 G. 4 2351 4 H. 3 2314 3 H. 3 1929'/2 3 t 3 2114 3 I. 3 2079'/2 I 3 J. _1_ 763 I I \_ J. 1 6258'/2 I l_ 101 z. |— 1 z. =| 100 z. 97z. +3z.=| 100 z. K. D. 11900 geeft 1 zetel te veel. De kleinste rest per zetel is 68'/5. We krijgen hier dus 11900 + 68l/s ruim = 119681 /, ruim = minimum K. D. als voor. K. D. 12590 geeft 3 zetels te weinig. We krijgen dus weer 12590 te verminderen met de grootste 9 der 3 kleinste resten per zetel bij 1 zetel meer, met 3807, 3 dus. K. D. wordt dan 12590 — 3802/3 — 12209l/3 = maximum K. D. als voor. (Tabel IV). K. D. = 11875. K. D. = 12550. Par- Directe Rest Zetel DefinI" Par- Directe Tek°r,t .Per| Zetel Defini*" . aantal .. zetel bij 1 aantal tij. zetels, per zetel, minder. zetels. *9" zete's* zetel meer. meer' zetels. A. 33 3374/u 33 A. 32 K02/3J 1 33 B. 24 4807/8 24 B. 23 194'/8J 1 24 C. 15 °J'/5* 1 14 C. 14 5814/5 14 D. 7 665'/7 7 D. 6 152/7o 1 7 E. 7 66/7* 1 6 E. 6 668'/7 6 F. 6 46'/3* 1 5 F. 5 6282/3 5 G. 4 l4233/4 4 G. 4 2311 4 H. 3 2339 3 H. 3 1889'/2 3 I. 3 2139 3 I. 3 2039'/2 3 J. 1 1 788 I 1_ J. 1 6218'/2 | 1_ 103z. -3z.= 100 z. 97z. + 3z.= 100 z K. D. 11875 geeft 3 zetels te veel; van de 3 kleinste resten per zetel moet de grootste ruim, dat is 9Vjb ruim, bij 11875 opgeteld worden. 11875 + °J'/s ruim = 11968l/s ruim = minimum K. D. als voor. K. D. 12550 geeft 3 zetels te weinig; van de drie kleinste resten per zetel bij 1 zetel meer trekken we de grootste, J-/02/3, van 12550 af. En 12550 — 3402/3 = 12209lj3 = maximum K. D. als voor. Nu zal het den aandachtigen lezer wel duidelijk zijn, dat alle deelers, — heele en gemengde getallen .— liggende tusschen 1196875 en 12209'/3 incluis, hetzelfde aantal zetels voor elke partij moeten opleveren. 12000 ligt daar tusschen, is een zeer gemakkelijke deeler en levert 100 zetels zonder met restenzetels te rekenen. Gebruikt men een van die deelers, 12000 b.v., dan heeft natuurlijk elke kamerzetel een waarde van 12000 geldige stemmen; wie die 12000 stemmen niet haalt, krijgt geen zetel. En nu kan er toch wel geen enkele partij zijn, die zich benadeeld gevoelt, omdat zij niet krijgt, wat haar niet toekomt, of omdat ■ een andere partij de zetels krijgt, waarop zij, die andere, wel recht heeft. Daar is al heel wat geschreven over de onbillijke verdeeling van de 100 zetels over de verschillende partijen. De een beveelt dit systeem aan, de ander wijst een anderen weg; deze komt wat nader bij een eerlijke verdeeling dan die, maar ik geloof niet, dat er iets gepubliceerd is, dat de eerlijkheid zoo nabij komt, als mijn systeem, waarbij, zooals ik reeds zeide, alle zetels evenveel stemmenwaarde hebben. 10 Wel is mijn .systeem in het voordeel der groote partijen en de kleine partijen vallen buiten de „bedeeling." Daar is wel iets tegen te zeggen: men kan het jammer vinden. Maar een verbrokkeling der partijen zonder grens, a. h. w., heeft heel wat meer tegen zich. In een recente vergadering tot wijziging der Kieswet viel men er over, dat partijen met minder dan 3/4 K. D. geen zetel kunnen krijgen, behalve dan een enkele partij bij hooge uitzondering. Men vindt die uitsluiting willekeurig. Zeer juist, maar is het dan niet even. willekeurig, ja hoogst onbillijk, om niet te zeggen hoogst oneerlijk, als men de kiezers eener groote partij heel wat meer laat betalen voor een zetel, dan de kiezers eener kleine partij ? Op welken grond steunt dan toch die gewilde bevoorrechting der kleine partijen, waardoor de waarde van den eenen kiezer zonder meer op minder dan 50 °/0 van een anderen wordt gesteld? Is dat dan niet willekeurig spelen met het recht van den kiezer: lid te zijn eener groote partij ? En de kleinere partijen hebben het immers in hare macht, vertegenwoordigd te worden, als ze zich maar groepsgewijze willen verbinden. Zij kunnen immers aansluiting zoeken bij partijen, die ongeveer dezelfde politieke „kleur" hebben; de stemcijfers der laatste verkiezing wijzen haar den weg naar de kans om door verbinding een of meer zetels te bemachtigen, als ze daarbij (Tabel V.) K. D. = 15442.09. K.D. = i20oo '/2 K.D. = 6721.045. I 3/4 K.D. = 10081.5675 Par- Directe „ , Zetels Totaal Zetels voor Totaal T , , „t.i„ . Resten. voor de . , , , , lotaal zetels, tii. zetels. , zetels. de resten. zetels. ' \ resten. . A. 29 13087.39 1 30 ♦ 1 30 ♦ 33 ♦ B. 22 815.02 0 22 0 22 24 C. 13 4775.83 0 13 ♦ 1 14 ♦ 14 ♦ D. 6 7130.46 1 7 ♦ 1 7 ♦ 7 ♦ E. 6 2520.46 0 6 1 7 6 F. 5 4371.55 0 5 1 1 6 5 G. 3 10868.73 1 4 1 4 4 H. 3 2315.73 0 3 1 4 3 I. 3 2915.73 0 3 1 4 3 J. 0 12663 11 111 K. 0 10653.— 1 1 1 1 0 L. 0 8963.— 1 1 0 0 0 M. 0 8952 11 0 0 0 N. 0 8416.— 1 1 0 0 0 O. 0 7986.— 1 1 0 0- 0 P. 0 6830.— 1 1 0 0 0 90 z. +10z= 100 z. 90+10z.= 100 z. 100 z. 11 maar rekening houden met het feit, dat mijn K. D. grooter wordt, als het aantal „bedeelde" partijen vermeerdert. Door het lot of op elke andefe wijze kan dan vooraf bepaald worden, uit welke partij de eventueele vertegenwoordiger zal genomen worden. Is. die gunst den eenen keer aan ééne partij te beurt gevallen, dan kan bij een volgende verkiezing eene andere partij aan de beurt komen. Zij, de kleine partijtjes, dragen zelf de schuld, dat door haar „verdeelen" voor de groote partijen het „heerschen" overschiet. Hoe meer kleinere partijtjes, hoe meer niet-meetellende geldige stemmen, hoe kleiner de K. D. dus. En hoe kleiner K. D., hoe grooter quotiënt, voor de grootere partijen vooral van belang. Ik ging op blz. 10 de zetels van 1918 nog eens berekenen, maar nu met de wetswijziging, dat een partij minstens 3/4 -van den K. D. moet halen, wil ze kans hebben op 1 zetel. Den uitslag vindt men in vorenstaande tabel V: linkó de werkelijkheid van 1918 met '/2 K. D. als grens; in bet midden met 3/4 K. D. in plaats van '/2, en rechts met K. D. 12000. Had men dus in 1918 met % K.D. in plaats van met % K.D. gewerkt, dan hadden de partijen L, M, N, O en P hun zetel niet gekregen; C, F, H en I hadden dan wel een zetel voor de rest gekregen, dus 1 zetel meer. Enkel bij B kwam geen verandering. Nu men van % op % gekomen is, is het reeds eenigszins beter geworden met de waarde der zetels. Toch zou er nog heel wat verschil ontstaan zijn in de stemmenwaarde der zetels van de verschillende partijen, als men in 1918 met % K.D. gewerkt had. Gemiddeld hadden dan de partijen een zetel gekregen, als volgt: (Tabel VI). I. voor 42042: 4=10510.50 stemmen = 100.00 % K. „ 10653: 1 = 10653.00 „ = 101.35 °/0 H. „ 42642: 4 = 10660.50 „ =101.42% E. „ 83173: 7=11881.86 „ = 113.05 °/0 F. „ 71528: 6 = 11921.33 „ = 113.42 % D. „ 87783 : 7=12570.43 „ = 119.59 u/0 J. „ 12663: 1 = 12663.00 „ =120.89% G. „ 51195: 4 = 12798.75 „ =121.77% C. „ 179523:14 = 12823.07 „ =122.00% A. „ 402908:30=13430.27 „ =127.77% B. „• 296541 : 22 = 13442.08 „ = 128.00 % Aan A. kostten dus alle 30 zetels 273/4 % meer en aan B. kostten alle 22 zetels zelfs 28 % meer, dan elk der 4 zetels aan I. kostte. Eene zeer groote onbillijkheid dus. De Rechtsche partijen bereikten in 1918 het doode punt met 50 zetels (A + C + D); met 3/4 K.D. hadden ze 51 zetels behaald; met mijn systeem K.D. 5-t zetels. 12 Laat ik nu de Kamerverkiezing van 1922 behandelen. Volgens de „Staatscourant" No. 139 was de wettelijke K.D. 29295.69; (3/4 is dus 21971.7675) en kregen de verschillende partijen de zetels als volgt: (Tabel VII). £ «, _ I %i Zetels I Totaaj .SL Partij.' em" £ ij Resten. voor de , J «Jf-- | Q 8 rest. I zetels- 16 R.-K. Staatsp. 27133 0 27133.00 1 1 ) 25 „ 81241 2 22649.00 1 3 ) 4 33 „ 117302 4 119.24 1 5 [ g 39 „ 49678 1 20283.31 1 2 ( S 42 „ 200339 6 24564.86 1 7 \ II 50 „ 399052 13 13208.08 1 14 ) 36 S. D. A. P. 567769 19 11150.89 1 20 2 Anti-Rev. 64452 2 5860.62 1 3 \ ij 5 „ 79341 2 20749.62 1 3 ( 8 6 „ 88278 3 350.93 1 4 ( £ 13 „ 170206 5 23727.55 1 6 ) || 32 Christ.-Hist. 318669 10 25712.10 1 11 21 Vrijheidsbond 271358 9 7696.79 1 10 19 Vrijz.-Democr. 134595 4 17412.24 1 5 15 Communisten 53664 1 24368.31 1 2 20 Plattel. Bond. 46010 1 16714.31 1 2 4 v. Houten-Faubel 28050 0 28050.00 1 1 28 Staatk. Ger. Partij 26744 0 26744.00 1 1 82 z. |+18 z.= 100 z. Had de R.K. Staatspartij hare 6 lijsten verbonden en evenzoo de Anti-Rev. partij hare 4 lijsten, dan ware de uitslag der verkiezing als volgt geweest: (Tabel VIII). èi\ „ ;.. I Stem- U p f I Zetels v. d. rest. u JJ JNaam der partij. £ Kesten. 1 , (2-S I cnfer- g S leVerd. 2e Verd. zetels- A. I R.K. Staatsp. 874745 29 25169.99 1 1 31 B. | S. D. A. P. 567769 19 11150.89 1 0 20 C. Anti-Rev. 402277 13 21433.13 1 0 14 D. Christ.-Hist. 318669 10 25712.10 1 1 12 E. Vrijheidsbond 271358 9 7696.79 1 0 10 F. Vrijz.-Democr. 134595 4 17412.24 1 0 5 G. Communisten 53664 1 24368.31 1 0 2 H. Plattel. Bond. 46010 1 16714.31 1 0 2 I. v. Houten-Faubel 28050 0 28050.00 1 1 2 J. Staatk. Ger. Partij 26744 0 26744.00 1 1 2 86z. +10z. 4-4z.=|lOOz. 13 Hierbij deed zich dan het dwaze geval voor, dat de 2 laatste partqen elk 2 zetels kregen, hoewel ze minder dan den vollen K.D. hadden! Maar ook zien we, dat de R.K. Staatsp. 1 z., de Anti-Rev. partij zelfs 2 z. minder zou gehad hebben. Daarentegen zou de Chr.-Hist. partij door de lijstenverbinding bij A. en C. een zetel gewonnen hebben. En nu met een K. D., die in eens 100 zetels geeft, waarbij dus de gekke restenzetels de oneerlijkheid niet in de hand werken. Natuurlijk heb ik hierbij de lijsten der R. K. Staatspartij en der Anti-Rev. partij verbonden, wijl dit verbinden voor elk dier partijen maar één rest of één verlies van stemmen geeft. De stemcijfers voor de Tabellen IX en X staan in Tabel VIII. (Tabel IX.) K.D. = 26000. „ .. Directe „ Rest per Zetel Definitief Partii. , Resten. . , . , aantf" ; zetels. zetel. minder. zeteis. A. 33 16745 50714/33* 1 32 B. 21 10769 5603/7 21 C. 15 12277 8187/l5 15 D. 12 6669 5553/4 12 E. 10 11358 11354/5 10 F. 5 4595 919 5 G. 2 1664 832 2 H. 1 20010 20010 l I. 1 2050 2050 1 J. 1 744 744 1_ 101 z. ~lz.= 100 z. Minimum K. D. is dus 26000 + 50714/33 ruim = 26i07ul33 ruim. (Tabel X.) K.D. = 27000. ^^^^^^ I Directe I Tekort ITekort per Zetel Definitief Partii Resten, voor 1 zetel zetel voor aantal rarn>' | zetels. 1 meer. 1 z. meer. meer' ~tel.. A. 32 10745 16255 492'9/33 32 B. 21 769 26231 11927/22 21 C. 14 24277 2723 1818/.5* 1 15 D. 11 21669 5331 444'jA ♦ 1 12 E. 10 1358 25642 2331'/,, 10 F. 4 26595 405 81 ♦ 1 5 G. 1 26664 336 168 ♦ 1 2 H 1 19010 7990 3995 1 I. 1 1050 25950 12965 1 J. Q 26744 256 256 *_1 ]_ 95T +5z.= 100 z. Maximum K.D. is dus 27000—444'/4 = 26555Z\A. 14 Het verschil tusschen maximum en minimum is 4843/l32; de speling is dus niet groot. Toch liggen er tusschen maximum en minimum nog 49 heele getallen, die alle even goed zijn voor K. D., wijl elk van die getallen bij toepassing in eens 100 Kamerzetels van gelijke waarde geeft. Mijn systeem geeft dus naast den wettelijken K. D. 't volgende resultaat: Partij |A.!B.|C.jD.|E.|F. G.IH.I I. J. Zetels met wettelijken K.D. . 32 20 70 7/ 10 5 2 2 1 1 Zetels met mijn systeem K.D. \32\2\\l5\ 12] 10j 5 2 | 1 | 1 1 B en D hebben eerlijkheidshalve recht op een zetel meer; C en H krijgen even eerlijk een zetel minder. A + C + D = 59 zetels in beide gevallen en wel bij mijn systeem zonder risico, wat verbinden of niet-verbinden betreft. Hadden enkele kleine partijen zich verbonden, om zoodoende een of meer zetels te behalen, dan gaf dit veel kans op verlies voor de grootere partijen. Mijn systeem K. D. leent zich ook zeer goed ter bepaling van het aantal zetels, toe te wijzen aan elke lijst van een groep verbonden lijsten. (Art. 100 der Kieswet.) (Tabel XI) K.D. = 24000. „ ... Directe D Rest per I Zetel Totaal Partij. Rest. K aantal zetels. zetel. minder. , i : | I zetels. 16 1 3133 3133 1 25 3 9241 3080V3 3 33 4 21302 5325'/2 4 39 2 1678 839 ♦ 1 1 42 8 8839 10423/8 8 50 16 15052 ♦ _J 15 34 z. I — 2 z. = I 32 z. Minimum K.D. = 24000 + 9403/4 ruim — 249403/4 ruim. (Tabel XII) K.D. = 26000. ti Directe _ Te kort Te kort p. z Totaal Zetels :s" zetels st" Toor 1 z- "tel VOOT 1 aantal volgens meer. z. meer. zetels. de Wet. 16 1 1133 24867 12433»/2 1 1 25 3 3241 22759 56893/4 3 3 33 4 13302 12698 25393/s 4 5 39 1 23678 2322 1161 1 2 42 7 18339 7661 9575/8 ♦ 18 7 50 15 9052 16948 112913/15 15 14 31 z. +lz.=|32T"| 32 z. Maximum K.D. = 26000 — 9575/8 = 25042'iji, 15 Ter illustratie gaf ik hiervoor de R. K. Staatspartij met haar 6 lijsten, die samen 32 zetels kregen. De som der 6 stemcijfers is 874745; de wettelijke K.D. dus 874745:32 == 27335,78125. Voor eersten proefdeeler nam ik 24000, voor tweeden 26000. De stemcijfers der lijsten staan aangegeven in Tabel VII. Bij 3 lijsten heeft dus afwijking plaats van den wettelijken uitslag; ook hier heeft mijn systeem dus den voorrang, al is het gevolg hier minder nadeelig, wijl de lijsten immers ééne partij vormen en het totaal niet veranderen mag. Nu het den lezer wederom duidelijk is, dat mijn systeem K.D. een gelijke slemmenwaarde geeft aan eiken zetel, is het van belang even een staatje te geven van de stemmenwaarde der Kamerzetels van 1922 volgens de Wet; ik stel daartoe den goedkoopsten zetel op 1000 stemmen om een zuiveren kijk op het geheel te geven. (Tabel XIII.) p„. Geldige Zet£ls Stemmen f J| P„. Geldige ^ Steden f J| fa;- stemmen. p. zetel. ï ag tij. stemmen. p. zetel. %&£ 33^-2 03 SIS H. 46010: 2= 23005.0o|lOOO E. [271358 :10 = 27135.801180 C. 402277 :16= 25142.31 1093 A. 874745 :32= 27335.78 1188 G. 53644 : 2= 26832.001166 I. 28050 : 1 = 28050.001219 J. 26744 : 1 = 26744.00 1169 B. 567769 :20= 28388.45 1234 F. 134955 : 5= 26919.00 1170 D. 318669 :11= 28970.001259 Tabel XIII laat duidelijk de niet-gelijkwaardigheid der zetels zien: ze loopen op van 1000 tot 1259. De Christ.-Hist.partij betaalt dus 1259 stemmen per zetel tegen de Plattelandsp. 1000 of nagenoeg 26°j0 meer! Is dat evenredige verdeeling! Laat ik nu nog een staat geven, een gehngeerden uitslag eener Kamerverkiezing, waarbij de willekeurige en met opzet gekozen stemcijfers doen denken aan „1'art de grouper les chifires," vrij te vertalen door „het doel heiligt de middelen ', maar waarbij de lezer toch zal moeten toegeven, dat de mogelijkheid volstrekt niet uitgesloten is, dat zoo'n combinatie van getallen — of erger nog ■— in werkelijkheid kan voorkomen. 't Is me in hoofdzaak te doen om eens goed te laten zien, wat de Artt. 98 en 99 onzer Kieswet ons brengen kunnen. En 't wordt tevens een krachtig pleidooi tot wijziging dier Artt., ook van Art. 100. 't Totaal der geldige stemmen van alle lijsten = 3000.000; de Wettelijke K.D. dus 30.000 en % K.D. 22500. De in Tabel XIV niet opgegeven partijen behaalden alle minder dan % K.D. 16 (Tabel XIV.) Wettel. K.D. — 30000. % K.D. = 22500. .. Stem- Directe _ le 2e 3e Totaal ar n* cijfer. zetels. eS en' Toewijz. Toewijz. Toewijz. zetels. K. 840040 28 40 1 1 0 30 L. 480120 16 120 1 10 18 M. 390065 13 65 1 1 0 15 N. 240215 8 215 1 1 0 10 O. 210175 7 175 1 10 9 P. 90030 3 30 1 10 5 Q, 60000 2 0 110 4 R. 45245 1 15245 1 10 3 S. 30001 1 11 10 3 T. 22500 0 22500 1 113 79 z. +10z. +10z. [+1 z. = 100 z. Plaats ik hieronder den uitslag volgens mijn systeem, dan zal menigeen de oogen niet gelooven! (Tabel XV.) Proefkiesd. = 22600. (Tabel XVI.) Proefkiesd. = 22800. • a £ & ö « i'rtöi!:^-^» fl .* Te kort „ *d » * c «j t li i Res\ Zetel\is s I's. I SsgL«teiT. Zetel *skl* Ph g 8 £ P- «etol. m,nder.| H jj p, g g ^ | g - E |, .. meer. mee,. H j> [|N |» K. 37 384o|70329/37J 1 36 K. 36 115640 7260 1968/37 . 36 30 L. 21 5520 2628/7 21 L. 20 22120 780 J7'/7* 1 21 18 M. 17 5865 345 17 M. 17 765 22135 1229,;7l8 17 15 N. 10 14215 l42l'/2 10 N. 10 11215 11685 10623/,, 10 10 O. 9 6775 752'9 9 O. 9 4075 18825 1882'/2 9 9 P. 3 22230 7410 3 P. 3 21330 1570 392'/2 3 5 Q. 2 14800 7400 2 Q, 2 14200 8700 2900 2 4 R. 2 45 22' 2 ♦ 1 1 R. 1 22345 555 277'/2 1 3 S. 1 7401 7401 1 S. 1 7101 15799 7899'/2 1 3 T. 0 22500 22500 0 T. 0 22500 400 400 0 3 102z. — 2z.= 100 z- 99z. + lz.=ll00z. lOOz. Minimum K.D. = 22600 + 10329/37 ruim Maximum K.D. = 22900 — 37'/7 = 228626/7= 22103wl3i ruim. Laat ik van deze cijfers niets zeggen: ze „schreeuwen" zelf hard genoeg! W^el lust het me, naast de 2 laatste kolommetjes van Tabel XVI nog even uit te rekenen, wat elke partij volgens de Wet per zetel zou betalen. (Zie Tabel XVII op pag. 17.) ^Veer laat ik het oordeel over de evenredigheid en de eerlijkheid der verdeeling gaarne aan den lezer over. Alleen wil ik nog zeggen: van de 3000000 stemmen blijven er nog 617609 zonder zetel, wijl ze over 40 partijtjes verdeeld zijn, die geen van alle 3/4 van den K. D. behaalden. Het gemiddelde aantal stemmen van elk dier 40 partijen = 15440, d. i. ruim 2/3 van de 17 (Tabel XVII). Partij. ?eldiSe Zetels. 1 Stemm.e" /^a" ' stemmen. per zetel. den IV. JJ. K. 840040 : 30 = 28001.33 = 93.33 L. 480120 : 18 = 26673.33 = 88.91 M. 390065 : 15 = 26004.33 fss 86.68 N. 440215 : 10 = 24021.50= 80.07 O. 210175 : 9 = 23352.78 = 77.34 P 90030 : 5 = 18006.00 = 60.02 Q. 60000 : 4 = 15000.00 = 50.00 R. 45245 : 3 = 15081.67= 50.03 S. 30001 : 3 = 10000.33 = 33.33 T. 22500 : 3 = 7500.00 = 25.00 22500 stemmen van T, die 3 zetels haalde. Met even veel of beter even weinig recht moest elk dier 40 partijen dus 2 zetels hebben. Kent men aan elke partij een zetel toe voor een aantal stemmen, — voor een K. D. dus, — liggende tusschen 2270329/37 en 228626/7 incluis, — voor 22800 stemmen b.v., — dan wordt geen enkele partij bevoorrecht ten koste der andere en de toewijzing der zetels is volkomen eerlijk in verband met het feit, dat de Wet het totale aantal zetels op 100 gesteld heeft. De „Haagsche Briefschrijver" in „De Tijd" van 12 Aug. '22 noopt me, nog even na te rekenen, hoe de uitslag der laatste Kamerverkiezing zou geweest zijn, als A, C en D haar lijsten tot één rechtsche lijst verbonden hadden. Het resultaat dezer becijfering vindt de lezer in de twee volgende tabellen: (Tabel XVIII.) A + C + D B E F G H I J Met wettel. K.D. : "^öT*"^ + 20 + 10 + 6 + 3 + 2+ 2 + 2 = 100 zetels. Met mijn K. D. : 60 + 20 + 10 + 5 + 2 + 1 + 1 + 1 = 100 zetels. (Tabel XIX.) Volgens de Wet. Volgen» mijn systeem. Werkelijke uitslag. Uitslag bij verb. Bij niet- verb. Bij verbinding. A 32 z. A 30 z. A 32 z. A 33 z. C 16 z. C H z. C 15 z. C 15 z. D 11 z. D 11 z. D 12 z. D 12 z. Totalen: 59 zetels en 55 zetels Totalen: 59 zetels en 60 zetels. In „De Residentiebode" van 14 Sept. '21 gaf ik een nieuwe redactie van den K. D. volgens mijn systeem in deze woorden: „De K. D. wordt vastgesteld op zoodanig getal, dat de som der geheelen van de quotiënten 100 wordt, als men de geldige stemmen van alle lijsten door dat getal deelt." Bedoelde quotiënten geven dé zetels aan voor alle partijen. Voor de toekenning der zetels aan elk der lijsten afzonderlijk 18 van een verbonden lijstengroep zou de redactie van den K. D. aldus kunnen luiden: „De K. D. wordt voor elke lijstengroep vastgesteld op zoodanig getal, dat de som der geheelen van de quotiënten gelijk wordt aan het getal zetels der lijstengroep, als men de stemcijfers van alle lijsten afzonderlijk door dat getal deelt." De quotiënten geven weer de zetels aan voor elke afzonderlijke lijst van de verbonden groep. Meer in verband met de bestaande Kieswet zou Art. 98 dier wet aldus kunnen luiden : „Art. 98. Het centraal stembureau deelt, met inachtneming van het bepaalde in de artt. 97 en 100, eerste lid, al de stemcijfers door zoodanig getal, — deeler . , dat de som der geheelen van de quotiënten 100 wordt. De gebruikte deeler wordt in deze wet kiesdeeler genoemd." Art. 99 kan dan kort zijn, 't eerste lid van het bestaande artikel is voldoende. Van art. 100 zou het eerste lid dan moeten blijven bestaan en het tweede lid zou moeten luiden: „De verdeeling der aan de groep toegewezen plaatsen over de lijsten, waaruit de groep bestaat, geschiedt op de wijze in (het njeuwe) art. 98 bepaald, met dien verstande, dat het getal „100" moet vervangen worden door het getal, dat de plaatsen aangeeft, volgens (het nieuwe) art. 98 aan de groep toegekend; en de woorden „al de stemcijfers" door „de stemcijfers der afzonderlijke lijsten van de groep." En hiermede ben ik aan bet einde mijner taak; ik twijfel niet, of de lezer heeft den indruk gekregen, dien ik me voorstelde hem bij te brengen; die indruk is tweeledig: le. De tegenwoordige wettelijke kiesdeeler geeft ons een niet-evenredige verdeeling der zetels, doet onrecht aan enkele politieke partijen des lands en moet dus gewijzigd worden. 2e. De nieuwe, door mij hierboven voorgestelde kiesdeeler geeft volkomen evenredige verdeeling der zetels, geeft dus geen plaats aan onrecht en is gemakkelijk vast te stellen. Amersfoort, 1 November '22. Br. ALEXANDER. lïedUVereeïwto Ve rb e v« b- Kie s s x e Is s 1-. Seoxetaxiaat 2ïededeelin/;en aan de Leden! Za:3rdr.fr 22 de-sex vond te Utx*<.aht een ree owb in eerde verrader in - plau-fce "van het Bestuur en de Gtudiecofcwisnie* '"" * jjet Werkplan voor de t-vaede helft onaer st-udie uer ▼ooxberaidinr der keuae van Het beste s l^luel weid ^str esteld• Tooiueraiaj e .,5xd beerroken het netevocrWel ttej.v-a »orp; Besloten -verd bat oor ceel dex vsxr/adsr ine, d.*t aeei onrunstir luidde, onder toevoe in- oer axmwnent-en te publiceer en „(De meeste, roote bi-den n.acen" «na desbetreffend cf*ranuni*ue op in de nuranera van 23 en ü.eevsohim: v-n dien overdra?,bb door den wil der_ kie^ere» - ' \ (Zn bovendien voor ^odv«:c li-)sten stelsels botxe* tJ > «Uïoel-vtim" van .-.ijutver0 xnd:?nc » 5»Toe\7ij3.in.i: dar setele .met geinen kieadeeler en nepbode dei' prootote over au hotten* . . ö«Gelegenheid tot uitbx eneeu van een algemeens partij aten* Alleen de pe^aonenetelsels waa-jrin de earste dxia e» de lijotenatelaela waarin alle zea punten a.ijn of alsnog worden vast «eIesd„blijven in zaededinjrinf! en morden aan alle leden toegezonden* Gedurende een riaand kan ieder lid desa stelsels oritieeexexuSauorna wordt aan do verdedigers van een stelsel de inrjyw~ «en cxitiek toegezonden en hem een «aand tere beschikking ceste-d ton einde die cxitiek te weerle« neu oou c.jjB«»»u« 1 «- waarin de keuae van het stelsel -plaats heeft* Gedvccende den winter «ai dan de propaganda plaats heb ben voor het gekozen stelsel,. Ten alotte wordt nog nedetredeeld fiat besloten werd ae vexdedi^exs van stelsels,-voor aoover zij nog geen deel uataafcan aar •tudieconuaiseie,tot lid \an die Comraieaie te benoenen. « Toox het Beab-Aur der Reder!«■ Vereen*tot tTerbetsring van het Kieaa-teleel, X le Secretarie , A m K * H a x d e n b e r r H&'a (ö}« NASCHRIFT VERBETERING EN AANVULLING DER BROCHURE „ONZE ONJUISTE KIESDEELER". a Door gebruik te maken van de uitgave 1921 der Kieswet zijn alle wetsartt. in de brochure 1 te laag genummerd; 98 moet 99, 99 moet 100 en 100 moet 101 zijn. b. Op pag. 5, staat F 71582; dit moet zijn 71528; ook in tabel I moet echter F VlTtZlU échter B staan l44'/8 in plaats van l44',3 en achter I 1989'/2 in plaats van 1889'/2. . „ . , , . , .. d In tabel V zijn de resten van F en I verwisseld en m regel 21 op bladz. 11 is E uitgevallen tusschen C en F. e Boven tabel XVI staat 22800 in plaats van 22900, zooals onder de tabel. f Door onjuiste interpretatie van art. 100 gaf ik den laatsten restenzetel bij de 3de Toewijzing" aan T; deze moet aan U gegeven worden, die beneden 75 /0 van den K.D. bleef. Daardoor ondergaat tabel XVII eenige wijziging, van weinjg belang. (Voor de vriendelijke vingerwijzing in deze mijn dank aan de-i heer D. R. Gohres, Hoofdambtenaar ter Secretarie, Rotterdam.) g. Alinea 1, 2 en 3 op bladz. 18 leze men als volgt: Art. 99 kan luiden ■ „Art. 99. Het centraal stembureau deelt, met inachtneming van 98 en 101, eerste lid, al de stemcijfers door zoodanig getal - deeler dat de som der geheelen van de quotiënten gelijk wordt aan het aantal te vervullen plaatsen. De gebruikte deeler wordt in deze wet kiesdeeler genoemd. .. Geven bij deeling der stemcijfers door den kiesdeeler twee of meer partijen gelijke resten per zetel en wijkt daardoor tevens het totale aantal zetels één of méér af van het aantal te vervullen plaatsen, dan wordt door loting bepaald, aan welke van die partijen met gelijke resten per zetel een zetel minder moet worden toegekend om het aantal zetels gelijk te maken aan het aantal te vervullen plaatsen. Van Art. 100 der bestaande wet blijft alleen het le lid bestaan en daaraan moet toegevoegd worden: „met inachtneming van het in de laatste alinea van Art. 99 bepaalde". . h. Het in de laatste alinea van art. 99 bedoelde geval, dat er geen K.D. bestaat, die precies het gewenschte aantal zetels geeft, heet „panne arithmétique". Deze komt in de praktijk zoo hoogst zelden voor, dat ik er niet van sprak. Een criticus („De Residentiebode" van 4 en 20 Dec. '22) noopt mij, alsnog daarop te wijzen en de „p. a." in de Wet op te nemen. Wil de „p. a." aanwezig zijn, dan moeten: a. twee of meer stemcijfers gelijke resten per zetel geven bij deeling door den K.D.; b. die resten per zetel tot de kleinste behooren en daardoor in aanmerking komen om een zetel te verliezen ter bereiking van het juiste aantal en c. de aan al die partijen met gelijke resten per zetel te ontnemen zetels het totaal aantal zetels te klein doen worden. In deze 3 voorwaarden ligt dus een onwaarschijnlijkheidsgraad in de 3de macht, waardoor de theoretische mogelijkheid a. h. w. een praktische onmogelijkheid der „p. a." wordt. Voorbeeld: som der stemcijfers 18336, zetels 36, K.D. 500. A 5040 : 500 = 10 z.; rest per z. 4 Tweemaal 3 gelijke resten per z en toch B 4032 : 500 = 8 z.; „ 4 geen „p. a. Moest he aantal zetels 33 zijr. C 3024 : 500 = 6 z.; „ 4 overigens geen verschil, dan moesten A, B D 2600 : 500 = 5 z.; „ 20 e" C «tel verliezen- Weer geen -P- E 2080 : 500 = 4 z.; „ 20 W«. het aantal zetels 35 zonder verdere F 1560 : 500 = 3 z,; „ 20 wijziging, dan moest tusschen A, B en O geloot worden. Hier is dus de ,,p. a. aan36 z. wezig. Had A in het laatste geval 5030 stemmen, zoodat de rest per zetel 3 werd, dan zou A een zetel verliezen en de „p. a." was er weer niet. De definitie van de „p. a.", door Mr. ]. de Lange van de toenmalige Staatscommissie overgenomen, is dus niet juist, Amersfoort, Dec. '22. Br. ALEXANDER.