DE^PRACTIJKfDER
DOOR |
jj H. VAN DER WEERD,
ADJUNCTtCOMMIES TER, PROVINCIALE GRIFFIE VAN UTRECHT.
UTRECHT / G. J A. RUYSV 1914












DE PRACTIJK DER HINDERWET.






DE PRACTIJK DER HINDERWET ^
DOOR
H. VAN DER WEERD,
ADJUNCT-COMMIES TER PROVINCIALE GRIFFIE VAN UTRECHT.
UTRECHT — G. J. A. R U IJ S — 1914.



L



INHOUD.
Bladz.
Voorbericht vu
Lijst van afkortingen ix
Inleiding xi
Tekst der wet 1 17
Biadz. I Art. lGbte 166
Art. 1 19 j , 17 167
. 2 23 „ llbis 176
. 3 34 „ 17ter . . . . . 177
P 4 35 ,18 179
„5 45 „ 19 183
■ 5&&. ..... 57 „20 185
„6 57 „ 20&JS 189
„ 6bis 64 „21 190
1 6ter 65 „ 21ftis 191
■ 7 65 „22 191
» 7Ws 72 „ 22&is 196
. 8 73 „23 196
I 8bis. ..... 77 „24 196
. 9 77 „ 25 200
„10 83 „ 26 200
„ lObis 86 „ 27 204
„ 11 86 , 275ts 205
„ Ubis 118 „ 28 205
„12 120 „ 29 206
„ 12 fa's 137 „ 296is 207
„13 138 „ 29<er 207
„14 143 „ 30 208
„15 154 „31 208
, 15öis 164 „ 32 ...... 208
„ 16. 165 | „ 33 208
Bijlagen 211
Register 235






VOORBERICHT.
De meermalen ondervonden en geuite behoefte aan een gids, bij de toepassing der Hinderwet te raadplegen, deed mij besluiten een werkje samen te stellen, dat voornamelijk op de practijk gericht zou zijn. Het is te verwonderen, dat de Hinderwet, die reeds van af hare plaatsing in het Staatsblad tot allerlei dikwijls vrij ingewikkelde kwesties aanleiding heeft gegeven, vrij arm is aan schrijvers.
Naast het in 1875 uitgegeven werk van Mr. J. Oppenheim*) zag in 1881 te Arnhem, bij S. Gouda Quint van de hand van den heer Jhr. Mr. W. Th. C. van Doorn, het licht: Aanteekeningen op de wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95). Daarop verscheen in 1887 bij de Gebr. Belinfante te 's-Gravenhage onder den titel „Nijverheid en Overheid" eene proeve van onderzoek op het gebied van Bestuursrechtspraak, bewerkt door Jhr. Rochussen. Zonder ook maar iets af te doen aan de waarde van deze door bekwame hand geschreven werken, behoeft het geen betoog dat zij, gezien het jaar waarin zij verschenen, niet beantwoordden aan het door mij beoogd doel. Dat was ook het geval met Leon's Rechtspraak, waarin de aanteekeningen op de „Fabriekswet" slechts tot 1904 zijn bijgewerkt.**).
Door verschillende bijzondere omstandigheden moest de correctie van het werk vlugger geschieden, dan feitelijk wensc hel ijk was.
*) Wet tot regeling van het toezicht bij het oprichten van inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken, Groningen 1875.
**) Zie voor de baitenl. wetgeving: K. P. Mees, „Staatstoezicht op de fabrieksnjjverheid in het belang der openbare rust, veiligheid en gezondheid, Acad. proefschrift, Leiden, S. C. van Doesburgh, 1881.
Voor de artt. 12 en 14 mr. Sanger's Acad. proefschrift. Groningen, Scheltema & Zoon, 1893.
Voor de toepassing en werking van het Kon. besluit van 81 Januari 1824 (Stbl. 19) een artikel in Themis 1854 van de hand van mr. Sassen.



vin
Ook met het oog op dit feit roep ik gaarne de welwillendheid van beoordeelers en gebruikers in.
Voor op- en aanmerkingen, die een eventueelen tweeden druk ten goede kunnen komen, moge ondergeteekende zich gaarne aanbevolen houden.
Utrecht, April 1914.
v. d. w.



LIJST VAN AFKORTINGEN.
Hand. St. G. = Handelingen Staten Generaal.
Versl. I of He K. = Stenografisch Verslag Eerste of Tweede
Kamer der Staten Generaal. Bijl. Ile K. se Bijlagen behoorende tot de Handelingen van
de Tweede Kamer der Staten Generaal. V. V. = Voorloopig Verslag.
Mem. v. t. = Memorie van toelichting.
Mem. v. a. = Memorie van antwoord
Stbl. = Staatsblad.
C. V. = Luttenberg's Chronologische verzameling.
R. v. S. = Beslissingen op de Geschillen van Bestuur*).
Gem. jss Gemeentestem.
W. B. A. as Weekblad voor de Burgerlijke Admini¬
stratie.
W. v. h. R. = Weekblad van het Recht.
*) Uitgegeven bjj v.h. Qebr. Belinfante, 's-Gravenhage. Indien bij de pagina geen jaargang is vermeld, is bedoeld het jaar, waarin het Kon. besluit is genomen.






INLEIDING.
Het ié voorzeker niét het minst nattige, maar tevens niet het meest gemakkelijke gedeelte van de taak van den wetgever, om zonder benadeeling der Industrie, de ingezetenen tegen hare meermalen voor de gezondheid en veiligheid gevaarlijke en voor de samenleving dikwijls zoo hinderlijke uitwassen*), te beschermen. Immers houdt de wetgever beide punten, die zijne volstrekte aandacht moeten eischen, niet voldoende in het oog, eenerzijds zal dan een staat, waar de industrie een belangrijk aandeel heeft in zjjn bloei, daarvan de treurige gevolgen ondervinden, terwijl anderzijds, bij niet voldoende bescherming van de ingezetenen tegen de nadeelen der industrie, hunne veiligheid, gezondheid en rust dikwijls in hooge mate gevaar zouden kunnen loopen, en bij hen het vertrouwen in eene goede wetgeving, die zij in een behoorlijk geordenden staat met recht mogen eischen, te loor doen gaan.
De wetgever heeft dan ook sinds lang rekening gehouden met de taak, die hij hier had te vervullen. Voor den jare 1798 was evenals de meeste onderwerpen, ook dit onderwerp geregeld in een mengelmoes van plaatselijke keuren, handvesten, octrooien en privilegiën. Van eene algem eene regeling was dus geen sprake. De grondslag voor eene zoodanige regeling werd gelegd in art. 58 der Staatsregeling van 1798, (Burgerl. en Staatkundige regelen), welk artikel luidde als volgt:
„Bij de aanneming der Staatsregeling, worden vervallen verklaard alle Gilden, Corporatiën of Broederschappen van Neeringen, „Ambagten of Fabrieken.
„Ook heeft ieder Burger, in welke Plaats woonachtig, het regt „om zoodanige Fabriek of Trafiek opterigten, of zoodanig „eerlijk bedrijf aantevangen, als hij verkiezen zal.
*) Door Jhr. Eochussen zoo juist geschetst op pag. 28 e.v. van z|jn voren aangehaald werk.



xn
„Het Vertegenwoordigend Lichaam zorgt, dat de goede orde, „het gemak en gerief der Ingezetenen, ten dezen opzigte, worden „verzekerd."
Den 16 Aug. 1799 is gedagteekend eene publicatie van het Uitvoerend Bewind „tot alteratie der publicatie van 5 October 1798, opzigtelijk het verleenen van admissie tot het oprigten van trafyken, enz."
Het is verre van daar, dat de bovenbedoelde regeling eene algemeene was. Verschillende besluiten zagen het licht omtrent even zoovele onderdeelen der Industrie.
Zoo werd o. a. bij besluit van 24 Maart 1800 geregeld de „noodige permissiën, om zich in eenig handwerk persen, heiblokken, pletmolens, muntschroeven en muntscheeren aan te „schaffen."
Van eene algemeene regeling kon feitelijk eerst sprake zijn, toen het keizerlijk decreet van 15 Oct. 1810 (opgenomen in het Bulletin des Lois, no. 6059) regelen stelde voor „manufactures „et ateliers qui répandent une odeur insalubre ou incommode."
Bij dit decreet was gevoegd eene „nomenclature des etablisse„ments et ateliers dont la formations ne pourra avoir lieu sans „une permission de 1'autorité administrative."
Nog een ruim 10-tal jaren na het herstel onzer onafhankelijkheid heeft dit decreet gegolden. Bij Kon. besluit van 31 Januari 1824 (Stbl. 19) werd het ingetrokken en het was dit Kon. besluit, dat het onderwerp opnieuw regelde.
Hoewel omtrent de rechtsgeldigheid van genoemd Kon. besluit meermalen ernstige twijfel ontstond en aan het ^elve, het wordt algemeen erkend, vele gebreken kleefden, heeft het zich tot de wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95) weten te handhaven.
De oorzaken, die twijfel deden ontstaan over de rechtsgeldigheid waren van tweeërlei aard.
Ie. Werd gevraagd of de Koning volgens de Grondwet, wel bevoegd was om dit onderwerp bij algemeenen maatregel van bestuur te regelen.
De Hooge Raad heeft zich bij het beantwoorden dezer vraag waar het het genoemd kon. besluit betrof, steeds gesteld, op hetstandpunt: „dat noch de grondwet noch eenige andere wet voorschrijft, dat eene koninklijke verordening om verbindende



XIII
„kracht te bezitten, moest zijn een uitvloeisel van eene „wet of bestemd moet wezen om de uitvoering eener wet „te verzekeren." Dit standpunt is door den Hoogen Raad ingenomen bij arresten o. a. van 24 Febr. 1846, 30 Nov. 1847 en 9 Nov. 1866.
Het overbekende arrest echter van 13 Januari 1879 (Gem. no. 1425 en 1432, W. B. A. no. 1548) gaat van eene tegenovergestelde opvatting uit, waar het overweegt:
„dat wel is waar nergens eenige bepaling uitdrukkelijk „voorschrijft, dat algemeene maatregelen van inwendig „bestuur door den Koning te nemen, op de Grondwet of „op eene wet moeten berusten, of daarvan het uitvloeisel „zijn, maar dat daaruit niet volgt, dat de Koning in het „algemeen de bevoegdheid zou hebben tot het uitvaardigen van dergelijke maatregelen, ook wanneer die niet „steunen op eenige wet of daarvan uitvloeisels zijn. Ware het Kon. besluit van 1824 bij de Hinderwet dan ook niet afgeschaft, dan lijkt de veronderstelling o.a. door mr. van Doorn en de Redactie der Gemeentestem (zie no. 1493) geuit „dat ook aan dit kon. besluit door den Hoogen Raad verbindende kracht zou worden ontzegd", geenszins ongegrond.
De Hinderwet zelve echter beschouwt o.i. het Kon. besluit van geldende kracht, waar zij in art. 28 bepaalt, dat het Kon. besluit van 31 Januari 1824 en andere Kon. besluiten, die omtrent het daarbij geregelde onderwerp hebben gegolden, afgeschaft zijn en waar zij in art. 30 regelt de vergunningen tot oprichting van inrichtingen krachtens de vroeger geldende Kon. besluiten verleend.
De tweede vraag was of de Koning wel bevoegd was het Keizerlijk Decreet van 1810 in te trekken.
De Hooge Raad beantwoordde deze vraag bij zijne arresten van 24 Februari 1846 en van 23 Maart 1874 (W. v. h. R. No. 3718) in bevestigenden zin, daarbij overwegende:
„dat volgens de Staatsregeling en de verder wettelijke „verordeningen van het Fransche Keizerrijk, de decreten „des Keizers, wanneer die door de daartoe bevoegde magt „niet waren vernietigd, wel in verbindende kracht met „eene wet gelijk stonden, doch niettemin, wat den oorsprong en het onderwerp betreft, inderdaad waren uit-.



XIV
„vloeisels van bet uitvoerend gezag en alzoo verschilden van „eene eigenlijk gezegde wet; dat alzoo een keizerlijk decreet, „als geëmaneerd van de uitvoerende magt, ongetwijfeld „door een besluit eener opvolgende uitvoerende magt „wettig kan worden ingetrokken, en dat mitsdien bij het „Koninklijk besluit van 31 Januari 1824 de bepalingen „van het vroeger Keizerlijk decreet van 15 October 1810 „wettig zijn afgeschaft." Het Kon. besluit van 1824 werd herhaaldelijk aangevuld. [Zie Kon. besluiten van 5 Oct. 1824 (Stbl. 52), 20 Mei 1845 (Stbl. 19), 18 Februari 1846 (Stbl. 9), 6 Februari 1850 (Stbl. 6), 19 October 1852 (Stbl. 185), 16 Dec. 1855 (Stbl. 140), 29 April 1864 (Stbl. 39), 5 October 1864 (Stbl. 99) en 22 Mei 1868 (Stbl. 69) waarbij verschillende inrichtingen onder het bereik van het Kon. besluit van 1824 werden gebracht.]
Verschillende pogingen werden intusschen aangewend om een wettelijke regeling tot stand te doen komen.
Den 6 April 1865 werd in de Tweede Kamer een ontwerp ingediend; verder dan tot het V. V. van 22 Mei bracht het ontwerp het echter niet. Den 16 Januari 1866 werd een tweede ontwerp aangeboden. Ook dit bleef zonder mem. v. a. Het ontwerp, den 20 Sept. 1869 ingediend, bracht het een schrede verder, doch tot het eindverslag niet.
Nadat een vierde den 19 Sept. 1870 ingediend ontwerp geheel buiten behandeling was gelaten, werd bij Koninklijke boodschap van 7 Januari 1875 (Hand. St. G. 74/75, Bijl. He K. 97.1) aangeboden een ontwerp van wet tot regeling van het toezicht bij het oprichten van inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken.
De mem. van t., die het ontwerp vergezelde (Hand. St. G. 74/75, Bijl. Ile K. 97, 2—3) merkte omtrent de wenschelijkheid van het tot stand komen eener zoodanige wet het navolgende op:
„Herhaaldelijk en van verschillende zijden openbaarde zich „het verlangen naar opheffing van de belemmeringen, die het „Koninklijk besluit van 31 Januari 1824 (Staatsblad No. 19) , aan de oprichting van openbare slagthuizen (abattoirs) in den „weg legt.



XV
„De ondergeteekende is van oordeel, dat voorziening ten „deze behoort te geschieden bij eerje wet ter vervanging van „het aangehaalde Koninklijk besluit, en voldoet te gereeder „aan den uitgesproken wensch, omdat wettelijke regeling van „een voor het publiek en de nijverheid zoo gewichtig onderwerp, „als het toezicht bij het oprichten van gevaarlijke, schadelijke „en hinderlijke inrichtingen, reeds onderscheidene malen een „punt van overleg tusschen Regeering en Vertegenwoordiging „uitmaakte. Nieuwe regeling der zaak is in het algemeen wen„schelijk, omdat onderscheidene leemten in het Koninklijk besluit „van 1824 door de ervaring zijn aangewezen."
Het wetsontwerp werd in de vergadering van de Tweede Kamer der Staten Generaal van 10 Februari 1875 naar de afdeelingen gezonden.
Den 13 Februari d.a.v. deelde de Voorzitter mede, dat in de afdeelingen tot rapporteurs over dit ontwerp waren benoemd de heeren Kappeyne van de Coppello, van Reenen (voorzitter), Godefroi, van Kuyk en de Bruijn Kops.
De Commissie van Rapporteurs bracht den 8 Maart 1875 het Voorloopig Verslag uit. (Hand. St. G. 74/75, Bijl. He K. 97, 5).
De mem. v. a. was gedateerd 13 April 1875 en werd vergezeld van een gewijzigd ontwerp van wet, waarin aan verschillende opmerkingen van het V. V. was tegemoet gekomen.
Reeds den 22 April d.a.v. kwam de Commissie van Rapporteurs met haar .eindverslag gereed. (Hand. St. G. 74/75, Bijl. He K, 97. 9—10).
Dit werd medegedeeld in de zitting van dienzelfden datum. In de zitting van den 4 Mei 1875 werden de beraadslagingen geopend. (Hand. St. G. 74/75. Verslag He K. 1205.)
De behandeling van het ontwerp in de Tweede Kamer geschiedde vlot; den 11 Mei werd het ontwerp met 52 tegen 17 stemmen aangenomen.*)
In de Eerste Kamer werd het aangenomen wetsontwerp den 24 Mei 1875 aanhangig gemaakt (Hand. St. G. 74/75 Versl. Ie K. 242.) Tot rapporteurs werden benoemd de heeren Schat, van
*) Slechts een maal dreigde onderbreking (Zie pag. 94.)



XVI
Aylva van Pallandt, Hein en Borsius. Deze commissie bracht den 27sten Mei 1875 haar eindverslag uit. De beraadslaging in de Eerste Kamer ving den 31 Mei d. a. v. aan en het ontwerp werd nog dienzelfden dag met 29 tegen 2 stemmen aangenomen.
Onder dagteekening van den 2 Juni 1875 werd het ontwerp tot wet in Staatsblad no. 95 van 1875 verheven.
Niet lang vermocht zij echter ongewijzigd aldaar prijken. Reeds no. 255 van den volgenden jaargang van het Staatsblad brengt eene wijziging. Bij de wet nl. van 19 December 1876 werd de bij Kon. besluit van 18 Mei 1876 (Stbl. 105) bepaalde aanvulling van art. 2, sub. V, met de woorden „de fabrieken van kleurstoffen uit de producten der droge distillatie, de zoogenaamde aniline-kleuren" bekrachtigd.
De tweede wijziging, die de wet daarna onderging, geschiedde bij de wet van 15 April 1886 (Stbl. 64) de z. g. Invoeringswet, die de strafbepalingen van de wet van 1875 in aansluiting bracht met het Wetboek van Strafrecht.
Daarna was het Staatsblad no. 152 van 1896, waarbij de wet eene belangrijke gedaanteverwisseling onderging en waarvan de meeste bis- en ter-artikelen, de vrucht zijn. Aanleiding tot deze wijziging was het tot stand komen van de Veiligheidswet. Onder de bepalingen van laatstgenoemde wet toch vallen zeer vele inrichtingen, tot oprichting waarvan overeenkomstig de Hinderwet eene voorafgaande vergunning is vereischt. In de mem. v. toel. op de wet van 4 Sept. 1896 wordt onder het aanhalen van voorbeelden betoogd, dat eene goede uitvoering van de Hinderwet ten gevolge kan hebben en dikwijls moet hebben — dat de belangen moeten worden veronachtzaamd van dien breeden kring van personen, die tot de oeconomisch zwakkeren behooren. Aan die belangen wordt voor een groot deel tegemoet gekomen door de wettelijke voorschriften in of krachtens de Veiligheidswet gegeven. Toch zoude het dikwijls voorkomen, dat de verschillende eischen aan dezelfde inrichting met het oog op verschillende belangen te stellen, met elkaar in botsing kwamen, daarom was het noodig ten aanzien van de inrichtingen, die onder beide wetten vallen eene bijzondere regeling te treffen.*)
•) Zie voor deze wet; Handel. St. G. Bnl. He K. no. 92, 1-16.
„ „ 95/96 Versl. Iio K. 1043-1060,1063-'64 , , „ „ Versl.IeK.427,440-'41,457,473-75.



XVII
Deze wet verschafte ook aan de wet van 2 Juni 1875 den titel van „Hinderwet".
In het Staatsblad no. 222 van 1896, werd daarop bij Kon. besluit van 15 December de wet in haar geheel geplaatst.
Ongewijzigd bleef zij daarop, tot de wet van 24 Juni 1901 in Staatsblad no. 161 werd opgenomen.
Deze wijziging bepaalde zich tot de aanvulling van artikel 4, in dien zin, dat door toevoeging van een derde alinea de gemeenteraad de bevoegdheid kreeg in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid te verbieden eene slachterij, penserij, drogerij, rookerij of zouterij van dierlijke stoffen, of eene inrichting, bestemd tot bewaring of verwerking van bloed of dierlijken afval op te richten, te hebben of te gebruiken, doch alleen in het geval, dat in de gemeente een zoodanige inrichting is, waarin de belanghebbende, onder bij plaatselijke verordening vast te stellen voorwaarden, een der genoemde bedrijven kunnen uitoefenen.
In verband daarmee werd ook art. 22 (strafbepalingen) gewijzigd en werd in art. 26 opgenomen de bepaling, dat bij de Kon. beslissing, waarbij de oprichting van eene inrichting door een Departement van Algemeen Bestuur werd goedgekeurd ook een verordening ex het 3e lid van art. 4 niet behoeft te worden in acht genomen.*)
Daarna bracht de wet van 16 Juli 1907 (Stbl. 216) eenige wijzigingen, bestaande ten eerste uit de toevoeging in art. 2, van al. I bis, door welke toevoeging de inrichtingen gedreven door een of meer electromotoren, waarvan het vermogen of het gezamenlijk vermogen de grens overschrijdt bij algemeenen maatregel van bestuur aan te geven, onder de bepalingen der Hinderwet werden gebracht, en ten tweede uit de opname onder de overgangsbepalingen na art. 29 bis van een nieuw artikel 29ter, hetwelk bepaalt, dat hij die op 1 Juli 1907 een door één of meer electromotoren gedreven inrichting in werking heeft, welke slechts uit hoofde van de aangewende beweegkracht onder de Hinderwet
*) Zie voor de wet van 24 Juni 1901. (Stbl. 161):
Hand. S. Gt. 1900/01. BJJ1. He K. 183, 1-10. . „ „ „ „ Versl. He K. 1567-1579. » ■ » » » Ie K. 441-527.



XVIII
valt, geacht wordt in het bezit te zijn van eene vergunning tot oprichting daarvan, door het bevoegde bestuur afgegeven en mitsdien concessionaris werd in den zin van meergenoemde wet, met dien verstande echter, dat op eene zoodanige inrichting de artt. 14, 17, 18, 19, 20 en 21 en ten aanzien van overtreding van die genoemde artikelen gepleegd, de artt. 23 en 23 van toepassing zijn.
Voorts werden voor het geval de inrichting eene inrichting in den zin der Veiligheidswet was, de artt. 17öts, liter, 20bis, 2lbis, 22bis en 23 mede van toepassing verklaard.
Ten slotte wijzigde deze wet de uitdrukking „algemeenen maatregel van inwendig bestuur" in art. 2 al. 1 in „algemeenen maatregel van bestuur" *).
Een drietal jaren slechts bleef de wet ongewijzigd, doch de wijziging, die de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246) bracht is weinig belangrijk en liet art. Abis vervallen; voorts bepaalt zij zich alleenlijk tot de verschaffing van een nieuwen titel aan de in de Hinderwet genoemde ambtenaren der Veiligheidswet. Deze werden in verband met de reorganisatie van de arbeidsinspectie, van inspecteur „districtshoofd der arbeidsinspectie."
Belangrijke wijzigingen zijn ten slotte ingediend bq Kon. boodschap van 23 September 1909. Het daarbij aangeboden wetsontwerp heeft volgens de Mem. v. T. eene 5-ledige strekking.
Het beoogt:
1. De Hinderwet beter dan tot dusver dienstbaar te maken aan de bestrijding van waterverontreiniging door afval van industrieele ondernemingen;
2. Het toezicht op de uitvoering varv de Hinderwet te verbeteren ;
3. Aan de Hinderwet voor zoover noodig te onderwerpen de industrieele ondernemingen, opgericht ten tijde dat voor hare oprichting nog geen vergunning vereischt werd;
*) Zie voor de wet van 6 Juli 1907 (Stbl. 216):
Hand. S. G. 1905/06. Bijl. He K. 186, 1-4. „ „ „ 1906/07. Versl. He K. 1664. . „ » „ » Ie K. 449, 605. De Grondwet spreekt na de wijziging van 1887 ook van „algemeene maatregelen van bestuur."



XIX
4. Het toezicht in de Hinderwet, aan den Minister van Oorlog opgedragen, eenigszins uit te breiden;
5. Eene plaatselijke verordening, als bedoeld in art. 4 sub 3 der Hinderwet mogelijk te maken ook indien niet in de gemeente zelve, maar in de nabijheid daarvan eene inrichting aanwezig is, waarin belanghebbenden het bedrijf kunnen uitoefenen. (Hand. St. G. 1909/10, Bijl. He K. 135, 1—5).
Tevens maakte het ontwerp van de gelegenheid gebruik, om in enkele in de prijk tijk gebleken leemten en gebreken der Hinderwet te voorzien.
Het V.V. op dit ontwerp werd den 16 April 1910 uitgebracht. (Hand. H. G. 1909/10 Bijl. Ho K. 135,6)
Een ontwerp tot wijziging van art. 2 der Hinderwet werd daarop bij Kon. boodschap van 6 April 1910 aanhangig gemaakt. Deze wijziging streefde er in hoofdzaak naar de vergunningsplichtige inrichtingen zoodanig te omschrijven, dat ook bij nieuwe uitvindingen op technisch gebied de omschrijving niet onvolledig zal worden. Tevens werden in hot ontwerp nieuw art. 2 verschillende nieuwe inrichtingen opgenomen, o.a. de inrichtingen tot verkrijgen, verwerken of bewaren van reukstoffen, die bestemd tot het voortbrengen van gas, dienende voor verlichting, verwarming of het bewegen van werktuigen en de desinfectieinrichtingen (Hand. St. G. 1909/10, Bijl. He K. 245,1—3).
Den 3 Juni 1910 werd het V. V. daarover uitgebracht. (Hand. St. G. 1909/'10, Bijl. He K. 245, 4).
Bij missive van 9/16 Oct. 1912 werd laatstbedoeld ontwerp echter ingetrokken.
Tegelijk werd bij gemelde missive aangeboden de mem. v. a' vergezeld van een gewijzigd ontwerp (Hand. St. G. 1912/13, He K. 33, 1—8) bij welk ontwerp de wijziging van art. 2 was saamgetrokken.
In het kort samengevat is het stelsel der wet het navolgende: Geen inrichting, die gevaar, schade of hinder veroorzaakt, mag worden opgericht, zonder een vergunning, welke vergunning niet mag worden verleend, dan nadat een onderzoek, naar de bezwaren, die bij belanghebbenden zijn gerezen, heeft plaats gehad. De vergunning wordt in den regel gegeven door het



XX
gemeentebestuur. Slechts in de gevallen, dat een inrichting wordt opgericht in meer dan eene gemeente in een provincie, of door eene gemeente zelve of door een waterschap moeten Qed. Staten beslissen, terwijl de Kroon geroepen is zulks te doen, voor het geval de inrichting in meer dan één provincie zal zijn gelegen, het waterschap dat een inrichting opricht, zich over meer dan een provincie uitstrekt, en voor het geval de provincie zelve of een spoorweg maatschappij een inrichting wil oprichten. Ten slotte moeten inrichtingen, ondernomen door een der Departementen van Algemeen Bestuur door de Kroon worden goedgekeurd. De Hinderwet regelt derhalve allereerst het preventieve stelsel.
Daarnaast echter vindt ook het repressieve stelsel toepassing: toezicht op de naleving van voorwaarden (Art. 18), intrekking vergunning bij niet naleving van de voorwaarden (Art. 20).
Als reden van weigering kunnen slechts in aanmerking komen, bezwaren ontleend aan gevaar, schade aan eigendommen, bedrijven of de gezondheid en hinder van ernstigen aard fart. M) terwijl ook vergunning moet worden geweigerd als de inrichting niet voldoet aan de eischen krachtens de Veiligheidswet gesteld (art. llbis).
Zijnde bezwaren niet van dien aard dat zij tot weigering moeten leiden, dan moeten eventueel ter tegemoetkoming aan die bezwaren voorwaarden worden gesteld (art. 12), terwijl wanneer over de bezwaren niet reeds aanstonds zal kunnen worden beoordeeld, de vergunning voor een proeftijd moet worden verleend (art. 12).
In sommige gevallen eischt de wet een nieuwe- vergunning (art. 14). Strafbepalingen waken voor een goede naleving der wet (art. 22, 226ia, 23.)



WET
van den 2den Juni 1875, (Stbl. 95), zooals die wet is gewijzigd bij de wetten van 19 December 1876, (Stbl. 255) 15 April 1886, (Inv. wet) (Stbl. 64), 4 Sept. 1896, (Stbl. 152), 24 Juni 1901, (Stbl. 161), 16 Juli 1907, (Stbl. 216) en 1 Juli 1909, (Stbl. 246) tot
regeling van het toezicht bij het oprichten van inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken.
(HINDERWET.)
WIJ WILLEM III, bij de gratie GODS, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.
Allen, die ,deze zullen zien of hooren lezen, salut! doen te weten:
Alzoo Wij in overweging genomen bebben, dat het wenschelijk is omtrent het oprichten van inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken, regels bij de wet te stellen;
Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord en met gemeen overleg der Statèn-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:
Art. 1. Het is verboden inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken, op te richten zonder vergunning, welke, behoudens de bij deze wet gemaakte uitzonderingen, door het gemeentebestuur wordt gegeven. Art. 2. De in art. 1 bedoelde inrichtingen zijn:
I. die, bij welke stoom, gassen of dampen van hooge spanning worden gebezigd; met name de inrichtingen, gedreven door stoom- en gaskrachtwerktuigen en door
1



Art. 2.
2
werktuigen met vloeibaar koolzuur; die tot voortbrenging van ijs of koude door ammoniak, aetber of samengeperste lucht, en die tot vervaardiging van koolzuurhoudende wateren. Hiervan zijn uitgezonderd:
a. de stoomwerktuigen in vaartuigen, de locomotieven, de zoogenaamde locomobielen tot tijdelijk gebruik bij de uitvoering van bouwwerken en bij den landbouw, de stoomkranen, stoombrandspuiten en dergelijke vervoerbare stoomwerktuigen;
6. die inrichtingen, bij welke de spanning, door stoom, gassen of dampen te weeg gebracht, in verband met den inhoud van het daartoe gebezigd werktuig, eene grens niet overschrijdt, door Ons bij algeméenen maatregel van bestuur aan te geven; I&w. die, welke gedreven worden door een of meer electromotoren, waarvan het vermogen of het gezamenlijk vermogen de grens overschrijdt door Ons bij algeméenen maatregel van bestuur aan te geven; II. die, bestemd tot vervaardiging, verwerking en bewaring van buskruit en andere ontplofbare stoffen (fulminaten, picraten, chloraten en de zoogenaamde nitroverbindingen, met name schietkatoen, pyroxilin, nitro-glycerine, dynamiet en dualin).
Hiertoe behooren de fabrieken en bewaarplaatsen van vuurwerken;
III. die, bestemd tot vervaardiging van chemicalia, met name die tot bereiding van koolzure, dubbel koolzure en zwavelzure soda, soda-hydraat; zwavel-, zout-, salpeter-, zuringen arsenigzuur; ammonia en ammoniakzouten; bleekpoeders en bleekwateren; de lood-, zink- en kwikverbindingen (waaronder begrepen zijn de lood- en zinkwitfabrieken); de cyaan verbindingen (waaronder begrepen zijn de bloedloogzouten); en van phosphorus (waaronder begrepen is de lucifersfabricatie);
IV. die, bestemd tot verkrijging, verwerking en bewaring van vluchtige producten, met name alkohols, aethers, vluchtige oliën, zwavelkoolstof, vluchtige koolwaterstoffen



3 Art. 2.
(waaronder begrepen zijn de benzine, steenolie of petroleum en petroleum-naphta); V. die, bestemd tot de droge distillatie van plantaardige en dierlijke zelfstandigbeden en de verwerking van de daardoor verkregen producten, met name de gasfabrieken; de been- en ivoorzwartbranderijen; de zwartsel- en drukinktfabrieken; de steenkolencoaks-, turfcoaks- en houtskoolbranderijen; de fabrieken van gasolie, turfolie, photogeen, solarolie, en creosoot (waaronder begrepen zijn de inrichtingen tot creosoteering van hout, de teer- enasphaltkokerijen, de fabrieken van kleurstoffen uit de producten der droge distillatie, de zoogenaamde anilinekleuren); . VI. die, bestemd tot de bereiding der vetten en harsen, met name de vetsmelterijen, de kaarsenfabrieken, de zeepziederijen, de olie-, traan-, verf-, vernis-, harpuis- en lakkokerijen, de patentolie- en harsoliefabrieken, de fabrieken tot het ontvetten van wol en van de residus der olieslagerijen;
VII. die, bestemd tot bewaring en verwerking van afval, met name asch, vuilnis, bagger, roet, bloed, beenderen, hoornen, lompen, guano, mest en meststoffen (waaronder' begrepen zijn de poudretten en kunstguano's), zoomede de bloeddrogerijen en lijmfabrieken; VIII. de mouterijen, brouwerijen, branderijen, distilleerderijen, azijnfabrieken en likeurstokerijen;
IX. de beetwortelsuikerfabrieken, suikerraffinaderijen, stijfsel-, aardappelmeel-, aardappel- en vruchtenstroopfabrieken en bakkerijen; de zuivel- en cichoreifabrieken; X. de slachterijen, vilderijen, penserijen, drogerijen, rookerijen en zouterijen van dierlijke stoffen (met name vleesch, viscb, huiden, darmen, lebben); de leerlooierijen en bewaarplaatsen van huiden en vellen;
XI. de porselein- en aardewerkfabrieken, steen-, pannen-, plavuis- en tegelbakkerijen, glasblazerijen, kalk- en gipsbranderijen en kalkblusscherijen, benevens de bewaarplaatsen van ongebluschte kalk; XII. de metaalsmelterijen, gieterijen, smederijen (anker-, grof-, kachel-, hoef-, sloten- en andere); de metaalklopperijen,



Artt. 2-4.
4
pletterijen, stoomketel- en andere ketelmakerijen; machinefabrieken ; de geschutgieterijen en boorderijen en geweerfabrieken, koper- en blikslagerijen, alsmede de affineerderijen van goud en zilver;
XIII. de eesten tot verschillende doeleinden (waaronder begrepen zijn de meestoven en drogerijen van sigaren);
XIV. de koren-, cacao-, mout-, pel-, schors-, grut-, tras-, houtzaag- en oliemolens;
XV. de klopperijen van visch, katoen, wol, haar, vederen,
huiden, schors en tapijten; XVI. de orseille- (lakmoes) en garancinefabrieken, ververijen, katoendrukkerijen en wasscherijen en snelbleekerijen,
XVII. de scheepstimmerwerven, steenhouwerijen en zagerijen, molenmakerijen en kuiperijen;
XVIII. de schietinrichtingen.
Art. 3. Wij behouden Ons voor, zoo noodig, de aanwijzing der inrichtingen in art. 2 bij algeméenen maatregel van inwendig bestuur aan te vullen.
Zoodanige maatregel van inwendig bestuur vervalt, indien de daarbij bepaalde aanvulling niet binnen een jaar na de afkon• diging van dien maatregel bekrachtigd is door de wet.
Wanneer een voorstel van zoodanige wet binnen het jaar bij de Staten-Generaal is aanhangig gemaakt, kan door Ons deze termijn eenmaal met zes maanden worden verlengd.
Art. 4. Bij plaatselijke verordening kan de gemeenteraad :
lo. wijken, buurten of straten aanwijzen, waar een of meer uitdrukkelijk genoemde inrichtingen, in art. 2 bedoeld, zonder voorafgaande vergunning kunnen worden opgericht;
2o. in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid eene bepaalde plaats of gedeelte der gemeente aanwijzen voor het oprichten, hebben of gebruiken van eene der in art. 2 genoemde inrichtingen, met verbod om elders in de gemeente het bedrijf of de bedrijven uit te oefenen, waartoe de oprichting of het gebruik van die inrichting vereischt wordt. Deze bevoegdheid strekt zich evenwel niet uit tot de inrichtingen, die onder geen ander nommer dan I van art. 2 vallen;
3o. in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid verbieden eene slachterij, vilderij, penserij, drogerij, rookerij- of



5
Artt. 4-6.
zouterij van dierlijke stoffen, of eene inrichting, bestemd tot bewaring of verwerking van bloed of dierlijken afval op te richten, te hebben of te gebruiken indien in de gemeente eene inrichting aanwezig is, waarin belanghebbenden onder eveneens bij verordening vastgestelde voorwaarden het bedrijf kunnen uitoefenen, waartoe eene inrichting wordt vereischt als bij de verordening verboden.
Plaatselijke verordeningen, in dit artikel bedoeld, gelden voor een bepaalden daarin genoemden tijd, die 20 jaren niet mag te boven gaan.
Zij kunnen, voor dat die tijd is afgeloopen, telkens worden hernieuwd.
Art. 4&Ï8. {Vervallen, Wet van 1 Juli 1909, 8. 246).
Art. 5. Bij het verzoek om vergunning worden overgelegd:
lo. eene nauwkeurige 'beschrijving, in dubbel, van de plaats, waar de inrichting zal worden gesteld, eene opgave van hetgeen in de inrichting zal worden verricht, vervaardigd of verzameld, benevens van de beweegkracht, die daarbij wordt aangewend;
2o. eene plattegrond-teekening, in dubbel, op eene schaal van minstens een op twee honderd vijftig, aanduidende de uit- en inwendige samenstelling der inrichting en toebehooren ;
3o. een uittreksel uit de kadastrale leggers, aanduidende de gebouwen of lokalen, bestemd tot ziekenverpleging, uitoefening van den openbaren eeredienst of scholen, binnen een kring van twee honderd meter van het gebouw of'lokaal der inrichting gelegen ;
4o. eene verklaring of de inrichting al of niet eene fabriek of werkplaats zal zijn in den zin der Veiligheidswet.
Art. 5bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan wordt van elk der in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken een exemplaar meer overgelegd.
Art. 6. Van elk verzoek om vergunning tot oprichting van eene inrichting, in art. 2 genoemd, geeft het gemeentebestuur ten spoedigste schriftelijk kennis aan de eigenaars en gebruikers van elk der perceelen, onmiddellijk grenzende aan dat, waar de inrichting zal worden opgericht, en van de gebouwen of lokalen, bedoeld in art. 5 sub 3.
Het verzoek met de bijlagen, genoemd in dat artikel, wordt



Artt. 6-7&is.
6
ter visie gelegd op de secretarie en het gemeentebestuur geeft daarvan gelijktijdig op de in de gemeente gebruikelijke wijze, alsmede door aanplakking op het terrein voor de inrichting bestemd, kennis aan het publiek.
Valt een gedeelte van een gebouw of lokaal binnen den kring, bedoeld in art. 5, sub 3, dan wordt het geheele gebouw of lokaal gerekend binnen dien kring te liggen.
Strekt de kring zich in andere gemeenten uit, dan geschiedt ook daar openbare aankondiging.
Art. 6&is. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur aan het districtshoofd der arbeidsinspectie eene kennisgeving als bedoeld in het tweede lid van art. 6, gelijktijdig met de kennisgeving, in dat lid bedoeld. Het zendt hem tevens een exemplaar der in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken.
Art. 6ter. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is de verzoeker verplicht, het districtshoofd der arbeidsinspectie alle inlichtingen te verschaffen, die deze behoeft tot eene juiste beoordeeling van de bij het verzoek overgelegde stukken.
Art. 7. Op den veertienden dag na de openbare kennisgeving wordt op de daarin aangewezen plaats en uur gelegenheid gegeven om, ten overstaan van het gemeentebestuur of een bf meer zijner leden, bezwaren tegen het oprichten der inrichting in te brengen.
Daarbij worden zoowel de verzoekers als zij, die bezwaren inbrengen, in de gelegenheid gesteld de bezwaren mondeling en schriftelijk toe te lichten.
Van het op de zitting voorgevallene wordt proces-verbaal opgemaakt.
. Zoowel de verzoeker, als zij, die bezwaren inbrengen, kunnen gedurende drie dagen vóór het tijdstip, in het eerste lid van dit artikel bedoeld, op de secretarie der gemeente van de ter zake ingekomen schrifturen kennis nemen.
Art. Ibis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is het districtshoofd der arbeidsinspectie bevoegd de zitting, in het vorig artikel bedoeld, bij te wonen. Het gemeentebestuur zendt hem afschrift van het



7
Artt. 7bis-l0bis.
in dat artikel bedoelde proces-verbaal, terwijl het laatste lid van dat artikel op hem van toepassing is.
Het districtshoofd der arbeidsinspectie deelt zoo spoedig mogelijk schriftelijk aan het gemeentebestuur mede, of de inrichting, voor zoover zulks kan blijken uit de in art. 6, sub 1 en 2 bedoelde stukken, zal voldoen aan de eischen, krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.
Art. 8. Binnen eene maand na het in art. 7 bedoelde onderzoek beslist het gemeentebestuur over het verzoek, en geeft daarvan onmiddellijk aan den verzoeker en gelijktijdig, door aankondiging, aan het pubhek kennis.
Kan de beslissing binnen den in het eerste lid van dit artikel bepaalden tijd niet genomen worden, dan wordt zij, bij een met redenen omkleed en af te kondigen besluit, verdaagd, hetwelk aan den verzoeker wordt medegedeeld.
Het gemeentebestuur zorgt, dat in de gevallen, bij art. 6, laatste lid, voorzien, de beslissing ook in de andere gemeenten worde bekend gemaakt.
Art. 8bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur binnen tweemaal 24 uren na' het nemen der in het eerste lid van art. 8 bedoelde beslissing hiervan afschrift aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Art. 9. De vergunning wordt schriftelijk verleend, en gesteld ten name van den verzoeker en zijne rechtverkrijgenden.
Aan de vergunning wordt een exemplaar van de in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken, van wege het gemeentebestuur gewaarmerkt, gehecht.
Art. 10. Indien er binnen den afstand van 100 meter van het gebouw of lokaal, waarin het bedrijf, waarvoor de inrichting bestemd is, zal worden uitgeoefend-, geene perceelen aan anderen, dan de aanvragers, toebehoorende of bij anderen in gebruik, en binnen den afstand van 200 meter, bedoeld in art. 5, no. 8, geene gebouwen of lokalen van aldaar bedoelde soorten zjjn, wordt deze omstandigheid eenvoudig door het gemeentebestuur verklaard aanwezig te zijn en op het verzoek beschikt, zooals bevonden wordt te behooren.
Art. lObis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats



Artt. 10&is-12.
8
in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur aan het districtshoofd der arbeidsinspectie een exemplaar der in art. 5 sub 1 en 2, bedoelde stukken en zijn de artikelen Gter, 7bi8, tweede lid, 8bis en 12bis van toepassing.
Art. 11. In geval van weigering der vergunning worden de redenen, die daartoe geleid hebben, in het besluit vermeld.
Tot weigering kunnen alleen leiden de bezwarèn ontleend aan vrees voor:
a. gevaar;
6. schade aan eigendommen, bedrijven of de gezondheid;
c. hinder van ernstigen aard, waartoe behoort het ter bewoning ongeschikt maken van woonhuizen of gedeelten van woonhuizen, het belemmeren van het gebruik van de lokalen en gebouwen, in art. 5, 3o. bedoeld, ieder overeenkomstig de bestemming, die het gebouw of lokaal, tijdens het verzoek werd gedaan, had, en het verspreiden van vuil of van walgelijke uitdampingen.
Vrees voor mededinging in eenig bedrijf, door belanghebbenden geuit, kan geene reden tot weigering zijn.
Art. ll&is. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan wordt de vergunning ook geweigerd, indien' de inrichting, voor zoover zulks kan blijken uit de in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken, volgens het districtshoofd der arbeidsinspectie niet zal voldoen aan de eischen, krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.
Art. 12. Indien door het stellen van voorwaarden aan het bezwaar van gevaar, schade of hinder kan worden te gemoet gekomen, wordt de vergunning voorwaardelijk verleend.
Indien, na het verleenen eener voorwaardelijke vergunning, blijken mocht, dat de naleving der gestelde voorwaarden niet noodig mocht zijn, kan het gemeentebestuur den concessionaris geheel of gedeeltelijk daarvan ontslaan, na aan belanghebbenden, ten wier behoeve de voorwaarden zijn gesteld, gelegenheid te hebben gegeven hunne bezwaren in te brengen.
Evenzoo kunnen Wij den concessionaris geheel of gedeeltelijk ontslaan van de naleving van voorwaarden, welke bij eene door Ons verleende vergunning zijn opgelegd. Belanghebbenden worden alsdan vooraf gehoord, na op Onzen last door den burgemeester te zijn opgeroepen.



9
Artt. 12—14.
Kan over de gevolgen eener inrichting, tijdens de aanvrage om vergunning, niet met voldoende zekerheid worden geoordeeld, zoo wordt eene vergunning voor een bepaalden proeftijd verleend. Van de aanvrage om verlenging van proeftijd, of om definitieve vergunning na afloop van den proeftijd, wordt de in art. 6 vermelde kennisgeving en openbare aankondiging gedaan, en vervolgens het onderzoek, in art. 7 bedoeld, herhaald.
Art. 8 is op dit geval van toepassing.
Art. \2bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zullen de voorwaarden, in het vorige artikel bedoeld, de naleving van de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet, niet mogen onmogelijk maken.
Het gemeentebestuur zendt, indien dit meent aan de te verleenen vergunning voorwaarden te moeten verbinden, het ontwerp van zijne te nemen beschikking ter kennisneming aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Deze deelt zoo spoedig mogelijk schriftelijk aan het gemeentebestuur mede, of, en zoo ja, welke wijzigingen die beschikking behoeft om de naleving van de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet, niet onmogelijk te maken.
Kan het gemeentebestuur zich niet vereenigen met de opmerkingen van het districtshoofd der arbeidsinspectie, dan treedt het, alvorens eene beslissing te nemen, met dezen in overleg, ten einde zoo mogelijk tot overeenstemming te geraken.
Art. 13. Bij de vergunning wordt een termijn gesteld, binnen welken de inrichting voltooid en in werking gebracht moet zijn. Bij niet inachtneming van den termijn vervalt de vergunning, tenzij het bestuur, dat haar verleend heeft, haar nog eenmaal, vóór het verstrijken van den termijn, meteen nieuwen termijn heeft verlengd.
Art. 14. Eene nieuwe vergunning is noodig, om:
lo. De inrichting uit te breiden of eene andere wijze van bewerking, welke verandering van den aard der inrichting ten gevolge heeft, in te voeren;
2o. eene inrichting, welke vier jaren heeft stil gestaan, op nieuw in werking te brengen;
3o. eene inrichting, welke door eenig onheil, dat het gevolg is van den aard of het gebruik maken der inrichting, is verwoest, te herstellen.



Artt. 15-16.
10
Art. 15. Van de beslissing, ten gevolge de artikelen 8,12 en 14 genomen, staat beroep bij Ons open binnen veertien dagen na de afkondiging bij art. 8 bedoeld. Tot dat beroep zijn gerechtigd de verzoeker en de belanghebbende, ieder voor zoover hij in het ongelijk is gesteld.
Hij, die het beroep instelt, geeft daarvan gelijktijdig kennis aan het gemeentebestuur, hetwelk zorgt voor onverwijlde openbare kennisgeving. Zoo het beroep wordt ingesteld door een ander dan den verzoeker, moet aan dezen bij exploit worden kennis gegeven van bet beroep.
Onze beslissing wordt, na verhoor van den Raad'van State (afdeeling geschillen van bestuur), binnen drie maanden nadat het beroep is ingesteld, bij een met redenen omkleed besluit genomen, ten ware zij vooraf bij afzonderlijk besluit mocht verdaagd zijn.
Art. \5bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is ook het districtshoofd der arbeidsinspectie tot beroep gerechtigd. Hij geeft van een door hem ingesteld beroep onmiddellijk bij aangeteekenden brief kennis aan den verzoeker. Zoo het beroep wordt ingesteld door een ander dan bet districtshoofd der arbeidsinspectie, dan geeft het gemeentebestuur dezen zoo spoedig mogelijk schriftelyk kennis van een ingesteld beroep.
Art. 16. Indien eene inrichting, voor welker oprichting vergunning vereischt wordt, in twee of meer gemeenten eener provincie zal liggen, dan wordt de vergunning door Gedeputeerde Staten, de besturen dier gemeenten gehoord, verleend of geweigerd. Van die beslissing van Gedeputeerde Staten staat beroep bij Ons open. Liggen de gemeenten in verschillende provinciën, dan wordt de beslissing door Ons genomen, na Gedeputeerde Staten te hebben gehoord.
Alvorens advies uit te brengen, handelen Gedeputeerde Staten en de gemeentebesturen overeenkomstig het bepaalde bij de artikelen 6 en 7.
Ten opzichte der beslissingen, door Ons en Gedeputeerde Staten te nemen, zoo mede van het beroep tegen de door Gedeputeerde Staten genomen beslissingen, geldt hetgeen voor die gevallen bij de artikelen 8—15 ten aanzien der gemeentebesturen is bepaald.



11
Artt. 166is-17<er.
Art. I6bis. Zal do inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn in de gevallen, in het vorige artikel bedoeld, de artikelen 66ts, 6ter, Ibis en 12bis van toepassing.
Ten opzichte der beslissingen, bedoeld in het derde lid van art. 16, geldt het in de artikelen 8bis, lObis, llbis, 12bte en 156*8 bepaalde.
Art. 17. Het bestuur, dat de vergunning geeft, kan aan den concessionaris nieuwe voorwaarden opleggen, indien de ondervinding de noodzakelijkheid daarvan mocht aantoonen.
Geene nieuwe voorwaarden worden opgelegd dan by een met redenen omkleed besluit, nadat de concessionaris is gehoord of behoorlijk opgeroepen.
Van het besluit van een gemeentebestuur of van Gedeputeerde Staten kan de concessionaris, binnen 14 dagen nadat het hem is bekend gemaakt, bij Ons in beroep komen.
Artikelen 15 en 16 zijn op dit beroep toepasselijk.
Art. llbis. Is de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan wordt, voordat nieuwe voorwaarden worden opgelegd, het districtshoofd der arbeidsinspectie gehoord en is het laatste lid van art. 12bis van toepassing.
Gelijktijdig met de bekendmaking, in het derde lid van art. 17 bedoeld, zendt het gemeentebestuur het districtshoofd der arbeidsinspectie een afschrift van het daar bedoeld besluit. De artikelen löftis en 16&ïs zijn op het in art. 17, 3de lid, bedoelde beroep van toepassing.
Art. \7ter. Wanneer de toepassing van art. 6 der Veiligheidswet mocht ten gevolge hebben, dat van den inhoud van de bij art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken of van eene bij de vergunning gestelde voorwaarde zoude moeten worden afgeweken, dan geeft de concessionaris daarvan kennis aan het gemeentebestuur.
Wanneer de toepassing van art. 7 der Veiligheidswet ten gevolge mocht hebben, dat van den inhoud van de bij het vorige lid bedoelde stukken of van eene bij de vergunning gestelde voorwaarde zoude moeten worden afgeweken, dan geeft het districtshoofd der arbeidsinspectie daarvan kennis aan bet gemeentebestuur, zoodra tegen het door hem gegeven voorschrift



Artt. 17ter -20.
12
geen beroep meer kan worden ingesteld en zoodra omtrent een ingesteld beroep is beslist.
Het gemeentebestuur beslist, of, en zoo ja, welke nieuwe voorwaarden zullen worden opgelegd. Art. 12bis. is dan toepasselijk.
Op deze beslissingen zijn het. tweede, derde en vierde lid van art. 17 en het tweede lid van art. llbis van toepassing.
Wanneer het gemeentebestuur beslist, dat geene nieuwe voorwaarden worden opgelegd, dan is de concessionaris bevoegd van de hem verleende vergunning af te wijken, voor zooveel zulks noodzakelijk is, om te voldoen aan de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet.
Art. 18. Het gemeentebestuur houdt, behoudens de uitzonderingen, in art. 24 vermeld, toezicht dat aan de voorwaarden, bij de vergunning of later gesteld, worde voldaan.
Art. 19. De leden van het gemeentebestuur en de door dat bestuur aan te wijzen gemeente- en politieambtenaren hebben, behoudens de uitzonderingen in art. 24, ten allen tijde vrijen toegang tot de inrichtingen, bedoeld in art. 2. Zij hebben de bevoegdheid van de overtredingen dezer wet proces-verbaal op den ambtseed op te maken. Wordt hun de toegang geweigerd, dan verschaffen zij zich dien des noods met inroeping van den sterken arm.
Is de inrichting enkel door eene woning toegankelijk, dan treden zij deze, tegen den wil van den bewoner, niet binnen, dan op schriftelijken last van den burgemeester.
Hiervan wordt door hen binnen tweemaal vier en twintig uren proces-verbaal opgemaakt en aan den ingezeten, wiens woning is binnengetreden, in afschrift medegedeeld.
Zij, die krachtens dit artikel eene inrichting binnentreden, zijn, op verzoek van den concessionaris, verplicht tot geheimhouding van hetgeen het daarin uitgeoefende bedrijf betreft, voor zooverre dit niet met de naleving der gestelde voorwaarden in verband staat.
Art. 20. Worden de gestelde voorwaarden niet opgevolgd, dan kan het gemeentebestuur de vergunning intrekken. Indien de vergunning verleend is door Ons of door Gedeputeerde Staten, geeft het gemeentebestuur aan het gezag, dat de vergunning verleend heeft, kennis van de niet-naleving der voorwaarden en beslist dit, na onderzoek, over de intrekking.



13
Artt. 20—22.
Van het besluit tot intrekking, door het gemeentebestuur of door Gedeputeerde Staten genomen, kan de consessionaris binnen veertien dagen aan Ons voorziening vragen. Hierbij gelden de artikelen 15 en 16.
Hangende Onze beslissing kunnen de werkzaamheden van de inrichting op Ons bevel worden geschorst.
Art. 20bis. Is de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan geeft het gezag, dat de vergunning introk, daarvan binnen 24 uren kennis aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Art. 21. Het voortzetten der werkzaamheden in eene inrichting wordt door het gemeentebestuur verboden, en des noods wordt de inrichting gesloten of worden de daarin aanwezige werktuigen verzegeld, wanneer de inrichting zonder de vereischte vergunning in werking is:
De belanghebbende kan hier tegen binnen veertien dagen aan Ons Voorziening vragen.
Het tweede en derde lid van art. 15 zijn hierbij van toepassing.
Art. 21 bis. Is de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan geeft het gemeentebestuur van elke sluiting of verzegeling binnen 24 uren kennis aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Art. 22. Het hoofd der onderneming wordt gestraft:
a. met eene geldboete van vijftig cents tot twee honderd gulden of eene hechtenis van een dag tot zestig dagen, indien hij zonder de vereischte vergunning, of op eene andere plaats dan in de vergunning is aangewezen, eene in art. 2 omschreven inrichting in werking brengt of houdt, in strijdt handelt met het verbod, bedoeld in art. 4, sub 2 of 3, of in een der gevallen, vermeld in art. 20 (3de lid) en 21, met de werkzaamheden voortgaat; «
6. met eene geldboete van vijftig cents tot honderd gulden of eene hechtenis van een dag tot veertien' dagen, indien hy in strijd met de gestelde voorwaarden handelt.
Bij de ontdekking van een der in dit artikel genoemde strafbare feiten kunnen de aanwezige gevaarlijke of schadelijke stoffen in beslag worden genomen, en bij het veroordeelend vonnis kan vernietiging of onbruikbaarmaking van die stoffen worden bevolen.



Art. 22&W-25.
14
Art. 22&Ï8. Nalatigheid in de voldoening aan het voorschrift van het eerste lid van art. liter wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste eene maand of geldboete van ten hoogste honderd galden.
Het in dit artikel strafbaar gestelde feit wordt beschouwd als eene overtreding.
Art. 23. Hij, die opzettelijk de in het slot van artikel 19 opgelegde geheimhouding schendt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van ten hoogste zeshonderd gulden, met bf zonder ontzetting van het recht om ambten of bepaalde ambten te bekleeden.
Hij, aan wiens schuld schending van die geheimhouding te wijten is, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste drie maanden óf geldboete van ten hoogste drie honderd gulden.
Geen vervolging heeft plaats dan op klachte van den concessionaris.
De bij dit artikel strafbaar gestelde feiten worden beschouwd als misdrijven.
Uitzonderingen en overgangsbepalingen.
Art. 24. De inrichtingen, bedoeld sub II van art. 2, daaronder niet begrepen de fabrieken en bewaarplaatsen van vuurwerken, staan onder het toezicht van Onzen Minister van Oorlog.
Genoemde Minister wijst de ambtenaren en officieren aan, op welke de bepalingen van art. 19 van toepassing zijn, en die, krachtens deze aanwijzing, de bevoegdheid verkrijgen van de overtredingen dezer wet, ten aanzien van de in dit artikel bedoelde inrichtingen, proces-verbaal op te maken.
Door Ons kunnen bij algeméenen maatregel van inwendig bestuur plaatsen worden aangewezen, waar inrichtingen, in het eerste lid bedoeld, kunnen worden opgericht en in werking gebracht, zelfs zonder vergunning der betrokken gemeentebesturen of collegiën van Gedeputeerde StateD.
Art. 25. In dé gevallen, bedoeld in de artt. 20 en 21, ten opzichte van de in het vorig artikel genoemde inrichtingen, zendt Onze Minister van Oorlog het proces-verbaal der gepleegde overtreding aan den Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel, die het



16
Artt. 26-27iis.
betrokken bestuur tot uitvoering van de bij die artikelen voorgeschreven maatregelen uitnoodigt.
Art. 26. Inrichtingen, bedoeld in art. 2, kunnen door een departement van algemeen bestuur met Onze goedkeuring worden opgericht,v zonder vergunning van het gemeentebestuur.
Het hoofd van het departement zendt in dat geval de stukken, in art. 5 genoemd, aan het gemeentebestuur, dat voor de naleving van art. 6 zorgt.
Binnen eene maand na de openbare kennisgeving wordt op vooraf aan te wijzen plaats en uur gelegenheid gegeven om, ten overstaan eener commissie uit Gedeputeerde Staten, bezwaren tegen het oprichten van de inrichting in te brengen.
Van die bezwaren wordt proces-verbaal opgemaakt, hetwelk, met het advies der commissie, aan het departement wordt toegezonden. Over aangevoerde bezwaren wordt door Ons, den Raad van State (afdeeling voor de geschillen van bestuur) gehoord, beslist.
Bij Onze beslissing, krachtens dit artikel te nemen, behoeven plaatselijke verordeningen, in art. 4, sub no. 2 of 3, bedoeld, niet te worden in acht genomen.
Art. 27. Voor het oprichten van eene inrichting, bedoeld in art. 2, door het bestuur eener gemeente of van een waterschap, wordt de vergunning van Gedeputeerde Staten; voor het oprichten van zoodanige inrichting door eene spoorwegmaatschappij, door een provinciaal bestuur of door het bestuur van een waterschap, dat in meer dan ééne provincie is gelegen, Onze vergunning gevorderd.
In beide gevallen zijn de artikelen 5—7 en 9—14 van toepassing.
Het proces-verbaal, in art. 7 bedoeld, wordt onverwijld aan Onzen Commissaris in de provincie gezonden, de stukken, in art. 9 vermeld, door den genoemden Commissaris gewaarmerkt, en de ontheffing van voorwaarden, in art. 12, 2de lid, bedoeld, wordt door Ons of Gedeputeerde Staten verleend, naar gelang de vergunning aan Ons of aan Gedeputeerde Staten is gevraagd.
Van de beslissing door Gedeputeerde Staten, volgens het eerste lid van dit artikel genomen, staat hooger beroep aan Ons open. Artikelen 15 en 16 zijn daarbij van toepassing.
Art. 276is. Zal in de gevallen, in het vorige artikel bedoeld, de



Artt. 276ÏS.-30
16
inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn de artikelen óftis, 6bis, 6ter, Ibis, lObis, llbis, 12bis en 15bis van toepassing.
Art. 28. Het Koninklijk besluit van 31 Januari 1824 (Staatsblad no. 19) en andere Koninklijke besluiten, die omtrent het daarbij geregelde onderwerp hebben gegolden, zijn afgeschaft.
Niettemin wordt op de verzoeken om vergunning, bij het in werking treden dezer wet ingediend, voor zoover die vergunning ingevolge deze wet wordt vereïscht, door het bestuur, hetwelk daartoe volgens de tot dusver van kracht zijnde Koninklijke besluiten bevoegd was, beslist.
Daarbij wordt tevens bepaald, binnen welken termijn de inrichting in werking moet zijn gebracht, op straffe van het vervallen der vergunning.
Art 29. Op inrichtingen, tot welker oprichting krachtens de vóór het in werking treden dezer wet geldende Koninklijke besluiten vergunning is verleend, zijn de artikelen 14, 17, 18, 19, 20 en 21 van toepassing, en ten aanzien van overtredingen van die artikelen gepleegd, artikelen 22 en 23.
Art. 29bis. Is eene inrichting, als in het vorige artikel bedoeld, tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn ook de artikelen I7bis, liter, 206is, 22bis en 23 van toepassing.
Art. 29<er. Hij, die op 1 Juli 1907 eene door één of meer electromotoren gedreven inrichting in werking heeft, welke slechts uithoofde van de aangewende beweegkracht onder deze wet valt, wordt geacht in het bezit te zjjn van eene vergunning tot oprichting daarvan, door het bevoegde bestuur gegeven, en mitsdien concessionaris te zijn in den zin dezer wet, met dien verstande, dat op eene zoodanige inrichting de artikelen 14, 17, 18, 19, 20 en 21 en ten aanzien van overtredingen van die artikelen gepleegd, de artikelen 22 en 23 dezer wet van toepassing zijn.
Is eene inrichting, als in het eerste lid bedoeld, tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan. zijn ook de artikelen llbis, liter, 206is, 21bis, 22bis en 23 van toepassing.
Art. 30. Vergunningen tot oprichting van inrichtingen, krachtens de vroeger geldende Koninklijke besluiten verleend vóór het in



17
Artt. 30—33.
werking treden dezer wet, vervallen, zoo zij niet binnen één jaar na de afkondiging dezer wet in werking zijn gebracht, ten ware in de vergunning een langere termijn was gesteld of het gezag, dat de vergunning verleend heeft, vóór den afloop van den termijn een nieuwen termijn toestaat.
Art. 31. Algemeene bepalingen vóór het in werking treden dezer wet bestaande, waarbij in eenige gedeelten van gemeenten of plaatsen het uitoefenen van bedrijven of het hebben van inrichtingen is vrijgelaten zonder bijzondere vergunning, blijven van kracht gedurende vijf jaren na het in werking treden dezer wet, ten ware zij vóór dien tijd worden vervangen door plaatselijke verordeningen krachtens art. 4 dezer wet uit te vaardigen.
Art. 32. Door deze wet wordt geene verandering gebracht in de bestaande wetten en verordeningen omtrent mijnen, steengroeven en daarmede in verband staande fabrieken en werkplaatsen, omtrent het bouwen in en langs rivieren, op en aan dijken en andere waterkeerende werken, en op het onderhouden en instandhouden van wegen, vaarten en wateringen, omtrent het hebben van magazijnen of nederlagen op onvrij territoir, omtrent het bouwen, planten en maken van werken op zekeren afstand van vestingwerken, noch ook omtrent het gebruik van stoomtoestellen.
Art. 33. Deze wet kan worden aangehaald onder den titel van „Hinderwet".
Lasten en bevelen, dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst, en dat alle Ministerieele Departementen, Autoriteiten, Colleges en Ambtenaren, wien zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.
Gegeven op het Loo, den 2den Juni 1875.
WILLEM. De Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk. De Minister van Oorlog, Enderlein.
2






Art. 1.
Art. 1.
Het is verboden inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kannen veroorzaken, op te richten zonder vergunning, welke, behoudens do bij deze wet gemaakte uitzonderingen door het gemeentebestuur wordt gegeven.
1. Onder gemeentebestuur moet hier worden verstaan het college van burgemeester en wethouders. Immers de uitvoering der taak, welke in dit artikel aan het gemeentebestuur opgedragen wordt, is een daad van zelfbestuur en volgens artikel 126 der gemeentewet zyn daartoe burgemeester en wethouders geroepen.
By Kon. besluit van 21 October 1877, no. 11 (W. B. A. no. 1494) is dan ook vernietigd het besluit van den Raad van Vierlingsbeek van 12 April 1877, waarby eene vergunning geweigerd is voor de oprichting van eene huidenzoutery, en werd appellant naar Burg. en Weth. verwezen.
By Kon. besluit van 9 Sept. 1888, no. 11 (W. B. A. no. 2063) is hetzelfde overwogen. Echter had hier niet de Raad eene beschikking genomen, maar was appellant in beroep gekomen van eene beslissing van Burg. en Weth. omdat hy meende, dat deze onbevoegd waren op zijn verzoek te beschikken.
2. Wat de gevolgen betreft van eene door den raad verleende vergunning, kunnen wy ons niet geheel vereenigen met de meening der Redactie van de Gemeentestem, uiteengezet in no. 1900 van dat blad.
Volgens die meening moeten burg. en weth. de raadsbesluiten, waarbij vergunning is verleend, uitvoeren zoolang zij niet door de Kroon zyn vernietigd.
Wy vragen ons af, hoe burg. en weth. dergeiyke besluiten kunnen uitvoeren, zonder dat zy in botsing komen met art. 21 der Hinderwet.
Immers krachtens dat artikel moet het gemeentebestuur (en dat zyn hier burg. en weths.) het voortzetten der werkzaamheden in eene inrichting verbieden, wanneer de inrichting zonder de vereischte vergunning in werking is, en zelfs



Art. 1.
20
desnoods de inrichting doen sluiten of de aanwezige werktuigen verzegelen.
En dat eene inrichting, die werkt met eene vergunning van den raad, zonder de vereischte vergunning, dat is een vergunning van het gemeentebestuur, dus van burg. en weth. in werking is, behoeft, naar wy meenen, geen betoog. • Het wil ons dan ook voorkomen, dat niet eene vernietiging door de kroon of eene veroordeeling van den rechter door burg. en weth. behoeft te worden afgewacht, om aan den onwettigen toestand een einde te maken.
3. Het woord „oprichten" in dit artikel moet zeer ruim worden opgevat.
Zoo is by vonnis van de ArrondissementsRechtbank te ' Haarlem van 10 April 1879 (W. v. h. R. no. 4422) beslist, dat het in gebruik nemen van een afgesloten erf tot het bewaren van petroleum, dat erf maakt tot bewaarplaats m. a. w. tot inrichting ter bewaring van petroleum en dat, waar . de wet spreekt van het oprichten van zoodanige inrichting, dat woord „oprichten" niet moet worden opgevat in den meer beperkten zin van opbouwen of in elkaar zetten, maar in den meer algeméenen zin van het tot stand brengen of in het aanzyn roepen, en dat derhalve hy, die vaten petroleum op een erf heeft nedergelegd, of doen nederleggen, om ze daar voor eenigen-tyd te doen verbiy ven en die zoodoende een bewaarplaats of inrichting tot bewaring van petroleum in het aanzyn heeft geroepen, deze in den zin der wet heeft opgericht.
4. Of de inrichting alleen strekt ten nutte van den eigenaar zelf, doet aan het vereischte van vergunning niet af; met deze meening van de Redactie van de Gemeentestem neergelegd in haar no. 2977, kunnen wij ons volkomen vereenigen. Nergens is in de wet de bepaling te vinden, dat slechts inrichtingen van industrieelen aard onder de Hinderwet vallen. Eene inrichting toch kan evengoed gevaar, schade of hinder opleveren voorde omgeving al strekt zy ten nutte van den eigenaar zeiven.
De Rechtbank van Groningen verstond in haar vonnis van 2 Dec. 1878 (Gem. no. 1939) onder „inrichting" iets van biy venden aard; eene localiteit, die bestemd is tot uitoefening van eenigen tak van fabrieks- of handwerksnyverheid.
Noch de wet zelve, noch het spraakgebruik geeft aan inrichtingen die beteekenis, welke de ovengenoemde Rechtbank er aan gaf.
Mogeiyk heeft de Hinderwet-gever in de allereerste plaats



21
Art. 1.
het oog gehad op inrichtingen van industrieelen aard, voor de meening, dat hy dikwyls even gevaarlijke inrichtingen voor particulieren ongemoeid heeft willen laten zyn o.i. geen afdoende argumenten te vinden.
Volgens arrest van den Hoogen Raad van 11 October 1886 (W. v. h. R. no. 5349) worden echter in art. 2, no. VII der wet alleen bedoeld inrichtingen, die door haar doel en omvang het karakter dragen eener handels- of nijverheidsinrichting; een vuilnis-, asch- of mesthoop voor eigen gebruik zal dus, in verband met dat arrest van den Hoogen Raad niet moeten worden beschouwd als eene inrichting, vallende onder de Hinderwet.
Het wil ons niet duidelijk voorkomen, waarom de wetgever voor dit soort inrichtingen, alleen die van industrieelen- of nijverheids-aard zou hebben bedoeld. In den gedachtengang van den Hoogen Raad voortgaande, zou dus wanneer eene gemeente (deze is immers dan geUjk te stellen met een particulier) eene vaalt opricht voor eigen gebruik zonder daarvan een ny verheids- of industrieele inrichting te maken, geen vergunning overeenkomstig de^ Hinderwet hebben te vragen, terwyl toch eene zoodanige inrichting voor de omwonenden zeer veel hinder van ernstigen aard dikwyis kan veroorzaken.*)
5. Of de inrichting eene zoodanige is, waarvoor overeenkomstig de wet eene vergunning moet worden gevraagd, is in de wet nergens afhankelyk gesteld van de omstandigheid of die inrichting in eene roerende, dan wel in eene onroerende zaak is gevestigd.
Het bovenstaande werd beslist door den Hoogen Raad, in zyne zitting van 11 April 1910 (W. v. h. R., no. 9029).
Het betrof het geval, dat iemand eene lompenbewaarplaats in werking had gehouden in een in de T.-gracht liggend vaartuig.
Het hoofd dier bewaarplaats meende, dat de Hinderwet niet van toepassing was op inrichtingen opgericht op of in onroerende goederen, zooals schepen, die uit hun aard steeds verplaatsbaar zyn.
De Kantonrechter en de Rechtbank meenden, dat, al moge het waar zyn, dat de wetgever by het ontwerpen en vaststellen der Hinderwet in de eerste plaats het oog gehad heeft op — omdat dit inderdaad de regel is — inrichtingen, gevestigd op of in onroerende goederen, daaruit niet mocht
*) Zie ook pag. 81.



Art. 1.
22
worden afgeleid, dat de wet slechts betrekking heeft op inrichtingen gevestigd in of op onroerend goed.
Al kunnen wij ons met de strekking van het arrest van den Hoogen Raad vereenigen, zoo meenen wij toch, dat daaruit niet mag worden afgeleid, dat nu steeds het op een vaartuig in voorraad hebben van zoodanige stoffen, tot het bewaren waarvan de Hinderwet vergunning eischt, beschouwd moet worden als eene inrichting te hebben, bedoeld bij de Hinderwet, en dat elk geval zeer speciaal beoordeeld moet worden.
Zoo is zeer zeker o.i. te beschouwen als eene inrichting, vallende onder de Hinderwet, een vaartuig, dat zelden of nooit van ligplaats verandert en gebezigd wordt voor de bewaring van vluchtige stoffen, lompen, beenderen, enz. of een dergelyk vaartuig waarop in het algemeen eene inrichting wordt gesteld, die in art. 2 der Hinderwet omschreven is. i Maar volgens onze bescheiden meening is in deze van zeer veel X belang het feit of het vaartuig op eene bepaalde plaats vér-' blijf houdt.
Moet voor iedere inrichting, genoemd in art. 2 der wet en. gesteld op een vaartuig, vergunning worden gevraagd, dan zou dit, by de vele formaliteiten, welke de Hinderwet vereischt alvorens tot de gevraagde vergunning te komen, tot zeer vele moeilijkheden aanleiding geven.
Zooals hiervoren is vermeld, moet het neerleggen van vaten petroleum om ze gedurende eenigen tHd te doen verblijven, beschouwd worden als het hebben van eene inrichting krachtens de Hinderwet.
Worden nu eenige vaten petroleum neergelegd op een schip, dat, wie weet gedurende welken tijd, ergens ligt om te laden of te lossen, dan zou dit, wanneer men aanneemt J dat ook voor eene inrichting in een roerend goed vergunning noodig is, beschouwd moeten worden als eene inrichting, vallende onder de Hinderwet en daarvoor dus aan het gemeentebestuur vergunning moeten worden gevraagd.
De geheele procedure die de Hinderwet aangeeft, zou moeten plaats vinden. De kring van 200 meter bedoeld in art. 5 der wet, kan veranderen, indien het vaartuig zich soms maar eenige meters moet verplaatsen (in verband met het havenverkeer bijv.), de zitting, bedoeld bij art. 7 der wet zou moeten plaats vinden en terwijl deze plaats vond, of soms voordat de beslissing genomen kon worden, was het schip misschien al weer "vertrokken. Ook een eventueel beroep zou tot onoverkomelijke bezwaren leiden.
Uit de geheele opzet der wet, uit art. 5, 8e slotwoorden, uit



23
Art. 1 en 2.
art. 6, le alinea en uit art. 10 blijkt duidelijk, dat de wetgever in de eerste plaats gedacht heeft aan gebouwen of lokalen, waarin de inrichting gevestigd zal worden.
Wordt nu eene inrichting gesteld op een vaartuig, dat niet van plaats of althans nagenoeg niet van plaats veran] dert, dan kunnen burg. en weth zeer zeker met het oog op het bovenvermeld arrest van den Hoogen Raad door toepassing van art. 21 der wet den ondernemer dwingen eene vergunning te vragen.
Ingrijpen is in zoo 'n geval zeer wenschehjk, omdat anders, gelijk de advocaat-generaal Rethaan Macaré, in zijn conclusie tot bovenvermelde zaak aanvoerde, de wet op de meest onbeschaamde wijze ware te ontduiken.
Immers onder de in art. 2 der Hinderwet opgesomde inrichtingen zijn er vele, die zonder groote bezwaren ook op drijvende goederen opgericht en aangebracht zouden kunnen worden.
6." Voor de inrichtingen waarvoor eene vergunning van eene ' andere autoriteit dan van het gemeentebestuur is vereischt, zie men de artikelen 16, 24, 26 en 27.
Art. 2. De in art. 1 bedoelde inrichtingen zijn:
I. die, bij welke stoom, gassen of dampen van 'hooge spanning worden gebezigd; met name de inrichtingen, gedreven door stoom- en gaskrachtwerktuigen en door werktuigen met vloeibaar koolzuur; die tot voortbrenging van ijs of koude door ammoniak, aetber of samengeperste lucht, en die tot vervaardiging van koolzuurhoudende wateren. Hiervan zijn uitgezonderd:
a. de stoomwerktuigen in vaartuigen, de locomotieven, de zoogenaamde locomobielen tot tijdelijk gebruik bij de uitvoering van bouwwerken en bij den landbouw, de stoomkranen, stoombrandspuiten en dergelijke vervoerbare stoomwerktuigen;
6. die inrichtingen, bij welke de spanning, door stoom, gassen of dampen te weeg gebracht, in verband met den inhoud van het daartoe gebezigd werktuig, eene grens niet overschrijdt, door Ons bij algeméenen maatregelvan bestuur aan te geven;



Art. 2.
24
Ibis. die, welke gedreven worden door een of meer electromotoren, waarvan het vermogen of het gezamenlijk vermogen de grens overschrijdt door Ons by algeméenen maatregel van bestuur aan te geven; II. die, bestemd tot vervaardiging, verwerking en bewaring van buskruit en andere ontplofbare stoffen (fulminaten, picraten, chloraten en de zoogenaamde nitroverbindingen, met name schietkatoen, pyroxilin, nitro-glycerine, dynamiet en'dualin).
Hiertoe behooren de fabrieken en bewaarplaatsen van vuurwerken;
III. die, bestemd tot vervaardiging van chemicalia, met name die tot bereiding van koolzure,- dubbel koolzure en zwavelzure soda, soda-bydraat; zwavel-, zout-, salpeter-, zuringen arsenigzuur; ammonia en ammoniakzouten; bleek poeders en bleekwateren; de lood-, zink- en kwikverbindingen (waaronder begrepen zijn de lood- en zinkwitfabrieken); de cyaan verbindingen (waaronder begrepen zijn de bloedloogzouten); en van pbosphorus (waaronder begrepen is de lucifersfabricatie) ;
IV. die, bestemd tot verkrijging, verwerking en bewaring van vluchtige producten, met name alkohols, aethers, vluchtige oliën, zwavelkoolstof, vluchtige koolwaterstoffen (waaronder begrepen zijn de benzine, steenolie of petroleum en petroleum-napbta);
V. die, bestemd tot de droge distillatie van plantaardige en dierlijke zelfstandigheden en de verwerking van de daardoor verkregen producten, met name de gasfabrieken; de been- en ivoorzwartbranderijen; de zwartsel- en drukinktfabrieken; de steenkolencoaks-, turfcoaks- en houtskoolbranderijen; de fabrieken van gasolie, turfolie, photogeen, solarolie, en creosoot (waaronder begrepen zijn de inrichtingen tot creosoteering van hout, de teer- enasphaltkokerijen, de fabrieken van kleurstoffen uit de producten der droge distillatie, de zoogenaamde aniUnekleuren); VI. die, bestemd tot de bereiding der vetten en harsen, met name de vetsmelterijen, de kaarsenfabrieken, de zeepziederijen, de olie-, traan-, verf-, vernis-, harpuis- en



25
Art. 2.
lakkokerijen, de patentolie- en harsoliefabrieken, de fabrieken tot het ontvetten van wol en van de residus der olieslagerijen;
VII. die, bestemd tot bewaring en verwerking van afval, met name asch, vuilnis, bagger, roet, bloed, beenderen, hoornen, lompen, guano, mest en meststoffen (waaronder begrepen zijn de poudretten en kunstguano's), zoomede de bloeddrogerrjen en lijmfabrieken; VIII. de mouterijen, brouwerijen, branderijen, distilleerderijen, azijnfabrieken en likeurstokerijen; IX. de beetwortelsuikerfabrieken, suikerraffinaderijen, stijfsel-, aardappelmeel-, aardappel- en vruchtenstroopfabrieken en bakkerijen; de zuivel- en cichoreifabrieken;
X. de slachterijen, vilderijen, penseryen, drogerijen, rookerijen en zouterijen van dierlijke stoffen (met name vleesch, visch, huiden, darmen, lebben); de leerlooierijen en bewaarplaatsen van huiden en vellen;
XI. de porselein- en aardewerkfabrieken, steen-, pannen-, plavuis- en tegelbakkerijen, glasblazerijen, kalk- en gipsbranderijen en kalkblusscherijén, benevens de bewaarplaatsen van ongebluschte kalk;
XII. de metaalsmelterijen, gieterijen, smederijen (anker-, grof-, kachel-, hoef-, sloten- en andere); de metaalklopperijen, pletterijen, stoomketel- en andere ketelmakerijen; machinefabrieken ; de geschutgieterijen en boorderijen en geweerfabrieken, koper- en blikslagerijen, alsmede de affineerderijen van goud en zilver;
XIII. de eesten tot verschillende doeleinden (waaronder begrepen zijn de meestoven en drogerijen van sigaren);
XIV. de koren-, cacao-, mout-, pel-, schors-, grut-, tras-, houtzaag- en oliemolens;
XV. de klopperijen van visch, katoen, wol, baar, vederen,
huiden, schors en tapijten; XVI. de orseille- (lakmoes) en garancinefabrieken, ververijen, katoendrukkerijen en wasscherijen en snelbleekerijen;
XVII. de scheepstimmerwerven, steenhouwerijen en zagerijen, molenmakerijen en kuiperijen;
XVIII. de schietinrichtingen.



Art. 2.
26
1. Artikel 2 geeft eene limitatieve opsomming van de inrichtingen, waarvoor overeenkomstig het voorgaande artikel eene vergunning moet worden gevraagd.
Alinea I bis is in het artikel opgenomen bij de wet van 16 Juli 1907, (Stbl. 216) terwyl de woorden aan het slot van groep V „de fabrieken van kleurstoffen uit de producten der droge distillatie, de zoogenaamde anilinekleuren, bh" Kon. besluit d.d. 18 Mei 1876 (Stbl. 105) met toepassing van art. 8 der wet aan die groep zijn toegevoegd. Bedoeld Kon. besluit is overeenkomstig de 2e alinea van genoemd wetsartikel bekrachtigd door de wet van 19 Dec. 1876 (Stbl. 255).
De Algemeene Maatregel van Bestuur bedoeld in art. 21 b. is uitgevaardigd bij Kon. besluit van 28 Juli 1875 (Stbl. 141) (Zie bijlage no. 1).
Volgens art. 1 van dat Kon. besluit is geene vergunning vereischt: lo voor inrichtingen, gedreven door stoomwerktuigen bij welke het product van den inhoud van den stoomketel en de spanning tegen zijne wanden het getal 200 niet overschrijdt, of van een vermogen van niet meer dan één paardenkracht en voor die, gedreven door gaskrachtwerktuigen van een vermogen van niet meer dan een vierde gedeelte van één paardenkracht; 2o. voor inrichtingen tot voortbrenging van ijs of koude door ammoniak, aether, of samengeperste lucht en tot vervaardiging van koolzuurhoudende wateren, bij welke het product van den inhoud van den daartoe gebezigden toestel en de spanning tegen zijne wanden het getal 600 niet overschrijdt.
De spanning wordt voor de toepassing van het bovenstaande uitgedrukt in atmospheren, de inhoud in kubieke decimeters, terwijl onder paardenkracht wordt verstaan de arbeid, vereischt om een last van 75 K.G. in ééne seconde één meter hoog op te heffen.
Krachtens art 21 bis vallen, in verband met het Kon. Besluit van 25 November 1907, (Stbl. 302) *) de inrichtingen, gedreven door een of meer electromotoren van 2 paardenkrachten of minder, niet onder de bepalingen der wet.
2. Tijdens de beraadslagingen over dit artikel werden in de Tweede Kamer inlichtingen gevraagd over de uitdrukking „met name", die bij sommige alinea's van art 2 zijn gebezigd. Het was de heer Teding van Berkhout, die het voor de gemeentebesturen eene belangrijke vraag achtte of met de uitdrukking „met name" beduid werd het aanvoeren van
*) Zie bfllage no. 3.



27
Art. 2.
voorbeelden, of wel dat die inrichtingen, welke bijzonder genoemd worden, alleen onder de bepalingen der Hinderwet z^jn of worden aangenomen. Ook omtrent de uitdrukking „waaronder begrepen" achtte genoemde heer een pertinente verklaring van de Regeering gewenscht, omdat deze uitdrukking ook weer te kennen kon geven het aanhalen van voorbeelden, zoowel als het brengen van de bijzonder genoemde inrichtingen onder de generieke aanduidingen.
Door den Minister werd de navolgende beteekenis gegeven aan de uitdrukking „met name".
Die woorden moeten strekkén tot leidraad van den rechter by de toepassing van dit artikel. De algemeene omschrijving en de bijzondere opnoeming van eenige zaken zyn daar; wanneer nu een geheel gelijksoortige zaak zich onder een anderen naam voordoet, dan zal de rechter de bepaling moeten toepassen, ofschoon die naam hier niet voorkomt. De woorden „met name" dienen dus alleen ter verduidelijking van de algemeene bepaling. B.v. iemand heeft opgericht een atelier tot het voortbrengen van bevroren vloeistof, de rechter zal dan zeggen, dat is een andere benaming voor „ijs" en valt dus onder no. I. De redactie laat die uitlegging toe en gebiedt haar zelfs, men kan haar niet anders verstaan.
Wat betreft de uitdrukking „daaronder begrepen" gaf de Minister de uitlegging, dat deze beteekende, dat de met name genoemde inrichtingen anders niet zouden geacht worden te behooren tot de generieke benaming, maar niettemin door den wetgever werden aangewezen als daartoe te behooren.
3. Niet voor het stoomwerktuig op zich zelf, maar voor de geheele inrichting, bij welke stoom gebezigd of die welke door stoomkracht gedreven wordt, is eene vergunning vereischt.
Het wekt bevreemding, dat de Kroon meerdere malen geroepen is om in beroep eene beslissing in bovenstaanden zin te geven. (Zie de Kon. besluiten van 13 Juli 1883, (Gem. no. 1678), 7 Nov. 1884, (Gem. no. 1741), 27 Dec. 1905 (Gem. no. 2861) en 1 Aug. 1906 (R. v. S. bl. 733.),
De woorden van art. 2, I toch zijn o.i. zeer duidelijk:
De in art. 1 bedoelde inrichtingen zijn: enz.
met name de inrichtingen gedreven door stoom- en gaskrachtwerktuigen; voor die inrichtingen js dus eene vergunning vereischt. Hieruit blijkt onbetwistbaar, dat niet de stoomen gaskrachtwerktuigen de in art. 1 bedoelde inrichtingen zijn.
4. Het woordje „en" in de nos. II, IV, V en VII van art. 2 moet in disjunctieven zin worden opgevat. Dit is beslist bi) de arresten



Art. 2.
28
van den Hoogen Raad van 7 Nov. 1898 (W. v. h. R. no. 7199) en 29 Januari 1906. (W. v. h. R. no. 8334).
Een der in die nummers genoemde factoren is dus reeds voldoende om de inrichtingen te doen vallen onder de Hinderwet.
De Hooge Raad nam deze arresten o. a. terzake van eene beweerde schending en verkeerde toepassing van de artt. 1, 2 VIÏ der wet, doordat door de rechtbank te . . , die artikelen van toepassing waren verklaard, waar alleen gebleken was en als bewezen was aangenomen het bewaren van lompen, zonder dat van het Verwerken was gebleken. De Hooge Raad overwoog dat overal op vele plaatsen het woordje „en" disjunctief moest worden opgevat en dat deze opvatting geheel in overeenstemming is met de bedoeling van den wetgever, omdat de inrichtingen, waarin dergelijke afval alleen wordt bewaard of verwerkt, ieder opzichzelve even hinderlijk en schadelijk kunnen zh'n, als die, waarin het bewaren en verwerken daarvan beide geschiedt.
5. Volgens een Kon. besluit van 11 Juli 1904, no. 72 (W. B. A. no. 2876) moet onder inrichtingen bestemd tot bewaring van petroleum ook begrepen worden eene bewaarplaats voor eene wagen tot berging van petroleum.
Volkomen terecht naar wy meenen. Immers de wagen vervult hier de plaats van het vat en wat onderscheidt een inrichting waar een vat met petroleum bewaard wordt, van eene inrichting waar eene wagen met petroleum bewaard wordt?
Hieronder volgen eenige opmerken betreffende onderscheidene groepen van" art. 2.
II. Eene inrichting tot bewaring van calcium-carbid valt niet onder de inrichtingen hier bedoeld. De Kon. besluiten van 4 en 11 Dec. 1908 (R. v. S. 1908 bl. 1131, 1909 bl. 3) waarby het bovenstaande werd beslist, overwegen dienaangaande, dat biykens een deskundig advies gevaar voor ontploffing' kan ontstaan niet uit calcium-carbid opzichzelf, maar uit het acetyleengas, dat zich ontwikkelt, wanneer calcium-carbid in verband met water wordt gebruikt, en dat calcium-carbid dus niet als ontplofbare stof in den zin van art. 2, II der Hinderwet kan worden beschouwd.
Hoewel het o. i. jammer is, dat de wet op dergelyke inrichtingen niet van toepassing is, moet toch worden toegegeven dat de Kon. besluiten op goede gronden berusten.



29
Art. 2.
Onder no. XI is eene bewaarplaats opgenomen van eene stof, die zeer veel overeenkomst vertoont met carbid, doch, wat de ontplofbaarheid betreft, veel minder gevaar oplevert nl. de bewaarplaatsen van ongebluschte kalk.
Het bewaren van calcium-carbid is o. i. veel gevaarlijker dan van ongebluschte kalk; wordt bijv. calcium-carbid bewaard, niet in voor water afgesloten bussen of flesschen, dan zou wanneer de inrichting, waar de voorraad calcium-carbid bewaard werd, niet zeer soliede gebouwd was, spoedig, by zware plasregens byv. zich gas kunnen ontwikkelen en gevaar voor eene ontploffing kunnen ontstaan.
Het zou naar wy meenen alleszins aanbeveling verdienen by eene wyziging der Hinderwet of met toepassing van art. 3 door de Kroon, de inrichtingen tot bewaring van calciumcarbid te brengen onder no. XI van art. 2. Het wil ons voorkomen, dat zelfs voor deze inrichtingen meestal eene voorwaardelyke vergunning zoude moeten worden verleend.
Een aceiytee/2-gasfabriek echter moet volgens eene mededeeling in de gemeentestem no. 2765 gerangschikt worden onder IV van art. 2.
Althans Ged. St. van Drenthe gaven aan de gemeente Hoogeveen eene vergunning tot oprichting van eene acetyleengasfabriek, nadat hun gebleken was, dat de Min. van L., N. en H. zich vereenigd had met het gevoelen van twee hoogleeraren der Technische Hoogeschool te Delft, dat dergeiyke gasfabrieken onder genoemde wetsbepaling vallen.
IV. Volgens eene missive van den Minister van Wat., Handel en Nyverheid aan Ged. Staten van de provinciën, moeten inrichtingen voor de vervaardiging van harde gloeikousjes beschouwd worden als te vallen onder no. IV van art. 2, omdat by het harden dier kousjes gebruik wordt gemaakt van collodion, zynde eene oplossing van nitrocellulose in een mengsel van aether en alcohol. (Zie byiage no. 10).
V. Volgens het door de Redactie van de Gemeentestem ingewonnen gevoelen van een deskundige (zie no. 2062) zou een peksmeltery gerangschikt kunnen worden onder de inrichtingen in dit nummer bedoeld. Met de Redactie zyn ook wy echter van meening, dat wanneer byv. een borstelmaker voor het uitoefenen van zyn vak, een geringe hoeveelheid pek moet smelten — byv. in een pan opeen haardof kachel, aan eene inrichting van peksmeltery niet valt te denken.
VII. De vraag, gedurende welken tyd de in eene bewaar-



Art. 2.
30
plaats voor beenderen telkens aangebrachte beenderen worden bewaard, doet niets af van den aard der inrichtingen.
In bovenstaanden zin beslist een arrest van den Hoogen Raad van 2 Jan. 1906 (W. v. h. R. no. 8322).
Beklaagde meende, dat eene inrichting, waar telkens nieuwe beenderen werden aangebracht, niet viel onder no. VII der Hinderwet.
De grond, dien de Hooge Raad in zyn bovengenoemd arrest aanvoerde, was, dat wel is waar de beenderen telkens werden vervoerd, maar dat daar tegenover stond, dat ook telkens weer nieuwe beenderen werden aangevoerd.
Zeer juist is o. i. deze beslissing; de wet spreekt van bewaarplaatsen van beenderen, niet van tydelyke bewaarplaatsen en laat geheel in het midden of er van bewaring van een en dezelfde party beenderen sprake moet zyn.
Al zouden de beenderen elk half uur of binnen korterentyd nog worden weggebracht, en nieuwe aangevoerd, zou o. i. deze aaneenschakeling van tydelyke bewaringen toch eene „bewaring" vormen. Bovendien is er dikwyis evenveel hinder enz. te vreezen van bewaarplaatsen, waar de beenderen telkens worden wegehaald, als van die, waar zy gedurende langeren tyd verbujven.
Bovenvermeld arrest van den Hoogen Raad is analogisch 'ook toepasselyk op de nos. II, IV, X, slot en XI, slot.
Eene inrichting tot biologische (kunstmatige) reiniging van water behoort niet onder dit nummer; de opsomming: asch, vuilnis, bagger, roet. bloed, beenderen, hoornen, lompen, guanomest en meststoffen, moet strikt worden geïnterpreteerd en daaronder is niet te brengen het water van een beek. (zie Kon. besluit van 19 Maart 1909, no. 53, R- v. S. 1909, pag. 419.)
VIII. By Kon. besluit van 29 Mei 1893 no. 36 (Gem. no. 2200) is beslist dat eene zoutziedery niet behoort tot de inrichtingen, bedoeld in art. 2 der Hinderwet.
Immers in geen der nummers van dat artikel worden „zoutziederijen" genoemd en uit de speciale weglating by de overname uit het Kon. besluit van 31 Jan. 1824 biykt duideiyk, dat de wetgever niet bedoeld heeft zoodanige inrichtingen te brengen onder distilleerderyen, waaronder de inrichting j door Burg. en Weth. van Groningen gerangschikt was. Ook het gewone spraakgebruik gaf, volgens het Kon. besluit geen aanleiding tot de rangschikking als Burg. en Weth. van Groningen deden.



31
Art. 2.
IX. Er is geschil van gevoelen gerezen over de vraag, of een bakoven, slechts bestemd voor het gebruik van één gezin, onder bakkerijen als bedoeld in dit nummer is te rangschikken.
De Redactie van de Gemeentestem meende in haar no. 1284, dat onder „bakkergen" alleen zyn te verstaan, inrichtingen tot het bakken van brood op min of meer groote schaal voor anderen, en meende dat van een enkelen bakoven voor huiselyk gebruik geen gevaar schade of hinder voor het publiek is te vreezen.
Blijkens eene mededeeling in no. 1301 van dat blad, huldigden Ged. Staten van Limburg een tegenovergestelde meening.
Ook de Redactie van het Weekblad v. d. B. A. is'in haar no. 1477 dezelfde meening toegedaan. (Zie ook no. 2040 Gemeentestem).
Het wil ook ons voorkomen, dat inderdaad onder „bakkerijen" niet te begrijpen is een bakoven voor huiselijk gebruik, ook omdat het spraakgebruik aan het woord „bakkerijen" eene andere beteekenis hecht en gelet op de andere fabrieken, waarmede „bakkerijen" in één adem genoemd worden.
Blykens het verslag der prov. Zeeland over 1878 heeft de Minister van Wat., Handel en Nijverheid naar aanleiding van een door een burgemeester gestelde vraag, als bovenbedoeld, vooropstellende, dat, terwijl de wet spreekt van „inrichtingen" zonder eenige aanduiding, dat de beteekenis dier uitdrukking behoort te worden beperkt tot nijverheidsonderneming, door eene verklaring zijner zijds aan de woorden der wet geen meer beperkte beteekenis kan worden gegeven, geantwoord als volgt:
„Het plaatsen en gebruiken van een bakoven, ten behoeve „van het gezin, zoo als ten plattelande gebruikelijk is, zal „in den regel wel niet zijn te beschouwen als. oprichting „eener bakkerij. Daarentegen zal het plaatsen van ovens tot „het bakken van brood in een gevangenis, een weeshuis, of „ten behoeve van een garnizoen, door den omvang en den „aard der inrichting allicht vallen binnen het begrip' van „art. 2 sub IX der wet, zij het ook, dat de inrichting strekt „tot eigen gebruik en niet voor het publiek. Het komt my „dus voor, dat het betrokken gemeentebestuur in elk byzonder „geval de vraag heeft te overwegen, of de inrichting valt „binnen de termen der wet."
X. Volgens het arrest van den Hoogen Raad van 27 Sept. 1853 (W. v. h. R. nos. 1438 en 1575) wordt onder „slachtery", blijkens de afleiding van het woord, verstaan de plaats, waar



Art. 2.
32
men het vee slacht onverschillig of daar tevens het vleesch van het geslachte vee al dan niet wordt verkocht. Daaronder is derhalve niet begrepen een bloote vleeschwinkel.
Hoewel dit arrest genomen is vóór de invoering der Hinderwet, geeft het toch een leidraad, wat onder slachterij in no. X is te verstaan.
Voor het begrip „pensery" hier bedoeld, is van waarde het arrest van den Hoogen Raad van 26 Jan. 1869 (W. v. h. R. no. 3089) (Gem. no. 1914).
Dit arrest geeft aan het woord pensery, evenals aan het woord „triperie", i) de beteekenis van eene plaats, waar de afval van het slachtvee verzameld en verkocht wordt, en zegt verder dat dat woord in den meest algeméenen zin moet worden opgevat.
Verder overweegt het arrest dat darmen behooren tot den afval (tripes) van het slachtvee en dat derhalve verzameling van darmen, al is het ook om ze te drogen en daardoor voor later gebruik te bewaren, is een verzameling van afval van vee, die althans vóórdat de droging voltooid is, niet minder dan alle andere, door hare uitwaseming, schadelijk en hinderlijk kan zijn en mitsdien ook onder het woord „penserij" begrepen moet worden.
Volgens een vonnis van de Arr. Rechtb. te Groningen d.d. 14 Juni 1877 (W. B. A. no. 1488) is onder een in dit nummer bedoelde drogerij of bewaarplaats van huiden of vellen te verstaan, eene inrichting, waar gebleken is van een continueel, althans meer dan eenmaal voorhanden hebben van de bedoelde artikelen, of wel als uit de inrichting van de localiteit voortvloeit, dat zy bestemd is voor zoodanige bewaarplaats of drogery.
XII. Onder metaalsmelteryen is biykens de missive van den Minister van Binnenl. Zaken van 16 October 1875 no 67, ook te verstaan eene fabriek van voorwerpen vervaardigd uit goud en zilver, gesmolten door zoogenaamde bluschkolen.
XIH. Uit het Kon. besluit van 11 October 1894 no. 17 (R. v. S. 1894 bl. 839) biykt, dat onder eest in de verschillende takken van ny verheid moet worden verstaan iedere inrichting waarby, door kunstmatige verwarming, vochtige stoffen worden gedroogd, onverschillig welke de aard zij der stof of stoffen, die de verwarming en droging ondergaan, en
1) De voor de voormalige zuidelijke provinciën bestemde Fransche uitgaaf van het K. B. van 31 Jan. 1824 <Stbl. 19) sprak in art. 8 van .tripolie."



33
Art. 2.
onafhankelijk van de wijze, waarop de verhitting is tot stand gebracht, als van de temperatuur die heerscht ter plaatse waar gedroogd wordt.
Een droogkamer met heetwaterverwarming, bestemd tot droging van geplukt touw valt dus onder no. XIII.
XIV. Onder de werking van een „houtzaagmolen" is niet te verstaan het werken van eene inrichting, waarin geplaatst is eene machine bestaande uit een houten bank, in het midden waarvan zich in eene langwerpige ruimte eene cirkelvormige zaag bevindt, welke zaag is bevestigd aan de as, die in beweging wordt gebracht door een drijfriem, welke riem loopt over twee schijven, omdat, hoewel de inrichting valt onder het begrip houtzaagmolen, doordat zoowel de zaag, als de machinedeelen waardoor de zaag in beweging wordt gebracht, eene wentelende beweging maken, niet rechtens vaststaat, of het in werking brengen ook op zoodanige wijze kan geschieden, dat dit elk begrip van „molen" zoude uitsluiten. (Vonnis Gerechtshof Arnhem van 8 Juli 1902, W. v. h. R. no. 7846).
XVI. Met mr. van Doorn *) komt ons de beteekenis, welke de Redactie van de Gemeentestem in haar no. 1421 aan „ververijen" geeft op niet voldoende redenen gegrond voor.
De Redactie meent, dat in verband met den overigen inhoud van no. XVI en bepaaldelijk met de onmiddellijk op „ververijen" volgende katoendrukkerijen en wasscherijen enkel aan ververijen van kleedingstukken valt te denken.
Onzes inziens doet echter de onmiddellijk voorafgaande uitdrukking orseille- (lakmoes; en garancine- (meekrapverstof-) fabriek, meer denken aan ververijen in het algemeen en waar de wet niet onderscheidt, mogen wy ook niet onderscheiden.
Blijkens haar no. 2045 schijnt echter de Redactie van hare meening te zijn teruggekomen. Dat met het woord „wasscherijen" ook speciaal bedoeld worden „katoenwasscheryen" d. z. inrichtingen waar de stukken katoen, nadat zy de wevery verlaten hebben, worden gewasschen, zooals de Gemeentestem meent in haar no. 1407 kunneD wy ook met den Heer van Doorn1) niet toegeven.
De Gemeentestem meent, dat het woordje „en" tusschen
1) Zie aanteekening op de wet van 2 Juni 1875, Staatsblad no. 95 van Jhr. Mr. W. Th. C. van Doorn, (Uitgegeven te Arnhem in 1881 bij S.üouda Quint) pag. 39.—
* 3



Artt 2—3.
34
katoendrukkeryen en wasscherijen het le begrip aan het tweede verbindt. Zfl haalt daarbfl nog aan dat evenzoo in groep XVII het woordje en gebezigd is, waardoor zagerijen alleen ziet op steenzagerijen.
Al gelooven wij dit laatste juist, dan gaat het voorbeeld niet op.
In groep XVI, vertegenwoordigt „en" wel degelijk de komma; dit blijkt o. i. ook uit het volgend woordje „en." Immers anders zouden onder snelbleekeryen ook alleen zijn te verstaan katoensnelbleekerijen. Waarom zou de wetgever nu juist een katoensnelbleekery als hinderlijk, gevaarlijk of schadelik hebben beschouwd en een linnen snelbleekerij niet?
Wij achten voor de gemaakte onderscheiding geen voldoende gronden aanwezig en meenen dat de praktijk ook deze onderscheiding niet maakt.
XVIII. Met het oog op het Kon. besluit van 28 Nov. 1886, no. 21 (R.v. S. 1886, pag. 897) moet eene schietinrichting voorden hand- voet- en kruisboog ook worden beschouwd als eene zoodanige inrichting, waarvoor krachtens de Hinderwet eene vergunning vereischt is.
Het Kon. besluit huldigt dus een andere leer dan de missive van den Minister van Binnenl. Zaken van 18 Juli 1875 no. 28, volgens welke missive onder schietinrichtingen nietzyn begrepen de banen voor handboogschutteryen.
Volgens de Gemeentestem (no. 1697) zyn onder schietinrichtingen niet begrepen de schiettenten op de kermissen, maar wel de gelegenheidstuinen van koffiehuizen om met wapens op der schijf te schieten.
Met deze meening kunnen wy ons geheel vereenigen. Immers de aard van de eerstbedoelde schiettenten die hoogstens ongeveer 14 dagen op ééne plaats biyven, brengt reeds mede, dat de langdurige hinderwet-procedure, daarop niet toegepast kan worden.
Art. 3. Wij behouden Ons voor, zoo noodig, de aanwijzing der inrichtingen in art. 2 bij algeméenen maatregel van inwendig bestuur aan te vullen.
Zoodanige maatregel van inwendig bestuur vervalt, indien de daarbij bepaalde aanvulling niet binnen een jaar na de afkondiging van dien maatregel bekrachtigd is door de wet.
Wanneer een voorstel van zoodanige wet binnen het jaar bij



35
Artt. 8—4.
de Staten-Generaal is aanhangig gemaakt, kan door Ons deze termijn eenmaal met zes maanden worden verlengd.
Van de bevoegdheid hier aan de Kroon gegeven is slechts eenmaal gebruik gemaakt. Zie pag. 26.
Art. 4. Bij plaatselijke verordening kan de gemeenteraad :
lo. wijken, buurten of straten aanwijzen, waar een of meer uitdrukkelijk genoemde inrichtingen, in art. 2 bedoeld, zonder voorafgaande vergunning kunnen worden opgericht;
2o. in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid eene bepaalde plaats of gedeelte der gemeente aanwijzen voor het oprichten, hebben of gebruiken van eene der in art. 2 genoemde inrichtingen, met verbod om elders in de gemeente het bedrijf of de bedrijven uit te oefenen, waartoe de oprichting of het gebruik van die inrichting vereischt wordt. Deze bevoegdheid strekt zich evenwel niet uit tot de inrichtingen, die onder geen ander nommer dan I van art. 2 vallen;
3o. in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid verbieden eene slachterij, vilderij, penserij, drogerij, rookerij of zouterij van dierlijke stoffen, of eene inrichting, bestemd tot bewaring of verwerking van bloed of dierlijken afval op te richten, te hebben of te gebruiken indien in de gemeente eene inrichting aanwezig is, waarin belanghebbenden onder eveneens bij verordening vastgestelde voorwaarden het bedrijf kunnen uitoefenen, waartoe eene inrichting wordt vereischt als bij de verordening verboden.
Plaatselijke verordeningen, in dit artikel bedoeld, gelden voor een bepaalden daarin genoemden tijd, die 20 jaren niet mag te boven gaan.
Zij kunnen, voor dat die tijd is afgeloopen, telkens worden hernieuwd.
1. Dit artikel is gewijzigd bij de wet van 24 Juni 1901 (Stbl. no. 161), bi) welke wet al. 3 er aan is toegevoegd.
Volgens de Memorie van Toelichting op art. 4, strekt de bevoegdheid onder lo. gegeven in het voordeel der nijverheid en was deze ook bij art. 5 van het Kon. besluit van 1824 geschonken ; de bevoegdheid onder 2o. (en onder 3o) gegeven



Art. 4.
36
moet dienen ter bescherming van de openbare veiligheid, orde of gezondheid.
„Herhaaldelijk was de behoefte aan de laatstbedoelde „bevoegdheid gebleken. Er zyn bedryven, waarvan de „uitoefening op onderscheidene plaatsen in de gemeente „schadeiyk is voor de veiligheid, de orde, de gezondheid in „zekeren zin zelfs voor de zeden, ten opzichte waarvan alleen „dan doeltreffende maatregelen ter wegneming van de daar„aan verbonden bezwaren zyn voor te schryven. indien zy „alle op één en dezelfde plaats worden uitgeoefend.
Als een der meest in het oog vallende voorbeelden haalde de Minister in de Mem. v. Toel. aan de slachterijen.
De Mem. v. Toel. gaat aldus verder:
„Terwyi de voornaamste en zelfs vele kleine steden in het „buitenland reeds sedert lang in het bezit zyn van openbare „slachthuizen, wordt hunne oprichting hier te lande nog „steeds tegengehouden door het Kon. besluit van 31 Jan. „1824 (Stbl. 19); krachtens art. 3 van dat besluit mogen slach„teryen niet dan met toestemming van de plaatseiyke besturen worden daargesteld of veranderd. Het arrest van den „Hoogen Raad van 15 Mei 1855 is bekend. Een slachter te „'s Hertogenbosch had eene verordening van het gemeentebestuur aldaar, waarby te rekenen van 1 Jan. 1853, verboden was „elders dan in het slachthuis vee te slachten, overtreden. „De Hooge Raad maakte by het aangehaalde arrest uit, dat „aangezien het onderwerp by Alg. Maatregel van Inwendig „Bestuur geregeld is, geen plaatselyke verordeningen daar„aan krachtens art. 151 der gemeentewet, uitbreiding of „verandering kunnen geven. Sedert is de zaak aldus gebleven, „doch de besturen der voornaamste gemeenten des Ryks: „Amsterdam, Rotterdam, 's Gravenhage, Utrecht, Groningen, „enz., onderscheidene Kamers van Koophandel en Fabrieken, „het Geneesk. Staatstoezicht, gezondheidscommissien enz. „zyn steeds blyven aandringen op eene regeling, waardoor „die belemmeringen zouden worden opgeheven.
„Aangezien de vergunningen, krachtens het besluit van „1824 verleend, verbonden zyn aan de plaats en niet aan „den persoon en dientengevolge een bijna onbeperkten duur „kunnen hebben, zou de geschonken bevoegdheid weinig „of niets uitwerken, indien het plaatseiyk bestuur niet tevens „de macht bezat, om de uitoefening van het aangeduide be„dryf in de gemeente, elders dan op de aangewezen plaats, „te beletten".
Bij de beraadslaging in de Eerste Kamer, heeft de Minister, naar aanleiding van een in het V. V. geuite wensch, dat



37
Art. 4.
alle industrieele inrichtingen, waarbij stoomwerktuigen gebezigd worden, naar buiten de kom der gemeente verwezen waren, opgemerkt dat deze bepaling hem te streng zou voorkomen, daargelaten de bekende moeilijkheden in de definitie van het woord „kom der gemeente". „Er zyn zooveel inrichtingen" aldus de Minister, „van meer en minder belang, „waarbij stoom gebezigd wordt en die inrichtingen nemen „zóó toe, dat men de industrie te zeer aan banden zou leg„gen met dergelijke bepalingen op te nemen." »
De redactie van art. 4, 2o. al. is niet zeer duidelyk; de bedoeling is, dat de bevoegdheid, waarvan art. 4, al. 2 spreekt, zich niet uitstrekt tot de inrichtingen, die alleen vallen onder no. I van art. 2.
2. By art. 22a der wet is op overtreding van eene plaatselyke verordening, krachtens art. 4, 2° of 3° vastgesteld, straf bedreigd, zoodat de verordeningen hier bedoeld, zyn le beschouwen als strafverordeningen en deze dus moeten worden afgekondigd krachtens art. 169 der gemeentewet, met het formulier in art. 173 dier wet aangegeven. Zie het Kon. besluit, van 21 Jan. 1888 (Gem. no. 1905).
De missive van Ged. Staten Van Noordholland van 1886 aan een gemeentebestuur, dat een bericht van ontvangst van eene verordening ex art. 4 der Hinderwet had gevraagd, houdende mededeeling dat een zoodanig ontvangst-bericht niet was vereischt, omdat de verordening niet behoort tot die, waarop art. 167 gemeentewet het oog heeft (Gem. no. 1902) is lijnrecht in stryd met de latere leer van het voormeld Kon. besluit. Wy houden ons aan het Kon. besluit dat dergeiyke verordeningen ook als strafverordeningen beschouwt. Om eene strafverordening te zyn, is het immers niet per sé noodig, dat de Verordening zelve de straf bedreigt.
3. De toepassing van dit artikel door de gemeenteraden heeft tot verschillende Koninklijke besluiten aanleiding gegeven. De voornaamste zyn hieronder vermeld.
De Raad der gemeente Bergen op Zoom stelde 1 Pebr. 1897 eene verordening vast, waarvan het eenigst artikel luidde:
„In deze gemeente in de Engelsche straat mogen voorden tijd van één jaar worden opgericht boekdrukkeryen door krachtmachines gedreven."
Het Kon. besluit van 28 Juli 1897 (Stbl. 183), waarby deze verordening wegens stryd met het algemeen belang vernietigd werd, overwoog dienaangaande, dat deze verordening zonder



Art. 4.
38
eenige beperking de gelegenheid openstelt om boekdrukkeryen, van welke grootte of inrichting ook, te vestigen in een van de voornaamste straten der gemeente, terwijl bovendien binnen een kring van 200 M. van die straat inrichtingen zyn gevestigd, als bedoeld by art. 5, 3o der Hinderwet en dat arti 4, lo der Hinderwet slechts beoogt den gemeenteraad eene bijzondere bevoegdheid te geven ten aanzien van zoodanige deelen eener gemeente, waarvan men a priori kan aannemen, dat de plaatselyke gesteldheid medebrengt, dat zekere inrichtingen behooren tot die in art. 2 der wet vermeld, aldaar kunnen worden opgericht, zonder dat daarvan gevaar, schade of hinder van ernstigen aard te duchten is, zoodat het vereischte van bijzondere vergunning zonder bezwaar zou wegvallen.
Het trekt onze aandacht, dat by voormeld Kon. besluit vernietiging wegens stryd met bet algemeen belang plaats vond, hoewel naar onze meening voor vernietiging wegens strijd met de wet meer aanleiding ware geweest.
4. By verschillende Kon. Besluiten o. a. by die van 6 Febr. 1902 (Stbl. 29), 6 Febr. 1902 (Stbl. 30), 26 Febr. 1904 (Stbl. 52), en 12 April 1907 (Stbl. 84) zijn verschillende plaatselyke verordeningen vernietigd op grond, dat niet gebleken was dat een der in art. 4, sub. 2 genoemde belangen openbare orde, veiligheid of gezondheid aanwezig was.
5. De vraag of, indien de Raad eene verordening krachtens art. 4, 2e lid heeft vastgesteld, burg. en weth. dan eenvoudig op een verzoek om vergunning afwyzend kunnen beschikken zonder de bepalingen der artt. 6 en 7 in de wet in acht te nemen, wordt door de Redactie van de Gemeentestem in haar no. 8014 ontkennend beantwoord. — Vroeger dacht de Redactie blijkens haar no. 2475 er anders over. Wy scharen ons aan de zyde van de Redactie in haar laatst gemeld nummer. Dat de wetgever de noodelooze formaliteiten gewild heeft, indien reeds te voren vaststaat, dat geen vergunning zal mogen worden verleend, komt ons niet wel aannemeiyk voor. Waar de wet hierover zwygt, is het plicht door te dringen in de bedoeling van den wetgever en die kan o. i. nooit geweest zyn totaal noodeloos een gemeentebestuur tot een vrye langdurige en werkgevende procedure aan het werk te stellen.
Volgens een Kon. besluit, van 11 Juli 1888 no. 17 (W. B. A. no. 2061) moeten burg en weth. op een verzoek om vergunning afwyzend beschikken, indien een behoorlijk afgekondigde verordening ex art. 4, al. 2 het oprichten der gevraagde



39
Art. 4.
inrichting ter plaatse verbiedt, zelfs al is het verzoek om vergunning ingediend vóór de verordening. Dezelfde vraag is in denzelfden geest beslist bij Kon. besluit van 1899 (Gem. no. 2542).
6. Blykens het V. V. werd gevraagd welke verordening zal domineeren, eene door een waterschap uitgevaardigde keur of eene gemeenteverordening.
„Aangenomen" aldus het V. V. „dat de gemeenteraad bevoegdheid moet bezitten, om een terrein aan te wfizen, „waarde tegenwoordige wet niet geldt, en aan den anderen „kant alleen in een bepaald gedeelte gemeente-inrichtingen „toe te laten, hoe is het dan met de waterschapsbesturen „en de door deze volgens art. 1 der wet van 12 Juli 1855 „(Staatsblad no. 102)1) uit te vaardigen keuren? Daaraanschyat „niet gedacht. Moet een Waterschapsbestuur niet evenzeer als „de gemeenteraad het vestigen van inrichtingen op eene behaalde plaats kunnen toelaten of verbieden *) Zoo ja, welke „verordening zal domineeren?"
„Het is toch alleszins denkbaar, dat hetgeen door het „waterschap met het oog op de speciale belangen daarvan „wordt verboden, door de gemeente wordt toegelaten en om„gekeerd".
Valt uit het volgend antwoord van den Minister af te leiden dat de plaatselyke verordening domineert?
„Er schy nt over het hoofd gezien, dat de verordening, waarvan „hier sprake is, niet te rangschikken is onder de plaatselijke „verordeningen, tegen wier overtreding straf is bedreigd, be„doeld by artt. 161—178 der gemeentewet. Art. 151 dier wet „spreekt uitdrukkeiyk van verordeningen, voor zooveel daartegen by geene wet, alg. maatregel van inwendig bestuur „of provinciale verordening is voorzien. Dit nu is juist hier „het geval, aangezien art. 23 van het wetsontwerp de strafbepalingen behelst op de overtreding der krachtens art. 4 „uit te vaardigen verordeningen. Hetzelfde geldt ten opzichte „van de krachtens art. 1 der wet van 12 Juni 1855 (Stbl. 102) „uit te vaardigen keuren. Ook dit artikel kent aan de waterschappen de bevoegdheid toe geldboeten op te leggen, op „de overtreding dier keuren, voor zooveel daartegen bij geene „wet of wettelyke verordening is voorzien. Daaraan schynt „niet gedacht."
1) Thans volgens de wet vah 20 Juli 1895 (S. 189).
2) Het voorbeeld in het V. V. aangevoerd: bepalingen tegen het roten van vlas is niet overgenomen, omdat deze roterijen uit het ontwerp zfln gelicht.



Art. 4.
40
Twee zaken trekken onze aandacht in het antwoord van den Minister.
lo. De beschouwing, dat de hinderwet-verordeningen geene strafverordeningen zyn.
2o. De onduidelijkheid van het antwoord op de gestelde vraag.
Dat wij het sub. lo geuite voelen niet deelen, betoogden wij reeds vroeger. Zie pag. 87.
Ook mr. van Doorn *) is het antwoord niet duidelijk; hg hecht er de navolgende beteekenis aan.
„De bedoeling van dit antwoord schijnt te zijn, dat een „waterschapsbestuur, na het in werking treden dezer wet, „tot zoodanig verbod de bevoegdheid niet meer zoude bevitten. Doch daarvoor zou het noodig zijn, dat door deze „wet en bepaaldelijk door dit artikel de bevoegdheid der „waterschapsbesturen tot het maken van keuren ineeniger„lei opzicht werd beperkt. En m. i. staat het daarmede in „geenerlei verband. Laat de gemeenteraad vrij sommige „inrichtingen naar een bepaalde plaats verwijzen of wel verordenen-, dat op een bepaalde plaats geen vergunning ver„eischt wordt, dan zullen die inrichtingen niet tot stand „kunnen komen, indien voor de oprichting werken noodig „zijn, welke by eenige waterschapskeur verboden zijn. Mij „dunkt dit volgt uit den aard der zaak en uit art. 32 dezer „wet. Stryd tusschen die beide soorten van verordeningen „zal ook eigenlijk nimmer plaats hebben, want men vergete „niet, dat de in dit art. bedoelde plaatselijke verordeningen „nimmer de oprichting van inrichtingen gebieden — waar„tegenover een waterschapskeur haar zoude kunnen verbieden — maar haar hoogstens toestaan."
By de behandeling van art. 11 kwam de heer Kappeyne van de Coppello op het door den Minister gegeven antwoord terug. Hy sprak als volgt.
„Op de vraag, in hoeverre dit wetsontwerp de bevoegdheid „Van waterschapsbesturen ongeschonden laat, is geen zeer „duideiyk antwoord gegeven. De Regeering heeft verwezen „naar de wet van 1855, om te doen opmerken, dat de strafbepalingen tegen de overtreding eener polderkeur alleen „dan door het polderbestuur zelf gegeven worden, wanneer „niet eene andere macht tegen hetzelfde feit een straf heeft „bedreigd. Maar de vraag is hier wordt by de invoering van „deze wet de bevoegdheid om keuren te maken voor de „polders beperkt, wanneer die keuren moeten strekken om de
1) t. a. p. pag. 80.



41
Art. 4.
„belangen der polders te waarborgen tegen het uitoefenen „van andere voor hen nadeelige industrieën, zoodat het „politierecht der polders ongeschonden blijft evenals het „recht van de politiewetgeving."
De Minister betoogde daarop dat bij het wetsontwerp de bevoegdheid van de waterschappen, gelijk die bij de wet van 1855 bepaald is, onaangeroerd werd gelaten.
7. Meer als „bijzonderheid" dan als voor de praktijk leerzaam, laten wtj hieronder volgen de door den Raad van P. in zijne vergadering van 20 Mei 1911 vastgestelde verordening:
De Raad der gemeente P . . . .,
Gelet op art. 4 der wet van Juni 1875 (Staatsblad no. 95); Besluit:
Vast te stellen de navolgende verordening op fabrieken en inrichtingen genoemd in art. 2 van bovengenoemde wet.
Art. I. Bfl de aanvrage om vergunning tot oprichting van eene fabriek of inrichting worden overgelegd de bij art. 5 dezer wet bepaalde bescheiden.
Art. II. Geen oprichting van in art. 2 dezer wet genoemde fabrieken mag plaats hebben binnen een afstand van 500 meter hemelsbreedte van een bewoond gebouw.
Art. III. In het belang van de openbare orde, veiligheid en gezondheid moet elke fabriek of werkplaats (inrichting)
a. van den openbaren weg zijn afgescheiden door een ijzeren hek van minstens 1V2 meter hoogte met eene tusschenruimte van 10 meter, gemeten tusschen fabriek en hek;
b. voorzien zyn van voldoende voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van brand, als bruikbare brandbluschmiddelen;
c. zuiver goed drinkwater uit norton of wel voorradig hebben voor het personeel.
Art. IV. Elke fabriek of inrichting moet zóó worden ingericht dat dezelve gedeeltelijk tot woning kan en moet dienen voor machinist of ander die met toezicht belast is.
Art. V. Wanneer het werk by avond in de fabriek of inrichting eindigt, zal op last van de directie iemand worden aangesteld, die gedurende drie uren na afloop der werkzaamheden waakt ter voorkoming van mogelijk brandgevaar als anderszins.
Art. VI. Daar, waar telefonische aansluiting mogelijk is, zal de bewoner van de fabriek aangesloten moeten zijn met den directeur of een lid van het bestuur.



Art. 4.
42
Art. VII. Wanneer het blijkt dat door niet-nakoming dezer verordening schade of hinder veroorzaakt wordt aan personen of goederen, is de directie der fabriek of inrichting daarvoor aansprakelijk.
Deze verordening is geldende gedurende 20 jaren en treedt in werking veertien dagen na hare afkondiging."
Wekt het onze verbazing, dat eene zoo met de wet strijdige verordening het levenslicht heeft kunnen zien, het spreekt vanzelf dat dit levenslicht haar niet lang beschoren kon zijn.
Den 30 Mei d.a.v. gaven Ged. Staten van Zuid-Holland reeds in overweging die verordening in te trekken, hetgeen de Raad dan ook wijselijk heeft gedaan.
8. Bij Kon. besluit van 12 April 1907 (Stbl. 84) is beslist, dat de bij art. 4 sub 2 aan den gemeenteraad toegekende exeptioneele bevoegdheid niet buiten de daarvoor door de wet gestelde grenzen mag worden uitgebreid, waardoor de industrie ernstig zoude kunnen worden benadeeld. Zonder dat beroep op de Kroon zoude openstaan, en dat alzoo de gemeenteraad tot rechtvaardiging eener ter uitvoering van art. 4 sub 2 der Hinderwet vastgestelde verordening niet kan volstaan, met eene algemeene zinsnede, maar behoort aan te toonen, dat de verordening op een of meer der in gemelde wetsbepaling vermelde belangen gegrond is.
9. Naar aanleiding van eene vraag voorkomende in de Gemeentestem no. 2507, of haar een wettig middel bekend was om het voortbestaan te beletten van eene vóór het uitvaardigen van het Kon. besluit van 81 Jan. 1824 opgerichte bewaarplaats van lompen, beenderen, welke ernstig de volksgezondheid bedreigt, antwoordde de Redactie van dat blad, dat vermits art. 22 der Hinderwet niet kan ingeroepen worden tegen eene 'inrichting, die reeds vóór de betrekkelijke verbodsbepaling (in casu het K. B. van 19 Oct. 1852 Stbl. 185) wettig zonder vergunning in werking was, het eenige middel is, dat tegen het voortbestaan der bewaarplaats aangewend kan worden, het uitvaardigen van eene verordening als bedoeld sub. 2 van art 4. Dat door zoodanige verordening ook de reeds bestaande inrichtingen getroffen worden, blijkt zoowel uit de redactie als uit hare geschiedenis. (Zie van Doorn t. a. p. pag 47).
10. Aan het verslag van de prov. Zeeland over 1879, ontleenen wij nog het volgende:
„Eene verordening op het brandwezen, omschrijvende wat



43
Art. 4.
„als bewaarplaats van petroleum en andere vluchtige vloeistoffen moet worden beschouwd en aan welke voorwaarden „het bestaan van die bewaarplaatsen is onderworpen, bevatte „tevens het verbod om bewaarplaatsen te hebben in zeker „aangewezen deel der gemeente. Wtj achtten zoowel het een „als het ander in stryd met de Hinderwet. Deze bepaalt in „art. 4 welke voorschriften by plaatselyke verordening kun„nen gegeven worden betreffende inrichtingen in de wet „genoemd, zonder echter bevoegdheid te verleenen om een be„paald gedeelte der gemeente aan te wijzen als verboeten terrein „voor sommige dier Inrichtingen. Aannemende echter, dat „daartoe bevoegdheid bestond, dan zou toch de tydsbepaling „bedoeld in al. 4 van dat wetsartikel behooren te worden „vastgesteld.
„De omschryving van hetgeen als bewaarplaats zou moe„ten worden beschouwd, kon o.i. niet door den Raad worden „gegeven."
„Eene voor die zelfde gemeente vastgestelde verordening „op de mestvaalten enz. hield mede de bepaling in, dat in „zeker gedeelte der gemeente geene mestvaalten zouden mogen „bestaan. Op denzelfden grond als boven, achtten wij den „Raad onbevoegd tot het verordenen van het omgekeerde van „hetgeen waartoe de wet bevoegdheid geeft. Ook hierby was „geen tyd voor den duur der bepaling aangegeven.
„Het kwam ons noodig voor beide bepalingen ter vernietiging „voor te dragen.
„De Minister van Binnenl. Zaken erkende, dat de bedoelde bepalingen behooren te voldoen aan al. 3 van art. 4, „der wet, doch kon zich overigens met onze zienswijze niet „vereenigen. Zyne Excellentie gaf ons te kennen, dat de bevoegdheid volgens alinea 2 van hetzelfde wetsartikel om „bepaalde plaatsen aan te wyzen waar het geoorloofd is de „in de wet genoemde inrichtingen te hebben, en die om te „verbieden die elders in de gemeente op te richten, de bevoegdheid insluit om te bepalen, dat de oprichting daarvan in een „bepaald gedeelte der gemeente niet geoorloofd is.
„Evenmin werd ons gevoelen, dat de eerstgenoemde verordening eene omschryving zou inhouden van hetgeen de wet „onder inrichtingen verstaat, door den Minister gedeeld. Die „omschryving heeft naar de zienswyze des Ministers alleen „op de bewaarplaatsen, in de verordening bedoeld betrekking „daar zy slechts aanduidt, welke hoeveelheid petroleum enz. „eene bewaarplaats vormt, zal de verordening op bewaarplaatsen met eene mindere hoeveelheid niet toepasseiyk zyn."
Het wil ons voorkomen, dat voor de zienswyze van Ge-



Art. 4.
44
deputeerde Staten in deze meer te zeggen valt dan voor de zienswyze van den Minister.
Voorop staat o. i. het feit, dat art. 4 opgevat moet worden als eene uitzonderingsbepaling. Immers de materie welke deze wet regelt, is daardoor geworden rijkszaak en slechts dan heeft de gemeente nog eênige bevoegdheid indien haar die uitdrukkelijk is toegekend. Art. 4 is dus, evenals alle uitzonderingsbepalingen, zeer strikt toe te passen.
Zoo geeft al. 2 van art. 4 aan den Raad de bevoegdheid om in het belang der openbare orde, veiligheid of gezondheid eene bepaalde plaats of gedeelte der gemeente aan te wyzen voor het oprichten, hebben of gebruiken van eene der in art. 2 genoemde inrichtingen, met verbod om elders in de gemeente het bedryf of de bedrijven uitte oefenen, waartoe de oprichting of het gebruik Van die .inrichting vereischt wordt.
Bepaalt de Raad dus dat b.v. in . Wijk A wel inrichtingen mogen worden opgericht, en bestaat de gemeente uit de wijken A, B, C en D, dan moet de Raad tevens verbieden dat elders dan in Wijk A, dus in Wijk B, C, en D inrichtingen mogen worden opgericht.
Nu draait de Raad de zaak om en verordent dat in Wyk A bepaalde inrichtingen niet mogen worden opgericht. Daaruit zou dus stilzwijgend af zijn te leiden, dat in B, C en D zulke inrichtingen wel- mogen worden opgericht. Bij gebreke echter van eene bepaalde verordening van den Raad om die inrichtingen toe te staan, hebben burg. en weth. dus volkomen de bevoegdheid om zelfstandig te oordeelen of eene inrichting in Wflk B, G en D wenscbeüjk is en kunnen zy die vergunning op utiliteits-gronden daar weigeren, wat het gemeentebestuur niet kan dóen, indien de Raad in een bepaald gedeelte der gemeente het oprichten van inrichtingen wel geoorloofd heeft.
Al is het onderscheid ten deze zeer üjn, toch moet, vooral met betrekking tot het al of niet kunnen verleenen der vergunningen door burg. en weth. dit onderscheid o.i. niet uit het oog verloren worden en is eene verordening, waatby de gemeenteraad in een bepaald gedeelte der gemeente, inrichtingen verbiedt, naar onze meening in stryd met de wet, daar deze strikt genomen, die bevoegdheid niet kent en een zoodanig verbod de belangen der industrie gevoelig zou kunnen treffen.
i$ In verband met art. 6 der Gezondheidswet zal op de verordeningen krachtens het 2e en 3e lid van dit artikel de Gezondheids-commissie moeten worden gehoord.



45
Art. 5.
Art. 5. Bij het verzoek om vergunning worden overgelegd:
lo. eene nauwkeurige beschrijving, in dubbel, van de plaats, waar de inrichting zal worden gesteld, eene opgave van hetgeen in de inrichting zal worden verricht, vervaardigd of verzameld, benevens van de beweegkracht, die daarbij wordt aangewend;
2o. eene plattegrond-teekening, in dubbel, op eene schaal van minstens een op twee honderd vijftig, aanduidende de uit- en inwendige samenstelling der inrichting en toebehoorerr;
3o. een uittreksel uit de kadastrale leggers, aanduidende de gebouwen of lokalen, bestemd tot ziekenverpleging, uitoefening van den openbaren eeredienst of scholen, binnen een kring van twee honderd meter van het gebouw of lokaal der inrichting gelegen;
4o. eene verklaring of de inrichting al of niet eene fabriek of werkplaats zal zijn in den zin der Veiligheidswet.
1. Art. 5, hoe onschuldig het er ook uitziet, heeft in de praktijk tot heel wat moeilijkheden aanleiding gegeven en is dikwijls oorzaak geweest, dat in hooger beroep besluiten van gemeentebesturen vernietigd werden.
Reeds voor de aanvragers van vergunningen is het inleveren van stukken die voldoen aan de eischen van de wet een groot bezwaar. Ook voor de gemeentebesturen is het niet altijd even gemakkelijk te beoordeelen of bijv. de overgelegde teekening aan de eischen van art. 5, 2e lid, voldoet, vooral indien de gemeente geen technisch ambtenaar tot hare beschikking heeft.
Het feit, dat de gemeentebesturen aan de ingevolge dit artikel over te leggen stukken niet altijd de noodige aandacht schonken, heeft de Minister van Wat., Handel en Nijverheid er toe geleid bij circulaire van 19 Sept. 1882 dit nog eens uitdrukkelijk onder de aandacht te brengen (zie bijlage no. 7).
Omschrijft de wet nauwkeurig wat in de by het verzoek over te leggen stukken vermeld moet zyn, zy laat in het midden, hoe het verzoek zelf ingekleed moet worden. Waar byna alles met betrekking tot de vergunning-aanvrage heergelegd wordt in de over te leggen stukken, valt inderdaad in het verzoekschrift niet veel anders te vermelden dan het verzoek zelf.
Wat den vorm van het verzoekschrift aangaat is van belang het Kon. besluit van 4 Nov. 1875, no. 21, krachtens welk besluit het verzoekschrift en de over te leggen stukken vry



Art. 5.
46
van zegel- en registratie-rechten zyn, onder voorwaarde, dat op die stukken van die vrijstelling behoorlijk is melding gemaakt, (zie C. V.) Volgens eene missive van den Min. van Binnl. Zaken (Gem. no. 1766) behoort het verzoek ook tot de stukken bedoeld bij het meer genoemd Kon. besluit. De voorwaarde van het voormeld K. B. schijnt voor velen lastig na te leven en verschillende gemeentebesturen zagen en zien nog steeds over het hoofd, dat de vermelding van de vrijstelling eene uitdrukkelijke voorwaarde van het K. B. is. Staat het niet op de stukken vermeld, dan zijn de stukken niet vrij van zegel en is het nemen van eene beschikking daarop, in strijd met de zegelwet en kan eene zoodanig genomen beschikking in hooger beroep niet worden gehandhaafd.
Niettegenstaande de Minister van W., H. en Nijverheid daarop by circulaire van 18 Nov. 1888 (C V.) uitdrukkelijk de aandacht vestigde, komt het nog meermalen voor dat besluiten van gemeentebesturen in hooger beroep worden vernietigd, omdat de stukken niet voldoen aan den eisch van het meergenoemd K. B. en dat ged. staten verzoeken om vergunning van gemeente- en waterschapsbesturen moeten terugzenden teneinde de vereischte verklaring alsnog te vermelden.
De eerste taak is dus te zorgen, dat vóór de stukken in behandeling genomen worden op het verzoekschrift, de beschrijving, de teekening(en) en de verklaring of de inrichting al of niet eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet gesteld worde „Vrij yan zegel, ingevolge Kon. ' besluit van 4 November 1875, no. 21."
2. By het verzoek moet le worden overgelegd eene nauwkeurige beschrijving, in dubbel van de plaats, waar de inrichting zal worden gesteld, eene opgave van hetgeen in de inrichting zal worden verricht, vervaardigd of verzameld, benevens van de beweegkracht, die daarbij wordt aangewend. - Dat aan den eisch van nauwkeurigheid ook in hooger beroep streng de hand wordt gehouden, blijkt uit het Kon. besluit van 20 October 1913 no. 50, (W. B.A.no. 3361) waarbij is beslist, dat de enkele vermelding van het kadastrale perceel en nummer niet is een nauwkeurige beschrijving van de 1 plaats, waar de inrichting zal worden gevestigd.
Het betrof hier een smederij, die gesteld zoude worden op een perceel groot ± 75 M. in lengte en breedte. Het perceel was vermeld in de beschrijving door aanduiding van het ' kadastrale nummer en sectie. Echter was niet aangeduid i waar de inrichting, i.c. de smederij, op het perceel zou worden gesteld.
Het betrokken besluit van Burg. en Weths. werd vernietigd.



Art. 5.
Met het oog op dit Kon. besluit zal dus in de beschrijving oök vermeld moeten worden, waar de inrichting op het kadastrale perceel gesteld zal worden.
Het wil ons voorkomen, dat dit in alle gevallen niet even gemakkelijk is, vooral als het perceel weinig gelegenheid biedt tot plaatsbepaling. Loopt er b.v. een weg, sloot, haag, staan er huizen enz. dan is de omschrijving nog te doen, maar zijn dergelijke kenteekenen niet aanwezig, dan is de nauwkeurige plaats moeilijk aan te duiden en is het wellicht practisch in de beschrijving een situatieteekening op kleine schaal op te nemen, waarnaar verwezen kan worden.
Bij de behandeling van dit artikel in de Tweede Kamer heeft de Minister naar aanleiding van een vraag van den Heer Teding van Berkhout of „nauwkeurige" ook zal slaan op „opgave" duidelijk aan het licht gesteld,. dat het woord nauwkeurige alleen slaat op beschrijving.
„Opzettelijk" aldus de Minister „is bij het woord opgave niet „het woord nauwkeurige geplaatst, omdat by vele instellingen de opgaven van zeer eenvoudigen aard kunnen zijn. „Het is bijvoorbeeld volkomen genoeg, wanneer van eene „inrichting, die zal moeten dienen tot het bewaren van huiden „of andere magazijnen de uitgestrektheid mede te deelen; van „eene likeurstokerij" is het voldoende op te geven, waaruit „gestookt zal worden en hoeveel werktuigen men brengen „zal, alles met globale opgaven."
Onder opgave is dus te verstaan eene summiere, eene beknopte opgave.
3. Opdat het Bestuur dat de vergunning geven moet, zich een goed voorbeeld kan vormen, hoe de inrichting er zal komen uit te zien, is overlegging geeischt van eene plattegrondteekening, aanduidende de uit- en inwendige samenstelling.
Men moet in het oog houden, dat de wet spreekt van eene plattegrondteekening.
De uitwendige samenstelling behoeft dus alleen uit de plattegrondteekening blijken, zoodat men niet kan eischen overlegging van eene teekening, waaruit blijkt hoe de geheele inrichting er van buiten uit zal zien.
Het doel van de teekening en omschrijving is niet alleen het Bestuur, dat de vergunning tot oprichting moet geven een juist beeld van de inrichting te doen krijgen, maar tevens, dat, indien de vergunning eenmaal verleend is, steeds zal kunnen worden gecontroleerd of in de inrichting geen veranderingen worden aangebracht, waarvoor eene nieuwe vergunning overeenkomstig de wet geeischt wordt.



Art. 5.
48
Het zou o. i. wenscheljgk zijn, indien mede voorgeschreven ware de overlegging van een uittreksel uit de kadastale plans; afgezien nog van het feit, dat uit eene zoodanige uittreksel beter dan uit de beschrijving de plaats kan blijken waarde inrichting zal worden gesteld, zou dit vooral gemakkelijk zijn voor de Kroon en ged. staten, die eene vergunning moeten geven en ter plaatse uit den aard der zaak niet zoo goed bekend zfln.
Op een zoodanig uittreksel zou dan tevens kunnen worden aangegeven, de ligging van het perceel, waarop de inrichting zal worden gesteld, ten opzichte van de onmiddellijk aangrenzende perceelen.
Deze uittreksels uit de kadastrale teekeningen, zouden dan aan belanghebbenden kosteloos of tegen een gering bedrag op aanvrage moeten worden verstrekt.
4. Wanneer wordt overgelegd eene situatieschets van het terrein wordt natuurlijk niet aan den eisch der wet voldaan. (Zie Kon. besluit van 22 Oct. 1891 no. 86 Gem. no. 2116.)
5. Indien eene inrichting ook een of meer verdiepingen van een gebouw of huis omvat, dan kan niet worden volstaan met de overlegging van enkel de begane-grond-teekening, maar moet van elke verdieping die de inrichting inneemt, een plattegrond-teekening worden overgelegd; deze kunnen natuurlijk op één stuk papier gesteld worden.
Volkomen juist is dan ook het besluit van Burg. en Weth. van Winschoten van 30 Juli 1894 (Gem. no. 2287) waarbij uit bovenstaande overweging te kennen was gegeven, dat op een verzoekschrift, nevens waarvan geen plattegrondteekening de verdieping was overgelegd, niet kon worden beschikt.
De Kon. besluiten van 10 Juli 1883 en 7 Nov. 1884 (Gem. nos. 1673 en 1741) gaan van dezelfde opvatting uit.
Ook van de verschillende werktuigen die door hetkracht4 I werktuig in beweging worden gebracht moet de omschrijving I en plaatsing blijken, respectievelijk uit de beschrijving en I plattegrondteekening.
Immers de teekening spreekt van de inrichting met toebehooren. Zie K. B. van 27 Dec. 1905 (Gem. no. 2861).
Mede aan den wettelijken eisch omtrent de hoegrootheid van de schaal, wordt in hooger beroep streng vastgehouden. Zie o.a. K. B. van 19 Dec. 1906 (Stbl. no. 330.)
Ten einde den belanghebbenden dus te besparen, dat eene vergunning van burg. en weth. of ged. staten in hooger beroep vernietigd wordt, is het wenschelijk,' indien een Hinderwetverzoek inkomt, vóór alles behoorlijk de aandacht er aan te



49
Art. 5.
schenken of aan art. 5 der wet in verband met de jurisprudentie op dat artikel is voldaan en de teekening en beschrijving vóór de tervisieligging enz. in handen te stellen van een technisch ambtenaar, bijv. den gemeente-architect, opzichter enz.
Dan wordt voorkomen, dat in hooger beroep blykt, dat deze stukken niet voldoen aan de eischen der wet en verklaard wordt, dat ged. staten of de gemeentebesturen om die reden geen beschikking hadden mogen nemen.
6. Het 3e lid eischt overlegging van een uittreksel uit de kad. leggers, aanduidende de gebouwen lokalen bestemd tot ziekenverpleging, uitoefening van den openbaren eeredienst of scholen, binnen een kring van 200 meter van het gebouw gelegen.
B|j de behandeling der wet is in de Tweede Kamer door den Heer van Houten de bepaling van art. 5, 2e lid, bezwarend en zonder nut genoemd, en een amendement voorgesteld om haar te doen schrappen.
Wat het nut der bepaling aangaat, meende hy, dat door eene wflziging van art. 11 veel gemakkelijker in dit onderwerp kon worden voorzien, eene wijziging in dier voege dan, dat als reden van weigering voor de gemeentebesturen ook zal mogen gelden hinder aan den openbaren eeredienst, aan de inrichtingen voor ziekenverpleging of aan de scholen voor onderwijs en wat de uitvoerbaarheid aangaat vroeg hij zich af of de Regeering zich vergewist heeft dat de bestemming der betrokken inrichtingen kan blijken uit de over te leggen uittreksels.
Hy sprak zich aldus uit:
„Ik geloof dat de Minister van Binnenlandsche Zaken zich „vooraf met zyn ambtgenoot van Financiën zal moeten „verstaan om die leggers om te werken, opdat er uit kunne „bewezen worden, wat de Regeering verlangt. Men kan by „den Hypotheekbewaarder te weten komen, ten wiens name „eenig perceel staat, ook welke perceelen meer onder dien „naam staan, meer niet, de bestemming der perceelen is „niet aangewezen, voor zooverre my bekend is; wel of het „perceel is huis of erf, niet of het is byv. eene school. Uit „die leggers zal men ook kunnen bewyzen welke gebouwen „zyn vrygesteld van de grondbelasting, dus ten aanzien van „kerken en scholen toebehoorende aan kerkgenootschappen „of gemeenten; maar de bepaling slaat op alle scholen zonder „onderscheid. Men kan geene aanwyzing krijgen van alle „gebouwen, waar eene byzondere school bestaat van kleinen „omvang.
4



Art. 5.
50
Met den Minister zyn wy van meening dat, wat het nut der bepaling aangaat, de heer van Houten zich geen juist beeld van de zaak had gevormd.
Uit het antwoord dienaangaande van den Minister nemen wy het volgende over:
„Nu vindt de geachte afgevaardigde uit Groningen er een bezwaar in, dat eene praesumtie van gevaar of hinder zou kunnen worden toegekend aan gebouwen als kerken en scholen enz. binnen een kring van 200 M.
„Die praesumtie kan alleen bestaan in zooverre dat de „besturen van die inrichtingen in de gelegenheid gesteld „worden hunne bezwaren in te brengen ; er bestaat doordoor „nog geene praesumtie voor de oprichting van de aangevraagde onderneming te verhinderen.
„Men iS hierby van hetzelfde beginsel uitgegaan, als in de „wet op de kerkgenootschappen; wanneer, de plaats voor een „nieuw op te richten kerk op meer dan 200 M. van een bestaand „kerkgebouw ligt, dan wordt de zaak niet onderzocht, „bestaat dit plan binnen de 200 meter, dan komt het onderhoek te pas, maar geen recht van veto.
„Zoo ook hier, de besturen van kerken of scholen worden „in de gelegenheid gesteld hunne bezwaren in te brengen, „komen er geen bezwaren, des te beter. Zyn er wél bezwaren „dan worden zy onderzocht; maar wanneer die bezwaren „geene praesumtie geven van werkelijk gevaar of hinder, „dan zullen zij ook niet bewegen tot weigering."
En verder:
„De geachte spreker zag er verder bezwaar in, dat kleine „inrichtingen die den naam van scholen dragen, ook zouden „moeten worden opgegeven.
„Ja mynheer de Voorzitter, wanneer het uit de kad. „leggers niet blykt dat die scholen bestaan, zou dit geval „zich kunnen voordoen. Het spreekt echter van zelf, dat „dit dan — wy behandelen hier een administratief bezwaar — „geene nietigheid zou teweegbrengen. Het komt my dus „voor dat dit bezwaar van niet zeer ernstigen aard is."
De Heer van Houten nam gaarne akte van de mededeeling, dat praesumptie niet zal bestaan, in de hoop, dat deze verklaring een richtsnoer zal worden by de uitvoering der wet.
Het amendement van genoemden Heer werd verworpen.
Dat in de bewuste bepaling nog wel eens eene praesumtie gezien werd, blijkt uit het Kon. besluit van 10 Januari 1886, (W. B. A. no. 1920), waarby overwogen werd, dat wel en in het byzonder de wet van 2 Juni 1875 gelet wil hebben op de aanwezigheid van zekere gebouwen, waaronder die voorden



51
Art. 5.
openbaren eeredienst bestemd, binnen een kring van 200 meter van de plaats, waar men een der bij de wet bedoelde inrichtingen wil vestigen en daarom heeft voorgeschreven dat van eene aanvrage om vergunning voor eene dier inrichtingen eene byzondere kennisgeving moet worden gedaan, aan de eigenaars en gebruikers van zoodanige gebouwen binnen den genoemden kring, maar dat de aanwezigheid van zoodanige gebouwen, op zichzelve door de wet niet is gemaakt tot eene reden, waarom eene gevraagde vergunning « ieder geval zou moeten geweigerd worden. (Zie ook Kon. besluit van 29 April 1877, no. 15)-
7. Vermelding verdient nog het Kon. besluit van 7 Juni 1893 (R. v. S. bl. 663) en van 20 Juli 1891 (R. v. S. bl. 589) waarbij is beslist, dat er geene reden bestaat eene vergunning te vernietigen, waüneer kadastrale uittreksels bij de inzending der aanvrage niet overgelegd zijn, maar dit verzuim daarna hersteld is en niet tengevolge heeft gehad, dat de eigenaars der gebouwen niet in de gelegenheid zyn geweest, bezwaren in te brengen en dus niemand door het verzuim in zyn rechten is verkort.
8. Onder uittreksels uit de kadastrale leggers zijn volgens missive van den Min. van Binnenl. Zaken aan het bestuur der gem. R. (zie Gem. no. 1326) te verstaan uittreksels uit de kadastrale plans; de Redactie van de Gemeentestem meent in haar no. 2416, dat al moge die opvatting juist en doelmatig zijn, daarvoor noch in de duidelijke woorden, noch in de geschiedenis der Hinderwet steun te kunnen vinden. Zie ook nog voor deze kwestie Gemeentestem nos. 1306 en 1307.
9. De vraag is meermalen gerezen of indien zich binnen den afstand van 200 meter geene gebouwen bevinden als bedoeld in art. 5 al. 3 der Hinderwet, dan toch nog een uittreksel uit de kad. leggers moet worden overgelegd.
De wet eischt overlegging van uittreksels uit de kad. leggers, aanduidende de gebouwen enz. binnen een kring van 200 M. gelegen. Indien nu zulke gebouwen niet aanwezig zijn, kunnen er ook geen uittreksels worden overgelegd, waarby de gebouwen bedoeld in art. 5, al. 3 binnen een kring van 200 M. worden aangeduid; andere uittreksels dan degene die zulks aanduiden m. n. negatieve uittreksels kent de wet niet.Wy kunnen dan ook in de duidelijke woorden der wet geene reden vinden ons te vereenigen met het gevoelen der Redactie van de Gemeentestem in nos. 2673 en 2799 n.1. dat altyd zoodanig stuk moet worden overgelegd.



Art. 5.
52
Wordt geen uittreksel overgelegd dan zullen burg. en weth. of ged. staten moeten onderzoeken of zich inderdaad binnen een kring van 200 Meter geen by art. 5 der wet bedoelde gebouwen bevinden. Maar dit onderzoek moet toch altijd plaats vinden, omdat hoezeer uittreksels worden overgelegd, toch wel overlegging van een of meer zoude kunnen zyn vergeten.
Ook de Minister van Waterstaat, Handel en Ny verheid achtte blijkens Gemeentestem no. 2226 het overleggen van een uittreksel by afwezigheid van gebouwen bedoeld in art 5 der wet, niet noodig.
10. Gebouwen tot uitoefening van den openbaren eeredienst.
Het wil ons met de Redactie van het W. B. A. in no. 2018 voorkomen, dat het gebouw uitsluitend daartoe bestemd moet zijn, zoodat een zaal waar van tyd tot tyd ook o. a. godsdienstoefeningen worden gehouden niet onder de hier bedoelde is te rangschikken.
11. De Min. van Binnen], Zaken heeft by circulaire van 1876 (Gem. no. 1311) er o. a. op gewezen, dat de bewaarders der hypotheken en van het kadaster voor de uittreksels van de kadastrale leggers, welke aangevraagd worden de kosten in rekening kunnen brengen, bedoeld hy art 3 § 3 der wet van 14 Dec. 1844 (Stbl. 62). *)
Voor uittreksels uit de kadastrale stukken is verschuldigd: lo. wegens ieder uittreksel uit de plans;
a. voor tien perceelen en daarbeneden, onverschillig of die op een of meer bladen van de plans voorkomen, een gulden;
b. voor ieder perceel daarenboven vyf cents.
2o. wegens uittreksels uit de verzamelingskaarten, voor eene oppervlakte van
200 heet of daarenboven drie gld. boven 200 „ tot 500 heet. vyf „ » 500 „ „ 1000 „ zeven „
h 1000 „ „ 2000 „ negen „
2000 „ „ 5000 „ twaalf „ 5000 „ „ 10000 „ vyftien „ 10000 „ „ 20000 „ twintig „ ., 20000 „ „ 40000 „ vyf en twintig,
3o. wegens uittreksels uit de perceelsgewyze leggers:
1) Zie de wet van 30 Mei 1877 (Stbl. 182.) (art. 1.)



53
Art. 5.
o. voor tien perceelen en daarbeneden, op een artikel
voorkomende, dertig cents. b. voor ieder perceel daarboven één cent. Volgens het Kon. besluit van 11 September 1881 (Stbl. 156) zyn de kantoren van de hypotheken en het kadaster dagenjks geopend voor het publiek van 9 uur v. m. tot 5 n. m. behalve des Zondags.
Op verzoek van den Minister van Binnenl. Zaken zyn de ambtenaren van het kadaster door den Minister.van Financiën aangeschreven om belanghebbenden behulpzaam te zyn, by de voldoening aan het voorgeschrevene in art. 5 der wet en totdat einde eene lyst aan te leggen en by te houden van de gebouwen of lokalen, bestemd tot ziekenverpleging, uitoefening van den openbaren eeredienst of scholen.
By elke aanvrage om uittreksels uit de leggers moet de bedoelde lyst geraadpleegd worden; opdat de lyst in behoorïyken staat by gehouden worde, moeten de gemeentebesturen jaarlyks een staat aan de ambtenaren van het kadaster doen toekomen, van de veranderingen welke gedurende het afgeloopen jaar in de door hen, ingevolge aanschryving van den Minister van Binnenl. Zaken van 8 Sept. 1875 (C. V.) gemaakte opgaaf van de in art. 5, 3e bedoelde gebouwen enz. met vermelding van straat, gracht, weg, plein, buurt of wykletter en nummer, zyn gekomen.
Ingevolge aanschrijving van den Commissaris der Koningin in de provincie Overijssel dd. 29 April 1889 (C. V.) moeten de gemeentebesturen deze opgaven doen voor 1 Februari en in die provincie bovendien wanneer geene veranderingen zijn voorgekomen, een negatief bericht zenden.
In de provincie Limburg moet deze staat voor 7 Januari worden ingezonden.
Voor zoover wy weten is in de overige provinciën geen termyn van inzending bepaald. De hier bedoelde opgave kan echter gevoegelyk in den loop van Januari worden verstrekt.
12. De wet is niet duideiyk voor zooveel betreft de aanduiding van den kring van 200 M. van het gebouw en laat in het midden hoe deze kring byv. gemeten moet worden.
In het V. V. werd naar de wyze van meting gevraagd. Wanneer de straal van dien kring uit kon gaan van ieder punt van het gebouw der inrichting en dat gebouw eene groote uitgestrektheid had zou het onvrije territoir verbazend groot kunnen zijn.
De mem. v. a. verschaft licht over de wijze van meting.



Art. 5.
54
Volgens haar behoort de kring te worden gemeten met een straal van 200 M, uit de buitenmuren van de gebouwen, lokalen of inrichtingen waarin de nyverheid die het gevaar, de schade of den hinder veroorzaken zou, wordt uitgeoefend, geiykerwijze worden de verboden kringen bepaald in art. 7 der wet van 10 Sept. 1853 (Stbl. 107) tot regeling van het toezicht op de onderscheidene Kerkgenootschappen, en art. 7 van de wet van 21 Dec. 1853 (Stbl. 128) betrekkeiyk het. bouwen, planten en het maken van andere werken binnen zekeren afstand van vestingwerken.
Het wil ons voorkomen, dat echter het licht door de mem. v. a. ontstoken niet geheel voldoende is, het zal immers nog veel verschillen van welk punt op de buitenmuren men den kring uitzet; vooral levert dit moeilijkheid bij een rond of veelhoekig gebouw; beter ware o. i. het geweest indien de wetgever een vast punt had aangegeven bijv. den hoofdingang van het gebouw; indien krachtwerktuigen werden geplaatst, wellicht de plaats, waar het (voornaamste) krachtwerktuig zal worden opgesteld, omdat daar veelal het grootste gevaarpunt ligt.
13. Ten slotte moet nog worden overgelegd eene verklaring of de inrichting al of niet eene fabriek of werkplaats zal zijn in den zin der Veiligheidswet.
De overlegging van dit stuk is aan art. 5 toegevoegd by de wet van 4 September 1896 (Stbl. 152) bij welke wet het noodige verband gebracht werd tusschen de Hinderwet en de Veiligheidswet.
Deze verklaring heeft ten doel het gemeentebestuur, ged. staten of de Kroon er op attent te maken, dat de stukken in verband met art. 5 bis alle in triplo moeten worden overgelegd en de bis-artikelen der Hinderwet mede van toepassing zyn.
Wordt de verklaring niet overgelegd dan mag op het verzoek geen beschikking worden genomen.
De beslissing of eene vergunningsaanvrage al of niet behandeld moet worden met toepassing der bis-artikelen der Hinderwet hangt niet af van de verklaring by het verzoek over te leggen. Het gemeentebestuur moet zelfstandig onderzoeken of de inrichting al of niet onder de Veiligheidswet valt.
Is dit het geval en meent de verzoeker het tegenovergestelde, dan zullen (wy zyn het eens met de Redactie van de Gemeentestem in haar no. 2416) de stukken ter aanvulling moeten worden teruggezonden, omdat ingevolge art. 5 bis, indien de inrichting onder de Veiligheidswet valt, de stukken in triplo moeten worden overgelegd. Blijft de verzoeker dan



55
Art. 5.
eventueel btj zijne negatieve verklaring volharden, dan mag op het verzoek geene beschikking worden genomen.
14. Welke de inrichtingen zijn, die onder de Veiligheidswet vallen, leert ons art. 1 van die wet.
Zij verstaat onder fabrieken en werkplaatsen alle zoowel open als besloten ruimten, waarin voor of eenig bedrijf pleegt gewerkt te worden aan het vervaardigen, veranderen, herstellen, versieren, afwerken of op andere wijze tot verkoop of gebruik geschikt maken van voorwerpen of stoffen, of waar in of voor eenig bedrijf voorwerpen of stoffen eene daartoe strekkende bewerking plegen te ondergaan, een en ander voor zoover aldaar een krachtwerktuig of een oven wordt gebezigd of tien of meer personen plegen te verblijven, benevens electrische centraal-stations en electrische onderstations, voorzoover aldaar in ofvoor eenig bedrijf electrische energie wordt opgewekt, getransformeerd of bewaard.
Tenslotte nog vlasbraakhokken en zwingelkeeten, dit is echter niet van belang voor de toepassing der Hinderwet, omdat die inrichtingen niet onder die wet vallen.
Niet enkel het aanwezig zijn van een kracht werktuig, of een oven of van 10 of meer personen stempelt dus de inrichting tot ééne vallende onder de Veiligheidswet; uitdrukkelijk is bepaald, dat in die inrichting een van de in art. 1 bedoelde werkzaamheden moeten plaats vinden. Zoo valt dus een stoomgemaal van een polder niet onder de Veiligheidswet, immers daar wordt niets vervaardigd, versierd afgewerkt of tot gebruik of verkoop- geschikt gemaakt enz.
Het is steeds niet even gemakkelijk na te gaan wat een krachtwerktuig of een oven is.
Daarom heeft de Minister van Wat., Handel en Nijverh. by circulaire van 19 Febr. 1897 no. 146 A. T. (Gem. no. 2873) te kennen gegeven:
dat in de Veiligheidswet onder kracht werktuigen worden verstaan werktuigen die de drijfkracht leveren noodig voor het in beweging brengen van een arbeidswerktuig of aan een toestel als:
Stoomwerktuigen, gas-, petroleum-, benzine-, heete- lucht-, water- en electromotoren, wind-, water- en door dieren gedreven molens*
en onder „ovens" zoodanige besloten ruimten die verhit worden en dienen om te bakken, te calcineeren (verhitten) droog distilleeren, te gloeien en te branden of te smelten als:
aardewerk en porceleinovens, brood-, koek-, beschuit- en banketbakkersovens, emailleerovens, glasovens, gloeiovens,



Art. 5.
56
talkovens, lakovens, moffelovens, pannen-, steen- en tegel ovens, Tetortoveos, smeltovens, planoveos.
De opsomming dezer werktuigen en ovens is o. i. niet op te vatten als eene limitatieve.
Het trekt de aandacht dat windmolens als kracht werktuig zflo te beschouwen, aangezien men by windmolens meer denkt aan een natuurkracht.
Indien bovendien de „windmolen" het krachtwerktuig is, wat blflft er dan nog over voor de fabriek of werkplaats? De Veiligheidswet spreekt immers van een fabriek en werkplaats voor zoover aldaar een krachtwerktuig wordt gebezigd.
Is dan het erf waarop de molen staat, te beschouwen als de fabriek of werkplaats? Dit schynt moeihjk vol te houden, want dan zou op het erf de bewerking plaats moeten vinden, die de fabriek of werkplaats tot een onder de Veiligheidswet vallende stempelt, en daar is by een molen toch geen sprake van.
De circulaire van den Minister is ten deze echter in overeenstemming met de by de behandeling der wet door de Regeering gegeven verklaring, dat de uitdrukking „krachtwerktuig" in de mechanica een vaststaande beteekenis heeft en dat een windmolen en evenzoo een door waterkracht gedreven molen daaronder buiten twyfel begrepen zyn.
15. Het Bestuur, dat de vergunning geven moet, kan geen meerdere stukken eischen dan volgens art 5 moeten worden overgelegd. In overeenstemming met deze leer is het Kon. besluit van 8 Augustus 1900 (Stbl. 148) tot vernietiging van een besluit van Burg. en Weth. van Haren, waarby in stryd met dit artikel de eisch werd gesteld om de beschrijving te doen vergezeld gaan van eene door Burg. en Weth. krachtens de politieverordening verleende vergunning tot oprichting van het gebouw, waarin de inrichting zou worden gevestigd.
16. Het verzoek om vergunning moet uitgaan van hem, die de inrichting wil dryven of doen werken, onverschillig of hij eigenaar dan wel gebruiker van het perceel zy. (Zie Gem. no. 1812), en daar het verzoek geen burgerlijke rechts-handeling is, behoeft de verzoeker geenszins meerderjarig te zyn.
17. Het spreekt natuurlyk van zelf, dat een eenmaal gedaan verzoek tydens de behandeling weder kan worden ingetrokken. Immers het verzoek betreft alleen den verzoeker zeiven en verbindt niemand en intrekking heeft ten opzichte van derden geenerlei nadeelige gevolgen.



67
Artt. 5Ws—6.
Art. 5&ié*. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan wordt van elk der in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken een exemplaar meer overgelegd.
Dit artikel is toegevoegd bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 156). Waarvoor het 3e exemplaar der stukken dient bltjkt uit art. 7 bis der wet.
Art. 6. Van elk verzoek om vergunning tot oprichting van eene inrichting, in art. 2 genoemd, geeft het gemeentebestuur ten spoedigste schriftelijk kennis aan de eigenaars en gebruikers van elk der perceelen, onmiddellijk grenzende aan dat, waar de inrichting zal worden opgericht, en van de gebouwen of lokalen, bedoeld in art. 5 sub 3.
Het verzoek met de bijlagen, genoemd in dat artikel, wordt ter visie gelegd op de secretarie en het gemeentebestuur geeft daarvan gelijktijdig op de in de gemeente gebruikelijke wijze, alsmede door aanplakking op het terrein voor de inrichting bestemd, kennis aan het publiek.
Valt een gedeelte van een gebouw of lokaal binnen den kring, bedoeld in art. 5, sub 3, dan wordt het geheele gebouw of lokaal gerekend binnen dien kring te liggen.
Strekt de kring zich in andere gemeenten uit, dan geschiedt ook daar openbare aankondiging.
1. Ook tegen bovengenoemd artikel is herhaalde malen gezondigd en talrijk zyn de beslissingen, waarbij in hooger beroep besluiten zyn vernietigd van gemeentebesturen, die de voorschriften van art. 6 niet voldoende hadden nageleefd. Vooral het voorschrift, vervat in de laatste alinea, is een steen des aanstoots voor vele gemeentebesturen.
Komt er een verzoek om vergunning in, dan moeten burg. en weth. nagaan welke de onmiddellijk aangrenzende perceelen zrjn om zoowel aan de eigenaars als aan de gebruikers dier perceelen ten spoedigste schriftelijk kennis te geven dat een verzoek is ingekomen. In die kennisgeving moet natuurlijk het verzoek omschreven worden, met aanduiding op welk perceel de inrichting zal worden gesteld; die kennisgeving moet vooral inhouden de vermelding van den dag, waarop de volgens artikel 7 te houden zitting zal plaats vinden. (Zie verder aanteekening op dat artikel.)
In verband met de circulaire van den Minister van Land-



Art. 6.
58
bouw, Nijverheid en Handel van den 31 October 1907 (Zie bijlage no. 14) is op deze kennisgeving tevens te vermelden, dat de aandacht van belanghebbenden er op gevestigd wordt dat volgens de bestaande jurisprudentie, (zie hiervoor de aant. op art. 7) niet tot beroep gerechtigd zjjn ztj, die niet overeenkomstig art. 7 der Hinderwet voor het gemeentebestuur of een of meer zijner leden zyn verschenen, teneinde hunne bezwaren mondeling toe te lichten.
Het is voor belanghebbenden, die eventueel tegen oprichting eener inrichting bezwaren zullen doen gelden, dus zaak hunne aandacht te schenken, indien zy eigenaars of gebruikers zyn van de onmiddeliyk aangrenzende perceelen of van de gebouwen binnen een kring van 200 M. bedoeld in art. 5 al. 3 der wet aan de schriftelyke kennisgeving, of indi|p«y niet tot die personen behooren aan de openbare kennisgevinj^pf aan de kennisgeving die plaats heeft door aanplakking op het terrein Geiyk uit het vorenstaande blijkt krygen niet alleen de eigenaars en gebruikers van de onmiddellijk aangrenzende perceelen eene speciale kennisgeving, maar moet deze even zeer worden gezonden aan de eigenaars en gebruikers van de gebouwen bedoeld bij art. 5 al. 3.
Voorts moet in de kennisgeving nog worden vermeld dat het verzoek met de bijlagen ter visie ligt op de secretarie, en moet het gemeentebestuur gelijktijdig met de schriftehjke kennisgevingen op de in de gemeente gebruikelijke wyze eene openbare kennisgeving doen plaats vinden en van het verzoek door aanplakking op het terrein voor de inrichting bestemd, kennis geven aan het publiek.
2. Wat is nu het gevolg indien een gemeentebestuur verzuimt de voorgeschreven kennisgeving te doen?
Wij schreven het in den aanhef op dit artikel reeds: vernietiging van het besluit in hooger beroep. De Kroon is ook ten aanzien van dit artikel zeer streng gebleven, strenger dan verwacht mocht worden na de woorden die de Minister by de behandeling der wet in de Tweede Kamer gesproken heeft naar aanleiding van de vraag van den Heer v. Eek, wat het geval zal zyn, indien het gemeentebestuur ten opzichte van de voorgeschreven afkondigingen verzuim pleegt, en of de beslissing van het gemeentebestuur dan als niet gedaan zal worden beschouwd. De woorden des Ministers luidden als volgt: «Als het gemeentebestuur een verzuim heeft gepleegd, «zal het door de hoogere autoriteiten tot zyn plicht worden „gebracht. Ik weet er geen ander antwoord op te geven. Als „er niettegenstaande dat verzuim, eene beslissing is genomen,



59
Art. 6.
„dan zal men dit in hooger beroep als eene zeer gewichtige „grief kunnen doen gelden. In administratieve zaken kan „niet evenals in rechtszaken op ieder verzuim vernietiging „worden bedreigd."
Het is ons niet duidelijk wat de Minister bedoelde met de aanhef, van zjjn antwoord. Hoe weet de hoogere autoriteit, uitgezonderd deze de vergunning heeft te verleenen en het gemeentebestuur de artt. 6 en volgende moet toepassen, dat het gemeentebestuur in verzuim is? Dat blijkt pas in de beroepsinstantie en dan is het te laat, dan is het verzuim natuurlijk niet meer te herstellen, en is alleen van hooger hand een reprimande te geven.
3. Wat te doen indien in de beneden-Verdieping eene inrichting zal worden gevestigd, en de bovenverdieping by anderen in gebruik is?
Het antwoord dat de Gemeentestem no. 2694 op deze vraag inhoudt geeft daaromtrent licht. Het luidt als volgt:
„Aan het woord „perceel" in art. 6. der Hinderwet is o. i. „beteekenis toe te kennen van gebouw of erf. Naar de letter „der wet valt daaronder niet een gedeelde van hetzelfde „gebouw waarin de inrichting zal worden gevestigd, maar „het komt ons voor met de bedoeling der wet te strooken, „dat ook den eigenaar en gebruiker eener woning boven „het voor de inrichting bestemde perceelgedeelte gelegen „de bij art. 6 bedoelde kennisgeving wordt gedaan."
Volkomen juist, want meestal zal die bewoner of eigenaar den meesten hinder, of schade of het grootst gevaar ondervinden.
4. Uit de voorgestelde laatste alinea van art. 6 der wet leidde het V. V. af, dat aan de eigenaren en gebruikers van onmiddellyk aangrenzende perceelen of van de gebouwen in art. 5 sub 3 bedoeld, zoo die perceelen of gebouwen in de andere gemeenten gelegen zijn, geen afzonderiyke kennisgeving behoeft te geschieden, omdat de laatste alinea alleen spreekt van „openbare aankondiging". Volgens de aanteekening van mr. van Doorn1) is ook mr. Oppenheim in zijn wet tot regeling van het toezicht en het oprichten van inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken, van die meening.
Mr. van Doorn echter bestrijdt dit, evenals de Redactie van de Gemeentestem in haar ng. 2638. „Ten onrechte" meent eerstgenoemde; „al. 1 van art. 6
1) t. a. p. pag. 59.



A-rt. 6.
60
luidt geheel algemeen. Zonder deze alinea echter zoude een gemeentebestuur zich misschien niet geroepen kunnen achten officieele aankondiging in een andere gemeente te doen.
Wy zyn het eens met mr. van Doorn en de Gemeentestem. De slotbepaling van art. 6 maakt o. i. geene uitzondering op de le alinea van dit artikel.
Dat echter deze slotbepaling het doel heeft wat mr. van Doorn aan geeft, meenen wy niet te mogen aannemen.
Het is o. i. een eenvoudig voorschrift om te zorgen dat, indien de kring van 200 M. zich in eene naburige gemeente of meerdere naburige gemeenten uitstrekt, daar ook het verzoek algemeen bekend wordt gemaakt, omdat wellicht indien de inrichting zoo naby eene andere gemeente wordt opgericht er menschen kunnen zyn, die van de inrichting schade, gevaar of hinder te vreezen hebben.
5. De wet laat in het midden wie in die naburige gemeente de afkondigingen heeft te doen, nl. het bestuur van de gemeente waar de inrichting zal worden opgericht of van de naburige gemeente.
Naar o. i. zal ook deze aankondiging moeten geschieden op de in de gemeente d. i. dus in de naburige gemeente, gebruikeiyke wijze en deze zal wel niet anders toestaan dan dat het bestuur dier gemeente de afkondiging doet. Dit zal dan moeten geschieden op verzoek van het bestuur der gemeente waar de inrichting zal worden gevestigd.
Voor zooveel wy hebben na kunnen gaan is dit dan ook in de praktyk het meest gebruikelykf.
6. Op pag. 59 van zyn meer aangehaald werk, behandelt mr. van Doorn de vraag of de aankondiging in de andere gemeente ook moet geschieden, al liggen binnen den kring geene gebouwen bedoeld in art. 5 sub 3.
Hy meent, dat de wet geen recht tot een ander dan een bevestigend antwoord geeft.
De Redactie van de Gemeentestem is eene andere meening toegedaan. In haar no. 2166 betoogt zy, dat het voorschrift van genoemde alinea is een uitvloeisel van de byzondere bescherming die de wet aan de gebouwen en lokalen tot ziekenverpleging enz. heeft willen verleenen.
De genoemde bepaling heeft geen ander doel dan om te zorgen, dat de eigenaars en gebruikers van die gebouwen in eene naburige gemeente gelegen, van het verzoek tot oprichting eener inrichting in eene andere gemeente gedaan, niet onkundig zouden blyven en in de gelegenheid zouden zyn hunne bezwaren in te dienen.
Blykt dus uit het overgelegde uittreksel uit de kadastrale



61
Art. 6.
leggers, dat zoodanige gebouwen in de naburige gemeenten niet bestaan, dan ware voldoening aan het gebod van al. 4 nutteloos.
Wy scharen ons aan de züde van mr. van Doorn. Dat al. 4 de bedoeling heeft, die de Redactie er aangeeft achten wij niet juist. Gelijk immers reeds is betoogd krijgen die eigenaars en 'gebruikers toch reeds eene kennisgeving volgens de le alinea van art. 6.
De bedoeling van al. 4 die wy er aan hechten, zetten we reeds vroeger uiteen. Zie pag. 60.
Daaruit volgt dus dat o. i. in alle gevallen wanneer een kring van 200 M. zich in andere gemeentèn uitstrekt daar openbare aankondiging moet plaats vinden.
7. De wet spreekt van onmiddellijk aangrenzende perceelen. Naar ons voorkomt en wij, gelooven, dat ook de Redactie
van de Gemeentestem deze meening is toegedaan, grenzen perceelen niet onmiddeliyk aan elkaar, indien zy door een weg, straat of gracht van elkaar gescheiden zyn.
Wanneer zulks het geval is, dan is immers de weg, straat of gracht het onmiddeliyk aangrenzende perceel en moeten dus de eigenaars en gebruikers daarvan een speciale kennisgeving ontvangen.
8. Zyn onder „gebruikers" in deze wetsbepalingen ook bedoeld „erfpachters". De Redactie van de Gemeentestem beantwoordt deze vraag o. i. terecht toestemmend (zie no. 1828). Immers de erfpachtgever blijft eigenaar en de erfpachter is de gebruiker.
In Gemeentestem no. 1270 wordt besproken de vraag of met „perceelen" bedoeld wordt kadastrale perceelen of „erven" gebouwde of ongebouwde.
De Redactie durft het woord „perceelen" niet in den zin van kadastrale perceelen op te vatten, omdat ook voor eigenaars en gebruikers van landeryen en tuinen niet onverschillig is, welke inrichting in hunne onmiddellyke nabyheid wordt opgericht en men in het woord perceelen, zoowel aan ongebouwde als aan gebouwde eigendommen denkt.
Ook ons wil het voorkomen dat men het meest in den geest van den wetgever zal handelen door perceelen op te vatten zooals de Redactie boven uiteenzet.
9. Vermelding verdient een besluit van Gedeputeerde Staten van Gelderland van 23 Mei 1908, no. 142, waarby naar aanleiding van een schrijven van den Hoofdinspecteur van de Volksgezondheid de gemeentebesturen werden uitgenoodigd voortaan van elk verzoek om vergunning tot oprichting van



Art. 6.
62
eene inrichting krachtens de Hinderwet tegelijk met de in het 2 lid van art. 6. dier wet bedoelde openbare kennisgeving mededeeling te doen aan de Gezondheidscommissie tot welks gebied hunne gemeente behoort, by welke mededeeling de aard en de ligging der op te richten inrichting tevens behoort te worden vermeld.
Het spreekt vanzelf dat gemeld besluit voor de gemeentebesturen niet bindend is, immers de wet schryft precies voor welke kennisgevingen van het verzoek moeten plaats vinden en ged. staten hebben geenerlei bevoegdheid dit aantal uit te breiden; het besluit spreekt dan ook slechts van „uitnoodigen," daartegen kan geen bezwaar bestaan.
Toch wil het ons voorkomen, dat het wel wat noodeloozen omslag geeft van elk verzoek kennis te moeten geven aan de Gezondheidscommissie. Hoeveel inrichtingen zyn er immers waarbij geenerlei hygiënische belangen betrokken zyn en dan toch alleen kan de Gezondheidscommissie een woordje meepraten. Van ieder verzoek kennis te geven zoude sommige Gezondheidscommissiën wellicht dikwyls kunnen verleiden tot overdreven en ongemotiveerde bemoeiingen.
10. Moeten de artt. 6 (6 bis) 7 (7 bis) ook worden toegepast, ten aanzien van een verzoek, ingediend, nadat op een vroeger eensluidend verzoek eene afwyzende beslissing is genomen?
Volgens een Kon. besluit van 8 April 1890 (Gem. no. 2029) mag omtrent een verzoek, niettegenstaande een vroeger ingediend hetzelfde omvattend verzoek, weigerend is beschikt, niet worden beslist zonder dat de by de wet voorgeschreven formaliteiten zyn in acht genomen.
De Redactie van de Gemeentestem redeneert in no. 1751 anders. Zy stelt de vraag: zyn burg. en weth. verplicht om wanneer door denzelfden verzoeker, onder volkomen dezelfde omstandigheden, hetzelfde verzoek wordt gedaan als reeds door hen is afgewezen, het andermaal met vervulling van alle formaliteiten die de wet voorschryft te onderzoeken en er opnieuw over te beslissen?
En antwoordt: „Een toestemmend antwoord op deze vraag volgt niet uit den aard der zaak.
„Wanneer toch de zaak met inachtneming van alle wet„telyke eischen is onderzocht, dan is van een vernieuwd „onderzoek geen ander resultaat te verwachten.
„Bovendien, acht men een tweede onderzoek verplichtend, „dan geldt dit, na herhaalde afwyzing, evenzeer voor een „derde en verder onderzoek van gelyken aard en waar is „dan de grens?



63
Art. 6.
„De fabriekswet zelve levert everjmin grond voor die verplichting. Ztj gebiedt openbare aankondiging van de beslissing van het gemeentebestuur en kent daarvan hooger „beroep toe (artt. 8 en 15.) De zaak is dus voor dat bestuur „na genomen beslissing als afgedaan te beschouwen; nu is „wel by Kon. besluit van 9 Sept. 1881 (zie ons no. 1580) „beslist dat een gemeentebestuur onbevoegd is een verzoek „van de noodige bescheiden voorzien, niet te onderzoeken „alleen op grond dat kort te voren aan een ander verzoeker „gelijke vergunning ten aanzien van hetzelfde perceel was „geweigerd, maar daar was het verzoek, gelijk men ziet, aan „een ander verzoeker geweigerd. Daarop sloeg dan ook de „overweging van het Kon. besluit „dat elke aanvrager het „recht heeft om met de bezwaren, die tegen de door hem „voorgenomen inrichting te berde worden gebracht, te worden „bekend gemaakt en in de gelegenheid te worden gesteld „die zoo mogelyk op te lossen, maar wanneer gelyk in de „vraag gesteld wordt, het verzoek aan denzelfden verzoeker is „geweigerd, dan is deze al met de bezwaren bekend gemaakt en „was hy reeds in de gelegenheid gesteld, die zoo mogelijk op „te lossen. Voor hem bleef dus niets dan hooger beroep open."
Wy hebben aan de redeneering van de Redactie der Gemeentestem weinig meer toe te voegen en zy komt ons aannemeïyker voor dan de conclusie van het Kon. Besluit van 1890.
Vooral de vraag waar de grens is ; (als men een tweede behandeling van het verzoek verplichtend acht moet men ook een 3e, 4e enz. verplichtend achten) onderschryven we gaarne en is van groot belang.
De wetgever heeft juist omlijnd aangegeven hoe een verzoek moet worden behandeld. Is eenmaal dat verzoek tot in beroep door de Kroon behandeld dan is die quaestie afgedaan en kan niet opnieuw worden aanhangig gemaakt. By de Kroon berust de eindbeslissing, dat is juist de waarborg in het hooger beroep, gelegen voor derden.
Wat baat het, indien de Kroon vergunning heeft geweigerd in beroep, en daarmede de zaak niet geheel van de baan zou zyn ?
11. Ook het voorschrift van aanplakking op het terrein is als een stellige bepaling na te leven.
Het Kon. besluit van 16' Januari 1895 no. 16 (W. B. A. no. 2403) geeft daarvan blyk.
Bij dat Kon. besluit werd toch een besluit van een gemeentebestuur vernietigd, nadat gebleken was, dat de bewuste aankondiging op het terrein niet had plaats gehad.
Ten aanzien van dit verzuim voerden burg. en weth. als ver-



Alt. 6—6bis.
64
ontschuldiging aan, dat op het terrein zich geen voorwerpen bevonden, waarop de vereischte kennisgeving kon worden aangeplakt.
Terecht werd o. i. door de Kroon deze reden niet aannemelijk geacht, omdat in het gemis van eenig voorwerp op een eenvoudige wijze, bijv. door middel van een paaJ met een plank had kunnen worden voorzien.
12. By de toepassing van art. 6 hebben voorts de gemeentebesturen nog te letten op de aanschrijving van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 27 November 1875 (opgenomen C. V., Gem. no. 1266, W. B. A. no. 1386). De aanschrijving luidt als volgt:
„Eenige malen is, by aanvragen om vergunning voor „inrichtingen, genoemd in art. 2 der wet van 2 Juni 1875 (S. 95), door het bestuur der betrokken gemeente aan myn „departement de kennisgeving gedaan overeenkomstig de „le alinea van art. 6 der wet.
„Uit dat stuk bleek niet altyd van de bestemming van „het perceel, waarop de kennisgeving betrekking had, noch „van de autoriteit onder wier beheer het was gesteld.
„Het komt mij wenscheiyk voor de autoriteiten, colleges „of ambtenaren, onder wie perceelen, gebouwen of lokalen, „bedoeld by art 6, waarvan het Ryk eigenaar of gebruiker „is, onmiddellijk ressorteeren, in de gelegenheid te stellen „zelve desgevorderd, bezwaren tegen het verleenen eener „vergunning in te brengen.
„Gelief de besturen der gemeenten in uw gewest namens „my uit te noodigen in 't vervolg dienovereenkomstig de „kennisgeving te adresseeren.
13. Indien de provincie eigenares of gebruikster van een der onmiddeliyk aangrenzende perceelen of gebouwen bedoeld by art. 5 al. 3 is, moet o. L de kennisgeving niet gericht worden zooals meermalen gebeurt aan den provincialen waterstaat, maar aan de ged. staten.
Wel is eerstgenoemde het meest aangewezen om te beoordeelen of bezwaren zullen moeten worden ingewacht, maar ged. staten moeten toch die bezwaren inbrengen of een ambtenaar van den prov. waterstaat althans daartoe volmacht geven.
Art. 6bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur aan het districtshoofd der arbeidsinspectie eene kennisgeving



65
Artt. 6bis—7.
als bedoeld in het tweede lid van art. 6, gelijktijdig met de kennisgeving, in dat lid bedoeld. Het zendt hem tevens een exemplaar der in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken.
fS Ook dit artikel is hier ingelast bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152).
Het is gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246). Deze wijziging betrof den titel van den ambtenaar belast met de uitvoering der Veiligheidswet. Deze werd van inspecteur „districtshoofd der Arbeidsinspectie."
Gelijktijdig met de kennisgeving in het vorig artikel bedoeld, moet, wanneer de inrichting onder de Veiligheidswet valt, eene zoodanige kennisgeving aan het districtshoofd worden gezonden. Daarby worden dan tevens gevoegd een exemplaar van de omschryving en de teekening(en), die in dat geval in triplo moeten worden overgelegd.
Het doel met het bovenstaand artikel beoogd is het dis. trictshoofd der arbeidsinspectie in de gelegenheid te stellen uit de stukken te kunnen beoordeelen of de inrichting, waarvoor vergunning gevraagd is, zal voldoen aan de eischen der Veiligheidswet. Immers is dit niet het geval, dan moet de vergunning ook worden geweigerd (zie art. llbis).
2. Zie voor de verdeeling van het Rijk in districten ten behoeve van den dienst der Arbeidsinspectie het Kon. besluit van 18 Juli 1911 (Stbl. 257) onder de bijlagen opgenomen. (Byiage no. 4.)
Art. 6ter. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is de verzoeker verplicht, het districtshoofd der arbeidsinspectie alle inlichtingen te verschaffen, die deze behoeft tot eene juiste beoordeeling van de bij het verzoek overgelegde stukken.
Evenals het vorige is ook dit arfikel toegevoegd bij de wet van 4 Sept 1896 (Stbl. 152) en gewyzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246.)
Indien het districtshoofd uit de overgelegde beschry ving en teekening(en) niet voldoende kan beoordeelen of de inrichting zal voldoen aan de eischen, welke de Veiligheidswet stelt, kan hü by den verzoeker de noodige inlichtingen zich doen verschaffen.
Art. 7. Op den veertienden dag na de openbare kennisgeving wordt op de daarin aangewezen plaats en uur gelegenheid gegeven om, ten overstaan van het gemeentebestuur of een of
5



Art. 7.
66
meer zijner leden, bezwaren tegen bet oprichten der inrichting in te brengen.
Daarbij worden zoowel de verzoekers als zij, die bezwaren inbrengen, in de gelegenheid gesteld de bezwaren mondeling en schriftelijk toe te lichten.
Van het op de zitting voorgevallene wordt proces-verbaal opgemaakt.
Zoowel de verzoeker, als zij, die bezwaren inbrengen, kunnen gedurende drie dagen vóór bet tijdstip, in het eerste lid van dit artikel bedoeld, op de secretarie der gemeente van de ter zake ingekomen schrifturen kennis nemen.
Alhoewel in mindere mate dan de artt. 5 en 6, heeft toch ook art. 7 der Hinderwet een aantal kwesties en vraagpunten in het leven geroepen, waarvan de kennisname voor een praktische uitvoering der wet, van groot belang is.
1. De eerste moeilijkheid in dit artikel schijnt gelegen in de bepaling, dat op den veertienden dag na de openbare kennisgeving gelegendheid moet worden gegeven om bezwaren in te brengen.
De zitting moet o. i. worden gehouden op den veertienden dag na den datum der openbare kennisgeving. Heeft de openbare kennisgeving plaats b.v. op 1 Dec, dan is de le dag de 2e Dec. enz. en de veertiendedag de 15e Dec. Zoo ook de Gem. stem in no. 1246.
Bepaaldelijk op dien dag moet de zitting worden gehouden.
De Kroon is verschillende malen geroepen ten deze eene uitspraak te doen. (Zie Kon. besluiten van 22 April 1892 no. 22 Gem. no. 2136, 28 Juni 1907, R. v. S. bl. 670, 28 Nov. 1908, R. v. S. bl. 1105, W. B. A. no. 3105, C. V. en 4 Januari 1909 (Stbl. 7).
Bh' die Kon. besluiten is beslist, dat niet inachtneming van den in art. 7 bedoelden termijn een daarop genomen besluit onwettig maakt.
Zij betroffen echter alle gevallen, dat vroeger dan op den 14en dag de zitting was gehouden.
Wat is nu het gevolg indien de zitting later dan op den Wen dag wordt gehouden.
In dat geval worden de rechten van reclamanten geenszins verkort en zou dus voor niet-vernietiging in beroep van een daarop genomen besluit veel te zeggen zijn.
Het Kon. besluit van 24 Juli 1891 (W. B. A. no. 2223, Gem. no. 2996) leert ons echter dat ook dan vernietiging plaats vond.



67 Art. 7.
Of echter ook de vernietang uitgesproken ware als de zitting dan ook maar op den 15en dag gehouden was? (Op den bedoelden dag was geen der leden van het gemeentebestuur aanwezig).
Wel zegt de Wet dat op den 14en dag, de zitting moet worden gehouden, maar nietigheid op elke overtreding, ook op een zoodanige waardoor niemand benadeeld wordt, voor te schrijven, gaat, wij zeggen het den Minister (by de behandeling der wet) gaarne na, niet aan in het administratiefrecht.
Indien echter burg. en weth., als het verzoek is ingediend aan ged. staten, de zitting na den 14en dag hebben gehouden, zal het wenscheiyk zijn, dat eene nieuwe instructie worde geopend. Zoodoende wordt van hooger hand het gemeente bestuur op zyn plicht gewezen en worden informaliteiten hersteld.
Resumeerende is dus onze redeneering: in hooger beroep de informaliteit te overzien, vóór het nemen van eene beschikking haar te herstellen.
2. De zitting kan worden gehouden door een of meer wethouders of door den Burg. alleen, of met een of meer wethouders. De secretaris is niet bevoegd de zitting alleen te houden, omdat hy geen deel uitmaakt van het gemeentebestuur, wel kan hy evenals een gemeen te-architect b.v., de zitting by wonen. (Zie Kon. besluit van 24 Maart 1911, R. v. S. bl. 334 en van 24 Januari 1913, R. v. S. bl. 123 en C. V.)
3. Indien de gemeente in kwaliteit van eigenares van eigendommen onmiddeliyk grenzende aan de inrichting of van gebouwen bedoeld in art. 5 al. 3, binnen een kring van 200 M. bezwaren heeft, moeten burg. en weth. dan die bebezwaren op de zitting inbrengen of kunnen zy die bezwaren dan by het nemen der beslissing doen gelden?
De Redactie van de Gemeentestem no. 2194 beantwoordt die vraag in dien zin, dat burg. en weth. de bezwaren op de zitting moeten inbrengen.
Afgezien van de min of meer eigenaardige vertooning, dat het gemeentebestuur by het gemeentebestuur bezwaren inbrengt, achten wy het indienen daarvan in dat geval geenszins noodig.
Wat is immers het doel van het onderzoek: de bezwaren ter kennis van burg. en weth. brengen, opdat zy by het nemen van hunne beslissing daarmede rekening kunnen houden.
Als burg. en weth. nu zelve die bezwaren hebben, behoeven zij niet te hunner kennis worden gebracht. Nergens toch is in de wet eene bepaling te vinden, dat burg. en weth. alleen op de ingediende bezwaren hebben te letten.



Art. 7.
68
4. Met de Redactie van de Gemeentestem (no. 2374) zrjn wy van meening dat, indien schriftelijke bezwaarschriften zijn ingekomen, doch op de zitting niemand verschenen is, van die bezwaarschriften in het procesverbaal geen melding behoeft te worden gemaakt. Het procesverbaal toch moet alleen vermelden het op de zitting voorgevallene.
5. De wet stelt geen nadere eischen, waaraan zrj die bezwaren indienen, moeten voldoen; zij is zoo ruim mogelijk geredigeerd op dit punt, zoodat op de zitting een ieder toegelaten moet worden om bezwaren in te dienen.
6. Er is verschil van gevoelen gerezen over de vraag of bijv. een Directeur van een Post- en Telegraafkantoor, die zijne woning in het kantoor heeft, voor het geval daarnaast zal worden opgericht een inrichting bedoeld bij art. 2 der Hinderwet, qualitate bezwaren kan inbrengen, zonder eenige nadere machtiging van den Staat. Dat hy in privé zoodanige bezwaren zonder machtiging kan indienen, staat o.i. onbetwistbaar vast. Een lezenswaardig artikel daarover behelst de Gemeentestem no. 1989.
Daarin wordt betoogd dat verder, dan in privé bezwaren in te brengen, de bevoegdheid van den bewoner of gebruiker van een voor de uitoefening van een tak van openbaren staats-, provincialen- of gemeentelgken dienst bestemd gebouw, uit eigen hoofde niet reikt.
„Evenzeer toch, als geiyk o. a. by Kon. besluit van 20 „April 1889, no. 12 (Gem. no. 1971) en van 7 Juli 1889, no. 25, „is beslist, dat het door een ander dan den belanghebbende, „zich lasthebber noemende, ingediend verzoek om vernietiging eener vergunning niet als een beroep kan worden „aangemerkt, zoo niet blykt, dat de onderteekenaar werkeUjk „gemachtigd is door hem, voor wien hy zegt het verzoek te „doen; evenmin kan, naar 't ons voorkomt, iemand voor „derden bezwaren inbrengen tegen het verleenen eener verdunning, zonder dat blykt, dat zy, in wier belang de „bezwaren worden ingediend, hem die ze mondeling of schrif„telyk doet gelden, hiertoe hebben gemachtigd; hetzy by „vormeiyke lastgeving, hetzy waar het ambteiyk personeel „geldt, by ambtsinstructie."
Met alle bescheidenheid wil het ons voorkomen, dat de Redactie van de Gemeentestem, één zaak over het hoofd heeft gezien.
De bezwaren, die een zoodanig gebruiker (tevens Directeur van het Postkantoor) kan inbrengen, zyn o. i. drieërlei. Ie. in privé, de bezwaren die hij als bewoner zal ondervinden; 2e. in qualiteit, de bezwaren die hy met betrekking tot den



69
Art. 7.
dienst als directeur zal ondervinden en die zijne belangen dus als directeur betreffen;
3e. in qualiteit, de bezwaren die het Rijk zal ondervinden.
Naar onze meening is de Directeur volkomen bevoegd zonder eenige machtiging van het Eijk de bezwaren sub le en 2e in te brengen.
De verwijzing naar de Kon. besluiten van 1889 komt ons ook niet heel sterk voor: Immers onderteekening uit naam van anderen kan nooit geschieden dan krachtens eene overgelegde volmacht (art. 8 al. 3, grondwet). Tusschen deze zaak en de-opgeworpen vraag bestaat een principieel verschil.
Ook wordt door de Redactie betwijfeld de meermalen, o. a. bij Kon. besluit van 7 Juli 1889, No. 26, stilzwijgend aangenomen bevoegdheid van het hoofd eener gemeentelijke inrichting van onderwijs, om op eigen gezag, bezwaren in te brengen tegen de oprichting in de nabijheid zijner school, van eene inrichting, door de exploitatie, waarvan hij meent, dat schade kan worden veroorzaakt aan den goeden gang van het onderwijs of aan de gezondheid van de schoolgaande jeugd.
Zij redeneert: „Wanneer de bezwaren het belang van het „onderwijs of de veiligheid enz. van het schoolgebouw betreffen en niet de belangen van den persoon en de eigendommen van den reclamant, dan kan het doen gelden van „die bezwaren o.i. slechts plaats hebben door of op last van „het bestuur wien de zaak aangaat. Gesteld dat een gem. „bestuur eene inrichting, vallende in de termen der fabrieks„wet, wil in het leven roepen in de nabijheid eener openbare „gemeenteschool, zou dan het hoofd dier school, ambtenaar „der gemeente, bevoegd zijn op eigen gezag tegen de voorgenomen oprichting bezwaren in te brengen by gelegenheid „van het in art. 7 bedoelde onderzoek, zoo hij meent, dat „door de inrichting schade kan ontstaan voor het onderwijs, „gevaar voor de gezondheid der kinderen, of gevaar voor de „veiligheid van het schoollokaal?
„Ons komt het voor, dat deze vraag niet anders dan ontkennend beantwoord kan worden en dat uit dit ontkennend „antwoord van zelf volgt, dat men niet op eigen gezag gebruik „kan maken van de bij artt. 7 en 15 der fabriekswet gegeven „bevoegdheid, wanneer de bezwaren niet betreffen des recla„mants persoonlijke belangen of die van zijn gezin of zijne „eigendommen ; optredende voor het belang van den publieken „dienst of van den eigendom van den staat, de provincie, de „gemeente enz. zal naar onze meening, niemand, ook niet „de ambtenaar dit kunnen doen dan uit kracht van eene



Art. 7.
70
„speciale lastgeving of volmacht, tenzy, voor zooveel den „ambtenaar aangaat deze de bevoegdheid hiertoe ontleent „aan de omschryving van zyn dienstverrichtingen in zyn „instructie of op andere geldige wyze."
De Eedactie heeft ons niet overtuigd. Indien immers hare redeneering juist is, vragen wy ons af, wat dan de bedoeling geweest kan zyn met het opleggen van de verplichting tot het zenden van eene speciale kennisgeving aan de eigenaars en gebruikers o.a. van schoollokalen.
Het hoofd eener openbare school krygt als gebruik eene kennisgeving. Niet met het doel den eigenaar er attent op te maken, want die krygt zelve een kennisgeving; niet met het doel om naast zich neer te leggen, want dan is zy niet noodig, niet met het doel tenslotte om alleen persoonlyke bezwaren in te brengen, want hy krygt die kennisgeving ook, al woont hy er niet, maar o. i. met het doel om indien er bezwaren zyn, die hij als gebruiker ondervindt, die bezwaren op de zitting in te brengen.
En dit is juist goed, vooral in het door de Redactie gereleveerde geval. De gemeente zou immers dan de belangen van het onderwys wel eens wat uit het oog kunnen verliezen en dan is de gebruiker er, om voor schending van die belangen te waken.
7. Indien er niemand op de zitting verschenen is om bezwaren in te brengen, moet dan toch een procesverbaal worden opgemaakt?
De wet geeft reden om te veronderstellen van niet; zy spreekt immers van het op de zitting „voorgevallene" moet procesverbaal worden opgemaakt. Indien er nu geen bezwaren worden ingebracht, -valt immers op de zitting niets voor, althans niets „positiefs". •
Ook de Redactie van de Gemeentestem (zie no. 1985) beantwoordt die vraag ontkennend.
Met allen eerbied voor die zienswijze, achten wij het met het oog op de praktyk wenscheiyk, toch wel een procesverbaal op te maken.
Daaruit kan dan blijken: 1 o. dat het onderzoek beeft plaats gehad; 2o. dat geen bezwaren zyn ingekomen.
En wat is er trouwens tegen, een procesverbaal, ook in geval dat geen bezwaren zyn ingekomen, op te maken. Veel werk is er niet aan verbonden, het is het opmaken van een zeer eenvoudig stuk, waarvoor modellen verkrygbaar zyn gesteld; de invulling van zoo'n model geeft tot minder geschrijf aanleiding dan indien de zaak in hooger beroep wordt behandeld, eene verklaring van burg. en weth. dat



71
Art. 7.
de zitting heeft plaats gehad en geen bezwaren zijn ingekomen, welke verklaring door de Regeering geeischt zal worden, omdat in beroep toch blijken moet, dat aan art. 7 der wet is voldaan. Ook in het geval van art. 27 der Hinderwet, dat het proces-verbaal moet worden gezonden aan den Commissaris der Koningin, is het eenvoudiger een formulier ingevuld te zenden, dan een missive van het gemeentebestuur, die dan toch noodig is, opdat de C. d. K. eveneens wete, dat aan art. 7 is voldaan.
Wtj meenen dat in de praktijk veelal een procesverbaal wordt opgemaakt in geval geen bezwaren zyn ingediend. In no. 2548 is de Redactie van de Gem. dan ook eene andere meening toegedaan.
Het procesverbaal is eveneens vrtj van zegel, mits op dat stuk het Kon. besluit van 4 Nov. 1875, No. 21 worde vermeld.
8. Belanghebbenden hebben de bevoegdheid ook voor den 14en dag bezwaren, schriftelijk in te brengen, maar daarbij moet in bet oog worden gehouden, dat indien schriftelijke bezwaren worden ingebracht, toch op den voor de zitting bepaalden dag deze bezwaren mondeling moeten worden herhaald of worden toegelicht voor het gemeentebestuur of een zijner leden.
Bovenbedoelde bevoegdheid blijkt duidelijk uit de laatste alinea van art. 7, volgens hetwelk zoowel de verzoeker als zij, die bezwaren inbrengen, gedurende drie dagen vóór het tydstip, op de secretarie inzage kunnen bekomen van de „ingekomen schrifturen". Hieronder vallen dus ook ingekomen bezwaarschriften. (Zie ook Gem. 2260).
De Minister van Landb., Nijverh. en Handel heeft dd. 81 Oct. 1907 (Zie bijlage no. 14). eene aanschrijving aan de Comm. d. Kon. gericht, waarbij er op gewezen wordt, dat de tegenwoordige jurisprudentie eischt, dat, zal de verzoeker of een belanghebbende kunnen gezegd worden in het ongelijk te zijn gesteld, hy moet verschenen zijn op de zitting, teneinde zijne bezwaren mondeling toe te lichten.
Opdat belanghebbenden niet onbekend zullen blij ven met deze wetsinterpretatie, gaf de Minister in overweging telkens bi) de kennisgevingen bedoeld in art. 6, deaandacht daarop te vestigen.
Aan den voet van de kennisgeving kan dus eene herinnering worden geplaatst in dezen geest:
„De aandacht wordt er op gevestigd dat volgens de bestaande jurisprudentie niet tot beroep gerechtigd zijn zij, „die niet overeenkomstig art. 7 der Hinderwet op de in deze „kennisgeving bedoelde zitting verschenen zijn, teneinde „hunne bezwaren mondeling toe te lichten."



Art. ibis. Jr 72
Art. Ibis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is het districtshoofd der arbeidsinspectie bevoegd de zitting, in het vorig artikel bedoeld, bij te wonen. Het gemeentebestuur zendt hem afschrift van het in dat artikel bedoelde proces-verbaal, terwijl het laatste lid van dat artikel op hem van toepassing is.
Het districtshoofd der arbeidsinspectie deelt zoo spoedig mogelijk schriftelijk aan het gemeentebestuur mede, of de inrichting, voor zoover zulks kan blijken uit de in art. 5, sub 1 en 2 bedoelde stukken, zal voldoen aan de eischen, krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.
Dit artikel is aan de wet toegevoegd by de wet van 4 September 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Het bepaalde in het le lid van dit artikel is voor ons een reden te meer om vol te houden aan de by art 6 besproken wenschelykheid ook ingeval geen bezwaren op de zitting zijn ingebracht toch een proces-verbaal op te maken, het zegt gebiedend dat hem een afschrift van het procesverbaal moet worden toegezonden.
Ook het districtshoofd der arbeidsinspectie kan gedurende drie dagen voor het tijdstip waarop de zitting gehouden zal worden, op de secretarie van de ingekomen schrifturen kennis nemen.
Het districtshoofd moet zoo spoedig mogelijk onderzoeken of de inrichting zal voldoen aan de eischen welke de Veiligheidswet stelt, en zoo spoedig mogelijk aan het gemeentebestuur mededeelen of dit het geval is.
Het gemeentebestuur moet wachten met het nemen eener beslissing tot dat bericht is ingekomen.
Komt dit bericht zoo laat in, dat het te voorzien is, dat de beslissing niet binnen den by het volgende artikel bepaalden termijn genomen kan worden, dan moet het gemeentebestuur de beslissing overeenkomstig art. 8, 2e lid verdagen. In den regel zal dit wel niet het geval zyn; toch is er een voorbeeld van. By Kon. besluit van 14 Sept. 1903 (Gem. no. 2715) is vernietigd een besluit van Burg. en Weth. van Hengelo, waarby vergunning was verleend zonder het bericht van den Inspecteur af te wachten.
Het Kon. besluit overweegt, dat Burg. en Weth. door dit verzuim wel niet een stellig voorschrift van de Hinderwet



73
Artt. Ibis en 8.
hebben overtreden, maar dat uit artikel llbis') toch met genoegzame zekerheid valt af te lelden, dat het te eenemale in strijd is met de bedoeling dier wet, dat bijaldien de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats is, zal ztjn in den zin der Veiligheidewet, burg. en weth. eene beslissing nemen vóórdat van den inspecteur de mededeeling is ontvangen, of de inrichting, voor zoover zulks kan blijken uit de bij art. 5 sub 1 en 2 bedoelde stukken, zal voldoen aan de eischen, krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.
2. Aan het districtshoofd der arbeidsinspectie, en aan hem alleen, bestaat de bevoegdheid om te oordeelen of de inrichting zal voldoen aan de eischen der Veiligheidswet. De mededeeling, die hij daaromtrent aan het gemeentebestuur doet is voor dat bestuur een bindend voorschrift. Dit bhjkt duidelijk uit het Kon. besluit van 2 Sept. 1902, No. 5, (Gem. no. 2661) waarvan de laatste overweging luidt: „dat alzoo „naar lezing dier bepaling (art. ll&is) het oordeel van den „Inspecteur beslissend is en een onderzoek aangaande de „juistheid van dat oordeel van geenerlei invloed kan zyn op „de beantwoording van de vraag of de vergunning al of niet „kan worden verleend."
Art. 8. Binnen eene maand na het in art. 7 bedoelde onderzoek beslist het gemeentebestuur over het verzoek, en geeft daarvan onmiddellijk aan den verzoeker en gelijktijdig, door aankondiging, aan het publiek kennis.
Kan de beslissing binnen den in het eerste lid van dit artikel bepaalden tijd niet genomen worden, dan wordt zij, bij een met redenen omkleed en af te kondigen besluit, verdaagd, hetwelk aan den verzoeker wordt medegedeeld.
Het gemeentebestuur zorgt, dat in de gevallen, bij art. 6, laatste lid, voorzien, de beslissing ook in de andere gemeenten worde bekend gemaakt.
t, In het V. V. werd gevraagd hoe het stond met de verdaging, of de wet niet een termijn behoort vast te stellen, binnen welken als verdaging plaats vindt, de beslissing volgen moet? Ook werd er op gewezen dat al. 2 (thans 3) behoort te volgen op al. 3 (thans 2) waardoor het duidelijk werd dat ook de verdaging in de andere gemeenten moet worden afgekondigd.
*) Immers volgens dat artikel moet de vergunning ook worden geweigerd indien de inrichting volgens het districtshoofd der arbeidsinspectie niet zal voldoen aan de eischen krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.



Art. 8.
74
Wat het eerste aangaat merkte de Mem. v. A. op, dat, bestaan er redenen, om de beslissing niet binnen den voorgeschreven termijn van eene maand te nemen, dan in den regel een nader, veelal technisch onderzoek, vereischt zal worden en het niet raadzaam zou zyn een dergelyk onderzoek, dat aan deskundigen wordt opgedragen, dooreen termijn te beperken of die termyn zou zeer ruim gesteld moeten worden.
Tegen eene verandering van opvolging in de al. 2 en' 3 had de Minister geen bezwaar.
Of uit deze verandering nu duidelyk blykt dat ook de verdaging der beslissing in andere gemeenten moet worden afgekondigd ?
Wy betwyfelen het.
De laatste alina draagt aan Burg.- en Weth. de verplichting op te zorgen dat in de gevallen by art. 6 laatste lid bedoeld, de beslissing worde bekend gemaakt, o. i. de beslissing op het verzoek. Een besluit tot verdaging der beslissing op een verzoek, is, uit den aard der zaak nooit een beslissing.
Geeft de wet dus o. i. geen reden te veronderstellen, dat ook de verdaging moet worden bekend gemaakt, uit de opmerking van het V. V. en het daarop gevolgd wijzigen van de rangschikking der alinea's door den Minister valt af te leiden, dat het de bedoeling is geweest ook te bepalen, dat de verdaging in andere gemeenten worde bekend gemaakt.
2. By het nemen van een besluit tot verdaging heeft het gemeéntebestuur (en dit is by analogie ook van toepassing op ged. staten) wel te letten op het Kon. besluit van 21 Dec. 1908, (Stbl. 419). By dat Kon. besluit*) toch is beslist, dat de verdaging op een verzoek om vergunning in stryd is met art. 8 Hinderwet, indien zy gegrond is op eene andere reden, dan aldaar bepaaldehjk is genoemd.
Het gemeentebestuur had zyne beslissing verdaagd op grond van de overweging, dat adressant van de gevraagde vergunning geen gebruik zal kunnen maken, voordat hem ingevolge art. 5 eerste lid, sub ader Woningwet vergunning zal zyn verleend tot het oprichten van het gebouw waarin de inrichting zal worden gevestigd.
Het Kon. besluit heeft o. i. eene juiste strekking, en wy zien bovendien niet in, waarom het gemeentebestuur in het onderhavige geval de beslissing verdaagd heeft. Immers de verzoeker behoeft niet aanstonds van de vergunning gebruik te maken en het gemeentebestuur heeft door de bepaling van den
*) Gem. no. 2989.



75
Art. 8.
termijn bedoeld by art. 13 der wet, het in zyn macht, dien termijn zoo ruim te stellen, dat, indien al de bouwvergunning veel tijd vordert, den verzoeker toch nog voldoende tijd rest, de inrichting voltooid en in werking gebracht te hebben.
3. Het is in de praktijk eenige malen voorgekomen, dat bij de Kroon beroep werd ingesteld van een besluit van een gemeentebestuur tot verdaging eener beslissing. De Kroon heeft echter bij besluiten van 8 Juli 1897 no. 42 (R. v. S. pag. 587) en 7 Nov. 1908 (R. v. S. bl. 1037, Gem. no. 2984 en W. B. A. no. 3102) beslist, dat van zoodanig besluit geen beroep bij haar openstaat.
4. Het voorschrift tot afkondiging der vergunning is als een stellig voorschrift op te vatten, waarvan de overtreding vernietiging van het besluit mede brengt. .
Bovenstaande leer is bij verschillende Kon. besluiten gehuldigd, o.a. bij de Kon. besl. van 10 Maart 1902 (Stbl. 46), (Gem. no. 2636), en van 4 Maart 1909, no. 37 (Stbl. 63).
Dit laatste Kon. besl. heeft den Minister van Landb., Nyv. en Handel aanleiding gegeven tot de Commissarissen der Koningin eene missive van 17 April 1909 te richten (zie bijlage no. 15) waarbij dezen in overweging gegeven werd telkens wanneer, hetzij uit een ingesteld beroep, hetzij op andere wijze, hun gebleken was, dat de afkondiging van een door het gemeentebestuur genomen besluit was verzuimd, dat gemeentebestuur aan te schrijven dit verzuim onverwijld te herstellen en voorts den appellant er op te wijzen, dat hij op zijn ingesteld beroep vermoedelijk niet ontvankelijk verklaard zal worden, weshalve het voor hem van belang zal zijn, binnen de by den wet bepaalden termyn van 14 dagen, na de afkondiging opnieuw een beroep in te stellen.
Aan het slot van zyne circulaire geeft de Minister voor gemeentebesturen die zouden blijven weigeren de afkondiging te doen, nog een scherp middel aan de hand, n.1. toepassing van art. 127 der gemeentewet *).
5. In haar no. 2011 breekt de Gemeentestem warm een lans voor de afkondiging van de geheele beslissing op eene vergunningsaanvrage, dus ook met de daarin opgenomen voorwaarden. Haar betoog komt in het kort hierop neer, dat zy, de zienswyze van Ged. Staten van Drenthe (zie Gem. no. 1471)
*) Art. 127 der Gemeentewet:
Wanneer burgemeester en wethouders niet of niet behoorlijk voor de hun bfl het vorig artikel opgedragen uitvoeiing zorgen, kan Onze Commissaris in de provincie ten koste der nalatigen in de uitvoering voorzien. ,



Art. 8.
76
verdedigende, het wenschelijk, ja noodzakelijk acht, dat in verband met de bij art. 17 der wet geschapen mogelijkheid tot oplegging van nieuwe voorwaarden, het publiek kennis draagt van de voorwaarden, waaraan de concessionaris heeft te voldoen. Wij voegen aan de aanbeveling van de Redactie gaarne een woordje toe. Kent het publiek de voorwaarden, dan zal het b\) eene eventueele niet-nakoming daarvan door den concessionaris, zich spoediger tot het gemeentebestuur kunnen wenden met juiste klachten, en daardoor de taak van besturen van groote gemeenten (toezicht houden op de naleving der voorwaarden), waar tal van inrichtingen onder voorwaarden in werking zijn, vergemakkelijken.
6. In haar no. 1613 bespreekt de Redactie van .het Weekbl. v. d. B. A. in een lezenswaardig artikel de vraag of onder de beslissingen art. 8 ook bedoeld wordt, de beslissing van een gemeentebestuur, op een verzoek, inhoudende dat voor de inrichting geen vergunning geeischt wordt.
Zij bepleit de wenschehjkheid dat eene zoodanige beslissing door een gemeentebestuur (dus ook een college van ged. st.) niet gegeven worde, dan na al de formaliteiten welke de wet voorschrijft. Met deze meening kan zich vereenigen Mr. Van Doorn *).
De Redactie schetst de niet te miskennen verwarring, die kan ontstaan uit het feit dat rechter en administratie zelfstandig beslissen ofv eene vergunning noodig is. Immers beantwoordt de rechter de vraag bevestigend, die door de administratie ontkennend is beantwoord, dan zal de ondernemer, opzichter enz. eener inrichting „wegens het zonder de vereischte vergunning in werking brengen of houden (zie art. 22) worden gestraft."
Mr. Van Doorn voegt er aan toe: „Echter zal hrj, die eene „inrichting opricht, gevrijwaard zijn tegen een zoodanige ver„volging, indien hij eene ambtelijke verklaring van hetgemeen„tebestuur kan overleggen, waarbij hem word medegedeeld dat „bij voor zijne inrichting geen vergunning noodig heeft."
De autoriteit, die de vergunning heeft te verleenen, zal nadrukkelijk er op dienen te letten dat de eenmaal overgelegde beschrijving en teekening, die ter vissie hebben gelegen, niet door andere worden vervangen, zonder dat eene nieuwe procedure aanvangt.
Doet zij dit niet, dan zal haar besluit, gezien het Kon. besluit van 26 April 1901 (Gem. no. 2623) aan vernietiging bloot staan.
*) T.a.p., pag. 63.



77
Art. 8-9.
7. In de Gemeentestem no. 290B wordt betoogd, dat indien belanghebbende dit vraagt, hem vergunning voor den tyd van 1 jaar kan worden verleend.
Wij betwyfelen dit. De wet heeft aan de vergunning (zie aanteekeningen op art. 12) nu eenmaal geen tijdelijk karakter toegekend willen zien. Alleen in het geval van art. 12, 4e lid is sprake van een proeftyd. En of belanghebbenden nu al een tijdelijke vergunning vraagt, doet aan de zaak o. i. weinig af. Het gemeentebestuur heeft te geven wat'zy volgens de wet kan geven en dat is eene vergunning voor onbepaalden tyd.
Art. 8bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur binnen tweemaal 24 uren na het nemen der in het eerste lid van art. 8 bedoelde beslissing hiervan afschrift aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Ook dit artikel is toegevoegd by de wet van 4 Sept 1896 (Stbl. 152) en gewyzigd door die van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Wat is het gevolg als een gemeentebestuur of c. q. ged. staten niet of niet binnen den bepaalden termyn een afschrift van de beslissing aan het districtshoofd toe zenden.
Voorzoover ons bekend is, is deze vraag in hooger beroep niét beslist.
Het voorschrift is van belang, daar volgens art. 15 bis ook het districtshoofd beroep in kan stellen. Verzuimt het gemeentebestnur het afschrift hem te zenden, dan kan, indien hij dit niet door de openbare afkondiging gewaar wordt, het gebeuren dat het districtshoofd den hem onbekenden termijn van beroep laat verstryken.
Wij betwijfelen dan ook niet of overtreding zoude met vernietiging worden gestraft.
Het verdient o. i. aanbeveling ook van een besluit tot verdaging aan het districtshoofd een afschrift te doen toekomen.
Art. 9. De vergunning wordt schriftelijk verleend, en gesteld ten name van den verzoeker en zijne rechtverkrijgenden.
Aan de vergunning wordt een exemplaar van de in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken, van wege het gemeentebestuur gewaarmerkt, gehecht.
By Mr. van Doorn *) treffen wy twee punten aan die wy niet onbesproken willen laten voorbygaan.
*) T.a.p. pag. 65 e v.



Art. 9.
78
1. Ten eerste. De door den heer 's Jacob by de behandeling in de Tweede Kamer als „zonderling" gequalificeerde tenaamstelling der vergunning der rechtverkrygenden wier namen onbekend zyn.
Mr. van Doorn had het juister gevonden, indien de vergunning niet werd gesteld, ten name van een bepaalde persoon, maar indien in het algemeen eene verklaring werd afgegeven door burg. en weth. dat tegen de oprichting eener inrichting op eene bepaalde plaats geen bezwaar bestaat. Nu geeft z.i. het artikel aanleiding tot onduidelykheid. „Immers gesteld" aldus mr. van Doorn, „dat de huurder van een „perceel eene vergunning verkrygt, is dan by het eindigen „van de huur de eigenaar de rechtverkrygende van den „huurder? Zullen de ergenamen van dezen of zij, wien hy „de vergunning overdraagt geene vergunning, de eigenaar in „het gestelde geval wel vergunning moeten vragen? Dit is „zeker niet aannemelijk. Doch nu men inderdaad de verdunning aan de plaats heeft willen verbinden, had men den „persoon, welke die plaats gebruikt of gebruiken wil, ook „geheel ongenoemd moeten laten."
Zonder het door mr. van Doorn gereleveerde bezwaar te onderschatten moet ons toch de vraag van de lippen of de door hem bedoelde simpele verklaring van het gemeentebestuur niet eene veel grootere rechtsonzekerheid zoude scheppen dan de tenaamstelling der vergunning van bepaalde meestal scherp aangeduide personen.
2. Ten tweede, het feit, dat eene vergunning verleend kan worden, nadat tengevolge van in gebrachte bezwaren in het plan veranderingen zyn gebracht.
Hy stelt hierbij de vraag of dan toch een exemplaar der oorspronkelyke stukken welke ter visie hebben gelegen moet worden aangehecht. Of dat het gemeentebestuur van de vergunning eene gewijzigde beschrijving en teekening kan aanhechten.
3. Wy zouden hieraan de vraag willen toevoegen of afwyking van de stukken geoorloofd is.
Het wil ons voorkomen dat het laatste vraagpunt door Mr. "Van Doorn gesteld, ontkennend moet worden beantwoord; de wet eischt aanhechting van een exemplaar der art. 5 bedoelde stukken; de stukken dus by het verzoek overgelegd.
Wat de opvatting der Hooge Regeering ten deze aangaat, maken wy allereerst melding van een Kon. besluit van 9 Januari 1899, waarby werd beslist, dat verandering van richting eener schietbaan wyziging zou zijn van den grondslag zelve der aanvrage om vergunning en daarom niet in den vorm



79
Art. 9.
eener aan de vergunning verbonden voorwaarde kan worden gelast. Ten tweede is van belang het Kon. besluit van 5 Jan. 1904, waarbij is gehuldigd de leer dat tegen den geest der Hinderwet is een zoodanig stel voorwaarden verbonden aan de oprichting der inrichting, dat van de oorspronkelijke beschrijving en plattegrondteekening niets overblijft dan enkel de plaats, waar de aanvrager de inrichting wenscht te vestigen.
(Met „plaats" is hier blijkbaar bedoeld het kadastrale perceel, doch niet de op het perceel oorspronkelijk aangegeven plek van stichting).
In de derde plaats vermelden wij een Kon. besluit van 19 Sept. 1899, waarbij eigenaardigerwijze, de daarbij in hooger beroep verleende vergunning de voorwaarde verbonden werd dat de inrichting op een in dat besluit aangegeven en van de plattegrondteekening afwijkende plaats zoude worden gesteld.
Dit Kon. besluit is, en o. i. volkomen terecht, bestreden in het Weekbl. v. B. A. (no. 2648). De bestrijding komt in hoofdzaak hierop neer, dat de overheid, hetzij gemeentebestuur, ged. staten of de Kroon gebonden is door de aanvraag en de stukken welke daarbij zijn overgelegd en waarvan alleen door derden ter gemeente-secretarie kennis kan worden genomen. Wij zjjn het eens met de Redactie. De belangen en rechten van derden tegen schending, waarvan de Hinderwet door het voorschrijven van de zitting voor het aanhooren van de bezwaren tegen de inrichting volgens de ter visie liggende stukken, zoo angstvallig heeft gewaakt, zullen ernstig kunnen worden geschaad, indien de vergunninggevende autoriteit bevoegd is af te wijken van de overgelegde beschrijving en teekening, over welke afwijking de belanghebbenden niet worden gehoord, terwijl daar de inrichting soms dichter bij hunne eigendommen enz. zal worden ge plaatst, zij daarvan juist dien overlast zullen gaan ondervinden dien de Hinderwet heeft willen voorkomen of beperken.
Dat nu echter geenerlfl afwijking mag plaats vinden, hetgeen blijkbaar de meening der Redactie is, zouden wij niet willen onderschrijven.
Al valt hier eene grens uiterst lastig te trekken, dan zouden wij toch in de eerste plaats bij de beoordeeling daaromtrent, ons af willen vragen of de mogelijkheid bestaat, dat door de afwijking aan buren, enz. eenige overlast zal kunnen worden aangedaan. Bestaat die mogelijkheid niet, bijv. doordat de inrichting niet noemenswaardig van plaats verandert (waardoor geen nieuwe belanghebbenden zullen ontstaan, dan die reeds belanghebbenden konden geacht



Art. 9.
80
worden te zijn, op het oogenblik van de zitting) dan zouden wij het geen bezwaar achten, van de stukken af te wijken.
Is eene belangrijke afwijking noodig, dan is o.i. weigerend op de vergunningsaanvrage te beschikken. Voor die weigering is in art. 11 der wet dan voldoende grond te vinden; de verzoeker zal vervolgens een gewijzigd plan kunnen indienen, ten aanzien waarvan de Hindèrwet-procedure opnieuw aanvangt.
Gaat men aldus te werk, dan meenen wij, dat het meest in den geest van de wet wórdt gehandeld.
Zie in verband hiermede ook het hoofdartikel in no. 1972 van evengenoemd weekblad, waar deze kwestie uitvoerig is behandeld.
4. Volgens de Redactie van de Gemeentestem (zie no. 2931) geldt de verleende vergunning ook voor een in de beschrijving en teekening aangegeven stoommachine, al is die in het verzoek niet afzonderlijk genoemd.
Wij vereenigen ons gaarne met deze opvatting. Immers in het verzoek behoeft feitelijk niets anders dan de vraag om vergunning van de inrichtings volgens overgelegde beschrijving en teekening te worden vermeld; alles wat die stukken inhouden, is dus, aangezien de vergunning op grond van en volgens die stukken wordt verleend, begrepen in de vergunning.
5. Het gemeentebestuur, ged. staten of de Kroon behoeven niet te onderzoeken ten wiens name de vergunning moet gesteld worden met het oog op de aansprakelijkheid voor de naleving der te verbinden voorwaarden in verband met eene eventueel in te stellen strafvervolging.
Wie daarvoor aansprakelijk .is, heeft alleen de rechter te onderzoeken en te beslissen.
Het administratief gezag moet slechts letten op de bepaling der wet die zegt dat de vergunning gesteld moet worden ten name van den verzoeker en zijne rechtverkrijgenden.
In het vergunningsbesluit worde dus de naam vermeld, zooals het verzoek is onderteekend. Wordt dus bijv. een verzoek ingediend en onderteekend door de firma X. dan is de vergunning te stellen op naam der firma X. en hare rechtverkrijgenden. (Zie ook Gem. nos. 2375 en 2876.)
Zooals gezien moet de vergunning gesteld worden ten name van den verzoeker en zijne.rechtverkrijgenden.
Wat is nu het gevolg, indien de vergunning alleen gesteld wordt ten name van den verzoeker?
In verband hiermede wijzen wij op een in de Gem. stem no. 3084, vermeld Kon. besluit waarbij, met vernietiging van



81
Art. 9.
het besluit van burg. en weth. alsnog aan verzoeker A. vergunning werd verleend voor een enz.
De vergunning in het Kon. besluit was dus niet ten name van den verzoeker en zijne rechtverkrijgenden gesteld.
Aan deze omissie knoopt de Redactie van de Gemeentestem, niet het gevolg vast, dat de inrichting zonder de vereischte vergunning in werking is, zich daarbij beroepende op de geschiedenis van art. 9, die zoo duidelijk in het licht stelt, dat men de vergunning niet aan een persoon, maar aan eene inrichting wilde toegekend zien; al staat het dus niet uitdrukkelijk in het besluit, dan geldt dit besluit toch ook voor de rechtverkrijgenden. Met het oog op de duidelijke woorden der wet is het echter raadzaam de vergunning te stellen ten name van verzoeker en zijn rechtverkrijgenden.
6. De vergunning geldt voor een onbepaalden tijd; is zij voor een bepaalden tijd (met uitzondering in het geval bedoeld bij art. 12) of tot wederopzegging verleend, dan staat het besluit bloot aan Kon. vernietiging.
Dit blijkt uit het Kon. besluit van 7 Aug. 1889 (Gem.no. 1989).
Het gemeentebestuur had o.a. eene „voorwaarde" opgelegd, krachtens welke de vergunning te allen tijde kon worden ingetrokken, mits zulks den concessionaris zes maanden te voren werde aangezegd.
Ten aanzien van deze voorwaarde overwoog het voormeld Kon. besluit:
„dat de voorwaarde onder litt. h. volgens welke de verdunning te allen tijde door het gemeentebestuur kan „worden ingetrokken, in werkelijkheid geene voorwaarde is, „maar slechts eene willekeurige bepaling, die aan de verdunning een opzegbaar karakter zou geven, 'twelk de wet „niet kent; dat toch het geval, waarin eene verleende verdunning ^an worden ingetrokken, bij de wet zelve in art. 20 „is voorzien en dat derhalve het gemeentebestuur daaromtrent „niets heeft te bepalen, terwijl het bovendien niet aangaat „aan eene bevoegdheid, die de wet in zekere gevallen toe^kent, eene onbeperkte uitbreiding te geven."
7. Met de aanhechting van een exemplaar der beschrijving •en teekening is blijkbaar bedoeld, dat de vergunning verleend wordt, voor de inrichting zooals ztj opgericht zal worden volgens die stukken en tevens om steeds te controleeren of de inrichting volgens de beschrijvingen teekening in werking wordt gehouden.
Vergunning, beschrijving en teekening vormen dus een
6



Art. 9.
82
geheel. Daarvan mag de concessionaris zich geenerlei afwijking veroorloven, zonder zich aan de strafbepalingen der wet bloot te stellen.
Het is niet strikt noodig in eene Hinderwet-vergunning te bepalen, dat de oprichting moet geschieden volgens de overgelegde beschrijving en teekening en zeker zyn wij het met de Redactie der Gemeentestem (zie no. 2085) eens, dat by gebreke van eene zoodanige bepaling de concessionaris geenszins bevoegd is om af te wijken van die beschrijving en teekening.
In verband hiermede citeeren wy echter uit de Gemeentestem no. 2337 het navolgende: 'ter'-':
„Van geachte zyde is onze aandacht gevestigd op het feit, „dat meer dan een kantonrechter geen overtreding der „fabriekswet ziet in de omstandigheid, dat iemand, aan wien „krachtens die wet vergunning tot oprichting van eene der „daar bedoelde inrichtingen is verleend, zich niet houdt aan „de beschryving en de opgaaf in art. 5, no. 1 bedoeld, wan„neer in het vergunningsbesluit zelf die beschryving en opagaaf niet zyn ingelascht. Het komt ons voor, dat men hier „inderdaad voor een lastig geval staat. Wel is waar meenen „wy met prof. Oppenheim — zie aant. 2 ad art. 9 zyner „wet— dat de aanhechting van de beschryving aan de ver„gunning het zonneklaar maakt, dat zy een inhaerent deel „der vergunning uitmaakt, doch dezelfde schrijver merkt „terecht op — aant. 2 ad art. 22 — dat met de gestelde „voorwaarden sub b van dat artikel genoemd, bedoeld worden, „die waarvan in de artt. 12 en 17 de rede is. Daar nu eene „strafbepaling in strikten zin moet worden toegepast, begrypen „wy de aarzeling der kantonrechters om afwyking van meer„bedoelde beschrijving te qualificeeren als eene handeling „in stryd met de gestelde voorwaarden."
„Wy achten het daarom geraden, dat de gemeentebesturen „den hoofdinhoud der beschryving — voor zoover hun dit „noodig schynt — in hun besluit opnemen als eene der in „art. 12 aln. 1 bedoelde voorwaarden. Intusschen zou men „over de kwestie eene administratieve uitspraak kunnen uitdokken door krachtens art. 20 de vergunning in te trekken."
Het wil ons voorkomen dat de byvoeging van den hoofdinhoud der beschryving als een der in art. 12, aln. 1 bedoelde voorwaarden in stryd met de wet is.
In stryd met de wet, omdat alleen die voorwaarden gesteld mogen worden, waardoor aan het bezwaar van gevaar, schade of hinder kan worden te gemoet gekomen.



83
Artt. 9—10.
8. Alvorens op het verzoek om vergunning tot oprichting van een steenhouwerij" of -zagerij een beslissing kan worden genomen, zal volgens de aanschrijving van den Minister van Landb., Nijverh. en Hand. van 31 Januari 1913, no. 194 afd. Arbeid, tusschen den Minister en het gemeentebestuur overleg moeten worden gepleegd. Te dien einde moet een gemeentebestuur, zoodra een zoodanig verzoek inkomt aan den Minister daarvan kennisgeven. (Zie bijlage no. 18).
9. Van elke verleende vergunning moet volgens missive van den genoemden Minister van 10 Jan. 1912, no. 114 S. afd. Arbeid, kennis worden gegeven aan de ambtenaren voor het Stoomwezen. (Zie bijlage no. 17).
Zie daarvoor Kon. besluit van 11 Febr. 1907 (Stbl. 48), (Bijlage no. 2).
10. Bij de behandeling van dit artikel in de Tweede Kam er is door den Minister, naar aanleiding van een opmerking van den Heer Kappeyne van de Coppello, gaarne in overweging genomen het denkbeeld om de gemeentebesturen voor te schrijven het aanhouden van een register waarin aanteekening zou moeten worden gehouden van de hoofden der ondernemingen en van de plaatsen waar deze werken, met verplichtingen voor den belanghebbende om wanneer de aansprakelijke persoon wordt verwisseld, in het register daarvan aanteekening te laten doen.
Voorzooveel ons bekend is, is echter nooit zoodanig voorschrift door den Minister vastgesteld.
Art. 10. Indien er binnen den afstand van 100 meter van het gebouw of lokaal, waarin het bedrijf, waarvoor de inrichting bestemd is, zal worden uitgeoefend, geene perceelen aan anderen, dan de aanvragers, toebehoorende of bij anderen in gebruik, en binnen den afstand van 200 meter, bedoeld in art. 5, no. 3, geene gebouwen of lokalen van aldaar bedoelde soorten zijn, wordt deze omstandigheid eenvoudig door het gemeentebestuur verklaard aanwezig te zijn en op het verzoek beschikt, zooals bevonden wordt te behooren.
1. De behandeling van dit artikel in de Tweede Kamer deed niet vermoeden, dat daaruit nog een belangrijk vraagpunt zou ontstaan. Noch in de mem. v. toel., noch in het V. V.,



Art. JO.
84
noch ten slotte by de mondelinge beraadslaging werd dit artikel besproken.
Toch doet of juister deed zich ten aanzien van dit artikel eene belangryke vraag voor, welke niet alleen by mr. van Doorn *) doch ook in de praktijk gerezen is.
Mr. van Doorn komt de kracht en beteekenis van dit artikel niet duideiyk voor. Dat in het hier gestelde geval de in art. 6 al. 1 bedoelde kennisgeving niet plaats kan vinden spreekt van zelf. Indién het alleen de bedoeling ware geweest dit te doen uitkomen, dan had z. i. art. 10 als aln. 2 in art.
6 moeten worden opgenomen.
Nu doet het hem schynen alsof ook de overige voorschriften van art. 6 en 7 niet zullen behoeven te worden nageleefd. Hy vraagt zich af of dit de bedoeling kan zyn?
„Ieder kan", aldus mr. van Doorn „tegen eene gevraagde „vergunning — de Minister erkende het uitdrukkeUjk — „bezwaren inbrengen. Waarom deze bevoegdheid in dit „geval ontnomen? Vele inrichtingen — men denke aan die „in aln. II van art. 2 genoemd — zullen ook ver buiten de „afstanden hier genoemd, gevaar doen ontstaan."
„En zal art, 9 in dit geval ook niet van toepassing zyn?"
„Men kan het met hetzelfde recht als voor de artt. 6 en 7 „beweren."
Wy achten het artikel duidelyk, doch hadden het lievér als art. 8 gezien.
De Hinderwet schryft ten aanzien van de verzoeken eene omslachtige procedure voor, neergelegd in artt. 6 (6bis) en
7 (7bis), ten einde aan de bezwaren van belanghebbenden recht te doen. Nu is er één geval, dat die omslachtige procedure niet behoeft te worden nageleefd, nl. het geval bedoeld in art. 10. Dan wordt geacht, dat niemand dan de aanvrager by het al of niet verleenen der vergunning belang heeft en behoeft die omslachtige procedure, (het blykt o. i. duidelyk uit het woordje „eenvoudig") niet plaats te hebben.
Dat nu ook art. 9 of andere artikelen niet behoeven te worden toegepast, wil ods ongegrond voorkomen.
Art. 10 geeft eene „eenvoudige procedure" afwykende van de in de artt. 6 en 7 voorgeschreven „omslachtige procedure."
Door het volgend art. lObis is deze kwestie duidelyk opgelost. Dit artikel toch verklaart dan (in het geval van art. 10) o. a. alleen de 2e alinea van art. 7 bis toepasselijk, de le alinea is dus niet van toepassing en daarin staat de bevoegdheid
*) t. a. p. pag, 67.



85
Art. 10.
van het districtshoofd der arbeidsinspectie om de zitting bij te wonen.
2. Hoe wordt het in art. 10 bedoeld geval geconstateerd? Deze vraag wordt gesteld en beantwoord in de Gemeentestem no. 2694.
De Eedactie antwoordt. „Ook in het geval van art. 10 „moeten de bij art. 5 bedoelde stukken overgelegd worden, „uit het uittreksel uit de kad. leggers -blijkt dan, dat binnen „den bij de wet bepaalden afstand geen perceelen als ln „art. 10 genoemd aanwezig zijn."
Met dit antwoord kunnen wij ons om twee redenen niet vereenigen.
lo. Achten wij in het geval van art. 10 overlegging niet noodig van het uittreksel bedoeld bij art. B al. 3. (Zie pag. 51).
2o. al zoude een zoodanig uittreksel wel moeten worden overgelegd, dan blijkt daaruit toch alleen maar, dat er geen gebouwen als bedoeld in art. 5, al. 3 zijn binnen een kring van 200 M.
Dat er binnen een kring van 100 M. geen perceelen aan anderen, dan de aanvragers toebehoorende of bij anderen in gebruik, zijn, blijkt nooit uit een eventueel over te leggen (negatief) uittreksel uit de kad. leggers als bedoeld in art. 5 al. 3.
Zoowel het een als het ander zal o. i. door burg. en weth. zelfstandig onderzocht moeten worden.
Een uittreksel uit de kad. plans (waarvan de overlegging door ons is bepleit op pag. 48) zoude hier goede diensten kunnen bewijzen.
Ten slotte over dit artikel nog eene opmerking.
Bij art. 27 der Hinderwet is o. a. ook art. 10 van toepassing verklaard.
Nu rijst de vraag of in het geval van art. 27 der wet, wanneer ged. staten eene vergunning moeten verleenen het voorschrift van art. 10 mutata mutandis (dus door ged. staten) moet worden toegepast of dat burg. en weth. de daar bedoelde omstandigheid moeten aanwezig verklaren.
Wij achten het eerste geval juist, en de wet verzet zich daartegen naar onze meening niet.
In het besluit van ged. staten is die verklaring het meest op bare plaats; ged. staten zullen het onderzoek of art. 10 van toepassing is, bijv. kunnen opdragen aan den provincialen ingenieur.
Dat art. 10 mutata mutandis toepasselijk kan worden opgevat blijkt uit art. 27bis, dat o. a. art. 12bis van toepassing verklaart:



Art. 10—11.
86
art. 27bis heeft het oog op ged. staten, terwijl art. 12bis spreekt van gemeentebesturen; ook hier is dus van eene toepassing „mutata mutandis" sprake.
Art. IOois. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zendt het gemeentebestuur aan het districtshoofd der arbeidsinspectie een exemplaar der in art. 5 sub 1 en 2, bedoelde stukken en zijn de artikelen Qter, 7bi8, tweede lid, 8bis en 12bis van toepassing.
Dit artikel is toegevoegd bij de wet van 4 Sept 1896 (Stbl. 153) en gewijzigd door de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Art. 11. In geval van weigering der vergunning worden de redenen, die daartoe geleid hebben, in het besluit vermeld.
Tot weigering kunnen alleen leiden de bezwaren ontleend aan vrees voor:
a. gevaar;
b. schade aan eigendommen, bedrijven of de gezondheid;
c. hinder van ernstigen aard, waartoe behoort het ter bewoning ongeschikt maken van woonhuizen of gedeelten van woonhuizen, het belemmeren van het gebruik van de lokalen en gebouwen, in art. 5, 3o. bedoeld, ieder overeenkomstig de bestemming, die het gebouw of lokaal, tijdens het verzoek werd gedaan, had, en het verspreiden van vuil of van walgelijke uitdampingen.
Vrees voor mededinging in eenig bedrijf, door belanghebbenden geuit, kan geene reden tot weigering zijn.
Slaan wij de registers, op de beslissingen van de afd. geschillen van Bestuur (Raad van State) sinds het inwerkingtreden der Hinderwet verschenen, na, talrijk zijn de koninklijke besluiten, die wij daarin aantreffen en waarbij artikel 11 der wet is geïnterpreteerd of waarbij omtrent een al of niet terecht verleende vergunning in hooger beroep eene uitspraak is gedaan.
In de Tweede Kamer heeft art. 11 een onderwerp van langdurige bespreking uitgemaakt.
Voor zooveel noodig wordt, om op de strekking en bedoeling van dit wetsartikel het licht te doen vallen, wat vereischt wordt ter bevordering van een goede uitvoering der wet, van de bespreking, mondeling zoowel als schriftelijk, hieronder melding gemaakt.



87
Art. 11.
Artikel 11 is o.i. het belangrijkste artikel der geheele wet, omdat daarin de wetgever tot eene wilsuitdrukking is gekomen, waarvan de naleving zoowel voor de klein-industrie als voor de groot-industrie zeer gevoelige gevolgen kan hebben. Het gaat niet minder dan om het weigeren van eene vergunning, het onmogelijk maken van de uitoefening van een bepaald bedrijf aan den eenen kant, het schaden van belangen van derden, ernstige belangen dikwijls, aan den anderen kant.
Al is door het bij art. 15 der wet toegekend hooger beroep en het daarbij door de Hooge Regeering ingenomen standpunt, het gevaar om belangen te schaden, veel verminderd, toch moeten zij, die in eerste instantie een beslissing op het verzoek hebben te nemen, niet uit het oog verliezen, dat zij door het weigeren of verleenen der vergunning de bedoeling van den wetgever geheel kunnen missen. Niet gemakkelijk is de taak, om daar te beslissen, waar uiteenloopende belangen op het spel staan. Dit klemt te meer waar, zonder commentaar, art. 11 niet aan al te groote duidelijkheid lijdt, en tot zoovele kwesties in de praktijk aanleiding heeft gegeven en nog geeft.
Nevens de bedoeling van het artikel bij de behandeling der wet aan het licht gekomen, zullen wij zooveel mogelijk melding maken van de voornaamste Kon. besluiten, waaruit meer in het bijzonder te leeren valt hoe de criteria „gevaar, schade en hinder" moeten worden opgevat. En daar komt het in hoofdzaak op aan!
Allereerst putten wij uit de mem. v. t.
„De aanduiding, in het vorig wetsontwerp, van de inrichtingen, die niet zonder vergunning mogen worden opgericht, „berustte op de' volgende beginselen. Gevaarlijk waren ge„acht, inrichtingen, die de publieke veiligheid bedreigen door „het gevaar van zelf ontbranding, licht vlambare of ontplofbare stoffen'. Schadelijke inrichtingen die den algeméenen „gezondheidstoestand door uitdampingen en stoffen, als„mede door het lossen van vochten, vermengd met ongezonde „en stinkende bestanddeelen bedreigen. Voorts was de hinder „bij de beoordeeling der aanvragen om vergunning buiten „aanmerking gelaten, behalve met betrekking tot instellingen, „bestemd tot verpleging van zieken, uitoefening van den „openbaren godsdienst en het geven van onderwijs, met „andere woorden: Instellingen waarvan het gebruik gerekend „kan worden van publiek nut te zijn."
„Die opvatting schijnt den ondergeteekende te beperkt."
„Er is geene reden het gevaar alleen in zelfontbranding



Art. 11.
88
„of ontploffing te zoeken of juist den gezondheidstoestand „van de bewoners of gebruikers der aan eenige industrieele „inrichting belendende perceelen, bij uitsluiting, in bescherming te nemen. De dreuning bijv. aan de uitoefening „van eenig bedrijf als een machinefabriek met zware stoomhamers, verbonden, kan in onze slappe terreinen, omliggende „gebouwen doen scheuren en derhalve gevaar en schade „veroorzaken; de rook uit fabriekschoorsteenen kan voor „sommige bedrijven zooals kleederbleekerijen, zeer schadelijk „en hinderlijk zijn; gezwegen van de indirecte nadoelen, „wanneer aangrenzende gebouwen nagenoeg onbewoonbaar „gemaakt worden en dientengevolge belangrijk in waarde „verminderen, ofschoon kan worden toegegeven, dat in het „belang der nijverheid .bij de beoordeeling der aanvragen om „vergunning, de vrees voor hinder niet te ver mag worden „uitgestrekt, waarom dan ook bij dit ontwerp getracht is „eene defenitie te geven, van hetgeen in de toepassing door „hinder" is te verstaan — zoo mag toch gevraagd worden „op welken grond aan de nijverheid de gelegenheid zou moeten „worden gegeven, het publiek vrijelijk en zonder eenige beperking te hinderen en te benadeelen. Veeleer moet de wet „zóó worden gemaakt, dat zij de belangen van industrieelen „en niet-industrieelen gelijkelijk beschermt en zooveel doenlijk met elkander in overeenstemming brengt." Tot zoover de mem. v. t.
In het V. V. werd de uitdukking „gevaar" te algemeen genoemd, en de vraag gesteld of daarbij met moest worden gevoegd: voor de openbare veiligheid en of ook van brandgevaar opzettelijk melding moest worden gemaakt, terwijl men aan hetgeen sub b is vermeld uitdrukkelijk bijgevoegd wilde hebben:
„of bederf van het water in de gemeente, waar de inrichting gevestigd zou worden of in andere gemeenten".
Ook werd gevraagd wat onder gezondheid moest worden verstaan, nl. openbare gezondheid of ook de gezondheid der arbeiders, die in de fabriek werken.
Tevens had men bezwaar tegen de in het oorspronkelijk ontwerp sub c voorkomende uitdrukkingen „hinder van zeer ernstigen aard" en „volstrekt ongeschikt maken", welke uitdrukkingen te absoluut waren en waardoor de taak der autoriteiten die te beslissen zouden hebben te moeilijk werd.
In de mem. v. a. merkte de Minister op, dat de algemeenheid van het woord „gevaar" juist uitdrukt, wat, naar de meening der Regeering, de wet zooveel mogelijk moet



89
Art. 11.
keeren. Elke nadere omschrijving zou de toepassing ten onrechte beperken.
Voorts wat de opmerking over „gezondheid" aangaat, dat men daaronder te verstaan heeft de" openbare gezondheid zoowel als die van de bewoners der belendende perceelen.
„Bepalingen nopens de gezondheid der arbeiders", aldus de Minister, „die in de inrichtingen zullen werken, behooren niet in het kader dezer wet."
Tenslotte wat de in het V. V. aangevoerde opmerking over hinder aangaat, teekende de Minister aan:
„Ofschoon erkennende, dat hinder grond kan opleveren „tot weigering of voor het stellen van voorwaarden zoo „wenscht de Regeering toch, zooveel mogelijk onnoodig / „te ver gedreven, belemmering van de nijverheid te voorkomen, vandaar dat alleen hinder van ernstigen aard in aan merking mag worden genomen."
„Zeer ernstig" en „volstrekt ongeschikt" — zijn wellicht te „sterke uitdrukkingen, ze zijn thans vervangen door „ernstig" „en „ongeschikt." —
Een der felste bestrijders van art. 11 was de Heer Kappeyne van de Coppello.
Met het oog op het belangrijk licht dat hierdoor op artikel 11 valt nemen wij diens redevoering bij de algemeene beschouwingen in haar geheel over.
„Verder heb ik het bezwaar, dat ik niets begrijp van artikel 11.
„Ik erken dat het zeer moeilijk is een dergelijk artikel „goed te redigeeren en daarom had ik liever gezien, dat men „eenvoudig had voorgeschreven, dat het besluit van het „administratiefbestuur zou zijn met redenen omkleed, dat „daarin de gronden zouden moeten voorkomen, waarop de „afwijzing heeft plaats gehad, het aan de jurisprudentie „overlatende, of de afwijzing gerechtvaardigd is. Ik geloof „toch niet dat men van de gronden van afwijzing eene be„behoorlijke definitie kan geven en zoo als het artikel hier „staat, is het eene bedriegelijke waarborg voor de ingezetenen, „die aanleiding kan geven tot allerlei klachten over onrecht„vaardige behandeling. Gesteld dat men als lid van het gemeentebestuur of van ged. staten over de vrees voorgevaar „moet oordeelen, wat zal men daaronder verstaan? Wat is „vrees voor gevaar? Naar mijn inzien is het eene soort „van tautologie. Die uitdrukking is zoo ruim, dat daarin alle, „zelfs hersenschimmige bezwaren kunnen vallen.
„Welk gevaar wordt hier bedoeld? Gevaar voor openbare „veiligheid of voor bijzondere personen? Wanneer in eene „fabriek ter vervaardiging van een product, werktuigen ge-



Art. 11.
90
„bruikt worden die gevaarlijk zijn voor de werklieden die „er mede omgaan, kan dan een philantropisch gemeentebestuur zeggen: hier is vrees voor gevaar?
„Hoe zal Ifet zijn als de werklieden in eene fabriek door „den aard van den arbeid blootstaan aan verminking of een „vroegtydigen dood?
„Ontkennen wil ik niet dat in dergelijke gevallen toedicht noodzadelijk kan zyn, dat er inderdaad omstandigheden „kunnen voorkomen, waardoor de wetgever bevoegd zoude „zyn als voogd over de werklieden op te treden.
„Maar hier is dat de bedoeling niet.
„Toch kan men het er onder brengen, want de wetgever „geeft de soort van gevaar niet aan.
„Doch nu krygt men schade aan eigendommen.
„Ik moet dus aannemen, dat als er van gevaar gesproken „wordt, afgescheiden van „schade" en „hinder" iets anders „bedoeld wordt, dan onder b en c begrepen is; Brandgevaar „wordt hier dus niet bedoeld, want dat is schade aan eigendom. En schade om daar eens by te biyven is tweeledig. „Men heeft schade aan eigendom, materieele schade, byv. by „het verbranden van een huis.
„Maar er is nog een andere soort van schade, die men „heet „dommage pernament." Een huis kan door nieuwe toeStanden in de omgeving, in koopwaarde verminderen byv. „door de oprichting van eene fabriek.
„Is nu zulk soort van schade, door waardevermindering, „begrepen onder gevaar voor schade?
„Kan de vergunning byv. geweigerd worden om eene fabriek „op te richten in het Voorhout uit vrees dat de perceelen „daar in waarde zouden achteruitgaan?
„Ik weet het niet. Strikt genomen zou men zeggen dat „schade aan eigendom alleen materieel kan zyn maar, toch „is sprake tegeiykertyd van schade aan bedrijf die weder „van eene andere soort moet wezen. Maar van welke soort? „En nu moet ik er den Minister myn dank voor betuigen, „dat • hy een artikel bygevoegd heeft, dat vrees voor mededinging geene reden voor weigering kan zyn.
„Maar uit hetgeen de wetgever er bijvoegt laat zich duidelijk afleiden dat hij geene goede definitie geven kan en „zelf gevoelt dat het woord, zooals het daar ligt, de ongezindste uitlegging kan rechtvaardigen.
„Schade aan de gezondheid. Aan de gezondheid van wien ? „Indien hier de openbare gezondheid bedoeld wordt, is dit „geval, zou ik zeggen reeds begrepen onder „gevaar".
„Hinder van ernstigen aard. Dit wordt weder opgehelderd



91
Art. 11.
„door voorbeelden. Dit is dus weder geene duidelijke gedachte, maar een vaag begrip, dat men eenigszins tracht „op te helderen door te zeggen wat er „onder anderen" toebehoort. Daartoe behoort het ter bewoning ongeschikt maken „van woonhuizen, of gedeelten van woonhuizen, het belem„meren van de lokalen en gebouwen in artikel 5, 3e bedoeld enz. „Dat brengt me weer in de war.
„Wanneer wordt er nu „ongeschikt" gemaakt en wat be„hoort nu gebracht te worden onder „schade"; wat niet?
„Eindelijk het verspreiden van vuil of van walgelijke uitdampingen" Mij dunkt dat dit ook onder schade aan eigendommen begrepen is. Het komt mij mitsdien voor dat de „omschrijving hier gegeven, inderdaad geen waarborg oplevert „en toch bevindt zij zich ook in art. 1 van de wet: ik zou „daarom ook veel liever gezien hebben dat men gezegd had: „Het is verboden inrichtingen, voorkomende op door den „Koning vast testellen lijsten, op te richten zonder vergunning; „dat men aan den Koning het recht had gegeven om voor „bepaalde gedeelten van argumenten dispensatie te verleenen „en het aan plaatselijke verordeningen had overgelaten om „door maatregelen van politie aan te vullen wat aan de alge„meene regeling ontbreekt; dat men de beoordeeling of eene „inrichting op de lijst behoorde overliet aan de beslissing „van het administratief gezag, behoudens goede waarborgen „en dat men de weigering niet mocht geven dan omkleed „met redenen, behoorlijk gemotiveerd, maar zonder dat daarvoor in de wet werden aangegeven oorzaken, hoe zal ik het „noemen, kategorieën zooals gevaar, schade en hinder, die „inderdaad alleen eene bedriegelijke verwachting opwekken „dat recht zal worden gedaan naar vasten regel, maar die „nooit verbinden, terwijl, zoo van een behoorlijk gemotiveerd „besluit een goed geregeld appel op Gedeputeerde Staten „plaats had, en vandaar een goed geregeld appel op den „Koning, men had een veel eenvoudiger stelsel, dat in praktijk veel zuiverder zou kunnen werken, en waardoor geen „enkel beginsel van staats- of administratief recht zou geschonden worden. Maar zooals het thans geregeld is, op deze „omslachtige wijze zal men elk oogenblik komen tot conflicten „en ongelegenheden, omdat de vraag of naast deze wet „blijft bestaan de Grondwet en de Gemeentewet zich elk „oogenblik zal voordoen en altijd weer moeilijk zal zijn te „beslissen."
De Minister antwoordde hierop als volgt: „Door een der



Art. 11.
92
„geachte sprekers is opgemerkt, dat het begrip van gevaar, „schade of hinder te algemeen zoude zijn.
„Mijnheer de Voorzitter, indien wy hierin zondigen, dan „zondigen wij in goed gezelschap, daar in alle besluiten, alle stukken alle auteurs over het onderwerp deze uitdrukking „in drie kategorieën voorkomt.
„Alle Fransche schrijvers spreken van établissements dan„gereux, insalubres et incommodes."
„In het besluit van 1824 staat „gevaar, schade of hinder."
„In de Duitsche Gewerbe-Ordnung leest men erhebliche „Nachtheile, Gefahre oder Belastigungen. Alle schrijvers hebben „dezelfde nomenclatuur gevolgd. Men heeft betrekkelijk de „kwestie, die het hier geldt die zoozeer ingrijpt in het bedrijf „en den toestand van de medeburgers geen betere uitdrukking „kunnen vinden, en ik twijfel er aan of het raadzaam ware „door een amendement verandering hierin te brengen.
„Wat betreft de definitie in artikel 11 gegeven, de bewering „dat het begrip hinder te ruim zou zijn omschreven wórdt „daaromtrent eene wijziging voorgesteld, dan zullen wij die „bij art. 11 hebben te overwegen."
Bij de algemeene beschouwingen kwan de Heer Kappeijne van de Coppello nogmaals op de definitie terug, zeggende:
„Ik kom tot de definitie van gevaar, schade, hinder. „Alle schrijvers hebben die woorden gebezigd. In de Fransche „verordening heet het dangereux* insalubre en incommode. „De Duitsche Gewerbe-Ordnung die ik hier niet heb, gebruikt „ook andere uitdrukkingen. Maar ik herhaal het zooals het „in deze wet staat, er is geen mogelijkheid om te herkennen „wat schade aan eigendom en bedrijf is, zoodat schade een „eigenslachtig begrip blijft en niet omvat hinder. Niemand „kan daarvan een duidelijke verklaring geven. Men zegge „eenvoudig dat de beslissing met redenen omkleed moet zijn „en dat zij die te beslissen hebben de schrijvers moeten „raadplegen, waar zij opheldering zullen vinden. Wat nu in „de wet staat is een bedriegelijke waarborg voor de ingezetenen „en als de Raad van State — gelijk ik niet aanneem, geen „vaste jurisprudentie heeft, dan zal men de grootste dwaas„heden evengoed als de verstandigste beslissingen met de „wet kunnen rijmen. Waarborg ontbreekt. En wat zal'nu „gebeuren? Nu zullen de industrieelen die door de weigering „der vergunning of door de daaraan verbonden voorwaarden „zich verongelijkt achten, in appel komen en evenzeer de belanghebbenden die de oprichting willen beletten, als zij „meenen dat op schade of hinder voor hen niet genoeg is „gelet en beiden zich verongelijkt achten. Men zal dus door



93
Art. 11.
„artikel 11 te behouden in plaats waarborgen aan de ingezetenen en tegelijk een leidraad voor den administratieven „rechter te geven, een wetsartikel behouden, dat voortdurend „tot allerlei onaangenaamheden en wonderlijke uitleggingen „aanleiding kan geven. Wanneer de Minister zegt: art. 11 „tempert vrees, bij mij integendeel doet het, om de woorden „van de wet te bezigen, vrees voor gevaar ontstaan, dat „schade aan eigendommen, bedrijven en gezondheid zal worden „toegebracht en daardoor door deze wet niet weinig hinder „zal worden veroorzaakt."
Ook de Heer Teding van Berkhout voerde bij de algemeene beschouwingen het woord over het begrip gevaar,- schade of hinder."
„Wat betreft de kwestie van gevaar, schade of hinder, „kan ik na het geen de Minister heeft gezegd, geen voldoend „antwoord verwachten op de vraag, wat onder ieder der „drie kategorieën, speciaal onder hinder begrepen wordt. Men „beroept zich op het voorbeeld van andere landen, maar „wordt de voorgestelde bepaling behouden, dan hoop ik dat „de gemeentebesturen zooveel gezond verstand en zooveel „wijsheid zullen hebben, dat de nijverheid niet onnoodig „belemmerd wordt. Mocht de wet, zooals zij is ontworpen „tot stand komen, dan zou ik mij daarin verblijden, dat ik „niet geroepen zal worden om te beslissen of de eene of „de andere inrichting gevaar, schade of hinder zal toebrengen."
„Eene laatste opmerking. Ik ben het met den Minister „eens, dat de vraag betreffende het verteren of verbranden van „den rook niet in deze wet past, maar de Minister zal mij „toegeven, dat daar waar sprake is van hinder door eenige „inrichting, de belendende gebouwen in de eerste plaats wel „hinder zullen hebben van den rook, en dat de gemeentebesturen zullen trachten die oorzaak van hinder zooveel „mogelijk weg te nemen. De kwestie van den rook te verbranden of te verteren blijft dus steeds van actueel belang. „Het deed mij daarom leed die zaak niet in de stukken van „de Regeering behandeld te zien met die blijken van kennis, „waardoor men vertrouwen heeft in hen, die de wet hebben „opgesteld en wellicht zullen worden geroepen haar te hand„haven. Mijn vertrouwen in de ongenoemde persoon of „personen, die hier geraadpleegd zijn, iB niet vermeerderd „maar eer verminderd."
De Minister merkte nog op, wat de geuite wenschelijkheid van het uitdrukkelijk voorzien tegen het bederven van polderwater aangaat, dat het z. i. niet raadzaam was in vele bij-



Art. 11.
94
zonderheden te treden en bijzondere zaken te noemen, die schade of hinder zouden kunnen lijden.
„Ik moet" aldus de Minister „ook doen opmerken, dat de „uitdrukking in artikel 11 „het verspreiden van vuil" evenzeer „toepasselijk is op het verspreiden van vuil in het water als „op den grond. Wanneer nu polderwater, of water in beken en „vaarten verontreinigd wordt op hinderlijke wijze door eene „industrieele onderneming, dan valt dit onder artikel 11."
Bij de behandeling van het artikel zelf werd de strijd opnieuw aangebonden.
Allereerst werd een amendement voorgesteld en verdedigd door den Heer van den Berch van Heemstede. Dit amendement strekte om artikel 11 toe te voegen: d bederf van polderwater. Den Heer de Bieberstein kwam dit niet afdoende voor en stelde een sub-amendement voor, de strekking hebbende om achter polderwater te lezen, beken en kleine rivieren. Amendement en sub-amendement werden door den Minister bestreden en ontraden en de Minister was van meening daf, als het amendement werd aangenomen de behandeling van het ontwerp niet meer voortgezet zoude kunnen worden, omdat de oekonomie van het wetsontwerp verbroken zoude zijn.
Het amendement en het subamendement werden daarop ingetrokken, omdat het den voorstellers uit het antwoord der Regeering gebleken was dat onder gevaar, schade en hinder, ook begrepen is het bederf van water in het algemeen.
De heer Idzerda besprak de kwestie, of de woorden vrees voor gevaar, of de gezondheid, alleen betrekking hebben op belendende huizen en op diegenen, die om de fabriek heen wonen of dat zij ook sloegen op de arbeiders in de fabriek. Hij leidde zulks o.a. af uit de geëischte plattegrondteekening. en stelde den Minister de vraag of de gemeentebesturen de bevoegdheid bezitten ons, na het advies van de geneeskundige ambtenaren te hebben gehoord, in de concessie voorwaarden te stellen in het belang van de veiligheid en gezondheid der arbeiders in de fabriek en daarvan de vergunning afhankelijk te stellen.
De Minister antwoordde hierop, dat in het wetsontwerp geene bepaling te vinden is, die de gemeentebesturen belet, om daaromtrent voorwaarden te stellen, maar het onderzoek, dat volgens dit ontwerp zal worden ingesteld, liep daarover volgens Z. E. niet, het was een ander, nl. de aanraking van de industrie met de belangen van nabijwonendeh en hetpubliek. „Over de belangen der werklieden, die vrijwillig komen,



95
Art. 11.
„want niemand wordt genoodzaakt zich naar eene fabriek te „begeven," aldus de Minister „behoeft het onderzoek niet te loo„pen^Maar er is in dat wetsontwerp niets, dat de gemeentebesturen belet om bij het stellen der voorwaarden ook daarop acht te slaan" *).
Ook den heer Teding van Berkhout, waren de bepalingen van art. 11 te algemeen.
Hij sprak daarover als volgt:
„In bet besluit van 1824 wordt bepaald gezegd, dat het „publiek met gevaar, schade of hinder moet kunnen bedreigd „worden. Daarom werd dan ook bij het onderzoek de.' com„modo et incommodo gevraagd, welke bedenkingen men had „en daarbij waren doorgaans bedenkingen van hinder zoo „onbepaald, dat men ze moeilijk in bijzondere aanmerking kon „nemen. Ik heb bij de algemeene beschouwingen reeds ge„zegd, dat in deze wet niet alleen sprake was van hinder „voor particuliere personen, maar ook van hinder voor de „publieke zaak der gemeente. Dus is de uitbreiding bij dit „artikel gegeven zeer groot en ik heb reeds vroeger gezegd, „dat ik mij verheug, dat ik deze wet, indien zij wordt aangenomen, nimmer zal hebben toe te passen,; omdat de „moeilijkheid waarvoor de gemeentebesturen zullen staan „om de wet naar de uitgedrukte meening van den wetgever te handhaven groot zal zijn. Ik [zal als voorbeeld „een concreet geval stellen, dit wordt het beste verstaan. In „art. 11 wordt gesproken over hinder van ernstigen aard, en „daaronder wordt o. a. gerekend, het verspreiden van vuil of „van walgelijke uitdampingen. Ik zou den Minister wel willen „vragen, welke fabriek zich schuldig maakte of maakt aan „het verspreiden van vuil ? wel zijn niet alle werkzaamheden „in eene fabriek of de lokalen zelve, waarin gewerkt wordt, of „de terreinen even schoon en rein, maar zij verspreiden geen „vuil.
„In de tweede plaats, walgelijke uitdampingen. Ik ken vele „fabrieken, die walgelijke uitdampingen verspreiden, maar die „toch niet geweigerd kunnen worden, als zij onder deskundig „toezicht door geschikte personen worden gedreven. Bovendien „walgelijke uitdampingen kunnen binnen of buiten de fabriek „worden verspreid, maar in het algemeen zijn de uitdampin-
*) De Heer van Doorn t.a.p. pag. 76 teekent hierbij terecht aan dat de uitspraak van den Minister stellig onjuist is; art. 12 laat toe het stellen van voorwaarden om te gemoet te komen aan het bezwaar van gevaar, schade of hinder, maar het zal dan ook gevaar, schade ofhindermoeten zijn,in den zin dezer wet en daarover valt juist het gevaar van de arbeiders niet.
In deze kwestie is intusschen voorzien door de Veiligheidswet.



Art. 11.
96
„gen, aan eene fabriek verbonden, binnen het gebouw.*) Maar „ik zal nu een concreet geval noemen. Het koken van ltjn„olieis hoogst noodig. Dat werk, door een geschikt persoon „verricht, zal geen gevaar opleveren, maar als leden uwer „vergadering het bijwoonden, zouden zij over walgelijke uit„dampingen klagen.
„Het fabriceeren van. salammoniac verspreidt nog onaan-* „genamer uitdampingen, niet alleen in, maar ook buiten het „gebouw. Zal men nu, wegens het verspreiden van walgelijke „uitdamping het koken van lijnolie en het fabriceeren van „salammoniac verbieden? Daaromtrent wensch ik eene nadere „verklaring van den Minister te ontvangen. Ik haalde deze „voorbeelden slechts aan, om aan te toonen tot welke gevallen „men komt, wanneer men de oprichting van ondernemingen „ter zake van- hinder, niet voldoende bepaald, wil beperken. „Ik vrees daarom dat de vrees van de gemeentebesturen zeer „groot zal kunnen zijn."
De Minister gaf geen nadere verklaring, doch meende dat men niet zóó; scherpe lijnen moest trekken en dat veel moest worden overgelaten aan de appreciatie der gemeentebesturen.
Evenals reeds bij de algemeene beschouwingen, was ook thans de heer Kappeijne van de Coppello de felste bestrijder; omdat zijn redevoering zeer veel waarde heeft voor de bedoeling van het artikel, laten wij haar hieronder letterlijk volgen:
„De aanmerkingen van den vorigen geachten spreker, be„wijst opnieuw, dat art. 11 duister gesteld is, naar ik vermoed, „omdat het niet zeer helder is gedacht. En toch betreft het „hier een zeer gewichtig beginsel. Het geldt hier het karakter „van het geheele onderzoek, de beweegredenen bij de beslis„sing en daardoor den aard van het gansche rechtsinstituut. „De Franschen spreken van établissements dangereux, insa„lubres et incommodes. Ik moet veronderstellen dat de steller „van het decreet 1824 moeite gehad heeft met de vertaling „van het woord „insalubres" **) Ik weet ook niet hoe ik het „in het Hollandsch juist zou weergeven. Daarvoor is in het „besluit van 1824 in de plaats gekomen de uitdrukking, „gevaar, schade en hinder.
„Hetgeen deze zaak beheerscht is, dat, ofschoon ieder vrij „is om eene fabriek op te richten en te arbeiden gelijk hij
*) nit is niet juist, naar wfl meenen; de utfdampingen van eene fabriek verspreiden zich buiten de fabriek; de dampen van eene inrichting in die fabriek kunnen binnen de fabriek blijven. Het artikel slaat alleen op uitdampingen.
**) insalabre .= nuisible & la santé = schadelijk voor de gezondheid.



97
Art. 11.
„wil binnen de grenzen van zyn eigendom, toch in het belang „der maatschappij een administratief toezicht moet gehouden „worden, een recht moet bestaan bij de overheid om aan de „uitoefening van het recht van den arbeid aan de zijde van „den fabrikant en de uitoefening zijnerzijds van het recht „van eigendom beperkende voorwaarden in het algemeen belang „te stellen. Maar dit kan alleen de reden zijn van de tusschen„komst van het administratief of overheidsgezag; met de be„scherming van het bijzonder of particulier belang heeft de „autoriteit hoorende de commodo et incommodo niets te „doen. Inderdaad bij de bescherming van bloot particuliere „belangen zullen nooit praeventieve maatregelen te pas komen. „De bescherming van die privaatrechtelijke belangen behoort „overgelaten te worden aan den rechter en vandaar dat, wat „de administratieve overheid zal beslissen, al geeft zij de ver„gunning, al verklaart zij de bezwaren van particulieren ongegrond, deze toch geheel bevoegd blijven tot het instellen „van eene burgelijke actie tot schadevergoeding. Als regel „was reeds in het Romeinsche recht aangenomen, dat niemand „gebruik mocht maken van zijn eigendom op een wijze, die „anderen last aan deed door rook. Hetzelfde is het geval bij „dreuning die zich voortplant.
„Als men zoo vaak hoort zeggen, dat het staatsgezag zich „niet hehoort uit te breiden, dat Staatsalmacht verkeerd is, „en men de vrijheid der induviduen moet eerbiedigen, dan „zal men moeten erkennen, dat eene wet als deze een „zeer groote macht aan den staat toekent, daar niets meer „moet beschermd worden tegen willekeurige beperking, dan „het recht van de procedure, het gebruik maken van zijn „eigendom, van zijn kapitaal en zijne arbeidskracht enz."
„Wat nu is gevaar? Men heeft voornamelijk het oog op „gevaar voor de algemeene veiligheid als brand en ontploffing „en het onveilig maken van het gaan langs eene fabriek."
„Wat is schade? Dat is eigenlijk de insalubriteit, het geval „dat de werkzaamheden bodem of dampkring bezwangeren „of verontreinigen met schadelijke stoffen, door het verwekken „bijv. van hinderlijken stank nadeelig voor het algemeen belang. „Maar het bezwangeren van den dampkring of den bodem „is altijd schade met het oog op de salubriteit. Dat is dus „eene tweede soort."
„Nu de incommodité: dit is met nadeel toebrengen, van „voorbijgaanden aard wellicht, aan een enkel huis in de „buurt, waar het duurzaam in kleiner of grooter kring minder „tot bewoning geschikt maken van de gebouwen, of voor „zooverre het betreft gebouwen, welker bestemming door
7



Art. 11.
98
„het publiek gezag wordt beschermd (als gebouwen voor „ziekenverpleging, kerken en scholen), het voortdurend voor „hun gebruik minder geschikt maken van die gebouwen."
„Eindelijk het toebrengen van nadeel of belemmering van „ernstigen aard aan den landbouw of eenigen anderen tak „van bedrijf."
Hij stelde op artikel 11 een amendement voor, strekkende dat artikel te lezen als volgt:
Het besluit houdende weigering der vergunning of opzegging van voorwaarden moet zijn omkleed met redenen, ontleend aan het gevaar voor de algemeene veiligheid, de schade aan de algemeene gezondheid, of den hinder door de inrichting te veroorzaken, mits in het laatste geval de overlast dusdanig zij dat deswege gebouwen, duurzaam voor bewoning, of voor zoover zij tot ziekenverpleging, uitoefenen der openbare eeredienst of scholen bestemd zijn, voordat gebruik minder geschikt worden, of de uitoefening van den landbouw of andere takken van bedrijf, aanmerkelijk nadeel of belemmering ondergaat".
De Minister noemde dit amendement geheel subversief van het ontwerp, ja, van iedere wettelijke verordening, die tot nog toe over dit onderwerp was beproefd en ontraadde tenzeerste de aanneming.
„De heer Kappeijne v. d. C. repliceerde als volgt: „Nu het „amendement, dat de Minister noemt, subversief van het, „stelsel der wet. Het verkrijgt dus voor velen dadelijk het „karakter dat volgens de oorspronkelijke Fransche verordening, die de Minister aanhaalde, de inrichting moest hebben „eene odeur insalubre ou incommode. Maar van mijn kant „moet ik den Minister toch vragen, welke beteekenis „men bij het opmaken van de lijst van art. 2 gehecht heeft „aan de woorden gevaar, schade en hinder. Heeft men bijv. „ten aanzien van gevaar met mij aan niets anders gedacht, „dan het gevaar van brand en ontploffing, of wel wanneer „de inrichting aan den openbaren weg is gelegen, en zij „werpt rook en vuur uit aan het gevaar voor veiligheid van „voorbijgangers en rijtuigen, dan wel aan gevaar ook van „andere soort, waarmede de publieke veiligheid niet ge„moeid is? Ik ben geen technoloog genoeg om dit te kunnen „beoordeelen, maar de Minister kan ons zeggen welke be„teekenis bij het opmaken van de lijst aan het woord gevaar „is gehecht. Het denkbeeld is in beide gevallen hetzelfde. In „art. 2 wordt gepresumeerd dat dergelijke inrichtingen uit „den aard gevaarlijk zijn en daarom wordt hier bij elke „inrichting onderzocht of zij dat karakter bij plaats van op-



99
Art. 11.
„richting heeft. Maar in beide gevallen is het begrip hetzelfde, zoodat de vraag gerechtvaardigd is: welke is uw „begrip geweest?
„En welk is uw begrip van schade? Is het dat van insa„lubrité gelijk in de Fransche verordeningen, dan bevat het „alleen de bezwangering of ontreiniging van den dampkring „of den bodem (en onder dezen is het water begrepen) en „kan onmogelijk worden gedacht aan gevaar voor de persoonlijke gezondheid. Stel bijv. dat eene fabriek wordt opgericht, die eenig geraas veroorzaakt, en wel in eene wijk, „waar eenige menschen wonen die als belanghebbenden op„komen en den raad van hunne geneesheeren kunnen toonen „om vooral in een stille buurt te wonen, zal men dan zeggen „dat er gevaar voor de openbare gezondheid is? Neen, waar „gevaar voor deze is moet zijn eene algemeene oorzaak „zooals verontreiniging van lucht, waardoor het algemeen „belang lijdt, zij het binnen een beperkten perimeter. Heeft de „Minister. bij het opmaken der lijst aan schade voor de gewondheid een ander denkbeeld gehecht?
„De hinder. De Minister meent, dat men sprekende over „burgerlijk recht, niet moet verwarren belang met recht. „Zeer juist; een belang van een privaat persoon wordt alleen „dan door den rechtsdwang van den Staat beschermd, wan„neer dat belang erkend wordt te zijn te gelijk een recht, „maar wanneer het belang een recht is moet de burgerlijke „rechter beslissen en beoordeelen. Dus belangen, die geen „rechten zijn kunnen niet breken het natuurlijk recht van „den oprichter eener inrichting. Waar zou het heen als twee „private personen tegenover elkander stonden: aan de eene „zijde de oprichter met zijn eigendomsrecht, wien volgens „art. 625 van het Burgerlijk Wetboek alles geoorloofd was dat „aan de rechten van derden geen hinder toebracht, 'men ging „dan zeggen dezelfde Staat, die in dit geval aan den op„richter civiliter het recht toekent en aan de andere partij „slechts belang, dat geen recht is, diezelfde Staat komt „administratief tüsschenbeide en maakt daar, waar geen „recht is, maar alleen belang, dit belang tot recht, ten nadeele „van die zijde, waar burgerrechterlijk wel degelijk het recht is.
„Dus, het administratief gezag moet geen zuiver privaatbelang beschermen, dat niet beschermd wordt door het „Burgerlijk Wetboek.
„Zeg ik hiermede iets dat subversief is van deze wet, dan „beschouw ik deze als subversief, van gezonde maatschappelijke begrippen; maar ik kan den Minister niet toegeven, „dat althans aan de Fransche verordening zijn subversief



Art. 11.
100
„begrip ten grondslag ligt. Immers bet feit dat bij onder„zoek of werkelijk de inrichting gevaarlijk, schadelyk of „hinderlijk kan zijn, de belanghebbenden in de gelegenheid „worden gesteld om inlichtingen te geven en hunne beswaren te doen gelden, maakt nog geenszins het onderzoek „van het administratief gezag tot een rechtspraak in burgerlijke zaken, waarbij hij die ongelijk heeft in bet gelijk „wordt gesteld. Dat schijnt den Minister nu van het admi„stratief onderzoek te willen maken. Ik geloof, dat men wel „degelijk moet vasthouden aan het begrip van de Fransche „schrijvers. Reeds bij een vorige gelegenheid heb ik het werk „van Sourda aangehaald, het is van 1872 en dus betrekkelijk „nog niet oud, en daarin wordt juist als axioma geleerd dat „het de roeping der Napoleontische verordeningen is: „L'auto„risatlon n'est exigée qu'au point de vue de 1'interest „général." Wanneer dus de Minister zegt, dat de Fransche „verordeningen mij in het ongelijk stellen, dan verwijs ik hem „naar de schrijvers van het Fransche Administratief en Bur„gerlijk Recht, die genoemde verordeningen geheel anders „begrijpen. Ook aan de Duitsche Gewerbe-Verordnung ligt „hetzelfde beginsel ten grondslag.
„Het is dus altijd een administratief onderzoek, dat in „aanraking komt met bijzondere belangen, maar niet om een „particulier belang, dat geen recht is tot recht te maken, maar „wel degelijk in het openbaar politietoezicht uit te oefenen.
,,'s Ministers bezwaren dus tegen mijn amendement berusten, m.i. op een verkeerd begrip van het gansche rechts„instituut, dat wij behandelen. Indien nu het amendement „als subversief van de wet door den Minister gewraakt wordt, „is m.i. de gansche wet, door bet Regeeringsartikel onaan„nemelijk, want het zou mij niets verwonderen bij de redactie „van amendement minder gelukkig te zijn geweest, maar eene „redelijke verklaring van art. 11 heb ik te vergeefs gewacht.
„Wat „gevaar" is zegt de Minister ons niet; alleen zegt „hij dat het is subversief van de wet om het gevaar te beperken tot gevaar voor de algemeene veiligheid. Maar vrees „voor gevaar niet beperkt tot de algemeene veiligheid wat „omvat dit niet?
„Zal ooit eene Nederlandsche Kamer, waar men zoo tegen „staatsalmacht gekant is zulk eene verregaande bevoegdheid „geven aan het gemeentebestuur, aan het administratief „gezag, om wegens vrees voor gevaar, dat niet behoeft te „zijn een gevaar voor de algemeene veiligheid, iemand te „beletten met zijn eigendom te doen wat hij wil, zijn kapitaal „en arbeid ten nutte van de maatschappij te besteden zooals



101
Art. 11.
„hij wil. En hoe is het gesteld met schade? Schade aan „eigendommen omvat volgens den Minister alle benadeeling „van privaat bezit of eigendom, niet beschermd door het „burgerlek recht. Hoever strekt zich het uit? Wanneer men „hét op die wijze afhankelijk maakt van het goedvinden „van het administratief gezag of de een tegenover den ander „iets zal mogen doen, wat overigens hem die dit wil doen „door geene wet verboden is, hoever zal men dan niet kunnen „gaan met schade aan bedrijven? Het is zeer gelukkig, dat „men er heeft bijgevoegd, dat niet gehoord worden klachten „over concurrentie, anders zoude volgens letter en geest deze „mede in aanmerking kunnen komen, die bijvoeging is dan „volstrekt noodig. Wat omvat voorts het begrip van schade „voor de gezondheid, bij den Minister. De schade van art. 11 „letter b is een begrip waarvan ik mij geene voorstelling „kan maken. Daarbij nog die zonderlinge omschrijving van „hinder. Ik begrijp zeer goed dat de geachte spreker uit Sneek „die het voornamelijk voor de hygiënische belangen opneemt „bij zoo rekbare uitdrukking vraagt: Slaat dit wetsontwerp „ook op de gezondheid van hen die binnen de inrichting „werken? Ik vereenig mij evenwel meer met het schriftelijk „dan met het mondeling antwoord van den Minister. Deze „kwestie is geheel buiten het kader van dit wetsontwerp. „Of niet eene goede wet op sanitaire politie behoort ge„maakt te worden, is eene andere vraag, maar wij hebben „hier niet te doen met het Inferieure, met den producent en „zijne arbeiders, maar met de vraag of de inrichting aan „het publiek, dat buiten de fabriek staat zoo nad'eelig nadeel „zal toebrengen, dat in het algemeen belang de administratieve „overheid moet tusschen beide komen."
Het amendement van den Heer Kappeyne van de Coppello werd, nadat de Minister het nog eens had ontraden en de Heer van Houten het in verdediging had genomen, verworpen met 39 tegen 26 stemmen.
Voor de praktijk is het van het grootste belang kennis te nemen van de opvatting der Regeering over de begrippen gevaar, schade en hinder, omdat daarin de met de uitvoering belaste colleges (ged. st. en gem. best.) dikwijls een leidraad kunnen vinden voor de door hen te nemen beslissingen'.
Om die reden laten wij dan ook hier volgen eene opsomming van verschillende der voornaamste Kon. besluiten dienaangaande genomen, sinds de inwerkingtreding der wet.
Alle deze Kon. besluiten zijn te vinden in het daarbij



Art. 11.
102
vermelde deel van de verzameling: Raad van State, geschillen van Bestuur, (uitgegeven bij v/h Gebr. Belinfante, 's Hage).
Het aantal Kon. besluiten, naar aanleiding van dit artikel genomen, is te groot om zelfs van alle meest belangrijke Kon. besluiten melding te maken; hier en daar is eene greep gedaan, uit diegene, die voor de praktijk het meest van waarde werden geacht.
Ze zijn chronologisch gerangschikt volgens de begrippen gevaar, schade of hinder.
GEVAAR.
1. De oprichting van een windpelmolen op een afstand van 25 M. van den straatweg, levert met het oog op de publieke veiligheid, gevaar op.
Kon. besluit 5 Aug. 1876. Pag. 321.
2. Eene bergplaats van revolver- en flobert-patronen en slaghoedjes, voor geweren en pistolen, levert opzichzelf geen gevaar op hetzij met het oog op ontploffing, hetzij met het oog op eventueel brandgevaar.
Kon. besluit 27 Aug. 1879. Pag. 364.
3. Terecht is eene vergunning geweigerd voor aanleg van eene schietbaan, wanneer vlak achter den kogelvanger een rij woonhuizen staat, terwijl naast de baan tuinen gelegen zijn, waar vele werklieden tot laat in den avond werkzaam zijn.
Kon. besluit 28 Juli 1880. Pag. 307.
4. Een petroleumbergplaats levert geen brandgevaar op, als ze niet meer dan één vat petroleum kan bergen, geheel van steen is opgetrokken, van een ijzeren deur is voorzien, gelegen is op een afstand van 12 a 10 M. van de bewaarplaats van het archief van een Hoogheemraadschap en daarvan door een open terrein is gescheiden.
Kon. besluit 14 April 1881. Pag. 185.
5. Eene bergplaats van naphta in eene vrij bevolkte buurt in de onmiddellijke nabijheid van een stoommachine en van eene houtenloods, waarin gestookt wordt en van eene petroleumbergplaats, levert onmiskenbaar te groot brandgevaar op.
Kon. besluit 16 Juli 1881. Pag. 379.
6. Van het gebruik van toestellen, waarin de voortgebrachte stoom wordt verbruikt, in eene fabriek ven gutta-



103
Art. 11.
percha en caoutchouc, is, zonder voorafgaand onderzoek geen gevaar te vreezen.
Kon. besluit 27 Jan. 1882. Pag. 55.
7. Er bestaat vrees voor brandgevaar bij vestiging van een lompenmagazijn in de Boterstraat te Amsterdam.
Kon. besluit 26 Mei 1882. Pag. 240.
8. Er bestaat geen vrees voor brandgevaar, schade en hinder bij oprichting van eene door stoom gedreven fabriek tot het vervaardigen van houtskool- en steenkoolbriquetten, alsmede tot het van malen cacaoboonen, specerijen en krijt, te Bussum.
Kon. besluit 9 Nov. 1882. Pag. 515.
9. De oprichting eener kalkblusscherij in de Leliestraat te 's-Gravenhage levert geen gegronde vrees voor brandgevaar op.
Kon. besluit 27 Febr. 1883. Pag. 50.
Zie ook Kon. besluit 26 Febr. 1885. Pag. 82.
10. Een smederij levert in het algemeen geen bijzonder gevaar voor brand op; wanneer er dus geen omstandigheden aanwezig zijn, waardoor zoodanig gevaar in meer dan gewone mate zou worden veroorzaakt, mag er geen reden tot weigering aanwezig zijn.
Kon. besluit 8 Dec. 1884. Pag. 591.
11. Een schietlnrichting op den Bergweg te Hllligersberg levert zoodanig gevaar op dat de vergunning moet worden geweigerd.
Kon. besluit 25 Febr. 1885. Pag. 77.
12. De Hinderwet heeft uitsluitend het oog op gevaar uit de inrichting zelve voortspruitende, door hetgeen daarin verricht, vervaardigd of verzameld wordt.
Kon. besluit 28 Maart 1885. Pag. 135.
13. De vergunning tot het oprichten eener bewaarplaats van benzine, ether, zwavel, koolstof enz. in de Frankenstraat, te Haarlem dient te worden geweigerd.
Kon. besluit 3 Sept. 1885. Pag. 493. Zie voor een dergelijke beslissing het Kon. besluit van 4 Juni 1886. Pag. 453.
14. Eene gedeeltelijke door stoom gedreven nettenfabriek aan de Havenstraat te Scheveningen levert geen ernstig gevaar op.
Kon. besluit 10 Jan. 1886. Pag. 74.



Art. 11.
104
15. Een schietbaan te Waspel zou gevaar opleveren voor personen.
Kon. besluit 12 Nov. 1886. Pag. 862. Zie voor dergelijke beslissing: Kon. besluit 14 Mei 1887. Pag. 336. Kon. besluit 21 Maart 1888. Pag. 186.
3 Oct. 1889. Pag. 565. „ „ 29 April 1892. Pag. 322.
16. De veiligheid in den Grooten IJpolder zou ernstig gevaar loopen door oprichting onmiddellijk aan den dijk der polders van eene bergplaats van nat schietkatoen.
Kon. besluit 14 Mei 1888. Pag. 342.
17. De vergunning tot het oprichten van eene schietinrichting op de bovenzaal van een perceel op de Groote Markt te Groningen behoort niet te worden geweigerd.
Kon. besluit 28 Juli 1888. Pag. 556.
18. Er bestaat geen grond om te weigeren de door het Dept. van Marine voorgenomen oprichting van een bergplaats voor nat schietkatoen te Sloten.
Kon. besluit 30 Jan. 1889. Pag. 85.
19. Er bestaat geen grond om niet toe te laten de oprichting van eene bergplaats van munitie op het Proefveld te 's-Gravenhage.
Kon. Besluit 25 Juni 1890. Pag. 842.
20. De vergunning tot oprichting van eene bewaarplaats van buskruit en klein vuurwerk in het perceel Appelstraatje te Schoonhoven moet worden geweigerd.
Kon. Besluit 23 Juli 1890. Pag. 891.
21. Een windkorenmolen te Lutten levert geen gevaar op Kon. besluit 4 Sept. 1890. Pag. 484.
22. Bij de beoordeeling van elke aanvrage om vergunning voor de oprichting van inrichtingen vallende in de termen der Hinderwet, behoort op gevaar uit de bedoelde inrichting te duchten, te worden gelet; daarbij kunnen niet in aanmerking komen bezwaren, die niet uit de bedoelde inrichting zelve ontstaan, maar die enkel het gevolg zullen zijn van het oprichten van een gebouw op eene bepaalde plaats, afgezien van het feit waartoe het gebouw zal worden ingericht
Kon. besluit 20 Dec. 1890. Jaarg. 1891 Pag. 21.



105
Art. 11.
23. Hét ontworpen buskruitmagazijn in den Neuzerpolder te Groningen (gemeente Weesperkarspel) zal, zelfs in geval van ontploffing geen gevaar doen ontstaan, dat de zware dijk van den Bijlmermeerpolder zou worden vernietigd of beschadigd, terwijl evenmin bij ontploffing het op 475 M. afstand gelegen stoomgemaal aan zoodanig gevaar zou bloot staan, dat met het oog daarop vergunning moet worden geweigerd.
Kon. besluit 11 Juni 1891. Pag. 340.
24. Het bewaren alleen van buskruit en patronen, levert geen zoo groot gevaar op dat vergunning moet worden geweigerd. .
Kon. besluit 1 Oct. 1891. Pag. 1114.
25. Een petroleumgasmotor van 4 p.k. zal geen noemenswaardig gevaar voor brand doen ontstaan.
Kon. besluit 29 April 1892. Pag. 326.
26. Bij de beoordeeling van eene gevraagde vergunning mag alleen gevaar volgens den bestaanden toestand tot grondslag worden aangenomen.
Kon. besluit 1 Oct. 1891. Pag. 1114.
„ 20 April 1893. „ 433. 13 Mei 1898. „ 451.
27. Tegen de oprichting van een bergplaats van petroleum in een brandvrijen kelder op een geheel afz. terrein bestaan geen overwegende bezwaren.
Kon. besluit 15 Jan. 1894. Pag. 105.
28. De enkele nabijheid van hooibergen of huizen met rieten daken mag geen reden zijn de vergunning tot het uitoefenen van een bedrijf te weigeren, op grond van brandgevaar, indien door het stellen van voorwaarden aan dat bezwaar kan worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit 18 Dec. 1895. Jaarg. 1896. Pag. 23.
29. Uit het Kon. besluit van 19 Juni 1896. Pag. 553, waarbij is beslist, dat er geene aanleiding bestaat voor een gemeentebestuur om aan eene vergunning krachtens de Hinderwet voorwaarden te verbinden, waarvan de bedoeling is alleen tegemoet te komen aan het eventueele bezwaar van gevaar van hem die de vergunning vraagt, valt o. i. af te leiden, dat zoodanig bezwaar ook geen reden tot weigering mag zijn.



Art. 11.
106
30. De bepaling van art. 5, 3° lid der Hinderwet vloeit wel voort uit de bijzondere zorg des wetgevers voor de daarin aangeduide gebouwen, maar heeft geenszins de strekking om het brandgevaar, dat eene ontworpen inrichting voor andere gebouwen mocht opleveren, buiten beschouwing te laten.
Kon. besluit 24 Mei 1897. Pag. 389.
31. Met het oog op de veiligheid van het openbaar verkeer is het terrein in de gemeente de Bildt kad. bek. sectie B no. 620 niet geschikt te achten voor eene schietinrichting.
Kon. besluit 22 Sept. 1897. Pag. 789.
32. Terecht is door Burg. en Weth. van Utrecht in een perceel aan de Oude Gracht aldaar (Peek en Cloppenburg) vergunning geweigerd voor een inrichting tot vervaardiging van Dowsongas, omdat ontsnapping van het reukelooze gas niet tijdig is te constateeren, en er dus groot gevaar voor ontploffing en daardoor voor het publiek op den openbaren weg en voor de aangrenzende perceelen zou ontstaan.
Kon. besluit 4 Febr. 1901. Pag. 216.
33-. De plaatsing van een molen in de onmiddellijke nabij heid van een rijweg op een dijk kan gevaar voor het publiek doen ontstaan doordat, wanneer de wieken boven den weg worden rondgedraaid, de paarden zouden kunnen schrikken. Kon. besluit 4 Februari 1902. Pag. 162.
34. Eene inrichting, waar 2000 Liters benzine zullen worden bewaard, zou ingeval van brand zoodanige noodlottige gevolgen voor de omgeving hebben, dat eene vergunning daarvoor moet worden geweigerd.
Kon. besluit 17 Jan. 1903. Pag. 88.
SCHADE.
1. Een verzameling van ruige paardenmest is op zichzelf niet schadelijk voor de openbare gezondheid.
Kon. besluit 15 Sept. 1876. Pag. 505.
2. Beweerde, maar niet bewezen ontsiering der buurt, waarin eene voorgenomen industrieele inrichting zal worden gevestigd, kan niet worden aangemerkt als beschadiging van naburige eigendommen.
Kon. besluit 16 Mei 1877. Pag. 254.



107
Art, 11.
3. Het is niet gebleken dat in de prov. Groningen de gezondheidstoestand nadeel ondervindt van fabrieken van aardappelmeel, aardappelsiroop, dextrine, sago, enz.
Kon. besluit 19 Oct. i.877. Pag. 541.
4. De oprichting van eene oliekokerij in het midden van de kom eener gemeente in de onmiddellijke nabijheid van een ziekenhuis en niet verre verwijderd van andere openbare gebouwen kan niet worden toegelaten.
Kon. besluit 3 Dec. 1877. Pag. 665.
5. De verspreiding van schadelijke dampen van een laken vernisfabriek kan niet genoegzaam worden tegengegaan.
Kon. besluit 29 Dec. 1878. Jaarg. 1879. Pag. 8.
6. Het is in het algemeen onraadzaam magazijnen van lompen in volkrijke buurten toe te laten.
Kon. besluit 22 Maart 1879. „ 181.
8 Oct. 1879. „ 424.
24 Febr. 1880. „ 81.
„ „ 28 Maart 1882. Pag. 157.
, 14 Sept. 1882. „ 423.
19 Maart 1883. „ 80.
20 April 1889. „ 206.
19 Juli 1889. ï 454.
20 Sept, 1890. „ 505.
7. De vergunning tot oprichting van eene smederij is terecht geweigerd, als deze het bestaan van een aangrenzend logementhouder zeer zou benadeelen.
Kon. besluit 30 Juni 1878. Pag. 316.
8. Eene spekrookerij veroorzaakt zooveel schade aan eigen dommen en bedrijven dat zij niet in de bebouwde kom eener gemeente kan worden toegelaten.
Kon. besluit 1 Dec. 1879. Pag. 526.
9. Van eene inrichting van een asch- en vuilnisland op 138 M. afstand van eene woning zijn geene nadeelige gevolgen te vreezen.
Kon. besluit 30 Juni 1880. Pag. 271.
10. Het gevolg van eene tapijtenklopperij is noodwendig de verspreiding van stofwolken van vuilen, soms zelfs walgelijken aard, waarvan de wind de fijne deelen zal doen ver-



Art. 11.
108
spreiden in de omgeving en doen doordringen in de huizen, die daardoor voor bewoning minder geschikt worden. Deze fijne stofdeelen kunnen nadeelig werken op de gezondheid, en kunnen de besmetting verspreiden, wanneer tapijten enz. gereinigd worden van kamers, waarin besmettelijk ziektelijders aanwezig zijn geweest. Voor de oprichting van eene dergelijke inrichting, die zoo hinderlijk is voor de omgeving en schade voor de gezondheid oplevert, dient eene plaats te worden uitgekozen niet te midden van woonhuizen. Kon. besluit 23 Sept. 1880. Pag. 880.
3 Dec. 1885. „ 671.
11. Een kunstboterfabriek zal schade veroorzaken aan eene jn de onmiddellijke nabijheid gelegen waschbleekerij en eene azijnfabriek, die gedreven worden door water uit de stadsgracht.
Kon. besluit 9 April 1881. Pag. 183.
12. Terecht is eene vergunning geweigerd voor oprichting van eene huidenzouterij, op grond dat den ondragelijken stank in de bebouwde en sterkbevolkte buurt de gezondheid zal worden bedreigd.
Kon. besluit 11 Mei 1881. Pag. 253.
26 Sept. 1881. „ 462.
13. De oprichting van eene slachterij zal schade aan de gezondheid doen ontstaan, als het slachterswerk verricht zou moeten worden in het lokaal, dat tevens als vleeschwinkel voor het publiek zou openstaan.
Kon. besluit 1 Nov. 1881. Pag. 506.
14. Van het gebruik van toestellen, waarin de voortgebrachte stoom wordt gebruikt, in eene fabriek van gutta percha en chaoutchouc is, zonder voorafgaand onderzoek geen schade te vreezen.
Kon. besluit 27 Jan. 1882. Pag. 55.
15. Een bokkingrookerij in de onmiddellijke nabijheid van een kunstboterfabriek moet gerekend worden voor deze zoo schadelijk te zijn, dat daaraan door het stellen van voorwaarden niet te gemoet gekomen kan worden.
Kon. besluit 20 Feb. 1882. Pag. 103.
16. Van eene door stoom gedreven weverij is schade te vreezen voor bestaande bedrijven van damast- en lijnwadenwasscher en gordijnenwasscher.
Kon. besluit 14 Maart 1882. Pag. 117.



109
Art. 11.
17. Een gewone smederij, die 100 M. en verder verwijderd van een bleekerij levert geen zoodanige schade op, dat daarom eene vergunning zou moeten worden geweigerd.
Kon. besluit 20 Maart 1882. Pag. 127.
18. Terecht is vergunning geweigerd tot oprichting van een steenhouwerij die tot groote schade van het bedrijf van logementhouder zoude leiden.
Kon. besluit 28 Sept. 1882. Pag. 454. „ „■ 28 Febr. 1883. „ 54.
19. Van de oprichting van eene weverij op een afstand van 150 M. gelegen van een hospitaal is geen schade te vreezen.
Kon. Besluit 29 Nov. 1882. Pag. 558.
20. De wet van 2 Juni 1875 heeft uitsluitend het oog op schade, uit de inrichting zelve, door hetgeen daarin verricht, vervaardigd of verzameld wordt, voortspruitende.
Kon. besluit 28 Maart 1885. Pag. 135.
21. De in den grooten IJpolder gelegen eigendommen zouden onberekenbare schade kunnen lijden door oprichting onmiddellijk van den dijk des polders van eene bergplaats van nat schietkatoen.
Kon. besluit 14 Mei 1888. Pag. 342.
22. De mogelijkheid eener verhooging der door naburen te betalen assurantiepremie is geen schade in den zin der Hinderwet.
Kon. besluit 7 Aug. 1889. Pag. 489.
2 Maart 1894. „ 276.
17 Mei 1894. „ 446.
5 18 Aug. 1894. „ 690.
23. Bij de beoordeeling van elke aanvrage om vergunning voor de oprichting van inrichtingen vallende in de termen der Hinderwet, omtrent de schade, uit de bedoelde inrichting, kunnen niet in aanmerking komen, bezwaren die niet uit de bedoelde inrichting zelve ontstaan, maar die enkel het gevolg zullen zijn van het oprichten van een gebouw op eene bepaalde plaats, onverschillig waartoe zoodanig gebouw wordt ingericht.
Kon. besluit 20 Dec. 1890, Jaarg. 1891. Pag. 21.



Art. 11.
110
24. Artikel 11 der Hinderwet verstaat door schade aan eigendommen kennelijk meer eene dadelijke beschadigiging dan eenige vermindering in aanzien, welke de gebouwde eigendommen in eene of andere buurt ten gevolge van de vestiging aldaar van eene bij de wet bedoelde inrichting moeten ondergaan.
Kon. besluit 29 April 1891. Pag. 199. , 10 Sept. 1891. „ 936. „ „ 14 Nov. 1894. „ 956. , „ 29 Jan. 1898. „ 111.
25. De rook uit den schoorsteen van een stoommeelfabriek is van hoogst nadeeligen invloed op eene in de nabijheid van die fabriek gelegen kweekerij.
Kon. besluit 1 Sept. 1891. Pag. 918.
26. Bij het in aanmerking nemen van bezwaren behoort alleen schade volgens den bestaanden, niet volgens een mogelijk toekomstigen toestand ie worden gelet.
Kon. besluit 1 Oct. 1891. Pag. 1114. „ „ 20 April 1893. „ 433.
13 Mei 1898. „ 451.
27. Terecht moet eene vergunning worden geweigerd tot het oprichten van eene bergplaats van lompen en beenderen op grond dat niet alleen de in de bewaarplaats verzamelde lompen, een punt van besmetting in het leven zouden kunnen roepen, maar ook dat de aan de beenderen klevende vleeschdeelen, in staat van verrotting overgaan, een ondragelijken en voor de gezondheid schadelijken stank zouden verspreiden.
Kon. besluit 30 Oct. 1891. Pag. 1337.
28. Als boven, op grond dat eene schadelijke invloed op de gezondheid van de omgeving te vreezen is door verspreiding van stof en onzuivere dampen, alsook van kiemen van besmettelijke ziekten welke in lompen van lijders aan zoodanige ziekten afkomstig kunnen zijn.
Kon. besluit 20 Nov. 1891. Pag. 1414.
29. Als boven tot het oprichten van eene darmzoutertj (of darmwasscherij) aangezien hierdoor vooral in den zomer en bij eenige ophooping der te bewerken stof voor de bewoners van omliggende perceelen voor de gezondheid zeer schadelijke uitwasemingen zouden ontstaan, welk bezwaar



111
Art. 11.
nzonderheid geldt in eene bevolkte buurt en waaraan door het stellen van voorwaarden niet kan worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit 18 Juli 1892. Pag. 576.
30. Van de door het gemeentebestuur van Zalt-Bommel voorgenomen oprichting van eene verzamelplaats van mest is uit een sanitair oogpunt geen schade te vreezen.
Kon. besluit 17 Mei 1893. Pag. 497.
31. Onder schade aan eigendomen verstaat de wet niet eventueele toekomstige schade, doch onmiddellijke en onvermijdelijke schade.
Kon. besluit 15 Juni 1894. Pag. 549.
13 Mei 1898. „ 430, 448. 18 Jan. 1905. „ 60.
32. Bij het verleenen van eene vergunning moet niet worden beslist of er termen zijn tot schadeloosstelling ingeval van ontploffing.
Kon. besluit 17 Mei 1894. Pag. 446. "
33. üit het Kon. besluit van 19 Juni 1896. Pag. 553, waarbij is beslist, dat geene aanleiding bestaat voor een gemeentebestuur om aan eene vergunning krachtens de Hinderwet voorwaarden te verbinden ter tegemoetkoming alleen aan het bezwaar van schade van hem die de vergunning vraagt, valt o. i. af te leiden dat zoodanig bezwaar ook geen reden tot weigering mag zijn.
34. Bezwaren, ontleend aan waardevermindering van perceelen, al mocht daarvoor eenige grond bestaan, kunnen niet als reden van weigering eener gevraagde vergunning in aanmerking komen.
Kon. besluit 26 Mei 1897. Pag. 409.
15 Jan. 1909. „ 114.
17 Mei 1909. „ 714.
23 Mei 1912. „ 555.
4 Sept. 1913. „ 1090.
35. Het plaatsen van een inrichting tot drogerij, zouterij en bewaarplaats van huiden, in eene vrij dicht bevolkte omgeving, moet zoo mogelijk worden belet, vermits dergelijke inlichtingen een soms vrij hevigen stank verspreiden en tot verzameling van ongedierte aanleiding geven, waardoor aan de omwonenden de voorwaarden voor eene gezonde woning



Art. 11.
112
frissche lucht en reinheid worden ontnomen; tevens ontstaat daaruit schade aan eigendommen, bedrijf of gezondheid en hinder van ernstigen aard.
Kon. besluit van 28 Dec. 1899. Jaarg. 1900. Pag. 30. 18 Jan. 1900. Pag. 88.
HINDER.
1. Het hameren in een smederij zal op een afstand van 8 meters in een woonhuis niet op eene hinderlijke wijze worden gehoord.
Kon. besluit 30 April 1876. Pag. 158.
2. De wet van 2 Juni 1875 bedoelt met hinder van ernstigen aard alleen den hinder, die een gevolg is van de inrichting of werking der fabriek, niet van omstandigheden die zelfs in grootere mate dan bij fabrieken en andere door een talrijk personeel bezochte perceelen worden aangetroffen.
Kon. besluit 9 Sept. 1876. Pag. 868. „ 4 Maart 1888. „ 191.
3. De enkele aanwezigheid van eene school, ziekenhuis of kerk kan nog geene reden zijn om de oprichting eener industrieele inrichting in de nabijheid te vestigen, daartoe wordt vereischt belèmmering van het gebruik van zoodanig lokaal voor het doel, waartoe het bestemd is.
Kon. besluit 29 April 1877. Pag. 237.
4. Het geraas van een lood- koper- en zinkgieterlj, smederij en koperslagerij gelegen op slechts 8 en 20 M. van een schoollokaal levert hinder van ernstigen aard op voor het onderwijs.
Kon. besluit 15 Jan. 1879 Pag. 83.
(Zie echter Kon. besluit 3 Sept. 1879. Pag. 376.)
5. Eene spekrookerij veroorzaakt zooveel hinder van ernstigen aard, dat zij niet in de bebouwde kom eener gemeente kan worden toegelaten.
Kon. besluit 1 Dec. 1879. Pag. 562.
6. De oprichting van een moutwijn-branderij in de onmiddellijke nabijheid van het „St. Joris Gasthuis" te Delft zou hinder van ernstigen aard opleveren voor het sterk bevolkte krankzinnigen gesticht.
Kon. besluit 1 Aug. 1881. Pag. 408.



113
Art. 11.
7. Van een slachterij zal hinder van ernstigen aard ontstaan, als het slachtersvak verricht wordt in het lokaal, dat tevens als vleeschwinkel voor het publiek zou openstaan en er te weinig ruimte is om een bepaald gedeelte voor het slachten af te zonderen.
Kon. besluit 1 Nov. 1881. Pag. 506.
8. Van het gebruik van toestellen, waarin de voortgebrachte stoom wordt gebruikt, in een fabriek van gutta-percha en caoutchouc is, zonder voorafgaand onderzoek, geen hinder van ernstigen aard te vreezen.
Kon. besluit 27 Jan. 1882. Pag. 55.
9. Eene bewaarplaats van beenderen en lompen, van geene open plaats voorzien, zeer gering van oppervlakte, in eene dicht bevolkte buurt en nog wel in de nabijheid eener school gelegen, kan geacht worden, hinder van ernstigen aard op te leveren.
Kon. besluit 28 Maart 1882. Pag. 157.
10. Er bestaat geen reden tot weigering voor eene inrichting, die wellicht hinder van ernstigen aard zou opleveren, indien de gemeente later op een terrein op korten afstand, een schoolgebouw mocht stichten.
Kon. besluit 30 Mei 1882. Pag. 242.
11. Van de oprichting eener door stoom gedreven kopergieterij in de nabijheid van het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen en het Milit. Hospitaal te 's Hage is zoozeer hinder van ernstigen aard te vreezen, dat alleen uit dien hoofde reeds op de aanvrage afwijzend moest worden beschikt.
Kon. besluit 30 Juni 1882. Pag. 307.
12. De vergunning tot oprichting eener steenhouwerij vlak tegenover het „Heerenlogement", is terecht geweigerd, omdat die tot grooten hinder voor het bedrijf van dat logement zoude leiden.
Kon. besluit 28 Sept. 1882. Pag. 454.
13. Er bestaat geen vrees voor hinder van ernstigen aard bij de oprichting van eene door stoom gedreven fabriek tot het vervaardigen van houtskool en steenkoolbriquetten, alsmede tot het malen van boon van cacao, specerijen en krijt op een perceel te Bussum.
Kon. besluit 9 Nov. 1882. Pag. 515.
8



Art. 11.
114
14. De oprichting van een smederij in de Molenstraat te 's-Hage zal hinder van ernstigen aard doen ontstaan en ook het gebruik van eene onmiddellijk aangrenzende bijzondere school belemmeren.
Kon. besluit 20 April 1883. Pag. 135.
15. De wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95) heeft uitsluitend het oog op hinder uit de inrichting zelve, door hetgeen daarin wordt verricht, vervaardigd of verzameld, voortspruitende.
Kon. besluit 28 Maart 1885. Pag. 135.
16. De wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95) bedoelt met hinder van ernstigen aard alleen den hinder, die een gevolg is van de oprichting zelve of hare werking, niet van omstandigheden, die evenzeer als bij inrichtingen in die wet bedoeld en zelfs in grootere mate kunnen worden aangetroffen bij andere door een talrijk personeel bezochte perceelen.
Kon. besluit 4 Maart 1888. Pag. 191. „ „ 20 Dec. 1890. Jaarg. 1891. Pag. 21.
17. Het hooren van het geloei van een of meer stuks vee in eene slachtplaats gestald, is geen hinder van zoodanigen aard om eene vergunning te weigeren.
Kon. besluit 9 Juli 1889. Pag. 518. Gem. no. 1981, W. B. A. no. 2106.
18. Terecht is door Burg. en Weth. van Groningen vergunning geweigerd tot oprichting van een slachterij in de Folkingstraat, omdat, bij gemis aan de noodige ruimte, aan de gebrekkige inrichting der localiteit niet kan worden tegemoetgekomen, zoodat hinder van een ernstigen aard voor de omwonenden is te vreezen.
Kon. besluit 6 April 1893. Pag. 315.
19. Eene smederij op het perceel, onmiddellijk aangrenzende aan dat perceel, waar een kofiehuis en logement staat, zal daarvoor zoodanigen hinder van ernstigen aard veroorzaken, dat de vergunning moet worden geweigerd.
Kon. besluit 11 Aug. 1894. Pag. 688.
20. Bij het verleenen van eene vergunning van eene in de termen der Hinderwet vallende inrichting moet worden gelet op alle omstandigheden, welke zoodanige inrichting



115
Art. 11.
voor de omwonenden in meerdere of mindere mate bezwarend kunnen maken.
Kon. besluit 14 Nov. 1894. Pag. 956. , „13 Juli 1899. „ 711.
21. Uit het Kon. besluit van 19 Juni 1896, Pag. 553, waarbij is beslist dat er geen aanleiding voor een gemeentebestuur bestaat, om aan eene vergunning voorwaarden te verbinden, wanneer de bedoeling daarvan is alleen tegemoet te komen aan het eventueele bezwaar van- hinder van hem, die de vergunning vraagt, valt o. i. af te leiden dat zoodanig bezwaar ook geen reden tot weigering mag zijn.
22. Ten onrechte is door burg. en weth. van vergunning verleend voor eene smederij, welke slechts op ± 4V2 M. van het gebouw der vereeniging tot Evangelisatie is verwijderd.
Kon. besluit 28 Jan. 1897. Pag. 92.
23. Het oprichten van een bewaarplaats van meststoffen, op korten afstand van de strafgevangenis te Amsterdam aan den Amstelveenschen weg, zal hinder van ernstigen aard voor de bewoners dier gevangenis opleveren, aan welken hinder door voorwaarden niet is tegemoet te komen.
Kon. besluit 25 Nov. 1898. Pag. 1044.
24. Terecht is door Burg. en Weth. van Onstwedde vergunning geweigerd tot het uitbreiden eener kalkbranderij door het oprichten van een tweeden kalkoven, op grond van hinder van ernstigen aard tengevolge van den benauwenden kwalijk riekenden rook, dien deze kalkoven zal verspreiden.
Kon. besluit 30 Jan. 1900. Pag. 145.
Zie ook Kon. besluit van denzelfden datum. Pag. 147.
Het is in de praktijk meermalen voorgekomen, dat om andere redenen, dan die in art. 11 genoemd eene vergunning werd geweigerd.
Hieronder volgt de vermelding van eenige Kon. besluiten, waarbij dergelijke onwettig geweigerde vergunningen alsnog werden verleend, alsmede van adviezen van de Redactie der Gemeentestem over vraagpunten die zich dienaangaande in de praktijk hebben voorgedaan.
1. Het Kon. besluit van 12 Oct. 1882. (Gem. no. 1633) komt tot twee conclusiën:



Art. 11.
116
Ten eerste: dat het gezag door de Hinderwet geroepen om op de aanvragen om vergunning te beschikken, niet bevoegd is omtrent geschillen over eigendomsrecht te beslissen en
ten tweede: dat de verleende vergunningen alle aanspraken van burgerrechtelijken aard onverkort laten, maar dat dan ook uit zoodanige aanspraken geen grond ontleend kan worden om eene gevraagde vergunning, waartegen overigens geene bezwaren bestaan, te weigeren.
2. Bij de beoordeeling van de vraag of de oprichting eener inrichting kan worden toegestaan, moeten buiten beschouwing blijven de civielrechtelijke betrekkingen tusschen den kooper van den grond en de gemeente.
Kon. besluit 10 April 1883. Pag. 101.
3. Bezwaren, voortsproeiende uit het vervoer van meststoffen in of door de gemeente, mogen niet aangemerkt worden als weigeringsgronden voor de oprichting eener mestvaalt, aangezien zij niet de inrichting zelve betreffen.
Kon. besluit 11 Maart 1885. Pag. 71.
4. De omstandigheid, dat de inrichting waarvoor vergunning gevraagd wordt, gelegen is binnen den afstand van 200 meter van een der in art. 5 no. 3 der Hinderwet genoemde gebouwen of lokalen, mag op zich zelf geen reden tot weigering zijn. Blijkens de aangehaalde bepaling wil de wet wel in het bijzonder de aandacht gevestigd hebben op de aanwezigheid der gebouwen, en heeft daarom aan de eigenaars en gebruikers daarvan eene speciale kennisgeving voorgeschreven, maar de aanwezigheid alleen van zoodanig gebouw js niet genoemd onder de redenen, die volgens art. 11 tot weigering der vergunning mogen leiden.
Kon. besluit 10 Jan. 1886. Pag. 72. W. B. A. no. 1920.
5. Bezwaren tegen het verblijven van ter slachting bestemd vee in de slachtplaats kunnen geen redenen zijn tot weigering eener vergunning voor de oprichting van een slachterij, omdat voor oprichting van eene verblijfplaats van vee geen vergunning krachtens de Hinderwet wordt vereischt.
Kon. besluit 26 Maart 1888. Pag. 231. W. B. A. no. 2037. Van deze leer is afgeweken bij het op pag. 128. onder no. 35 vermeld Kon. besluit.
6. Hinder, bestaande in eene minder volkomen stilte en een geringeren afstand van inrichtingen dan men voor eene begraafplaats noodig acht, alsmede verstoring van gemoed-



117
Art. 11.
stemming bij hen, die bij begrafenissen of om andere redenen de begraafplaats verzoeken, is niet haast altijd geheel tegen te gaan en is bovendien niet te brengen onder art. 11.
Kon. besluit 20 April 1889. Pag. 206. Gem. no. 1977, W. B. A. 2095.
7. Eene gevreesde ontsiering der streek is geen reden tot weigering eener vergunning, omdat deze niet is te brengen onder schade, aangezien art. 11 daar onder alleen bedoelt eene meer dadelijke beschadiging.
Kon. besluit 22 Dec. 1877. Jaarg. 1878, Pag. 18 Gem. no. 1381.
20 Aug. 1889. Pag. 507. Gem. no. 1991.
10 Sept. 1891. , 936. 29 Nov. 1892. „ 860. 20 Mrt. 1893. , 294.
7 Aug. 1895. „ 497.
11 Mrt. 1896. | 237. 26 Mei 1897. „ 409. 29 Jan. 1898. „ 111.
8. Het bang worden van vee in eene weide ten gevolge van de oprichting van een schiethoorn, behoort niet tot een der redenen vermeld in art. 11 der Hinderwet (Gem. no. 2331.)
Met deze meening kunnen wij ons niet vereenigen. Indien er vrees bestaat dat de beesten bang en woest geworden tengevolge van het schieten, de afsluitingen verbreken en ontvluchten zullen, kan daardoor toch zeer goed gevaar ontstaan voor mensch en dier. En op dit gevaar heeft art. 11 mede het oog!
9. Een verzoek om vergunning tot oprichting eener smederij mag niet geweigerd worden op grond, dat adressant door geringen omvang van het perceel gedwongen zal zijn het bedrijf aan de openbare straat uit te oefenen.
Kon. besluit 5 Jan. 1904. Pag. 29. Gem. no. 2734. (Zie voor eene dergelijke meening Gem. no. 2559).
10. Eene vergunning mag niet op grond van minderjarigheid van den verzoeker worden geweigerd.
Het aanvragen van vergunning ingevolge de Hinderwet is geen burgerrechtelijke handeling, maar geschiedt ter voldoening eener politiewet en kan dus ook door een minderjarige worden gedaan. (Gem. no. 2307, en no. 3108).



Artt. 11—llbis.
118
11. Het weigeren van eene vergunning is niet aan een bepaalden vorm gebonden *).
De wet bepaalt daaromtrent alleen, dat ingeval van weigering de redenen, die daartoe geleid hebben, in het besluit moeten worden vermeld. Eene gemotiveerde beslissing dus!
Een enkele verwijzing naar het proces-verbaal van de zitting bedoeld bij art. 7, waarin de bezwaren vermeld staan is zeker niet voldoende om te voorkomen dat het weigeringsbesluit wegens strijd met de wet zal worden vernietigd
12. Ten slotte maken wij nog melding van een Kon. besluit van 15 Juni 1909 (R. v. S. Pag. 878, Gem. no. 3016, W. B. A. no. 3134) waarbij met gedeeltelijke vernietiging van het besluit • van Burg. en Weth. der gemeente Roozendaal en Nispen beslist werd, dat in eene vergunning krachtens de Hinderwet niets vermeld mag worden betreffende de toepassing van de Woningwet.
Art. llbis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan wordt de vergunning ook geweigerd, indien de inrichting, voor zoover zulks kan blijken uit de in art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken, volgens het districtshoofd der arbeidsinspectie niet zal voldoen aan de eischen, krachtens art. 6 der Veiligheidswet gesteld.
1. Dit artikel is ingelascht bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
2. Behoudens de in art. 11 bedoelde weigeringsgronden is er nog een reden, waarom eene vergunning ook geweigerd moet worden nl. deze als de inrichting, vallende onder de Veiligheidswet volgens het districtshoofd der arbeidsinspectie, niet zal voldoen aan de eischen welke krachtens bovengenoemde wet gesteld moeten worden.
3. Aan dezen ambtenaar en aan hem alleen komt het oordeel toe of de inrichting zal voldoen aan de eischen der Veiligheidswet.
*) Indien dus b.v. iemand vergunning vraagt voor eene bokkingrookeryj en een ansjovisrookerij en hem wordt alleen vergunning verleend voor de laatstgenoemde moet daaruit worden afgeleid dat, niettegenstaande geene uitdrukkelijke verklaring van weigering in het besluit is opgenomen toch de vergunning tot oprichting van eerstgenoemde is geweigerd. (Zie Kon. besluit 7 Dec. 1898. No. 57 (Gem. no. 2190.)



119
Art. HMs.
Verklaart hij dat dit niet het geval is, het bestuur dat over het verzoek moet beslissen, heeft niets anders te doen dan eenvoudig op dien grond de vergunning te weigeren.
Het trekt zeker de aandacht, dat hier om een reden, buiten de materie welke de Hinderwet regelt, gelegen, eene vergunning moet worden geweigerd.
Om eene reden feitelijk, die, het is bij de behandeling der wet meermalen aan het licht gekomen, zelfs geheel valt buiten het kader van de Hinderwet.
De bedoeling der Veiligheidswet-toch is om de belangen van de arbeiders in het algemeen binnen de inrichting te beschermen.
Zal aan de in verband met de veiligheid en gezondheid dier arbeiders bij of krachtens de Veiligheidswet gestelde regelen niet worden voldaan, dan moet de vergunning worden geweigerd.
Geheel afhankelijk is zelfs de verzoeker dan van de meening van één enkelen ambtenaar.
Waar de Hinderwetgever van 1875 zich zoo bezorgd betoonde voor de belangen ook van den industrieel, door uitvoerige regelen te stellen omtrent het verleenen van vergunning, door in art. 11 te omschrijven de weigeringsgronden, door in de wet het recht van beroep op te nemen tegen de beslissing van het college van burg. en weth. of van ged. staten geeft de wetgever van '96 aan één ambtenaar de macht om in eerste, doch ook eenigste instantie, indirect te beslissen over een verzoek om vergunning, van eene inrichting die onder de Veiligheidswet valt.
Dat het oordeel van het districtshoofd van den arbeid bindend is voor het college, dat beslissen moet op het verzoek, blijkt duidelijk uit het Kon. besluit van 18 Aug. 1898 (C.V.).
Bij dat Kon. besluit werd ten aanzien van het daarbij vernietigd besluit van Burg. en Weth. van Ezinge (G.), waarbij niettegenstaande de (toen nog genaamd wordende) Inspecteur van den arbeid verklaarde, dat de inrichting niet zou voldoen aan de eischen krachtens de Veiligheidswet te stellen, toch een vergunning voor de onderwerpelijke inrichting werd verleend, overwogen: „dat toch terwfll in het eerste „ontwerp der wet de bepaling was opgenomen, dat de aanvrage konde worden geweigerd, indien de inrichting blijkens „de stukken niet zoude voldoen aan de eischen krachtens „art. 6 der Veiligheidswet gesteld, op het blijkens het Voorl. „Verslag van de Tweede Kamer der Staten Generaal door „zeer vele leden uitgesproken verlangen, dat de bepaling in „plaats van een facultatief, een imperatief karakter zou



Artt. ll&ts—12.
120
„hebben, het wetsontwerp in dien geest door de Regeering „is gewijzigd, maar bij die gelegenheid tevens de woorden „„volgens den Inspecteur5' zijn ingelascht, waardoor duidelyk „is te kennen gegeven, dat in het bedoeld geval de verdunning zou moeten worden geweigerd en dat ten aanzien „der vraag of dit geval aanwezig is, het oordeel van den „Inspecteur beslissend is."
En dat ten slotte het oordeel van het districtshoofd aan geen beroep onderworpen is, blijkt, voorzoover althans dit niet alreeds is af te leiden uit het slot van bovenstaand Kon. besluit, zonneklaar uit het Kon. besluit van 2 Sept. 1905. no. 5 (Gem. no. 2661).
Appellante was bij H. M. de Koningin, in beroep gekomen tegen het op grond van de mededeeling van den Inspecteur van den Arbeid, dat hare inrichting niet zou voldoen aan de eischen krachtens de Veiligheidswet te stellen, genomen weigeringsbesluit van het gemeentebestuur.
Te dien aanzien overwoog de Kroon, „dat alzoo naar aanleiding dier bepaling (art. llbis) het oordeel van den Inspec„teur in dezen beslissend is en een onderzoek aangaande „de juistheid van dat oordeel van geenerlei invloed kan zijn „op de beantwoording van de vraag of de vergunning al of „niet kan worden verleend."
Art. 12. Indien door het stellen van voorwaarden aan het bezwaar van gevaar, schade of hinder kan worden te gemoet gekomen, wordt de vergunning voorwaardelijk verleend.
Indien, na het verleenen eener voorwaardelijke vergunning, blijken mocht, dat de naleving der gestelde voorwaarden niet noodig mocht zijn, kan het gemeentebestuur den concessionaris geheel of gedeeltelijk daarvan ontslaan, na aan belanghebbenden, ten wier behoeve de voorwaarden zijn gesteld, gelegenheid te hebben gegeven hunne bezwaren in te brengen.
Evenzoo kunnen Wij den concessionaris geheel of gedeeltelijk ontslaan van de naleving van voorwaarden, welke bij eene door Ons verleende vergunning zijn opgelegd. Belanghebbenden worden alsdan vooraf gehoord, na op Onzen last door den burgemeester te zijn opgeroepen.
Kan over de gevolgen eener inrichting, tijdens de aanvrage om vergunning, niet met voldoende zekerheid worden geoordeeld, zoo wordt eene vergunning voor een bepaalden proeftijd verleend. Van de aanvrage om verlenging van proeftijd, of om



121
Art. 12.
definitieve vergunning na afloop van den proeftijd, wordt de in art. 6 vermelde kennisgeving en openbare aankondiging gedaan, en vervolgens bet onderzoek, in art. 7 bedoeld, herhaald. Art. 8 is op dit geval van toepassing.
Alhoewel art. 12 bij de behandeling der wet tot bijna geene opmerkingen aanleiding heeft gegeven *) moet daaruit niet worden afgeleid dat dit artikel weinig belangrijk of wel glashelder is.
Het is o. i. na art. 11 het belangrijkste artikel der wet.
Schrijft art. 11 voor wanneer eene vergunning geweigerd moet worden, art. 12 geeft een tusschenweg aan. Indien tegen de oprichting eener inrichting bezwaren zich hebben laten hooren, gegrond op gevaar, schade of hinder, aan welke bezwaren echter door het stellen van voorwaarden, kan worden tegemoet gekomen, dan moet het gemeentebestuur of moeten gedeputeerde staten eene voorwaardelijke vergunning geven.
Afgezien van het feit of zij die bezwaren hebben ingebracht, aandringen omtrent het stellen van voorwaarden, rust hier op genoemde colleges de verplichting, om indien aan die bezwaren door het stellen van voorwaarden kan worden tegemoet gekomen, zulks te doen. En of daaraan kan worden tegemoet gekomen, ook dit moeten die colleges zelfstandig, voorgelicht in den regel door deskundigen, beoordeelen. Eerst moest dus beoordeeld worden of de vergunning zonder voorwaarden kan worden verleend, daarna of voorwaarden ter tegemoetkoming aan de vrees voor gevaar, schade of hinder zullen moeten worden gesteld, om tenslotte als dit niet mogelijk is, de vergunning te weigeren.
Dat het artikel in de praktijk meermalen tot vraagpunten aanleiding heeft gegeven en hen, die vergunning moesten geven, dikwijls heeft verlokt tot het stellen van onwettige voorwaarden, blijkt alweer uit het groot aantal koninklijke besluiten naar aanleiding van art. 12 genomen.
Dat het gemeentebestuur naar onze meening volkomen bevoegd is zelfstandig te beoordeelen of al of niet voorwaarden zullen woTden opgelegd, blijkt reeds uit ons bij art. 11 ge-
*) Het V. V. maakte melding dat eenige leden vroegen of niet een oproeping als in art. 7 bedoeld, zoowel als het contradictoir hooren van degenen die bezwaar hadden en van den concessionaris moest worden voorgeschreven. Voorts lieten zich stemmen hooren tegen den proeftijd.
By de beraadslaging van art. 12 had de heer van Asch van Wijck bezwaar tegen het facultatieve „kan" in aln. 2 en wilde daarvoor lezen vontslaat".
Het antwoord van den Minister gaf hem echter geen aanleiding een amendement in dien geest voor te stollen.



Art. 12.
122
leverd betoog, dat het gemeentebestuur ook zelfstandig oordeelt over het al of niet verleenen der vergunning. Zijn geene bezwaren ingebracht, doch acht het gemeentebestuur de inrichting wel gevaarlijk, schadelijk of hinderlijk, dan kan het eene vergunning weigeren; dit brengt dus mede dat zij ook, al zijn geen bezwaren ingekomen, voorwaarden kan opleggen; deze strekken dan om aan het (volgens het gemeentebestuur) aanwezige bezwaar van gevaar, schade of hinder tegemoet te komen.
Deze meening is niet alleen toegedaan door mr. van Doorn *) en de Redactie van de Gemeentestem (zie no. 2194), maar is ook gehuldigd bij verschillende Kon. besluiten.
(Zie Kon. besluit 12 Oct. 1903, R. v. S. pag. 823 en 826 en 11 Juli 1904, R. v. S. Pag. 544 (W. B. A. no. 2876).
Wat nu het stellen van voorwaarden uit een technisch oogpunt aangaat, zullen in den regel de administratieve lichamen voorlichting van deskundigen behoeven, zoodat het nut van de vermelding van dergelijke technische in verschillende Kon. besluiten omschreven voorwaarden, die misschien toch slechts in enkele gelijksoortige gevallen zouden kunnen worden geraadpleegd, niet geëvenredigd is aan de groote werkzaamheden daarvan verbonden.
Daarom willen wij hier volstaan met melding te maken .van die Kon. besluiten, waarbij voorwaarden als onwettige zijn aangewezen en van eenige Kon. besluiten van algemeene strekking omtrent de voorwaarden.
1. De voorwaarde aan de vergunning tot oprichting van eene stoomoliefabriek verbonden, dat in die fabriek nimmer mogen worden gebruikt stampers en heijers, maar enkel eene hydraulische pers, stelt eene belangrijke belemmering der nijverheid daar.
Kon. besluit 19 Juli 1876. Pag. 308.
2. Het uitwerpen van hinderlijken rook uit een schoorsteen van eene stoomgrutterij, kan worden voorkomen door het voorschrijven van het gebruik van rookelooze brandstof (cokes).
Kon. besluit 21 Aug. 1876 (Stbl. no. 174), R. v. S. Pag. 356. (Zie dat Kon. besluit ook voor een toestel tot voorkoming van brandgevaar tengevolge van het uitwerpen van vonken.)
3. Aan het beweerde nadeel dat de machinekamer eener
*) t. a. p. pag. 82.



128
Art. 12.
boterfabriek aan een aangrenzenden gistkelder eener brouwerij zal toebrengen, kan door het stellen van voorwaarden worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit. 5 Sept. 1879. Pag 383.
4. Aan eene vergunning betreffende de inrichting eener brood- en beschuitbakkerij mogen geen voorwaarden worden verbonden, welke uitsluitend de botermakerij voor welke geene vergunning is verleend, betreffen.
Kon. besluit 10 Febr. 1880. Pag. 57.
5. Door het stellen van voorwaarden kan aan de vrees van brandgevaar bij eene stoomkorenmalerij die geheel van steen is opgetrokken en met pannen gedekt en uitsluitend belend aan den molen des aanvragers en waarin een locomobiel van 7 P. K. met eene drukking van 7V2admospheren, worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit 22 Maart 1882. Pag. 146.
6. De voorwaarde om heetwaterovens in eene bakkerij slechts met cokes te stoken gaat te Ver en het stoken van turf moet worden toegelaten.
Kon. besluit 27 Febr. 1884. Pag. 97.
7. Daar bij het verleenen of weigeren eener vergunning slechts bezwaren in aanmerking mogen komen, die niet de bedoelde inrichting zelve betreffen, maar enkel de werken, die aan de oprichting der inrichting voorafgaan, zonder daarmede echter in een onafscheidelijk verband te staan, mag als voorwaarde Voor plaatsing van een 3en gashouder (te Zutphen) niet worden gesteld de eisch, dat de aan de gasfabriek grenzende tuinen worden opgehoogd.
Kon. besluit 28 Maart 1885. Pag. 135.
8. Door het stellen van een voorwaarde wier uitvoering afhankelijk is van derden, wordt de beslissing van de oprichting eener inrichting welke de wet uitdrukkelijk aan het administratief gezag opdraagt, in handen gesteld van bijzondere personen, van wier toestemming de vrijheid tot oprichting der inrichting geheel afhankelijk wordt gemaakt.
Kon. besluit 28 Maart 1885. Pag. 135. (Zie Gem. no. 1783, W. P>. A. no. 1879.)
9. De Hinderwet laat niet toe aan eene vergunning voorwaarden te verbinden om geleden schade te vergoeden.
Kon. besluit 1 Mei 1886. Pag. 35.



Art. 12.
124
10. Als eene voorwaarde, welke door hare onbestemdheid de uitoefening van een bedrijf feitelijk onmogelijk zou maken en welke dus niet toelaatbaar is, is te beschouwen de voorwaarde, waarbij de consessionnaris verplicht zou worden op de eerste aanschrijving van burg. en weth. de middelen ter voorkoming van schade in toepassing te brengen, welke de wetenschap aan de hand mocht geven.
Kon. besluit 1 Mei 1886. Pag. 351, W. B. A. no. 1943.
11. Er bestaat geen grond voor eene voorwaarde tot wering van overlast, dien de bewoners van naburige perceelen hebben van het personeel in een inrichting.
Kon. besluit 4 Maart 1888. (Zie het Kon. besluit vermeld onder art. 11 no. 2 (hinder).
Ha. Eene voorwaarde om des Zondags de ovens niet te mogen laten rooken is niet met de wet in overeenstemming. Kon. besluit 23 Oct. 1888. Pag. 744.
12. Eene voorwaarde welke de strekking heeft, niet om het gevaar, de schade of den hinder bij art. 11 der wet bedoeld te voorkomen, maar om de belangen van de werklieden aan de inrichting verbonden en middellijk, ook die van|de gemeentekas te bevorderen, mag niet worden opgelegd.
Kod. besluit 9 Dec. 1888, Jaarg. 1889. Pag. 10.
13. Aan de vergunning eener inrichting waardoor verontreiniging van publieke wateren zou worden teweeggegebracht, kunnen niet verbonden worden voorwaarden, wier vervulling gedurende eenigen tijd wordt opgeschort, ten einde den concessionaris gelegenheid te geven inmiddels de proef te nemen met middelen waardoor op eenvoudiger wijze aan het bezwaar kan worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit 9 Dec. 1888, Jaarg. 1889. Pag. 1. Gem. no. 2063, W. B. A. no. 2064.
14. Eene voorwaarde, die strekt om indien werklieden in of bij eene fabriek worden gekwetst of verminkt, de kosten van geneeskundige hulp en verpleging van het gezin ten kosten van den concessionaris te brengen, is in strijd met de wet.
Kon. besluit 20 April 1889. Pag. 214.
15. Bij de vergunning van eene slachterij in de Juffrouw



125
Art. 12.
Idastraat te 's-Hage kan niet als voorwaarde worden gegesteld het verbod om vee te slachten.
Kon. besluit 6 Aug. 1889. Pag. 487.
16. Eene voorwaarde dat de vergunning te allen tijde kan worden ingetrokken, geeft aan de vergunning een opzegbaar karakter dat de wet niet kent.
Kon. besluit 7 Aug. 1889. Pag. 489.
17. Eene voorwaarde, die de strekking heeft om eene verhooging van assurantiepremiën der naburen te doen betalen, is niet met de wet in overeenstemming, omdat deze voorwaarde, het gevaar van brand onaangeroerd laat.
Kon. besluit 7 Aug. 1889. Pag. 489. Gem. no. 1889 en 2038, W. B. A. no. 2109.
18. De voorwaarde om gedurende bepaalde uren de inrichting te doen stilstaan, opgelegd voor de oprichting eener door stoom gedreven inrichting tot het vervaardigen van ijs te 's-Hage behoort te worden gehandhaafd.
Kon. besluit 27 April 1890. Pag. 204.
19. De wet laat niet toe aan de vergunning eene voorwaarde te verbinden houdende verplichting om aan derden vooraf de mogelijke te veroorzaken schade te vergoeden.
Kon. besluit 20 Dec. 1890. Jaarg. 1891. Pag. 21.
20. Door het stellen van doelmatige voorwaarden kan worden tegemoet gekomen aan de bezwaren ingebracht tegen de oprichting van een bewaarplaats voor dynamiet op het oostpunt van Rozenburg op het kadastrale perceel dier gemeente sectie C. no. 755.
Kon. besluit 9 Juli 1891. Pag. 484.
21. Door de voorwaarden verbonden aan de verguning voor de oprichting eener ansjoviszouterij in het perceel A 916 aan den Nieuwen dam te Hoorn wordt voorzien in daartegen aangevoerde bezwaren.
Kon. besluit 11 Dec. 1891. Pag. 1467.
22. Aan de bezwaren, tegen de oprichting eener rookerij door K. F. W. van Luijken te Leiden te berde gebracht, en ontleend aan brandgevaar of aan den hinder, dien de rook zou kunnen veroorzaken, kan op genoegzame wijze door het stellen van voorwaarden worden tegemoet gekomen.
Kon. besluit 22 Dec. 1892. Pag. 14.



Art. 12.
126
23. Bij de beoordeeling van eene gevraagde vergunning mag alleen de bestaande toestand tot grondslag genomen wordtin. Vernietiging van eene voorwaarde waaronder door Burg. en Weth. van Delft aan C. D. van Es aldaar vergunning is verleend tot oprichting van eene smederij.
Kon. besluit 20 April 1893. Pag. 433.
24. De voorwaarden waaronder door Burg. en Weth. van Oude-Pekela aan H. C. ten Hom vergunning is verleend tot het oprichten van eene aardappelmeelfabriek in die gemeente, moeten voldoende worden geacht om aan het bezwaar, ontleend van verontreiniging van het diepwater, hetwelk onder de werking der vroeger voorgeschreven zuiveringsstelsels in groote mate is vervuild, tegemoet te komen.
Kon. besluit 26 April 1893. Pag. 458.
25. De bewering dat een voorwaarde, waaronder deze vergunning is verleend, te bezwarend is, kan wel een reden zijn om in het besluit, waarbij de voorwaardelijke vergunning werd verleend, niet te berusten, maar levert geen wettelijk. voldoenden grond op om in de eenmaal opgelegde en met de vergunning aanvaarde voorwaarde alsnog eene wijziging te brengen.
Kon. besluit 14 Maart 1894. Pag. 302.
26. Bij het verleenen van vergunning krachtens de Hinderwet moet worden beslist of daartegen ingebrachte bezwaren voor zooveel die ontleend zijn aan gevaar, schade aan eigendommen, bedrijven of de gezondheid of hinder van ernstigen aard al of niet gegrond zijn, doch niet of er termen zijn tot schadeloosstelling ingeval van ontploffing of tot vergoeding van eene eventueele verhooging van assurantie premie.
Kon. besluit van 17 Mei 1894. Pag. 446.
27. Er bestaat geen aanleiding voor een gemeentebestuur om aan een vergunning krachtens de Hinderwet, voorwaarden te verbinden, wanneer de bedoeling daarvan is alleen tegemoet te komen aan het eventueel bezwaar van gevaar, schade of hinder van hem, die de vergunning vraagt.
Kon. besluit 19 Juni 1896. Pag. 553.
28. Op grond van de Hinderwet kunnen bij het verleenen eener vergunning slechts voorwaarden worden gesteld ter tegemoetkoming aan bezwaren van gevaar, schade of hinder, niet echter in het belang eener goede politie.



127
Art. 12.
De bepaling van den termijn, binnen welken eene inrichting in werking moet zijn gebracht, is niet eene voorwaarde in den zin der wet.
Kon. besluit 24 Juli 1896. Pag. 266.
29. Indien een terrein voor eene inrichting alleen geschikt kan worden gemaakt door aan te brengen kunstmiddelen tot waterloozing, moet eene vergunning worden geweigerd omdat een voorwaarde, die middelen gebiedende, niet is aan te merken als eene voorwaarde in den zin der wet.
Kon. besluit 7 Oct. 1896. Pag. 760.
30. Terecht is door het gemeentebestuur van 's-Hage aan den heer A. Stjthoff verleende vergunning tot oprichting van een gasmotor van 16 P.k. enz. in perceel Wagenstraat no. 28 de voorwaarde verbonden, dat tusschen 's avonds 10 uur en des morgens 6 uur in de drukkerij niet hoorbaar mag worden gewerkt. (
Kon. besluit 16 Dec. 1896. Jaarg. 1897. Pag. 13.
31. Eene voorwaarde waarvan de nakoming afhankelijk is niet van des concessionaris wil alleen, maar mede van aan hem door derden te verleenen vergunning, kan niet gehandhaafd blijven.
Kon. besluit 26 Mei 1897. Pag. 402. (Zie ook Gem. no. 2459).
32. Aan het bezwaar van hinder van den rook, afkomstig van steenkolen en briquetten kan op voldoende wijze worden tegemoetgekomen, door, inplaats van een opgelegde verplichting om uitsluitend cokes als brandstof te gebruiken, aan de vergunning te verbinden de voorwaarde, waardoor de 'rook van alle ovens afkomstig, hoog in de lucht wordt weggevoerd.
Kon. besluit 5 Jan. 1898. Pag. 33.
33. Eene voorwaarde om bepaalde werkzaamheden in eene scheepmakerij in de openlucht te doen geschieden, zal het bedrijf van appellant feitelijk onmogelijk maken, in zooverre de machines, welke gebruikt worden om het ijzerwerk der vaartuigen pasklaar te maken, als: scharen, pons-, machines enz. niet blijvende aan wind en regen mogen worden blootgesteld.
Kon. besluit 17 Jan. 1898. Pag. 67.



Art. 12.
128
34. Aan den hinder van roet en rook, welke de buren van een Stoom-broodbakkerij in de Spaarnwouderstraat te Haarlem zouden ondervinden, kan alleen worden tegemoet gekomen door het opleggen van een voorwaarde, dat geene andere brandstof dan cokes zal mogen worden gestookt.
Kon. besluit 7 Juli 1899. Pag. 699.
35. Bij de beoordeeling van het bezwaar van eene slachtplaats behoort ook in aanmerking te worden genomen, het al of niet noodzakelijke van het verbod van stalling van vee in den bij de slachtplaats behoorenden stal en kan een zoodanig verbod als voorwaarde worden gesteld.
Kon. besluit 12 Juli 1899. Pag. 711.
36. Het is in strijd met de duidelijke bedoeling der Hinderwet om bij het verleenen van een vergunning de nadere uitwerking en omschrijving eener voorwaarde aan burg. en weth. over te laten.
Daardoor toch wordt het recht van beroep verkort, omdat dan de omvang van de voorwaarde pas blijkt als de termijn van beroep verstreken is.
Kon. besluit 16 Sept. 1899. Pag. 890.
37. Eene voorwaarde, waarbij de concessionaris verplicht wordt sommige werkzaamheden (het kloppen van ijzeren platen) op 80 M. afstand van de inrichting te verrichten, is door groot verlies van tijd en arbeid (het telkens van dien afstand vervoeren der platen) te belemmerend voor de uitoefening van het bedrijf.
Kon. besluit 1 Dec. 1900. Pag. 1063.
38. Beperking van den tijd, gedurende welken in de inrichting mag gewerkt worden is niet strijdig met de wet, maar zoodanige voorwaarde kan het bedrijf in hooge mate drukken en mag dus alleen opgelegd worden, wanneer de volstrekte noodzakelijkheid daarvan is gebleken.
Kon. besluit 16 Juli 1902. Pag. 796.
39. Aan de vergunning tot oprichting van een schietbaan, mag geen voorwaarde worden verbonden, dat op Zondag niet zal mogen worden geschoten, daar die voorwaarde niet dient tot voorkoming van gevaar, schade of hinder.
Kon. besluit 2 Maart 1903. Pag. 240. W. B. A. no. 2806.
Kon. besluit 25 Juni 1908. Pag. 642. W. B. A. no. 3090.



129
Art. 12.
40. Eene voorwaarde, waarbij aan de vergunning tot oprichting van een machine-fabriek, de bepaling wordt verbonden, dat in de fabriek nimmer benzine of petroleum aanwezig mag zijn, maakt de uitoefening van het bedrijf onmogelijk en kan dus niet worden gehandhaafd.
Kon. besluit 6 Juni 1904. Pag. 447.
41. Eene voorwaarde, waarbij wordt voorgeschreven om van uit de zich boven een bakkerij, bevindende slaapplaats een brandvrije ladder aan te brengen, rechtstreeks naar buiten leidende, is niet in overeenstemming met de wet, aangezien deze niet strekt ter tegemoetkoming aan het bezwaar van gevaar, schade of hinder van belanghebbende buren of van eigenaars of gebruikers van naburige perceelen.
Kon. besluit 1 Maart 1911. C. V., W. B. A. no.3223.
42. De vraag is gerezen of bij de vergunning tot oprichting van eene slachterij de voorwaarde zoude mogen worden gesteld, dat het afmaken van het vee aan de oogen van het publiek moet worden onttrokken.
Deze vraag wordt in de Gemeentestem no. 1384 o. i. terecht ontkennend beantwoord.
De Heer van Doorn kan zich met dit antwoord niet vereenigen *).
Volgens hem toch is het woord gevaar in art. 11, zoo algemeen mogelijk bedoeld en er geen reden om 'daaronder niet te brengen gevaar voor de openbare zedelijkheid.
"Wij meenen echter, hetzij met alle bescheidenheid gezegd, dat uit de geschiedenis der wet anders valt te leeren.
Toen n.1. de heer Pabius, gesteund door den heer Saaymans Vader, bij de behandeling van de lijst bedoeld in art. 2 der ywet, aandrong op opname onder de gevaarlijke en hinderlijke inrichtingen, van kroegen en bordeelen, is door den Minister geantwoord, dat die onderwerpen thuis behooren tot het gebied der openbare zedelijkheid en dus in een geheel ander deel onzer wetgeving.
In het antwoord van den Minister Is o.l voldoende grond te * vinden voor de meening van de Redactie van de Gemeentestem, dat voorschriften in het belang der openbare zedelijkheid niet krachtens de Hinderwet zijn te stellen, omdat de zorg voor die zedelijkheid niet past in bet kader der Hinderwetgeving.
*) t. a. p. pag. 81.
9



Art. 12.
130
43. Als voorwaarde in den zin der Hinderwet is ook niet te beschouwen eene bedreiging, dat de vergunning zal worden ingetrokken, bij aldien mocht blijken dat aan de eischen (van de aangehechte beschrijving en teekening) niet wordt voldaan en de inrichting aanleiding zou kunnen geven tot ongelukken.
Bovenstaande werd beslist bij Kon. besluit van 1 Oct. 1888 (Gem. no. 1945, W. B. A. no. 2066). Volkomen juist o. i., want is de inrichting van dien aard dat eerst in de toekomst kan blijken, of zij gevaarlijk, schadelijk of hinderlijk is, dan moet overeenkomstig art. 12, 4e lid eene tijdelijke vergunning worden gegeven.
44. Wanneer bij eene vergunning voorwaarden gesteld zijn en het daarna blijkt, dat de naleving der voorwaarden niet noodig is, om het gevreesde gevaar, de schade of den hinder te voorkomen, kan het gemeentebestuur den concessionaris geheel of gedeeltelijk van die naleving ontslaan, nadat de belanghebbenden ten wier behoeve de voorwaarden gesteld zijn, gelegenheid hebben gekregen hunne bezwaren tegen het ontslaan van die naleving, in te brengen.
Allereerst doet zich de vraag voor hoe blijken moet, dat de naleving der voorwaarden niet noodig is.
Het stellen dezer vraag is eenvoudiger dan het geven van een antwoord daarop.
Immers dat de naleving van eene voorwaarde niet noodig is, kan in zeer vele gevallen alleen dan blijken, als die voorwaarde niet nageleefd wordt.
En doet de concessionaris dit, dan stelt hij zich bloot: ten eerste aan * intrekking der vergunning (art. 20), ten tweede aan eene veroordeeling (art. 21b).
Het Kon. besluit van 20 Oct. 1891 no. 23 (Gem. no. 2119) neemt aan, dat de naleving der voorwaarden uit den aard der zaak eerst overbodig zal kunnen blijken, wanneer het gegeven voorschrift is opgevolgd en daarna de ervaring zijne doelmatigheid of overbodigheid zal hebben aangetoond en dat van eene voorwaarde, welke nog niet is uitgevoerd, dus geen ontheffing kan worden verleend.
45. Het schijnt de bedoeling der wet te zijn, dat aan elk der belanghebbenden eene kennisgeving moet worden gezonden ten einde hen gelegenheid te geven hunne bezwaren tegen het ontslaan der voorwaarden in te brengen; een algemeene aankondiging van dat voornemen is niet voldoende.
Bij Kon. besluit van 2 Mei 1891 (Stbl. 94) (Gem. no. 2069)



131
Art. 12.
en 9 Jan. 1911 (R. v. S. Pag. 67) werd althans bovenstaande bedoeling aan art. 12, 2e lid toegekend.
Deze bedoeling wordt in no. 2071 van de Gemeentestem door een inzender bestreden.
Hij beroept zich op de geschiedenis der wet, om te betoogen, dat met eene algemeene aankondiging in de courant beter wordt voldaan aan de wettelijke bepaling, dan met eene bijzondere kennisgeving aan de belanghebbenden.
Tegen dit betoog valt o.i. nog wel een en ander aan te voeren. De wet laat in het midden, op welke wijze de belanghebbenden in de gelegenheid moeten worden gesteld hunne bezwaren in te dienen en door eene enkele publicatie in de courant krijgen zij die gelegenheid niet, althans dat staat geenszins vast, zij kunnen dan bij gebreke van het lezen van de courant (indien belanghebbenden geen abonnement op de courant hebben, op reis zijn of anderszins) de gelegenheid hebben gemist; ook naar onze meening worden zij dan pas behoorlijk in de gelegenheid gesteld hunne bezwaren kenbaar te maken, indien zij eene bijzondere kennisgeving van het voornemen krijgen.
Ook de Redactie van de Gemeentestem gaat in no. 2088 (hoofdartikel) niet mede met de bestrijding door genoemden inzender van den inhoud van het Kon. besluit, zij het dan hoofdzakelijk op een anderen grond.
Zij wijst n.1. op de derde alinea van art. 12, waarin bepaald is dat indien de concessionaris door de Kroon ontslagen wordt van de bij Kon. besluit opgelegde voorwaarden, belanghebbenden als dan vooraf gehoord moeten worden en door den Burgemeester op Koninklijken last moeten worden opgeroepen. Zij vraagt zich af waarvoor hier eene andere procedure geeischt zoude zijn, dan in het voorgaande geval.
Naar onze meening is op deze vraag nog wel een antwoord te geven.
Is het tweede geval aanwezig, en zijn de voorwaarden dus bij Kon. besluit opgelegd, dan is dit meestal in hooger beroep geschied en dus tegen den zin van burg. en weth. Daarom is hier waarschijnlijk de Burgemeester aangewezen om de belanghebbenden op te roepen. In het eerste geval, wanneer het gemeentebestuur moet beslissen over het ontslaan van de naleving der voorwaarde, laat de wet aan de gemeentebesturen vrij, hoe belanghebbenden in de gelegenheid te stellen, het gemeentebestuur heeft alleen te zorgen dat zij in de gelegenheid worden gesteld; waar nu om de bovenvermelde reden niet uitgesloten is, dat op geen voldoende medewerking van het gemeentebestuur zou kunnen worden



Art. 12.
132
gerekend, is het best mogelijk dat de wetgever voor dat geval gemeend heeft een specialen vorm te moeten voorschrijven.
46. In de praktijk heeft zich de vraag voorgedaan ofwel altijd en in ieder geval aan belanghebbenden gelegenheid moet worden gegeven bezwaren in te brengen tegen het ontslaan van de naleving van voorwaarden.
Burg. en Weth van Groningen waren van meening, dat een verhoor van belanghebbenden niet noodig was voor het geval dat in geenen deele was gebleken, dat de naleving der voorwaarden onnoodig was en dat, waar integendeel het bij hun college vaststond, dat inwilliging van het onthemngsverzoek in strijd zou zijn met de belaDgen van hen, ten wier behoeve de voorwaarde was gesteld, er alle reden bestond om afwijzend op dat verzoek te beschikken, zonder die belanghebbenden gehoord te hebben, waartoe zij alleen verplicht waren, bij aldien er sprake had kunnen zijn van het doen vervallen der voorwaarden.
Het Kon. besluit van 23 Febr. 1893 (Gem. no. 2165) heeft echter deze redeneering niet juist geacht en overwoog dienaangaande :
„dat dit wettelijk voorschrift (art. 12, 2 lid) medebrengt, „dat bij verzoeken als hier bedoeld, het al of niet hooren „van belanghebbenden niet aan het goedvinden van het gemeentebestuur is overgelaten;
„dat toch slechts uit zoodanig verhoor, in verband met de „door den verzoeker gegeven of nog te geven inlichtingen, „kan blijken, zooals de wet wil of eene voorwaarde alsnog „gehandhaafd behoort te blijven, of wel kan worden opgegeven ; dat dit door de geschiedenis der wet wordt bevestigd, „terwijl op de vraag of in dit geval niet eene gelijke overweging als in art. 7, zoowel als het contradictoir hooren van „degenen die bezwaren hebben en van den concessionaris „zoude moeten worden voorgeschreven, door de Regeering „werd geantwoord: „het hooren van de eigenaren en gebruikers „van perceelen, te wier behoeve de voorwaarden zijn gesteld, „schijnt aan alle eischen te voldoen. Aankondiging als in „art. 6 en eene zitting als in art. 7 zullen daartoe noodig „zijn".
In de Gemeentestem no. 2182 wordt dit Kon. besluit besproken en kan de Redactie o.i. zich terecht niet aan de zijde van het gemeentebestuur scharen.
In haar hoofdartikel wijst zij nog eens uitdrukkelijk op de groote beteekenis, te hechten aan de meening der eige-



133
Art. 12.
naren en gebruikers van aangrenzende perceelen; al meent de Redactie niet, dat het oordeel van die eigenaars enz. nu in alle gevallen een richtsnoer voor burg. en weth. moet zijn, toch is zij van meening, dat hun oordeel zich meer moet uitstrekken over de vraag of de ingebrachte bezwaren te breed, dan of zij niet breed genoeg zijn uitgemeten. Waar in het onderhavige geval wellicht uit een verhoor van belanghebbenden had kunnen blijken dat deze thans geen of zeer weinig bezwaar hadden tegen de ontheffing der voorwaarde, mocht bij het gemeentebestuur nieü vooraf vaststaan, dat door inwilliging van het verzoek de belangen van de belendende eigenaren enz. zouden worden gekrenkt.
47. Dat de Hooge Regeering het verzuim van belanghebbenden in de gelegenheid te stellen bezwaren in te brengen tegen het voornemen om den concessionaris van de voorwaarden te ontslaan, streng straft, blijkt voorts nog uit de Kon. besluiten van 11 Febr. 1899 {Stbl. 70), 28 Maart 1907, R. v. S. Pag. 828, C. V., W. B. A. no. 3021,9 November 1908, (R. v. S. Pag. 1049, Gem. no. 2984., W. B. A. no. 3101., C. V.) en 6 April 1910. (R. v. S. Pag. 354., C. V.) waarbij even zoovele besluiten van gemëentebesturen tengevolge van dat verzuim zijn vernietigd.
48. Nog eenige kwesties uit de praktijk verdienen hier vermelding.
Bij Kon. besluit van 11 Febr. 1881. no. 8. (W. B. A. no. 1667) is beslist, dat eene hoogere kostbaarheid en grootere moeilijkheid, die de voortdurende naleving van een voorwaarde aan het bedrijf veroorzaakt, geen reden mag zijn om den concessionairis van de naleving dier voorwaarde te ontslaan.
Eenzelfde beslissing werd gegeven bij Kon. besluit van 14 Maart 1890, (Gem. no. 2020).
In dit geval hadden burg. en weth. ontheffing verleend van eene voorwaarde, volgens welke de frontzijde van de inrichting op 22 M. afstand van den kanaalweg moest worden geplaatst.
De ontheffing dier voorwaarde was gevraagd en gegeven op grond van bezwaren, ontleend aan den af te leggen afstand bij den aanvoer van -en den afvoer naar het kanaal.
49. De wet geeft geene bevoegdheid om van eene eenmaal gestelde voorwaarde voorloopig of voorwaardelijk ontheffing te verleenen.
Deze opvatting huldigt het Kon. besluit van 28 Maart 1907,



Art. 12.
134
R. v. S. Pag. 326, C. V., Gem. no. 2909 en W. B. A. no. 3021 en is o. i. niet voor geen tegenspraak vatbaar.
50. In de praktijk komt meermalen voor de vraag of de rook uit schoorsteenen van industrieele inrichtingen zoodanigen hinder zal opleveren, dat het wenscheltjk is daaromtrent aan de vergunning voorwaarden te verbinden en welke voorwaarden dan zouden zijn voor te schrijven. Onder de bijlagen dezer is opgenomen (zie bijlage 16) eene missive van den Min. v. Landb., Nijverh. en Hand., aan de Commissarissen der Koningin dd. -10 Dec. 1910 no. 2668, afd. arbeid, waarbij de aandacht wordt gevestigd op de vereeni ging ter bevordering van rookvrij stoken te Amsterdam.
Het kosteloos te verkrijgen deskundig advies zal dikwijls deze technische vragen geheel ophelderen.
51. Volgens het 3e lid van art. 12, kan ook de Kroon den concessionaris geheel of gedeeltelijk ontslaan van de naleving van voorwaarden bij een door haar verleende vergunning gesteld.
De wet onderscheidt niet of de vergunning door de Kroon in hooger beroep (volgens art. 15) of in eerste instantie, (volgens art. 16, le lid of 16 slot, art. 26 of art. 27) is gegeven.
Zij laat o.i. ruimte voor de vraag door wien de belanghebbenden moeten worden gehoord.
De burgemeester moet hen op koninklijken last oproepen, moet hij hen ook hooren?
De wet heeft het hooren van belanghebbenden steeds voldoende voorgeschreven (art. 7, art. 12, 2e lid, art. 16, art. 26, art. 27, 2e lid).
Het wil ons voorkomen, dat ook het hooren van belanghebbenden door den burgemeester zal dienen te geschieden, die van dat verhoor verslag aan de Kroon zal hebben te doen.
52. Het geval kan zich voordoen en doet zich inderdaad ook meermalen voor, dat over de gevolgen van eene inrichting niet met voldoende zekerheid kan worden geoordeeld. Of de inrichting gevaarlijk, schadelijk of hinderlijk voor de omgeving zal zijn, zal dikwijls eerst blijken als zij eenigen tijd in werking is. Meermalen zal men om over dogevolgen van inrichtingen te kunnen oordeelen, licht kunnen gaan opsteken in plaatsen, waar soortgelijke inrichtingen in werking zijn. Ook uit de krachtens art. 15 jo. art- 12, 4e lid genomen Kon. besluiten kan in enkele gevallen leering worden getrokken



135
Art. 12.
met betrekking tot de gevolgen van bepaalde inrichtingen.
Zoo leert bijv. ons het Kon. besluit van 16 Juli 1881, (R. v. S. Pag. 381), dat omtrent de gevolgen van een steenbakkerij met voldoende zekerheid kan worden geoordeeld.
Het Kon. besluit van 10 Aug. 1882, (R. v. S. Pag. 369) is de meening toegedaan, dat voor plaatsing van een locomobile, een volkomen bekend werktuig, in een bestaande fabriek, geen proeftijd wordt vereischt, terwijl het Kon. besluit van 6 Dec. 1894 (R. v. S. Pag. 1022) overweegt, dat voor het verleenen van een vergunning voor een proeftijd voor de oprichting eener vernisstokerij geen reden bestaat, waar over de gevolgen van dergelijke inrichtingen, die in verscheidene gemeenten worden aangetroffen, met voldoende zekerheid kan worden geoordeeld. De vergunning werd bij dat Kon. besluit voorwaardelijk verleend.
Kan men niet voldoende gegevens verzamelen, hetzij door deskundig advies, hetzij door voorlichting te vragen in andere gemeenten, om de gevolgen over eene inrichting te beoordeelen met betrekking tot de vraag of eene vergunning kan worden verleend, dan moet aan de hand van art. 12, laatste lid, eene vergunning voor een bepaalden proeftijd worden verleend. Deze proeftijd moet leeren of de inrichting gevaarlijk, schadelijk of hinderlijk zal zijn en in welke mate zich gevaar, schade of hinder zullen voordoen en moet dus aantoonen: ten eerste of de vergunning verleend kan worden zonder voorwaarden; ten tweede of de vergunning verleend moet worden met voorwaarden en zoo ja welke; ten derde of de vergunning geweigerd moet worden.
53. De duur van den proeftijd zal natuurlijk geheel afhangen van den aard der inrichting; de wet bepaalt dan ook daaromtrent geheel, niets, doch welke die duur ook mag zijn, hij moet altijd bepaald zijn, d.w.z. in de vergunning moet aangegeven zijn tot hoe lang zij zal gelden.
Zoolang de proeftijd duurt, heeft de ondernemer der inrichting het recht om zijn bedrijf uit te oefenen en kan het gemeentebestuur vóór den afloop daarvan, de definitieve vergunning niet weigeren.
Deze leer huldigt ook het Kon. besluit van 27 Juni 1880, (R. v. S. Pag. 267, Gem. no. 1515).
Een gemeentebestuur had in het daarbij behandeld geval een vergunning voor een bepaalden tijd verleend, doch nam, voor den afloop van den proeftijd, de bezwaren tegen dat verzoek nogmaals overwegende, een besluit, waarbij, zonder dat van een verzoek van den ondernemer om definitieve



Art. 12,
186
vergunning sprake was, de definitieve vergunning geweigerd werd, omdat uit de door burg. en weth. van elders verkregen inlichtingen hun gebleken was, dat inrichtingen als de onderwerpelijke zeer gevaarlijk en schadelijk waren.
54. Wanneer de proeftijd voldoende inlichtingen heeft verschaft om over de gevolgen te kunnen oordeelen, heeft het natuurlijk geenerlei grond om de vergunning voor een proeftijd te verlengen.
Zie hiervoor de Kon. besluiten van: 21 Oct. 1891, R. v. S. Pag. 1243. 23 „ 1897 (Stbl. 208). 14 Febr. 1907 R. v. S. Pag. 190. 6 Dec. 1907 „ „ „ „ 1411. Is dit niet het geval, kan men de gevolgen dus nog niet beoordeelen, dan kan de proeftijd worden verlengd.
55. Indien reeds van te voren vaststaat, hoe de gevolgen zullen zijn en tegen de nadeelen van die gevolgen alleen door het stellen van voorwaarden kan werden tegemoet gekomen, dan moet de vergunning reeds aanstonds definitief worden verleend en is er dus geen reden om een proeftijd te bepalen.
Blijkt dan, dat de voorwaarden niet noodig zijn, of niet voldoende zijn, dan kan de concessionaris nog altijd van die voorwaarden worden ontslagen, of kunnen hem krachtens art. 17 nieuwe voorwaarden worden opgelegd. (Zie Kon. besluit van 9 Nov. 1899; R. v. S., Pag. 1126).
56. Een proeftijd dient alleen voor het doel omschreven op pag. 135 en mag dus niet strekken om een proef te nemen met de op te leggen voorwaarden (Kon. besluit van 19 Dec. 1902. R. v. S. Pag. 18 jaarg. 1903).
57. Voor verlenging van den proeftijd of voor het verkrijgen van eene definitieve vergunning moet wederom eene aanvrage worden ingediend.
In de praktijk wordt, naar wij meenen, vrijwel algemeen de leer gehuldigd dat bij zoodanige aanvrage alle de in art. 5 der Hinderwet bedoelde stukkenmoeten worden overgelegd.
Ook de Redactie van de Gemeentestem is in no. 2643 die meening toegedaan en krachtens haar heeft de wetgever de aanvrage om definitieve vergunning kennelijk als een op zich zelfstaand verzoek om vergunning beschouwd willen zien.
Op het verzoek om verlenging of definitieve vergunning moet worden beschikt, binnen den in art. 8 bedoelden termijn en zijn de voorschriften van dat wetsartikel toepasselijk.



137
Artt. 12-12&ÏS.
Volgens mr. van Doorn*) zoude men verkeerd doen uit de aanhaling van dit artikel alleen, het besluit te trekken, dat de overige artikelen der wet niet van toepassing zijn op dit geval.
En ook volgens de Redactie van de Gemeentestem in no. 2643, mag dit uit de toepasselijk-verklaring van de artt. 6, 7 en 8 niet worden afgeleid. Zij acht behalve art. 5 ook de artt. 5bis. 7bis, 8bis en 12bis van toepassing. Blijkbaar heeft in 1896 de wetgever verzuimd de bis-artikelen van toepassing te verklaren.
Art. \2bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zullen de voorwaarden, in het vorige artikel bedoeld, de naleving van de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet, niet mogen onmogelijk maken.
Het gemeentebestuur zendt, indien dit meent aan de te verleenen vergunning voorwaarden te moeten verbinden, het ontwerp van zijne te nemen beschikking ter kennisneming aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Deze deelt zoo spoedig mogelijk schriftelijk aan het gemeentebestuur mede, of, en zoo ja, welke wijzigingen die beschikking behoeft om de naleving van de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet, niet onmogelijk te maken.
Kan het gemeentebestuur zich niet vereenigen met de opmerkingen van het districtshoofd der arbeidsinspectie, dan treedt het, alvorens eene beslissing te nemen, met dezen in overleg, ten einde zoo mogelijk tot overeenstemming te geraken.
Dit artikel is ingelascht bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
1. Het zou niet onmogelijk zijn, dat bij het verbinden van voorwaarden van eene vergunning, in botsing zou kunnen worden gekomen met de eischen, welke krachtens de Veiligheidswet aan de inrichting moeten worden gesteld.
Omdat deze eischen nu buiten het gemeentebestuur om aan de ondernemers worden gesteld en opdat strijd tusschen voorwaarden krachtens de Veiligheidswet zal worden voorkomen, verplicht art. 13bis, de gemeentebesturen om, indien voorwaarden gesteld zullen worden, de ontwerp-vergunning ter kennisneming toe te zenden aan het districtshoofd der
*) T. a. p. pag. 84.



Artt. \2bis—13. 138
arbeidsinspectie, die dan zal moeten verklaren of de te nemen beschikking nog moet worden gewijzigd en zoo dit het geval is, welke wijzigingen moeten worden aangebracht om de naleving van de eischen krachtens de Veiligheidswet niet onmogelijk te maken.
Heeft het gemeentebestuur nu bezwaar tegen de opmerkingen van het districtshoofd, dan moet het alvorens op het verzoek te beslissen in overleg met dien ambtenaar treden.
Tenslotte heeft het gemeentebestuur te beslissen of toch de door hem ontworpen voorwaarden gesteld zullen worden, maar stelt er zich aan bloot, dat het districtshoofd volgens art. löbis bij de Kroon beroep zal uitstellen tegen zijn besluit.
2. Het staat niet aan het gemeentebestuur om te beoordeelen of de voorwaarden binnen het kader van de Veiligheidswet vallen; welke voorwaarden het gemeentebestuur ook wil stellen, in elk geval moet het districtshoofd daarvan kennisneming geworden; wordt het ontwerp niet aan het districtshoofd toegezonden, dan zal vernietiging volgen:
Kon. besluit 23 Mei 1899. C. V.
30 Sept. 1904. R. v. S. Pag. 757. , „ 13 Nov. 1905. „ „ 884.
3. Een voorwaarde, die wellicht in de toekomst de naleving Van de eischen krachtens de Veiligheidswet gesteld, zal onmogelijk maken is bij Kon. besluit van 31 Juli 1906 (R. v. S. Pag. 728, W. B. A. no. 2986) gehandhaafd, omdat de wet alleen verbiedt het opleggen van voorwaarden, die op het oogenblik het naleven van de eischen krachtens de Veiligheidswet onmogelijk maken.
4. Het behoeft o. i. geen nader betoog dat bij de vergunning geen voorwaarden gesteld mogen worden, welke inhouden eischen krachtens de Veiligheidswet te stellen. Deze eischen moeten door het districtshoofd worden gesteld, geheel onafhankelijk van de Hinderwet-vergunning; alleen moet er voor gewaakt worden dat de voorwaarden ter voorkoming van gevaar, schade of hinder niet zoodanig zijn, dat de naleving van de eischen der Veiligheidswet onmogelijk wordt.
Art. 13. Bij de vergunning wordt een termijn gesteld, binnen welken de inrichting voltooid en in werking gebracht moet zijn. Bij niet inachtneming van den termijn vervalt de vergunning, tenzij het bestuur, dat baar verleend heeft, haar nog eenmaal, vóór het verstrijken van den termijn, met een nieuwen termijn heeft verlengd.



139
Art. 13.
1. Het verleenen of weigeren van vergunning is afhankelijk van plaatselijke gesteldheid.
Was er nu geen termijn voor het in werking brengen van de inrichting gesteld, dan zoude het mogelijk zijn, dat bij veranderde plaatselijke gesteldheid de gronden, waarop de vergunning werd verleend, niet meer aanwezig waren.
Met mr. van Doorn*) achten ook wij dat het juister geweest ware, indien in het artikel voor „haar" d.i. dus de vergunning, gelezen ware „hem" en dit dus zou slaan op termijn.
De vergunning wordt niet met een termijn verlengd, de vergunning is (behoudens art. 12, 4°.) onbepaald en kan dus niet met een termijn verlengd worden, doch de termijn in de vergunning gesteld, wordt verlengd.
De bedoeling van het artikel is echter duidelijk; voor dat de bij de vergunning gestelde termijn is verstreken, kan het bestuur dezen termijn „nog eenmaal" verlengen.
2. Deze uitdrukking „nog eenmaal" is in den zin waarin zij gebruikt is, niet bepaald duidelijk te noemen en zou allicht aanleiding geven tot de opvatting, dat daar voor ook al van verlenging sprake was geweest.
Toch moet o. i. deze opvatting niet worden aangenomen. De oorspronkelijke termijn kan maar eenmaal worden verlengd.
Volgens mr. van Doorn is deze zienswijze ook aangenomen door den Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid in zijn schrijven van 28 Januar. 1881, no. 32, aan Ged. St. van Zuidholland.
3. Welk bestuur is bevoegd den termijn te verlengen, ingeval een vergunning in hooger beroep verleend wordt?
Deze vraag, is door den Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid bij beschikking van 15 Nov. 1887 (Gem. no. 1913) in dien zin beantwoord, dat in dit artikel niet bedoeld wordt de autoriteit, die de vergunning als rechter in hoogerberoep verleende maar het bestuur dat in eerste instantie tot het verleenen der vergunning bevoegd was.
De Regeering heeft niet altijd deze zienswijze gehad. Uit het artikel van mr. C. Bake **) noteeren wij dat, bij Kon. besluit van 9 Nov. 1876 de bij Kon. besluit van 27 Aug. 1876 voor een in hooger beroep verleende vergunning bepaalde termijn, werd verlengd. Hetzelfde geschiedde bij Kon besluit van 17 April 1883 met betrekking tot de bij Kon.
*) T. a. p. pag. 85.
*) Zie Bijdragen tot de kennis van het staats-, provinciaal-en gemeentebestuur van Nederland, deel 29 pag. 366 e. v.



Art. 13.
140
besluit van 26 October 1882 no. 13 in hooger. beroep verleende vergunning.
De redenen, die de toenmalige Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Bastert, voor de veranderde zienswijze der Regeering aanvoerde zijn heel sobertjes in de beschikking vermeld of juister gezegd ontbreken eigenlijk geheel.
De bedoelde beschikking luidt als volgt:
„De Minister enz.
„Ingevolge machtiging hem van wege den Koning verleend „enz.
„Geeft aan adressanten te kennen, dat zij zich met hun „verzoek (om verlenging van den bij Kon. besluit gestelden „termijn) „moeten richten tot het gemeentebestuur van „Amsterdam, aangezien in artikel 13 der wet van 2 Juni „1875 (Stbl. 95) het gemeentebestuur wordt aangewezen als „de te dezen aanzien bevoegde macht en de zinsnede in dat „artikel voorkomende, „tenzij het bestuur dat haar verleend „heeft", in dier voege is te verstaan, dat hier niet de autoriteit „bedoeld wordt, die de vergunning als rechter in hooger „beroep verleende, maar het bestuur, dat in eerste instantie „tot verleening der vergunning bevoegd is."
Tegen deze opvatting hebben mr. C. Bake in zijn voormeld artikel en de Redactie van de Gemeentestem in no. 1913, den strijd aangebonden.
Afgezien van alle nuttigheids-overwegingen *) acht mr. Bake de woorden der wet zóó duitteiyk, dat er z. i. geen plaats is voor een andere opvatting, dan dat het bestuur, dat de vergunning verleend heeft, dus ook dat bestuur, dat ten slotte in hooger beroep de vergunning verleend heeft, den termijn kan verlengen.
Iets anders zou het volgens hem nog zijn, indien in art. 13 stond: het bestuur dat de vergunning geeft of verleent, dan zoude daaronder gevoeglijk het bestuur kunnen worden verstaan, dat in eerste instantie tot het verleenen der vergunning bevoegd is.
Ook de Redactie van de Gemeentestem vereenigt zich met de zienswijze van mr. C. Bake.
Dat niet alleen het gemeentebestuur moet worden verstaan onder het bestuur dat haar verleend heeft, maar ook ged. staten en de Koningin, waar deze in eersten aanleg vergunning verleenen, is volgens haar buiten contest en blijkt ook uit de aanhaling van het artikel in artt. 16 en 27.
*) Hij wijst op bet feit dat vele plattelandsgemeenten doorgaans weinig gezind zullen zjn, een voor de in hooger beroep tegen hun zin verleende vergunning bepaalden termijn te verlengen.



Hl
Art. 13.
Dit ontkent de Minister dan ook eigenlijk in voormelde beschikking niet, maar alleen dat daaronder niet te verstaan is het bestuur dat als rechter in hooger beroep de vergunning verleende.
Tegen de in de beschikking als een feit geposeerde uitdrukking, dat in art. 13 het gemeentebestuur wordt aangewezen als de te dezen aanzien bevoegde macht, neemt de Redactie in hoofdzaak stelling: van die aanwijzing of van het gemeentebestuur wordt in art. 13 nergens gewaagd, noch ook van de bevoegde macht is er sprake; in het artikel is alleen sprake van het bestuur dat feitelijk is opgetreden. Verder verwijst de Redactie nog ten slotte naar art. 30 van de Hinderwet, waar mede het gezag dat de vergunning „verleend heeft" geroepen wordt tot verlenging van den termijn van vergunning, verleend krachtens de vroeger geldende Koninklijke besluiten; ook daar is niet persé het gemeentebestuur, maar, het gezag dat primitief de vergunning gaf, bedoeld.
Tenslotte vervalt men, volgens de Redactie voornoemd, wanneer men zoo streng in de autoriteit die in hooger beroep de vergunning verleende, enkel den rechter ziet, in dwaling.
Ook ons wil het voorkomen dat men niet zonder aan de duidelijke woorden van het artikel geweld te doen, de opvatting van den Minister kan deelen.
Heeft het gemeentebestuur de vergunning geweigerd, en de Kroon in hooger beroep de vergunning verleend, dan is er afgezien of zij dit als administratieve rechter of als administratief gezag heeft gedaan, slechts een bestuur, dat de vergunning verleend heeft en dat is de Kroon; aan Haar alleen komt dan ook o. i. de verlenging van den door Haar bepaalden termijn toe. En is dit bovendien ook niet geheel rationeel? Waarom twee machten laten beslissen in ééne zaak?
De Kroon heeft de vergunning verleend; Zij heeft, rekening houdende met den omvang van de inrichting, den termijn bepaald, wie beter dan Zij zal oordeelen of verlenging noodig is?
Wel is waar is in de mem. v. t. als grond voor den termijn genoemd de plaatselijke gesteldheid; doch met dien grond is toch ook al niet in overeenstemming het feit, dat in hooger beroep de termijn bepaald wordt.
Anders wordt het indien de Kroon in hooger beroep de bestreden vergunning gehandhaafd heeft. Dan is de vergunning verleend door het gemeentebestuur en blijft ver-



Art. 13.
142
leend door het gemeentebestuur; dóór de Kroon wordt dan alleen het beroep (door derden ingesteld) afgewezen.
De Redactie van het W. B. A. is eene andere meening toegedaan (no. 2025) en acht de beslissing der Kroon, waarbij de vergunning gehandhaafd wordt, de vergunning.
Immers de werking van de in eerste instantie genomen beslissing blijft uit den aard der zaak, zoowel voor den concessionaris als voor derden geschorst, totdat omtrent het beroep uitspraak is gedaan, en kan eerst met die uitspraak gezegd worden, dat er eene vergunning is.
De eerste beslissing en die van de Kroon vormen volgens haar een geheel: de vergunning. De termijn wordt dus bij de vergunning bepaald, al geschiedt dit in het 2e stadium van behandeling der aanvraag.
Bij deze opvatting is het volgens de Redactie niet in strijd, ook niet met den letter van art. 13, indien bij de koninklijke beslissing een nieuwe termijn gesteld wordt of de in eerste instantie bepaalde termijn verlengd wordt.
Dat men eerst kan zeggen, dat er eene vergunning is, als de Kroon haar in beroep gehandhaafd heeft, wil ons niet juist voorkomen.
De vergunning is er als zij bij besluit van burg. en weth. of ged. staten gegeven is en heeft dan dadelijk, al wordt beroep aangeteekend, geldende kracht.
In de wet toch is geen bepaling te vinden, dat beroep de vergunning schorst.
Wordt zij in beroep gehandhaafd dan kan men zeggen: de vergunning blijft.
Het wil ons voorkomen, dat in dat geval burg. en weth. of ged. staten zoo noodig den termijn hebben te verlengen.
De Regeering heeft blijkbaar de onhoudbaarheid van het in 1887 ingenomen standpunt ingezien.
Immers bij Kon. besluit d.d. 5 Februari 1912, no. 68, is de termijn, binnen welken de kalkbranderij en kalkblusscherfl van G. Kruissink te Apeldoorn, tot welker oprichting bij Kon. besluit d.d. 7 October 1911, no. 46, aan adressant en zijne rechtverkrijgenden vergunning werd verleend, moest zijn voltooid en in werking gebracht, met zes maanden verlengd.
4. Verzuimt het gemeentebestuur een termijn te stellen, dan zal in hooger beroep het besluit worden vernietigd; althans bij Kon. besluit d.d. 18 Mei 1908 (Stbl. 135) is een besluit op dien grond vernietigd.
5. Volgens een Kon. besluit van 28 Sept. 1898 no. 18



143
Artt. 13—14.
(Gem. no. 2456) is de toepassing van dit artikel niet vatbaar voor hooger beroep.
Van eene verklaring, dat eene vergunning overeenkomstig art. 13 is vervallen, staat alzoo geen beroep open.
Zich op dit Kon. besluit beroepende kan men dus aanvoeren dat tegen den termijn en tegen weigering van verlenging geen beroep open staat.
Dit is o. i. ook juist. Acht men alleen den termijn te kort, dan moet verlenging aan het gemeentebestuur of ged. staten worden gevraagd. Immers door de Krodh zal adressant niet ontvankelijk moeten worden verklaard omdat hij geen verlenging overeenkomstig art. 13 gevraagd heeft. Weigeren de genoemde colleges, dan is geen beroep mogelijk, omdat dit is eene beslissing krachtens art. 13 genomen en slechts van de beslissingen volgens art. 8, 12, en 14 genomen beroep op de Kroon open staat.
Zeer zeker achten wij dit een leemte in de wet.
6. Indien de vergunning tengevolge van art. 13 is vervallen, levert geen enkele wetsbepaling bezwaar op om een nieuwe gunstige beschikking gegrond op een geheele nieuwe aanvrage en nieuwe behandeling te geven. (Kon. besluit van 3 April 1884, Gem. no. 1716, W. B. A. no. 1834).
Bovendien zou weigering van die geheele nieuwe aanvrage alleen mogelijk zijn op de gronden, vermeld in art. 11 der wet.
Art. 14. Eene nieuwe vergunning is noodig, om:
lo. De inrichting uit te breiden of eene andere wijze van bewerking, welke verandering van den aard der inrichting ten gevolge heeft, in te voeren;
2o. eene inrichting, welke vier jaren heeft stil gestaan, op nieuw in werking te brengen;
3o. eene inrichting, welke door eenig onheil, dat het gevolg is van den aard of het gebruik maken der inrichting, is verwoest, te herstellen.
1. Bij de behandeling van dit artikel in de Tweede Kamer wees de Heer van Houten er op, dat in het sub 1 genoemde geval feitelijk geen sprake kon zijn van eene nieuwe vergunning.
Wel bij de sub 2 en 3 genoemde gevallen. Dan toch kon de vorige vergunning geacht worden te zijn vernietigd. In het eerste geval zou er slechts aanleiding kunnen zijn voor eene suppletoire, eene aanvullende vergunning. Hij was



Art. 14.
144
echter, huiverig, gezien het lot, dat de meeste amendementen in de Kamer hadden, en omdat uit verwerping van dat amendement wellicht afgeleid zou worden, dat de bedoeling der Kamer juist de tegenovergestelde zou geweest zijn van de strekking van het amendement, in dien geest een amendement voor te stellen, doch volstond met den Minister antwoord te verzoeken op de vraag of hij een industrieel, die een vergrooting van zyne inrichting wenscht, genoegzaam verzekerd achtte tegen belemmeringen van zijne inrichting, door het opnieuw inbrengen van de ook vroeger reeds bestaande bezwaren, alsmede tegen de bewering, dat door de weigering van de nieuwe vergunning de oude hare kracht heeft verloren.
De Minister geloofde, dat de Heer van Houten zich door eene letterlijke opvatting liet beheerschen en dat het van zelf sprak dat de nieuwe aanvraag alleen betrekking "heeft op uitbreiding of verandering.
Toch achtte hij de bedenking, nu zij eenmaal ter sprake was gebracht wel aannemelijk en wijzigde daarom het artikel, zooals het nu luidt.
De Heer van Houten was echter nog niet geheel tevreden en zou gaarne nog eene nadere toelichting ontvangen omtrent de vraag of nu duidelijk bleek, dat bij de aanvrage tot uitbreiding alleen acht zal mogen worden geslagen op de bezwaren, die door de uitbreiding zullen ontstaan.
Met mr. van Doorn *) zijn wij het eens dat het antwoord van den Minister, dat bestond uit eene verwijzing naar de toepasselijkheid van de artt. 11 en 12, speciaal 12, niet sloeg op de vraag van den Heer van Houten.
Dat deze artikelen toepasselijk zijn evenals vele anderen, spreekt van zelf.
Dat echter de nieuwe vergunning eene nadere is, is ook bij verschillende Kon. besluiten beslist, o. a. bij Kon. besluit van 3 Aug. 1876. (Stbl. no. 167).
2. Welke stukken moeten nu bij een verzoek om een aanvullende vergunning worden overgelegd?
Onzes inziens, en de Eedactie van de Gemeentestem is in no. 1803 ") dezelfde meening toegedaan, alle de in art. 5 bedoelde stukken, voorzooveel zij met de uitbreiding verband houden.
Dikwijls zal het in de praktijk gewenscht zijn ook overlegging te vragen van eene teekening, niet alleen van de uitbreiding, maar ook van de plaatsing van de uitbreiding
•) T. a. p. 86.
**) In afwjjkmg van hare zienswijze in no. 1611.



145
Art. 14.
ten opzichte van de bestaande inrichting, btjv. de plaatsing van een tweeden gashouder ten opzichte_ van de fabriek. Juist door de wijze van plaatsing van een dergelijke uitbreiding kan het gevaargehalte grooter worden. Om het gevaar, de schade of den hinder dus volkomen te kunnen beoordeelen, is het gewenscht de plaatsing te weten van de uitbreiding ten opzichte der bestaande inrichting en deze wetenschap is het beste te bekomen uit een bovenbedoelde teekening.
3. De vraag is gerezen, welk gezag Bevoegd is tot het verleenen van een aanvullende of nieuwe vergunning voor inrichtingen, vóór de invoering dezer wet opgericht.
Deze vraag is niet steeds op dezelfde wijze door de Hooge Regeering beantwoord.
Volgens de Kon. besluiten van 28 Januari 1876 (Stbl. 35) en 3 Augustus 1876 (Stbl. 167) zou daartoe alleen bevoegd zijn het gezag, dat krachtens de vóór de Hinderwet geldende voorschriften, de vergunning verleend heeft.
Bij het breedvoerig gemotiveerd Kon. besluit van 16 Mei 1884 no. 28 (Gem. no. 1711, C. V.) is de Regeering van dit standpunt teruggekomen.
In het onderhavige geval hadden Ged. Staten betwist, dat Burg. en Weth. bevoegd waren tot uitbreiding van de salmoniakfabriek (voor welker oprichting door Ged. Staten krachtens het Kon. besluit van 31 Januari 1824 vergunning was verleend) vergunning te verleenen.
Ten aanzien hiervan overwoog het genoemd Kon. besluit:
„dat art. 29 der wet van 2 Juli 1875 (Stbl. 95) art. 14 dier „wet ook toepasselijk verklaart op inrichtingen tot welker „oprichting krachtens de voor het in werking treden der „wet geldende Kon. besluiten vergunning is verleend;
„dat art. 14 voor de gevallen daarin genoemd, waaronder „uitbreiding der inrichting voorkomt, eene nieuwe vergun„ning vordert;
„dat eene nieuwe vergunning alleen kan verleend worden „krachtens de op het oogenblik bestaande wet, overeenkomstig hare bepalingen en door het gezag door haar bevoegd „verklaard;
„dat hiertegen niet afdoet, dat eene vergunning tot uitbreiding eener bestaande fabriek eigenlijk meer als aanvulling van eene vroegere dan wel als eene nieuwe „vergunning te beschouwen zou zijn;
„dat daaruit immers niet zou volgen, dat de aanvulling „door hetzelfde gezag zou moeten worden vergund, dat onder „de vroegere verordening de oorspronkelijke vergunning „heeft gegeven;
10



Art. 14.
146
„dat het toch een niet te betwisten regel is, dat, wanneer „door verandering van wetgeving een bevoegdheid van „het eene gezag op het andere overgaat, het gezag hetwelk „zijne vroegere bevoegdheid heeft verloren, datgene wat „het onder de oude wetgeving heeft verordend, onder de „nieuwe niet langer aanvullen of uitbreiden kan, maar „die aanvulling of uitbreiding onder die nieuwe wetgeving „alleen kan geschieden door het gezag tot welks bevoegdbeid het onderwerp door haar is overgebracht;
„dat wel de nieuwe wet op dien regel uitzonderingen kan voorSchrijven, en aan het bestuur dat oorspronkelijk het besluit „genomen heeft, bij voorduring de bevoegdheid kan toekenden, dat aan te vullen of uit te breiden, maar dat, waar „de wet dit niet uitdrukkelijk heeft gedaan, de regel moet „gelden;
„dat de wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95) geene bepaling „inhoudt waarbij aan Ged. Staten de bevoegdheid wordt „toegekend om vergunningen, onder het Kon. besluit van „31 Jan. 1824 door hen verleend, maar waarvan die wet „het verleenen thans aan de gemeentebesturen opdraagt, „voortaan nog te wijzigen of aan te vullen;
„dat daarboven door Onzen Minister bij de verdediging der „wet uitdrukkelijk is gezegd, dat waar van uitbreiding of „verandering eener inrichting sprake is, de nieuwe aanvraag „en dus ook de nieuwe vergunning, zoo zij verleend wordt, „alleen betrekking heeft op de uitbreiding of verandering;
„dat zeker die uitbreiding of verandering als onder de bestaande wet aanvangende, alleen door hare voorschriften „kan worden beheerscht;
„dat daarom de wetgever geen bezwaar heeft gevonden, „de gevallen onder no. 1 van art. 14 genoemd op ééne lijn „te stellen met die onder 2 .en 3 en voor alle gelijkelijk eene „nieuwe vergunning te vorderen en dat het niet opgaat, nu „de wet de gevallen, in de drie nummers van het artikel „genoemd, aan éénen regel heeft onderworpen, bij de toepassing van haar voorschrift tusschen die gevallen te „onderscheiden;
„dat dus evenzeer als het niet wordt betwijfeld, dat de „vergunning om eene inrichting, welke vier jaren heeft stil „gestaan, in werking te brengen, en die om eene verwoeste „inrichting te herstellen, gegeven behoort te worden door „het gezag, aangewezen bij de wet, die op het oogenblik, „dat zij verleend moet worden, geldende is — zoo ook de „vergunning tot uitbreiding of verandering, bedoeld bij art. „14 no. 1, door datzelfde gezag behoort te worden gegeven.'



147
Art. 14.
Aan deze uitmuntende gemotiveerde opvatting, welke bij Kon. besluit van 13 Aug. 1887 (R. v. S. Pag 605, Gem. no. 1883) is gehandhaafd, hebben wij niets toe te voegen.
4. De Gemeentestem (zie no. 16421 acht de uitdrukking, „welke verandering van den aard der inrichting ten gevolge heeft", niet duidelijk. Het woord „inrichting" kan hier althans niet worden opgevat, in den zin, waarin de wet het bezigt, namelijk van de zaak zelve, waarvoor men vergunning heeft (de fabriek enz.), want een zaak die van aard verandert, wordt een nieuwe zaak en dit wordt in art. 14 niet bedoeld. Naar haar voorkomt wilde de wet zeggen, dat een nieuwe vergunning alleen dan noodig is, wanneer de andere of nieuwe wijze van bewerking van dien aard is, dat daarvoor de inrichting der zaak (fabriek enz.) moet veranderd worden.
Dit is o.i. volkomen juist; verandert de aard der zaak, gaat men dus bijv. een bakkerij exploiteeren, waar een smederij was, dan moet men op de gewone wijze vergunning daarvoor vragen, als voor een geheel nieuwe inrichting; doet men dat niet, dan is art. 21 van toepassing, omdat men voor die bakkerij niet de vereischte vergunning heeft.
5. Waar in art. 14 al. 1 sprake is van een aanvullende of nadere vergunning en alleen rekening mag worden gehouden met de bezwaren, voortspruitende uit of verband houdende met datgene waarvoor eene zoodanige nadere vergunning gevraagd wordt, spreekt het vanzelf, dat ook slechts voorwaarden gesteld mogen worden ter tegemoetkoming aan die bezwaren, dus geene voorwaarden, die met de uitbreiding geen verband houden.
Zie voor deze opvatting ook de Kon. besluiten van:
4 Aug. 1898. (R. v. S. Pag. 739. W. B. A. no. 2568). 18 April 1908. (R. v. S. Pag. 886). 27 Mei 1908. (R. v. S. Pag. 493., C. V., Gem. nó. 2960 en W. B. A. no. 3079.)
6. Dikwijls is de vraag gerezen wat onder uitbreiding of verandering van den aard eener inrichting is te verstaan.
Eenige uit de praktijk gegrepen voorbeelden, meestal ontleend aan de Gemeentestem, mogen hierover licht verspreiden.
Een andere wijze van bewerking bijv. heeft plaats als men een inrichting, die door handenarbeid gedreven werd, gaat drijven door machinale kracht. Daardoor wordt de aard veranderd en is het wenschelijk, dat opnieuw over het tengevolge daarvan meer ontstane gevaarlijke, schadelijke of hinderlijke karakter worde geoordeeld.



Art. 14.
148
7. Wanneer er in een fabriek een werktuig versleten is en door het nieuw aangeschafte, dat meerdere plaatsruimte noodig heeft, een aanbouw van de fabriek noodig is, al geeft deze niet de gelegenheid tot meerdere fabricage, dan is dit te beschouwen als een uitbreiding der inrichting. (Gem. no. 2064).
8. Wanneer werkzaamheden voor een smederij worden verricht op een vóór een smederij zich bevindende open binnenplaats, is art. 14 al. 1 der wet niet van toepassing, omdat uitbreiding der inrichting alleen kan geschieden door verandering in het gebouw aan te brengen. (Gem. no. 2114).
Met deze zienswijze gaan wij echter niet accoord. Indien althans zooals in het onderhavige geval blijkbaar verondersteld moet worden, de open binnenplaats niet in de vergunning begrepen is.
Byv. de concessionaris heeft vergunning voor een smederij. Deze smedery is beschreven en uitgebeeld respectieveiyk in beschryving en teekening. Daarvan mag hy dus niet afwyken; een vereischte voor vergunning is niet, wy betoogden het reeds vroeger, een besloten plaats, zoodat de concessionaris geen smidswerkzaamheden mag verrichten buiten het gebouw als op de teekening aangeduid.
Doet bij dit, dan breidt hy zeer zeker zijne inrichting uit en zal daarvoor o.i. wel degelyk vergunning hebben te vragen.
9. Door byplaatsing van een tweeden stoomketel, ook al behoeft de inrichting daardoor verder geene verandering te ondergaan, ontstaat uitbreiding der inrichting, immers afwyking in het meerdere, van de beschryving en teekening. (Gem. no. 2140). Zie ook Kon. besluit van 24 Mei 1887.
10. Ook het vervangen van een stoomketel door een grooteren is uitbreiding in den zin der wet, omdat de inrichting dan' niet meer beantwoordt aan beschrijving en teekening. (Gem. no. 2173). Zie ook Kon. besluit van 24 Mei 1877 (W. B. A. no. 1993) waarby beslist is, dat een nieuwe vergunning noodig is, voor de uitbreiding aan een inrichting te geven door het oprichten van een op de oorspronkelijke plattegrondteekening niet geprojecteerden gloeioven.
11. Wanneer tegen de inrichting een afzonderiyk magazijn wordt gebouwdf, waardoor de omvang der fabriek zelve



149
Art. 14.
geen verandering ondergaat, is van geene uitbreiding in den zin der wet sprake.
Geschiedt de aanbouw echter in dier voege, dat het aangebouwde gedeelte een onderdeel wordt van de bestaande inrichting, dan heeft er zonder twijfel uitbreiding plaats. (Gem. no. 2194).
12. Een nieuwe vergunning is noodig, wanneer een fabrikant zijn stoomwerktuig, gebezigd tot ververij, tevens wil dienstbaar maken aan het in werking brengen van naaimachines, omdat daardoor een verandering van den aard der inrichting plaats heeft, die tengevolge heeft dat deze niet meer beantwoordt aan de oorspronkelijk overgelegde plattegrondteekening (Gem. no. 2204).
13. Wanneer een inrichting, gedreven door een paard, voortaan door wind gedreven zal worden, is van een andere wijze van bewerking, die verandering van den aard der inrichting tengevolge heeft, sprake. (Gem. no. 2195).
14. Er heeft ongetwijfeld uitbreiding plaats, waar men een fabriek door aanbouw van een vleugel vergroot; hiertegen kan niets afdoen de omstandigheid, dat die vleugel gebouwd wordt op terrein, waarvoor reeds vergunning verleend is, vermits de wet ten deze opzichte niet onderscheidt. (Gem. no. 2318).
15. Wanneer in de over te leggen stukken vermeld wordt, hoe een inrichting na de uitbreiding zal zijn ingericht, zonder dat het mogelijk is uit de omschrijving op te maken, waarin de uitbreiding van de inrichting zal bestaan en door zoodoende de gelegenheid te onthouden om bezwaren in te brengen tegen hetgeen aan de nu bestaande fabriek zal worden toegevoegd en slechts die gelegenheid te openen om tegen de geheele inrichting bezwaren in te brengen en om ook, met het oog op de reeds gestelde toestellen, voorwaarden aan de vergunning te verbinden, moet de verzoeker geacht worden, geen aanvullende, doch een vergunning bij art. 1 bedoeld te hebben aangevraagd. (Kon. besluit 3 Jan 1896). {Stbl. 23) (Gem. no. 2332).
Dit Kon. besluit wordt in het hoofdartikel in no. 2359 door de Redactie van de Gemeentestem in afkeurenden zin besproken, speciaal met het oog op het feit dat voor de onderhavige inrichting in 1862 reeds bij Kon. besluit een vergunning tot oprichting gegeven was, zoodat nu in 1896 van een oprichting geen sprake kon zijn.



Art. 14.
150
16. Wanneer in de localiteiten eener bestaande fabriek een andere inrichting wordt opgericht, die overigens met de fabriek niets uit te staan heeft, kan deze niet als uitbreiding van de bestaande inrichting beschouwd worden. Kon. besluit 4 Dec. 1908 no. 49. (Gem. no. 2987).
17. Door de beweegkracht van een korenmolen aan te wenden voor een dorschmachine, wordt de bestaande inrichting uitgebreid en is een nieuwe vergunning noodig. (Gem. no. 3072).
18. De omzetting eener inrichting tot den bouw van houten schepen in een voor het bouwen van ijzeren schepen, is ongetwijfeld een handeling waarvoor een vergunning overeenkomstig de le alinea van art. 14 noodig is. (Zie Kon. besluit 3 Juli 1907 no. 27, W. B. A. no. 3038).
19. Niettegenstaande een vergunning in hooger beroep door de Kroon is verleend, moet o.i. toch, wanneer er tot toepassing van art. 14 aanleiding is, het verzoek om nieuwe vergunning gericht worden tot het college van burg. en weth. en is dit de eenigst bevoegde autoriteit om in eerste instantie op dat verzoek te beslissen.
Hoewel in het geval sub 1° van art. 14 sprake is van een aanvullende vergunning, zijn toch ook ongetwijfeld burg. en weth. aangewezen om die aanvullende vergunning te verleenen of te weigeren.
20. Een vergunning tot uitbreiding kan alleen gegeven worden aan den concessionaris en zijne rechtverkrijgenden. (Zie Kon. besluiten van 28 Mei 1907 no. 54. (Gem. no. 2908) en 27 Mei 1908, no. 65 (Gem. no. 2960).
21. Wanneer vergunning is verleend voor een bakkerij in een bepaald perceel en na eenigen tijd in ditzelfde perceel een winkel wordt gehouden en de bakkerij dus is opgeheven, heeft men, voor het opnieuw openen daarin van een bakkerij, ook al geschiedt dit binnen vier jaren, nadat de bakkerij opgeheven werd, een geheele nieuwe vergunning noodig.
Mr. van Doorn*) is deze opvatting niet toegedaan. Hij releveert de mem. v. t. op het ontwerp 1865/66, aangaande dit punt, luidende: „Gedurende het stilstaan eener fabriek „kan de plaatselijke gesteldheid in de onmiddellijke nabijheid „zoo veranderd zijn, dat het weder in werking brengen vrees. „voor gevaar of schade zou doen ontstaan. Het schijnt dus
*) T. a. p. pag. 88.



151
Art. 14.
„noodig voor dat geval eene nieuwe vergunning te eischen", en acht het voor hen, die zich gedurende den tijd van stilstand in de nabijheid hebben gevestigd, hetzelfde of de oude inrichting opnieuw of een geheele nieuwe, doch dergelijke, in werking wordt gebracht; hij oordeelt dus in het gestelde geval geen nieuwe vergunning noodig.
Juister achten wij het standpunt door de Redactie van de Gemeentestem in no. 2201 ingenomen.
Deze redeneert aldus:
„Van eene inrichting (i.c. de bakkerij *) die als zoodanig „geheel is opgeruimd, terwijl het perceel gedurende zekeren „tijd voor een ander bedrijf (i.c. winkel *) is gebruikt, kan „men wanneer na verloop van dien tijd daarin een dergelijke „inrichting als vroeger (i.c. de bakkerij *) wederom in wer„king wordt gebracht, niet zeggen dat de oorspronkelijke „inrichting gedurende dat tijdsverloop heeft stilgestaan. Dit is „alleen dan het geval, wanneer eene inrichting ongebruikt „is blijven bestaan".
Deze opvatting wordt ook gehuldigd in het Kon. besluit van 21 Juni 1913 (Stbl. no. 300), (W. B. A. no. 3842) met afwijking van de zienswijze van de afd. Gesch. van Bestuur van den Raad van State. Deze overwoog: „dat waar de Hinderwet bij stilstand eerst dan eene nieuwe vergunning „noodig acht, wanneer een inrichting 4 jaren heeft stilgestaan, „alzoo als zoodanig niet is gebruikt, derhalve — tijdelijk of „na verloop van dien termijn voor goed — ophoudt te bestaan, „het in strijd met de wet is de daarbij voorschreven gevallen, „waarin eene nieuwe vergunning vereischt wordt, uit te breiden „door te onderscheiden tusschen stilstand en ophouden van „bestaan; dat in dit geval dit onderscheid ook daarom moet „worden gewraakt, omdat in de wet elke bepaling ontbreekt „omtrent den termijn en de eischen, waaraan de vraag moet „worden getoetst of eene inrichting, welke stilstaat en dus „niet wordt gebruikt moet geacht worden te hebben opgehouden te bestaan."
De Minister voerde hier tegen het volgende aan:
„De afdeeling doet deze overweging rusten op eene uitlegging van art. 14, onder 2o, waarbij het woord „stilgestaan" „wordt gelijkgesteld met „als zoodanig niet is gebruikt, der„halve — tijdelijk of na afloop van dien termijn voor goed — „ophoudt te bestaan". De ondergeteekende is van oordeel, dat „door deze uitlegging aan het begrip „stilstaan" eene betee„kenis gegeven wordt in strijd met het spraakgebruik en in
Toevoeging is van ons.



Art. 14.
152
.strijd met de bedoeling der wet. In het spraakgebruik kan „eenzelfde inrichting niet gezegd worden te gelijk stil te „staan en opgehouden hebben te bestaan. De eerste uitdruk„king (stilstaan) sluit het begrip bestaan evenzeer in, als de „tweede uitdrukking (opgehouden te bestaan) dat begrip uitsluit.
„In het stelsel der wet ligt het voor de hand, dat een „regeling getroffen moest worden omtrent den termijn van „stilstand, na afloop waarvan eene nieuwe vergunning noodig „was. Immers bijna iedere inrichting, als bedoeld in de Hinderwet, staat regelmatig stil, meestal wekelijks en in onder„scheidene gevallen ook gedurende een geheel seizoen. Ook „jn bijzondere gevallen, bijv. door een conjunctuur in den „handel, kan stilstand voorkomen gedurende langeren tyd. „De wet stelt nu een termijn, na afloop waarvan men de „inrichting niet weder in werking kan brengen, zonder dat „langs den gewonen weg zekerheid verkregen is, dat de oude „toestand zonder bezwaar kan worden hersteld. Sprak hier „de wet niet in art. 14, dan zoude van een nieuwe vergunning geen sprake kunnen zijn. Immers hij, die de stilstaande „inrichting in werking bracht, zoude niet vallen onder art. 1, „vermits men niet kan zeggen, dat hij de inrichting opricht. „Heeft echter eene inrichting opgehouden te bestaan, dan zal „hij, — zij het zelfs de eigenaar der vroegere inrichting — „die eene inrichting opricht, al is zij geheel gelijkvormig aan „de vorige en al zal zy in dezelfde ruimte gevestigd zyn, „onder art. 1 der Hinderwet vallen."
Zie ook het arrest van den Hoogen Raad van 6 Nov. 1905 (W. v. h. R. no. 8293),
22. Uit het antwoord van de Regeering op de opmerking van het V. V., dat het in de meeste gevallen niet te bewyzen zou zyn, dat het onheil een gevolg is van den aard der inrichting, byv. by brand, blijkt dat in dat geval een nieuwe vergunning geen zin zou hebben.
Het moet dus bepaaldelyk bewezen zyn, dat het onheil een gevolg is van den aard of het gebruik maken der inrichting. (Zie Gem. nos. 1364, 1522, 1971, 2026).
Ligt de oorzaak van de verwoesting in het duister, dan blyft de vergunning van kracht, doch moet goed in het oog worden gehouden, dat de inrichting dan ook weder geheel volgens de eenmaal overgelegde beschryving en teekening worde opgericht. (Zie ook Gem. no. 2043).
Wanneer zich in een inrichting, byv. een sigarenfabriek, die niet onder de Hinderwet valt, bevindt een inrichting daaronder wel vallende byv. een drogerij (eest) en deze



153
Art. 14.
drogerij blijft bij een brand gespaard, dan kunnen de werkzaamheden in die drogerij zonder een nieuwe vergunning worden aangevangen. (Zie ook Kon. besluit van 1 Sept. 1879, R. v. S. Pag. 366).
23. Voor wijziging van art. 14 breekt de Redactie van de Gemeentestem in haar no. 2608 een lans, speciaal daarom, omdat bij meer dan één Kon. besluit beslist is, dat dit artikel niet geldt voor inrichtingen, opgericht vóór het inwerkingtreden der wet en ook van het Kon. besluit van 1824. Daarvan is het gevolg geweest, dat zoodanige inrichtingen steeds hebben kunnen blijven voortbestaan, al veroorzaakte hare werking ook nog zooveel gevaar, schade, of aan eigendommen, bedrijven of gezondheid of hinder van ernstigen aard.
Zeer terecht schreef daarom naar inzien der Redactie de heer L. F. G. P. Schreuder, relerendaris aan het Dept. van Binn. Zaken, in Themis 56ste deel, 1895, dat voor de bedoelde inrichtingen een voorschrift behoort te gelden, als in art. 14 is vervat, opdat de overheid in het algemeen belang en in dat van de eigenaars en gebruikers van belendende eigendommen enz. met betrekking tot de bevoegdelijk zonder vergunning bestaande inrichtingen, soortgelijke macht en toezicht hebbe als zij voor inrichtingen, wier bestaan op een vergunning berust of moet berusten aan de artt. 17—21 der wet ontleent. Terecht ook deed hij opmerken, dat voor het voortbestaan van inrichtingen, die om voormelde reden buiten de toepassing der wet van 1875 vallen, de eisch eener vergunning van het openbaar gezag natuurlijk niet kan worden gesteld, doch dat zij niet belet, dat wettelijk de mogelijkheid worde geopend om ten aanzien van hare inrichting en werking en van eene eventueele verandering of uitbreiding alsnog beperkende voorschriften te geven, zoo dat in bovenbedoeld belang noodig werd geoordeeld.
„Zeer zeker," voegt de Redactie er aan toe, „zal niemand „hierin strijd vinden met art. 4 der "Wet houdende Alg. bep. „van wetgeving — bepalende dat een wet geen terugwerkende kracht heeft — ook al acht men dit artikel geschreven niet slechts voor den rechter, maar ook voorden „wetgever.
„Aan de inrichting zooals deze bestaat, zal toch door de „gewenschte aanvulling niet worden geraakt; alleen indien „voor deze inrichting een der gevallen ontstaat, voorzien bij „art. 14 dan moet ook daarvoor art. 17 gelden. Evenwel met „dien verstande, dat geene andere bezwaren mogen worden „ingebracht, dan die door de uitbreiding of door het nieuwe



Artt. 14—15.
154
„zullen ontstaan, zooals dit beginsel ten aanzien van vroeger „met vergunning opgerichte inrichtingen laatstelijk is ge„huldigd bij Kon. besluit van 3 Jan. 1896 (Stbl. no. 3)."
Bij Kon. besluit van 3 Juli 1907, no. 27 (W. B. A. no. 3038) is beslist, dat inrichtingen waarvoor, als opgericht vóór de inwerkingtreding der Hinderwet, geene vergunning behoefde te worden gevraagd, niettemin op grond van art. 14 dier wet vergunning behoeven tot het aanbrengen van uitbreidingen en ingrijpende wijziging en van de bestaande inrichtingen, na de invoering der wet verlangd.
24. Of een nieuwe vergunning noodig is, staat volgens een beschikking van den Min. van Waterstaat, Handel en Nijverheid van 26 Maart 1878, (zie mr. van Doorn *) ter beoordeeling van burg. en weth.; bij de door genoemden schrijver aangehaalde beschikking werd aan iemand, die van het gemeentebestuur een mededeeling had ontvangen, dat hij voor een voorgenomen herstel zijner fabriek een nieuwe vergunning krachtens art. 14 noodig had en, zich daarmede niet kunnende vereenigen, zich tot den Minister had gewend, te kennen gegeven, dat de beslissing over de vraag of voor het uitbreiden van eenige bij de wet genoemde inrichting een nieuwe vergunning noodig is, behoort tot de bevoegdheid van burg. en weth.
Mr. van Doorn trekt uit deze beschikking de o.i. juiste conclusie, dat de adressant eerst in beroep zou kunnen komen, indien 'hem de vergunning ware geweigerd, doch dat hem geen beroep openstond van de bloote mededeeling door burg. en weth., dat hij vergunning moet vragen.
Art. 15. Van de beslissing, ten gevolge de artikelen 8, 12 en 14 genomen, staat beroep bij Ons open binnen veertien dagen na de afkondiging bij art. 8 bedoeld. Tot dat beroep zijn gerechtigd de verzoeker en de belanghebbende, ieder voor zoover hij in het ongelijk is gesteld.
Hij, die het beroep instelt, geeft daarvan gelijktijdig kennis aan het gemeentebestuur, hetwelk zorgt voor onverwijlde openbare kennisgeving. Zoo het beroep wordt ingesteld door een ander dan de verzoeker, moet aau dezen bij exploit worden kennis gegeven van het beroep.
Onze beslissing wordt, na verhoor van den Raad van State (afdeeling geschillen van bestuur), binnen drie maanden nadat
*) T. a. p. pag. 87.



155
Art. 15.
liet beroep is ingesteld, bij een met redenen omkleed besluit genomen, ten ware zij vooraf bij afzonderlijk besluit mocht verdaagd zijn.
In bovenstaand artikel wordt geregeld het beroep tegen de beslissingen van de gemeentebesturen*).
Dat de Kroon meerdere malen in beroep uitspraak heeft moeten doen, blijkt wanneer wij naslaan de reeds meer genoemde handelingen van den Eaad van State (afd. Gesch. van Bestuur) waarin talrijke Kon. besluiten vermeld zijn, genomen krachtens art. 16 der wet.
Onder die besluiten worden er verscheidene aangetroffen, waarbij appellant niet ontvankelijk verklaard wordt in zyn verzoek, , m. a. w. waarbij verklaard wordt dat of de appellant zelve of zijn beroepschrift niet voldoet aan de eischen van art. 15.
1. Het oorspronkelijk ontwerp-artikel gaf aanleiding tot de veronderstelling, dat ook van een verdaging der beslissing krachtens art. 8, beroep open stond, omdat er sprake was van elke beslissing ingevolge art. 8. (V. V.) Met den Minister in zijne mem. v. a. zijn wij van meening (wij betoogden het reeds op pag. 74) dat een verdaging van een beslissing juist geen beslissing is. Om echter alle misverstand te voorkomen wijzigde de Minister het artikel.
2. In het V. V. zag men geen afdoende reden voor de beperking dat alleen de belanghebbenden, voor zoover zij in het ongelijk gestéld zijn, in beroep kunnen komen.
De Minister echter hield in de mem. v. a. aan deze beperking vast. „Werd iedereen tot het beroep toegelaten, ook „zij die bij de informatiën de commodo et in commodo geene „bezwaren hebben ingebracht, dan zou het eerste onderzoek „der zaak daardoor stellig lijden, omdat menigeen zijn beden„kingen niet zou inbrengen voor eene beslissing was gevallen."
Volkomen in overeenstemming met deze woorden, heeft de Kroon dan ook bij onderscheidene Kon. besluiten beslist, dat onder belanghebbende, die in het ongelijk is gesteld en aan wien ingevolge dit artikel recht van beroep wordt toegekend alleen is te verstaan, iemand die ingevolge art. 7 zijn bezwaren ten overstaan van het gemeentebestuur of een of meer zijner leden heeft ingebracht.
(Zie ook bijlage no. 14).
*) Het beroep tegen de beslissingen van ged. staten is geregeld in de artt. 16 en 27



Art. 15.
156
3. Doch het is niet alleen voldoende dat men bezwaren op de bovenbedoelde wijze heeft ingebracht, om „belanghebbende" in den zin van art. 15 te zijn. Daarvoor wordt nog een eisch gesteld, te vinden in het woord „belanghebbende" zelve; men moet ook werkelijk „belang" bij het besluit van burg. en weth. hebben en wel een belang, in verband staande met de materie welke deze wet regelt.
Wordt men nu door het enkel indienen van bezwaren op de zitting ex art. 7 der wet, belanghebbende in den zin van art. 15, ook al staat vast, dat men bij het al of niet verleenen der vergunning geen belang heeft, althans geene belangen rakende de materie welke de Hinderwet regelt ? *)
Wij voelen er veel voor deze vraag ontkennend te beantwoorden.
Niettegenstaande de woorden van art. 7 toelaten, dat iedereen bezwaren tegen de inrichting kan inbrengen en daardoor zich dus belanghebbende kan noemen, gelooven wij toch niet, dat dit de bedoeling van d6n wetgever geweest kan zijn.
Immers art. 6 schrijft voor een speciale kennisgeving aan sommige personen, die het meest geacht kunnen worden bi) het verleenen der inrichting belang te hebben (de aangrenzende eigenaren en gebruikers en de eigenaren en gebruikers van perceelen bedoeld in art. 6); voorts moet een openbare kennisgeving worden gedaan. Waarvoor dient deze openbare kennisgeving? Is daarmede bedoeld iedereen nu gelegenheid te geven bezwaren in te brengen? 1
Is het de bedoeling geweest iemand die op een zeer verren afstand van de inrichting woont, daar wellicht nooit in de buurt komt, gelegenheid te geven bezwaren in te brengen; of anderen dan gemeentenaren toe te laten bezwaren in te brengen al strekt de kring van 200 M. zich niet In een andere gemeente uit?
Wij gelooven het niet en vermoeden, dat de wetgever aan een veel beperkteren kring van belanghebbenden heeft gedacht. En voor dat vermoeden vinden wy een krachtig argument in art. 10 der wet. Wanneer in het daar bedoeld geval, dus het geval dat zich binnen een kring van 100 Meter van de inrichting geen perceelen aan anderen dan de aanvragers toebehoorende of by anderen in gebruik en binnen den afstand van 200 M. bedoeld in art. 5, al. 3, geen gebouwen of lokalen van aldaar bedoelde soorten zyn, wordt deze omstandigheid door het Gemeentebestuur eenvoudig verklaard
*) Wfl denken hier aan uit vrees voor concurrentie, zucht tot chicaneeren, of anderszins gezochte bezwaren, vermomd onder vrees voor gevaar, schade of hinder.



157
Art. 15.
aanwezig te zijn en op het verzoek beschikt zooals bevonden wordt te behooren.
Wat de bedoeling is van dit eenvoudig zetten wij op pag. 84 reeds uiteen. In dat geval geen openbare- noch bijzondere kennisgevingen, geen ter visie-ligging der stukken, zitting, niets van dat alles.
En waarom niet? Omdat bij het neerschrijven van deze bepaling de wetgever blijkbaar uitgegaan is van de gedachte, dat in dat geval geene bezwaren zullen worden ingebracht en niemand anders dan de verzoeker zelve bij de al of niet verleening der vergunning belang heeft.
Ieder, zelfs zij die even buiten, den kring van 100 M. wonen, mist dan de bevoegdheid om langs den weg der Hinderwet bezwaren in te brengen.
Was het nu 's wetgevers bedoeling geweest om op de zitting bedoeld bij art. 7 iedereen toe te laten, dan had de consequentie medegebracht ook in dit geval geen uitzondering te maken.
De wetgever heeft dus blijkbaar aan twee kringen van belanghebbenden gedacht, een kring van 100 M. voor eigenaars en gebruikers van gewone perceelen en een kring van 200 M. voor eigenaara en gebruikers van gebouwen bedoeld bij art. 5. Nu kan men tegenwerpen: maar de openbare kennisgeving bedoeld in art. 6, doch daartegenover staat, dat deze zeer wel daarom voorgeschreven kan zijn, om hen, die geen onmiddellijk aangrenzende eigenaars of gebruikers zijnde (deze immers alleen krijgen eene speciale kennisgeving) maar toch wonen binnen een kring van 100 M., te bereiken.
Wij zouden echter niet gaarne, gelet op de ruime bewoordingen waarin art. 7 is gesteld — aan deze engere interpretatie vasthoudende—anderen daneigenaarsof gebruikers van binnen een kring van 100 M., gelegen perceelen of eigenaars of gebruikers van gebouwen bedoeld in art. 5, het inbrengen van bezwaren op de zitting weigeren. Een.ander geval wordt het echter bij de beroepsinstantie, dan toch is vereischt dat men belanghebbende is. Niet door het bloot indienen van bezwaren ontstaat o. i. reeds belang. We hebben gezien dat iedereen bezwaren kan inbrengen (hoewel o. i. in strijd met de bedoeling van den wetgever).. Ontstond daardoor reeds belang dan zou ook iemand die geen ander belang heeft, belanghebbende in den zin van art. 15 zijn. Dit nemen wij niet aan.
Ook het Kon. besluit van 27 Juni 1913, no. 58 (zie W. B. A. no. 3346) neemt dit standpunt in.
Daaruit citeeren wij:
„dat Burg. en Weth. hebben overwogen, dat bij een ingesteld onderzoek niet is kunnen blijken, waar de onroerende



Art. 15.
158
„goederen onder beheer van C. Bartelds gelegen zijn en dat „noch deze, noch zijn gemachtigde tot het geven van inlich„tingen daaromtrent bereid zijn geweest;
„overwegende, dat krachtens art. 15 der Hinderwet tot het „instellen van beroep tegen beslissingen door Burg. en Weth. „ingevolge art. 8 dier wet genomen, gerechtigd zijn de verzoeker en de belanghebbende ieder, voor zoover hij in het „ongelijk is gesteld;
„dat onder belanghebbende in voormeld artikel 15 genoemd, „moet verstaan worden hij die redelijkerwijze gevaar, schade „of hinder in den zin van art. 11 kan duchten;
„dat uit de overgelegde stukken niet blijkt en evenmin „nader is aangetoond, dat appellant belanghebbende is in den „aangeduiden zin, en dat het feit, dat hij op de zitting ingevolge „art. 7 der Hinderwet gehouden, is verschenen, en daar bezwaren heeft ingebracht, hem niet tot belanghebbende maakt."
4. Van welke beslissingen staat nu bij de Kroon beroep open ?
a. van de beslissingen krachtens art. 8 genomen, dat kunnen duszijn, die waarbij de vergunning verleend of geweigerd wordt;
b. die krachtens art. 12 genomen, dus voorwaardelijke vergunningen, vergunningen voor een proeftijd en definitieve vergunningen.
c. die krachtens art. 14 genomen, dus aanvullende of nieuwe vergunningen.
5. Meermalen is bij Kon. besluit beslist, dat als een adres van beroep niet is te beschouwen een verzoekschrift geteekend door een ander dan den belanghebbende.
Treedt iemand als gemachtigde op, dan moet dit tijdig blijken uit eene machtiging.
(Zie o.a. Kon. besluit van 3 Mei 1890, (W. B. A. no. 2147) 7 Juli 1890, (Gem. no. 2055) en 20 Mei 1896 (R. v. S. Pag. 454).
Deze Kon. besluiten laten onbesproken de vraag, waaruit die machtiging moet bestaan; slechts het Kon. besluit van 3 Mei 1890 no. 35 overweegt: „daargelaten de vraag of dit „gebrek (het blijken van een volmacht) „kan verholpen worden „door eene latere verklaring van den belanghebbende."
Naar wij meenen zal een volmacht behoorlijk geregistreerd móeten zijn.
Deze volmacht is o.i. te begrijpen onder de stukken opgemaakt ingevolge de Hinderwet en als zoodanig volgens het Kon. besluit van 4 Nóv. 1875 no. 21 vrij van zegel.
6. Het adres van beroep moet ook bepaaldelijk aan de Kroon zijn gericht en ingediend, terwijl het ook naar zijn inhoud



159
Art. 15.
beschouwd moet kUDnen worden als een adres van beroep.
Dit is bijv. niet het geval met een schrijven of een adres gericht aan den betrokken Minister, waarin dezen verzocht wordt burg. en weth. te bevelen de gevraagde vergunning alsnog te verleenen. Zie Kon. besluit van 5 Februari 1886. (R. v. S. Pag. 139).
7. Wanneer wordt het adres van beroep geacht tijdig te zijn ingediend?
De opvatting der Regeering is in deze niet altijd dezelfde geweest.
Bij Kon. besluit van 10 December 1896 (R. v. S. Pag. 902), werd de leer gehuldigd, dat het beroep tijdig is ingesteld, wanneer de appellant het verzoekschrift, waarbij hij verklaart in beroep te komen, heeft verzonden binnen den in art. 15 lo lid genoemden termijn van veertien dagen.
Later heeft de Kroon zich op een ander, o.i. juister, standpunt geplaatst en herhaaldelijk beslist, dat als datum van beoordeeling genomen moet worden het tijdstip, waarop het appel te 's-Gravenhage of in het kabinet der Koningin is ontvangen, al of niet met vermelding van den datum van het poststempel.
Is het per post ingekomen, dan geldt dus de datum van het poststempel, in den Haag er op geplaatst; is het op een andere wijze bezorgd, dan geldt de datum van ontvangst aaD het Kabinet der Koningin.
Niet te laat, maar ook niet te vroeg mag het beroep worden ingesteld. Bij Kon. besluit van 9 Jan. 1899 (R. v. S. Pag. 83) is beslist, dat hij die beroep instelt vóór den aanvang van den genoemden termijn, dus voor de afkondiging niet ontvankelijk is. (Zie in verband hiermede bijlage no. 15).
Omdat het meerdere malen voorkwam, dat appellanten niet ontvankelijk moesten worden verklaard, die uit onbekendheid met de voorschriften, gezondigd hadden tegen den bedoelden termijn van 14 dagen of verzuimd hadden de voorgeschreven kennisgeving aan het gemeentebestuur te doen, zijn de Gemeentebesturen bij missive van den Min. van Waterstaat, Handel en Nijverheid, d.d. 15 Jan. 1887 (zie bijlage no. 8), aangeschreven om de belanghebbenden op de bedoelde bepaling attent te maken.
8. Het is een bepaald vereischte, dat men om in zijn beroep ontvankelijk te zijn, bij het volgens het 2° lid voorgeschreven exploit kennis heeft gegeven aan den verzoeker.
Het geval heeft zich voorgedaan dat een appellant be-



Art. 15.
160
weerde, dat de kennisgeving bij exploit moest geschieden door het gemeentebestuur, evenals dit heeft te zorgen voor de openbare kennisgeving.
Hoeveel de wet niet met zoovele woorden deze verplichting aan den appellant oplegt, gelooven we toch, dat het Kon. besluit van 10 Sept. 1887 (Gem. no. 1894) op goede gronden berust, waar het overweegt:
„dat toch uit den aard der zaak de formaliteiten bij het „komen in beroep te vervullen, door hem, die het beroep „instelt, zeiven moeten worden vervuld, tenzij de wet de „vervulling daarvan uitdrukkelijk aan een ander heeft opgelegd; „dat nu wel de zorg voor onverwijlde openbare kennisgeving van het ingesteld beroep, maar niet de kennisgeving „bij exploit aan den verzoeker door de wet uitdrukkelijk is „opgelegd aan het gemeentebestuur;
„dat - ook de redactie er niet voor pleit, dat de wetgever „bedoeld zou hebben, dat die kennisgeving aan den verzoe„ker door het gemeentebestuur zou moeten geschieden, omdat „die verplichting tot kennisgeving bij exploit niet in eenen „zin met de zorg voor de openbare kennisgeving wordt ver„bonden, maar na de opdracht van die zorg aan het gemeentebestuur de zin wordt gesloten, terwijl daarenboven kennisgevingen van dat bestuur uitgaande, niet bij exploit „plegen gedaan te worden."
9. Ook indien de verzoeker een gemeentebestuur is, moet door den appellant bij exploit van het instellen van beroep worden kennis gegeven. (Zie Kon. besluiten van 17 Mei 1893, nos. 43 en 44.)
10. Blijkens een missive van den Minister van Binnenl. Zaken (zie Gem. no. 1266) is het exploit in art. 15 bedoeld, het eenige krachtens die wet op te makén stuk, dat aan de formaliteit van registratie behoort te worden onderworpen, welke registratie echter gratis geschiedt.
ff. Bij Kon. besluit van 28 Mei 1902 (R. v. S. Pag. 472) en 12 Mei 1910 (R. v. S. Pag. 486, C. V.) is beslist, dat uit de omstandigheid dat het 2de lid niet voorschrijft, dat in geval hooger beroep wordt ingesteld door een ander dan den verzoeker, de kennisgeving gelijktijdig met het beroep moet geschieden, allerminst afgeleid kan worden, dat van het ingesteld beroep ook nog ± 2 maanden later geldig bij exploit zou kunnen worden kennis gegeven. Heeft zoodanige tardieve kennisgeving plaats gehad, dan behoort appellant niet ontvankelijk te worden verklaard.



161
Art. 15.
Bij Kon. besluit van 28 Nov. 1899 (R. v. S. Pag. 1194) werd hetzelfde beslist, voor een ± 8 weken latere kennisgeving bg exploit en bij Kon. besluit van 1 April 1899 (R. v. S. Pag. 341), werd beslist, dat de kennisgeving bij exploit te doen, behoort te geschieden binnen den voor het instellen van beroep gestelden termgn.
12. De Redactie van de Gemeentestem is in no. 2323 van meening, dat het gemeentebestuur met elke kennisgeving van een ingesteld beroep te handelen heeft, als de wet voorschrijft en dat dus de «onverwijlde kennisgeving" ook moet worden gedaan, indien de termijn van beroep al reeds lang verstreken is. Dit is o. i. juist.
De Kroon toch is uitsluitend de bevoegde macht om te beoordeelen of de# termijn in acht is genomen en om c.q. niet ontvankelijk te verklaren.
Speciaal moet aan het gemeentebestuur worden kennis gegeven dat men beroep heeft ingesteld. ■ Een mededeeling dus, dat de concessionaris^ zoo zijn verzoek om van de hem opgelegde voorwaarden te worden ontheven, niet mocht worden ingewilligd, in beroep zal komen, kan in geen geval vervangen de kennisgeving dat aan het voornemen uitvoering is gegeven, met andere woorden dat het beroep is ingesteld.
Bovenstaande is de opvatting van het Kon. besluit van 14 Oct. 1885. (R. v. S. Pag. 567).
13. Er is geen beroep mogelijk, indien niet overeenkomstig art. 8 der wet een besluit is afgegeven, vermeldende de redenen, die tot weigering der vergunning hebben geleid. (Zie Kon. besluit van 30 Juni 1893, no. 24, Gem. no. 2207).
Volgens een Kon. besluit echter van 22 Juni 1900 (R. v. S. Pag. 576) is een besluit van burg. en weth. waarbij aan een adressant te kennen gegeven wordt, dat wegens ongenoegzaamheid der overgelegde stukken geen beschikking op zijn verzoek om vergunning genomen kan worden te beschouwen als een afwijzende beschikking, waartegen hooger beroep open staat.
14. De vraag is gerezen of beroep open staat van een beslissing van het gemeentebestuur tot weigering van ontslag van de naleving van voorwaarden.
Hoewel men dit toch een „beslissing" ingevolge art. 12 zou kunnen noemen, moeten wij toegeven, dat de Redactie van de Gemeentestem in no. 2338 gelijk heeft, waar zij betoogt dat met deze uitdrukking blijkbaar alleen bedoeld is de beschikking van het gemeentebestuur op een aanvrage
11



Art. 15,
162
!/LI °m vergunning, hetgeen ook blijkt uit de omschrijving ■nrri-f van,jden - termijn van. beroep.
'& .7 .2) s Deze toch is bir$nen 14 dagen na de afkondiging. Vermits ci no,:-*? e$n beschikking-lot weigering van .ontslag van naleving m'.' /tdfa^voorwaarden niet; afgekondigd wordt, is'deze termijn ten eenenmale daarop niet .van toepassing. Omgekeerd is er dus ook geen beroep van anderen dan den >- verzoeker mogelijk, tégen èen beslfeit, waarbfr de concessioSCiveg Wktié wel van de naleving van voorwaarden wordt ontslagen.
, 15. De Hooge Eegeering heeft zich herhaaldeftjknê' het stand9&n i pfifit^eplaatst, dat geen punten van bezwaar gronden van appel uit kunnen-tóaken, die niet 'bij het gemeentebestuur, volgens art. 7, zyn -ingebracht. -(Zie o. aV-Kon.-besluit 20 April 1889, nö. 15, Geïh. no. 1977).
"■ -■' -~~10V Aangezien de wet geen bepaling bevat, dat de vergunning door een ingesteld beroep wordt geschorst, moet de vraag of met het in werking brengen van een inrichting" gewacht ' toeèt Worden tot de Konmklftlrê^ beslissing gevallen is, ontkennend worden beantwoord.
'Dit doet ook het Kon. besluit van 30 Sept. 1899 (Gem. no.'2509). De Eedactie van de Gemeentestem echter is in gemeld nummer en ook in haar nummer 2812 de meening •'■•'toegedaan, dat een door burg. en weth. verleende vergunning, waartegen beroep nog openstaat of aanhangig is, niet is de .vereischte vergunning welke bevoegdheid.geeft om een inrichting in werking te brengen.
Tot' staving van hare meening voert de Eedactie in no. 2509 het volgende aan:
„Maar de economie der wet laat o. i. het in werking brengen *• '_t ',)>van eene onder de Hinderwet vallende inrichting niet toe „zoolang 'niet onherroepelijk is beslist, dat de inrichting geen »£ev.aar of schade kan opleveren. Eene tegengestelde opvatting „levert niet die waarborgen voor de omwonenden op die de „wet juist heeft willen verschaffen door een preventief optreden van het openbaar gezag te gelasten. ; „Maar bovendien is de eerste der boven medegedeelde over„wegingen*) o.i. te beschouwen als eenpetitioprincipii.Het „geldt hier toch juist de vraag of een vergunning in eerste „instantie, zoolang zij nog aantastbaar is, geacht kan worden
*) Dat het vaststaat, dat appellanten (directeuren der fabriek) toen zy de fabriek in werking brachten, de vereischte vergunning van burg. en weth. van hadden erlangd.



163
Art. 15.
- „de vereischte vergunning te zijn. En waar de Regeering „zelve geregeld bij het verleenen eener vergunning in hooger „beroep art. 13 der Hinderwet toepast en dus de in hoogst „ressort verleende vergunning beschouwt als de vergunning „bij de Hinderwet bedoeld, hadden wij van haar een andere „beslissing verwacht.*) ijjroai <
In no. 2812 voert de Eedactie nog aan dat ook uit art. 20 der wet blijkt, dat de wetgever aan besluiten van burg. en weth. die nog niet in kracht van gewijsde gegaan zijn, geen werking heeft willen toekennen; anders toch zou ook een besluit tot intrekking terstond gevolg moeten hebben en ware dus de uitdrukkelijke bepaling aan het slot van dit artikel overbodig.
Ook de Redactie van het Weekblad voor de Burgerlijke Administratie meent, dat uit den aard der zaak het appel schorsende kracht medebrengt. Zie pag. 142.
Wij willen hierbij alleen opmerken dat, als een besluit van burg. en weth. geschorst wordt, dit een uitzondering is en deze uitzondering zeer zeker op een stellig voorschrift zal moeten berusten. Zoodanig voorschrift vermogen wij niet in de wet te ontdekken.
17. Hoewel de wet daaromtrent niets bepaalt, vervullen ged. staten in de beroepsinstantie een gewichtige rol.
De adressen van beroep worden door den Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel steeds om advies in handen gesteld van genoemd college. '
Aangezien de Kroon in beroep oordeelt of zoowel aan de formaliteiten is voldaan als over de wenschelijkheid der geweigerde of verleende vergunning, is het advies van ged. staten ook meestal tweeledig. Opdat ged. staten zullen kunnen adviseeren over de vraag of aan alle formaliteiten welke de wet voorschrijft behoorlijk is voldaan, moeten de gemeentebesturen aan dat college overleggen alle daarop betrekking hebbende stukken, verklaringen enz.; dat dikwijls de colleges van ged. staten dit uiterst precies doen zal menig gemeentebestuur kunnen beamen. Aangezien ged. staten ook te adviseeren hebben over de materiëele zijde, kunneh zij de adviezen inwinnen van technische ambtenaren, zooals van den provincialen (hoofd)ingenieur, en ook van den Hoofdinspecteur van de volksgezondheid; die krachtens de Gezondheidswet verplicht is te adviseeren.
Zijn advies wordt gewoonlijk alleen gevraagd bij die in-
*) Dan die gegeven bij Kon. besluit van 30 Sept. 1899.



Artt. 15—15618.
164
richtingen die vrees voor de gezondheid zullen doen ontstaan.
Het spreekt vanzelf, dat met het inwinnen van die adviezen veel tgd verloren gaat en dat ook bijna geen enkele Koninklijke beslissing binnen den bij het laatste lid van art. 15 bedoelden termijn van 3 maanden nadat het beroep is ingesteld, kan worden genomen.
Is het te voorzien, dat dit het geval zal zijn, dan moet de Kon. beslissing bij een met redenen omkleed besluit worden verdaagd: Het heeft by ons meermalen verwondering gewekt dat niettegenstaande de Kroon elke overtreding van een Hinderwetsvoorschrift, streng straft, de slotzinsnede van art. 15 nooit wordt nageleefd.
Althans ons is nog nooit een Kon. besluit tot verdaging eener beslissing onder de oogen gekomen, wel Koninklijke besluiten genomen ongeveer 8 maanden na instelling van het beroep.
Om de beroepsprocedure zooveel mogelijk te bekorten zyn ged. staten by missive van den Minister van Binnenl. Zaken van 21 Aug. 1876, (Bijlage no. 5) en van den Minister van Waterstaat, Handel en Nyverheid, van 14 Maart 1878 (Bylage no. 6) verzocht om binnen een maand na den dag waarop aan hen de stukken ter instructie zyn toegezonden er op te berichten, doch indien buitengewone omstandigheden een langere instructie noodzakelijk maken, daarvan aan den Minister kennis te geven, ten einde zoo noodig, verdaging der Kon. beslissing kan worden voorgesteld.
In Maart 1902 heeft de Minister van Waterstaat, Handel en Nyverheid nogmaals eenige wenken gegeven omtrent de beroepsprocedure.
De missive waarin dit geschied is, is opgenomen onder bijlage no. 11.
Zy komt in hoofdzaak hierop neer, dat verzocht wordt den technischen ambtenaren voor het uitbrengen van hun advies een termyn van b.v. 14 dagen te stellen.
18. Alvorens de beslissing der Kroon wordt geDomen, wordt het gevoelen ingewonnen van den Raad van State, (afdeeling geschillen van bestuur).
Voor deze afdeeling wordt het beroep behandeld op de bij de wet van 21 Dec. 1861 (Stbl. 129) bepaalde wyze.
Art. \5bis. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan is ook het districts-



165
Artt. 15&?s—16.
hoofd dor arbeidsinspectie tot beroep gerechtigd. Hij geeft van een door hem ingesteld beroep onmiddellijk bij aangeteekenden brief kennis aan den verzoeker. Zoo het beroep wordt ingesteld door een ander dan bet districtshoofd der arbeidsinspectie, dan geeft het gemeentebestuur dezen zoo spoedig mogelijk schriftelijk kennis van een ingesteld beroep.
Bovenstaand artikel is ingelascht bij de wet van 4 Sept. 1896 (stbl. 152) en gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Voorzoover wij weten heeft het in de praktijk tot geene belangrijke beslissing aanleiding gegeven.
Art. 16. Indien eene inrichting, voor welker oprichting vergunning vereischt wordt, in twee of meer gemeenten eener provincie zal liggen, dan wordt de vergunning door Gedeputeerde Staten, de besturen dier gemeenten gehoord, verleend of geweigerd. Van die beslissing van Gedeputeerde Staten staat beroep bij Ons open. Liggen de gemeenten in verschillende provinciën, dan wordt de beslissing door Ons genomen, na Gedeputeerde Staten te hebben gehoord. *
Alvorens advies uit te brengen, handelen Gedeputeerde Staten en de gemeentebesturen overeenkomstig het bepaalde bij de artikelen 6 en 7.
Ten opzichte der beslissingen, door Ons en Gedeputeerde Staten te nemen, zoo mede van het beroep tegen de door Gedeputeerde Staten genomen beslissingen, geldt hetgeen voor die gevallen bij de artikelen 8—15 ten aanzien der gemeentebesturen is bepaald.
Met artikel 16 betreden wij een ander terrein, n.1. dat waar het college van gedeputeerde staten in eerste instantie of de Kroon in eerste instantie of in beroep vergunning verleent.
Wanneer een inrichting niet in een doch in twee of meer gemeenten ligt, dan wordt de vergunning verleend door ged. staten, die echter burg. en weth. van elk dier gemeenten moeten hooren.
üit het 2e lid van art. 16 valt af te leiden, dat elk der gemeentebesturen, alvorens advies aan ged. staten uit te brengen, de artt. 6 en 7 der wet moeten toepassen. Overeenkomstig art. 15 staat van de beslissing van ged. staten beroep bij de Kroon open.



Artt. 16^—17.
166
Wanneer de gemeenten in verschillende provinciën liggen en een inrichting in die gemeente zal worden opgericht, is de Kroon aangewezen om de vergunning te verleenen ofte weigeren.
Ook hier geldt weer het 2e lid: alvoréns advies uit te brengen handelen ged. staten overeenkomstig het bepaalde bij de artt. 6 en 7.
Hier zijn dus speciaal ged. staten aangewezen (en dit is ook het eenigste geval) om de artt. 6 en 7 toe te passen; dit zullen zij niet aan de gemeentebesturen mogen over laten, omdat dit eene ongeoorloofde machtsdelegatie zoudezijn.
Zonder tusschenkomst van burg. en weth. zullen ged. staten echter moeilijk, althans het bepaalde in art. 6 2e al., kunnen naleven. ;
Dat de slotzin van het le lid van art. 16 dikwijls toepassing gevonden heeft, of zal vinden, kunnen wij niet gelooven.
Ons komt de regeling in het artikel neergelegd, beter voor dan de regeling voorgesteld door mr. van Doorn *); volgens hem had het rationeeler geweest in de gestelde gevallen eenvoudig de vergunning van beide gemeentebesturen als vereischte te stellen.
Wij willen hierbij opmerken dat in dit geval het eene gemeentebestuur van meening kan verschillen met het andere; het eene zal de vergunning willen weigeren of voorwaardelijk verleenen; het andere de vergunnig zonder voorwaardeD willen verleenen; daaruit zouden zeer veel moeilijkheden kunnen ontstaan, ook met het oog op de naleving van de wettelijke formaliteiten door het een gemeentebestuur en niet naleving daarvan door het andere.
Dan zoude bijv. in beroep ééne vergunning vernietigd worden, de andere behouden, doch wat zoude de verzoeker ■ dan hebben?
Art. IBMs. Zal de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in deni zin der Veiligheidswet, dan zijn in de gevallen, in het vorige artikel bedoeld, de artikelen (ibis, 6ter, 7bis en 12bis van toepassing.
Ten opzichte der beslissingen, bedoeld in het derde lid van art. 16, geldt het in de artikelen 8bis, \Qbis, llbis, 12bis en Ibbis .bepaalde.
*) t. a. p. pag. 93.



167
•Att.it.
Vorenstaand artikel is ingelascht bij de weF-yan 4 September 1896 (Stbl. 152) en vereischt 'ÓA. geene toelichting.
Art. 17. Het bestuur, dat de vergunning- geeft, kan aan den concessionaris nieuwe voorwaarden: opleggen, indien de ondervinding de noodzakelijkheid daarvan mocht aantoonen.
Geene nieuwe voorwaarden worden opgelegd dan bij een met redenen omkleed besluit, nadat de concessionaris is gehoord of behoorlijk opgeroepen. .-.v,.„'f .."
Van het besluit van een gemeentebestuur of van Gedeputeerde Staten kan de concessionaris, binnen 14 dagen nadat het hem is bekend gemaakt, bij Ons in beroep komen.
Artikelen 15 en 16 zijn op dit beroep toepasselijk.
1. In het oorspronkelijk artikel was voorgesteld dat het bestuur dat de vergunning geeft, ten allen tijde aan den concessionaris nieuwe voorwaarden kon opleggen.
Het V. V. kantte zich tegen deze onbeperkte bevoegdheid en achtte haar veel te bezwarend voor de industrie.
„Is eenmaal de vergunning onder bepaalde voorwaarden „verleend, dan kan de fabrikant geacht worden hét recht te „bezitten om zijne inrichting op dien voet te doen werken. „Hij kan daarin een groot kapitaal gestoken hebben, dat als „de verzwarende voorwaarden de voordeelige exploitatie onmogelijk maken, verloren gaat. Het is bijv. bekend, dat als „men aan een suikerraflnadeur het doen werken dés nachts „belet, de schade alleraanmerkelijkst is. Het zou de vraag „zijn of indien de fabriek, tengevolge van zoodanige later „opgelegde bezwarende voorwaarden ten gronde gaat, geen „schadeloosstelling kan worden geeischt".
Tot zoover het V. V.
De Minister merkte in de mem. v. a. op, dat het wel geen betoog behoefde, dat geen bestuur de bevoegdheid om nieuwe voorwaarden op te leggen zal toepassen, tenzij door feiten gebleken is, dat gevaar bestaat, schade geleden of hinder veroorzaakt wordt van zoodanigen aard, dat het publiek belang nadere voorziening eischt.
Bovendien waarborgt het beroep op den Koning, ingevolge al. 2, dat van die bevoegdheid geen lichtvaardig gebruik zal worden gemaakt.
De Minister wijzigde het artikel in dien geest, dat het opleggen van nieuwe voorwaarden bij de oorspronkelijke vergunning moest zijn voorbehouden.
Men was echter in de Tweede Kamer nog niet tevreden.



Art. 17.
168
Het arükel werd hevig bestreden, o. a. door de heeren de Bruijn Kops, van Houten, Kappeijne van de Coppello, Smidts en Godefroy, die ondanks de verdediging van Minister Heemskerk, in de bepaling bleven zien, een dreigend monster voor den industrieel. Men wilde dan ook alleen voorwaarden gesteld zien in het belang van de algemeene veiligheid Of gezondheid en amendeerde in dien geest het artikel.
De Minister hield echter in hoofdzaak vol, al deed hij eenige concessies; zoo stelde hij voor om de eerste alinea te lezen zooals zij nu luidt.
Ondanks de felle bestrijding werd het artikel, nadat een amendement van den heer de Bruijn Kops met 36 tegen 29 stemmen verworpen was, zonder hoofdelijke omvraag aangenomen.
Wat leeren wij nu uit de geschiedenis van dit artikel?
Dat het bestuur, dat de vergunning geeft geen lichtvaardig gebruik mag maken van de bevoegdheid om nieuwe voorwaarden op te leggen, en dat niet alleen in het belang van algemeene veiligheid of gezondheid deze voorwaarden zijn op te leggen.
In overeenstemming met de woorden geschreven in de mem. v. t. is dan ook bij Kon. besluit van 27 Nov. 1900, R. v. S. pag. 1057 en 23 Maart 1901, R. v. S. pag. 312, beslist dat blijkens de bewoordingen en de geschiedenis der wet van de bevoegdheid tot het opleggen van nieuwe voorwaarden die voor de ondernemers van den een of anderen tak van nijverheid zeer. bezwarende gevolgen kunnen hebben, een uiterst omzichtig gebruik moet worden gemaakt en slechts dan, wanneer duidelijk gebleken is, dat door de inrichting gevaar ontstaat, schade geleden of hinder veroorzaakt wordt en in dien omvang dat nadere voorziening wordt vereischt.
2. In het artikel is niets bepaald omtrent het indienen van klachten die belanghebbenden van een inrichting in zoodanige mate ondervinden dat het opleggen van nieuwe voorwaarden door het bestuur dat de vergunning heeft gegeven, moet worden overwogen.
Zijn in de wet op vele andere plaatsen de rechten van belanghebbenden voldoende gewaarborgd, naar wij meenen moet de wettelijke regeling in art. 17 op dit punt gebrekkig genoemd worden.
Het bestuur dat de vergunning heeft gegeven toch kan niet altijd voldoende nagaan of de inrichting niet zooveel schade, gevaar of hinder veroorzaakt, dat werkelijk nieuwe voorwaarden moeten worden opgelegd. In grootere gemeen-



169
Art. 17.
ten is dit niet mogelijk voor burg. en weth. zelf, en ook niet steeds voor de gemeentelijke bouwpoliöe of andere deskundige adviseurs; is de vergunning verleend door ged. staten of de Kroon, dan spreekt het ook van zelf dat noch door ged. staten, noch door de Kroon het opleggen van nieuwe voorwaarden door eigen ondervinding kan worden aangetoond.
Men zal dus in den regel af moeten gaan op klachten van hen, die de wet als belanghebbenden heeft beschouwd. En op welke wijze deze klachten moeten worden ingediend, daarover zwijgt de wet, het recht om dat te doen blijkbaar overlatende aan art 8 der Grondwet. Doch de wet en dit is onzes inziens het gebrekkige, waarborgt aan zulke klachten nu ook geen gehoor, zelfs niet eens een beschikking.
Dit trekt ook de aandacht van mr. van Doorn op pag. 94 van zijn meer aangehaald werk, waar h*j schrijft: „In ons „artikel echter, waarin deze beperking *) niet wordt gemaakt, „schijnt men vergeten te hebben, dat daardoor jnist aanleiding ontstond om nu ook aan alle belanghebbenden gelegenheid te geven hunne bezwaren in te brengen."
3. Wat is te verstaan onder het Bestuur, dat de vergunning geeft, met betrekking tot de inrichting en onder vigeur van het Kon. besluit van 1824?
Volgens mr. van Doorn **) is hieronder te verstaan het Bestuur dat de vergunning gegeven heeft.
Uit zijn betoog ter verdediging van deze leer, 'Citeeren wij het navolgende:
„Art. 28 der wet schaft het Kon. besluit van 31 Januari „1824 (Stbl. 19) en de andere Koninklijke besluiten, die omtrent „het daarbij geregelde onderwerp gegolden hebben af. Zooals „de woorden van dat artikel luiden schtjnt de bedoeling van „den wetgever duidelijk om geheel met het bestaande te „breken. Waar die bedoeling vaststaat, ware het wellicht ook „juister geweest de nawerking van die besluiten zooveel „mogelijk te beperken en de behandeling en de beslissing iD „voorkomende gevallen ook over te laten aan dat gezag, „hetwelk de tegenwoordige wet voor dergelijke gevallen „aanwijst. Dit is echter niet geschied en uit de artt. 28—30 „schijnt mij veeleer de tegengestelde bedoeling des wetgevers „te blijken.
„Drie gevallen toch deden zich voor bij de afschaffing van
*) Alleen voorwaarden in het belang van openbare veiligheid en gezondheid. *•) t. a. p. pag. 97.



Art. 17.
170
„het Kon. besluit van-1824. Ten eerste dat aanvragen om „vergunning aanhangig, doch nog niet beslist waren (art. 28), „ten tweede, dat aan reeds verleende vergunningen nog geen „gevolg was gegeven (art. 30) ten "derde dat op eèn krachtens „vroeger gegeven vergunning in werking zijnde inrichting „eenigartikel van deze wet zouden moeten worden toegepast.
„Voor de beide eerste gevallen wijst de wet uitdrukkelijk „het gezag aan, dat de vergunning heeft verleend, d. i. „krachtens het Kon. besluit van 1824, noodzakelijk was dit „niet."
„Had de wetgever, werkelijk elke nawerking van het besluit „willen afsnijden, dan had hij ook in deze gevallen zonder „eenig bezwaar daartoe de gelegenheid gehad. Nu hij het „in deze beide gevallen niet deed, schijnt het mij wel juist „om aan te nemen, dat hij het In de gevallen van art. 29 „stilzwijgend . wel heeft gedaan. Mij dunkt, nu in de artl. „28 en 80 het oude gezag als het bevoegde is erkend, zal „men dit voor art 29 ook moeten aannemen. Dat de wetgever bij dit artikel wilde afwijken van de beslissing In „het. voorafgaande en in het volgende artikel, neergelegd, „(resp. artt. 28 en 30) komt mij voor uit zijn stilzwijgen „alleen niet te mogen worden opgemaakt. '
„En zonder nu aan de argumenten die het Kon. besluit „van 28 Januari I876jgtbl. 35) trekt uit de artt. 17 en 20 „te veel gewicht te hechten, kan dit toch wel gezegd worden, „dat zij zich althans niet tegen de in dat besluit voorgestane uitlegging verzetten."
Heel sterk komt ons het betoog van mr. van Doorn niet voor.
Het schijnt ons toe dat juist, waar in de eerste twee door den schrijver te berde gebrachte gevallen, het oude gezag bevoegd is verklaard, en dit voor het laatste niet is geschied, de wetgever ook blijkbaar die bevoegdheid niet heeft willen toekennen.
Dat het oude gezag nog eenige bevoegheid heeft is een strenge uitzondering en deze moet dan ook zeer streng worden opgevat. Daar is alleen o.i. nog bevoegdheid waar die wet die uitdrukkelijk toekent.
Ook bovendien de Nederlandsche taal verzet zich uitdrukkelijk tegen de door mr. van Doorn voorgestelde leer. Is het geen paradoxe te verklaren, dat het bestuur, dat de vergunning geeft, is het bestuur dat de vergunning gegeven heeft?
Wel is waar vond de schrijver steun in .de opvatting, gehuldigd in de Kon. besluiten van 28 Januari 1876 (Stbl. 35) en 3 Aug. 1876 (Stbl. 167) besproken bij art. 14, en het



171
Art.-17.
Kon. besluit van 15 Maart 1880, no, 7 (W. B. A, no. 1623 en Gem. no. 1500), doch ook-; dezen steun yindt hij niet meer, want de Kon. besluiten van 16 Mei: 1884; en 13 Aug. 1887 (vermeld bij art. 14) huldigen een tegenovergestelde meening, evenals de Gem. nos. 1278 en 1311. /.
Zie ook het arrest van de Arrend. Rechtbank, te . Assen van 10 Jan. 1888 (W. v. h. R. n. 5609), (Gem. no. 1938), (W. B. A, no. 2058) en de beslissing van Ged. Staten van Overijssel van 21 Mei 1902 (Gem. no. 2645).
4. Om nieuwe voorwaarden op te leggen iSchet. geen vereischte dat er bij de vergunning reeds voorwaarden gesteld waren.
Dit blijkt duidelijk uit de bij de behandeling., der wet aan den Minister in de Tweede Kamer uitgesproken verklaring, dat de distinctie, die men in. het V. V. maakte tusschen vergunningen met en zonder voorwaarden, meer schijnbaar is dan gegrond en dat voor de kwestie van het opleggen van nieuwe voorwaarden het Standpunt hetzelfde is.
Het bovenstaande is ook nog eens verklaard bij Kon. besluit van 9 Nov. 1896 (R. v. S. Pag. 819).
5. Steeds moet worden in het oog gehouden, dat het artikel alleen de bevoegdheid geeft tot het opleggen van nieuwe voorwaarden en daarbij nimmer zoover mag worden gegaan, dat dit zou neerkomen op het intrekken der oude vergunning en het verleenen eener nieuwe vergunning onder geheel andere voorwaarden. d8B&-ri&t]
(Zie Kon. besluit van 31 Juli 1894). (R. v. S. Pag. 652).
6/;Volgens opvatting van Ged, Staten van Noord-Holland, vermeld in het prov. jaarverslag over 1876 (W. B. A. no. 1491) bedoelt de Hinderwet met eén nieuwe voorwaarde niet een van dien aard bijv.-dat de gebruiker van een stoomtoestel binnen zekeren tijd zoodanige maatregelen zou hebben te nemen en uit te voeren, dat van zijne werktuigen geeh noemenswaardige hinder — ter beoordeeling van burg. en weth. — werd ondervonden.
Ged. Staten toch meenden en o.i. zeer terecht, dat het noodig was voorwaarden te stellen die meer bepaald omschreven wat ter wegneming van den ondervonden hinder, zoover dit mogelijk was, strekken kon.
7. Eene belangrijke vraag rijst bij mr. van Doorn op pag. 98 van zijn meervermeld werk, nl. deze:
„Zal een gemeentebestuur van dit artikel gebruik kunnen maken, op grond der ondervinding op andere plaatsen opgedaan,



Art. 17.
172
„al heeft de inrichting, waarbij het dit artikel wil toepassen „nog geene nadeelige gevolgen gehad?" Schrijver voegt hieraan toe: „De wet onderscheidt niet en er is dus geen reden „tot beperking."
Met deze conclusie kan mr. Sanger*) zich niet vereenigen. Volgens laatstgenoemden schrijver is aan zulk een interpretatie eenvoudig niet gedacht, anders had men ze vermeden, want zy strijdt z. i. met het systeem der wet. Een eigen zelfstandig onderzoek van elk afzonderlijk geval volgens hem is ook hier een vereischte. „De ondervinding" aldus mr. Sanger „moet hebben geleerd, dat de inrichting, waarvoor de vergunning is verleend, het opleggen van nieuwe „voorwaarden tot eene noodzakelijkheid maakt."
Ook ons wil het standpunt van laatstgenoemden schrijver juister voorkomen dan dat van eerstgenoemden.
Al achten wij dat bij het stellen van voorwaarden of desnoods bij het al of niet verleenen eener vergunning te rade mag worden gegaan met de ondervinding elders opgedaan, hier is het een ander geval. Betreft het bij het stellen der eerste voorwaarden nog maar gevreesde, geuite, te verwachten, soms denkbeeldige bezwaren, hier moet de werking van de inrichting inderdaad werkelijk zoodanige bezwaren hebben aangetoond dat nieuwe voorwaarden moeten worden opgelegd. De ondervinding die de inrichting en hare werking zelve, in verband met de plaatselijke omstandigheden, oplevert, mag o. i. alleen het stellen van nadere voorwaarden rechtvaardigen.
8. In het hoofdartikel van no. 2077 van het W. B. A. wordt o.m. besproken het feit, dat een gemeentebestuur zich bij de verleende vergunning het recht voor had behouden om nadere voorschriften te geven, ingeval van gebleken brandgevaar voor nabijgelegen gebouwen en om, na gegrond bevonden klachten van een kerkbestuur over stoornis der godsdienstoefeningen door de werking der machinedeelen, de fabriek op erkende christelijke feestdagen te doen stilstaan.
Zeer terecht wordt aldaar betoogd (de onderhavige voorwaarden waren in hooger beroep gehandhaafd), dat dit feitelijk geene voorwaarden zyn in den zin van art. 12, maar slechts de reserve van een bevoegdheid, die de wet zelve in art. 17 aan het gemeentebestuur geeft indien de ondervinding de noodzakelijkheid van het den concessionnaris opleggen van nieuwe voorwaarden mocht hebben aangetoond en welke niet
*) Acad. Proefschrift: De artt 12 en 17 der Fabriekswet,Groningen,Scheltema 6n Zoon 1893, pag. 46.



173
Art. 17.
kunnen worden voorgeschreven dan met in achtneming van de vormen bh* de wet bepaald.
De steller van dat hoofdartikel baalt vervolgens aan een Kon. besluit van 19 Aug. 1885 no. 13 (W. B. A. no. 1901) waarbij een voorbehoud tot toepassing van art. 17 overbodig verklaard wordt, omdat die bevoegdheid reeds uit de wet zelve volgt. Verder een Kon. besluit van 1 Mei 1886, no. 14 (W. B. A. no. 1943) volgens hetwelk art 17 niet toelaat op de enkele aanschrijving van burg. en weth. den concessionaris tot iets meer te verplichten dan hem bg de vergunning is voorgeschreven.
Schrijver acht het hier besproken voorbehoud niet alleen in de concessie overbodig, maar zelfs bedenkelijk, wanneer het uitgedrukt wordt in bewoordingen, die aan beperking der wettelijke bevoegdheid van burg. en weth. kunnen denken, zooals in het bovenaangehaalde feit het geval is. Beperking van den werktijd van fabrieken kan geschieden volgens art 17 maar het gemeentebestuur kan zich in de toepassing van genoemd artikel, niet a priori binden aan het feit, dat bezwaren alleen van zekere zijde (i. c. het kerkbestuur) worden ingebraeht.
9. Uit het Kon. besluit van 1 Oct. 1888 (Gem. no. 1945) waarbij een besluit van een gemeentebestuur tot intrekking van een vergunning op grond dat de inrichting gevaar opleveren zou, werd vernietigd, halen wij de volgende overweging aan:
„dat indien de gegrondheid der bij burg. en weth. van
n ingekomen klachten omtrent door de schietbaan
„veroorzaakteonveiligheid aangenomen mocht kunnen worden, „de bepaling van art. 17 der wet van 2 Juni 1875 aan ge„noemd college de bevoegdheid gaf tot het opleggen van „nieuwe voorwaarden aan den verkrijger der vergunning „langs den daar aangewezen weg, welke niet willekeurig mag „worden terzijde gelaten."
10. Indien voor de inrichting geen vergunning is verleend kunnen geen nieuwe voorwaarden worden opgelegd. Immers de uitdrukking „concessionaris" veronderstelt eene vergunning (zie Kon. besluit van 15 Maart 1895, no. 13 en 25 Maart d. a. v. no. 4, Gem. no. 2298).
11. Het besluit waarbij de nieuwe voorwaarden worden opgelegd moet de reden inhouden waarom de nieuwe voorwaarden worden opgelegd.
Eene enkele vermelding in het besluit, dat het noodig is gebleken aan de vergunning een nieuwe voorwaarde op te leggen maakt het besluit niet tot een met reden omkleed.



Art. .17.
174
Zie Kon. besluit van 12 Juli 1910 (E. v. S. Pag. 716, W. B. A. no. 3196, C. V.) en van 10 Jan. 1911 (R. v. S. Pag. 69). (Zie 'ook Gem. stem no. 3253.)
In hét besluit zullen dus feiten, klachten, enz. zijn te vermelden, kortom de gronden waaruit de ondervinding is geleerd nieuwe voorwaarden op te leggen.
12. Evenmin aan derden het recht is toegekend toepassing van art.-17 te vragen evenmin kent de wet hen natuurlijk, By* afwjjzing van een zoodanig verzoek door derden, recht van beroep toe. Niemand anders dan de concessionaris kan bij de Kroon beroep instellen. (Zie in verband hiermede ook het Kon. besluit van 2 April 1892, Gem. no. 2134).
Dit beroep moet, zooals het artikel aangeeft, ingesteld worden bij H. M. de Koningin en wel binnen 14 dagen nadat den concessionaris het besluit, waarbij nieuwe voorWaarde(n) * is";(zijn) opgelegd is bekend gemaakt.
'De woorden „kan binnen 14 dagen . 'XX. bij ons in
beroep komen", moeten zoo worden opgevat, dat het adres van beroep binnen 14 dagen (o. i. uiterlijk op den 14en dag) bij het Kabinet der Koningin moet zijn ingekomen.
Deze leer huldigt althans het Kon. besluit van 18 Oct. 1878 (W. B. A. no. 1539)/Volgens dat Kon. besluit komt de .omstandigheid dat blijkens een extract uit de notulen van burg. en weth. (i. c. dus de concessionarissen) binnen de 14 dagen besloten is in hooger beroep te komen niet in aanmerking, indien het adres van beroep eerst .na. dien termijn bij het Kabinet des Konings is ingekomen. Tevens ls volgens gemeld Kon. besluit een beroep na de 14 dagen ingesteld, niet ontvankelijk.
De slotalinea van art. 17 verklaart de artt. 15 en 16 op het beroep toepasselijk.'
Deze toepasselijkheids-ver klaring trekt de aandacht.
Art. 15 toch regelt ook het beroep van „belanghebbenden" alles wat daarop dus in art. 15 betrekking heeft kan niet toepasselijk zijn, evenmin de tenmjn-bepaling, omdat art. 17 die zelve reeds regelt. Wat is dus ten slotïë 'alleen van toepassing voor zooveel art. 15 betreft: de verplichting aan dengene die het beroep instelt (i.c. alleen de concessionaris,) Om kennis te geven aan het gemeentebestuur; en de derde alinea van dat artikel. Maar wat nu indien men beroep instelt' van een besluit van ged. staten, moet dan toch aan het gemeentebestuur worden kennis gegeven of bij analogie aan ged. staten ? Ook alleen al. 3 van art. 16 kan van toepassing zijn.



175
Art. 17.-
Men ziet dus dat de redactiB van ' de slotalinea hoogst , slordig is en, alleen te wijten (nar. Sanger zegt het ög pag:; 52. van. zijn aangehaald proefschrift terecht) aan de vele veranderingen, die het artikel tyrjehs.de beraadslaging onderging.
'•' 13.-Ih het jaarverslag van 1880 der provincie Zuid-Holland wordt medegedeeld dat een burgemeester Ged. Staten om Inlichtingen vroeg, of, op grond van gerezen klacbtSen;v#r£ . omwonenden,, het gemeentebestuur nieuwe voorwaarden kon, opleggen aan den eigenaar eener bierbrouwery, die volgens bekomen inlichtingen, sedert ruim 60 jaren bestond. De burgemeester was van meening, dat dewyl by toepassing van art. 14 der wet van 2 Juni 1875 (Stbl. 95) het gemeen tebestuur zou moeten optreden, bij analogie zulks ook het geval by toepassing van art. 17 zou moeten zijn.
Ged. Staten antwoordden den burgemeester, dat het gemeentebestuur eerst dan nieuwe voorwaarden kon opleggen, wanneer dat bestuur krachtens art. 14 der gemélde wet is geroepen eene nieuwe vergunning te geven.
Bedoelt het antwoord van Gedeputeerde Staten niets anders dan het zegt, dan-lgyn wij het mèt mr. Sanger op'pag. 46 en 47 van "zyn meer aangehaald proefschrift eens, waar hy schryft: „wat men ook moge hebben verwacht Zulk een antwoord toch „zeker'in de verste verte niet! want noch in de redactie „van art. 17, noch in de beraadslagingen over het artikel is „ook maar het geringste spoor te ontdekken, dat grond voor „een dergeiyke opvatting zou kunnen vinden. De ondervinding „moét de noodzakelijkheid aantoohen. Met art. 14 hebben „wy hier niets te maken."
' Maar wy gelooven, dat Ged. Staten dit ook wel wisten en dat de onvolledige vermelding van de feiten aanleiding doet geven tot de door mr. Sanger geuite woorden: „om „tot het inzicht te komen in hoe hooge mate somtijds een partikel geweld wordt aangedaan, leze men enz."
Naar ons vermoeden werkte de onderhavige inrichting zonder vergunning en waar géén vergunning is kunnen geen nieuwe voorwaarden worden opgelegd.
Daarom kunnen pas dan nieuwe voorwaarden worden opgelegd, wanneer de inrichtig door een der in art. 14 genoemde oorzaken een vergunning noodig heeft.
Uit de opvatting van Ged. Staten te moeten lezen, wat mr. Sanger er uit leest, is ons niet mogeiyk, waar het college van Ged. Staten van Zuid-Holland op zoo menige pagina van hare jaarverslagen biyk gegeven heeft van een juist oordeel inzake de Hinderwetgeving.



Art. llltis.
176
Art. Hoi*. Ia de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den sin der Veiligheidswet, dan wordt, voordat nieuwe voorwaarden worden opgelegd, het districtshoofd der arbeidsinspectie gehoord en is het laatste lid van art. 12bis van" toepassing.
Gelijktijdig met de bekendmaking, in het derde lid van art. 17 bedoeld, aendt het gemeentebestuur het districtshoofd der arbeidsinspectie een afschrift van het daar bedoeld besluit. De artikelen 15Ws en 166» zijn op het in art. 17, 3de lid, bedoelde beroep van toepassing.
1. Bovenstaand; artikel is ingevoegd bij* de wet van 4 September 1896 (Stbl. 152) en gewflzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl, 246)..
De toepasselijk-verklaring van de artt. 15bis en I6bis geeft ook bier aanleiding tot de vraag, wie kennis moet geven aan bet districtshoofd indien de concessionaris beroep instelt. Moet dan het gemeentebestuur kennisgeven?
Wel is in art. 17bia laatste al. voorzien het geval dat in beroep gekomen wordt van een besluit van een gemeentebestuur, maar niet van een besluit van ged. staten. Moet het gemeentebestuur aan het districtshoofd overeenkomstig evengenoemd wetsbepaling een afschrift van het besluit van ged. staten zenden? Maar dit kan moeiüjk want het 2e lid van art. 17bis zegt dat gelijktijdig met de bekendmaking het gemeentebestuur een afschrift zendt. En wanneer het besluit van ged. staten bekend gemaakt wordt weten de gemeentebesturen niet.
Het geval kan zich toch meermalen voordoen, dat aan een gemeentebestuur of een waterschapsbestuur nieuwe voorwaarden worden opgelegd voor eene inrichting die valt onder de Veiligheidswet.
Het wil ons voorkomen, dat in dat geval ged. staten het meest in overeenstemming met de wet zullen handelen door hun besluit ter uitreiking toe te zenden aan het gemeentebestuur, gelijktijdig met een afschrift, hetwelk het gemeentebestuur dan aan het districtshoofd toezendt.
2. Het is een bepaald vereischte dat, wanneer een inrichting onder de Veiligheidswet valt, het districtshoofd wordt gehoord.
Bi) Kon. besluit van 8 Dec. 1906 (B. v. S. .Pag. 1161) is een overtreding van dit voorschrift met vernietiging van hèt besluit gestraft.



177
Art. 17ter.
Art. Ylter. Wanneer de toepassing van art. 6 der Veiligheidswet mocht ten gevolge hebben, dat van den inhoud van de bij art. 5, sub 1 en 2, bedoelde stukken of van eene bij de vergunning gestelde voorwaarde zoude moeten worden afgeweken, dan geeft de concessionaris daarvan kennis aan het gemeentebestuur.
Wanneer de toepassing van art. 7 der Veiligheidswet ten gevolge mocht hebben, dat van den inhoud van de bij het vorige lid bedoelde stukken of van eene bij de vergunning gestelde voorwaarde zoude moeten worden afgeweken, dan geeft het districtshoofd der arbeidsinspectie daarvan kennis aan het gemeentebestuur, zoodra tegen bet door hem gegeven voorschrift geen beroep meer kan worden ingesteld en zoodra omtrent een ingesteld beroep is beslist.
Het gemeentebestuur beslist, of, en zoo ja, welke nieuwe voorwaarden zullen worden opgelegd. Art. \2bis is dan toepasselijk.
Op deze beslissingen zijn het tweede, derde en vierde lid van art. 17 en het tweede lid van art. llbis van toepassing.
Wanneer het gemeentebestuur beslist, dat geene nieuwe voorwaarden worden opgelegd, dan is de concessionaris bevoegd van de hem verleende vergunning af te wijken, voor zooveel zulks noodzakelijk is, om te voldoen aan de eischen, gesteld krachtens de Veiligheidswet.
Ook dit artikel is ingevoegd bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd bij de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Reeds dadelijk valt op dat art. 17ter alleen het oog schijnt te hebben op vergunningen verleend door het gemeentebestuur.
Maar wat nu indien de vergunning is verleend door ged. staten of de Kroon?
Blijkens het gemis van een andere regeling en de algemeene bewoordingen van art. 17ter, draagt de wet, hoe gebrekkig ook in alle gevallen, aan het gemeentebestuur de beslissingen bedoeld in art. 17ter, 3e lid op, onafhankelijk dus van het gezag dat de vergunning verleende.
Met het artikel is dan ook'in strijd de navolgende passus uit de mem. v. t. (Bijl. Hand. S. G. 1895/96 no. 92, 3):
„Daarnevens is er echter ook voor gezorgd, dat het gezag, „dat de vergunning tot oprichting heeft verleend, in kennis „wordt gesteld met de afwijkingen der vergunning, die daar-
12



Art. 17ter.
178
„van het noodzakelijk gevolg moeten zijn. Dat gezag zal „dan hebben te beslissen of en zoo ja, welke nieuwe voorwaarden hooren te worden opgelegd."
In het V. V. is dit blijkbaar over het hoofd gezien, niettegenstaande men niet schroomde, daarin op alle gebreken van art. 17ter het licht te doen vallen.
In hooge mate gebrekkig oordeelde men art. 17ter. En verder: „Begreep men het artikel wel, dan zal nadat de geheele „omslachtige procedure tot het verkrijgen der vergunning „is doorgemaakt, de zaak nogmaals van voren af aan kunnen „worden begonnen.
„En niet een, maar zelfs twee of meermalen; zoowel „krachtens het le lid, als krachtens het 2e lid. Stoort het „gemeentebestuur zich niet aan het advies door den Inspecteur krachtens het nieuwe art. 17ter gegeven, dan kan de „concessionaris, nog wel onder bedreiging van straf, verplicht „zijn, zoodra hij de vergunning heeft verkregen, aan het gemeentebestuur de kennisgeving van het le lid te doen „toekomen en andermaal eene administratieve procedure uit „te lokken; zekerheid, dat hij althans daarna in de mogelijk„heid zal zijn, zoowel de hem opgelegde voorwaarden als de „voorschriften in of krachtens de Veiligheidswet uitgevaardigd, „na te leven, geeft het .artikel dan nog niet. Want wel wordt „in de Memorie van Toelichting terecht gezegd, dat bij strijd, „de Veiligheidswet in ieder geval moet door gaan en wellicht „is de uitdrukking van dit beginsel in het laatste lid van „het artikel bedoeld, maar niettemin blijkt in art. 20 der wet „de bevoegdheid van het gemeentebestuur om bij niet-op„volging der voorwaarden de vergunning in te trekken en „in art. 21, die om daarna de inrichting te sluiten, onbeperkt".
Gemakkelijk was o. i. de taak van den Minister om de geopperde bezwaren te weerleggen.
Tot toelichting van het art. citeeren wij het volgende uit de mem. v. a.:
„Het heeft den ondergeteekende eenigszins bevreemd, dat „het voorgestelde art. 17ter in hooge mate gebrekkig genoemd „werd. Immers de geheele regeliDg komt hierop neer:
„Wanneer overeenkomstig de Hinderwet eene vergunning „is verkregen, kunnen ieder oogenblik, wanneer de ondervinding de noodzakelijkheid daarvan mocht aantoonen, nieuwe „voorwaarden aan den concessionaris worden opgelegd. Derhalve dient te worden gezorgd, dat in zoodanig geval die „nieuwe voorwaarden niet in botsing komen met de eischen „krachtens de Veiligheidswet gesteld, als het eene fabriek of „werkplaats geldt in den zin dier wet. Immers de inspecteur



179
Art. 18.
„zal de naleving der Veiligheidswet eischen. Omgekeerd kan „het voorkomen, dat het door den inspecteur ten aanzien „van eene bestaande inrichting geeischte niet is na te komen „op grond van eene voorwaarde, die aan eene vroegere verdunning is verbonden, en dan zal dezelfde macht, die de verdunning gaf *) moeten beoordeelen of en zoo ja welke wijzi„ging in de vroeger verleende vergunning zal moeten worden „gebracht. Hierdoor wordt geenszins de zaak nogmaals van „voren af aan weder opgezet. Het geldt hier toch niet het „verkrijgen van eene vergunning, maar het mogelijk maken, „dat de Veiligheidswet wordt nageleefd en dat tevens de „externe belangen worden in het oog gehouden, daar waar „in eene bestaande vergunning wijziging kan noodig zijn.
„Eenige omslag voor de industrie zal natuurlijk steeds hier„van het gevolg zijn, maar een minder omslachtig stelsel is „ondergeteekende niet bekend, trouwens in het verslag wordt „geen ander aanbevolen. Wij moeten bovendien niet vergeten, „dat het opleggen van nieuwe voorwaarden door een ge„meentebestuur niet dagelijks voorkomt, en dat wijziging „van eene fabriek of werkplaats, ingericht overeenkomstig „dé eischen krachtens de Veiligheidswet gesteld, evenmin „vaak noodig zal zijn. En van de nieuw op te richten fabrieken „en werkplaatsen kan de fabrikant, voor dat hij eene verdunning volgens de Hinderwet aanvraagt, ingevolge de „Veiligheidswet zich overtuigen of zijne inrichting zal voldoen aan de eischen krachtens de Veiligheidswet gesteld. „En op welken grond zou nu moeten worden verwacht, dat „de inspecteur wanneer die eenmaal de plaats van de in„richting goedgekeurd heeft, na de voltooiing allerhande wijzigingen zal voorschrijven."
De Kamer vereenigde zich met het artikel, nadat de Minister een paar andere wijzigingen daarin had aangebracht.
Art. 18. Het gemeentebestuur houdt, behoudens de uitzonderingen, in art. 24 vermeld, toezicht dat aan de voorwaarden, bij de vergunning of later gesteld, worde voldaan.
1. Niet een der minst belangrijke artikelen is art. 18.
Dit toch immers regelt het toezicht, dat gehouden moet worden op het al of niet naleven van de voorwaarden, zoowel krachtens art 12, als krachtens art. 17 gesteld.
En wat helpt het stellen van voorwaarden als geen toe-
") Wt) vestigen hier de aandacht op een onjuistheid; art. 17ter spreekt immers alleen van gemeentebestuur.



Art. 18.
180
zicht op het naleven dier voorwaarden ware voorgeschreven ?
Is nu de regeling van dat toezicht afdoende? Is het juist gezien van den wetgever bijna in alle gevallen *) het repressieve toezicht aan de gemeentebesturen over te laten, waar hij voor het preventieve toezicht meerdere uitzonderingen maakte?
Wij gelooven dat de wet op dit punt meer dan onvolledig is.
Art. 18, bij de indiening art. 19, luidt thans nog hetzelfde, als het bij de indiening van de wet was geredigeerd.
De memorie van t. vermeldt omtrent de regeling van het toezicht niets, evenals het V. V.
En ten slotte is bij de beraadslagingen in de Tweede en in de Eerste Kamer over art. 18 (19) geen woord gerept en werd het in de Tweede Kamer z. h. o. aangenomen.
De regeling in dit artikel neergelegd scheen dus wel verlokkend, zoo verlokkend zelfs, dat kamerleden als Kappeijne van de Coppello, de Bruin Kops e. a., die blijkbaar van het ontwerp een diepgaande studie hadden gemaakt, haar stilzwijgend goedkeurden.
Onze bezwaren tegen de regeling van het repressief toezicht, zooals deze in art. 18 is vastgelegd, bestaan in het opdragen van dat toezicht aan de gemeentebesturen, zonder onderscheid of de vergunning verleend is door ged. staten of de Kroon.
In het laatste geval wanneer de vergunning meermalen in beroep verleend is, dikwijls tegen den zin dus van het gemeentebestuur, dan zal het menig gemeentebestuur vrij onverschillig laten, wat van de naleving der voorwaarden, die het gemeentebestuur niet gewild heeft, terecht komt, en in het eerste geval, is de vergunning dus verleend door ged. staten, dan zal zoo menigmaal het gemeentebestuur zelf concessionaris zijn; en toezicht over den concessionaris op te dragen aan den concessionaris zeiven, is ten eenenmale uit den booze.
. Naar onze meening had de wetgever voor de hier bedoelde gevallen uitzonderingen moeten maken en het toezicht op moeten dragen aan ged. staten. Wanneer de vergunning in hooger beroep is verleend, zijn in den regel ged. staten geen partij, zoodat van een partijdig toezicht geen sprake kan zijn. En in de provinciën is, naar wij meenen de prov. waterstaatsdienst wel zoodanig geregeld, dat het toezicht met vrucht kan worden opgedragen aan ged. staten.
*) Slechts voor de inrichtingen in art. 24 vermeld is een uitzondering gemaakt



181
Art. 18.
Meermalen is in de Tweede Kamer ook geklaagd over een onvoldoend toezicht op de naleving van de voorschriften der Hinderwet. (Zie o.a. V. V. Staatsbegrooting 1904, Hoofdstuk IX.)
Op pag. 1289 der Hand. 2e K. S. G. 1903/1904 was het de heer Goeman Borgesius, die, sprekende over het onvoldoend toezicht, klaagde:
„Er zijn tal van gemeenten — ik zou bijna zeggen de „meeste gemeenten — waar, als maar eenmaal de voor„waarden, aan de vergunning verbonden, ztjn vastgesteld, er „niet meer naar wordt omgezien of die voorwaarden wel „werkelijk worden opgevolgd en nageleefd."
Afgezien van ons tegen de regeling van het toezicht aangevoerd bezwaar, schijnt de praktijk dus nog een bezwaar hebben leeren doen kennen nl. dat de gemeentebesturen ook naar de door hen zelf gestelde voorwaarden niet omzien.
„Ik vraag niet": aldus de heer Goeman Borgesius „datde „contröle aan de gemeentebesturen zal worden ontnomen, „maar dat het centraal gezag zal toezien, dat de gemeentebesturen de hun door de wet opgelegde verplichtingen „niet verwaarloozen."
De beer Goeman Borgesius deed den Minister daarop twee middelen aan de hand om tot een verbetering te geraken:
Ten eerste meende hij in een aanschrijving, uitgaande van den Minister, welk bestond in een eenvoudige vraag wat er vanwege de gemeentebesturen werd en wordt gedaan tot uitoefening van het toezicht op de naleving der voorwaarden, een toezicht dat zij volgens de Hinderwet moeten uitoefenen, een voldoenden prikkel voor de gemeentebesturen te zien om in het vervolg voor een zoodanige naleving beter te zorgen.
Ten tweede raadde hij, indien het bovenstaande niet hielp, den Minister een kleine wetswijziging aan, niet een zoodanige, waarbij aan de gemeentebesturen het toezicht zou worden ontnomen, maar wel een wijziging, waardoor het centrale gezag in de gelegenheid zou worden gesteld om het toezicht door de gemeentebesturen uitgeoefend, beter te controleeren dan op het oogenblik het geval is.
De Minister zegde overweging van een aanschrijving toe; wat het tweede middel aangaat, antwoordde Z. E., dat het wellicht ook mogelijk zoude zijn van Staatswege een zekere contröle uit te oefenen over de gemeentebesturen en dat het denkbeeld bij Z. E. was opgekomen om voorloopig een ambtenaaf te benoemen en ieder die hinder heeft van de nijverheid in zijn buurt, uit te noodigen, zich tot hem te wenden



Art. 18.
182
en hem de bevoegdheid te geven om in de plaatsen, waar die hinder voorkomt, een onderzoek in te stellen.
Zoowel aangaande het eerste als het tweede middel is de Minister met ged. staten in onderhandeling getreden.
Bij schrijven van 24 Mei 1904, no. 349, afd. Handel en Nijverheid richttede Minister het verzoek aan genoemde colleges, te vernémen hoe in de gemeenten het voorschrift van art. 18 werd nageleefd.
Uit de antwoorden van de gemeentebesturen blijkt dat dit toezicht in den regel werd gehouden door de gemeentebesturen, enkele gemeentebesturen het toezicht zouden willen zien opgedragen aan den Inspecteur der Veiligheidswet, andere weer deskundige voorlichting noodig achtten.
Daarop heeft de Min. zich bij dagteekening van 24 Maart 1905, no. 247, afd. H. en N. tot de Commissarissen der Koningin gewend en het advies van die autoriteiten en van ged. staten gevraagd over de wenschelijkheid van de instelling van een hinderwetsinspectie.
De Min. dacht zich deze inspectie als volgt: . Er zouden aangesteld worden Inspecteurs, ondergeschikt aan de Commissarissen der Koningin, tot taak hebbende het bijstaan van de gemeentebesturen, op hun verzoek, waar het de contröle geldt van de naleving van opgelegde voorwaarden. Tevens ware aan die Inspecteurs op te dragen, een onderzoek in te stellen naar ontvangen klachten van de naleving van de voorschriften der Hinderwet en van de voorwaarden en om van dit onderzoek meededeeling aan den betrokken Commissaris der Koningin te doen, ten einde dezen in staat te stellen op de gebruikelijk wijze en zoo noodig met toepassing van art. 127 der gemeentewet, de nalatige gemeentebesturen tot hun plicht te dwingen.
Op deze wijze zoude naar de Minister meende een belangrijke verbetering zijn te verkrijgen, zonder dat aan het gemeentelijk zelfbestuur behoefde te worden getornd.
Niettegenstaande de Minister het belangrijke van deze verbetering zelve erkende, is tot nu toe van een verbetering niets te bespeuren geweest en luidt art. 18 nog ongewijzigd.
2. Mr. van Doorn teekent op pag. 100 van zijn meer aangehaald werk aan, dat kennelijk hier niet gedacht is aan het geval, dat de inrichting gelegen is in meer dan één gemeente of meer dan één provincie. Volgens hem zal men moeten aannemen, dat de betrokken gemeentebesturen het toezicht dan gelijktijdig uitoefenen.
Het door mr. van Doorn terecht aangemerkte, geeft



188
Art. 19.
andermaal een bewijs van de gebrekkige regeling van het toezicht.
Er is wellicht iets voor te zeggen dat in het onderhavige geval elk gemeentebestuur toezicht houdt op de naleving der voorwaarden, voor zoover zij gesteld zijn voor het gedeelte der inrichting, gelegen in zijn gemeente.
Art. 19. De leden van het gemeentebestuur en de door dat bestuur aan te wijzen gemeente- en politieambtenaren hebben, behoudens de uitzonderingen in art. 24, ten allen tijde vrijen toegang tot de inrichtingen, bedoeld in art. 2. Zij hebben de bevoegdheid van de overtredingen dezer wet proces-verbaal op den ambtseed op te maken. Wordt hun de toegang geweigerd, dan verschaffen zij zich dien des noods met inroeping van den sterken arm.
Is de inrichting enkel door eene woning toegankelijk, dan treden zij deze, tegen den wil van den bewoner, niet binnen, dan op schriftelijken last van den burgemeester.
Hiervan wordt door hen binnen tweemaal vier en twintig uren proces-verbaal opgemaakt en aan den ingezeten, wiens woning is binnengetreden, in afschrift medegedeeld.
Zij, die krachtens dit artikel eene inrichting binnentreden, zijn, op verzoek van den concessionaris, verplicht tot geheimhouding van hetgeen het daarin uitgeoefende bedrijf betreft, voor zooverre dit niet met de naleving der gestelde voorwaarden in verband staat.
1. Oorspronkelijk was in het artikel alleen aan de leden van het gemeentebestuur vrije toegang tot de inrichtingen toegekend.
In het V. V. echter achtte men het bepaald noodig, dat ook de commissaris van politie en de gemeente-architect door de gemeentebesturen zouden kunnen worden gecommitteerd.
Tevens werd gevraagd of ook niet aan dengene, die het toezicht uitoefende, de bevoegdheid moest worden toegekend tot het opmaken van proces-verbaal, bijv. wegens het in strijd < handelen met de gestelde voorwaarden.
Het artikel werd daarop in den geest van het V. V. gewijzigd. Ook werd op verlangen van dat verslag nog opgenomen de slotalinea.



Art. 19.
184
Deze alinea gaf bij de behandeling in de Tweede Kamer aanleiding tot eenige discussie.
De Heer de Bruin Kops wilde n.1. dat in het algemeen geheimhouding moest worden opgelegd en niet alleen wanneer de concessionaris het verzocht en diende in dien geest een amendement in.
Het amendement zelve maakt bijna geen punt van beraadslaging uit, doch er werd breedvoerig gediscussieerd over de vraag of art. 378 Code Penal op schending van deze geheimhouding betrekking had.
Het slot van deze discussie was, dat de Minister bij onveranderde aanneming van het artikel een afzonderlijke strafbepaling toezegde.
Het amendement werd verworpen met 53 tegen 14 stemmen en het artikel daarop z. h. o. aangenomen. De door den Minister toegezegde strafbepaling is té vinden in art. 23, le lid.
Op opzettelijke schending van die geheimhouding is een gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van ten hoogste f 600, met of zonder ontzettiDg van het recht om ambten of bepaalde ambten te bekleeden, gesteld.
2. In de Gem. no. 2608 wordt de vraag behandeld of, gezien het feit, dat, wanneer ged. ^staten een vergunning hebben gegeven aan een gemeentebestuur, bij niet naleving der voorwaarden dat gemeentebestuur eigen verbalisant en aanklager is, ged. staten de hulp kunnen inroepen van de ambtenaren, genoemd in art 8 Wetboek van Strafvordering.
De Redactie beantwoordt die vraag beslist ontkennend.
Uit het antwoord, nemen wij gaarne het volgende overen onderschrijven dit geheel:
„Blijkens de geschiedenis van art. 19, thans 18, heeft de „wetgever willen voorkomen, dat maar ieder, die bevoegd is „proces-verbaal op te maken, daartoe in het geval van. dit „artikel zou kunnen optreden. Het moeten daarom zijn de „speciaal door het gemeentebestuur aan te wijzen ambtenaren, diegenen van wie het meent te mogen vertrouwen, „dat zij, ook zonder het verzoek van den concessionaris, het „geheim van het in de inrichting uitgeoefend wordende „bedrijf zullen weten te bewaren. Daarom werd door den „wetgever beperking gemaakt van het personeel anders tot „verbaliseeren bevoegd.
„Ten aanzien van de onder het toezicht van den Minister „van Oorlog gestelde inrichtingen, is bij het tweede lid van „art, 24 in de zaak voorzien, door de bepaling, dat deze



185
Art. 20.
„Minister voor bedoelde inrichtingen de ambtenaren en officieren aanwijst, op wie de bepalingen van art. 19 van toepassing zijn.
„Het komt ons daarom noodig voor, dat de Hinderwet „alsnog worde aangevuld met een bepaling, analoog aan „die van het 2e lid van art. 24."
Art. 20. Worden de gestelde voorwaarden niet opgevolgd, dan kan het gemeentebestuur de vergunning intrekken. Indien de vergunning verleend is door Ons of door Gedeputeerde Staten, geeft het gemeentebestuur aan het gezag, dat de vergunning verleend heeft, kennis van de niet-naleving der voorwaarden en beslist dit, na onderzoek, over de intrekking.
Van het besluit tot intrekking, door het gemeentebestuur of door Gedeputeerde Staten genomen, kan de consessionaris binnen veertien dagen aan Ons voorziening vragen. Hierbij gelden de artikelen 15 en 16.
Hangende Onze beslissing kunnen de werkzaamheden van de inrichting óp Ons bevel worden geschorst.
1. In plaats van de facultatieve intrekking der vergunning was in het oorspronkelijk artikel een verplichting tot intrekking der vergunning neergelegd. Zonder eenigen aandrang uit de Staten Generaal wijzigde de Minister het artikel op dit punt.
2. Het is een open vraag, welk gezag bevoegd is tot intrekking der vergunning, indien deze in beroep door de Kroon is verleend.
In het W. B. A. no. 2902 wordt dienaangaande melding gemaakt van het navolgend geval:
Bij Kon. besluit van 11 Oct. 1902 was aan .... in beroep voorwaardelijk een vergunning verleend.
Burg. en weth. ontdekten, dat een der b*j Kon. besluit opgelegde voorwaarden door den concessionaris niet werd nageleefd en gaven daarvan kennis aan ged. staten, in de meening verkeerende, dat het hier alzoo zou betreffen het niet-naleven eener voorwaarde, opgelegd bij een door de Kroon verlèende vergunning.
Deze kennisgeving geschiedde met het doel, dat door ged. staten de Kroon met de niet-naleving in kennis gesteld zoude worden. Dit geschiedde dan ook, doch de Minister gaf



Art 20.
186
als zijn meening te kennen, dat met de woorden „indien de vergunning door Ons verleend is" in het le lid van art. 20 der Hinderwet alleen bedoeld worden zóódanige vergunningen, als waarvan sprake is in de artt. 16 en 27 der Hinderwet en welke door de Kroon in eersten aanleg zijn verleend.
Blijkens deze zienswijze van den Minister zijn dus burg. en weth. in de gevallen hierbedoeld, bevoegd de noodige voorziening te treffen, onverminderd het recht van belanghebbende tot het instellen van beroep.
Evenmin als de Minister, motiveert de Redactie van de Gemeentestem in no. 2275 hare meening, dat de 2e zinsnede van art. 20, al. 1 blijkbaar niet op de vergunningen bedoeld in art. 16 en 27 der wet betrekking heeft.
3. Even zoo min als de Hooge Regeering met vergunningen door de Kroon verleend, in art. 20 bedoelt de vergunningen in beroep verleend, even zoo min bedoelt zij met de vergunningen verleend door de Koningin of door ged. staten, die vergunningen verleend overeenkomstig het Kon. besluit van 31 Jan. 1824 (Stbl. 19).
De gronden waarop zij hare meening doet rusten zijn hier onder uiteengezet en geput uit het Kon. besluit van 4 Juli 1887 (C. V., R. v. Ö. Pag. 490).
De tweede volzin van dilr-artiÊel „Indien de vergunning verleend is" enz. heeft ten doel een regeling te maken voor de gevallen omschreven in art. 16 en art. 27, waarin volgens deze wet vergunningen door Gedeputeerde Staten of door den Koning worden verleend en is het een geheel toevallige omstandigheid dat onder de uitdrukking, in dezen volzin gebezigd, om voor die bijzondere gevallen de regeling te maken, welke de wetgever daarvoor noodig oordeelde, ook valt hetgeen vóór de invoering der wet geschiedde volgens de artt. 1 en 2 van het bij art. 28 der wet afgeschafte Koninklijk besluit van 31 Januari 1824. (Stbl. 19.)
Het ligt in den aard der zaak dat, wanneer wijziging of intrekking vereischt wordt van een regeling, onder een vroegere wetgeving gemaakt, daartoe, tenzij anders bepaald mocht zijn bevoegd geacht of, voor zoover een uitdrukkelijke opdracht van bevoegdheid noodig mocht geoordeeld worden, in den regel geroepen wordt de macht, tot wier competentie het onderwerp onder de nieuwe wetgeving behoort, en niet meer de macht, die vroeger was aangewezen om te handelen, daar het anders, wanneer deze laatste voor de verandering van wetgeving had opgehouden te bestaan zou



187
Art. 20.
kunnen gebéuren dat hoogst noodige veranderingen in bestaande toestanden nooit konden tot stand komen.
4. Een eigenaardige beslissing geeft o.i. het Kon. besluit van 6 April 1907, no. 38 (Gem. no. 2903).
Bij het daarbij behandelde geval, was de concessionaris in gebreke gebleven eenige voorwaarden na te leven. Hij verkocht zijn inrichting en de nieuwe houder der vergunning ondervond de nadeelen van de gepleegde overtreding, want de vergunning werd door burg. en weth. ingetrokken.
Bovengemeld Kon. besluit, waarbij het besluit van burg. en weth. werd vernietigd, overwoog:
„dat van de bevoegdheid in art. 20 der Hinderwet aan de „gemeentebesturen gegeven, om eeDe vergunning in te trekzaken, alleen dan behoort gebruik gemaakt te worden, indien „daartoe overwegende redenen bestaan; dat die redenen in „dit geval niet geacht kunnen worden aanwezig te zijn, „vermits het hier de overtreding geldt van weinig belangrijke „voorwaarden tegen eene herhaling waarvan voldoende voor„zien is door eene toepassing van art. 22 letter b der Hin-' „derwet, zoodat eene intrekking der vergunning niet voldoende gegrond voorkomt;
„dat bovendien de overtreding heeft plaats gehad door den „vorigen concessionaris en het niet van hardheid zou zijn „vrij te pleiten, daarvoor den tegenwoordigen concessionaris „te doen boeten."
Eigenaardig noemen wij deze beslissing om twee redenen.
Ten eerste. De weg door de Kroon aangegeven om herhaling van overtreding te voorkomen, nl. art. 22, letter b (veroordeeling wegens het in strijd handelen met de voorwaarden) is o.i. niet de juiste. Dit artikel behelst de strafbepaling op begane overtredingen, onverminderd de bevoegdheid van het gemeentebestuur om de vergunning in te trekken ter voor, koming van herhaling der overtreding.
De administratiefrechterlijke en de strafrechterlijke veroordeeling moeten dus gescheiden blijven en het gemeentebestuur bij de toepassing van art. 20 o.i. niet worden gebonden aan een mogelijke andere opvatting van de rechterlijke macht in deze.
Ten tweede. Dat de rechtverkrijgende moet boeten voor den concessionaris is zeker hard, maar vloeit nu eenmaal voort uit de tenaamstelling der vergunning van den concessionaris en zijn rechtverkrijgende(n); alle rechten, maar ook alle plichten gaan over op de(n) rechtverkrijgende(n); waar de vergunning dus niet aan den persoon is gebonden, mag o. i.



Art. 20.
188
geen onderscheid gemaakt worden tusschen concessionaris en rechtverkrijgende(n).
Bovendien zal de rechtverkrijgende, in het onderhavige geval, naar wij vermoeden, wel niet van plan zijn geweest de voorwaarden beter dan zijn voorganger na te leven, want was dit wel het geval, dan ware wellicht de intrekking achterwege gebleven.
5. Bij Kon. besluit van 10 Jan. 1895, no. 7 (Gem. no. 2278) werd overwogen, dat volgens art. 20 der Hinderwet het gemeentebestuur een vergunning kan intrekken, bij aldien aan de daarbij gestelde voorwaarden niet wordt voldaan; dat in beroep behoort onderzocht te worden of dit laatste inderdaad het geval is, doch niet of het wellicht voor het gemeentebestuur mogelijk en tegenover den concessionaris- en zijn rechtverkrijgenden meer in overeenstemming met de billijkheid ware geweest, op een andere minder bezwarende wijze aan den onwettigen toestand een einde te maken, zoodat, nu appellant erkend had, dat een der voorwaarden niet was nagekomen, er geen termen waren tot vernietiging van het besluit tot intrekking der vergunning.
6. Burg. en Weth. van Hilligersberg trokken bij besluit van 25 April 1906 een vergunning in op grond, dat de inrichting gebleken was een voortdurend gevaar voor de omgeving op te leveren en o. a. dat een vijftal voorwaarden niet zouden zijn nagekomen.
Bij Kon. besluit van 7 Nov. 1906 no. 47 (Gem. no. 2879) werd echter dit besluit vernietigd op de navolgende overwegingen:
„dat volgens art. 20 der Hinderwet het gemeentebestuur „alleen bij niet opvolging der gestelde voorwaarden bevoegd „is de vergunning in te trekken;
„dat alleen dan van die bevoegdheid behoort^te worden gebruik gemaakt, wanneer daartoe voldoende redenen bestaan;
„dat niet gebleken is, dat in casu uit de bovengenoemde met „de voorwaarden strijdige feiten ernstig gevaar kon ontstaan ;
„dat dan ook bovengenoemde feiten Burg. en Weth. geen „aanleiding hebben gegeven, tot het uitlokken eener strafvervolging, nog, vóórdat het onheil van 21 April 1906 plaats „vond, tot intrekking der vergunning;
„dat daaruit mag worden afgeleid dat dit onheil en geenszins een niet opvolgen der voorwaarden de grond is van „het bestreden besluit van Burg. en Weth;
„dat echter in dit geval art. 20 der Hinderwet niet van „toepassing is."



189
Art. 20bis.
7. In de Gem. no. 2889 is de vraag gesteld of burg. en weth., op verzoek van den concessionaris zeiven, een vergunning mogen intrekken, buiten het geval bedoeld in art. 20 bepaald.
Het antwoord van de Redactie luidt o.i. terecht bevestigend. Het luidt als volgt:
„De Hinderwet regelt alleen de intrekking eener vergun, „ning wegens niet-naleving der voorwaarden. Intrekking op „verzoek van den concessionaris gaat dus buiten de wet „om, maar wij zouden het eene bekrompen wetsuitlegging „noemen, die intrekking reeds daarom alleen ongeoorloofd te „verklaren. Waar de vergunning verleend is uitsluitend op „verzoek van den aanvrager en in diens belang, ligt het o.i. „in den aard der zaak, dat het gezag, hetwelk de verdunning verleende, deze mag intrekken, wanneer dit door „den rechthebbende zelf wordt verzocht."
Wij voegen hier aan toe, dat o.i. de stukken, in dat geval, (het verzoek en de beschikking) niet vrij van zegel zullen zijn, omdat zij niet te beschouwen zijn als stukken krachtens de Hinderwet opgemaakt.
8. Moet de Kroon zich in beroep houden aan den toestand, ' zooals deze was op het oogenblik dat burg. en weth. de
vergunning introkken of kan de al- of niet wenschelijkheid der intrekking door Haar beoordeeld worden in verband met de gewijzigde omstandigheden?
Deze vraag is in laatstgemelden zin beantwoord by Kon. besluit van 7 Juni 1906, No. 42 (C. V., R. v. S. Pag. 530). Daarby is beslist, dat een besluit waarby de vergunning wegens niet naleving eener daaraan verbonden voorwaarde wordt ingetrokken, behoort vernietigd te worden, wanneer blykt, dat de omstandigheid, die aanleiding tot het stellen der voorwaarde gaf, sindsdien heeft opgehouden te bestaan.
9. In beroep tegen een besluit tot intrekking eener vergunning wegens niet naleving van een der daaraan verbonden voorwaarden, kan de concessionaris geen ontheffing of wyziging dier voorwaarde bekomen.
Kon. besluit 31 Oct. 1904 no. 29 (Gem. no. 2798).
Art. 20bis. Is de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan geeft het gezag, dat de vergunning introk, daarvan binnen 24 uren kennis aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.



Art. 21.
190
Dit artikel is ingelast bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd door de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Art. 21. Het voortzetten der werkzaamheden in eene inrichting wordt door het gemeentebestuur verboden, en des noods wordt de inrichting gesloten of worden de daarin aanwezige werktuigen verzegeld, wanneer de inrichting zonder de vereischte vergunning in werking is.
De belanghebbende kan hier tegen binnen veertien dagen aan Ons voorziening vragen. Het tweede en derde lid van art. 15 zijn hierbij van toepassing.
1. Uit de geschiedenis van dit artikel valt niet veel te leeren. Nadat de redactie overeenkomstig een opmerking van het V. V. gewijzigd was (het oorspronkelijk art. stelde drie gevallen, waarin het gemeentebestuur het voortzetten der werkzaamheden zoude moeten beletten, nl. lo. wanneer de inrichting zonder de vereischte vergunning in werking is gebracht, 2o. wanneer de inrichting na het vervallen van een vergunning voor een bepaalden tijd in werking wordt gehouden en 3o. wanneer de verleende vergunning is ingetrokken) werd het artikel z. h. o. aangenomen zooals het nu luidt.
Het V. V. meende dat „de vereischte vergunning" een alleszins voldoend begrip was.
En inderdaad dit is zoo, de vereischte vergunning d. i. de vergunning zooals deze moet zijn volgens alle eischen der wet.
2. Hier is aan het gemeentebestuur, onverschillig welk gezag de veigunning verleende, de verplichting opgelegd om het voortzetten te verbieden en desnoods de inrichting te sluiten of de daarin aanwezige werktuigen te verzegelen. Niettegenstaande de wet duidelijk genoeg is, is toch nog een maal by Kon. besluit van 6 April 1905 (zie R. v. S. Pag. 265, Gem. no. 2509) beslist moeten worden dat in het in art. 21 be- • doeld geval het gemeentebestuur verplicht is om de voortzetting der werkzaamheden in de betrokken inrichting te verbieden.
3. Vermeldenswaardig achten wij voorts een beslissing van de Arrond. Rechtbank te Gorkum van 28 Juli 1875, (W. v. h. R. no. 3950, Gem. no. 1277 en W. B. A. no. 1400).



191
Art. 21bis—22.
Volgens deze beslissing heeft art. 21, wil het daarin voorgeschrevene eenig nut en praktisch gevolg hebben, geen andere beteekenis, dan dat het gemeentebestuur het voortzetten der werkzaamheden moet verbieden, wanneer volgens zijn oordeel de vereischte vergunning niet is gegeven, daar men anders tot de gevolgtrekking zou moeten komen, dat eerst nadat het administratief gezag en dus binnen 3 maanden nadat het beroep is ingesteld, zal hebben uitgemaakt of er een behoorlijke vergunning bestaat of dat er een vergunning noodig is enz. de voortzetting der werkzaamheden zou kunnen worden verboden.
Het vonnis overweegt verder, dat het dus als de kennelijke bedoeling van den wetgever moet worden geacht, dat telkens, wanneer er conflict bestaat tusschen gemeentebestuur en belanghebbende over het bestaan der vergunning, tegen de beslissing waarvan hooger beroep kan worden aangeteekend bij het administratief gezag, het voortzetten der in het oog van het gemeentebestuur schade, hinder of gevaar aanbrengende werkzaamheden moet worden verboden en hij die desondanks voortgaat met de werkzaamheden, valt onder de strafbepaling van art. 22 der meergenoemde wet.
De bedoeling van dit vonnis strijdt tegen onze op pag. 163 vermelde meening dat o. i. onder „vereischte vergunning" ook is te verstaan een vergunning waartegen nog beroep kan worden of reeds is ingesteld.
4. Dat het art. ook van toepassing is als geen vergunning volgens art. 14 der wet verkregen is, behoeft, naar wij meenen, geen verder betoog.
Art. 21 bis. Is de inrichting tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan geeft het gemeentebestuur van elke sluiting of verzegeling binnen 24 uren kennis aan het districtshoofd der arbeidsinspectie.
Bovenstaand artikel is ingelascht bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) en gewijzigd door de wet van 1 Juli 1909 (Stbl. 246).
Art. 22. Het hoofd der onderneming wordt gestraft: a. met eene geldboete van vijftig cents tot twee honderd gulden of eene hechtenis van een dag tot zestig dagen, indien hij zonder de vereischte vergunning, of op eene andere plaats



Art. 22.
192
dan in de vergunning is aangewezen, eene in art. 2 omschreven inrichting in werking brengt of houdt, in strijdt handelt met het verbod, bedoeld in art. 4, sub 2 of 3, of in een der gevallen, vermeld in art. 20 (3de lid) en 21, met de werkzaamheden voortgaat;
o. met eene geldboete van vijftig cents tot honderd gulden of eene hechtenis van een dag tot veertien dagen, indien hij in strijd met de gestelde voorwaarden handelt.
Bij de ontdekking van een der in dit artikel genoemde strafbare feiten kunnen de aanwezige gevaarlijke of schadelijke stoffen in beslag worden genomen, en bij het veroordeelend vonnis kan vernietiging of onbruikbaarmaking van die stoffen worden bevolen.
1. Btj de Invoeringswet (15 April 1886, Stbl. 64, art. 10) is het voorlaatste lid van dit artikel, luidende: „Met gelijke straffen als onder b zyn bedreigd, wordt gestraft ieder, die den toegang tot de inrichting aan hen, die daartoe bevoegd zijn, weigert of tot die weigering last geeft, behoudens zwaardere straffen in geval van feitelijken wederstand of rebellie" niet gehandhaafd. (Zie artt. 180 en 191 Wetb. v. Strafrecht).
Voorts werd bij genoemde wet het woord „wanbedrijven" veranderd in „strafbare feilend en vervielen sub a en b de woorden „te zamèn of afzonderlijk" en werd het woord „en", sub a waar het de eerste maal en sub b waar het de tweede maal voorkwam, vervangen door „of.
Ten slotte werd het artikel voor zooveel lett. a betreft ge- wijzigd bij de wet van 24 Juni 1901 (Stbl. 161.).
Deze wijziging hield verband met de wijziging van art. 4 der wet; na de woorden „bedoeld in art. 4 sub 2" werd ingevoegd „of 3".
2. Ofschoon voor de praktijk der Hinderwet, voorzoover de administratieve regeling der wet aangaat, een toelichting
, van bovenstaand artikel weinig belang heeft, achten wij het volledigheidshalve niet ongewenscht hieronder melding te maken van een paar belangrijke arresten van den Hoogen Raad en vonnissen van eenige andere rechterlijke colleges.
Volgens een vonnis van het Gerechtshof te Leeuwarden van 21 Februari 1876, (Gem. no. 1285, W. v. h.R no. 3973 en W.B. A. no. 1408) en een vonnis van het Prov. Hof v. Zuid-Holland van 10 Dec. 1875 (Gem. no. 1271, W. v. h. R. no. 3933, W. B. A. no. 1892) is art. 22, in verband beschouwd met de overige



193
Art. 22.
artikelen der wet, ook van toepassing op het in werking houden van inrichtingen vóór de Hinderwet opgericht.
Zie voor deze zienswijze de bestrijding van Mr. A. R. Arntsenius in Gem. no. 1272.
Bij een arrest van den Hoogen Raad van 14 Februari 1876, (Gem. no. 1285, W. v. h. R. no. 3964) is echter beslist, dat de wet wel aan bet oprichten van nieuwe, het in werking brengen van vernieuwde en veranderde of gestaakte, doch niet aan de voortzetting van bestaande inrichtingen de voorwaarden van het bezit van vergunning heeft verbonden.
Volgens arresten van den Hoogen Raad van 26 Nov. 1883, (W. v. h. R. no. 4977, Gem. no. 1639 en W. B. A. no. 1807), van 15 Juni 1896 (W. v. h. R. no. 6826; en van 29 Januari 1906 (W. v. h. R. no. 8334), is de wet wel van toepassing op inrichtingen, welke vóór de invoering der wet vergunning behoefden, doch zonder haar tot stand kwamen en ziet dus het in art. 22 strafbaar gestelde in werking houden zonder de vereischte vergunning, evenzeer op deze inrichtingen als op die, welke na de invoering der wet, zonder de daarbij voorgeschreven vergunning in werking worden gebracht.
3. Een vonnis van de Arrond. Rechtb. te Qorkum van 28 Juli 1875 (W. v. h. R. no. 3950, Gem. no. 1277, W. B. A. no. 1400) laat de beantwoording der vraag of een beklaagde zonder de wettelijk voorgeschreven vergunning handelde, over aan de Kroon, bij wie, wanneer ingevolge art. 14 de vergunning tot uitbreiding geweigerd wordt, hooger beroep openstaat, en beslist, dat eerst daarna door den strafrechter kan worden uitgemaakt of de beklaagde volgens art. 22a moet worden gestraft, terwijl het ten slotte het Openb. Ministerie, indien dit een beklaagde dagvaart op een tijdstip, dat door hem beroep is aangeteekend, praematuur in zijne vervolging acht.
4. Een arrest van den Hoogen Raad van 14 Oct. 1889 (Gem. no. 1991, W. v. h. R. no. 5781 en W. B. A. no. 2113), overweegt, dat waar de wet het houden van een inrichting als waarover hier gehandeld wordt, afhankelijk stelt van een vergunning vaD het bij de wet aangewezen gezag en van de voorwaarden door dat gezag aan een verleende vergunning verbonden, hij die zoodanige inrichtingen houdt verplicht is te zorgen dat al hetgeen tot nakoming van die voorwaarden noodig is, door hemzelf of door anderen worde verricht en voor het verzuim daarvan aansprakelijk is,
13



Art. 22.
194
waaruit volgt, dat hij die in stryd met die voorwaarden handelt dus pleegt het volgens art. 22 der wet strafbare feit, ook al is hetgeen in strijd met de voorwaarden werd verricht buiten zijn toedoen geschied, terwijl de strafbaarheid eerst dan zou worden uitgesloten, indien wat uit het vonnis niet blykt in deze het geval te zyn — een omstandigheid aanwezig ware die volgens het Wetb. van Strafrecht zoodanige uitsluiting medebrengt.
In dit verband wijzen wy tevens op een arrest van den Hoogen Raad van 19 Januari 1891, (W. v. h. R. no. 5991) waarby is beslist, dat een fabrikant, die toen hy wist, dat door zyn knecht gehandeld was in stryd met de voorwaarden, gesteld by een aan hem verleende vergunning, die . handeling liet voortduren, aansprakeiyk is voor de nietnaleving der voorwaarden.
5. Een vonnis van de Arrond. Rechtbank van Groningen van 1 Febr. 1883 (te vinden Rechtsgel. Bybl. 1884 C. pag. 98) beslist, dat iemand niet schuldig verklaard kan worden aan het handelen in stryd met de gestelde voorwaarden, indien hij den termyn krachtens art. 13 gesteld, niet heeft in acht genomen, omdat dan de vergunning is vervallen.
Hy zal dus blijkbaar vervolgd moeten worden voor het „zonder de jvereischte vergunning"Jn werking brengen en houden eener inrichting.
6. Volgens een arrest van den Hoogen Raad van 7 Nov. 1898 (W. v. h. R. no. 7199, Gem. no. 2465) wordt voor de strafbaarheid van het zonder vergunning in werking houden eener inrichting als in art. 2 bedoeld, noch in art. 22, noch elders in de wet vereischt, dat vooraf eene veroordeeling ter zake van het in werking brengen van die inrichting heeft plaats gehad, terwyi een arrest van den Hoogen Raad van 29 Januari 1906 (W. v. h. R. no. 8334, Gem. no. 2848) beslist, dat de strafbedreiging van art. 22 tegen het zonder de vereischte vergunning in werking houden eener in art 2 omschreven inrichting, njet afhankeiyk is van een voorafgegaan verbod tot of een voorafgegane veroordeeling tot straf wegens het oprichten daarvan.
7. Wat de kwestie betreft wie het hoofd der onderneming is wanneer een vennootschap onder een firma, of een naamlooze vennootschap haar dryft, maken wy melding van de vraag van den heer van Eek, by de beraadslagingen in de



195
Artt. 22—23.
Tweede Kamer gesteld. „Maar wie moet nu gestraft worden „als het bestuur eener onderneming bij besluit bevolen heeft „tot het plegen eener handeling? Dan wordt het hoofd der „onderneming gestraft en dus alle directeuren, ook de minderheid die zich er tegen heeft verklaard? Is dit de bedoeling van het artikel ?"
De Minister antwoordde hierop: „alleen degeen zal gestraft worden, die den last heeft gegeven en wanneer de directeuren dit gezamenlijk hebben gedaan, zullen zij gezamenlijk terecht staan."
Volgens de meening van de Redactie van de Gemeentestem in no. 2892, is het bestuur der vennootschap als hoofd der onderneming aansprakelijk voor de overtreding van art. 22 der wet.
Art. 22bis. Nalatigheid in de voldoening aan het voorschrift van het eerste lid van art. liter wordt gestraft met hechtenis van •ten hoogste een maand of geldboete van ten hoogste honderd gulden.
Het in dit artikeljstrafbaar gestelde feit wordt beschouwd als eene overtreding.
Dit* artikel is ingelascht bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152).
Art. 23. Hij, die opzettelijk de in het slot van artikel 19 opgelegde geheimhouding schendt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van ten hoogste zes honderd gulden, met of zonder ontzetting van het recht om ambten of bepaalde ambten te bekleeden.
Hij, aan wiens schuld schending van die geheimhouding te wijten is, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste drie maanden of geldboete van ten hoogste drie honderd gulden.
Geen vervolging heeft plaats dan op klachte van den concessionaris.
De bij dit artikel strafbaar gestelde feiten worden beschouwd als misdrijven.
Bovenstaand artikel is bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) in de wet gevoegd.
Het artikel hetwelk door het bovenstaand werd vervangen, verklaarde de straffen, bedreigd in art. 378 van het Wetboek



Artt. 23—24.
196
van Strafrecht toepasselijk op de personen, belast met het toezicht op inrichtingen, die de bij art. 19, 4e lid opgelegde geheimhouding mochten schenden en verklaarde tevens art. 463 van dat wetboek en art. 20 der wet van 29 Juni 1854 (Stbl. 102) op de hier (en in art. 22) bedoelde wanbedrijven van toepassing.
Dit oude artikel werd door de Invoeringswet niet gehandhaafd.
Art, 24. De inrichtingen, bedoeld sub II van art. 2, daaronder niet begrepen de fabrieken en bewaarplaatsen van vuurwerken, staan onder het toezicht van Onzen Minister van Oorlog.
Genoemde Minister wijst de ambtenaren en officieren aan, op welke de bepalingen van art. 19 van toepassing zijn, en die, krachtens deze aanwijzing, de bevoegdheid verkrijgen van de overtredingen dezer wet, ten aanzien van de in dit artikel bedoelde inrichtingen, proces-verbaal op te maken.
Door Ons kunnen bij algeméenen maatregel van inwendig bestuur plaatsen worden aangewezen, waar inrichtingen, in het eerste lid bedoeld, kunnen worden opgericht en in werking gebracht, zelfs zonder vergunning der betrokken gemeentebesturen of collegiën van Gedeputeerde Staten.
1. Het artikel, zooals het luidde toen het aangenomen werd, had nog een 4e alinea. Deze alinea verklaarde de wetten van 26 Januari 1815 (Stbl. 7) en 9 Juli 1855 (Stbl. 68) alsmede .het Kon. besluit van 21 Maart 1815 (Journal officiel no. 5) van kracht, totdat nader voorzien zou zijn in de daarbij geregelde onderwerpen.
Deze voorschriften hielden bepalingen in omtrent den vervoer van buskruit, oorlogsbehoeften en brandstoffen.
Genoemde alinea is eigenlijk niet bepaald ingetrokken, doch in de bekendmaking van den tekst der wet bij Kon. besluit van 15 Dec. 1896 (Stbl. 222) is zij niet opgenomen. De bovenbedoelde wetten en het Kon. besluit van 21 Maart 1815 zijn vervallen door art. 9 van de wet van 26 April 1884 (Stbl. 81) en art. 75 van het Kon. besluit van 15 Oct. 1885 (Stbl. 87.)
2. Niet dan na belangrijke discussiën is dit artikel opgenomen. Het V. V. verklaarde zich krachtig tegen het stellen van
inrichtingen van bepaalde soort (waaronder in het ontwerp ook gebracht waren geschutboorderijen en geweerfabrieken) onder het uitsluitend toezicht van den Minister van Oorlog.



197
Art. 24.
„Die inmenging" meende men „zou totallerlei vexatie kunnen „leiden. Eigenmachtig zou de plaats voor de inrichting worden „aangewezen, zonder dat zelfs het gemeentebestuur, hetwelk „daarover dan toch het best kan oordeelen, deswege werd „gehoord. De mem v. t. beroept zich op den gevaarlijken aard „van deze inrichtingen, maar als werkelijk gevaar bestaat, „maakt de omweg, dien het proces-verbaal der gepleegde „overtreding maken moet, het te moeilijker, dat gevaar „spoedig tegen te gaan."
De Minister beperkte daarop, om zooveel mogelijk te gemoet te komen aan de bedenkingen, het toezicht van den Min. van Oorlog tot de fabrieken en werkplaatsen van ontplofbare stoffen. „Het staatkundig belang, zoowel als de „veiligheid eischen, dat deze althans aan dat toezicht worden „onderworpen" aldus de mem. van a. Nochtans was men niet tevreden. Door den heer Bredius werd een amendement ingediend strekkende om de eerste twee alinea's te doen vervallen, dus om alle inrichtingen te onttrekken aan het uitsluitend toezicht van den Min. van Oorlog.
De Heer Bredius verdedigde krachtig dit amendement, en duchtte 'van het toezicht van het militair gezag niets dan kwaad voor de nijverheid. „De „nyverheid onder den sabel! „Gaan wij zoo niet een Pruissiscben weg op? Ik hoop, dat „dit door een Nederlandsche Vertegenwoordiging niet zal „worden toegestaan."
Ook wees hij op de inconsequentie om, wanneer het stellen van voorwaarden bij het verleenen der vergunning overgelaten wordt aan het burgerlijk.gezag, het toezicht, met het daaruit volgend voorschrijven van nieuwe voorwaarden op te dragen aan het militair gezag en vreesde hij, dat vooraf de gemeentebesturen bij het verleenen van vergunningen van inrichtingen, staande onder toezicht van den Min van Oorlog, advies aan de door dien aangewezen officieren zouden vragen en dat advies steeds zouden opvolgen, zoodat deze dus feitelijk de vergunning geven zouden.
De heer van den Berg van Heemstede stelde voor om aan het slot van art. 24 bij te voegen: „mits op een afstand van ten minste een duizend meter van bestaande gebouwen" en wijzigde dit weder door voor „gebouwen" te lezen „particuliere gebouwen".
Het le amendement werd o.a gesteund door den heer van Eek. Hij meende, dat indien voor deze inrichtingen specialiteiten werden aangewezen, dit ook met evenveel grond moest geschieden voor andere, o.a. de polderbesturen voor bederf van polderwater.



Art. 24.
198
Na bestrijding door den Min. van Oorlog en van Binnenl. Zaken werden beide amendementen, het eerste met 48 tegen 17, het tweede met 57 tegen 8 stemmen verworpen.
Omtrent de argumentatie der Regeering en den grond der bepaling teekent mr. van Doorn*) o.i. juist aan: „Zij komen „ten slotte hierop neer, dat de gemeentebesturen niet genoegzaam verstand hebben van de bedoelde inrichtingen om „daarop toezicht uit te oefenen. Maar ik vrees — en dat „was ook de bedoeling van den heer van Eek — dat dan „ook het geheele stelsel der wet te verwerpen is. Immers „zullen er ook onder de overige in art. 2 genoemde inrichtingen wel een aantal zijn, waarmede gemeentebesturen „zeer weinig bekend zijn en toch wordt voor die inrichtin„gen aan het door hen uit te oefenen toezicht niet te kort „gedaan. Te minder schijnt de bepaling rationeel, omdat het „geven der vergunning en het stellen van voorwaarden, „waartoe toch zeker ook wel kennis **) van de inrichting „noodig is, aan de gemeentebesturen verblijft."
3. Bij circulaire van 29 Maart 1902, no. 294(zie bijlage no. 112) heeft de Min. van Binnenl. Zaken den Commissarissen der Koningin verzocht de gemeentebesturen aan te schrijven:
Ten eerste bij elk verzoek tot oprichting van een inrichting als bedoeld sub II van art. 2 der wet-aan het Ministerie van Oorlog voorlichting te vragen nopens de eventueel te stellen voorwaarden en van elke vergunning tot oprichting van zulk een inrichting mededeeling te doen en ten tweede van de daarbij gestelde voorwaarden aan den Minister van Oorlog kennis te geven.
De bevoegdheid om den gemeentebesturen dit voor te schrijven kon Minister Marez Oyens toch zeker aan de Hinderwet niet óntleenen en geen gemeentebestuur is o.i. volgens de wet verplicht vooraf aan het Ministerie van Oorlog voorlichting te vragen omtrent de te stellen voorwaarden. De wet kent dienaangaande aan de gemeentebesturen een geheel zelfstandig oordeel toe.
Intusschen is het natuurlijk voor de gemeentebesturen dikwijls een groote verlichting om voor deze soort inrichtingen goede voorlichting te hebben.
In de aangehaalde circulaire wordt ook een algemeene wenk gegeven omtrent het bewaren van munitie op schietbanen.
*) T. a. p. 109.
**) Wfl zouden liever zeggen: minstens even veel kennis.



199
Art. 24—25.
Tevens achtte de Min. de sub 1 tot 4 gegeven voorschriften ook van toepassing, indien op grond van art. 27 der wet, de vergunning van ged. staten noodig is.
4. Bij circulaire van 12 Juli 1898, IVe afd. no. 36, gaf de Min. van Oorlog eenige voorschriften door de gemeentebesturen te geven voor bewaarplaatsen van onplofbare stoffen, welke reeds bestonden vóór de inwerkingtreding der Hinderwet. (Zie bijlage no. 9).
5. Bij Kon. besluit van 27 Aug. 1897 (Sèbl. 198) uitgevaardigd, krachtens art. 24. 3e lid der Hinderwet, zijn terreinen in de gemeente Nieuwer-Amstel en Muiden aangewezen, waarbinnen zonder vergunning, kunnen worden opgerieht en in werking gebracht inrichtingen tot vervaardiging en bewaring van rookzwak buskruit, tot verwerking van metalen hulzen, tot met rookzwak buskruit gevulde patronen voor handvuurwapenen, zoomede tot bewaring van die patronen, van buskruit en van met nat schietkatoen gegelatineerde nitroglycerine.
1 Bij Kon. besluit van 20 Aug. 1894 (Stbl. 160) is een terrein in de gemeente Muiden aangewezen, waar inrichtingen tot het vervaardigen van schietkatoen kunnen worden opgericht. Dit is het terrein kad. bek. gem. Muiden, Sectie A 55, 213—215, 240—262, 265—302, 308—348, 350—353.
Voorts is bij Kon. besluit van 11 Nov. 1883 (Stbl. 155) aangewezen het terrein in de genoemde gemeente, waar de buskruitfabriek „de Krijgsman" weder kan worden opgericht en in.werking gebracht, en is bij Kon. besluit van 26 Nov. 1886 (Stbl. 183) een terrein in de gemeente 's-Gravezande aangewezen, waar een bewaarplaats van dynamiet kan worden opgericht en in werking gebracht.
Art. 25. In de gevallen, bedoeld in de artt. 20 en 21, ten opzichte van de in het vorig artikel genoemde inrichtingen, zendt Onze Minister van Oorlog het proces-verbaal der gepleegde overtreding aan den Minister van Landbouw, Handel en Nijverheid, die het betrokken bestuur tot uitvoering van de bij die artikelen voorgeschreven maatregelen uitnoodigt.
Bovenstaand artikel bevat eenvoudig een administratief voorschrift, hetwelk volgens mr. van Doorn beter weggelaten had kunnen worden.
Oorsponkelijk werd in dit artikel genoemd: „Minister van



Artt. 25-T-26.
200
Binnenlandsche Zaken." Op grond van art. 1 der wet van 19 December 1877 (Stbl. 285) en van de bepaling sub b van het Koninklijk besluit van 6 November 1877, (Stbl. 194) werd hiervoor in de plaats gesteld: „Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid" en is thans op grond van de wet van 28 April 1906, (Stbl. 100) in dit artikel vermeld: Minister van Landbouw, Nyverheid en Handel."
Art. 26. Inrichtingen, bedoeld in art. 2, kunnen door een departement van algemeen bestuur met Onze goedkeuring worden opgericht, zonder vergunning van het gemeentebestuur.
'Het hoofd van het departement zendt in dat geval de stukken, in art. 5 genoemd, aan het gemeentebestuur, dat voor de naleving van art. 6 zorgt.
Binnen eene maand na de openbare kennisgeving wordt op vooraf aan te wijzen plaats en uur gelegenheid gegeven om, ten overstaan eener commissie uit Gedeputeerde Staten, bezwaren tegen het oprichten van de inrichting in te brengen.
Van die bezwaren wordt proces-verbaal opgemaakt, hetwelk, met het advies der commissie, aan het departement wordt toegezonden. Over aangevoerde bezwaren wordt door Ons, den Raad van State (afdeeling voor de geschillen van bestuur) gehoord, beslist.
Bij Onze beslissing, krachtens dit artikel te nemen, behoeven plaatselijke verordeningen, in art. 4, sub no. 2 of 3, bedoeld, niet te worden in acht genomen.
1. Bovenstaand artikel is voor zooveel de laatste alinea betreft, gewijzigd bij de wet van 24 Juni 1901 (Stbl. 161).
De Heer van der Does de Willebois stelde bij de beraadslaging in de Tweede Kamer een vraag, die niet van belang ontbloot is, nl. deze:
„Volgens dit artikel kan een Departement van Algemeen „Bestuur vergunning geven tot oprichting van een der „inrichtingen, in art. 7 bedoeld, zonder vergunning van het „gemeentebestuur en zelfs ondanks de plaatselijke verordening „in art. 4, no. 2 bedoeld. Nu wensehte ik wel te weten of „het de bedoeling der Regeering is, dat het Departement „van Algemeen Bestuur ook ondanks zulke eene plaatselijke „verordening, kan handhaven eene inrichting, waarvoor ver„gunning is verleend onder het besluit van 1824. Is dit de „bedoeling, dan zou daarin een waarborg liggen tegen eigen-



201
Art. 26.
„dunkelljke wering van vroeger verleende concessies door „middel eener plaatselijke verordening en dan zou voor mij „een niet onbeduidend bezwaar tegen die wet zijn opge„ruimd. Maar als dit de bedoeling is, dan is het mijns inziens „wenschelijk, dat dit meer duidelijk uit het artikel bleek, „althans, dat wfl daaromtrent eene bepaalde verklaring van „de Regeering ontvingen."
De Minister antwoordde: „Als ik het wel begrijp, dan is „het geval door den geachten spreker gesteld, dit, dat een „Departement van Algemeen Bestuur eene inrichting heeft „opgericht, vallende in een der termen van art. 2, en dat er „eene plaatselijke verordening gemaakt wordt, waarbij zoodanige inrichting naar een bepaald gedeelte der gemeente „wordt verwezen. Zal dan,vraagt de geachte spreker, het Departement die inrichting toch kunnen handhaven ? Dit komt mij „met de wet in de hand, niet twijfelachtig voor, zóó zelfs, „dat ik er geen overgangsbepaling voor noodig acht. Het „getal inrichtingen, in de termen van art. 2 vallende, zal „natuurlek zeer talrijk zijn, maar aan het Koninklijk gezag, „moet worden voorbehouden, om eenige fabriekmatige inrichting, van Staatswege daargesteld, te handhaven tegen de „bepalingen eener plaatselijke verordening. Dit is overeenkomstig de hiërarchie in onze organieke wetten aangekomen."
De Heer van der Does de Willebois was blijkbaar tevreden. Ook mr. Oppenheim in zijn vroeger aangehaald werk kan zich met deze zienswijze vereenigen.
Anders echter mr. van Doorn *).
Deze is van een tegenovergestelde meening en redeneert als volgt:
„De Min. voerde voor zijn gevoelen aan: „Aan het Kon. „gezag moet worden voorbehouden om eenige fabriekmatige „inrichting, van Staatswege daargesteld te handhaven tegen „de bepalingen eener plaatselijke verordening. Dit is overeenkomstig de hiërarchie in onze organieke wetten aangenomen.
„Dat voorbehoud ware — ik erken het — wenschelijk „geweest, doch het is nu eenmaal niet gemaakt. En wat de „hiërarchie aangaat, die in onze organieke wetten zoude „zrjn aangenomen, ik ken geene andere, dan die van wet, „algeméenen maatregel van inwendig bestuur, provinciale „verordening, gemeenteverordening, doch het Kon. besluit,
• T. a. p. pag. 118.



Art. 26.
202
„waarbij die vergunning gegeven wordt, is geen alg. maatregel van inwendig bestuur.
„Ook uit ons artikel vloeit het niet voort. Immers wordt „de goedkeuring van burg. en weth. onnoodig verklaard, „maar daaruit blijkt niet, dat nu ook eene door den gemeenteraad bevoegdelijk gemaakte verordening niet geldt.
„De bedoelde verordeningen zullen voor de hier bedoelde „inrichtingen evenzeer verbindend zijn als b.v. verordeningen „van bouwpolitie voor Rijksgebouwen, behoudens natuurlijk „de uitzondering der laatste alinea.
„Doch deze geldt alleen voor vergunningen, die na de verordening zullen worden gegeven. Voor vroeger gegeven „vergunningen maakt de wet eene dergelijke uitzondering niet.
„En al zal de Regeering nu, indien het voortzetten. eener „met hare vergunning opgerichte inrichting krachtens eene „verordening wordt verboden, dit verbod illusoir kunnen „maken, door aanstonds de oude vergunning opnieuw te „verleenen; men vergete daarbij niet, dat die nieuwe verdunning niet zal kunnen worden gegeven, zonder dat de ,.in dit artikel voorgeschreven formaliteiten worden vervuld „en het gemeentebestuur dus in de gelegenheid zal zijn beswaren tegen het voortzetten dier inrichting bij de Regee„ring in te brengen en daarover hejLadvies van den Raad „van State (afd. voor 'de gesclijllén van best.) te doen inwinnen."
2. Niet alleen voor de „oprichting" maar o.i. ook voor uitbreiding in den zin der wet geldt dit artikel. Deze meening wordt gedeeld door de Redactie van de Gemeenstem in no. 2047.
3. Bij de lezing der eerste alinea van art 26 trekt het zeer zeker de aandacht, dat daar gesproken wordt van „kunnen".
Een Departement van Algemeen Bestuur, „kan" een inrichting oprichten zonder vergunning van het gemeentebestuur. Moet een Departement nu altijd de Kon. goedkeuring vragen ? Is dit de eenigst aangewezen weg of kan het ook van het gemeentebestuur een vergunning vragen? Het is niet te voorzien, dat een Departement van zijn macht zal inboeten door zulks te doen, doch om met de Redactie van de Gemeentestem te zeggen (zie no. 1958) dat een vergunning door het gemeentebestuur gegeven, niet voldoende is om de inrichting een wettig bestaan te'bezorgen, durven wij niet aan. Het Departement kan het doen zonder vergunning, maar is o. i., gedachtig aan een bekenden rechts-



203
Artt. 26—27.
regel, ook volkomen bevoegd, om een vergunning te vragen aan het gemeentebestuur.
4. Mr. van Doorn teekent op pag. 114 van zijn meer aangehaald werk terecht nog aan : „de bedoeling der wet is zeker, „dat ook de vergunning van Ged. Staten in de gevallen waar „deze anders zoude vereischt zijn, in dit geval niet gevorderd wordt. In dat geval zullen de stukken aan Ged. Staten „te zenden zijn."
5. Hoe is nu de procedure van art. 26 der Hinderwet in de practijk?
Het betrokken Departement zendt de stukken bedoeld in art. 5 aan het gemeentebestuur.
Dit verzoekt aan ged. staten om opgave van dag en uur waarop de commissie, uit dat college te benoemen, zitting zal houden, en deelt mede, wanneer het een inrichting van het Departement van Oorlog betreft, dat op aanvrage van ged. staten een deskundige door dat Departement zal worden aangewezen teneinde de zitting bij te wonen en zooveel noodig inlichtingen te verstrekken. Ged. staten benoemen een commissie en vragen zoo noodig om een deskundige.
Op het bepaalde uur hetwelk door het gemeentebestuur, dat ook voor de naleving van art. 6 heeft te zorgen, wordt openbaar gemaakt, houdt deze commissie zitting, maakt procesverbaal op, dat met de stukken en een afzonderlijk advies der commissie aan het gemeentebestuur wordt toegezonden, welk een en ander doorzendt naar het Departement.
Van de bij Kon. besluit goedgekeurde oprichting wordt mededeeling gedaan aan den Commissaris der Koningin, die er ged. staten en het gemeentebestuur mede in kennis stelt.
Art. 27. Voor het oprichten van eene inrichting, bedoeld in art. 2, door het bestuur eener gemeente of van een waterschap, wordt de vergunning van Gedeputeerde Staten; voor het oprichten van zoodanige inrichting door eene spoorwegmaatschappij, door een provinciaal bestuur of döor het bestuur van een waterschap, dat in meer dan éêne provincie is gelegen, Onze vergunning gevorderd.
In beide gevallen zijn de artikelen 5—7 en 9—14 van toepassing.
Het proces-verbaal, in art. 7 bedoeld, wordt onverwijld aan Onzen Commissaris in de provincie gezonden, de stukken, in art. 9 vermeld, door den genoemden Commissaris gewaarmerkt,



Art. 27.
204
en de ontheffing van voorwaarden, in art. 12, 2de lid, bedoeld, wordt door Ons of Gedeputeerde Staten verleend, naar gelang de vergunning aan Ons of aan Gedeputeerde Staten is gevraagd.
Van de beslissing door Gedeputeerde Staten, volgens het eerste lid van dit artikel genomen, staat hooger beroep aan Ons open. Artikelen 15 en 16 zijn daarbij van toepassing.
1. Noch de mem. van t., noch het V. V., noch ten slotte de behandeling in de Tweede Kamer, levert voor dit artikel veel belangrijks op.
In beide gevallen, zoowel als wanneer ged. staten de vergunning hebben of de Kroon de vergunning heeft te verleenen, moeten de gemeentebesturen zorgen voor toepassing der artt. 5 en 7. Art. 8 is niet van toepassing verklaard, zoodat het college van ged. staten, evenmin als de Kroon, aan eenigen termijn gebonden is.
2. Wat de inrichtingen, door Spoorwegmaatschappijen op te richten, aangaat, komt de behandeling der aanvrage in het kort hierop neer:
Het Departement van Lanbouw, Nijv. en Handel zendt de aanvrage met de stukken aan/denCömmissaris der Koningin, deze stelt de stukken in handen van het gemeentebestuur, welke na toepassing der artt. 6 en 7 (eventueel 6bis en 7bis) hem hun advies inzenden. Daarop stelt de Commissaris der Koningin de stukken in handen van ged. staten, die rechtstreeks aan den Min. adviseeren. De Min. deelt het Kon. besluit mede aan den Commissaris der Koningin, die voor de uitvoering zorg draagt.
3. Volgens eenige Kon. besluiten heeft de wetgever geen onderscheid gemaakt tusschen oprichting van een inrichting door een gemeentebestuur op eigen gebied of daar buiten. (Zie Kon. besluiten 24 Sept. 1878. (Gem. no. 1415, W. B. A. no. 1536) en 20 Oct. 1891 (Gem. no. 2114 en W. B. A. no. 2229).
4. Vermeldenswaardig is ten slotte nog een Kon. besluit van 6 Juni 1906 (Stbl 124) tot vernietiging van een besluit van een gemeentebestuur, waarbij aan de raadscommissie voor de gasfabriek en waterleiding, zijnde een commissie van bijstand, vergunning werd verleend tot uitbreiding van de gasfabriek, waartoe door den Baad vergunning had behooren te worden aangevraagd aan ged. staten.



205
Artt. 27—28.
Met dit laatste zijn wij het niet eens. Het aanvragen van een vergunning volgens de Hinderwet van een inrichting of uitbreiding waartoe de Raad besloten heeft, is uitvoering van het raadsbesluit en behoort o.i. dus tot de taak van het gemeen tebestuur.
5. Het artikel is niet alleen op oprichting, maar ook op uitbreiding of verandering in den zin van art. 14 der wet van toepassing.
Art. 27&ts. Zal in de ge vallen, in het vorige artikel bedoeld, de inrichting tevens zijn eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn de artikelen 6&is, Qbis, Gter, Ibis, lObis, llbis, I2bis en 15bis van toepassing.
Bovenstaand artikel is ingevoegd bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152).
Art. 28. Het Koninklijk besluit van 31 Januari 1824 (Staatsblad no. 19) en andere Koninklijke besluiten, die omtrent het daarbij geregelde onderwerp hebben gegolden, zijn afgeschaft.
Niettemin wordt op de verzoeken om vergunning, bij het in werking treden dezer wet ingediend, voor zoover die vergunning ingevolge deze wet wordt vereischt, door het bestuur, hetwelk daartoe volgens de tot dusver van kracht zijnde Koninklijke besluiten bevoegd was, beslist.
Daarbij wordt tevens bepaald, binnen welken termijn de inrichting in werking moet zijn gebracht, op straffe van het vervallen der vergunning.
1. Tegelijk met het Kon. besluit van 31 Januari 1824 (Stbl. 19), zijn afgeschaft de Koninklijke besluiten van 5 October 1824 (Stbl. 52) 20 Mei 1845, (Stbl. 19) 18 Februari 1846, (Stbl. 9) '13 Februari 1847, (Stbl. 4) 6 Februari 1850, (Stbl. 6) 19 October 1852, (Stbl. 185) 16 December 1855, (Stbl. 140) 29 April 1864, (Stbl. 39) 5 October 1864, (Stbl. 99) en 22 Mei 1868, (Stbl. 69).
2. Van bekendheid is de vraag of het Kon. besluit van 31 Jan. 1824 wel ooit geldigheid heeft gehad, een vraag nauw in verband staande met de meening van den Hoogen Raad bij zijn bekend arrest van 13 Jan. 1879 gehuldigd.
Zie over deze kwestie de Inleiding; verder de hoofdartikelen in de Gem. nos. 1493, 1494 en 1495.



Artt. 29—29ter.
206
Art. 29. üp inrichtingen, tot welker oprichting krachtens de vóór het in werking treden dezer wet geldende Koninklijke besluiten vergunning is verleend, zijn de'artikelen 14, 17, 18, 19, 20 en 21 van toepassing, en ten aanzien van overtredingen van die artikelen gepleegd, artikelen 22 en 23.
1. Bovenstaand artikel is bij art. 10 no. 31 der Invoeringswet van blijvende kracht verklaard voor zooveel betreft de toepasselijkverklaring van art. 22.
Zie omtrent de vraag door wie deze artikelen zullen moeten worden toegepast pag. 146 en 169.
2. Volgens een Kon. besluit van 24 Nov. 1879 (Gem. no. 1472) en een Kon. besluit van 9 Oct. 1883, was voor de oprichting van tapijtklopperijen voor de invoering der wet, geen vooraf verkregen vergunning verplichtend gesteld; immers het was toch niet aannemelijk, dat deze inrichtingen bij art. 3 van het Kon. besluit van 81 Jan. 1824 (Stbl. no. 19) waar dit klopperijen van visch, katoen, metaal enz. verbiedt, onder het woord „enz." zouden zijn begrepen, vermits de tapijtklopperijen, daar zij alleen tot reiniging strekken, van geheel anderen aard zijn dan de uitdrukkelijk genoemde klopperijen.
3. Volgens een arrest van den Hoogen Raad van 6 Maart 1899 (W. v. h. R. no. 7249 C. V.) is beslist dat wanneer eene inrichting voor de Hinderwet opgericht en dus geene vergunning vereischt is, is opgeheven en van bestemming veranderd, die inrichting niet weder in werking kan worden gebracht, dan krachtens een vergunning volgens art. 2 der wet verkregen.
Art. 29bis. Is eene inrichting, als in het vorige artikel bedoeld, tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn ook de artikelen I76is, Ylter, 20&zs, 226is en 23 van toepassing.
Dit artikel is ingelascht by de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152).
Art. 29ter. Hij, die op 1 Juli 1907 eene door één of meer electromotoren gedreven inrichting in werking heeft, welke slechts uithoofde van de aangewende beweegkracht onder deze wet valt, wordt geacht in het bezit te zijn van eene vergunning tot oprichting daarvan, door het bevoegde bestuur gegeven, en



Artt. 29ter—32.
207
mitsdien concessionaris te zijn in den zin dezer wet, met dien verstande, dat op eene zoodanige inrichting de artikelen 14, 17, 18, 19, 20 en 21 en ten aanzien van overtredingen van die artikelen gepleegd, de artikelen 22 en 23 dezer wet van toepassing zijn.
Is eene inrichting, als in het eerste lid bedoeld, tevens eene fabriek of werkplaats in den zin der Veiligheidswet, dan zijn ook de artikelen \lbis, Ï7ter, 20ois, 21bis, 22bis en 23 van toepassing.
Bovenstaand artikel is ingevoegd bij de wet van 16 Juli 1907 (Stbl. 216).
Art. 30. Vergunningen tot oprichting van inrichtingen, krach • tens de vroeger geldende Koninklijke besluiten verleend vóór het in werking treden dezer wet, vervallen, zoo zij niet binnen één jaar na de afkondiging dezer wet in werking zijn gebracht, ten ware in de vergunning een langere termijn was gesteld of het gezag dat de vergunning verleend heeft, vóór den afloop van den termijn een nieuwen termijn toestaat.
Art. 31. Algemeene bepalingen vóór het in werking treden dezer wet bestaande, waarbij in eenige gedeelten van gemeenten of plaatsen het uitoefenen van bedrijven of het hebben van inrichtingen is vrijgelaten zonder bijzondere vergunning, blijven van kracht gedurende vijf jaren na bet in werking treden dezer wet, ten ware zij vóór dien tijd worden vervangen door plaatselijke verordeningen krachtens art. 4 dezer wet uit te vaardigen.
Art. 32. Door deze wet wordt geene verandering gebracht in de bestaande wetten en verordeningen omtrent mijnen, steengroeven en daarmede in verband staande fabrieken en werkplaatsen, omtrent het bouwen in en langs rivieren, op en aan dijken en andere waterkeerende werken, en op het onderhouden en instandhouden van wegen, vaarten en wateringen, omtrent het hebben van magazijnen of nederlagen op onvrij territoir, omtrent het bouwen, planten en maken van werken op zekeren afstand van vestingwerken, noch ook omtrent het gebruik van stoomtoestellen.



208
Art. 33. Deze wet kan worden aangehaald onder den titel van „Hinderwet."
Bij de wet van 4 Sept. 1896 (Stbl. 152) heeft de wet den naam gekregen van Hinderwet. Met eenige kamerleden zijn wij van meening dat de naam niet weergeeft wat bedoeld wordt, maar met den Minister zijn wij het eens, dat het vroeger gebezigde „Fabriekwet" veel minder mooi en minder juist was.



BIJLAGEN.
14






Bijlage No. 1.
Besluit van den 28sten Juli) 1875 (SM. 141), ter uitvoering van art. 2, I, sub b, der wet van 2 Juny 1875 (Stbl. 95), tot regeling van het toezigt by het oprigten van inrigtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken.
Wij WILLEM III, enz.
Op de voordragt van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, van 9 Juiy 1875, litt. B, 12de afdeeling:
Den Eaad van State gehoord (advies van 20 Juiy 1875, rfi. 5);
Gezien het nader rapport van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, van 22 Juiy 1875, litt. O, 12de afdeeling; Hebben goedgevonden en verstaan:
Art. 1. De vergunning, bedoeld in art. 1 der wet van 2 Juny 1875 (Stbl. n". 95), wordt, overeenkomstig art. 2, n°. I, sub b, dier wet niet vereischt voor het oprigten van de hierna genoemde inrigtingen, als:
die, gedreven door stoomwerktuigen, by welke bet product van den inhoud van den, stoomketel en de spanning tegen zyne wanden het getal twee honderd (200) niet overschrydt, of van een vermogen van niet meer dan een (1) paardenkracht;
die, gedreven door gaskrachttoerktuigen, van een vermogen van niet meer dan een vierde gedeelte (V4) van een (1) paardenkracht;
die, tot voortbrenging van ijs of koude door ammoniak, aether of zamengeperste lucht; en
die, tot vervaardiging van koolzuurhoudende wateren, by weike het product van den inhoud van den daartoe gebezigden toestel en de spanning tegen zyne wanden het getal zes honderd (600) niet overschrydt.
Voor de toepassing van bovenstaande bepaling wordt de spanning uitgedrukt in atmospheren en de inhoud in kubieke decimeters.
Onder paardenkracht wordt verstaan de arbeid, vereischt om een last van vyf en zeventig (75) kilogram, in eene (1) seconde, een (1) meter hoog op te heffen.
2. Dit besluit treedt in werking op den vijfden dag na zijne afkondiging.
Onze Minister van Landbouw, Nyverheid en Handel is belast met de uitvoering van dit besluit, hetwelk in het Staatsblad en te geiyker tyd in de Staatscourant zal worden geplaatst.
Clarens, den 28sten Juiy 1875.
WILLEM.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.



Bijlage No. 2.
Besluit van den llden Februari 1907, (Stbl. 48) houdende wijziging van artikel 1 van het Koninklijk besluit van den 14 Januari 1897 (Stbl. no. 45), zooals dat laatstelijk is gewijzigd by Koninklijk besluit van den 9November 1906 (Stbl. 283), tot vaststelling van eene instructie voor de ambtenaren, bedoeld in artikel 7 der Stoomwet (wet van 15 April 1896, Stbl. 69).
Wij WILHELMINA, enz.
Op de voordracht van Onzen Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel van 19 December 1906, n°. 574 S., afdeeling Arbeid;
Gelet op artikel 16 der Stoomwet (wet van 15 April 1896, Staatsblad 69), alsmede op het Koninklijk besluit van 19 October 1896 (Staatsblad n°. 163);
Den Baad van State gehoord (advies van 29 Januari 1907, n°. 18);
Gezien het nader rapport van Onzen voornoemden Minister van 8 Februari 1907, n. 564 S., afdeeling Arbeid;
Hebben goedgevonden en verstaan:
te bepalen:
Art. 1. Artikel 1 van het Koninklijk besluit van den 14den Januari 1897 (Staatsblad n°. 45), zooals dat laatstelijk is gewijzigd bij Ons besluit van den 9den November 1906 (Staatsblad n°. 283). tot vaststelling van eene instructie voor de ambtenaren, bedoeld in artikel 7 der Stoomwet (wet van 15 April 1896, Staatsblad n°. 69), zal worden gelezen als volgt:
„Voor de uitoefening van het by de Stoomwet voorgeschreven toezicht wordt het Byk verdeeld in zeven districten, waarvan het iste omvat de provinciën: Limburg, Noordbrabant en Zeeland; het 2de: de provincie Utrecht en dat gedeelte der provincie Zuidholland, dat gelegen is bezuiden eene lyn, getrokken als volgt: langs den linkeroever van den Hollandschen IJssel tot aan het uiterste westelijke punt van dien oever, vervolgens van dit punt in westelijke richting tot aan de oostelijke grens der gemeente Botterdam, daarna langs de grens dezer gemeente in zuidwestelijke richting tot waar die grens den linkeroever van de Nieuwe Maas snydt. voorts van dit punt langs dat gedeelte der grens van de gemeente Botterdam, hetwelk over het eiland IJsselmonde loopt tot waar die grens den linkeroever van de Nieuwe Maas snydt en ten laatste in westelijke richting langs den linkeroever van de Nieuwe Maas, het Scheur en den Nieuwen Waterweg; het 3de: de gemeenten Loosduinen, Bi/jswijk, Vrijenban, Nootdorp, Pynacker, Berkel en Bodenrijs, Bleiswijk, Zevenhuizen en Moordrecht, benevens het ten zuiden van die gemeenten gelegen gedeelte der provincie Zuidholland, dat niet tot het 2de district behoort; het 4de: de provincie Noordholland, met uitzondering van de gemeenten Haarlem, Haarlemmermeer, Bennebroek, Heemstede, Schoten, BloemendacU en Zandvoort, verder het niet tot eenige provincie beboorende watergebied des Rijks; het 5de: de provinciën Gelderland en Overijssel; het 6de: de provinciën Drenthe, Friesland en Groningen; bet 7de: dat gedeelte



213
Bijlage No. 2.
der provincie Zuidholland, hetwelk niet behoort tot het 2de en niet tot het 3de district, benevens de gemeenten Haarlem, Haarlemmermeer, Bennébroek, Heemstede, Schoten, bloemendaal en Zandvoort."
Art. 2. Dit besluit treedt in werking op den tweeden dag na dien van de dagteekening van het Staatsblad en- van de Staatscourant, waarin het is geplaatst.
Onze voornoemde Minister is belast met de uitvoering van dit besluit, dat gelijktijdig in het Staatsblad en in de Staatscourant zal worden geplaatst en waarvan afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State en aan de Algemeene Rekenkamer.
's-Gravenhage, 11 Februari 1907.
WILHELMIN A. Be Min. van Landbouw, Nijverheid en Handel, J. D. Veegens.



Bijlage No. 3.
Besluit van den 25sten November 1907 (SM. 302) tot vaststelling van een algeméenen maatregel van bestuur, als bedoeld in artikel 2, Ibis der Hinderwet (SM. 222 van 1896), laatstelijk gewijzigd bij de wet van 16 Juli 1907 (Stbl. 216).
Wij WILHELMINA, enz.
Op de voordracht van Onze Ministers van Landbouw, Nijverheid en Handel van 12 Augustus 1907, n«. \210h, afdeeling Arbeid en van Oorlog van 2 September 1907, 1ste Afdeeling n. 3;
Gezien artikel 2, Ibis der Hinderwet (Staatsblad 1896, n. 22), laatstelijk gewijzigd bij de wet van 16 Juli 1907 {Staatsblad n°. 216);
Den Raad van State gehoord (advies van 29 October 1907, n«. 31);
Gelet op het nader rapport van Onze Ministers van Landbouw, Nijverheid en Handel van 12 November 1907, n° 1373/i, afdeeling Arbeid en van Oorlog van 20 November 1907, 1ste afd. n". 12;
Hebben goedgevonden en verstaan te bepalen:
Art. I. De grens, bedoeld in artikel 2, Ibis der wet van 2 Juni 1875 (Staatsblad n. 95) laatstelijk gewijzigd bij de wet van 16 Juli 1907 (Staatsblad no. 216), is 2 P.K.
II. Dit besluit treedt in werking op den tweeden dag na dien van de dagteekening van het Staatsblad en van de Staatscouran$, waarin het is geplaatst.
Onze Ministers van Landbouw, Nijverheid en Handel en van Oorlog zijn, ieder voor zooveel hem betreft, belast met de uitvoering van dit besluit, dat in het Staatsblad en gelijktijdig in de Staatscourant zal worden geplaatst en waarvan afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State. Het Loo, den 25sten November 1907.
WILHELM1NA.
De Min. van Landbouw, Nijverheid en Handel, J. D. Veegens. De Minister van Oorlog, van Rappabd.



Bijlage No. 4.
Besluit van den 18den Juli 1911 (Stbl. 257), tot verdeeling van het Rijk in districten, ten behoeve van den dienst der Arbeidsinspectie.
Wij WILHELMINA, enz.
Op de voordracht van Onzen Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel van 12 Juli 1911, n». 1634, afdeeling Arbeid;
Gezien artikel 12, tweede lid, der Arbeidswet (wet yan 5 Mei 1889, Staatsblad n°. 48, laatstelijk gewijzigd door de wet van 1 Juli 1909, Staatsblad n°. 244);
Hebben goedgevonden en verstaan:
Art. 1. Ten behoeve van den dienst der arbeidsinspectie wordt het Rijk verdeeld in 9 districten, waarvan omvatten:
het 1ste de provincie Limburg en het gedeelte der provincie Noord-Brabant, dat behoort tot het rechtsgebied van de kantongerechten Oss, Veghel, Boxmeer, Eindhoven, Oir schot, Weert en Helmond;
het 2de het gedeelte der provincie Noord-Brabant, dat niet behoort tot het 1ste district, benevens de provincie Zeeland;
■ het 3de het gedeelte der provincie Zuid-Holland dat gelegen is bezuiden den rechteroever van de Lek, de Nieuwe "Maas, het Scheur en den Nieuwen Waterweg — met uitzondering van het rechtsgebied der kantongerechten Vianen en Qorinchem voor zoover dit laatste zich binnen de provincie Zuid-Holland uitstrekt — voorts het gedeelte dier provincie, dat behoort tot het rechtsgebied van het kantongerecht Schiedam, alsmede de gemeenten Botterdam, Bergschenhoek, Gapelle aan den IJssel, Hilligersberg, Schiebroek, Delft, Hof van Delft, De Lier, Monster, Naaldwijk, Schipluiden, Vrijenban en Wateringen;
het 4de het gedeelte der provincie Zuid-Holland, dat niet behoort tot bet 3de disirict, benevens de provincie Utreeht;
het 5de het gedeelte der provincie Noord-Holland, dat behoort tot het rechtsgebied van het kantongerecht Amsterdam, benevens het niet tot eenige provincie behoorende watergebied des Rijks;
het 6de het gedeelte der provincie Noord-Holland, dat niet behoort tot het 5de district; het 7de de provincie Gelderland; het 8ste de provincie Overijssel;
het 9de de provinciën Groningen, Friesland en Drenthe. Art. 2. Ons besluit van 10 Augustus 1909 (Staatsblad n". 288) wordt ingetrokken.



216
Bijlage No. 4.
Art. 3. Dit besluit treedt in werking op 1 September 1911.
Onze Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel is belast met de uitvoering van dit besluit, dat gelijktijdig in het Staatsblad en in de Staatscourant zal worden geplaatst en waarvan afschrift zal worden gezonden aan de Algemeene Rekenkamer.
Het Loo, den LSden Juli 1911.
WILHELMINA. De Min. van' Landbouw, Nijverheid en Handel, A. S. Talma.



Bijlage No. 5.
Ministerie van Binnenlandsche Zaken.
12e Afdeeling.
N°. 110. '8-0ravenhage, 21 Augustus 1876.
Aan Heeren Gedeputeerde Staten der Provinciën.
Art. 15 der wet van 1875 (Stbl. 95) bepaalt o. a. dat's Koning^ beslissing in zaken van hooger beroep genomen wordt binnen drie maanden, nadat het beroep is ingesteld, ten ware die beslissing vooraf by afzonderlijk besluit mocht zjjn verdaagd.
Meermalen liet de tijd aan de instructie besteed, in verband met de daarmee te voegen behandeling bi) den Raad van State (afd. voor de geschillen van bestuur) niet toe, binnen dien termyn, de uitspraak des Konings te verwerven, zoodat verdaging moest plaats hebben.
Daarenboven hebben zich gevallen voorgedaan, dat ook zoodanig uitstel niet meer kon baten, aangezien by ontvangst van het bericht der betrokken Gedeputeerde Staten, gemelde termyn verstreken was.
Ter voorkoming van moeiiykheden moet ik U aanbevelen de adressen betreffende het hier bedoelde hooger beroep, te instrueeren met den spoed, die volledig onderzoek toelaat en zal het mij aangenaam zyn behoudens buitengewone omstandigheden, Uw bericht deswege té ontvangen binnen ééne maand na den dag, waarop U de stukken zullen zyn toegezonden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.



Bijlage No. 6.
Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
N°. 23.
— 's-Gravenhage, 14 Maart 1878.
Afdeeling Handel en Nijverheid.
Aan Heeren Gedeputeerde Staten der Provinciën.
Herhaaldelijk wordt, bij de instructie van adressen tot instelling van hooger beroep, ingevolge art. 15 der in marginie aangehaalde wet, de aan het slot der circulaire van den Minister van Binnenlandsche Zaken. dd. 21 Augustus 1876 n«. 110, 12e aln.*) gestelde termijn van ééne maand overschreden, enkele malen zelfs het advies eerst- aan mijn departement ingezonden, nadat de in de laatste alinea van genoemd wetsartikel voor de beslissing bepaalde tijd van 3 maandeh^verstreken is.
Ik heb de eer ü te verzoeken aan de stipte uitvoering dier circulaire de hand te willen houden en indien de buitengewone omstandigheden eene langere instructie noodzakelijk mochten maken, mtj daarvan kennis te geven, opdat zoo noodig, verdaging der beslissing zou kunnen worden voorgesteld.
De Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Tak van Poortvliet.
*) Zie byiage no. 5



Bijlage No. 7.
Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
's Qravenhage, 19 September 1882.
Bij de aanvragen om vergunning tot het oprichten van inrichtingen genoemd in art. 2 der wet van 2 Juni 1875 (Stbl, 95) moeten door belanghebbenden worden overgelegd de stukken vefmeld, sub 1, 2 en 3 van art. 5 dier wet.
Herhaaldelijk zijn in den laatsten tijd besluiten, waarbij eene zoodanige vergunning verleend of geweigerd was, wanneer daartegen door belanghebbenden beroep bij Zijne Majesteit werd vernietigd, op grond dat bij de oorspronkelijke concessie-aanvraag de gevorderde stukken niet, of slechts ten deele, waren overgelegd.
Het voorschrift van art. 5 der aangehaalde wet beoogt niet alleen de beoordeeling van het verzoek mogelijk te maken maar heeft ook, in verband met art. 9 dier wet, de aanhechting der in art. 5 bedoelde beschrijving en plattegrondteekening aan de vergunning voorschrijvende, ten doel om, wanneer eene vergunning wordt verleend, te allen tijde te kunnen nagaan, of de gemaakte inrichting in overeenstemming is met de feitelijke gegevens, waarop het verzoek werd toegestaan.
Het stellig voorschrift van art- 5 behoort mitsdien stipt te worden opgevolgd en door de gemeentebesturen op verzoeken, zonder overlegging der door de wet gevorderde stukken gedaan, niet te worden beschikt.
Ik heb de eer U te verzoeken, de aandacht der gemeentebesturen in Uw gewest op het bovenstaande te vestigen.
De Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid,
G. J. G Klbbck.



Bijlage No. 8.
Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
N°. 68. Afdeeling
Handel en Nijverheid. 's-Gravenhage, 15 Januari 1887.
Aan Heeren Gedeputeerde Staten van de Provinciën.
Menigmaal komt het voor, dat bij het inscellen van beroepen bij Zijne Majesteit den Koning, ingevolge art. 15 der wet van 2 Juni 1875 (Staatsblad n°. 96), de bi) dat wetsartikel gestelde termijn van veertien dagen door belanghebbenden wordt uit het oog verloren,-terwijl eveneens herhaaldelijk verzuimd wordt van het instellen van zoodanig beroep kennis te geven aan het betrokken gemeentebestuur; hetgeen onvermijdelijk tot niet-ontvankelijk verklaring van hem die het beroep instelt, moet leiden.
Daar een zoodanige niet-ontvankelijkverklaring voor belanghebbenden onaangenaam is en tot noodeloozen administratie ven omslag leidt, heb ik de eer U te verzoeken, de gemeentebesturen in Uwe provincie aan te schrijven, om bij de in art. 8, al. 1, dezer wet bedoelde kennisgeving van een besluit, waarbij eene gevraagde vergunning wordt geweigerd of waarbij de vergunning voorwaardelijk wordt verleend, den verzoeker er aan te herhinneren, dat van die beslissing binnen veertien dagen beroep openstaat big Z. M. den Koning en dat van het instellen van zoodanig beroep gelijktijdig kennis behoort té worden gegeven aan het betrokken gemeentebestuur.
De Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, van den Bergh.



Bijlage No. 9.
Departement vak Oorlog.
IVe Afd., N«. 36.
— 's Gravenhage, 12 Juli 1898.
Onderwerp:
Bewaarplaatsen voor onplofbare stoffen.
Aan de Heeren Commissarissen der Koningin in de Provinciën.
Naar aanleiding van een daartoe strekkend voorstel van den Kapitein der Artillerie J. van Vuuren, door mij krachtens het bepaalde bij de tweede alinea van artikel 24 der Hinderwet belast met het toezicht op bewaarplaatsen voor onplofbare stoffen, heb ik de eer UHoogedelgestrenge in overweging te geven, de gemeentebesturen in Uw gewest uit te noodigen, ten aanzien vau de bewaarplaatsen voor onplofbare stoffen, welke reeds bestonden vóór het in werking treden der aangehaalde Wet, op grond van artikel 68 van het Koninklijk Besluit van den 15 October 1885 (Staatsblad no. 187), voor zoover dit niet reeds is geschied, de navolgende voorschriften te geven, als:
1». dat de maximum hoeveelheid onplofbare stof, welke mag worden bewaard, vyftig kilogram bedraagt:
2". dat de bewaring van de onplofbare stof alléén mag geschieden in eene afgesloten ruimte, op de deur voorzien van een opschrift, waaruit blijkt, voor welk soort onplofbare stof de bewaarplaats dient; en
3°. dat het verboden is:
de bewaarplaatsen te openen tusschen zonsondergang en zonsopgang; . in het vertrek of op den zolder of op de vliering, waar zich de bewaar plaats bevindt, te stoken, licht te branden, te rooken of aldaar licht ontvlambare stoffen voorhanden te hebben;
in de bewaarplaats tevens te bewaren of voorhanden te hebben slaghoedjes, me taal patronen of gekleurd Bengaalsch vuurwerk.
De Minister van Oorlog,
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Kleun, l. s. g.



Bijlage No. 10.
Ministerie van Waterstaat, Handel .en Nijverheid.
NO. 196. Afdeeling
_ 's-Gravenhage, 21 Juni 1900.
Arbeid en Fabriekswezen.
Betreffende: de vervaardiging van harde gloeikousjes.
Aan Heeren Gedeputeerde Staten van de Provinciën.
Mijne aandacht is er op gevestigd, dat op verschillende plaatsen inrichtingen bestaan voor de vervaardiging van harde gloeikousjes voor gasgloelicht, zonder dat daarbij voorzorgsmaatregelen worden in acht genomen tot voorkoming van brandgevaar.
Bij onderzoek is mij gebleken, dat dit gevaar zeer groot is, omdat by het harden van kousjes gebruik wordt gemaakt van collodion, eene oplossing van nitrocellnlose in een mengsel van aetheren-alcohol. By de bewerking der kousjes ontstaan dampen van aether en alcohol, die met lucht ontplofbare mengsels vormen en die reeds ernstige branden hebben veroorzaakt.
Het door my ingestelde onderzoek heeft geleerd, dat aan het bezwaar van brandgevaar op voldoende wyze wordt tegemoet gekomen, wanneer in de werklokalen, waar aether of alcohol wordt gebezigd, deze vloeistoffen niet anders aanwezig zyn dan in metalen vaten, en tot geene grootere hoeveelheid dan voor direct gebruik noodig is; wanneer in de werklokalen, waar door den aard der te verwerken stoffen gevaar voor ontploffing kan ontstaan, nimmer vuur of ander dan voldoend geïsoleerd kunstlicht aanwezig is; wanneer in of nabij de werklokalen, waar aether of alcohol aanwezig is brandbluschmiddelen beschikbaar zyn, b.v. minstens 1 M8 droog zand, terwyi het wenschelijk is, dat in de lokalen, waar de vloeistof voor het hardmaken der kousjes wordt gebruikt, en in die, waar de daarin gedompelde kousjes worden gedroogd, de daarbij ontstane dampen, ter plaatse waar deze ontstaan, benedenwaarts en naar buiten worden afgevoerd. Eindelijk is het wenschelijk, dat het collodion slechts by daglicht worde overgeschonken of afgetrapt en op behooriyke geventileerde plaatsen worde bewaard.
Aangezien de in dit schryven bedoelde inrichtingen vallen onder art. 2, sub IV, der Hinderwet, zoodat zy niet in werking mogen zyn zonder dat eene vergunning krachtens die Wet is verleend, en de artt. 12 en 17 de



223
Bijlage No. 10.
gelegenheid bieden voorwaarden te stellen ter tegemoetkoming aan de bezwaren van gevaar, schade of hinder, heb ik het niet ondienstig geacht de resultaten van het onderzoek ter kennis van Uw College te brengen, opdat, voor zoover dit Uw College wenschelijk mocht voorkomen, daarvan mededeeling kunne gedaan worden aan de gemeentebesturen.
Be Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, C. Lely.



Bijlage No. 11.
Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
NO. 235.
_ '8-Oravenhage, 18 Maart 1902.
Afdeeling Handel en Nijverheid.
Aan Heeren Gedeputeerde Staten van de Provinciën.
Het heeft mijne aandacht getrokken, dat de instructie van de op grond der Hinderwet ingestelde beroepen van lieverlede langduriger wordt, zoodat Harer Majesteits beslissing bijna nooit kan worden genomen binnen den termijn van drie maanden, welken de wet daarvoor heeft gesteld, maar dikwijls eerst vele maanden later.
Ik acht het daarom wenschelijk. dat er eene poging worde gedaan in het belang der industrie, om den duur der instructie zooveel mogelijk te bekorten.
Ik heb daartoe de eer de welwillende medewerking ook van Uw College in te roepen, onder verwijzing naar de circul&revvan den Minister van Binnenlandsche Zaken van 21 Augustus 1876, 12e Afdeeling, No. 110, en de circulaire van mijnen toenmaligen ambtsvoorganger, dd. 14 Maart 1878, NO 23, Afdeeling Handel en Nijverheid.
Het wil mij voorkomen, dat de aan het slot der eerstbedoelde circulaire gestelde termijn van ééne maand in de meeste, althans in alle eenvoudige, gevallen kan worden in acht genomen.
Het zal daartoe echter noodig zijn, dat steeds bij elk nieuw beroep de medewerking van het betrokken College van Burgemeester en Wethouders wordt gevraagd, terwijl het mij tevens wenschelijk voorkomt, dat meer algemeen'dan tot dusverre de loffelijke gewoonte gevolgd worde, om als regel bij het hooren van technische ambtenaren een niet te langen termijn,
b. v. van 14 dagen, — te stellen, waarbinnen hun advies behoort te
worden ingezonden. In bijzondere gevallen kunnen deze ambtenaren dan verlenging van dien termijn verzoeken.
Nog eene tweede zaak, betreffende de uitvoering der Hinderwet, wensch ik onder Uwe aandacht te brengen.
Het is namelijk in de laatste jaren herhaaldelijk voorgekomen, dat besluiten van Burgemeester en Wethouders krachtens art. 153 der Gemeentewet ter vernietiging, wegens strijd met de Hinderwet, moesten worden voorgedragen, omdat die Colleges de formaliteiten, door laatstgenoemde wet voorgeschreven, niet of niet juist of wel onvolledig hadden toegepast.



225
Bijlage No. 11.
Zoo werd meermalen de aankondiging ingevolge art. 8, le of 3e lid, verzuimd, dit laatste zelfs wanneer de in bet 4e lid van art 6 bedoelde openbare aankondiging in de naburige gemeente wel had plaats gevonden.
Het gevolg van een en ander is, dat een appellant, die zijnerzijds in den wettenjken vorm beroep tegen zoodanig besluit heeft ingesteld, niet ontvankelijk moet worden verklaard, omdat art. 15 der Hinderwet slechts een recht van beroep toekent binnen 14 dagen na de afkondiging, bij art. 8 bedoeld, en een beroep, ingesteld vóór dat of zonder dat de afkondiging heeft plaats gevonden, niet kan worden toegelaten.
Nog veelvuldiger heeft het geval zich voorgedaan, dat bj} beslissingen in beroep het bestreden besluit moest worden vernietigd zonder meer, op grond, dat op de aanvrage, zooals zij aan Burgemeester en Wethouders was gedaan, geene beslissing had mogen genomen worden, zij het dan, dat de beschrijving of de teekening niet aan den eisch van art. 5 voldeden of niet in het vereischte aantal waren overgelegd, de gevorderde uittreksels uit de kadastrale leggers ontbraken of de verklaring betreffende de toepasselijkheid der Veiligheidswet niet was overgelegd.
In al deze gevallen gaat door de onachtzaamheid van de gemeentebesturen voor belanghebbenden kostbare tijd verloren.
Ik heb mitsdien de eer Uw College uit te noodigen, het vorenstaande onder de aandacht der gemeentebesturen in Uw gewest te brengen, onder aanbeveling, steeds zooveel mogelijk zorg te dragen voor eene nauwgezette naleving van de door de Hinderwet voorgeschreven formaliteiten.
De Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, Dk Marez Oyens.
15



Bijlage No. 12.
Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
N°. 294.
— 's-Gravenhage, 29 Maart 1902.
Afdeeling Handel en Nijverheid.
Aan Heeren Commissarissen der Koningin in de Provinciën.
Uit een schrijven van den Minister van Oorlog is gebleken, dat er misverstand heerscht, aangaande de strekking van de circulaire van 'mijn toenmaligen ambtsvoorganger, dd. 27 September 1879. La A, Afdeeling Handel en Nijverheid, ten aanzien van het in margine omschreven onderwerp.
Immers, hoewel deze slechts handelt over het stellen van bijzondere voorwaarden in speciaal genoemde gevallen, en dus de circulaire van den Minister van Binnenlandsche Zaken, dd. 15 September 1876, La. A, aldeeling XII, volkomen intact laat, heeft een gemeentebestuur het aldus opgevat, alsof toepassing van de circulaire van 1876 niet meer noodig was, wanneer slechts rekening werd gehouden met de latere circulaire van 1879.
Hoewel deze opvatting natuurlijk onjuist is, omdat de oudste circulaire noch bij uitvaardiging van 1879, noch op eenig ander tijdstip is ingetrokken, komt bet mjj toch voor, dat dit niet duidelijk genoeg in het oog springt, zoodat de opvatting van bovenbedoeld gemeentebestuur wellicht door andere is gedeeld. Zelfs kan het gebeurd zjjn, dat door gemeentebesturen vergunningen tot oprichting zijn verleend, zonder dat daarvan aan den Minister van Oorlog is kennis gegeven, aangezien de circulaire van 1879 slechts gewaagt van het kennisgeven van opheffing, verplaatsing, verbouwing of andere belangrijke verandering aan bewaarplaatsen, derhalve niet van oprichting.
Onder deze omstandigheden komt het mij, in overleg met den Minister van Oorlog, wenschelijk voor, dat, ten einde allen twijfel weg te nemen, beide circulaires worden ingetrokken en door eene nieuwe worden vervangen.
Mitsdien heb ik U.H.E.G. te verzoeken, van de intrekking der beide genoemde circulaires mededeeling te doen aan de gemeentebesturen in Uwe provincie, en voorts deze colleges aan te schrijven, om ten aanzien van de inrichtingen, bedoeld sub II van artikel 2 der Hinderwet, het volgende in acht te nemen:
1°. bij elk verzoek tot oprichting behoort, nadat aan de voorschriften



227
Bijlage No. 12.
der artikelen 5, 6 en 7 der Hinderwet en zoo noodig aan die van de bisen ier-nummers van deze artikelen is voldaan, met overlegging der betrekkelijke stukken, aan het Departement van Oorlog voorlichting te worden gevraagd nopens de eventueel te stellen voorwaarden;
20. van elke vergunning tot oprichting behoort, onder overlegging van een afschrift van het genomen besluit, onverwijld te worden kennis gegeven aan het Departement van Oorlog;
3°. nopens bestaande inrichtingen, waaromtrent nog geene mededeeling aan het Departement van Oorlog heeft plaats gehad, behoort te worden gehandeld als onder 2 vermeld, tenzij aan den officier, krachtens artikel 2i der Hinderwet met het toezicht belast, reeds de vereischte inlichtingen, betreffende die inrichtingen, zijn verstrekt;
40. aan het Departement van Oorlog behoort mededeeling te geschieden van de opheffing, verplaatsing, verbouwing, uitbreiding of andere belangrijke verandering van bestaande inrichtingen.
Bovendien gelieve U.H.E.G., er de aandacht op te vestigen:
a. dat het bewaren van munitie in gemeentehuizen of andere gebouwen, waarin administratiën zijn gevestigd, in den regel niet wenschelijk is, en dat het dus overweging verdient, om, voor zoovere daartoe nu of later de gelegenheid ontstaat, de munitie elders te bewaren, bij voorkeur door het doen maken van eene voldoende, doch veelal weinig kostbare bergplaats op de schietbanen; en
b. dat in de bewaarplaatsen, bestemd voor schutterijen of weerbaarheidsvereenigingen, geene andere dan in goeden toestand verkeerende munitie moet worden bewaard, en dus geene patronen of buskruit, waarvan wegens bederf of om andere redenen geen gebruik meer kan worden gemaakt, zijnde het beter dergelijke munitie te vernietigen of in te leveren.
Ik teeken hierbij nog aan, dac de boven onder 1 toten met4aangegeven voorschriften mede in acht zouden behooren te worden genomen ten aanzien van de gevallen, waarin voor de in deze bedoelde inrichtingen, op grond van artikel 27 der Hinderwet, vergunning van Gedeputeerde Staten wordt gevorderd.
De Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, de Mabez Oyens.



Bijlage No. 13.
Departement van Oorlog.
. ,a -kt,, ™ '8-Qravenhage, 19 November 1903.
IVe Afd., No. 90. * '
Onderwerp: Toepassing dee Hinderwet.
Aan Zyne Excellentie den Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
Bij de correspondentie, in zake door het Gemeentebestuur van Deventer gevraagde voorlichting nopens de te stellen voorwaarden bij het verleenen eener vergunning tot het oprichten van eene bewaarplaats voor buskruit, is mij gebleken, dat in die Gemeente bewaarplaatsen voor ontplofbare stoffen, als bedoeld in de tweede alinea van Artikel 68 van het Koninklijk besluit van den 15en October 1885 {Staatsblad rfl. 187), aanwezig zijn, zonder dat dienaangaande voorschriften zijn vastgesteld, zooals in die alleen bepaald.
Aan gemeld bestuur is thans door mij opgave gedaan van de voorwaarden welke, naar mijne meening, met het oog op de veiligheid, aan de houders van bedoelde bewaarplaatsen dienen te worden opgelegd.
Intusachen is de mogelijkheid niet uitgesloten, dat ook in andere Gemeenten bewaarplaatsen, als in de aangehaalde alinea bedoeld, aanwezig zijn, en dat de in die alinea aangegeven voorschriften ontbreken.
Ik heb gemeend daarop Uwe aandacht te moeten vestigen, opdat door Uwe Excellentie, indien Haar dit noodig mocht voorkomen, maatregelen zouden kunnen worden getroffen, om aan dien wellicht bestaanden, minder regelmatigen toestand een einde te maken.
De Minister van Staat, Minister van Oorlog,
J. W. BERGANSrtJS.



Bijlage. No. 14.
Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Aan Heeren Commissarissen der Koningin in de provinciën.
's-Oravenhage, 31 October 1907.
Naar aanleiding van de door Hare Majesteit genomen beslissingen in zake beroepen, ingesteld krachtens de Hinderwet, heb ik de eer U.H.B.Gr. mede te deelen, dat het herhaaldelijk is voorgekomen, dat appellanten niet ontvankelijk werden verklaard tengevolge van de omstandigheid dat zfl, hoewel schriftelijk hunne bezwaren bij het gemeentebestuur hebbende ingebracht, niet op de overeenkomstig artikel 7 der Hinderwet aangewezen plaats en uur waren verschenen om hun bezwaren tegen het oprichten der inrichting in te brengen.
De tegenwoordige jurisprudentie eischt toch, dat, zal de verzoeker of een belanghebbende kunnen gezegd worden in het ongelijk te zijn gesteld (art. 14, eerste lid) hy voor het gemeentebestuur of een of meer zijner leden moet zijn verschenen om zijn bezwaar mondeling toe te lichten.
Ten einde de met deze wetsinterpretatie onbekende belanghebbenden voor eene verklaring van niet-ontvankelijkheid te vrijwaren, komt het mi) wenschelijk voor, dat door U aan de gemeentebesturen in Uw gewest in overweging worde gegeven, telkens bij de kennisgevingen, bedoeld in artikel 6 der Hinderwet, de aandacht er op te vestigen, dat volgens de bestaande jurisprudentie niet tot beroep gerechtigd zijn zij, die niet overeenkomstig artikel 7 der Hinderwet voor het gemeentebestuur of een of meer zijner leden zijn verschenen, ten einde hun bezwaren mondeling toe te lichten.
Be Minister van Landbouw Nijverheid en Handel, Veegens.



Bijlage No. 15.
Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel.
NO. 217.
's-Gravenhage, 17 April 1909.
Jl Afdeeling ARBEID.
Betreffende Naleving dek Hinderwet.
Aan Heeren Commissarissen der Koningin in de provinciën.
Bij Koninklijk besluit van 4 Maart 1909 no. 37 (Staatsblad no. 63) werd vernietigd op grond van strijdig met de wet, een besluit van Burgemeester en Wethouders van Bresken dd. 18 Juni 1908 hetwelk niet overeenkomstig de wet was afgekondigd. ,
Ten einde niet steeds genoodzaakt te zijn in de nalatigheid van een gemeentebestuur, wanneer het afkondiging van Hinderwè>besli8singen betreft, te voorzien door toepassing van het Koninklijk vernietigingsrecht te bevorderen, heb ik de eer U. H.E.G. in overweging te geven, tejkens wanneer te Uwer kennis mocht komen, hetzij tengevolge van een ingesteld beroep, hetzij op andere wijze, dat de bij de Hinderwet voorgeschreven afkondiging van een door het gemeentebestuur krachtens die wet genomen beslissing niet heeft plaats gehad, het nalatige gemeentebestuur aan te schrijven dit verzuim onverwijld te herstellen en voorts den appellant erop te wijzen, dat hij op zijn ingesteld beroep vermoedelijk niet ontvankelijk zal worden verklaard, weshalve het voor hem van belang zal zijn, binnen den bij de wet bepaalden termijn van 14 dagen na de afkondiging opnieuw beroep in te stellen.
Mocht niettemin een gemeentebestuur weigerachtig blijven tot de vereischte afkondiging alsnog over te gaan, dan zoude ik U.H.E.G. in overweging willen geven, door toepassing van artikel 127 der Gemeentewet daarin te voorzien.
De Minister van Landbouw, Nyverheid en Handel, A. S. Talma.



Bijlage No. 16.
Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel.
NO. 2668.
— 's-Oravenhage, 10 December 1910.
Afdeeling ARBEID.
Aan Heeren Commissarissen der Koningin in de provinciën.
De toepassing van de Hinderwet maakt het dikwijls noodig, dat voorwaarden worden opgelegd ter voorkoming van hinder door rook van schoorsteenen van industrieele inrichtingen. Het is mij gebleken, dat zich daarbij meermalen moeilijkheden van technischen aard hebben voorgedaan. De voorlichting van personen, die speciaal op dit gebied deskundig zijn, zoude in dergelijke gevallen tot een goed resultaat kunnen leiden.
In verband hiermede heb ik de eer hierbjj Uwe aandacht te vestigen op de Vereeniging ter bevordering van rookvrij stoken, gevestigd te Amsterdam, die bereid is in gevallen als boven bedoeld kosteloos van advies te dienen. De statuten dezer Vereeniging, waarin o.a haar doel is omschreven, zijn opgenomen onder no. 770 in het bijvoegsel van de Nederlandsche Staatscourant van 18 Juni 1908, No. 141.
De Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel, A. S. Talma.



Bijlage No. 17.
Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel.
no. 114 S.
'8-Gravenhage, 10 Januari 1912.
Afdeeling ARBEID. Betreffende: Naleving van de Stoomwet.
Aan Heeren Commissarissen der Koningin in de provinciën.
Bij een ongeval, dat zich tengevolge van het springen van een stoomketel onlangs voordeed, bleek, dat voor het gebruik van dat stoomtoestel geen vergunning krachtens de Stoomwet was aangevraagd en het bestaan van dat toestel aan de ambtenaren voor het Stoomwezen geheel onbekend was.
In verband hiermede komt het mij wenschelijk voor, dat evenals bh" de uitvoering der Stoomwet maatregelen zijn genomen ten einde te bevorderen, dat die uitvoering ten goede kome aan het toezicht op de naleving der Hinderwet (Circulaire van 25 Januari 1901. Litt L. Afd. A. en F., bij de uitvoering van de Hinderwet middelen worden aangewend om het toezicht op de naleving van de Stoomwet te vergemakkelrJken.X
Daartoe zou door Gedeputeerde Staten respectievelijk de gemeentebesturen bij het verleenen van eene vergunning tot oprichting of uitbreiding van eene inrichting krachtens de Hinderwet daarvan kennis kunnen worden gegeven aan den ter plaatse bevoegden ingenieur voor het Stoomwezen. Wordt de Hinderwet-vergunning in de eerste instantie of beroep bij Koninklijk besluit verleend, dan ware van mijnentwege voor de noodige kennisgeving zorg te dragen.
Al moge het zijn, dat niet in iedere inrichting tot welker oprichting krachtens de Hinderwet vergunning wordt verleend een stoomtoestel wordt gebruikt, niet zelden zal het voorkomen, dat de autoriteit welke de vergunning geeft, bezwaarlijk kan beoordeelen of in de inrichting een toestel aanwezig is, dat onder de bepalingen der Stoomwet valt. Met het oog daarop schijnt kennisgeving van elke verleende vergunning gewenscht.
Ik zoude het op prijs stellen dat van Uwentwege eene uitnoodiging tot Gedeputeerde Staten en de gemeentebesturen in Uwe gemeente werd gericht om voor Het vervolg kennisgevingen In bovenaangeduiden zin tot de districthoofden voor het stoomwezen te richten. De indeeling van het Rijk in districten voor het Stoomwezen is laatstelijk vastgesteld bij K. B. van 11 Februari 1907 {Staatsblad no. 48.) (Zie bijlage no. 2).
De Minister van Landbouw, Handel en Nijverheid. A. S. Talma.



Bijlage No. 18.
Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel,
NO. 194.
— 'S'Gravenhage, 30 Januari 1918.
Afdeeling ARBEID.
Betreffende:
Voorkoming conflicten tusschen Hinderwet en Steenhouwerswet.
Aan Heeren Burgemeester en Wethouders der verschillende gemeenten.
Blijkens het Koninklijk besluit van 20 Januari 1913, Staatsblad no. 37, zal de Steenhouwerswet, met uitzondering van de artikelen 2 en 4, op 1 Maart e. k. in werking treden, terwijl op gelijken datum het Steenhouwersbesluit (Koninklijk besluit van 20 Januari 1913, Staadsblad no. 88, tot vaststelling van een algeméenen maatregel van bestuur, als bedoeld bij de artikelen 6, eerste lid, en 9, 4de lid der Steenhouwerswet) van kracht zal worden. Waar de steenhouwerijen en ook bepaalde steenzagerijen ingevolge deze wettelijke bepalingen aan verschillende eischen zullen moeten voldoen, welke ten doel hebben de daar werkzame arbeiders te beschermen tegen de gevaren, aan den steenhouwersarbeid verbonden, maar die inrichtingen tevens onder de Hinderwet vallen, welke beoogt hare omgeving te •vrijwaren van gevaar, schade of binder, zijn conflicten tusschen de eischen, op grond van beide wetten gesteld, niet uitgesloten. Tot toelichting moge er op worden gewezen, dat volgens de artikelen 11 en 14 van het Steenhouwersbesluit bij eene steenbouwerswerkplaats een open terrein moet beschikbaar zijn en dat aan de steenhouwers moet worden vergund daar hun arbeid te verrichten. Daartegenover staat, dat aan sommige op grond van de Hinderwet verleende vergunningen tot oprichting van eene steenhouwerij de voorwaarde is verbonden, dat geen steenhouwersarbeid mag worden verricht buiten het gebouw der inrichting, zulks om hinder te voorkomen, die de omwonenden zouden ondervinden van het geraas, dat het houwen van steen veroorzaakt.
Ten einde dergelijke conflicten te voorkomen, zijn bjj het gewijzigd wetsontwerp tot herziening der Hinderwet (Zitting 1912—1913, No. 38) op het voetspoor van de bis- en ter-artikelen der bestaande Hinderwet, welke ten doel hebben strijd tusschen de eischen, op grond van de Veiligheidswet en van de Hinderwet gesteld, tegen te gaan, de noodige wetswijzigingen



234
Bijlage N°. 18.
voorgesteld. Zoolang deze voorstellen nog geen kracht van wet hebben gekregen, zal langs anderen weg moeten getracht worden zoo mogelijk zulke conflicten te voorkomen. Tot het bereiken van dit doel schijnt m(j overleg tusschen de gemeentebesturen en mij of van mijnentwege aangewezen ambtenaren onmisbaar in elk bijzonder geval, waarin strijd bestaat of mogeljjk is tusschen de uit beide wetten voortvloeiende eischen, waaraan eene steenhouwerij °f een steenzagerij moet voldoen.
In verband hiermede heb ik de eer de gemeentebesturen uit te noodigen telkens, wanneer ingevolge de Hinderwet by hen eene aanvrage om vergunning tot oprichting van eene steenhouwerij of -zagerij ofeene aanvrage om eene nieuwe vergunning, als bedoeld bij artikel 14 dier wet, voor zulk eene inrichting wordt ingediend, mij onmiddellijk hiermede in kennis te stellen en daaromtrent geene beslissing te nemen, alvorens het noodige overleg heeft plaats gehad. Evenzoo zoude ik het op hoogen prijs stellen ten spoedigste mededeeling te ontvangen, wanneer het verbinden van nieuwe voorwaarden aan eene bestaande vergunning voor eene steenhouwerij °f -zagerij volgens artikel 17 der Hinderwet, of geheel of gedeeltelijk ontslag van de naleving van reeds opgelegde voorwaarden (Art 12, 2de lid der Hinderwet) door een gemeentebestuur wordt overwogen en dat ook dienaangaande geene beslissing werd genomen dan na gepleegd overleg. Ten slotte komt het mij van veel belang voor, dat op gelijke wijze wordt gehandeld, alvorens wordt overgegaan tot intrekking van eene vergunning voor eene steenhouwerij of -zagerij of tot vervolging van een concessionaris (artikelen 20 en 22 der Hinderwet) ter zake van niet-naleving eener concessie-voorwaarde, wanneer de overtreding daarvan geacht kan worden verband te houden met eischen, krachtens de Steenhouwerswet gesteld.
De Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel,
A. S. Talma.



REGISTER.






REGISTER.
De gewone cijfers wijzen de pagina's aan, de daarachter vet gedrukte cijfers de nos. der aanteekeningen, terwijl de Romeinscbe cijfers, vermeld achter de pagina aanwijzen onder welke groep de inrichting op die pagina is te vinden.
A.
Aangeteekende brief 165.
Aanhechting beschrijving en teekening 77, 81, 7.
Aankondiging (afkondiging) 57, 59, 4, 60, 5 en 6, 73, e. v. 77.
Aankondiging in andere gemeenleh 59, 4, 60, 5 en 6.
Aanplakking op het terrein 58,1.
Aanplakking op terrein is stellig voorschrift 63, 11.
Aansprakelijkheid bij overtreding 193, 4, 196, 7.
Aanspraken van burgerrechtelijken aard 116, 1.
Aanwijzing bij plaatselijke verordening, met inclusief verbod 35, 42, 10.
Aardappelmeelfabrieken 25, LX, 107, 3, 126, 24.
Aardappelstroopfabrieken 25, IX, 107, 3.
Aardewerkfabrieken 25, XI.
Aardewerkovens 55, 14.
Acetyleengas 28, EL
Acetyleehgasfabriek 29.
Atmospheeren 26, 1.
Adresseering van kennisgevingen voor Rijksgebouwen 64,12.
Aethers 23, I, 24, IV, 26, 29, IV, 103, 13.
Affineerderijen van goud en zilver 25, XII.
Afkondiging (besluit tot verdaging) 74, 1. ^Afval 25, VII, 32, 35.
Afval van slachtvee 32.
Afwijking van de stukken geoorloofd? 78, 3.
Algemeene maatregel van inwen dig bestuur 26,1,34,197,199,5.
Alkohols 24, IV, 29, IV.
Ammonia 24, III.
Ammoniak 28, 1, 26, I.
Ammoniakzouten 24, III.
Aniline 24, V, 26, 1.
Anilinekleuren 24, V, 26, 1.
Ansjoviszouterij 125, 21.
Arbeidsinspectie, Districtshoofd der —.
Bevoegdheid van den — om te oordeelen of de inrichting voldoet aan de eischen der Veiligheidswet 73, 2, 119. Bijwonen zitting door — 72. Hooren van — over nieuwe voorwaarden 176, 1 en 2. Kennisgeving aan — van sluiting of verzegeling 191. Kennisgeving door — over toepassing art. 7 Veiligheidswet 177.
Kennisgeving van beroep door — 165.



238
Kennisgeving van verzoek aan
— 64, 65, I.
Kennisneming van ingekomen schrifturen door — 72. Plegen van overleg met — 138, 2.
Recht van beroep van —164 Verschaffen inlichtingen aan
— 65.
Zenden afschrift beslissing aan — 77.
Zenden afschrift besluit oplegging nieuwe voorwaarden aan
— 176, 1.
Zenden afschrift procesverbaal aan — 72.
Zenden afschrift verdagingsbesluit aan — 77. Zenden ontwerp beschikking aan — 137, 1.
Zenden van stukken aan —
ingeval van art. 10, 86. Arbeidsinspectie. Verdeeling van
het Rijk in districten 65, 2,
(Bijlage 4). Arbeidswerktuig 56, 14. Arsenigzuur 24, III. Asch (en vuilnis) 24, 4, 25, VII,
107, 9. Asphaltkokerijen 24, V. Assurantiepremie 109,22,125,17,
126, 26.
Azijnfabriek 25, VIII, 108, 11.
B.
Bagger 25, VIL
Bakken (ovens om te —) 55, 14 Bakkerijen, 25, IX, 31, IX, 123,
4 en 6, 128, 34, 129, 41. Bakovens 31, IX, 55, 14. Banketbakkersoven 55, 14. Beenderen 25, VII, 29, VII, 30,
42, 9, 113, 9. Beenzwartbranderij 24, V, 25. Beetwortelsuikerfabriek 25, IX.
Begraafplaats (hinder aan —)
116, 6. Benedenverdieping 59, 3. Benzine 24, IV, 103, 13, 106,34,
129, 40. Benzine-motor 55, 14. Beroep.
Adres van — 158, 5, 6 en 7. Behandeling van het — door Raad van State 164, 18. Bekorting procedure van het
— 164, 17, (Bijlage 11). Belanghebbende kan alleen in
— komen 155, 2.
Geen — van beslissing van verdaging 155, 1. Geen — van weigering van ontslag van naleving voorwaarden 161, 14.
In — geen nieuwe bezwaren 162, 15.
Instellen — door districtshoofd arbeidsinspectie 165. KennisgevingNyan — aan gemeentebestuur 154, 161, 12. Kennisgeving van — bij exploit 154,159,8,160,9,10 en 11. Koninklijk besluit tot verdaging van — 164, 17. Openbare kennisgeving van — door gemeentebestuur 164,
161, 12.
Schorsende kracht van —
162, 16.
Taak ged. staten bij het —
163, 17.
Tijdstip indiening adres van
— 159, 7.
— van besluit tot intrekking 185, 20, 186, 2, 189, 8 en 9.
— van een besluit tot oplegging nieuwe voorwaarden 167, 168, 2, 174, 12.
— van besluit tot sluiting of verzegeling 190, 3.



2S9
— van de beslissing ingevolge artt. 8,12 en 14 154,158,4.
— van de beslissing van ged. staten 165.
Volmacht voor — 158, 5. Wie belanghebbende is in — 155, 2, 156, 3. Beschrijving 45, 46, 1 en 2, 49, 5.
Beschrijving, afwijking van — 78, 3, 81, 7, 148, 8, 9 en 10.
Beschuitovens 55, 14, 123, 4.
Beslissing Afkondiging van — van gemeentebesturen 73, 75,4 en 5 {Bijlage 15).
— der Kroon 165, 204. Kennisgeving van —aan districtshoofd arbeidsinspectie 77.
— van ged. staten 165, 204,
— van gemeentebesturen op verzoek 73.
Verdaging van — 73,1, 74,2, 75,3.
Bewaarplaats van lompen, beenderen, enz. 25, VII, 42, 2, 47, 2, 113,9.
Bewaarplaats van vluchtige producten 24, IV.
Bewaring, tijdelijke 29, VII.
Bezwaren Ambtshalve indienen van — 68,6.
Indienen van — door burg. en weth. 67,3.'
— kunnen door ieder worden ingediend 68, 5, 155, 2,156,3,
— mondeling toe te lichten 58, 1, (Bijlage 14). Schriftelijk inbrengen van — 71,8.
Zitting tot inbrengen van — 66, 1, 67, 2, 71,8, (Bijlage 14). Biologische reiniging van water 30.
Bleekerij 109, 17.
Bleekpoeders en bleek wateren
24, III. Blikslagerijen 25, XII. Bloed 25, VII, 35. Bloeddrogeryen 25, VII. Bloedloogzouten 24, III. Bluschkolen 32, XII. Boekdrukkerijen 37,3, 127,30. Bokkingrookerij 108, 15. Boog, (hand- voet- en kruis-)
34, XVIIL, Boterfabriek 123,3. Botermakerij 123,4. Bovenverdieping 59,3. Branden, ovens om te — 55,14. Branderijen 25, VIII, 112,6. Brandgevaar 88, 90, 97, 98,102,
2, 4 en 5, 103, 7, 8, 9,10 en 13,
104, 16, 18, 19 en 20, 105, 25,
27 en 28, 106, 30 en 34, 123,5,
125, 17 en 22, 129, 41. Brandstof (rookelooze —) 122,2. Briquetten 127, 32. Broodovens 55, 14, Brouwerijen 25, VIII, 123,3. Buitenmuren van de gebouwen
54, 12.
Burgemeester en Wethouders (zie gemeentebestuur).
Burgerlijke rechtshandeling. Verzoek is geen — 56, 16, 117, 10.
Buskruit 24, II, 104, 20, 165, 23 en 24.
Buskruit (bewaarplaats van —) 104, 20, 105, 24.
Buskruitmagazijn 105, 23.
c.
Cacaomolens 25, XIV, 113, 13. Calcineeren 55, 14. Calcium-carbid 28, II. Chemicalia 24, III. Chloraten 24, II. Cichoreifabrieken 25, IX. .



240
Civielrechterlijke betrekkingen 116,2.
Cokes 122,2,123,6,127,32,128,34.
Collodion 29, V.
Commissaris der Koningin. Bevordering door — afkondiging besluit gemeentebestuur 75,4.
Taak van — bij oprichting door
Departement 206.
Taak van — bij verzoek door
spoorwegmaatschappijen205,2.
Waarmerking van stukken
door - 204.
Zenden proces-verbaal aan — 204.
Commissie uit Ged. Staten 201.
Concessionaris. Kennisgeving door - over afwijkingbij toepassing art. 6, 177. Ongeoorloofde verplichting aan — 124, 10 en 14, 127 31. Ontslag — van naleving voorwaarden 120, 130, 44 en 45, 133,47,48 en 49,136,55,166,12. Ontslag — van naleving voorwaarden door de Kroon 120, 134, 51.
Opleggen nieuwe voorwaarden aan — 81, 6, 167, e.v. Vergunning tot uitbreiding alleen aan — en rechtverkrijgenden 150, 20. Vervolging voor schending geheimhouding alleen op klacht van — 196.
Concurrentie 86, 101.
Creosoot 24, V.
Creosoteering van hout 24, V.
Cyaanverbindingen 24, III.
D.
Damastenwasscher 108, 16. Dampen — van hooge spanning 23, I.
Darmen, rookertjen van — 25, X. Darmzouterij, — wasscherij 110, 29.
Dextrlnefabriek 107,3.
Dieren, door — gedreven molens
55, 14, 149, 12. Distillatie (drogen) 24, V. Distilleerderijen 26, VIII, 30, VIII. Distilleeren, droog 55, 14. Dowsongas 106, 32. Drenthe, Zienswijze Ged. Staten
van — over art. 8, 75,5. Dreuning van machines 88. Drijfkracht 55, 14. Drogerijen van dierlijke stoffen
25, X.
Drogerijen van sigaren 25, XIII. Droogkamer met heetwaterver-
warming 33. Drukinktfabrieken 24, V. Drukkerij 37, 3, 127, 30. Dualin 24, II. Dynamiet 24, II. Dynamiet, bewaarplaats van —
125, 20.
E.
Eeredienst, openbare 45, 49, 51, 53, U, 60, 116,30, 115,22.
Eesten 25, XIII, 32.
Eigenaar 57, 1, 61,7.
Eigendommen, gebouwde en ongebouwde — 61,8.
Eigendomsrecht, geschillen omtrent — 116,1.
Eindbeslissing, 63, 10.
Electrische centraalstations en onder-centraalstations 55,14.
Electromotoren 24 I bis, 26, 1, 55, 14, 207.
Emailleoroven, 55, 14.
Erfpachter, Is— gebruiker? 61,8.
Erven 61,8.
Evangeliesatiegebouw 115, 22. Exploit, 154, 159, 8, 160, 9—11.



241
F.
Fabrieken in den zin der Veiligheidswet 55, e. v. Fabriekswet 69, 82, 208. Fulminaten 22, II.
G.
Garancinefabrieken 25, XV, 33, XVI.
Gasfabriek 24, V 123, 7. Gashouder 123,7. Gaskrachtwerktuigen 28, I, 27,3. Gasmotor 55, 14, 127, 30. Gasoliefabriek, 24, V. Gassen 28, l.
Gebouwen door het publiek gezag beschermd 98.
Gebruikere 56, e. v., 61, 6, 7, 8.
Gedeputeerde Staten, Bevoegdheid van 63, 17, 67, 77, 80, 85, 121, 165, 196, 204.
Geldboeten 191 e. v.
Gelderland 62.
Gelegenheidstuinen (van koffiehuizen) 34.
Geloei, — van vee 114, 17.
Gemeente-architect 67.
Gemeentebestuur. Onder — te verstaan burg. en weth. 19, 1 en 2. Verklaring van het — 76.
Gemeenteraad 38, 5, 89,6, 41,7, 42, 8, 44, 10.
Bevoegdheid van den — tot maken van verordeningen 35, 1, 37, 3, 42, 8 en 10. Gevolgen van een door den — verleende vergunning 19,2. Gemeentewet, 19, 37, 2, 39, 6, 75.
Gemeentewet, toepassing art. 127 der — 75.
Geschutgieterijen en boerderijen 25, XII.
Gevaar 87, v., 97, v., 102, e. v.
Gevaarpunt 54, 12.
Geweerfabrieken 25, XII.
Gezondheid 88, e. v.
Gezondheid, der arbeiders in fabrieken 94.
Gezondheidscommissie 44, 11, 62, 9.
Gezondheidswet 44, 11.
Gieterijen 25, XII.
Gipshouderijen 25, XI.
Gistkelder 122,3. J&lasblazerijen 25, XI. jGlasovens 55, 14.
Gloeien, ovens om te — 55,14.
Gloeikousjes 29, 4 (Bijlage 10).
Gloeiovens, 55, 14.
Gordijnenwasscher 108, 16.
Goud 25, XII 32, XII.
Grutmolens 25, XIV.
Guano 25, VII.
Gutta-percha en caoutchouc 102, 6, 108, 14, 118,8.
H.
Haarklopperijen 25, XV. Harpuiskokerijen 24, VI. Harsen 24, VI. Harsoliefabrieken 25, VI. Heete luchtmotor 55, 14. Heetwaterovens 123,6. Heiers 122,1.
Hinder 87, 89 e. v., 98 e. v., 102 e. v., 112 e. v.
Hooibergen of huizen met rieten daken 105, 27.
Hoornen 25, VII.
Houtskoolbranderijen 24 V, 113, 13.
Houtskoolbriquetten 103,8. Houtzaagmolens 26, XI V,33, XIV. Huiden 25 V, 47,2.
16



242
Huiden. Klopperijen van—25 XV.
Huiden. Rookerijen van — 25, X.
Huiden of vellen, drogerij of bewaarplaats van — 25, X, 32, 47, 2, 111, 36.
Huidenzouterij 19, 1> 108, 12, 111, 35.
Hydraulische pers 122,1.
Hypotheekbewaarder 49,6.
I.
IJs of koude 23, I, 26, 1, 27, 2,
125, 18. Inrichtingen.
— door Dept. opgericht 200 e.v.
— door spoorwegen, prov. besturen of door waterschapsbesturen 204.
— gedreven door electromotoren, opgericht voor 1 Juli 1907, 207.
Industrieele — 20, 4, 37, 1, 114, 20.
In twee of meer gemeenten of
provinciën 165.
In roerende of onroerende zaak
21,5.
Opgericht voor het in werkingtreden der wet 169,3,206, 207 Opgericht voor 1824, 153, 23 Sluiting der - 190, 21. Stilstaan eener —143,150,21. Uitbreiding der — 143, 147, 5, 148, 7, 8, 9, 10, en 11, 149, 14 en 15, 150, 16, 17 en 20. Verandering van den aard der
— 143, 147, 4 en 6, 149, 12 en 13, 150, 18.
Verwoesting der—142,22,143. Voor eigen gebruik 31, IX.
— zonder vergunning, door Dept. 197, 200.
Inroeping van den sterken arm 183.
Intrekking der vergunning 187,4. Beroep tegen — 185, 186, 3. Geen ontheffing of wijziging der- voorwaarde in beroep tegen een besluit tot — 189,9. Gezag bevoegd tot — als vergunning in beroep door Kroon is verleend 185,7. — op verzoek van den concessionaris 189,7.
Van — alleen gebruik maken in bijzondere gevallen 188,6. Van — kennis geven aan districtshoofd der arbeidsinspectie 189. Intrekking van het verzoek 56, 17.
Ivoorzwart-branderij 24, V.
J-
Jurisprudentie op art. 7, 58.
KV
Kaarsenfabrieken 24, VI.
Kalk, bewaarplaats van ongebluschte — 25, XI, 29.
Kalkblusscherijen 25, XI, 103,9.
Kalkbranderijen 25 XI, 115, 24.
Kalkoven 115, 24.
Kantoren van de hypotheken en het kadaster 53, 11.
Katoendrukkerijen en wasscherijèn 25, XIV 33, XVI.
Katoenklopperijen 25, XV,
Kennisgeving 57, e. v., 65, 69, 71, 77, 84.
Kennisgeving, verzuim van — 58,2.
Kerkgenootschappen 49, v.
Ketelmakerijen 25, XII.
Keur, uitgevaardigd door een
waterschap 39, 6 e. v. Klopperijen.



243
— van haar 25, XV.
— van huiden 25, XV. van katoen 25, XV
— van schors — 25, XV.
— van tapijten 25, XV.
— van vederen 25, XV.
— van visch 25, XV.
— van wol 25, XV Koekovens 55, 14. Koffiehuis 114, 19.
Koolstof, bewaarplaats van —
103, 13. Koolwaterstof 24, IV. Koolzuur (vloeibaar) 23, I. Koolzuurhoudende wateren 23,
I, 26,1.
Kopergieterij 112, 4, 113, 11. Koperslagerijen 25, XII, 112,4. Korenmolens 25, XIV. Kosten uittreksel kad., plans en
leggers 52, 11. Krachtwerktuig 55, e. v. Kring van 200 M. 45, 51, 9,
53,12, 60,6, 67,3, 83, 85,2, 116,
4, 156,3. Krijt, malen van —103,8,113,13. Kroon 80, 165, 204. Kuiperijen 25, XVII. Kunstboterfabriek 108, 11 en 15. Kunstguanos 25,7. Kweekerij 110, 25. Kwikverbindingen 24, III.
L.
Ladder, brandvrije — 129, 41. Lakfabriek 107,5. Lakkokerijen 26, VI. Lakmoesfabrieken 25, XVI, 38
XVI. Lakoven 56, 14.
Landbouw, nadeel aan den — 98. Lasthebber 68.
Lebben, rookerijen van — 25, X. Leerlooierijen 25, X.
Lijm fabrieken 25, VII.
Lijnolie, koken van — 96.
Lijnwadenwasscher 108, 16.
Lijst van gebouwen bedoeld bij art. 6, 53, 11.
Likeurstokerijen 25, VIII, 47, 2.
Limburg 53fc
Locomobielen 23, I.
Locomotieven 23, I.
Logement 113, 12, 114, 19.
Logementhouder 109, 18. -Lompen 25, VII, 42,9. ^Lompenbewaarplaats, op een
schip 21,5. /Lompenmagazijn 103, 7, 107, 6, 110, 27 en 28, 113,9.
Loodgieterij 112,4.
Loodverbindingen 24, III.
Loodwitfabrieken 24, III.
Lucifersfabrieken 24, III.
M.
Machinefabrieken 25, XII129, 40.
Mechanica, beteekenis van krachtwerktuig in de — 56,14.
Meekrapverstof-fabriek 33, XVI.
Meerderjarigheid 56, 16.
Meestoven 25, XIII
Mest-en mestoffen 25, VII, lil, 30, 115, 23.
Mestvaalt 116,3.
Mestvaalten 21,4, 43, 10.
Metaalgieterijen 25 XII.
Metaalklopperijen 25,. XII.
Metaalsmelterijen 25 XII, 32.
Mijnen en daarmede in verband staande fabrieken en werkplaatsen 208.
Minderjarigheid 117, 10.
Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel 199, 204, 2.
Minister van Oorlog 196, 199,3.
Moffeloven, 56, 14.
Molen 25, XIV, 38, XIV 55, 14, 102, 1, 104, 21, 106, 33.



244
Molenmakerijen 25 XVII.
Mondeling toelichten van bezwaren 58, 1.
Motor 2, 16, 26, 1, 48, 5, 55, 14, 105, 25, 127, 30.
Mouterijen 25, VIII,
Moutmolens 25 XIJ\
Moutwijnbranderij 112,6.
Munitie, bergplaats en bewaring van — 164, 19, 199, 3 (Bijlage 12).
N.
Naphta, bergplaats van — 102,5. Negatief uittreksel 51,9. Nettenfabriek 103, 14. Nitro-glycerine 24, II. Nitro-verbindingen 24, II. Nomenclatuur der wet 208. Nomenclatuur, Duitsche — 92. Nomenclatuur, Fransche — 92, 96, e. v.
O.
Oliekokerijen, 24, VI, 107, 4.
Oliemolens 25, XIV
Oliën, vluchtige — 24, IV.
Olieslagerijen 24, IV.
Omschrijving 65.
Onderwijs, gevaar, schade of hinder voor het — 69, 112, 3.
Onderzoek, technisch —74.
Ongebluschte kalk 29.
Onmiddellijk aangrenzende perceelen 57, 1, 61,7.
Ontplofbare stoffen 24, II 28,5.
Ontploffing 111, 33, 126,26.
Ontsiering, 106, 2, 117,7.
Ontvetten van wol en van de residus der olieslagerijen.
Onvrij territoir 207.
Openbare aankondiging 59,4.
Openbare eeredienst 51, v.
Openbare kennisgeving 57, 66,
131, 157, 201 Opgave, bedoeld bij art. 5, 47,2. Oprichten, definitie van —20,3. Orseille (lakmoes) fabrieken 25,
XVI, 33, XVI Ovens 4, 31, 55, 56, 14, 115, 24,
123, 6, 124, Ha. Overijssel 53, 11.
P.
Paal met plank 64, 11. Paardenkracht 26,1. Paardenmest (ruige-) 106,1. Pannenbakkerijen 25, XI. Pannen oven 56, 14. Patentoliefabrieken 25, VI. Patronen 105, 24. Peksmelterijen 29, V. Pelmolens 25, XIV. Penserijen 25, X, 32. Perceelen 56, è\ y, 61,7. Petroleum, Bewaren van — 20,
3, 28, 5, 43, 101 102, 4 en 5. Petroleum en peproleum-naphta
24, IV.
Petroleummotor 55, 14, 105, 25. Photogeen 24, V. Phosphorus 24, HL Picraten 24, II.
Plaatselijke verordening 35, 37,
40, 42, v. 207. Plan-oven 56, 14. Plans, kadastrale 51,8. Plattegrondteekening 45, 47, 3,
48, 4 en 5. Plavuisbakkerijen 25, XI. Pletterijen 25, XII. Polderkeur, 40, e. v. Polderwater, bederven van —
93, v. Politierecht 41,6. Politieverordening 56, 15. Politiewetgeving 41,6, 56, 15.



245
Porceleinfabrieken 25, XI. Porceleinovens 55, 14. Poudretten 25. VII. Praesumptie van gevaar, schade
of hinder 50,6. Procedure, eenvoudige — 84. Procedure, omslachtige — 84. Procedure van art. 26, 203,5. Proces-verbaal van bezwaren 6,
15, 68, 70, 72, 204. Proces-verbaal van bezwaren, afschrift van — 72. Proces-verbaal van overtreding
200. Proeftijd
Duur van den — 135,53.
Geen — voor locomobile 135,
52. ^
Geen reden tot — 136, 55. — mag niet strekken om een proef te nemen met op te leggen voorwaarden 136, 56. Vergunning voor bepaalden — 120, 134, 52.
Verlenging van den — 136,
54, 136, 57. Provinciale (Hoofd) Ingenieur 85. Provinciale waterstaat 64, 13. Pyroxilin 24 II.
R.
Raad, zie gemeenteraad.
Raad van State 154, 164, 200.
Raadscommissie 205.
Register van hoofden van ondernemingen 83,10.
Reiniging, Inrichting tot biologische — van water 30.
Residus der olieslagerijen 25, VI
Retortoven 56, 14.
Revolver- en flobert patronen, bergplaatsen van — 102,2.
Roet 25, VII, 128, 34.
Romeinsch recht, begrip hinder reeds in — 97.
Rook 110, 25, 122 2, 127, 32,
128, 34.
Rook, verteren of verbranden
van — 93. Rookerij 125, 22. Rookerijen van dierlijke stoffen
25, X 125, 22.
s.
Sagofabrieken 107,3. Salmoniac 96. Salpeter-zuur 24, III. Samengeperste lucht 23, I 26,1. Schaal, der teekening 48,5. Schade 87, 90, e. v., 98, e. v.,
106, e. v. Scheepstimmerwerven, 25, XVII
127, 33.
Schietbaan en Schietinrichtingen 25, XVIII 34, XVIII, 78, 102, 3, 103, 11, 104, 15 en 17, 106, 31, 128, 39.
Schiethoorn 117,8.
Schietkatoen, 24, II, 104,16 en 18, 109, 21.
Schiettenten op de kermissen 34, XVIII.
Schijfschietinrichtingen in koffiehuizen 34, XVIII.
School 49,6.
Schors-klopperijen 25, XV.
Schorsmolens 25 XIV.
Schriftelijk bezwaarschrift 68.
Secretarie 58.
Secretaris 67.
Sigarendrogerlj 25, 13.
Situatieteekening 47, 2, 48,4,85.
Slachtersvak 113,7.
Slachterijen 25, (X, 31, X, 36, 108, 13, 113, V, 114, 17 en .18, 116, 5, 124, 15, 128, 35,
129, 42. Slachthuizen 36,1. Slachtvee, afval van — 32. Sluiting der inrichting 190,191.



246
Smederijen 26, XII 46, 2, 103, 10, 107, 7, 109, 17, 112,1 en 4, 114,8, 14 en 19,115,22,117,9.
Smeltoven 55, 14, 56, 14.
Snelbleekerijen 25, XVI, 34.
Soda, koolzure, dubbel koolzure en zwavelzure — 24, III.
Soda-hydraat 24, III.
Solarolie-fabrieken 24, V.
Spanning 26, 1.
Specerijen, malen van 103, 8,
113, 13. Spekrookerij, 107, 8, 112, 5. Staat van veranderingen in de
lijst der gebouwen bedoeld bij
art. 5, 53, 11. Stampers 112, 1. Steenbakkerijen 25, XI. Steengroeven en daarmede in
verband staande fabrieken en
werkplaatsen 207. Steenhouwerijen en zagerijen 25,
XII, 34, 109, 18, 113, 12. Steenhouwerswet, voorkoming
conflicten met — 83, 8, (Bijlage 18). Steenkolencoaksbranderijen 24,
Steenkolen 127, 32. Steenkoolbriquetten 103, 8, 113, 13.
Steenolie 24, IV. Steenovens 56, 14. Stijfselfabrieken 25, IX. Stoom 23, I.
Stoombrandspuiten 23, I.
Stoomgemaal 55, 14.
Stoomgrutterij 122, 2.
Stoominrichtingen en stoomwerktuigen 23, L 17, 26, 27, 37, 55, 80.
Stoomketelmakerijen 25, XII. Stoomkorenmalerij 123, 5. Stoomkraan 23, I. Stoommeelfabriek 110, 25.
Stoomoliéfabriek 122, 1. Stoomtoestellen, 207. Stoomwerktuigen 23, I, 27, 3. Stoomwerktuigen, in vaartuigen 23, I.
Stoomwezen, Kennisgeven aan
ambtenaren voor het — 83, 9.
(Bijlage 17). Stoomwezen, Verdeeling van het
Rijk voor het—83,9 (Bijlage2). Straf bij overtreding 16, 37, 2,
39, v., 191 v., 196. Strafvervolging 80. Strafvordering, art. 8 van het
Wetboek van — 184. Stukken, geen meerdere — dan
bij art. 5 is bepaald 56, 15. Suikerraffinaderijen 25, IX.
T.
Talkoven 56, 14. Tapijtklopperyen 25, XV, 107,10. Teekening 49, 5. Teerkokerijen 24, V. Tegelbakkerijen 25, XI. Tegeloveris 66, 14. Termijn voor voltooiing.
Bij de vergunning — bepalen
138.
Geen beroep tegen — en weigering verlenging termijn 142,5. — is geene voorwaarde 126,28. Verlenging van — 139, 1, 2. Verlenging van — voor in hooger beroep verleende vergunningen 139, 3. Verzuim tot bepaling van — 132, 4.
Terreinen waar inrichtingen kunnen worden opgericht zonder vergunning 199, 5.
Territoir, onvrij — 208.
Ter visieligging 49, 58, 76.
Toestel 55, 14.
Toestel tot voorkoming van



247
brandgevaar tengevolge van het uitwerpen van vonken 122, 2.
Toegang 188.
Toezicht 179, 196.
Traankokerijen 24, VI.
Traamolens 25, XIV.
Triperie 32.
Tuinen, ophooging van — 128,7. Turf 123, 6.
Turfcoaksbranderijen 24, V. Turfolie-fabrieken 24, V.
u.
Uitdamping, walgelijke 91, 95, v. Uittreksel uit de kad. leggers 145,
49, 6, 51, 7, 8 en 9, 52, 11. Uittreksel uit de kad. plans 48,3.
V.
Vaartuigen, Inrichtingen op —
22, e. v. Veiligheidswet 5, e.v., 54, e.v., 72,
118, e. v. Vellen, b e waarplaatsen van —
25, X
Verboden terrein 43, 10.
Verdaging van beslissing 73, v.
Verdaging van beslissing, afschrift van besluit van — 77.
Verfkokerijen 24, VI.
Vergunning. Aanhechting van beschrijving en teekening aan — 77, 81, 7. Aanvullende — 143, 1. Bevoegd gezag tot verleenen van nieuwe of aanvullende vergunningen voor inrichtingen vóór de wet opgericht 145, 3.
Bij de — termijn bepalen 138, 139, 1.
Duur der — 77, 7, 81, 6.
Eenige gevallen waarin nieuwe of aanvullende — noodig is 147, 6, 148, 7, 8, 9, 10, ff, 149, 12, 13, 14, 150, 17, 18, 21. Geen nieuwe — als oorzaak verwoesting in het duister ligt 152, 22.
Inhoud der — 80,4, 82,118,12. Kennisgesing van elke — aan ambtenaren voor het Stoomwezen 83, 7 {Bijlage 17). Nieuwe — 148. Nieuwe of aanvullende — alleen te geven aan concessionaris en rechtverkrljgende(n) 150, 20.
Nieuwe — wenschelijk by uitbreiding van inrichtingen voor 1824 opgericht 153, 23. Oordeel of nieuwe — noodig is 150, 19, 154, 24. Overjegging stukken voor aanvullende — 144, 2.
— te naamstellen van verzoeker en rechtkrijgenden 80,5.
— te verleenen door de Kroon 16, 204.
— te verleenen door ged-staten 165, 204.
— te verleenen door het gemeentebestuur 19. Verleenen of weigeren der — afhankelijk van plaatselijk gesteldheid 139, 1. Voorwaarden te stellen bij aanvullende of nieuwe — 147,5.
Verhitten 55, 14.
Verklaring of de Inrichting al
of niet onder de Veiligheids
wet valt 54, 13. Vernisfabriek 107, 5. Verniskokerijen 24, VI. Verordeningen
Verplichting tot geheimhouding 12.



248
Ververijen, 25, XVI, 83, XVI. Verzegeling der werktuigen 190. Verzoek, Beslissing op —, als
bij verordening inrichtingen
zijn verboden, 38, 5. Verzoek, herhaalde indiening na
afwijzing 62, e. v. Verzoeker 7, 10, 56, 16, 71,117". Verzoekschrift 45, 1. Verzuim overlegging kad. leggers
51, 7.
— als middel om inrichtingen voor 1824 opgericht te weren 42, 9.
— ex art. 4 zijn strafverordeningen 37, 2, 39, 6. Hooren van gezondheidscommissien op de — 44, 11. Niet in acht nemen van — bij art. 26. . . . Onwettige gemeente — 37, 3,
38, 4, 41, 7.
Strijd tusschen gemeente — en waterschapsverordeningen
39, 6. Vestingwerken 208. Vetsmelterijen 24, VI. Vetten 24, VI. Vilderijen 25, X. Vischklopperijen van — 25, XV. Visch, rookerijen van — 25, X. Vlasbraakketen 55, 14. Vleesch, rookerijen van — 25, X. Vleeschwinkel 32, 113, 7. Vloeibaarkoolzuur 23, I. Vluchtige koolwaterstoffen en
oliën 24, IV. Volmacht 64, 13. Voorwaarden
Bepaling termijn art. 13 is
geene voorwaarde 127, 28.
Bezwaren tegen ontslag van
— 120, 130, 45, 132, 49. Geen — dat de inrichting zal worden ingetrokken als zij
tot ongelukken aanleiding zal geven 130, 43.
Geen — die belangrijke belemmering zijn van het bedrhf 122, 1, 124, 10, 127, 33, 128, 37, 38, 129, 40.
Geen — die niet de inrichting betreffen 123, 4, 7. Geen — die niet den bestaanden toestand betreffen 126,23. Geen — in het belang eener goede politie. 126, 28. Geen — in het belang van werklieden in de inrichting of in het belang van de gemeentekas 124, 12.
Geen — om de vergunning te allen tijde in te trekken 81,6.
125, 16.
Geen — om des Zondags ovens niet te mogen laten rooken, of op schietbaan niet te mogen schiéten\l24, 11a, 128, 39. Geen — pm geleden schade te vergoejlen 123, 9, 125, 19,
126, 26. !
Geèn — om kosten van geneeskundige hulp en verpleging van gezin ten laste van concessionaris te brengen 124,14. Geen — ter tegemoetkoming van bezwaren van hem, die vergunning vraagt 126, 27, 129, 41.
Geen — tot betaling van verhoogde assurantiepremiën 125, 17, 126, 26.
Geen — tot geschikt maken van het terrein door aan te brengen kunstmiddelen tot waterloozing 127, 29. Geen — tot wering van overlast van het personeel 124,11. Geen — waarvan uitwerking en nadere omschrijving aan



249
burg. en weth. wordt overgelaten 128, 36.
Geen — wier uitvoering afhankelijk is van derden 123, 8, 127, 31.
Geen — wier vervulling wordt opgeschort om proeven te nemen 124, 13. In de gelegenheid stellen van belanghebbende om bezwaren tegen ontslag van — in te brengen 130, 130, 45, 132, 46, 133, 47, 134, 51.
— in het belang der openbare zedelijkheid 129, 42.
— mogen niet onmogelijk maken naleving eischen krachtens Veiligheidswet 147, 138, 2, 3 en 4.
— omtrent rook 122, 2, 128, 6, 124, «a, 125, 22^ 127, 32, 128, 34, 134, 50 (Bijlage 16). Ontslag van — 120, 130, 44,
133, 48.
Ontslag van — door de Kroon
134, 51.
Opleggen van — 120. Toezicht op de naleving der
— 179.
— tot afvoer van rook 127, 32, 128, 34.
— tot onttrekken aan de oogen van het publiek van het afmaken van vee, 129, 42.
— tot verbod om- vee te stallen 125, 15, 128, 35. Voorloopige of voorwaardelijke ontheffing van — 133, 49. Wijziging van - 126, 25. Zelfstandig oordeel van gemeentebestuur over opleggen van — 121.
Voorwaarden nieuwe. Aard der — 171, 6. Beroep van — 174, 12.
Besluit tot — met redenen omkleed 173, 11. Geen —, indien geen vergunning bestaat 173, 11. Hooren van districtshoofd arbeidsinspectie over — 176. Indienen van klachten tot opleggen van 168, 2. — ingeval toepassing art. 6 der Veiligheidswet afwijking veroorzaakt 177. Noodzakelijkheid van — 169,2. Om — op te leggen geen vereischte dat er bij de vergunning reeds voorwaarden gesteld waren 171, 4. Ondervinding voor het opleggen van — 167, 169, 2, 171, 7, 172, 8.
Opleggen van — 167. Opleggen van — mag niet neerkomen op verleenen eener nieuwe vergunning 171, 5. Wie bevoegd is tot opleggen van — voor inrichtingen onder vigeur van het Kon. besluit van 1824, 169
Voortzetten werkzaamheden verbieden als hooger beroep wordt ingesteld 191, 3.
Voortzetten werkzaamheden, verbod tot — 190
Vruchtenstroopfabrieken 25, IX
Vuil, Verspreiden Van — 90,94.
Vuilnis 25, VII
Vuurwerken 24, II, 104, 20,196.
w.
Waardevermindering 111, 34. Waschbleekerij 118, 11. Wasscherijen 25, XVI, 33, XVI. Waterloozing, Kunstmiddelen
tot — 127, 29. Watermolen 55, 14.



250
Watermotor 55, 14. Waterschapsbestuur 39 e. v., 46,1. Water, Verontreiniging van —
124, 13, 126, 24. Weigering.
reden van — der vergunning.
86, 8, 118 en 119.
vorm van — 118, 11.
Wat geen reden tot — mag
zijn 109, 22 en 23, 110 24 en
26, 111, 31, 32 en 34, 112.
3, 113, 10, 114, 16 en 17,
115, 1 en 21, 116, 2, 3, en
5, (zie echter 128, 35) 116, 6,
117, 7, 8, 9 en 10. Werkplaatsen in den zin der
Veiligheidswet 55, 14. Weverij, 108, 16, 109, 19. Wieken, ronddraaien van 106,33. Windkorenmolen 104, 21. Windmolen 55, e. v. Windpelmolen 102, 1. Wol, fabrieken tot het ontvetten
van 25, VI. Wolklopperijen 25, XV. Woningwet 74, 118, 12
z.
Zagerijen 25 XVII. Zeepziederijen 24, VI. Zegel en registratierechten 46, 1, 71.
Zilver 25, XII, 32, XII. Zinkgieterij 112, 4. Zinkverbindingen 24, III. Zinkwitfabrieken 24, III. Zitting 57, 66, v., 70, v. Zitting, Geen — ingeval van art.
10, 83, 1, 157. Zouterijen van dierlMke stoffen
3, 4.
Zoutziederij 30, VIII. Zoutzuur 24, III. Zuivelfabrieken 25, IX. Zuringzuur 24, III. Zwartselfabrieken 24 V. Zwavel 103, 13. Zwavelkoolstof 24 IV. Zwavelzuur 24, III. Zwingelketen 155, 14.