>nst v.h. Volkscrcdictwczcn Residentie Sumatra's Westkust HANDLEIDING VOOR DE BESTUURDERS EN BEHEERDERS DER NEGERIBANKEN EN VOOR DE AANRAKINGEN DIER INSTELLINGEN MET DE VOLKSBANK MINANG KABAU JAITOE KITAB PENGADJARAN OENTOEK SEKALIAN ORANG JANG MENGEPALAI DAN MENGEMOEDIKAN BANK-BANK NEGERI DAN KETERANGAN ATAS PERHOEBOENGAN BANKBANK NEGERI DENGAN BANK MINANG KABAU. Dioesahakan menjalin dengaa bahasa Melajoe oléh COMMISSIE VOOR DE VOLKSLECTUUR Tertjétak pada pertjetakan ALBRECHT & Co. di Betawi Tahoen 1917 KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK 2289 8099 É Dienst v.h. Volkscredietwezen Residentie Sumatra's Westkust VOOR DE BESTUURDERS EN BEHEERDERS DER NEGERIBANKEN EN VOOR DE AANRAKINGEN DIER INSTELLINGEN MET DE VOLKSBANK MINANG KABAU KITAB PENGADJARAN OENTOEK SEKALIAN ORANG JANG MENGEPALAÏ DAN MENGEMOEDIKAN BANK-BANK NEGERI DAN KETERANGAN ATAS PERHOEBOENGAN BANKBANK NEGERI DENGAN BANK MINANG KABAU. Dioesahakan menjalin dengan bahasa Melajoe oléh COMMISSIE VOOR DE VOLKSLECTUUR HANDLEIDING JAITOE Tertjétak pada pertjetakan ALBRECHT 6 Co. di Betawi Tahoen 1917 INHOUDSOPGAVE pag-. Inleiding 2' Hoofdstuk I Doeleinden van de nbn. en voorwaarden voor de bereiking daarvan 14 II Oprichting, vorming van het grondkapitaal .. 18. III Aandeelen, spaar- en nagarigelden 18 IV Het bedrijfskapitaal, bepaling er van, kassaldo. 22" V Nagaribankgebouw en inventaris 24 VI De gb,. als kassier van de gemeente 2$ VH Bestuur- en beheer; de positie der hakims .. 34 VIII Wenken en raadgevingen voor de hakims .. 34 IX Het bedrijf. 44 X Rentestandaard 54 XI Achterstand en bestrijding er van; uitstel; invordering; boete en afschrijving 54 XII Winsten; dividenduitkeering; eigen vermogen en reserveering daarvan 58 XIII Rechtstoestand van de nagaribank; betrekking tot de fiscus; coöperatieve bankjes 62 XIV Jaarlijksche vergadering • 68 XV De Volksbank Minang Kabau en de nagaribanken 70 XVI Bedrijfskosten 80 XVII Opheffing van een nb 80 XVIII Meerdere nbn. in een nagari; een bank voor meerdere nagari 8a XIX De taak van de mantri's voor het Volks- credietwezen °^ 181 KITAB Halaman Pendaüoeloean 3 Bab I. Dari hal maksoed-maksoed bank negeri dan sjarat-sjarat akan menjampaikan dia.. 15 „ n. Dari hal mendirikan b.n. dan mengada- kan pokok permoelaan ' 19 „ III. Dari hal wang aandeel wang simpanan dan wang negeri 19 , IV. Dari hal pokok jang berdjalan ^".n kete- rangan bagaimana menentoekan betapa banjaknja, dan dari hal sisa wang kas... 23 „ V. Dari hal roemah dan perkakasnja 25 „ VI. Bank negeri djadi toekang wang negeri.... 27 „ VIL Dari hal orang jang memegang dan mengoe- asaï pekerdjaan b.n.; kekoeasaan hakim.. 35 „ VIII. Pengadjaran dan nasihat kepada hakim- hakim 35 „ IX. Dari hal pekerdjaan löemboeng 45 „ X. Dari hal pengambilan laba 55 „ XI. Dari hal ketinggalan oetang dan ichtiar akan menjelesaikan dia, memberi djandji menagih pioetang, denda dan mematikan pioetang. 55 „ XLI. Dari hal keoentoengan; pembagiannja; harta jang bersih dan penjediaan wang tahanan. 59 „ XIII. Dari hal keadaan hak b.n.; doedoeknja dengan pegawai penaksir belasting; bank- bank ketjil jang dinamakan bank tolong- menolong (coöperatie) 63 IV pag. Bijlage 1 Oprichtingsbesluit van een nagaribank, tevens statuten 91 „ 2 Model aanstellingsbesluit der hakims 96 „ 3 Model overeenkomst met de V. M 97 „ 4 Model credietovereenkomst met de V. M. .. 99 De bijlagen zijn uitsluitend in de Maleische taal afgedrukt. GEBRUIKTE AFKORTINGEN: nb(n) nagaribank(en) of 1 dorps-geldcredietinstel- lbg(s) loemboeng(s) J lingen pk panghoeloe kapala (nagarihoofd) V.M. Volksbank Minangkabau. V Halaman Bab XIV. Dari hal rapat sekali setahoen 69 „ XV. Dari hal Bank Minangkabau dan b.b.n... 71 „ XVI. Dari hal belandja-belandja mendjalankan bank negeri 81 „ XVII. Dari hal memperhatikan bank negeri.... 81 „ XVILI. Dari hal doea tiga boeah bank dalam seboeah negeri; seboeah bank oentoek doea tiga boeah negeri 83 „ XIX.' Dari hal pekerdjaan menteri-menteri Lb.g. 85 Lampiran ke 1. Tjontoh keboelatan kerapatan akan mendirikan bank dan oendang-oen- dangnja 91 „ „ 2. Tjontoh karapatan menanam hakim. 96 „ „ 3. Tjontoh soerat perdjandjian dengan B. M 97 „ „ 4. Tjontoh soerat perdjandjian voorschot rekening courant 99 POTONGAN KATA-KATA. b.n. (b.b.n) bank negeri (bank-bank negeri) lbg loemboeng p.k. penghoeloe kepala k.n. kepala negeri B.M. Bank Minangkabau INLEIDING. „Als economisch verschijnsel is het' volkscredietwezen een onderwerp van bestuurszorg en als zoodanig kan het niet onttrokken worden aan het toezicht der bestuursambtenaren, hierin gesteund door de ambtenaren van het credietwezen, die voorzien zijn van de noodige instructies om het credietwezen te leiden en te houden in die banen, als door de Regeering het beste geoordeeld in het belang der economische ontwikkeling". Deze woorden, gesproken door den Gouverneur Ballot op de vergadering te Fort de Koek gehouden op 10 Augustus 1915 in het belang van het credietwezen ter Sumatra's Westkust, hebben mijne volle instemming. Ik voeg hier evenwel nog aan toe, dat niet alleen toezicht, doch in de eerste plaats belangstelling, zoowel van de Europeesche als Inlandsche bestuursambtenaren een voornaam vereischte is voor het welslagen van de credietinstellingen. De ervaring heeft ook hier ter kuste aangetoond, dat zonder die belangstelling en zorg de dorpscredietinstellingen inplaats van tot een zegen, tot een bron van knoeierijen en bederf voor de nagaribevolking en hare hoofden kunnen worden. Nimmer echter mag deze belangstelling ontaarden in bemoeizucht en evenmin zich zoover uitstrekken dat hier en daar lukraak dorpsbankjes worden opgericht zonder daarbij de noodige voorzichtigheid en het vereischte overleg te betrachten. Ten einde meer eenheid te brengen in deze bemoeienis en controle en aan de ambtenaren en de beheerders der dorpsbankjes een juist inzicht te schenken in de werkwijze dezer zoo nuttige instellingen, is deze handleiding door den dienst van het volkscredietwezen samengesteld. Er is evenwel meer, waarop ik het noodig acht Uwe aandacht te vestigen. Drukte de Regeering in haar rondschrijven van 17 September 1912 No. 4877 den bestuurs- PENDAHOELOEAN. Pada rapat di-Boekit-Tinggi pada 10 hari boelan Agoestoes tahoen 1915, telah berkata toean besar Gouverneur Ballot, katanja: „Adapoen hal mengadakan dan mengatoer oeang akan dipindjamkan mendjadi modal kepada anak negeri, ialah soeatoe perkara jang bergantoeng kemoerahan pentjaharian dan kelapangan penghidoepan anak negeri, serta kemadjoean kekajaan negeri. Perkara itoe wadjiblah dioesahakan dan diichtiarkan olêh pemerintah, maka olêh sebab itoe ta' bolëh tidak melainkan didjagaï djoega olêh pegawai-pegawai pemerintah dengan pertolongan dan bantoean pegawai-pegawai bank negeri. Pegawai-pegawai bank negeri itoe telah mendapat perintah dan adjaran tentang peri mengemoedikan pekerdjaan bank-bank negeri, menoeroet timbangan pemerintah besar jang sebaik-baiknja, soepaja terlebih berfaëdah kepada kemadjoean negeri dan anak boeah." Sajapoen membenarkan soenggoeh akan pendapatan toean besar jang terseboet itoe, tambahan lagi pada pikiran saja pegawai-pegawai pemerintah ta' tjoekoep mendjagaï sadja akan pekerdjaan ini, melainkan teroetama sekali hendaklah pegawai-pegawai itoe memperhatikan dia dengan hëmat dan soeka, maka baroelah bolëh diharapkan mendjadi pekerdjaan bank-bank dan loemboeng-loemboeng negeri. Karena telah dilihat di-Pesisir-Barat ini, bahwa dimana-mana jang koerang hëmat dan soeka itoe dari pada pihak pegawaipegawai pemerintah, maka b.b.n. itoe oesahkan berfaëdah kepada negeri dan anak boeah, melainkan menjebabkan 4 ambtenaren op het hart, dat de behartiging van een welingelicht volkscredietwezen „een op den voorgrond tredend onderdeel" van hunne ambtelijke plichten betreft, zij gaf tevens te kennen, dat er naar diende gestreefd te worden de lust van particulieren op te wekken om voor deze publieke zaak mede te werken. Weliswaar heeft de ervaring in dit gewest opgedaan met de dorpscredietinstellingen voldoende aangetoond dat op deze medewerking (ik heb hier speciaal op het oog de hakims en de anak boeah) lang niet altijd valt te rekenen en dat in sommige gevallen de dorpscredietinstellingen zonder krachtigen steun van het bestuur een mislukking zouden zijn geweest, doch dat mag geenszins aanleiding zijn, de medewerking van particulieren te versmaden. Aan een geheel door de overheid beheerd en bestuurd credietwezen zijn zooveel nadeelen verbonden, dat alles in het werk dient te worden gesteld om in het eigen belang van volkshoofden en bevolking den steun door haar aan de credietinstellingen te verleenen, te winnen en te versterken. In de tweede plaats heb ik hier op het oog de in dit gewest bestaande Volksbank Minang Kabau en de mate van medewerking welke zij zal kunnen verleenen opdat ook op den duur de bestuursambtenaren zooveel mogelijk ontlast kunnen worden van de velerlei bemoeienissen met de dorpsbankjes. In hoofdstuk XV van dit boekje wordt in het kort een uiteenzetting gegeven van de beteekenis dezer semi-officieele instelling voor de dorpsbankjes en van de rol, die zij meer en meer in de economische ontwikkeling van dit gewest zal kunnen vervullen. Zij zal ook zeer belangrijke diensten aan het inlandsch gemeenteünantiewezen kunnen bewijzen. Reeds thans ondervindt het Inlandsch en Europeesch bestuur welk een gemak de talrijke dorpscredietinstellingen, gesteund door de V. M., aanbieden voor het beheer der gemeentefinantiën. Ook in de toekomst zal de V. M. als zijnde de aangewezen instelling voor het sluiten van gemeenteleeningen, voor de inlandsche gemeentepolitiek een zeer belangrijke steun kunnen zijn. Het is echter 5 beberapa perkara jang koerang baik, dari pada kitjoeh dan bentjana atas anak negeri dan kepala-kepalanja. Akan tetapi soenggoehpoen begitoe, sekalirkali hëmat dan soeka itoe djangan berlebih-lebihan amat, sehingga pegawai-pegawai itoe hendak mentjampoeri segala perkara dan mendirikan sadja disana-sini b.b.n. dengan tidak memperhatikan boeroek-baiknja lebih dahoeloe dan koerang mengingat achir dan akibatnja. Maka olêh sebab itoe telah dikarangkan pengadjaran ini, olêh pengoeroes-pengoeroes pekerdjaan b.b.n., soepaja beratoeran oesaha dan pendjagaan jang akan dilakoekan olêh segala pegawai-pegawai dan pengoeroes-pengoeroes b.b.n. dan soepaja diketahoel betoel olëh merëka itoe akan atoeran pekerdjaan jang amat besar faêdahnja itoe. Sebagaï lagi jang hendak saja bitjarakan, jaïtöe dalam soerat ëdaran dari pada Pemerintah besar, tanggal 17 September 1912 No. 4877, telah diberi ingat kepada pegawaipegawai pemerintah, bahwa „soeatoe bagian jang amat penting" dari pada segala kewadjiban pegawai-pegawai itoe, ialah memperhatikan dan mengoesahakan atoeran memperpindjamkan oeang kepada anak negeri dengan sebaikbaiknja. Akan tetapi, diberi tahoe poela dalam soerat itoe, bahwa hendaklah diichtiarkan, soepaja orang. lain (jang tidak mendjadi pegawai) poen soeka djoega beroesaha akan goena pekerdjaan jang amat berfaëdah ini kapada negeri dan anak boeah. Dalam djadjahan Pesisir-Barat ini telah kita lihat, bahwa djarang sekali hakim dan anak boeah soeka membantoe b.b.n. dengan sepatoetnja, dan ada poela b.b.n. jang tidak bolëh mendjadi, djika tiada koeat pemerintah menolong dan membantoe. Soenggoehpoen begitoe sekali-kali tidaklah patoet diabaikan bantoean dari pihak orang lain itoe, melainkan dipakai djoega dimana dapat. Karena djika oeroesan pemindjaman oeang semata-mata dipegang dan dikemoedikan olëh pemerintah, amatlah banjak melaratnja; maka hendaklah diichtiarkan djoega dengan bersoenggoehsoenggoeh soepaja penghoeloe dan anak boeah soeka menolong dan membantoe pekerdjaan b.b.n., karena besar faêdahnja kepada merëka itoe. 6 moeilijk in alle onderdeelen aan te geven wat of valt binnen de bemoeienis van het personeel van de Volksbank Minang Kabau en wat binnen die der ambtenaren. Doch in de allereerste plaats eisch ik een goede samenwerking, opdat de credietinstellingen zooveel mogelijk aan haar doel, den economischen vooruitgang van de bevolking, zullen beantwoorden. Formeel hebben weliswaar de nagaribesturen zoo zij door U daarin gesteund worden, de bevoegdheid binnen de perken der wet elke regeling te treffen welke hun goed dunkt, doch het moge U duidelijk zijn, dat, waar bijna al deze maatregelen van invloed zullen zyn op de finantieele positie der bankjes, welke positie zondei hulp der V. M.. niet tot volle ontwikkeling kan komen, overleg het wachtwoord is. Dat personeel, zoo kwam ik overeen met het bestuur van de Volksbank, zal zich onthouden van het treden in bestuursbevoegdheden. Het zal geen bankjes mogen oprichten of ontbinden, het zal geen vergaderingen met volkshoofden of de bevolking mogen beleggen zonder Uwe voorafgaande toestemming en opgave van de daarop te behandelen onderwerpen. Evenmin zal het hakims mogen ontslaan of aanstellen, daar de bevoegdheid daartoe berust bij het nagaribestuur onder leiding van U, om niet te spreken van wijziging der statuten of van de instructie der hakims. Een dergelijke eisch kan gesteld worden voor het geven van opdrachten aan inlandsche hoofden. Daarentegen zal de inrichting der administratie en de controle daarop tot hare bevoegdheid behooren, al staat het U vrij klachten in te dienen over het al dan niet voldoende dezer contröle. Dat personeel zal U op de hoogte moeten houden van den stand van zaken bij de bankjes, mededeeling doen omtrent de winsten en verliezen, voorstellen bij U indienen tot vergrooting of inkrimping van het maximumbedrag, hetwelk door de bankjes gelijktijdig mag worden uitgezet, dan wel tot verhooging of verlaging van het grootste crediet, dat aan één persoon mag worden verstrekt. Deze aangelegenheden kunnen daarna door U met de besturen der bankjes worden besproken en geregeld. Ook zal het zoo noodig maatregelen met U dienen 7 Sebagai lagi, adapoen Bank-Minangkabau, jang telah berdiri dalam djadjahan ini, bolëh poela memberi bantoean, sehingga lama-kelamaan bolêhlah bertambah-tambah koerang djoega pegawai-pegawai bestuur memikoel dan mentjampoeri pekerdjaan b. b. n. Dalam bagian ke XV dalam boekoe pengadjaran ini, didapati keterangan dari hal B. M., jaïtoe soeatoe pekerdjaan jang setengah pekerdjaan pemerintah, dan diterangkan bagaimana bank itoe akan dapat membantoe b.b.n. dan melapangkan penghidoepan anak boeah, serta menambah kekajaan negeri. Berkat oesaha bank itoe, bolêhlah diharapkan oeroesan oeang negeri (dalam tiap-tiap kampoeng) akan mendapat tolongan jang amat berharga. Sekarang inipoen soedah banjak pertolongan b.b.n., jang disokong olëh B. M. dalam hal memegang dan menjimpan oeang negeri, sehingga moedahlah soedah pekerdjaan pegawai-pegawai pemerintah Boemipoetra dan Belanda tentang perkara itoe. Dan lagi dalam waktoe jang akan datang, bila mana seboeah kampoeng perloe memindjam oeang, nistjajalah moedah mendapat pertolongan dari pada B. M. itoe, karena bank itoelah tempat memindjam. Maka dengan hal jang demikian itoe bolêhlah ketolongan pemerintahan kampoeng dengan oesaha B. M. Dalam hal ini adalah soeatoe perkara jang amat soelit, jaïtoe djika hendak menentoekan dengan senjata-njatanja, apa jang mendjadi kewadjiban pegawai-pegawai B. M. dan apa poela jang mendjadi kekoeasaan pegawai-pegawai pemerintah. Akan tetapi soeatoe perkara permintaan saja jang ta' bolëh diabaikan, jaïtoe hendaklah bekerdja bersamasama dengan sepakat, soepaja segala bank dan loemboeng berfaëdah benar kepada anak boeah, jaïtoe menambah moerah pentjarian dan menambah lapang penghidoepannja. Sepandjang 'adat, bahwa perintah negeri (kampoeng) berkoeasa akan melakoekan barang soeatoe perboeatan jang tidak melanggar oendang-oendang dengan oesahanja, asal dengan moepakat padoeka toean. Akan tetapi kekoeatan dan kemadjdean bank itoe hanjalah bolëh tjoekoep, djika dengan bantoean B. M. Olëh sebab itoe terlebih baik 8 te bespreken die kunnen strekken tot vermindering van den achterstand, waarbij evenwel het nagaan der oorzaken welke tot dezen achterstand hebben geleid, opdat die voortaan voorkomen worden, wel een hoofdzaak is. Na te gaan of de bevolking een goed en nuttig gebruik maakt van de credietinstellingen ligt zeker wel in de eerste plaats op de weg der bestuursambtenaren. Bekend is het dat dit gebruik niet overal en altijd voordeel aanbrengt. Overigens worden in deze handleiding tal van maatregelen aanbevolen, die het resultaat zijn van eene langdurige ervaring in dit gewest en ook elders opgedaan, op welker opvolging met gerustheid bij de nagaribesturen kan worden aangedrongen. Wordt in bijzondere gevallen afwijking noodig geacht, zoo is het wenschelijk deze met den ambtenaar van het credietwezen en het personeel der V. M. te bespreken. Het is geenszins mijne bedoeling de ambtenaren en de beheerders der bankjes in een voor allen passend keurslijf te wringen. Indien dit flinke en betrouwbare persoonlijkheden blijken te zijn, zal integendeel een zekere zelfstandigheid van beweging voor de instandhouding hunner toewijding en werklust noodig zijn. Waar bovendien een goede leiding van het volkscredietwezen op grond van de opgedane ondervinding tot nieuwe zienswijzen kan komen, welke aanpassing van de hier gegeven raadgevingen en wenken aan het bevondene noodzakelijk maken, zoo zal het U duidelijk zijn dat met het hier aanbevolene geenszins het laatste woord is gesproken. Men handele . dus niet slechts werktuigelijk, doch overlegge zooveel mogelijk in ieder geval wat in het bijzonder noodig is. Ten slotte wil ik er Uwe aandacht op vestigen dat er verscheidene loemboengs zijn in verschillende afdeelingen van dit gewest die sedert geruimen tijd minder gunstig dan wel in het geheel niet werken. Bij deze instellingen is het in de eerste plaats noodig dat door de ambtenaren van het volkscredietwezen een onderzoek worde ingesteld welke harer vorderingen inbaar en welke het niet zijn. Met de inning der reëele vorderingen dient daarna zoo spoedig mogelijk langs geheel wettelijken weg en zonder 9 bermoesjawarat lebih dahoeloe. Adapoen pembesar-pem besar B. M. telah berdjandji kepada saja, bahwa pegawaipegawainja sekali-kali tidak akan mentjampoeri perkara jang ta'loek kepada kekbeasaan pegawai-pegawai pemerintah. Merëka itoe tidaklah akan mendirikan bank-bank negeri dan djoega tidak akan berapat dengan penghoeloe-penghoeloe dan anak-anak boeah, melainkan dengan izin padoeka toean djoega lebih dahoeloe, dan apa-apa jang akan dibitjarakan dalam rapat itoe melainkan diterangkannja lebih dahoeloe kepada padoeka toean. Dan lagi tidak bolëh mérëka itoe memperhentikan atau mengangkat hakim, karena kekoeasaan itoe poelang kepada perintahan negeri jang ta'loek kepada padoeka toean. Demikian djoega tidaklah bolëh merëka itoe mengobahi oendang-oendang bank negeri atau perintah dan adjaran kepada hakim. Dan lagi tidak bolëh poela merëka itoe memberi perintah kepada kepala-kepala Boemipoetera, melainkan dengan djalan jang soedah diterangkan itoe djoega. Akan tetapi peri hal atoeran soerat-soerat dan boekoeboekoe serta pendjagaan, pemeriksaan dan penjelidikan soerat-soerat dan boekoe-boekoe hendaklah terserah kepada pegawai-pegawai B. M. itoe. Dalam pada itoe apabila toean merasa, bahwa merëka itoe koerang tjoekoep mendjalankan kewadjibannja, maka bolêhlah padoeka toean memasoekkan pengadoean. Lagi poela pegawai-pegawai itoe wadjib memberi keterangan kepada padoeka toean, dari hal keadaan sekalian b.b.n. dan dari hal laba dan roeginja, serta memberi timbangan, bila mana perloe ditambah atau dikoerangkan djoemlah jang sebanjak-banjaknja oeang jang bolëh diperdjalankan olëh tiap-tiap bank itoe setiap kali, demikian djoega djika perloe ditambahi atau dikoerangkan djoemlah oeang jang sebanjak-banjaknja, jang akan bolëh dipindjamkan kepada sesoeatoe orang. Setelah itoe maka bolêhlah padoeka toean membitjarakan sekalian hal itoe dengan pengoeroespengoeroes b.b.n. itoe. Sjahdan apabila pembajaran oetang pada sesoeatoe b.n. terlampau banjak ketinggalan, maka haroeslah pegawaipegawai itoe bermoesjawarat dengan padoeka toean, akan 10 ongeoorloofd en dwang een begin te worden gemaakt, waarna besprekingen kunnen worden gehouden of al dan niet tot opheffing der instelling zal worden besloten. Blijken fraudes te zijn gepleegd zoo worde niet geaarzeld deze langs justitieelen weg te behandelen. De modellen voor de administratie der credietinstellingen zijn gemakshalve in een afzonderlijk boekje vereenigd. "De Resident van Sumatra's Westkust ï. D. L. LE FÈBVRE. 11 mentjari ichtiar jang baik, soepaja bolëh berkoerang-koerang soesoet ketinggalan oetang itoe. Akan tetapi teroetama sekali hendaklah diperiksa dan disehdiki apakah sebabnja, maka ketinggalan pembajaran mendjadi bertambah-tambah banjak, dan hendaklah ditjari 'akal soepaja beroebah atau dihindarkan sebab-sebab, jang melalaikan pembajaran itoe dalam waktoe jang akan datang. Sebagai lagi kewadjiban jang teroetama atas pegawaipegawai pemerintah, hendaklah koeat memeriksa dan menjelidiki, adakah bantoean b.b.n. dan loemboeng itoe dipakai olëh anak negeri akan goena pekerdjaan jang baik serta berfaëdah. Karena telah kerap kali kedapatan anak negeri memakai bantoean itoe pada djalan jang tidak memberi menafa'at atau mendatangkan laba. Adapoen dalam pekerdjaan ini didapati poela berbagaibagai nasihat, tentang atoeran jang akan didjalankan. Atoeran-atoeran itoe sekaliannja terbit dari pada pengetahoean dan pendapatan jang telah njata baik dan bersetoedjoean dengan segala hal ihwal jang telah terdjadi dan diperhatikan dalam djadjahan Pasisir-Barat dan dalam negeri lain-lainpoen djoega. Olëh sebab itoe tidaklah ada salahnja lagi, djika diminta dengan bersoenggoeh-soenggoeh perintah negeri melakoekan dia. Djikalau sekiranja perloe akan mengoebahi sesoeatoe atoeran dalam satoe-satoe hal, maka baiklah peroebahan jang dimaksoed itoe dimoesjawaratkan dahoeloe dengan pegawai oeroesan pemindjaman oeang dan dengan pegawai-pegawai B. M. Sekali-kali tidaklah maksoed saja akan memaksa sekalian pegawai dan orang-orang jang mengepalaï b.b.n. akan menoeroet soeatoe atoeran jang sempit dan tidak bolëh dioebah-oebah dan jang seroepa sadja bagi sekalian merëka itoe. Djikalau sekiranja merëka itoe pandai, lagi bolëh dipertjajaï, tentoelah sebaikbaiknja diberi kelapangan sekadar jang patoet, soepaja senantiasa soeka dan radjin merëka itoe beroesaha. Lagi poela pemimpin-pemimpin „oeroesan pemindjaman oeang kepada anak negeri", jang melakoekan kewadjibannja dengan sebaikbaiknja, bolëh beroebah-oebah pendapatannja, olëh karena senantiasa memperhatikan segala hal ihwal dalam oeroesan 13 itoe, maka bila mana bersoea keperloean, haroes dioebah djoega pengadjaran dan nasihat jang diberi sekarang ini, soepaja bersetoedjoean dengan hal ihwal jang bersoea itoe. Olëh sebab itoe njatalah, bahwa adjaran dan nasihat dalam kitab ini beloem bolëh dikatakan kata pengabisan dalam hal ini. Itoelah jang haroes diingat; maka hendaklah melakoekan sekalian atoeran ini dengan memakai pikiran sendiri, serta menimbang apa jang baik dalam soeatoe perkara. Dan sebagai lagi saja ma'loemkan kepada padoeka toean, bahwa dalam beberapa loehak dalam djadjahan ini adalah loemboeng-loemboeng negeri jang koerang baik, ataupoen semata-mata tidak berdjalan pekerdjaannja. Maka hendaklah diperiksa olëh pegawai-pegawai „oeroesan pemindjaman oeang kepada anak negeri", mana-mana pioetang jang akan bolëh menerima dan mana jang tidak. Setelah soedah ditentoekan satoe-satoenja, maka hendaklah segera ditoentoet segala pioetang jang bolëh menerima itoe, dengan djalan jang sepandjang oendang-oendang, dengan tidak memakai kekerasan dan pemaksaan jang boekan-boekan. Kemoedian bolêhlah dimoesjawaratkan, apakah akan diperhentikan (ditoetoep) loemboeng-loemboeng itoe, atau tidak. Apabila kedapatan perboeatan jang salah, jaïtoe kitjoeh dan tipoe, maka hendaklah orang-orang jang salah itoe ditoentoet didepan hakim pengadilan. Adapoen sekalian tjontoh soerat-soerat dan boekoeboekoe jang terpakai pada bank dan loemboeng dikoempoelkan dalam seboeah kitab (djilid) poela, soepaja moedah dapat dilihat. Doeleinden Tan de nbn. en voorwaarden voor bereiking daarvan. Nbn. zijn in de eerste plaats bestemd om aan daartpe toegelaten gemeentenaren voorschotten te verleenen voor de uitoefening van handel, bedrijf en landbouw. In de tweede plaats mogen ze dienst doen als kassier voor de gemeente en zijn als zoodanig van groot gemak voor den administrateur der gemeentegelden, het nagarihoofd. Ten slotte bewijzen de beheerders der nbn., de hakims, eenige diensten aan de Volksbank Minang Kabau en daarmede aan de binnen de gemeente wonende schuldenaren dier instelling, door hulp te verleenen bij het onderzoeken der leeningsaanvragen en bij het nagaan of de leeners stipt de overeengekomen aflossingstermijnen in acht nemen. Het gevaar is niet denkbeeldig, (de ervaring heeft zulks reeds voldoende aangetoond), dat een nb. wordt opgericht waar ze niet op haar plaats is. "Waar de bevolking zich niet geregeld geldinkomsten kan verschaffen door loonarbeid of verkoop van producten (en >tat is veelal het geval in nagari's waar alleen of hoofdzakelijk rijstbouw wordt gedreven), zal een nb. geen nut, maar schade doen. Tijdelijk zal het crediet het vertier iv de nagari vermeerderen: nieuwe kleinhandelaren • komen en vinden goeden afzet, er gaat veel geld om, er wordt van buiten de nagari van alles aangekocht en de dobbelzucht wordt aangemoedigd. Maar dit vertier is geen gevolg van grootere koopkracht, van verhooging der regelmatige inkomsten. Het is pronken met geleende veeren en komt de tijd van afbetaling, dan breken de moeilijkheden aan, het eerst voor hen die het crediet niet nuttig besteed hebben, doch ook voor de kleinhandelaren die hun bedrijf voerden dank zij de door het crediet gekweekte vraag en, nu deze ophoudt, met hun waren blijven zitten. Wil men een dergelijke ramp Maksoednja b.b.n. dan sjarat2 akan menjampaikan maksoed itoe. Adapoen oedjoednja b.b.n., jang teroetama sekali, ialah akan memindjamkan wang kepada orang negeri; jang ditentoekan bolëh memindjam itoe, akan djadi pokok berniaga, bertoekang atau bersawah ladang. Lain dari pada itoe bolëh menjimpankan wang negeri, jaïtoe ia memoedahkan pekerdjaan dan meringankan tanggoengan kepala negeri; jang memegang dan mengoeasaï wang negeri. Sebagai lagi hakim-hakim jang mengepalaï b.b.n. itoe dapatlah memberi pertolongan kepada B. M. dan kepada orang-orang kampoengnja, jang beroetang kepada bank itoe dalam beberapa perkara, jaïtoe ia menolong memriksa permintaan-permintaan orang jang hendak beroetang dan menjelidiki, adakah sekalian orang jang beroetang kepada bank itoé tetap membajar angsoerannja menoeroet djandji. Akan tetapi sekalipoen benar faëdah b.b.n., haroes djoega dipilih-pilih tempat mengadakan dia, karena apabila b.n. didirikan pada soeatoe negeri jang tidak tempatnja, maka besarlah melaratnja dari pada manfa'atnja. Demikianlah halnja, djikalau diadakan b.n. pada soeatoe negeri, djikalau pendoedoeknja tidak mempoenjaï pentjarian, jang berkepandjangan mendatangkan hasil, seperti memakan oepah, atau mendjoeal hasil, paraknja, jaïtoe seperti biasanja dalam negeri-negeri jang pendoekoeknja hanja memakan hasil sawah, atau teroetama sekali hidoepnja dari pada bersawah itoe. Maka djikalau didirikan b.n. dalam negeri seroepa itoe, nistjaja moela-moelanja negeri itoe mendjadi ramailah, sebab orang-orang bolëh memindjam wang; saudagar-saudagar ketjil banjak jang datang, dan barang-barangnjapoen lakoe, wang banjak berdjalan, matjam-matjam barang dibeli orang dari loear negeri dan djoedipoen mendjadilah. Pada hal negeri bertambah ramai dan belian bertambah banjak itoe, boekan karena orang soedah lebih mampoe, dan boekan 16 voorkomen, dan is het noodig vooraf te onderzoeken of er in de nagari voldoende geldverkeer is. Bovendien zal het beginkapitaal bescheiden moeten zijn en het te leenen grootste bedrag laag worden gesteld. Gaat alles geruimen tijd goed, dan pas mag het werkkapitaal worden uitgebreid en de maximum leensom worden verhoogd. In ieder geval is het raadzaam geen nb. op te richten dan in uitvoering van een duidelijk verlangen der bevolking en na overleg met den ambtenaar voor het Volkscredietwezen en de V. M. Het best blijkt zeker wel dat niet alleen de hoofden doch ook de kleine man de oprichting wenschen, door te vorderen, dat het kapitaal door de bevolking zelve worde bijeengebracht en dat vooreerst uitsluitend met die som worde gewerkt. Op de storting dezer bijdragen (aandeelen genoemd) welke het best in eens, dan wel in twee termijnen kan geschieden, zal, de ervaring heeft dat mede bewezen, een streng toezicht moeten worden uitgeoefend, door de bestuursambtenaren, opdat verduistering dezer gelden worde voorkomen. Daar de nb. een gemeente-instelling is en dus de pk. mede voor den goeden gang van zaken aansprakelijk is, zal ook met het gehalte van dien bestuurder bij de oprichting eener nb. rekening moeten worden gehouden. Ten slotte vrage men zich af of er voldoende geoefend personeel aanwezig is om op de nieuwe nb. een goed toezicht uit te oefenen. In afgelegen nagari's zal dit dikwijls niet het geval zijn. Men wachte dus met de oprichting totdat deze bezwaren zijn opgeheven. 17 poela karena hasil pentjarian bertambah banjak, melainkan sebagaimana pepatah orang „litjin olëh karena minjak jang disalang". Kemoedian, apabila tibalah waktoe membajar angsoeran, timboellah kesoesahan. Moela-moela sekali kesoesahanlah orang jang mempergoenakan pindjamannja pada djalan jang tidak berfaëdah. Akan tetapi saudagar-saudagar ketjil itoepoen kesoesahan djoega achirnja, karena tiada lakoe lagi barangnja. Oeang jang dipindjam tentoelah segera habis dan tiada bolëh memindjam lagi, sebeloem langsai terbajar oetang jang lama. Djadi tiadalah orang negeri itoe beroeang oentoek pembeli barang lagi. Olëh sebab itoe baiklah diselidiki dahoeloe, tjoekoep ta' tjoekoepnja wang berpoetar dalam sesoeatoe negeri sebeloem mengadakan b.n., soepaja terpelihara dari pada bahaja jang terseboet. Seperkara lagi jang haroes diingat, djika mendirikan b.n. hendaklah sekira-kira sadja pokoknja bermoela, dan pin djaman jang sebesar-besarnja kepada seseorang poen sedikit djoega. Djikalau beberapa lamanja b.n. itoe berdjalan dengan baik sadja, baroelah ditambah pokoknja dan banjaknja wang jang bolëh dipindjamkan kepada seseorang bolëh lebihi poela. Pëndëknja, djanganlah didirikan b.n., melainkan djikalau sesoenggoehnja dengan kehendak anak negeri dan setelah bermoepakat dengan pegawai „Volkscredietwezen" dan B.M. Kalau sesoenggoehnja boekan kepala-kepala sadja melainkan anak boeahpoen soeka mendirikan b.n. tentoe soeka poela anak boeah itoe memperijoerkan pokoknja. Dan djika soedah ada pokok itoe, ditetapkanlah beberapa lamanja b.n. itoe bekerdja, hanja dengan wang pokok itoe sadja. Pembajaran aandeel terlebih baik dipoengoet loenas sekali, atau dengan pembajaran doea kali. Lagi poela haroeslah pembajaran itoe didjaga benar olëh pegawai-pegawai pemerintah, karena soedah kerap kali kedjadian, oeang jang dibajar orang, hilang sadja didjaian, karena koerang pendjagaan itoe. Adapoen b.n. kepoenjaan negeri, dan baik boeroek djalannja, tertanggoeng djoega atas dirinja kepala negeri. Maka olëh sebab itoe baiklah diperhatikan djoega tabi'at dan pekerti kepala negeri itoe apabila hendak mendirikan b.n. 18 II. Oprichting, vorming van het grondkapitaal. De nb. wordt opgericht krachtens besluit van de gemeente en treedt eerst in werking, wanneer het beginkapitaal geheel of gedeeltelijk is bijeengebracht, de hakims en de schrijver zijn aangewezen. Blijkt na verloop van tijd dat er te weinig werkkapitaal is, dan is de V. M. geneigd om tegen een billijk rentepercentage (thans 8 %) het noodige kapitaal voor te schieten. Een oprichtingsbesluit, dat tevens de statuten inhoudt, is hierachter opgenomen als bijlage 1. Bijlage 2 en 3 geven een model aanstellingsbesluit van hakims en een model overeenkomst met de V. M., welker sluiting voortvloeit uit art. 14 der statuten (model 1). Bijlage 4 is een model crediet-overeenkomst met de V.M. De crediet-overeenkomst geeft de nb. het recht tot het overeengekomen maximum geld op te nemen, terwijl de overeenkomst bedoeld in bijlage 3 haar de verplichting Oplegt overtollige kasgelden bij de V. M. te storten. Een rekening-courantboekje wordt door de V.M. verstrekt. III. Aandeelen, spaar- en nagarigelden. Aandeelen zijn bewijzen van deelhebberschap in het stamkapitaal der bank. Het zijn eigenlijk kleine deposito's van ƒ5.— of ƒ 10.— of een ander door de oprichters vast te stellen bedrag die niet of na langen termijn (gewoonlijk 20 jaar) opzegbaar zijn. In bijzondere gevallen kan geen bezwaar bestaan tot tusschentijdsche teruggave bijv. bij 19 Sebagai lagi haroeslah diperhatikan, adakah tjoekoep orang jang pandai-pandai akan memata-mataï b.n. jang baroe itoe. Biasanja dinegeri jang djaoeh-djaoeh djarang adanja orang jang seperti itoe. Djika demikian halnja djanganlah didirikan b.n., selagi ada jang mendjadi keberatan itoe. II. Dari hal mendirikan b.n., dan mengadakan pokok bermoela. B.n. didirikan menoeroet kepoetoesan negeri dan pekerdjaan dimoelaï, kalau pokok bermoela soedah tjoekoep, atau soedah terkoempoel sebahagian dan soedah ditanam hakimhakimnja dan djoeroetoelisnja. Apabila b.n. itoe soedah bekerdja beberapa lamanja, kemoedian ternjata bahwa pokoknja tiada tjoekoep, soekalah B. M. memindjamkan wang pokok, seberapa jang akan tjoekoep, djika diberi laba (rente) jang patoet. Diachir kitab ini (lampiran ke I) adalah termoeat tjontoh soerat keboelatan, mendirikan b.n., jang terkandoeng poela didalamnja oendang-oendangnja. Lampiran ke 2 dan ke 3, ialah tjontoh soerat angkatan hakim-hakim dan tjontoh soerat perdjandjian dengan B. M., jaïtoe jang diperboeat menoeroet boenjinja fasal 14 dalam oendang-oendang (tjontoh ke 1). Lampiran ke 4 ialah tjontoh perdjandjian memindjam wang pada B. M. B.n. jang telah memboeat perdjandjian seperti lampiran ke 4 dengan B. M., bolëh memindjam wang sampai sebanjak jang terseboet dalam soerat itoe. Menoeroet perdjandjian jang terseboet dalam lampiran ke 3, b.n. wadjib menjerahkan segala wang jang berlebih kepada B. M. Maka B. M. memberi seboeah boekoe perhitoengan wang rekening courant. III. Dari hal wang aandeel, wang slmpanan dan wang negeri. Soerat aandeel ialah soerat keterangan kepada orang jang mempoenjaï bagian, dalam asal pokok bank itoe. Adapoen wang aandeel itoe bolëh dioempamakan oeang simpanan sedikit-sedikit, jaïtoe ƒ5.— atau ƒ 10.— atau seberapa jang ditetapkan olëh negeri jang mendirikan bank itoe; 20 overlijden aan de erfgenamen, indien deze er om verzoeken, indien de aandeelhouder de nagari voor goed verlaat of ingeval het wenschelijk geacht wordt dat een leener wegens wanbetaling geen verder gebruik maakt van de nb. Van al deze gevallen moet in het daartoe bestemde register aanteekening worden gehouden. Overdracht van aandeelen, behalve ingeval van overlijden op de erfgenamen, worde niet toegestaan. Bij uittreding wegens wanbetaling, zoo noodig ook bij overlijden of vertrek, wordt het bedrag van het aandeel verrekend met de schulden. Het is zeer wenschelijk dat iedere leener tevens aandeelhouder is. Ook het nemen van meerdere aandeelen kan worden toegestaan, mits tot een bepaald maximum; wordt het aandeel niet in eens volgestort, dan is het wenschelijk een termijn vast te stellen, waarbinnen de volstorting zal geschieden. Als spaarbank heeft de nb. nog slechts geringe beteekenis, de Minang Kabauer vertoont nog weinig neiging op bepaalde tijden gelden naar de bankinstelling te brengen. Toch ware het opnemen van spaargelden aan te moedigen, doch voorloopig alleen bij die nbn. welke een flink zuiver vermogen hebben dat als waarborg kan dienen tegen eventueele verliezen. Spaargelden worden geboekt in een spaarboekje, dat aan den inlegger wordt uitgereikt en bij hem moet blijven berusten. Deze boekjes worden niet jaarlijks vernieuwd. Wenschelijk is dat éénmaal per jaar alle spaarboekjes door den hoofdschrijver of mantri met de boeken vergeleken worden. 21 akan tetapi wang itoe tidak bolsh diminta kembali atau djika bolëh diminta kembali, hanjalah setelah beberapa tahoen lamanja, biasanja sesoedah 20 tahoen. Dalam beberapa hal bolëh djoega wang itoe dikembalikan, sebeloemnja sampai têmpohnja, oempamanja kalau jang poenja meninggal dan warisnja meminta kembali oeang aandeelnja, ataupoen kalau orang jang poenja aandeel akan meninggalkan negerinja dan tiada akan kembali-kembali lagi, ataupoen kalau seorang jang mempoenjaï aandeel memindjam oeang, kemoedian ia ta' membajar dengan sepatoetnja, maka dikembalikanlah aandeelnja, sehingga ia tiada bolëh lagi memindjam wang. Apabila mengembalikan wang aandeel, haroeslah ditoeliskan dalam boekoe jang ditentoekan. Aandeel bolëh dipindahkan nama kepada orang lain, hanja kalau jang poenja meninggal, bolêhlah dipindahkan nama aandeelnja pada ahli warisnja. Sekiranja jang empoenja aandeel diperhentikan karena ta' selesai membajar oetang, ataupoen kalau ia meninggal atau pindah, maka wang aandeelnja itoe diambil pembajar oetangnja. Sebaiknja tiap-tiap orang, jang memindjam wang, diwadjibkan poela mempoenjaï aandeel. Orang-orang bolsh mengambil aandeel lebih daripada sehelai; akan tetapi baiklah ditetapkan berapa jang sebanjak-banjaknja bolèh diambilnja. Djikalau wang aandeel itoe tiada dibajar loenas dengan sekali bajaran, baiklah ditentoekan waktoe jang selambat-lambatnja, bila ia haroes membajar ketinggalannja. Wang simpanan beloem berapa lagi dimasoekkan orang dalam b.n., karena orang Minang-Kabau beloem tergerak hatinja lagi menghantarkan wangnja ke b.n, dengan tetap akan mendjadi simpanan. Soenggoehpoen begitoe baiklah diterima djoega oeang simpanan; akan tetapi b.n. jang menerima wang simpanan itoe, hendaklah jang telah banjak mempoenjaï pokok jang bersih, sehingga djika, b.n. itoe kelak menanggoeng keroegian, tidaklah habis wang simpanan orang itoe. Segala simpanan ditoeliskan dalam seboeah boekoe simpanan, jang diberikan kepada orang jang poenja wang itoe, dan mesti tinggal dalam simpanannja selama-lamanja. Boekoe-boekoe ini tiadalah ditoekar tiap-tiap tahoen, akan 22 IV. Het bedrijfskapitaal, bepaling er van, kassaldo. Onder bedrijfskapitaal wordt verstaan het bedrag dat gelijktijdig onder de leeners bij de nb. mag uitstaan. Het kan samengesteld zijn uit aandeel- en ijoeran, spaar- en nagarigelden, van de V.M. geleende bedragen en uit de behaalde winsten (zuiver vermogen). Het meest wenschelijk is op den duur dat het bedrijfskapitaal bestaat uit aandeelgelden, bedrijfswinsten en spaargelden, doch zoolang deze niet voldoende zijn is de V.M. in de eerste plaats aangewezen om de beschikbare middelen der nbn. te vermeerderen, door haar een leening toe te staan. Het is zeer noodig, dat de grootte van het bedrijfskapitaal worde vastgesteld door het Hoofd van Plaatselijk bestuur in overleg met het nagari-bestuur en het personeel van het credietwezen, zoo noodig jaarlijks. De gemaakte winsten of andere gelden dienen niet doorloopend bij het bedrijfskapitaal te worden gevoegd, want dan bestaat het gevaar dat de nb. met een te groot kapitaal gaat werken en dat is een ramp voor de nagari. Men drijve nimmer den omzet op. Dikwijls is een te groot bedrijfskapitaal de oorzaak van het ontstaan van achterstand. Aan aandrang van de zijde van hakims of leeners tot vergrooting van het kapitaal geve men dus niet te spoedig toe. Men ga slechts geleidelijk over tot zulk een vermeerdering. Van abnormale vermeerdering of vermindering der crediet-aanvragen moet de oorzaak door de hakims en het cradietwezenpersoneel worden onderzocht en met de plaatselijke ambtenaren besproken. l) Behoudens de verplichting der nb. tot het nemen van aandeelen in het bedrijfskapitaal der V.M. (zie hoofdstuk XII). 23 tetapi baiklah sekali dalam setahoen sekalian boekoe-boekoe simpanan itoe diperiksa olëh kepala djoeroetoelis atau menteri dan dibandingkannja dengan isi boekoe-boekoe b.n. IV. Dari hal pokok jang berdjalan dan keterangan bagaimana menentoekan berapa banjaknja dan sisa wang dalam kas. Adapoen pokok jang berdjalan, ialah djoemlah segala wang jang bolëh dipindjamkan pada soeatoe ketika olëh b.n. Oeang itoe ialah dari pada wang aandeel, wang ijoeran, wang simpanan, wang negeri, wang jang dipindjam dari B. M. dan segala laba (harta jang bersih). Lama-kelamaan hendaklah pokok itoe terambil dari pada wang aandeel, wang laba, dan wang simpanan sadja. Akan tetapi selagi wang itoe beloem mentjoekoepi, B. M. lah jang haroes memindjamkan oeang jang kekoerangan itoe kepada b.n. Banjaknja pokok jang berdjalan itoe perloe sekali ditetapkan olêh kepala-pemerintah loehak, setelah moepakat dengan pentoea-pentoea negeri dan pegawai-pegawai credietwezen; djikalau perloe bolëh ditetapkan tiap-tiap tahoen sekali. Segala laba dan segala wang masoek jang lain, tiada baik ditambahkan selamanja kepada pokok jang djalan itoe, karena djikalau b.n. terlaloe banjak mendjalankan wang hal ini sesoenggoehnja medatangkan bahaja pada negeri, Sekali-kali djanganlah disengadja akan memperbanjak wang jang berdjalan. Djikalau terlaloe banjak dipindjamkan wang, bolëh djadi banjak poela orang berketinggalan oetang. Olëh sebab itoe djanganlah lekas ditambah pokok, sekalipoen hakim-hakim atau orang-orang pemindjam sangat meminta, akan tetapi hanjalah dengan berangsoer-angsoer pokok ditambah sedikit-sedikit. Djikalau permintaan memindjam wang bertambah banjak, atau bertambah koerang lebih daripada jang patoet, maka hendaklah hakim-hakim dan pegawai-pegawai credietwezen medjelidiki dengan segera, apakah sebabnja kelebihan, atau kekoerangan itoe, dan dibitjarakan hal itoe dengan pegawai- 24 Overtollige bedrijfsmiddelen worden in loopende rekening bij de V. M. belegd of benut om geleende gelden en andere schulden van de nb. af te lossen. Blijvend overtollig kapitaal worde belegd bij de V. M. in den vorm van aandeelen in het stamkapitaal dier vereeniging of het worde benut om daarmede gedeelten van het aandeelenkapitaal der nb. terug te betalen dan wel het bedrag van elk aandeel te verminderen, indien blijkt dat het kapitaal te groot is. Het maximum kassaldo worde vooraf vastgesteld. Ook wanneer de nb. over een ijzeren geldkist beschikt is het zaak de kassaldi zoo laag mogelijk te houden. Er ware een maximum van ƒ 25.— bijv. vast te stellen. Niet alleen bestaat het gevaar dat het geld wordt gestolen, maar bovendien ligt het renteloos, terwijl het, bij de V. M. geplaatst, rentegevend is of in mindering komt van de schuld. Ook verleidt een groot kassaldo licht tot overmatig en onbedachtzaam credietgeven. V. Nagaribankgebouw en inventaris. In vele gevallen zal het bedrijf kunnen worden ondergebracht in de balai nagari. Er kan geen bezwaar tegen bestaan dat een nb. die reeds een behoorlijk zuiver vermogen heeft gevormd en wier bedrijf er goed voorstaat (weinig achterstand in de afbetalingen) aan de gemeente een bijdrage geeft voor het bouwen eener balai, waarin ook het nb. bedrijf wordt ondergebracht. Gaat de gemeente er toe over een afzonderlijk nb. gebouw te stichten zoo drage de nb. naar vermogen in de kosten daarvan bij. Evenmin kan er bezwaar tegen bestaan, dat de nagaribank voor het gebruik van gemeentelokalen een vaste matige huursom betaalt. Het is verboden voor herstelling, uitbreiding of vernieuwing van het gebouw, voor aankoop van erf of 25 pegawai pemerintah dinegeri itoe. Wang jang berlebih, jaïtoa jang tiada bergoena akan diperdjalankan baiklah disimpan dalam B. M. masoek perhitoengan rekening courant, atau dipakai akan pembajar wang pindjaman atau oetang jang lain-lain. Djikalau wang pokok jang berlebih, selamanja baiklah jang berlebih disimpan pada B. M. itoe, atau dipergoenakan akan pemoelangkan sebahagian dari pada pokoknja, ataupoen akan pemoelangkan sebagian dari pada harga tiap-tiap aandeel, jaïtoe djikalau sekiranja pokok soedah terlampau besar. Berapa-berapa wang jang sebanjak-banjaknja bolsh ditaroeh dalam kas, baiklah ditentoekan lebih dahoeloe djoega. Biarpoen b.n. itoe ada mempoenjaï peti besi, terlebih baik djoega ditetapkan sisa wang dalam kas, djanganlah banjak, oempamanja ƒ 25.— sadja sebanjak-banjaknja. Apabila wang dalam kas terlaloe banjak, besarlah bahaja djika ditjoeri orang. Tambahan lagi wang itoe terletak pertjoema sadja, tiada mendatangkan laba. Pada hal, kalau wang itoe disimpan dalam B. M., bolêhlah mendatangkan laba, •atau bolëh poela mengoerangi oetang b.n. pada B. M. itoe. Sebagai lagi, kalau wang terlampau banjak dalam kas, barangkali jang berwadjib mendjadi koerang hati-hati memindjamkan wang dan soeka memindjamkan lebih dari pada mesti. V. Roemah b.n. dan perkakasnja. Atjap kali pekerdjaan b.n. bolëh didjalankan dibalai negeri sadja. Apabila b.n. soedah banjak mempoenjaï harta jang bersih dan pekerdjaannja berdjalan baik artinja tiada banjak orang jang berketinggalan pembajarannja, maka tiadalah ada halangan, kalau b.n. itoe memberi bantoean kepada negeri, akan memboeat balai, dan menjediakan tempat b.n. dalam balai itoe. Apabila negeri bermaksoed akan memboeat roemah sendiri oentoek b.n. itoe, seharoesnjalah b.n. membantoe kadar jang berpatoetan dengan kemampoeannja. Demikian djoega djikalau b.n. bertempat dalam roemah kepoenjaan negeri, tiadalah ada halangan, kalau b.n. itoe disoeroeh membajar sëwa jang patoet kepada negeri. Akan tetapi sekali-kali tiadalah bolëh dipoengoet ijoeran dari 26 inventaris bijdragen van de bevolking te vorderen. Zoo noodig worde ook grond voor het benoodigde gebouwtje uit de nb. gelden aangekocht. Bewaking van gebouw en erf worde door de nagari geregeld. Zoo mogelijk worden de bewakingsdiensten door de nagaribank betaald. Men legge al deze lasten niet op het bedrijf der nagaribank, tenzij met instemming van het personeel van het credietwezen, dat het beste den finantieelen toestand van het bankje kan beoordeelen. Van de inventaris zij een staat, onderteekend door de hakims en den bankschrijver in het gebouw aanwezig. Tot deze inventaris behoort in de eerste plaats een ijzeren geldkist, ingemetseld of op andere wijze stevig in den grond bevestigd. De twee sleutels, waarmede deze geldkist, waarin tevens zoo mogelijk de boeken der bank worden geborgen, is afgesloten, zijn in bewaring bij verschillende hakims. Indien er dubbelen van deze sleutels zijn, kunnen deze worden toevertrouwd aan de V. M. TI. De nagaribank als kassier van de gemeente. Groote beteekenis heeft de nb. als kassier voor de gemeentekas. Een extract van de circulaire van den Gouverneur van dit gewest ddo. 30 Juni 1915 No. 8319, hierover handelende volgt hieronder. Extract. „Er dient voor gewaakt, dat de administratie van het cre„dietbankje streng blijft afgescheiden van die van de nagari. „In geen geval mag de bankschrijver behulpzaam zijn bij „de nagari-administratie. De eene administratie moet controle „mogelijk maken op de andere. 27 pada anak negeri, akan memperbaiki atau memperbesar atau membaroei roemah b.n., ataupoen oentoek pembeli pekarangan atau perkakas roemah. Kalau perloe baiklah tanah, jang akan dipergoenakan akan peroemahan b.n., dibeli djoega dengan wang b.n. sendiri. Pendjagaan roemah dan pekarangan b.n., negerilah jang mengatoernja. Sebolëh-bolëhnja pendjagaan itoe dioepahkan olëh b.n. dengan ongkosnja sendiri. Akan tetapi djika hendak diberati b.n., dengan segala ongkosongkos itoe, hendaklah lebih dahoeloe dimoepakatkan dengan pegawai-pegawi „credietwezen" karena pegawai-pegawai itoelah jang akan dapat menimbang, soenggoeh atau tidaknja b.n. memikoel sagala belandja itoe. Segala perkakas kepoenjaan b.n., baiklah ditoeliskan dalam seboeah daftar, jang ditanda tangani olëh segala hakim dan djoeroetoelis bank, kemoedian daftar itoe disimpan didalam bank itoe. Soeatoe benda jang perloe sekali ditaroeh olëh tiap-tiap b.n., ialah seboeah peti besi. Peti besi itoe haroeslah dipasangkan koeat-koeat kedinding atau kelantai dengan tëmbok atau dengan djalan jang lain. Seberapa bolëh boekoe-boekoe bank hendaklah dimasoekkan djoega kedalam peti wang itoe. Peti itoe berkoentji doea boeah, maka hendaklah koentji itoe tiap-tiapnja disimpan olëh seorang hakim. Apabila daripada tiap-tiap koentji itoe ada doea jang seroepa, hendaklah satoe dari pada tiap-tiap sepasang jang seroepa itoe, dipetaroehkan kepada B. M. TI. Bank negeri djadl toekang wang negeri. Besar sekali faêdahnja b.n. djadi toekang wang negeri, sebagaimana terseboet dalam soerat ëdaran toean Besar (Gouverneur) Soematera-Barat tanggal 30 Juni No. 8319 jang berikoet petikannja dibawah ini. Petikan: „Hendaklah didjaga soepaja boekoe-boekoe b.n. tertjerai benar dari pada boekoe-boekoe negeri." Djoeroetoelis bank sekali-kali tiada bolëh mengerdjakan boekoe-boekoe negeri. Sebolëh-bolëhnja boekoe-boekoe b.n. bolëh terdjaga olëh boekoe-boekoe negeri dan sebaliknja. 28 „Alle inkomsten van de nagari behooren den eerstvolgenden „dag, dat de bank geopend is, aldaar te worden gestort; „streng moet gewaakt worden, dat nagari-autoriteiten de „gelden niet langer onder zich houden. Dadelijk bij de „ontvangst moeten zij in het nagarikasboek worden ingeboekt. „De nagari staat met het bankje in rekening courant; „deze wordt in duplo aangehouden. Een exemplaar berust „bij het nagarihoofd, een tweede bij de bank; het na„garihoofd kan bij de bank kosteloos een R/C-boekje „krijgen. „De storting geschiedt bij stortingsbewijs, dat bewaard „blijft bij de administratie der bank. De stortingsbewijzen „worden genomen uit een soucheboekje, dat door de bank „gratis verstrekt wordt. Op het strookje van de souche „wordt voor de ontvangst geteekend door den djoeroetoelis „loemboeng en bovendien door een van de hakims, „Alle uitgaven van de nagari geschieden middels een „kasaan wij zing van het nagarihoofd op de nagaribank, ook „al te nemen uit een vanwege de bank gratis verstrekt „soucheboekje. „De persoon, ten wiens behoeve de uitbetaling geschiedt, „stelt bij de uitbetaling door de bank aan de achterzijde „van de kasaanwijzing zijn kwitantie. Dit betalingsstuk „blijft daarna berusten bij de bank. Op het strookje van „de souche wordt voor de uitbetaling geteekend door den „djoeroetoelis loemboeng en een der hakims. „Overtreft het bedrag de bij art. 11 al. 3 van Staatsblad „1914 No. 774 bedoelde som, (voorloopig door mij vastgesteld op ƒ5,—) dan betaalt de bank niet uit, wanneer de „kasaanwijzing niet is voorzien van het contrasein van het „hoofd van het betrokken onderdistrict, tenzij voor beta„lingen dié geregeld terugkomen, zooals bezoldigingen, waardoor een doorlöopende machtiging kan worden verleend „door gemeld hoofd, na vaststelling door het nagaribfestuur. „Kan het nagarihoofd niet schrijven, dan voorziet hij het „stortingsbewijs, de kasaanwijzing of andere stukken van „zijn duimafdruk. Daarnevens moeten zij echter door den „persoon, die ze heeft opgemaakt, worden onderteekend. 29 Segala wang masoek, jang diterima negeri, hendaklah dimasoekkan ke b.n., pada ësok harinja, apabila b.n. itoe terboeka, haroeslah didjagaï benar, soepaja pentoea-pentoea negeri tiada menahan wang negeri, liwat dari pada waktoe itoe. Segala penerimaan wang hendaklah ditoeliskan sekali, dalam boekoe kas negeri. Antara negeri dengan b.n. diadakan boekoe perhitoengan, rekening courant; boekoe itoe diboeat doea boeah, jang seboeah disimpan olëh kepala negeri dan jang seboeah ditaroeh dalam b.n. Kepala negeri bolëh meminta boekoe r.c. itoe kepada bank, dengan ta' oesah membajar. Apabila wang diserahkan kepada b.n., maka diperboeatlah soerat penjerahan. Soerat itoe disimpan dengan boekoeboekoe bank. Soerat keterangan penjerahan itoe ditoeliskan dalam seboeah boekoe, doea kali pada seboeah halaman; sekali pada separoeh jang sebelah kanan dan sekali poela pada separoeh jang sebelah kiri. Kemoedian separoeh kertas itoe dipotong dan diserahkan kepada bank, sedang jang separoeh, jang tinggal dalam boekoe itoe, ditanda tangani olëh djoeroetoelis loemboeng dan seorang hakim, tanda wang itoe telah diterima dibank. Boekoe seroepa itoe diberi olëh bank dengan tidak pakai bajaran. Apabila negeri mesti mengeloearkan wang, kepala negeri memboeat soerat pembajaran, jang haroes dibajar olëh b.n. Soerat pembajaran itoe ditoelis dalam boekoe, seroepa boekoe keterangan penjerahan tadi djoega, jaïtoe dari pada tiap-tiap soerat jang keloear, tinggal salinannja dalam boekoe itoe. Boekoe soerat-soerat pembajaran wangpoen dapat djoega dari pada b.n. dengan tidak pakai bajaran. Orang jang mendapat soerat pembajaran itoe, haroeslah memboeboehi tanda tangannja dibalik soerat itoe, ketika menerima wang dari bank. Kemoedian soerat itoe tinggal tersimpan dibank. Salinan jang tinggal dalam boekoe tadi diboeboehi poela tanda tangan, olëh salah seorang hakim dan olëh djoeroetoelis, tanda wang soedah dibajarnja. Djikalau wang itoe lebih dari pada jang ditetapkan dalam art. 11 al. 3, Staatsblad 1914 No. 774 (oentoek sementara 30 „Over de in rekening-courant loopende gelden wordt geen „rente uitgekeerd. „Heeft de nagari evenwel meer geld in kas, dan in het „belang van de huishouding der nagari liquide behoeft .,te blijven, dan kan het meerdere bij de bank of bij een „bijkantoor van de V.M. op de gewone voorwaarden in „deposito worden gegeven. „In die nagari's, die geen eigen credietinstelling rijk zijn „of nog geen afzonderlijk gebouw er voor hebben opgericht, „treedt het naastbijgelegen bijkantoor van de V.M. ervoor „in de plaats. „De volksbankjes zijn gewoonlijk niet in het bezit van „een geldkist, welke voor hun admimstratie zelden noodig „is. Met het oog op het beheer der nagarigelden dienen „zij er echter over te beschikken. De nagari dient zich dus „een ijzeren geldkist aan te schaffen (een voor ƒ 5000,— „is voldoende en voor de bestelling kan mijn tusschen„komst worden ingeroepen) en die in bruikleen worden „afgestaan aan de loemboeng pitih, waar die op kosten „van de nagari moet worden ingemetseld. „Ook moet in gemeentedienst of uit de afkoopgelden „daarvoor voor bewaking worden gezorgd (zie blz. 19 van „deze handleiding). Met het oog op de noodzakelijke bewaking, is het wenschelijk dat de nagarigebouwen. balai, „masdjid, kantoor van het nagarihoofd, volksbank, nagari„school zoo mogelijk op één etablissement bijeenstaan. „Vaak zal het mogelijk zijn het kantoor van het nagarihoofd „en de lbg. onder te brengen in of onder de balai". Naar aanleiding van hetgeen in bovenstaande circulaire gezegd wordt over de geringe noodzaak van het bezit van een geldkist voor de n.b. welke niet als kassier van de gemeente optreedt, zij aaugeteekend dat sedert herhaaldelijk diefstallen van boeken hebben plaats gehad, ten einde gepleegde fraudes te dekken. Een soliede bergplaats voor de admimstratie van zulk een dorpsbank is dus eveneens noodzakelijk en er dient zooveel mogelijk naar te worden gestreefd, dat zij beschikt over een geldkist zoo mogelijk voorzien 'van twee afsluitingen. In dat geval zal dus de 31 kdta tetapkan ƒ 5.—); dan tiadalah bolëh dibajar olëh bank, kalau soerat itoe tiada ditanda tangani poela olëh kepala onderdistrict. Lain perkara kalau wang pembajar ongkos jang tetap dikeloearkan, oempamanja oentoek pembajar gadji, d.1.1.; dalam hal itoe bolêhlah dibajar sadja, karena bagi pembajaran-pembajaran sebagai itoe, kepala onderdistrict bolëh memberi koeasa sekali laloe oentoek selama-lamanja, se telah pembajaran itoe soedah ditetapkan olëh pentoea-pentoea negeri. Djikalau kepala negeri tiada pandai menoeüs, maka soerat keterangan penjerahan wang, soerat pembajaran atau soerat lam-lain, baiklah diboeboehinja djedjak iboe djarinja. Lagi poela soerat-soerat itoe diboeboebi tanda tangan poela olëh orang jang memboeat soerat itoe. Wang rekening courant tiadalah dibajarkan laba. Akan tetapi apabila wang negeri lebih dari pada jang perloe lekas dipakai. maka kelebihan wang itoe bolëh disimpan kepada B. M. atau tjabangnja dengan perdjandjian jang biasa. Apabila seboeah negeri tiada menaroeh b.n. atau tidak ada roemah tempat b.n. itoe, maka wang negeri hendaklah disimpan pada tjabang B. M., jang berdekatan dengan negeri itoe. Biasanja b.n. tidak perloe menaroeh peti besi, akan tetapi haroes djoega disediakan peti besi, akan goena menjimpan wang negeri. Olëh sebab itoe hendaklah negeri membeli peti besi, jang tjoekoep, akan menjimpan wang sampai ƒ 5000— (djika hendak memesankan bolêhlah dengan pertolongan saja). Peti besi itoe dipindjamkan kepada loemboeng pitis. Ongkos menëmbokkan peti itoe haroeslah dipikoel olëh negeri. Pendjagaan roemah dan pekarangan b.n. haroeslah dengan orang djaga negeri, atau dioepahkan dengan wang oepah djaga (lihatlah halaman dalam kitab pengadjaran ini). Olëh karena perloe didjagaï itoe, maka baiklah sebolëhbolëhnja segala roemah-roemah negeri, jaïtoe balai, mesdjid, kantor kepala negeri, bank negeri dan sekolah negeri didirikan terkoempoel bersama dalam satoe pekarangan sadja- 32 nb. de geldkist uit eigen fondsen dienen aan te schaffen. Van de diensten der mantri's van het volkscredietwezen dient partij getrokken te worden bij de contröle der bestuursambtenaren op de kasboeken der nagarihoofden. Zij kunnen n.1. in dat kasboek een verklaring stellen dat het saldo der nagarigelden klopt met het saldo in de boeken der nb. Was vroeger toegelaten dat, bij gebreke van een nb. de gemeente haar kassaldo kon storten in de nb. eener naburige gemeente, bij nader, inzien is het gewenscht dat dergelijke nagari's rechtstreeks in rekening courant treden met een kantoor der V. M. Men geve aan een lbg. geen nagarigeld in bewaring tenzij deze een credietovereenkomst en een gewone overeenkomst (bijlagen 4 en 3) heeft gesloten met de V.M. Zulk een lbg. zal dus steeds, zoo noodig door geld op te nemen bij de V.M. in staat zijn de opgevraagde gelden uit te betalen. Hieruit volgt dat het niet wenschelijk is dat een lbg. haar crediet bij de V.M. geheel uitput. Een gedeelte daarvan dient gereserveerd te worden ten einde de zekerheid te hebben dat bij de uitbetaling van nagarigelden door de lbg. geen vertraging zal worden ondervonden. 33 Atjap kali kantor kepala negeri dan loemboeng bolëh ditempatkan didalam atau dibawah balai. Dalam soerat ëdaran jang termoeat diatas ini, dikatakan bahwa b.u. koerang perloe mempoenjaï peti wang, djikalau wang negeri tidak tersimpan dalam loemboeng itoe. Akan tetapi olëh sebab soedah atjap kali terdjadi ketjoerian boekoe-boekoe, karena sipentjoeri hendak menghi* langkan djedjak pengitjoehan, perloe djoegalah b.n. menaroeh tempat jang tegoeh, oentoek penjimpan boekoe-boekoenja, dan haroeslah diichtiarkan peti besi jang 2 boeah koentjinja. Peti itoe haroeslah dibeli olëh b.n. dengan wangnja sendiri. Menteri volkscredietwezen bolëh membantoe pendjagaan, jang haroes dilakoekan olëh pegawai-pegawai pemerintah, atas boekoe-boekoe kas kepala negeri, jaïtoe diboeboehnja keterangan dalam boekoe kas itoe, apabila didapatinja djoemlah wang negeri dalam boekoe itoe, betoel sama dengan djoemlah wang negeri dalam boekoe-boekoe b.n. Dahoeloe negeri-negeri, jang tiada menaroeh b.n., bolëh menjimpan wangnja dalam b.n., pada kampoeng jang berdekatan dengan negeri itoe. Akan tetapi olëh karena beberapa sebab telah ditimbang, terlebih baiklah negeri-negeri jang seroepa itoe, memboeat perhitoengan rekening courant teroes dengan sesoeatoe kantor B. M. Djikalau soeatoe b.n. tidak memboeat perdjandjian pindjaman wang dan perdjandjian biasa dengan B. M., maka djanganlah disimpan wang negeri pada loemboeng itoe (lampiran ke 4 dan ke 3). Loemboeng jang ada memboeat perdjandjian jang terseboet itoe, selamanja koeat akan membajar wang negeri seberapa jang diminta, karena djikalau tidak ada sekalipoen wangnja sendiri, ia bolëh memindjam wang B. M. Olëh sebab itoe b.n. tidak baik memindjam wang B. M. sampai habis, sebanjak jang terseboet dalam perdjandjiannja. Hendaklah senantiasa ditinggalkan djoega barang sekedarnja, soepaja apabila perloe, ia bolëh memindjam wang, akan pembajar wang negeri apabila terminta, sehingga ta' bolëh djaditerlalai pembajaran itoe. 34 VIT. Bestuur en beheer; de positie der hakims. Het bestuur van een bankje berust bij het gemeentebestuur aangezien dat de statuten vaststelt, een instructie voor de hakims geeft en met de V.M. overeenkomsten aangaat betreffende de regeling van het toezicht en de voorziening in het bedrijfskapitaal. De raad van volkshoofden vormt feitelijk tevens den raad van toezicht van de nb. Het dagelijksch beheer evenwel berust bij de hakims, aangezien het beter is speciale personen daarvoor aan te stellen, welke op den duur geheel op de hoogte zullen komen van de wijze, waarop een bankje het best kan worden beheerd. Deze personen behoeven niet speciaal tot den penghoeloestand te behooren. De aanwijzing der hakims geschiedt bij afzonderlijke besüssing, die onmiddellijk na het vaststellen der statuten kan worden genomen. Hier moge uitdrukkelijk worden te kennen gegeven dat het beheeren door de hakims van de nb. niet in strijd is te achten met de Inlandsche gemeenteordonnantie daar dit geschiedt voor en namens het nagarihoofd, evenals een marktplaats, een moskee of school op grond van artikel 10 sub c door anderen dan het nagarihoofd kunnen worden verzorgd. Ook is het mogelijk dat een der hakims, mits hij behoort tot den volksraad, op grond van artikel 13 sub ten 2de der genoemde ordonnantie, optreedt als vertegenwoordiger der nagari in rechten tegenover het districtsgerecht of de V.M.; het zou n.1. kunnen zijn dat de pk., in verband met zijn overige werkzaamheden, beter van dezen taak kan worden ontlast. VIII. Wenken en raadgevingen voor de hakims. Gewoonlijk komt in de door den volksraad vastgestelde instructie voor de hakims, welke een soort catechismus is, het volgende voor: 1. Zij worden beëedigd ten overstaan van den Volksraad. 2. Zij stellen ieder een borgtocht van tenminste ƒ300. — , 3. Zij treden op als gemachtigde van de gemeente in het 35 VII. Dari hal orang meniegang dan mengoeasaï pekerdjaan b.n., kekoeasaannja hakim. Jang berkoeasa atas b.n. ialah kerapatan negeri, jang menetapkan oendang-oendang bank itoe dan mengatoer pekerdjaan hakim dan memboeat segala matjam perdjandjian dengan B. M., tentang pendjagaan dan tentang mengadakan pokok jang akan didjalankan. Kerapatan penghoeloe-penghoeloe mendjagaï poela akan pekerdjaan b.n. itoe. Pekerdjaan sehari-hari didjalankan olêh hakim-hakim, karena lebih ditetapkan orang oentoek pekerdjaan ini, soepaja achir-achirnja merëka itoe paham benar dalam hal mendjalankan loemboeng itoe dan begaimana jang sebaik-baiknja mendjalankan dia. Hakim-hakim ini bolëh djoega dipilih diantara orang jang boekan penghoeloe. Adapoen hakim-hakim itoe ditanam dengan soerat poetoesan, sesoedahnja menetapkan oendang-oendang. Atoeran ini sekali-kali tidaklah melanggar atoeran „hilandsche gemeente Ordonnantie", karena hakim-hakim itoe mendjalankan pekerdjaan itoe ialah atas nama dan oentoek kepala negeri djoega; demikian djoega pasar, mesdjid dan sekolah bolëh dikepalaï olëh orang, lain menoeroet fasal 10 hoeroef C. Lagi poela apabila seorang hakim doedoek poela dalam kerapatan negeri, maka menoeroet boenji fasal 13 dari pada Ordonnantie jang terseboet itoe, bolëh poela ia mewakili negeri didepan hakim pengadilan district dan dalam segala pekerdjaan jang terhadap kepada B. M., jaïtoe apabila k.n. banjak pekerdjaannja, sehingga terlebih baik pekerdjaan ini tidak diberatkan poela kepadanja. VIII Pengadjaran dan nasihat kepada hakim-hakim. Kebiasaan dalam penoendjoek bagi hakim, jang soedah dikatakan olëh kerapatan negeri, adalah terseboet dibawah, ini: 1. Merëka itoe disoempahi didepan kerapatan negeri. 2. Tiap-tiap hakim mengadakan roenggoean, sekoerangkoerangnja ƒ 300.— 36 geldverkeer met de V. M. en tegenover debiteuren en crediteuren, behalve bij het sluiten van credietovereenkomsten en het optreden in rechten, 't welk door den pk. geschiedt (vide evenwel het slot van het vorig hoofdstuk). 4. Zij beheeren de bank naar beste weten en volgens de aanwijzingen door den volksraad, den kapala nagari en het personeel van het credietwezen te geven. 5. Zij moeten zich op de hoogte stellen van de waarde en den toestand der zakelijke borgstellingen voordegroote jeeningen. 6. Zij passen op de inventaris der bank. 7. Zij letten op, dat het bankgebouw behoorlijk onderhouden wordt en hebben de bevoegdheid, na voorafgaande goedkeuring van den pk. kleine herstellingen, waarvan de kosten een zeker bedrag niet te boven gaan op kosten van de bank te doen verrichten. "Voorgeschreven is dat voor bedragen van ƒ 1. — , ƒ 5.— tot ƒ 10.— en daarboven respectievelijk de goedkeuring noodig is van den pk., van den demang, en van het hoofd van plaatselijk bestuur. 8. Zij beoordeelen met een eerlijk en oprecht geweten en zonder onderscheid des persoons de leeningsaanvragen en zorgen er voor, dat de schulden op tijd worden betaald. 9. Zij zijn verantwoordelijk voor de schade aan de nb. door hunne nalatigheid toegebracht. 10. Na het sluiten van de bank ontvangen de hakims het kassaldo van den schrijver en geven daarvoor eene kwitantie af. Bij het openen der bank geven zij het kassaldo af aan den schrijver, eveneens tegen overgave van een kwitantieli. Wanneer het hun niet gelukt zelf de achterstand te innen, roepen zij de hulp in van den pk. en raadplegen overigens het nagarihoofd in alle aangelegenheden, die zij niet zelf kunnen afdoen. 12. Zij worden jaarlijks opnieuw aangewezen. De hakims zijn vrijgesteld van persoonlijke diensten, (besluit Gouverneur van Sumatra's Westkust ddo. 26 Nov.. 1912 No. 1215). In vele gevallen is de schadeloosstelling welke zij uit de nb. ontvangen, niet voldoende. Men 37 3. Merëka mendjadi wakil negeri dalam segala perkara wang, terhadap kepada B. M. dan kepada orang jang beroetang atau berpioetang. Hanjalah memboeat soerat perdjandjian pindjaman dan perkara didepan hakim pengadilan, masoek kekoeasaan, kapada k.n. (akan tetapi lihatlah djoega penghabisan bab VII diatas). 4. Merëka itoe mendjalankan pekerdjaan loemboeng itoe dengan bersoenggoeh-soenggoeh hati, menoeroet peratoeran jang ditetapkan olëh kerapatan negeri dan olëh kepala negeri atau olêh pegawai-pegawni „Volkscredietwezen". 5. Merëka itoe haroeslah memeriksa betoel-betoel harga dan keadaan segala barang-barang, jang diroenggoekan olêh orang jang memindjam wang berbanjak-banjak. 6. Merëka itoe haroeslah mendjagaï segala barang kepoenjaan b.n. 7. Merëka itoe mendjaga dan memeliharakan roemah tempat b.n. dan berkoeasa akan menjoeroeh memperbaiki segala keroesakan jang ketjil-ketjil, apabila dibenarkan olëh k.n., jaïtoe apabila belandja pekerdjaan itoe tidak melebihi soeatoe djoemlah jang tentoe. Menoeroet atoeran jang soedah ditetapkan, maka segala belandja dari ƒ1.— sampai ƒ 5.— mesti dimintakan kebenaran k.n.; belandja jang sampai ƒ 10.— haroes dimintakan kebenaran kepada Demang. dan segala belandja jang lebih dari ƒ 10.— hendaklah disahkan lebih dahoeloe olëh toean Controleur. 8. Segala permintaan akan memindjam wang, haroeslah ditimbang olêh hakim-hakim dengan 'adil, serta toeloes dan ichlas, dan lagi merëka itoe mendjaga. soepaja segala oetang dibajar pada waktoenja. 9. Segala keroegian b.n. jang tersebab olëh kelalaian hakim-hakim, tertanggoeng olëh hakim-hakim itoe djoega. 10. Sesoedahnja bank ditoetoep, segala sisa wang kas olêh djoeroetoelis diserahkan kepada hakim-hakim, dan hakimhakim itoe hendaklah memberi soerat penerimaan (kwitantie) kepada djoeroetoelis itoe. Ketika akan memboeka bank, maka sisa wang kas itoe dikembalikannja poela kepada djoeroetoelis, dengan meminta soerat penerimaan (kwitantie) poela. 38 schrome niet alsdan hun betaling te verhoogen, indien de winst der nb. zulks toelaat en na overleg met de V.M. Zij nemen bij het toestaan van leeningen en het bepalen der afbetalingsvoorwaarden het volgende in acht. Bij het uitleenen moet er steeds op gelet worden dat de leener in staat zij uit zijn inkomsten (en niet uit zijn vermogen) de aangegane schuld af te betalen. Wanneer hij er toe overgaat zijn bezittingen te verkoopen, is dit een bewijs dat hij te veel heeft geleend en dat het leenen hem dus schade heeft gedaan. De hakims dienen dus ook te beoordeelen hoeveel geld een leener noodig heeft om zijn doel te bereiken. Wil iemand b.v. een ladang aanleggen dan moeten de hakims vragen hoe groot die ladang zal zijn ten einde het benoodigde bedrijfskapitaal te kunnen berekenen. Ook is het noodig den leeners op het hart te drukken zich niet gelijktijdig of later tot een anderen geldschieter dan de loemboeng te wenden. Voor de regeling van de teragbetaling der geleende som dienen de hakims te rade te gaan met het doel waarvoor geleend wordt. Geniet de leener geregelde inkomsten uit het door hem geleende, zoo moet hij ook dikwijls aflossen. Iemand, die echter met het geleende geld een tabaksladang aanlegt, zal pas over 8 a 10 maanden daarvan inkomsten genieten en dus zijn schuld ineens afbetalen tenzij hij andere inkomsten heeft welke voor hem tusschentijdsche betalingen mogelijk maken. Echter is het steeds gewenscht, dat de rente van het geleende geld iedere maand of om de twee maanden wordt betaald, opdat de schuldenaar zijn verplichtingen goed begrijpt en hij den afbetalingstermijn steeds in gedachten houde. Hier worden eenige regels gegeven voor het uitleenen. Wijk daar alleen van af in bijzondere omstandigheden en raadpleeg dan eerst den mantri of den administrateur. Leen voor niet langer dan een jaar uit en geef niet meer dan het maximum bedrag dat is vastgesteld aan een persoon. 39 11. Kalau soedah habis 'akalnja menoenggoe pioetang jang berketinggalan, maka dimintanjalah pertolongan kepada k.n. Demikian djoega haroeslah ia meminta timbangan k.n. itoe dalam segala perkara jang ta' dapat diselasaikannja sendiri. 12. Tiap-tiap tahoen hakim itoe ditetapkan poela orangnja. Segala hakim dibëbaskan dari pada pekerdjaan rodi (menoeroet boenjinja besluit toean besar Gouverneur SoemateraBarat, tanggal 26 November 1912 No. 1215). Kebiasaannja oepah djerih, jang diterimanja dari loemboeng, tidalah tjoekoep. Olêh sebab itoe djikalau b.n. berlaba, sehingga koeat memikoel bajaran jang lebih kepada hakim-hakim itoe, baiklah diberi tambahan oepah djerihnja itoe, jaïtoe setelah bermoepakat dengan B. M. Tentang pindjaman wang, jang haroes dikaboelkan dan pembajaran jang akan ditetapkan, hendaklah hakim-hakim mengingat beberapa perkara jang berikoet. Djika hendak memindjamkan wang, hendaklah diketahoeï lebih dahoeloe, sanggoepkah orang jang meminta oetang itoe, akan membajar oetangnja itoe kelak dengan kehasilan pentjariannja (jaïtoe tidak dengan hartanja). Apabila seorang jang beroetang mendjoeal hartanja akan membajar oetangnja, njatalah bahwa ia memindjam wang lebih dari pada jang koeat ia membajar, maka roegilah ia karena beroetang itoe. Lagi poela hendaklah hakim-hakim menimbang djoega, berapa wang perloe dipindjam olëh seseorang akan goena pekerdjaan, jang hendak dikerdjakannja. Djika seorang memindjam wang karena hendak berladang, hendaklah hakim-hakim menanjakan berapa besar ladang jang hendak didjadikannja itoe, soepaja dapat menaksir, berapa wang jang perloe akan pekerdjaan itoe. Dan lagi hendaklah hakim-hakim memberi nasihat kepada orang, jang beroetang poela kepada orang lain, sesoedah memindjam wang bank itoe. Djika hendak menetapkan wang jang dipindjamkan itoe, hendaklah hakim-hakim itoe mengingat goenanja wang jang dipindjam itoe. Apabila sipemindjam tetap mendapat hasil dari pada wang jang dipindjamnja, maka baiklah kerap-kerap ia disoeroeh mengangsoer (dirapatkan waktoe pembajaran 40 Iemand, die een huis wil bouwen of herstellen, moet zulks doen uit zijn gewone inkomsten. Het is wenschelijk dat zoo iemand dan zooveel mogelijk op geregelde tijdstippen afbetaalt. Eveneens moet iemand, die een karbouw, pedati, een bendypaard of bendy wil koopen, zoo mogelijk maandelijks afbetalen, even goed als een leener die met het geleende geld een lapau opent, zich een naaimachine aanschaft dan wel eenden of kippen koopt. Voor het koopen van vee kan eveneens worden geleend. Bij hem die leent om handel te drijven, moet onderzocht worden, welken handel hij drijft. Het is mogelijk dat afbetaling in eens voor hem gewenscht is, maar hij zal ook dikwijls in staat zijn geregeld en bij kleine sommen af te betalen. Leen weinig uit voor het inlossen van verpande sawah's en niet meer dan ƒ 50.— aan een persoon en wel omdat het den meesten leeners zeer moeilijk vallen zal binnen een jaar tijds uit hunne gewone inkomsten deze som af te betalen zonder dat zij zijn genoodzaakt de ingeloste sawah's opnieuw te verpanden. De termijnen van afbetaling kunnen geregeld worden naar de inkomsten van den leener. Prent den leener tijdig in, dat de termijn van afbetaling hunner schuld dicht bij is. Is hij achterstallig, maan hem dan aan spoedig te betalen. Betaalt hij dan nog niet, spreek dan met den mamak van den leener, opdat deze zijn kamanakan verzoeke spoedig te betalen. Is dit alles tevergeefs, breng hem dan pas voor den pk. Deze zal hem aanmanen spoedig zijn schuld te voldoen dan wel hem bedreigen met het instellen eener vordering tegen hem bij het districtsgerecht en zoo noodig aan die bedreiging gevolg geven. Wees streng tegen slechte betalers. Sluit iemand, die slecht heeft betaald, voor eenigen tijd uit van het sluiten van een nieuwe leening. Leg steeds boete op bij te late betaling, behalve wanneer de leener buiten zijn schuld niet in staat was tijdig af te betalen. Dwing niemand om te leenen, laat ieder daarin geheel vrij. Alleen de leener zelf mag de geleende som ontvangen; wakils daarbij zijn verboden. 41 angsoerannja). Akan tetapi djika seorang memindjam wang akan pokok berladang tembakau, nistjajalah ia tidak akan berolêh hasil pekerdjaannja itoe dengan lekas, melainkan delapan atau sepoeloeh boelan kemoedian dari pada itoe. Apabila tembakaunja soedah terdjoeal, dapatlah ia membajar langsai oetangnja dengan sekali bajaran sadja; itoepoen kalau ada pentjaharian jang lain, jang mendatangkan hasil, bolëh djoega ia disoeroeh mengangsoer. Dalam pada itoe, tiap-tiap orang jang beroetang, hendaklah ditetapkan membajar laba bank, sekali seboelan atau sekali doea boelan, soepaja diketahoeinja betoel-betoel kewadjibannja dan agar senantiasa ingat ia akan waktoe pembajaran oetangnja. Dibawah ini dimoeatkan beberapa peratoeran tentang memindjamkan wang. Peratoeran ini sekali-kali djanganlah tidak ditoeroet. Kalau ada hal jang mewadjibkan memakai atoeran lain, hendaklah dimoepakatkan lebih dahoeloe dengan menteri atau administrateur. Djanganlah memindjamkan wang dengan djandji jang lebih dari setahoen lamanja, dan djanganlah dipindjamkan wang kepada seseorang lebih daripada jang bolëh, menoeroet atoeran jang soedah ditetapkan. Orang jang hendak memboeat atau memperbaiki roemah, haroeslah mengangsoer oetangnja dengan hasil pentjariannja jang biasa. Maka sebaik-baiknja orang itoe mengangsoer oetangnja pada waktoe jang tetap. Demikian djoega orang jang memindjam wang akan memberi kerbau, pedati, koeda atau bëndi, sebolëh-bolëhnja hendaklah disoeroeh mengangsoer tiap-tiap boelan, seperti telah dibiasakan bagi orang jang memboeka lepau atau membeli mesin mandjait, atau mambeli ajam dan itik. Akan membeli teranak bolëh djoega memindjam wang. Kalau seorang memindjam wang oentoek pokok berniaga, hendaklah diperiksa dahoeloe perniagaan apakah jang dimaksoednja. Bolëh djadi orang itoe terlebih baik membajar oetangnja langsai dengan sekali bajaran sadja, akan tetapi kerap kali ia dapat poela mengangsoer sedikit-sedikit. Djanganlah banjak memindjamkan wang oentoek peneboes sawah; lebih dari ƒ 50.— kepada seseorang, karena kebanjakan orang, jang memindjam wang peneboes sawah, 42 Enkel voor het afbetalen zal een wakil mogen worden gebezigd. Let er op dat niet iemand een leening sluit om daarmede zijn vrienden of familie in staat te stellen een leening bij de lbg. gesloten af te lossen. Let er ook op, dat personen geen nieuwe leening aangaan om een oude leening af te lossen. Let op de dawat sirah. Als eenige personen achterstallig zijn, bestaat de kans, dat vrij veel andere leeners ook slecht gaan betalen. Moedig de nagarigenooten aan een klein bedrag als spaargeld bij de lbg. te besparen. Wanneer een spaarder, hetzij wegens sterfgeval, hetzij om zijn familie te helpen, geld noodig heeft, zal hij dat bij de lbg. kunnen terugvragen en geen leening behoeven te sluiten. Geef uw dorpsgenooten den raad reeds vroeg te beginnen met het gereed houden der belasting door spaargelden te storten. 43 ta' dapat membajar langsai oetangnja itoe dalam setahoen dengan hasil pentjahariannja jang biasa, sehingga terpaksa poela ia akan menggadaikan kembali sawah jang baroe diteboesnja itoe. Atoeran membajar angsoeran baiklah ditetapkan menoeroet waktoenja orang beroetang mendapat hasil pentjahariannja. Apabila waktoe akan membajar angsoeran soedah dekat, djanganlah loepa memberi ingat kepada orang jang beroetang. Kalau ada ia berketinggalan pembajaran, soeroehlah ia lekas membajar. Kalau tidak djoega dibajarnja baiklah meminta tolong kepada mamaknja, soepaja disoeroehnja kemanakannja itoe lekas membajar oetangnja. Kalau tiada djoega dibajaranja bawalah dia mangadap k.n., soepaja ia ditegoer olëh k.n. itoe, soepaja segera membajar oetangnja, ataupoen dipertakoeti, dikatakan hendak diadoekan kepada pengadilan district. Djikalau perloe hendaklah sesoenggoehnja dida'wa didepan pengadilan jang terseboet itoe. Orang jang tidak membajar dengan sepatoetnja, hendaklah dikerasi. Orang jang tidak tetap membaiar angsoeranja, djanganlah ia dipindjami wang beberapa lamanja. Orang jang terlambat membajar, hendaklah didenda, ketjoeali djikalau ia terlambat olëh sebab ada halangan jang boekan karena salahnja. Djanganlah dipaksa-paksa orang akan beroetang, melainkan biarkanlah masing-masing orang menoeroet kehendak hatinja. Jang bolëh menerima wang, ialah orang jang memindjam sendiri; sekali-sekali tiada bolëh berwakil. Hanjalah akan membajar bolëh berwakil. Hendaklah didjaga djangan sampai ada orang memindjam wang, akan pembajar oetang sanak saudaranja atau sahabat kenalannja kepada bank. Haroeslah didjaga poela, soepaja djangan orang memboeat oetang baroe, akan membajar oetangnja jang lama. Ingatlah dawat mërah. Kalau soedah ada beberapa orang jang berketinggalan membajar oetang, bolëh djadi bertambah-tambah banjaklah orang jang ta' tetap membajar. IX. Het bedrijf. Het -is zeer noodzakelijk dat zorgvuldig worde overwogen wie mag leenen en wie niet. Alleen zij die arbeidskrachtig en betrouwbaar zijn en hun woonplaats binnen de grenzen van de nagari hebben, komen voor een leening in aanmerking. Zij, die niet in de nagari thuis hooren, doch daar een indoek samang hebben en sedert geruimen tijd zijn gevestigd, mogen slechts leenen, indien zij een geregeld bedrijf uitoefenen, dat hen in staat stelt hoofdsom en rente geregeld af te lossen en indien zij eventueel in staat zijn een borgtocht te stellen. Alvorens een leener toe te laten en in te schrijven in het daartoe aangelegde register (zie de modellen voor de administratie) van toegelaten leeners zullen de hakims aan zijn mamak vragen of het wenschelijk is dat hem een leening worde toegestaan en tot welk bedrag. Wellicht dat den leener een volgend maal crediet kan worden gegeven, zonder dat de mamak gehoord is. Daaromtrent behooren de hakims een schikking te treffen met den mamak. In geen geval worde dan het vroeger overeen gekomen maximum crediet overschreden, tenzij de mamak daarmede accoord gaat. De beteekenis van de tusschenkomst van den mamak is deze, dat hij zich bereid verklaart in geval van wanbetaling, zijn kamanakan aan te sporen te betalen. De meeste mamaks zijn er op gesteld, dat zij op de hoogte büjven van de door hun kamanakans aangegane geldelijke verbintenissen en terecht Het spreekt vanzelf dat iedere dwang in deze op den mamak uit te oefenen, uit den booze is. Hij verleent vrij- 45 Baiklah orang kampoeng diadjak-adjak, soepaja soeka menjimpan wang sedikit-sedikit dibank. Kalau sipenjimpan itoe perloe wang karena kematian atau karena akan menolong kaoemnja, bolêhlah ia meminta wang simpanannja kembali, sehingga tiadalah perloe ia memboeat oetang. Berilah nasihat orang-orang kampoeng itoe, akan menjediakan wang pembajar belasting dengan djalan simpanan diloemboeng. IX Dari hal pekerdjaan loemboeng. Maka sangatlah perloe menimbang dengan hati-hati, siapa jang bolëh diberi beroetang dan siapa tidak. Jang bolëh, ialah orang jang koeat bekerdja, serta bolëh dipertjajaï dan lagi diam dalam negeri tempat loemboeng itoe. Orang jang boekan anak negeri itoe, hanja berindoek samang disitoe, bolëh djoega diberi beroetang, apabila ia berpentjarian tetap, sehingga koeat ia membajar angsoeran dengan laba