36
terseboet pertama (boekoe 1) itoe, soedah diterangkan sampai tjoekoep dikepalanja jang ada disebelah atasnia staat.
Kolom 11 hingga kolom 20 itoe goena menoeliskan pembajaran (penitjilannja) wang-pokok; dalam roeangroeang jang kosong haroes diisi tanggal boelan mestinja membajar penitjilan). Djadi kolom-kolom itoe hanja dipakai boeat pembajarannja orang-orang jang namanja soedah terseboet disitoe dan teroes membajar pada hari boelan jang ditentoekan diatas itoe. Kalau orangnja tida membajar, maka kolom itoe dibiarkan sadja terboeka (kosong).
Djadi mëmang soedah ditentoekan, bahwa pada tiaptiap hari-boekaan bank sedikit-sedikitnja ada terpakai satoe folio (katja) daripada register-register-oetang itoe.
Adapoen kolom 20 itoe dipakai boeat pembajaran jang terachir (paling belakang). Djika pada hari itoe oetangnja beloem djoega dibajar, maka nama orang itoe dan sisa oetangnja dipindahkan kegolongan (koempoelan) nama-nama orang, jang beroetang pada hari-boekaan bank jang akan datang daripada tanggal boelan jang terseboet dikolom 20; maka dari sebab itoe terboekalah poela 10 kolom boeat orang jang menoenggak oetangnja itoe.
Di dalam kolom 21 dan 22 ditjatetkan kefolio manakah nama orang itoe dipindahkan, dan berapakah ketoenggakannja (ketinggalan hoetangnja) itoe. Adapoen akan memindahkan nama jang demikian itoe dipergoenakan tinta merah.
Didalam kolom 7 diseboetkan tanggal boelannja waktoe beroetang doeloe, dan didalam kolom 8 diseboetkan banjaknja ia beroetang. Pembajaran orang-orang jang menoenggak oetangnja, jang namanja dan angka oetangnja telah dipindahkan sebagai terseboet diatas itoe, tida bolëh didjoemlahkan bersama-sama dengan bajaran lainlain orang, jang membajar ansoeran; poen tentangan hal ini diingat poela pada waktoe mengisi boekoe kasboek, ka-



38
Het inlagen register (Simpenan) (Boekoe II).
Dit register dient voor verplichte inlagen, voor stortingen op aandeelen en voor vrijwillige spaargelden.
Op een folio kunnen 4 inleggers komen te staan. Uit het debiteuren-register of uit het kasboek-proefbalans worden de posten overgebracht en de bijhouding geschiedt voorts volgens de Staffel methode, d.w.z. elke inleg wordt opgeteld bij, elke uitname afgetrokken van het saldo. De eerste kolom, waarin het volgnummer van het debiteurenboek wordt vermeld, vergemakkelijkt de contróle op de overbrenging. Bij vrijwillige beleggingen dan wel bij storting op aandeelen anders dan als verplichte inlagen (hetgeen bij landbouwbankjes voorkomt) blijft kolom 1 oningevuld.
Het kasboek tevens proefbalansregister. (Boekoe III).
Dit register is zoodanig ingericht, dat het geschikt is zoowel voor handelsdesabanken, landbouwdesabanken als voor desabanken, waarbij èn voor handel èn voor landbouw wordt uitgeleend.
Achter 't woord „modal" wordt het maximum bedrijfskapitaal ingevuld; achter „Perkakas" de aanwezige inventarisartikelen en rechts van de bladzijde de rente, die debiteuren moeten vergoeden.
De invulling vangt op den eersten dag van het kalenderjaar (1 Januari) aan met de over het afgeloopen jaar opgemaakte balans. Daarna komt de invulling, op de vol-



38
Hal register simpanan (simpfenai) (Boekoe III).
Register ini dipergoenakan bagi simpanan perdjandjian, dan bagi pemasoekkan wang aandeel, dan djoega bagi simpanan jang sesoeka hati sendiri (tjëlënganmanasoeka, Jav.).
Didalam tiap-tiap folio bolëh masoek nama 4 orang jang menjimpan wang. Post-post (bagian wang-wang didalam boekoe) dipindahkan dari register-oetang atau dari kasboek-proefbalans. Tentangan mengisinja haroeslah ditoeroet atoeran „Staffelmethode", artinja masingmasing simpanan didjoemlahkan pada saldo (ketinggalan), dan tiap-tiap keloearnja wang dipotong dari saldo itoe. Kolom pertama jang menjeboetkan nomor berikoetnja boekoe-oetang itoe, memoedahkan bagi memeriksa pemindahan (nama dan angka d.1.) itoe. Kalau orang menjimpan wang sesoekanja sendiri atau kalau orang membajar wang aandeelnja, lain dari pada simpanan perdjandjian (seperti terdjadi di bank-bank-tani), maka kolom 1 tidaklah diisi.
Hal kasboek (boekoe kas) jang dipakai djoega boeat register proefbalans (Boekoe III).
Adapoen register itoe diboeat dengan bermaksoed soepaja bolëh dipakai boeat bank-dêsa-dagang, bankdesa-tani atau bank-dësa jang memberi oetang boeat keperloean perdagangan dan tani.
Dibelakang perkataan „modal" haroeslah diisi angka wang modal-pekerdjaan jang paling banjak; dibelakang „Perkakas" diisi barang-barang inventaris, dan disebelah kana katja itoe diisi boenga, jang haroes dibajar oleh orang-orang jang beroetang.
Mengisinja boekoe itoe haroeslah dimoelai dengan hari kesoeatoe (pertama) dari tahoen almanak (1 Janu-



.39
gende regels, van de dagmutaties in de kolommen die op die mutaties betrekking bebben en worden deze opgeteld bij de daarboven staande cijfers. De verkregen som is dan de proefbalans na afloop van den dag.
Voorzoover betreft de hdbn worden in dit register slechts de dagtotalen ingevuld. Bij aflossingen geschiedt dit door achtereenvolgens de ontvangsten van elke groep (golongan) te boeken en deze op te tellen. In kolom 9 worden de ontvangsten van de met roode inkt geboekte achterstalligen opgeteekend.
Voorzoover betreft de ldbn worden in dit register alle ontvangsten en uitgaven direct geboekt, post voor post en worden de namen van de personen die komen leenen of betalen vermeld in kolom 2.
Bij een gecombineerde bank verdient het aanbeveling dubbele kolommen 8 t/m 10 en 19 te maken daar hierdoor de contróle met behulp van de beide saldilijsten van uitstaande schulden zeer wordt vergemakkelijkt en het inzicht in de werking van de bank wordt verhelderd.
Opgemerkt zij, dat de, optelstreep onder de dagmutaties loopt van kolom 5 tot en met kolom 13 en voorts van kolom 16 tot en met kolom 26.
Het cijfer in kolom 14 verandert niet dan na de opmaking der balans, terwijl het cijfer in kolom 27, dat het saldo van de kas aanwijst geen verband houdt met het er boven staande maar telkenmale grooter of kleiner



41
in het cijfer vernield in kolom 19, dat het totaal der uitstaande leeningen aangeeft.
Ten slotte zij nog vermeld, dat de cijfers der kolommen 15 en 28 steeds met elkander moeten overeenkomen.
Het opmaken der balans.
In den regel wordt de balans op het einde van het boekjaar (31 December) opgemaakt. Zij is een staat, aangevende de, bezittingen en schulden van de zaak. Het verschil van de bezittingen en de schulden is het zuiver vermogen en kan begrijpelijk zoowel positief als negatief zijn (in welk laatste, geval er een — teeken voor het bedrag geplaatst wordt).
Worden geen andere kolommen gebezigd dan op het model zijn aangegeven, dan geschiedt de opmaking uit de eindcijfers der kolommen N08 5, 7, 8, 9, 11, 16, 18, 19, 23, 24 en 27.
De bezittingen zijn:
het verschil van kolom 10—5 (saldo E/C bij de afdeelingsbank).
19 —- (8 -f- 9) (saldo uitstaande leeningen).
23 (inventaris).
27 (saldo in kas).
De uitkomst wordt geboekt in kolom:
16
19 23 27



41
termasoek di dalam angka jang terseboet di kolom 19, jaïtoe jang menerangkan djoemlahnja wang-wang-pioetang jang beloem dibajar.
Kemoedian diterangkan lagi, bahwa.angka-angka dari kolom-kolom 15 dan 28 itoe haroes tjotjok jang satoe dengan jang lain.
Hal memperboeat balans.
Kebiasaan orang memperboeat balans itoe pada penghabisan tahoen (31 December).
Balans itoe ialah soeatoe staat, jang menerangkan kekajaan dan oetang-oetangnja soeatoe pekerdjaan. Bedanja antara kekajaan dan oetang menerangkan kekajaan jang bersih dari pekerdjaan itoe, bolëh djadi beda kedoea angka itoe menerangkan oentoeng, tetapi bolëh djadi djoega menerangkan roegi (djikalau roegi orang haroes menaroeh tanda (— = koerang) di moekanja angka itoe.)
Djikalau orang-orang tiada memakai kolom lagi lain dari pada jang telah diseboetan di dalam model (tjontoh), maka balans itoe diperboeat dari pada angka-angka penghabisan jang ada dalam kolom-kolom No 5 7 8 9, 11, 16, 18, 19, 23, 24 dan 27.
Kekajaan-kekajaan jaïtoe: j Pendapatannja dimasoekkan di kolom:
bedanja kolom 16—5 (saldo (ketinggalan) B/C di afdeelingsbank). -y*
19 — (8 + 9) (saldo oetangoetang jang beloem dibajar). 19
23 (inventaris). 23
27 (saldo (ketinggalan wang) dikas). 27



42
de schalden zijn:
7—18 (saldo aan uitgegegeven aandeelen).
11
5—16 (eventueel debet B/C afdeelingsbank).
11—24 (saldo aan inlagen). .
7
5
Zijn de kolommen met de uitkomsten ingevuld, dan rest nog de invulling der kolommen 13, 26 en 28, daarna van de kolom No. 14, het zuiver vermogen of:
(16 + 19 + 23 + 27) — (7 + 5 + 11).
Met de invulling dan nog van kolom 15 is de opmaking geëindigd.
Register van toegelaten leeners tevens a a n d e e 1 e n-r e g i s t e r. (Boekoe IV).
In dit register worden alle personen opgenomen die voor leeningen in aanmerking wenschen te komen en door de bankcommissie worden goedgeacht. Kolom 1 geeft het stamboeknummer aan en kolom 7 het bedrag dat mag geleend worden.
Door de bijvoeging van de kolommen 4, 5 en 6 doet dit register tevens dienst als aandeelenregister.
Kolom 4 vermeldt den datum waarop de aandeelen zijn verkregen, kolom 5 de nummers der aandeelen en kolom 6 het aantal.
Contróle registers.



42
Oetang-oetang jaïtoe:
7—18 (saldo (ketinggalan) wang aandeel-aandeel jang dikeloearkan).
5—16 (oetang R/C pada afdeelingsbank).
11—24 (saldo wang simpanan).
11 7
5
Sesoedahnja kolom-kolom habis diisi, tinggallah lagi mengisi kolom-kolom 13, 26 dan 28, sesoedah itoe laloe diisi kolom No. 14, jaïtoe kekajaan bersih atau:
(16 + 19 + 23 + 27) — (7 -f . 5 + 11).
Setelah diisi kolom 15 itoe maka selesailah memperboeat balans itoe.
Hal register pemeriksaan (contróle register).
Register orang-orang jang bolëh beroetang dipakai djoega boeat Register-aandeel (Boekoe TV).
Di dalam register ini dimasoekkan nama sekalian orang jang berkehendak minta oetang pada bank dan ditimbang bolëh dikaboelkan olëh Commissie bank. Kolom 1 menerangkan nommernja stamboek, dan kolom 7 menjeboetkan banjak wang jang bolëh dioetang.
Oleh karena ditambah dengan kolom 4, 5, dan 6 maka register inipoen bolêhlah dipakai djoega boeat registeraandeel.
Kolom 4 menjeboetkan hari boelan waktoe aandeelaandeel didapatnja, kolom 5 nommernja aandeel-aandeel, dan kolom 6 banjaknja aandeel.



43
Met het oog op de ruimte, die benoodigd is voor den duimafdruk, wordt elke folio in vakjes van 5 of 6 regels verdeeld, wat nog tot voordeel heeft, dat er ook ruimte bestaat voor mutaties in de aandeelen.
Waar dit register het voornaamste contróle register is, zal wel niet nader behoeven te worden aangetoond hoe groot de noodzakelijkheid is bij den aanleg alle aandacht van den controleerenden ambtenaar (mantri) daarop te vestigen. Hij moet er ten volle van overtuigd zijn, dat de duimafdrukken inderdaad van de personen zijn, die voor de duimafdrukken staan vermeld en zorg dragen, dat de afdrukken duidelijk en helder zijn. Bij de afsluiting van het register stellen commissie en mantri zich door hun handteekening of duimafdruk verantwoordelijk dat al de duimafdrukken naar behooren zijn gesteld.
Het saldi- tevens verval en achterstandregister. (Boekoe V).
Dit register voor debiteuren die niet op geregelde data moeten afbetalen wordt ieder jaar (indien noodig) vernieuwd; de gegevens worden verkregen uit het debiteurenboek voor landbouwleeningen. De eerste kolom geeft de nummers aan van het debiteurenboek; de tweede de saldi op ultimo van het afgeloopen jaar; daarna komen de kolommen voor de maanden, die weder onderverdeeld zijn in 4 kolommen n.1. voor:
de overeengekomen afbetaling; de afbetaling, den achterstand; en het saldo op ultimo dier maand.



43
Soepaja ada tjoekoep tempat boeat tanda-djempol (iboe djari), maka tiap-tiap folio dibagi berkotak-kotak (berpetak-petak) dari 5 atau 6 garis (baris); atoeran jang demikian ini ada lagi baiknja, jaïtoe ada mempoenjai tjoekoep tempat boeat perobahan aandeel.
Olëh karena register ini boekoe pemeriksaan jang terpenting, tentoelah amat perloe sekali ambtenaar jang wadjib mendjalankan pemeriksaan (jaïtoe menteri) itoe mengerti betoel-betoel akan keperloean register ini.
Iapoen mestilah pertjaja benar (artinja diperiksaanja sampai ta' sjak lagi), bahwa tanda djempol (iboe djari) itoe soenggoeh tidak palsoe, ja'ni betoel tanda djempol itoe kepoenjaan orang-orang jang namanja terseboet di sitoe. Iapoen haroeslah mendjaga djoega, soepaja terang sekali tanda-tanda djempol itoe. Waktoe menoetoep register itoe baharoelah commissie dan menteri menaroeh tanda tangan atau tanda djempolnja, boeat keterangan bahwa merëka itoe telah menanggoeng, bahwa tanda-tanda djempol itoe boekannja tanda palsoe.
Hal register ketinggalan wang jang dipergoenakan djoega boeat register sampai tempo dan register ketoenggakan oetang. (Boekoe V).
Register ini dipergoenakan boeat orang-orang beroetang jang tida diwadjibkan membajar (menjitjil) pada tanggal boelan jang ditetapkan; register ini tiap-tiap tahoen diboeat jang baharoe lagi, isinja diambil dari boekoe oetang bagi pindjaman perkara keperloean tani.
Kolom pertama menerangkan nommer-nommernja boekoe-oetang itoe; kolom kedoea menjeboetkan ketinggalanketinggalan dari tahoen jan soedah; sesoedah itoe kolomkolom boelan, dibagi-bagi lagi djadi 4 kolom, jaïtoe boeat:
Pembajaran (penjitjüan) menoeroet perdjandjian; pem-
A. B. Db. ?






Residentie District
Afdeeling Onderdistrict
Onderafdeeling Kemantren
I».
BOEKOE BERHOETANG TANI BANK DESA



50
Katja
Nama Desa
Hoetang Nommer boekoe lid
Goenanja pindjem
Berdjan dj ian bajar
Rente % saboelan 19 19....
«Se?
a>" P
BCL 80
O et-
pao
3 K
era p
2 £>"
s _^
Januari.
Februari.
Maart.
ApriL
Mei.
Juni.
Juli _
Augustus.
September. '
October.
November.
December.
SS si 2 "o -S Tanda tangan _ .
ï S 5 o . j. ° . Ketrangan.
§ « *=> la o o jang tnma pembajaran. 6
M ft Q



51
Residentie District
Onderafdeeling Onderdistrict
Afdeeling Kemantren
IT.
BOEKOE SIMPENAN BANK DESA



52
C: masoek. D: kloeae.
Nommer oeroet Nommer oeroet Nommer oeroet Kommer oeroet
Nama Nama Nama Nama
Desa Desa Desa Desa
Nommer boekoe Nommer boekoe Nommer boekoe Nommer boekoe lid lid lid lid
'o '© ft '§? ft* 1? ft
mi B, 3 . >» &b Ö. B , mi fj Ö , ui S 3 2n £"> « ei Sc 60 «8 cé ïfl 6D ca 2 a 60 ca «
IN 5 0 & I» S 1:8 gs« s M *s«s * S*
o o ca . Ggoca . t_, «0 oö . C 5 o cd . s-i
g Ho pq^ H o ft >f Enopqg h u ft 1 234123412341234



Residentie District
Afdeeling Onderdistrict
Onderafdeeling Kemantren
III.
BOEKOE KAS DAN PERHITOENG AN BANK DESA



Modal ƒ .
Katja boe" TEIMA. . KLOEWAR. . Ketrangan. .
koe- | g g ■ ■ [g^SgQ
Namanja orang jang hoe- . Dari bank | Pindjeman. | I F^J^ s' I . O^-o^fs- ^ | _
ö bc . afdeelmg. -a J . ,a ,u afdeeling. -e j p Uadjih. g & d ^
■3 lang bajar hoetang dan ke- J § | ; g ^ :g ^ | | | ^7 ^~ ^ ^ _ g « j« ,5
trangan laen rekenmg. 3 g. | 3 | g |^ | | g | g | | | | g| 3 |g §| | g | g - |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
I' 1 i
52b
Perkakas.
Rente %
saboelan.



53
Residentie District
Afdeeling Onderdistrict
Onderaf deeling Kemantren
IV.
REGISTER BANK DESA DARI
ORANG2 JANG MEMPOENJA AANDEEL DAN JANG BOLEH PINDJEM BOEKOE LID.



54
Jang mempoe- Q cd
ó> <ó ^ nja aandeel men- • gi
° Namanja tempat ft g,—iS!*^—^ Tanda tangan
1^ tinggal dan |g |, §| é atau tjap
So pekerdjaanja. QS\ ^ S"! g* 5 I djempol kiri.
Lzi jzjfPizicapqfqg
_1 2 3 4 5 6 7 8
1 1
I l i
I



Residentie District
Afdeeling Onderdistrict
Onderafdeeling Kemantren
VERVAL DAN RESTANT REGISTER BANK DESA
A



1069 F; 56
DIENST VAN HET VOLKSCREDIETWEZEN.
AANWIJZINGEN TEN BEHOEVE VAN DE INRICHTING, HET BEHEER VAN EN HET TOEZICHT OP :-: §
DESABANKEN
PENOENDJOEK OENTOEK MENGATOERy MENGOEASAI DAN MEMERIKSA PEKER-
>: |f|||:S :-: DJAAN :-: ■-• 1
BANK DÉSA.
BATAVIA
LANDSDEÜKKEEIJ 1917. .



2289 8727









DIENST VAN HET VOLKSCREDIETWEZEN.
AANWIJZINGEN TEN BEHOEVE VAN DE INRICHTING, HET BEHEER VAN EN HET :-: :-: :-: :-: TOEZICHT OP :-: :-: :-: :-:
DESABANKEN.
PENOENDJOEK OENTOEK MENGATOER, MENGOEASAI DAN MEMERIKSA PEKER-
:-: :-: :-: :-: :-: DJAAN :-: :-: :-: :-: :-:
BANK DÉSA.
BATAVIA
LANDSDRUKKERIJ 1917.



Gebruikte afkortingen. db(n) = desabank(en) ldb(n) — landbouwdesabank{en) hdb(n) = handelsdesabank(en)
INHOUDSOPGAVE.
INLEIDING. BEDRIJF.
BLZ.
Doeleinden van de db. en voorwaarden voor bereiking daarvan. 1
Oprichting, vorming van bet grondkapitaal 3
Aandeelen, verplichte inlagen, spaargelden 4
Desabankgebouw en inventaris 7
Aan wie wordt uitgeleend 8
Maximum crediet en aanwending der credieten 10
Termijnen en openingsdagen 12
Uitbetaling en aflossing 13
Rentestandaard 14
Achterstand en bestrijding er van: uitstel, invordering, boete,
uitsluiting, afschrijving 15
Bedrijfskapitaal, bepaling er van, kassaldi 16
Winsten; rente uitkeering op de aandeelen; eigen vermogen
en reserveering daarvan 17
Rechtstoestand van de db, coöperatieve bankjes 19
Dbcommissie en ledenvergadering 21
Onregelmatigheden in de beheervoering en haar bestrijding... 23
Dbschrijver en leerlingschrijver 25
Bedrijfskosten 27
Opheffing van een db 27
TOEZICHT EN LEIDING.
De Hoofdschrijver (hoofdgecommitteerde) 28
De Mantri 29
Het Hoofd van plaatselijk bestuur 34
Het Hoofd van gewestelijk bestuur 34



Katrangan.
b. d. = bank désa.
b. d. d. g. == bank désa boeat dagang.
b. d. t. = bank désa boeat tani.
DAFTAR ISI BOEKOE.
PENDAHOELOEHAN. HAL PEKERDJAAN.
tt KATJA
Hal maksoed bd. dan sekalian hal jang perioe goena menjam-
paikan maksoed itoe i
Hal mendirikan, mengadaken modal-permoelaan 3
Hal aandeel2, wang simpanan, perdjandjian, wang tjelengan'! 4
Hal roemah-bank dan barang2 7
Siapa diberi oetang „
Berapa paling banjak orang boleh beroetang dan hal m'emper-
goenakan wang pindjaman 10
Hal penitjilan dan hari serta djamnja memboeka bank 12
Hal memberi oetang dan membajaran oetang '
Oekoeran wang boenga :' ' ■, <
Hal ketoenggakan dan hal mentjegah dia; hal tempo, pënarikan,
denda, mengloearkan dari register, mematikan oetang 15
Modal pekerdjaan, hal menetapkan dia, hal wang kas 16
Hal keoentoengan; pembagian oentoeng; kekajaan sendiri dan
mentjadangkan dia j 7
Hal keadaan hak b.d., hal bank perseroan ketjil2 19
Hal commissie b.d. dan koempoelan lid2.. ' 21
Hal ketjoerangan di dalam pekerdjaan dan hal menegahkan
dan menahan dia 23
Hal djoeroetoelis b.d. dan magang ' 25
Onkost2 pekerdjaan.. ' 27
Hal meniadakan b.d 27
HAL PEMERIKSAAN DAN PIMPINAN.
Hal hoofddjoeroetoelis 28
Hal menteri 29
Hal kepala negeri gj
Hal kepala keresidenan 34



DE BOEKHOUDING VAN DBN.
Toelichting 44
Modellen voor de te gebruiken boeken 45
Catechismus voor den dbschrijver i 60
Procesverbaal van overgave en overname van den
mantri 62



HAL ATOERAN BOEKOE2.
Katrangan 44
Tjonto2 boekoe2 45
Penoentoen bagi djoeroetoelis-bank 60



VOORREDE.
„Voor het welslagen van de dorpscredietinstellingen, samengeweven als haar beheer is met de geheele bestuursinrichting, behooren de leiding en het toezicht te, berusten bij de Bestuursambtenaren. Geschiedt zulks niet, dan — de ervaring leert het — komt de instelling niet tot haar recht en is het beter niet aan het in het leven roepen te beginnen" zoo schreef de heer H. Carpentier Alting, in zijn „Aanwijzingen ten behoeve van de oprichting, de inrichting, het beheer van en het toezicht op de dorpscredietinstellingen", welk boekje in 1906 werd uitgegeven en sedert lang is uitverkocht.
De sedert opgedane ervaring heeft het bovenstaande bevestigd, ja versterkt. Leiding en voortdurende contróle zijn zoo onmisbaar gebleken, dat het ontbreken of een gebrekkige werking er van de dorpscredietinstellingen maken tot een bron van knoeierijen en bederf inplaats van een zegen voor de bevolking.
De last, oorspronkelijk op de schouders der bestuursambtenaren gelegd, is dan ook zoo zwaar gebleken te zijn, dat de instelling van een afzonderlijk corps ambtenaren om hen bij te staan in het toezicht op en de leiding van de inlandsche gemeente-credietinstellingen noodig is geworden. Veel, ja zeer veel is en zal door de ambtenaren van het credietwezen van de bestuursambtenaren kunnen worden overgenomen en bij een goede samenwerking zal deze verdeeling van werkzaamheid blijken van



PENDAHOELOEAN.
„Soepaja tempat-tempat orang desa memindjam (dorpscredietinstelling) itoe dapat mendatangkan hasil, maka haroeslah ambtenaar-ambtenaar bestuur memperhatikan benar-benar tentang pimpinan dan pemeriksaannja atas segala roepa atoeran dan pekerdjaan jang ada dalam hal itoe. Djika tida demikian — ja'ni menoeroet pendapatan jang soedah-soedah — nistjajalah akan sia-sia peratoeran itoe, lebih baik orang djangan moelai mendirikannja itoe." Demikianlah kata p. t. H. Carpentier Alting didalam kitab karangannja jang bergelar: „Aanwijzingen ten behoeve van de oprichting, de inrichting, het beheer van en het toezicht op de dorpscredietinstellingen", kitab mana diterbitkan dalam tahoen 1906 dan telah lama habis didjoeal.
Perkataan-perkataan jang terseboet diatas ini sekarang telah kenjataan benarnja, bëhkan bertambah dibenarkan lagi olëh pendapatan orang didalam pekerdjaan jang sehari-hari ini. Pemimpin dan pemeriksaan itoe soedah njata benar sekarang sangat perloe sekali, sehingga, kalau hal ini sama sekali tida' dilakoekan atau tida' dilakoekan dengan sepertinja, tempat-tempat beroetang itoe mendjadi soeatoe pangkal bagi segala matjam ketjoerangan (sogëkan), dan boekannja mendjadikan bahagia bagi pendoedoek desa.
Olëh karena kenjataan beratnja pekerdjaan ambtenaarambtenaar bestuur dalam hal ini, maka diadakanlah satoe golongan ambtenaar-ambtenaar sendiri, goena membantoe merekaitoe dalam hal pemeriksaan dan pimpinan credietinstelling itoe seberapa perloenja. Banjak, ja amat banjak pekerdjaan jang diambil dan akan diambilnja dan didjalankannja olëh ambtenaar-ambtenaar crëdietwezen, itoe jang doeloennja mendjadi baban bagi ambtenaarambtenaar bestuur. Sekiranja merekaitoe akan menda-v



IV
groot belang te zijn voor de credietinstellingen en dus voor het doel dat daarmede wordt beoogd.
Evenwel, hoe zeer de ambtenaren van dezen dienst er ook in slagen de bemoeienissen der bestuursambtenaren met dé loemboengs en desabanken tot een Tninimmn te beperken, één voorwaarde voor 't verder welslagen dezer instellingen zal steeds blijken aanwezig te moeten zijn n.1. de voortdurende belangstelling 'in het Volkscredietwezen door de bestuursambtenaren. Deze zal zich geenszins uiten in bemoeiingen met allerlei detailregelingen, zij blijke zich in de eerste plaats te richten op doel en werking der bank* jes, opdat de belangrijke beteekenis dezer instellingen voor het economisch leven in de desa aan de bestuursambtenaren niet ontga. Een bezoek gebracht op een zittingsdag aan een desabankje, dan wel het stellen van enkele vragen aan de leeners en de beheerders, zal den dorpsbestuurder indachtig doen blijven aan de belangrijke rol welke de Regeering nog steeds bij het tot ontwikkeling brengen dezer gewesten, aan het volkscredietwezen toekent.
Tot gemak van allen die toezicht houden op de inlandsche gemeente-credietinstellingen zijn daarom op dit bureau de bovengenoemde „Aanwijzingen" herzien en aangevuld met wat de langdurige ervaring heeft geleerd. Het toenemende aantal desabanken en de steeds groeiende beteekenis van deze instellingen, welke in 1906 nog pas in haar allereerste kindsheid waren, maakt voor haar een afzonderlijke handleiding noodig.



IV
tangkan kebaikan besar bagi credietinstelling itoe, mendjadi sebagaimana jang dimaksoedkan olëh pemerintah.
Akan tetapi, meskipoen ambtenaar-ambtenaar credietwezen itoe dapat meringankan amat pekerdjaan ambtenaar-ambtenaar bestuur tentangan loemboeng-loemboeng dan bank-bank desa itoe, adalah lagi soeatoe perkara jang senantiasa haroes diperhatikan soenggoeh-soenggoeh, jaïtoe memjempoernakan djalannja peratoeran-peratoeran itoe. Jang diperloekan itoe ialah: ambtenaar-ambtenaar bestuur haroeslah selaloe memperhatikan volkscredietwezen itoe. Maksoed perkataan diatas ini boekannja menjoeroeh merëkaïtoe toeroet tjampoer dalam segala hal atoeran jang ketjil-ketjil, melainkan teroetama sekali haroeslah merëka memperhatikan maksoed dan djalannja credietinstelling itoe, soepaja ertinja dan kepentingannja instelling itoe jaïtoe goena penghidoepan dan keoentoengan orang didalam dësa, djangan lepas dari pemandangan bestuur ambtenaar.
Djika pada waktoe hari koempoelan bank-dësa, ambtenaar-ambtenaar toeroet datang sekali-sekali, atau merëka bertanja-tanja pada orang-orang jang beroetang dan orang-orang jang mengoeasaï bank-desa itoe, nistjajalah pemerintah dësa itoe selaloe mengingat, bahwa K. Pemerintah Agoeng sangat menghargakan volkscredietwezen itoe goena memadjoekan sekalian keresidënan disini.
Goena meringankan pekerdjaan sekalian orang jang mempoenjai kewadjiban tentangan hal memeriksa credietinstelling dësa itoe, maka sekarang dikantor ini kitab „Aanwijzingen" (Penoendjoek) itoe telah diperbaiki dan ditambahi seperloenja menoeroet pendapatan-pendapatan jang telah diperolëh dalam tahoen-tahoen ini adanja.
Bank-bank dësa itoe baharoe moelaï diadakan ditahoen 1906. Olëh karena moelaï dari waktoe itoe banjaknja selaloe bertambah-tambah djoega dan makin bertambah faëdahnja, maka perloelah diadakan seboeah kitab penoendjoek oentoek bank-dësa itoe sadja.



V
Deze handleiding zal ook van nut kunnen zijn voor hen die buiten bemoeienis van het desabest u u r, zich in staat rekenen een bankje op te richten en te drijven. Tal van regelen worden hier beschreven, welke ook voor bankjes die niet door de overheid zijn opgericht bruikbaar zijn. Voorts zullen de ambtenaren van dezen dienst steeds bereid worden bevonden om desgevraagd aan dergelijke op coöperatieven grondslag rustende bankjes verdere hulp te verleenen.
Exemplaren van dit boekje en van de handleiding voor desaloemboengs zijn tegen betaling van ƒ per stuk verkrijgbaar bij het depót van leermiddelen.
Weltevreden, Januari 1917.
De adviseur voor het Volkscredietwezen.
O. P. BESSELING.



V
Kitab penoendjoek ini dapat djoega dipakai olëh orangorang jang merasa dapat mendirikan sendiri bank ketjilketjil, jaïtoe diloear tjampoeran pemerintah desa. Adalah banjak lagi atoeran-atoeran jang dimoeatkan didalam kitab ini, jang bolëh dipergoenakan djoega olëh bank ke^pl-kètjil, jang didirikan dengan djalan sekoetoe (coöperatie).
Kemoedian maka diterangkan, lagi bahwa orang dapat membeli kitab ini dan djoega kitab Penoendjoek bagi loemboeng-loemboeng dësa itoe digoedang boekoe Gouvernement ('s Lands depót van leermiddelen) di-Weltevreden dengan harga ƒ.. selembar.
Weltevreden, Januari 1917.
De adviseur voor het Volkscredietwezen.
O. P BESSELING.



AANWIJZINGEN TEN BEHOEVE VAN DE INRICHTING, HET BEHEER VAN EN HET TOEZICHT OP DESABANKEN.
BEDRIJF.
Doeleinden van de db. en voorwaarden voor bereiking daarvan.
Men onderscheidt hdbn en ldbn. Hdbn zijn in de eerste plaats bestemd om aan daartoe toegelaten gemeentenaren voorschotten te verleenen voor de uitoefening van handel en bedrijf, ldbn om kleine landbouwcredieten te verstrekken. Daar evenwel het gebruik der leeningen bij een db gesloten niet pleegt te worden gecontroleerd en, in verband met het doel der db om in de behoefte aan klein crediet in het algemeen te voorzien, ook toegestaan is voor andere doeleinden te leenen, vertoont zich het verschil tusschen een handels- en een landböuwdesabank voornamelijk in de wijze van afbetaling der leeningen, die bij de eerstgenoemde soort banken in talrijke korte termijnen, bij de laatstgenoemde in één of meer langere geschiedt. Een vereeniging van beide vormen in één desabank is mogelijk, in welk geval ten behoeve van de landbouwleeningen een afzonderlijk debiteuren boek en een vervalregister dienen te worden aangehouden.
Het gevaar is niet denkbeeldig, dat een db wordt opgericht waar zij niet op haar plaats is. Waar de bevolking niet geregeld zich geldinkomsten kan verschaffen door loonarbeid of verkoop van producten (en dat is veelal het geval in desa's waar alleen of hoofdzakelijk landbouw wordt gedreven, dus in streken met uitgestrekt



PENOENDJOEK BAGI MENGATOER, MENGOEASAÏ DAN MENGAMAT-AMATI BANK-DËSA.
HAL PEKERDJAAN.
Hal maksoed b.d. dan sekalian hal jang perloe goena menjampaikan maksoed itoe.
Adapoen bank-dësa itoe adalah doea matjam, jaïtoe b.d.d.g. (bank-dësa-boeat-dagang) dan b.d.t. (bank-dësaboeat-tani). B.d.d.g. jaïtoe bermaksoed pertama-tama akan memberi oetang pada orang-orang dësa jang mendapat izin boeat pindjam, goena bekerdja dagang atau lain pekerdjaan; sedang b.d.t. itoe goenanja boeat memberi pindjam goena keperloean pekerdjaan peroesahaan tanah (tani). Olëh karena hal pemakainja wang jang dipindjam dari b.d. itoe tida dipriksa dan sebenarnja maksoednja djoega boeat menolong orang beroetang sedikit-sedikit goena lain-lain keperloean, djadi bëdanja jang penting di antara bank-dësa-dagang dengan bankdësa-tani jaïtoe hal tjaranja membajar: kalau oetang pada b.d.d. pembajaran penitjilan (ansoeran) ketjil-ketjü, tetapi banjak-banjak kali; sedang oetang pada b.d.t. pembajaran penitjilan (ansoeran) itoe hanja satoe kali atan lebih sadja, tetapi témpohnjapoen lebih lama. Doea matjam bank ini boléh didjadikan satoe bank-dësa, dan di dalam hal jang dimikian itoe haroeslah diperboeat soeatoe register goena pindjaman-tani, jaïtoe satoe register orang beroetang (debiteuren boek) dan satoe rerister sampai tëmpoh (vervalregister).
Soenggoeh berbahajalah, djika b.d. didirikan di soeatoe tempat, jang boekan lajaknja. Di tempat-tempat jang



2
sawahbezit, waar een dlbg meer op haar plaats is), zal een db geen nut, maar schade doen. Tijdelijk zal het crediet het vertier in de desa vermeerderen: nieuwe klein handelaren komen, vinden goeden afzet, er gaat veel geld om en er wordt van buiten de desa allerlei aangekocht. Maar dit vertier is geen gevolg van grooter koopkracht, van verhooging der regelmatige inkomsten. Het is pronken met geleende veeren en komt de tijd van afbetaling, dan breken de moeilijkheden aan, het eerst voor hen, die het crediet niet nuttig besteed hebben, doch ook voor de kleinhandelaars die hun bedrijf voerden, dank zij de door het crediet gekweekte vraag en, nu deze ophoudt, met hun waren blijven zitten. Wil men een dergelijke ramp voorkomen dan is het noodig vooraf te onderzoeken of er in de desa voldoende geldverkeer is, het register van de bedrijfsbelasting te raadplegen en, indien dit onderzoek gunstig uitvalt, een lijst van toegelaten leeners . te doen aanleggen met het bedrag waarvoor zij goed worden geacht. Bovendien zal het beginkapitaal bescheiden moeten zijn en het leenmaximum laag moeten worden gesteld. Gaat alles aanvankelijk goed, dan mag het werkkapitaal bedachtzaam worden vergroot.
In ieder geval is het raadzaam geen db op te richten, tenzij in uitvoering van een uitgesproken wensch der bevolking en na overleg met den ambtenaar bij het Volkscredietwezen. De ernst van de wenschen der bevolking kan het best worden afgemeten naar haar geneigdheid om een beginfonds bijeen te brengen.
Daar de db een gemeentelijke credietinstelling is en dus het desahoofd mede voor den goeden gang van zaken aansprakelijk is, zal ook met het gehalte van dien bestuurder bij de oprichting van een db rekening moeten worden gehouden.
Ten slotte vrage men zich af of er voldoende en geoefend personeel aanwezig is om op de nieuwe db een goed toezicht uit te oefenen. Zoo neen, dan wachte men met de oprichting tot dat dit wel het geval is.



pendoedoeknja tida tentoe mendapat wang dari pendapatan oepah bekerdja atau dari mendjoeal hasil tanah d.1.1. — hal jang demikian itoe biasa terdjadi di dësa-dësa jang pendoedoeknja pertama-tama bekerdja tani, djadi di tempat-tempat jang loeas sawahnja, di mana orang lebih perloe mengadakan l.b.g.d. — nistjaja b.d. itoe tiada mendatangkan kebaikan, melainkan keboeroekan. Kalau lagi baharoe-baharoe diadakan b.d. itoe tentoe pindjaman itoe mendjadikan tempat itoe tambah ramai boeat sementara waktoe lamanja: Maka datanglah pedagangpedagang ketjil dagangannja lakoe, wang banjak berdjalan, dan orang membeli roepa-roepa barang dari loear dësa.
Akan tetapi keramaian itoe boekannja tanda bahwa orang-orang mendjadi bertambah koeat (kekajaannja) atau bertambah besar hasil pentjahariannja. Sekalian itoe samalah halnja dengan memperagakan kain jang dipindjam; kalau sampailah waktoenja membajar, disitoelah datang segala kesoekaran; bermoela bagi orangorang jang telah memboroskan wang jang dipindjamnja itoe kemoedian bagi orang-orang jang berdagang ketjil, sebab asalnja ialah tertarik olëh permintaan orangorang lain jang soeka membeli-beli dengan wang jang mendapat oetang itoe, kemoedian barang-barangnja tida lakoe lagi, sebab wangnja orang-orang jang memindjam itoe telah habis diboroskannja. Maka djika orang hendak mendjaga soepaja djangan sampai kedjadian tjelaka jang demikian itoe, baiklah sebeloemnja memperdirikan b.d. orang menjelidiki lebih dahoeloe dengan baik-baik tjoekoepkah djalannja wang di tempat itoe; registerpadjak-pentjaharian (bedrijfsbelasting) haroes diperhatikan, djika pendapatan oeroesan itoe ada menjenangkan hati, haroeslah orang memperboeat satoe daftar (lijst) orang-orang jang bolëh (patoet) diberi oetang, dengan menjeboetkan berapakah orang-orang itoe bolëh diberi oetang.
Lain dari pada itoe maka wang-modal-pindjaman



3
Oprichting, vorming van het grondkapitaal.
De db wordt opgericht krachtens besluit van de gemeente, doch treedt eerst in werking wanneer het register van toegelaten leeners gereed is. Evenmin als het beschikbaar zijn van een gemeente fonds de uitsluitende reden mag zijn tot oprichting van een db, behoeft het ontbreken van eigen kapitaal een beletsel te vormen. De afdeelingsbanken zijn, gewoonlijk tegen een lager rentepercentage dan bij leeningen aan particulieren, geneigd het noodige kapitaal voor te schieten. Hiertoe wordt een gezegelde credietovereenkomst gesloten, die de db het recht geeft tot het overeengekomen maximum geld op te nemen en haar overtollige gelden bij de afdeelings-



3
haroes moelaï dari sedikit sadja serta sedikit sadja orang-orang jang diberi oetang. Djika ternjata segala pekerdjaan moela-moela itoe baik djalanja, maka baiklah wang-modal itoe dibesarkan dengan hati-hati.
Pëndëk: djanganlah orang mendirikan b.d., kalau tidak dengan pengharajan (permintaan) orang-orang pendoedoek dësa itoe serta dengan moefakatnja ambtenaar Volkscredietwezen. Jang mendjadi tanda bahwa pendoedoek dësa itoe soenggoeh-soenggoeh ingin mendirikan b.d. jaïtoe kalau merëka itoe soedan mempoenjaï kesoekaan mengoempoelkan wang boeat modal-permoelaan.
Olëh karena b.d. itoe termasoek bilangan peratoeran dësa, djadi kepala dësa jang menanggoeng baiknja pekerdjaan, maka baiklah orang mengingat akan tabi'at kepala dësa itoe djoega pada waktoe orang hendak mendirikan b.d.
Kemoedian maka haroeslah diingati djoega, apakah ada pegawai setjoekoepnja jang telah tjakap memeriksa pekerdjaan dengan sepertinja. Djika tida, baiklah orang bernanti sampai ada orang-orang jang tjoekoep tjakap.
Hal mendirikan, mengadakan modalpermoelaan.
Adapoen b.d. itoe didirikan menoeroet kepoetoesan dësa, tetapi baharoe bolëh didjalankan apabila register orangorang jang bolëh beroetang telah sedia. Pendirian b.d. tïdah oesah dibatalkan olëh karena tida adanja wangsediaan dësa atau tiada adanja wang modal sendiri. Bank-bank-afdeeling soeka memberi pindjam wang, serta boenganja biasanja djoega lebih rendah daripada boenga jang dipinta dari orang-orang prëman (particulier). Dalam hal ini maka diperboeatnja perdjandjian oetangpioetang memakai zegel, dan b.d. lantas bolëh memindjam wang sampai batas jang telah ditentoekan serta bolëh djoega menjimpan wang-kelebihannja di afdeeA. B. Db. 2



4
bank te storten. Een rekening-courantboekje wordt door de bank verstrekt.
Toch is het wenschelijk althans een gedeelte van het kapitaal door de desalieden zelf te doen opbrengen. Dit kan geschieden in den vorm van aandeelen, verplichte inlagen en spaargelden.
A andeelen, verplichte inlagen, spaargelden.
Aandeelen zijn bewijzen van deelhebberschap in het stamkapitaal der bank. Het zijn kleine deposito's die niet opzegbaar zijn. Zij luiden op een bepaald bedrag, bijvoorbeeld ƒ 2.50 of ƒ 5.— en worden aan den in het bewijs genoemden persoon of zijn erfgenamen alleen onder bepaalde voorwaarden terugbetaald tegen afgifte van het aandeelbewijs of de aandeelbewijzen, die door bankschrijver en commissie voor terugbetaling worden geteekend en aan de souche worden gehecht. Overdracht van aandeelen is niet toegestaan. Het is wenschelijk dat bij uittreding van iemand die nog schuld bij de db heeft en bij ontzetting uit het lidmaatschap wegens het niet nakomen van de verplichtingen als debiteur, het aandeel wordt verrekend met de schuld. Hiervan wordt in dat geval in het aandeelenregister aanteekening gehouden. Het verdient aanbeveling dat iedere leener tevens aandeelhouder is. Ook het nemen van meerdere aandeelen kan worden toegestaan mits tot een bepaald maximum. Onmiddellijke volstorting van het geheele aandeel is niet noodig. Dit kan geleidelijk geschieden door het heffen van verplichte inlagen d. i. het heffen van een percentage boven de rente bij verstrekking van crediet. Echter worde een bepaalde maximumtermijn voor volstorting van het aandeel gesteld, bijv. één of twee jaar, wil de leener voor verder crediet in aanmerking komen. Eerst na volstorting wordt het aandeelbewijs uitgereikt.



4
lingsbank itoe. Bank itoepoen memberi seboeah boekoe perhitoengan oetang-pioetang (rekening-courantboekje).
Akan tetapi baiklah sebagian daripada wang modal itoe di adakan oléh orang-orang dësa sendiri. Jang demikian itoe bolëh diatoer dengan mengadakan aandeelaandeel (bagian-modal), wang simpanan perdjandjian dan wang-taboengan (tjëlêngan).
Hal aandeel-aandeel, wang simpanan perdjandjian, wang-taboengan (t j ê 1 ë n g a n).
Adapoen aandeel itoe jaïtoe tanda toeroet mempoenjaï bagian dari pokok-modalnja bank. Itoelah wang simpanan (deposito) ketjil-ketjil jang tidak boléh dipiuta' kembali. Banjaknja aandeel ditentoekan, oempamanja ƒ 2.50 atau ƒ 5 dan hanja bolëh dikembalikan pada orangorang jang mengempoenjai atau ahli-warisnja dengan menoeroet perdjandjian jang telah ditentoekan, sesoedahnja mengembalikan soerat aandeel (aandeelbewijs), jang lantas diteeken olëh djoeroetoelis dan Commissie akan mensjahkan pengembalian itoe. Soerat ini haroeslah dilekatkan pada boekoe-sebelah robëkannja jang asal (souche). Aandeel-aandeel itoe tiadalah bolëh diberikan, didjoeal atau digadaikan pada orang lain. Maka baiklah diatoer, djika orang jang empoenja aandeel itoe berhenti mendjadi lid sedangkan dianja mempoenjaï oetang pada b.d., dan bila ada lagi orang empoenja aandeel jang dilepas mendjadi lid, sebab tiada mentjoekoepi akan kewadjibannja tentangan beroetang, maka oetang itoe dipotong sadja dari aandeelnja. Di dalam hal jang demikian itoe hal ini ditoeliskan di dalam register-aandeel. Sebaik-baiknja orang jang memindjam itoe mendjadi aandeelhouder djoega. Orang bolëh minta masoekkan wang aandeel baharoe lagi, asal djangan lebih dari batas jang telah ditentoekan. Orang tida perloe meloenaskan wang aandeelnja sama sekali. Tentangan hal ini bolëhlah dilakoekan dengan perlahan-perlahan sadja, jaïtoe diwa-



5
Hier moge er uitdrukkelijk op worden gewezen dat de instelling van z.g. aandeelen in het grondkapitaal en het uitkeeren van een zekere rente hierop geenszins in strijd is met het gemeentelijk karakter der bank. Daardoor toch wordt de medewerking en belangstelling van hen die in de eerste plaats bij de db zijn betrokken geprikkeld. Deze maatregelen verzachten het scherpe karakter van overheids-instelling dat een db heeft en zij helpen het beginsel van self-help, met de toepassing waarvan credietinstellingen altijd gebaat zijn, ontwikkelen.
Hetzelfde wordt bereikt met verplichte inlagen. Voor ldbn echter zijn de verplichte, inlagen minder aan te bevelen: door den langen duur van de leeningen zou het bedrag der inlagen te langzaam vermeerderen. De, aandeelen moeten hier derhalve op andere wijze worden gevormd. Behalve voor aandeelvorming kunnen de verplichte inlagen, bijvoorbeeld wanneer de inlegger reeds aandeelhouder is en het bedrijfskapitaal voldoende is voor de behoefte, ook dienen als spaarmiddel en jaarlijks op een daarvoor geschikt tijdstip worden teruggegeven. Daar de controle op het teruggeven der verplichte inlagen moeilijk is, geschiede de jaarlijksche uitkeerihg zooveel mogelijk ten overstaan van een ambtenaar. Terwijl over de volgestorte aandeelen ieder jaar een gedeelte van de winst als rente kan worden uitgekeerd is zulks voor de verplichte inlagen niet raadzaam met het oog op de moeilijke berekening en de geringheid der bedragen. Evenals de aandeelen behooren de verplichte inlagen zooveel doenlijk dadelijk te worden teruggegeven indien de inlegger overlijdt of de desa metterwoon verlaat. Bij overlijden geschiede dit zoo mogelijk op den sterfdag zelf teneinde de nabestaanden in de gelegenheid te stellen er de begrafeniskosten enz. mee te betalen. De verplichte inlagen worden overgebracht in inlageboekjes die aan de inleggers worden uitgereikt dan wel vermeld op de leeningskaartjes, in welk geval kan worden bepaald,



5
djibkan memberi wang simpanan, artinja ketika memberi oetang dilebihi boenga itoe dengan soeatoe bahagian jang ditentoekan. Akan tetapi baiklah ditentoekan wak toenja berapa paling lama wang aandeel itoe haroes diloenaskan, oempamanja dalam satoe atau doea tahoen, kalau orang jang beroetang itoe ingin mendapat oetang lagi lebih djaoeh. Bewijs (soerat-tanda) aandeel baharoe bolëh diterimakan, kalau harganja soedah loenas.
Di sini diterangkan, bahwa hal atoeran aandeel-aandeel goena pokok-modal itoe dan djoega hal pembajaran boenganja wang aandeel itoe tiada sekali-kali mengobah soeatoe apa pada keadaan peratoeran bank kepoenjaan dësa. Karena dari atoeran itoe maka djadi terbangoenlah perasaan orang-orang jang bersangkoetan pada keperloean b.o., ja'ni boeat membantoe atau memperloekan perkara b.d.
Atoeran-atoeran itoe biasa mengoerangkan persangkaan orang jang mengira, bahwa b.d. itoe satoe peratoeran kepoenjaan pemerintah. Lain dari pada itoe adalah lagi jang ditambahnja ialah menambah perasaan menolongdiri. Di dalam hal ini sesoenggoehnjalah bergoena peratoeran-atoeran-oetang (Credientinstellingj itoe.
Demikianlah djoega bisa kedjadian dengan wang-simpanan perdjandjian. Oentoek b.d.t. maka hal simpanan perdjandjian itoe koerang baik: Olëh karena tëmpohnja pindjainan terlaloe lama, djadi simpanan itoe terlaloe lambat madjoenja. Olëh karena itoelah maka hal aandeel-aandeel itoe haroes diatoer lain roepa. Lain daripada boeat keperloean mengadakan aandeel, maka wang-simpanan perdjandjian itoe bolëhlah didjadikan tjëlëngan jang bolëh diminta kembali tiap-tiap tahoen sekali pada waktoe jang ditentoekan, ja'ni kalau oempamanja orang jang mempoenjaï simpanan itoe telah mempoenjaï aandeel, dan modal pekerdjaanpoen telah tjoekoep. Olëh karena pemeriksaan hal kembalinja simpanan perdjandjian itoe soekar didjalankan, maka baiklah orang mengembalikan simpanan jang setahoen



6
dat de verplichte inlagen alleen tegen aflevering van dit bewijsstuk worden uitbetaald. De inlageboekjes mogen door de inleggers nimmer aan het dbbestuur worden afgegeven tenzij bij terugbetaling van het geheele bedrag van de inleg. Is de bd eenmaal in het bezit van een voldoend aandeelenkapitaal en dat is gewis het geval wanneer ieder toegelaten leener eenige aandeelen bezit, zoo late men op de jaarvergadering der toegelaten leeners beslissen of het heffen van verplichte inlagen nog verder gewenscht is. Evenwel zullen nieuw aangenomen leeners nog zoo noodig door verplichte inlagen hunne aandeelen moeten vormen.
Als spaarbank heeft de db nog slechts geringe beteekenis, de desaman vertoont nog weinig spaarneiging en wenscht buitendien niet dat het desabestuur kennis draagt van zijn besparingen. Toch ware het opnemen van spaargelden aan te moedigen bij die bankjes welke een voldoend zuiver vermogen hebben gevormd en sedert jaren goed worden beheerd. Wellicht is het mogelijk dergelijke vertrouwde dbn te doen optreden als kassiers van de desakas, vooral in die desa's die beschikken over geregelde inkomsten en geregelde uitgaven hebben. Mogelijkerwijs kan de db ook dienen als inlegplaats ten behoeve van spaarders bij de afdeelingsbanken. De spaargelden worden overgebracht in een spaarboekje dat aan den inlegger wordt uitgereikt en evenals het inlageboekje bij den spaarder moet blijven berusten. Deze boekjes worden niet jaarlijks vernieuwd.



6
sekali itoe di hadapan seorang ambtenaar. Aandeelaandeel jang telah dibajar loenas tiap-tiap tahoen bolëh mendapat bagian keoentoengan sebagai boenga, tetapi boeat wang simpanan perdjandjian soesah orang akan mengatoer hal bagian-oentoeng itoe dari sebab wangnja terlaloe sedikit. Aandeel-aandeel dan wang simpanan perdjandjian itoe haroes segera di kembalikan pada jang poenja hak, kalau orang jang poenja aandeel atau simpanan itoe mati atau pergi meninggalkan (pindah dari) dësa itoe.
Kalau orang jang poenja mati, maka djika bisa baiklah wang itoe dikembalikan pada hari waktoe matinja orang itoe, soepaja ahlinja bisa membajar onkost-onkost kematian dan lain-lainnja lagi. Wang-wang simpanan perdjandjian itoe dimasoekkan djoega dalam boekoe simpanan ketjil-ketjil (inlageboekjes) jang diterimakan pada orang-orang jang empoenja simpanan atau diseboetkan di kartoe-pindjaman, dan di dalam hal jang demikian itoe maka ditentoekanlah, bahwa wang simpanan itoe tjoema dibajar kalau soerat-keterangan itoe dikembalikan pada b.d. Adapoen boekoe-boekoe simpanan itoe tiada sekali-kali bolëh diserahkan pada bestuur b.d., kalau simpanannja beloem diterimakan kembali sama sekali (habis). Apabila b.d. telah mempoenjaï modal dari aandeel-aandeel tjoekoep, — hal ini nistjaja kedjadian, djika tiap-tiap orang jang bolëh beroetang mempoenjaï beberapa aandeel — maka waktoe marëka itoe hadir di dalam koempoelan (vergadering)-tahoenan haroeslah dipoetoeskan masih perloekah meneroeskan menarik wang-simpanan perdjandjian itoe. Akan tetapi balk djoega djika orang-orang jang baharoe beroetang — kalau ditimbang perloe — diwadjibkan membeli aandeel-aandeel, jang haroes terdapat dari wangsimpanan perdjandjian.
Olëh karena orang dësa pada waktoe ini beloem ada hatinja hendak menjimpan wang dan ia roepanja tida soeka perintah-dësanja mengetahoei akan wang simpa-



7
Desabankgebouw en inventaris.
Indien het zuiver vermogen van de db zulks toelaat en de toegelaten leeners (die men het best doet te beschouwen als leden eener vereeniging, i. c. de desabank) daarmee accoord gaan, verdient de oprichting van een eigen gebouwtje aanbeveling. Dit toch is een zichtbaar teeken van het bestaan der bank, verhoogt de belangstelling van de desalieden, heft de afhankelijkheid van de gastvrijheid van het desahoofd op en brengt het bankbedrijf op neutraal terrein. Krachtens artikel 46 alinea 4 en 5 van het reglement voor den dienst van het Boschwezen (bijblad 7901) kan voor bouw en herstel van de db, na deskundige inlichting nopens de noodzakelijkheid van de verstrekking van de gewenschte afmetingen en houtsoort, gekapt hout tegen terugbetaling der exploi-



7
nannja, maka b.d. itoe beloem seberapa goenanja boeat djadi bank-simpanan bagi wangnja orang dësa. Akantetapi baiklah orang diberi nasihat akan memberi wang simpanan di bank-bank ketjil, jang soedah mempoenjaï kekoeatan jang bersih (tida bertjampoeran) dan telah bertahoen-tahoen baik djalannja. Barangkali bisa djadi djoega kalau bank-bank jang soedah terpertjaja begitoe didjadikan toekang wang (kassiernja) kas-dësa, pertama-tama djika dêsa-dêsa itoe mempoenjaï hasil jang tetap dan keloearnja wang djoega telah teratoer. Bolëh djadi djoega kalau b.d. dipergoenakan boeat tempat menjimpan wangnja orang-orang jang soeka menitipkan. (menaboeng, njéléngi) wangnja di bank-bank afdeeling. Wang-simpanan itoe dimasoekkan di dalam boekoe-simpanan-ketjil (Spaarboekje), jang di berikan kepada jang poenja wang, boekoe inipoen haroes disimpan olëh jang poenja wang itoe sebagai inlageboekje jang terseboet diatas. Boekoe-boekoe ini tida diganti tiap-tiap tahoen.
Hal roema h-b ank dan baran g-b a r a n g (inventaris).
Djika telah tjoekoeplah kekajaan bersihnja b.d. dan orang-orang jang bolëh beroetangpoen (orang ini bolëh dipandang sebagai lid perkoempoelan bank dësa itoe) telah semoefakatlah, maka baiklah diadakan seboeah roemah-ketjil sendiri boeat roeman-bank. Karena kalau b.d. soedah menpoenjaï seboeah roemah sendiri, itoe lah jang mendjadi satoe tanda jang terang, bahwa bank itoe soenggoeh ada; sebagai lagi nistjajalah hal ini menambah gembiranja orang-orang dësa apa lagi hal itoe tentoelah menghilangkan keroegian kepala dësa, jang tiap-tiap kali terpaksa akan keloear onkost goena mendjamoe orang waktoe koempoelan, djadi olëh sebab itoe bank itoe terletaknja disatoe tempat jang merdika.
Sepandjang boeni fasal 46 alinea 4 dan 5 dari regie-



8
tatiekosten worden verkregen. Noch voor nieuwbouw, noch voor herstelling, uitbreiding of vernieuwing van het gebouw of aankoop van erf en inventaris mogen echter bijdragen van de bevolking worden gevorderd. Zoo noodig worde ook de grond voor het benoodigde gebouwtje uit de db gelden aangekocht. Men gebruike voor terrein zoo mogelijk het erf van de balai desa, waardoor op de bewakings uitgaven wordt bespaard. De bewaking van gebouw en erf wordt door de desa geregeld. Indien mogelijk worden de bewakingsdiensten door de db betaald.
Van de inventaris zij een staat door commissie en banksehrijver onderteekend in het gebouw aanwezig.
Tot deze inventaris behoort in de eerste plaats een ijzeren geldkist, ingemetseld of op andere wijze stevig in den grond bevestigd. De twee sleutels waarmede deze geldkist, waarin tevens de boeken der bank geborgen worden, is afgesloten, zijn in bewaring hetzij bij twee verschillende commissieleden, hetzij bij den loerah of voorzitter der commissie en den banksehrijver. Indien er dubbelen van de sleutels zijn worden deze toevertrouwd aan het (onder)districtshoofd dan wel aan den mantri V. C. W.
Aan wie wordt uitgeleend.
Voor het krijgen van voorschotten komen in aanmerking de daartoe door het bankbestuur toegelaten vertrouwbare inlandsche ingezetenen van de desa, die arbeidskrachtig en daardoor in staat zijn tot terugbetaling van hoofdsom en rente. Het doel van db: te voorzien in



8
ment hal Boschwezen (atoeran hal hoetan) (bijblad 7901) maka bolëhlah diminta kajoe jang telah dipotong goena mendirikan atau membaiki bank itoe dengan harga sebanjak onkost-onkost pekerdjaan hoetan itoe sadja; permin taan itoe diloeloeskan kalau soedah ditimbang baik oléh orang pandai jaïtoe perloe loemboeng itoe diberi kajoe dan ditentoekannja berapa oekoerannja dan matjamnja kajoe jang akan diberikan itoe.
Kepada orang-orang pendoedoek dësa tiadalah bolëh diminta bantoean (oeroenan) boeat memperboeat atau memperbaiki, atau membesarkan atau memperbaharoei roemah b.d. atau membeli pekarangan dan perkakasperkakas (inventaris).
Seberapa bolëh baiklah tanah pekarangan balai-dësa dipergoenakan boeat tempat b.d., biar tida keloear onkost-onkost pendjagaan. Hal pendjagaan roemah b.d. diatoer olëh dësa. Djika bisa baiklah onkost pendjagaan dibajar olëh b.d.
Dari hal adanja barang-barang perkakas (inventaris) itoe diperboeatlah satoe staat jang ditanda tangani olëh Commissie dan djoeroetoelis bank.
Jang termasoek bilangan inventaris pertama-tama ialah seboeah peti besi, diterapkan pada tëmbok-lepaan di dalam tanah atau lain roepa asal koeat. Peti ini tempat wang dan djoega tempat boekoe-boekoe, memakai doea koentji, tersimpan olëh doea orang lid (seorang satoe koentji) atau loerah-dësa atau presidentnja Commissie. Djika ada koentji dubbelnja, maka itoepoen dipertjajakan pada kepala (onder) district atau menteri V.C.W.
Siapa diberi oetang.
Jang bolëh mendapat oetang jaïtoe orang-orang pendoedoek dësa bangsa Boemi-poetera, jang bolëh dipertjaja dan diizinkan olëh bestuur bank, jaïtoe orangorang jang koeat bekerdja, djadi bisa membajar wangpokok oetangnja dengan boenganja. Maksoed b.d. jaïtoe:



9
de behoefte aan klein crediet in het algemeen brengt mee dat ze zich niet beperkt tot hulp aan bepaalde groepen, handelaars of landbouwers, maar deze uitstrekt tot allen die door hun geldinkomsten in staat kunnen worden geacht aan de leeningsvoorwaarden te voldoen. De bankschrijvers, oppassers, onderwijzers of andere kleine ambtenaren mogen slecths leenen als zij in de desa thuis behooren. Men betrachte hierbij de noodige voorzichtigheid. De desabankcommissieleden mogen tot de gewone bedragen en onder de gebruikelijke voorwaarden van de desabank leenen. Zij nemen dus volstrekt geen bevoorrechte positie in wat dat aangaat.
Al degenen, die zich als aspirant-leener aanmelden en op de bovenaangegeven gronden als leener worden toegelaten worden in een register ingeschreven, waarvan een model hierachter is opgenomen. Ofschoon zulks uitzondering moet blijven, kan er geen bezwaar tegen zijn om ook niet erfbezitters in dit register op te nemen, doch dan lette de bankcommissie er bijzonder op dat dezen betrouwbaar zijn en een bedrijf uitoefenen dat hen bindt aan de desa; is dit niet het geval dan maakt hun bewegelijkheid het risico voor de bank te groot. Het register wordt vóór de opening van de bank onderteekend door commissie en mantri, welke laatste zich overtuigt dat alle duimafdrukken behoorlijk zijn gesteld. Ter aan vulling kan het register een of tweemaal per jaar opnieuw geopend worden en weder afgesloten. Zoo zal het zaak zijn om een paar maanden na de opening van de bank, als de desaleden de werking er van hebben leer en kennen, opnieuw gedurende eenigen tijd gelegenheid tot toetreding te geven. Door het stellen van zijn duimafdruk onderwerpt de toegelaten leener zich onherroepelijk aan de bepalingen van de db.reglementen en voorschriften. Tevens verplicht hij zich naar vermogen er toe mede te werken, dat zijn medeleeners hunne verplichtingen jegens de bank nakomen. Wanbetalers worden uit het register geschrapt.



oemoemnja menolong orang jang perloe beroetang sedikit-sedikit, djadi boekannja sadja menolong segolongan (sebangsa) orang jang ditentoekan, oempama orang-dagang atau orang-orang tani, tetapi djoega segala orang jang tertimbang bisa menjoekoepi pada perdjandianperdjandjian oetang sebab mempoenjaï hasil wang. Djoeroetoelis-djoeroetoelis-bank, oppas-oppas, goeroe-goeroesekolahan atau lain-lain ambtenaar ketjil-ketjil bolëh beroetang, kalau merëka itoe beroemah di dësa itoe. Akan tetapi di dalam hal ini orang haroes berhati-hati. Orang-orang jang djadi lid Commissie bank dësa bolëh beroetang djoega sebagai lain-lain orang menoeroet perdjandjian biasa. Djadi merëka itoe tiadalah mempoenjaï hak lebih dari orang lain.
Orang-orang jang ingin beroetang — djadi orang-orang bakal beroetang — bolëh diterima namanja dimasoekkan ke dalam register menoeroet tjontoh (model) jang terlampir di belakang ini. Adapoen orang-orang jang tida mempoenjaï tanah-pekarangan bolëh djoega dimasoekkan ke dalam register jang terseboet tadi, asal sadja Commissie-bank telah oeroes dengan teliti dan telah kenjataan, bahwa merëkaitoe bolëh dipertjaja dan mempoenjaï pekerdjaan, jang mengikat dia pada dësa; djika tida demikian, maka bolëh djadi mendjadi roegi besar dari karena orang-orang itoe laloe-lalang dari dësa itoe. Register ditanda tangani olëh Commissie dan menteri sebeloem bank terboeka, sedang menteri misti tahoe betoel-betoel, bahwa sekalian tanda iboe-djari orangorang itoe semoea sempoerna. Satoe atau doea kali di dalam setahoen register itoe bolëh diboeka lagi boeat memasoekkan tambahan-tambahan, tetapi sesoedahnja itoe haroeslah ditoetoep poela. Olëh karena itoe maka baiklah beberapa boelan lamanja setelah bank terboeka, sesoedahnja orang-orang dësa mengetahoei djalannja bank, soepaja orang-órang diberi izin lagi akan mentjampoeri pekerdjaan menjimpan ini. Kalau orang jang diterima telah menaroeh tanda-iboe-djarinja, maka tida



10
Het is mede de taak van den mantri het besef van deelhebberschap bij de toegelaten leeners levendig te houden, doch het meest kunnen de prijaji's en de ambtenaren voor het V. C. W. daartoe bijdragen door bij belangrijke maatregelen betreffende de db. steeds overleg te plegen met de toegelaten leeners. Men schrome zich niet daartoe een vergadering te beleggen of te doen beleggen.
Het is niet verboden dat aan meerdere leden van één gezin wordt uitgeleend, mits slechts ieder der leeners ook zijn eigen verdiensten heeft en in het register van toegelaten leeners is opgenomen. Op deze wijze kan over grootere bedragen de beschikking worden gegeven zonder dat de db haar beginsel van een laag maximum voor haar leeningen prijs geeft. Aan personen uit andere desa's worde slechts bij uitzondering geleend en onder geldelijke aansprakelijkheid van de db commissie, die daartoe in elk geval overleg pleegt met het betrokken desahoofd. Alsdan waren deze menschen op te nemen in het register van toegelaten leeners.
Maximum crediet en aanwending der ere dieten.
Het maximum bedrag dat een persoon van de bank in leen mag hebben wordt door de desa bepaald.



10
bolëh tida ia mesti menoeroet segala oendang-oendang dan atoeran-atoerannja b.d. Lain dari itoe maka wadjiblah djoega dianja akan membantoe b.d. itoe dengan sekoeat-koeatnja, jaïtoe memberi nasihat pada orangorang lain jang beroetang, akan memenoehi segala perdjandjiannja. Orang-orang jang lengah tentang pembajarannja diboenoeh namanja di dalam register.
Menteri wadjib djoega selaloe memberi ingat pada orang-orang jang bakal beroetang akan mempertastikan segala hal b.d. tetapi jang paling baik lagi dan paling besar faëdahnja, djika prijaï-prijaï dan ambtenaar-ambtenaar V.C.W. mendjalankan daja-oepaja hal itoe dengan bermoefakat dengan orang-orang jang bolëh beroetang. Djanganlak orang takoet mengadakan atau menjoeroeh mengadakan koempoelan (vergadering) tentang itoe.
Soenggoehpoen tida dilarang kalau di dalam satoe roemah tangga ada lebih dari seorang jang diberi oetang, asal sadja masing-masingnja ada mempoenjaï pekerdjaan dan namanja telah masoek ke dalam register. Dengan djalan jang demikian maka wang jang dioetangkan itoe djadi lebih banjak (djoemlahnja), sedangkan atoerannja bank tentang batasnja wang jang paling banjak bolëh dioetangkan pada masing-masing orang tida berobah. Orang-orang dari dësa lain sebolëh-bolëhnja djangan diberi beroetang, dan kalau diberi oetang, maka jang haroes menanggoeng segala keroegian, kalau wang tida di bajar, ialah Commissie b.d. serta ia haroes bermoefakat tentang hal ini dengan kepala dësanja orang dësa lain itoe. Kalau soedah demikian, maka bolëhlah namanja dimasoekkan ke dalam register.
Lerapa paling banjak orang bolëh beroetang dan hal mempergoenakan wang pindjaman.
Dësa menetapkan berapa banjaknja orang bolëh beroetang.



11
Bovendien kunnen voor de verschillende leeningsdoeleinden maximum tarieven worden vastgesteld, waarbij het als reeds gezegd niet noodig noch wenschelijk is zich tot productieve doeleinden te beperken. Echter dient steeds ieder geval op zich zelve te worden beschouwd en overwogen en moet voor iederen leener het maximum worden bepaald door het bedrag dat hij binnen den vastgestelden tijd uit zijn inkomsten kan terugbetalen. Bovendien moet de commissie voor oogen houden dat het dbcrediet bij uitstek is bestemd voor den kleinen man. Veelal zullen zij die bij de afdeelingsbank leenen het crediet bij een db niet van noode hebben. De bankcommissie zij er aan indachtig dat wanneer een db geld uitleent op langere termijnen aan landbouwers zij dit niet mag doen aan personen die ook reeds bij de afdeelingsbank hebben geleend. Een ldb stelle dus als voorwaarde dat haar klanten niet tevens bij de afdeelingsbank mogen leenen. Leening tot aflossing van afdeelingsbankschuld is verboden. Een goed werkende desabank, vooral een ldb zal op den duur de taak van de afdeelingsbank voor een groot deel kunnen overnemen.
Het credietdoeleinde vinde vermelding in het debiteurenboek en aan eerlijkheid in de opgave daarvan worde streng de hand gehouden door het tijdelijk uitsluiten van leeners die hun doel onjuist opgaven. Beperkt men van te voren de leeningsdoeleinden niet te zeer dan behoeft voor valsche opgaven geen aanleiding te bestaan.
Kleinere credietaanvragen gaan voor grootere.



11
Lain daripada itoe maka boeat tiap-tiap matjam pindjaman bolëh ditetapkan djoega di dalam daftar berapa paling banjak orang bolëh memindjam wang, serta dalam hal itoe maka tida oesah ditentoekan, bahwa jang bolëh beroetang itoe ialah orang-orang jang perloe oentoek pekerdjaan jang keloear hasil sadja. Tetapi hal menetapkan oetang jang paling banjak boeat masing-masing orang itoe haroes ditimbang dengan teliti dan haroes diingatnja dapatkah orang itoe membajar oetangnja di dalam tëmpoh jang ditentoekan, menilik pendapatan hasilnja atau kekoeatannja. Dan lagi Commissie haroes mengingat djoega, bahwa pindjaman b.d. itoe hanja diperloekan boeat orang-ketjil. Kebanjakan orang jang beroetang pada afdeelingsbank tida perloe beroetang pada b.d. Commissie bank haroes memperhatikan, bahwa d.b. tida bolëh memberi oetang lagi dengan perdjandjian ansoeran jang lama tëmpohnja pada orang-orang tani jang telah beroetang pada afdeelingsbank. Djadi b.d.t. haroes mengadakan perdjandjian, bahwa orang-orang langganannja, bahwa mereka itoe tida bolëh sambil beroetang pada afdeelingsbank. Orang tida bolëh beroetang goena membajar pindjamannja pada afdeelingsbank. Bank-dësa jang baik djalannja, pertama-tama b.d.t., bisa mendjalankan sebagian besar dari pekerdjaan afdeelingsbank.
Hal maksoednja memindjam bolëh dilihat di dalam boekoe oetang (debiteurenboek), dan haroeslah didjaga keras soepaja orang-orang jang memindjam itoe menerangkan dengan loeroes apa sebabnja ia memindjam itoe. Sekiranja keterangannja itoe ta'benar baiklah djangan diberi oetang sementra lamanja dengan segera mengeloearkan dianja dari register. Tetapi kalau dari moelanja tentangan sebabnja hanja bolëh diberi pindjam itoe tiada diberi batas nistjajalah orang ta'oesah koeatir akan menerangkan dengan sebenar-benarnja boeat apakah ia meminta' oetang itoe. Orang-orang jang meminta oetang sedikit-sedikit haroeslah ditolong lebih doeloe dari pada jang meminta oetang lebih banjak. A. B. Db. 3



12
Termijnen en openingsdagen en uren.
De terugbetaling der genoten voorschotten, vermeerderd met de rente en de verplichte inlage geschiedt in al of niet gelijke termijnen, waarvan het aantal en de duur worden vastgesteld door het bankbestuur. Bij de zoogenaamde hdbn is afbetaling in 10 of 11 wekelijksche of vijfdaagsche termijnen regel. Echter ook bij ldbn is aflossing in meerdere termijnen wenschelijk in verband met het gevaar voor schuldvernieuwing (het dempen van het eene gat met het andere) en met de omstandigheid dat de desaman ongeneigd of onmachtig is om te Bparen en het hem dus moeilijk valt een grootere som bij elkaar te krijgen. Bij de ldb dient de bankcommissie voor oogen te houden dat elke regeling van de afbetalingstermijnen geoorloofd is, hetzij in maandelijksche, hetzij in meermaandelijksche, hetzij gedeeltelijk in maandelijksche gedeeltelijk in meermaandelijksche. Voorts dat het eiken termijn terug te betalen bedrag niet gelijk behoeft te zijn. De regeling zij steeds het gevolg van overleg met den leener en verstijve nimmer tot eenvormigheid.
Bij de meeste dbn kan met vijfdaagsche of wekelijksche opening worden volstaan, bij de grootere maakt dit een te langen zittingstijd noodig en noodzaakt het de afbetalers die opnieuw willen leenen geruimen tijd te wachten. Dit bezwaar is te verhelpen hetzij door ontvangst en betaling op verschillende dagen te doen plaats hebben, hetzij door de bank meerdere dagen per week voor het geheele bedrijf open te stellen, in welk laatste geval echter de administratie zich hieraan moet aanpassen. Teneinde de leeners, de commissie en den schrijver aan een bepaalden tijd te binden is het raadzaam dat de uren van opening, liefst voor aflossing en uitbetaling gescheiden, worden vastgesteld en daaraan streng de hand wordt gehouden. De voor iedere db vastgestelde dagen en uren van opening mogen niet buiten goedvinden



12
Hal penitjilan (ansoeran) dan hari serta djamnja memboeka bank.
Adapoen oetang-oetang itoe kalau hendak dibajar haroeslah ditambah dengan, boenganja dan wang-simpanan jang diwadjibkan, itoe terbajar dengan tjitjilantjitjilan (ansoeran-ansoeran) jang sama atau bolëh djoega tida sama banjaknja, serta lamanja tëmpohnja ditentoekan olëh bestuur-bank.
Oetang pada b.d.d.g. biasanja dibajar menitjil (diansoer) 10 a 11 kali jaïtoe tiap-tiap minggoe atau tiap-tiap lima hari sekali. Tetapi oetang pada b.d.t. baiklah lebih diatjapkan mengansoernja, sebab koeatir kalau-kalau orang membikin oetang baharoe (toetoep loebang gali loebang) dan patoetlah diingat bahwa orang-dësa itoe tiada soeka dan tiada koeat menjimpan wang, djadi soekarlah mengoempoelkan wang. Tentang b.d.t. itoe baiklah Commissie bank ingat bahwa ia bolëh mengatoer sesoekanja tentangan pembajaran penitjilan (ansoeran) itoe; jaïtoe bolëh disoeroeh ansoer dalam seboelan sekali atau sekali dalam seberapa boelan atau bolëh djoega diatoer jang sebagiannja seboelan sekali, dan selebihnja poela sekali dalam seberapa boelan sebagai poela banjaknja penitjilan (ansoeran) itoe ta'oesah ditentoekan sama besar sadja.
Tentangan ini baiklah dengan semoefakat orang jang beroetang, dan djanganlah sekali-kali mengadakan atoeran jang tetap.
Kebanjakan b.d. tjoekoeplah kalau terboeka lima hari atau seminggoe sekali, akan tetapi boeat b.d. jang iebih besar maka tëmpoh jang terseboet di atas ini tentoelah terlaloe lama amat, sebab orang-orang jang hendak membajar, atau jang hendak beroetang lagi tentoelah merëka terpaksa menanti terlaloe lama. Keberatan ini bolëhlah dihilangkan, kalau hari menerima pembajaran dilainkan dari pada hari memberi oetang atau poen ditentoekan akan memboeka b.d. itoe lebih dari satoe kali dalam



13
van de plaatselijke bestuursambtenaren en den ambtenaar bij het Volkscredietwezen worden gewijzigd. Men versta zich hieromtrent vooral ook met de leden van de db.
Uitbetaling en aflossing.
Uitbetaling mag slechts geschieden aan personen die blijkens het register als leden zijn toegelaten. De leener moet in persoon het geld in ontvangst nemen en ten bewijze van ontvangst zijn duimafdruk plaatsen in een quitantieboekje dan wel in het debiteurenboek. De banksehrijver is verantwoordelijk voor de overeenstemming van de duimafdrukken in het quitantieboek en debiteurenboek en het register van toegelaten leeners. Uitbetaling buiten den banktijd en buiten de tegenwoordigheid van banksehrijver en commissie is verboden. De leener ontvangt een schuldkaartje waarop datum, bedrag en termijnen van de schuld zijn aangeteekend en naam en kampoeng van den leener zijn vermeld. Indien dit schuldkaartje tevens dienst moet doen als quitantie voor terugontvangst van inlagen is een duimafdruk van den leener ter indentificatie noodzakelijk. Ook de aflossing mag slechts geschieden óp bankdagen en in tegenwoordiheid van dbschrijver en commissie. Het geld ga slechts door de handen der commissieleden. Het is toegestaan zich bij de aflossing door een ander te doen vertegenwoordigen. Echter dient er streng op te worden gelet dat van



13
seminggoe menerima pembajaran oetang dan pemberian oetang pada orang-orang. Kalau demikian maka hendaklab di atoer perkara pekerdjaan toelis-menoelis. Soepaja dapat tetap waktoenja boeat orang-orang beroetang dan Commissie serta djoeroetoelis, baiklah djamnja memboeka bank itoe ditetapkan sebolëh-bolêhnja dipertjeraikan djam membajar oetang dengan djam memberi oetang, atoeran ini hendaklah dikerasi. Hari-hari dan djam-djam memboeka masing-masing b.d. jang telah ditentoekan itoe tida bolëh diobah kalau tida dengan seizinnja ambtenaar Volkscredietwezen. Tentangan ini lebih dahoeloe baiklah moefakat betoel-betoel dengan lid-lid b.d.
Hal memberi oetang dan membajaran oetang.
Jang bolëh diberi oetang, hanjalah orang-orang jang telah diizinkan mendjadi lid menoeroet boeninja register. Orang jang beroetang itoe mesti haroeslah datang sendiri akan menerima wang itoe. Maka akan djadi tanda keterangan haroeslah ia memboeboeh tanda (bekas) iboedjarinja di boekoe kwitantie (quitantieboekje) atau di dalam boekoe oetang (debiteurenboek). Djoeroetoelisbank menanggoeng tjoktjoknja (samanja) tanda iboedjari jang ada di dalam quitantieboek itoe dan boekoe oetang dengan jang ada di register orang-orang jang bolëh beroetang. Wang jang dipindjamkan itoe tida bolëh diberikan kepada jang memindjam pada waktoe jang boekan mestinja dan djoega tida bolëh kalau tida dengan setahoe djoeroetoelis dan Commissie. Orang jang beroetang menerima satoe kartoe-oetang jang menjeboetkan hari boelan, banjaknja wang jang dioetangkan serta banjaknja dan waktoenja penitjilan, lagi nama serta kampoengnja orang jang beroetang. Djikalau kartoe oetang ini dipergoenakan djoega boeat tanda keterangan wang simpanan diterima kembali, maka perloelah orang jang beroetang memboeboeh tanda iboe djarinja boeat



14
elke aflossing aanteekening wordt gedaan op het schuldkaartje van den leener en deze aanteekening door den banksehrijver wordt geparafeerd. Het bij uitbetaling van de „handels"leening vooraf inhouden van rente en eventueele verplichte inlagen voorkomt achterstand daarin en vereenvoudigt daardoor de administratie.
Rentestandaard.
Bij de opening van een nieuwe desabank beginne men met een hoogere rente te vorderen bijv. 3 a 4% 's maands. Lage rente bevordert het leenen zonder dat werkelijke credietbehoefte bestaat en vertraagt de vorming van een eigen vermogen. Indien de bank geheel schuldvrij is geworden, enkel werkt met zuiver vermogen en aandeelenkapitaal kan de rente worden verlaagd. Men ga echter niet dan na bijzondere raadpleging met den ambtenaar voor het Volkscredietwezen er toe over om' die beneden 2% per maand te stellen, ga bij die verlaging niet tot de uiterste grens doch houde rekening met slechte jaren en tegenslagen in het bedrijf, want is de rente eenmaal verlaagd zoo zal de bevolking er vermoedelijk niet voor te vinden zijn die weder te verhoogen. Men kenne vooral in deze aangelegenheid ook de leden der desabank.



14
keterangan. Pembajaran penitjilan (ansoeran) bolëh. diterima hanja pada hari terboekanja bank dan di hadapan djoeroetoelis b.d. serta lid-lid commissie. Wang tjoema bolëh diterima atau diba jar olëh lid-lid commissie. Goena membajar oetangnja maka orang bolëh berwakil kepada lain orang. Akan tetapi haroes didjaga betoelbetoel soepaja tiap-tiap pembajaran (penitjilan) itoe dimasoekkan ke dalam kartoe-oetang serta ditandaï paraaf (tanda tangan pëndëk) olëh djoeroetoelis-bank. Apabila oetang „dagang,, lebih doeloe dipotong boenganja oetang dan wang simpanan perdjandjian pada ketika membajar pindjaman itoe nistjajalah hal itoe dapat menghindarkan orang soepaja djangan ketinggalan membajar boenga, apalagi hal ini amat memoedahkan pada pekerdjaan mengoeroeskan boekoe (administratie).
Oekoeran wang boenga.
Kalau orang baharoe moelaï memperdirikan bank-désa maka baiklah boenganja ditentoekan lebih tinggi sedikit, oempama 3 a 4% dalam tiap-tiap boelan. Kalau boenga rendah tentoelah orang soeka beroetang, meskipoen sebetoelnja tiada perloe ia beroetang; hal jang demikian itoe djoega akan menjebabkan bank itoe lambat maka dapat mempoenjaï kekajaan sendiri. Kalau bank tida sedikit djoega mempoenjaï oetang, djadi bekerdja dengan memakai modal kepoenjaannja sendiri dan modal wang aandeel-aandeel, maka boenga itoepoen bolëhlah ditoeroenkan. Tetapi djanganlah dikoerangkan daripada 2% dalam seboelan, kalau beloem bermoefakat dengan ambtenaar Volkscredietwezen dan djanganlah lagi menoeroenkan boenga itoe sampai serendah-rendahnja, sebab haroeslah mengingat akan moesim atau tahoen jang koerang baik, sebab boenga-boenga itoe djika telah habis ditoeroenkan, soesah lagi menaikkannja di belakang kali.
Lid-lid bank-dësa haroeslah djoega diberitahoekan tentang hal ini.



15
Achterstand en bestrijding er vanuitstel, invordering, boete, uitsluiting, afschrijving.
Onder achterstand wordt verstaan: le verzuim in de aflossing van een of meer termijnen tijdens het loopen der schuld (zwarte achterstand); 2e de schuld of het gedeelte der schuld nog onafgelost na verval van den laatsten termijn (roode achterstand). Uitstel van betaling kan door het bankbestuur worden verleend indien de voorschotnemer kan aantoonen in geval van overmacht te verkeeren. Van uitstelverleening wordt aanteekening gehouden in het debiteurenboek. Het behoort hoo4 uitzondering te blijven. Stiptheid in de voldoening aan de aanvaarde verplichtingen moet als voornaam ste eisch voor een geregeld bankbedrijf met alle krachen worden bevorderd. Indien de schuldenaar overlijdt, de desa metterwoon verlaat, de geleende, gelden misbruikt (bijv. door ze wederom uit te leenen), of her" haaldelijk achterstallig is, is het verstrekte voorschot met inbegrip van de verschenen rente onmiddellijk invorderbaar. Vorderingen beneden ƒ 20 kunnen door het desahoofd voor het districtsgerecht worden gebracht, vorderingen van ƒ 20-/ 50 moeten voor het regentschapsgerecht komen. Bestaat er aanleiding tot gerechtelijke invordering, dan worde daarmee niet gedraald. Boeteheffing 1S niet gewenscht. In verband met de bevoegdheid tot verleening van uitstel is ze bezwaarlijk te controleeren en de geringe bedragen maken de straf weinig voelbaar. Beter is het den achterstallige gedurende een bepaalden tijd of voor altijd van nieuwe leeningen uit te sluiten. Geschiedt het laatste dan wordt zijn naam uit het register van toegelaten leeners geschrapt Van de personen, die na ommekomst van den laatsten termijn van aflossing hunner leening nog de geheele of een ge-



15
Hal ketoenggakan dan hal mentjegah dia; hal tëmpoh (tanggoeh), penarik a n, denda, mengeloearkan dari register, hal mematikan oetang (ketoenggakan).
Jang dinamakan ketoenggakan jaïtoe: le sekali atau lebih tiada membajar ansoeran (tjitjilan) selama pindjaman lagi berdjalan (ketoenggakan-hitam = zwarte achterstand), 2» oetang atau sebagian dari pada oetang itoe jang tiada dibajar pada waktoe djatoehnja tëmpoh akan membajar ansoeran jang penghabisan (ketoenggakan-mërah — roode achterstand). Bestuur bank bolëh memberg tëmpoh (tanggoeh), kalau orang jang poenja oetang dapat menerangkan, bahwa ia soenggoeh ada alangan jang bolëh mendjadi sebabnja tida bisa membajar oetang. Kalau memberi tëmpoh mesti ditoelis di dalam boekoe-oetang. Jang demikian itoe baiklah didjaga benar soepaja djarang sekali terdjadi. Sedapat-dapatnja haroeslah diichtiarkan dengan soenggoeh-soenggoeh soepaja orang mentjoekoepi segala perdjandjian jang soedah ditanggoeng olëhnja, karena hal ini soenggoeh perloe boeat baiknja pekerdjaan bank. Kalau orang jang beroetang itoe mati atau pindah dari sana atau berlakoe salah dengan wang jang dioetangkan kepadanja (oempamanja dioetangkan lagi), atau atjap-kali menoenggak, maka wang oetang itoe bolëh diminta kembali pada seketika itoe djoega bersama-sama dengan boenga jang soedah mesti dibajarnja. Bila wang jang ditagih itoe koerang dari pada ƒ 20 perkaranja bolëh diserahkan kepada Raad district olëh kepala dësa, sedangkan tagihan moelaï dari ƒ 20 sampai ƒ 50 masoek bagian Raad-kaboepaten. Kalau ada sebab akan mendjalankan sita, djanganlah ditoenggoe lagi. Sebolëh-bolëhnja djangan melakoekan peratoeran denda. Olëh karena orang bolëh dikasi tëmpoh, maka hal denda itoe soekaria h memeriksanja apalagi wang itoe sedikit djadi tidalah begitoe terasa. Lebih



16
deelte, der schuld achterstallig zijn en van de bedragen van dien achterstand wordt maandelijks een staat opgemaakt en aan het onderdistrichtshoofd toegezonden indien deze zulks wenscht. De mantri krijgt een afschrift.
Afschrijving van vorderingen heeft slechts plaats met schriftelijke, gemotiveerde toestemming van het Hoofd van plaatselijk bestuur, den ambtenaar bij het Volkscredietwezen gehoord, en slechts in geval de debiteur is overleden zonder erfgenamen, goederen of borgen na te laten, ingeval gerechtelijke invordering geen kans van slagen biedt en geen mogelijkheid van vergelijk met vorderingen op de db bestaat.
Bedrijfskapitaal, bepaling er van, k a s s a 1 d i.
Onder bedrijfskapitaal wordt verstaan het geldbedrag dat gelijktijdig onder de leeners bij de db mag uitstaan. De grootte daarvan wordt bepaald door den ambtenaar bij het Volkscredietwezen in overleg met de plaatselijke ambtenaren en de db commissie.
Ieder jaar wordt dit bedrijfskapitaal zoo noodig opnieuw aan de hand der ervaring van het afgeloopen jaar vastgesteld.
Bij de bepaling van de grootte is maatstaf het aantal toegelaten leeners, het maximum crediet per persoon, het bedrag van de door de bevolking gestorte gelden, het gemiddeld uitstaand bedrag en de achterstand in vooraf-



16
baik orang jang menoenggak itoe djangan diberi oetang sementara lamanja atau selama-lamanja.
Djika selama-lamanja orang itoe tiada lagi diberi oetang baiklah namanja diboenoeh di dalam register. Pada tiap-tiap boelan haroeslah diperboeat satoe staat jang menjeboetkan nama orang-orang jang menoenggak, tida membajar oetangnja sama-sekali atau sebagiannja jaïtoe pada waktoe habis tëmpohnja; di dalam staat itoe haroeslah diseboetkan djoega berapa besar ketoenggakan itoe; maka staat itoe kalau dikehendaki olëh kepala onderdistrict dikirimkanlah kepadanja. Menteri mendapat toeroenannja (salinannja).
Oetang tida bolëh dimatikan (ditiadakan) selainnja dengan seizin Kepala Negeri dan setelah mendengar timbangannja ambtenaar Volkscredietwezen. Dalam soerat izin itoe haroeslah diseboetkan sebab-sebabnja. Tentang hal itoe tjoema diizinkan kalau orang jang empoenja oetang itoe mati, tida' meninggalkan ahliwaris, atau barang, atau borg (orang jang menanggoeng), atau djika penagihan dimoeka hakim tiada akan berhasil sebagi lagi oetang itoe tiada dapat diloenaskan dengan pioetangnja pada bank dësa.
Modal pekerdjaan, hal menetapkan dia, hal wang jang ada di kas.
Jang dinamakan modal-pekerdjaan jaïtoe wang jang bolëh diperoetangkan sama sekali kepada orang-orang jang heridak beroetang pada b.d. Adapoen jang menentoekan besarnja itoe, ialah ambtenaar Volkscredietwezen dengan moefakatnja commissie b.d.
Djika perloe maka modal-pekerdjaan ini bolëhlah lagi ditoekar, ja'ni melihat pendapatan dalam tahoen jang laloe.
Akan menentoekan modal itoe jang di ambil mendjadi oekoeran jaïtoe banjaknja orang-orang jang bolëh beroetang berapa masing-masing sebanjak-banjaknja bolëh memindjam, banjaknja wang jang telah distort olëh pen-



17
gaande jaren. De door een db gemaakte winsten dienen dus maar niet doorloopend bij het bedrijfskapitaal te worden gevoegd, want dan bestaat het gevaar dat de. bank met een te groot kapitaal gaat werken en dat is een ramp voor de desa. Men drijve dan ook nimmer den omzet op
Van abnormale vermeerdering of vermindering der credietaanvragen moet de oorzaak door commissie en mantri worden onderzocht en gerapporteerd.
Overtollige bedrijfsmiddelen worden in loopende rekening bij de afdeelingsbank belegd of benut om geleende gelden en andere schulden van de db af te lossen. Blijvend overtollig kapitaal worde a deposito bij de afdeelingsbank geplaatst. Indien dit kapitaal eigen vermogen van de db is, bestaat er geen bezwaar tegen dat de rente er over in de desakas wordt gestort om voor gemeentelijke doeleinden te worden aangewend.
Het maximum kassaldo worde vooraf vastgesteld. Ook wanneer de db over een ijzeren geldkist beschikt is het zaak dat de kassaldi zoo laag mogelijk worden gehouden. Niet alleen bestaat het gevar dat het geld wordt gestolen maar bovendien ligt het renteloos terwijl het, op de afdeelingsbank geplaatst, rentegevend is of in mindering komt van schuld. Ook verleidt een groot kassaldo licht tot overmatig en onbedachtzaam credietgeven.
Winsten; d i v i d e n d-u i t k e e r i n g; eigen vermogen en reserveering daarvan.
De voornaamste bedrijfsonkosten (bezoldiging van den



17
doedoek dësa, banjaknja wang jang dipindjamkan (di poekoel rata-rata), dan banjaknja wang ketoenggakan dalam tahoen jang soedah-soedah. Djadi wang keoentoengan jang diperolëh olëh b.d. tidalah selaloe sadja ditambahkan pada modal-pekerdjaan, karena koeatir kalau-kalau bank nanti bekerdja dengan memakai modal jang terlaloe banjak, hal itoe bolëh mendatangkan tjelaka pada dësa. Olëh karena itoe, djanganlah orang memadjoe-madjoekan pinljaman lebih dari mesti.
Kalau banjaknja orang jang memindjam itoe djaoeh bëdanja dari biasa maka haroeslah menteri menjelidiki apakah sebabnja •demikian itoe.
Wang jang berlebih dari pada keperloean modal-pekerdjaan baiklah disimpan di afdeelingsbank sebagian loopende rekening atau dipergoenakan boeat membajar pindjaman atau lain-lain oetang. Kelebihannja modal jang tetap baiklah disimpan sebagai a deposito (titipan) di afdeelingsbank. Kalau modal itoe miliknja b.d. sendiri maka tida akan ada alangan djika boenganja diserahkan pada kas-dësa, soepaja dapat dipergoenakan boeat keperloean dësa.
Banjaknja ketinggalan wang kas haroeslah ditetapkan lebih doeloe. Meskipoen b.d. mempoenjaï peti besi, baiklah djoega ditetapkan sedikit sadja banjaknja ketinggalan wang di dalam kas. Boekannja koeatir sadja kalau-kalau wang itoe ditjoeri orang, poen wang jang tersimpan di dalam kas itoe tidaklah dapat bergoena, sedangkan kalau wang itoe disimpan di bank ia bisa mendapat boenga, atau bolëh dibajarkan (diansoerkan) goena meloenaskan oetang. Dan lagi kalau wang terlaloe banjak ketinggalan di kas bolëh djadi orang moedah sadja memindjamkan wang lebih dari. mesti atau tida dengan pikiran.
Hal keoentoengan (laba); pembagian oentoeng; kekajaan sendiri dan Mentjadangkan dia.
Biaja-biaja (onkost-onkost) jang terpenting (gadji djoe-



18
schrijver en belooning van de commissie) dienen zooveel mogelijk maandelijks te worden uitbetaald en daarom verdient het aanbeveling om eveneens maandelijks een verlies- en winstrekening te doen opmaken ten einde geregeld op de hoogte te blijven van de uitkomsten van het bedrijf en bij intering tijdig maatregelen te kunnen nemen. Daarom ook worde, indien de commissie aan jaarlijksche boven maandelijksche uitkeering van haar belooning de voorkeur geeft, maandelijks het haar toekomend bedrag als spaargeld geboekt. In elk geval moet bij het sluiten van het boekjaar het winstsaldo worden vastgesteld en de aanwending daarvan worden bepaald. Een gedeelte der winst wordt, indien het reglement zulks voorschrijft, onder de aandeelhouders verdeeld. Ofschoon dit dividend op zich zelf gering zal zijn, vooral indien het deelhebberschap aan een laag maximum wordt geboilden, zal het als toeslag op de teruggegeven verplichte inlagen welkom zijn en het nut van beleggen aantoonen. Het verdient aanbeveling voor die banken, welke jaarlijks de verplichte inlagen of andere belegde gelden en dividenden over de aandeelen plegen uit te keeren, de daarvoor benoodigde gelden geleidelijk te storten op rekening-courant bij de afdeelingsbank, opdat niet op het tijdstip van uitkeering het bedrijf plotseling moet worden ingekrompen of een leening bij de afd. bank moet worden aangegaan.
Het kapitaal der dbn zal gewoonlijk slechts voor een gering gedeelte bestaan uit onmiddellijk opzegbare gelden, als spaargelden, rekening-coarant-gelden. De verplichte inlagen zullen, wanneer ze jaarlijks worden teruggegeven, slechts een klein gedeelte van het werkkapitaal vormen en wanneer ze voor aandeelvorming dienen niet opzegbaar zijn. Deze omstandigheid maakt de belegging van een reservefonds minder noodzakelijk. Alleen door ldbn aan wier credieten door de afhankelijkheid van den uitslag van den oogst in een beperkt gebied meerder risi-



18
roetoelis dan oepah Commissie) seberapa bolëh baiklah dibajar tiap-tiap boelan, olëh karena itoe baiklah tiaptiap boelan diperboeat perhitoengan oentoeng-roegi (verlies- en winstrekening) soepaja senantiasa mengetahoei pendapatan pekerdjaan; kalau roegi, dapatlah diadakan atoeran-atoeran seperloenja pada waktoenja. Olëh karena itoe djikalau Commissie lebih soeka menerima oepahnja itoe setahoen sekali daripada menerima tiaptiap boelan, baiklah wang itoe tiap-tiap boelan sadja ditjaboet, dimasoekkan djadi wang-simpanan. Pëndëknja: pada waktoe menoetoep boekoe tahoenan ketinggalan oentoeng haroes ditetapkan dan demikian djoega hal memakainja. Adapoen sebagian dari pada oentoeng itoe dibahagi di antara orang-orang jang empoenja aandeel, ja'ni kalau hal itoe ditentoekan di dalam reglement. Meskipoen bagian-keoentoengan (dividend) ini sesoenggoehnja hanja sedikit sekali, apalagi djikalau aandeelnja ditetapkan rendah sekali, wang ini bolëh djoega ditambahkan pada wang simpanan perdjandjian djadi bertambah tampaklah goenanja menjimpan wang. Oentoek bank-bank, jang tiap-tiap tahoen membajar wangwang-simpanan perdjandjian atau wang titipan (simpanan) jang lain-lain dan wang bagian keoentoengan (dividend), baiklah wang-wang itoe distort perlahanlahan di afdeelingsbank dengan rekening-courant (soerat oetang-pioetang); soepaja pekerdjaan itoe kalau sampai waktoenja pembajaran djangan diketjilkan dengan sekonjong-konjong, atau beroetang wang pada afdeelingsbank.
Kebiasaannja modal b.d. itoe hanja sebahagian ketjil sadja jang bolëh dipinta kembali pada sebarang waktoe, oempama wang simpanan (tjëlëngan), wang rekeningcourant. Dari hal simpanan perdjandjian itoe kalau ditentoekan akan dikembalikan tiap-tiap tahoen, baiklah tjoema mendjadi sebagian ketjil sadja dari modal pekerdjaan itoe, akan tetapa kalau wang itoe akan didjadikan aandeel tidaklah bolëh diminta pada sebarang waktoe



19
co verbonden is moge reserveering van eigen vermogen niet uit het oog worden verloren.
In elk geval echter moeten de dbn streven naar de vorming van een eigen vermogen, tot dit ten minste 50 percent van het geheele werkkapitaal bedraagt. Het aandeelenkapitaal wordt daarbij als schuld aangemerkt.
Indien belegging van gelden plaats heeft omdat de db niet in staat is haar geheele kapitaal in het bedrijf aan te wenden, kan die belegging veilig a deposito geschieden. De db kweeke evenwel dergelijke deponeering niet opzettelijk aan maar zoeke tijdig naar wegen, waarlangs deze gelden meer ten bate van belanghebbenden, bankbestuur of leden-aandeelhouders, kunnen worden aangewend. Men ga dan na of de dbbestuursleden wel voldoende worden schadeloos gesteld, of de aandeelhouders voor een grootere dividenduitkeering dan wel voor uitkeering van een bonus in den vorm van een of meer extra aandeelen in aanmerking komen en of de rente verder kan worden verlaagd.
Dividend-uitkeering is niet in strijd te achten met het voorschrift, dat geen gelden van inlandsche gemeentecredietinstellingen mogen worden gebruikt voor andere doeleinden dan het credietwezen, aangezien deze maatregel is bedoeld als middel' om genoemde instellingen tot grootere bloei te brengen.
Rechtstoestand van de db, coöpetieve bankjes.
De db is een gemeenteinstelling toebehoorende aan de gemeenschap. Voordeden van deze rechtspositie zijn:



19
sadja. Hal jang demikian itoe mengoerangkan keperloean mengadakan wang-tjadang (reservefonds). Hanja boeat b.d.t., jang pioetangnja banjak bergantoeng pada hasil-tanah sadja jaïtoe daërah jang ketjil, djanganlah orang loepa akan mengadakan wang-tjadang dari kekajaan b.d.t. sendiri.
Pêndëknja b.d. haroes berichtiar akan mengadakan kekajaan sendiri sampai kira-kira ada 50 percent dari semoeanja modal pekerdjaan. Adapoen wang modal jang didapat daripada aandeel-aandeel itoe haroes diakóe sebagai oetang. Kalau ada wang simpanan (titipan) olëh karena b.d. tida bisa mempergoenakan sekalian modalnja, maka baiklah titipan itoe didjadikan a deposito. Akan tetapi djanganlah sengadja mengadakan titipan jang demikian itoe, djadi haroeslah pada waktoenja sadja mentjahari djalan soepaja wang itoe dipergoenakan oentoek goenanja orang-orang jang berhak, atau bestuur bank atau lid-lid jang menpoenjaï aandeel.
Maka hendaklah orang menjatakan lid-lid bestuur dari b.d. tjoekoep mendapat wang keroegian, atau apakah orang-orang jang empoenja aandeel bolëh diberi lebih dividend (bagian keoentoengan), atau bolëh diberi soerat aandeel baharoe, ataupoen bolëhkah boenga ditoeroenkan.
Pembajaran dividend tida bolëh dianggap berlawanan dengan atoeran jang menentoekan, bahwa wangnja peratoeran-peratoeran oetang dësa tiada bolëh dipergoenakan bagi keperloean lain-lain ketjoeali boeat goenanja oetang-pioetang, karena atoeran ini oedjoednja ialah akan menambah madjoenja peratoeran-peratoeran dësa.
Hal keadaan hak b.d., hal bank perseroan ketjil-ketjil (coöperatieve bankjes).
Adapoen b.d. itoe jaïtoe satoe peratoeran kepoenjaan orang banjak. Kebaikan peratoeran ini jaïtoe: PemerinA. B. Db. 4



20
dat het openbaar gezag niet alleen bevoegd maar ook verplicht is zich met de instelling te bemoeien, dat de gemeente als eischeres kan optreden tegenover achterstallige debiteuren, dat opheffing slechts mag geschieden na schriftelijke machtiging van het Hoofd van plaatselijk bestuur, dat het desahoofd aansprakelijk is voor de schade door zijn nalatigheid aan de instelling toegebracht. Dit neemt niet weg, dat door de beperking van de bankwerking tot de toegelaten desalieden en door het eischen van geldelijk deelhebberschap van hen, de bank mede een coöperatief karakter heeft en mede voor haar bloei op de belangstelling en medewerking van die deelhebbers is aangewezen.
Bij de bevolking mag niet de meening postvatten, dat een credietinstelling in de desa noodwendig een gemeenteinstelling moet zijn. Indien ingezetenen eener desa een credietvereeniging wenschen op te richten buiten bemoeienis van het desabestuur, met eigen in de desa verkregen bedrijfsmiddelen en een eigen boekhouder, behooren deze voornemens niet te worden tegengewerkt, evenmin behooren de inlandsche bestuursambtenaren of de ambtenaren voor het Volkscredietwezen zich in de zaken der vereeniging te mengen tegen den zin der oprichters. De overheid wenscht zich geenszins het monopolie van de credietverstrekking in de, desa voor te behouden, integendeel zal zij elke uiting van drang tot aaneensluiting bij belanghebbenden met vreugde begroeten, mits deze uiting niet kunstmatig van ambtelijke zijde is gekweekt en een behartiging van de belangen van al de betrokken partijen naar behooren is gewaarborgd. Ambtelijke tegenwerking evenmin als ambtelijke propaganda is hier op haar plaats. Wel zal den oprichters in hun eigen belang de raad kunnen worden gegeven de voorlichting in te roepen van den ambtenaar voor het Volkscredietwezen zoowel voor de inrichting van als voor de controle op het beheer.
Daar de db een door de overheid opgerichte gemeentelijke instelling is, is zij niet belastingplichtig.



20
tah oeinoem boekanlah berkoeasa sadja, poen ia wadjib tjampoer tangan dalam peratoeran ini. Lain dari pada itoe dësa itoe bolëh mendjadi pendakwa orang-orang jang menoenggak oetangnja; ketiga mentjaboetnja ialah dengan soerat izin Kepala Negeri sadja, sebagai poela kepala dësa akan menanggoeng keroegian peratoeran jang disebabkan olëh lengahnja (kepala dësa). Sekalipoen demikian djanganlah orang loepa, bahwa olëh karena ditentoekan betapa atoerannja bank itoe bagi orang dësa jang bolëh memindjam dan jang diwadjibkan toeroet mempoenjaï aandeel, maka b.d. inipoen bolëhlah dipandang sematjam perseroan (coöperatie), olëh karena memboeat kemadjoeannja b.d. itoe orang-orang jang mempoenjaï aandeel itoe patoet sekali akan membantoe akan memadjoekan b.d. itoe.
Djanganlah orang pendoedoek dësa itoe menjangkakan bahwa bank itoe mesti kepoenjaanja dësa. Sekiranja ada orang-orang pendoedoek dësa berkehendak akan mendirikan satoe persekoetoean oetang-pioetang (credietvereeniging) di loear pertjampoeran Pemerintahdësa, dengan memakai modal sendiri dan boekhouder (djoeroe memegang boekoe) sendiri, maka maksoed jang demikian itoe djanganlah diganggoe, dan djanganlah ambtenaar-ambtenaar bestuur bangsa boemipoetera atau ambtenaar-ambtenaar Volkscredietwezen toeroet tjampoer di dalam perkara ini kalau tida dengan soekanja orang-orang jang mendirikannja. Pemerintah tida sekalikali berkehendak akan mempoenjaï sendiri sekalian bank jang sematjam itoe, jang memberi oetang pada orang ketjil di dalam dësa, malaham Pemerintah soeka sekali bila ada ternjata bahwa orang-orang soedah beringin hendak berkoempoel mendjadi satoe asal sadja keinginan itoe djangan tersebab olëh pertoendjoek ambtenaar dan djoega asal sadja ada didjaga segala keperloean jang berhoeboengan dengan itoe. Djadi djanganlah ambtenaar-ambtenaar mengalang-alangi atau toeroet mengadjak-adjak tentang hal itoe. Akan tetapi bolëh djoega



21
Dbcommissie en ledenvergadering.
A. Samenstelling. Het desahoofd vormt deel van het bestuur. Verder is het wenschelijk in het bestuur een persoon van eenige ontwikkeling op te nemen in staat den banksehrijver te controleeren, en een contrölekasboek aan te houden. Indien in de desa een zeer betrouwbaar en voldoende bekwaam persoon is te vinden om de administratie te voeren, zoo kan zulk een persoon als banksehrijver optreden. Mede is opneming van minstens één gewoon desaman gewenscht om de belangen van de leeners te behartigen. Het bestuur wordt jaarlijks door de leden aandeelhouders gekozen, die dan tevens omtrent de uitkomsten van het bankbedrijf worden ingelicht.
B. Plichten. De commissie heeft tot taak: het credietbedrag en de wijze van aflossing te bepalen, het geld aan den leener uit te keeren, de aflossing in ontvangst te nemen, toe te zien op het gebruik dat van de geleende gelden wordt gemaakt, bij leeningen op langeren termijn vóór het tijdstip van verval te waarschuwen, achterstalligen aan te manen, op verzoek uitstel van betaling te verleenen, onwillige en niet credietwaardige



21
orang-orang jang mendirikan perkoempoelan itoe diberi nasihat akan meminta keterangan (meminta ditoendjoeki) pada ambtenaar Volkscredietwezen tentangan atoeran boekoe-boekoenja, dan tentangan pemeriksaan pekerdjaan.
Olëh karena b.d. itoe satoe peratoeran jang didirikan olëh pemerintah, maka iapoen tiadalah- dikenaï padjak (belasting).
Hal commissie b. d. dan koempoelan lid-lid (ledenvergadering).
A. Hal adanja lid. Adapoen kepala dësa itoe masoek bilangan bestuur. Djoega sebagai lagi perloe poela mengambil orang jang tjoekoep pengertiannja boeat memeriksa pekerdjaan djoeroetoelis bank dan baiklah mengadakan Contrólekasboek (boekoe pemeriksa kas). Djikalau di dalam dësa ada seorang jang bolëh dipertjaja dan iapoen tjoekoep tjakap akan mendjalankan pekerdjaan administratie (toelis menoelis boekoe d.1.1.), maka bolëhlah orang jang sedemikian itoe didjadikan djoeroetoelis-bank. Lain dari pada itoe perloe djoega mengambil paling sedikit seorang dësa jang kebiasaan, boeat memperhatikan keperloean orang-orang jang beroetang. Bestuur tiap-tiap tahoen dipilih olëh orang-orang jang empoenja aandeel, orang-orang laloe diberi keterangan tentang hasil pekerdjaan bank.
B. Hal kewadjiban. Pekerdjaan commissie jaïtoe: menetapkan banjaknja wang oetang dan tjaranja menjitjil (mengansoer) dia, membajar wang jang dipindjamkan kepada orang jang minta beroetang, menerima pembajaran penjitjilan, mengamat-amati hal memakainja (mempergoenakannja) wang jang telah dipindjamkan itoe, kalau ada oetang jang bolëh lama tempohnja baroe dibajar, maka sebeloem sampai djatoeh tempo itoe



22
leeners van verder crediet uit te sluiten, knoeierij te voorkomen, op de openingsdagen en uren te verschijnen en de aanvragers en aflossers naar volgorde van komst te helpen, overtollige kasmiddelen bij de afdeelingsbank te storten, en zoo er een dbgebouw is, dit in goeden staat te houden. De commissieleden zijn aansprakelijk voor verliezen door de db geleden, welke zij "hadden kunnen voorkomen, zoo door niet-naleving van het reglement der db als anderszins.
Het bezigen van de tusschenkomst van ambtenaren voor het storten of afhalen van dbgelden is zeer ongewenscht, omdat de commissieleden voor het veilig overbrengen van deze gelden alleenlijk en uitsluitend verantwoordelijk dienen te worden gesteld.
De afdeelingsbanken behooren op de zittingsdagen van den administrateur in de nabijheid der db gelegenheid te'geven aan de bankcommissie om gelden te storten en te halen. Indien noodig kan worden bepaald, dat de persoon, die dbgelden stort voor de reis naar de plaats van storting wordt schadeloos gesteld.
C. Rechten. De, leden der commissie genieten als belooning een percentage van de gemaakte winst dan wel van de op tijd ontvangen aflossingen, uit te keeren en te verdeelen volgens de door het Hoofd van plaatselijk bestuur vastgestelde, regelen, waarbij er naar wordt gestreefd den commissieleden voor elke zitting schadeloos te stellen met een vast presentiegeld dan wel met een zeker percentage van de ontvangen rente.
Daar voorn.1. de toegelaten leeners belang hebben bij



22
haroeslah orang jang beroetang diberi ingat, menagih pada orang-orang jang menoenggak oetangnja, memberi tempo pada orang-orang minta tempo, mengetjoealikan orang-orang jang tida soeka membajar oetangnja atan orang-orang jang tida haroes diberi oetang djangan diberi oetang lagi, sedia (hadir) pada waktoe hari dan djam memboeka bank serta menolong orang-orang jang meminta' beroetang dan membajar oetang diatoer berganti-ganti jaïtoe mendahoeloekan mana jang datang dahoeloe djoega, memasoekkan kelebihan wang di afdeelingsbank, dan djikalau ada roemah b.d. sendiri, haroeslah roemah ini dipelihara dengan sepertinja. Lid-lid Commissie menanggoeng segala keroegian b.d., jang sebenarnja bolëh ditjegah olëh merekaitoe atau keroegian-keroegian jang telah terdjadi olëh karena reglement tida ditoeroet boeninja, atau lain-lainnja.
Sekali-kali tiada baik meminta pertolongan pada ambtenaar-ambtenaar boeat memasoekkan (stort) atau mengambil (marani, Jav.) wangnja b.d., karena sesoenggoehnja hanja lid-lid Commissie sendirilah sadja jang haroes diwadjibkan tentang hal itoe.
Pada hari administrateur afdeelingsbank ada di dekatdekat b.d. baiklah Commissie bank diberi kesempatan akan memasoekkan atau mengambil wang. Djika perloe bolëh djoega ditentoekan, bahwa orang jang memasoekkan wang b.d. itoe diganti keroegian ongkosnja pergi ke tempat memasoekkan wang itoe.
C. Hal hak-h ak. Boeat oepah pekerdjaannja Commissie sebagian dari pada oentoengnja b.d. atau dari pada wang-wang pembajaran jang diterima di dalam tempohnja, dibajar dan dibagi menoeroet atoeran-atoeran jang telah ditetapkan olëh Kepala Negeri, sebolëh-bolëhnja diatoer (dioesahakan), soepaja lid-lid Commissie itoe diberi keroegian (presentiegeld) jang tetap boeat tiaptiap hadirnja di koempoelan ataupoen diberi sebagian (percentage) dari boenga jang telah diterima.



23
de desabank, roepe men dezen tot de jaarlijksche algemeene vergadering op. Op deze vergadering geve zoo mogelijk de mantri of een inlandsch bestuursambtenaar een overzicht van de bedrijfsuitkomsten.
Ieder toegelaten leener heeft in deze vergadering slechts een stem.
Onregelmatigheden in de beheervoering en haar voorkoming en bestrij ding.
Het inboeken van gefingeerde leeningen is langen tijd te verheimelijken door op bedoelde leeningen quasi afbetalingen te boeken en die weder te dekken door nieuwe leeningen. Een dergelijk bedrog wordt in de hand gegewerkt door de omstandigheid dat de db het geheele jaar door uitleent.
Het krachtigste middel om dit euvel te, voorkomen en, indien geschied, het te ontdekken, is het gebruik maken van een behoorlijk ingevuld register van toegelaten leeners en het eischen van een duimafdruk als quitantie voor elke door de db gedane uitgaaf, welke niet op andere wijze is gequiteerd.
Indien dan voor duidelijke afdrukken, met behulp van een glas- of marmerplaat gesteld, wordt gezorgd en de dbschrijver zijn plicht doet door de duimafdrukken in het quitantieboek gesteld te vergelijken met die in het register opgenomen (hetgeen bij eenige ervaring een lichte taak is) moet elke poging tot bedrog onmiddellijk aan het licht komen.
Voorts zal de kans op bedrog geringer worden naarmate de belanghebbenden nauwer bij het wel en wee van de db betrokken worden. Ook een verbetering van het gehalte der dbcommissie door ruimere bezoldiging en



23
Oleh karena orang-orang jang düzinkan beroetang itoe ada djoega mempoenjaï keperloean di dalam b.d. baiklah merekaitoe dipanggil djoega akan menghadiri koempoelan besar jang diadakan tiap-tiap tahoen (jaarlijksche algemeene vergadering). Di koempoelan ini sebolëhbolehnja menteri atau seorang ambtenaar boemipoetera memberi keterangan tentangan djalannja dan hasilnja pekerdjaan.
Masing-masing orang jang bolëh beroetang itoe ada mempoenjai satoe soeara di dalam koempoelan ini. Hal ketjoerangan di dalam pekerdjaan
dan hal menegahkan dan menahan dia
Sesoenggoehnjalah orang bolëh sampai lama menjemboemkan oetang-oetang jang palsoe, jaïtoe dengan menjeboetkan di dalam boekoe-boekoe bahwa oetang itoe dibajar menitjü (diansoer) dan menoetoepnja lagi dengan oetang-oetang baharoe. Oetang jang diboeat-boeat inipoen bertambahlah moedah melakoekannja olëh karena b.d. itoe selaloe sadja memperhoetangkan wang.
Daja-oepaja jang paling baik akan mentjegah kelakoean boeroek ini - dan djoega, kalau kelakoean ini telah terdjadi —, dan akan mengetahoei kelakoean itoe ialah dengan mengadakan seboeah register tentang orangorang jang bolëh beroetang (register ini haroes diisi dengan teliti) dan meminta' tanda djempolnja (iboe djari) pada quitantie wang jang telah dibajar olëh b.d. ketjoeali kalau soeda ada tanda bajar dengan lain djalan
Djika tanda djempol itoe diambil dengan terang dengan mepergoenakan sepotong katja atau marmer, dan sekiranja djoeroetoelis b.d. ada melakoekan kewadjibannja, jam menjotjokkan tanda-djempol jang di register itoe dengan tanda-djempol jang ada di boekoe quitantie (hal mi kalau orang soedah biasa tiadalah ada soesahnja) mstjajalah sekalian maksoed (pertjobaan) akan berboeat salah itoe dengan segera sadja ketahoean.



24
jaarlijksche verkiezing door de toegelaten leeners kan een gunstigen invloed uitoefenen.
Ten slotte zal de volledige, inspectie van administratie en beheervoering op ongezette tijden en het bij tusschenpoozen waarnemen van de administratie door den mantri hen die daartoe geneigd zouden zijn, van het plegen van fraude terughouden.
Mochten hierbij onregelmatigheden aan het licht komen, dan is de mantri bevoegd om onmiddellijk de noodige maatregelen te nemen als stopzetten van de db, medenemen van de boeken en zoo noodig van de sleutels der geldkist teneinde voortwoekeren van het kwaad te voorkomen. Van een en ander geeft hij aan het districtshoofd onverwijld kennis en het in beslag genomene draagt hij zoo noodig dezen ambtenaar af.
Het districtshoofd is bevoegd dit stopzetten van het bedrijf der bank te bekrachtigen en draagt den mantri op den omvang van de fraude te onderzoeken en daarvan een omstandig rapport in te dienen, waarvan een afschrift aan den ambtenaar bij het Volkscredietwezen wordt toegezonden.



24
Tambahan lagi tentoelah kelakoean jang boeroek itoe akan mendjadi koerang benar, kalau orang-orang jang tjampoer dalam pekerdjaan ini makin lama makin mengoesahakan keperloean b.d. itoe, djadi kalau merekaitoe telah merasa dan mengetahoei bahwa kalau d.b. roegi mereka itoelah djoega jang toeroet roegi dan kalau berlaba sama berlaba.
Sebagai lagi kalau lid-lid Commissie ditambah gadjinja dan merekaitoe tiap-tiap tahoen dipilih olëh orangorang jang bolëh beroetang, tentoelah hal ini akan mendatangkan kebaikan djoega.
Kemoedian djikalau boekoe-boekoe dan pekerdjaan diperiksai dengan teliti jaïtoe pada waktoe jang tida ditentoekan dan sekiranja sekali-sekali boekoe-boekoe itoe dipegang sendiri olëh menteri, tentoelah sekalian pekerdjaan ini membatalkan maksoed orang-orang jang berkehendak berlakoe palsoe itoe.
Apabila ada kedapatan ketjoerangan menteri berkoeasa akan mendjalankan pada waktoe itoe djoega segala atoeran jang perloe oempama menoetoep (memperhentikan) djalannja pekerdjaan b.d., membawa boekoe-boekoe dan kalau perloe membawa djoega koentji-koentjinja peti besi, akan menegah kedjahatan itoe teroes dilakoekan.
Sekalian hal ichwalnja perkara haroeslah seketika itoe djoega dirapportkan kepada kepala district, segala barang jang telah dirampas itoe haroeslah diserahkan kepada ambtenaar itoe.
Kepala district berkoeasa akan menegahkan perboeatan menteri jang telah memperhentikan djalannja b.d. itoe dan memerintahkan kepada menteri itoe akan mendjalankan oeroesan lebih djaoeh dan dengan teliti dalam perkara penggelapan itoe dan sesoedah itoe akan memperboeat rapport jang terang; selembar toeroenan rapport itoe dikirimkan kepada ambtenaar Volkscredietwezen.



25
Dbschrijver en 1 e er 1 i n g s c h r ij v e r (*).
Tot dbschrijver worden aangesteld voldoend ontwikkelde personen, die daartoe door het betrokken districtshoofd en den ambtenaar voor het Volkscredietwezen geschikt worden geacht en die niet te ver van den kleinen man afstaan, bij voorkeur degenen, die een inlandsche school der tweede klasse met vrucht hebben bezocht en vervolgens zich als leerling practisch voor die betrekking hebben bekwaamd. De, dbschrijvers staan in dienst van de bevolking (inlandsche gemeente), zij missen als regel alle bestuursbevoegdheid doch moeten wel op den arbeid der commissie letten en bij het zien of hooren van onregelmatigheden den mantri rapport doen. Zij worden door de hoofden der betrokken inlandsche gemeenten aangesteld en ontslagen, waarop evenwel schriftelijke bekrachtiging van het Hoofd van plaatselijk bestuur, den regent en den controleur gehoord, moet worden verkregen. Zij zijn derhalve geen landsdienaren en dus niet vrijgesteld van belasting op bedrijfs- en andere inkomsten. 11 ®"
Het is niet raadzaam voor dbschrijvers personen te kiezen die ook reeds lbgschrijvex zijn. Proefnemingen tot vervanging van deze schrijvers door personen in de desa woonachtig zijn raadzaam mits zij niet geschieden ten koste van een deugdelijk beheer. Men eische van een desagenoot schrijver, althans zoo hij deel van de dbcommissie vormt, dat hij schriftelijk een borgtocht stelle, hetzij persoonlijk, hetzij zakelijk, daar hij licht misbruik zou kunnen maken van zijn positie.
De banksehrijver moet op de vastgestelde, dagen en uren zich bij de db vervoegen. Hij moet zorgen dat de
(i) Noot. De gebruikelijke namen van gecommitteerde, leerlingen hoofdgecommitteerde zijn in dit boekje vervangen door schrijver, leerling- en hoofdschrijver.



25
Hal djoeroetoelis b.d. dan magang. (Leerlingschrijver) (>).
Jang haroes diangkat djadi djoeroetoelis b.d., jaïtoe orang-orang jang menoeroet pikiran kepala district dan ambtenaar Volkscredietwezen tjöekoep pengetahoeannja dan tida mendjaoehkan dirinja daripada orang ketjil, pertama-tama jaïtoe orang-orang jang telah tammat di sekolah klas 2 serta soedah djadi leerling dan mengerti betoel segala pekerdjaan djoeroetoelis b.d. Djoeroetoelisdjoeroetoelis b.d. itoe sebetoelnja bekerdja; pada orangorang pedoedoek dësa, merekaitoe biasanja tida mempoenjaï kekoeasaan bestuur (commissie), melainkan haroes memperhatikan (mengamat-amati) pekerdjaan Commissie dan djika ia melihat atau medengar hal ketjoerangan, maka haroeslah ia memberi tahoekan pada menteri. Merekaitoe diangkat dan dilepas olëh kepala-kepala dësa, tetapi dengan soerat ketetapan (pertegoehan) Kepala JSTegeri — jaïtoe setelah mendengar timbangan regent dan controleur.
Djadi merekaitoe boekanlah pegawai Negeri djadi tiadalah mereka mendapat bebas dari padjeg-pentjarian.
Maka tiadalah baik akan memilih boeat djadi djoeroetoelis b.d. itoe seorang jang soedah djadi djoeroetoelis lbg.
Soenggoeh baik kalau ditjoba mengganti djoeroetoelisdjoeroetoelis ini dengan orang-orang jang beroemah di desa itoe djoega, asal djangan meroesakkan pekerdjaan jang telah baik. Tetapi haroeslah orang meminta pada asi-desa jang didjadikan djoeroetoelis itoe — jang demikian rtoe djika ia toeroet masoek bilangan commissie — sesoeatoe tanggoengan barang atau orang, jang ditoeliskan di dalam satoe soerat keterangan, karena ia moedah
O Keterangan. Nama-nama jang biasa terpakai, jaitoe gecommitteerde, leerling-, dan hoofdgecommitteerde, di dalam boekoe mi diganti schrijver (djoeroetoelis), leerling- (magang) dan Hoofdschruver (hoofddjoeroetoelis).



26
boeken steeds tot op den dag zijn bijgewerkt en voor de opberging ervan in de geldkist der db of in het bankgebouw. Na sluiting van de bank doet hij de bankcommissie, opgave van de namen der achterstalligen en het bedrag van hun achterstand en op geregelde tijden levert hij achterstandstaten in bij het onderdistrictshoofd en den mantri.
Het model voor een catechimus, dat de banksehrijver moet hebben en dat hij moet kennen is hierachter opgenomen.
De bezoldiging van den banksehrijver kan in minimum en maximum vastgesteld worden door het Hoofd van gewestelijk of plaatselijk bestuur. Het is den taak van den gewestelijk ambtenaar van het Volkscredietwezen om de bijdrage van ieder der door den schrijver bediende dbn naar verhouding van elks omzet te bepalen. De regeling bij elke bank als een percentage van de binnengekomen rente, alsmede behoudens een bepaalde beneden- en bovengrens, doet zich als de meest gewenschte vorm van bezoldiging voor. Andere regelingen die billijk zijn kunnen evenwel daarnaast gehandhaafd blijven. Het tractement wordt den schrijver maandelijks uit de dbkas(sen) uitbetaald. Ook een vast bedrag als vergoeding van reiskosten kan den schrijver door iedere door hem geadministreerde bank worden toegekend. Om de dbschrijver tot nauwgezetten arbeid aan te sporen is invoering van een boetestelsel mogelijk, waarvan de opbrengst in de betrokken dbkas wordt gestort.
Met toestemming van het Hoofd van plaatselijk bestuur en op door dezen vast te stellen voorwaarden kunnen in iedere afdeeling een of twee leerlingschrijvers worden aangenomen om den banksehrijver bij ziekte of ontstentenis zoo noodig te kunnen vervangen. Hun worde behalve hun bezoldiging een gering palengeld toegestaan.



26
amat akan berboeat salah, jaïtoe memakaikan kekoeasaannja jang diperolëhnja daripada pangkatnja.
Djoeroetoelis bank haroes datang ke roemah b.d. pada hari-hari dan djam jang ditentoekan. Ia haroes mengichtiarkan soepaja boekoe-boekoe senantiasa dikerdjakan habis sampai pada hari jang paling belakang dan disimpannja di roemah bank. Sesoedahnja menoetoep bank haroeslah ia memberikan kepada commissie-bank segala nama orang jang menoenggak dan menjeboetkan djoega berapa banjaknja wang ketoenggakan itoe. Lain dari pada itoe pada waktoe jang tetap haroeslah ia memasoekkan staat-staat ketoenggakan pada kepala onderdistrict dan menteri.
Djoeroetoelis-bank haroeslah mempoenjai satoe boekoe soe'al-djawab (tjontohnja ada terlampir di belakang ini).
Gadjinja djoeroetoelis-bank bolëh ditetapkan olëh Kepala Kares idinan atau Kepala Negeri berapa paling sedilatnja dan berapa paling banjaknja. Ambtenaar Volkscredietwezenlah, jang empoenja bagian di dalam keresidenan itoe, jang wadjib menentoekan berapakah masing-masing bank jang dilajani (diladëni, Jav.) haroes membajar soembangan (bantoean), akn membantoe pembajar gadji djoeroetoelis itoe, ja'ni milihat besar-ketjilnja keloear masoeknja wang.
Tjara jang paling baik boeat menentoekan gadji itoe jaïtoe boeat masing-masing bank ditentoekan sekian bagian dari wang boenga jang diterima; tetapi dengan menentoekan djoega berapa paling sedikit dan berapa paling banjaknja wang soembangan itoe oentoek masingmasing bank. Akan tetapi kalau ada djoega lain-lain atoeran jang memang patoet (adil) bolëhlah djoega ditetapkan bersama-sama dengan atoeran jang terseboet di atas itoe.
Adapoen gadji itoe dibajar tiap-tiap boelan olëh dari wang bank-bank desa. Dan lagi djoeroetoelis bank itoe boleh diberi wang onkost-djalan jang tetap olëh bank jang dilajaninja (dioesahakannja boekoe-boekoenja d.l.s).



27
Bedrijfskosten.
Instelling van een bedrijfsfonds is voor dbn niet wenschelijk te achten. De bedrijfskosten worden door iedere bank uit haar eigen fondsen betaald. Echter eischt de billijkheid dat ten behoeve van de bezoldiging van hoofdschrijvers en leerlingschrijvers ook de dbn een bijdrage storten in het bedrijfsfonds van de dlbgs, zoo dit er is. De verhouding, waarin beide soorten van credietinstellingen in deze kosten bijdragen, laat zich het best met het aantal van elk in verband brengen. De bijdrage van de desabanken worde vervolgens verdeeld naar verhouding van de door iedere desabank in het afgeloopen jaar ontvangen renten.
Ook voor gemeenschappelijken aankoop van gedrukten is zulk een bijdrage in het lbgbedrijfsfonds aan te bevelen. De grootte dier bijdrage laat zich gemakkelijk schatten.
Indien aan den mantri bij het Volkscredietwezen uit het bedrijfsfonds een toeslag op zijn reiskosten wordt gegeven zijn ook de dbn in zijn ressort verplicht die extra uitgave te bekostigen.
Opheffing van een db.
Blijkt een db niet of niet meer op haar plaats te zijn,



27
Soepaja djoeroetoelis b.d. bekerdja dengan hati-hati dan teliti, maka baiklah diadakan boeatnja soeatoe atoeran denda; pendapatan wang-denda ini distort pada kas b.d. jang empoenja bagian.
Boeat tiap-tiap afdeeling bolêhlah diadakan seorang magang-djoeroetoelis (leerlingschrijver) atau lebih ialah dengan seizin Kepala Negeri dan menoeroet perdjandjianperdjandjian jang ditentoekan olëh Kepala Negeri, jaïtoe goena mendjadi wakil djoeroetoelis bank kalau ia sakit atau ada halangan dan kalau ia perloe diwakili. Merekaitoe, lain daripada gadjinja, diberi djoega wang paal.
Onkost-onkost pekerdjaan.
Sebenarnja tida perloe orang mengadakan wang-pekerdjaan (bedrijfsfonds) boeat bank-bank-dêsa. Onkostonkost-pekerdjaan dibajar olëh masing-masing bank dari wangnja sendiri. Akan tetapi sesoenggoehnja adil, djika bank-bank-desa memberi bantoean (soembangan) pada lbgd. — ja'ni kalau ada lbgd. — goena membantoe wang gadji hoofddjoeroetoelis dan magang.
Adapoen banjaknja wang soembangan itoe ialah bergantoeng dari pada banjaknja-ditimbang berapa boeah b.d. dan berapa lbgd. banjaknja. Wang soembangan bank-bank-dësa dibagi-bagi melihat banjaknja wang boenga jang diterima di dalam tahoen jang soedah.
Goena membeli tjap-tjapan (gedrukten) maka baiklah djoega dibajar bersama-sama wang ini dimasoekkan dalam wang-pekerdjaan lbg. itoe. Dari hal banjaknja wang soembangan itoe moedahlah orang menaksirnja.
Djika Menteri Volkscredietwezen diberi tambahan onkost-djalan dari wang-pekerdjaan, bank dësa-dësa poen wadjiblah djoega toeroet membajar onkost-tambahan itoe.
Hal meniadakan b. d.
Djika njata, bahwa satoe b.d. tida atau tida lagi A. B. Db.
5



28
dan kan zij bij besluit van de stemgerechtigde gemeentenaren, bekrachtigd door het Hoofd van plaatselijk bestuur, worden opgeheven. Alsdan moeten in de eerste plaats de verplichte inlagen en spaargelden worden teruggegeven, daarna de schulden aan de afdeelingsbank en de desa worden betaald en ten slotte de aandeelgelden worden uitgekeerd. Deze laatste worden dus pas uitbetaald als andere schulden van de bank zijn voldaan. Ook indien de aandeelhouders en inleggers er in hebben toegestemd hnn bijdragen met het eigen kapitaal der bank voor een ander gemeentelijk doel aan te wenden, zal toch eerst het bedrag dier bijdragen in handen moeten worden gesteld van de rechthebbenden, waarna zij die kunnen storten voor dat andere doel. (Men zie de circulaire van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur ddo 7 Dec. 1914 No. 8914).
TOEZICHT EN LEIDING.
De Hoofdschrijver.
De hoofdschrijver verricht, tenzij ter tijdelijke vervanging, niet denzelfden dienst als de banksehrijver, maar helpt den mantri, onder leiding en verantwoordelijkheid van dezen ambtenaar, in de vervulling van zijn taak. Voor zijn aanstelling bestaat reden wanneer er bijvoorbeeld in een kemantren veel credietinstellingen zijn (meer dan 50) dan wel wanneer de lbgs en dbn ver uiteen liggn en dus moeilijk zijn te bereiken. Bij voorkeur wordt den hoofdschrijver een eigen ressort aangewezen. Hij wordt op dezelfde wijze als de lbgschrijver aangesteld,



28
mentjoekoepi akan maksoednja, maka bolêhlah ia ditjaboet menoeroet kepoetoesan soeara, jaïtoe setelah poetoesan itoe dikoeatkan olëh Kepala Negeri. Djika demikian maka pertama-tama haroeslah segala wang simpanan jang diwadjibkan dan wang-wang simpanan (tjelengan) di kembalikan pada orang-orang jang empoenja hak, setelah itoe oetang-oetang pada afdeelingsbank dan dësa, dan kemoedian dari itoe maka wang-wang aandeellah jang dibajar. Djadi wang-wang aandeel itoe baharoe dibajar, kalau oetang-oetangnja bank jang lainlain telah habis dibajar loenas. Meskipoen orang-orang jang empoenja aandeel dan orang-orang jang empoenja wang-simpanan itoe semoeanja soedah semoefakat akan mempergoenakan wangnja beserta dengan modalnja bank sendiri boeat lain-lain keperloean dësa, baroelah wangsoembangan itoe dipoelangkan lebih doeloe pada orangorang jang poenja; sesoedah itoe bolêhlah distort lagi boeat keperloean lain itoe. (Lihatlah Circulaire (soerat idaran) Directeur Binnenlandsch Bestuur, tt. 7 December 1914 No. 8914).
HAL PEMERIKSAAN DAN PIMPINAN. Hal hoof ddjoeroetoelis (h o o f d-s c h r ij v e r).
Selainnja mendjadi wakil, maka hoofddjoeroetoelis itoe tiadalah sama pekerdjaannja dengan pekerdjaan djoeroetoelis bank, tetapi ia menolong pekerdjaan menteri dengan pimpinan menteri itoe; sekalian pekerdjaannja di dalam tanggoengan menteri itoelah.
Orang baharoe perloe mengangkat Hoofddjoeroetoelis, djika di dalam satoe kemantren ada banjak tempat oetang-pioetang itoe (lebih dari 50) atau djika lbg-lbg dan bd.-bd. letaknja djaoeh jang satoe dari pada jang lain, djadi soekar mendatanginja. Lebih baik hoofd-



29
waar de ambtenaar bij het Volkscredietwezen in overleg met de bestuursambtenaren zulks noodzakelijk acht. Hij is derhalve evenmin Gouvernementsambtenaar. Zijn bezoldiging wordt geregeld als voor de lbgschrijver en ten koste van het bedrijfsfonds gebracht. Daarom dient van te voren te worden nagegaan of het bedrijfsfonds die meerdere lasten kan dragen.
De mantri.
De mantri is belast met het toezicht op en de zorg voor al hetgeen de dbn in zijn ressort betreft. Hij is onmiddellijk ondergeschikt aan het hoofd van het district, waartoe zijn kemantren behoort en staat onder de leiding van den ambtenaar bij het Volkscredietwezen, die hem aangaande zijn taak instrueert. Indien deze zulks wenscht gaat hij met den inlandschen of Europeeschen ambtenaar bij het Volkscredietwezen op tourneé.
Indien een mantri nieuw wordt benoemd, moet, voordat hij zijn werkkring aanvaardt, een proces-verbaal van overgave en overname door zijn voorganger worden opgemaakt en door hem onderteekend. Een model hiervoor is als bijlage opgenomen.
De 'mantri onderzoekt de administratie en het bedrijf van de db steeds ter plaatse van die credietinstelling. Daarbij brengt hij niet slechts een vluchtig bezoek, dat waardeloos is en schadelijk voor zijn gezag, wanneer hem gebreken ontgaan, maar streeft hij naar volledigheid en beantwoordt nauwgezet de vragen in het inspectieboek gesteld. Het is daarom ook zeer gewenscht dat hij, hetzij bij gelegenheid van de inspectie, hetzij op een ander tijdstip, met tusschenpoozen van bijv. twee maanden, gedurende een geheelen dag de administratie van



29
djoeroetoelis itoe diberi bagian djadjahan sendiri. Tjaranja mengangkat dia sama dengan mengangkat djoeroetoelis Ibg, jaïtoe di mana dirasanja perloe olëh ambtenaar Volkscredietwezen sesoedahnja moefakat dengan ambtenaar-ambtenaar bestuur. Djadi hoofddjoeroetoelis itoe boekanlah ambtenaar Gouvernement. Gadjinja diatoer sebagai gadji djoeroetoelis lbg dan dibajar dari pada wang pekerdjaan. Olëh karena itoe haroeslah dinjatakan lebih doeloe tjoekoepkah wang-pekerdjaan itoe akan dipakai djoega akan membajar gadji Hoofddjoeroetoelis.
Hal menteri.
Adapoen menteri itoe wadjib memeriksa dan mendjaga segala hal jang bersangkoetan dengan bank-bank-dësa di dalam djadjahannja. Pangkatnja ialah dibawah kepala district jang mengoeasai kemantrennja itoe. Jang memimpinnja ialah ambtenaar Volkscredietwezen, jang mengatoer djoega segala pekerdjaanja. Djika ambtenaar Volkscredietwezen boemipoetera atau Europa soeka menteri boleh menoeroet tournee (pergi periksa-periksa).
Apabila seorang menteri baharoe diangkat, maka, sebeloemnja ia menerima pekerdjaannja, haroeslah diperboeat lebih dahoeloe satoe proces-verbaal peserahan dan terimaan (overgave en overname, timbang-terima) jang diperboeat dan ditanda tangani olëh menteri kedoeadoeanja. Di belakang ini ada terlampir tjontoh procesverbaal itoe.
Menteri haroes memeriksa boekoe-boekoe dan pekerdjaan b.d. di roemah bank. Kalau memeriksa bank-dësa haroeslah didjalankan dengan teliti sekali, segala pertanjaan jang terseboet di dalam inspectieboek haroeslah didjawab dengan teliti, djadi tiadalah bolëh diperiksa dengan lekas-lekas sadja, sebab pemeriksaan jang demikian itoe tiadalah ada goenanja dan tiadalah baik



30
de desabank voert in bijzijn van commissie en schrijver. Hij rapporteert -onmiddellijk iedere fraude, die hij in het dbbeheer ontdekt aan den betrokken bestuursambtenaar en den ambtenaar bij het Volkscredietwezen en neemt de voorloopige maatregelen, die de omstandigheden eischen. Hij neemt op zijn tourneé's altijd eenige losse inspectierapport-formulieren mee ten einde zoo noodig afschrift van zijn inspectie rapport aan de bevoegde ambtenaren te kunnen zenden. De inspectie-boeken zelf mogen de db niet verlaten. Indien derhalve een ander, hij zij inlandsch of Europeesch, bestuurs- of credietwezenambtenaar, de degelijkheid dier inspectie wil controleeren en een dergel ij ke contróle is ten allen tijde uiterst gewenscht, dan is het raadzaam dat zulks ter plaatse van de db geschiede. Onder elk inspectierapport is gelegenheid gegeven voor gehouden contróle af te teekenen.
De mantri dient te beseffen dat het zwaartepunt der dbcontróle bij hem ligt. Hij draagt zorg dat hij niet meer schrijfwerk verricht dan strict noodzakelijk is en gaat zooveel mogelijk op toudnée.
Hij gaat na of de bankschrijvers voor hun taak berekend en zich hun plichten bewust zijn. Hij zorgt er voor dat het schrijfwerk van deze schrijvers buiten de bankadministratie tot een minimum beperkt blijft, doch dat hem geregeld in de eerste week van elke maand de maandproefbalansen met de cijfers der mutaties, voor iedere credietinstelling afzonderlijk opgemaakt, toegezonden worden en tevens voorzooveel de hdbn betreft een balans en winst- en verliesrekening. Verder draagt hij zorg dat geregeld achterstandstaten worden opgemaakt en ingediend.
Maandelijks controleert de mantri de saldi der dbn bij de afdeelingsbank met behulp van de hem toegestuurde, proefbalansen. Hij is verantwoordelijk voor de overeenstemming.



30
bagi kekoeasannja, kalau ada barang jang haroes ditjela tiadalah akan ketahoean. Olëh karena itoe, baik waktoe inspectie (periksa-periksa) baik pada lain waktoe, oempamanja doea boelan satoe kali, baiklah menteri itoe sehari-harian tinggal di bank jang akan diperiksanja itoe, jaïtoe akan memeriksa segala boekoe-boekoe b.d. d.l.s. jaïtoe di hadapan Commissie dan djoeroetoelis. Kalau ketahoean ada ketjoerangan jang diperboeat orang, maka haroeslah hal itoe dirapportkannja kepada ambtenaar bestuur jang berwadjib dan djoega pada ambtenaar Volkscredietwezen. Lain dari pada itoe haroeslah djoega ia mendjalankan atoeran (daja oepaja) jang perloe. Kalau ia berdjalan haroeslah ia selamanja membawa formuliernja (soerat tjontoh) inspectie-rapport, soepaja kalau perloe, dapat ia pada waktoe itoe djoega mengirimkan toeroenan inspectierapportnja (salinan) pada ambtenaar-ambtenaar jang berwadjib. Inspectieboek tiadalah bolëh di bawa dari b.d. Djadi kalau ada ambtenaar bestuur atau ambtenaar Volkscredietwezen, baik bangsa Boemi poetera, baik bangsa Europa, berkehendak memeriksa baik atau tiadanja inspectienja (pemeriksaannja) menteri, maka baiklah pemeriksaan itoe dilakoekannja ditempat b.d. itoe sadja; akan peperiksaan jang demianitoesoenggoehperloesekali dilakoekanpadasembarangwaktoesadja. Dibawah tiap-tiap inspectie-rapport itoe ada tempat terboeka oentoek menoeliskan tanda tangan, boeat tanda contróle (pemeriksaan) jang telah dilakoekan itoe.
Adapoen akan menteri itoe haroeslah ia mengerti betoel, bahwa pokok pemeriksaan b.d. itoe terletaknja ialah didalam tanggoengannja. Ia beroesaha soepaja djangan ia mempoenjai pekerdjaan toelis-menoelis lëbih dari pada perloe, haroeslah ia sebolêh-bolêhnja berdjalan tournee (memeriksa-meriksa).
Haroeslah lagi dinjatakannja tjakap ta' tjakapnja djoeroetoelis-djoeroetoelis bank di dalam pekerdjaan masingmasing, dan mengertikah mereka akan kewadjibannja.



31
Hij is niet bevoegd tot het oproepen van desalieden voor het houden van bijeenkomsten.
Hij zorgt dat de dbcommissie goed op de hoogte is van hare verplichtingen.
Zoo noodig houdt hij vergaderingen met de dbschrijvers en woont hij de conferenties met bestuursambtenaren bij.
De mantri houdt de volgende registers aan en bij:
1. agenda van ontvangen en verzonden stukken;
2. een correspondentieboek met den ambtenaar bij het Volkscredietwezen;
3. een register van dbn vermeldende datum van oprichting, dag en uur van opening, grootte van het bedrijfskapitaal en verdere bijzonderheden;



31
Ia mendjaga, soepaja pekerdjaan toelisan djoeroetoelisdjoeroetoelis itoe — lain daripada pekerdjaan boekoeboekoe bank d.l.s. — seberapa bolëh diringkaskan, akan tetapi haroeslah didjaga djoega, soepaja merekaitoe di minggoe jang pertama memasoekkan proefbalansnja (staat hal pertjobaan hitoeng-hitoengan) boelan, beserta angka-angka perobahannja, boeat masing-masing tempat beroetang (credietinstelling) itoe; dan lagi kalau boeat bank-bank-dësa-dagang (b.d.d.) haroeslah diperboeatnja satoe balans en winst en verliesrekening. Lagi haroeslah ia mendjaga, soepaja tetap pada waktoenja staat-staat ketoenggakan itoe diperboeat dan dimasoekkan olëh djoeroetoelis-djoeroetoelis.
Pada tiap-tiap boelan menteri memeriksa ketinggolon wang bank-bank-desa jang ada pada afdeelingsbank, jaïtoe menoeroet proefbalans-proefbalans jang terkirim padanja. Ialah menanggoeng tjotjoknja angka-angka itoe.
Ia tida ada kekoeasaan akan memanggil orang-orang dësa boeat membikin koempoelan-koempoelan.
Ia mendjaga soepaja Commissie b.d. mengerti betoelbetoel segala kewadjibannja.
Djika perloe ia bolëh mengadakan koempoelan dengan djoeroetoelis-djoeroetoelis b.d. serta bolëh lagi ia toeroet menghadiri koempoelannja (conferentienja) ambtenaarambtenaar bestuur.
Menteri haroes mengadakan dan memelihara (mengisi semestinja) R e g i s t e r-r e g i s t e r jang terseboet di bawah ini:
1. aganda (boekoe soerat) boeat soerat-soerat jang diterima dan jang dikirimkan;
2. satoe boekoe correspondentie (soerat menjoerat) antara dianja dengan ambtenaar Volkscredietwezen;
3. satoe register bank-bank-dësa, jang menjeboetkan tanggal boelan waktoenja didirikan, hari dan djamnja memboeka bank, besarnja modal pekerdjaan dan lainlain keterangan jang perloe-perloe;



32
4. een doorloopende maandproefbalans van elk der dbn in zijn ressort;
5. een register houdende de laatste maandproefbalansen van elk afgeloopen jaar benevens de daaruit getrokken balans;
6. een register vermeldende zielental, veestapel, uitgestrektheid en aard der bouwgronden, aantal grondbezitters, aantal bouws gewoonlijk verhuurden grond, gemiddelde padiopbrengst per bouw sawah en tegal,
uitgestrektheid, bezitsverdeeling en waarde der erven, belastingaanslag en aantal belastingplichtigen enz. voor de desa's waar een db gevestigd is;
7. een stamboek van dbschrijvers, leerling- en hoofdschrijvers, waarin ook hun duimafdrukken zijn opgenomen.
Hij dient in zijn bezit te hebben:
a. de gewestelijke regelingen betreffende de i.g.c.i.;
b. de besluiten van het Hoofd van gewestelijk en plaatselijk bestuur, die betrekking hebben op dbn, dbschrijvers enz.;
c. deze handleiding en die voor desaloemboengs;
d. eenige blanco exemplaren van alle gedrukten bij de administratie in gebruik.
Al de genoemde registers en stukken zijn archiefstukken welke door den mantri netjes in een kast dienen te te worden bewaard en bij vertrek of verlof aan zijn opvolger of tijdelijk vervanger dienen te worden overgegeven.



32
4. satoe proefbalans (pertjobaan hitoeng-berhitoeng) •boelanan teroes-meneroes dari masing-masing bankdësa didalam djadjahannja;
5. satoe register jang menjeboetkan proefbalans boelan jang paling belakang sekali dari tahoen-taboen jang laloe (dari masing-masing tahoen) berserta balans jang diperboeat dari pada segala proefbalans-proefbalans itoe;
6. satoe register jang menjeboetkan tjatjahnja djiwa, banjaknja hewan, loeasnja dan matjamnja tanahladang (sawah, tegal d.l.s.), banjaknja orang-orang jang mempoenjai tanah, banjaknja (berapa bahoe) tanah jang biasa disëwakan, berapa rata-rata hasil padinja tanah sawah dan tegal jang dalam tiap-tiap bahoe, loeasnja pembagian hak dan harganja tanahtanah pekarangan, aanslag padjek dan banjaknja orang-orang jang terkena padjek d.1.1. boeat dësadësa, jang ada b.d.nja;
7. satoe stamboek (asal-oesoel) dari djoeroetoelis-djoeroetoelis desa, magang dan hoofddjoeroetoelis, dan didalam stamboek itoe haroes ada tanda-djempol (iboe djari merëka itoe.
Ia haroes mempoenjai:
a. atoeran-atoeran hal peratoean oetang-oetang. boemipoetera jang terpakai didalam keresidenan;
b. besluit-besluit dari Kepala keresidenan dan Kepala negeri jang berkoeasa atas b.d. dan djoèroetoelisdjoeroetoelis b.d., d.1.1.;
c. penoendjoek ini dan penoendjoek boeat loemboengloemboeng-dësa;
d. beberapa helai blanco dari semoea tjap-tjapan (gedrukten) jang biasa terpakai boeat administratie (boekoe-boekoe d.l.s.).
Sekalian register-register (boekoe-boekoe) dan soerat. soerat jang terseboet diatas itoe bagian archief (penjimpanan soerat-soerat), jang haroes disimpan olëh menteri dengan patoet didalam seboeah almari, dan kalau men-



33
Hij doet voorstellen omtrent:
1. uitbreiding en wijziging van het bedrijf der bank;
2. bepaling of wijziging van het bedrijfs-kapitaal;
3. renteverlaging;
4. bepaling of wijziging van het traktement van den banksehrijver;
5. het percentage uit te keeren aan aandeelhouders;
6. afschrijven van vorderingen;
7. uitstel verleening in grootere getale;
8. begrooting van de bijdrage aan het bedrijfsfonds;
9. benoeming en ontslag van bankschrijvers en hoofdschrijvers;
10. vernieuwing of ernstige reparatie van gebouwen en inventaris.
Aan he,t doen van voorstellen gaat steeds overleg met de dbcommissie vooraf.
De voorstellen worden toegezonden aan het districtshoofd en in afschrift aan den ambtenaar bij het Volkscredietwezen.
Hij zorgt voor het opmaken en indienen van de volgende periodieken: maandelijks: journaal;
opgave van de in de afgeloopen maand door de verschillende bankschrijvers ontvangen traktementen.
jaarlijks: de laatste proefbalansen van het afgeloopen jaar benevens balansen en winst- en verliesrekeningen van de dbn; een taxatie-staat van gebouwen en inventaris.



33
teri pergi (pindah) atau verlof (minta permisi) haroeslah diserahkan kepada penggantinja atau wakilnja. Ia memassoekkan voorstel hal:
1. membesarkan dan mengobah pekerdjaan bank;
2. menetapkan atau mengobah banjaknja modal-pekerdjaan;
3. menoeroenkan boenga;
4. menentoekan atau mengobah gadji djoeroetoelisbank;
5. bagian oentoeng jang haroes dibajar kepada orangorang jang mempoenjai aandeel;
6. mematikan (meniadakan) penagihan oetang;
7. memberi tempo (kalau banjak);
8. taksiran (begrooting) banjaknja wang soembangan pada wang pekerdjaan;
9. angkatan dan lepasan djoeroetoelis-djoeroetoelis dan hoofddjoeroetoelis-hoofddjoeroetoelis bank;
10. memperbaharoe atau memperbaiki (kalau banjak jang diperbaiki) roemah-roemah kepoenjaan bank dan begitoe djoega hal inventaris (barang-barang). Kalau hendak memboeat voorstel-voorstel menteri
haroeslah lebih doeloe bermoefakat dengan commissie b.d.
Soeiat-soerat voorstel itoe haroeslah dikirimkan kepada kepala district, dan toeroenannja dikirimkan kepada ambtenaar Volkscredietwezen. Ia mendjaga hal memboeat dan memasoekkan s o e r a t-s o e r a t (rapport-rapport) jang tetap waktoe masoeknja, jaïtoe:
tiap-tiap boelan: journaal (boekoe sehari-hari);
keterangan wang gadji, jang diterima olëh djoeroetoelis-djoeroetoelis-bank didalam boelan jang laloe;
tiap-tiap tahoen: proefbalans-proefbalans jang paling belakang sekali dari tahoen jang soedah berserta balans-balans dan winst- en verliesrekening (perhitoengan oentoeng roegi) bd;
satoe staat (daftar) taksiran harga roemah-roemah dan barang-barang (inventaris).



34
Het Hoofd van plaatselijk bestuur.
Bij de reglementen pleegt het volgende aan het Hoofd van plaatselijk bestuur te zijn opgedragen:
bij gebreke van een gewestelijke regeling aanwijzingen te geven betreffende de boekhouding, en het beheer en bedrijf;
de uitkeering en verdeeling van de aan de dbcommissie toe te kennen belooning te regelen.
Voorts pleegt aan het Hoofd van plaatselijk bestuur te worden overgelaten:
de bekrachtiging van benoeming en ontslag van bankschrijvers ;
de regeling van de periodieke loonsverhoogingen dezer personen;
het verleenen van toestemming tot het aannemen van leerlings-schrijvers en vaststelling van de voorwaarden;
aanwijzing van de ambtenaren, die vergunning moeten geven tot beschikking over bij de afdeelingsbank belegde dbgelden;
vaststelling van de bijdrage in het bedrijfsfonds; vaststelling van de bedragen die mogen worden afgeschreven;
Vaststelling van het rentepercentage.
Het Hoofd van gewestelijk bestuur.
Krachtens art. 5 der Inlandsche gemeenteordonnantie is de vaststelling van de regelen volgens welke de boekhouding en het beheer en bedrijf worden ingericht aan het Hoofd van gewestelijk bestuur voorbehouden, zoodat afwijkingen en aanvullingen van de hier uiteengezette regeling mogelijk zijn. Ook wat betreft de regeling van het toezicht op de dbcommissie en de inrichting van de modellen van boekhouding.



34
Hal Kepala negeri.
Menoeroet reglement-reglement (oendang-oendang) maka Kepala negeri diberi koeasa:
kalau tida ada atoeran keresidenan, maka ia mengadjari tentang memegang (toelis-menoelis) boekoe dan tentang mengoeasai pekerdjaan dan hal ihwalnja;
mengatoer hal membajar dan membagi oepah commissie b.d.
Lagi Kepala negeri diberi djoega koeasa tentang: mengoeatkan (menetapkan) angkatan dan lepasan djoeroetoelis-djoeroetoelis bank;
menaikkan gadji merëka itoe pada waktoe jang ditentoekan;
memperkenankan permintaan akan menerima magangdjoeroetoelis (leerling-schrijver) dan menetapkan perdjandjian-perdjandjian dengan merëka itoe;
menentoekan ambtenaar-ambtenaar, jang haroes memberi izin akan menerima wang b.d., jang disimpan diafdeelingsbank;
menetapkan banjaknja wang soembangan boeat wangpekerdjaan;
menetapkan banjaknja wang jang bolëh dimatikan (ketoenggakan jang boleh dimatikan);
menetapkan banjaknja boenga wang (berapa percent). Hal Kepala keresidenan.
Menoeroet boenji fasal 5 dari Inlandsche gemeenteordonantie (oendang-oendang hal dësa boemipoetera), maka ketentoean atoeran-atoeran hal boekhouding (toelis-menoelis boekoe d.l.s.) dan hal mengoeasai serta hal pekerdjaan itoe semoea diserahkan pada Kepala keresidenan; olëh sebab itoe bolëh djadi ada sesoeatoe hal jang tiada tjotjok (sesoeai) dengan jang terseboet didalam Penoendjoek ini, atau ada jang haroes ditambah. Demikian djoega tentang atoeran memeriksa kelakoean Commissie b.d. dan tentang atoerannja tjontoh-tjontoh boeat boekoe-boekoe d.l.s.



35
DE ADMINISTRATIE VAN DESABANKEN.
Voor de, administratie worden de ondervolgende registers gebezigd: le. het debiteuren-register; 2e. het inlagen-register; 3e. het kasboek tevens proefbalans-register.
De contróle eischt daarbij nog de bijhouding van: 4e. het register van toegelaten leeners; tevens aandeelenregister;
5e. het saldi- tevens verval-register voor debiteuren bij de ldb;
6e. het saldi-register voor inlagen; 7e. het kwitantie-register.
N.B. De desabankboeken moeten gemakkelijk hanteerbaar en niet te dik zijn. Alleen het register van toegelaten leeners heeft een kartonnen omslag noodig.
De b ij houding.
Het debiteuren-register (Boekoe I en IA).
Hiervoor zijn twee modellen; één voor desabanken, waarbij de terugbetalingen der uitgeleende gelden geschieden op vastgestelde data en bij gelijke bedragen en één voor die, waarbij de afbetalingen eens per mand, eens per 3 of 6 maanden enz. dan wel bij ongelijke termijnen en mogelijkerwijs niet bij gelijke bedragen plaats hebben, zooals gewoonlijk o.m. bij landbouwdesabanken is geregeld.
De invulling van de tien eerste kolommen van het eerstbedoelde register wordt voldoende aangegeven door de daarboven staande hoofden.



as
HAL ADMINISTRATIE (TOELIS-MENOELIS) DI BANK-BANK DËSA.
Goena administratie terpakailah atoeran register-register jang terseboet dibawah ini: le. register-oetang; 2e. register wang-simpanan;
3e. kasboek (boekoe kas) jang dipergoenakan djoega oentoek register proefbalans. Boeat pemeriksaan maka perloe poela mengadakan:
4e. register orang-orang jang bolëh beroetang, dipergoenakan djoega boeat register-aandeel;
5e. register ketinggalan wang, dipakai djoega boeat register sampai tëmponja membajar bagi orang-orang beroetang pada b.d.t.;
6e. register wang simpanan;
7e. register kwitantie.
Peringatan. Boekoe-boekoe bank-dësa hendaklah seboleh-bolëhnja moedah dibawa (terangkat) dan djanganlah terlaloe tebal. Tjoema register orang-orang jang boleh beroetang sadja jang haroes memakai koelit kertas tebal.
Hal mengisi boekoe (boekoe I dan IA).
Boeat keperloean ini adalah doea model (tjontoh), jang satoe boeat bank-bank-dësa, jaïtoe kalau pembajaran-pembajaran oetang dilansoengkan pada waktoe jang ditetapkan dan banjaknja wang pembajaran (penitjilan) itoe sama banjaknja; tjontoh jang satoe lagi jaïtoe kalau pembajaran itoe dilakoekan seboelan sekali, atau 3 atau 6 boelan sekali, d.l.s., atau kalau tëmponja tida sama lamanja dan bolëh djadi djoega wang pembajarannja (penitjilannja) tida sama banjaknja, jaïtoe sebagai kebiasaan diatoer dibank-dësa-tani.
Hal mengisinja kolom, 1 hingga 10, dari register jang A. B. Db. 6



36
De kolommen 11 tot en met 20 dienen voor de boekingen der afbetalingen op de hoofdsom; in de leege vakken worden de data opgenomen, waarop de afbetalingen moeten plaats hebben. In die kolommen komen dus slechts de betalingen voor van de daarop betrekking hebbende leeners op de bovenstaande data. Bij niet betaling wordt de kolom open gelaten.
Er is derhalve op gerekend dat iederen openingsdag minstens één folio van dit debiteuren-register wordt gebruikt.
Kolom 20 is voor de laatste afbetaling. Is op dien datum de schuld niet voldaan, dan wordt de debiteur met het restant zijner schuld overgebracht naar de groep leeners, die een schuld aangaan 'op den uitleeningsdag volgende op dien vermeld in kolom 20; hierdoor komen voor dien achterstalligen debiteur weder 10 kolommen ter beschikking. In de kolommen 21 en 22 wordt aangeteekend naar welk folio de debiteur is overgebracht en tot welk bedrag hij achterstallig is. De overboeking geschiedt met roode inkt. In kolom 7 wordt aangeteekend de datum waarop de leening indertijd werd aangegaan en in kolom 8 het bedrag van den achterstand. De betalingen door achterstalligen, die overgeboekt zijn in het debiteuren-register worden niet geteld bij de afbetalingen van de bij hen staande groep leeners, een en ander ook met het oog op de boeking in het kasboek, waar een speciale kolom is voor dezen achterstand. Om die reden is het raadzaam ook de afbetalingen op dezen achterstand met roode inkt te boeken.



37
De volgende twee kolommen 23 en 24 zijn voor de contróle en dienen voor de saldi der debiteuren-groepen; kolom 23 geeft den datum aan, waarop door elk der groepen is geleend en kolom 24 het restant aan hoofdsom door de groepen nog niet betaald op het tijdstip van opmaking van den saldi-staat. Hierbij moeten nu nog worden opgeteld de schuldsaldi van de in rood overgeboekte achterstalligen. Het totaal zal dan moeten overeenkomen met het saldo-debet dezer leeners volgens de proefbalans. Het is voldoende wanneer dergelijke saldistaten eens per maand worden gemaakt.
Wat de invulling betreft van het debiteuren-register voor leeningen, waarbij niet op vaste data wordt betaald, zij het volgende opgemerkt.
Dit register waarbij ieder debiteur een folio krijgt, dient tevens voor schuldbekentenis-register. Op ieder folio is een open wit vak voor de handteekening of duimafdruk van den debiteur. Het model is van de linker bladzijde van het debiteurenboek. Het witte vak voor den duimafdruk moet namelijk aan de buitenzijde van de bladzijde zijn aangebracht daar anders het plaatsen van den duimafdruk moeilijkheid geeft. De, schuld wordt behalve in het hoofd ook in de kolommen ingevuld. Overigens behoeft de wijze van invulling geen nadere toelichting.



37
rena boeat ketoenggakan itoe telah ada kolomnja sendiri didalam kasboek. Olëh karena itoe lebih baik pembajaran orang jang menoenggak itoe ditoeliskan dengan tinta mërah.
Adapoen kolom 23 dan 24 jang ada dibelakangnja itoe, goenanja boeat pemeriksaan (controle), dan dipergoenakan boeat ketinggalan-ketinggalan oetang dari perkoernpoelan (golongan, Jav.) nama-nama orang jang berhoetang; kolom 23 menerangkan tanggal boelannja, waktoe tiap-tiap golongan beroetang, dan kolom 24 menerangkan ketinggalan wang-pokok, jang beloem dibajar pada waktoe saldi-staat (staat ketinggalan oetang) itoe diperboeat. Lain dari pada itoe maka haroes djoega didjoemlahkan segala ketinggalan oetangnja orang-orang jang menoenggak, jang tertoelis dengan tinta mërah itoe. Djoemlahnja ini haroeslah tjotjok dengan ketinggalan oetang merëka itoe, menoeroet proefbalans. Maka tjoekoéplah kalau saldi-staat (staat ketinggalan oetang) itoe diperboeat seboelan sekali.
Dari hal mengisi register oetang (debiteuren-register) bagi oetang-oetang jang tida dibajar pada hari (tanggal) jang tentoe, hendaklah orang ingat akan hal jang terseboet dibawah ini.
Didalam register ini, ada disediakan satoe folio (katja) bagi tiap-tiap orang jang beroetang. Register ini dipergoenakan djoega boeat register-pengakoean-oetang. Pada masing-masing folio itoe adalah satoe tempat ditinggalkan jaïtoe boeat tempat tanda-tangan atau tandadjempol (iboe djari) orang jang beroetang.
Tjontohnja ialah dari katja sebelah Jkirinja boekoe oetang (debiteurenboek). Tampat jang dilapangkan itoe baiklah di sebelah loear halaman folio itoe, soepaja moedah orang menaroeh tanda-djempolnja.
Oetang itoe selainnja ditoeliskan dikepalanja, haroeslah diisikan djoega didalam kolom-kolom. Lebih dari itoe tidalah perloe menerangkannja lebih djaoeh tentang hal mengisinja itoe.



39
ari), dan jang diisikan jaïtoe balans tahoen jang soedah. Sesoedahnja itoe maka dibawahnja garis jang terseboet diatas itoe haroeslah diisi perobahan sehari-hari jaïtoe didalam kolom-kolom, jang soedah disediakan goena keperloean itoe, dan angka-angka itoe laloe didjoemlahkan dengan angka-angka jang ada diatasnja. Pendapatan (djoemlah) itoelah jang didjadikan proefbalans pada penghabisan hari itoe.
Boeat b.d.d.g. jang diisikan dalam register ini hanjalah djoemlah-harian sadja.
Boeat pembajaran-pembajaran (tjitjilan) haroeslah penerimaan dari masing-masing golongan (toempoekan) itoe dimasoekkan ke dalam boekoe laloe didjoemlahkan. Didalam kolom 9 ditoeliskan segala angka penerimaan (pembajaran) orang-orang jang ditoeliskan dengan tinta mërah itoe.
Djikalau penerimaan-penerimaan dan pembajaranpembajaran (keloearnja wang) itoe masoek bagian b.d.t., maka haroeslah teroes dimasoekkan kedalam boekoe' satoe satoenja post (bagian wang) pembajaran atau penerimaan itoe, dan nama orang-orang jang datang beroetang atau membajar itoe dimasoekkan didalam kolom 2.
Boeat bank-tjampoeran baiklah kolom-kolom 8 sampai kolom 10 dan djoega kolom 19 masing-masingnja dibagi doea garis, karena kalau diatoer demikian tentoelah memoedahkan pemeriksaan; orangpoen laloe dengan terang dan lekas dapat melihat bagaimana djalannja bank itoe.
Diberi ingat lagi, bahwa garis (streep) djoemlahan perobahan harian itoe haroes ditarik diboeat moelai dari kolom 5 hingga kekolom 13 dan lagi dari kolom 16 sampai kekolom 26.
Angka dikolom 14 tiada berobah, sebeloemnja balans diperboeat, sedang angka dikolom 27, jang menerangkan ketinggalan wang dikas itoe tida berhoeboengan dengan angka jang diatasnja, jaïtoe jang senantiasa berobah



40
wordt, alnaargelang minder of meer geld wordt uitgegeven dan ontvangen. De kolom 15 is de som van de kolommen 13 en 14 en kolom 28 die van de kolommen 26 en 27.
Het zal wel geen naderen uitleg behoeven, dat de cijfers voor de kolommen 5 tot en met 11, 16 tot en met 19 en 24 uit de daarvoor bestaande registers worden geput.
En wel die van kolom:
5, 6, 16 en 17 uit het rekening-courantboekje van de afdeelingsbank. Daar de rente van de afdeelingsbank niet in contanten ontvangen wordt maar bij het bestaande creditsaldo wordt gevoegd, zal de in kolom 6 als ontvangen geboekte rente tegelijkertijd in kolom 16 moeten worden uitgeboekt. Omgekeerd zal de aan de afdeelingsbank te betalen rente bij de verschuldigde hoofdsom worden gevoegd door de afdeelingsbank, zoodat de boeking door de db moet geschieden, zoowel in kolom 17 als in kolom 5.
7 en 18 uit het aandeelenregister; 8, 9, 10 en 19 uit de debiteurenregisters; 11 en 24 uit het inlage-register.
De cijfers der dagmutaties in de kolommen onder „onkos2" vinden toelichting in kolom 2, waarin nader omschreven wordt waarvoor de betalingen zijn geschied.
Dan zijn voorts onder „Katrangan" nog 2 kolommen gevoegd, die moeten aangeven: le. de zwarte achterstand: termijn achterstand, 2e. de roode achterstand: achterstand van leeningen, die reeds geheel hadden moeten zijn aangezuiverd, fatalen achterstand, die met roode inkt naar een nieuwe groep is overgeboekt. De som der cijfers in deze twee kolommen is begrepen



40
mendjadi lebih besar atau lebih ketjil, menoeroet lebih banjaknja-atau lebih sedikitnja wang jang dibajar, tertimbang dengan wang jang diterima.
Kolom 15 jaïtoe djoemlahnja kolom 13 dan 14, dan kolom 28 jaïtoe djoemlahnja kolom 26 dan 27.
Tentoelah tida oesah diterangkan lebih djaoeh, bahwa angka-angka boeat kolom 5 sampai kolom 11 dan 16 sampai kolom 19 dan 24 itoe, dipetik dari boekoe satoesatoenja bahagian itoe.
Kolom 5, 6, 16 dan 17 diambil dari rekening-courantboek afdeelingsbank. Olëh karena boenga afdeelingsbank tida diterima seroepa wang contant, tetapi hanja ditambahkan diketinggalan oetang sadja, maka oeang jang dimasoekkan dikolom 6, sebagai wang boenga jang diterima itoe, haroeslah dimasoekkan djoega di kolom 16. Sebaliknja djoega hal wang boenga jang haroes dibajar pada afdeelingsbank itoe tentoe olëh afdeelingsbank ditambahkan pada wang pokok oetangnja b.d., djadi tentang hal itoe b.d. haroeslah memasoekkan keboekoenja didalam kolom 17 dan didalam kolom 5.
Kolom 7 dan 18 asalnja dari register-aandeel; 8, 9, 10 dan 19 dari register-oetang; 11 dan 24 dari register simpanan.
Adapoen angka-angka perobahan-harian, jang ada didalam kolom-kolom „onkos"' itoe, diterangkan didalam kolom 2; disitoepoen diterangkan lebih djaoeh boeat apakah pembajaran-pembajaran itoe.
Kemoedian maka didalam „keterangan" haroes ditambah lagi 2 boeah kolom, jang haroes menjeboetkan: le. ketoenggakan hitam: ketoenggakan menjitjilan; 2*. ketoenggakan mërah: ketoenggakan oetang-oetang, jang telah habis dibajar hendaknja, dan telah dipindahkan kelain katja memakai tinta mërah. Adapoen djoemlah angka-angka dikedoea kolom ini



44
Het saldiregister voor inlagen. (Boekoe VI).
De contróle met dit register kan eens in de maand of in de twee maanden geschieden. De eerste kolom is voor de nummers van het inlagenregister, de tweede voor het jaar, de volgende voor de saldi, opgenomen op den datum boven in de kolom „tg" vermeld.
Het totaal van de saldi op een datum moet dan overeenkomen met het saldo aan inlagen volgens de proefbalans op dienzelfden datum (kol. 11—24).
Het kwitantieregister. (Boekoe VII).
In dit register kwiteeren alle personen, die gelden ontvangen van de bank, hetzij in leen, hetzij in terugbetaling van beleggingen, hetzij als traktement of belooning enz., voor de ontvangst door het plaatsen van een handteekening of duimafdruk achter het vermelde bedrag.



44
bajaran (penjitjüan); ketoenggakan-ketoenggakan, dan saldo (ketinggalan) pada penghabisan boelan itoe.
Hal register saldi (ketinggalan wang) boeat wang simpanan (Boekoe VI).
Pemeriksaan dengan memakaï register ini bolêhlah dilakoekan sekali dalam seboelan atau sekali dalam doea boelan. Kolom pertama disediakan oentoek nommernommernja register wang simpanan, kolom kedoea boeat tahoen, dibelakang itoe kolom boeat saldi (ketinggalan wang), jaïtoe pada tanggal boelan jang diseboetkan diatas dikolom „tg".
Djoemlahnja saldi pada satoe tanggal haroeslah tjotjok dengan saldo (ketinggalan) wang simpanan jang terseboet didalam proefbalans pada tanggal boelan itoe djoega (kolom 11—24).
Hal register kwitantie. (Boekoe VII).
Didalam register ini haroeslah segala orang jang menerima wang dari bank haroeslah ia memboeboeh tanda tangannja atau djempolnja, tandanja ia mengakoe telah menerima wang jang terseboet disitoe, baik wang jang dioetangkan, baik wang simpanan jang dipinta kembali atau wang gadji, oepah, d.1.1.






Residentie District
Afdeeling Onderdistrict
Onderafdeeling Kemantren
BOEKOE BERHOETANG DAGANC BANK DESA



46
47
i Toenff Saldi staat.
Nommer. -g Hoetang. Dipotong pen Ij tjjlan pokok brapa. gakan Dari goio-
S merah. nranjang . „ . r-H noetang.
4 r~- Namanja orang2 jang % g, " :
j oü .-2 pindjem. S* « d . § *§ £ d Sm
0 m x?o ff g1 & "ë 0 • =2§ « gg eg*
CD O M O .H CD c3 t-l <§ rtd F H -g5
OW pq PHHEHfflpHCQ S oS-t2
1 1 2 3 4 6 6 7 8 9 10 11 | 12 13 14 15 | 16 17 1 18 | 19 20 21 22 23 24
1 I
I I



5ib
c ü Januari. Februari. Maart. April. Mei. Juni. Juli. Augustus. September. October. November. December.
■g .g . -
2 a
| « » I -I I * I I I M I I. I ü I i I X 1 . £ 1 . .s | . | | .
I s I _ I s 5 _ | * i | s 5 | o « g g - | o - ! ü - | s s | o 5151^8^5;
S 2 ! i § '2 -S Ö § 2 X g 2 H X g 3 1 «, § ■ 2 ^ -ft 2 2 "S & S 2 Ü S 2 % § 2 "S •!> § 2 § % § 2 J •§ § 2
_5 | 1 , ! , —
-T
I li II II



55
Residentie District
Af deeling Onderdistrict
Onderafdeeling Kemantren
VI.
REGISTER PEPRIKSAAN KETINGGALAN OEWANG SIAIPENAN.



56
.§ Ketinggalan oewang simpenan
m
O
® a d tg tg tg tg tg tg tg tg tg tg tg tg
■°g |
O» £
!z; E-i



57
VII.
KWITANTIE REGISTER BANK DESA
A. B. Db. 8



58
Nommer Oewang
d
■§ ë ^ S Namanja orang Tanda tangan;
o *s ^ jang trima g, atau tjap
•-.§-§ ,8 oewang. . g djempol.
h ^ La ,ö 42



59
Model afbetalingsstaat tevens inlageboekje. (pipil, petok).
No. beroetang
No. boekoe lid
No. simpenan
Nama
Hoetang f
Tanggal
Histi bajar
Rente f - Simpenan f
Bajar.
Tanda jang trima.
Tg. Brapa.
l__
Goenggoeng simpenan f.



60
CATECHISMUS VOOR DEN BANKSCHRIJVER.
De desabankschrijver mag niet:
1. zich met de uitleening bemoeien — dit is het werk van de commissie,
2. geld uitbetalen of aflossingen in ontvangst nemen — dit is het werk van de commissie,
3. geld storten bij of afhalen van de afdeelingsbank — dis is het werk van de commissie,
4. de desabank verlaten, voordat de geheele administratie tot op den dag is bijgewerkt,
5. desabankboeken mede naar huis nemen,
6. naast de voorgeschreven boeken nog'klad- of conceptboeken aanhouden,
7. foutieve boekingen uitvegen of uitkrabben — hij moet die met roode inkt doorhalen en parafeeren.
De desabankschrijver moet:
1. steeds op de openingsdagen en uren verschijnen,
2. de commissie inlichten omtrent vroegere afbetalingen van een aanvrager,
3. den duimafdruk van den leener vergelijken met dien in het ledenregister,
4. elke post onmiddellijk in de voorgeschreven boeken inboeken,
5. voor elke uitgave een ontvangstbewijs eischen,



60
CATECHISMUS (PENOENTOEN) BAGI DJOEROETOELIS-BANK.
Djoeroetoelis bank dilarang:
1. tjampoer dalam hal memberi oetang — ini pekerdjaannja Commissie.
2. membajar oeang atau menerima pembajaran ini
kewadjibannja Commissie.
3. memasoekkan oeang pada atau mengambil oeang dari afdeelingsbank — ini kewadjibannja Commissie.
4. meninggalkan bank-dësa sebeloemnja sekalian pekerdjaan administratie (toelis-menoelis) habis sampai pada hari jang penghabisan.
5. membawa poelang boekoe-boekoe bank-desa.
6. memelihara boekoe-boekoe tjatatan atau concept, selainja boekoe-boekoe jang telah ditentoekan.
7. mengerik (mengikis) toelisan didalam boekoe dongan karet atau dengan pisau — kalau hendak memperbaiki jang salah haroeslah ditjorêk dengan tinta mërah sadja, laloe diboeboehi paraf (tanda tangan pëndëk).
Djoeroetoelis bank-desa haroeslah:
1. senantiasa hadir pada hari-hari dan djam-djam jang ditentoekan.
2. memberi keterangan pada Commissie tentangan pembajaran-pembajaran orang jang doeloe telah meminta' oetang.
3. mempertandingkan tanda-djempol orang jang beroetang dengan tanda-djempol jang ada didalam register lid-lid.
4. segera memasoekkan tiap-tiap post (wang) kedalam boekoe-boekoe jang telah ditentoekan.
5. meminta' tanda-penerimaan pada tiap-tiap keloearnja wang.



61
6. na afloop van den openingsdag het kassaldo met het bedrag volgens de boeken vergelijken,
7. aan het einde van eiken openingsdag de commissie mondelinge opgave verstrekken van de achterstalligen en hun schuld.



61
6. tiap-tiap penghabisan hari-boekaan memperbandingkan saldonja (ketinggalan wang) kas dengan djoemlah wang jang ada terseboet dalam boekoe-boekoe
7, tiap-tiap penghabisan hari boekaan akan memberi keterangan dengan bitjara kepada Commissie tentangan orang-orang jang menoenggak dan berapa banjaknja oetang merekaitoe.



62
PROCES-VERBAAL.
Pada ini hari tanggal 191..
kita orang berdoewa jang taroeh tanda tangan di bawah ini:
le Maatri Loemboeng jang
lama jang njerahken; 2e Mantri Loemboeng jang
baroe jang menerima. Menoeroet soerat kapoetoesanja Kangdjeng Toean Resident di tanggal
19 No soedah mengakoe trima dan mene-
rimakan barang-barang dan boekoe-boekoe loemboeng
desa saperti terseboet di bawah ini:
1
2.
3 • •
4
Barang-barang jang terseboet di atas, di trimaken dan ditrima semoea misih baik.
Satelah itoe kita orang laloe membikin ini proces-verbaal dengan sasoenggoehnja serta berani menanggoeng soempah aken terpakei sabegimana mistinja.
Jang menerimakan,
Jang menerima,