1
'Miiiiiiiiiiiiiiiiinnin
v^p 'n Dwoalweg* j
Grönneger Tooneelspul
ien vair bedrieven
(dialect van 't Hoogeland)
E. MAREMA.
Het recht van één opvoering wordt verleend bij aankoop van 10 ex.
H. EDZBS Jr. — Groningen.



KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2370 1011









Op 'n Dwoalweg*
Grönneger Tooneelspul ien vair bedrieven
(dialect van 't Hoogeland)
E. MAREMA.
(Alle rechten voorbehouden.)
H. EDZES Jr. — Groningen.






OP DE RECHTE WEG.
De tijd is voorbij, dat de Groninger taal net goed genoeg was voor een stukje in Hazelhoffs Almanak of voor een kemieke voordracht.
In de laatste jaren worden wij telkens verrast door het werk van beter allooi: gedichten, verhalen en toneelstukken, terwijl ons Tijdschrift onder de leiding van Geert Teis letterlik elke maand wat goeds brengt.
Het hierbij aangeboden nieuwe toneelwerk doet voor het beste in ons dialect niet onder. Het verplaatst ons te midden van onze landelike bevolking ; het is eenvoudig en echt. Maar toch, wie de rol van Stvoantje goed weet te spelen, zal tegelijkertijd bewijzen welk een diepte er zit in dit eenvoudig stuk. De opvoering stelt hoge eisen aan onze tonelisten : 't is de beste aanbeveling, die ik mee geven kan. Het moeilike onderwerp is op waardige wijze behandeld: de schrijver is op de rechte weg.
K. TER LAAN.



PERSONEN
JanBoeremö boer, 35 joar.
Swoantjc zien vrouw, 28 joar.
Andries Bonthoes, kemizziekooper, 35 joar. W i 11 e m t j e, . . . dainstmaid bie Boeremö.
Koster boardscheerder.
Gabrand Westerdie k, . . . kaslain.
Trientje zien vrouw.
B e t j e hoeshollerske.
Vrouw Bolt, <*
VrouwTammingö, mrziede van Swoantje. Oltje de Bruun, ( DientjeBolt, S D i e k e m ö, )
Tammingö, > boeren ien Gabrands haarbaarg. Veldhoes, )
Holstein, / zoakwoarnemers. W i 11 e m s e, )
J a n s m ö veldwachter.
Het eerste en vierde bedrijf spelen in de woonkamer van Jan Boerema. het tweede in de stad Groningen en het derde in de herberg van Westerdijk. Het stuk kan gespeeld wordendoor 9 heeren en 5 dames.



EERSTE BEDRIJF.
Huiskamer van een boerderij op 'tHoogeland, ruim, ouderwetsch en gezellig. In 't midden een vierkante tafel, hierop staat een ouderwetsche koffiepot met toebehooren. Aan de wanden een paar portretten achter glas, in de achterwand een deur. In de rechterwand een raam, waarvoor een bloemtafel staat met verschillende planten. In den hoek een brandende kachel. Middag, 3 uur ongeveer.
Jan Boerema, in hemdsmouwen en zonder boord, zit bij de tafel en leest de krant. Zijn vrouw, eenvoudig en netjes gekleed, zit te breien aan een kous. Gedurig kijkt ze naar haar man, die met den rug naar haar toe zit te lezen. Als het gordijn opgaat, is het eenige oogenblikken stil.
Eerste tooneel.
Boeremö, Swoantje. Swoantje, (haar werk neerleggend.) Kons ook wel es wat zeggen, Jaan. 't Is hier 'n beetje stil, dunkt mie. As 't lutje wicht nait ien hoes is, den is 't net, of zun achter wolken kropt. Anners zegs nog es wat of speuls wat mit Jaantje, mor as wie mit ons baident bennen, den heur 'k die nait. Krops moar aal achter kraant weg en steurs die nait aan mie. Wat ken die aal dat geschrief schelen. Dommit mos weer noa aarbaiders en den ben 'k haile noamiddeg weer allain, (ze staat op en loopt naar het raam.) 'k Wol dat 'n beetje anners tegen mie wazze, 'k heb zoo ja niks gain oareghaid.



6
B o e r c m ö, (ongeduldig.) Och schai toch oet. Wais ja wel, dat ik nait zoo proaterg ben, (werpt de krant op tafel.) 'k Heb tegenwoorig zoo veul aan kop, dat mie 't stoer vaalt om haitied te proaten. Moar doarom main 'k 't wel goud mit tie.
Swoantje, (eenigszins geprikkeld.) Nou, der is anners veur 'n vrouw nait veul aan, as ze nooit es wat proaten ken. Ik koom nooit te 't hoes oet. Doe koms nog es mit 'n aner mensk ien aanroaken ; kons mie toch ook wel es 't ain of aner vertellen.
Boeremö, (droog.) Och, wat zek zeggen, (zwijgt een oogenblik.) Zeg doe mie laiver, of Koster ook komt om mie te scheren. Dei broerde keerl het mie veurige moal ook al ien steek loaten. As dat zco deur gaait, mout 'k 's oavens zulf nog wel noa scheerwinkel.
Swoantje, (geïrriteerd.) Joa, den bis 's oavens ook nog vot, den ben 'k nog meer allain.
Boeremö. (verwonderd.) Wat scheelt die toch tegenwoorig? Wat bis ja haitied vrantereg. Hes wat, dat tie nait aanstaait ?
Swoantje, (aarzelend) Nee, dat nait, mor mor - (zij gaat zitten).
Boeremö, (ongeduldig.) Nou ?
Swoantje. 'k Zei die 't moar zeggen, doe Iets mie altied aan mie zulf over. Altied ben 'k mit mien gedachten allain. 's Oavens op ber lig 'k altied te denken, moar doe vernems d'r niks van.



7
Boeremö. Woar prakkezaiers den over ? Sloap laiver, dat dou ik ook.
Swoantje. Dat zek die zeggen, moar 'k ben bang, dat mie nait begrips, (zachter.) Den stel 'k mie veur, dat 'k mit die of mit 'n aner op 'n mooie zummeroavend boeten loop ien 'n haile mooie toen mit aalmoal mooie blommen. En zun schient zoo mooi en der zingen 'n haile bult vogels. En den proaten wie overaal over, nait over boerderij en zoo, moar over 't haile leven. En dei den bie mie is, proat hail zacht en laif tegen mie.
Boeremö. Nou, dat 's roar. Zuks verbeel ik mie nooit.
Swoantje. Nee, dat wil 'k wel looven, doe bis hail anners as ik.
Boeremö. Gelukkeg wel. Woar mos 't hen, as ik haile doagen laip te dreumen. 'k Heb wel anners wat te doun. En doe toch ook wel, ducht mie.
Swoantje. Joa, dat heb 'k ook, moar 'n mensk het toch zien gedachten. Men ken toch nait altied allain om 't waark denken. Ik ben toch ook nog jonk en wat heb ik der aan. 's Mörns opstoan, deel aanvegen, kovvie moaken, eten koken, ale doagen 't aigenste en nooit wat ofwizzeln, nooit *n verzetje.
Boeremö. Hes dien wichtje toch.
Swoantje. Jö, dei heb 'k en doar ben 'k slim maal mit, moar wat heb 'k anners? Aan die



8
heb 'k niks. Zelt mie nooit es aanhoalen of es wat oareg mit mie proaten, altied bis gelieke stoens.
Boeremö, (driftig). Nou holt dat gedonner mor es op, nait. 'k Heb al veuls te veul geduld mit tie had. Wais zulf nait, wat wilt. Hes 't goud ien weerld, moar 't is die nait noa 't zin. Altied wilt wat anners. Bis net as dien moeke.
Swoantje, (nu ook boos). Mos van moeke niks zeggen heur. Mien ollen bennen beter as dien haile femilie mit 'n kanner. (begint te huilen). (Men hoort een deur open en weer dicht doen).
Boeremö. O, doar hei je hom. (tor Swoantje). Goa doe moar gauw ien keuken, anners zigt 'e ook nog, dat schruwd hest. (Swaantje af). (Koster komt binnen).
Tweede tooneel.
Boeremö, Koster.
Koster, (een ouderwetsch, vroolijk type met eenigszins hooge, piepende stem.) Goiedag Boeremö. •
Boeremö, (gemoedelijk.) Zoo Koster, ik docht, dat ie mie weer vergeten haren.
Koster, (opgewekt.) Nee Boeremö, vergeten is 't woord nait, moar ik was nait al te vrisch vleden Moandag. Nou, ie mouten mor denken: 't Is nou beter de muite weerd en 't kost mor ain dubbeltje en anners was ie twei kwiet. (Hij maakt zijn scheergerei in orde.) Nou nog 'n beetje waarm



wodder, zooas Joap zee, dou 'e 't swien ofkraben mos.
Boeremö, (gaar naar de deur en roept) r Willemtje, breng even 'n beetje waarm wodder. (Stem achter de coulissen): Jö boer, ik koom vot-
Derde tooneel.
De vorigen, Willemtje.
Willemtje, (eenvoudige, frissche meid, met boersch voorkomen). Astjoeblieft.
Koster. Mos ook schoren worren Willemtje ?'
Willemtje. Nee heur, ien eerste tied nog nait. (vertrekt), 'k Ben der nog veuls te jonk veur. (Willemtje af).
Vierde tooneel.
Boeremö en Koster.
Koster. Mooi weertje vandaag Boeremö. As 't zoo deur gaait, kennen wie winter best hemmen, 't Mag mie nait heugen, dat wie ooit zoo'n mooi winter had hemmen. Ien Oktobermoand is dat mooie weer al begund en nou is 't Decemmer en ale doagen geliek. Mien laive man, wat heb ie 'n board. Snidt 't mes goud? Jö ?" Dat docht ik wel. (Hij kijkt naar de zoldering, waar spek in de „wiem" hangt), 'n Stukje van 'n dood swien is lekker eten, Ik zeg altied tegen Lammechien: heur es wicht, zoo laank as wie nog 'n stukje spek op toavel hemmen mos nait kloagen hur.
Ie hemmen toch 'n goud leven Boeremö. 'n



10
Fikse zunege jonge vrouw, 'n laif wichtje en n mooie ploats. 'k Zee lest nog tegen Lammechien, wicht zee 'k, dei Boeremö het 't toch slim mooi zee 'k.
Dei mensken leven ja as musken ien 't zaand. Snidt 't mes goud ? En 'n oareg wiefke is 't ook, zee 'k, altied blied en flug.
(Boeremö beweegt zich even). Snie 'k joe? Ie
mouten kop 'n beetje stilhollen Ziezoo, f is
gebeurd zee Luutje, dou e zien schoonmouder 'n doetje geven haar. Joa, dei schoonmouders, dei hemmen ze voak bie kop. 'k Mag anners wel •over dat vrouwlugoud. 'k Denk wel es bie mie 2ulf: 't net verkeerd ien weerld, nou mout ik aal dei lelke keerls scheren en dei mooie wiefkes mout 'k ofblieven. Ze bennen zoo glad om kin, as 'n stuk scheerzaip dat ien waarm wodder ligt. {Boeremö staat op). "Ziezoo nou mor noa nummer twei tou, joen noaste noaber. Wat 'k zeggen wol, dei trouwt ook nog nait gaauw hé.
Boeremö. Nee, dei het vast nog gain trouwplannen.
Koster. Nait dat 'k ter kwoad van zeggen ■wil, moar 't is toch wel wat roar.
Boeremö. Roar zeg ie ?
Koster. Och, ie waiten 't ja net zoo goud as ik; Bonthoes is toch ook al schroa bie vief en doartig joar en as kernizziekooper het 'e 'n goud affeer. Of zol 'e haildaal gain vrouwluvlais aan hom hemmen? Wel het nou wat aan zoo'n man, zol men zeggen. Veur boeren is 't ook niks.



11
ze kennen d*r nooit es mit heur vrouw op verziede goan. Jö, 'k wait wel, dat ie nogal hoog mit hom wegloopen, en dat 'e hier nogal es oet en ienlopt, moar doar bin ie den ook noabers veur. Doar zek gain kwoad van zeggen, k Zee guster nog tegen Lammechien: Bonthoes wait ook wel wat 'e dut as e 's oavens nou Boeremö gaait; doar zit e lekker waarm en den ken e thoes vuur en licht oetspoaren. (Met bedoeling): Gusteroavend dou 'k om elf uur van Bruunsmö en Mattje kwam, zag 'k hom nog van joe vandoan komen. „Gonoavend, Bonthoes" zee 'k, moar hai zee niks; 'n beetje wies is e ook nog.
Boeremö, (gewoon). Gusteroavend, zeg ie ?
Koster, (onschuldig). Joa, of was 't eerguster ? Nee, guster was 't, ja, guster, zoo as 'k zee. Mor nou mout 'k vot heur, 'k zol mien tied ja verproaten. (Als terloops.) Was 't gusteroavend nog kerkeroadsvergoadern ? 'kZag nog licht op bie Braans,
Boeremö, (gewoon.) Jö, wie haren nog 'n vergoaderntje.
Koster. Nou, tot Zoaterdag, hur. (Koster af.)
Vijfde tooneel,
Boeremö, daarna Bonthuis en vr. Boeremö.
Boeremö, (nadenkend.) Gusteroavend zee e ? Om elf uur? Mor doar het ze mie ja niks van zegd. (Men hoort voetstappen in de gang).



12
Boeremö, (mompelend). Wel is dat nou weer? (Bonthoes komt binnen).
Bonthoes, (slanke man, van middelbare grootte, half heer, half boer; hij heeft iets onrustigs in zijn optreden). Goiedag Boeremö. Niks te doun ? Dat treft goud, 'k wol joe vroagen of ie vanoavond 'n zetje kwammen. Maggen joen vrouw ook wel mitnemen as ze d'r zin aan het. Den het hoeshollerske ook wat te proaten.
Boeremö. Jö, dat ken wel, as Swoantje d'r teminsten niks op tegen het. (Luid.) Swoantje, koom es even hier. Kennen wie vanoavend n beetje noar Bonthoes goan ?
Swoantje, (komt binnen). O, Bonthoes, bennen ie hier ? Jö, dat zei wel goan, zeker, mor 't lutje wicht den. Och, 't is ook zoo, doar ken Willemtje wel om denken.
Boeremö. Nou, den is 't ja kloar. Wie komen vanoavend hur.
Bonthoes. Best, tot vanoavend den. (Bonthoes af.)
Boeremö, (srrafc). Nou huifs toch nait kloagen, dat die verveels, Swoantje, gusteroavend verziede en nou al weer.
Swoantje, (zich bezinnend). Gusteroavend ? O ja, dou het Bonthoes der ja nog even west, om 't sedel van rog te brengen, 'k Har der nait weer om docht.
Boeremö, (gewoon). Nou, 'k mout nog even



13
reken betoalen bie Smid hur. 'k Koom tegen zös uur weer. (Boerema af.)
Zesde Tooneel.
Swoantje, Willemtje.
Swoantje. Gusteroavend ? Wel het dat zegd? Och, och, as 't es oetkwam. Wat zol dat 'n verdrait worren. Mor is 't zien aigen schuld ook nait mit? Woarom steurt e hom ook niks aan mie ? Kom, 'k zei boudel maar wat trechtsteuten, vrouw Tammingö en deient" wollen ja nog wat komen.
(Willemtje komt binnen).
Willemtje. Vrouw, hier bennen bosschoppen van Ofke. Ze zee, ik mos joe 't mor even ien binhoes brengen, 't Kost vief en twendeg stuver.
Swoantje, (vriendelijk). O, dat's goud hur. 'k Haar toch gain sukker meer ien hoes en d'r komen straks nog 'n poar vrouwlu. Hier is 't geld en koom den doalek weer, den kens mie even helpen te goaren opklounen. 'Neem mor even vair waarme stoven mit oet stookhut.
Willemtje. Goud vrouw. (Willemtje af, maar ze komt dadelijk met de stoven terug.)
W i 11 e m t j e, (zet de stoven vóór de stoelen, die achter de tafel gereed staan.) En nou zek joe even helpen vrouw. Wel komen d'r as 'k vroagen mag ?
Swoantje. Och, niks as vrouw Bolt en heur dochter en vrouw Tammingö en Oltje. 'k Heb ze Zundag oei kerk verzocht.



14
W i 11 e m t j e. Nou, as Oltje heur gal oetspeit, den is 't nog nait doan. Den ben je nog nait oetproat.
Swoantje. Nee dat is zoo. Ze ken d'r nogal wat mit.
W i 11 e m t j e. Wat zei vrouw Bolt weer veurnoam proaten. Lest zee ze tegen mie : Willemtje, doe moes mie niet zoo aankieken, den is 't net of mie voor gek houst. Hes niks met mij vernooden. (Swoantje glimlacht.)
Willemtje, (na een korte stilte.) Het Bonthoes hier gusteroavend nog west ?
Swoantje. Wicht, wees toch nait zoo neisgiereg. Ja, dei het hier nog even west. Wat zol dat den ?
Willemtje. Och niks vrouw. Ik docht zoo : wat 'n knappe keerl is dat toch. As ik zoonnt kriegen kon, den wok ook nog wel trouwen.
Swoantje, (lachend). Och loop hen wicht.
Willemtje, (vroolijk.) Nou, trouwen wik nog lang nait hur. 'N beetje lözze vrijerij, dat 's wat anners. Maar trouwen, nee hur, doar is Willemtje nait van thoes.
S w o a n t j e. Woarom wilt ten nait trouwen ?
Willemtje. Woarom nait ? Nou, 't zol mie gauw vervelen, om altied bie ain keerl te wezen. En wat benje gaauw oetproat. 'k Heb lest nog vief week verkeeren had mit Jaan Bak»



15
ker. Nou, dou haar 'k hom alles verteld wat 'lc wis en hai haar mie nog niks zegd. Dou zee ik: heur es Jaan, nou ken 'k wel weer van veuren of aan begunnen, moar 'k loof, dat 'k mit vief joar yan die nog niks wait. Mie ducht, wiemozzen 't moar oet moaken. Nou, as doe den nait anners wilt, zee e. En dou gingen wie elk 'n kaant oet.
Swoantje. Zoo, dat 's ja makkelk.
Willemtje, (luchtig). Ja, zoo makkelk zol 't mit joe nait goan vrouw.
Eens getrouwd, altijd berouwd, zee mien voar altied en 'k loof, dat e geliek haar.
Swoantje. Den mos doe nait trouwen.
Willemtje. Nou, den blief 'k bie joe heur.. Anners kon mie 't ook wel es net goan as ien dat verske.
Swoantje. Wat verske ?
Willemtje. Zek joe 't es veurzingen 1 {zingt),
Toen ik stond op hooge bergen,
In een al zoo diepe nacht
En toen zag ik drie gezellen,
Bij een heel mooi meisje staan.
En de eerste was een ruiter
En de tweede een boerenzoon
En de derde was een koopman,
Die het meisje graag hebben wou.
Dit lief meisje had mooie kleeren
En ze hebben het al verkocht
En ze hebben het al verzopen



16
En ze hebben het al verzwierd. Had zij dezen boer maar 'nomen, Ja, dan had zij geenen nood, Maar met zulk een verzopen koopman Moest zij lijden hongersnood.
Swoantje. 'n Mooi verske is dat. Moar 'n koopman is anners ook nog nait zoo min, dei zigt meer van weerld as 'n boer;
W i 11 e m t j e. Jö vrouw, 'n boer is mor 'n boer. Nait kwoad worren, hur.
Swoantje, (luisterend.) 'k Loof, dat mien •verziede d'r aankomt.
Willemtje. Jö, dat loof 'k ook. (Willemtje af.) (Vrouw Bolt, vrouw Tammingö, Oltje en Dientje komen binnen; gewone begroetingen).
Zevende tooneel.
Swoantje, vr. Bolt, vr. Tammingö, Oltje, Dientje.
Swoantje. Goat zitten. Stoven stonnen kloar. (De vrouwen gaan zitten in volgorde naar den ■leeftijd.)
Swoantje, (bedrijvig). Is joen stoof waarm genog, vrouw Tammingö ? 'k Loof, dat kool wat oetdoofd is, nait?
Vr. Tammingö, (vriendelijke boerenvrouw, j ongeveer 50 jaar). Nee, hai is goud hait hur. An- j ners ook nog slim kold hè?



17
Vr. Bolt. (al te modieus gekleed, overladen met steraden, spreekt aehr^r, * v nr
F guster ien trein ook kold. wie bennen noa stad weest, wie mozzen baiden 'n neie hoed hemmen
Vr. Tammingö. Hemmen ie guster ook noa stad west? k Heb joe ja haildaal natt\am Wie bennen s mórns ook al vroo hen goan mit I dil,s,aans, wichter mozzen maank houden en ik mos n neie mandel hemmen.
Oltje (spichtige oude vrijster met scherpe
F korde_rokken. Kennen haile bainen zain.Tzaa
S veSV daag' *~ ffl ^
I zuktat rgewort!ek " *» ^ * ^ « Oltje. 'tls bie mie toch gain gezicht geliek.
d^x^r^t^n kopke Wie
vnJuw rif m"f?,fló- Wat schient d« k°ol of. ln?-Z \ Zem°- Ik wor ia haüdaal waarm (Tot Dientje.) Wat moaks doar Dientje?
sieytav/riS V* W°rdt 'n kleedie over^sientavel. Dientje het 'tien stad leerd.
keZ daMltf1 m * ° ? Ö' °at 's ia mooi wich*- Hou Kens dat hene waark zain?



18
D i e n t j e. O, mien oogen bennen nog goud, hur.
Oltje, {Scherp.) Fien spul hur. 't Is bie mie anners moar tiedvergrijmen. Wat nut het 't ?
Swoantje. Och, jonge wichter mouten wat ommaans hemmen.
Vr. Tammingö. Dat zeg 'kook. Hou was 't Zundagoavend op oetvoeren van „Unie", wicht ? Wazzen d'r 'n bult, dei gezelschop haren?
Dientje. Nee, nait veul. Jaantje Smit was bie Kloas Loots en Willem Jansen het Bouke noa hoes brocht. En den jonges en wichter dei vaste verkeeren hemmen.
Vr. Tammingö. En doe den Dientje ? Was Jurrien d'r nait?
Dientje, (bloost). Och, Jurrien ? Nee heur, 't is oet.
Oltje, (scherp), 't Zol bie mie ook wel es tied worren, dat 't ain kaant aan ging. Hou laank gaait 't nou al Dientje?
Swoantje. Och, jongelu mouten kanner toch ook eerst kennen leeren.
Vr. Tammingö. Dat zeg 'k ook. Den gebeurden d'r 'n bult ongelukken minner. Was Andries Bonthoes ook op 't feest?
Dientje. Jö, dei was d'r ook, mour hai was nait oet.
Oltje. 't Is bie mie toch roar, dat dei vent nait trouwt, hai is toch 'n lutje faddig joar.



19
t, Vcr- Tammingö. Och, hai is vast te keur. fcn faddig is e nog lang nait. 't Is anners 'n nuvere vent flink van pestuur en hai mout d'r ook oarig goud bie zitten.
Oltje. (met bedoeling), 'k Heb wel es heurd I dat t n schoemer is. Hai woont hier-nog nait zoo laank, men wait nait veul van hom.
Vr. Tammingö. Och, men heurt toch ook nooit gain kwoad van hom.
O l t j e. Nee, kwoad nait, maar hai lopt toch j loat bie t pad (boosaardig). Koster was hom gusteroavend om 11 uur teminzent nog tegenkomen.
Vr. Bolt (zonder bedoeling). Gusteroavend
nog kerkeroadsvergoadern weest ? Ducht mie. dat
| k Boeremö veurbie goan zag. 'k Was net even s ien salonkoamer.
Oltje (beteekenisvol), O, het Boeremö doar ook
I hen west?
Swoantje. Ja, wol zol dat den ? Oltje. O niks, ik zeg 't mor zoo. Vr. Tammingè. Hou gaait 't mit 't lutie [ wicht, Swoantje? Mag ze geern noa schóul goan'?
W W ° 3 n *] t' JÓ 9fern' 01 ken al 2°° nuver
zT- Sud2^.ook ai 'n wbaa^
leerln !°Rn Ze zeker lader wat meer
ÏSnen. Boeremo' Ze ™* toch menieren



20
Swoantje, (lachend). O, dat is van loader zörg. 't Lutje wicht is nog moar zös joar.
Oltje. 't Is bie mie net, of ze tegenwoorig nait goud wies bennen mit dat geleer. En den mouten ze noa stad om wat haalfgebakken groots proaten te leeren.
Vr. Tammingö. Neiboer en zien vrouw al bie joe op verziede west, Swoantje?
Swoantje. Jö, vleden week. 't Lieken hail nuvere lu. Ze hemmen ook 'n wichtje tegen onzent, dei komt hier wel es te speulen.
Oltje. 'k Heb heurd, ze wazzen veuls te voak vot. Zainn heur ook haalftied bie ons hoes laans fietsen, 't Geft bie mie toch gain pas veur 'n boerin.
Swoantje. Heur ollen wonen hier dicht bie, doar gait ze nogal voak es hen, loof k. Meur ol moeke is nait veul meer.
Oltje Nou ik heb d'r vleden weekeven west mit 'n liest veur Neijoars oetdailen, dou was zai nait thoes. Maaid lait mie even ien koamer, moar 't zaag d'r oet of hond t'r jongen had haar. Ook gain wonner. as ie altied op vlucht bennen.
V r Bolt. Mit kleine kinder ken je 't niet altied'even krekt hemmen, Oltje. Dat weet ik nog wel, doe onzent klein wazzen.
Oltje. Doarvan hemmen ie 't makkelk, vrouw Boeremö. Ie hemmen moar ain.



21
Swoantje. Jö hur, en dei wordt al groot, t Ol wtcht is n poar doagen bie heur grootollen, nou ze verkaanzie het.
«nVr'cTam.m-,in90- Hou 9aait '* mit joen oiien, owoantje?
Swoantje. Och, oarig nuver hur. 'k Heb ■ t lutje wicht dr eerguster hen brocht, mor dou wazzen ze hail monter. (Willemtje komt binnen).
Willemtje. Vrouw Tammingö, of ie vot [ thoes kwammen, joen bruier oet Beem is d'r.
Vr. Tammingö. Jö, den mout *k wel vot, want dei komt nait voak.
't Ke^nderen- Pea 9£>an ^ ook moar vot. t is toen zoo vroo duuster.
Swoantje. Dat muit mie ja. *k Wol joe nog geern n toerke hollen. (De visite vertrekt). Achtste Tooneel. Swoantje, daarna Bon thoes Swoantje, (a/Zeen) 'k Heb toch zoon roar gevuil ,en mie. Zollen ze wat vernomen hemmS As t oetkwam, was t nait best, (gaat peizend
^Jet[aamtftaan- De d™ 9** open en tionthoes komt binnen.)
S woan t j e, (verschrikt). Andries, doe hier ? Wais dat Jaan vot is ?
_ Bonthoes. Ja, dat wait 'k. As ie aan 't joagen bennen, mout je sporen kennen.



22
Swoantje. Hai Andries. dat maags nait zeggen.
Bonthoes. Och Swoantje, woarom nait? Dei sloapmuts vernemt ja toch niks. Hai kikt altied noa steerns. Nou, om mien paart maag e wel steerns tellen, den koom ik 'n beetje bie mien laiverd. Of bis mien laiverd nait? (zoent haar).
Swoantje, (afwerend). Tou Andries, schai toch oet. Mensken proaten d'r al over. As toetkwam, kon die 't wel es min bekomen, bn k wil nait heuren, dat wat van Jaan zegse, nai is altied goud veur mie en 't lutje wicht.
B o n t h o e s, (onverschillig). Jö, dat zei 't wel. (vleiend). Koom es hier mien laiverd en kiek mie es aan mit dien mooie oogkes. Wat bis toch n nuver wief. Dien hoar is net gold en dien oogen bennen net diamanten.
Swoantje. Eu dien neus liekt wel 'n eerappel, male jong. (ernstig). Moar och heden, loat ons toch veurzichtig wezen. As mensken t es gewoar worren.
B o n t h o e s. (onverschillig). Och, ik bin veurzichtig genog en doarbie
Swoantje. Doarbie ?
Bonthoes. (springt op). Wat donner loaten ze 't vernemen. Wat heb 'k zoo aan die? Hou voak zai 'k die allain? (heldhaftig), k Wol hom *t zulf wel vertellen, 'k Wol hom wel es te woord stoan.



23
Swoantje, (angstig). Och Andries, heb toch medelieden mit mie. Ik heb nou ainmoal dei misstap begoan en dat ken *k nait weer goud moaken. Wees toch veurzichtig. Doe wais hou Jaan is. t Zol zien dood wezen, as e 't gewoar wer en....
Bonthoes. En?....
Swoantje. Hai ken mie nait missen, en mien laif wichtje den? (angstig). Och Andries, as ik doar aan denk, den wor ik zoo benaauwd. Ik ben toch nooit zoo min west, moar doe hes mie zoo ver brocht en nou zitten wie d'r mit.
Bonthoes, (onverschillig.) Nou, doe hes toch ook nait anners wild.
Swoantje. Och proat toch wat anners Andries. (vouwt de handen.) Doe zelt ons hoeshollen toch nait ongelukkig moaken ? (smeekend) Beloofs mie dat?
Bonthoes. ]a, moar den mos ook laif wezen heur zoo.... zoo. (Pakt haar beet en zoent haar.) Bis mien laiverd hé.... (zoent haar weer.) (öoerema verschijnt in de deur. Hij heeft de laatste woorden gehoord en alles gezien.)
Negende tooneel.
De vorige n, Boeremö. Boeremö, (met vreemde stem). Zoo, zitten ie doar ? 'k Docht al, dat 'k joe heurde, 'k docht et al, zee k. En dat 's ook ja nait zoo slim. Ie bennen mien vrund ja, mien bruier zok oast zeggen, en dei mag hier toch wel komen. Dei



24
vertrouw 'k wel bie mien vrouw. Dei zei heur gain kwoad doun.
Swoantje, (angstig) Tou Jaan, proat toch nait zoo roar.
Boeremö, (met nadruk) Doe — doe mos die stil hollen. Dou 't licht op, 'k wil joe zain.
Swoantje, (angstig.) Goud Jaan. Moar proat toch nait zoo roar. Wat is der toch?
Boeremö, (hard.) Wat ter is, zek die gaauw dudelk moaken. Kiek, ik ben moar 'n ainvoudige boer, mit waineg verstand, mor 'k heb staarke aarms. Wat 'k zain heb, heb 'k zain. Kiek Swoantje, ie baiden hemmen hier van binnen wat ien mie vermoord. Doar is wat kepot goan, wat nait weer hail te moaken is. (Driftig) En doe keerl (hij grijpt Boerema bij den schouder) doe bis n ploert — en 'n ploert schop ie der oet. (Gooif hem de deur uit.)
Swoantje. (smeekend.) Jaan — Jaan den toch !
Boeremö, (met verachting.) Zoo bis doe der ook nog, doe slet. (Gebiedend) Koom hier, hier zeg 'k die. O, 'k wil die nooit weer zain. (ftoonend.) Goa hom moar achternoa. Hier is gain ploats meer veur die. Vot - d'r oet, gauw.
Swoantje, (smeekend.) Jaan!
Boeremö. Der oet, zeg 'k die, der oet. (sfoof haar de deur uit.) (Boerema gaat bij de ta fél zitten langzaamvalt z'n hoofd opz'narmen, hij snikt hetuit.)
GORDIJN VALT LANGZAAM.



TWEEDE BEDRIJF.
Een jaar later. Een huurkamer van een huisin het nieuwe gedeelte van de stad. Kaal karpet op den vloer, wat goedkoope platen aan de wanden en ordinaire meubels, Het geheel doet niet smaak7Jl%nL °5 hee/fch1^9een slordigheid. Swaantje zit hij de tafel Ze is eenigszins bleek en heeft het haar iets minder smaakvol opgemaakt dan in het eerste bedrijf, t Is ongeveer 2 uur 's middags
Eerste tooneel.
Swoantje, daarna B o n t h o e s.
i,-JW'? Int,'f* ikijkt 'V6" bdefdie ™°r "aar ligt), t Is wel verannerd ien dat aine joar. Heb
zmht] ' " 'k mit h°™ goan ben? rZy
Bonthoes (W binnen, eenigszins verhopen en onverschillig, lage boord en smal dasje)
^oiendag Swoantje, mien wicht, wat hes doar ommaans ? (Hij gaat naar haar toe en geeft hall schertsend een klap op den schouder) *
Swoantje. Och Andries, 'k ben wat aan t lezen ,en olie braiven. 'k Heb hier nbraif. de" k vrouger es kreeg.
toeB?°VanhweeiSi (™*'eri^ » Olie braif zegs



26
Swoantje, (zacht), 'n Braif van die Andries, oet ons goie doagen, dou doe nog tegen mie zees, dat mien hoaren wel op gold leken en dat mien oogen net diamanten wazzen. Wais dat nog wel ?
B o n t h o e s. Ja zeker wait 'k dat nog wel. En doe zees tegen mie, dat mien neus wel op 'n eerappel leek. (lacht kort). Wat is dat al laank leden, 't Liekt wel 'n aiwighaid.
Swoantje, (droevig). Vandoag is 't net 'n joar Andries, dat wie bie 'n kanner bennen.
B o n th o e s, (verwonderd), 'n Joar zegs toe ? 't Is net, of 't wel vief joar leden is.
Swoantje, (eenvoudig). Ja, net 'n joar. Dei oavend zek nooit vergeten, dat Jaan mie deur wezen het. Dou 'k boeten was, wis 'k nait, woar 'k hen zol, 'n Oogenblik heb 'k er aan docht, om mie van kant te moaken. Moar dou docht ik aan die en wat 'n last doe d'r van hemmen zolde. 'k Ging noa die tou en dou 'k die alles verteld haar, zees toe; „Heur es Swoantje, 't ken mie niks schelen, koegel is deur kerk en nou blifs bie mie. Wie zeilen noa stad goan, doar kennen ze ons nait en om 't geld huif 'k 't nait loaten". En nog aigenste oavend hes mie noa stad brocht, noa dit hoes, woar 'n poar koamers te huur wazzen. En nou wonen wie hier en nou... Bonthoes. En nou ?
Swoantje. Nou wonen wie hier en nou is d'r al weer 'n joar verloopen en nou ben 'knait blied, 'kken wel reeren en 'kwait nait woarom. (Begint te huilen.)



27
Bonthoes. Ja, nou mos nog liepen ook. Das nogal mooi veur 'n vent as ik. Heb 'k nait altied goud veur die west? Bis toch gain kiend meer. 't Is veur mie ook nait mooi. 'k Ken toch nait aal mit die ompapmeelen. 'k Heb zoon bult aan kop.
Swoantje, [kijkt op). Wat ten ?
Bonthoes. Nou, dat wais wel. Heurs toch toch ook wel es wat. Nou zee dat wief weer tegen mie, dat wie mor moaken mozzen, dat wie n aner koamer kregen. Ze haar d'r genog van Zee ze.
Swoantje. Woar haar ze genog van ?
Bon t hoes. Nou, omdat 't nait fersounlek was. omdat wie nait trouwd wazzen. Datoedonner ook altied.
Swoantje. Mor dou wie hier kwammen. was heur t toch goud.
B on thoes, {korzelig). Jö, oavendreden en mornreden bennen nait geliek. Ze zegt, dat mensken heur mit schele oopen aanzain. omdat ze ons koamers verhuurt. Wat donner, 't is veur mie ook nait veul bizunners, as ie zoowat heuren mouten.
Nog gain twei joar leden kon 'k aan ale vingers wel n maaid kriegen en nou .. . Gain mensk, hemme6 Vr°"9er k°n' wil wat mit mie te moaken
Mains. dat 'k nait verneem, hou ze mie rug of bie Dik koom? 'kKoom d'r nait weer hur Ja.



28
■doe, doe bis altied thoes, doe vernems dat nait zooas ik — 'k ben d'r sums broerd van ien hoed.
Swoantje (met een poging tot schertsen). Wolt mie vast wel weer kwiet, Andries?
Bonthoes, {onverschillig). Die kwiet — wel nee. Mains dat 'k zoo min was ? Dat mos d'r ook nog bie komen. Kens altied bie mie blieven hur.
Swoantje, (haastig). Is 't zoo Andries, beloofs mie dat ? Mags mie nog wel lieden, Andries ? Tou, wees es laif, wie bennen net 'n joar — trouwd, zek moar zeggen.
B o n t h o e s. Ja, dat wait 'k wel. Dat huifs nait aal weer zeggen. Nou, veruit den. (geeft haar een vluchtigen zoen.) Mor nait aal zoo fleeren, doar wor 'k moar roar van. Nou, 'k mout \ vot hur. Hè, 'k wait nait wat 'k aanpakken zei.
As kemizziekooper haar 'k 't braid, moar nou
Mien zoak veur 'n appel en 'n aai verkocht
'k Wait nait wat 'k begunnen zei. Mor ain ding is zeker, — 'k mout gaauw wat verdainen, anners ken 'k boudel hier wel opbreken. Nou tot «traks. (Bonthoes af.)
Tweede tooneel.
Swoantje, daarna Willemtje.
Swoantje, (dof.) Och, och, wat heb 'k doan ! Ik zei mien straf wel kriegen. (staart voor zich uit.)
(Er wordt gebeld.) Zol dat veur mie wezen? {Er wordt geklopt. Willemtje komt binnen)
Swoantje. (gaat naar haar toe.) Doe hier



29
ien stad Willemtje ? Wat ben *k blied, dat 'k die es weer zai. Goa zitten.
Willemtje. (opgewekt.) Ja vrouw, doar ben k es weer bie joe. 'k Heb 't tegen gain ain zegd, moar ik docht: ,k Goa es even noa vrouw Boel remo - of mout 'k nou zeggen vrouw Bonthoes, , - (lacht een beetje gedwongen.) En nou ben 'k hier den. Wat is 't hier roar.
Swoantje. Roar ?
Willemtje Ja, wat zek zeggen, zoo hail' I anners as thoes. Is hier gain roemte genog. 'k Wol ï nait geern ien stad wonen hur. 'k Mout mie sums es oetspringen en dat ken hier nait.
Swoantje, (kijkt ernstig en schudt het hoofd.}'
| Willem tje, (haastig.) O, *k bedoul d'r gaim |kwoad nut, hur. 'k Ben n beetje rad van tong, dat wait ie wel.
Swoantje, 'n Kopke kowie ?
W i H e m t je Astjoeblieft, moar wat 'k zeogen wol: kombelment van joen wichtje. Ik mos joe mor goiendag zeggen, zee ze.
schoa;(?antie'(^) H°U iS | -ftlaive
keeftin/mtin u°chL' Z£ het 'l 'n beetje mit Z?\£ f u D°kter ^ ter 'n P°ar moal west., ligt op ber, moar d r is gain gevoar bie.
Swoantje, (rerscnri/W.) Op ber?



30
Willemtje. Ja, ze mout ien waarmte blie-ven, mor 't zei wel gaauw weer bedern, zegt dokter.
Swoantje. Is hoeshollerske d'r goud veur ?
Willemtje. Jö, doar zek niks van zeggen beur. 't Kiend krigt op tied heur gerak, mor ....
Swoantje. Mor ....
Willemtje. Nou — ie begriepen 't wel
't wordt nooit gain moeke, Nee, 'n moeke
wordt 't nooit. Lest nog, dou ze oet schoul kwam en straf had har van meester, was ze toch zoo kwoad op 't lutje moagdje. Ze kreeg nog klappen tou. Is dat nou goud? 'k Kon 't nait loaten, 'k heb 't tegen heur zegd.
Nou, kwoad vanzulf, 'n poar doagen proelen. — Moar hou gaait 't mit Bonthoes? Dut 'e 't kemizziekoopen nog? Nee vast.
Swoantje. Nee.
Willemtje. Mag ie geern ien stadwezen?
Swoantje. Jö — nee — wat zegt Boeremö, as ze 't lutje 'n rovvel ofzigt?
Willemtje. Och niks. Hai is nog stiller as vrouger. Mouten hom woorden tou 't gat oetHoppen. Mor 'k mag hom wel lieden, hai is goud veur 't volk.
Swoantje. Zoo.
Willemtje. En nou mout 'k joe wat anners vertellen. Haarm Braans het mie vroagd, of



31
'k mit hom trouwen wol. Wat zeg ie doar wel van ? Nou mit Maai al. Hai wordt vaste aarbaider bie Jurrien de Vries. Moar 'k wait nog nait wat k mout. Ie waiten. hai krigt wel es 'n klokje te veul en den ben ie nooit zeker van joen zoak. Swoantje. Mags hom geern lieden ?
W i 11 e m t j e. Och, 'k wait nait, *k mag hom wel heden, mor....
Swoantje. Den mos 't nait doun wicht , Aens nog best n poar joar wachten ... Het ze nog wel es koors ?
Willemtje. Of e wel es koors het, zea?eV! m {lacht) °' '* wichtie 'mam ie.
" m j m°a es' moar nait v°ak.
Heden — (begint plotseling te lachen).
Swoantje, (verwonderd). Nou, wat is der? Woarom lachs zoo ?
Willemtje. Doar komt mie ien ains ien t zin, dat ie al es eerder tegen mie zegd hemmen, dat k nog nait trouwen mos. Mor as ie mie dat altied oafroaden en ik luster d'r noa, den kneg k ja nooit 'n man.... I Nou, dat 's ook van loaderzörg. Jongens willen
wk- h'emmen' °nS vasteyaarbaider «gt altied: „bis n vrizze maaid Willemtje, mit
Z\r^n -f aa^ms-1da s meer weerd as 'n bult
vrouw ï W°n00k n°9 n3it 9eern buten mit vrouw Bolt heur Dientje.
Swoantje. Hou dat zoo ?



32
Willemtje. Och, ie waiten ja wel, dat dei verkeeren mit Jurrien de Boer haar en dat dat nait boddern wol. Nou, op 'n oavend, dat Jurrien noa Dientje wol, laip e vrouw Bolt tegen 't lief. ,,'k Moet die even spreken, de Boer," zee ze, „wat ben ie van plan mit Dientje? Ze heeft op kostschool weest en ze heeft 'n bult geld te wachten." Nou ie waiten wel, dat Jurrien anners nogal 'n beetje linksch is, moar dou was e nait op zien mondje valen en hai zee: „Wat het kostschoul en geld te moaken mit laifde ? 'k Wil 'n wicht hemmen, dei 'k geern lieden mag." „Nou," zee vrouw Bolt, „wat hes den op Dientje aan te merken ?" „Niks," zee Jurrien, „moar op joe zooveuls te meer.
Ie proaten mie veuls te hooghoarlemmerdieks. Zoo'n schoonmouder wil ik nait hemmen." En dou liep 'e vot. Wat heb 'k lacht, dou 'k dat heurde. Jurrien het 't 's oavens ien haarbaarg verteld en anerdoags was 't oet.
• Swoantje, (lacht.) 'k Heur ook nooit meer wat oet 't loug. 't Is mie mooi tou, dat mie es weer wat vertelze.
W i 11 e m t j e. O, 'k wait nog wel veul meer, as 'k moar tied genog haar.
Swoantje. Nog 'n kopke ?
W i 11 e m t j e. Astjoeblieft. Is anners hail wat gebeurd ien tied, dat ie vot bennen. Jaan en Kloazien bennen vleden week ook trouwd. Dat ken ook nog wat worren. Nait veul verdainsten



33
en dommit 'n hoop leujonges. Nou, dei 't dut mout 't waiten, wat ie ?
Swoantje. Jö, zoo is 't.
Willemtje. Wat 'k joe vertellen wol en Iaigen nait, ons hoeshollerske is ook ain. Ie waiten wel, dat 'k nait geern kwoad van 'n aner zeg, moar as ie 't zagen, den kon ie 't ook nait oetstoan.
Swoantje. Wat ten ?
Willemtje. Och, ie mozzen es zain, hou ! ze om boer toudraait. (fleemend) „Boer nog even n laange piep aansteken? Hier is tebak heur." „Hai, wat ben 'k toch onrustig over Jaantje, dei is noch nait thoes oet schoul." „Wat zitten wie hier toch mooi. hè boer, wol ie nait wat dichter bie kaggel komen? — bie heur vanzulf."
En boer kikt moar altied gelieke lelk. Hè. sums ken k dat mensk nait oetstoan en den wik vot moar 'k blief om 't wichtje, (richt zich tot Sw.) Me. woarom hemmen ie hom ook allennig loaten, ie wazzen altied ja zoon beste vrouw, 'k Denk ale doagen nog om joe en > oavens as 'kopber hg, denk ik: woarom mout alles hier toch zoo goan as t gait? - Heb ie nou zooveul mooier leven ?
Swoantje, (zacht) Nee.
Willemtje, (ziet naar de klok) O heden, wat is t al loat. 't Wordt mien tied. 'k mout mit maarttrain weer noa hoes.
Swoantje. Och, dat muit mie ja. 'k Ben Dlied, dat es weer bie mie west hezze.



34
Willemtje. Nou, atjuus heur {geeft Sw.de hand). Ie bennen ook nait dikker worren, dunkt mie.
Swoantje. Dag Willemtje. Hier, geef dit aan 't lutje wicht, moar stiltjes heur. (Geeft plotseling W. een zoen). En dat ook en dat ook. (Droevig), 'k Ken 't ja zulf nait doun. (Willemtje af.)
Derde tooneel.
Swoantje, daarna Bonthoes met 2 heeren.
Swoantje, (alleen). Och heden, wat zok geern dood wezen willen en van alles of j Ik dur nait denken, den wor 'k verlegen mit mie zulf. Hou mout dat toch worren ?
(Voetstappen op de trap. Binnen komen Bonthuis met twee heeren).
Bonthoes, (dVuA: doende). Goat zitten heeren, goat zitten, den ken wie beder proaten. (Tot Swoantje). Deze heeren willen es mit ons proaten, Swoantje, (heeren buigen). Ik heb kennis mit heur moakt ien de Pool en zoo-even kwam ik heur weer tegen. Zai zeggen, dat wie wel gek lieken, dat wie Boeremö nait aanspreken om geld. Hai het die wegjagd en doe kens dien geld toch opvördern.
Swoantje. Wat zegs doar, Jaan mie geld geven, dat mains toch nait? 'k Wol ja laiver schooien as 'n cent van hom aannemen, 'k Heb hom zoo'n verdrait doan en nou omgeld vroagen ? Moar wat hemmen dizze heeren doar mit neudig ? Hoals d'r toch gain vremden ien, hoop ik.



35
H o I s t e i n, (een heerachtig tupe, evenah riir, compagnon Willemse. Hij sprefkt zZr 3^
I B^ zoogenaamde heeren zijn eïn palr
verhopen sujetten, die op allerlei manierenen den kost trachten te komen. Willemse doet in fesHolstein na. Hij knikt voortdurend, als deze
\ spreekt. Niet overdrijven f)
j Juffrouw, als ik zoo vrij mag zijn u even te ! in «rumpeeren, we zijn voor u geen vreemden Integendeel u zult ons leeren kennen als uw beste vrienden. We zijn zaakwaarnemers en 7e zouden u de beste getuigschriften kunnen laten izien, ons door hooggeplaatste personen verstrekt We weten, dat u in moeilijkheden verkeert en we
heêftnons9aarne UW ^nwoordTge min
heeft ons een en ander verteld en ons is bii na der onderzoek gebleken, dat uw vroegere man u"
j 9 ~ 200 zlJn wij. mi n compagnon en ik tor de overtuiging gekomen, dat hij C veel oeld
h*.m A~ j •—. " UVC1 voiaoende midde en om hem de duimschroeven flink aan te zetten
Swoantje, (verontu>aardinJ\ a„j_.__ -jjtidÖ
jolt nou deun! Ie bennen gek menskeT Dou pat es, vroao hom es om n*U , u
n-negen. rlou deur ïeh er knmon —uui
Bes _ „ooit zeg 'k joe _ ^oit ^
B o n t h o e s. Moar Swoantje, wees nou toch



36
bedoard, kens heeren toch wel oetproaten loaten. Zai mainen 't ja goud mit ons. Kens heur toch wel versounlek antwoord geven. En dat ken 'k die wel zeggen, dat mien geduld ook zien grenzen het, doar kens mor op reken. Wat dochs toe! Ken ja gain versounlek woord mit die proaten. Schoam die veur baide heeren, dei hier bennen.
Swoantje. Nooit, nooit, nooit. Loat mie moar allain.
Holstein, (beide heeren staan op). Nu mijnheer Bonthuis, wij zullen voorloopig maar heengaan. Misschien zal uw tegenwoordige vrouw
later wat kalmer zijn (buigend). Mijnheer eh
.... mevrouw, (heeren af).
B o n t h o e s, (tof Sw). Ja, zoo mos moar doun. Den zei 't wel gaauw ofloopen wezen mit ons baident. Ik bedank d'r veur, om mie aan dien male kuren te steuren.
Swoantje, (richt zich op). Wat bedouls ?
Bonthoes. Niks.
Swoantje. Wolt van mie of, Andries ?
Boenthoes. Nee, dat zeg 'k ja nait. Mor 't valt mie stoer, om zoo n leven langer vol te hollen. Wel haar ooit docht, dat Andries Bonthoes nog es zoo ien neerlaag komen zol, dat elk hom mit vinger noawees.
Swoantje, (smartelijk.) Andries.
B o n t h o e s, {heftig.) Nee - 'k wil proaten.



37
want k heb 't al moanden laank bie mie zulf opkropt. En nou mout ter oet, 'k Ben dat leven zat, zeg 'k die. Ik - ik ~ (Ziet naar Sw.)
Swoantje, (dof.) 't Is goud Andries, ik zei wel vot goan, 'k heb die begrepen.
B o n t h o e s, (aarzelend.) Nee, dat main 'k nait mor..—
Swoantje. Ja, ik begriep die. 'k Zei mien goud lenpakken, mor nee - 'k heb ja oain goud. a
Bonthoes. 'k Wil nait lieden, dat vot gaais.
Swoantje. (beslist.) Ja, nou goa 'k vot • kens mie hier nait hollen, 'k Hoop, dat 'n aner die gelukkeger moaken zei as ik doan heb (gaat langzaam naar de deur.)
Bon thoes. Woar gaais hen?
Swoantje. Wees mor nait baang, 'k zei mie nait van kant moaken, (gaat weg.)
Bonthoes, (staaf een oogenblik besluiteloos.) Ze is vot. ~ Nou - komt d'r van, wat d'r van komt.
'k Ben weer vrij: 't Is net, of 'k wel honnerd pond lichter worren ben. (Bezint zich, dan angstig.) Mor - as ze heur nou toch es van kant mouk! (Loopt snel naar de deur.)
GORDIJN.



DERDE BEDRIJF.
Het tooneel stelt voor de jachtweide in een dorpsherberg. Een groote tafel met stoelen er om heen en aan de kanten kleine tafeltjes. Zand op den vloer. Achter 't buffet de herbergiet met zijn vrouw. 't Is Zaterdagavond, de boeren komen langzamerhand binnen.
Eerste tooneel.
Kastelein met zijn vrouw, daarna de bezoekers.
K a s 1 a i n, (gemoedelijk man van ongeveer 50 jaar, in hemdsmouwen.) Ziezoo Trientje, nou kennen boeren weer komen. As ze dit vatje leeg hemmen, bennen ze veur vanoavend zat, dunkt mie.
Trientje. Nou, dat dunkt mie ook. Mos'n beetje oppazzen, dat Mans nait te veul krigt, dat geft mor last.
K a s 1 a i n. Nou, 'k zei d'r om denken hur. 'n Beetje schoon wodder deur jenever is veur hom goud en veur mie veurdailig. .— Wat is 't 'n weer. Hes loeken wel goud dicht doan ? Wat 'n wiend! 'k Loof, dat 't al sneit ook.
Trientje, 't Kon wel 'n dikke sneistörm



39
worren. Zollen ja baang worren ien joen aigen hoes. Doar komt al wat aan, loof 'k.
Tamme ngö, (binnenkomende, besneeuwd.) Ooienoavend soam. Wat 'n weer nait! t Sneit as de ment. - t Ol resept Gabrand. Boven goud vol, beneden huift nait.
K a s 11 a i n (schenkt in) Astjoeblieft Tammingö. (Diekemo en Veldhoes komen binnen. De eerste is een man van ongeveer 35 jaar, de tweede is een zestiger, spreekt kort afgebeten.)
Diekemo. Goienoavond soam. Laive tied ien gain ên, wat 's dat 'n weer.
Veldhoes. 't Is net as op ollejoarsoavend
TnAiJ°u 90,LwaiIie '* n°9 wel lu? Dou is dei dikke boom bie Tammingö nog omwaaid. En ien Meert van '88 het d'r zoo'n geweldege sneistorm west en dou was 't zoo allernoarste koid, dat n tienden Meert zatten putten nog dichtvroren.
iJ?rlnkemÖL „Ie wnnen °P schoul vast best joartallen omthollen, Veldhoes.
Veldhoes Doar deden ze ien mien tied nog nait aan, dou wazzen ze verstandiger. (Allen lachen. De deur gaat open en Koster komt binnen.)
Koster Goienoavend heeren. Neem mie S ,kwoa't', dak nog even binnenvaal.
(Rondziende) t Gezelschop is mie anners veurnoam genog.
Tammingö. Wolt ons scheren Joap ? Koster. Nee. scheren nait, moar 'n beetje



40
scheervogeln en ribzakken ken gain kwoad. (tot kastelein) Geef mie mor 'n pierenverschrikkertje.
Veldhoes. Mie 'n fladderakje.
Diekemo. Mie 'n kloare mit sukker.
K a s 1 a i n. Zachtjes aan, lu, ik ken joe nait aalmoal tougelieks helpen.
Koster. Wat is dat jonge volk tegenwoorig toch hoastig nait. De wereld wordt razend, zol Pait Mol wel zeggen.
Tammingö. Nou mouk joe toch wel even 'n mooie mop vertellen, dei 'k vanmiddag heurd heb. 'k Was even bie ol Ofke ien winkel om wat lange piepen en dou kwam Kloas van Trientje der net ien en zee: Ik mout 'n laampglas hemmen, moar moeke zee, hai mos net zoo staark wezen as bodder, dei ie ons guster verkocht hemmen. (Allen lachen).
Diekemo. Dei is goud. Mor hei je 't ook heurd van Kloas Kuper, dei kwam guster bei zien boas op 't waark, 'n beetje aanschoten van zulf. Hai zee: „zol dei borrel zoo waarken ?" „Jö", zee zien boas, „dat denk ik wel". „Nou", zee e, „!oat hom dan mien waark moar doun, den goa ik 'n beetje sloapen".
Koster. Nou, ie kennen ze ook tappen, Diekemo. Moar 'k mout joe toch ook wat vertellen. Van middeg heurde ik 'n mooie kwezzie aan tusschen Betsie van Meester en Trudö van Domie. Grode oorlog man. Ik noatuurlek lustern. Ien ains zee dat lutje raag van Meester i dien ma het



41
vaalze tannen en vaals hoar. Moar Trudö was ook nait op heur bekje valen en zee: en dien moeke het d'r nog een vaalze tong bie. (Luidruchtig gelach).
Tammingö. Nou, 'n beetje woarheid is d'r wel ien, want schellen as dat mensk ken ! 't Komt nait te pas veur 'n meestersvrouw, zok zeggen.
Veldhoes. Och man, nou komt mie d'r nog zoo'n mooi geval ien 't zin. 't Gebeurde op 'n luk dörpke op 't Hoogeland. Ie waiten aalmoal wel, wat 'k main, mor 'k zei joe 't mor nait zeggen. Mouten gain noamen nuimen, zee mien voaraaltied. Nou man, domie was dei daag trouwd en dou ze 's oavens noa ber zollen, bleven ze tegen kanner aan zitten te kieken, zunner heur oet te klaiden. 'k Wil naar ber, zee domie. Ik ook, zee zai. Kleed je dan maar uit, zee domie. Jij ook maar, zee zai. Nou mout je waiten, domie haar vaals hoar en vaalze tannen. Hai zette zien proek of en zai vil oast onnersteboven van schrik.
Dou kreeg zai heur tannen oet mond en legde ze ien 'n kopke. Domie lag oast ien katswiem. Hai kreeg zien tannen oet mond en legde ze d'r noast. Dou wordde zai ook driest, ze dee heur jakje oet en schroof heur aarm of. Zai hai 'n kunstaarm, mout je waiten. En nu naar bed, zee zai. Domie ging heur mit looden schounen achternoa. En dou e op ber lag, dou wol e moar aal denken over dei mooie preek van zien kollegö, dei zoo mooi zegd haar: „Twee zielen, gloeiend aaneengesmeed en vast verbonden in liefde en leed, — moar 't was net, of ol klok aal
m



42
tikte : twei haalven is ain, twee haalven is ain, Ja ja, 't gaait ter sums roar om weg.
Tammingö. Kom 'k geef 't ol mensk nog 'n lutjeke. (drinkt uit zijn glas).
Diekemo, (drinkt ook). Ja, 'k zei d'r ook nog even aankomen. Ja mensken, wie zitten hier goud, 't kluust d'r anners nog slim. Nait best veur lu, dei gain henkomen hemmen. En dat hemmen ze aalmoal nait.
Ta m m i n g ö. Nee, 'n goud henkomen is alles weerd. — He' je al heurd, dat vrouw Boeremö nait meer mit Bonthoes touholt?
Stemmen. Wat zeg ie doar ?
Tammingö. Ja, 'k was guster ien de Pool en doar vertelden ze 't. Hai mout 't zulf zegd hemmen.
Veldhoes. Woar is ze nou den ?
Tammingö. Ja, dat wis gain mensk. Meschain is ze noa heur ollen goan.
Veldhoes. Dat mout je nait denken, dei willen niks mit heur te moaken hemmen. Ol boer haar teminsten zegd: hai haar heur laiver nou 't graf brocht, as dat ze hom zoo n schande aandoan haar.
Koster. Nou, 't was mie d'r ook ain. 'k Heb mie teminsten vertellen loaten, dat ze 's middegs 'n buusdouk boeten deur hong, as Boeremö vot was. Den kon Andries Bonthoes zain, dat 't pad vrij was. Schandoalig toch. 'n Min wief, nait.



43
Diekemo, (kalm) Dat mout je nait zeggen, n Min wief was 't nait.
Anderen. Ja zeker, dat was 't wel.
-u]?xi7ekem,0, Dat is te ze99en ja en nee. k Wait wel, dat ze mit dei smerige keerl votJoopen is, moar Boeremö het ook wel wat al te bot west, dou e heur 's oavens ien duustern votjoug. Woar mos ze hen?
Veldhoes. Neem mie nait kwoalek Gerriet moar as dienent 't dee. zol 't ook wel op tannen bieten.
Diekemo, (rustig.) Mienent komt nait ien aanmaarken. Dei dut zoowat nait. Mor toch zeg ik, dat Boeremö heur al te haard aanpakt i j ver,e9en worren. Nou wait ik ook wel, dat 'n mensk driftig worren ken. Ik zei Kf.* nait veroordailen. want 'k ben zulf 'n dikke 'driftkop. Moar zoo ien duustern votsturen, dat het wat ien zeg ik joe. Zai haar heur wel te kort doun kend.
K ö s t e r. Haar ze 't moar doan, ze het toch giiks as ellende brocht. 't Is veur zoon kiend ook wat; nou hemmen ze medelieden mit heur moar loader wiezen ze heur mit vinger noa.' ItUek, doar lopt ze, heur mouder zit ien kloniesot zoo . En zai ken gain vinger ien aask steken, , „en Taül r°Pt: «Zeker 'n oartje van heur moeke. t Is wat te zeggen, mensken. (De deur gaat open en Boerema komt binnen.)
Boeremö. Goienoavend soam.



44
Anderen. Goienoavend Boeiemö. 't Kluust "ter oareg hé.
Boeremö, Nou, 't gaaitter om weg. 'k Kon -der oast nait deur komen, 'n Klokje Gabrand.
K a s 1 a i n, (schenkt in.) Astjoeblieft Boeremö. Hei je joen voale verkocht?
Boeremö. Jö.
K a s 1 e i n. 'n Mooi prieske moakt ?
Boeremö. 't Scheelt zoo veul nait.
Koster. Hou is 't mit 't lutje wicht ?
B o e r e m ö, Och, 't wordt nait minner, mor ze mout ien waarmte blieven. Ze het 't ien keel, mor gevaar is d'r nait bie, zegt dokter.
'{De deur gaat open en de dorpsveldwachter komt
■binnen.)
Veldwachter. Goienoavend heeren, (tot den kastelein.) Geef mie es 'n borreltje Westerdiek. 't Is toch wel zoo aibals kold né.
K a s 1 a i n. 'n Kloare ?
Veldwachter. Jö, (drinkt staande uit). Nou volk, denk ter om, nait noa elf uur, hur.
Koster, (grappig). Koom om haalf twoalf mor •es weer kieken hur. (Veldwachter af.)
Diekemo. Toch 'n beste keerl. dei Jansmö. Altied gelieke aandenlek, heuren oast nooit, dat e 'n perses moakt.



45
Koster. Ook, 'n honneboantje, om nou rond te zwaarm.
Tammingö. Och, 't vaalt mit. Doags hemmen ze nait veul te doun, 'n beetje schriefwaark en zoo. En ze verdainen noa oorlog goud geld, 'k loof dat ze wel 'n poar doezend hemmen.
Veldhoes. Nou, dat mout je ook hemmen: tegenswoorig.
K a s 1 a i n. Nou, ze zeilen mie d'r mien leven laank mit straffen.
Tammingö. Mie ook.
Koster. Ie ? Ja dat ken je begriepen, ie goan veur 't dubbele nait omliggen.
Tammingö. 't Vaalt nait mit jong. Mor den mout je meester hemmen, dei wait mit zien geld gain road. Hai houwt d'r aan elbogen tou ien om.
Veldhoes. Jö, hai mout tegen Boeremö zegd hemmen; ie kennen om mien paart mit joen orgel noa de moari loopen. veur zoo n onneuzele twei honnerd pop speul ik nait langer.
Boeremö. Jö, dat zee e.
Koster, 't Is net of 't geld hom op rug wast tegenwoorig. Juffrouw haar ook al zegd: ik huif veur 'n dikke boerin nait onnerdoun, zee ze. Moar dou haar vrouw Bolt zegd: dan zol wereld toch op hoofd komen te staan. {Grappig). Och, 't zit zoodoanig, zee Hen Schol, dat tieden veranderd bennen ; den zit ain op 't peerd en den aner,.



46
mor ik heb hom altied bie toom vaast, doar krieg ^k mor 'n stuver veur.
Tammingö. Kom, loat ons nog mor 'n boomke jazzen, geef mie koarten moar es Gabrand.
Veldhoes. Jö, dat is goud.
Diekemo. Och, schai toch oet mit joen jazzen, ien mobilizoatsie heb ik zooveul jast, dat 'k al roar wor, as 'k ien verte 'n laange jas zai.
Veldhoes. As Diekemo lolleg wordt, hei je 't nog nait had. Kom, zei wie begunnen, (Stemmen buiten.)
K a s 1 a i n, (luisterend) Wat 'n lewaai is doar ien deurrit. 't Is ja net of d'r 'n ongeluk gebeurd is. (De deur wordt opengeworpen en Jansma (veldw.) verschijnt op den drempel.)
Tweede tooneel.
Vorige n, Veldwachter met een vrouw.
Veldwachter, (bedaard) Wil ie es even hier komen, Westerdiek ? 'k Heb hier 'n roar geval. Ie kennen mie wel even helpen.
(De veldwachter en de kastelein komen weer binnen en ondersteunen een half bewustelooze vrouw. Ze is bemodderd en besneeuwd, het haar is losgegaan. Allen kijken verwonderd op.)
Trientje, (ontsteld) Wat is dat nou ? Och heden, wat ja oakelk. Wel is dat toch? Zet heur hier mor ien stoul. (Allen omringen den stoel van de vreemde, behalve Boerema, die bij de kachel blijft zitten, stil voor zich heen starend.)



47
Veldwachter. Ze laag onner slootswaal. I haalt beswiemd. 'k Heb heur hier hendroagen.
ïfr ,Pr.°Ut °°k n°9' moar 'k begreep d'r niks van. ■ Wel ben ie vrouw? Heur ie mie nait?
Diekemo (verschrikt) Ik zai 't, o menskenI kiener, ik zai t.
Veldwachter. Wat zain ie ? Diekemo, (kijkt naar Boerema) Niks.
Veldwachter Geef mie n glas konjak. I Westerdiek. Zoo, druk heur dat moar es tusI schen tannen, vrouw Westerdiek. Ziezoo, nou zei
ze wel gaauw opleven. Vot lu, ie mouten 'n beetI je roemte moaken, ie stoan mie ien weeg. Kiek |ze dut oogen al open. Wel ben ie vrouw? Ie' pennen hier goud vertrouwd . . . Och heden ik
zai t ook. (Allen herkennen haar, maar niemand I noemt haar naam. Tenslotte kijkt men naar Boe-
: Tokt stk.r steeds stil voor zich staart Hij
>^B^:óTer- W^nieooknaiteskieBoeremö, (hard) Nee.
Veldwachter, (eenigszins scherp) Nou, ie fuiven ook nait, 't was moar 'n vroag. (Allen Mken nu naar Boerema, deze staat plotseling op. hij hopt als een dronken man naar de deur en paar heen, de deur hard achter zich dichttrekkende ) 1 r ien t je. Och, dat aarme mensk. Wat mouk toch doun, om heur bie te kriegen. Geef



48
mie 'tlödderainfleskees, Gabrand ... Ziezoo, ; coat nou moar, hur.
Ie bennen bie Trientje van Gabrand, vrouw Boeremö. Bie Trientje-van-Gabrand. Kennen ie mie nait meer ? Ie waiten 't ja wel. Och stumper, wat mout ie toch lieden. Ik zei wel veur joe zorgen heur. Ken mie niks schelen, wat ie doan hemmen. Trientje het nog nooit 'n mensch ien verlegenhaid loaten. Tou manlu, goat nou zitten. Kiek... kiek, doar komt ze al weer bie. Ie bennen bie Trientje heur. Ie blieven van naacht bie mie heur, 'k zei joe wel lekker waarm op ber stoppen.
K a s 1 a i n. Hemmen wie wel 'n ber kloar. Trientje ?
Trientje. Och jong, hol die toch stil. Al mos 'k heur mien aigen ber ook geven. Moak moar gouw 'n kroek hait. (Kastelein gaat naar de keuken.) Zain ie nou wel, wel 'k ben ? Hou kommen ie hier toch zoo, mensk ? Zeg mie 't moar, hur.
Swoantje, (zwak). Loat mie nou moar weer vot goan.
Trientje. Vot goan ? Dat ien der aiwege doagen nait. 'k Zol ja 'n moord op mien gewaiten hemmen. Och, dei aarme stumper, zai wil weer vot.
Swoantje. O, nou zai 'k woar 'k ben.
Trientje. Ja, nou zai ie 't al hè ? Ie bennen ja bie mie, vrouw Boeremö, en hier ben je



49
goud vertrouwd hur. Fai, fai, wol ie ien dat ! iezelke weer rondzwaarm ? 't Kon joen dood ja wel
wezen. — Och Gabrand, moak gaauw 'n beetje | haide melk mit konjak kloar. Den wordt ze waarm
van binnen.
Swoantje, (tracht op te staan). Moar nou mout 'k toch vot hur. Hier ken 'k toch nait I blieven, ien haarbaarg mit aal die manlu. Mor ( woar mouk hen? 'k Ben zoo baang ien duustern en allain. (Zij begint te huilen).
Trientje. Nee, mor nou wordt 't nog mooier. Ie goan nait weer vot. Van naacht koom ie op n lekker waarm ber. En mörn zei wie wel I es weer kieken, Fai, fai, 'n boer zol zien hond der nog nait oet sturen.
Swoantje. Och, huiven mit mie gain medelieden hemmen. Dat heb 'k nait verdaind. Nee I hier blieven wik nait. Hou koom 'k hier toch ? f Wel het mie hier brocht?
Veldwachter. Ik, vrouw Boeremö, Ie lagen oast ien sloot, hier dicht bie.
Swoantje, (moedeloos). Ien sloot ? Haar ie mie mor liggen loaten. Veur mie is d'r aain veuroeteicht meer, (Wil weg, Kastelein en zijn vrouw houden haar vast).
Kaslain. (forscher). Kom, kom, kom. Zoo . gaait t nait langer, Ie magen nait vot. Ie blieven rner. Kom, goa moar mit ien aner koamer.
Ter i e n t j e. 't Ber is kloar hur. mit 'n waarme kroek d r ien.



50
Swoantje, (angstig). Nee, nee.
Trientje. Ja, kom nou. Ik zei joe wel helpen. (Stv. wordt door Gabrand en Trientje weggeleid.) ?*^8M
(De boeren zijn weer gaan zitten en staren in gepeins voor zich uit. Kastelein komt terug).
K a s 1 a i n, (mer een poging tot schertsen). Ziezoo kiener, nou bennen wie weer onner 'n kanner, zooas Knels zee, dou 'e zien vrouw wegbracht haar.
Diekemo. 't Is allernoarst, dat zeg ik.
Veldwachter, 't Is 'n maal geval. Hou nou verder, Westerdiek ?
K a s 1 a i n. Ja, dat wait 'k ook nait, dat mout Trientje mor waiten. (Een oogenblik stilte. De wind huilt om de herberg).
Koster, 'k Ben d'r ja roar van. 'k Ken anners nogal 'n stötje verdroagen, moar dit is mie te slim.
Diekemo. Wie mozzen moar noa hoes goan. Vrouw zei ook opheuren.
Veldhoes. Geef mie nog 'n oafzakkertje, Gabrand.
Koster. Mie ook.
Anderen. Mie ook.
Diekemo, (drinkt). Min is 't, zeg ik. Min. Tammingö. Wat is min ?



51
J? //"S Heb k ,oe * zo° ev^n ook al nait zegd ? Doar ging e hen hè, zunner boe of ba Is dat nou menselk. En dat is nog wel prezendent-kerkvoogd. 't Is toch 'n mensk. 't Vaalt nne van hom of. Hemmen laange joaren aoe vrunnen west. moar nou _ noü kiek 'k hom na,t weer aan. Doar is mien gemoud nait noa
Veldhoes. Ja, dat ken ie nou wel zeggen, aantr^ ** Wat
l, D!iekJeim u As mien vrouw 'theurt. wil ze hier doadelk hen.
Tammingö. Nou, vertel heur 't den nait zoo tegen naacht. Loat t eerst zien beloop hem-
nooit beleefd. ^ heb * i
(Bezoekers vertrekken), Goienoavend Gabrand. Kaslain. Goienoavend soam.
Diekemo (temt nog e^en terug). As ie mie morn neudig hemmen, Gabrand, ken je op mie reken heur. Zai huift nait weer stroat op
(Kastelein loopt heen en weer, zet de stoelen recht enz. Trientje komt op.) "
Derde Tooneel.
Kaslain en Trientje.
stel'itirKo6' ^ &Y l0°f'k- ^ ^ teminsten stil. Kom, goa doe nou moar op ber, Ga-



52
brand, 'k Blief nog wat bie heur zitten. Ze wil mien haand mor aal vast hollen.
Kaslain, (hartelijk). Goud, heur, ol, dou dat. (Geeft haar een zoen). Nou mag 'k tie nog veul laiver lieden.
GORDIJN.



VIERDE BEDRIJF.
Kamer als in 't eerste bedrijf, iets slordiger Boerema is bezig zich te kleeden. Hij staat in hemdsmouwen voor den spiegel. Hij doet een liggende boord om (achter in den boord een witte gestreken band) 't Is morgens half 9.
Eerste tooneel.
Boerema, daarna B e t j e.
Boeremö, (roepend.) Betje, koom es even hier.
Wil ie mie even helpen ? 'k Ken weer gain boas over dat ding worden.
Betje, (komt haastig binnen van rechts, zij is een vrouw van middelbaren leeftijd, in 't zwart gekleed. Ze is van plan, naar kerk te gaan. Ze spreekt eenigszins lijzig.) O, wacht mor even, k zei joe wel even helpen hur. (belangstellend.) Woar goa je hen, as 'k vroagen mag? Nait noa kerk, wel ?
Boeremö, (kort.) 'k Mout even noa notoaris. k Heb nog 'n beetje mit hom te verhakstukken.
Betje. O, ik wol noa kerk, moar ie komen toch vast nait veur 'n uur of twaalf thoes zeker?
Boeremö. Nee.
Betje. Nou, den ken 'k wel hengoan. Willemtje ken wel zoo laank op Jaantje pazen. Kowie is kloar as ie thoes komen hur. Slept t lutje wicht?



54
Boeremö. 'k Loof 't aal. 'k Heb net nog even noa heur keken.
Betje. Dokter wol van middeg ook nog even komen.
Boeremö. O, den ben 'k wel weer thoes. (Betje af. Ze komt dadelijk terug.)
Betje. Diekemo is ien schuur. Hai wol even mit joe proaten zee e.
Boeremö, (verwonderd.) Diekemo ? Laat hom moar hier komen. (Betje af.)
(Dijkema komt een oogenblik later binnen.)
Tweede tooneel.
Boerema, D ij k e m a, daarna Betje.
Diekemo, (stroef.) Goie mörn.
Boeremö, (verwonderd,) Diekemo. Goa zitten.
Diekemo, (koud.) Nee, zitten wik nait. 'k Wol die dei hoaver even betoalen.
Boeremö. Betoalen ?
Diekemo. Joa en doaiek. Hier is vief en vaddig gulden. Huifs mie gain kwitaanzie geven.
Boeremö, (met nadruk.) Hou-hes-doar-zoo'n hoast mit ? Doar was toch nog tied genog veur.
Diekemo, (minachtend.) 'k Wil gain schulden bie die hemmen (bitter.) Doe... doe....
Boeremö. Wat ?



55
Diekemo. Niks. Komt't geld oet of nait? Boeremö. Jö.
Diekemo, (koud.) 'k Zei die 't moar zeggen, 'k wil niks meer mit tie neudig hemmen.
Boeremö, (met bitteren spot.) Zoo, dat 's teminsten dudelk. 'k Begriep 't wel, zeilen nog wel meer komen, dei mie mit nek aankieken. (bitter.) As ie ook zoo'n vrouw had hemmen as ik (eenigzins heftig.) Moar van die haar 'k 't nait verwacht!
Diekemo, (kort.) Dat zei 't wel nait. Mor ik wil die zeggen woarom en dat dut 'n aner nait. t Is nait, omdat doe 'n minne vrouw hes, moar omdat zulf 'n minne keerl bis.
Boeremö, (heftig.) Ik ?
Diekemo, (eveneens heftig.) Ja, doe. Begrips den nait, dat toe die gusteroavend as 'n minne keerl aansteld hes? Wais wel, wat ik gusteroavond zegd heb? Dat doe veul minner bis as dien vrouw, (iets bedaarder). Dat haar 'k nait van die docht, dat toe zoo votlaips. (met gevoel) t Is dien vrouw toch! O, ze het verkeerd doan, doar nait van! Mor doe bis toch ook nait volmoakt! Hes die vast ook wel wat te verwieten ? En nou ligt ze hier bie Westerdiek ien hoes en wait van ellende gain road. (mef klem) Schoam die! (Betje verschijnt in de deur.) En nou goa 'k vot en 'k koom hier nait weer.
Betje. Wat is d'r toch te doun Diekemo ?



56
'k Heurde zoo pas achter, dat vrouw Boeremö ien 't loug is. Is dat zoo ?
D i e k e m ö, (kort.) Ja, dat is zoo.
Betje, (voorgewende deelneming in haar sterk) Nou dat 's ook wat veurboer. Wat het dat mensk hom al 'n verdrait brocht.
D i e k e m ö, Jö, ie mouten hom nog moar opstoken, doar wordt e nog nait beter van. Schoamt joe wat. (Uiekema af.) (Betje gaat ook de deur uit, na een blik te hebben geworpen op Boerema, die als wezenloos voor zich uitstaart).
Derde Tooneel.
Boerema alleen, daarna Betje.
Boeremö. Wat mout 'k nou ? (hard) Nee ... nee... nooit. Ain, dei mie zóó ploagd het... Loaten ze mie aalmoal moar rug toudraaien. 'k Zei mien boantje wel deelleggen, moar mie geven .... nooit. Wat is d'r van mie overbleven en van mien hoeshollen ? Alles het ze vernaild. En nou mien wichtje ook nog zaik. Dat laive kiend, dat gain moeke meer het.
Betje, (quasi zenuwachtig) 'k Ben d'r roar van. Magen joe schoamen, zee e. Net of 'k hier nait altied mien plicht doan heb. 'k Heb altied veur hoeshollen zörgd of 't mien aigen was, alles gelieke himmel en knap en veur Jaantje ben 'k net 'n moeke, 't Kiend begript oast nait, dat 'k heur moeke nait ben. En nou, mag ik mie schoamen. (Heftig.) En woarveur? Mout 'k joe den



57
aanroaden, om dat mensk weer ien hoes te nemen, dei joe zoo trapt het ? Is 't nait zoo, Boeremö, het ze joe nait trapt? Dei mag heur schoamen, moar ik nait. Nooit hei je toal of taiken van heur had Waarom zeg ie niks ?
Boeremö, (dof.) 'k Wil niks meer heuren. Loat mie allain.
Betje, (valsch). En nou 's oavens loat bie Westerdiek ien hoes valen. 'n Beetje meneuvels d'r bie, manlu bennen nog lang nait loos genog.
Boeremö, (kortaf.) Loat mie allain, zeg ik joe. 'k Wil'allain ien koamer wezen.
Betje, (boos) Best, ik goa al vot. Holt joe moar stil man. 't Is mien schuld nait. (Ktijgt een ketkboek uit de kast, trekt de mantel aan en verlaat de kamer, alles met een gezicht alsof zij diep beleedigd is.)
Vierde Tooneel.
Boerema, daarna Willemtje.
Boeremö, (alleen). Ain ding wok, da'k heur nait zoo perdoes ien duustern votstuurd haar. 'k Mos wacht hemmen tot anerdoagsmörns. 'k Was te drifteg. Mor wat mout ze hier? Is 't nog nait genog, dat 't lutje ale doagen zaik op ber ligt?
Willemtje, (aan de deur) Hier bennen 'n poar heeren bie deur, boer, dei joe even spreken willen.
Boeremö. Heeren ? 'k mout ja vot.



58
W i 11 e m t j e. Zai zeggen, dat ze oet stad komen.
Boeremö. Oet stad ? Loat ze ien koamer komen. (Even later komen Holstein en Willemse binnen.)
Vijfde Tooneel.
Boerema, Holstein, Willemse.
Holstein. Goedendag mijnheer .... Boerema ?
Boeremö. Jö, mien noam is Boeremö.
Holstein. Mijn naam is Holstein en mijn compagnon heet Willemse. Wij zijn zaakwaarnemers en komen uit Groningen.
Boeremö. Goat zitten. (Hij zelf blijft staan.)
Holstein. Dank u, (De heeren gaan zitten). Wij komen hier voor een discrete zaak, ik zou haast zeggen, als dat niet vreemd klonk : als afgevaardigden van uw vrouw.
Boeremö, (verwonderd.) Mien vrouw ?
Holstein, (met waardigheid.) Ja mijnheer Boerema, van uw vrouw. Ik moet beginnen met u te zeggen, dat het mij altijd moeilijk valt, dergelijke teere kwesties aan te raken, maar u weet het, het ligt in den aard van ons vak. Wij kunnen niet anders.
Boeremö. Wat wol ie zeggen ?
Holstein. Om kort te gaan, mijnheer Boe-



59
rema, ik wou dit zeggen : uw vrouw heeft ons bij zich in Groningen ontboden. U weet in welke straat ze woont?
Boeremö, (kort). Nee.
Holstein. Nu, dat is ook van minder belang, maar zij verkeert — naar het ons voorkomt —' in minder goede financieele omstandigheden. Haar tegenwoordige man — excuzeer dit woord — heeft niet voldoende middelen, om haar ruimschoots te onderhouden en nu heeft zij onze bemiddeling ingeroepen, om uit den nood te komen. Het spijt ons, dat we u — en nog wel op Zondag — een oogenblik moeten lastig vallen, maar — ons vak — u begrijpt.
Boeremö. Wat is joen bosschop ?
Holstein. Nu dan, uw vrouw stuurt ons hier om u een jaarlijksche toelage te vragen. Ze heeft bij haar huwelijk f9000 ingebracht.
Boeremö. Houveul ?
Holstein. Nu, laat ons zeggen, f300 per jaar.
Boeremö. En wanneer betoalen ?
Holstein. O, wanneer u wilt, maar als het u nu convenieert.... (haalt zijn portefeuille uit den zak).
Boeremö, (afwerend). Nait zoo hoastig.. . Ie zeggen, dat ze joe stuurd het?
Holstein. Ja zeker, wij



60
Boeremö. En dat ie van mie geld hoalen mouten ?
Holstein. Ja, zoo-iets tenminste. Wij willen ü natuurlijk gaarne kwitantie geven voor het gestorte bedrag.
Boeremö, (in zich zelf.) Ze is toch minner as ik docht.
Holstein. Wat zegt u ?
B o e r e mö. .Niks. Mor ik zei joe wat zeggen, 'k Mout van mörn even noa notoaris. Koomt ie doar ook mor. Den zei wie de zaak verder beproaten. Zoo geef ik gain geld of.
Holstein, (dringend.) Maar in uw eigen belang, mijnheer Boerema. Het zijn discrete zaken. Een notaris . t.
Boeremö. Ja, zooas 'k zee. Doar ken ie mie om elf uur vienen.
Holstein, (haastig.) Een enkel woord, mijnheer.
Boeremö. Nee, 'k mout vot. (Loopt naar de deur.) (roept) Willemtje, heur es, woar bis ? (gaat even weg.)
Holstein, (tot zijn compagnon) 'n Mislukte speculatie, broertje! 'k Geloof, dat het tijd wordt, dat we hem smeren.
Willemse. Ja, de grond begint warm te worden.



61
Boeremö, (terugkeerend.) Nou heeren, tot straks.
Heeren, (opstaand.) Dag mijnheer Boerema. (Heeren af.)
Zesde tooneel.
Boerema alleen, daarna Willemtje.
Boeremö, (alleen), Dus toch minner as ik docht! (bitter.) Moar och, wat ken je d'r ook van verwachten ... Kom nou noar notoaris, mor eerst nog even noa 't lutje wicht kieken. (Boerema af.)
(Na een oogenblik komt Willemtje.)
Willemtje. O, boer is al vot en Betje is gelukkeg noa kerk. Nou heb ik 'n beetje tied veur 't lutje wicht. Kom 'k schoef 't ledikantje hier hen, den is ze nog blied ook. 't Is hier veul waarmer as ien dei holle koamer (Gaat in de andere kamer en schuift het ledikantje binnen, waar een gordijn om heen is. Het kind is niet voor 't publiek te zien.) Ziezoo mien schoapke, nou komt Willemtje 'n beetje bie die zitten hur. Kiek es, wat Willemtje hier het. 'n Lekker stukje sukkeloa ... Kiek laive, nou bis weer ien koamer hè. En Willemtje zei die ook wat moois vertellen hur en ook veur die zingen... Wat heb 'k die guster beloofd, laive? O ja, 'k zol die vertellen van Janmaanje ien 't pepieren hoeske. O, wat kiks nou ja blied. Huifs nait praten heur, anners dut 't haalske weer zeer hè. Nou begun ik hur: Janmaanje waas 'n hail luk keerltje. Hai haar



62
hom zulf 'n pepicren hoeske moakt. Janmaanje doch t; nou ken ol heks mie nait kriegen. Hai ging ien deur stoan en raip: ol heks, ol heks, kens mie toch nait kriegen. Dou wordde ol heks kwoad. Ze docht; „ik zei dei lutje potstronk wel kriegen." Ze ging noa 't hoeske tou en begunde hail mooi mit Janmaanje te proaten. „Janmaanje, dou deur es open, ik wil dien mooi hoeske geern es zain." Moar Janmaanje was hail baang veur ol heks. Hai kroop onner ber. Mor ol heks kon toch wel bie hom komen. Ze sprong mit 'n katjewip boven op 't dak en glee deur schostain noa beneden. Ze pakte Janmaanje bie zien nekvel en stopte hom ien 'n zak. Zak op nek en doar ging 't hen. Ze wol Janmaanje leêmdig koken. Ze was 'n endje vot, dou mos ze even ien 'n winkel. Ze zette zak zoo laank om 't houkje van deur. Janmaanje begunde te roupen en te reeren: ,,'k Wil der oet, 'k wil der oet." Dat heurde 'n heegknipper dei doar aan 't waark was. Heegknipper hulp Janmaanje der oet en ol vent was weer vrij. „Wais wat wie doun," zee heegknipper, „wie stoppen hoageldoornstroeken ien zak, den vernemt ze d'r niks van." Dat deden ze. Heegknipper ging weer aan 't waark en Janmaanje runde vot zoo haard as e kon.
Heks kwam weer te winkel oet, ze dee zak op nek en vot ging 't weer. Ze vernam d'r niks van, dat Janmaanje nait meer ien zak zat. Mor doorns stakken heur ien rug. „Wacht mor Janmaanje," zee ze, „steks mie mit spellen, mor 'k zei die wel kriegen." Dou ze thoes kwam, wol ze Janmaanje vot ien 'n pot mit kokende eulie stoppen. Wat



63
keek ze op heur neus, dou doar almoal hoageldoornstroeken te zak oet kwammen. Ze wordde nou nog veul glênner. „Da's niks," zee ze, ik krieg dei lutje hiepenkriet toch wel." Ze ging weer noa 't hoeske en dee net as eerste moal. Janmaanje zat ien 'n houkje van heerd, haildaal ien n bultje, moar ol heks haar hom gaauw te pakken. Ze nam hom weer mit ien zak, mor onnerweegs mos ze weer even om bosschop. En dou was d'r 'n slootgroaver, dei Janmaanje te zak oet hil.
Ze deden blauw bragel ien zak. Onnerweegs i wordde ol heks nat van bragel. Ze docht dat I [anmaanJe dat oet benoudighaid dee. Dou ol I heks thoes kwam, gooide ze zak leeg ien pot mit kokende eulie. Dat spadderde zoo, dat ol heks I haudoal onner kokende eulie kwam en lêemdiq i verbraanddde.
i c Dju kPn ze JanrQaanje nait meer kriegen. ~ i Ün dou kwam der 'n swien mit 'n laange snoet I en dou was t vertezzeltje oet.
Mooi hè laive. En nou zei Willemtje veur die ! nin9fn- , or den mos mie ook wat beloven. As I f- i thoes komt. den mos zeggen: Moeke mout I v jmCn V '' mor nait ze99en, dat Willemtje
Et zegd het, heur. Beloofs mie dat ? Nou zek nog 'n hail mooi teerlaidje veur die zin■ gen en den mos doe moar sloapen, (zingt):
Dou 'k jonk was,
Ien pronk was, Wat vent was ik tou!
'k Haar strikken bie bainen En gapsen op schou!



64
Mor nou 'kold ben En kold ben
Wat man ben ik nou, 'k Heb flonten bie bainen
En goaten ien schou.
Dou 'k jonk was
En blond was, Wat maaid was ik tou,
'k Droug jakjes mit kroagjes En strikjes op schou.
Mor nou 'k old ben En trouwd ben
Wat wief ben ik nou. Ik droag hakken deur hozen
En elbogen deur mouw.
(Willemtje kijkt even naar het kind en gaat dan naar de keuken en komt terug met den koffiepot en een komfoor met kooltje.)
Zai slept verachtig. Dei stumper toch.
Zevende tooneel.
Willemtje en Betje, daarna S w a a n t j e.
Betje, (uit de kerk komend). Wat mos toe hier ?
Willemtje. Boer het zegd, dat ik op 't lutje wicht pazen mos.
Betje, (bits). Mout Jaantje hier nou liggen?
Willemtje. Och, wat zol dat nou ?



65
Betje, (streng.) 'k Wil 't nait lieden, dat wais wel, mit aal dat gesmook van Boeremö.
Willemtje. Och, nog 'n oogenblikje, 't Is hier zoo waarm.
Betje, (brommig). Nou,nog 'n zetjeden. Slept ze?
Willemtje. Ja. (De deur gaat open en Zwaantje verschijnt op den drempel.)
Betje, (verbaasd.) Vrouw Boeremö — ie hier? Ie waiten toch wel, dat boer joe nait zain wil.
Swoantje, {moeilijk.) Is ~ Boeremö vot? k Heb hom loopen zain*
Betje. Nee — hai is thoes, net thoes komen.
Willemtje, (ijverig.) Nee hur, vrouw Boeremoa, boer komt nog lang nait thoes. Hai is nog mor net vot.
Betje, (nijdig.) Hol dien mond wicht en goa noa achtern.
Swoantje, (smeekend.) Loat mie even bie t wichtje.
Betje, (hard.) Nee.
Swoantje. Jö, ik wil, 'k wil heur even zain en den goa 'k weer vot en koom hier nooit weer.
Betje. Mor as Boer den thoes komt. (Swaantje gaat naar het ledikantje en valt er voor op de knieën neer.)



66
Betje, (tot Willemtje) Doe mos vot goan.
W i 11 e m t j e, (fcordaaf.) Nooit, zoo laank as vrouw Boeremö hier is nait.
Betje, (verontwaardigd.) Wel heb ik van mien leven. Bis doe hier boas of ik ?
Swoantje. Stil toch, (innig.) Och mien schatje, mien potje. Zeg even moeke, laive.
Betje. Zai mag nait proaten, vrouw Boeremö.
Swoantje. Nait proaten, mien schoapke ? Moeke is bie die hur.
W i 11 e m t j e, (naderbij komend.) En Moeke blift bie die hur. Zol 'n moeke nait bie heur zaik wichtje wezen magen ?
Swoantje, (laat het kind een popje zien.) Kiek laive, wat is dat, wat is dat? Wat het moeke hier ?
(Betje en Willemtje op den achtergrond. Willemtje huilt. Boerema verschijnt op den drempel.)
Achtste tooneel.
V o r i g e n, Boerema.
Boeremö (hard.) Wat 's dat hier veur 'n boudel. Wel het dat hier zoo moakt?
Betje, (fleemend.) 't Is mien schuld nait, heur boer. 'k Was d'r al genog op tegen. Moar ik kon d'r niks aan doun.
Boeremö, (tot Swaontje.) Wat mos doe hier?



67
Swoantje (wil weg gaan.) *k Zei wel weer vot goan, Jaan.
Boeremö, (hoonend.) Kens wel geld krief gen hur.
Swoantje, (droevig.) Mos mie ook nog geld I aanbaiden ? k Heb wel min doan, moar 'k koom I nier nait om geld.
Boeremö, (minachtend.) Dei heeren, dei hier stuurd hezze, vast ook nait.
Swoantje, (verbaasd,) Heeren?
Boeremö, (norsch). Ja, dei heeren oet stad I dei hier stuurd hezze.
S w o a n t j e, (nu begrijpend). O. Jaan, pas toch op, dat bennen oplichters, dei willen die geld ofI zetten. Pas op dei lu. Ze hemmen ien stad ook bie mie west. t Bennen oplichters.
Boeremö. Oplichters zegs toe,?
Betje, (valsch lief.) Zol *t joen tied naitwortren vrouw Boeremö ? Boer moakt hom ja hailIdaal oet stuur.
Willemtje, (bij het ledikantje) Boer, heur ie Iwel, wat t lutje wichtje zegt?
Boeremö, (norsch.) Nee, wat ten?
Willemtje. Heur ie 't nou wel ? Moeke taout hier blieven zegt ze. (Soerema gaat aan Va(el zitten, het hoofd in de handen, in tweestrijd)



Willemtje, (trekt dc huishoudster aan de mouw.) Gaat nou mor mit, hier bennen vair 'Oogen te veul. (Betje aarzelt, daarna vertrekken beiden.)
Swoantje, (zacht) Dag Jaan, nou zek wel weer vot goan.
Boeremö. Woar hen ? Swoantje. Och dat waik nait.
Boeremö. Weer noa boeten? Wat bis van plan ? Wolt weer noa hom tou ?
Swoantje, (zacht.) Ik wait nait, moar nait jioar hom. Hai is ook al blied, dat 'k vot ben.
Boeremö, (norsch) Bis van hom votloopen?
Swoantje. Ja.
Boeremö. Woarom ?
Swoantje. 'k Wait nait Jaan. 'k Loof, dat e nait meer van mie holt en nooit van mie hollen het.
Boeremö, (bitter) Moar doe wel van hom!
Swoantje. Nee, wie paasten nait bie 'n kanner. O, mor dat zeg ik nait, omdat beter over mie denken zelt! 'k Heb laiver, dat min over mie denkse, want dat heb 'k verdaind. Huifs ook gain medelieden mit mie hemmen, mor ik mos 't lutje wicht nog even zain en dou ben 'k mor aal van stad of dis kaant op loopen. 't Was zuk noodweer, ik wordde zoo muid en ik kon



69
nait goud meer denken en dou zag 'k moar aal 't lutje wicht dei zaik was en ze keek mie aan en ze raip van moeke.
Boeremö, (zachter) En zags mie nait?
Swoantje. Tö Taan. moar drw> wa< ™v
ver van mie of en 't was net, of aal verder vöt
gingze. En 't wichtje ging mit tie en —- dou I ben 'k valen, loof 'k.
I Boeremö. Zoo. (Hij staat op. Swaantjer loopt naar het ledikantje.)
Swoantje. En nou mouk ofschaid nemen E van t wichtje. Dag laive, wat kiks mie ja aan.
[tvt n°9 even' lach nog es te9en moeke. Dag! Nou mout moeke weer vot heur. (Met groote moeite haar tranen bedwingend).... Wat zegs toe T (luistert.) Nee mien potje dat ken nait. (snikkend} Dat ken nait heur. (Boerema gaat naar het ledikantje.)
Boeremö, (tot Zw.) Tou goa es weg. (Sw. gaat langzaam naar de deur.)
Boeremö, (tot het kind.) Wat zegt mien grode maaid ? Wat ? (luistert) O ... nee ...
Boeremö, (tot Swaantje, die bij de deur is en \deze reeds half geopend heeft, driftig.)
Dou deur toch dicht. Goa toch zitten. Wat mos doar bie deur!
(Swaantje gaat zitten. Boerema loopt met groots Wffpen de kamer op en neer. Eenige oogenblikken stilte.)



70
Boeremö, (norsch.) Wat zee 't wichtje ? Heb 't nait verstoan.,
Swoantje, (zacht.) Ik ook nait Jaan.
(Geruimen tijd stilte. Boerema loopt onrustig ■door de kamer. Hij grijpt een krant van de tafel en gooit haar weer neer. Swaantje zit voorovergebogen bij de tafel en ondersteunt haar hoofd met beide handen)
Boeremö, (dreigend.) Zelt mie vertellen, wat 't wichtje zegd het. Hes 't wel heurd.
Swoantje, (zacht.) Doe ook wel Jaan.
(Boerema laat zich op een stoel vallen, in hevigen tweestrijd. Swaantje gaat opstaan. Zij kijkt vol medelijden naar Boerema, die ineengedoken als een oude man op zijn stoel zit, met den rug naar zijn vrouw gekeerd.
Swoantje, (aarzelend.) Jaan.... (Eenige oogenblikken stilte.)
Swoantje. Zei ik ... mag ik die'n kopke kovvie ienschenken ?
Boeremö (zich oprichtend, dan duidelijk, alsof hem een groote last van 't hart valt. Jö!
Willemtje steekt 't hoofd om de deur en toept dn de gang.)
W i 11 e m t j e, (verheugd) Betfe, koom gaauw es kieken. Vrouw Boeremö schenkt kowie ien. Nou het 't lutje wicht 'n moeke weer.
GORDIJN. EINDE.