23 B o u k j e. Héld dochs opl Hwerom it moaiste yn in minske to fordjerren? Hwerom my it gelove yn oaren to ontnimmen? Ja, ik wit wol dat jy hwa't jy miene mei jou bitrouwen. Mar ik ha j o forline wike al sein dat neat en nimmen my dat bitrouwen ontsteUe scil. • Hiske. Ontstelle? B o u k j e. Ja, Hiske! As jy wantrouwen siedzje wolle twisken Hein en my, dan bisükje jy my hwet to ontstellen dat nimmen my ea werom jaen kinne scoe. En dat mejje jy net dwaen. Ik siz jou yetteris dat ik him ken, troch en troch ken. En ik wit dat er wier is. Hiske. Dat binne se allegearre, bern! Bitrouber en wier en Ja, ja dat kenne we! Trou, trou iwige trou! (spytgnyskjende, skerp, as yn drovich tinken): Heé! heé! En sa scille we 't ha en sa en dou biste dit en dou biste dat en ik kin net buten dy en ik ik dou bist it heechste en it ljeafste en it it (as nyskes). Ha! ha! ha! (feninich laitsjende, giet hja oerein). B o u k j e (ek oerein). Dit is dit is min fen jo! Hiske (sjucht hjar oan; bidaerder). Dwaes, earme dwaes. Boukje. Om't ik leauw oan e.... oan it wird fen in earlik minske lyk as hy?! Hiske. In wird. Hwet keapest dêr for? 24 Boukje. Keapje? Keapje? Draeit by jo dan alles om „keapjen"? Hiske. Ja. Boukje. Dat leauw ik net en dat kin ik net leauwe! 't Is net wier. Mar as wier it sa, dan scoe dat noch allinne for jo jilde; net for my. For my is der Godtank ek noch hwet oars. Hiske. Bouk, Bouk! Boukje. Omdat ik, noch leauw oan de macht fen wierheid en ljeafde. Oan dat jinge hwet djip yn üs is en.... dat leauw ik fêst , dat der iwich bliuwe scil. Hiske (skodhollet, spytgnygket). Onnoazel bern! Boukje. Hald op. Jy, mei jou izige kaldens! Jy oardielje oer hwet der't jy frjemd tsjinoer steane; dêr't jy nea de wondermacht fen field habbe. Jy meye net ontnimme oan in oar itjinge jy seis nea hawn habbe. Net kend habbe. Witte jy hwet ljeafde is, ljeafde, it iwich moaije en hege en wiere! Ljeafde! ha jy se kend?! Hiske (driigjend scherp, dof en langsum). Ef ik se kend hab.... ? Ef ik.... ? (dm ballet hja de fusten, knypt de lippen stiif, pynlik op inoar, eaget ien tel Boukje oan, slacht dan de eagen foardel en, de holle bugjende, taest hja mei ien hdn nei te tafel deYt hja steun om siket. Dan stadich de oare hdn tsjin de foarholle oan; jowt hjar aandien stadich op in stoel njunken hjar del en Ut de holle réste yn de hdn, towyl hja mei de earmtakke op el tafel linet. Suchtet djip). 25 Boukje (forheard; in eagenbUk stil towyl se Hiske opnimt. Dan oandien nei hjar ta. Ien knibbel op 'e groun; neist Hiske. Krijt hjar hén yn hjarres. Fol fieling). Forjow my. Ik wist net hwet ik sei. Et wist net.... dat datjy Hiske: (mei de hdn óf war jende, towyl hja de holle op stekt). Stil. Boukje. Goed. Mar it spyt my dat ik nyskes sa wreed west ha en dat ik jo sa sear die. Hiske. Neat, neat allegearre, fanke. Boukje (oerein. Sjucht dan Hiske oan). Hiske! (stekt hjar de hannen ta; fol fieling): Forjow my. Hiske (heal glimk jende). Neat allegearre, bern. Boukje. Kin ik ? Né, ik scil neat f reeg je. Ik fiel dat ik neat dwaen kin, neat tsjin dit leed.... fen jo. Hiske. Leed? fen my? (skoddet fen né). Boukje. Jy sizze it net, mar dêrom sjuch ik it woL Niis, niis krekt sa, hab ik it field dat greate, dat oermachtige.... ' en nou wit ik hwerom't jy binne dy't jy binne. Ja, Hiske, 26 nou, nou hald ik noch folie mear fen jo! O, wêz mar hird en kald en wreed, en skouderje my mar óf doch hwet jy wolle, ik bliuw neist jo, yn jou leed, yn jou smerte en yn jou allinne-wêzen! To, lit my mei-drage al hwet jo deltriuwt en lit my de gelegenheid om jo op to tillen. Hiske. Optille? My? Liz ik dan? Ef stean ik? Ik lit my net optille omdat ik stean, rjucht op, oerein! Sa, sa! Sa bliuw ik! Oan it ein ta! Sa! (hja hat de holle fier omhegens dien en stiet mei driigjende hdlding rjucht oerein). Boukje. Ja, ja, dat wit ik, dat wit ik. Mar sa mien ik it net. Ik wol allinne mar Hiske. Bouk. Harkje nei my. Dou wiste hwet gjinien buten dy wit. Ik hab my loslitten, nyskes nawar! Mar nou onthjitste my datste swije stilste oer alles hwet stou hjir seachste en heard hast. Dou onthjitste my dat alles bliuwt dêr't it is: hjir. Dat is it ienichste hwetstou for my dwaen kinste en dwaen moatste. It leed dat ik draech dat draech ik allinne, wol ik allinne drage! Sonder de wrald, büten alles om. Allinne! Forstien? Dou fregest my nea wer. En dêrmei üt.... (hdn ien tel oan 'e foarholle; dan bedaerder; stekt Bouk de hdn ta). Bouk. Kom hjir. By my. Doch dyn holle sa ris tsjin my oan. Sa (Boukje kaem njunken hjar. Hiske triuwt hjar holle seft tsjin hjar oan en bliuwt ien eagenblik sa stean towyl hja\ as yn djippe mimering rjocht foar hjar üt eaget; dan süntsjes, fol fieling) Ljeafde.... ljeafde, bem, bistiet. Mar it is.... for minsken net weilein. Mülk dat yn in libben nei dit übben as dat der is ljeafde wêze scil, ljeafde ljeafde Ienris.... hab ik.... it , lyk as dou.... lyk as dou bern. Djip, • djip yn de siele, djip. Ljocht, iwich ljocht ! O, dat it dy noait ontnomd wirde mei! dat it ljochtsjende bliuwe.... 27 oer dy en yn dy en om dy , hwent, dou fortsjinnest it sa sa (ien tel stil. Boukje's holle yet stiif tsjin hjar oan treaun, stoareaget hja as yn in wazige fierte, lippen pynlik op inoar; dan hommels los littende, nimt se Boukje antlit twisken hjar beide hénnen yn, sjucht hjar strak oan, skerper en koart:) Mar as it dy as it dy oait ont- nnmd wirde mocht , dan komste by my! by my ! En (lit hjar hommels los; mei kreftige hdnbeweging tsjin Boukje:) mar dat stille wy dan sjen! (ien tel stilte towyl hja elkoar oansjugge; dan sjucht Hiske om nei de ütdoar, finger op 'e müle:) Ssst! 9e Opkommen. De oaren — Rikus — Hein. Rikus (folge fen Hein). Sien je wel! Boukje is hier. As ik se in hor eigen kamer niet kraeien hoor, dan weet ik dat se van 'e tien kear, negen kear hier by 't ouwe mins sit (wiist op de beide frouljue). Da's o k perpetuum mobiel! Iwich durende beweging, jonge man, sont wy hier woane. I k bin üt 'e grasie! Mar dêr kreun ik niet om. Ik hev andere genegenthe- den! Myn werk, myn fining ! mien perpetuum mobiel! Want ik kom er! Vast! (tikket mei de finger op syn foarholle) wat der sit, dat sit der! En dat is gien kattedrek. Geef him de ruimte! Hein (bliuwt efkes min ef mear forheard stean; dan tsjin Boukje ). Bouk, ik moat dy sprekke. Dalik ljeafst. Rikus (mei syn wirktüch yet yn 'e hén op Hein ta). He jou wel es sien ho't sun e Hein. Man, lit my nou mei rêst. Ik ha gjin forstan fen jou ütfynsels en ik ha nou ek hiel oare dingen oan 'e holle. Nim my net kwea, mar ik Siz, Bouk, ik moat dy sprekke. 28 Hiske. Rikus (wiist op 'e door dêr't hja seis op fa giet). Boukje. Né, Hiske, Hein en ik gean hjir fen dinne, wy gean der üt. Hiske. Rikus (wiist yetteris). Rikus. Mar jimme snappe it niet. It groate gewicht...., jaaaa, it is gien kinderspul! Mar ik kom der! Lach, lach, lach soa lang je leve! AUemael. Mar as ienkear myn ütfining de wereld insnort! Naam en toe-naam. Forguldene letters: Rikus, naam van ondergeteekende dezes! Wie doet je wat?! Lach dan maar! Gniis maar! Het de wereld ok niet gnezen do't Lourens Janzoon Koster sien earste lokemetief ütfon! O! (wiles mei Hiske ta de ütdoar óf). Hein. In nuver spantsje ha jimme by jimme ynkrige. Se koene beide wol net suver wêze. Hwerom.... (sjocht om him hinne?) moatte wy hjir nou ? Boukje. Kom, jonge, 't ald minske mient it goed. Hwet is der? Siz dat nou earst mar ris. Hein. Goed. Ik och, ik hab dy eigenlyk neat to sizzen; 't is fen seis wer it alde, 't is thüs wer yn 'e war. Altiid, dat selde, dat iwich genar en gedoch....; en nou, koart sein: ik bin der üt roun. En ik kom der foart dalik ek net wer yn. Boukje (leit hjar hdn op syn earm, bidaerd). Hein. 29 Hein (nitnt hjar hdn beet). t Is net to hirdzjen, Bouk! Boukje. Sa moat it net, jonge. Kom, witste hwet? Wy gean de middeldoar troch by uzes yn 'e keamer en lit üs der mei en oar ris rêstich alles biprate en dwaen. Hein. It kin sa net langer, Bouk. Boukje (skrillet efkes en sjucht Mm oan). Ho mienste? Hein. Ho? Wol, dat genar by üzes. Heit wit dat ik dy net yn e steek lit. Hy wit dat ik de gek hab mei syn praetsjes oer stén en al dy poespas. Hy wit dat ik my rédde wol sonder syn stipe en my rédde scü, as scoe "k wit hwer sanne hinne reisgje moatte. Dy wol ik by my ha! Boukje. Hein! Hein. En nou ha we nyskens wer in scène hawn en nou Dm Tl der ut en ik bliuw der üt. Boukje. En dyn mem? Hein. Mem? (lukt oan 'e skouders). Boukje. Hja mient it dochs goed, n't wier? (Hein, as yn tinken, knikt en sjucht foar him del). Wolnou, tmk d^ £o£ h ar en hjar leed. Dou witst ho't ik der onder stean Ik bhuw by dy. Lyk as dou by my. Mar lit üs de striid net onnedich swierder meitsje troch it leed fen dyn mem to forgreatsjen. Hja hjt al gendch, ek büten dizze stoarje om 30 Hein. Ja, it is in foarrjucht „fornaem" to wêzen. Boukje. Wyt dyn mem dochs neat, Hein. Hein. Ik hab it oer heit. Hawar. Dou meiste gelyk ha, en dou hast yn seker sin gelyk, Bouk, mar ik kin net werom gean. Dat scoe in foetfal wêze, in foetfal for alde forrótte idees. En dat doch ik net. Moat ik tenslotte mear for mem dwaen as heit seis? Wit hy net like goed as ik ho't hja der onder lijt, onder üs striid en onder hjar eigen? Boukje. Kom, gean mei. Wy sciUe yn 'e hüs aües rêstich onder eagen sjen. En wy scille prate mei heit en hjar. Heit sjucht mear as wy, sjucht skerper as de measten; syn rie kinne wy meastal folgje. Kom, Hein, en dan bidaerd oan en och, dan scil alles wol wer hwet taf alle. 10e Opkommen. De oaren. — Rinse. Rinse (by de siiddoar). Is Bouk?.... (forheard). Hein?.... En.... jimme hjir togearre ? Mar dit is in oar sines. Kom, jongeljue, hjir fendinne. As alde Hiske dit seach Boukje. Dy wit it. Rinse. Mar by üs yn 'e hüs is dochs ek plak genöch. As jimme hwet to praten ha, dan hjir net, mar dêrre. Hein. Wy scoene der krekt hinne. It is myn skild dat wy hjir noch stiene. Troch de omstannichheden. 31 Rinse. Hm. Omstannichheden. Soa. Né, stil mar, ik fetsje it woL Soa. Nou, kom mei. Ef ha jimme my neat to sizzen? Hein. Alles. It is net plezierich, myn boadskip. Mar och, jy witte ho't it ho't it by uzes thüs stiet Bouk en ik...., jy habbe it seis koartlyn fen heit hearre kinnen, do't hy jo yn 'e foarkeamer frege en dêr syn gal ütspijde. Rinse: (as yn tinken, foar him del sjende; knikt. Ja, ja. He ha myn plicht dien. He ha jimme beide sein hwet hy my forsocht om to sizzen. Fierders hie ik to swijen. Dizze saken binne gjin saken. My to tear (sjucht Hein oan). En nou ? Hein. He bin nyskes foart roun; forgoed. Rinse. Noait sa gau sokke wirden brüke, Hein. Lit earst bisinkje. Dan sjugge wy wer (as yn tinken:) Dus hm. (sjucht Hein wer oan:) Siz ris, Hein, hwa ? Bistou foart roun ef hat er dy ? Hein. Né, ik bin Boukje (hommels ta it finster üt wizende, net to lüd, eangstich). Godl Hein! dyn heit! dêrre, hjir op üs hiem; hy stiet by alde Rikus. Hein. Se komme hjir hinne (sjucht dan Rinse oan). Rinse. Gean jimme troch it gonkje by üzes yn 'e keamer en lit my earst efkes mei dyn heit prate. B 32 Hein. Dat scil ik seis Rinse (mei kalme hónbeweging). Hein. Lit my baes. Gjin rüzje mear. Boukje (hdn op Hein syn earm). Heit hat gelyk. Kom (beide óf). (Rinse giet tsjin de tafel lynjende, mei de earmen oer elkoar réstich stean). He Opkommen. Rinse. — Rikus. — Banninga. Rikus (pratende towyl hy opkomt). Ja, jou mutte nou niet alles frage, myn goeie man. He he jou seid wat ik siend hev. Der war in jong kerel.... (bliuwt forheard by de door stean as er Rinse sjucht:) nou....! Mu je es sien! Set je der in jong kereltsje del en je krije der in kerel weer voor weerom! Sien nou mar da je 't hier met doen kanne. Ik hé op 't oogenblik niet anders Rinse (neidat Banninga him ut 'e hichte wei opnaem). Banninga. Banninga (yet by de door). Hwer is myn soan? Rinse (wiist mei de tomme). By my yn 'e hüs. Banninga. Soa. En witte jy net dat ik der op tsjin bin? Rinse. Jawol. Banninga. Da's ! Bi scoe yn jou plak de bretalens mar efter- wegens litte. Rinse. He hald my oan 't selde, Banninga. SBËaSSSËSBfÊtSIBS 33 Banninga. Jy forjitte hwa't jy foar habbe. Rinse. Absluut net. Ik wit it tige skoan. Mar, lit üs koart wêze ef yn 'e hüs gean, wy steane hjir op oaremans terrein. Banninga. Mei dy oaren hab ik neat üt to stean. As jy sa soarchsum binne for it skoayersfolk dat jy nou onder jou dak herbergje, dan biwiist dat ho goed eft ik taksearre hab do't ik myn soan for jou en jou oanhang warskóge. Rinse. Ho't jy my en myn „oanhang" taksearren, wit ik sahwet; it aldminske hjir lykwols taksearje jy forkeard. Ef kinne jy hjar soms better as ik. Banninga. He hab net de ear sok slach fen folk onder myn kennissen to tellen. Rinse (bécht efkes mei de holle). In kompliment for hj arren. En ? Banninga. En? F r e eg j e jy noch? Moat ik jo dan nochris düdlik meitsje dat ik hjir kom om myn soan en dat ik dy net yn jou hüs dildzjet Hein heart der netl Rinse. Scille wy net ris bisiikje, Banninga, om elkoar op in oare en mear skappelike wize, düdelik to meitsjen hwet wy wolle? Scoene wy net goed dwaen om as forstannige minsken sokke earnstige saken, as hwer't it hjir om giet, mei bidaerdens en earnst to bihanneljen? 3 34 Banninga. Eamst? For jimme. Net for my. t Is for my in kwajongensgrap. Rinse. Dat wier my bikend, boer. Dêr habbe jou dieden, ek fen earüids, al blyk fen jown. Banninga. Eartiids?! Bi ? Rinse. Hwa H büter op syn holle hat, moat net yn 'e sinne stean gean. Banninga. Ik easkje forklearringel Rinse. As it wier is hwet ik ris heard hab, dan kin ik my yntinke dat jy jo ek to 'n oansjen fen de dieden fen jou soan, halde wolle oan it sprekwird: lyk as de alden songen, sa pypje de jongen. Banninga. Wêz düdelik. En hwet jy hearden dat giet my net oan. Rinse. My wol. Banninga. Hwerom? Rinse. Omdat dêrby sprake is fen in feint en in faem dy't elkoar ek trou sward hiene. Mar do (finger omhegens) sa s e i men my, hear! do briek dy feint syn eed. Men sei omdat sy gjin middels hie en omt hy in sy m e i middels ef better sein: middels mei in sy ha woe. 40 Rikus (lit syn wirk rêste, slacht de earmen oer elkoar hinne en sjucht Jettsje eigenvnis oan). As jou in oud wiif waerden. En as jou deur je liefhebbende medemenschen pest wirden. En as die pestende lievelingen jou op 'e straet mollesteerden. En as se jou met drek smeten. En as der dan in goede ingel kwam en die nam jou in hor hoede. En as de drek dan niet meer op jou joepe maar op die van die goede ingel kwam.... Wat deden jou dan? Seiden jou dan: lieve ingeL jou binne soa ougriiselike goed voar my weest dat jou heele joepe is er van onder 'e drek raakt en nou kinne jou nooit beter doen en siene mar gou dat je die joepe weer skoan krije? Seiden jou dat? Dan waarden jou weerdig dat se jou heelendal onder 'e drek klapt hadden. Want dan waarden jou seis drek met, drek van buten en drek van binnen. Ik heb gesegd. Jeltsje. En jy ha 't moai sein. Binne jy nou lofreden? Rikus (wer oan 't boarsteljen). As jou my gelyk geve, dan al. Jeltsje. Ik siz dochs: jy ha 't m o ai sein. Dat is ommers gelyk jaen en seis mear as gelyk. Dx priisgje jo seis! Rikus. 'k Had ok niet anders van jou verwacht (sjucht hjar oan:) Né, Jeltsje, sien my mar niet soa skoarum an! ik km dat. Soa binne alle froulie. Ja, of dinke jou dat ik de wereld niet kin? (leit syn wirk wer del; as nyskes:) Of hev Ut soms voar niks seuven jaar en drie maanden met ien loopen? Seuven jaar en drie maanden! Earlik en trou. Mar doe lei se 't er op an om te trouwen. En do sei k teun mie seis - Hou! Rikus! Pet omhoog en de klep naar boven, want 41 nou is 't oppassen. Want sien, vekeering hewwe is goed, mar it mut nooit an trouwen toe komme. Die't in 'e vekeering „lieve" biet, biet in 't trouwen „ongeluk". In 'e vekeering segge se by 't ofskied, „hoeneer sien Ts. jou nou weer, ju?" mar in 't trouwen segge se: sag ik dy mar nooit weer. Jeltsje (loket). Dus, dêrom binne jy ald feint bleaun? Rikus. Ik heb gesegd (giet opslaeh wer oan 'f wirk). Jeltsje. En ik ha 't heard. Mar sonder dat ik nou rüzje mei jo ha wol sa is dy rök fen Bouk wer moai genöch, alde. Toe, jow 'm my nou mar mei. It is tige by tige sa. Rikus. Dan op jou ferantwoording, buufrou. Pak mar weg. Want ik he 't wel dubbeld en dwars voar jimme Boukje over, vooral nou't se myn kostfroutsje soa bystonnen het, mar.... ik ik, eerlijk geseid, ik he in bitsje it smoar an busselen, sien. Wasse en bussele. Eigenlik onnut werk. Want je mutte dochs aenstons weer. Ja lach mar. Jou dinke der anders over. Der binne jou v r o u voar. Ik kin 't mie begripe! As ik frou waer, waer 'k ok soa. Want as der gien busselen en wassen in 'e wereld waar, werf oar musten der dan eigenlik froulu weze? Dan kon de wereld it best buten jimme stelle. Fyn ik! Alüenig ik wu der ien ütsondering op make. Met jimme Boukje. Die wuuTi der altiid by houwe. Wassen of gien wassen en bussele of niet mar die must er nooit ontbreke. Jaaaa! elk meent syn uil een valk te zijn, zeit Brederode, maar jimme meiske i s in valk, nou ja in 'e beste sin! en die kerel der op die groote boereplaats der, (wiist) is in uil! Want as mi en seun, nou ja, ik dank de Hemel daTi niet ien h êl, mar as ik ien had, en die kon sun meiske as jimme Boukje as wiif krije ik sei, jonge! vlieg er op in! as de duvel! want anders kin der in ander met op 'e sjou gaan! 1128 C 63 IT WONDER - TOANIELSTIK — YN TRIJE BIDRIUWEN FEN IJ. C. SCHUITMAKER R. VAN DER VELDE - LJOUWERT ECTR. DRUK. NIEUWSBLAD V. FRIESL 2289 8966 IT WÜNDER — TOANIELSTIK — YN TRIJE BEDRIUWEN FEN IJ. C. SCHUITMAKER R. VAN DER VELDE - LJOUWERT Wirdke foaröf. Mei it each op itjinge ik sa nou en dan ris opdie by inkelde toanielselskippen, mien ik der benammen mei dit stik op wize to moatten dat men it mei de grime net to licht opnimme moat. De persoan fen Hiske m o a t needwendich ek nei it üterlik wêze it troch libbens8merte forgriisde minske dy't krekt troch hjar greate smerte hjar jonkheits-kleur net behalden hat. Sawol de kleur fen hjar antlit, de falden yn hjar foarholle, as it grize hier moatte typearje it suvere karakter fen hwa jierren lang hjar stil leed allinne dragen hat. Hwa dus gjin „gemael" om en op 'e Holle habbe wol, moat, kin en mei dizze rol net spylje. Oan al de oaren hab ik to sizzen, for safier dat nedich is, dat men de earnstige tafrielen benammen „sober" spylje- en eltse oerdriuwing ef skriemerij beslist „uit den booze" achtsje moai En hwet ik fen de earnstige tafrielen sei, jildt for hwet de oerdriuwing oanbelangt, ek for al it oare. Ljouwert, 1922. DE SKRIUWER. Auteurswet 1912. Om dit stik opfiere to meijen moat men, neist it foldwaen oan de forplichtingen oangeande de oare auteursrjuchten, in bewiis oerlizze kinne dat men to minsten 8 nije exemplaren koft hat. It oernimmen fen boeken fen oaren jowt gjin rjucht fen opfiering. PERSOANEN: HISKE, ald faem. RIKUS, hjar thüslizzer. RINSE, winkelman. JELTSJE, . . . . syn wiif. BOÜKJE, .... hjar dochter. BANNINGA, . . . in boer. HEIN, syn soan. RENNING,.... saekwaernimmer. SJARREL, .... in Flaming. MAMMETJE, ... syn bysit It spilet op in doarp, yn 'e keamer fen Hiske. Tige ienfaldich hüsrie; tafel yn 'e midden en lyts taffeltsje oan 'e side, tsjin it lewant oan, hwerop oaljestel, pantsjes ensaf. De ütdoar op de eftergroun ef rjuchts; lofts in syddoar nei it wenhüs en de winkel fen Rinse en Jeltsje; dêr tsjinoer in doar nei de souderstreppen. Oer 'e flier njunken it taffeltsje hwet rommelerij fen Rikus, lyk as in ald ürwirk, in pear alde fearrekikers; in pear alde tsjettels en in bakje mei nifelers-ridskip. EARSTE BEDRIUW. Ie Opkommen. Renning. — Rinse. Renning (sit by de tafel; smookt). Ja, Rinse, ik koe der ek neat oan foroarje. Notaris bie oarder jown en notaris seis is ek al wer ofhankelik fen syn lestjower. Ik siz noch ris: wêz mar bliid dat jimme tominsten de hiele foarein hjir noch hélde koene. Och, safolle ongerief scille jimme ek al net ha dat jimme dit keammerke misse. Rinse. Ik ha der noait biswier tsjin makke, Renning. Mar de frou, sju. Och, dy hie hjir hjar siederij en sahwet en we sieten sa troch 'en dei hjir gau ris mei en oar. Mar oars, né, dan let it my neat. En *t ald minske docht us absluut gjin hinder. Sy knusket hjir mei hjar ald thushzzer om en wy hjir foar en sa hat elts syn eigen hüshaldinkje. 2e Opkommen, De oaren — Jettsje. Jelts j e (om 'e syddoar). Rinse! Toe ju, ik wachtsje al wit ho lang mei de kofje Toe, kom! Renning! Wolle jy ek mei Üs kofje drinke? Hat km. Hjir by de ald tsjoenster krije jy dochs neat. Rinse. Kom ris yn, Jel. Wy hiene it hjir krekt oer ald Hiske en dit keammerke. J e 11 s j e. Ik kom der net yn! Ik wol neat mei dat Sld wüf to meitejen ha. Dy hat my al sa Öfsnaud, dêr moat ik neat mear fen ha. 6 R e n n i n g. Kom, kom, dat is forbylding. Wier, Hiske mient it net sa slim. Ja, och, se is hwet koart en bot en se sjucht hwet stroef soms; mar e hjar hert is goed. Rinse. Krekt hwet ik ek altyd siz. Ho scoe üs Bouk oars sa heech mei hjar rinne? J e 11 s j e. 't Kin my allegearre neat skele. Hwet my yn 'e wei is, dat is, dat wy for hjar dit keammerke romje moasten. Hie se op hjar Brekkerheide bliuwe litten! — (komt neijer). Ja, toe ris, Renning, jy witte fen alles, hwer is hja eigenlik fen dinne. Hwa is se eigenlik. Toe tortel üs ris ho en hwet. R e n n i n g (gUmket). In saekwaernimmer ef boelbirêdder moat alles witte, mar noch folie mear swije. Rinse. Nou ja, mar sju ris, wy hüsmanje hjir nou al in pear moanne mei inoar om. Nou ja, elts hat syn eigen hushaldinkje; Hiske hjir en wy foar, mar wy witte dochs sa goed as neat fen hjar. Seis seit se gjin stom wird en hjar êld thüslizzer seit noch folie minder. Dy prutst mar wakker mei syn ütfiningen en J e 11 s j e. Wy fleane noch ris mei inoar de loft yn! Op 'e souder stjonkt it soms, man! 't Is net to hirdzjen. Hy is nou wer oan 't sieden en brieden, (uriist nei hoppen). Nou ja, dy souder is nou wol öfsletten; wy de foarein en Hiske en ald Rikus hjir it efterein, mar hwet jowt dat noch. Man, as ik der oan tink! Hwet hiene we in genot fen dit keammerke en nou sa mar oan 'e kant Wol men nei 't stalt, hjir, dan is 't: hou! Wol men nei de bleek, dan is 't: efterom. Né, it is 7 Rinse. Och, we rédde üs noch skoan met hwet we habbe. Dx siz mei Renning: Ut üs blüd wêze dat we de winkel, de keamer, it hok en sa noch wer hiere koene. Hwet ik der op fejin ha, dat is dat we neat üt Hiske krije kinne en net witte hwa't hja is en al sa foarthinne. Se moat oars fen goede komóf wêze, net Renning? Se moat dochs fêst sinten ha, net? Ho rédt se it oars? Arbeidzje docht se net en dy ald Rikus likemin. Dus.... Jeltsje (as Renning de skouders oplükt). Och, Rinse, hald dy stü, ju. Renning wit alles, mar seit ek neat. Kom mar gau mei. Kom. Hark, der is ek ien by de doar. Kom, ju! (óf). R e n n i n g. Siz. Jy praten nyskes fen jimme dochter, fen Boukje. Dat dy sa mei Hiske oer 'e wei koe. Dat is fêst, omdet se Hiske lésten sa aerdich forsoarge en die, net? Do mei dat ongemak oan 'e foet, do 't de jonges it plankje hjir op 'e wip lein hiene. (Rinse knikt). Ja, dat tocht ik al. Nou en e.... ho stiet it mei dat oare, dér by Banninga. Is Foeke Banninga noch altiid der sa op tsjin dat syn soan en jimme Bouk de lapen by inoar smite woUe? Rinse. Dy saek is my to tear. Ik wit aUinne dat sa'n jildman as Banninga ek al net folie oars is as de greate rest fen syn soartgenoaten. Der is my ris sein dat hy eartiids seis ek al ris in faem trou sward hie en do't it bliek dat se gjin duiten hie, moat er hjar sitte litten habbe. Dan heart, hwet er nou docht, alhiel yn syn kream thüs. Ja, witte doch ik it net Hy is hjir net fendinne. Mar in ald man üt syn hoeke sei it my ris. Hy is do mei dit wiif troud en dy hie wol. R e n n i n g. Soa. Ja, ja. Nou, hy kin mar op 'e lappen komme mei syn jild. 't Stil him to pas komme as mei koarten syn pleats op 'e boerden komt 8 Rinse. Siz dat wol. Gjinien kin him better ha as hy seis. In bést spul en tige yn oarder! Hwent hy mei wêze hwet er woL mar in baes boer, dat is 't. Hy wirdt seis de keaper, 't scil jy sjen (sjucht nou ta it finster üt). WoL dat treft! Der komt Hiske oan. Nou binne jy dalik klear. En nou smeer ik em. Renning! (fen siden óf). 3e Opkommen. Renning. — Hiske. Hiske (ta de utdoar op. Foech 50 jier ald; liket 60—70. Griis hier. Los. Donker klaeid. Oer hjar wézen leit it spoar fen stil leed. Koart yn 't praet. Straf uterlik. By de door.) R e n n i n g (hat syn portefeuille krige en telt nou jild op 'e tafel del). Hiske. Ik seach jo oankommen. Ik tink: ik scil mar bigjinne üt to tellen. Ef moat ik it wer mei werom nimme nou't jy wer alhiel en al better binne? Notaris tocht oars dat it better is dat jy it nou mar halden. Nou foaral. Hiske (op de tafel ta). Nou? Hwerom nou? R e n n i n g. Omdat it de léste kear is dat we it jo bringe kinne. De „greate onbekende" is dea. Forline wike forstoarn. Hiske (in eagenblik sjucht hja Renning oan; dan) Dus, wier 't dochs.... 9 R e n n i n g. Dy 't jy altüd al op 't each biene, ja. Jou omke, de aldfeint; de sonderling, mei 'k bast wol sizze. En nou kin ik jou fierdere ek alles wol sizze. Dan witte jy fpart dalik mar dat jy nea syn jeften as in „foai" biskögje moatten hiene. Hy hat it jo takomme litten, eltse moanne weroan sechstich goune, omt hy jo as in „heelen ien" wardearjen leard hie. Ik siz nei hwet hy my ienris seis sein hat. En hy hat er gans lést fen hawn dat jy jierren oan ien dat jild altiid wegere ha. Jou omke woe it ek net werom ha en sa is it troch notaris op lést fen jou omke bilein yn it ien ef oare. Lyk as ik jo al ris sein ha. Ik hoef jo nou ek net to sizzen dat hy it wier dy't jo hjir hinne helle nei dat unk yn jou alde wente op 'e Brekkerheide, do't jy jo net mear aUinne rédde koene. Hiske. Der ha'k net om frege. Ik hie ald Rikus to help. R e n n i n g. Lit üs dér net oer kibje, Hiske. Dy ald man scil wol tige goed for jo wêze, mar hy hie jo mei de béste wil net foldwaende forsoargje kinnen, sa't dat moast. It hat bliken dien dat der eigenlik mar ien wier dy't dat koe en kin. Dat is Boukje, hjir fen Rinse en hjar, hjir foar (toiist). Jy scille it mei üs iens wêze dat dat mar tige lokkich troffen is. Hiske. Ja (ien tel as yn tinken). Ho folie jild is der nou by notaris? R e n n i n g. In moai protsje. Sju ris, sont jy de alde Rikus dêr op 'e Brekkerheide by jou yn nomd ha, ha jy him sa onforsjoens nou en dan hwet fen dat jild ta komme litten en Hiske. Dat woe'k. Hy hie 't nedich. Ik rédde my oars. Tominsten sa lang't ik soun wier. 10 R e n n i n g. Dat siz ik ommers. Mar nou is alles foroare. En nou't jou alde omke wei is, wol notaris graech skien-skip meitsje. Trouwens, hy moat it ek, hwent de ald man hat testaminte. For safier't ik fornimme koe, dan hat er jo ek net alhiel en al forgetten. Dit hüs wier sines ek. Mar notaris hie alles yn hannen en nou wer. Jy stille der wol mear fen hearre. Hwet ik nou sei, mocht ik jo yn bitrouwen meidiele. En nou hab ik mijn plicht dien (giet oerein). Sa'n alde omke, dat is noch ris de moeite wirdich. Tinkt jo ek net? Hiske. Sa'n omke? Jy miene: it jild. Dat 's de moeite wirdich, n't wier? Om de illinde dy't der üt foart komt? Renning (op de ütdoar ta). Krekt sa't men it nimme wol. Hwa der goed mei dwaen wol ! Habbe jy nou alde Rikus eltse moanne net bliid makke mei de pear sinten dy't jy him nou takomme litte koene? Seis woUe jy neat as it heechst nedige, dat wit ik, mar hwa wit ho't jy aenstonds oaren noch ris stypje kinne. Hwet sonder jild mülk net gean scoe. 4e Opkommen. Hiske. — Rikus. (Rikus komt ta de soudersdoar op. Lang wyt hier. Type fen in skoaijer-nifeler. Pet efter oer. Bril op 'e foarholle, ürwirk yn 'e hén). Rikus. Ik seg: cedo nullo. Dat wil segge: wijk voor niemand 1 Mar nou hé'k krekt soa lang an 't prutsen en koken weest, dat ik hé myn ütfining op in oog na gevild. Cedo nullo. Ik heb gezegd. R e n n i n g. Nou, Hiske, jy witte der nou fen. Sa gau as der mear nijs is, scil ik it jo sizze. Goendei (óf). 11 Rikus (sjucht Renning nei). Is dat jou abbekaet? Hiske (berget it jild yn 't Ald kaske by 't lewant). En....? Rikus. Dy sal 't wel redde. En dy hier voor, die man, Boukje hor heit, dy sal 't ok wel redde. Hiske. Alles heard? Rikus. Alles. Tc Sat op 'e darde trime van 'e souderstrappen. Mar 't lykt my vertrouwd. Die (wiist nei de siiddoar) wuu wat wete, mar die (wiist nei buten) wuu niks segge. Mar die frou, Boukje hor mem, mag jou niet. Mar hor heit is wizer. Nou wete je weer ho 't de baremeter staat (op 'e souder klinkt in Md as fen in pistolskot, dolik dérop noch in pear). Hiske (kjel). Hwet is dat wer?J Rikus. Myn preparaat, dink ik (as Hiske op de souderdoar ta giet:) Och, Hiske! doen dat niet. It kookte sao maoi, do't ik soa pas der by weg gong. Toe, laet my ! Hiske. 't Is üt mei dy bargeboel! Ne, ik scil seis! En it èlde oaljestel komt wer fen 'e souder öf! Is dat dwaen? Der ek noch by wei to rinnen! Rikus. En ik must hoore wat se hier onder bejeuzelden! Hiske. Stil! (giet opslach óf). 12 5e Opkommen. Rikus. — Rinse. — Jeltsje. Rinse (troch de syddoar). Rikus! Hwet is dat der op 'e souder?! It is Rikus. Niks! Jeltsje. Niks? Moai niks! 't Wier niis krekt eft de wrêld forgean scoe, sa'n geplof. Rikus. Dat is geweest en alles wat geweest is hoef je niet meer bang voor te wezen. Jeltsje. Ja, mar, ik wol dy rommel net langer.... Rinse. Stil, Jel, stil. Rikus. Jou hewwe gelyk buur. Mundus fult decipi! dat wil segge: hoort, ziet en zwijgt. Jeltsje. We scille hjir noch ris mei mekoar de loft yn fleane mei jou getsjoen en gedoch. Rikus. Getsjoen? Omdat ik it Perpetuum mobile ütfine wil? Jeltsje. Rin nei de.... Rinse: (glimket). Sssst! Kom, Jel, der is ien yn 'e winkel. Sjuch dou efkes. Dan scil ik wol mei de ald man in akkoartsje sjen to meitsjen dat wy fen dat gesied en gebried op 'e souder óf komme. (Jeltsje mei in nidige bük óf). Is 't net wier, Rikus? 13 Rikus. De minsen begripe my niet. Da's alles. Rinse (leit Mm de hdn op 't skouder). Dx bigryp jo wol. Rikus. Dan binne jou ien van twee: of mear of minder dan in ineens. Rinse. Goed. Mar mei alle respekt for jou goede bedoe- linge, scoene jy dat net hwet oars ha kinne, mei dat e dat ütfinen, scil 'k mar sizze. Rikus. Hê jou wel es ütfiner weest? Né? Dan mu je der ok niet soa waenwiis over prate. (wiist nei de souder.) Skrik mar niet. Da's myn kostfrou. Hiske is seis omhoog gaan om myn boel in disorder te sturen. Mar se wint it niet! (hy sit nou by de tafel en dikert op syn ürwirk om en peutert der oan mei in tankje.) Rinse. Dus, Hiske hat ek in hekel oan jou genifel en gegriem. Rikus. Hiske is ok in mins. Begrypt my ok niet Rinse. Dus, alles hwet minske is begrypt jo net. Mar begripe jo de minsken wol? Rikus. Meensen is meervoud en ik begriep anders niet as enkelvoud, (sjueht op:) Der kinne jou met jou boerenegerkop niet by, hé? Ja, dat is hollans; der is gien woord Italiaans by. As ik seg dat ik anders niet as enkelvoud begriep, dan wil dat segge dat ik mar ien begriep. 14 Rinse. En dy iene is Hiske? Rikus (wer oan 't wirk). Jou binne dochs noch niet soa stom as je wel like. Rinse. Dus, jy fine Hiske ek in goed frommiske? Nou ja, elts hat syn eigenaerdichheden. Mar, och de omstan- nichheden meitsje sa faek in minske ta hwet er is. Net wier? Sa lyk as Hiske ek. Nou, ja, se is bot, koart, mar, ja, se hat fêst ek gans meimakke yn hjar libben, net? In bulte fortriet hawn fêst? Rikus. Je mut rekene as ik dit er 6 spiker ! as ik myn perpetum mobile in mekaer pruts ! (sjucht wer op:) Wete jou wat perpetum mobile is? Né, hé? Der kanne jou met jou boerekop ok weer niet by. Nou, perpetum mobile dat is eeuwig durende beweging. En wat is eeuwig durende beweging? Wete jou dat ok niet? (Rinse skoddet glimkjende fen né:) Kerei, Rinse winkelman! gaat dit ok weer boven jou klep? In de paar maanden dat wy hier nou met mekaer omknoeie onder jou dak, hè'k al murken dat jou klep feulste leeg sit. Der binne for jou mar twie geneesmiddels: in andere klep of in andere pet. Rinse. Of in oare kop, Rikus! Rikus. Der fait nog nader over te praten. Mar it radikaalste waar 't al. Mar dat is nou niet an de odder. Nou is an de odder: wat is eeuwig durende beweging! (sjucht wer Rinse oan, dy't glimk jende de skouders ophellet; dan Rikus oerein). Mar, Rinse, mien lieve Rinse, jonge! hê jou nou brein of suurtsjewater in je kop? Sien om je hene man! Sien om je hene! 't Is anders niet as eeuwig durende beweging! 15 Rinse. De ierde dan? de moanne, de stjerren, it hielal? Rikus. Né, kaffer. De s mei ge Ier ijl De bedonderderij in 'e wereld! Dat is de eeuwig durende beweging! Reken mar üt. Je beginne by de geboarte. Dan binne se bliid dat je komme; sêgge se! Mar in hor hart hadden se liever dat je mar stil bleven waarden der't je weg komen binne. Tominsen mien ouwe lui. Want ik waar de dartiende. Om in lege pot! As je opgroeie binne se bliid met je. S ê g g e se. Mar in hor hart fine se je gou te duur vor 't geld. As je beginne te frijen, binne se bliid met je. Seit sy. Mar in hor hart ha se je liever niet, as se 't mar buten je redde kon. As je je laatste siken ütblaze, fine se 't och soa benoud. Sêgge se. Mar in hor hart binne se bliid dat nou eindelijk it erfpussie der ris an gelove kan. En soa gaet it; van de wiege, of sinesappelkisje, dat hangt er mar van of wie't je ouwe lui waren, tot an je graf toe. En as jou der niet mear binne, gaet de saek over op je volgelingen. Enzoovoort. Dat is perpetum mobile; de eeuwig durende beweging. Ik heb gesegd (giet by 't léste wird wer sitten en oan 't wirk). Rinse. In greate wiisheit, Rikus. Rikus. Niks groater as alle wiisheden, buur. Of it must weze die van jou (sjucht op:) Gaat ok weer boven je klep, hé? Ik sal je helpe, want jou binne in goeye knul. Sien, jou hê nou al van 't begin of an in 'e skrep weest om te weten te kommen wie't wy binne. Nou? Rinse. My tinkt, as men sa by en oar wennet, lyk as wy hjir, sa— sa, dat it hast i e n-mei-en-oar is, nou? dat is 't eigenlijk, n't wier? 16 Rikus. Ja, dat kon Ti soa pas wel an je frou merke. Rinse. Och, dy wier hwet oer al. Dy mient net hwet se seit. Ik wit sekuur dat dy ek hiel oars wirde scil, folie flotter en.... en frjeonliker, as wy earst ris aües sa fen en meï elkoar witte en der mear 'e mear ban komd is, scil 'k mar sizze. As jy alles nei geane dan is 't gjin wonder dat wy hwet nysgjirrich binne En, goed bisköge, hwet hat it ek yn om sa geheimsinnich mei en oar om to gean. Tinkt jo seis ek net? Ei, ja, jo binne ek fiersto forstannich om langer sa geheimsinnich to dwaen. Da's ek neat for jo. Toe, alde, praet op. Rikus Coerein; geheimsinnich, net Md). Kinne jou swige? Rinse. Ja. Rikus (as nyskes). Ik ok (giet op 'e soudersdoar ta, dér't Hiske nou ta yn komt. Rinse bliuwt in amery forbüke stean; glimket en klaut de holle; dan scil er nei de syddoar ta. Bliuwt stean). 7e Opkommen. De oaren — Hiske. Rinse. Och, Hiske, sjuch ris, ik ha de ald man frege ef't er foartoan dy siedery en dat gestook op 'e souder net hwet neilitte kin. It is sa gefaerlik en.... Rikus. O, ja. Dat is de iene helt. Nou, Mek es, buur, de andere helt van je boadskap hoeve je niet te herhalen, want die het Hiske like goed noord as ik. Wees nou mar bliid dat se jou der mooglik seis antwoord op geve sal. Ik heb gesegd (dan tsjin Hiske): Nou is 't féérders for my, der boven, hé? Ja, dat docht ik al. Spultsje waar seker sprongen? 17 Hiske. Net wer. Forstien? Rikus (giet troeh de door óf). Soo als steeds (óf). Hiske (bliuwt stean by de tafel). Boadskip? Rinse. Dat ha \ jo sein. Hiske. It antwird ha jy heard (wiist nei hoppen). Net wer (dan wer tsjin Rinse): Fierdere? Rinse. Neat. Hiske. Soa (sjucht him skerp oan). Rinse. Ja. Noch al hwet, mar dêr praet ik foartoan net mear oer. Hwent jy wolle dochs neat loslitte en dus moatte wy as frjemden sa mar flnder ien dak mei en oar troch libje. Hiske. Tankje. Rinse. Dus, jy witte hwet ik mien? Hiske. Krekt sa't ik wol. Rinse. Dan noch hwet oars. Wy sitte oan 'e kofje. Ik ha jo al ris earder frege; nou doch ik it wer. Kom, en drink in bakje mei. Hiske. Né. 18 Rinse. Dan freegje ik jo, ek nammens üs Bouk: kom moarn to middei by uzes to iten. Jy sciUe der Bouk, en üs ek, in great plezier mei dwaen. Hiske. Hm (keart hjar om en giet oan hjar wirk). Rinse. De ald man kin ek mei komme. Hiske. Moarn to middei? Rinse. Ja. Moarn, Snein to middei. Bouk hjar teint scoe ek komme. Hiske. Dy....? Dy.... 'e.... Rinse. Dat hat se jo dochs allang fordütst, fensels, wol ja, hjir de soan fen Foeke Banninga. Jy ha him dochs wol ris by hjar sjoen. Dus, jy komme ek. Hiske. Ik kom net. Rinse (forheard). Nou wer net? En ik miende dat jy it al sahwet heal en heal Hiske. Ik hab noch neat oannomd, neat He kom net. Rinse. Mar moat ik hjir nou üt opmeitsje dat jy net komme omt dy feint komt? Hiske. Praet ik net oer. 19 Rinse. Né, mar jy koene der oer tinke. Hiske. Bat is myn saek. Rinse. It spyt my, mar jy dogge Hein onrjucht oan. Hiske. Bat scil noch bliken dwaen. Rinse. He bigryp jo net. Hiske. 't Hoeft ek net Rinse. Hawar. Ik wol net mei jo hottefylje; dêrfor bin ik hjir net komd. Ik ha't allegearre goed bidoeld. Jy woUe net. Ik ha myn plicht as bürman dien. Hiske. Krekt Rinse. Mar jy né, dat sit my hwet yn 'e wei, dat jy dy jongkeareL dy feint fen üs Bouk dat jy dy sa sa mistrouwe, scil 'k mar sizze (as Hiske him oan- sjucht): Ik kin net oars sizze, as 't ik die. Hiske. Ik like min. Rinse. Ha jy der reden ta? Witte jy bygefal hwet fen Hein, dat 'e dat jy sa Hiske. Né. 20 Rinse. Dan moat ik noch ris sizze dat jy mis binne en onrjucht dogge. Ik scü der nou net fierder op yn gean ef oer utweidzje, mar jy ha't mis en de tiid scü my gelyk jaen. Leauw nou mar net dat ik sa heech rin mei 'e mei de ljue fen dy stan, mar.... hwet it ek wêze mei, en ho dy ljue ek oer sonilike saken tinke meije, de Banninga's binne ljue fen 't wird en men wit hwet men der oan hat Hjar ja is ja en it né, né. Sa is Hein Banninga.... en sa is syn heit krekt aUyk. Wier, jy kenne se net jy kenne de Banninga's net. (Rinse is linkende wei by de syddoar komd. Glimkjende wei, finger omhegens nou óf). Hiske (sjucht him ien eagenblik efternei, towyl hjar antlit in ütdrukking fen haei oannimt. Dan, fusten oprólïe, dof, net lüd:) Né, ik ken se net 1 Di ken de Banninga's net De soan lyk as de heit....? de heit....! né.... né, dy ken ik net! (dan hommels, as yn in wraekstemminge, eagen ticht, füst foor de foorholte): D a t....! d a t....! dat noch ris bilibje.... hy.... foar my.... omlegens!.... op e groun....! foar my....! (h&n omlegens wtzende): gaf sa! (dan wer de füst omhegens; eagen wiid op): Wraek, wraek.... o, goddelike wraek.! (heas en mei neidruk utere.) Boukje (sjongt bütendoar, blykber onder hjar wirk, it earste fers fen „De Terp" fen Dr. E. Halbertsma, F. L. 16, fol fieling, net to heech en to lüd.) As ik oan myn bernejierren, Oan dat golle boartsjen tink, Wr&ld, hwet binne dan dyn skatten, Goud, hwet is dan dyn geblink! ensaf. 21 H i s k e (by de heïte fen de earste rigel Kt hja hommels de Mn sakje. Taest, net to réd, om steun; pakt mei in hdn de tafel beet. De iene hdn heal omhegens, blykber troffen troch it liet dat klinkt; stoareaget, as yn pynlik tinken, rjucht foar hjar üt. Dan docht hja de hdn foar de eagen; holle foardel en bliuwt in amery sa stean.) 8e Opkommen. — Hiske. — Boukje. Boukje (is oan it ein fen 't liet njunken de ütdoar komd. Hja set nou it léste fers yn):. Och, de bernejierren fleagen, Lichter as it swirk foarby, Boukje (komt nou op, swijt opslach as hja Hiske sa stean sjucht). Hiske! Hwet.... ?! (doKk op hjar ta): hwet.... ? Hiske (kjel; haldt hjar yn). Neat. (slacht de eagen foardel; réstiger): Né, 't is neat. Boukje. Boukje. * ,M,"uhw.r0m:;"- jy dan sa mei de tan oan 'e tafel, t Wier dochs krekt as wieme jy net by de tiid. «och net Jy binne hiel oars as oars, Hiske. Toe toe 2™etjy 118 ót Jy forswije fiersto folie. Toe, hwet skeelt (Boukje leit Hiske de hdn op it skouder). Toe, gean ris «J£n;,?1?ko? * ^te by J0'ek °p m stoeL <& *» pear stoellen al pratende wei efter de tafel njunken elkoar 22 del). Dan stille wy togearre ris prate. W y, ja. Hwent mei in oar wolle jy dochs net yn debat, n't wier? Ja, ik wi it wol! (hia giet sitten en Ukt Hiske netst hjar). Sju sav Toe, praet nou ris üt. Hwent jy rinne mei hwet om dat e..!.; ja, ik siz dat net allinne; heit seit it ek. En dy sjucht skerp, Hiske! Hiske. Hm. Soa. Seit dyn heit.... ? Hwet dan? Boukje. Dat der hwet is der't jy lést fen ha, der't jy oer mimerje en der't jy mei ompiele. Kom, as jy dan net mei my prate wolle, praet den ris mei heit. Hiske. Né. Boukje. En hwerom net? Ik bin noch jong, mar heit hat fen it libben al sa'n bulte sjoen en as jy mei bim... • (as ttiske skoddet fen né): Ef bitrouwe jy heit net? Hiske. Bitrouwe....? Wiste wol hwet dat bitsjut: bitrouwen? Bitrouwen is in wird. Neat mear. Boukje. Dat is net wier. Bitrouwen is mear as in wird. It is „gelove". Hiske. For dy noch al. Mar dou scüst gou oars prate. Boukje. %*\$<: Toe, bigjin nou sa net wer. Dat ha jy forline wike ek dien èn do ha 'k jo al sein dat ik dêroer myn eigen oertsuging hab en Mld. Hiske. Hwa net hearre wol 35 B anninga. Sparje dy berne-forteltsjes for jou gelikeus, man. Ik ha der myn tüd to ljeaf ta. En dêrom, koart 6f: jy stjüre myn soan Hein opslach de doar üt ef ik scil oare machten to wirk stelle, 't Is earnst, as jy dat nou mar witte! Rinse (ek earnstich). Dat wit ik en wist ik. En dêrom siz ik yetteris: kom mei my en lit üs by üzes foar yn 'e keamer Banninga. By jo ? Ik by jo ? Rinse. Dit hjir (wiist yn 't roun) heart oan in oar. It past net om hjir langer sa to bliuwen. Banninga. Hwa praet fen passen? Rinse. Banninga, ik sjuch it alde minske oankommen en ik wol net ha dat dy üs hjir yn hjar wente fynt Banninga. Sa goed as men myn soan hjir yn dizze höle habbe woe, sa goed scil ik der ek yn wêze. Ef mocht ik it soms net witte dat der hjir in hüske fen haldoan makke waerd? Wolnou, dan is it kostelike plan mislearre! Ik bin der efter en ik ha sa stadich oan bigrepen dat it hjir in hiele smoarge kliemersboel mei-in oar is! Rinse. Ik freegje jo yetteris: gean mei hjir fen dinne en meitsje gjin spil yn it ald minske hjar keamer (is wiles op de snddoar ta gien). 36 Banninga. In maai „ald minske"! Fêst om der respekt for to habben?! Respekt? for jou kompanjonske? For sa'n sieleronselers-binde! (as Rinse in teiken jowt om to swijen en wiles nou óf giet, komt Banninga noch hwet tichter by de syddoar en giet troch:) Né, né, ik ha mei jou geheime biweginkjes neat to meitsjen. Hwet ik to sizzen ha, scil ik sizze en hwer't ik wol. Hearre scUle jy 't! Jy en jou hiele oanhang! 12e Opkommen. Banninga. — Hiske. Hiske. (Towyl Banninga sa troch fütert, komt Hiske nou troch de ütdoar op, sonder troch Banninga mirken to wirden. Hja bliuwt by de door stean en siket, blykber tige oandien, steun oan it kezyn. Ien tel mar. Dan sjucht hja skerp nei Banninga, ek mar in eagenblik en giet min ef mear onwis op 'e gong nei it sydtaffeltsje ta, dêr't hja stean bliuwt en de beide hénnen op leit. As yn inerlike striid, lippen stiif op elkoar, füsten oprolle, holle hwet foardel. Sa bliuwt hja stean, as yn greate spanning). Banninga (gyng troch tsjin Rinse dy't blykber yn it gonkje njunken de syddoar stiet). Jou oanhang, ja! Dy scille it ek hearre, like goed as jy. Men scil it witte dat ik jimme hjir mei inoar nou yn 'e gaten ha. Keppelers-bihde! Hwet? Ald frou? Hwet ald-frou?! In moaije „ald frou"! Sa'n tsjoenster! Sa'n keppelster! Sa'n ! (keart him nou om, sjucht Hiske dy't mei de réch nei him ta stiet:) Soa?! soa? Is dat de medam?! (keart him dan mei in minachtsjende hélding nei Hiske ta, dy't yet gelyk stean bliuwt:) Is dit it kompagnonske?! Is dit ien fen de stipen fen it soadsje hjir foar (wiist mei de tomme oer syn skouder hinne nei de syddoar ta:) Dit is 37 dus it forneamde wonder, de tsjoenster fen de Brekkerheide. Dy is hjir dus komd om koppelerskunsten to fortoanen as weardige helpe fen de nomle bürljue, hjir foar. (Komt tichter by de tafel; earmen, fol machtsbesef, krüshngs oer en oar hinne; üt 'e hichte.) Wolnou, dame dan hab ik jou dit to sizzen: As jy dêrf or ut jou walden komd binne om hjir pearkes oan elkoar to keppeljen, dan scil wy der ringen in ein oan meitsje. Bx fiel nou ho't jimme hiele buurskip hjir, neat oars is as in goed oerlein en birekkene spil. Jou hole hjir, it plak fen gearkomste, n't wier. Jou h61e.... jou kot.... in hüs fen ontucht! Mar it is üt nou! Godtank dat ik hjir seis de binde sjuch mei 't satanswirk! Dou klitse! Sieleronslersklyk! Ja, doch dyn kop omlegens! Mar "k siz dy, leger scü er noch! Né kear dy mar net om.... Dyn skurf gewisse...., oan flarden scü it, oan flarden! En foar my del scül' jimme lizze! For my forjifhis smeekje! Op 'e knibbels....! dou ek! Ont 't skurf gewisse sprekt! (stiet driigend njunken hjar). Hiske. (Keart hjar nou mei ien wylde slach om. Skerp, mei troch leed forwrongen antlit en troch haet flikkerjende eagen, sjucht hja Banninga hommels rjucht yn 'e eagen, towyl se de füsten bdllet, as woe se him to lüf. Holle efteroer, keninklik yn hjar great forset). Banninga. (As fen it waer slein, ien stap to bek. Lofter hdn plots foarüt, as woe der hjar ófwarre; oare hdn tsjin 't boarst oan as waerd er der pynlik troffen. Himet swier. Nei in pear tellen fel stil spulnet to langt 1 heas). His!.... His!?.... Dou?!!.... Dou....? (bücht syn holle foardel, siket steun oan it bekling fen in stoel en keart, as biskamme syn antlit fen hjar óf. Dan sjocht er skruten wer nei hjar: oandien, net lüd:) God! Dit.. hie 'k dit tinke.... kind.... ? Dou.... hjir, dou ? 38 Hiske. (Tilt statieh hjar hdn omhegens. As mei stielen antlit, kdld. Wiist nou mei de earm strak rjucht üt him nei de ütdoar ta). Banninga (scil foart, dan as fol sicildbesef). Ien wird. Hiske! Ien wird Hiske (as nyskes: hird). Gean! Banninga (efkes yn opstdn). Moat ik hjir.... ? Wolstou my hjir as in houn.... ? Hiske. Hwat die stou my! Banninga (deltreaun: eagen foardel). Mar.... ik....; as ik dy siz.... as ik.... ien wird.... I Hiske. (Ien tel as yn twastriid. Lit de earm sokje. Hdn foar de holle. Ien tel mar. Dan sjucht se op, nei him, towyl hy him mei ien hdn oan it bekltng fen de stoel beet hdldt. Dan, kdld en strang, as nyskesr wiist hja op 'e nij op de ütdoar). Gean! Banninga. (Opslach, yn forheftige gemoedsoandwaeninge, ien hdn by de kiel, óf. Holle foardel). Hiske (bliuwt sa stean ont hy foart is). KLEED OPSLACH OMLEGENS. E1N FEN IT EABSTE BIDRIUW. TWADE BIDRIUW. It is joun. Op it taffeltsje oan 'e side stiet in barnende greate stanlampe. Ie Opkommen. Rikus. — Jeltsje. (Efter de skermen wirdt songen — bromstimmen, — sadat it krekt heart eft in koor der earne tieht by dwaende ts. Men sjongt de léste rigels fen in seis to kiezen song.) Rikus. (Is dwaende mei in rók óf to boarseljen dy't foar him op 'e tafel leit. Ietsje stiet njunken him. De sang, dy't klinkt towyl it kleed opgiet, hdldt op. Dan docht Rikus syn boarstel omhegens). Seker ütfoering van avend? Jeltsje. Ja 't leauw Ti al. Ik mien dat üs Koar op 'e herberge, hjir neist üs, in ütfiering hat üs Bouk hie der ek by wêze moatten, mar.... och, nou't Hein der net is en nou't se Hiske bystean koe.... (stekt hjar hdn nei de rók üt). Rikus (wart hjar óf). Né, laet dat nou! Né, buufrou, it ouwe mins wil perfoorst dat Boukje hor rok hier skoan maakt wudt Dat is „dienst". Hy is ok in en door de dienst smerig wudden. Jeltsj e (to bek). Nou, dan moatte jimme it seis ek mar witte. As jimme dan dochs wirk ha wolle. 42 Jeltsje (loket). Tk heb gesegd. Rikus. Mar soa is 't (dan geheimsinnich). Hurres. (Fortrouwelik neist Jeltsje). Jeltsje. Wy wirde fortrouwelik, leau "k. Rikus. Dat komt soa as je mekaar op 't baast kennen leere, Mar, hê gien noed, hur, ik sal jou niet tot overspel bewege. Jeltsje. Dêr hie *k oars al in bytsje noed mei! Rikus. 't Sa soa freemd niet weze! Der binne meer vreemde dingen in 'e wereld, buufrou! Want (fortrouwelik, lit it wirk réste): nou onder ons, mar der hê je nou die Foeke Banninga, je wete wel, die boer hjir, de heit van jimme Boukje hor vrijer, nou dy en ouwe Hiske ik weet niet, mar as der vroeger niet es wat weest het dan e... Toe, nou mutte jou es prate. Wat wete jou? Het der vroeger es wat weest met die Banninga en hjir myn kost- froutsje ? J e 11 s j e. I k wit it net. Mar ho komme jy der sa nuver by, alde? Rikus. Omdat hy okker avens, do't ik him hjir hene leid had en do't jimme Boukje en sien seun hjir ok weest hadden.., nou, do is Hiske efkes later ok hjir inkomen en do is Banninga even later de deur üt strampeld, krekt as as hadden se him foar sien e test slagen. En do't ik dat siend had, do hê'k der ris over nadocht en doe e docht ik (wiist hommels op de ütdoar): Sssst, montsje dicht, buufrou! Noait wat segge hur! Noait! 43 2e Opkommen. De oaren. Renning, dérnei Rinse.) Renning (ütdoar yn). Joun. (bliuwt efkes stean). Rikus. Ik sal nou earst myn boadskappen hale. Want anders mutte we van avend weer op 'e kooi sonder eten. Voor my is dat niks, mar voor Hiske wil ik dat niet R e n n i n g. Sa heart it Rikus! Rikus. Noblesse obüge! dat wil segge: adel'verplicht! Ik weet wer *t ik staen! O! Ht bin as in ouwe does dy't se üt it water naald hê. Trou tot in de dood! Ik ok. Want Hiske het my üt it water naald. Do't de goddelike christenwereld my teun 'e floer trapt ha, het sy my inhuldigd. En opknapt. AUienich omdat sy voelde dat ik ok noch in bitsje mins waer. Hwerom anders?! O! Nou, Mek, Renning, kry jou mar in stoel; der staat Jeltsje en die wil wel prate. Hiske suu even met Boukje de buurt op en ik na de bakker. Mundus vult decipi, dat wil segge: ik het gesegd. (by de ütdoar en nou dalik óf.) ■ R i n s e (siiddoar yn.) Siz ris Jel! Kom ik ek wer oan bar? 't Is nou (sjucht Renning): A! jawol! Renning. 0, de diveker! dat scil joun op 'e fangst. Nei de forkeaping fen Banninga's pleats. Der moat in lyts bearske ütheüe wirde, net? R e n n i n g. Né, Rinse. Ik ha myn bikomst. Ik strykjildskriuw net mear. To gefaerlik tsjinwirdich. Jeltsje (glimket.) O, se binne ek sa gochem! Dy de waer lekket we kenne it wol! (dan tsjin Rinse, dy't se Mtsjende oanhompt) Non, toe dan ju! Dou hast ommers sa'n forlet fen my! Kom dan mei! Hark, de sküle giet ek. Der is ek ien yn 'e winkel. 44 Rinse. Gean dou nou mar ris. Ik ha 't niis opknapt. (Jeltsje óf.) Jy moatte tinke, Renning, sont der hjir hwet mear iensgesindheit komd is, is Jel hjir ek hast like faek oer 'e flier as üs Bouk. Bx ha 't altyd al sein: Hiske liket rou en honsk, mar se isrynwendich goed. Der sit grif in goed karakter yn. Mar frjemd nuver. Mar dochs, ek sa tankber, moatte jy tinke! For üs Bouk, nou, der fljucht se hast for troch 't fjür. Witte jy hwet ik wol ris tink: dat Hiske eartiids delhompt is troch it iene of 't oare en dat se nou fielt wer yn tel to wêzen. Hwent ho kin it oars dat se de onnoazelste dingen dy't Bouk for hjar docht, sa tankber opnimt? R e n n i n g. Bouk stiet hjar ek altiid by, Rinse. Dat se nou op 'e jountiid wer mei Hiske op sjou is, teikent foldwaende ho 't se it ald minske bihoedet en docht. Mannichien scoe jouns ek ljeaver nei it sjongen gien wêze. Rinse. Ja, mar, nou't Hein der net is R e n n i n g. Hein? Hein Banninga, Boukje feint? Is dy e Dus, dan is dat dochs wier? Ik hie al ris heard dat er nei Sélan ta gien wier. Mar der wirdt faeks sa'n bulte kletst en dien. Rins e. It is krekt lyk as't jy heard habbe. Sa gau as er hwet aerdich plak hat, hy is dêr by goe-kinde, ek yn 'e boer- kery, dan , ja dan scil it der wol op ta sette, fen seis. (Men heart gegei en gerop üt 'e hüs.) R e n n i n g. Hwet is dat?! 45 Rinse. De jonges wer. Sitte ald Hiske wer efter 'e boksen. Dat is in lést. Moat er mar wer efkes twisken to tyskjen (men heart it rinkeljen fen in rat dat troch in stien rekke wirdt.) Wol verdomd! (óf.) (Renning op de ütdoar ta, dèYt Rinse gysten troch óf gyng.) Renning (Sjucht der troch nei büten ta.) Hwa is der?! O! moai! moai! Hiske? 3e Opkommen. Renning. — Hiske. — Boukje. Hiske (mei Boukje efter hjar oan.) Bouk, hjir. Dou net mear de doar üt. Jimme heit scil it wol rédde. R e n n i n g. Hwet spil wier dat wer? Boukje. In ploechje lef bekken, fensels. Fen dat heal opslüpen skaei. Seis to lef om hwet üt to heljen. Dan moatte de skoalbern oanf jurre wirde en as der dan ongelokken komme, binne de helden onskildich. Hiske. Dat rüt bitelje ik. R e n n i n g. Is dat by jimmes, Bouk? Boukje. Dat is it twade al fen 'e wike. Heit is nou nei de pelysje ta. 't Scil nou ek hast wol ris op 'e ein wêze. Ek mei it pleagjen. Meitsje jo mar net mear ongemakkelik, hjer Hiske. Hiske. Doch ik net As se dy mar net reitsje. 46 Boukje. It is net op my forsjoen. Hiske. Mar astou altyd foar my stean gieste, dan krijst sewol. Boukje (gUmkjende.) Ik bin skotfry! Hwet sizze jy, Renning? (dy hellet de skouders op en lakei. Dan Boukje op 'e syddoar ta): 0! ik leau dat mem it al yn 'e winkel mei in pear to krijen hat Heit hat grif in pear fen dy stiensmiters to pakken krige en mei yn 'e hüs litsen. Dat scil hwet wirde! R e n n i n g. Siz tsjin jimme heit dat er de fjildwachter der efkes by heUet Dan is 't for altyd genêzen. (Boukje ta de syddoar óf. Renning giet sitlen:) Sju sa. En jow jy nou earst ris efkes bidaerd del, Hiske. Ik hab gans hwet to fortellen. Li bulte nys. Hiske (hat hwet wetter dronken; giet sitten.) Dat is? R e n n i n g. To 'n earsten: myn birekkening is aerdich goed ütkomd. Hwet de ald man jou tamakke hat is omtrint alles hwet er bisiet Jy ha dus wol tige by him yn 'e pas west Nei myn taksaesje en ek nei 't notaris taksearre dan is alles en alles sa om en by de ton. (glimket): Scoene jy sa net sizze, as jy hjir om jo binne sjugge, nou? dat hjir de eigeneresse wennet f en e nou ja, as jy wolle, kinne jy 'er depleats fen Banninga rojael mei bitelje op 't eagenblik. Ef binne jy der wer öf stapt fen dat plan? Hiske. *k Wit net 47 R e n n i n g. Ja, mar as jy ba woUe dat ik dy pleats for jo keapje, dan moatte jy nou op steande foet bislute; oars is 't to let. Aenstons giet er 6f. As it wêze scil, dan moat ik foart meitsje. ^ Wit woL it is hjir Aak njunken de brêgge, dy forkeaping, mar it kin soms sa mar bislist wêze. Hiske. Makket hy seis ek gading? R e n n i n g. Hwa? Banninga? Men seit fen wol. Hiske (as yn hjar seit). As ik dat wist.... dan.... R e n n i n g. Hwet....? Hiske (kei). Neat! (sjucht Renning oan: koart:) Is der gjin birie mear? As jy notaris freegje Mar né, gean jou gong. R e n n i n g. Dus, de pleats keapje, for jo? Hiske. Doch nei eigen goedtinken. Nou witte jy 't (as Renning ójgean scil:) Renning! (dizze bliuwt stean, sjucht om:) As.... as hy him ha wok dan dan noait, noait ! R e n n i n g. As Banninga de pleats seis keapje woL miene jy? Mar, Hiske, dat kin ik ommers net foarüt witte! As hy him ha wol, biedt er natuerlik seis net Dan 1 i t er keapje, krekt lyk as jy. Mar ik kin mülk wol in heal ure ütstel krije, 23 ik freegje (dan wiist hy op 'e syddoar en docht de finger foar de müle). 48 Hiske (koart). Jy baes. Ut. Renning (towyl er opslach 6fgiet). Goed. (Boukje is wïles opkomd. Hja hat in wite kop fol kofje by hjar. 4e Opkommen. Hiske. — Boukje. Boukje. Sju sa. Bi waerm bakje kofje. For de skrik fen niis. Br tocht, seis sette jy nou dochs gjin kofje mear en foarby dat giet net. Kom, drink nou mar gau ris op. En gean der rêstich by sitten, Hiske-moil (seis giet hja ek sitten. Hiske docht it ek en drinkt nou en dan). En nou nou moatte wy ris prate. Ja! Dit wirdt earnst! (dan tige fortrouwelik, towyl se hjar hdn op Hiske hdn op 'e tafel leit:) Nou alhiel onder üs: mar fortel my nou ris, hwet diene jy hjir to nacht sa let allinne yn 'e tün? Hiske (forheard, heal skruten). Jk....1\ Boukje. Ja. Ik seis koe net sliepe. Do wier 'k er efkes óf gien. It moantsje skynde sa hearlik, it wier alle gearre sa stil en sa fredich en do seach ik jo. En ik seach ho't jy al mar dy kant üt dikeren. Jy ha der wol in heal üre onbiwegelik onder de alde ikebeam stien to stoarjen. To, hwet wier der? Hwerom diene jy dat? Hiske. Ik wit net. Och né, Bouk, dêr moast my net nei fieegje. Boukje (wiist; fol earnst). Is it dy kant üt? Is der Ja, Hiske, dat kin net oars, der moat eat wêze dat jo dat jo oanlükt ef 49 Hiske (hird). Né. Ik hab neat dat my oanlükt. Neat, nimmen. Boukje. Nimmen? Hiske (net to lüd; hwet oandien). Bouk! Freegje net, freegje net. Der is dat ropt mar alde tinsen wekker. Bouk j e. Dus dochs ? Mar dan sitte dy tinsen ek djipper as gewoan wei, Hiske (dan fol ljeafde pakt hja Hiske hdn mei beide hunnen beet:) Sjuch, sjuch! dat hab ik nou altyd field! dat der in waerm herte yn jo sit; in djippe, djippe fieling. Dat kin net oars. Al bin ik jong, ik kin it fiele! Dat rekket elkoar, dat fine, teare yn jo en yn my. Ik fiel it, en ik hab it sa lang al field dat der hwet wêze moatten hat dat jo beet haldt en dat jo del triuwt. Toe! uterje jo ris! Ik scil ommers noait tsjin ien der oer prate! Uterje jo ris tsjin my, tsjin my; dat scoe'k sa moai fine. Krekt om 't it fen jo komt, fen jo, dy't sa goed binne, sa yn-yn-goed! Hiske (leit hjar hdn op Boukje holle; oandien). Fanke. F anke! (hja triuwt Boukje holle tsjin hjar oan en hdldt dy mei beide hdnnen stiif fêst; as yn djippe mimering; rjucht foar hjar üt eagjende:) Sa.... sa.... ja, dan.... is der dochs noch.... ek noch hwet oars.... hwet oars as.... (dan hommels los. Wyld de holle omhegens:) Mar och...., hwet...hwet scil in oar?! Hwet wit dy fen leed, fen leed?! myn (oerein). Né, dat draech ik seis! Ik seis allinne! En nimmen, nimmen scil it witte ho't ik ho't ik....! (Boukje is ek oerein gien. Sjucht hjar ien tel fol séft forwyt oan; dan de holle foardel, scil se op de syddoar ta. Hiske, stekt de hdn nei Boukje üt:) Bouk! (dan giet hja sitten, as forslein, drovich.) Kom, kom hjir, fanke. Toe om my. Om my. 4 50 Boukje (sêft; wer njunken hjar steande). Ja. Om jo, Hiske. Hiske. Toe, toe, kom hjir sa neist my. Op ien knibbel sa (Boukje knibbelt njunken Hiske del. Hdn yn hdn). Moai, moai. Bern. Goed. Jk scil it dy forteüe. Mar oan nimmen oars! Én dou dou swijste! swijste, net •wier?! Altyd!! (Boukje knikt). Harkje dan (as yn djippe tinsen fierder:) Nou brek ik de eed dy't ik my seis swarde. Hwent nimmen scoe'k it ea forteUe; sa bie'k sward. Mar dou dou dou bist my to sterk. To goed. Dou fielst my en myn leed. Hawar. Hjir hast myn droef forhael. — 'k Wier ienris o sa lokMch, bern. Wolstelde alden kinne in bern sa'n bulte jaen. En elts stiet for yen klear. Ik hie yn my in fêst gelove yn 'e minsken. Dat waerd noch greater do't hy kaem. Hy. Ti Hie wol feinten kennen leard. Wol goede, goede. Mar net sa, sa't ik se dreamde. (Nou en dan de eagen ticht as die 't hjar pynlik oan, dat nei- tinken:) Do do kaem hy. Fen t eagenblik ef oan dat ik him seach en hearde, fielde ik dat h y de jinge wier dy't ik my tocht hie. Ienfaldich, krêftich; ien dêrt men opslach fen fielde dat it in „karakter" wier (as yn hjar seis, djip:) O, ik hab him sa ljeaf hawn! Sa ljeaf. Moarns, jouns, altyd en altyd wier hy yn myn tinken, de groun fen myn tinken, aUes. Op him bitroude ik; mear as op my seis yet. Hy wier sa oars as de oaren. Djipper, heger (dan in pear tellen stilte; sjucht strak foar hjar üt; dan fol droefheit tsjin Boukje; bitter:) Hwet hab ik faek de üre forwinske, forflokt seis, de üre dat ik him mette, for it earst (dan doffer:) Mei it forstearren fen myn alden bliek aUes op en wei. Do waerd hy ek wei Hy 1 Mei ien traep skopte er my fen him óf, eft ik in houn wier , minder yet. Al hwet der goed en moai wier yn my sloech er wei, oan grüs (eagen ticht, füsten oprolle, yndroef:) Fen do êf oan hie *k it bitrouwen yn 'e minsken forlern, for jimmer. Be haet....! 51 Boukje: (ljeafde-fol suntsjes delbédzjende). Hiske.... I Hiske (as waerd hja kei; sjucht op; bedaerder). Nou witst it. Hat it net forfeeld, myn droef forhael? B ouk j e. Né, Hiske. Hwent ik libje mei. Bt koe en kin, Godtank, fiele hwet jy lit ha en mülk noch lije moatte.... Hiske (dof). It is foarby. De tiid helet alle wounen. B o u k j e. Sokke ek? Hiske. Ik hoopje it Boukje. En.... en ha jy him nea wer sjoen? Hiske. Hwet docht it der ta? Boukje. En.... hat er.... tonei.... ek is er ek mei in oaren ? Hiske. Hwet kin 't my skele? Boukje. Ik wit net. Mar.... ik leauw dochs.... as it m y oer kaem ik scoe as ik him net hie , dochs bliid wêze dat in oar him dan e k net.... 52 Hiske (sjucht Boukje oan; glimket droevich). Dy skriuwer hat wol gelyk; wy, frouljue , wy habbe in bulte fen in oar (dan as yn skerp tinken, hdn oan 'e holle, strak foar hjar üt sjende:) Ek yn üs haet Boukje (as yn tinken). Haet? Haet ? (sjucht Hiske oan:) Seoe men ien dy't men wierliken ljeaf hawn hat ien dy*t alles for yen wést hat , seoe men dy wol oait haetsje kinne ? Hiske. Hwerom net? Hwerom ? Hwerom dy net like goed as al de oaren? (wer yn tinken rjucht üt sjende; ien tel, dan> hommels oerein; sjucht nei de ütdoar:) Stil. Gjin wird. (wiist:) Dér komme goeds. Bouk, dou swijste, swijste, nou? For altiidl (Boukje knikt bedaerd fol oertsjüging). Boukje. Ik swü. 6e Opkommen. De oaren. — Rikus. Rikus: (mei de slütkoer yn 'e earm; bliuwt by de doar stean). Ja, nou weet ik seis niet wat ik doen mut; f eerder komme of hier staan bliive. Boukje. O, ik gean foart. Rikus. Dér wudt it spul niet beter van. Hiske. Hwet is 't? 53 Rikus. Ja, wat mu'k nou weer sêgge. Wat is 't, frage jou. Mar ik weet seis niet wat it is. It kan mooi weze, mar it kan ok lilluk weze (op de tafel ta:) It hangt er maar van of as je van besite houwe as niet Hiske. Hwet? Boukje. Bisite? Nou, dan gean 'k er tominsten üt. Rikus. Dan staen 'k in myn himd. Want ik vrees dat ik it buten jou heelendal niet rêd. Bliif nog even. Help my, — ien klein hantsje maar! — Si 'k je verteUe: Staan 'k der in 'e winkel by Haeije bakker, komt der in kerel en in wüf de deur in. Siet ie eerst de bakkerinne an, doe siet ie alle broodzjes an, doe siet ie na my en der geeft ie my op iens in klap boven op myn garrisuur krekt a'k in Amsterdamsche heipaal bin! Ik skrik mie half dood. Be sê: verrek! Steekt hy my syn smerige vieze han toe en staan 'k der niet levens groat voar mien bloed eigenste swager, nou ja saliger sal ik mar sêgge, want hy het vroeger ris met mien suster troud weest; nou ja, soa 't in ras-skoaier dan wend is te trouwen. Mar nou is er weer met deze troela troud. Sien darde, seit ie. Nou hoef ik niks mear te sêggen. Boukje. Né. Jou forhael is fry düdelik (tsjin Hiske; qlimkiende •) Bisite! Hiske (skoddet fen né). Noait! Rikus (mei in smeek jende blik op Boukje). Dan sit ik er in. Ei ja, sien je, ik bin su rejael altiid. As ik goeie kennissen tref, dan n o a d i g ik altiid feulste gou. (as er hwet geskarrel by de ütdoar heart; eangstich:) 't Is al te laat (wiist:) Och, toe, Hiske, toe, laat se ien menuut Sjarrel is sun goede kerel; it is in Bels, mar in 54 Boukje (fleurig towyl se Hiske by de earm beet kryt en mei nei de siiddoar ta lukt). Ja, dat kin nou net oars. Rikus nat noadige en witte jy hwet? as jy dêr net by bliuwe woüe, gean dan salang mei nei üzes ta. Toe, wêz net to hird! Och bitink dat, as je jierren oan ien gjin fêst onderdak hawn habbe en jin femylje is fen 't selde en jy kinne dan op sa'n stuit sizze: Kom in de kamer ! Rikus (fol tankberheit). A.a.a.a.a.as hadden je nou seis jaren en jaren skoaier weest, dan hadden je 't niet fijner segge kinnen (tsjin Hiske:) Nou, nou, Hiske, nou kinne jou dochs niet langer né segge, nou? Hiske. Ien eagenblik en dan foart. Forstien! Rikus (op de ütdoar ta; tsjin de oaren). Gaan nou marl gaan nou mar! (net to lüd:) Dêr binne se al! der hei je se al! Hoor es! hoor es! hy vloekt al as in kavalerie-peert! Hy breekt, loo'k sien poaten over 'e klompen. Fut nou! Boukje (laitsjende, nimt se Hiske yn 'e earm). Kom, Hiske-moi! (tsjin Rikus:) Mar ! pandoer se dêr gau wer üt, hjer! (beide óf). R i k u s (is wïles by de door; doekt dy iepen). Is der ien ? Binne jou der Sjarrel.... ? Taheakke (It Wünder). (Taljochting: de hjir folgjende foroaringe hab ik oanbrocht neidat it stik yn syn oarspronkelike foarm al printe wier. De foroaringe is makke omdat ik ta it ynsjoch kaem dat de rollen fen Sjarrel en Mammetje mist wirde kinne. De taek dy't hja yn it stik habbe: it oan Hiske bekend meitsjen fen Banninga's finansieel forfak hab ik yn dizze foroaringe op Rikus oerbrocht, sadat Rikus nou net allinne yn it trêdde bidriuw Hiske bekend makket mei Banninga's wanhoop, doch teffens yn it twadde bidriuw oan hjar fen Banninga's earmoede fortelt. Troch dizze foroaringe forfalle ek de beswieren dy't de neamde twa lêstige rollen mei bringe; tagelyk wirdt it stik efkes koarter, hwet gjin kwea mei. De skriuwer. FOROARINGE. TWADDE BIDRIUW. (Begjinne boppeoan op BI. 54). Boukje (fleurieh tsjin Rikus). Rikus, jy binne noch fen de „permetaesje". Siz jy nou ris: hwet hat in skoayer Ijeaver, in besytsje mei in lege tafel ef 'e (mei beweging fen jildtellen:) pyng, pyng? Rikus (docht Boukje nei). Pyng, pyng, van seis. Boukje. Dan is 't gefaer noch wol to kearen (wiist op Hiske, dy't al dwaende is om hwet jild üt hjar beurslee to krijen:) O, ik sjuch al, Hiske hat de wink forstien. Rikus, harkje nou goed. Nou gean jy nei jou Sjarrel en syn „troela" lyk as jy seine, en jy sizze mar rounüt dat Hiske hjarren hjir net ha kin. Dan litte jy hjarren de sinten rüke en rinne al pratende wei mei hjarren de dyk üt en bringe se in ein op stap nei stêd ta. Fine jy dat sa goed, Hiske? 2 Hiske. Sa moat it (jowt Rikus in goune oer:) Hjir. Jow se dit. Ik doch it om dy. Mar nea wer. Begrepen? Rikus (besjueht de goune). In pop! In grouwe pop ! At se dat ruke, dan binne se niet te houwen, man! Ne, ik sal se niet kinne! Mar wete jou wat, Hiske? Nou bring ik se soa feer dat se dat kleine herbergje op 'e krusdyk forby binne. Want anders ! Nou, Sjarrel is in ouwe Bels en dy skrikt niet van in glaske sjandoedel! Né, ik sal om horren dinke, soa waar as ik Hiske. Tink earst om dy seis. Forstien? Rikus. Nou niet altiid weer del komme op dat kleine mispaske van okker daas. Ik kin dochs ok niet su mar in 'n paar jaar al selide wudde, wel? Laat dat nou mar an mij over, Hiske (scil op de doar ta). Boukje. Rikus kin syn femylje en de femylje kwael. Derom, ik ha gjin noed. As Sjarrel al op 'e sjandoedel los set, dan scil Rikus Rikus (by de doar): Liever sal myn tonge nooit weer slikke as dat ik met Sjarrel an 'e sjandoedel raak (keart him om towyl Boukje Hiske by de earm krige en de kant nei de siiddoar mei opnimt; dan bliuwt Rikus noch ris stean:) Ja, hou ris. Jonge, Hiske ien woordtsje asjeblieft. Och, Boukje, laat ons even tegare. Jaaa! nergens om! Mar ik hê in in...., wat an Hiske te sêggen onder vier oogen. Boukje. Ik gean. En, Hiske, jy komme opslach wol by üzes, nou? (mei de finger driigjende tsjin Rikus, glimkjende:) En jy solide, hjer! 3 Rikus. Noblesse obligel Ik weet wer't ik staan, Boukje I (Boukje laitsjende óf, Rikus nei Hiske ta, hwet geheimsinnich:) En wil ik jou nou ris wat nijs fertelle? Hiske. Koart óf. Rikus. Sjarrel en syn troela hewwe van nacht in 'e skuur slapen, der by boer Banninga. Hiske. Hwet rekket my dat? Rikus. Hê'k it niet over. Bt sê allienig mar wat Sjarrel my sei. In fetrouwen hur! Mar Banninga is gesjochte (as Hiske him ien tel forheard oansjucht:) Sjarrel het it ut Banninga syn eigen mon hoord! Hiske. 't Kin net. Rikus. Guster avend het Sjarrel it ófluusterd. Ia de skuur, by de deur, achter op 't hiem. Der het Banninga met in heerskap stonnen te praten, o soa sachjes, sei Sjarrel, mar hy het aUes fe'rstean. En Banninga sei teun dat heerschap dat as die him niet helpe wuu en de plaats kocht, dan waar Banninga gesjochte, Want hij ha seis gien rooie sint meer. Alles fespikkleerd. En as men him van 'e plaats jaagt, as in ander de plaats koopt, dan wudde hij boer óf en ston an 'e dyk. Hiske, Sjarrel het it hoord! wat ik je besweer. Hiske (as yn djip tinken). Hy earm ? Hy ? (sjucht hommels Rikus oan:) En as dy kearel liicht hwet er dy sei ? Rikus. Wie? Sjarrel? (skoddet fen né:) Sjarrel het my niet ankeken doe't er it my fertelde. Dan is 't waar. Of suu ik Sjarrel niet meer kinne ? Hoe dryster as Sjarrel jen ankiekt, hoe meer at ie liicht. Mar as ie gewoan foar him kiekt, liicht ie niet Dan is 't him de moeite net weerdich om met 'e oogen te werken, seit ie (hwet libben by de doar:) Stil! Hiske ik mut fut! want as se der al binne, dan (by de ütdoar, finger by de müle:) Mar, nooit verrade, hur! (óf). Hiske. (Bliuwt trije tellen as yn djip tinken stean. Dan süntsjes, mei de hdn tsjin hjar kin oan, towyl se rjueht-üt foar hjar del eaget). Hy earm....! Hy ? Mar dan ! dan ! (docht ien eagenblik de holle efteroer, eagen ticht, lippen stiif op-elkoar, yn haetstimminge. Dan opslach ta de siiddoar óf). Rikus. (Wer op; hastich, towyl er blykber tsjin immen üt 'e hüs praet). Ja, jonge, ja, Sjarrel, myn goeije jonge, ik kom, ik kom! Mar ik kin dochs niet sonder jas op 'e avend! (hat nou syn jas krige en giet, wylst er dy oandocht, wer op de doar ta:) Jk kom, jong, ik kom! en ik sal jimme bringe an 'e (de jas heal oan, by de doar, bliuwt er nou stean; Renning komt nou op). 9e Opkommen. Rikus. — Renning. R e n n i n g (by de ütdoar). Hwet nou? Der op üt Rikus? Jonge, siz my dan earst ris hwer't Hiske is (as Rikus nei de siiddoar wiist:) By Rinse en Jel? Och, toe, warskochje jy hjar dan efkes dat ik hjir bin. (Nou begjint men op BI 63 en folget it oarspronkelike.) 55 7e Opkommen. Rikus. — Sjarrel en Hammetje. Sjarrel. (Foeeh 60 jier, skoayers-tipe. Reafallich blier antlit. Skiereftieh hier en bird. Sloppe kleurde hoed, skean op 'e holle. Alde fettige kleedjas (dankjemenheer) oan; Ijochte broek mei heech omsleine boksen; dld-learen tas onder 'e earm. Ear 't er seis ynkomt, stekt er syn rjochter foet troch de ütdoar en stekt dérmei in klomp omhegens dy't er foar op syn skoech hat). Nom de dju! ies me dadde verdoemd eenen entree?! Hier hebde ge eene blokske van oewe sotte Lies! (skopt de klomp oan kant; giet nei de tafel ta:) Awel, sulle! Opgedokt! Commendeert den ober! Anneme! Oesters en ommelet! Hors d'oeuvre! Champie! (tsjin Hammetje, dy't efter him oan yn sjokken kaem:) Aloo! Mammetje! wa znlde ge consumieren, sulle? Goadde seffens ploats nemen op ginne sofa, myn skunne kikerbout! Mammetje. (Foech 50 jier; forfomfaeid swervers-tipe. Los hier, slof. To lange rok). Hou je toet (tsjin Rikus:) Seg, Rikie, krijge we niks? Ja, Rikus, heet jy toch? Rikus. Tot je believen. M a m m e t j e. Gein flauwe kul. Jij, met je believe! Spreek je moerstaal, ouwe sloerie. Joa en nee. Rang! (sjucht roun:) Wat in beweging! Wat een villa! Sjarrel. Houde katoen, Mammetje! Syde blij gy dadde ge eene ploats heb woar ge den kop kost nederliggen, sulle! 56 Mammetje. As ik seg: et is een villa, dan is 't een villa. Villa Rattemalorie. En (tsjin Rikus:) seg es, ouwe loeleboel, waor sit je skarrel? Sjarrel. Rikus is niet gehuwd, sulle. Den ouden sjampetter is wijzer. Wa gy, Rikoes? Rikus (finger foar de male). Ssst! Dink er om! 't Ouwe mins staat op 'e huister! Wat ik je versmeer. Ik kin se. Ja, mar it is in puikje, hoor! Ien üt duzenden. Het my alheel verzorgd doe 't se my as vreemde skoaier by hor indroegen. Het my opkweekt en het my by hor houden en het my ajle weken ok nö wat verdiene laten! Doen se dat es na, sê ik mar. Wat jou, Sjarrel! Sjarrel. 't les schunne, jong! 't les pertant heel schunne! As wy der noe seffens ook moar onzen porsie van kosten bekomen! Allo, Rikoes! jovele sehunbroeder! ex-coUegoa! Fidele sjampetter! skenk mammeke en iekke noe seffens eene pint, sulle! of hedde ge een gloasken sjandoedel?! Allo, jong! Mammetjef sneu). Alweer suipe? Sjarrel (laeitsjende oerein). Nom de dju! Die goa der in spugen, sulle! Mammeke ies beskoamd en van de Kroisverbund! Rikus (as Mammeke oan syn ürwirk prutst). Pas op! pas op! Mammetje. Wat hei je doar? 't Lykt wel een helsche masjien. Ben jy Bolsjewiek? Ook al? Ouwe loeleboel, ouwe giftmenger! 57 Rikus. Da's myn perpetum mobiel. Wete jou niet wat perpetum mobiel is? Mammetje. Mein in sorreg! (tsjin Sjarrel dy't in Alde fearrekiker bisjucht:) Wat gummiestok hei j ij doar nou weer? Rikus. Dat is in tilleskoop. Der kanne je de maan syn bergen deur sien. Sjarrel (as Mammetje it ding beet pakke wol). Geef hier, sulle! Of iek sal er oe mee feur den kop hieve! , Mammetje. Wél joa! Hij „hieft" wat! Loa's kake, seg ik! Sjarrel (laket). Mammeke! houde katoen, myne skattebout! Noe, goade kijken dan (hy stiet by it finster en hAldt de kiker foar hjar eaeh:) Ziede ge goed? Doar hedde de moan. En doar den berg. En op dien berg een estaminee en doar moaken se leut, sulle! Mammetje Cdikert wakker). Ik sie niks! Rikus. Oogen goed open doen. Mammetje (sneu: sjucht Rikus oan). Nee, 'k sal met me ooge dicht kyke; stommeling. 58 Sjarrel. Houde katoen, Mammetje! en siede doar gunder diene moan en den berg. En op diene berg dien estaminee! Joa, woarde ge doar noe maer, sulle! dan kosten wy in diene estaminee eenen iynen pint drinken, jong! Hedde ge den moan en den estaminee gezien, sulle? Dan goade ge noar den oarde retour, skattebout! En nou kost ge doar sien (hdïdt de kiker leger:) dien boerenhofstee, Mammetje waor ge den passeerden nacht in den heuskelf hedde gesloapen. Doar bij dadde schunne wegske, sulle. Rikus (stiet der ek by to dikerjen; wiist; heal op 'e hüken sittende). Watte? Derre? hê jimme derre weest van nacht? hê jimme in 't hooi slapen? Mammetje (triuwt de kiker fen siden). ' Né. In een hotel. In Palais Rojales. Stomkop. Sjarrel. Mammetje, myn kikkerbout, houde katoen. Joa, Rikus, doar hebbe wy gesloapen doar in den schuur van dien boerenhofstee, doar. Rikus. Maar dan hê jimme by Banninga weest, by Foeke Banninga! Sjarrel. Sjuust! Da hedde ge den noam! Dadde ies den noam van dien boas, van dien boer. Banninga. Subiet, Rikus! Banninga. 8e Opkommen. De oaren. — Hiske. Hiske (komt troth de syddoar op). Hwet wier dat? 59 Rikus. O, e hy fertelde dat se vannacht by Foeke Banninga in 't hooi slapen hadden. Sjarrel (hoed óf; groet buehjende). Awel, madammeke! Serviteur! lek zij den gewezen Bchunbroeder van owen Rikus. Gij zijd de boasin bier? (Rikus knikt). Dadde kost iek vermuden. Rikus (as er merkt dat Hiske bilang stelt). Dus, jimme hê by Foeke Banninga de heele nacht in 'e schuur weest? Soa, soa. Fyn spul hé! In echte rikeling, seg Sjarrel! Sjarrel. Rikeling, segde ge? Goade weg, sulle! Die Banninga eenen rikeling? Eenen armen kapoen, jong. Hiske. Hwet? Rikus. Hy sa nikt. Banninga arm! S j a r r e L Koste gy et beter weten dan iek? Hedde gy gepassierden nacht in synen schuur geloisterd, gelyk iek? Mammetje. Reuze-lummel! Hou je toet! Mö jy verteUe van wa je in je gratis logies opdoet? Rikus. Praet jo maar raek, hur, Sjarrel. Be bin 't vertroud. Komt gien woord feerder as deze eenzame hut Sjarrel (tsjin Rikus). As of iek oe nie kost sulle! Gy zyde vertroud; wyl gy eenen ouden ex-collega zyd. Hoort toe dan, wadde iek oe goa zeggen, myn jong! Dan kost gy hooren dadde et woar 60 ies wadde iek oe van dien Banninga zegde. Iek loisterde gepassierden nacht an den binnenkant in zynen schuur, sulle; dien Banninga sting mee eenen heer an den boitenkant zoo stillekens te klappen. Iek kost woord noa woord verstoan, jong! En zoo hoorde iek dadde dien Banninga an dien heer zeide as dadde hy synen ploats nie kost koopen en dadde hy alles verspikoelierden. En noe wilden Banninga dadde dien heer zynen ploats ging koopen, en dadde hy doar dan kost blyven woonen. As eenen anderen man zynen ploats zou goan koopen, dan kost hy dien niet meer goan pachten wyl hy geenen doiten genoeg meer zou hebben voor dadde. Asse dien heer zynen ploats nie kocht voor zynen steun dan waor hy pertant noar de haaien. Dadde hedde iek gehoord oit Banninga syn eigenst zelve, sulle! Hiske (as yn tinken). Is dat wier ? Sjarrel. Iek stoa gebluft! Dadde gij mij niet geleuven wilt! Rikus. Dus.... Banninga.... gesjochte? 't Is niet te loven. Sjarrel. Goed! Geleufde et dan nie, jong! Moar wadde iek mee me eigenste oaren hedde gehoord ! Dien Banninga ies eenen geruniweerde, jong! Zoo arm as gij en iek. Mammetje (oerein tsjin Sjarrel). Reuze-reuze-loeleboel! Stoat me doar alles te verraje uit je groatis logies! Asse boer Banninga dit gewaar wor, hij trapt ons vierkant zijn schuur uit! Lummel! Koningslummel! Sjarrel. Iek stoa gebluft. 61 Mammetje. Lag je maar! En bleef je maar liggen. Rikus, wys me de weg. Ik versjagryneer me hier. Wys me de weg; ik goa sloape. Hier moar in? Rikus (forlegen as Hiske him oansjucht). Slape? Jou? Hierre? Mammetje. Invetoasie is invetoasie. Sjarrel. Da zegde ge sjuust, Mammetje! Rikoes, zyd nie beschoamd, jong! Gy hedde oens geïnviteerd. Rikus. Ja, mar niet om te slapen! Sjarrel. Awel, sulle, zoude ge willen dadde we dan onder den blooten hemel goan? Hiske (by it laed fen 't kaske; hat der hwet üt krige). Rikus, hjir. Jow se dit en dan foart (giet nei de syddoar ta). Der kinne jimm' for sliepe. Gean mar nei stêd. Rikus, wüs hjarren it paed (óf). Rikus (mei twa goune yn 'e hénnen, dy't er omhegens hdldt). Nou! nou magge jimme wel segge: luctor et emergo, dat wil sêgge: hou de moed er maar in! Is se nou ok in reuze-frou of is se dat niet? Soa is se nou ok altiid voor my. En nou kanne jimme van nacht es lekker maffe; by kromme Yske in 'e Moskepot in 'e stad. Ik scil it ouwe meens hor sin doen en jimme it pad efkes wiize it dorp deur. Mammetje (krijt Rikus it jild üt 'e hdn). Rang! Rang! Die poppies voor m e i n! 62 Sjarrel. En noe mee ons gedrieën noar den estaminee hier op den hoek! En eenen fynen pint mee een schunne glesken sjandoedel, sulle! (drinkbeweging). Rikus. Wille jimme it nou fersupe? Sjarrel. Zyd nie beskoamd, sulle! Ge zyde toch ook niet van 't Kruisverbond! Ge hedde eertyds ook niet in den sjandoedel gespuugd, ouden kapoen! Komde mee! Dadde ge den ouden sjampetter noch zyd van den ouden tyd! Da worre noch dinge, jong! Wat eene leut! eene leut! Mammetje. Stommert, stommèèrt! Vraagt me daar zoo'n ouwe loeleboel om onze arreme centjes mee te verschranse! As offe me et zeUevers niet meer lusse! Strakkies vraagt ie nog de heele buurt! Ajuus! (hastieh óf). Sjarrel (hompt Rikus nei de ütdoar). Nom de dju! Rap der achter heen, jong! Of Mammetje steekt alleen den gansen twee pop door den keel! Mee, Rikus! Mee noar den estaminee, jong! En dan op den ouden wijs noch eenen moai an de leut, sulle! Da worre noch dinge, jong! Da worre dezen oavond noch eel schunne dinge, jong! (óf). 9e Opkommen. Rikus. — Renning, dêrnei Banninga. Renning (neidat Sjarrel krekt óf is; hüldt Rikus tpbek). Rikus? Hwet nou? Der op üt. Jonge, siz my dan earst hwer Hiske is (as Rikus nei de syddoar ta wiist:) By Rinse en Jel? Och, toe, warskógje jy hjar dan efkes dat ik hjir bin. 63 Rikus. Mar ik mut Sjarrel it pad wiize (dan hommels:) Né, hou, dat kin like goed (by de ütdoar:) Sjarrel, jonge, loop mar om it huus hene. Ik gaan binnen deur. By de winkeldèur siest my dalik weer. Mar wacht e, jonge! Wachte op my, hur, Sjarrel! (hastich fen siden óf). Renning (tsjin Banninga dy 't nou by de ütdoar stiet). Kom nou dochs fierder, Banninga. Rikus scil it ald minske roppe en dan kinne Banninga. Né, né, Renning. Toe, dat giet net. Ik hab in nedich boadskip oan jo, oan jo allinne. It is hjir trouwens ek gjin plak for üs, tinkt jo wol? Toe, kom üt 'e hüs. Ik moat jo sprekke. Wier. En dalik ek. Oer 'e oer de pleats, myn pleats, dy't jy nou krekt sa kocht ha. Ik bin jo fen 'e forkeaping dalik efternei roun, hwent, rounüt sein: it is net gien sa it moast. Nou ja, dat is jou skild net! Mare och toe, kom, ik scil it jo hjir allegearre ütlizze, hjir üt 'e hüs. R e n n i n g (by de tafel). Ik kin hjir net fen dinne, Banninga. Ik moat hjir wêze, krekt hjir. Banninga. Hjir ? Mar jow my dan ien eagenblik. Ik freegje jo R e n n i n g. « Yn 'e tiid dy't wy hjir steane hiene jy mij mülk alles al sizze kinnen. Kom foar 't ljocht; hwet is der? Banninga. Jy ha de pleats kocht. For nei to neamen lêstjower. Sa is der oplêzen. 64 R e n n i n g. Krekt. En nou woUe jy witte hwa't dat is? Banninga. Ja en né. Misskien kin it ek horpen wirde troch j o. Sjuch, ik moat op 'e pleats bliuwe. R e n n i n g. Moatte? Hwa seit dat? Banninga. Roun üt: ik bin in earm man. Renning (as yn djip earnstich tinken, dan): Soa soa ! Banninga. Ik praet yn bitrouwen. Ik (skruten nei de syddoar!). Stil. Dêr komt immen. Renning, hwet ik jo bidde mei gean üt 'e hüs ik moat jo allinne 11e Opkommen. De oaren. — Hiske. Hiske. (Troch de syddoar op. Earst ien tel forbüke. Dan holle kréftieh omhegens. Bliuwt stean, sjucht Banninga oan. Wiist op de ütdoar). Banninga (forbüke. Slacht syn eagen del; docht ef 't er Hiske wink net mirk. Tsjin Renning). Doch my 'e genoegen Renning en kom mei ik 'e Renning (mei de hdn plak wizende). It wol my foarkomme dat wy hjir krekt bliuwe moatte. Gean sitten; né Hiske, lit Banninga plak nimme; der is hwet to praten for en yn it bilang mülk fen de iene sawol as de oare. 65 Banninga. Mar 'e ik moat oer 'e myn pleats.. . Renning (set in stoel by de tafel del; wiist)). Banninga. Doch my it plezier en gean efkes sitten. Fortel hwet jy wolle Banninga (forheard). Mar dat giet net ! In frjemd hat der dochs neat mei to.meitsjen. Ik Hiske. Dy frjemd wol der ek net mei to meitsjen ha. Dêrom... (wiist wer op de doar). Renning (beddet del). Ssst. Dat frjemd-wêzen kin wol ris hwet tafalle, Banninga. Yn jou eigen bilang yetteris: gean efkes sitten en praet frij üt. Hwet hjir sein wirdt dat bliuwt hjir. Ik scil wol yn sette. Ik wit hwer 't wy hjir binne. Better as jy (tsjin Hiske:) Hjir Banninga jy kinne him mülk, is de boer fen de pleats, jy witte wol, dy't jouns 6f gien is. Hy hat my krekt witte litten dat it for syn bistean, for de takomst, fen it greatste gewicht is dat hy op dy pleats bliuwt (tsjin Banninga:) Is 't sa net? Banninga (knikt). Ja, ja. R e n n i n g. Sju sa. Fortel jy nou mar fjirder. Ik wit neat mear. Jy wolle nou fen de nije eigner de pleats graech op 'en nij hiere ? It 't sa by gefal? Banninga. Ja en né. Ik bitrou jo en scil prate. Mar. .. op jou forantwirding, Renning! En tsjin jo.... ik ha 't tsjin j o. Jy binne myn man. De ütslach fen jouns is.... is mis. Ik scü iepen kaert spylje. Dat liket my nou it rojaelste en it béste. 5 66 Ik hie ien dy 't de pleats keapje woe; dan koe ik bliuwe. Syn folmacht hat de fügel jouns oer it net fleane litten. Ho, dat wit er seis net, mar it is bard en nou bin ik de dupe. Jy binne de keaper wirden for nei to neamen lêstjower, ik freegje jo: hwa is it? en wol dy öfstand fen de keap dwaen en 'm sa oerdwaen oan myn man. Nou witte jy alles. Bart dat net, dan bin Ut dan bin Ut in for- lern man. Ik freegje jy: woUe jy jou bést dwaen for my om jou prinsipael ta it oerdwaen to bepraten? En is der kans ef ef net ? R e n n i n g. (Giet oerein; sjucht Banninga oan, wiist dan mei in ienfdldige hdnbeweging op Hiske, dy't yet yn tinken, stroef foar hjar ut stiet to 8jen: réstich, earnstich). Dat kinne jy seis foartdaUk wüs wirde. Banninga. (Forheard: sjucht Hiske en Renning oan; dan heal eangstich, net lüd). Hjir 'e ? (wiist op Hiske). R e n n i n g (knikt). Dêr stiet de keapster fen jou pleats. (In amerij stilte). Banninga: sjucht forslein, yn twastriid foar him del, holle foaroer. Hiske yet lyk as nyskes. Renning (sjucht forwondere fen de iene op de oare; dêrnei). Mar mar ho hwet is dit nou? Banninga. (Slacht de eagen op; skruten, forlegen, ien eagenblik Hiske oansjende, towyl er de eagen opslach wer foardel slacht). Jy witte nou aUes WoUe jy de pleats oerdwaen? 67 Renning ("as Hiske, swijend, kdld, gelyk stean bliuwt). Mar.... jow nou dochs antwird; jy hearre.... ho't it er foarstiet. Wolle jy de pleats oerdwaen, ja ef ? Hiske (hird; koart en kdld). Kocht bliuwt kocht. Banninga. Mar jy kinne dochs ; in minske foroaret soms sa gau en Hiske. Moatte j y my dat sizze? Banninga (slacht de eagen foardel). Mar 'e as der nou in hiele hüshalding mei holpen wirde kin. As it lok fen oaren fen yens meiminskeh.... as dat.... Hiske (tsjin Renning). De pleats.... for my (wiist koart op hjar seis). R e n n i n g (lukt oan 'e skouders). Dan sa 't jy wolle. Ik scil 't yn oarder meitsje (scil der üt; bliuwt by de doar stean:) Wolle jy jo bygefal ek noch in amerij biriede? Hiske. Ik bin biret (wiist). R e n n i n g. Goed (knikt wylst er óf giet). Banninga (scil ek foart; keart him om). As ik jo den nou.... Hiske (wiist strang nei de ütdoar). 68 Banninga. Bx wit dat dat der dat ik ienris tsjin jo misdien ha. Ik wit dat ik Hiske. Dy wittenskip komt to let (wiist wer). Banninga. As jy fiele koene it leed dat my togniedet dat.... Hiske. Gean. Banninga. Hwerom sa hird hwerom sa Hiske. Omdat jy my sa makke ha. Banninga. Mar ik swar jo.... 1 Hiske. Swar net! Ien falske eed hat al tof olie west (wiist wer). Gean. 12e Opkommen. De oaren. — Boukje. Boukje (troch de syddoar op). Banninga. (Scil noch hwet sizze, sjucht nou Boukje, bucht syn holle foardel; opslach, blykber tige oandien, min ef mear onwis op 'e gong, óf). 69 Hiske. (Dy't Boukje net mirk; sjucht him ien tel nei, yet mei de earm strang ütstitsen, wizende. Dan, heas, oerkropt fen smerte en haet:) Sa! sa ! foar my ! Sa, sa! (Nou klinkt op 'e nij de sang fen it koor. Bromstimmen. Men 8jongt: „As ik oan myn bernejierren, „Oan dat golle boartsjen tink", ensaf.) Hiske. (Stiet ien tel forbüke; dan, as waerd hja troch ealer fieling hommels oerstjelpe, docht hja de eagen ticht, holle omhegens, de hénnen foar de foarholle, sakket, as forlamme op hjar stoel del, njunken hjar, mei hertstochtelike ynhdlden snik, heas:) God! God! (holle foardel bügd mei beide hénnen fêst; earmtakken op 'e tafel. Blykber britsen. Boukje bliuwt forbüke stean). IT DOEK STADICH OMLEGENS. EIN FEN IT TWADE BIDRIUW. TREDDE BIDRIUW. Ie Opkommen. Boukje, dernei Rikus. (Boukje is dwaende de keamer op to rédden). Rikus. (Komt troch de ütdoar op. Hwet forsutere. Bliuwt skruten by de ütdoar stean en eaget de keamer yn 't roun. Linet dan, eagen foardel slein, tsjin it kezyn oan). Boukje. (Forheard, lit hjar wirk réste as hja Rikus sjucht). Hea! Rikus! Rikus (net to lüd). Ja Rikus (as yn linken, knikt hy mei de holle en sjucht yette foar him del). Boukj ei Nou; sciUe jy dêr stean bliuwe? R i k u s. M a g ik noch f eerder komme? Boukje. Dêr hab ik it sizzen net oer. Dat scü Hiske ütmeitsje. Mar, sa lang as dy hjir net is, seoe ik it 'er mar op weagje, as ik jo wier. Rikus (op de tafel ta. Bidaerd). Wer is se? (skruten). Boukje. By üzes. Rikus (forheard). By jimme? In 'e kamer ? By 71 Boukje. Hja is net by de tiid. Bikus. Siik....? Boukje. Nou siik , dat is tofoUe sein; mar net lekker, scil Ti mar sizze. Rikus. Myn skuld, van seis! Dat is de dank dy't ik foor hor over had. Boukje. Né. It skynt hwet oars to wêzen. Ik leau net dat 'e dat 'e dat se 't plezierich foun jou dwaen fen okker jouns , om mei sok sok skaei der üt to pykjen, mar dat is net 'e der is se net fen üt 't stjür rekke. Dus, jow jy hwet dat oanbilangt mar rêstig del. Rikus (mei de füst tikket er op syn foarholle). Stomme ezel! (dan tsjin Boukje:) Dat dat wilde bloed, kien! dat dat die erfenis die 't ik met kregen hê I Wy beide..'.. myn suster en ik beide....! mar dy is gelukkig gou üt hor lijen forlost. Mar ik ik!! (sjucht Boukje oan, towyl hy lyk foar hjar stiet:) Suu je niet sêgge, wel, Bouk? dat dit ouwe wrak noch altiid naar de roezige zeeën verlangt. Boukje. Mar jy binne nou sa ald al. Rikus. Der bliive de jaren buten. Wat ons Lieven Heer je met in je wieg geven het, dat sjouw je met tot an je graf. De geleerde was geleerde in 'e wiege al; de kunstenaar wa de kunstenaar, in de wiege al; de goeie wa de goeie; de kwaje krekt gelyk. Ik wa by de laasten. Ik blüf by de 72 laasten. As it ouwe kavelerie-peert de trompet hoort dink jou, dat ie dan syn manen niet skudt?! Natuuuuurlik! En as de ouwe boemelaar de leut ruukt, dink jou dan dat ie ! Boukje. Goed. Dat nim ik oan. Mar der komt birou. Rikus. Da hê Ti. Niet om my seis! Mar om 't ouwe meens. Wete jou wel wat ik an hor skuldig bin? Né, hen? Dan sê "k it jou ok niet. Allienig dit: sy het my üt 'e goate op nomen der't anderen my intrapt hadden. Sy het my fersorgd, der't anderen my omkomme Beten. Sy het probeerd in meens van my te maken. Want se is soa goed, Hiske. En wy pasten mekaar! Laat ik segge: ik paste hor. Just omdat ik in ferskoppeling waar. Dat waar sy seis ok. En dat trekt. De wereld het ons beide deltrapt. Dy wereld is ons gemeenschappeUke vijand en in gemeenschappelike vijand verbroedert. En dat ik nou al hor goedens soa beloond hê. Sy brocht my van it beest tot meens, en no hê Ti my seis weer by it beest werom brocht. Want as beesten hê wy ons tierd Sjarrel en ik en dat wiif van Sjarrel nüts minder. Want we hadden duiten! en as je duiten hê dan hê je leut, leut! Leut, seit de Bels. Da's in echt woord 1 Leut! (ien tel as yn nochlik tinken', dan spontaen, fust omhegens:) 't Waar dochs mooi,'fijn was ie! fijn!! Gnezen hê'k! Gneéézenü Lol, lol!! Ja, sien je, dêr is doch nog lol in de wereld! (dan klauwt er syn holle, as ta earnstiger tinken brocht:) en dochs 't wa mis omdat Hiske dit niet verdiend had. Boukje. Dan mar net wer, seoe Ti sizze. Rikus. Bx hev in hekel an goeie beloften. Wie weet ho faek sun oud kavelerie-peert him seis ok niet belooft om koes te bliiven , jaaa! hy bUift koes! soa lang atie de trompet niet hoort ! Soa binne soa gaet it ok met in bulte meensen! (mei hanbiweging:) Bx heb gezegd. 73 2e Opkommen. De oaren. — Hiske. (Hiske is ta de syddoar opkomd towyl Rikus praet. Hja keart alles hwet er yn it lést sein hat. Dan sjugge de oaren hjar). Boukje (forheard). Jawol! Kom, dit stiet my oan! Ei, ja, sa komt aUes op 't lést al wer yn 'e foegen. Hjir de ald pierewayer ek wer to plak. Wy scüle mar tinke oan 'e forleme soan, n't wier, Hiske? Yn genade wer oannomd. Net wer oer prate en net wer dwaen! Hiske. (Is swijend, stroef foar hjar sjende, nei de tafel ta gien. Strykt mei de hdn oer 'e foarholle. Giet sitten en linet mei de earm op de tafel). Boukje (ien hdn op hjar skouder; fol meilijen). To, de hoUe omhegens, Hiske-moi! Ik bin bliid dat jy wer oer 'e fUer binne. Sjuch ris, ik hab aUes eptich foaren-oar. Nou scil ik noch hwet kofje sette en dan kinne Rikus en jo Hiske. Né. Boukje. Ei, kom ! Hiske. Dou moast nei dyn mem. Ik hab onthjitten dast komme scoeste. Boukje. Goed. Mar ik kom aenstonds doch noch wol ris wer. Hjer! (tikket Hiske fortrouwelik op 't skouder; glimk jende óf, towyl se Rikus oansjueht en mei de finger driget). En jo 1 Mei jo scü ik dan ek ófrekkenje! (óf). 74 Hiske (as se Rikus efkes skerp opnomd hat). Soa? Rikus. Late we mar nergens over prate, Hiske. Alles is foar my. Ik weet wie't ik bin. Skel my mar üi Of kiek mi mar weg. In.... in , weet je wat ik bin , in bi druif bin 'k, in reuze druif. Ik heb gesegd (dan keert er him fen Eiske óf, biskamme. Giet op in stoel sitten mei de réch nei hjar ta. Holle foardel. Hdnnen twisken de knibbels yn. Fol birou). Hiske. En fierders? Rikus (lukt de skouders op). Soek mar üt. Hê niks meer te seggen (ien tel stilte, towyl Hiske oerein giet, lynjende op de tafel; dan Rikus oerein as skeat him hwet yn 't sin; sjucht Hiske oan; finger omhegens, min ef mear geheimzinnich:) Ien ding nog! Dat mu'k je nog segge. Kinne jou dy boer dy Banninga ? Ja, vansels. Hiske. Dêr net oer. Rikus. Werom niet? Da's doch ok in meens , lyk as alle anderen. En as die die kerel lijdt lijdt! dat weet ik. Ik wil 't je sêgge. Misskien dat dat dan nog de ienichste goeie daad is die 't ik van myn leven uutvoer. Ik hê der ok by him in 't hooi slape willen met die andere twee. Weg! Ik durfde niet. Ik bin achter bleven. Hev op 't hiem omsweefd. Praat ik niet meer over. Mar... van nacht as syn seun him niet bewaard had dan ha 't gebeurd weest (Hiske slacht forbüke de eagen wyld op). Soa 't ik jou sêg, Hiske. Syn seun het him bewaard.... hy had in 'e gracht by 't hiem.... 'k hê 't sien ik lei er vlak by achter die twiigeboel der. 75 Hiske. Mar Rikus (wiist op Hiske). Kort of: help him. Hiske. Helpe....? He....? Rikus. Hy is sien raad ten end. Hy is arm as Job. Sjarrel sei it ons al. (mei hónbiweging; net lüd:) Wy wete soa feulü Swalkers wete soa feulü feul meer as de fetsoenlike minsen miene. Wy binne krekt as rotten.... overal opjaagd, mar overal tussen. Wy ruke wy loere, wy hoore. Mar... in swalker swiigt.... of slaet sien eigen glazen in. Dat snappe de fetsoenlike minsen niet. Nou is 't an jou. Nou wete jou alles. Hiske (as yn djip neitinken; yn twiivel). Mar dy soan Rikus. Die seun, ja. Hier.... hor feint.... die selde.... Wat ik je seg, Hiske. Al sal ik nou nooit weer hier over jou drompel komme magge...., ik hev in plicht daan; ien goede daad tominsen. Ien. En nou (as hy sjucht dat Hiske wer sit en de hénnen oan 'e foarholle die, pynlik, as woe se der hwet wei triuwe, dan giet hy njunken hjar stean; fol noed:) wat wat skeelt der an? Hiske (oerein; koart). Hwet my skeelt? Hwet seoe my skele? Rikus. Nou, ik docht Hiske. Hwet? 76 Rikus. Niks, niks Hiske. He.... 'e ik 'e.... waar bang dat jou 'e His k e. Elk soarget for him seis. Dou kinst gean. Rik u's. Dat ha Tt ferwacht. Ik scü myn bundeltsje pakke (op de trepdoar ta; dan by de doar, keart er him om:) Hiske, as jou miene dat üt gien berou hê, dan binne jou mis. It spyt my, om jou. Niet om my seis. Te sêggen: üt krij ierdiende loan. Niks mear, niks minder. Jou presenteere my de wissel; üt accepteer. Mar as üt f an 'e souder of kom met mien rommeltsje, sien üt jou dan noch ? Want at üt niet seüde bin, dan wü dat noch niet sêgge dat ik ok niet dankber bin. (blykber mei ien foet op 'e earste trime fen de souderstreppen:) Der doen 'k in stap. Naar boven. Om in 'e bedelte te lanne te kommen. Mea Culpa! dat wil segge: twee maal twee is vijf (óf). (Hiske stiet in eagenblik yn djip tinken foar hjar del to sjen. Dan hommels op it finster ta; forsküle efter it kesyn en de müre, sjucht hja heal skruten nei buten ta. Dan ien tel as yn blykbere twa-striid; dérnei opslach nei de syddoar ta en óf). 3e Opkommen. Renning. — Banninga. R e n n i n g. (Bliuwt by de doar stean, sjucht de keamer yn 't roun, tsjin Banninga, dy't yet der buten stiet). Gjin minske. Ik seoe sizze, kom yn. (Banninga folget, holle foardel. As Renning him in stoel oanwiist:) Sjuch, Banninga, Ut je faUe. Ik scü ris by de bürljue hearre. Dêr sit se de léste dagen noch al ris (op de doar ta: dan komt er wer om, giet njunken Banninga stean; fortrouwelik:) Wol ik jo ris hwet sizze? Wy moatte sjen dat fanke hjir to krijen. Boukje, de dochter fen nou, ja, jy witte der aUes fen. 77 Banninga. Né, Renning, Né. R e n n i n g. As dy it net rédt, rédt gjinien it. Banninga. Jy witte alles net. As jy it wisten (mei hdnbiweging, as yn tinken:) Dat docht se noait! Bouk dy for my ? (skodhollet:) Né, Renning , dat seoe al de minst geskikte abbekaet wêze dy't ik for my seis oanwize koe. Dat wol ik trouwens ek net ha. R e n n i n g. Is 'e ? Nou ja, dy frijerij mei jou soan Jy habbe ek to hird west, alde! Jonge, jonge! as 't mienens is.... dan is 't sok tear spil. Banninga. Der is to foUe bard. R e n n i n g. Mar jou soan is ommers by jo werom komd en alles scil nou wol wer goed wêze? Banninga. Dat net. R e n n i n g. Ik hie tocht dat jy nou it roer in bytsje om smiten hiene. JNou t jou lanfrou en dy jong faem sa iens binne. jy moatte tinke, it is hast slimmer as mem en bern- se is pür mei Rinse syn dochter. Nou, ik moat earlik sizze it is ek in juweeltsje! Ja, alde.... jy ha mis west; giêd mis. Nou ja (makket telbiweging mei de fingers-) hierzoo...., da's fensels...., d a t sit er net. Mar jo eigen protsje^koene jy ommers ek makkelik yn 'e pet halde! „ " e - • • • Oowyl er him omkeart en op de doar ta giet:) boa...., moast it dêrom....? S el sbihald.... ?! 78 Banninga (dof). Stil, Renning. R e n n i n g. (Sjucht scherp nei Banninga, dy't as yn drovich mimerjen mei de holle foardel sitten bliuwt). 4e Opkommen. De oaren. Boukje. — Hein Boukje (by de ütdoar; blykber tsjin Hein dy't hjar folget). Né, kom mar fierder, Hein! Dit is üzes mei-en-oar hjir ... (dan forheard as hja de oaren sjucht:) heé ! R e n n i n g (glimkjende). Ne, it treft bést. 't Kin net better. (op Boukje ta dy't by de doar stean bleauw, neist Hein dy't ek yn kaem en ek forheard opseach:) Kom, fanke, fierder haste sein. Wolnou ... wy komme fierder. Dou en hjir, dyn feint, jimme gean by in oar sitten, hjir, by de ald boer. Dat is heit en bern... en nou prate, prate en yetteris prate. Rounüt. Neat foreRioar forswije. It herte op 'e tonge. En as ik dan aen- stonds mei Hiske werom kom, wel, ik seoe sizze dan ha we mei-in-oar saken dien en goede saken ek. Banninga. Bitink hwet ik jo nyskes sein ha! Jou béste abbekaet is yn 'e buurt! As dy it net rédt ! Opgepast! (mei de finger omhegens ta de syddoar óf). Hein. Jou béste abbekaet ? Banninga (sjucht syn soan oan). Renning seit it; ik net Boukje. Lit üs nou öfprate: gjin wirden. Hein. Né, Bouk, mar dou gjin abbekaet. As it net sa kin,... sonder dy dan 79 Banninga. Hab üi ien fen jimmes om stipe frege? Hein. Stipe woUe wy jaen, heit; Bouk ek. Dat wit ik. Sonder dat we der oer praten ha. Mar dy stipe net, dy't Renning mient. Banninga. Dy seoe Tt ek wegerje. Hein. Omdat it fen dizze kant komt, n't wier. Banninga. Né. Hein. Och, heit, as it mar fen in oare kant komd wier ; as it mar fen de kant Banninga. Dou haste gelyk. It komt op ien slach op dizze holle net mear oan. Boukje. Boer. (Banninga sjucht hjar oan; slacht dan blykber biskamme syn eagen del). Hein. (hja leit hjar hdn op Hein syn earm:) Wolste my in plezier dwaen, Hein? Wêz dan net hird tsjin 'e dyn heit. It is dyn heit. Wy sjugge syn dieden fen üs kant; mülk scoene wy, as we 't ek fen syn kant sjen koene.... (Banninga as forwondere syn holle op; sjucht Boukje oan, dy't forfolget:) Ja, dat mien üt. Ik wol ha dat de minsken elkoar bigripe. B i g r i p e. Jy ek, boer. Ik leau dat as dit sa west hie, as dat bigripen der west hie, dan hiene wy allegearre nou oars west. Dan hiene wy grif sjoen hwet we nou net sjen w o e n e. (Banninga slacht syn eagen foardel; suchtet). 80 Hein (pakt Boukje hdn beet). Bouk! (efkes oandien:) Heit, kinne jy nou ynsjen dat ik.... hwerom 'tikdizzenoait farwol sizze woe!? (Banninga giet oerein. Lippen stiif op-en-oar. Yn greate oanalwaning, stekt de hdn üt, mar lit him opslaeh toer sakje en bücht de holle, dy't er earst as opfrisse omhegens die, wer foardel. Bliuwt swijend, ien hdn op 'e tafel lynjende, de oare tsjin de kiel oan, sa stean). Boukje (oandien; wiist nou Hein nei syn heit). Hein....! Hein (op Banninga ta; de hdn op syn skouder). Heit Heit. (Banninga giet, oandien sitten, towyl er de oare hén fen Hein beet pakt). Fiele jy nou heit dat ik.... dat ik Bouk noait, noait misse kin? En is is hjar bisit net mear wirdich as elts kaptael? Boukje. Banninga (net lüd). Hein. Né. Be moat it sizze. Nou, krekt nou! Omdat dit de üre is hweryn jy it it skerpst fiele kinne, ho't jy mis wieme om dit greate net genöch to achtsjen, heit. Bx foroardielje jo net! Nou net! He bitink dat jy dit greate mülk.... nea kind ha Banninga (dof, towyl er Hein efkes stil forwitend oansjucht). He....? Stil, Hein. Stil. Ja, stil. 81 Hein. Ik siz it net as in forwyt, heit Dat seoe ik net wolle en net nietje. Mar och, hwet hoef ik to praten. As üs „thüs" fen cifers en rekkenerij by-en-oar hong ho seoe ik der dan hwet greaters tinke kinne. Ik forwyt nimmen. Ik merkbyt allinne, heit dat jy binne as de measten. Dy habbe dat greate nea kend;.... en jy ek net.... B anninga. Stik Hein (oerein, yn djip tinken:) Net kend? Net kend? (mei de earmen oer-elkoar stiet hy yn drove mimering). 5e Opkommen. De oaren. Renning. — Hiske. Renning (mei Hiske ta de syddoar op). Sju sa. En nou, flot op, mei-in-oar! (as Hiske by it sjen fen Banninga stean bliuwt). Kom, Hiske, lit üs as minsken mei-elkoar ien eagenbhk prate. Hiske. Ik hab neat to sizzen. R e n n i n g. Kom, jy sizze seis dat jy gjin ien op 't each ha; lit Banninga dan bliuwe. De pleats moat dochs forhierd wirde en as er nou hjoed ef moarn syn bistimminge krijt to, siz nou dat 'e Hiske. Ik hab neat to sizzen. Renningftsjin de oaren). Ha jimme der ek ris mei-in-oar oer praten? (Banninga skoddet fen né). Net ? (koart:) Dan bin ik der ek óf. Moatte jimme it seis mar witte. 6 82 6e Opkommen. De oaren. — Rikus. Rikus. (Troch de soudersdoar; skiër linnens sokje mei goed yn 'e hdn: op Hiske ta; jowt hjar de hdn). Hiske. Jou hê my in bulte deugden daan. Doen my nou nog ien: sien my goed an. Nou hou jou deze kop in andinken as in beeld. Verstaan my goed, Hiske. In beeld van in meens die't it goed miende, mar it verkeerd dee. En sien my nou nö ris an: nou siene jou de dankbaarheid seis. En jou sal ik nooit vergetel Eerder valt mien rechter han van 'e linker, as dat dat gebeurt! Ik heb gesegd; (tsjin de oaren): Meensen. Rikus gaat syn weldoenster verlaten. Hy het it er naar gemaakt. Per aspera ad astra! dat wil segge: wie niet hoore wiL mut voele. Mar ik bin weg, mar jimme niet! Hier staat in meens (wiist op Hiske:) in meens....! der het onze Lieven Heer gien spiet van dat ie die geschapen het! Sol omnibus lucet! dat wil segge: eere die 't eere toekomt! Ik heb voor 't laatst gesegd (mei koarte hdnbiweging op de ütdoar ta). Boukje (neist him, wearhdldt him). Moat dit sa? (Hiske is by Rikus wirden as yn tinken nei de syddoar ta gien). Rikus. Né. Eerst nö wat anders, kien. Ien goeije daad hê 'k krekt soa daen; de t w i e d e wi Ts er hier nog by doen. Boukje, kom es met. Boukje. Mei ? Ik ? Hwerom? Rikus. Omdat ik jou nog wat te seggen hê. Ja, jou aüienig. 83 Renning (tsjin Hiske dy't foart gean scil). Né, gean net foart Kom, lit üs dochs yn oerlis noch ien eagenblik hjir prate. Hiske. Hjir? (skoddet fen né). Né. Banninga (op de ütdoar ta, neidat er ien tel nei Hiske seach; holle foardel). Ik scil wol gean. Hein. Heit Banninga. Hwet is 't? Hein (op syn heit ta). Gietst ek mei, Bouk? R e n n i n g. Bliuw! Banninga. Né, Renning; ik bliuw net. R e n n i n g. Dan op my wachtsje. Dit dit dit is to gek! Onthjit my: wachtsje hjir dan üt 'e hüs op my. Ik scil noch sjen Banninga (by de ütdoar: dof). Net dwaen. 't Jowt neat (as yn djip-drovich tinken, dof:) Bi ik Ha war, ik scil it drage (fol bitterheid sjucht hy nou op en nei Hiske, towyl er de hénnen wiid fen inoar docht:) Jy habbe it woun. Wêz der lokkich mei (opslach óf). (Hiske sjucht him nei; dan de hdn oan 'e holle; docht dy der opslach wer wei; holle omhegens^ strang, kdld, lippen sliif op inoar giet hja óf). 84 Hein (scil syn heit folgje). Kom, Bouk. Renning. Wachtsje op my, hjir efter hüs (ta de syddoar óf). Rikus (tsjin Hein). Jong kerel, tot eigen best wil , mar laat Boukje even hier naar my huistere. Gaan jou gerust naar je ouwe heer. Ien menuut mar! Cos Boukje him in stille wink jowt, giet Hein óf. Dan Rikus tsjin Boukje:) Gaan jou der nou ris sitten. Mooi. (Boukje sit op in stoel njunken de tafel. Rikus stiet nou efter de tafel der hy syn pakje op del lei; nou] mei heide hdnnen lynjende op 'e tafel, foar-oer hingjende, sjucht skruten nei de syddoar, dan heal lüd:) Ik hê medelijden met die man. Jou feint syn heit Ik loof dochs dat hy niet sun beroerdeling is as 't ik wel es docht hê. En ik ruuk dat hy na de bli , ik wil sêgge: na de ratsemegaai is as Hiske him niet op die plaats bliiwe laat Nou is der mar ien redding in de noad (wiist). En dat binne jou. Ja, jou, Boukje van Rinse en Jel. Boukje (forheard oerein). ik....? m....? Rikus (triuwt hjar del). Sitte, sitte. Luuster goed. Jou binne gien barbaar en jou hewwe ok met die man te doen. Of .... ? Boukje. Ho seoe men nou net ? Rikus. Sssst! Bi weet al genoeg. Mooi. Kyk 'es. Wy mutte even pyngele. Repetitio mater studeorum! dat wil sêgge: elk hart heeft syn zwakke zyde. Mooi. Die swakke zyde van Hiske hor hart, dat binne jou. Ja, jou, Boukje van Rinse en Jel. FOROARINGE. TREDDE BIDRIUW. (Begjinne op BI. 85, by 7e Opkommen). Boukje. (Neidat Rikus sein hat: Ik heb gesegd en syn rommeltsje oppakt, wearhdldt hja him). Né, Rikus, hou! Jou net de doar üt. Dat kin en dat mei net. Lit jou goed noch mar ris lizze ont ik Hiske spritsen ha (hwet geroezemoes by de doar:) Hwet mei der nou wer wêze? (sjucht nei de ütdoar). Rikus (hat syn goed lizze litten en is nou by de ütdoar). Asdat mar niet myn Sjarrel met sien lieveling is! O, wai! ik hoor se al (sjucht om:) Boukje, nou binne se foor my, hur! As se hjir in wille, dan over myn leik! Anders nooit! Boukje (glimket). Jy komme werom, hjer! Rikus. Omt jou it wiUe, Boukje (dan de ütdoar iepen; tsjin de ljue bütendoar:) Ja, Sjarrel, hou dy mar koes, dou met dien „sulle, sulle!" Wat?! Met jimme gaan? Bxke? Ik maa nog niet. Konsynje. Niks an te doen. Ik kom. Watte? Watte? Sjandoedel? Hou op, druif! van dien sjandoedel hè'k al veul te veul ondervormen (hy is wiles óf gien). 7e Opkommen. Boukje. — Hiske. Hiske (by de siiddoar). Hwet is der? Boukj e (op hjar ta; séft). Och, neat, Hiske (nimt Hiske mei nei de tafel ta; seit wiles:) Wolle jy my in plezier dwaen? Ja nou? Lit dan 2 ald Rikus bliuwe. Ei, ja, ik wit wok hy hat mis west. Mar, och, Ut üs de sonden fen oaren net to swier nimme. Wy moatte üs altiid yntinke yn de omstannichheden, n't wier? Yn de persoan en yn de omstannichheden. Dan komme we in bulte to witten troch üs seis en.... in bulte witte, is in bulte forjaen. N't wier? Toe. Doch it. Doch it om m y dan. Hiske. 't Is de twadde kear dat er sa.... Boukje. Hy hat er sa'n spyt fen. As jy him los titte, fait er alhiel en al to bek. Dan wirdt er op 'e nij in forskoppeUng. En forskoppelingen dy binne der al mear as genöch yn 'e wrald (keart hjar bedaerd in bytsje fen Hiske óf; net lüd, earnstich:) Mar, dat hoef ik j ou net to sizzen Hiske (de holle hommels omhegens). Goed. Boukje (bliid, tsjin Hiske). Dus, jy fine it goed? Hy kin bUuwe, de ald man? (wiist op de ütdoar:) Harkt der komt er wer oan. Siz it him seis, Hiske. Dan kinne jy sjen ho't er der mei forgulde wêze scil. Hiske. Né. Ik net. Dou. Dou kinst it him sizze. Dan wit er dat it om dy barde. Ik wol him nou daUk net net hjir ha. Né, hou, ik scil gean. Boukje (de hdn op Hiske earm; tige fortrouwelik). Hiske. Hwet skeelt der oan? Neat. H i 8 k e. s Boukje. Siz dat net. Ik sjuch it.... der is.... der spüket jou gans troch de holle. Der is gjin rêst...., gjin frede. Hiske. StiL Bouk. Lit my.... allinne. Stil (as yn tinken fen staen óf). ' Boukje (towyl hja Hiske nei eaget). Goed. Dan scil ik swije (sjucht dan nei de ütdoar, der 't Rikus nou troch op komt.) 8e Opkommen. Boukje. — Rikus. Rikus (towyl hy ynkomt, tsjin de ljue üt 'e hüs. Ja, lekker is ie! En gien sint krije jimme mear! Twie pop hè'k dyn heveling der krekt in 'e Mn stopt en nou is *t „uit", gloeiend uit! Ik heb gesegd! (slacht de doar efter lum ta. Broeit it tou om it jildponkje dat er yn 'e hdn hie. Moppert:) Salie my fille, ja. Ja, sy salie met ondergeteekende dezes de kachel an sette ! Boukje. Mar.... hwet ha jy der allegearre to protteljen? Rikus (komt neijer). Suden jou kans sien om met my de kachel an te maken? Nou, dat flikke sy him like min! Komme se mi der om twie ryksdaelders. Ja, Sjarrel en syn lieveling. Konnen se mooi hysche, van seis (drinkbeweging). Sjandoedel suUe! Be sal him wat, siüle! Boukje. Mar hwerom woene se dat jild ten jou ha? 4 Rikus. Voor de „leut". Nou wete jou alles. Ik hè mien pussie ok had. Ja, Boukje, hou mar op. As ik der an dink , hou mar op! Stomme knul, die 'k waar. Gaan der met horren op 'e krüsdyk dat herbergje in, die avens. Da's mooi in ind de dyk üt bringen ! Gaan der met an 'e pirewaai Twie dagen en nachten (dan op iens lyk foar Boukje, dy't him glimk jende opnaem:) Jk kom niet weer onder Hiske hor oogen. Ik gaan (scil syn bundeltsje krije). Boukje. Jy geane, nei de souder. Ja, alde, ik ha Hiske spritsen en alles is wer yn 'e heak. Mar ! nou foartoan: opgepast! Rikus (forheard en bliid). Werachtiggg?! (dan:) Boukje, kien! Jou binne in skat! In reuze-skat! Wat hê'k jou seid: Elk hart heeft zijn zwakke zijde! Teun jou is Hiske niet opwossen! (kryt nou syn bundeltsje:) Der gaat ie dan. Omhoog! Alweer omhoog! (op de soudersdoar ta geande, docht er syn jildponkje heal en heal omhegens; dan, as yn tinken bliuwt er stean; sjucht nou ien eagenblik nei syn jildponkje; dan:) Lang gewacht en stil geswegen;.Nooit gedacht, en toch gekregen.... Boukje. Hwet? Rikus. De oplossing van myn Perpetuum mobile. B o u k j e. En dy is? Rikus (by de souderstreppen; tsjin Boukje). Dat it groatste part van de wereld om 'e duiten draeit. Bi heb gesegd! (Rikus óf). (Nou begjint men op BI. 92 en folget wer it oarspronkelike oamit ein ta). 85 Boukje (gïimket). Ja, dat wit ik nou wol. Siz nou ek mar ris hwet dit allegearre bitsjutte moat. Rikus. Dit: dat jou Hiske anporre mutte en dan loopt it klaar. Boukje. Dat ik....? Rikus. Ja, dat j o u Hiske anporre mutte om Banninga niet te verdruven. Boukje (oerein). Mar Rikus (pakt syn rommettsje op). Jk heb gesegd. 7e Opkommen. De oaren. — Sjarrel, dernei Mammetje. Sjarrel (by de ütdoar). Awel! Woarvoor loadde ge ons da wachten, suüe! Rikus. Bi kom. Boukje. Is dat wier ? WoUe jy foart ? Sjarrel. Madammeke! wüde ge ook mee? Ge sult zeer hartelvk WeUekom zijn. Twee mannekes en twee frouwekes. Da wordt een skunne partij, suUe! (tsjin Rikus:) Weede ge wat, Rikoes! Ge zijd eene sjovioale gast; gij met Mammetje en iek met de madam! Oe je oe je! da woare toch dinge 86 jong! (as Boukje nei de syddoar of gean wol:) Awel! ge moede pertant nie van de sjagryn ons noe vermaten, leveket It wordt eele skunne! Da magge nie uitvlakke, sulle! Boukje (doekt eft se him net heart). Rikus; siz tsjin dy man dat er hjir wei gean moat. En j y moatte hjir op my wachtsje. Sjarrel (towyl Boukje fen siden ófgiet). Iek?! 't Is ofte ge enne stamp van 'n peerd hedde gehad! Iek wüde hier blijven? In dit kot? Madammeke! ge kende ons nie, suUe! De gansche oarde is ons! En zoude ik hier in zoo'n gevang besluiten? Bah! En gij, Rikus? Ne je, ne jet jong! gy kunde ook nie meer sonder de liberté! Vrijheid, nom de dju! (by de syddoar). Mammetje (is opkomd onder syn léste wirden). Soanik met je liberté! Kook soep van je vraaheid! RUtus, uit de bayes! Rikus. Ik mut wachte, het se seid. Mammetje. Se? wat „su"? Sjarrel. Syn kommandante. Een madameke van bij de twintich! (tsjin Rikus:) Zijdde ge in sjampetter jong! Loadde ge oe ringelen van zoo ene jong dieng?! Goadde mee! Hiev se op den kop, suUe! ABo, zyde ge sot! (trimet him nei de ütdoar ta). Goadde mee! Langs ierre! (wiist op de doar). Rikus (wart óf, wiist). Sjarrel. Jou kinne dat meiske niet. 87 Mammetje. Doa sal ie God op se knieë voor danke. Moar goa jy nou mee? of goa jy niet mee! Sjarrel. Ge hebde geswore! Rikus. Sjarrel, jonge, bring jou de eeden nou niet weer op prils. 8e Opkommen. De oaren. — Boukje. Boukje. Sju sa. Dat is klear. Rikus, bring jou bundeltsje boppe .. Rikus. Dat lige je dochs vast? Boukje. Jy hearre my wol. Jy kinne wer bliuwe. Hiske hat tajown. Rikus. Jou binne in skat! in reuze-skat! Kien! kien! a 1 nog tussen 'e twintig en dertich sat.... (triuwt syn pakje stiif tsjin thxf oan; eagen ticht:) Hou op! Hou op! (dan sjucht er Boukje oan:) Mar hê'k it jou niet seid: Repetitio mater studeorum! elk hart heeft sijne zwakke zijde! Teugen jou is Hiske niet bestand (scil nei de soudersdoar ta). Mammetje (lyk foar him; hdn by de kiel). Stop! Da sou je wille! Sjarrel. 't les en skandaol! 88 Bo u k j e (wiist). Opslach hjir wei! Ef ik scil Mammetje. Ik sil, ik sil ! Jij salie niks! Weet je wie wel salie! Dat sijne wij! Wij salie! En wij salie geen poot versette bier asse me nie eerst onse duite van Rikus terug krijge! Joa! Sansi bariet! (tsjin Rikus:) de duite die jij van mijn geleend heb om te versuipe! Rikus. Ik !? Ei, mien goeije meens ! Sjarrel (mei telbiweging). Schuive! Boukje. Ho foüe is 't? Sjarrel (mei de han nei Boukje wiizende). AweL gij zijd eene fatsoenlijke frouw. (tsjin Mammetje:) Hoefeule was et wek Mammeke? Mammetje. Faaf pop. ."fS^'.: Rikus. Fyf wat ? Mammetje. Faaf sloage op je hm! (tikket mei de fust op hjar müle). Schuive! Boukje. Bitelje, Rikus. En dan jimme, opslach der ut Rikus, meitsje óf. En dan üt. 89 Rikus. (Makket wiles syn bundeltsje los en krijt der in jildponkje üt, der't er twa ryksdaelders üt nimt en op 'e tafel delsmyt: seit wiles:) Myn arme opgaarde rikskes. Myn goddelike ponge (nidich:) Ha'k myn toet mar houden! Ha'k horren mar noait seid dat ik in potsje achterüt ha, in ponkje met lekkers. Dan hadden se my niet soa graeg met hê willen! Dan ha Rikus niet van de permetaasje weest! Mar n o u?! Nou't jimme wisten daTï dit spaarpotsje ha, nou waaTi welkom en must ik met, nou wa'k weer in jonge van ratsemegaei. Ma jou liige daTï for twie rikskes jandoedel had hê! Leg 'es üt! Explekasie! Sjarrel. Awel, Rikus, moakde oe eigen hier noe nie beskoamd, sulle! Wilde ge dadde dien madammeke (wiist op Boukje:) pertant sal hooren woare ge mee ons geweest zijd en wadde leut ge mee ons ebde gefierd? Mammetje. We salie je opfrisse! Ik sal je je sonde-register blootlegge (op 'e fingers stik for stik tellende:) ten eerstens: den avond van hier noar et herbergie hier om den hoek. Hijsche! (makket biweging van drinken:) ten twedens: den nacht noar de hooiberg en in den hooiberg. Hijsche (as nyskes:) ten derdens: Rikus (smyt gau de twa ryksdaelders op 'e tafel). 'e hier 'e.... de segen. Mammet je (mei ien greep it jild yn 'e hdn). Rang! (dan tsjin Rikus:) Né, keer je nou niet om, slampamper! Jij wou explekoasie? Je saUe se hebbe, ferguld op sné! Want ik ben er nog lange niet! 90 Rikus. Bx wel (knoopt wiles syn jildponkje wer ticht). Boukje. Jimme ha jimme jild. Ban nou der üt. Opslach. M a m m e t j e (wiist op it ponkje dat Rikus noch yn 'e hdn hat:) De sodemeroakel het er noch meer in! Wat een slemiel! wat een slemiel! Da's van mein, van Sjarrel en van mein! Jij met je twee rütskes! De heele spoarpot soue we hebbe hê jij geseid! Niet woar, Sjarrel. Het ie geseid! Sjarrel. Mammeke, ge spreek de woarheid. Hallo, Rikus, jong, geefde ons noe seffens dat gansen sakske en ge zijd een fatsoendelyk man, sulle! Wadde waor is is waor. Gy soude met ons mee goan en et sakske. Oewe spoarduit zoude pertant voor den onzen zijn, sulle. Noe blyfde gy zeivers thois; moar noe kunde ge onz pertant nie zonder da zakske met oewen spoardoit loaten opmarcheeren, sulle! Da woare toch giene dinge, jong! Boukje. It kin sa wol. 't Is moai genöch. Jimme ha krige hwet jimme f regen. En nou Mammetj e (tsjin Rikus). De juffrou stoat er buite. Wij hebbe met j ou te doen! Seg j ij nou ris ! Rikus. (Wylst hy mei in deftige swaei syn jildponkje earst noch ris sjen lit en dan yn 'e büse stekt; droech:) Bt heb gesegd (dan keart hy de oaren de réch ta). 91 Ma mmetje. Wat en kreng! Wat een ! (Boukje, koart, wiist op de doar). Sjarrelfdraeit Mammetje om en op de doar ta). ,-••,», -*' Ik stoa gebluft. Allo, mammeke! weesde nie sot, sulle! Pak mee! Wy goan! (Mammeke óf, dan keart Sjarrel him nei Boukje ta, bücht galant, glimkjende, syn hoed djip omlegens swaeijende:) Awek madammeke, vo serviteur! vo serviteur! Merci, sulle, merci! Op oe gezondheid drink iek seffens eene pint! Zyde al oew leven eele glukkieg mee dien ouden fint! (wiist op Rikus, óf). Rikus (as de oaren óf binne). Wat sê je der nou van?! Boukje. Dat dit for jou in lexem wier om nea wer to forjitten. Rikus. Bi loof it ok (giet nou mei syn bundeltsje onder 'e earm nei de souderstreppen, seit as yn tinken wiles:) Lang gewacht en stil geswegen, nooit gedacht en toch gekregen.... (bliuwt nou by de doar stean). Boukje (laket). Hwet? Rikus. De oplossing van myn Perpetum Mobile. Boukje. En dy is? Rikus. Dat de heele wereld om 'e duiten draait (towyl er him omke art:) Ik heb gesegd! (dalik óf). 92 9e Opkommen. De oaren. — Hiske. — Renning. Renning (tsjin Hiske towyl hja opkomme troch de syddoar). Ha war. Dan jow ik de moed forlern. Jy wolle net 't Is üt (op de ütdoar tageande, holle foardel, as yn tinsen:) Dan sjuch ik it for Banninga tsjuster to mjitte (sjucht op:) Goêndei (óf). • . ■' Hiske. (Bliuwt by de tafel stean; eaget stroef foar hjar üt. Dan as sette hja in swierichheit fen hjar óf, sjucht se Boukje oan:) Haste ald Rikus ? (Boukje knikt). En ? (wiist op 'e soudersdoar:) Is er dêr? (Boukje knikt. As Boukje nou ta de ütdoar üt gean scil:) Bonk! Boukje (bliuwt stean). Ja....? Hiske. Hwet seilste? Gietste ? Boukje. Ja. Ik gean dêr't ik wêze moat.' Hiske. Dou? Boukje. Ja. WoUe jy mei? Hiske. Ik? Boukje. 't Koe wêze dat der ek foar jo yet hwet to dwaen wier... 93 Hiske. (Ien tel as yn earnstieh pynlik tinken; dan skodhol jende, eagen foardel slein:) Né. Boukje. Jou taek is dien? Hiske. Taek ? Myn taek Ho mienste dat? Boukje (giet njunken Hiske stean). Gean efkes sitten. (Hiske docht dat. Boukje giet neist hjar, efter de tafel ek sitten. Sjucht hjar oandachtich oan. Dan, fol fieling, bidaerd, towyl se hjar hdn op dy fen Hiske op 'e tafel leit:) Der wier in feint, der wier in faem, dy balden fen elkoar. Hy wier hjar alles yn 'e wrald. Groun fen hjar tinken, moarns en jouns, altyd. En yn 'e lokkichste üren, by inoar, den songen hja togearre: As ik oan myn bernejierren, oan dat golle boartsjen tink, Wrald hwet binne dan dyn skatten... goud hwet is dan dyn geblink? Hiske (oandien, sjucht Boukje oan, net lüd). Fanke! ho ? Ho witstou....? (dan de eagen foardel:) Hald op! hald op! Boukje (oerein, leit hjar hdn op Hiske hjar holle). Sa klonk it ienris, is 't net wier, en 't liet klonk nei en stoar net wei. Hiske. Stil, Bouk. Stil! 94 Boukje. Né, Hiske. Swijen seoe misdiedich wêze. Nou, krekt nou! Hiske. Hwerom nou? Boukje. Omdat it swijen foet jaen seoe oan it oare swijen. Hiske. It oare swijen? Boukje. Ja. It swijen fen de stim fen jou gemoed. Ef hearre jy dy net? Dochs wol! Bx wit it. Bx hab it sjoen oan jo... dy jouns, do't Banninga troch jo hjir troch jo wei dreaun waerd ; do klonk it het en tagelyk klonk ek de stim fen jou gemoed. Hiske (sjucht heal skruten, forbüke op). Hast ou ? Boukje. Ik wier der by, ja, sonder dat jy 't mirken; sonder dat üx 't woe. Hiske. Mar , dat dat wier net net sa, sastou it mien- ste! Dat wier dat wier hwet oars (slacht de eagen foardel). Boukje (giet wer njunken hjar sitten, krijt wer hjar hdn). Siz dat net. Toe, siz dat net. Bx foun 't sa moai. Sa onütsprekkelik moai. Nea hab ik mear fen jo halden as 95 krekt do. Hwent do do joegen jy it biwiis dat onder al jou hirdens en jou wredens faek in greate libbene siele dochs bisküle leit. Do hab ik 't sjoen en field ho't eltse haet en sucht nei wrake wike moat for ja, for hwet? Hiske (süntsjes, as yn djip tinken). Ht wit it net. Boukje. Di like min. Mülk wit gjin minske dat. Mar yn jou her te wier in langst nei wrake. Is 't net wier? Hiske. Men hat my trape, faeml Boukje. Hy. Banninga, n't wier? Dat wit ik nou. Hiske. StiL StU. (sjucht hjar oan:) 't Is wier, Bouk. Ja, 't is wier. Mar swü! swij tsjin al de oaren, Bouk! O, 't is sa freeslik... ek for d y. S y n heit ! Boukje. Ik wit to dragen en to swijen. Mar jy? Ik scil nea fiele ütte dat ik wit. Mar jy? Jy sjugge my oan? Jy fetsje net hwet ik bedoel? Hiske. Ja, fanke, tige skoan. Mar dêr net oer. Dat is for my Dêr yn scil ik wol ik myn eigen sin. Boukje. En dat is wrake? Hiske. Dou wist net hwet it sizze wol Dou wist net hot ik Ut hab. 96 Boukje. Goed. 'k Leau graech dat men soks seis bilibje moat om de djipte fen de smerte peilje to kinnen, dy't de ontrou fen— fen hwa 't yen aUes is, üs oandwaen kin. Dat leau ik wol. Mar ik leau ek dat oer dy smerte hinne dochs de ljeafde libjen bliuwt. Seis oer de haet en oer de sucht nei wrake. Hiske. Né. Né. Boukje. Hwerom dy jouns dan ? by dat liet ? Hwerom dan d o de haet, de langst nei wrake , mar dochs dêr boppe üt jou triennen ? Hiske. Dat wier dat is Boukje. Dat is It Wünder. It wünder fen de ljeafde, Hiske 1 Sa, sa sjuch ik it en net oars. Om't ik it selme fiel. Sa scil elts minske it fiele. Hiske. Der is to foUe bard de slach to fel Boukje (rêstich, weardich, net lüd). Dan scil ik gean (bedaerd oerein). H i s k e (sjucht op). Hwer-hinne? Boukje (wiist nei buten ta). Dêr. Dêr. Nei Renning, nei Hein.... en nei dizze ta (hja unist op Banninga, dy't krekt ta de ütdoar ynkomd is). 97 9e Opkommen. De oaren. — Banninga. Boukj e (towyl Banninga efkes by de doar stean bliuwt). Bx hab myn taek folbracht (dan op de doar tageande, Hiske yet oansjende:) Nou is t jou bar. B a n n i nga (wearhaldt hjar). Ien eagenbUk. Bx ha bigrepen hwet hjir bard is. Ek üt itjinge Renning my hjir buten, nou krekt sein hat, fetsje ik dat. Bx bin jo tankber, faem, for hwet jy, goed bidoeld, hjir diene; mar ik acceptearje it net. Dat kin, dat mei en wol ik net. Né, né, ik mien it goedl Bx forwyt jo neat. Mar ik wol gjin foarspraek ha, gjin smeekjen, neat. Boukje. Dat is hjir ek net bard. Banninga. Hwet dan? Bo u k j e. (Wiist op Hiske, dy't oerein gyng en swijend, stroef foar hjar üt stoareaget:) Praet, praet mei hjar. Sprek net allinne mei de müle, ek mei it herte, beide (hja giet ringen ta de ütdoar óf). Banninga (nei in pear tellen pynlike stilte). En.... mei ik.... it witte? Hwet? Hiske (sjucht him oan). Banninga. Dat 'e sy Boukje gjin pleitrede for my halden hat? Hiske. En as dat al ris it gefal west hat, hwet dan? Banninga (earmen oer elkoar hinne; weardich: dof). Dan woeTi jo sizze dat it buten myn witten barde en... 98 ek büten myn wollen (as Hiske minaehtsjend op him del sjucht:) Wrychtich, His 1 Hisk e (wiist óf). Da's oer. Banninga. Hwet....? Hiske. Fortroulikheit. Banninga (hénnen wer gewoan; eagen foardel). Goed. 'k Liz my der by del. 'k Jow jo gelyk (sjucht heal skruten op:) Dan dan hab ik neat mear, neat (scil foart, mar stekt de holle hommels op, f rijer:) Ien wird nochl Hiske. En....? Banninga. Hwet ik nou doch, dat is gjin smeekjen, freegjen om iorjiffenis. Hwet ik nou doch is is neat as need- saek... twang fen binnen-üt,... om jo to sizzen dat ik... dat ik ienris jo great onrjucht die. Hiske (heas, wearret óf). Stil (eagen en holle foardel; stiet skean fen him óf). Banninga. Dat kin üt net! Nou is 't de tiid, dêr't ik al lang nei longere. Nou kin ik sizze hwet üt lang al sizze woe tsjin jo mar dat 'k net sizze koe omt üt net wist hwert jy forkearden eft jy hbben ja ef né. Nou hab ik boete dien. Myn sküd tsjin jo butend. Bx die, m i sdie, hwet nea wer goed to meitsjen wier (slacht de eagen foardel; dof, as yn djip earnstich tinken:) En nou nou scil ik gean. Fen my krije jy gjin lést wer; nea (yn forsleine hélding, oandien, giet hy mei de holle foardel, op de doar ta). 99 Hiske. (Sjucht op; eaget ien tel as yn heftige twastriid nei Banninga; dan stekt hja de hdn üt; net lüd, hymjende:) Foeke I Banninga (bliuwt stean, sjucht om). Ja....? Hiske (as nyskes). Bistou earm.... ? Banninga. Be hab earmer wést Hiske. Ho....? Banninga. Do't ik noch omroun lykme allinne mei de skild by dy (scil wer gean). Hiske (oandien; koart, net lüd). Foeke! Bhuw! Banninga. BBuw ? Ik ?! Hiske (sjucht him oan). Ja, bUuw op 'e pleats Banninga (ien eagenblik forbüke; dan). Mar mar His, — as ik Hiske (yet oandien). Né, né! Ik wit hwetst sizze wolste. Né net net üt meüijen ha'k it sein. Be ik Gean, gean nou, Foeke gean, en freegje nou neat mear (wiist). 100 Banninga (docht ien stap op hjar ta; dan). His. Tank. Né, dat is 't ek net hwet ik sizze woL 'k Wit it seis net. Mar His, nou... fiel ik earst... hwet ik forlear. Hiske. Foarby. Foarby (dan opsjende; kréftiger:) Der is noch neat forlern. Omdat der noch sa'n bulte goed to meitsjen is (wiist op de ütdoar:) Dêr, Foeke, dêr dêr wachtsje twa dy't.... (as yn djip smertlik tinken, net rêd:) lyk as ienris wy.... (docht triljend, oandien hjar hdn foar de eagen, krijt mei de oare hdn de tafel beet en bücht de holle foardel). Banninga (ek de eagen foardel slein; net lüd). 'k Hab dy forstien. Bc gean (dan de holle stadich'omhegens, sjucht hy Hiske oan, dy't nou hjar hdn ek sakje liet en nei him sjucht:) Mar ear 't ik gean , ien frage noch: hwerom sa goed.... tsjin my , hwerom hastou dit dien ? Hiske (ien tel yn bistdn, dan frij en iepen, mei fieling, net to réd). Omdat ik net oars koe (slacht hjar eagen foardel. Banninga bücht syn holle). (Sa bliuwe hja stean towyl it doek stadich omlegens giet). EIN FEN IT TREDDE (LéSTE) BIDRIUW.