NOVEM CARMINA. KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK 2289 6630 NOVEM CARMINA. NOVEM CARMINA. IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATA. AMSTELODAMI APUD IO. MULLERUM. ,.: — MCMXIV. TYPIS JOH. ENSCHEDÉ ET F1L — HARLEMI. DIES NEPTUNI FESTUS. DIES NEPTUNI FESTUS. CARMEN ALEFRIDI BARTOLI MELITENSIS ' IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. DIES NEPTUNI FESTUS. Vide ad Horat. Carm. III, 28. Jft0 Septembres tandem populo venere Kalendae: Neptunique iterum festam de notnine lucem concelebrare iuvat, sanctique ad Tybridis oras fas est Acciacos laetis memorare triumphos. In ripa innumerae contextis frondibus umbrae more tabernarum surgunt, passimque vagantes invitant homines, intus quae Iudicra finnr, vel subito exortae visos nidorque culinae, assa völuptatem exacuit qua bubula edendi, elixi aut nares titillant ilia rhombi, 6 DIES NEPTUNI FESTUS. aut primi alliciunc, Baccheia dona, racemi. Circitor hic clamans cunicato scruta popello, hic tabulis adstans vendit sua quisque propola, et mercem laudat variam, modo tortile collo arte laboratum ex auro argentove monile, et modo gemmato vincturas orbe lacertos armillas, et qui digitos anellus inauret. Cernerc et in patula nullo datur ordine mensa aere securiculas factas cocleasque suesque pauxillasque boves ebore et carpentula ligno: omnia quae pueris aont grata crepundia parvis. Hinc alius properat cum melle cupedia navus, arctocreasque parat, dulcemque effundit odorem late abacus, tignis bis binis tultus acernis, pastillos redolens;: crateras inde ministrat Bacchi alius, veterisque notae sua dicere tantum pocula contendit, quae Cotta consule levit. Hic anus adrectam vates tenet ore coronam DIES NEPTUNI FESTUS. 7 eraunctura rudes auro; hic iocularia tradit scurra hilarans animos, quique adsunt aera reposcit. Omnia turn circa magno fervere tumulcu: ire redire homines, pueri innuptaeque puellae, ignotis huc acque illuc occurrere notis, miscerique togis tunicae discriminc nullo; t>i tum plateae vario compleri et cotopita cantu, frondosaeque casae laetisque sonoribus undae. Linquuntur Thermae, Circusque relinquitur ipse, nee Campus iuvenes, cultas hortive puellas hoe valeant retinere die, quos vespere Tybris ad ventante vocans ad Nept un al ia pellit. Undique diversi coeunt, namque una cupido omnibus est animos laxandi; in ludicra cunctos mittit, et egerere huc totam se Urbs ipsa videtur: mimi, ambubaiae, balatrones, scorta, cinaedi, matronaeque adsunt veneranda fronte, patresque insignesque duces, Latio laus ampla poetae, 8 DIES NEPTUNI FESTUS. atque supercilio tandem misso seniores, ut sibi si videant annos revirescere lapsos hac in nocte semel, calidamque referre inventam. Quam multis turbae stands vel praetereuntis undique stringuntur varie sermonibus aures, si qui audire velit, mulcisquc hinc inde cachinnis! Nam quis, formosa in mediis vadente paella, "Quaenam„ alium rogitat "pulcro spectabilis ore, ut dea, procedit ? Nostin ? — "Proh! Cynthia, vatis quae tota est elegis Roma cantata Propertilw "Hercule! non carpendus amor quo carpitur: ilie!„ — "Sulcius et Caprius, videsis, par nobile, rauci praetereunt, Coeli et Birri formido latronum !„ — "En Sybaris, macerat quem abreptum Lydia Campo, iam princeps validis Tiberim transnare lacerds.,,— "En Ruso, qui, si laudas sibi condita versu pessima, condonat quae sunt tibi foenera pacta!,,— DIES NEPTUNI FESTUS. 9 "Ille quis ore niger? sodes,,— "Iudaeus Apella, de Superis quaecumque fidem excedentia tradis, vera, superstit» quae est flli,- credere promptus !„ — "Aspice Marsaeum, atque una quae expilat Origo incautum meretrix!é..„—"Sequitur qui ponc?,, — "Cerebri Bolanus felix, nulli qui verbera linguae, sive homo de plebe est, Caesar »ve ipse, remittit,, — "Ecce Senator adest Licinus modo tonsor, in umbra forficibus lato insignis<'Clavo, euge! relictis, linteoio qui nuper erat succinctus.... At illa, quam tenuit, sceptro est mutata novacula eburno!,,— "Pompeium hutc odisse quidem, seis, profuit ad rem tonsori egregiam!,,... "Mirum, si proxima et istum Acta senatorum numero, qui praeterit, addant?...,,— "Quem? quaeso,, — "St! nos audit... Cui ntota Lepori molliter indiderunt nomen iam membra per Urbem.,,— "Vel Novium^ — transibat enim — "mox Curia quacrat ipsa sibi, qui magna sonans strepitusque viarum 10 DIES NEPTUNI FESTUS. cornuaque exsuperac vincitque cubas. Cedo, nonne quod tonsori odium peperit ius, tale mereri cras mimo saltus, voxque huic concedere possit Stentora vincenti ?„ — "Premit, fceus! qui coetus euntem! Clamat Opimius et cubitis luctatur in arcto, et stantes removet; cui "Saltem hac nocte, bibes tu„ nescio qui "vappam solitus potare, Falernum aut Veientanum!,, — **Mihi, sodes, optime,, quidam **fac aditum,, in media turba rogat. Ille: "Libenter, nam foetes oleo fraudatis, Natta, lucernis;,,— Hic alius Saganam adgredtair, comitemque dicaci ore alius: "Caveas tibi rursus ne caliendrum excidat!,, — Et: "Quami amissos, pedente Priapo, emisti dentes iterum?w — '♦Mueds quid in aurem uxorl, Lyce? cui senior nee idoneus adstas heus vif adhuc florenri!... Obeant sine munus ut istud qui ultro dementem strepitum fecere sodales Telephus et Flaccus, tua cum clamoribus olim DIES NEPTUNI FESTUS. 11 tecta resultarent.,, — "Libris et Socrate, dicas, Icci, nonne aurum potius?,,— "Quae carmina, Maevi, condis cum Bavio immcriti queis fama prematur Virgilii?,,... Nil respondet, turn "Respice, Maevi„ alter ait "tibi qui cecinit bonus omina, Flaccum, caprum promittens et Tempestatibus agnam! Aemulus expecta vatem —„ — Sed Maevius inde se eripere et mediis inferre vagantibus... Atque corpd*t per turbam luctans prodire pusillo Quinctus, et illi adiuncta comes cytharistria Lyde.... Nuper enim secum meditans qui condere festum ipse diem posset, sola ne solus in urbe extremas tereret, tenebris venientibus, horas, limina iam pridem carae sibi nota puellae ingressus, Lyden veteri depromere testa' Caecuba, quae Bibulus signavit condita consul, et, sumpta cythara, nocturnis lusibus uti 12 DIES NEPTUNI FESTUS. ad Tiberira iussit, quos Neptunalia dicunt. Iamque locum, turba liber, devenit amoenum Flaccus, ubi in ripa faciebant roscida lectum gramina fundebant et rami desuper umbratn. "Hic belle est nobis!„ inquit. Considitur illic in viridante toro; insitmunt turn dulcibus horam adloquiis, pulcro simul, inter vina, fruuntur vespere et aspirant animis quae carmine promant. Cuncta etenim quae circa aures oculique per umbram perciperent, dulci mulcebant pectora sensu; nil nisi laetitiam cordi nox illa ferebat. . Nam puro tacite lucebant sidera .caelo, quae tremula acciperet radiantia flumen in unda, grataque per frondes tenuem dabat aura susurrum floribus ambrosii rapiens spiramina odoris. Tum vates: "Lyde, mea Lyde, pollice tangas fila precor cytharae, inque vicem, quem nos decet ambos, DIES NEPTUNI FESTUS. 13 Neptunum et virides dicamus Doride natas.,, — Dixerat: in nuraerum solvit cytharistria vocem, excipit alterno hanc dicens et Horatius ore. Lyde. Quid, Neptune, canam prius de te, qui maribus cuncta sonantibus ambis, cui trepidant aquae per terras rigu&e, fons scatet e specu? HoRATWfc ■! Num te qui deus arduis cinxisti patulam moenibus Ilion? ante cui sonipes solo percusso emicuit bella fremens equus? Lyde. Dicemus potius rates servantem, pelagi compositis minis, Troiae numina quae pio »4 DIES NEPTUNI FESTUS. et Romae veherent fata duce inclitael Horatius. Nobis immó canentibus adsis Actiaci munera proelii, hostem qui patriae ferum undis perdomitas auxiliaribus! .... Lyde. Et voft»? Nereides, coma insignes viridi praeteream lyra? Neptuno comités deo cum per summa rotis aequora labitur? Horatius. Queis vos laudibus augeam, quo donem meritas carmine nescio, dulci per tremulum iubar implentes vitreas laetitia domos. Lyde. De vestro nituit sinu, DIES NEPTUNI FESTU& Nympha esc cui domitus pectore crux Cyclops: omriem vin eerc gratiac vestrae, Nereides, saevitiam dacur! Horatius. i Vestro sed Thetis e sinu cepit mox animos candida Peleos, vim formae cico ut adderet vestrae, Nereidés, pectus Achillei! Desierant ambo, vocumque lyraeque per auras murmura reddebat, numeris morientibus, Echo, cum Flaccus: "Tibi nunc soli est Latona canenda, quaeque agitat silvas impulsis nata sagittis; deinde mihi quae diva Gnidon colit alta Paphumque. Nee Lyde renuit "Dianae,, sed "sumus,, hiscit "in fide,, et obloquitur carmen quo rite Catullus exorat Divam, romanas sospitet arces. i6 DIES NEPTUNI FESTUS. Ucque ea conticuit, fidium modulamina sectans, ttO Venus^ est **regina Gnidi,^«rsus Quinctus in aedem ture vaporantem Glycerae raultisque decoram floribus adducens carum cura Cypride natum.... Sed iam pendebat medio! Nox humida caelo; cuncta quiescebant, nullacque silentia voces, et nulli — populus nam cesserat inde — cachinni rumpebant; gracili tinnibat acredula cantu quandoque, et tenues faciebant sibila frondes, moestaque populea gemitus Philomela sub umbra. **Et merita,, — hic vates — "dicatur naenia Nocti; naenia dicatur tacitae, quöe labitur, horael Sume iterum, Lyde, cytharam atque alterna canamus.,,— DIES NEPTUNI FESTU6L HoRATIÜSi O quae Nöxtrepidas levi caelura per tacitum gradu, subfuscis radiantia spargens sidera palmis, infra quot tremulis genus, Nox, mortale oculis vides, tot dules fer imagines nostro blandula amori! Lyde. O quae pura silentio terras et mare das frul alto, qua duce sopiunt tristes pectora curas, Nox, me sommiculo irrigans delectes bona visibus caris, ut facili queant solvi membra sopore! i8 DIES NEPTUNI FESTUS. Horatius. In cursu mediae tibl' qüicquid est animantiutn dormit: somnia des meae Lydae irrepere ocellis.... Lyde. Nee tu despice naeniam, Diva, et dulciculas meo per te somnus Horatio mecum claudat ocellos.... Post haec una Urbem repetune, sua limina quisque ... .post fanum putre Vacunae. ADNOTATIONES. v. 3. Neptunalia celebrabantur a. d. V Kal. Ang. atque itenun (unde "duplex cultus,, est apud Ausonium De feriis rem. 19) Kalend. Septetn. ad victoriae Actiacae memoriam. v. 58. Cfr. Horat. Serm. I, 4, 65—69. Hinc ad extremum fere carminis, res vel nomina sunt passim ab Horatio desumpta; scilic. v. 60 Carm. I, 8; v. 62. Serm. I, 3, 86—89; v. 64 ibid. I, 5, 100; v. 67 ihid. I, 2, 55; v. 69 ibid. I, 9, 11; v. 80 ibid. I, 6, 40—44; v. 86 ibid, II, 3, 142—144; v. 91 ibid. I, 6, 124; vv. 92—95 ibid. I, 8, 46—48; vv. 96—99 Carm. III, 19, 22—24; v. 100 ibid. I, 29; v. 105, Epod. X. vv. 71—76. Licimis. Schol, ad Horat. Ars. Poet. 301: "Nomen est tousoris famosi, qui postea dicitur factus senator a Caesare, quod odisset Pompeum,,. v. 78. Lepori. Schol, ad Horat. Serm. II, 6, 72: "Nomen insignis saltatoris, Caesari grati, Archimimi, qui sic appellatus est, quod iucunde et molliter saltaret,,. vv. 101 —102. Cfr. Virgil. Buc. III, 90. vv. 174—175. Cfr. Catullum XXXIV. v. 178. Cfr. Horat. Carm. I, 30. INQUILINUS URBIS. INQUILINUS URBIS. CARMEN CAMILLI MORELLI TELLINI IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. INQUILINUS URBIS. „Tu tarnen usque probus, mi fili, tu pius esto, atque tuae, siquid doleas, reminiscere matris". Sic illa, et lacrimam furtivo pollice tersit. Assensit Corydon, non audiit: urbis imago urgebat cupidam méntem, lascivaque miris illudens formis oculos, praecluserat aures. Urbs etenim sermo quam blandus agrestibus! ipse scandebat tumulum, montes ubi diruta turris prospectat niveos, vallemque, et valle sub ima incertas vario ventorum flamine nubes. 6 INQUILINUS URBIS. Hic cubito nixus, trepido cum fulgure vesper luscraret caelum, tenues ex nube figuras surgere fingebat, socios et iungere coetus, et factam miris variare coloribus urbem. Jamque boves macrae redeuntes vespere prono amissos vitulos quos effera ab ubere dextra avulsit pleno lugubri voce boabant; j> ille tarnen s tab at, subitis dum roribus uda erigeret nox adventans, reditusque moneret. Lux ergo adfulsit, patrio cum denique pago ignea vis iuvenem pressi propulsa vaporis eripuit, rapidisque róris devexit ad urbem. Quam nova turn r er urn facies! ubi vil ia iam nunc tecta, angustarum et sordes hitulenta viarum? Turribus excelsis feriebant aethera moles immensae, sedes quas rex sibi quisque superbus optasset: reges vere, quis contigit illic pauperie sacra seclusam degere vitam! INQUILINUS URBIS. 7 nee raris sparsae spatiis; sed Ihnite longo hinc atque hinc patulasque vias plateasque regebant. Perque vias, veluti montani fluminis undae, per plateas turbae fervebant agmina laetae murm ure cum magno; cum binis nixa vehicla ferratis sulcis turbam secura secabant fulgura suspensis et vim rapientia filis; huc agiles sinuare rotas illucque videres mirificos currus, proprio quos impete virtus acta rapit, nisi dux cursum moderetur et ignes: mox, ubi fessa dies tandem secederet umbris, acrior undique lux aderat, qua protinus icta innumeris pariter flagrabant omnia gemmis. Ah quotiens Corydon, miracula tot nova captans, intentis oculis, intentis auribus haesit! „Rustice" crispantes ridebant labra sodales, „quid stupefactus hias?" Cum plena theatra tragoedi plausibus obruerent voces gestusque canori, 8 INQUILINUS URBIS. luctus ille virüm lacrimis spectabat obortis. „Rustice" tuin comités; factique subinde magistri certatim pietate nova duro docuere cortice purgari, vulgoque addiscere pingui ignotas artes, quae gaudia nare' sagaci venantur, vepresque viarum floribus abdunt. Tune primum studiis invidit tempus anhela inque dies gliscens, per cuncca ruensque voluptas; rusticus urbanus meruit sic denique dici. Sed ceu post madidas epulas cum mane resurgis surgit amari aliquid tecum, quod ut haesit in ore ' insinuat cordi lento fastidia morsu, haud aliter Corydon quae miris ante tenebant illectam formis mentem, sibi foeda videri miratus; caecaque velut caligine liber ipsis sub fucis maculas livescere vidit. Hinc dubius de se, dubiis diffisus amicis, torquebat sine fine animum: quid vita? quis ipse? INQUILINUS URBIS. 9 Cui vota atque metus, cui vitae taedia vanae crcderet, unde trahens afflicto balsama cordi alloquiis blandis, lacrimis frueretur amicis? Fingebat tum mens ortf ignara remotis in roseis nebulis portum requietis; at illi vultus erat patrii pagi; suavique fremebant sponte sua labiis iam nomina cara susurru. Talia privati duin clausus carcere tecti secum agit, ex mediis urbis clamoribus olim semoti ruris procul audiit aera sonare maesta voce prius; mox grato concita cantu turribus ex aids multum vigilantia templa respondere choro tremulaque vibrare loquela et Mariam dulcem, dulcem damare Mariam. Quae modo sulcabat tenuis nubecula caelum et roseo spargebat lier fremebunda colore, constitit atque nigrans, incincta sororibus udis, destillat pluvios rores noctemqne soporam. IO INQUILINUS URBIS. Duke tibi, Corydon, aevi vestigia laeti mente sequi, teneraeque vias peragrare iuventae; dulce locos notos notosque revisere vulcus. F or si tan et deserta domus, quam garru lus ante implebat pueri ludcntis clamor, et ardor impatiens, rabiesque minax, ruptaeque querelae, maereat, et tenebras et solo* ingemat annos. Indulge clausis blandas penetralibusrrturas, mdulge solem! videas tune lumine tacta adridere pio risu simulacra tuorum atque novam vitam veteremque resumere vocem. „Unde venis" quaerunt simul omnia murmure blando, „unde venis, fili? nostrin tandem meministi? nos quotiens hic te frustra quaesivimus! ipsa quaerebat; sed mox „Corydon meu» ivit in urbem" aiebat „memor atque mei promiserat esse". Ipsa ubi sit.... sed seis". Scit enim miser, atque sonantem INQUILINUS U R B IS. 11 icque reditque domum, tenuem si carpere possit maternae vocis maternae etihpaginis umbram. Frigec et ille focus quem prono sole colonus n post marram repetebat, ubi languentia membra suave cibi studium premeret meritaeque quietis. Hic precibus dabat ipsa modos, lenique susurru quisque sequebatur, crepitaus plaudebat et ignis: a gremio matris Corydon turn pellere fratres, parvulus et soli sibi veile, Deoque triumphans sublatis palmis vehementes reddere grates. Tuin secura virénsque fides, letalibus auris nondum tacta urbis; fuit et sollemne tenellae voci, cum nubes densaret nimbus opacas horreretque atro tellus perculsa pavore, misceri precibus et femineo ploratu et Dominum laudare bonum, placare tumenttm,,.; et spei suspensae pulsuque salire timoris. Sic crevit simplex frenisque iuventa rebellis 13. INQUILINUS URBIS. cui modo dulce fuit prseruptos currere saltus et leporem captare dolo, duplicique conantis fulmine ballistae perdici frangere pennas; quam modo nescio qua captam dulcedine iuvit avia per fraticeta suis secedere curis et tantum sibi veile loqui, proprioque dolori blandiri, nimias et spes sibi xredere soli. Omnia quae strictas per cautes «ibila ventus intorquet rapiens rerum voces hominumque audiit, et natis quae verba per aspera rura effundit Natura pareus, dum cuncta silescunt et glacies vel sol timidos movet inde profanos. En, et sub scopulum deduxit etttiï vagus error aegre quo repens fert semita, cumque profundo aethere misceri, spatio sine fine, videtur. Carpit iter cupidus, genibusque labore labascens iam metam providit, ovans et anhelitUi urget aequora aperta pttli: passu dum prosilit uno INQUlilNUS URBIS. !3 hinc rupes subito prc^rréir indeque rupes, ulteriusque tenax aegro pede semita repit. Rarus erar. socius: quis enim fastidia crudae indolis et verbis vix rupta silentia ferret? At dominum poterat contracti nata coloni flectere. Quem dominum? parilis non noverac aetas discrimen generis: risu lenire furores suerat, et afflicto risu solacia ferre. Haec docuit vitam per eosdem ducere ludos; et nunc in pratis caesa redolencibus herba magnos agricolis certantes cogere acervos, et nunc cum rudibus moncana per arva bubulcis degere spernentes immitis frigora caeli. lila. prior surgens: „Num somno glirit'haberis?" clamabat „iam, surge piger, niugitibus herbas suspirant vituli, iam stridit proxima pullos ignavos anus increpicans, bombisque citatum agmen rimandis immitcit sedula pratis". »4 INQUILINUS URBIS. Ac labente die: „Nonne audis ut gemit haedutfL; Haedulus hic, nisi iam propere succurris... at idem aut fregit crura, aut per salcus perditus errat". Parebat Corydon, et cursibus anxius haedum nocte reportabat, laudemque merebat amicae. aa Anne amor illud erat? nondum rudis ista rogarat se puer; at si vis;quaedam disiungeret ambos maerebat tacitus: erudelior unde puella sponte latere diu gaudebat, et arte dolosa fallere, et haud paucis ludibria saeva referae* Atque die toto quondam quaesiverat illam frustra: quam simulac conspexifr.in arbore mala carpentem, trepido micuenrtt corda tumultu, infusaeque rubore genae, pedibus dedit alas tune patefactus amor. „Corydflö" sed e$ illa vocabat, infelix Corydon! vasto conamine quassa ingemuit gremiumque arbor laxavit opimum^ perque caput per terga sonans humerosque miselli INQUILINUS URBIS. 15 malorum crepuit bis terque iterata ruina. Illa tarnen ridens ^Gorydon" tarnen usque vocabat. Nunc etiam nonne illa vocat? nonne illius est vox quae comitem cantus modulari cogit inertem et clausae vallis resonare silentia plausu? „Incipe, sis, Corydon. Quid stas? tarnen omnibus olim argutis praestare modis studioque solebas. fa En prior ipsa canam: tu respondere memento. — Montes adspicio, videoque tremescere frondes, atque tremit mihi cor, nee amor meus inde gradum fert. At tu quae mundum discurris, dulcis hirundo, illum si videas, huc cursim pergere dicas. Die precor ei me aegram, dum me fugit ille peregre, fletu consumi, velut hirtis lilia dumis. Die me consumptam, postquam lux eius adempta est, curvari, summos sicca velut arbore ramos. —" i6 INQUILINUS URBIS. Ah Corydon Corydon, quid cantus mortuus ore est? Stat caput annixum cubitis, acrique rubore fletum oculi poscunt, nee fletus mitigat illos. Ad veniet quandoque flbi felicior hora! Nunc tibi sunt artus, nunc mens refovenda quiete. Et iam ^raeteritae spargens oblivia vitae millenis oculis te spectat sidereis Nox. GABRIEL. GABRIEL. CARMKN CAROLI VIGNOLI E CASTRIS VOLSCORUM IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. GABRIEL. Omnibus inducit rebus jam noctis opaca Urabra colorem unum: veneus virgulta susurrans Altas atque movet quercus, et murmura frondes Leniter emittunt et verba arcana loquuntur Cum rivta, sacrae qui de radicibus Idae In mare se efFundunt tandemque quiete fruuntUr Tamquam alacres gremio pueri gene tricis in almo. Illic, — dives ubi curvat sua litora Creta, Ut vasti accipiat resonantis aequoris undas, Et se distinguit necnon candentibus ornat 6 GABRIEL. Spumis, quae tenebras possunt evincere noctis,— Sordida sunt junco magalia texta palustri. Hic somno pupus cunis indulget in albis, Quae, licet exiguae sint, tantum pignus amoris Atque in se claudunt tot tantaque gerjnina votum: Insomnem et curis noctem traducit anhelis Mater et infantem cupide Imatiata tuetur. Eripit interdum se, suspenso pede, nolens, Singula subsistens sese ad vestigia vertit, Defigens oculos formoso infantis in ore, — Ipsam esse obtutu genetricem apparet et exstat. — Cardine post aperit nuüo stridente fenestram, Quae mare prospectat, densas interque tenebras, Lumina fixa tenens, acicm dimittit in omries Partes. Per «kam procul umbram flamma repente Emicat et paulo post en exstinguitur. Atram Noctem iterum rurapens undis innarei vttetur, Atque iterum moritur, post ultimum et ardet et ukro GABRIEL. 7 Disperit. — En, adsunt! — clauso commurmurat ore Tune muiier, valvas quae scnsim cauta recludit, Aspiciens puerum pressum alto lumina somno. Egreditur, litus petit atque hic muta moratur. Cymba prope accedit, tacitis fodit aequora remis, Optata et nullo terra prohibente potitur. Nocturnis simUes larvis exire videres Nunc de navi homines, festinos magna ferentes Pondera, quae muiier congésta in litore raptim Hinc humeris gestat sua et in magalia condit. Saepe it, saepe redit, tantum curatque soporem Ne rumpat natus. Quidnam de ventre capaci Depositum navis? Muller percussa repentest Surgentfruradiis lunae de vertice montis, Sarcina et emittit crebras obscura favillas; Vivo continuo fulgore metalla coruscant, Enitet atque chalybs, humanum qui sitit usque Sanguinem. 8 GABRIEL. Ubi ad fincm perduxk nauta laborem, Una cum sociis caraque uxore phaseli Dux in parva pedes festinans limina ponit Et victu revocat vires. Somnum excutit infans, Quem pater in collum tollit repetita daturus Oscula, at uxori frustra subducere tentat Natum, qui matris tunicam comprendit et illam Discingit, mammas se projiciensque rapaci Explorat dextra, victum alta et voce reposcit. Interdum mox clam veniunt juvenesque senesque, Laetitia gaudent tacica, concessa prehendunt Arma, premunt omnes labiis, ad pectora «ringunt, Dulces per natos, per caros rite parentes Perque deum jurant, dextras et foederc jungunt. Nunc quidam ex illfs narrat quae dira scelesti Criraina patrarint hostes, aliique sequuntur. Quot pueri occisi! castae quot morte puellae Affectae aut tractae — quod pejus morte — nefartda GABRIEL. 9 In loca! Quot matres, heu! quotque scnilibus annis Confecti duns sua colla dedcre catenis! Omnes post abeunt: scelerum sed mentio vires Non frangit, nam aestu totast invasa febrili Insula Creta, acri nunc libertatis amorc Impulsi et cives pro libertate parad Sunt rursum in mortem, rursum nunc arma capessunt, Atque feris similes, quae se catulosquc tuentur, Aspera mox saevis indicent bella tyrannis: Ut Terra Antaeo, vires Minoia tellus Magnanimis aUget genitis atque arma ministrat. Omnia adhortantur fortcs. De montc minaces Ventorum flatus spirant illisque videntur Dicere: — Nos tanquam Zephyri, pergrata moventes;L Flamina, flabamus, sed se permiscuit una Cum nobis gcmitus juverus» qui vulnere laesus; Spiritus herois suprcmus ab hoste necati Ad nos pervcnit; simul et lamcnta puellae IO GABRIEL. Legimus, e pulchra quae vica sponte recéssit Concubitum metuens hostis tolerare nefandum; Et matris genitum vel sponsum flemfe amatum; K Infirmi caris puerique parentibus orbi, Cui libertatem cruciatus morte dedere. Lenia erant nobis fecundi flabra Favoni, Nunc Boreae rabies violents*. Austrique procellae. Omnes dein plaflltt>, flores et gramina dicunt: 'ü — Languida erant nóbis folia et privata colore, Sed nunc fragrainus Jucunde et fronde viwmus, Nos namque heroes aluerunt sanguine mille. Tot miserüm flotus aestumque *Éïimque levarunt, Flos de folliculo nondum ast pulcherrimus exit; Libertatis adhuc arbos alimenta peroptat Rubra, ut luxuwet, flores et gignat olentes. — Verba quoque emittunt cum parvis flumina rivis: — Limpida currébat patulos nostra unda per agros, Cursibus ast variis nunc fertur turbida lympha, GABRIEL. 11 Et subito retrahlt sua siccus labra viator; Sanguinis et mortis fugit horrens ille saporem, Undans quem sanguis multa atque cadavera nobis Liquerunt. Tantis et tot jam vocibus unus Fit chorus; et venti flores frondesque caducae Et pelagus fluvii rivi et Gortynia tota Tellus permisèent sonitus suspiria odores, Unum et fit verbum „Libertas!".- illud ad aures Natis pro patria pugnantibus usque susurrant. Incolae et accipiunt verbum quod corde recondunt, Atque omnes jurant obituros se ultima fata, Ni linquant hostes campos et limina cara Fortiter et pugnant, pugnantes fortiter atram Mortem obeunt, — illis et risus floret in ore, — Et Patriam appellant Libertatemque precantur. Letifer atque hostis, multo qui fortior armis Et numero, saevit; Cretum quamquam ossa retrusa IS GABRIEL. Omni sub gleba, reliqui se tradere nolunt: Urbibus excedunt perque aspera saxa vagantur Dispersi, atque hoste» illos quocumque sequuntur. Invicti pereunt, extrema et verba parentis , Patria! Libertas!"; ad libertatis amorem Educat et mater natum. Nunc fervet aperte Nunc latet at semper tempestas mugit iniqua, Quodsi sunt gentes turpi praebere coactae Colla jugo, gladium furtim Cretensis acutura Reddit et importat renovandas arma latenter Assidue ad pugnas: est caeli immota marisque Tune pax, praecurrens rabiem strepitumque procellae. * * Lux oritur. Primi sub caeli lumina fanum Immensum Archidis nigros extQllit ad sstra Muros, qui noctis candenti inoare vapori, Concreto siraili pelago, nebulaeque videntur. GABRIEL «3 Jam magis atque magis propulsat mane tenebras Atque vapor sensim de valle attoUitar ima: Fluctuat et montis praerupti dorsa secundum Pervenit ad fanum, quod cihgit molliter alba Zona: rarescit: perlucidus alta revelat Moenia: paulatim post evanesch ïn auras, Jam calidos Phoebo radios vibrante fugatus. Parvae per nitidum nunc fiunt aethera nubes, Quas tenuis terrae, pelagus proeul, aura repellit; Contra aliae pura nubes al bed ine rinctae Et pariles xylini floccis remorantur acuta Circum saxa, at mox vanescunt, jamque serenum Caelum caeruleo resplendet ubique colore, Quocum caerulei certat maris unda quiete. Callis, qui, superans summi fastigia montis, Ad fanum ducit, par se in sua membra plicanti Serpenti, flexus in se persaepe retorquet, Atquè viatorum prorsus nunc albicat expers. 14 GABRIEL. At cum sol montis procera cacumina linquit, Atque est multa dies, veniunt e valle petitum Fanum parvae hominum turmae et stridentia plaustra. Sunt homines fortes et primo flore nitentes, Sed manifesto illos signavit stigmate bellum, Aenea namque alii monstra avulsere laceitos, Crura alii qui aegre sua nunc vestigia torquet, Mi nam baculo sunt membra levanda dolenter; Vultum alii ignotum matri fecere patrique. Cum illis uxores veniunt unaque sorores, Quae in manibus pueros infantes atque tenellos Gestant. Assidua Superum omnes voce precantes Numquam pro caris redituris, saepe morantur, Ut reparent vires, longo et post ordine gentes Rursum in iter se dant. Lento cum plaustra rotarum Accedunt gyro, quibus albi aetate vehuntur, Inter se accipiunt maeste redduntque salutem, GABRIEL. '5 Vota et sentires arcana in vocibus illis. Parvuli avo cupide gaudem% brachia tendunt DUectae atque aviae, clamantes oscula mittunt. Obtestatur avum currum nonnullus in altum Ut scandat, vetulus poscentis verba libenter Exaudit — numquid valet ille negare nepoti? Nunc puer et fixis oculis miratur asellum, Efflans qui plaustrum vehit et vix ossibus haeret, Incitat et miserum, ferula cui magna minatur. Attonitus nitidos huc illuc verrit occllos | Atque rotas spectat, cupide captatque fragorem Auribus: est illi suavissima musica-istridor. Ornnia sed tamnens jam* paulo quae ante cupita, In caro matris vul tu defigit acutos Nunc oculos, manibus saepe ut festina propinquet Significat, querulua*«lamat, materque vocantem Curtit placatum, puer et mercede soluta, — Sunt perdulcis avo pro vectura oscula merces,— i6 GABRIEL. Candida materno circumdat brachia*"Bollo, Et genetrhv avide premit illi labra labellis, < ' Atque carens corpus sibi pondere comprinrit ulnis. Fani porca patet: venientes limina turmae tntrant atque locum possunt implere capacem, Nuper desertum, qui expanditur ante vetustum Delubrum. Hic alii lassi et sudore madentes — Haud humus his durast —- rfluri sternuntur in umbra Introeunt alii delubrum, Numen adorant Fervide, apud comités post paulo ipsique residunt. Egreditur templo monachm comitantur et illum Gestantes alii cistellas pane refertas, Victum ut pauperibus donet, quo dura levatur Esuries, inopes quae dudum vexat, et omnes Dextras ad monachum tendunt, sed gratior esca Illius est risus, perblandum et sermo levamen Tristi affert animis miserüm maerore gravatis. Demulcet gestu pueris ille ora paterno GABRIEL, l7 Atque inter crispos sua tardat dextra capillos, Qui capita includunt puerorum et suaviter ornant. Atque manum referunt matres ad labra, satosque Fortem deinde movent ad dextrawj sola tuetur Fractos namque senes, puerisque alimenta ministrat. Omnibus arridet lenis, dat verba benignus, Alloquioque animos firmat, recreatque cadentes Vires, consilii sapiens est omnibus auctor, trs Humane absentes morbo pressosque requirk^n Saepiusiteroes memorat, quos mersit acerbo Funere Gradivus, dum uxores arva penates Solvere tentabant et turpe abrumpere vinclum. Et matres memorat dulces et ab hoste pueUas . Raptas vel saeve cruciatas atque vcnustos Natos, coguntur qui nunc servire tyrannis: Denique sollemni sic fatur voce:— Memento! • Nate, memento! — Omnes et dicöot:—Usque, Gabriel, Cordibus haerebunt nostris tua verba. i8 GABRIEL Ciborum Solis ad occasum monachus vim dividic aeque, Ingens nam miserüm turba, atque augeturin horas. Multi ex fano abeunt^ plures subeuntque recente»; Auxilium cunctis et nutrimenta Gabriel M Praebet: par pelago delubrum namque videtur, Omnia quod donat tot quae collegerat ante Undique de rivis hominum pietatis. Inanis Jam est, moriente die, locus, at tantummodo pauci Mendici hic illic remanent, quos umbra recondit. Praebuit et Gabriel panem illis, attamen intus Perstant; at magnis cpim lampas fulget in aris, Delubri adversus quae surgunt ultima in ala, Labentem aera diem deflere et pulsa videntur, Singuli eunt deinceps et lente in limina ponunt Sacra pedes, curvi, quasi qui cervice subacta Ingens sustineant pondus. Clauduntur et omnes Nunc valvae fani: mendici unaque Gabriel • GABRIEL. *9 Vastam descendunt in cryptam ubi tradere possunt Arma et nitracum, quae festinanter, acervat Hic monachus. Post ex illis quae certa reportent Quae rit, nam tota nova Creta bel la latenter Conflantur; Gabriel illos hortatur, amore Accensus patriae, vires animosque perauget, Consilia et donat, mandata et mente sagaci Dat sociis, avide qui praebent vocibus aures. Dein crypta abscedunt, fani valvasque silentes Laxant, post alios alius nunc tecta relinquit, Densae in ter noctis tenebras labuntur et omnes. Aufugiunt horae, nox est jam multa tamenque In vasto tremula delubro luce coruscans Ardet adhuc lampas nitidis suspensa catenis Ante Sacramentum, radiis caligine victa Orbis et efficitur lucis circumdatus umbris, Undant quae tacitae per vasta silentia templi Et species praebent insuetas. Angulo in atro ao GABRIEL. * Vir genibap nixus junctis itnanibusque precatur. Corpus humi sternit, curvata fronte diuque Permanet. Esc Gabriekjpressis pro gentibus orans. * * * Continuo pinguis fecunda silentia rurts Fani et amica quies rumpuntur Marte freniente. Undique terrificus purum ferit aechera clamor: — En hostes! Hostes adventant! — Magna repente Fanum turba petit, subito reserantur et akae Delubri valvae, pulsae et terrore catervae En puerüm invadunt rapide cum matribus una Oebilium atque senum, fortes "dum in vaile repugnant Impavideque viri fundunt cum sanguine vitam. Amplum coenobii Gabriel aditum occupat. Omnes Excipit, hortatur fugientes atque paterno Amplexu pueros tentat firmare, senesque Exinde et matres lacrimis maesta ora rigantes» Et victum praebet, vires animumque ministrat. G A B R I EO 2 1 Horrendo caelum sed turbat pugna fragore, Saepius et reboat vallis crepitantibus armis. Acriter heroes certant sed vinceré frustra Hostem conantur, numero qui praestar, et ora Quantumvis habeant contra illum adversa, reéerwjn Gressus, keu! debent, pede namque pedem hostis anhelans Urget, deficiunt arma et nunc dentibus heros Unguibus et pugnat Crctensis. Limina fani Paulatim superant omnes, hostesque sequuntur, Quos sitis impellit caedis, funesta rapinae Atque libido movet, sed eos extrema repellit Vis Cretum, subito ferrata et clauditur illis Janua. Nequidquam modo claustra revellere Turfutia. Ten tan t, namque artis compagibus atque vetusta Constructae quercu valvae, quas robora ferri Sustentant, diris conatibus atque furori Obsistunt, prope eas est tamquam pumilus hostis Et defensores ex altis vana fenestris SS GABRIEL. Conaca aspiciunt ridentes. Mandat acernum Tignum dux ferri, quo postes arjecis instar Pulsentur, sed vix miles nova jussa paravit Perficere: ex alto reboant magno arma fragore Atque serum mortem, qua re se mandat et hostis Praecipitem effugio, subitö"tignumque relinquit. Cretensisque diu populus sic pugnat: Achivi Auxiliumque ferunt ilk{j namque una propago Utrisque, atque illos fraterno jungit amore Aeternum vinelum, quod gemis jungit ubique: Historia et3lfltns, spes una et sermo paternus. Sic simol in Turcas, extrema ad fata ruentes, Rorant divinam generoso sanguine plantam, Florem quae nondum gigÉfit nam lenta vifëscit, Attamen et florem late donabit olentem. Floreati heroes tune libertate fruentur. Effugium at Turcis turpe atque aversa dolorem Vulnera et intendunFIram atque cadavera foede GABRIEL. *3 Nunc violant, graviter torquent et vulner*i"ïliesos, Aspera qui dicunt cruciati verba ferokt» Hosti, ut det rabie motus solamina morris*-'-' Acriter heroes pugnant noctesque dicsque, Uxores aegros curant,'*8ctum, arma ferentes Auxilium praebent pueri teneraeque puellae. Certamen vigilans Gabriel hortatur adardens: Non est, non dormit, sed ferreus ille profecto est, Et manui socii, quae pura occidere nescit, Oscula delibant. Audet se offerre periclis, Semper inermis, habens .manibus sacra signa crucemqfcé; Frustra et in illum amens hostis sua dirigit arma, Vülnere enim laesus nunquam, una voce vocatur A sociis divus, qui, ex illo exempla petentes, ■ Hostiles frangunt vires, riderc ducemque Audent Turcarum, qui ad turpem pellere fortes Deditionem homines tentat, promissa dolose Se praescaturum jurans. Cretcnsis obirc «4 GABRIEL. Ultima destricco gladio nunc fata peroptat, Namque mori malunt servili colla leones Quam praebere jugo. Tune dux accensus acerba Ira, vexillum pandit, quod luna bicornis Ornat, ut hortende Cretcs ad bella lacessat, Et Christi Gabriel en tollit in aethera signum. Singuli at heroes fracti febrique fameque Nunc pereunt, numquam cessantes ferre labores Amplius et nequeunt. Lunae sub luce recentis Umbris apparet tremuloque ornata Rhetymnus Jam jubare atque brevi mortales sommis habebit, Fortibus at fani propugnatoribus hora Extrcma impendet. Jam hostes tormenta locarunt Adversus valvas, monstris et cedet aenis Janua, Turcarum mox fanum turba furentum. Invadet, Cretum delubrum sanguine fundens. Sed semper vigilat Gabriel et providet usque: GABRIEL. 25 Omnes festinus templum nunc cogit in amplum, Ut pater et loqukur populo caelique favorem Implorat, sanctum dein praebet Corpus et illi, Postremo atque pios ritus facit. Edi ca in au ras Vox animos placat, pressa et maerore requfcic •< Corda, etenim ignorat fremitum formidinis; alte Sed resonat studium pumar tpÉiquilla fidemque, Invocat atque Deum pro caris morte cruenta AfFectis, pro illis qui mox sua fata subibunt, Denique pro miseris, qciis vita impendet acerba, Dulcis nam tellus rursum est evincta catenis. Sunt matres genibus nixae atque ad pectora stringunt' Infantes, prope eas adsunt tristesque maridj- . Crudelis curas qui omnino mortis omittunt, At patria uxores nati curantur ab illis, Contra hostes pauci nam defessique supersuntJ 'Fortiter atque diu depugnavere ducenti Cretes cum Graecis viginti milia contra 26 GABRIEL. Hostium et ex illis jam mulei morte quiescunt, Sed quam Turcarum caedem fecere! Gabriel 1 Rursum pro populo clara bene voce precatur, Deinde via matres praerupta unaque puellos Atque senes curat servandos, parva manusque Hactenus heroum templum defendere pergic: Nunquam hostes Gabriel juravit sacra laturos In loca se vivo gressus. Pars prima diei Purpurea montes et valles luce colorat, Palla erit ast multo mox foede sanguine tincta. Horrenda en rauco reboant tormenta fragore; Atque est delubri jam ictu perfossa potenti Janua, clamores et Turcae ad sidera tollunt. Ingeminant ictus gaudentes atque repente, — Fractae ut procumbunt fani valvae, — agmine facco, Laetum conjiciunt se hostes paeana canentes, Ast iterum atque iterum resonant crepitantia Cretum G A B R I E Li 27 Arma, cadunt Turcae permixte, effusa salutem Et praebet reliquis* fuga. DuX inclamat acerbe, Militem adhortatur, frendenti voce deosque Infamans; sociosque impellens verbere torto Terga secat. Servi procedunt. Membra cupido Divitis exurit praedae rabiesque nefanda Christiadum in populunfc Nunc illos nulla repellit Vis: caute en omnes accedunt: limine fani Paulisper prohibent formido caeca, tenebrae Et fractae valvae permagna fauce patentes. Post ineunt nullo jam defendente recessus, Delubrum atque petunt ingentes namque gregatiaa Divitiae alliciunt illos, sed prima securis Cum portam tetigit per montis saxa resultat Mugitus, subito terra est concussa tremore, Terrifico templi strepitu murique cadentes Turcarum faciunt caedem, nam oppressa ruina Est turba. Hic illic nunc membra humana videres: 28 GABRIEL. Cretum an Turcarum sint forsan dicere posset Mater. Sic Gabriel loca fani sacra tuetur, — Saeclorum series, quibus, heu! tam longa pepercit; Quod jacet in crypta pondus nunc igne nftrati Delet et una hostes seque ipsum morte serenus Afficit, at servat sua sacramenta fidemque. Dispersi Cretes modo sunt fatoque subacti, Sed numquam domiti, crudeli in sorte quieti Et rursum dominis nunc se inclinare videntur. Interdum vehemens pergit saevire procella: Turcarum rabies non intermittitur umquam, Humani atque sitis numquam est exstincta cruoris. Irrident Turcae, nempe indita vïncula censent Tempes in omne hosti, quem jam crudelius usque Vexant et lacerant, fortunis omnibus illos Evertunt, Cretum gemitu laetique triumphant. ■ * * GABRIEL. 29 Sed libercatis tandem frondosa virescit Planta et maturis ramos extendit onustps Fructibos: est rubro demum saciata liquore. In Turcas pugnant, frangunt et vincla sorori Fortes nunc gentes, flexa cervice tyrannüm. Al trix heroum, pelagi pulcherrima gemma, Urbibus atque potens centum Minoia tandem Optata tellus jam libertate fruetur. Laetitia afficitur summa nunc insula: glauca Sant magis et rident caelum pelagusque profundum, ' Pulchrius Idaeus mons culmen in aethera tollit, Indiges et volitat supra illum spiritus. Alttim Ad fanum ex vastis rursus majore ruinis Structum mole redit Gabriel. 3° GABRIEL. ANNOTATI ON E S. Anno i66 Atque Segovinae tenuissima lana bldentis. Unde quiescamus belle, quo rite tegamwv : (Hinc tunicae, inde tui net pulvinus, culcita, lodix) Acceptum agricolis cives referainus oportet. Quo vivamus ad boe. Cives, advertite mentem. Despicitis, quos incomptos et sole perustos, Hi sunt quorum ope bos terram proscindit aratro. Praedura illa manus sabversa ligonibus arva Et serit, et runcat, sarritque, occatque, metitque, Et terit, ut domini vincant granaria fruges. Arboreosque iuvat fetus. Sunt falce premendi Rami aliquot, nimiam faeiant ne frugibus umbram, Concipiant alii ut vires, et pluribus arbos sa RUS-URBS. Luxuriet pomis. Quo fructus grandior extet Felicem carpens aliena ex arbore gemmam Alterius, qua vulnus hiat, sub corticc trudit.. Turn labor est oleis et vitibus impendendus; ■ Vestram oleaeque manum in primis vinetaque poscunt Agricolae. Sed quanta redit frangenda trapetis Baca, gravi quam multa subit vindernia prelo! Praemia sudor habet. Nihil hinc vos dimovet agris, Quippe iuvat bacis semper frondentis othri- < Visere planitiem, suramosque nigrescere colles, Palmitibusque rubros passim pendere racemos. Qui Boetim, Tanarumque bibunt, Rhenumque Mosamque^ Et siculus Lilybaei hac vinitor arte superbit» Aspice quae vastis exercet iugera campis Accola Tibisci, studiosus et accola Rheni. ') IUic non ullas adiumgunt vitibus ulmos, Sed paribus spatiis fulcitur arundine vitis J) Johannisberg-Rüdesheim. RUS-URBS. *3 Quaeque sua, silvae in morem; non arduus illi Vertex, luxurians non exit palmes in auras. Uberior partes ita succus permeat omnes, Et cum tempus erit, praegrandibus uva racemis Proximiorque solo, phoebiqaé calöre reflexi Perfectum maturescet, quod praestat, ad unguem. Hos iactat cultus, haec et vineta Tokai, Haec illa urbs Rheno qua confluit unda Mosellae,') Mattiacumque mero clarum, atque salubribus undis,2) Ipse morae paciens flaccescere vinitor uvas Haud vetat, hoe pretium, expectat vel frigora prima, Tune legit. At fures metuat ne nocte silenti Bissenos vigilare canes custode sub uno Edocuit. Simul hi vinclis abiere soluti Percurrunt vineta alacres, atque omnia lustrant, Nare et dente dolos ipsisque latratibus arcent. Hinc prelis elisa fluunt acerrima vina, 0 Koblentz. 2) Wiesbaden. RUS-URBS. Quae mare, quae montes superant, totumque per orbem Convivas hilarant, acuunt, faciuntque disertos. At quot opus vobis tenues impendere curas! Pervigilatis enim ut liceat depellere pestes, Ac veriti ne cui folio mala inhaereat urens Robigo, sumptis armis respergitis uvam Pulvere sulphureo, cuprea roratls et unda. Nunc quid opes memorem varias ego divitis horti? Non violae vobis tantum, non Hlia curae, Otia quae oblectent urbis, naresque, oculosque, Sed tempestlvi, stomachi solatia, fructus. Foeniculum hic daucutnque viret, nee tubera desunt, Nee trycni, nomen venit quibus aurea poma; Hic lactuca viget, caepae, allia et omne legumen. Serpyllum hinc herbasque alias est carpere olentes, Sedulitas quas vestra colit, quas temperat unda Irrigua, nutritque fimo, sarritque bidente. Inde alitur civis, capiuntque cibi inde saporem. RUS-URBS. 15 Nonne greges, agnos et oves et pascitis haedos Civibus? Heu, vobis sine, quid foret urbibus? Urget Quae vos cura boum! cecinit simul aliger, artus Corripit agricola e stratis, praesepe revisie, Foenoque aut aliis implet fragrantibus herbis, Mox ad aquas, ad opus ducit: Labor iste perennis. Munditie nee septa vacant in sordibus ipsis. Pascitis heu cultri laniandum cuspide guttur, Aut du ram immerita expectant colla ista bipennem. Delicias quoque, pastores, et gaudia vestra, Candidulas quae nunc ludunt saliuntque capellas, Agnos, qui saturi exsultant circum ubera matrum, Sors eadem manet. Ah! gemitus his auribus hausi Ad postes, laniena, tuas, quum matre relicta Balarent agni, tremerent et voce capellae, Mugitusque boum, captata naribus aura, Vincla recusantum, cornuqne extrema minantum. Quin, quos loturis et furfure, vilica, pascis i6 RUS-URBS. Sedula mane sucs audivi insueta rudentes, Cor quaerens, iugulum intraret quum frigida cuspis, Grunnitu reliquis una miserantibus illos. Dissectos quos dein vidi pendere tabernis. Membra ea scissa focis elixa vel assa bcatas, Arte nova aut confecta, onerabunt fercula mensas. Evadentque tui huc, nee iners anus ipsa, labores. Est tibi cortis aves et fetus cura tueri. Quam bene te norunt: adducto prodiga quum fers Cincticulo, lathiri, farris, viciaeque cupicas Quisquilias. Simul atque cies noto agmina signo Undique conveniunt, pedibusque amor addidit alas. Gallinae ut placito complerunt guttura victu Sorbillant testis quae nunquam deficit undam. Ex illo sed enim, ceu rubra papavera cristae Ardent, mox positis ovis crebrescere cantus; Vox ea laetitiae et felicis nuncia partus. Tu sollers legere et gallinae condere fetus; «R U S-U R B S. *7 Ovaque festinas glocicanti subdere matri, Dum plumas, cupiens ovis incumbere, crispar, Exckisa unde genus numerosa prole novetur; Quoque saginentur, frumento largiter altos Tu cicuras acres dissecto abdomine gallos. At dapibus civi nihil est optatius istis. Nunquam, Mater, es urbanas ingressa culinas? Confieri ova modis reperires posse trecenis. Agricolae, agricolae, huc properate: hic munera vestrae Cernere erit congesta manus; huc confluit omnis Pullities. Fracto pendet pars languida collo; Visceribus sine pars, viduataque corpora plumis In mensis porrecta iacent in frusta secanda. Armenti carnes grandes ex aere lebetes Accepere focis, coepit iam gliscere murmur; Condimenta latent, ferventque minoribus ollis; Halantum herbarum hic fasces, et copia lactis Turn liquidi, aut pressi, turn plusve minusve coacti. i8 RUS-URB S. Roris odor maris, et frictae fragrantia caepae Pertnulcet nares, cenae praenuntia magnae. Astanc praccincti, niveaque in veste ministri: Pars spatula miscens latis quatit ova catinis, Pars properat furaans nudare putamine tuber, Hic teneram vituli decerpit vertice pulpam. Ille veru in pruna capos iam torret obesos. Dicere quot vestri in formas abiere labores Haud fuerit promptum. Is novit quem stare videtis Alba succincuim trabea, parilique galero Obnuptum caput: illi alios parere necessest, Quippe mago, quem nulla latent secreta colinae, Quique Maglrus erat, nunc aucta est arte Magister; Quidquid et ille velit mutet redolentibus herbis: Petronem vel lactentem permutet in agnum, In tenerum vitulum succis transformet asellum, In lepores illi feles convertere promptum. Lunatum ferrum, cultri sunt illius arma, RUS-URBS. »9 In pa rees qui bus omne genus sec at ille minutas. Inde cavo tundit subigens obtrita metallo. Eminet at cribrum; cribro cocus imperat omnis. Hac iter est vobis, terrestria et aurea poma; Hinc, succo pingues herbae, manabitis instar Sudoris spisso liquidique foramine lactis. Unde sapor veniet dapibus; gula ne petat ultra. Nunc mihi iam saturi nidore valete, bubulci. „Mensa parata, Puer, convivae, accumbere tempus'*. Femina quaeque viri dextro subnixa lacerto Procedit, complentque suas ex ordine sedes. Aula nitet, nitet argentum, mensaeque supellex, In patinis niveus panis mappaeque renident; Fulguraque e digitis iaculantur et aure lapilli; Convivarum hilares praesertim est visere vultus. Non locus hic vobis; procul hinc procul este, profani^ Agricolae, sacrum non fas insistere Urnen; Agni intrent, sat erit, vestri, gallinaque, bos, sus, 20 RUS-URBS. Ab sue principium tenui racione resecto, Gustus hic ante dapes, cenae facturus orexin; Cenae suppeditant animalia cetera pompam. Singula quis possit sectari fercula fando? Daedalus id vetat in tenebris qui talia finxit; Cuncta etenim tutudit, sic miscuit atque subegit, Sic in eis pars quaeque suum est oblita saporem, Ncquicquam ut possis fuerint meminisse quid ante. Ire redire puer, non is cum lancibus unus, Dentis fervet opus, variant sine fine catilli. Interpres, Savarine, *) veni, quo nulla magistro Gens Gallis toto est ventris studiosior orbe. Quamquam lux oritur mihi nunc inopina, docetque: Est genus Artocreas libl dicamne placentaef Quod cereale solum, cereale atque undique crustum Instar diploidis vestit (quae tympana vulgo) Tympanii forma: perhibetur Apicius auctor. l) Brillat Savarin. RUS-URBS. | ii Quae interiora latent possit qui noscere feH^jjli At si mul id ferro scissor divisit acuto, Vest ri summa operis pa tuit, mihi credite, agrestes. Hic pilulae de carne bovis, botulique suilli, Panes et cerebri, iecoris, vitalique medullae; Pullinae capitum cristae, thyma, caseus, atque Quadrifida ova cavis similae commixca bacillèfc- > Eia age, qui primum mediumque affertis et imum; En cenae veniunt oblectamenta secundae Impositura epulis finem munuscula ruris Mitia poma, nucis, ficus, pira, pensilis uva. Vestra lagena intrat fundens sapidissima vina, Symposia ut vestris agitent iucunda lagenis. Inter se certant generoai munera Bacchi: Nomen cuique suae virtus et gloria stirpis. Hoe iactat vires, aliud dulcedine praestat, Hoe tulit aetatem natum melioribus annis, Hoe potius spuma; haud color, haud sapor omnibus unus. 22 RUS-URBS. Ante alias primam vitis fert gallica laudem. Ecce meri pulsu praeceps it suber in auras Cum fremitu, fervensque ruit Champanicns humor Laetitiae dator, ingeminant ter prospera verba, Inque vicem attactu crepitus dant vitrea lenes. Sic proceres, sic uncta parant convivia reges, Quid vestra absque manu foret harum deliciarum? Ecquis mente tarnen recolit tam multa ferentes? Rus gignit, vorat urbs! Livor tarnen absit, In urbe Non Luculli omnes, omnisque Trimalchio: plures Sunt quibus exiguo vitam tolerare necessest. Indiget urbs rure, at rursum rus indiget urbe. An nihil, agricolae, urbs vobis praestare videtur? Tauri vos pelles, plantarum vincula sutor, Vos lanam et linum, vobis velamina sartor, Praeteritis aliis, vestri instrumenta laboris Ipsa quis excudit? falces quis, aratra, ligones? Nonne ignoratam vobis urbs ipsa per artem? RUS-URBS. ft3 Urbanis, agite, officiis quis denique finis? Esc suus et menti labor; ingeniumque colences Nobis hi condunt leges ac iura tuentur, Hi magnam laudem studio meruere medendi Fratribus auxilio ut miseris aegrisque venirenc, Oranc hi causas pro libertace cliencum. Ucile opus vobis, ne cecera millia dicam. ') Non alicer caeco insïdem pede claudus utroque Ingredicur, caeco dum praeber lumina claudus At gressum claudo caecus; sic quo caret alter Sumit ab alterutro. Exempli meminisse Menen! Non abs re, agricolae, plebem revocantis in Urbem. (Quae crepac aequandos homines sencencia falsa esc) Alvus eget membris, membris esc ucilis alvus: Non adhibenda fides contra qui suaserit. Alter Poscit opem alterius labor, et conjurat amice. ') Ausonius. VITUS. " ifl li ITWW1W m i—Wl l iiiiiili—■» m ninnm ui mmm mi R9Ë993BI V I T ü S. CAR MEN FRANCISCI SOFIA-ALESSIO RADIC EN ENSIS IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. V IT U S. Vitus admodum puer inscio patre baptizatus est: quod cum ille rescivisset, nihil praetermisit, quo filium a christiana religione removeret. (Offic. dlei XV m. Iunii.) Iam non prisca novas kilarat concordia gentes; Ingens discidium concentum dividit omnem : Cunctos unus babet foculus, non omnibus una Mens est: non omnes eadera venerantur amantque. Quid valet in natos patrum veneranda potestas? Cum genitore pio natus non degit amice. 6 V I T U S. Nam nova per populos virtus subrepere coepit, Et toto nova progenies enascitur orbe. Iam fuit in Siculis olim puer integer oris, Magnis a proavis ortus facieque decorus: lam documenta suo dederat pia mater alumno, Divinumque simul dictis afflarat amorem. Nunc natus matrem spoliatam lumine luget: At sanctum ducit puerum Crescentia nutrix, Fingit et ad rectum suppressa voce Modestus. Heu! genitor veteresque Deos ritusque colebat, Et spem filiolo magnam ponebat in uno. Incassum! Puer in tenebris latet abditus atris: Prorsus devitat socios, spectacola, pompas. Iam non templa colit, non atria ture vaporat: Non in imaginibus vultum suspendere vanis Audet, nee pictis iam floribus induit aras. Tandem delator quidam genitoris in aurem: Nonne vides? muttit: Non curat Numina Vftus: V I T U S. 7 Externos sequitur, puto, ritus. Credere nolim.... His pater incensus d iet is exarsit in iram: Ecce vocat nat urn; premit imo corde dolorem: Atria lorïga patent; praebet nemus aedibus umbras, Pallent express! cera longo ordine vultus. In locuplete domo, rigido simulacra Deorum Assurgunt gestu: sacris micat ignibus ara. Vitus adest, oculosque pudens demittit et haeret, Dum maesti circum stant corde micante propinqui. Altius in cathedra genitor consedit et infit: — Adsis, o vitae spes, o mea sola voluptas; Te plus, Vite, meis oculis nam semper amavi, Frontem iam diduc: sapiens docilisque videris Esse puer; sed et est quod iure reprendere possim. Sancto conubio peperit te mater, et idem Factus sum pater et dominus: vitaeque necisqüe Est sane mihi ius, et te parere necesse est. Vite, quid est quod tu pueriüa gaudia damnes? 8 V I T U S. Quid fugis aequales et maeres usque? quid incus Sic servas, vitamque sinis tabescere luctu? Num desiderio matris miser usque laboras? —Adrisit puer, et suavi sic ore locutus: — Tune, pater, quereris quod soltts semper oberrem? Improbulos fugio prudens turpesqöe susurros: Tu vero, memini bene, mé Sic ante docebas. Non odi socios, genitor, cum solus oberro, Humanum genus omne pio complector amore. Nonne satis recti spondent tihi denique mores? — Leniter hic genitor: — Mores reprehendere nolo; Nempe velim ludas aliquid luctusque relinquas: Exercere iuvet puerilia membra palaestra, Et iactare pilam leviterque remittere follem. Odisti lucem, bubo, teris otia tristis. — . — Falso! non odi lucem, sed nitor ad astra: Saepe quidem vigilans fulgentia sidera mundi Contempior, caeloque froor sub nocte «ilenti. V I T U S. 9 Saepe quidem tacitd, fateor, pater optime, mente Accipio lucem, quae vincit lumina solis.— — Quae tam clara tuis modo lux affulsit ocelliaf .-, — Est lux vera, pater, caelo demittitür alto; Emicat: at magnum nunc mens mea concipit ignem. — Iste quis est ignis? — Meus est suavissimus ignis. — Quid garris mihi? Sacra, puer, tu neglegis usque: lam non templa colis, nee florem ponis in ara\ IMPRIMIS» inquit sapiens, COLE NUMINA RITE: Di tibi divitias, speciem nomenque dedere; Nonne decet dignas Superis persolvere grateat Numina si quid amas, pius atria ture vapora.— Tum Vitus:— Quid opus sacris et ture? — repantVV Est Deus in nobis; Deus est in .pectore purfri < Sunt sua templa Deo castis in mentibuaa aram Dat mihi pectus, ubi fax ardet semper! amorisc Rite prece», pro ture, pio nos fundiraus ore. — — Sed tarnen iste Deus qui sit da, pupuie, nobis. IO V I T U S. t Unus adest Deus atque regit ter ram, mare, caelum Constituit bonus ille locum, quo vif*fe rursus, Deliciisque frui possent duce morte fideles. — — Eia age: quid dubitas Mammis incendere tura? Iam magnos cole ture Deos; brevis incerit hora: Mo» ignis levis in cineres dilapsus abibit.— Tum firmus puer: — Ignosces, pater optime, nato, Non faciam: Christus Deus est, Sapientia summa,— Tum pater exsurgit vepallidus ore: — Fateris; » Exclamat, pecus es damnato de grege Christi? Proh pudor! o mala sors! pueriles perculic aures Vana superstitio: quis te magus obruit arte? Quaenam saga tuos illexit carmine sensus? — Non ita: vis, pater, exorem prece Numina falsa? Nunc Christum veneror: Crucifixo foedera servtt.— — Me miserum! Tu gente satum sectaris Hebraea? Heul nescis quam sic, puer, hoe inamabile nomen! Pontius infami suffixk in arbore Christum: V I T U S. 11 Nunc ipsi pueri ludcnces fingere tendunt Hunc hominem pecudi similem: pendere videtur De cruce funerca cervix asinina caputque Auritum: Vin tu pecudi dare tura sinistra? Nunc potius cole ture Deos, quos Caesar adorat. Sic iubet ille potens, cui te parere necesse est. i— — Rex meus est Christus, cui supplex obsequar tmi.— — Quomodo fit rex, cui vepres sentesque corona? Linque crucem servis: age nunc cole Numina ture. — — Non possum. — Cur non? Tu dedignarj*.... at ipse Iudicibus mox haec referam: dabis, improbe, poenas. Audi: Christicolas Caesar fastidit et odit: Obscenum, mihi crede, gregem demittere morti lam parat: ille feris ludibria ponet arena. Te, puer, addictum Christo dare tura sinistra lam rodunt omnes: vis in cruce pascere corvos? Iam magnos cole ture Deos» ne fabula fiss! — — Non faciam. — Pater hic flammantia lumina torsie: 12 V I T U S. — Me miserum! perii! — clamat — periere Penates: O domus, insigni quae stabas gente superba, Heu! te mergit homo barathro Gaïilaeus hiante! O dulcis coniux, o me felicior ipsa, Quae nunc sola jaces gelido tumulata sepulcro; Heu! non vidisti sacris obsistere natum: Humanum puer iste tuus genus odk et horret. Nil praeter maerere datur: quid denique restat? In tenebris vacuaque domo sic vivere pergam? Deficiam neque me quisquam solabitur orbum? O vitam raiseram! Me siccine, Vite, relinquis? Iam miserere domus, miserere meique tuiqtie: Tus impone focis. — Christus Deus optimUs est mi. — Restat ut obscenam pecudem venereris acerra? Iam cole ture Deos, aut nostro de lare cede: Nunc maledic Christo. — Benedico. — Furcifer, exi lam legem nosd: magica" te voce profecto Lusit saga potens, cui vermes ilia rumpant. V I T U S. l3 Patrera liquisti! — Deus est pater omnibus unus. — — Effodiam tibi mox oculos: nunc dedecus a me Hoe abigam. — Christum, fuerit quodcumque, fatebor.— Ardet ad haec genitor rabie, furit, infremit, urget: Arripuitque comam flavam natumque subegit: Mox in contiguum foribus conclave reclusis Traxit, et increpitans patientem compuHc intro. Ecce vocat puerum iudex: ferus usque minatur: Nequiquam. Genitor graviter saevire parabat, Cum subito Vitus patrio de litore cedit: Custos et nutrix noctu comitantur euntem. At profugos felix recipit Lucania tectis: Suscipit hic Vicus tenero pia vota labello; Hic demissus adest, miseros solatur et aegros. Ac iam fama volat, dum vivit purus et insons: Interea furiis agitatur Caesaris aegra ') Filia: mentis mops passim bacchatur in Urbe. ') Dioclctiano imperatori, ut est apud rerum scriptores, Valeria filia fait: at nulla masculim proles. V I T U S. „LUCANUS VENIAT VITUS," crepat ore puella. Ecce subit tandem Romana palatia Vitus: Contigit insanam; subito furor ille recessit. Quomodo, Caesar ait, pepulisti, Vite, furores? Cui Vitus: Furias Christus Deus expulit ipse. Tum vero subiti Princeps exaestuat ira, Atque furens puerum tenebroso in carcere claudit, Dum parat omnino Christi delere sodales: Ecce catervatim pueri innuptaeque puellae, Et sancti patres et casto pectore matres Intereunt: miseri ferro flammisque necantur, Iactatique feris media moriuntur arena: Viscera dilaceranr, turba clamante, leones. Hic de infelici vepallidus arbore pendet Affixus clavis; pice fumans uritur ille: Pro Christo duris animas cruciatibus efflant. Undique terra gemit, respondet flebilïs Echo; Undique nigrantes glomerantur in aethere corvi, VITUS. 15 Dum levis exsukat miserorum sanguine Roma. Iam cives celebrant multo convivia Baccbo; Urbs insana sitlt circcnses atque cruorem. At vero stragem pia filia Caesaris horrct; Quin ardescit amans: manet imo corde reposta Divini pueri species et gratia vivax: Nee potuit muiier dubiis obsistere curis. Vesper adest: figit maerentia lumina caelo, Purpureasque videt fluitare per aëra nubes: Sanguine terra rubet; late trahit aethra ruborem. Cauta sub obscurum noctis clam limina linquit, Egrediturque silens, una comitata puella. Festinat tacite, vicos plateasque pererrat. Turpes devkat strepitus servosque procaces. Interea caelum tonat et micat igne repente. Corda timore micant, dum fulgur prodit euntes. At resonat querulis ululatibus amphicheatrum: i6 VITUS. Vincla reeusanturn ferit aures ira leonum, Qui deserta fert cupiunt lucosque silentes. Sic pudibunda vias perlustrat femina Princeps, Iamque venit rapido trepidans ad vincula cursu. Alloquitur breviter custodem: lampade sumpta, Ille vigil ducit sinuosa per antra puellam. Anxia tum muiier per inexcricabile pergit Curriculum, latebrasque memor circumspicit atras. Lenta per ambages graditur, qua ducitur aegre Halitus, et dirum spirat gravis aura venenum. Quantus in his scrobibus languor! Mors incubat atra Hic miseri caveis imis mediisque sepulti Christicolac lugent: lacrimarum depluit imber: Dat gemitus ingens miserandaque turba dolentum. Insignes pietate viri scant pectore firmo, Gaudent aerumnis socioque dolore fruuntur. Concordes animae modulantur carmina Christo: Sunt animi peregre celeres sine corpore, iamque VITUS. Nunc procul a terris elata mente vagantur. Hic in defossis specubus simul ore queruntur Infantes, larvisque simul terrentur et umbris, Atque vocant dulcem caeco sub carcere matrem: Filiolo lacrimans extrema dat oscula mater. Urget ubique dolori prima" vepallida nocte Progreditur muiier, veluti vaga larva, per umbras. Huc illuc pairhans dementia lumina volvit. At vox subter hum urn demulcet amabilis aures, Mox aliae voces respondent dulce priori: Ecce melos sensim sacrum mutatur in hymnum: lam carcer cantu tremebundo palpitat omnis. Tum consectawr studiosa puella canorem: Ingeminant tenebrae; dubitantem deinde lucernam Attollit custos: Virgo pia tendit ad arctum Descensum: subit inferior iam carceris antrum. Tres simul agnoscit concordi voce canentes. Vitus adest: cantat nutrix vetulusque magisaet. i8 VITUS. Tangit humnm genibus Virgo: Pulcherrime rerum, Grates, exclamat, qui possum reddere dignas? Tu medicante manu pacem mihi, Vite, tulisti. — Non ego, Vitus ait, Christus dedit ipse salutem. Grates redde Deo: nunc Christo vive valeque.— Tum surgit Virgo, pueroque dat oscula sancto. Tempus erat cubitnm discedere: nocte silenti lam lacrimis suffusa genas loca tristia linquit, Et taciturna domum passu redit alite tandem: lam sapit, ac sentit grandescere Numina Christi.. .. Mane novo, populo spectacula praebet arena: Undique fit murmur: superant scalaria cives: lam cunei fervent tunicata plebe frequentes: Ecce, velut mare, Caesareum fremit amphitheatrum. Lictores tandem: „CIVES ADVERTITE" clamant: Ingreditur Caesar Tyrio spectabilis ostro, Qui circumspiciens podio considit in aureo: VITUS. 19 Consedere patres inxta castaeque puellae. Pallida, corde dolens hic filia Caesaris adstat. " Sunt eircum multi sceleris letique ministri. ( Arrectis oculis cives atque auribus adstant. En adit immensam Vitus moriturus arenam. Custos et nutrix succedunt passibus aequis: Flexis poplitibus, tacito simul ore precantur. Fit fremor in circo: magnus ferit aethera cl amor: Ecce leo fremit impastus clathrosque relinquit. Huc illuc saliens fulva spatiatur arena: Concussitque iubam: quatit auras ira frementis. Tum Puer attonitus caeli convexa tuetur, Atque levem spirans auram sic ore susurrat: „O PATER OMNIPOTENS, HABITAS QUI CAERULA TEMPLA, DA VENIAM NOBIS, MISERIS SUCCURRE BENIGNUS." Tum posita feritate leo procumbit arend, VITUS. Magnanimusque pium puerum miratur et haerec, Tanquam sk visae correptus imagine formae. Protinas exsurgens lambit bonus ore iacentem; Ecce iubam manibus Vitus demulcet et orat: Ut nitet ore decus! rutilis coma florida cirris lam levitcr nutat dementi flamine pulsa. O quam pulcher adest puer bic! ut purus! ut albus! Aspick haec inhians spectacula Regia Virgo, Ac taciti pia mente Deum veneratur et orat, Ut servet puerum: fremitusque per ora cucurrit: Omnia corda micant: haeret defixus in uno Obtutu populus: resonat clamore theatrum: Pars pedibus quatiunt terram palmasque crepantes Attollunt: alii plangunt veniamque precancur. Tum torvus Caesar populum circumspicit, atque Plebs Domino rerum pugnis verbisque minatur: Omnes conclamant; nemo stat pollice verso: Cogitur immanis tum plebi cedere Caesar, VITUS. 21 Eheu! supplicium puerum crudele manebat! Saevit non longo post tem po re Principis ira: Custos et nutrix fundunt cum sanguine vitam: Sternitur in rigida, populo miserante, catasta Vitus: carnifices caedunt pia membra flagellis: Caede madescit humus: moriens Puer integer aethram Suspicit, atque animam diris cruciatibus efflat! At tellus gemuit sancto madefacta cruore: Ecce ruunt subito veterum simulacra Deorum. Intonuere poli, tonitru reboantibus antris, Et rapido caelum secuerunt fulmina lapsu, Impiaque ingentem timuerunt saecla ruinam: Insontem puerum Princeps expalluit ipse. m C Y M E. C Y M E. CARMEN ANTONII FAVERZANI CREMONENSIS IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMX1V. C Y M E. Nox est; innumerus caeli convexa pyropus distinguit; rursum labens prorsumque relabens, monstro sopito simiHs, Tyrrhenus anhelat; ac, manibus simul implicitis, e gurgite passim emersae, in summis vitreae Nereides undis exercere choros certant, dum luce benigna omnia convestii Phoebe: fumantia Vesvi culmina vicini, Stabias, in litore apricam Mummi Romani villam, iuxtaque revinctam, quae funi luctans fiuitat tremebunda, triremem. 6 C Y M E. Lenta peristylum transit, triclinia Cyme ingressura, sed os mulcet levis aura, salicta inter, silvestres oleas myrtosque susurrans, et murmur fluctus, leviter quo tunditur ora, captantem tenebras animum prolectat amantis. Quod tenet ergo manu deponit virgo batillum, mox incendendos pariter deponit odores, inscenditque gradus excisos marmore, in altum unde est prospectus longe, purumque serenum suspicit, et largis salsum pulmonibus haurk aera. Tune tenues oculis rimantibus umbras, tamquam per somnos, simulacrum apparuk ingens, cor vario miscens motu servae. . . alta Corinthus; bracchia quae ad ponto surgentia moenia tendens: *o clivi, o patriae portus, quos mille carinae non complent' ak, *o nitidis gemmantia saxis templa deum, sedesque viram fontesque sonantes; o totiens Cymes plancis celebrata puellae, C Y M E. 7 numquam vos Cyme, numquam, loca laeta, reviset!' Fluctuat ioterea volucrisque recedit: imago. At virgo, leviter concusso vertice, in aequum desilit, inque hortum placide progressa silentem, corpus odoraca tenerum libravit in herba, marmoreum propter labrum, quod fistula, lymphas eiaculans akas, inspergit rore perenni. Acre sed hic venas et permanare medullas nescio quid sentic, velud si febris et aestus instec, quod caecam irrita: sub pectore curam; cum vero nequeat rapidam restinguere flammam, nudacos teretes immergit in amne lacertos, rescernitque latus prato, subnisaque nexis inter se manibus cervicem, sidera caeli contemplacur iners. Ecce autem mater adesse visa repens, qualem, superas quum carperet auras, ancillas inter, lanam fecisse iuvaret 8 C Y M E. aedibus in longis, trans aequora vasta,... Corinthi...; loricamque cruore parens et pulvere sparaif,: iimine scans primo galeam quassare minacem. Discussie visum clamor risusque virorum, dimotisque patent plagulis triclinia, multi in quis convivae, praecincti tempora molli flore rosae, franguntque toros et pocula miscent, cum semel atque iterum: 'rex mensae Naevius esto!' proclamat iuvenis, cuius voce excita Cyme emicat, intendicque acies et nomine secum saepe ciens Spurium: 'cua, iam tandem tua dicar!' inquit, et, insana labefacta cupidine mentem, gaudet amatori flagrancia basia iactans; sideribusque simul ridet caeloque beata, et circum ridet nocti tacitoque virecto, gaudia praesumens et furtivos hymenaeos. Haec, abstracta sinu patriae gremioque bilustris postquam Romanus bimarem deleverat urbem, C Y M E. 9 in Pompeiano vitam degebat amoeno, nunc in harcnoso, nudo pede, litore cursans aut immitis acu dominae bombycina pingen*, | nunc ludens isdem, quibus aequoris unda, lapillis, aut fidibus discens numerosaque membra movere; donec erum, Baccho facilem facilemque Cytherae, ultro deperiens, cupido succendit amore. Inde peristylum repetit secum ipsa, placere quo pos SM, cultum meditans gestusque loquaces, ac Bromiam cernit, sublustri nocte, propinquo in flexu, et Stasimum pueros, per mutua iunctis r dextris, ad solum cautos accedcre litus; compositoque putat lenes repetisse susurros servorum par; ut vwo nomenque ftriremis' audiit et patris, limen servantis, 'Aletae', sensit eos agitare fugam, capitique verendo filia praemetuens, poenas prohibere studebat, cum variam turbae mentem advertere: puellae IO C Y M E. nisus saltanti circum dare bracchia collo, exciderat sponda madidus rex Naevius ille, ec calicem Spurius tollens sine fine cachinnos edebat. Vidüjvirgo, atque oblita parentis servorumque, rosa cupit implicuisse capillum, vas ut odoriferum iuveni et se sistat habendam; dum vero arrecta in digitos decerpere ramum hirsutum contendit; homo, quein paenula texit, prosiluit: 'Cyme!' clamans 'mea vita!' metuque omni depulso, gladium nudavit, et: 'hic est, quem stringcns, urbis patriae cum moenibus olim' inquic 'erus portas sacrataque templa deorum. proruit et saevus nostras irrupit in aedes. Nee nostro quisquam respersum sanguine Graecus ferrum abstersit adhuc; nee adest mihi dextra vigorque ut quondam,... longe; sed quidquid ademerit aetas, hoe dolor, hoe odium, furor hoe atque impetus addet.. Ulterius sed, cara, veni, ne forte loquentes C Y M E. 11 quis nos excipiac speculator' pergic Aletes; nee Cymen toto videt expallescere vultu et cunctabundam pacris vestigia natam tarda sequi. Simul ac patuit mare, constitit, aegroque aequoreos tractus animo permensus, inultam ingemuit patriam; tum visu corpus et ora virginis intentus dubia sub luce pererrat, suppositaque manu mentum sustollit et: 'o quam raro te speet are datum, suavissima rerum, quae tot filiolis restas mihi sola peremptis! o quam reddis' ait 'maternum fronte decorem! r Fida catenato tu spes, lux una parenti, namque affulgebas mihi libertatis ad instar vultu solamen praebens. .. Nunc tempus agi rem; nunc iactare iugum tempus...' Se comprimit illa, in vultuque oculos figit dicentis, inhaerens. Qui, natam gestire ratus: 'procul hinc, meministinf; ' caelo sub viridi terra est gratissima divis, 12 C Y M B. alluicurque unda, servae quae lumina Gallae paene colore reten; nee non ut circumit aurum tortile matronae collum, sic multa coronat insula ridentem, similesque gigancibus inde assurgunt montes' inquit 'nemorosaque saxa; at fluvii ossa virum volvunc, et ssna poetis arborei expediunt fetus... Nomen meministin? Hellada iam repetas, subeat prostrata Corinthus, et patriae miserere tuae, quae victa Latinis iam dudum servit. Quantum sub corde dolorem is, mea pupa, premat qui iucundissima vitae tempora, nobilitate potens opibusque, beatus cara prole pacer, maiorum in sede suorum sancta transierit; mox autem ferre superbos compellatur eros exsul fessusque senecta, te celent homines semper, te numina celent! Graecia Capta fremit tandem indignata catenas. et coniuratus civis discurrit ad arma. C Y M E. *3 Ergo, ubi, post epulas, hac nocte vocaverit udus te Spurius — te nempe calet tam bellus homullus! — ■ et petet amplexu collum, tu pectus inertis confode'. Sic fatus, sicam porrexic inermae; sed corpus gelidtrtJperstririxit virginis horror, H Cui pater: 'ecquid' ait 'metuis?' ferrümque recondit. 'Numquam te, vivoy Spurius potietur, Alete. Fidis servitiis caesis ipsoque, paratam continuo navem cuncti adscendemus ovantes Tene cruor ter ree? nil, praeter vina, vide bis. Illos nonne mero vappas marcescere cernis?' At convivarum jéremitum, convicia, nugas pervincens rex: 'Graeca, Spuri, cur psaltria'!'quaerit 'cessat adhuc?' Fidibusque statim cantare peritae en adsunt, domini ludibria taetra, puellae, mangonum proris cum saltatrice gregali merx pervilis in Italiam convecta Corintho. Atque sonus, lenis pertemptans aera, complet '4 C Y M E. permulcetque aures, per et atria longa volutans perque peristylum, statuas allambit, et inde lugubris insinuat penitus praecordia patris, aegre qui cohibet lacrimas mentisque tumultus, rursus et hiï Cymen dictis affatur: 'in urbe mercator fint antiqua tibi, filia, notus, cui domus argento multo fulgeret et auro, ter centumque graves pretiosa merce carinae aequora sulcarent. Sed vir generosus et idem magnanimufdcivis, pro libertate labores certus obire omnes pwriaeque impendere vitam, sub laribus natis parvis cum uxore relictis, haud semer fmpavidus miles pugnavit>in hostem. Cum vero Graeci, concordi foedere iuncti, immortale, ferox bellum indixere feroci Romano, pdnceps ensem distrinxit...' Ut inter haec, querulas digitis chordas pulsantibus, una C Y M E. *5 voce videbantur dulce implorare puellae nomen, vim questae, miserabiliterque gementes, Hellados et matris vastas deflere ruinas! 'Obruk infestus numero, virtute phalangem' — torva sonat servus magis illaetabilis urguens— 'hostis non vicit. Spurius, quem prospicis, ille ganeo Romanus, quantae bellantis ActtmriL sint vires animusque, fremens expertHs in Isthmo est et prope Leucopetram, germano consule, ductor ingens agmen agens. Ibi, post certamen iniquum, gentem Romanam, Romanaque nuraina demum detestata puellarum nuruumque caterva, perfossis iugulis, sese in derupta dederunt praecipites. Caedi pauci superavinws, at quis, vitam pertaesis, arasque focosque tueri immotum «taret, mortcmque lacessere pugna... Ast urbis frustra portas et pectora nostra hostibus obicimus; densus ruit undique miles i6 C Y M E. arma ferens, iras, incendia, funera, luctus, excidium captae, grave servitiumque Coriptho. Quando superba favet semper Victoria Romae depellitque ictus nobis deus impius omnes, auferor ad tectum. Vix veni, derigui ceu de caelo cactus; fiammae fastigia summa lambebanc subcexentes piceo aethera nimbo. Ipso in vestibulo confossae corpora matris, servorum offendi pedibus fracrumque tuorum. Me rapit amentem dolor hinc et terror in horcum, invenioque meam Cymen, quae in colla parend, os crispans risu lacrimoso, invadit; at, illa ad naves sublata ulnis, per devia nota, caro formidans oneri, gradior. Ruerat nox. Cur, di, feciscis me calia cernere coram? Luce repercussum, crepitans qui volvitur, ignis, sanguineo fulgore coruscabat mare late; heu nostrae ardebant puppes, undisque vel ipsis C Y M E. *7 excludebamur miseri! Te ad pectus anhelans pressi, nata, malis fractus, saxoque resedi; oblitusque mei nil vidi aut amplius hausi, dum tua in hos homeros cervicula lassa recumbk** Hic vocum et cicharae cantus tristissima quaeque, proelia, spes vanas, clades fletusque precesque reddidit extremis numeris, raiserabile quiddaw instrepuit... tacuit. Sed voci haud parcit et irae servus. "Ut illuxit, naves nos plurima turba Romanas deinceps' inquit 'conscendere virgis cogimur; accumulat confertos — turpe relatu — victor acervatim matres puerosque Virosque invalidosque senes vinctos gypsoque notandos. Gracia magna deisj, domino servimus eidem... Nunc veto, arreptia tandem pugnacibus armis, inclamant nostri cives; haec summa si*, ergo nox iis, qui patria nos avexere revulsos i8 C Y M E. a Grecoque cadat Spurius Romanus Alete!' Talia contremuic, subitoque exterrita virgo corruit, et lapsam genitor relevabat, at aures perculit armorum sonor improvisus, et artüs per tremulos rxépido sudor fluit. Agmen adesse cernit inhorrescens et sistere limina circum; libertus praeit Anchialus gladiumque coruscat. Quem simul agnovit, face praelucente: 'sceleste! perfide!' conclamat, ferroque minatur Aletes. Tum subitis omnis vibrat tnlgoribus hortus atque hinc inde volant, falces sicasque ferentes, servi; tota domus strepitu tremefacta remugit: femineus clamor, collisaque cuspide cuspis, impia verba sonant, questus gemitusque cadentum, cum sunt haec inter caecos audita tumultus: 'proice, servitium, nocitura tibi arma relinque! nam per carnificem maturas solvere poenas*. Cui senior: 'Qum tu, sordes, morere' intonat ore CYMEt 19 mucronem intencans. Sed eum terrore repente Cyme expergefacta, manu prensare simulque praecipitem nici pacris frenare furorem. Ille autem: 'mecum fracres ulciscere, nata, matrem, nata, raam, te meque ulciscere!' clamat. Pro! saepe audacés ipsos fortuna fefellit. Militibus sensit servus non posse rebellis obsisti, et concit socios hortatus, omittant certamen cursuque petant scandantque triremen ludificaturam dominum dominique ministros. Protinus arreptam Cymen trahit inde morantem ianitor, atqae orans: 'propera, nam, si minus' inquit 'hic nobis datur afflictis multare merentes suppliciis homines, at libertate potiri in patria tandem dabitur. Cur ergo renutas? cur in vit a subis... ?' Sed vox circumsonat sores: 'adcelera, miles, festina inscendere navem!' Sic andit virgo Spurium cernitque iubentem, ao C Y M E. suspiransque gravi iuvenem perculsa dolore invocat, et plorans oculos palmasque tetendit. :.- Respexit pater infelix, iam non pater, atque: 'ureris in domino!' clamat|f1lirasque precatus est Cymae, Spurium quae iterumque iterumque vocavit tota in amore, furens et sic deperdita sensus, ut nee fulmineas subitasque ad verterit-iras, nee patris ferrum sibi candida pectora rumpens. Ingruit interea Spurius, fera corda coercet militis, hisque senem adgreditur dictis: age, serve, cur mihi ademisti formam, qua iure Corinthus ipsa superbiret? die, furcifer, eia, priusquam des meritas poenas cruce'. 'Nata' reponit Alctes 'una superfuerat mihi: proditus... ense peregi'. 'Nee pueros habuit servus, nee habebit' 'Aisne?. non haec te quondam memini garrire fugatum per me ad Leucopetram... Non est servus, canis, ille, qui pro libertate mori nou spernit honestus'. C Y M E. 21 Dlxit et incubuit gladio; sed morte sub atra, ut iuxta collapsus erat, detorsit amicos ad Cymen oculos, atque ignovisse puellae visus, eamque animo amplexus decedere vita. Quem sic admirans Spurius: 'Vae, talia, Roma, pectora dena simul tulerit si Dorica tellus!' DIVI TITI ARCUS. DIVI TITI ARCUS. CARMEN JOANNIS CALDANAE VENETI N CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. ■ DIVI TITI ARCUS. O qui ruims cristibus emines Solumque' nigra fronde Palatium Cernis coronacum et labantes Romulidüm veteres columuas, Nostrum superstes pulcher et integer In tempus alto non sine nutnine, Par robori srirpis latinse Atque gravi celebrande versa, Arcus refulgens candide in ignibus Nascentis Urbi Solis ab Hadria, Tu bella Judaeos in acres Tuque mihi memoraa triumphum, 6 DIVI TITI ARCUS. Quo Dux decorus purpurea toga Vectus quadrigis Flavius aureis Summa e Via Sacra Tonantem Et potuit coluisse Vestam. Tum militari carmine Caelius Tarpejum et altum saxum et humillima Velabra regalesque luxu Esquiliae sonuere laetae, Et laeta plausit non numerabilis 5 Clamore magno turba Quiritium, Mirante longinquis ab Indis Advena, et a nebulis britannis Deduci onustis curribus in Forum Praeclara Marcis munera dexteri Centumque sollemnem jugales Ire boves niveos ad aram DIVI TITI ARCU3. 7 Et de superbis aedibus in syras Pulcras cohortes fundere virgines Laurum paternam cum rubenti Flore rosae paphiaque myrto. Ast en catenis brachia ferreis I Ter vincti hebraeorum adveniunt duces Et squalidum vulgus, quod asper Undique caesareus fatigat E more fastus, quodque inamabifi». ■ Jam taedet aurae; nam subit akers Mens heu, subit virtus inanis Atque dies Solymae supremus Templumque celsis molibus inclytum Combustum et Arcis diruta moenia Deflenda et aeternum per aevum Tot data pectora cara Morti. 8 DIVI TITI ARCUS. O gens, recurva Castoream domum Aedemque praeter Caesaris ~arduam Cervice procedens, mioacem Aeneadum mecuensque virgam. Chaldaea tracti dira per oppida Quondam quid esset servitium et tui Sensere majores; at illis Spemque dedit redicumque cóelum Tandem benignum: tu neque Moriae Rursus videbis cobnina nobilis, Nee sacra Jordanis fluenta, Nee Libanum viridemve Idumen. Sed qualis Aetne, terror agrestium Si inferbuit vh caeca sub insula, Cum pumice immensos vapores Eicit et cineres profundos, DIVI TITI ARCUS. 9 Quos partim ad Alpes ferre Notis dac et Partim ad sonantis litora Taenari Vel Baeticae ad valles opimas Vel Libyae steriles ad oras, Talis per omnes te populos v'agam Invicta adurgens usque Necessitas Disperget; infandi laboris Causa tibi miserique luctus. Ex quo supremos edidit halitus Divina Jesus viccima, et aëri Sol vividam lucem negavit Et tremuit pietate mundus. — i DIVINUM RUS. DIVINUM RUS. C AR M EN PETRI RASI PATAVINI IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. DIVINUM RUS. "Divini gloria ruri»**. Verg. Georg. I 168. A quoties urbis strepitum curasque perosus In vob» requie, rura beata, fruor! A quoties civem cum ferrea vincla coercent, Vos animo repeto, libera rura, meo! Rure eouidem liber, vere sum rure beatus: Non aliunde mihi vivere dulce datur. Vivilur hic parvo bene, parvo hic magna parata Merces: si sapias» noveris ipse bonum. Aër hic purus, quem non urbana mephitis Inficit: hic cum animis fortia membra valent. 6 DIVINUM RUS. Optima si res est aqua,— sic vult Pindarus ingens, Utilis et ventri quae fluat et capiti, Dulcior aut levior num lymphis exstitit ulla, Alto quae leni murmure fonte cadunt? Desiliunt propero pede raontibus ima petentes Per iuga praecipites, saxaque rupta sonant; Arborib usque sedens aut pin nis alta pererrans Obstrepit his tenero gutture dulcis avis. Ut iuvat errantes montanis cernere pratis Balantutnque greges tardigradosque loves! Ut iuvat in campis gravidas spectare racemis Vites et flavae munera laeta deae! Delectant oculos, quos fundit terra colores, Floribus atque herbis undique picta suis; Delectant nares hiac qui lenissimus halat Cum placido venti flamine dulcis odor. Nee minus oblectant aures, quae suave susurrant Frondes et fontes alituumque chori. DIVINUM RUS. 7 At bona quae prosunt animo num rure minora? Hic manec alma fides nudaque simplicitas, Hic pietas verax, recipit quae me nee pudica Atque manu grata dona benigna Dei. Hic tacite per agros reptans meditatur bonesta Vir bonus et sapiens, hic stras esse potest. Hinc procul, o procul este, molesca negotia! fécir Haec quondam nobis otia blanda Deos. Salve, divinum rus, o iustissima tellus, O frugum et victus omnibus aequa parens! Te cecinit primum praecepta operum atque dierum Ascraef-'tradens rustica Musa senis. Nee nön in Latio gaudentes rure Camenae Te molli aut plena concinuere lyra. Sollicicae Flaccus iucunda oblivia vitae Ante Larem proprium ducere rure cupit, Cum vernisque fabam libans et holuscula lardo Uncta, deümcenas praedicat esse suas. s DIVINUM RUS. Quid faciat laetas segetea» quid, Tityre, cures, Monstrat, qui cecinit bella virumque pium. Huic facile adnuerant Musae forte atque facetum, Diceret ut pariter pascua, rura, duces. Albius et yeniat, cui iugera pauca satis sint, Dum suus adsiduo luceat igne focus, Ipse serat vites, ipsum tenuisse bidentem Non pudeat, virga nee stimulasse boves. Nam fuit Ausoniis a prisco tempore semper Sollerter culti maxima cura soli: Nonne Cato doccis, non Varro, non Columella Palladiusque hanc rem perdocuere libris? Non fuit ipsa ferox Latio de sanguine creta Agricolum populus Martia turba Remi? 'O rus, quando ego te aspiciam?' clamare videtur Cum Flacco quisquis civica damna fugit. Saepe et primores invisa negotia Romae Linquentes quaerunt arva beata sibi; DIVINUM RUS. 9 Vivere sic vere, sibi sic regnare videntur: Ex urbis vinei is perfugium illud habent! Laelius en sapiens, en et Lucilius ardens Cumque his Scipiades fortis cc ille gravis: O quam nugari et discincti ludere ruri Tum soliti ut pueri, dum coqueretur holus! Quid? rure extracti gravia ad sua munera in urbem Agreste inventi sunt procents ad opus: Testes dictator curvo revocatus aratra* Serranus sulco consul et ipse serens. Atque adeo priscae Laciae cognomina genris Agrestis vitae plurima signa ferunt. Quin etiam sacrae fatalisque urbis origo Ruricolüm festo iungitur ipsa die. Natalem Romae memoro: tua sacra Latinis Hoe celebrare die mos erat, alma Pales; Deque tuo dixere Palilia nomine festa, Lustrantes lymphas et pecus atque nemus; IO DIVINUM RUS. Mox lacura omnes victricia signa per oras Pastorum festo maxima Roma oritur! Roma potens armis, macer sanccissima iuris, Rexit et edictis provida ruris opus, Seu cum mutavit damnosum frugibus amnis Cursum seu sterilis sensit aratra palus. Cernis, ut immensus ceu serpens orbibus amplis Volvatur longo fornice ductus aquae? Regis opus quondam, nunc tristia rudera, tristis Quae disiecta iacent in regione soli. Vastis nam spatiis illic mala panditur ora, Quam vexat macies heu! febriumque cohors. Hanc limosa palus, hanc urget et aura maligna: Informi squalent haec loca senta situ. En loca quae secuit quondam regina viarum, Quae tenuere viri, quae tenuitque seges! Huc utinam redeatque Ceres et Iuppiter aequus Huc tende, hoe munus te decet, Italia! DIVINUM RUS. ii Sic tibi permaneat divini gloria ruris, Alma parens frugum nee minus alma virüm! Polleat o semper florens Saturnia tellus Agrorum cultu sufficiatque suis, Ne patriam fugiant miseri campisque relictis Heu! peregre quaerant fata benigna sibi. Haec precor: aequa Ceres faveat, segetesque beato Defundat cornu Copia plena suo. CANTERNUS LACUS. CANTERNUS LACUS. CARMEN ALEXANDRI ZAPPATAE COMACLENSIS IN CERTAMINE POETICO HOEUFFTIANO MAGNA LAUDE ORNATUM. AMSTELODAMI APUD 10. MULLERUM. MCMXIV. CANTERNUS LACUS. Quintilem tocum post longos, Marce, labores Fessus Anagnini solis Fumonis in oris Montanisque iugis bene noti rusticor hospes. Plurima picta oculis pulchrarum assultat imago Per gyrum hic rerum, atque suas natura henigne Depromit vires: molli hic sol enitet astro, Faenore et ingenti genitalia semina reddit Pingue solum felixque: silent hic laeta virentque Circum pomiferis porrecta umbracula silvis, Collium et urabrantur declivia vitibus et iam Horna uber plenis coquitur vindemia botris: Paciferae hic c4eae turgentia germina late CANTERNUS LACUS. Quintilem totum post longos, Marce, labores Pessus Anagnini solis Fumonis in oris Montanisque iugis bene noti rusticor hospes. Plurima picta oculis pulchrarum assultat imago Per gyrum hic rerum, atque suas natura henigne Depromit viréss molli hic sol enitet astro, Faenore et ingenti genitalia semina reddit Pingue solum felixque: silent hic laeta virentque Circum pomiferis porrecta umbracula silvis, Collium et urabrantur declivia vitibus et iam Horna uber plenis coquitur vindemia botris: Paciferae hic oleae turgentia germina late 6 CANTERNUS LACUS. Vernantus fundunt, ut amoena luce smaragdos, Munera pollicitae locupletia pinguis olivi: Per pronos trepidant puri hic cum murmure rivos Ac vitrei iatices, ec prata aprica renidenc Et matutino gemmantia gramina rore, Iugiter et roseo distillant nectare tophi. His suum adhuc terris habili molimine crebrae Experiuntur apes alieno mense laborem, Et dulci artifices distendunt nectare cellas: Ast aliae vario mussant stridore per auras,' Ut cum visa boum ruptis efFervere costis Agmina et arboreis uvam demittere ramis. Agmina et alituum passim concentibus auras Dulcibus ac vocum vario discrimine mulcent: Procne tecta suis, silvas Philomela querelis, q Flebilis Alcyone piscosas personat undas: Ac simul occjduo Phoebus se gurgite condit, Regnat in arbustis laeco stridore cicada. CANTERNUS LACUS. 7 Passim et laeta boum spissis armcnta catervis, Lanigeri atque greges errant hirtaeque capellae, Distenta ambrosio gestantes ubera lacte, Carmina dum recubans agrestia lentus in umbra Arguta haud unus meditatur pastor avena, Aut dulces procul ipse suos suspirat amores. O vos felices silvae rurisque coloni, Paupertas opulenta quibus sua dona ministrat, Sollicitis curis, studiis civilibus atque Ambitione procul! Securus nempe laborum His ego vobiscum vivo regnoque diebus, Atque utinam reliquam fato meliore liceret Has mihi delicias inter traducere vitam! Haud tarnen has, quibus ipse pares non ante locorum Usquam deprendi, ausquam tu forsan et ipse, Naturae illecebras, varia haec miracula rerum Mens erat, insigni celebrari digna Camena, ÏO CANTERNUS LACUS. Non semel invisis, vulgi mtrante corona, Haustis siccus aquis momento evanuit horae. Iamque ego bis memhri — necdum provectior aetas Est mihi — praevalidos iuvenes tenerasque puellas Pro dolor! inglüvie sinuosi gurgitis haustos: Ceu tactam orbarum bis laevo ex omine matrum, Sublapsis undis confestim abrupta sub antra, Arentem in campum vidi cessisse lacunam. Audi: olim mixcis puerorum turba puellis, Curriculum studiis emensa hilarisque peractis, Mane coronata mendacia caerula cymba Adverso amne metus raptim secura secabat: At dum certatim remis hinc inde reductis Aequora sollicitant cycneaque carmina fundunt, Carmina laetitiae fidibus modulata canoris, Erumpens caecis extemplo vena latebris Ingens, atque imis permiscens summa, carinam Subruit adgrediens, et mox cum lintre deorsum CANTERNUS LACUS. ii Corpora turbineo iuvenilia vortice mersa Vis arcana trahit, miserum ut cum saepe repente Horrida naufragium saevo vorat ore Charybdis. Tum caedis tantae vestigia nulla relinquens Sedatis placidum subsëdit fluctibus aequor, Ac frustra aut remis ad opem luctare ferendam Auc fuit ambages dudum explorare profundas. Ergo omnis regio furiis surrexit honestis, Cunctaque femineis circum fremuere querelis, Cantibus et magicis dirisque ulrricibus arva. Mox avidis inhians sontes sacrosque piatrix Faucibus et iatices, non expers cladis et ipsa Antehac quae fuerat, penitus turbante tutnultu, Glutiit iccu oculi nunquam explorata vorago. Sic tota haec late quae nunc vis prostat aquarum Aruit haud aliter quam si torpentia stagna Molibus undivoris exhausto humore novantur. I 2 CANTERNUS LACUS. Piscosum ante lacum sollerti gnara labore Ceu campum sumpsit piscatrix turba colendum: Cernere tum licuit tumidis flavescere aristis, Et queis iam pisces absorpca hinc unda negabat Sex totos annos fruges nova culta dederunt. Rursus at ecce repens aeque piscosusüttr ante, Everrens haud iusta sata agrestesque labores, Protinus exsiluit latebris reboantibus humor, Et rursus late fundo consedit in imo Tranquillus lenisque diu, nova donec et exspes Hostia tartareis amnis devota rapacis Faucibus occubuit, primaevo flore iuventae Egregius iuvenis, viduae et soes unica matris. Impulerat miserum fallacis gurgitis undis Acriotnémmemorem vernis?sol ire lavatum: Quem celso exstantem collo super aequor iterque Fluctivagum rapide carpentem cortice nullo Lusibus in mediis fremitu vis abdita surgens CANTERNUS LACUS. »3 Abripuit subito contorquens vorticef hiansque Protinus absorpste penitus de more vorago: Nee matris qttjcquam dirae valuere precesque Et tristes questus heu! cassa in vota vocantis Ereptum natum, aut saevis poscentis ab undis Saltem corpus iners. Evanuit improbus humor Postmodo, praeruptis iterum latuitque sub antris — Praebente interes cerealia dona colonis Planitie miseris, — donec labentibns annis Intimus exsiliens spem contra ac vota, morarum Iamdudum impatiens, per totum efFunditur orbem, Ut nunc tute vides. Fallaci iamque reversus Alveo abhinc reticens septenos incubat annos: At non ille diu sub caelo, crede, manebit. Quaedam vere novo dum vèspertina vagatur Haud procul his spatians nutrix villatica ripis, ; Ingenuam atque manu duck trimamque puellam, «4 CANTERNUS LACUS. Aera per vacuüm, per flores discolor omnes Papilio volitans vesanum attraxit amorem Heu nimis, incaucae pupae, quae ignara pericli, Excusso ictu oculi nucricis libera nexu, Praeque mecu blandis obtutu haerentis in uno Vocibus indocilis, volitantcm huc praepes et illuc Persequitur temere: siste o! mea cura, puella, Inquit, siste gradum — ripae nam summa tenebat Heu misera interii! Laevo pede lapsa sed illa Clamorem tollens in praeceps volvitur atque Haud ita post multo ex undis emersa parumper Bracchia tartareis agitat, dein disperit omnis Gurgitis insidiis caecisque anfractibus hausta. Exspes ignotas custos aufugit in oras. Anxiae at interea non heu! iam matris ademptae Arrectas natae crebro vox blanda susurro Aures pervellit, nota quae voce magistra Mox egressa domo delira amensque pererrat CANTERNUS LACUS. 15 Undique circuitum, saevo dum turbine mentis Haec tandem acta lacus funebria limina tangit. Flebilior vacuas hic tum vox personat aures, Blandius ac miserae visum crebrescere murmur. Ne Ion gum faciam, muiier rem comperit omnem; — Quid namque intuitu pietas non comperit uno Atque acies lacerae necopino vulnere matris? — Infelix crines et vestem scindit et amens Haec loca per gyrum miseris ululatibus implet, Ipsa suam sortemque diu miserata puellae: Inque vicem hinc rursum discedens ante sinistris Non semel ominibus devotas devovet undas. Haec nuper: proin lene, reor, miranda fluentum Haud erit ista diu quae nunc vis exstat aquarum: ld me res totiens — hospes sic addidit augur — Explorata docet". Post haec nos inde redimus, Mecum egomet recolens non ante audita, reique Mirificae pariter causaeque ignarus uterque. i6 CANTERNUS LACUS. Quid plura? extulerat primum sol crastinus ortum, Et, mirum! arebat siccis Canternus arenis Prorsus nulla lacus servans vestigia prisci, Non secus atque manens cerealia semina campus. Sic orbae his rursum vel sero laeva diebus Matris vota cadunt! An non mihi credis? At omnes Impia carminibus post infortunia sacri Alternos abitusque lacus reditusque colorum Copia ephemerides narrant abitumque recentem, Quae tarnen ancipitis germanem reddere causam Vel doctis fidei nequeunt: has perlege, sodes, Nee factum infitias nimirum incredulus ibis; Quin potius, sapiens et multa caUidus arte, Altius, haud dubito, dubiam dilucidus omnem Rem tute expedies. Heus tu, sis, nitere porro, Optantique mihi rescribe inventa, valeque. D. XX M. JUL. MCMXIII. 8 CANTERNUS LACUS. Scribere ne ingenii tererera tibi grandia culpa. At maiora fide nunc te paulisper, amice, Quamvis vera, lubet narrando utcunque morari. Piscibus oppidulo locuptes JEanternus in imo Est lacus — antiqui sacrum dixere coloni — Ovatus labroque capax fundoque praealtua: Idem Naidum opus medio distenditur alveo Utrinque exspatians, transverso et litore cogit Cornua metarum modicum curvata sub arcum: Levior hic glacie, crystallo levior omni Lympha quieta silet, sed cum spem praeter ab imis Et caecis latebris arcanis viribus actae Exsiiiunt laticum venae, tum murmure longo Aestuat ac strepitu surgit quandoque marino. Hinc atque hinc modici frondoso vertice colles, | Et valles laetae, et nixae mira arte supinis Candentes saxis villae tutique recessus Sollicitis dominis, et turbae rursus agresti CANTERNUS LACUS. 9 Passim congestis inculta mapalia cnlmis. Densa at sJIva lacum flectens a fronte coronat, Submovet ac patulis phoebeos frondibus ignes Murmure lympharum foliisque avibusque diserta, Fonnosique viret praetendens quidquid ubique. Idibus hisce igitur per sudum mane silentis lam lentus sus deque lacus spatiabar in ora, Et simul hospes erat, demirabarque locorum Undique circuitum ac patuluffl vibrantibus aequor Piscibus omnigentf; dulci levis aura susurro Interea atque avium mulcebat cantus euntes. Tum comes: „Insidiis sed enim fallacibus ista Quam muitos tranquill» lacus excepit t»ago, Incautosque repens immani absorpsk biatut Nee tarnen indemnis, dirls nam dira frementum lam sacer atque inrit devotus rite deorum, Horrificte penitus reboans tnugltibus omnis