W. R E E HET BEDRIJF EN DE ADMINISTRATIE VAN - EFFECTEN- EN BANKZAKEN BRINKMAN & ZOON , HET BEDRIJF EN DE ADMINISTRATIE VAN EFFECTEN- EN BANKZAKEN. EET BEDEIJF EN DE ADMINISTRATIE VAN EFFECTEN- EN BANKZAKEN. HANDLEIDING TEN DIENSTE TAN BANKBEAMBTEN EN STUDEERENDEN DOOR W. EEE, ACCOUNTANT TE WELTEVREDEN. LID VAN HET NEDERLANDSCH INSTITUUT VAN ACCOUNTANTS. TWEEDE, HERZIENE DRUK. Amsterdam. BRINKMAN & ZOON. 1920. VOORWOORD. In de laatste jaren werd de comptabele literatuur verrekt met tal van vakwerken, waaronder zeer belangrijke monografieën; een werkje, het bedrijf van effecten- en bankzaken schetsend, liet zich echter tot dusverre wachten. Terwijl de techniek van genoemde bedrjjven vrijwel volledig in de leerboeken voor Handelsrekenen is uiteengezet, was men ten aanzien van de administratieve behandeling der transacties in effecten- en bankzaken aangewezen op eenige verspreide artikelen in onze vaktijdschriften. Deze omstandigheid bracht mij tot het samenstellen van dit werkje, waarin ik getracht heb den werkkring en de administratie van effecten- en bankzaken uiteen te zetten,* zoo volledig doch tevens zoo beknopt mogelijk, mg richtend naar de praktijk. Overtuigd, dat niets de bedoeling zoo goed toelicht als een aanschouwelijke voorstelling, heb ik dit werkje van talrijke ingevulde modellen en formulieren voorzien. Op den voorgrond stellend, dat ook hier in hoofdzaak de praktijk gevolgd werd, lag het intusschen allerminst in nujn bedoeling een systeem van administratie te geven, dat als het eenig juiste moet worden aangemerkt. InHérdaad zijn er vele wegen, die naar Rome leiden. Bovendien stelt iedere zaak haar bizondere eischen aan de administratie; tegen het zonder meer overnemen van de gegeven liniaturen, die meer als schematische verduidelijking zjjn bedoeld, meen ik dan ook met een enkel woord te moeten waarschuwen. Het terrein van het handelsrekenen werd in het algemeen door nuj vermeden — er bestaan immers zoo vele en goede boeken voor de beoefening daarvan. Ten behoeve van studee* IV renden heb ik aan het slot eenigc vraagstukken toegevoegd, ontleend aan verschillende comptabele examens. Terwijl ik ten slotte mijn dank breng aan het Bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel, dat mij toestond een plattegrond van de Effectenbeurs op te nemen, en aan de verschillende bankdirecties en effectenhandelaren, die mij met groote welwillendheid inlichtingen verschaften, beveel ik mij gaarne aan voor welwillende opmerkingen en aanduiding van leemten, welke ongetwijfeld in dit werkje zullen voorkomen. ;- . W. REE. Amsterdam, Mei 1915. Voorbericht voor den tweeden druk. Het werk is grondig herzien en op de hoogte van den tegenwoordigen tijd gebracht. Ook thans breng ik dank aan allen die mij bij dezen herdruk ter zijde stonden met gegevens en daadwerkelijke hulp. Moge ook dit werk een' gunstig onthaal ten deel vallen. W. REE. Weltevreden, Januari 1920. INHOUD. Het Effectenbedrijf hier te lande 1 De Amsterdamsche Effectenbeurs 4 Contante affaires en affaires op levering 9 Tijd-affaires, premie-affaires en keuren .. 13 Prolongaties, Beleeningen en Leeningen on call .. .. 32 Provisiën 40 Zegelwet 47 De boekhouding van den hoekman 48 De boekhouding van een provinciaal bijkantoor eener Amsterdamsche Effectenfirma .; 63 De Effectenadministratie vvan grootere Commissiekantoren en Bankzaken 107 Affaires te Londen 157 Arbitrag e en Conto a meta-affaires 177 Emissie ' 191 Het Incassobedrijf 208 Het Credietbedrijf der banken 223 Het Persoonlijk Crediet 226 Het Wisselcrediet 229 In- on Verkoopen van Disconto's 232 Beleening van waardepapieren ' . .. 244 Crediet op Incasso's 250 Deposito's 255 De Kassadienst 263 Het Giroverkeer 273 Dagelijksche Proefbalans 277 AANHANGSEL. De Beurswet 1914 J 282 Vraagstukken .. .. 287 KEGrISTEK DER MODELLEN. 1. In- en Verkoopboek. . 2. Nummerboek. 3. Kasboek. 4. Kassiersboek. 5. Depötboek. 6. Orderboek. 7. In- en Verkoopboek. 8. a. en b. Persoonlijk Depötboek. 9. Depötboek Hoofdkantoor. 10. Fondsen Depötboek. 11. Boek voor In- en Uitgaande Fondsen. 12. Prolongatieboek u/g en o/g. 13. Boek voor Vreemde Geldswaarden. 14. Wisselboek. 15. Wissel-Memoriaal. 16. Inkoopboek Beurs. 17. Verkoopboek Beurs. 18. Inkoopboek Cliënten. 19. Verkoopboek Cliënten. 20. Contröleboek Rekening-Courant. 21. Persoonlijk Depötboek. 22. Prolongatie-Register. 23. Prolongatieboek o/g en u/g. 24. Fondsenklapper op de Prolongatieboeken o/g en u/g. 25. Contröleboek op de Fondsen in Prolongatie-onderpand u/g en o/g. 26. Boek voor Mutaties onderling in Prolongatie u/g en Depót. 27. Mutatieboek Voorraad. 28.' Voorraadboek. 29. Ontvangboek Cliënten. 30. Ontvangboek Beurs. 31. Expeditieboek Cliënten. 32. Afleveringsboek Beurs. 33. Fondsboek Prolongatie o/g. 34. Ingaand Nummerboek. VIII 35. Uitgaand Nummerboek. 36. Talonboek. 37. Verantwoordingsboek voor Grootboekrente. 38. Boeking van Londensche affaires in het Algemeen Inen Verkoopboek. 39. Londensch In- en Verkoopboek. 40. Rescontreboek. 41. Transferboek. 42. \ 43. \ Meta-rekeningen. 44. ) 45. Metarrekening, beschouwd als „Maatschap"-Rekening. 46. Meta-Fondsenboek. 47. Register voor de emissie van aandeelen met volstorting in gedeelten. 48. Register voor de emissie van obligatiën met storting op willekeurige data. 49. Incasso-formulier. 50. Wisselboek. 51. Strook, behoorende bjj Incasso-formulier (Model 49) 52. Specificatie van ter inning verzonden wissels. 53. Verantwoordingsformulier. 54. Verantwoordingsboek. 55. Verantwoordingsbrief. 56. Incasso-Memoriaal. 57. Wissel journaal. (Hollandsche valuta.) 58. Obligoboek. 59. Wisseljournaal. (Vreemde valuta.) 60. Ceelenboek. 61. Cessiehjst. 62. Incasso-Register. 63. Deposito-Register. 64. Deposito-boek. 65. Inkoopboek Vreemde Wissels. ZAKENREGISTER. Blz Aanmaakkosten 177 Aanvraag voor disconto 239 Abuizen ° Accept-crediet 230 Adres-geven Affaires op levering 9 „ „ Contracten 14—17 Afleveringsnota 58 Akte van Daggeld-leening 42 Arbitrage 177 Aval-crediet 230 Backwardation 159 Baisse (a la) 9 Baisse-posities j>9 Baisse-rekening 72 Banken 223 Bedienden ter beurze jj Beleening-acte 39 Beleening op effecten 34 Beleening bij de Ned. Bank 248 Beleening van waardepapieren 244 Beurs (beschrijving der) 5 Beursboekje 7 Beursposten (betaling van) 272 Beurswet 1914 282 Bevestiging van affaires Bieden en laten 7 Blanco crediet / 226 Blokkeeeren ■. 284 Borgstelling 226 Buitenlandsche Wissels 266 Call-money $4 C'arry-over 158 Ceelen 244 Cessie van incasso's 250 Cessie-overeenkomst 251 Commerciëele Wissels 230 Conditiën bij Londensche affaires 160 Conditiën van relatie 64 Consortium >■• 191 Consortium-rekeningen 202. 207 Contango 1°° Contante affaires 9 Contramine Continuatie Ned. Handel Mij. ... 21 Controle op effecten-depöts ... 118 Contröle op fondsen in prol. ... 123 Contröle op In- en Verkoopboek 113 Coupon-aanvraag 35 Coupon-kwitantie _ 35 Coupon-transacties 9o. 263 Courtage-boek °2 Courtage-nota 51 Blz. Crediet 223 Crediet-hypotheek 224 Dagelijksche Proefbalans 277 Daggeidleening 285 Daghandel 48—49 DekKing van contramine 69 Deposito 255 Deposito-conditiën 256 Deposito-kwitantie 258 Deposito-termijnen 256 Deposito-obligatie 261 Deposito met onderpand 261 Disconto-aanvraag 240 Discontor-crediet 230 Disconto-nota 234 Disconto-kwitantie 241 Disposities 271 Documenten-wissels 231 Effecten-depót 59 Emissie 191 Executiekoers 284 Financiering van koopwaren ... 231 Finanzwechsel 230 Fondsenbalans 93. 132 Fondsenpositie ■ 80 Fondskwitantie 135 Fondsremises 138 Forfait (a) 233 Geauthoriseerde bedienden 5 Geconfirmeerd bankcrediet .. 231 Gedomicilieerde wissels 272 Giro 273 Giro-formulieren 275 Guides v/d. V. v. d. E 7 Grootboekrente N. W. S '153 Hausse (a la) 9 Herdisconteering 238 Hoeklieden 5 Huur Ned. Handel Mij 21 Incasso's 100. 208 ' In-elkaar-slulting 72 Inlevering van stukken 153 Insinuatie 9 Inschrijving 192 Kas-contröle 263 Kassiersbriefje 53 Kelderadministratie 143 Keuraffaires 29 Leening on call 34 Leendepöts 146 Lidmaatschap der V. v. d. E. ... 4 Limite Londensche affaires 157 Maandstaten 277 XII Blz. Makelaarsbriefje 51 Making-up days 158 Meta-affaires 178 Middenkoers 5 Mutaties in depöt en prol 125 Name day 158 Ned. Handel Mij. op rescontre ... 20—27 Nummeradministratie 148 Obligo bij wissels 238 Officieele Noteering 5 Ontvangst van fondsen 133 Onderpandkoers 283 Orders (boeking der) 108 Orderbriefje- 67 Orders (uitgevoerde) 109 Overdracht van Fondsen (Londen) 175 Pandacte van ceelen 245 Passagekoers Ned. Handel Mij. 21 Pay day 158 Persoonlijk Crediet 226 Plaatsverlies 232 Premie-affaires 25 Privaat disconto 236 Prolongatie 32 Prolongatie-acte «6 Prolongatie (Mutaties in de fondsen) 141 Prolongatie Ned. Handel Mij. ... 21 Provisie-tarief (effecten) 40—46 Recepissen 200 Reglement voor den Effectenhandel H Rescontre Ned. Handel Mij. ... 20 Blz. Rescontre (Londensche) 158 Rescontreeren (contante affaires) 10 Royementskosten 177 Ruiling (prol.) 34. 138' Ruiling-acte 38 Settling day 158 Sperre-verplichting 193 Stel-nóta 11 Storting bij inschrijving 192 Subsidiaire verpanding 34 Surplus ' 33 Surplus-acte 37 Syndicaat 191 Talons (verwisseling van) 152 Tapekoersen 6 Telquelkoers 233 Ticket day 158 x Transfer deed 158 Tijdaffaires 13 „ (Contracten voor") .... 18—19 tj'itlotïngen 149 Valuteering 10. 69 Verantwoording van incasso's 101 Verkoop ter beurze (emissie) 192 Verschepingsdocumenten 231 Verschillen (regeling vanl 9 Verwisseling van stukken 153 Voorraad'londsen 129 Voorwaarden van relatie 64 Vreemd geld-transacties 95. 263 WisseJcrediet 229 Zakelijk Crediet 223 Zegel tarief 47 Het Effectenbedrijf hier te lande. Onder de verschillende takken van handel, die in ons land tot bloei zijn gekomen, neemt het effectenbedrijf een eerste plaats in. Al kan gelukkig worden gewezen op een crescendo in de industrie, zoódat thans zelfs in het buitenland rekening moet worden gehouden met de Hollandsohe mededinging op de wereldmarkt, ons volk heeft toch in de eerste plaats handels-, eerst in de tweede plaats nijverheidsgeest; te verwonderen is het daarom niet, dat een branche als het effectenbedrijf, waarbij geen enkel fabricageproces behoeft plaats te hebben, doch slechts een goed .koopmansinzicht en kapitaal worden vereischt — factoren, welke in Holland ruimschoots aanwezig zijn, — in den loop der jaren een beteekenis heeft verkregen, die moeilijk te omvatten is. Bij de meest belangrijke transacties, die van financieelen aard n.1., welke in de handels- en industrieele wereld worden verricht, moet de hulp van den bankier of van den effectenhandelaar worden ingeroepen; de verschaffing van bedrijfskapitaal, belègging van reserves, incasseering van vorderingen, zij alle zijn handelingen, waarvoor het intermediair van de zooeven genoemde personen wordt vereischt. Niet echter alleen in het zakenleven, ook in het particuliere leven grijpt het effectenbedrijf diep in. Hoevelen toch zijn er niet, die in privé met een commissionnair in effecten in relatie staan, hetzij terwille van een vermeerdering der inkomsten, welke men langs den weg van speculatie tracht te verkrijgen, hetzij om overgespaarde gelden te beleggen, en alzoo weer binnen- of buitenlandsche ondernemingen aan kapitaal te helpen. Eertijds was de effectenhandel slechts in het centrum daarvan, Amsterdam, georganiseerd, terwijl buiten de hoofdstad („in de provincie", gelijk ter beurze van Amsterdam de plaatsaanduiding heet van alles wat buiten Haarlemmer- en Muiderpoort ligt) geen organisatie bestond en de vrije concurrentie dus in haar uiterste consequentie werd doorgevoerd. Te l 2 Amsterdam bestond reeds twee eeuwen geleden een organisatie van fondsenbandelaars. In 1720 was de afwikkeling van tijdaffaires door „rescontranten" reeds geregeld, terwijl in April 1739 een formeel reglement werd saamgesteld. Echter waren de betrokkenen allen makelaars en als zoodanig lid van het makelaarsgilde. Omstreeks 1790 wordt melding gemaakt van het „college tot Nut des obligatiehandels". Later werd gevormd 't „Algemeen Beurs Comité voor Publieke Fondsen" (opgericht 1856) terwijl intusschen was gesticht de „NieuWe Handelsocieteit". Het Algemeen Beurs Comité wist een*fusie te bewerken tusschen „College" en de „Sociëteit" waaruit in 1857 ontstond de Effectensocieteit; later, in 1876 zijn beide instituten Overgegaan in de Vereeniging voor den Effectenhandel, waarbij zoo goed als alle effectenkantoren waren aangesloten. Tot voor een zestiental jaren was die aansluiting niet noodzakelijk geboden; er bestond een vrije beurs, waar ieder, die lust had in effecten te handelen, toegang had en vrijelijk zijr transacties kon afsluiten, indien althans de persoon in kwestie niet als ongewenscht element werd beschouwd en hem het zaken doen door zekere maatregelen van andere beursbezoekers onmogelijk werd gemaakt .De opening in 1903 van het gemeentelijke beursgebouw heeft evenwel de verplichting tot aansluiting meegebracht. Wel heeft er in naam een publieke effectenbeurs bestaan, gelegen naast en afgesloten van de door de Vereeniging voor den Effectenhandel van de Gemeente Amsterdam gehuurde ruimte, maar deze werd niet anders gebruikt dan voor verkoopen bij executie, welke op de openbare beurs moeten plaats hebben. Het gevolg was dat, wilde men zaken doen op de effectenbeurs, men aangewezen was op de beursruimte, afgehuurd door de Vereeniging voor den Effectenhandel, welke ruimte zonder lidmaatschap niet te betreden was. Door den bouw van een nieuwe, eigen effectenbeurs heeft de Vereeniging voor den Effectenhandel bereikt, dat zij thans zeker is, dat transacties alleen tusschen haar leden, die allen een zekere waarborg deponeeren, kunnen geschieden. De techniek van den beurshandel maakt het wenschelijk, dat daarbij geen onbekenden tusschenbeide treden. In de latere jaren is in den effectenhandel in de provincie 3 organisatie gebracht, wellicht, voor een deel als uitvloeisel van de omstandigheid dat een tegenwicht voor de steeds aangroeiende macht van de Amsterdamsche Vereeniging werd noodig geacht. Successievelijk werden opgericht: de Vereeniging van Effectenhandelaren te Rotterdam, als voortzetting van de reeds in 1867 bestaande Vereeniging voor den Handel in Publieke fondsen, later gewijzigd in Vereenigng van Effecten-Handelaars; aan de tegenwoordige Vereeniging werd rechtspersoonlijkheid verleend bij Kon. Besl. van 2 Februari 1898; de Bond voor den Geld- en Effectenhandel in de Provincie, benevens talrijke plaatseüjke vereenigingen, die alle hun voorschriften hebben ten aanzien van den handel in effecten en andere bank- en kassierszaken. Die aansluiting in de provincie heeft, naast vele voordeden, voor de Amsterdamsche beurs een nadeel meegebracht, dat n.1. talrijke zaken hun weg niet meer vinden naar het centrum van den effectenhandel, de Amsterdamsche beurs, doch onderling afgesloten (gecleard) worden. Waar echter het aantal verhandelde soorten zoo enorm is toegenomen, is dat nadeel van weinig beteekenis. Het effectenbedrijf omvat talrijke categoriëen van personen en instellingen. In de provincie heeft men naast de bankinstellingen die direct of indirect filialen zijn van de groote Amsterdamsche Bankinstellingen, de grootere eh kleinere plaatselijke banken en de'commissionnairs in effecten, die meestal tevens het kassiersbedrijf uitoefenen. Te Amsterdam, waar het eigenlijke beurswerk een groote rol speelt, vindt men verscheidene categoriëen van effectenhandelaren, die somtijds ieder voor zichzelf een vrij scherp afgebakend terrein hebben, doch vaak ook aan hun werkkring een meer uitgebreid karakter hebben gegeven. Zoo heeft men firma's, die ter beurze uitsluitend in één fonds handelen, de z.g. „hoeklieden", andere weer, die uitsluitend den commissiehandel voor particulieren en provinciale huizen beoefenen, een derde groep, die uitsluitend of nagenoeg alleen zich met de arbitrage in fondsen bezig houdt, weer andere, die zich op verschillende onderdeden van den effectenhandel tegelijk toeleggen, de grootere en kleinere banken ten slotte, die met uitzondering van het „hoek"bedrijf alle branches beoefenen en daarbij nog bankzaken verrichten. De financiering van al die 4 verschillende transacties komt voor een groot deel neer op de drie bekende kassiersinstellingen, de Associatie-Cassa, de Kasvereeniging en de Ontvang- en Betaalkas, die zich op har beurt weer tot het centrale crediet-instituut, de Nederlan sche Bank, wenden. De Amsterdamsche Effectenbeurs. Gebjk in het eerste hoofdstuk werd te kennen gegeven, heeft de Vereeniging voor den Effecten handel door den bouw van een eigen beurs zich een feitelijk monopolie verzekerd. Niet -iedereen moge het met dit principe van monopolie eens zn'n — vooral buitenstaanders, wien de weg tot het doen van effectenzaken op de publieke beurs is afgesneden, zullen er wel wat op af te dingen hebben — voor den effectenhandel in de hoofdstad brengt het een niet te overschatten voordeel mee, dat n.1. de beurs zooveel mogelijk wordt zuiver gehouden van ongewenschte elementen. Want de Vereeniging voor den Effectenhandel stelt aan hen, die haar beursgebouw tot het doen van zaken willen bezoeken, en zich dus het lidmaatschap moeten verzekeren, zware eischen. Bij iemand, met wien men geregeld zaken doet, behooren drie factoren aanwezig te zijn: kennis van zaken, kapitaalkracht en stipte eerlijkheid. De Vereeniging voor den Effectenhandel verlangt ten aanzien van de eerste twee punten: een schriftelijk bewijs dat de als lid voorgestelde ten minste twee jaren in het bankiers- of effectenvak is werkzaam geweest en een waarborg van ƒ 6000.— in 4 % obligatiën van de Vereeniging voor den Effectenhadel, zoo deze tot uiterlijk 103 % te verkrijgen z\jn of anders in Staats- of Gemeentefondsen of contanten; deze storting strekt tot zekerheid ten behoeve van de overige leden der Vereeniging tegen verliezen, te ln'den door de niet-nakoming van de verplichtingen jegens andere leden, voor zooverre die verplichtingen het gevolg zijn van transacties, tot het bedrijf van de betrokkenen in den effectenhandel behoo- rende. Wat het derde punt, de eerlijkheid, betreft voor de nakoming van dezen eisch zorgen de leden zelf wel; reeds meermalen werden personen, die al te sterk tegen de begrippen van handelsmoraliteit zondigden, hardhandig van de beurs verwijderd zonder vorm van proces .De rechtvaardig- PLATTE GROND van de NIEUWE EFFECTENBEURS waarop aangegeven zijn de onderscheidene „HOEKEN" en NISSEN. heid gebiedt hier te zeggen dat een dergelijke rechtspleging op korten termijn nooit onverdiend werd toegepast. De beurszaal in het nieuwe beursgebouw van de Vereeniging voor den Effectenhandel (zie plattegrond) heeft een oppervlakte van ca. 1200 M2. en is aan de kanten voorzien van nissen, welke, bh" inschrijving verhuurd, aan de voornaamste bankiers en commissionairs met hun staf plaats bieden. Toegang in deze zaal hebben slechts leden van de Vereeniging, chefs van huizen en enkele procuratiehouders, hun bedienden, dié als zoodanig bij het bestuur der Vereeniging moeten zijn ingeschreven, benevens enkele wisselmakelaars, journalisten enz. De ingeschreven bedienden onderscheidt de Vereeniging in drie categoriëen: le zh', die gemachtigd zijn de firma of bank, bij welke zij werkzaam zijn, door hunne transacties te verbinden en tevens het recht hebben de noteeringen, tegen welke ze hun affaires hebben afgesloten, op te geven voor de opmaking van de prijscourant, 2e. zh*, die eveneens gemachtigd zijn tot zaken doen, doch het recht tot het opgeven van de noteeringen missen, 3e. zij, die geen van deze beide rechten hebben. De bedienden, tot de eerste twee groepen behoorend, moeten een distinctief zichtbaar dragen. De officieele beurstijd vangt eerst te half twee aan; alleen transacties gedurende dien officieelen beurstijd tot stand gekomen, zullen voor de officieele noteering mogen opgegeven worden. Wel vult een half uur van tevoren de beursruimte zich reeds met bezoekers tot het opnemen van orders, hetzij telefonisch, telegrafisch, schriftelijk of mondeling, en tot het afsMiten van affaires tegen middenkoers. Het is n.1. een ingewortelde gewoonte geworden de orders, voor half twee ontvangen, tegen middenkoers, d.w.z. het gemiddelde tusschen hoogste en laagste noteering welke dien dag in het betreffende fonds tot stand komt, af te rekenen. De z.g. hoeklieden (zij, die ih één of meer bepaalde fondsen handelen en daar dus hun vaste standplaats of „hoek" hebben) koopen of verkoopen het aangeboden of gevraagde fonds tegen middenkoers en zien het saldo in den loop van den middag zoo voordeelig mogehjk te verkoopen resp. terug te nemen. Dit nu geeft wel eenig risico, maar men vergete niet, dat de hoeklieden het tot op zekere hoogte ook in hun hand hebben om de notee- 5 6 ringen overeenkomstig hun belang vast te stellen. Vaak evenwel worden daardoor anderen, die tegen vaste koersen ge- of verkocht hebben, gedupeerd, terwijl bij het vaststellen der noteeringen soms kunstgrepen worden gebruikt, die terecht bij het publiek ergernis hebben gewekt. Met heeft indertijd zwakke pogingen gedaan om een ander noteerings-systeem te vinden en o.a. voorgesteld het systeem van tape-koersen te aanvaarden (dus niet de vermelding van laagsten en hoogsten koers gedurende den geheelen beurstijd, doch opname van die koersen met korte tusschenpoozen en publicatie daarvan met opgave van den tijd van opname, zooals men dat te Londen heeft), maar tot verandering is het niet gekomen, eendeels op de overweging, dat uit de aldus gepubliceerde taper koersen toch weer een middenkoers zou zijn af te leiden, anderdeels omdat de meeste leden van de Vereeniging tegen afschaffing van den middenkoers bleken gekant te zijn. Wij meen en te weten, dat eenige firma's een tijdlang proef genomen hebben met zelf tape-koersen te doen opnemen en tegen die noteeringen af te rekenen, doch na eenigen tijd daarmede weder hebben gebroken om tot den middenkoers terug te keeren.*) Te half twee verkondigt een gongsignaal, dat de officieele beurstijd een aanvang heeft genomen. Van nu af aan kan in den regel niet anders dan tot vaste prijzen worden gehandeld. Inmiddels hebben zich de verschillende „hoeken" gevormd, waarin bepaalde fondsen worden verhandeld. Onder een ,.hoek" heeft men te verstaan een groep van personen, die den handel in eenzelfde fonds beoogen. Al naarmate de handeLin een fonds meer of minder belangrijk is, is zulk een hoek grooter of kleiner. Kwart voor drieën eindigt de officieele beurstijd, hetgeen eveneens door een gongsignaal wordt aangegeven. Uiterlijk *) In Januari 1914 werden maatregelen overwogen om den handel tegen middenkoers zooal niet onmogelijk, dan toch moeilijk te maken, nl. door verlenging van den beurstijd tot na het binnenkomen der New-Yorksche openingskoersen (ca. 3.30 a 3.45 ure). Het afdoen tegen m. k. van Amerikaansche fondsen zon dan inderdaad wel wat riskant worden. De voorstellen in die richting werden evenwel verworpen. Ook by de wederopenstelling der beurs in Februari 1915 werd nog een zwakke poging gewaagd, zonder succes evenwel. 7 op dat uur dienen de onderteekende briefjes, waarop de noteeringen van de afgedane transacties zijn aangegeven, voor de opmaking van de prijscourant te zijn ingeleverd bij de daarmede belaste bedienden (guides) van de Vereeniging. Precies te 23/4 ure doet een van de bestuursleden van de V. v. d. E. de ronde om de slotkoersen op te nemen, d.w.z. de koersen, waartegen juist op dien tijd de verschillende fondsen nog worden verhandeld, en welke dus, wanneer ze toevallig den hoogsten of den laagsten koers vertegenwoordigen, niet in; de noteering zouden vallen, omdat de noteeringsbrief jes reeds zijn weggebracht. Al eindigt te kwart voor drie de officieele noteering, toch duurt de handel nog voort, in sommige fondsen nog uren daarna met het oog op de inmiddels binnenkomende koerstelegrammen uit New-York. Dat men het in de afgeloopen vh'f jaren dikwijls zonder die Amerikaansche koersen heeft moeten doen en ze thans (Aug. 1919) door het gebrekkige telegrafische verkeer nog dikwijls moet missen, heeft op die na-beurs affaires een fnuikenden invloed gehad. De handel ter beurze (n.1. de aan- en verkoop van fondsen) geschiedt op zeer eenvoudige wijze. Er wordt tegen een zekeren koers „geboden", tegen een hoogeren prijs „gelaten ;■ de affaire komt tot stand door de eenigszins vulgaire, doch ontegenzeggelijk duidelijke uitdrukkingen: „je hebt ze" of „geef me die". Een ieder, die het recht heeft zaken te doen, is in het bezit van een notitieboekje, het beursboekje, waarin hij met potlood op de eenvoudigst mogelijke wijze onmiddellijk na het tot stand komen van de affaire daarvan een aanteekening maakt. B.v. zouden de volgende transacties: Gekocht van de X'sche Bank $ 10000.— certificaten van gewone aandeelen U.S. Steel Corporation a 1086/8 % en Verkocht aan A. & Co. $ 10000.— gewone aandeelen Intern. Mercantile Marine Cy a 593/g %. worden ingeschreven als volgt: *) Eén aandeel van een Amerikaansche onderneming is in den regel $ 100 groot, één obligatie $ 1000, zoodat $ 1000 aandeel Steel Corp. gelijk staat met 10 stuks, $ 1000 obligatie Stèel Corp. met 1 siuk. Op de beurs te Rotterdam kent men echter alleen de stukken van $ 1000. Wanneer men daar spreekt van 10 Steels bedoelt men wel degelijk 10 a $ 1000.— •8 Van X 100*) Steels 108B/8 % Aan A. 100 c. Marine 593/8 % Naast dit beursboekje hebben velen nog een ander boekje, waarin de gelimiteerde orders (orders met een z.g. limite- of grens-kóers), die voor langeren tijd geldig big ven, staan ingeschreven.*) Bedoeld boekje, zoo eenvoudig mogelijk van vorm, geeft onder het hoofd van elk fonds aan de eene zijde de kooporders met den naam van den lastgever en den koers, waartoe uiterlijk mag worden gekocht, aan de andere zijde de verkooporders met naam en limite. Teneinde vergissingen té voorkomen, worden in den loop van den middag de genoteerde affaires nog eens vergeleken met de tegenpartij. Verschillende firma's hebben bovendien de goede gewoonte des middags de transacties nog eéns te bevestigen op briefkaarten van den volgenden inhoud: AMSTERDAM, Wh' noteerden heden van/aan U te hebben ge/verkocht: Bedrag, naam fonds en koers. Bij niet-accoordbevinding verzoeken wy onmiddellijk bericht. B. & Co. In aanmerking nemende de groote hoeveelheid affaires, welke dagehjks wordt afgesloten, komen abuizen betrekkelijk weinig voor. Bestaat er verschil over koers of bedrag van het fonds, dan wordt in den regel de kwestie opgelost door het voor- of nadeelig verschil voor gezamenlijke rekening te nemen. Worden dergelijke abuizen spoedig ontdekt, de aanteekening in het beursboekje van een verkeerden naam als fcooper of verkooper komt in den regel niet zoo spoedig aan het licht, althans indien de affaire niet is vergeleken en bevestigd door een briefkaart. Men heeft vier dagen tijd voor de *) Om een voorbeeld te geven mag een kooporder van $ 10000 Steelshares, gelimiteerd op 105 %i uiterlijk tegen dien koers, niet daarboven, doch wel voor lageren koers worden uitgevoerd. 9 levering, terwijl na dien termijn daarmede doorgaans ook niet veel haast wordt gemaakt. Wordt men eindelijk de fout gewaar, dan wordt zoeken moeilijk. Het gaat toch ook niet aan om te wachten tot den jongsten dag of de werkelijke kooper of verkooper eindelijk zal komen opdagen. De Vereeniging voor den Effectenhandel heeft daarom een termijn vastgesteld van tien dagen, waarin de onbekende zich zal kunnen aanmelden, te rekenen vanaf den dag, dat van het abuis door middel van aanplakking en opname in de prijscourant zal zijn kennis gegeven. Daarna wordt de affaire als niet geschied beschouwd, tenzij bhjke dat partijen op eenige andere wijze tot elkander zijn gekomen. Vaak geschiedt het dat men, bh" verkoop van zeker fonds, ter beurze of daarna, het verzoek ontvangt de levering niet bh' den oorspronkelijken kooper, doch bh' een ander te bewerkstelligen, al of niet tegen denzelfden koers. Dit z.g. „adresgeven" heeft natuurlh'k ten doel onnoodige kosten, die door het ontvangen van het fonds en het weder doorleveren zouden ontstaan, uit te sparen. In dit geval wordt in het beursboekje bh' de bewuste affaire een aanteekening van het veranderde leverings-adres gemaakt, opdat er bh' het afleveren rekening mede gehouden worde. Contante affaires en affaires op levering. De handel ter beuze van Amsterdam is contant, hetgeen wil zeggen, dat reglementair is voorgeschreven, dat de levering en betaling van de verhandelde fondsen uiterlijk op den vierden dag na de affaire zullen plaats hebben. Intusschen houdt men zich weinig aan dezen termijn van vier dagen. Soms is de verkooper niet in het bezit van fondsen, daar hij deze „a la baisse"*) verkocht heeft, hetzij voor eigen rekening of voor ven cliënt, terwijl het ook kan voorkomen, dat uitstedigheid van den olient een vertraging in de aflevering van het verkochte stuk veroorzaakt. De kooper kan wel eens verlegen zijn om een bepaald stuk, doch dan staat meestal de weg open om van een andere firma een dergelijk stuk te leenen. Slechts in het uiterste geval neemt men zijn toevlucht tot insinuatie *) a la baisse speculeeren wil zeggen: verkoopen. zonder in het bezit van de fondsen te zijn, in de hoop zd goedkooper terug te kunnen koopen. Een speculatie a la hausse is het koopen van fonds in de hoop op koersavans. 10 (aanmaning) door middel van een deurwaarder en daags daarna inkoop ter beurze door twee makelaars voor rekening van den verkooper. Meestal echter dringt men niet eens op levering aan en heeft men zelfs liever dat deze uitblijft terwüle van de daardoor ontstaande rentewinst. Wanneer men toch voor cliënten fonds koopt, worden die aankoopen in de rekening-courant gevaluteerd *) per den dag, volgende op dien van aankoop, terwijl de rente voor den commissionair eerst ingaat op den dag, waarop de levering werkelijk plaats heeft. Ook wel laat de verkooper by speciale overeenkomst de stukken opzettelijk uitblijven, waarvoor hem dan een zekere rente, verband houdende met den rentestand van prolongatie, wordt vergoed. Een eerste voorwaarde is echter dat de verkooper dolide is. Om een voorbeeld te geven kan men een grooten post Steels, laat ons zeggen $ 40000.—, gekocht hebben voor 105 %; wanneer de koers zou oploopen tot 115 %, zoodat er een prijsverschil zou ontstaan van 10 % of ƒ 10000:—, zou men den verkooper feitelijk voor dit bedrag een blanco crediet verstrekken. Er is evenwel een weg om dat verschil te vereffenen, n.1. door. middel van een z.g. „stel-nota" Dé kooper disponeert bij den verkooper over het verschil ad ƒ 10000.— door de volgende nota: AMSTERDAM, 6 Sept. 1919. Komt mn' koersverschil over $ 40000 Steelshares d.d. 27 Juli 1919. 105—115 % = 10 % ƒ 10000.— den Heer...... van X. & Co. of wel er wordt een fictieve aan- en verkoop op 6 Sept. 1919 bewerkstelligd tegen een koers van 115 % .De verkoop van $ 40000 Seels tegen 115 % wordt dan gerescontreerd (verrekend) met den vroegeren aankoop ad 105 %, zoodat de nieuwe aankoop tegen 115 % blijft openstaan. De stel-nota zal dan als volgt luiden: *) Onder „valuteeren'1 verstaat men het vaststellen van den datum, waarop rente-vergoeding of rente-belasting in de rekening-courant ingaat. 11 AMSTERDAM, 6 Sept. 1919. Van U gekocht op heden: $ 40000 Steelshares 115 % ƒ 115.000.— Aan U verkocht op heden: $ 40000 Steelshares 115 % ƒ 115.000.— Van U gekocht do. 27 Juli: $ 40000 Steelshares 105 % . ƒ 105.000.— Komt mn ƒ 10.000.— den Heer van X. & Co. Deze laatste vorm zal weinig gekozen worden, met het oog op de provisie-voorschriften. Het zou van weinig zelfrespect getuigen als de firma, bij welke een dergelijke stel-nota wordt gepresenteerd deze niet zou honoreeren. Vaak wordt dan ook, teneinde vertrouwen te winnen, tot den kooper het verzoek gericht om de affaire te „stellen". Hoewel contante handel (dus levering uiterlijk op den vierden dag) regel is, opent het Reglement voor den Effectenhandel, door de Vereeniging voor den Effectenhandel vastgesteld, ook de mogelijkheid van affaires op levering. Genoemd reglement zegt dien aangaande: „Wanneer verkocht is met de bepaling „op levering", moet de levering plaats hebben uiterlijk op den 21sten dag na het sluiten der transactie, of, is deze dag geen beursdag, op den daaropvolgenden beursdag". In dit geval wordt bh* rehtegevende obligatiën ten behoeve van den verkooper rente bh'berekend sedert den laatsten verschijndag tot en met den dag, voorafgaande aan dien van den verkoop. . „Indien de verkooper bij verkoop op levering vóór den laatsten dag wenscht te leveren, moet hh* den dag vóór de levering, in het lokaal der Vereeniging vóór twee ure zijn voornemen hiertoe aan den kooper te kennen geven". Intusschen komen deze affaires zelden of nooit voor. Vaker geschiedt het, dat er handel plaats vindt in stukken die nog niet zijn uitgegeven, b.v. indien een leening lang van tevoren met alle condities en bijzonderheden is aangekondigd doch de publieke emissie om.de eene of andere reden nog op 12 zich laat wachten. Voor dit geval bepaalt genoemd reglement het volgende: „De levering van verkochte stukken moet plaats hebben, voor zooverre de stukken bij het sluiten der transactie nog niet zyn uitgegeven: „a. Wanneer de dag van uitgifte bij het sluiten der transactie reeds is bepaald, moet de levering plaats hebben uiterlijk op den 21sten dag na den eersten dag der uitgifte, tenzij in bizondere gevallen door het Bestuur van de Vereeniging vóór het sluiten der transactie anders is bepaald. „b. Wanneer de dag der uitgifte bij het sluiten der transactie nog niet is bepaald, moet de levering plaats hebben uiterlijk op den 21sten dag (of deze dag geen beursdag zijnde op den daarop volgenden beursdag) volgende op dien, waarop volgens bepaling en kennisgeving van het Bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam, de fondsen aldaar geacht worden voor het eerst in omloop! te zijn gebracht. In dit geval wordt bh' rentegevende obligatien ten behoeve van den verkooper rente by'berekend tot d>^n dag voorafgaande aan den voormelden, door het Bestuur van de Vereeniging bepaalden dag, waarop de fondsen geacht worden voor het eerst te Amsterdam in omloop te zy'n gebracht". Aangezien bij contante affaires de levering verondersteld wordt uiterüjk na vier dagen plaats te hebben en een langere ternujn eenvoudig het gevolg is van den wensch van partijen, is hierbh' geen schriftelijke verbintenis noodzakelijk. Dit is echter wel het geval bh' transacties op levering. Het meer genoemde Reglement voor den Effectenhandel bepaalt dienaangaande: „Bij affaires op levering geeft de verkooper den dag na den verkoop schriftelijk van de gesloten affaire kennis. De kooper zal een pasrand van deze kennisgeving als recu teekenen, en, ingeval hij de affaire, zooals die óp de kennisgeving is vermeld, ontkent, daarvan tevens op het recu aantcekeu'ing doen. Bij gebreke van dergelijke aanteekening strekt bovengenoemd recu tevens tot bewh's van de gedane affaire. „Indh n de verkooper den dag na d< n verkoop de bovengenoemde kennisgeving niet doet, zendt de kooper hem den volgenden dag een kennisgeving op gelh'ke wijze en met gelflk gevolg. 1'3 „De partij, die de kennisgeving, waartoe haar bh' dit artikel de verplichting is opgelegd, niet gedaan heeft, kan zich later op de affaire niet beroepen, indien deze door de andere party' ontkend wordt. „De kennisgevingen geschieden volgens formulieren, door de Vereeniging vastgesteld". {Zie de formulieren A. Al, B en BI.) By wijze van voorbeeld zyn de hier gegeven formulieren ingevuld. Aan het formulier A ligt de volgende transactie ten grondslag: De firma S. & Co. verkoopt op 16 September 1919 aan de firma M. & Co. op levering: $ 10000 preferente Marine shares*) tegen een koers van 127 %. Deze post moet dus uiterlijk 7 October 1919 geleverd worden. Van die affaire geeft de verkooper aan den kooper kennis door formulier A. Ware dit niet geschied, dan zou de firma M. & Co. aan haar tegenparty een formulier B hebben doen toekomen, ingevuld gely'k in het voorbeeld is aangegeven. De transactie, omschreven in formulier Al, stelt voor een verkoop van de firma P. & Co. van yen 5000 5 % Japan, waarvan de uitgifte nog moet plaats hebben, voor den koers van 92B/8 %. De verkooper verkeert in de meening dat de firma v. E. & Co. de koopster is, doch er bly'kt een vergissing tè hebben plaats gehad: laatstgenoemde firma althans, zendt het formulier terug, niet onderteekend, doch voorzien' van de aanteekening: onbekend. Intusschen zendt de werkelijke kooper, E, wien geen kennisgeving bereikt heeft, zyn formulier BI aan de firma P. & Co. Na onderzoek wordt de transactie in orde bevonden, waarna de verkooper het recu van zyn handteekening voorziet en aan den kooper ter hand stelt. Tijdaffaires, premie-affaires en keuren. Tydaffi lires komen, behalve in aandeelen Nederlandscho Handel Mpy'., aan de Amsterdamsche beurs zelden of nooit voor. Niettemin is deze soort van transacties in het Reglement omschreven, en nog wel in twee vormen: op voorwaarde van levering op zekeren termijn fixe, of wel: in koopers of verkoopers keuze tot een bepaalden datum. Deze tijdaffaires *) Beursnaam voor de aandeelen der Intern. Mercantilè Marine Company. FORMULIER A, vastgesteld door de Vereeniging Toor den Effectenhandel ■ te Amsterdam. KENNISGEVING van den Kooper aan den Verkooper, betreffende affaires op levering. Amsterdam, 16 ■ Sept. 1919. Den Heer en M. & Co. Overeenkomstig art. 5 van het „Reglement voor den Effectenhandel" wordt u bij deze kennis gegeven, dat wij gisteren aan u verkocht heb ben $ 10000 pref. Marine tot den koers van één honderd zeven en twintig percent op levering, uiterlijk 7 October 1919. (Handteekening). S. & Co. RE^U. Amsterdam, 16 Sept. 1919. Den Heer en S. ds Co. Ontvangen uwe kennisgeving, dat door u gisteren tot den koers van één honderd zeven en twintig percent aan ons verkocht zijn op levering, uiterlijk 7 Oct. 1919 $ 10000 pref. Marine (Aanteekening in geval van ontkenning van de affaire.) (Handteekening). M. & Co. FORMULIER B, vastgeiteld door de Vereeniging. voor den Effectenhandel te Amsterdam. KENNISGEVING, van den Verkooper aan den Kooper, betreffende affaires op levering. Amsterdam, 17 Sept. 19 19 . Den Heer en S. & Co. Overeenkomstig art. 5 van het „Reglement voor den Effectenhandel" wordt u bij deze kennis gegeven, dat wij eergisteren van u gekocht heb ben $ 10000 pref. Marine tot den koers van één hondeyd zeven en twintig percent, op levering, uiterlijk 7 October 1919. Deze kennisgeving geschiedt, omdat van uwe zijde gisteren geen kennisgeving gedaan is. (Handteekening). M. & Co. RECU. Amsterdam, 17 Sept 19 19 . Den Heer en M. & Co. Ontvangen uwe kennisgeving, dat wij eergisteren aan u verkocht heb ben $ 10000 pref. Marine. tot den koers van één honderd zeven en twintig percent op levering, uiterlijk 7 October 1919. Aanteekening ih geval van ontkenning van de affaire-) (Handteekening). S. & Co. FORMULIER Al, . vastgesteld door de Vereeniging voor den Eflectenhandel te Amsterdam, KENNISGEVING van den Verkooper aan den Kooper, betreffende affaires op levering in waarden, waarvan de dag van uitgifte nog niet is bepaald. Amsterdam, 2 Sept. 19 19. Den Heer en Van E. & Co. Overeenkomstig art. 5 van het „Reglement voor den Effectenhandel" wordt U bij deze kennis gegeven dat wij gisteren aan U verkocht heb ben yen 5000 5% nieuwe Japansche leening tot den koers van twee en negentig en vijf achtste % op levering, uiterlijk op den een en twintigsten dag, volgende op dien, waarop volgens kennisgeving van het Bestuur van de Vereeniging'voor den Effectenhandel te Amsterdam de bovengemelde waarden aldaar voor het eerst in omloop zijn gebracht. (Handteekening). P. & Co. REC.U. Amsterdam, 2 Sept. 19 19. Den Heer en P. & Co. Ontvangen uwe kennisgeving dat wij gisteren van U gekocht heb ben yen 5000 5 % nieuwe Japansche leening 92% % op levering, uiterlijk op den een en twintigsten dag, volgende op dien, waarop volgens kennisgeving van het Bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam de bovengemelde waarden aldaar voor het eerst m omloop zijn gebracht. (Aanteekening ia geval' van ontkenning van de affaire.) Onbekend. FORMULIER Bi, vastgesteld door de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. KENNISGEVING, van den Kooper aan den Verkooper, betreffende affaires op levering in waarden, waarvan de dag van uitgifte nog niet is bepaald. Amsterdam, 3 Sept. 19 19. Den Heer en P. & Co. Overeenkomstig art. 5 van het „Reglement voor den Effectenhandel" wordt U bij deze kennis gegeven dat ik eergisteren van U gekocht heb yen 5000 5% nieuwe Japansche leening tot den koers van twee en negentig en vijf achtste % op levering, uiterlijk op den een en twintigsten dag, volgende op dien, waarop volgens kennisgeving van het Bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam de bovengemelde waarden aldaar voor het eerst in omloop zijn gebracht. Deze kennisgeving geschiedt, omdat van uwe zijde gisteren geen kennisgeving gedaan is. /Handteekening). R. REQU. Amsterdam, 3 Sept. 19 19. Den Heer R. Ontvangen uwe kennisgeving dat wij eergisteren aan XJ verkocht heb ben yen 5000 5% nieuwe- Japansche leening tot den koers van twee en negentig en vijf achtste % op levering, uiterlijk op den een en twintigsten dag, volgende op dien, waarop volgens kennisgeving van het Bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam de bovengemelde waarden aldaar voor het eerst in omloop zijn gebracht. . v . . , (Handteekeninq). (Aanteekening in geval van \ t>/ ontkenning van de affaire.) jP. Si CO. 2 FORMULIER C. vastgesteld door de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. AKTE VAN KOOP EN VERKOOP OP TIJD. De ondergeteekenden verklaren, dat de eerste ondergeteekenden G. & S. op heden aan den tweeden ondergeteekende den Heer A. van K. heb ben verkocht Tienduizend Dollar gewone aandeelen U. S. Steel Corporation te leveren van heden tot 30 September aanstaande in ver koopers keuze, tegen den prijs van éénhonderd vier en een half percent op de voorwaarden vervat in het „Reglement voor den Effectenhandel" van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. Hiervan twee eensluidenden opgemaakt. Amsterdam 8 Sept. 19 19 . Zegge: $ 10000 gew. Steelshares a W/2% tot 30 Sept. '19 in verkoopers keuze (Handteekening en). G. & S. A. van K. FOBltULIER Cl. vastgesteld door de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. AKTE VAN KOOP EN VERKOOP OP TIJD. De ondergeteekenden verklaren, dat de eerste ondergeteekende A. M. op heden aan de tweede ondergeteekenden de Heeren S. & R. he eft verkocht Twintig duizend Dollar Preferente aandeelen Kansas City Southern Spw. Mij. te leveren op den SOen September 1919. tegen den prijs van Drie en vijftig en een half percent. op de voorwaarden vervat in het „Reglement voor den Effectenhandel" van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. Hiervan twee eensluidenden opgemaakt. . Amsterdam, 8 Sept. 19 19. Zegge: $ 20000 preferente Kansas City Southern d 53V2 % per 30 Sept. '19. (Handteekeningen.) A. M. S. & R. 20 zijn vaste koopen en hebben dus geen verwantschap met de premie-affaires, waarby het marktverloop den doorslag geeft by de vraag of er geleverd wordt of niet, evenmin met de keuren, waarby afgewacht moet worden of een gedeelte van den post dan wel het geheele bedrag zal worden geleverd; eerder toonen ze, althans wat de eerste soort, op termyn fixe betreft, verwantschap met de affaire op levering, terwijl by den tweeden vorm de levering door den wil van kooper of verkooper kan worden vervroegd. Het Reglement schrijft twee formulieren (C en Cl) voor, die hier ingevuld worden weergegeven. De strekking der transacties zal wel duidelijk zyn. Komen de hiervoor omschreven tijdaffaires niet of hoogst zelden voor, talrijk zyn daarentegen de transacties in aandeelen Nederlandsche Handel Mpij. op rescontre. De basis, waarop in dit fonds zaken worden gedaan, komt overeen met de Londensche usance van verrekening; er wordt dus ge- en verkocht per een zekere rescontre-datum (eenmaal per maand) waarop alle zaken met elkaar worden verrekend, de saldo's in fonds geleverd en de prijsverschillen betaald. Laat ons veronderstellen, dat de firma M. & P. de volgende transacties heeft verricht. Gekocht: Verkocht: 2 Sept. f 5000 a 223 van B. &R. 25Aug.f 5000 a 227 aan H. H. 3 „ „10000 a 224 van id. 27 „ „10000 a 226 aan 6 „ „ 5000 a 222J van J. T. L. & Co. 8 „ „ 5000 a 224£ van S.&H. Ze heeft dus per saldo ƒ 10.000.— meer ge- dan verkocht, waarvan ze ƒ 5000.— wil ontvangen ten behoeve van een cliënt A., die de aandeelen in vast bezit wil nemen, terwyl de andere ƒ 5000.— bestemd zyn voor een cliënt B., die den aankoop slechts wenscht te beschouwen als een haussespeculatie, en de aandeelen niet wenscht te ontvangen. Daar de rescontranten, die door het bestuur der Vereeniging worden benoemd, van alle aan- en verkoopen'de saldo's aan de koopers en verkoopers overwyzen, het saldo van aan- en verkoop beschouwen als vasten koop, zoodat de aandeelen op naam van den kooper zullen moeten worden overge- 21 schreven (met de ƒ 5000.— van cliënt A. is dit wel, met de ƒ 5000.— van B. is dit niet het geval), moet er ten aanzien van de ƒ 5000.— van B. iets op gevonden worden om ze niet te doen overschrijven. De weg daartoe is continuatie per de volgende rescontre. Men zoekt dus iemand, die tegen eenige vergoeding de aandeelen wil opnemen tegen de volgende rescontre (bijv. iemand, die a la baisse heeft verkocht en dus de aandeelen wel gebruiken kan). De vergoeding, die voor deze continuatie wordt toegestaan, heet prolongatie en varieert in den regel tusschen 1j4 en 3/4 %, afhangende van de technische positie der markt, Is er n.1. een groot haussebelang, zoodat er veel aandeelen te continueeren zyn, dan zal de prolongatie betrekkelijk duur zijn; is het tegendeel het geval, dan daalt de vergoeding en wordt ze soms zelfs negatief; in dit geval wordt gesproken van „huur". Indien nu de firma W. & Zn. bereid gevonden wordt voor een prolongatie-vergoeding van y2 % de ƒ 5000.— te continueeren, wordt die continuatie beschouwd als een verkoop op deze rescontre tegen den passage-koers (verrekeningskoers, die door de rescontranten wordt vastgesteld) en een aankoop op de volgende rescontre tegen denzelfden koers, vermeerderd met de prolongatie van V2 %• Alsnu wordt aan de rescontranten op den dag der rescontre een lijst van aan- en verkoopen ingeleverd, waarop de continuatie van de bewuste ƒ 5000.— eveneens als verkoop is vermeld. Zie model op blz. 22. De koersen worden op deze lyst niet opgenomen, daar de verrekening van de koersverschillen enz. aan de handelaars zelf is overgelaten. De taak van de rescontranten is nu eenvoudig. Op de lijsten worden de affaires tegen elkaar gepointeerd; aangezien steeds elke affaire ook op een andere lijst, maar dan aan de tegenovergestelde zijde te vinden moet zy'n, mag die pointeering geen verschillen opleveren. Byv. moet de eerste affaire: Gekocht van B. & R. 5 stuks, ook voorkomen op de lyst van B. & R. als verkoop aan M. & P. van 5 stuks. De saldi worden dan getrokken en de koopers en verkoopers van die saldi met elkaar in verbinding gebracht. Laat ons onderstellen, dat den rescontranten de volgende lysten zyn ter hand gesteld: (Men wordt verzocht slechts deze zijde van het papier te beschrijven) M ■ RESCONTRE AANDEELEN Nederlandsche Handel-Maatschappij dd. 16 September 1919. OPGAVE van M. & P. KOOP VERKOOP . ^ NAMEN | Aastal NAMEN Aantal • B. & R. 5 H. H. 5 id. 10 L. & Co. 10 J. T. 5 W. & Zn. 5 S. & H. 5 ~~25 20 23 Opgave van M. & P. . _ Opgave van J. T. Koop Verkoop B. & R 5 H. H. 5 Koop Verk0°P id. 10 L. & Co. 10 H. H. 10 M. & P. 5 J. T. 5 W. & Zn. 5 S. & H. 5 L. & Co. 5 S.&H. 5 B. & R. 10 25 20 15 20 Opgave B. & R. Opgave van S. & H. Koop Verkoop Koop Verkoop J. T. 10 M. & P. 5 M. & P. 5 id. 10 J. T. 5 10 15 10 Opgave van L. & Co. Opgave van H. H. Koop Verkoop Koop Verkoop M. & P. 10 M. & P. 5 J. T. 10 J. T. 5 15 5 10 Opgave van W. & Zn. lïiS Koop Verkoop M. & P. 5 5 'wjssèïj '4i .' ., De volgende opstelling wordt hieruit samengesteld: Saldi Koop. Verkoop. Koop Verkoop M. & P. 25 20 5 J. T. 15 20 5 B. & R. 10 15 5 S. & H. 10 10 H. H. 5 10 5 L. & Co. 15 15 W. & Zn. 5 ,5 75 75 25 25 24 Waar dus in totaal een omzet is van 75 aandeelen, behoeven slechts 25 aandeelen per saldo te worden overgewezen. M. & P. zullen dus bericht ontvangen, dat hun de 5 aandeelen, welke zh' te ontvangen hebben, zullen worden geleverd door J. T. tegen den passagekoers. Aan S. & H., B. & R. en H. H, zal worden verzocht resp. 10, 5 en 5 aandeelen te leveren, bh' L. & Co. 15 en bh' W. & Zn. 5. De namen, op welke de te leveren aandeelen moeten worden overgeschreven, worden den verkoopers medegedeeld, waarna de verrekening van het fonds geheel is afgeloopen. Blijft dus alleen oVer de koersverschillen te vereffenen. De verrekening hiervan geschiedt op basis van den passagekoers. Wanneer deze bijv. op 225 % is vastgesteld, zal de verrekening voor de firma M. & P. het volgende verloop hebben. Door M. & P. zullen de volgende bedragen gedisponeerd worden: bh' B. & R. 225 — 223 =2 % over ƒ 5000 = ƒ 100.— 225 — 224 =1 % „ n 10000 = „ 100.— J. T. 225 — 2221/2 = 2V2 7o „ n 5000 = „ 125.— „ S. & H. 225 — 224% = V2 % „ „ 5000 = „ 25.— ƒ 350.- Eveneens zullen M. & P. disponeeren: bh' H. H. 225 — 227 = 2 % over ƒ 5000 = ƒ 100.— „ L. & Co. 225 — 226 = 1 % „ „ 10000 = „ 100.— „ W. & Zn. nihil, daar wh' gezien hebben dat deze continuatie-verkoop reeds op den passagekoers is gesteld. Daarentegen zal door J. T. de koopprijs van 5 aandeelen tegen den passagekoers van 225 % plus 2 m. 15 d. rente a, 5 % *) gedisponeerd worden bh' M. & P. . „ 11302.08 zoodat per saldo door M. & P. ƒ 10752.08 moet worden betaald, waartegen te ontvangen ƒ 5000 aandeelen. *) De te ontvangen en te betalen aandeelen Nederl. Handel Mpy. nit rescontre worden in tegenstelling met andere aandeelensoorten, met 5 pCt. rente berekend, ingaande 1 Juli. 25 Nagaande of dit resultaat juist is, komen we tot de volgende opstelling. Verkocht ƒ 5000 aandeelen a 227 % = ƒ 11350.— „ 10000; |>: id. a 226 % = „ 22600.— Gekocht ƒ 5000 a 223 % ƒ 11150.— ƒ 33950.— „ 10000 a 22&% „ 22400.— ƒ 33550.— te ontvangen ƒ 400.— Verder gekocht ƒ 5000 aandeelen a 222y2 % . die a 225 % worden gecontinueerd, dus waarop een koersverschil van 2Vè % wordt ontvangen ƒ 125.— totaal te ontvangen ƒ 525.— Daarentegen te betalen de aankoopsom van ƒ 5000 aandeelen a 224% % plus 2 m. 15 d. rente a 5 % ƒ 11277.08 Saldo te betalen ƒ 10752.08 Het is wellicht niet overbodig op te merken, dat het verschil van 2% % op de gecontinueerde ƒ 5000.— aandeelen nog geen definitieve winst is, doch eenvoudig verrekend wordt om den bewusten post tegen den passagekoers te laten doorloopen. De prolongatie-kosten ad % % worden bij de volgende rescontre verrekend. s>'i Ten slotte volgen op blz. 27 en 28 de modellen van een rescontre-kwitantie en van het contract, dat bh' affaires op th'd in aandeelen Ned. Handel Mpjj. van kracht is (formulier D.). Terwijl th'daffaires vaste koopen zyn, waarbij de levering vóór of op een bepaalden datum moejt plaats vinden, betreden we met premie-affaires het terrein van die transacties, waarbij de afdoening afhankelijk is van den wil van hem, die de premie heeft betaald; zelfs behoeft de afwikkeling niet plaats te hebben, indien zjjn belang zulks medebrengt. Hét Reglement van de Vereeniging* voor den Effectenhandel zegt dienaangaande het volgende: „Bij premie-affaires te leveren verbindt zich de verkooper (trekker), tegen ontvangst van een overeengekomen som of premie, tot levering van zekere fondsen binnen een 26 bepaalden tenrnjn, ter keuze van den kooper (gever) of van een anderen houder van het bewys van verbintenis, en tot een overeengekomen kooppry's. „Bh' premie-affaires te ontvangen verbindt zich evenzoo de kooper, tegen genot eener premie, tot in ontvangstneming van zekere fondsen. De betaling van de premie geschiedt den volgenden beursdag tegen uitreiking van het bewhs van verbintenis. „Bh' niet-opvraging of -aanzegging van premie-affaires zyn de bewijzen van verbintenis op den 'laatsten dag van den termijn, ten twee en een half ure, zonder waarde en is de premie verbeurd". Door een voorbeeld zal de strekking van deze soort affaires duidelijk worden. De firma K. & Co. voorziet hoogere koersen voor aandeelen Anaconda Copper Cy. en sluit met J. & Zn. een premie „te leveren" of „op te vragen" voor een maand op $ 10000 Anaconda's voor 2% %, d.w.z. dat ze voor 2% %, dus voor ƒ 625.—, van J. & Zn. het recht koopt om gedurende een maand $ 10000 Anaconda's op te vragen (die J. & Zn. dus moeten leveren) voor den thans geldenden beurskoers. Wanneer genoemd fonds momenteel 158 % noteert, zal er voor de firma K. & Co. eerst voordeel in de affaire zitten als de koers boven 160% % stijgt, n.1. koers plus premie. Indien de affaire pp 8 September 1919 gesloten is en het fonds in kwestie by'v. op 23 September d.a.v. tot 1613/4 gestegen is, kunnen K. & C. op dien dag den post opvragen en zich een voordeel van 1% % verzekeren. Is de koers op den uitersten termijn, 8 October, slechts tot 159V4 gestegen, dan kan genoemde firma toch opvragen tegen 158 %, om aldus het verlies van de premie voor een deel terug te winnen; van de betaalde 2% pCt. premie maakt ze toch nog l*/4 goed, zoodat het verlies haar slechts op 1V4 % komt te staan. Grooter dan 21l2 % kan het nadeel echter nooit zyn, daar de post niet wordt opgevraagd, als de koers onder 158 % is. Worden lagere koersen voorzien, dan sluit men een z.g. premie „te ontvangen" of „aan te zeggen". Voor het bedrag der premie koopt men dan het recht om gedurende zekéren tijd een bepaalde hoeveelheid fonds voor den thans geldenden beurskoers te leveren. J. R. sluit bijv. op 8 September RESCONTRE - KW 1T A N TI E. Ontvangen van den Heer J. T. de Somma van Eenhonderd vijf en twintig Gulden voor Surplus komende uit de Rescontre der Nedtrlandsche HandeI-Maatschappij, van 16 dezer. AMSTERDAM, 17 Sept 1910. Zegge f 125.— Af. & P. FORMULIER D. vastgesteld door de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. AKTE VAN KOOP EN VERKOOP OP TIJD VAN Aandeelen Nederlandsche Handel-Maatschappij. De ondergeteekenden verklaren, dat de eerste ondergeteeekende n M. & P. op heden a^an de n tweede n ondergeteekende den Heer H. H. he bben verkocht stuks, ieder a duizend gulden. Aandeelen der Nederlandsche Handel-Maatschappij, tot den prijs van tweehonderd zeven en twintig percent op de rescontre van 16 September aanstaande, op de voorwaarden, vervat in het „Reglement voor den Effectenhandel" van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. Hiervan twee eensluidénden opgemaakt. Amsterdam, 25 Aug. 19 19. (Handteekening en.) M. & P. H. H. Zegge: f 5000.— aand. Ned. Handel Mij. a 227 % per rescontre van 16 Sept. 1919. 29 oen premie „aan te zeggen" gedurende een maand met W. & K op $ 5000 Steelshares voor den thans geldenden beurskoers, welke premie 2 % kost. Voor ƒ 250.— koopt dus J. B. het recht om $ 5000 Steelshares te leveren aan W. & K. tegen den huidigen prijs, die bijv. 114V2 % bedraagt. De affaire levert voor J. R. winst op, zoodra de koers onder II2V2 zal dalen, maar ook op 1133/4 zal hjj aanzeggen, daar van de premie ad 2 % alsdan toch nog 3/4 % terecht komt. Onder vermelding dat premies voor een week, een maand, drie maanden, enz. kunnen worden gesloten, dat de contracten meestal aan toonder luiden, teneinde ze verhandelbaar te maken, en dat ook dubbele premies (te leveren óf te ontvangen) kunnen worden gesloten, geven wij als voorbeeld de eerstbeschreven transactie, ingevuld op het daarvoor bestemde formulier E. Terwjjl het Reglement voor den Effectenhandel uitgebreide voorschriften geeft ten aanzien van tijd-affaires, die, uitgezonderd in aandeelen Nederlandsche Handel Mpij., zelden of nooit voorkomen, zwhgt het ten eenenmale over de z.g. „keur", een transactie, die voorheen eiken dag ettelijke malen werd afgesloten; tijdens de oorlogsjaren is de omvang van deze soort affaires sterk verminderd. Momenteel (Sept. 1919), komen ze een enkele maal voor in aandeelen Koninkr hjke Olie. De keur houdt het midden tusschen een contante affaire en een premie-affaire, d.w.z. een gedeelte van den post wordt beschouwd als vasten koop, terwh'1 voor de levering van het restant de wil van den kooper of verkooper, al naar mate de condities luiden, den doorslag geeft. De verhouding tusschen het vast overgenomen bedrag en het eventueel nog op te vragen oï aan te zeggen bedrag, is meestal als 1:2. Heeft men bijv. bij een keur 10 aandeelen Steel Corporation vast gekocht met conditie, dat men den volgenden dag of gedurende een week voor denzelfden prijs nog 20 aandeelen kan opvragen, dus in totaal 30 aandeelen, dan. drukt men deze affaire aldus uit: 10 of 30 Steels in kooperskeuze op!den volgenden dag of later. De meest voorkomende combinaties zijn: 10 of 30 shares (dus $ 1000 of $ 3000). 20 of 60 „ (dus „ 2000 of „ 6000). FORMULIER E. Tastgesteld door de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. AKTE VAN VERBINTENIS voor Premie-Affaires. De ondergeteeken.de n J. & Zn. verbind en zich aan toonder dezes te leveren tienduizend dollar gewone aandeelen Anaconda Copper Cy. van heden tot 8 October aanstaande in toonders keuze tegen den prijs van eenhonderd acht en vijftig percent, op de voorwaarden vervat in het „Reglement voor den Effectenhandel" van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. Amsterdam, 8 Sept. 19 19. (Handteekening.) J. & Zn. Zegge: $ 10000 gew. Anaconda Copper shares tot den koers van 158 %, te leveren per 8 October 1919. 31 30 of 100 Shares (dus $ 3000 of $ 10000). 50 of 150 „ (dus „ 5000 of „ 15000). 100 of 300 „ (dus „ 10000 of „ 30000). 300 of 1000 „ (dus „ 30000 of „ 100000). De affaire kan plaats hebben in koopers- of verkooperskeuze. Een voorbeeld van een dergehjke transactie is 't volgende: W. is van oordeel dat Southern Railway shares den volgenden dag hooger zullen noteeren, doch wil niet het risico ioopen, dat de vaste koop van een post dezer aandeelen hem zou geven. Hy koopt daarom van L. een keur op den volgenden dag in kooperskeuze en betaalt daarvoor een zekere tractie boven den beurskoers. Als Southern Rails momenteel 26 pCt. noteeren, zal hy bijv. van L. koopen 100 of 300 aandeelen a 26Vé pCt. in koopers keuze op den volgenden dag, hetgeen zeggen wil, dat hy* vast overneemt $ 10000 Southern Rails ad 26*/4 %, doch bovendien het recht heeft, indien de toestand der markt zulks toelaat, nog $ 20000 voor denzelfden koers op te vragen. Vaak zal de kooper op rekening van het vast overgenomen bedrag eenzelfde bedrag verkoopen, zoodat het verlies dan beperkt is tot het verschil tusschen den koers der keur en den beurskoers, gerekend over het vast overgenomen bedrag. W. kan voor de $ 10000 Southern Rails 26 % bedingen, zoodat nu voor hem nog de vraag blijft of hy den volgenden dag de andere $ 20000 al dan niet zal opvragen. Daar de keur hem ƒ 62.50 kost (V4 % over de $ 10000), moet de koers den volgenden dag ten minste 8/8 % hooger zyn, om hem winst te verzekeren. Immers vraagt hy' dan op $ 20000 Southern Rails a 261/* %. de keur kostte hem V4 over $ 10000 of over $ 20000 V8 % 263/8 % den vorigen dag was de koers 26 % zoodat het avans tenminste 3/8 % moet bedragen om de kosten van de keur goed te maken. " Gely'k gezegd, kan een dergehjke affaire ook in verkooperskeuze geschieden. R. koopt byv. 30 of 100 Steelshares in verkooperskeuze op den volgenden dag. Indien de beurskoers, 32 laat ons zeggen, 114 % bedraagt, zal bij daarvoor by*v. 1133/4 % moeten betalen. Is den volgenden dag de koers 1131/-! %, dan zal de verkooper het grootste bedrag, dus $ 10000, aanzeggen voor 1133/4 % ; is de koers lMVs % > dan natuurlijk niet, zoodat alleen de $.3000 vast verkocht blijven voor,1133/4 %. Keuren worden meestal gedaan op den volgenden dag, doch loopen ook wel eens langer, byv. een week. Een contract wordt er als regel niet van opgemaakt. Prolongaties, Beleeningen en Leeningen on call. Zooals hiervoor, by' de beschrhving van de usance van zaken doen op de Amsterdamsche beurs, werd gezegd, en ook op den plattegrond duideüjk is te zien, vormen zich voor den handel in de verschillende fondsen afgebakende „hoeken", die, naarmate de omzetten meer of minder levendig zyn, grooter of kleiner zyn. Zulk een hoek is ook de geldhoek, alwaar zh', die geld ter leen wenschen op te nemen, en zy, die geld ter leen hebben aan te bieden, met elkaar in verbinding treden. De eerste rubriek is die der geldnemers, de tweede die der geldgevers. Steeds wordt er voor zekerheid een onderpand van effecten vereischt. De .meest voorkomende vorm, waaronder geld ter leen wordt gegeven en opgenomen, is de prolongatie, die voor den tijd van een maand gesloten wordt, na afloop van dien termy'n stilzwijgend gecontinueerd en zoo vervolgens. De geldnemer heeft te allen tyde het recht de prolongatie te doen afloópen, doch moet, wanneer de prolongatiepost minder dan een halve maand geloopen heeft, toch minstens 15 dagen rente betalen. Is de post eenmaal gecontinueerd geweest, dan bly'ft toch de conditie van een minimum-rente van 15 dagen volgens de condities van de Beursvoorschriften 1914. De geldgever kan de aflossing van zijn kant slechts doen plaats vinden telkens op den vervaldag en moet steeds een dag van tevoren aan den geldnemer kennis geven van dat voornemen. De waarde van het onderpand in fondsen moet eveneens volgens bovengenoemde Beursvoorschriften steeds volgens beursprys, zonder bijvoeging van rente, met 20 % het bedrag van de leening te boven gaan. Enkele categoriëen van fondsen zijn daarvan uitgesloten; een prolbngatie, waarvan het onderpand uitsluitend uit die fondsen bestaat, behoeft slechts 33 10 % surplus. (Art. 71 sub 1 Beursv.) Telkens wanneer bij daling van de beursprijzen de waarde van het onderpand tot beneden het vereische bedrag mocht verminderen, moet het uiterlijk den volgenden dag vóór 12 ure 's middags, zoodanig worden aangevuld, dat het vereischte surplus weder aanwezig zij. By algemeene dalingen in bepaalde rubrieken fondsen, byv. de Amerikaansche waarden, Culturen, Scheepvaarten, Tabakken, Petroleum- of Mijnwaarden, passeeren de onderpanden van alle prolongaties, waarin die soort stukken gede-: poneerd. mochten zyn, de revue, en wordt, indien het gebruikelijke surplus van 20 % niet aanwezig mocht worden bevonden, tot de geldnemers eenvoudig het verzoek gericht om de posten eens na te rekenen. Het surplus komt dan al spoedig opdagen. Is de geldnemer echter in gebreke gebleven het onderpand behoorlyk aan te zuiveren of om aflossing en rente op de daarvoor gestelde tijden te voldoen, dan is de geldgever, daags na een gerechtelijke insinuatie tot aanvulling of betaling, bevoegd de verpande effecten door twee makelaars ter beurze te doen verkoopen, ten einde uit de opbrengst daarvan hoofdsom, rente en kosten te verhalen, behoudens de aansprakelijkheid van den geldnemer voor het te kort komende. Bij nietvoldoening aan de insinuatie tot aanvulling van. het onderpand of tot rentebetaling, is de hoofdsom onmiddélhjk vervallen, zonder dat een tweede insinuatie vereischt w.ordt. Zoodra een lid van de Vereeniging zijn betalingen staakt, worden al zijn beurs-engagementen opvorderbaar en worden al zyn prolongaties en andere geldleeningen als opgevraagd of aangezegd beschouwd, zoodat de weg tot een spoedige afwikkeling, zooals boven aangegeven, openstaat. Eenige meerdere zekerheid is er voor de geldgevers nog gelegen in de omstandigheid dat, volgens de usances van de Vereeniging voor den Effectenhandel, het onderpand van een prolongatie subsidiair verbonden is voor alle andere geldleeningen, welke tusschen dezelfde partijen zyn of zullen worden gesloten. Zoolang evenwel de post, waarvoor het onderpand in de eerste plaats is bestemd, nog loopende is, kan het voor andere posten niet worden aangesproken. Het komt vaak voor, dat de geldnemer uit het onderpand eener prolongatie eenig fonds wenscht terug te ontvangen, 3 34 bijv. om het na verkoop af te leveren of aan een cliënt, die er om gevraagd heeft, toe te zenden. Hij maakt alsdan een ruiling, d.w.z. deponeert zeker ander fonds in de prolongatie en verzoekt op het daartoe op te maken contract teruggave van de fondsen, die hh noodig heeft; deze worden hem in den regel den volgenden dag ter hand gesteld. Er dient evenwel gezorgd te worden, dat ook na deze ruiling het vereischte surplus in den post aanwezig bhjft. Is de overwaarde zeer ruim, dan is het zelfs mogelijk dat er zonder deponeering uit den post wordt gelicht. Daar de fondsen in een prolongatie, hoewel verpand, het eigendom blijven van den geldnemer, heeft deze recht op de vervallen coupons en geannonceerde dividenden. Wanneer de betaling is aangekondigd, kan hy door middel van een couponkwitantie (zie model) zich in het bezit stellen van de aangevraagde coupons en dividenden. Van de door den Minister van Financiën, ingevolge art. 78 der Beursvoorschriften vastgestelde formulieren B (prolongatie), C (surplus), en D (ruiling) volgen hier de ingevulde modellen. Een tweede vorm van geldleening tegen onderpand van fondsen was de beleening, die voor drie maanden gesloten werd. De voorwaarden van 'beleening stemden vrijwel overeen met die van prolongatie; slechts op twee punten wh'ken ze daarvan af, n.1. dat in den post steeds 20% surplus in onderpand aanwezig moest zijn en dat bij aflossing tusschentyds door den geldnemer over de geheele loopende maand rente betaald moest worden. Beleeningen komen niet meer voor. De Vereeniging voor den Effectenhandel schreef hiervoor formulier F voor; de Beursvoorschriften noemen de Beleening niet. Ten slotte de Ter Leengeving van Geld on Call, in de Beursvoorschriften bekend als daggeld-leening. Zooals de naam aanduidt, geschiedt deze vorm van geldleening voor onber paalden tijd tot wederopzegging door een der partijen. Het recht, dat geldgever zoowel als geldnemer hebben, om iederen dag den post te doen eindigen, vormt het eenige ingrijpende verschil met de voorwaarden van de prolongatie; de opzeggingstermijn op den vooraf gaanden beursdag bhjft echter van Coupon Aanvrage. de Heeren J. & Co. gelieve n te knippen de onderstaande Coupon s verschenen 1 October 1919. welk e zich bevind en aan de Effecten, liggende bij HEd. in prolongatie groot f 25000 in dato 10 Sept. 1919. Als van: $ 3000.— 3 % Kansas City Southern. ■ Amsterdam, October 19 19. J. H. R. Couponkwitantie. Ontvangen van de Heeren J. B. k Co. de coupon s van: $ 3QO0.— 3 % Kansas City Southern uit prolongatie groot f 25000 dd. 10 Sept. 1919. Amsterdam, October 1919. J. H. R. FORMULIER B. vastgesteld door den Minister van Financiën, ingevolge art. 78 der Beursvoorschriften 1914. PROLONGATIE-AKTE. De ondergeteekenden verklaren, dat de eerste ondergeteekende J. H. R. op heden op prolongatie ontvangen he eft van de tweede ondergeteekende n de He eren J. B. ds Co. de som van Vijf en twintig duizend gulden tegen eene rente gerekend a 4 ten honderd in het jaar, op de voorwaarden, die vervat zijn in de Beursvoorschriften 1914. en tot zekerheid van de verbintenissen, uit deze prolongatie voortvloeiende, aan de tweede ondergeteekende n in pand gegeven en ter hand gesteld he eft de volgende effecten: f 2000.— aand. Kon. Ned. Mij. tot Exploitatie van Petroleumbronnen in Ned.-Indië. $ 5000.— gewone aand. U. S. Steel Corporation. $ 3000.— 3 % Kansas City Southern Spw. Mij. met verbintenis tot zoodanige aanvulling van het onderpand als noodig zal zijn om daarin steeds het bij art. 71 van voornoemde Beursvoorschriften bepaalde surplus te doen liggen. Het onderpand wordt. subsidiair mede verpand tot zekerheid voor alle andere geldleeningen, welke tusschen de ondergeteekenden na 28 Juli 1914 zijn of zullen worden gesloten, op den voet van art. 72 van bovengenoemde Beurs vo orschriften. De eerste ondergeteekende machtig t de tweede ondergeteekende n tot herbeleening van het onderpand. Hi ervan twee eensluidenden opgemaakt. Amsterdam, 10 Sept. 19 19. 2e ondergeteekende, le ondergeteekende, J- B. & Co. J. H. R. FORMULIER C. vastgesteld door den Minister van Financiën, uitgevolge art. 78 der Beursvoorschriften 1914 AKTE VAN SURPLUS. De ondergeteekenden verklaren dat de eerste ondergeteekende J. H. R. op heden ter aanvulling van het onderpand der prolongatie, groot f 25000.—, de dato 10 September 1919 aan de tweede ondergeteekende n de Heeren J. B. de Co. tenzelfden einde, en met gelijke sübsidaire verpanding, en met gelijk beding omtrent herbeleening in pand gegeven en ter hand gesteld 'heeft $ 1000.— gewone aandeelen U. S. Steel Corp. Hiervan twee eensluidenden opgemaakt. Amsterdam, 3 October 1919. 2e ondergeteekende, le ondergeteekende, J. B. de Co. J. H. R. FORMULIER D. vastgesteld door den Minister van Financiën, ingevolge art. 78 der Beursvoorschriften 1914. AKTE VAN RUILING. Tlo nnrlororofoolronrlon irarl/loron rlo^- Aa n^vui-n rmAn-* geteekende J. H. R. op heden van het onderpand der prolongatie groot f 25000.— de dato 10 September 1919 van de tweede ondergeteekende n de Heeren J. B. & Co. terug ontvangen he eft de volgende effecten: $ 1000 3 % Kansas City Southern Spw. Mij. en in de plaats daarvan, ten zelfden einde, met gelijke siifosidiairp. vprnanrlincr om mof noliih hoAkmn rwntvom* h hp.lep.n.i'n.n. aan Ha fwp.orlp nnrlorfTpfoatonrlo m ï'n -rvo-nr] nr. f'. O r^^v* &^ geven en ter hand gesteld he eft de volgende effecten: f 2000.— eert. 3 % Ned. Werk. Schuld Hiervan twee eensluidenden opgemaakt. Amsterdam, 15 October 1919. 2e ondergeteekende, le ondergeteekende, J. B. & Co. J. H. R. FORMULIER F, vastgesteld door de Vereenigiging voor den Effectenhandel te Amsterdam. BELEENINQ-AKTE. De ondergeteekenden verklaren, dat .de eerste ondertreteekende Wmt J. H. R. op heden op belee\ning ontvangen he eft van de tweede ondergeteekenden de Heeren J. B. & Co. de som van Vijf en twintig duizend Gulden tegen een rente gerekend a | ten honderd in het jaar, en tot zekerheid van de verbintenissen, uit deze beleening voortvloeinde, aan laatstgenoemden in pand gegeven en ter hand gesteld he eft de volgende effecten: f 2000.— aand. Kon. Ned. Mij. tot Expl. van Petroleum- bronnen in Ne.derl. Indië. $ 5000.— gewone aandeelen U. S. Steel Corporation. $ 5000.— S % Kansas City Southern Spw. Mij. met verbintenis tot zoodanige aanvulling van het onderpand als noodig zal zijn om daarin steeds een. surplus van 20 procent te doen liggen, en op al zulke verdere voorwaarden, als vervat zijn in het „Reglement voor den Effectenhandel" van de Vereeniging voor den Effectenhandel te Amsterdam. Het onderpand wordt subsidiair mede1 verpand tot zekerheid voor alle andere beleeningen en prolongatiën, welke tusschen de ondergeteekenden zijn of zullen worden gesloten, op den-voet van art. 52 van bovengenoemd Reglement. Hiervan zijn twee eensluidenden opgemaakt.. Amsterdam, 10 Sept. 19 19. (H andteekeningen.) J. H. R. . j. B. & Co. 40 kracht. Alleen is er een kleine afwijking in de berekening van de rente; bij prolongaties wordt de maand op 30 dagen gerekend, by' call-posten op het juiste aantal, terwy'1 by het sluiten van.call-posten aan medeleden der Amsterdamsche Vereeniging geen provisie in rekening wordt gebracht. Somtyds worden call-posten gesloten met de speciale conditie, dat van het onderpand door den geldgever mag worden gebruikgemaakt. By aflossing behoeven in dit geval van de in onderpand gedeponeerde stukken dezelfde nummers niet te worden verantwoord. By dezen vorm. van ter leengeving on call is niet het rentegevend maken van overvloedige kasgelden hoofdzaak, doch het in bruikleen ontvangen van stuk-* ken om deze ter aflevering (in geval van baisse-positie) aan te wenden. Het leenen van fonds geschiedde vroeger niet op contract; de huidige vorm verdient natuurlyk meer aanbebeveling. Daar het niet usantieel is bij het leenen van stukken surplus te fourneeren, wordt ook in de call-akte de daarop betrekking hebbende zinsnede gemist. Het formulier A is door den Minister van Financiën ingevolg art. 78 der Beursvoorschriften, vastgesteld. Provisiën. De in rekening te brengen provisiën bij het afsluiten van transacties voor rekening van anderen zyn in de Reglementen der drie Vereenigingen voor den Effectenhandel als volgt vastgesteld: Het is aan de leden verboden lagere provisiën te berekenen of door hunne filialen te doen berekenen voor de uitvoering van orders tot de hieronder vermelde handelingen dan de onderstaande: t Voor het koopen en verkoopen van Fondsen : (zie nevenstaande staat). Art. 51a van het Reglement van den Provincialen Bond bepaalt: Indien by' uitvoering van kooporder, op den derden beurs- voor fondsen genoteerd in percenten. tot en met boven 10% tot en met boven 25° 0 tot en met boven 105% 10% 25% 105% te berekenen over: nom. bedrag nom. bedrag nom. bedrag effectief bedrag Bemerkingen Volgenp het Reglement van (alle provisiën zijn uitgedrukt per mille) AMSTERDAM. a. aan medeleden l/4 5/16 % 3/8 * b. aan leden van de Vereeniging van Effectenhandelaren te Rotterdam en den Bond voor '/ï % 1 l Voor uitvoering van koon- en den Geld en Effectenhandel in de verkooporders op denzelfden Provincie- M , ^.""UviW 22ïïi£ * Cl. aan anderen (personen, moeten gebracht worden. Vennootschappen en instellingen) in Nederland, te A'dam 1 l'/2 2 2 id. in de Inkomsten-belasting aangeslagen. * c2. aan anderen in Nederland. 11 ƒ2 2 3 3 id. * d aan fondsenhandelaren in ., < .,, ,,, ,., het buitenland. 1'2 "J*. K§ 1 'i ld- * e. aan anderen in het buitenl. 3 3 3 3 id. * Overeenkomstige bepalingen geven de Reglementen van de Vereeniging van Effectenhandelaren te Rotterdam, en de Bond voor den Geld en Effectenhandel in de Provincie. voor fondsen genoteerd in eensgeve nd geld. Volgens het Reglement van tot en met boven ƒ 5.- tot en met boven ƒ 60.- tot en met boven f 100 - AMSTERDAM. ƒ5.- ƒ50.- ƒ ïoo.- als boven onder a. 7'A cent — *. 10 cent 12 7, cent '/<.% ** • „ 1. b. 15 „ 20 „ 25 , '/%/„ 2 >. S .„ cl. 22 Va „ 30 „ 37 V2 „ %% .' » c2- 30 » 40 „ 50 ï i/2o/0 ** Overeenkomstige bepalingen geven de Reglementen van de Vereeniging van Effectenhandelaren te Rotterdam en den Bond voor den Geld en Effectenhandel in de Provincie. FORMULIER A, vastgesteld 'door den Minister van Financiën, ingevolge art. 78 der Beursvoorschriften 1914 Akte van Daggeld-leen ing. De ondergeteekenden verklaren, dat de eerste ondergeteekende • "I J. H. R. op heden als daggeld-leening ontvangen he eft van de tweede ondergeteekende n de Heeren J. B. &s Co. de som van Vijf en twintig duizend Gidden tegen een rente gerekend a 4-/« ten honderd in het jaar op de voorwaarden, die vervat zijn in de Beursvoorschriften 1914, en tot zekerheid van de verbintenissen, uit deze geldleening voortvloeiende, aan de tweede ondergeteekende n in pand gegeven en ter hand gesteld he eft de volgende effecten: f 2000.— aand. Kon. Ned. Mij. tot Expl. van Petroleurnbronnen in NederL Indië. $ 5000.— gewone aandeelen U. S. Steel Corporation. $ 5000.— 3 % Kansas City Southern Spw. Mij. met verbintenis, tot zoodanige aanvulling van het onderpand als noodig zal zijn om daarin steeds het bij art. 71 van bovengenoemde Beursvoorschriften bepaalde surplus te doen liggen. Het onderpand wordt subsidiair mede verpand tot zekerheid voor alle andere geldleeningen, welke tusschen de ondergeteeekenden na 28 Juli 1914 zijn of zullen worden gesloten op den voet van art. 72 van bovengenoemde Beursvoorschriften. De eerste ondergeteekende machtigt de tweede ondergeteekenden tot het beleenen van het onderpand. Hiervan zijn twee eensluidenden opgemaakt. Amsterdam, 10 Sept. 19 19. 2e ondergeteekende, J.B.& Co. Ie ondergeteeekende, J. H. R. 43 dag, nadat de stukken gekocht zijn, het verschuldigd bedrag door den opdrachtgever niet is vereffend, moet door den commissionair aan den committent, met ingang van dien dag tot en met den dag van vereffening, rente over het verschuldigde in rekening gebracht worden, die niet lager mag zyn, dan die voor Voorschotten in rekening-courant door de Nederlandsche Bank, voorgeschreven. II. Voor het koopen en verkoopen van fondsen, waarvan de stukken eerst later u-orden uitgegeven : Het dubbele van de provisie welke onder I is vastgesteld, indien de transactie vóór den dag, door het bestuur als eersten levèringsdag vastgesteld, is afgesloten. IQ. Voor het nemen van Geld op Prolongatie en voor het contineeren daarvan. a. Aan de Sub. b genoemden: s/4 °/00 over 't gesloten bedrag; b. Aan de Sub. c genoemden 1 °/00 over het gesloten bedrag*) ; IV. Voor het nemen van geld „on call". a. Aan de Sub. b genoemden: 0.9 % rente per jaar boven den te betalen rentevoet; 6. Aan de Sub. c genoemden: 1.2 % rente per jaar boven den te betalen rentevoet*); V. Voor voorschotten in rekening^courant. a. Aan de Sub. b genoemden: 0.9 % rente, per jaar boven den gemiddelden rentekoers voor prolongatie gedurende den tijd waarover de rekening-courant loopt ; b. Aan de Sub. c genoemden: 1.2 pCt. rente per jaar boven den gemiddelden rentekoers voor prolongatie gedurende den tijd waarover de rekening-courant loopt*). VI. Voor het continueeren van Aandeelen Handelmaatschappij op rescontre: . a. Aan de Sub. b genoemden: 1/16 % over het nominaal bedrag. b. Aan de Sub. c genoemden: 1/8 % over het nominaal bedrag*). *) Deze bepalingen komen in het Reglement van de Vereeniging voor Effectenhandelaren te Rotterdam niet voor. 44 VII. Voor het prolongeeren op rescontre van Aandeelen Handelmaatschappij als lid-geldgever: a. Aan de Sub b genoemden: 1IS2 % over het nominaal bedrag. b. Aan de Sub. e genoemden: 1lie % over het nominaal bedrag.*) VTII. Voor het verhandelen van een bij inschrijving verleend claimrecht: a. aan de Sub. b genoemden: ƒ 0.05 per claimbewys, bh' een prijs van minder dan ƒ 2.50; ƒ 0.12V2 per claimbewh's, by' een pry's van ƒ 2.50 tot en met ƒ 25.—; 1/2 % over de opbrengst per claimbewys by' een prjjs van boven ƒ 25.— tot en met ƒ 100.—; ƒ 0.50 over de opbrengst per claimbewys, by een pry's van ƒ 100.—, benevens 1li % over het bedrag, dat het claimbewijs boven ƒ 100.— opbrengt. b. Aan de Sub. c genoemden: het drievoudige der provisie en van het minimum hierboven sub. a vastgesteld. c. aan fondsenhandelaars in het buitenland zelfde tarief als onder a; d. aan anderen in het buitenland zelfde tarief als onder b. IX. Voor het uitleveren van fondsen aan derden al of niet met betaling gepaard gaande, en voor de overschrijving van fond- ; sen op een ander hoofd van rekening : Aan de Sub. a genoemden x/4 °/00 over het nominaal bedrag; Aan de Sub. b genoemden l/2 %o over bet nominaal bedrag*); X. Voor het bij derden ontvangen van bij emissie toegewezen fondsen, indien geene emissie-provisie genoten wordt :■ Aan de Sub. b genoemden Vie % over het nominaal bedrag; Aan de Sub. b genoemden 1/8 % over het nominaal bedrag; *) Deze bepalingen komen in het Reglement van de Vereeniging voor Effectenhandelaren te Rotterdam niet voor. 45 XI. Voor het incasseeren van rente op inschrijvingen in de Grootboeken der Nationale Schuld : a. aan de sub. b genoemden: 1\2 % van het geïncasseerde bedrag; b. aan de sub. c genoemden: 1 % van het geïncasseerde bedrag. Deze bepalingen zijn alleen toepassehjk op het incasseeren van rente krachtens procuraties, welke na 1 Augustus 1913 zijn gedateerd. In bijzondere gevallen, in artikel 63 niet voorzien, is het Bestuur bevoegd de te berekenen minimum provisie vast te stellen. Het is aan de leden en hunne filialen verboden: 1°. Bij door hen op eigen naam en voor eigen rekening of op last of voor rekening van derden gehouden emissiën hetzn' door inschrijving, hetzn' door verkoop ter beurze of op welke andere wijze ook a. aan de sub. b genoemden eenige meerdere uitkeering te doen of toe te zeggen dan aan de. sub. a genoemden; deze bepaling is niet van toepassing ten aanzien van de leden der sub. b genoemde Vereenigingen die, ingevolge gepubliceerde aanstelling als agent, belast met de plaatsing van een bepaald fonds, eene verhoogde provisie voor zich van het emissiekantoor hebben bedongen; b. aan de sub. c genoemden eenige uitkeering te doen of toe te zeggen. 2°. Van de uitkeeringen welke hun als commissionnairs, bankiers of makelaars bh' emissiën, (hetzn' door inschrijving, hetzij door verkoop ter beurze) of in welk ander geval ook, worden toegekend, a. aan de in sub. b genoemden eene zoo groote uitkeering te doen, dat door hen zelf voor de betreffende transactie minder zou worden genoten dan zij bh' uitvoering van een kooporder tot gehjk bedrag en voor denzelfden koers zouden hebben genoten; b. aan de in sub. c genoemden eenige uitkeering te doen. 3°. Voor het geven van geld op prolongatie: 46 a. aan de in sub. b genoemden eene uitkeering van meer dan 1/4 °/00 per maand te doen;*) b. aan de in sub. c genoemden eenige uitkeering te doen. Het zal den leden evenwel geoorloofd zijn aan de Rijkspostspaarbank den genoteerden prolongatiekoers te verantwoorden, ook indien wegens de bizondere eischen, aan het onderpand gesteld, slechts een lagere koers kon worden bedongen.*)- 4P. Geheel of gedeeltelijk vrijdom van of vergoeding voor porti, telegram- en andere kosten te verleenen. 5°. Om prolongatieposten door tusschentijdsche gedeeltelijke aflossing te verminderen, in plaats van die posten geheel af te lossen en voor het verminderd bedrag opnieuw te sluiten.*) 6° Aan de patroons nota's van uitgevoerde orders te verstrekken, waarop de provisie of uitkeering niet afzonderlijk is vermeld en berekend. 79. Door bizondere overeenkomsten of handelingen van welken aard ook van de bepalingen van dit en het vorige artikel of van de later door het Bestuur te maken bepalingen af te wijken, of door advertentiën, circulaires, brieyen, besprekingen of anderszins, voorstellen of aanbiedingen te doen tot afwijking van dë bedoelde bepalingen. 8°. Tot eenige emissie hunne medewerking te verleenen, tenzij uit het prospectus of bericht blijkt, dat geene provisie- uitkeering geschiedt aan niet-léden,in ÏJederland gevestigd.**) i *) Deze bepalingen komen niet voor in het Reglement van de Vereeniging van-Effectenhandelaren te Rotterdam. **) Deze bepaling komt alleen voor in het Reglement van den Bond voor den Geld- en Effectenhandel in de Provincie. 47 ZEGELWET. In de Zegelwet 1917 waren bepalingen opgenomen, beoogende een recht te heffen op de effectentransacties voor hen, die van den handel in effecten geen beroep maakten. Door de wijziging van deze Wet is met ingang van 1 Augustus 1919 het recht, dat eerst ƒ 0.05 van elke ƒ 100 nota-bedrag, met eenzelfde schaal als het wisselrecht bedroeg, thans vastgesteld op ƒ 0.05 voor iedere ƒ 50.—. Over de berekening wordt in de Wet gezegd: „Het recht is verschuldigd over het bedrag van iederen aankoop, verkoop en toewn'zing; het bedraagt ten minste tien cent en klimt op met vijf cent tot vnf en twintig cent, boven de vijf en twintig cent met vijf en twintig cent tot vijf gulden en boven de vnf gulden met vijftig cent." Door deze bepaling is dus de schaal, als bij den wissel, vervallen en zal de berekening zijn als volgt: tot en met ƒ 100.— ƒ —.10. van ƒ 100.— tot „ 150.— „ —.15. „ „ 150.— „ „ 200.— „ —.20. „ „ 200.— „ „ 250.— „ —.25. „ „ 250.— „ „ 300.— „ —.50. „ „ 300.— „ „ 400.— „ —.50. „ „ 400.— „ „ 500.— „ —.50. „ I 500.— „ „ 750.— „ —.75. „ „ 750.— „ „ 1000.— „ 1.—. „ „ 1000.— „ „ 1250.— „ 1.25. „ „ 1250.— „ „ 1500.— „ 1.50. „ „ 1500.— „ „ 1750.— I 1.75. „ „ 1750.— „ „ 2000.— „ 2.—. enz. Het zegelrecht wordt voldaan door plakzegels, door perforatie gemakkelijk ih twee deelen te splitsen, waarvan één deel op den stok, in het, door een daartoe vanwege den Minister gevolmachtigden ambtenaar gewaarmerkte notaboek, achterblijft en één deel op de aan den cliënt uitgereikte nota (tot welker uitreiking de Wet verplicht) wordt gekleefd. Aangezien op deze plakzegels vijf en twintig maal in groote en kleine letters het woord „Beursbelasting" voorkomt, wordt 48 dit recht ook wel onder die benamnig aangeduid, hoewel in de Wet dit woord niet wordt gebruikt. Doordat ambtenaren, op grond van de Wet, door den Minister daartoe bevoegd verklaard, inzage kunnen nemen van de stokboeken en deze een getrouwe copie van de nota moeten bèvatten, is door deze wetsbepaling feitelyk het beroepsgeheim van den bankier en commissionair in effecten geschonden. De boekhouding van den hoekman. Alvorens wij kunnen overgaan tot het samenstellen van een ontwerp voor een boekhouding, die den hoekman voldoende gegevens verstrekt betreffende den stand zijner zaken en de uitkomsten daarvan, zonder hem nochtans te veel administratieve lasten op te leggen, dienen wij' ons terdege rekenschap te geven van den aard van zyn bedryf. Ik heb hier het oog gehad op die categorie van personen, die geen particuliere cliënten hebben, hun inkomsten dus niet putten uit den commissiehandel, doch den daghandel beoefenen, d.w.z. naar eigen inzicht in den loop van den middag koopen en verkoopen intusschen zooveel mogelyk zorg dragend dat hun fondsenpositie sluit by het eindigen der beurs, dus al het gekochte fonds weer verkocht is en omgekeerd. Voor het overige trachten zy van de bankiers, die de arbitrage beoefenen, dagorders te verkrygen. De hoekman handelt, althans in de afdeeling der Amerikaansche waarden, in den regel slechts in één fonds. Hy heeft daarin zyn vaste staanplaats, neemt er alle gelimiteerde orders waar en kent op grond daarvan, wanneer het tenminste een hoek met niet te ruimen omzet betreft, uitstekend de conditie van de markt in dat fonds. Door de bankiers wordt hy dan ook by voorkeur uitverkoren tot het uitvoeren van hun arbitrage-affaires, zoover die de eigen beurs betreffen. Laat ons nu nagaan hoe de aard der werkzaamheden van den hoekman ter beurze is. Te 1 a l1^ ure is hy present tot het afsluiten van middenkoers-affaires. Een ieder, die van zyn cliënten ongelimiteerde orders in het bewuste fonds ge- 49 kregen heeft, vervoegt zich bij hem om deze op te geven; de hoekman voorziet in vraag en aanbod, zoodat hij per saldo een zeker bedrag ge- of verkocht heeft voor middenkoers. Tevens houdt hij aanteekening van de limites voor aan- en verkoop; de opdrachtgevers vertrouwen deze aan jzjjn hoede toe, opdat zy niet den geheelen beursty'd op die limites behoeven te letten, en opdat de hoekman wete tot welken koers hy zyn fonds noteeren mag en welke orders, hetzjj voor aanof verkoop, binnen den genoteerden koers moeten vallen. Is er byV. een kooporder van $ 4000 van zeker fonds, gelimiteerd op 52*/2 %■, dan mag de noteering niet onder die limite gezet worden, tenzy de hoekman zijn opdrachtgever of contra-party in de gelegenheid stelt althans een gedeelte van zyn order tegen middenkoers, doch niet boven 52% % af te doen. Tegen half twee wordt by de bankiers-arbitrageanten aangevraagd tot welke koersen zy uiterlyk willen koopen of verkoopen ten behoeve van hun arbitrage. Ondersteld nu dat de hoekman de volgende middenkoersaffaires heeft verricht. Van X. & Co. 100 pref. Gulf m.k.*) Aan Y. & Co. 70 pref. Gulf. m.k. Van Z. & Co. 200 pref. Gulf. m.k. Zyn eerste werk is nu, ter besparing van kosten door de over- en weer levering, aan X. & C. te verzoeken 70 shares te leveren voor den middenkoers by Y. & O, en de resteerende 30 shares per saldo by hemzelf te leveren. By de eerste twee affaires wordt op grond hiervan in het beursboekje aangeteekend: 70 rescontre. De positie is nu: gekocht 230 shares tegen middenkoers, die hy zoo goed mogelyk weer moet trachten te verkoopen. Indien hy er in slaagt 100 shares by "bankier A. te plaatsen voor 52i/2 % dus *) Beursnaam voor: Kansas City Southern. 4 50 Aan A. 100 pref. Gulf 52% en in den loop van den middag nog 110 shares verkoopt als volgt: Aan B. 30 pref. Gulf 529/16. Aan C. 50 pref. Gulf 5217/32. Aan D. 30 pref. Gulf 52%,. dan zijn de resultaten van dien daghandel bh' een noteering van bijv. 52B/16—529/16 (middenkoers 527/16) gemakkelijk na te gaan. We hebben dan de volgende opstelling: Gekocht: Verkocht: van X. ft Co. 100 shs. 52%, (resc. 70) aan IJ. 70 shs. 52%, (resc.) van Z. & Co. 200 „ 52%, aan A. 100 „ 521/, aanB. 30 „ 52%, aanC. 50 „ 521%3 aan D. 30 „ 52% Saldo overgehouden 20 „ 52%, 300 shs. 300 shs. De winst hierop is: %e % op 100 shares /8 % „ 30 „ 782 % ff 50 „ 1/i6 % ff 30 „ benevens 3/8 °/00 provisie over 580 shares *) Het komt wel voor dat, indien de hoekman van een zelfden opdrachtgever middenkoers-affaires te noteeren krijgt in het zelfde fonds en wel te koopen en te verkoopen (dat door opdrachten uit de provincie voor kan komen wanneer deze op het laatste oogenblik binnen komen, zoodat deze met meer „in-zich-zelf * gesloten kunnen worden) hij over slechts één zijde provisie berekent. = ƒ 15.63 = „ 9.38 = „ 11.72 = „ 4.69 ƒ 41.42 = ƒ54.38*) ƒ 95.80 Aan bankier A. geeft hij het volgende nota'tje af: Amsterdam, 5 October 1919. Voor U gekocht: $ 10000 prèf. Gulf 52% % van nnjzelf den Heer A. van Wil de bewuste hoekman de kans niet loopen om dit voordeel weer te zien verdwijnen door koersverlies op de overgehouden 20 shares, dan kan hij een keur in verkooperskeuze sluiten, nl. 20 of 60 shares, waarvoor hn' bijv. 52%6 % bedingt. Bij het aangaan van deze keur zhn dus 20 shares vast verkocht voor 52%6 %> hetgeen dus een verlies beteekent van 3/8 % over 20 shares, zijnde ƒ 18.75, maar grooter kan het verlies hierop nooit worden; integendeel heeft hn' de kans om, wanneer de koers den volgenden dag belangrijk lager is (ten minste lager dan 52%6 %), 60 shares voor 52%6 % aan te kunnen zeggen, welke hh' dan met evenveel koerswinst kan terugnemen als de koers onder 52%„ % is. Het resultaat van de keur kan dus eerst den volgenden dag ter beurze bepaald worden. In den namiddag worden de gedane affaires in den regel nog geboekt en van de verkoopen de afleveringnota's gereed gemaakt, opdat den volgenden dag, als het gekochte fonds wellicht geleverd wordt, alles zooveel mogelijk in gereedheid is voor een spoedige behandeling. Indien de hoekman niet anders dan de hieromschreven soort zaken doet in één boek, en geen orders voor particuliere cliënten uitvoert kan het In- en Verkoopboek den zeer een- 51 52 voudigen vorm hebben van Model 1. Nadere toelichtingen hierop lyken mij niet noodig, daar de liniatuur voor zichzelf spreekt. De kolommen „Opmerkingen" dienen voor bizondere aanteekeningen, als rescontre van posten (verrekening van het saldo in fonds en geld van ge- en verkochte- stukken met tenzelfde firma), levering in gedeelten enz. Voor het overige verschaft het boek den hoekman voldoende gegevens betreffende zyn handel: het doet hem zien dat de gekochte hoeveelheid fonds sluit met de verkochte hoeveelheid, alsmede de winst of het verlies van den daghandel, welke hy te boeken zal hebben. Voorts blykt hem welke posten te ontvangen of te leveren nog openstaan. De te leveren posten moeten sluiten met de gereed liggende afleveringnota's. De volgende journaalposten vloeien voort uit de transacties op 5 October. Daghandel gekochte fondsen ƒ 30123.43 aan Beurs ƒ30123.43 ($23.000 a 527/16 min 3/8 °/00 over $ 30.000) Beurs ƒ 27597.36 Effecten-Rekening $ 2000 pref. Gulf ƒ 2621.87 aan Daghandel verkochte fondsen ƒ 30219.23 en op 6 October, ondersteld dat de hiervoor besproken keur in verkooperskeuze afgewikkeld wordt door de levering van slechts 20 pref. Gulf a 52V16 %: Beurs ƒ 2603.13 aan Effecten-Rekening $ 2000 pref. Gulf ƒ 2603.13 Op te merken valt, dat de rekening „Daghandel" hier gebruikt wordt voor den dagelykschen omzet, doch dat de „Effecten-Rekening" optreedt zoodra er aan- of verkoopen geschieden, waarbij de tegentransactie niet op denzelfden dag plaats vindt. Zoodoende worden de resultaten van,den dag- 53 handel gescheiden gehouden van de speculatie in fondsen. De levering van stukken wordt des ochtends tusschen 9 en 12 uur bewerkstelligd. Het is zaak, ter wille van rentebesparing, de geleverde fondsen weer zoo spoedig mogelijk aan de koopers door te leveren. Dit geschiedt evenwel niet dan nadat de stukken technisch zyn onderzocht, d.w.z. nagezien of ze wel leverbaar zyn, of ze behoorlyk gezegeld zijn, of ze voorzien zijn van de juiste coupon (resp. dividend), of zich< geen vetvlekken in de stukken bevinden, enz. Daarna moeten de nummers genoteerd worden, opdat men steeds van ieder stuk den loop kan volgen; immers kan er aan het stuk een gebrek kleven, dat het onleverbaar maakt, zonder dat dit .onmiddellijk te zien is: het kan bijv. uitgeloot zijn, het kan van diefstal afkomstig zyn, enz. De nummers worden dus genoteerd, ter wille van den spoed voorloopig op de nota, die by de fondsen wordt gevoegd, om naderhand in het Nummerboek (Model 2) te worden overgebracht. Het Nummerboek kan tevens dienst doen als Voorraadboek; de niet als geleverd, afgeschreven fondsen moeten aanwezig zyn. Na betaling kunnen de ontvangen posten worden doorgeleverd, voorzien van de afleveringsnota. De betaling behoort wettig te geschieden in Nederlandsche munt, doch in den regel (d.w.z. als de kooper solide wordt geacht) wordt ook genoegen genomen met z..g kassiersbriefjes of cheques, door den kooper op een der Kassiersinstellingen getrokken. Deze,kassiersbriefjes hebben den volgenden vorm: No Ontvangen van deASSOCIATT E-C A S S A de Somma van waarvoor dezelve in rekening crediteere. Amsterdam, 1919. Zegge ƒ 54 In het Kasboek (Model 3) behoort te zjjn aangegeven op welke wjjze de betaling heeft plaats gehad. Dit wordt het gemakkehjkst bereikt door voor de disposities op den kassier een kolom te openen (Kassier Credit). De inrichting van dit Kasboek is overigens eenvoudig: bij elke ontvangst of uitgaaf staat aangegeven welke rekeningen gecrediteerd, resp. gedebiteerd moeten worden. De journaalposten, welke uit de gegeven boekingen voortvloeien, zijn de volgende: I Kas ƒ 10.368.75 aan Associafle-Cassa ƒ 2500. aan Beurs „ 7868.75 Beurs ƒ 7871.88 Onkosten „ 25.— Associatie-Cassa „ 5000.— aan Associatie-Cassa ƒ 2312.50 aan Kas n 10584.38 De posten, welke om de een of andere reden niet „uit de hand" (door eigen personeel) kunnen worden afgeleverd, worden aan de kassiersinstelling ter inning gezonden, hetgeen geschiedt door middel van een geteekende lyst, vermeldende de namen der firma's, bh' welke de posten moeten worden' geleverd, alsmede de te ontvangen bedragen. Iedere post is voorzien van een afleverings-nota, die bhv. den volgenden vorm heeft: (Zie blz. 58.) In en Verkoopboek. Model 1. Gekocht i e i « 2 Op- Éfckocht | o , z £ OpDatum. Sa o £ Fonds g Bedrag Datum | 5 o £ Fonds g Bedrag van o -a x S !*: merkingen «fan q > £ Si * merkln gen o > Si > 1919 1919 Oct.5 X & Co. $ 3000 Pref.Gulf 527/,6 ƒ 393281 Oct.5 A $ 10000 Pref.Gulf 52'/, ƒ 13125— Z & Co. „20000 id. 527/i6 2621875 B „ 3000 id. 528/la „ 394219 C „ 5000 id. 5217/32 „ 656641 D „ 3000 id. 62'/2 „ 393750 ƒ 3015156 ƒ 2757110 „ 4142 Winst Effect.Rek „ 2000 id. 52 7/ie ., 262188 $23000 ƒ 3019298 $ 23000 ƒ 3019298 Oct. Effect.Rek. $ 2000 Pref.Gulf 527/16 ƒ 2603125 Oct.6 E. & Co. $ 2000 Pref.Gulf 52*/18 ƒ 2603125 I Model 2. Nummerboek. NAAM FONDS Datum Nominaal Datum van van Geleverd door Nummers Geleverd aan ontvangst bedrag Ieveri"g 1919 ,919 Oct. 7 L. K. > 7.50 tot Uw credit ƒ 2142.50 De nota's, welke, na gecopieerd te zijn, den Cliënten worden toegezonden, luiden als volgt: A. & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den Heer Willems te Z. Voor U gekocht: % 2000 c. Missouri-shares 133/4 % ƒ 687.50 proV. 2 % „ 10.— telefoonkosten „ —.45 zegel „ 1.— tot Uw debet ƒ 698.95 74 A. & Co. A. & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den Heer Gerrits te Z. Voor U gekocht (baisse-dekking): $ 5000 Steel-shares 1083/16 % ƒ 13523.43 prov. 3 °/00 reëel „ 40.56 telefoonkosten ƒ —.45 zegel f„ 14.— tot Uw debet ƒ 13578.44 A. & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den Heer Abrams te Z. Voor U gekocht: 9 2000 Steel-shares 1083/16 % ƒ 5409.38 prov. 3 °/00 reëel • „ 16.23 telefoonkosten „ —.45 zegel „ 5.50 tot Uw debet ƒ 5431.56 A- & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den Heer Hendriks te Z. Voor U gekocht: $ 3000 Union-shares 136 % ƒ 10200.— prov. 3 °/00 reëel „ 30.60 telefoonkosten „ —.45 zegel „ 10.50 tot Uw debet ƒ 10241.55 75 A. & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den heer Pieters te Z. Voor U verkocht: $ 2000 Union-shares a 136 % ƒ 6800.— prov. 3 °/00 reëel ƒ 20.40 telefoonkosten „ —.45 zegel „ 7.— „ 27.85 tot Uw credit ƒ 6772.15 A. & Co. Z., 14 Oetober 1919. Bijkantoor te Z. Nota voor den Heer Jacobs te Z. Voor U verkocht (baisse): * 4000 Erie-shares 21i/2 % ƒ 2150.— prov. 2 ö/00 ƒ 20.— telefoonkosten „ —.45 zegel „ 2.25 „ 22.70 tot Uw credit ƒ 2127.30 Aan de hand van de ontvangen en verzonden nota's kan nu het In- en Verkoopboek worden bijgewerkt. Model VII is van de inboeking dezer transacties voorzien, alleen voor zoover de gegevens uit de nota's blijken; o.a. zijn de folio's van de depotboeken, die hierna behandeld worden, weggelaten. Uit de boeking in het In- en Verkoopboek vloeit de volgende journaalpost voort: In» en Verkoopboek. GEKOCHT VOOR CLIËNTEN. VERKOCHT VOOR CLIËNTEN. Model 7. £ & 1 1 M Onk. pi 1 | f M 0nk- S 1 •§ -o -o H. K. Prov. Prov. en Client ! = « ...... ^ » ^ 2-a criMrio v H- K- Prov- Prov- en Clie,lt 3 * maam « -S ^ FONDS Koers "5 JJ NAAM £ ■« « ■Sn FONDS Koers - « NAAM g ! » -g g f^Ub Koers credjt dgbet credit ^ defaet - , « £ debet debet credjt zege, credlt ° ö ^ 5 credit o " j | ^ credit 1919 ! 1919 Oct.14 Willems % 2000Missouri 133/4 f 69125 f 375 f 10- f 145 f 698951 Oct.14 Pieters % 2000Unionhares 136 f 2040 f 745 f 677215 Qerrits 5000Steelshares 1083/16 ) „ 4056 „ 14 45 13578 44 Jacobs „ 4000Missourishs. 21'/2 f 214250 f 750 „ 20-,, 27o|„ 212730 k 18951M „ 1893 Abrams „ 2000 id. 1083/,6 ) „ 1623,, 595,, 543156 Hendriks „ 3000Unionshares 196 „ 340340,, 340 „ 3060 „ 1095 „1024155 H. K. credit f 950944 f 2608 f 9739 f 3280 f2995050 H' K' barekg. | I3536S5 f 2142 50 f 750 f 4040 f 1015 f 8899;45 Onk. Orderboek. KOOPEN. VERKOOPEN. Model 6. et '3 e «3 , ,. 3 Më S • "c geldie b E 5 • c geldig ..SS 2 5-2 Client Fonds Limite* E'g ï 3 °a Client Fonds Limite it | 5> >, 5 z 5 tot 5 o o 5 z «3 tot = o o o Q "o o 'fi^M. ^ "S 1919 1919 Oct. 7 1 K. Jansen R.1254%Rusl.Hope — Oct.31 Oct. 7 Oct. 7 2 H. Willems $ 1000 Missouri — Oct.31 Oct. 7 „7 3 J. Pieters $ 1000 Steel shs. 107'/2 „ 14 79 Cliënten (al dan niet op afzonderlijke rekeningen in het Grootboek) ƒ 29919.50 Provisie „ 26.08 id. „ 7.50 Hoofdkantoor | 2142.50 aan Hoofdkantoor ƒ 9509.44 aan Hoofdkantoor (baisse-rekening) aan Provisie aan id. aan Onkosten aan id. aan Cliënten ( 13536.95 97.39 40.40 1.80 —.80 8908.70 ƒ 32095.58 ƒ 32095.58 Op te merken valt nog, dat in de praktik veelal de provisie, aan de cliënten in rekening gebracht, en die, welke door Amsterdam is berekend, niet afzonderlijk wordt geboekt, doch de Provisie-rekening eenvoudig voor het verschil wordt gecrediteerd. Nu behoeft nog slechts een correctie te worden aangebracht. De rekening „Hoofdkantoor baisse-rekening" loopt dus glad,^ teerd voor ƒ 13536.95 wegens dekking van $ 5000 Steels, terwijl die rekening behoort te worden gecrediteerd voor het bedrag, dat deze fondsen mj het aangaan van de contramine-positie hebben opgebracht. Ondersteld, dat dit bedrag is ƒ 13738.51, volgt hieruit de boeking in het journaal: Hoofdkantoor ƒ 201.56 aan Hoofdkantoor baisse-rekening ƒ 201.56 De rekening „Hoofdkantoor baisse-rekening" loopt dus glad, terwijl het voor- of nadeelig verschil, uit de contramine-affaire voortvloeiend, op den dag der afwikkeling op de gewone rekening paraisseert. De gegevens voor deze boeking verschaft het Hoofdkantoor door het inzenden van een afzonderlijke nota aan het bijkantoor: Verkocht a la baisse ddo $ 5000 Steel-shares ƒ 13738.51 Gekocht ddo $ 5000 id. „ 13536.95 ƒ 201.56 80 De geldverhoudingen, uit de hiervoor besproken affaires voortvloeiend, zy'n nu geboekt: thans komt een niet minder, belangrijke factor aan de orde: de boeking van de verhoudingen in fondsen tot cliënten en hoofdkantoor. Iedere aankooporder, door het hoofdkantoor uitgevoerd, doet een schuld in geld aan het hoofdkantoor ontstaan, maar daartegenover ook een vordering in fondsen; het bijkantoor heeft aan den anderen kant van den cliënt het bedrag van den aankoop te vorderen, doch heeft omgekeerd de verplichting tot het leveren van het gekochte fonds. Bij verkoop heeft natuurüjk het omgekeerde plaats. We zien dus, dat tegenover elke vordering in fonds steeds een even groote verplichting tot levering komt te staan. Een uitzondering bestaat er, wanneer het bijkantoor voor eigen rekening orders doet uitvoeren, omdat by aankoop byv. wel een vordering in fonds op het hoofdkantoor ontstaat, doch daartegenover geen schuld in fonds. Om evenwel het systeem van evenwicht te bewaren, onderstellen we in dit geval wel het ontstaan van een schuld in fonds, en wel aan het bykantoor zelf; de verplichting wordt geboekt onder het hoofd „Effectenrekening", welke rekening dus in verband hetzelfde karakter heeft als de rekeningen der cliënten. Het systeem van evenwicïit in de fondsenadministratie wordt bereikt door twee boeken, waarvan het eerste aangeeft de vorderingen op en de schulden aan de cliënten in fondsen, het andere de vorderingen op en de schulden aan het hoofdkantoor. Beide boeken moeten behoudens de enkele fondsen, die het bijkantoor zelf in portefeuille heeft, en welke in een afzonderlijk boekje geadministreerd worden, dezelfde saldi geven. Wijst bijv. het eerste boek, het Persoonlijk Depotboek (Model 8 a en 8 b), dat het karakter heeft van rekening-courantboek voor de fondsen, de volgende posities aan: Debet. Credit. Pieters. $ 4000 Missourishs. $ 5000 Steelshs. Hendriks. $ 1000 Unionshs. $ 2000 Missourishs. Willems. $ 2000 Steelshs. $ 7000 Missourishs. 81 Deibet. Credit Jacobs. $ 3000 Unionshs. dan moet het tweede boek, het Depotboek Hoofdkantoor (Model 9), als saldi van de fondsen aanwijzen: Debet. Credit. $ 3000 Steelshs. $ 5000 Missourishs. $ 2000 Unionshs. Voor het nagaan van het evenwicht is echter het Persoonlijk Depotboek alleen te weinig overzichtelijk; daarom is het noodig de verhoudingen van het bijkantoor tot de cliënten fonds voor fonds in totalen te kunnen nagaan. Naast het Persoonlijk Depotboek wordt derhalve bijgehouden het Fondsen Depotboek (Model 10), waarin de verhoudingen tot de cliënten op het hoofd van het fonds zelf worden aangeteekend. Dit boek dient tevens als totaal-controle op het Persoonlijk Depotboek. Feitelijk zou ook een dergelijke controle op het Depotboek Hoofdkantoor moeten worden ingesteld, doch dit kan overbodig worden geacht, daar toch maandelijks by de rekening-courant door het Hoofdkantoor een saldohjst van het depot wordt ingezonden. Wat het bijhouden van deze boeken betreft, nog een enkele opmerking. In de eerste plaats levert natuurlijk het In- en Verkoopboek het materiaal voor de boekingen. Voor eiken aankoop wordt de Client in het Persoonlijk Depotboek gecrediteerd, het Hoofdkantoor gedebiteerd; voor eiken verkoop debiteert men den cliënt en crediteert men het Hoofdkantoor, Daarnaast worden de noodige gegevens verschaft door het Boek voor In- en Uitgaande fondsen (Model 11), hetwelk tevens dienst doet als voorraadboek. Hierin heeft de aanteekening plaats van alle fondsen, die van de cliënten en het Hoofkantoor worden ontvangen en aan de cliënten worden afgegeven of naar het Hoofdkantoor worden opgezonden. Van het Persoonlijk Depotboek geven wij modellen; in beide geschiedt de aanteekening van de fondsen door elkander. Het zal toch in den regel by kantoren als deze niet noodig zyn de verschillende soorten fondsen op naam van de cliënten te 6 Persoonlijk Depotboek. (lineaire afschrijving). Model 8a. NAAM CLIENT Koers Koers Datum Bedrag Fonds Afloop Datum Bedrag Fonds ! Afloop enz. enz. . _ . . 1919 1919 Oct. 13 $ 5000 Steelshs. m3U - Oct. 3 $ 5000 Steelshs. 112'/2 - „ 4 „ 2000 Missouri shs ontv. Oct. 10 „ 2000 Orion Petr. 95'A - „ 6 „ 1000 Orion Petr. 933/4 _ Persoonlijk Depotboek. (chronologische afschrijving). Model 8b. NAAM CLIENT Koers No. Koers No. No. Datum Bedrag Fonds No. Datum Bedrag Fonds enz. afloop enz. afloop l ; I ^ 1 1919 1919 1 Oct. 11 $ 5000 Anaconda 152% 1 1 Oct. 10 $ 10000 Anaconda 1517/8 1 2 „ 14 „ 10000 Steel shs. 116 5 2 „ 10 „ 5000 id. 151% 3 3 „ 18 „ 5000, Anaconda 150% 2 3 „ 15 f 10C0 Koninklijke Petrol 832 5 4 „ 21 „ 2000 Missouri shs. 13 6 4 „ 17 $. 5000 c. Gulf 20'/8 5 „24 f 1000 Koninkl. Petrol 835 3 5 , 18 „ 10000 Steelshs. 113% 2 6 6 „ 20 „ 2000 Missouri shs. ontv. 4 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 Depotboek Hoofdkantoor Model 9. NAAM FONDS (Steels). NAAM FONDS (Anaconda's) Ver- Ver- Ver- I Ver- Datum Bedrag Datum Bedrag Datum Bedrag Datum Bedrag wijzing wijzing wijzing wijzing 1919 1919 Oct. 18 . $ 10000 K 101 Oct. 14 $ 10000 V 99 „ 19 „ 2000 F 23 „ 23 „ 3000 V 104 „ 21 „ 3000 K 102 „ 28 „ 5000 V 107 „ 24 „ 5000 K 105 Fondsen Depotboek. Model 10. NAAM FONDS (Steels) Ver- VerDatum NAAM CLIENT Bedrag Datum NAAM CLIENT Bedrag wijzing wijzing 1919 1919 Oct. 14 A. B. $ 10000 Oct. 18 A. B. $ 10000 » 23 C. H. „ 3000 „ 19 F. R. „ 2000 „ 28 Effecten-Rekening | 5000 „ 21 C. H. „ 3000 „ 24 Effecten-Rekening „ 5000 „ 30 P. J. „ 1000 Boek voor In- en Uitgaande Fondsen. Model 11. Ontvangen 4 A £ Afgegeven Q 4 S Datum o< < x Bedrag Fonds Nos. Doel ^ < ± Datum van "3 "5 - aan ~ -3 _. o »- £ 1919 1919 Nov. 3 B.S. 51 33 R 125 4%Rusland Hope 11321 Verkoop Hoofdkantoor 16 Nov. 4 ., 3 J.R. s 37 64 „ 6000 Orion Petrol / 45 afstempeling id. 53 „ 4 < 517 „I id. 53 „ 4 ' 3816 „ id. 53 „ 4 „ 5 B.K. 28 12 „ 1000 Steel shs. 1287 depot r „ 6 Hoofdkantoor 23 f 1000 Vorstenlanden 1287 aflevering W. J. 19 46 „ 8 87 splitsen; de posities, door de provinciale cliënten van deze kantoren aangegaan, zijn meestal niet zoo omvangrijk, dat inschrijving door elkaar van alle fondsen een behoorlijk overzicht van de positie in den weg staat. Bij het model 8 a kan de afschrijving lineair geschieden; is een zekere pose fonds, aanvankelijk in depot liggend, door verkoop of anderszins uit het depot verdwenen, dan wordt aan beide zijden in de kolom „Afloop" een liggend streepje geplaatst. Om de positie van den cliënt na te gaan, behoeven dus alleen die posten in aanmerking te worden genomen, waarbij nog geen liggend streepje is ingevuld. In het gegeven voorbeeld berusten in het depot van den cliënt nog slechts $ 2000 Missouri-shares. De kolom „Koers, enz." heeft practisch nut bij bezoek van cliënten. Vaak wordt den .beheerder1 gevraagd naar de grootte van de samenstellende deelen van het depot en tegen welken koers de fondsen zijn gekocht of a la baisse verkocht. De beantwoording van die vraag in het Depotboek te vinden, vermijdt het omslachtige nazoeken in rekening-courantboek of notacopieboek. Tevens echter doét deze kolom dienst als verwijzings-kolom. De ingevulde koers wijst er op, dat de betr. fondsen ge- of verkocht zijn; in het In- en Verkoopboek, waaruit de transactie in het Depotboek wordt overgenomen, is deze transactie op den vermelden datum verder na te gaan^ Zijn de fondsen niet door aan- of verkoop in het depot gekomen, of daaruit verdwenen, doch ligt hieraan deponeering of afgifte ten grondslag, dan wordt dit in de onderhavige kolom vermeld. By de $ 2000 Missourishs., welke ontvangen werden, is dit het geval. Model 8 b biedt een voordeel boven 8 a, n.1. dat de moeilijkheden worden ondervangen, die zich bij laatstgenoemd model voordoen, wanneer een zekere post fonds niet in zijn geheel wordt afgewikkeld, doch bij gedeelten. Het systeem van afschrijving is hier niet lineair, doch chronologisch. Daardoor is evenwel een kolom noodig, waarin verwezen wordt naar den afloop, op de tegengestelde zijde geboekt. In het gegeven geval werden voor den cliënt de volgende transacties uitgevoerd: Oct. 10 gekocht $ 10.000 Anacondashs 1517/8 % Credit 1 Oct. 11 verkocht $ 5000 id. 1523/8 % Debet 1 88 Deze posten worden nu tegen elkaar afgeschreven (beide met de verwijzing „1") en het saldo ad $ 5000 opnieuw onder credit No. 2 ingeschreven. Oct. 14 verkocht $ 10.000 Steelshs. 116 % (a la baisse) Debet 2 Oct. 15 gekocht ƒ 1000 Koninkl. Petr. 832 % * Credit 3 Oct. 17 gekocht $ 5000 common Gulf 20x/8 % Credit 4 Oct. 18 gekocht % 10000 Steelshs. 153B/8 % (dekking) Credit 5 Deze post wordt tegen de $ 10.000 Steelshs. Debet 2 afgeschreven. Oct. 18 verkocht $ 5000 Anacondashs. 1503/8 % Debet 3 Wordt afgeschreven tegen Credit 2. Oct. 20 gedeponeerd $ 2000 Missourishs. Credit 6 Oct. 21 verkocht $ 2000 id. 13 % Debet 4 Afgeschreven tegen Credit 6. Oct. 24 verkocht ƒ 1000 Koninkl. Petrol. 835 % Debet 5 Afgeschreven tegen Credit 3. Er resteeren dus nog slechts $ 5000 common Gulf. Het gebruik van model 9, het Depotboek Hoofdkantoor, zal uit het gegeven voorbeeld wel duidelijk zijn. Alleen de kolom „Verwijzing" verlangt eenige opheldering. Deze kolom geeft de herkomst aan van het er naast geboekte bedrag. Gelijk hiervoor is gezegd, kan die herkomst zijn aan- en verkoop of remitteering. De verwijzing, de bron van de transactie dus, wordt aangegeven door een letter en cijfer; K. is koop, V. verkoop; het daarop volgende cijfer is het folio van het In- en Verkoopboek; de letter F. verwijst naar het fondsenboekje, n.1. het in model 11 geschetste Boekje voor In- en Uitgaande Fondsen. Ook het gebruik van model 10, het Fondsen Depotboek, 89 wijst zich vanzelf. Terloops zy nog opgemerkt, dat dit boek hetzelfde bevat als het Persoonlijk Depotboek, maar op andere wyze gerangschikt; terwyl in dit laatste de transacties geboekt zy'n op de hoofden van de cliënten, vindt de boeking in het Fondsen Depotboek plaats onder het hoofd van het fonds. Ook bestaat er een nauw verband tusschen het Fondsen Depotboek en het Depotboek Hoofdkantoor. Een enkele uitzondering daargelaten, n.1. als het bijkantoor zei» fondsen in portefeuille houdt, (als regel worden alle door het bijkantoor ontvangen fondsen naar het hoofdkantoor doorgezonden), komt het by het hoofdkantoor berustend depot overeen met de aan de cliënten verschuldigde fondsen; vandaar dat meestal het Depotboek Hoofdkantoor hetzelfde bevat als het Fondsen Depotboek, wat te eerder in het oog springt, daar beide onder het hoofd van de fondsen afzonderlijk worden bijgehouden. Wat in het Fondsen Depotboek echter als debet staat geboekt, komt natuurlijk in het Depotboek Hoofdkantoor als credit voor, en omgekeerd. De bedragen, in de gegeven modellen onder het hoofd „Steelshares" geboekt, komen dan ook overeen, met uitzondering evenwel van de op 30 Octobei door P. J. gedeponeerde $ 1000, welke het bykantoor in portefeuille heeft gehouden. Het kan voorkomen dat cliënten, die een hausse-positie hebben loopen, er de voorkeur aan geven, instede voor het aankoopbedrag debet te blyven staan, een prolongatie te doen sluiten; in den regel komt dit aan rente nog iets goedkooper voor hen uit. In dit geval dienen de daarvoor bestemde fond sen afgescheiden te worden van het overige depot dier cliënten; immers doet het feit van het sluiten eener prolongatie een speciaal verband ontstaan op de daarin gedeponeerde f ondsen. Zoo goed als de cliënt in rekening wordt gecrediteerd voor het netto bedrag van de gesloten prolongatie, dient hy evenzoo, onder vermelding van de oorzaak der debiteering, op fondsenrekening të worden belast voor de uit het depot afgescheiden en in prolongatie gedeponeerde stukken. By het sluiten eener prolongatie ontvangt de cliënt by v. de volgende nota: 90 ,15 Oetober 1919. Voor U gesloten prolongatie a 5 %. ƒ 15.000.— provisie „. 15.— tot Uw credit ƒ 14.985.— waarin gedeponeerd: $ 5000 Steel-shares ƒ 10000 4 % Amsterdam 1901 tot het debet Uwer fondsenrekening. den Heer W. Coenraads te van De gesloten prolongatie wordt vervolgens ingeschreven in het PROLONGATIEBOEK (Model 12). In dit boek is een zéker aantal folio's (bijv. 1—50) gereserveerd voor de gegeven prolongaties, in den regel uitsluitend voor cliënten, een zeker aantal folio's (bijv. 50—100) voor de genomen prolongaties, in den regel uitsluitend by Hoofdkantoor, ofschoon het ook kan voorkomen, dat cliënten geld op prolongatie uitzetten. Naast de vermelding van het doorloopend nummer van den post, den naam van geldnemer of geldgever en het bedrag van den post, worden hierin aangeteekend de datum van sluiting, zijnde de eerste datum van de kolom: „Datum deponeering",alsmede het in den post gedeponeerde onderpand. Heeft een ruiling in het onderpand plaats, dan worden daarvan vermeld de datum en het bedrag van het gelichte fonds. De afschrijving geschiedt lineair; het eventueel restant wordt opnieuw ingeschreven. In het gegeven voorbeeld (prol. No. 101) waren gedeponeerd $ 5000 Steel-shares en ƒ 10.000 4 % Amsterdam. Op 20 Oetober werden $ 3000 Steels gelicht, zoodat or $2000 overbleven, die opnieuw werden ingeschreven, terwyl gedeponeerd werden $ 3000 Anaconda-shares. Bij de aflossing op 15 December waren dus in den post aanwezig: ƒ 10.000 4 % Amsterdam, % 2000 Steels en $ 3000 Anaconda, die ook in het boek openstonden. De fondsenrekening wordt bij aflossing weer gecrediteerd voor de vrijgekomen fondsen, evenals ze op 20 Oetober was gecrediteerd voor % 3000 Steels en gedebiteerd voor $ 3000 Anaconda's. Prologatieboek u/g en o/g. Model 12. No. NAAM Bedrag Datum Bedrag FONDS Datum Bedrag Datum prolongatie deponeering Fonds lichting gelicht aflossing 1919 101 W. Coenraads ƒ 15000 — 15 Oct. $ 5000 Steelshares 20 Oct. $ 3000 15 „ ƒ 10000 4% Amsterdam 1901 20 „ $ 2000 Steelshares 15 Dec. 1919 20 „ „ 3000 Anaconda 1919 53 Hoofdkantoor ƒ 20000 20 Oct. $ 10000 Steelshares 20 „ ƒ 50*0 aand. Ind. Handelsbank 92 De rubriek der genomen prolongaties, die afzonderlijk genummerd worden, wordt op gelijke wijze behandeld. In het gegeven voorbeeld (post No. 53) gaf de deponeering van $ 10.000 Steel-shares» en ƒ 5000 aandeelen Ned. Indische Handelsbank aanleiding tot crediteering der fondsenrekening van het Hoofdkantoor voor die stukken. Op de vervaldagen der genomen prolongaties ontvangt het bijkantoor opgave van het hoofdkantoor over de rente, waarvoor het bijkantoor wordt gedebiteerd. Op zijn beurt verzendt dit laatste weer aan de cliënten, hetzij op den vervaldatum^ hetzij eens per maand, de rente-nota's van de gegeven posten. Van den post (No. 101) in het gegeven voorbeeld, zal byv. de rente-nota op 15 November als volgt luiden: ,15 November 1919. Voor U gecontinueerd «€sk^ ƒ 15000 prolongatie a 4y2 % Komt ons 1 mnd. rente a 5 % ƒ 62.50 provisie „ 15.— tot Uw debet ƒ 77.50 Den Heer W. Coenraads te van terwijl de aflossing van den post op 15 December aanleiding zal geven tot het uitschrijven van de volgende nota: ,15 December 1919. Voor U afgelost prolongatie ddo. 15 Oetober ƒ 15000.— 1 maand interest 4% % „ 56.25 tot Uw debet ƒ 15056.25 Het onderpand: ƒ 10000 4 % Amsterdam 1901. % 2000 Steel-shares $ 3000 Anaconda-shares is bij Uw fondsendepot gevoegd. Den Heer W. Coenraads te van 93 In den regel zjjn de prolongaties, bij de provinciale kantoren loopende, niet zoo groot in aantal, dat het noodig zal zijn een hulpboek aan te leggen voor de boeking van de daarmede verband houdende transacties in het grootboek. De gegevens kunnen dus ondergebracht worden in een. memoriaal, dat toch niet ontbeerd kan worden voor diverse posten, welke geen plaats vinden in een der hulpboeken, zooals daar zijn: interest in rekening-courant, overboeking van voor- en nadeelige saldo's van Hoofdkantoor, Baisserekening op Hoofdkantoor, enz. De boekingen, uit de hiervoor gegeven nota's voortvloeiend, zijn de volgende: Bij het sluiten der prolongatie: Prolongatie u/g. ƒ 15000.— aan Cliënten (al dan niet gespecifieerd in het grootboek) ƒ 14985.— aan Interest „ 15.— De prolongatie-provisie, die in waarheid slechts een verhooging van de in rekening te brengen rente 'is, worde op de rekening „Interest" geboekt. Bij het Continueeren: Cliënten ƒ 77.50 aan Interest ƒ 77.50 Bij de aflossing: Cliënten „ 15056.25 aan Prolongatie u/g „ 15000.— aan Interest ,, 56.25 Periodiek, bijv. maandelijks, dient onderzocht te worden of het hiervoor besproken evenwicht in de fondsenadministratie is bewaard gebleven, m.a.w. er behoort een Fondsenbalans te worden opgemaakt. Vooraf evenwel moeten de boekingen in het Fondsen Depotboek worden getoetst aan die in het Persoonlijk Depotboek. Uit dit laatste wordt dus op het hoofd van elk fonds een uittreksel gemaakt van de openstaande posten. Het saldo van elk fondsenrekeningetje moet natuurlijk stemmen met dat in het Fondsen Depotboek op de betreffende f óndsenrekening, daar beide boeken hetzelf de bevatten. Wordt dus hetzelfde saldo verkregen, dan heeft men de zekerheid, dat althans de verhouding in fondsen tot de cliënten in 94 totaal juist is. Of de verhouding tot eiken cliënt afzonderlek juist door het Persoonlek Depotboek wordt weergegeven, zal blyken uit de accoordbevindingen van de fondsenstaten» welke den cliënten periodiek worden toegezonden. De juistheid van de verhouding in fondsen tot het Hoofdkantoor wordt geconstateerd aan de hand van den fondsenstaat, die, maandelijks aan het bijkantoor door het hoofdkantoor wordt ingezonden. Wat de prolongaties betreft, is het op vele kantoren usance de door de Vereeniging voor den Effectenhandel, respectievelijk door den Minister van Financiën op grond van de Beursvoorschriften, voorgeschreven contracten te wisselen, zoodat op die wijze de juistheid van de onderpanden is vast te stellen. Is dit wisselen van acten geen gebruik, dan zal toch periodiek aan de cliënten accoordbevinding van de onderpanden gevraagd worden. Het Hoofdkantoor doet ook periodiek opgave van de fondsen in prolongatie. Is nu van alle factoren op de bovenomschreven wijze de juistheid vastgesteld, dan levert het opmaken van de fondsenbalans geen moeilijkheden op. Men heeft slechts van elk fonds een opstelling te maken van wat te vorderen en verschuldigd is, welke gegevens gemakkelijk kunnen worden verzameld. Laat ons onderstellen, dat van Steel-shares de volgende gegevens worden gevonden: Fondsen Depotboek: in totaal hausse $ 15000 Depotboek Hoofdkantoor: in depot „ 11000 Prolongatie u/g 122: gedeponeerd „ 5000 „ 128: „ „ 6000 „ o/g 76: „ „ 13000 Boekje voor In- en Uitgaande Fondsen: portefeulle . 2000 dan verkrijgt men de volgende balans: STEELS. Te vorderen. Verschuldigd. Depot Hoofdkantoor $ 11000 Cliënten $ 15000 Prolongatie o/g „ 13000 Prolongatie u/g „ 11000 Saldo in portefeuille „ 2000 $ 26000 $ 26000 95 Nevens den aan- en verkoop van effecten belasten de provinciale kantoren zich met het inwisselen van coupons en vreemd bankpapier, alsmede op plaatsen, waar belangrijke exporthandel plaats heeft, met het realiseeren van buitenlandsche cheques. De in- en verkoop van coupons, vreemd geld en cheques levert in den regel weinig winst op, loont vaak de moeite niet, die aan de behandeling daarvan moet worden besteed en beteekent vaak zelfs een schadepost voor de kantoren, die er mede „begunstigd" worden. By de tegenwoordige onstabiele koersen is de winstmarge by vreemde valuta hooger dan voorheen, terwy'1 de verschillende reglementen thans een behoorlijke couponprovisie waarborgen. Niettemin waren dergelijke effectenkantoren verplicht genoemde transacties te doen en werden ze dus als noodzakelyk kwaad aanvaard, ook al in de hoop, dat de coupons en vreemd-geld-clienten zich ook voor den meer lucratieven aan- en verkoop van fondsen van de bemiddeling van het kantoor zouden bedienen. Coupons kunnen geknipt worden van de stukken, door de cliënten in depot gegeven, en voor hunne rekening worden gerealiseerd of wel ze kunnen ter inwisseling worden aangeboden door vreemden. In het eerste geval wordt op den vervaldag voor de cliënten een couponnota gereed gemaakt, welke gecopieerd wordt, en byv. den volgenden vorm kan hebben: , November 1919. Voor U gerealiseerd uit depot: 1 losbare 5 % Holl. Argent. Hyp.bank ƒ 100.— 3 coupons Idem. n 7.50 2 „ 4 % Rotterdam „ 4 _ 1 „ 5 % Ned. Indië „ 2.50 ƒ 114— Provisie „ —.11 ƒ 113.89 den Heer van 96 Oppervlakkig beschouwd, zouden cliënten nooit gedebiteerd kunnen worden uit hoofde van coupon-transacties. Toch doet zich een uitzondering voor als een cliënt een baisse-positie heeft loopen in dividend-betalende fondsen. De kooper van deze fondsen heeft n.1. recht op de sedert den dag van aankoop vervallen dividenden, ook al zijn de stukken nog niet geleverd; als gevolg hiervan moet dus de verkooper de dividenden in natura leveren (wat natuurlijk bezwaarlijk gaat) of hij moet worden gedebiteerd voor de betaalbaar gestelde dividenden. Het is duidelijk dat- voor den contramineur hierdoor feitëbjk geen nadeel ontstaat, — behoudens een bagatel aan rente, daar hij voor de dividenden in rekening wordt gedebiteerd, terwijl de contramine-positie rente-vrij wordt gehouden —, daar immers de koers van het fonds op den vervaldag zooveel lager wordt gesteld, als het geannonceerde dividend bedraagt. Client A., die $ 5000 Steel-shares a la baisse heeft loopen, zal dus byv. de volgende nota ontvangen: , Oetober 1919. Voor het dividend No. .. ad ƒ .... Van de $ 5000 Steel-shares, op a la baisse voor U verkocht, debiteeren wij U met ƒ den Heer A. van die, zonder in rekening te staan met het effectenkantoor, coupons komen inwisselen, ontvangen hun afrekening op een nota van den volgenden vorm, gescheurd uit een soucheboek. No j No.L Firmanaam. datum Oetober 1919 , Oetober 1919. Gekocht: I Van U gekocht: 2cp. A'damf20.— f40.— j 2 cp. Amsterdam f 20.— f 40.— af prov. f 0.15 [ prov. f 0.15 f39 85 j f39.85 Naam I den fleer. No. 97 Dit soucheboek kan tevens dienst doen voor den in- en verkoop van vreemd bankpapier en den inkoop van cheques in vreemd geld; de aanhef van de afrekeningen kan naar verkiezing luiden: Van U gekocht, of Aan U verkocht. Na ontvangst van de afrekening van het Hoofdkantoor over de ingezonden coupons, vreemd geld en cheques, alsmede van de coupons, geknipt uit depot, worden de ge- en verkochte vreemd-geld bedragen tegenover elkaar gesteld in het BOEK VOOR VREEMDE GELDSWAARDEN (Model 13), dat dus een controle geeft op de hoeveelheden, en door de vermelding van de bedragen in Hollandsch geld tevens de winst, daarop behaald, doet zien. De kolom „No." aan den aankoopkant vereischt eenige toelichting. Het is n.1. van het grootste gewicht voor den commissionnair om steeds de herkomst van de ontvangen coupons te kunnen nagaan. Het kan immers voorkomen, dat de coupons, bijv. wegens uitloting van het stuk, van hetwelk ze geknipt zijn, onbetaald terugkomen, het stuk, waarvan de coupons afkomstig zijn, kan als gestolen gesignaleerd zijn geweest, enz. De nummers, op de coupons vermeld, worden te dien einde door het Hoof dkantoor te Amsterdam nagezien aan de hand van de uitlótingshjsten, welke door de Staten, Gemeenten en Maatschappijen, die de leeningen hebben uitgeschreven, worden gepubliceerd. Men zou zich de moeite van het nazien der nummers kunnen besparen door het eenvoudig op het terugkomen van de coupons te laten aankomen, maar gewoonlijk duurt het maanden, voordat men op die wijze achter het feit van de uitloting komt; bovendien zyn er Maatschappijen, die de coupons van de uitgelote stukken blijven doorbetalen en bij aanbieding van het uitgelote stuk de ten onrechte betaalde coupons in mindering van het aflossingsbedrag brengen. Voor den houder zou dit dus een belangrijk verlies beteekenen. Een en ander maakt het noodzakelijk de nummers van stukken en coupons na te gaan. Om nu te allen tijde te kunnen vaststellen van wien een zekere coupon ontvangen is, wordt elk partijtje coupons (dus wat door een zekeren cliënt op één dag is aangeboden) van een nummer voorzien, welk nummer in de tweede kolom aan den linkerkant van het Boek voor Vreemde Geldswaarden wordt vermeld. Bij terugzending van een coupon om de een of andere reden is 7 Model 13. Boek voor Vreemd Geldswaarden. *) GEKOCHT: Datum No. VAN ' Rm. Fr. $ M|x" « g Holl. Kas j Rjj£g_ | Totaal D»tum AAN Rm. Fr. $ M|x- j« ë HolL Kas j Re*"g Totaal O i I ^ ~*"*— 1 O I _____ 1913 '' I II l913 Oct. 1 201 A. 15.„120._ 30._ 75— ƒ 214|84[ ƒ 214 8 °ct. 3 Hoofdkantoor 15.- 185.- 97.40 50.— 159.55 1/535 40 / 535 40 „ 1 202 B. (per Kas) 25._ 40.-/ 51 86 „ 51 9 » 7 H. (per Kas) 100.- [ƒ 47 95 „ 47 95 „ 2 203 C. 45._ 50._ „ 149 15 „ 1491 „ 8 Hoofdkantoor 350.— „205 36 „205 36 „ 3 204 D. 40._ 22.50 44.55 „11910 „1191 >, 8 „ 20 — 35.— „ 84 50,, 84 50 „ 3 ch. E. (per Kas) 350.„ „205 27 „205 2' 10 Saldo 100.— „ 47 90 „ 5 b.b. F. (per Kas) 200._ „ 95 80 „ 959 „ 6 205 Q. 20._ 35.— „ 84 40 „ 84 $ „ 10 Winst „ —è' 365.^ 385._ 117.50 50._ 194.55 / 352 93 / 567 49 / 9211 365.- 385.- 117.50 50.- 194.55 / 47 95 / 825 26 / 921 11 1913 Oct. 11 Saldo 100._ ƒ 47 9* f J ( 0^ Ter wille van de gegevens zijn deze opgaven in den vorm gebleven als in den eersten druk opgenomen, tegenwoordige couponafrekenirigen (najaar 1919) van vreemde valuta's, wacht gewoonlijk op de afrekening van Amsterdamsche huis en geschiedt dan in Hollandsen geld. VERKOCHT: 100 dus onmiddellijk na te gaan wie de eigenaar van het betreffende stuk is. Gezegde kolom dient tevens om, indien de gekochte geldswaarden niet bestaan uit coupons, doch uit vreemd geld of cheques, daarvan aanteekening te doen, hetgeen met een enkele letter kan geschieden. Uit het gegeven voorbeeld blijkt bijv. dat E. op 3 Oetober 1913 ter realisatie heeft aangeboden een cheque (ch.) van Rm. 350.—, en dat F. op 5 Oetober Fr. 200.— Fransche bankbilletten (bb.) heeft ingewisseld. Het Boek voor Vreemde Geldswaarden vervult, behalve de rol van voorraadboek, ook die van hulpboek voor de boeking in het grootboek.' Daartoe is evenwel noodig, dat de kasposten. die reeds vanuit het kasboek gejournaliseerd zijn, van de op rekening te stellen bedragen worden afgescheiden. De totaalkolom „Kas" blyft dus buiten verdere boeking, doch vloeien uit de tellingen van de kolommen: „in Rekening" de volgende journaalposten voort: Vreemde Geldswaarden ƒ 567.49 aan Cliënten (al dan niet in het Grootboek gespecifieerd) ƒ 567.49 en Hoof dkantoor „ 825.26 aan Vreemde Geldswaarden „ 825.26 Een controle op het richtig bijhouden van het boek wordt gevonden in de gelijkheid (met inachtname van de saldo's in vreemde munt) van de tellingen van elke munt-kolom afzonderlijk. Voorts moet ter linkerzijde het totaal van „Kas", „in' Rekening" en Winst gelijk zijn aan de telling van de kolom „Totaal,", en rechts de totaalkolom de som zjjn van „Kas", „in Rekening" en Saldo, Veelal beoefenen de provinciale kantoren, naast het effectenbedrijf, ook dat van kassier. Zij belasten zich met het incasseeren van wissels, lo. van wissels, betaalbaar in de plaats, waar het kantoor gevestigd is en in de omliggende plaatsen, welke 'wissels hun door hunne correspondenten worden overgemaakt; 2o. van wissels op andere plaatsen, getrokken door handelaars en industrieelen, in dezelfde plaats of den omtrek woonachtig, die hunne incasso's aan het kantoor toevertrouwen. 101 Na ontvangst van de incasso-wissels worden deze voorzien van een firmastempel en van een volgnummer, om vervolgens te worden ingeschreven in het Wisselboek (Model 14), waarin de voornaamste bizonderheden van de wissels worden vermeld, n.1. datum van ontvangst, volgnummer, remittent, bedrag, vervaldatum en betrokkene. De details, bétrekking hebbende op de doorzending en de verantwoording, worden naderhand ingevuld. De wissels op eigen plaats en omstreken worden door eigen personeel geïncasseerd, "terwijl de wissels op andere plaatsen met een begeleidend schrijven aan de correspondenten, die daarvoor in aanmerking komen, ter incasso worden toegezonden. In dit gevat wordt ondersteld, dat alle wissels loopen via het Hoofdkantoor, dat in de voornaamste plaatsen verbindingen heeft. Te zijner tijd komen de verantwoordingsbrieven binnen. Periodiek (meestal eenmaal per week) wordt dan aan de remittenten verantwoording gedaan van de ingekomen wissels. Op 5 December zal bijv. aan hef Hoofdkantoor de volgende verantwoording zijn gezonden: Firma te Amsterdam. M. Hierdoor hebben wij de eer U mede te deelen dat voor U zijn ingekomen de volgende incasso's: No. Bedrag Op Kosten Opmerkingen 1176 f 103 24 alhier f —27 • -27 f 102 97 tot üw credit 1176 102 'terwijl wy U hierbij onbetaald retour zenden: No. Bedrag Op Kosten Opmerkingen Hoogachtend, In den regel zal de hoeveelheid incasso-wissels bij een kantoor, waarvan hier sprake is, niet zoo omvangrijk zijn, dat het boeken der daarmede verband houdende transacties de in gebruikneming van een hulpboek zal noodig maken. De enkele posten, meestal slechts 'eenmaal per week voorkomende, ïunnen gemakkelijk in het Journaal worden opgezet uit de copieën der verzonden verantwoordingen en uit de van het hoofdkantoor ontvangen bescheiden. De „Incasso-rekening" wordt daarby als omzet-rekening gebruikt. Per kas geïncasseerde wissels worden dus in het kasboek op genoemde rekening geboekt, waaruit de volgende journaalpost voortvloeit: Kas ƒ aan Incasso-rekening ƒ Uit de van het Hoofdkantoor ontvangen verantwoordingslijsten volgt evenzoo de boeking: Hoofdkantoor ƒ Incasso-provisie „ aan Incasso-rekening ƒ Model 14. Wisselboek. Ontvangen I Verval- Betrok- Datum Geremitteerd OpDatum No. Bedrag Woonplaats van woordine ™» 1 datum | kene verzending 1 aan ofretou? "erkingen 1919 Nov. 13 1172 L. e -o .22 O) CU o S ■o c E S O "3 N O) Q * *) Behoudens courtage van den hoekman. 113 gekocht a 20V4 , die tegen den middenkoers van 206/16 % worden opgegeven, terwyl de 300 pref. Marine, a 1737/8 % verkocht, voor 17313/16 % worden opgegeven. Inde kolom „Opmerkingen" wordt een en ander aangeteekend ten behoeve van administratie en correspondentie. De geboekte aankoop-bedragen worden door twee personen uitgerekend, terwijl, wat de bedragen in het Verkoopboek Beurs betreft, de controle op de juiste berekening gevonden wordt door vergelijking met de afleveringnota's, die tegelijkertijd worden gereed gemaakt. Deze nota's blijven bijeen bewaard, fonds by fonds, en aangezien de voorraad steeds wordt aangevuld met de nota's van de af te leveren fondsen, en vermindert door de plaats hebbende leveringen, stellen de aanwezige afleveringnota's de schuld in fonds aan de verschillende beursfirma's voor. In het Verkoopboek wordt, nadat de levering heeft plaats gehad, daarvan aanteekening gehouden, zoodat de openstaande posten steeds overeen moeten stemmen met de aanwezige nota's. Het van de beurs te vorderen fonds wordt door de openstaande posten in het Inkoopboek Beurs aangewezen; van de juistheid hiervan overtuigt men zich door het zenden van briefkaarten, hetzij onmiddelly'k na het tot stand komen der transactie, hetzij na vier dagen, na aflooop dus van den termijn, binnen welken feitelyk de contant gekochte stukken behooren geleverd te zyn. De inrichting van de IN- EN VERKOOPBOEKEN CLIËNTEN (Modellen 18 en 19) spreekt voor zichzelf. Evenals by het Verkoopboek Beurs heeft men ook voor deze boeken een doeltreffende controle op de juistheid van de berekeningen; deze worden n.1. vergeleken met die op de nota's, welke aan de cliënten worden toegezonden en door een ander worden uitgerekend. Daar ook nog de inhoud der begeleidende brieven aan de gegevens op de nota's wordt getoetst, is de kans op abuizen aL zeer gering. Zyn alle hier genoemde boeken bijgewerkt, dan heeft men in de tellingen een uitmuntende totaal-controle. Het Verkoopboek Beurs heeft als verkoopbedrag ƒ 135.107.81 Het Verkoopboek Cliënten heeft als verkoopbedrag „ 52.695.— Transporteeren ƒ 187.802.81 8 114 Transport ƒ 187.802.81 Het Inkoopboek Beurs heeft als Inkoopbedrag ƒ 30.646.88 Het Inkoopboek Cliënten heeft als inkoopbedrag „ 156.182.05 „ 186.828.93 Winst en Zegel ƒ 973.88 samengesteld als volgt: Provisie Inkoopboek Cliënten ƒ 477.39 „ Verkoopboek „ „ 219.37 Zegels „ „ „ 53.75 „ Inkoopboek „ „ 157.75 Koersverschil Via % op 120 Gulf shs. Inkoopboek „ 18.75 1I16% „ 300 pref. Marine „ 46.87 Totaal ƒ 973.88 De journaalposten, uit de hiervoor omschreven transacties voortvloeiend, zyn als volgt: Uit het Inkoopboek Beurs: Effectenorders ƒ 30.646.88 aan Beurs ƒ 30.646.88 Uit het Verkoopboek Beurs: Beurs „ 135.107.81 aan Effectenorders „ 135.107.81 Uit het, Inkoopboek Cliënten: Effectenorüers „ 156.182.05 aan Cliënten „ 156.182.05 Uit het Verkoopboek Cliënten: Cliënten „ 52.695.— aan Effectenorders „ 52.695.— De rekening Effectenorders, als omzet-riekening gebruikt, doet dus de dagehjksche winst, provisie en koersverschillen, alsmede de in rekening gebrachte zegels, in haar meerder credit zien. Stelt men er evenwel prijs op de provisie en het koersverschil op afzonderlijke rekeningen te verzamelen, dan dienen de In- en Verkoopboeken Cliënten eenigszins anders te worden ingericht, n.1. met afzonderlijke kolommen voor de berekende provisie en de voor- of nadeelige koersverschillen. De journaalposten uit deze boeken zouden in het laatste geval luiden; Model 18. Inkoopboek Cliënten. DATUM I fo1- Bedrag I f0i Verkocht voor Fondsen- Fonds Koers Berekening Prov. Zegel Bedrag Opmerkingen. | depot Fonds contr. W. 7365.63 „ 22.10,, 7.50 „ 7395.23 ƒ 52.421 88 ƒ 219.37 ƒ 53.75 ƒ 52695.— 117 Inkoopboek Cliënten: Effectenorders ƒ 156817.19 aan Cliënten ƒ156.182.05 aan Effectenprovisie „ 477.39 aan Effectenzegels „ 157.75 Verkoopboek Cliënten: Cliënten ƒ 52695.— aan Effectenoijders ƒ 52421.88 aan Effectenprovisie „ 219.37 aan Effectenzegels „ 53.75 Het voor- of nadeelige koersverschil behoort vervolgens in afzonderlijke kolommen in de In- en Verkoopboeken Cliënten te worden aangeteekend; dus in casu in het Inkoopboek Cliënten achter den post $ 30.000 pref. Marine in de winstkolom: ƒ 46.87 en in het Verkoopboek Cliënten achter de posten $ 5000 en $ 7000 common Gulf in de winstkolom resp. ƒ 7.81 en ƒ 10.94. Hieruit volgen de journaalposten: Inkoopboek Cliënten: Effectenorders ƒ 46.81 aan Koersverschillen Effecten ƒ 46.87 Verkoopboek Cliënten: Effectenorders ƒ 18.75 aan Koersverschillen Effecten „ 18.75 De rekening Effectenorders loopt dan dagelijks glad, terwijl de provisie en het koersverschil op de rekeningen Effectenprovisie en Koersverschillen Effecten zyn te zien. Op te merken valt, dat niet de Effectenrekening als omzetrekening is gebezigd, doch de benaming Effectenorders is gekozen; eerstgenoemde rekening zou de gedachte wekken aan omzet in eigen effectenbezit. Hoewel het bij sommige grOote commissiehuizen en banken gewoonte is naast de rekening-courantboeken ook in het grootboek gedetailleerde rekeningen van de cliënten op te nemen, verdient dit systeem wegens het ontzaggelyk aantal hoofden in het grootboek geen aanbeveling. Een collectieve rekening geeft in totaal de geldelijke verhouding tot de rekening-houders weer, terwijl er op andere wijze voldoende controle op de juistheid van de rekening-courantboeken , kan worden uitgeoefend. Men bezigt daarvoor het z.g. CONTROLEBOEK BEKENING-COURANT (Model 20), waarin iedere cliënt een rekening heeft, die staffelsgewys wordt bijgehouden, en wel zooveel mogely'k" uit andere hulp- 118 bronnen dan voor de rekening-courantboeken ten dienste staan. Wat de effectenorders betreft, kan bijv. het rekeningcourantboek worden bijgehouden uit de gecopieerde nota's, terwijl de gegevens voor het controleboek worden verzameld uit de hulpboeken. Men vindt dan ook in deze laatste een kolom voor verwijzing naar het controleboek. Dit laatste biedt door zijn inrichting meerdere voordeelen. In de eerste plaats geeft het onmiddellijk in één bedrag den stand der rekeningen weer, vervolgens kan het de basis vormen voor de maandelijks of driemaandelijks te verzenden rente-staffels, terwyl voorts de reserveering van eenige ruimte naast den staffel gelegenheid biedt voor het opmaken van de positie van den cliënt in verband met de voor hein loopende engagementen in fondsen, enz. Voor de administratie der verhouding in fondsen tusschen bank en cliënt, doen weer twee boeken dienst, het Persoonlijk Depotboek en het Fondsen Depotboek, evenals rekeningcourant- en controleboek uit verschillende bronnen bijgehouden. Dezelfde werkwijze als^-by de geldverhoudingen kan ook hier gevolgd worden: derhalve het Persoonlijk Depotboek aan de hand van de copieën der nota's, brieven, enz., het Fondsen Depotboek uit de hulpboeken. Voor laatstgenoemd boek kan vêrwezen worden naar model 10; het Persoonlijk Depotboek zal evenwel in verband met den grooteren omvang, welke de depots by instellingen als de onderhavige aannemen, en de talrijke mutaties daarin, meer overzichtelijk moeten zijn, wil het beantwoorden aan het doel: zoo snel en zoo gedetailleerd mogelijk inlichting geven ten aanzien van den stand der depots van de cliënten. Het PERSOONLIJK DEPOTBOEK (Model 21) is zoodanig ingericht, dat men onder het hoofd van den cliënt voor ieder fonds een rekening-courant kan samen stellen. Het bevat dan ook talrijke rekeningcourant-liniaturen op verkleinde schaal, waarop het mogelijk is de debiteeringen of crediteeringen te bewerkstelligen. Voor ieder fonds wordt een zekere ruimte gereserveerd. By aankoop wordt de betrokken fondsenrekening gecrediteerd vanuit de copie der aankoopnota, by verkoop geschiedt ïïe debiteering aan de hand van de copie der verkoopnota. De kolom „Verwyzing" geeft met een enkele letter als omschrijving de herkomst van de debiteering of de crediteering aan, byv. V. is Model 20. Controleboek Rekening-Courant. NAAM CLIENT. j Debet I Debet Datum of Bedrag Positie Datum of Bedrag enz. Credit Credit i ' : I 1 ! 120 Verkoop, K. is Koop. Zendt een cliënt na verkoop de stukken ter aflevering toe, of worden hem omgekeerd fondsen geremitteerd, dan wordt bij wyze van omschrijving de letter L. (levering) gebruikt, enz. Ook in het Fondsen Depotboek wordt hetzelfde korte systeem van omschrijving toegepast, echter met toevoeging van de gebezigde letter van het folio van het hulpboek, waar de bewuste transactie te vinden is. K. 13 wil dus zeggen: aankoop folio 13 van het Cliënten Verkoopboek. Naast de depots der cliënten vormen de onderpanden van de prolongaties U/G en O/G een voornaam onderdeel van de fondsen-administratie in een bankzaak. Daar een strenge scheiding moet worden betracht tusschen de gegeven en de genomen prolongatie-posten, dienen daarvoor twee afzonderlijke seriën boeken te worden gebruikt, terwijl liefst de behandeling van de fondsen en de verboeking aan velschillende afdéelingen dient te worden opgedragen. Wenschelijk is het voorts eiken post, zoowel u/g als o/g, van een 'volgnummer te voorzien, en dus niet aan te duiden op de wijze als veelal gebruikelijk is, nl mille van den zooveelsten. Er kunnen immers verscheidene posten van eenzelfde bedrag op één vervaldatum loopen, zelfs met dezelfde firma gesloten; hier is dus een oorzaak voor verwarring, die niet kan plaats hebben bij aanduiding van de posten met een nummer. Intusschen, men moge op het kantoor zelf strikt de hand houden aan het aanduiden van de posten met een nummer, van buitenaf krijgt men vaak de vage aanduiding: ƒ van den sten; men moet dus in de gelegenheid zijn zonder te veel gezoek de posten te kunnen vinden. Hiertoe dient een register van zeer eenvoudige inrichting, waarin alle posten zijn opgenomen volgens den vervaldatum. Dit PROLONGATIE-REGISTER (Model 22), is evenals een alfabetisch register ingesneden, doch dan met 31 inkepingen, voor iederen vervaldatum eene. Op de bladzijden worden genoteerd het nummer van eiken post, de naam van den geldgever of geldnemer, het bedrag, alsmede de rente, waartegen de post is gesloten of gecontinueerd. Kan dit registertje dus dienst doen voor het opzoeken van de nummers der prolongatieposten, ook bij het uitschrijven der rente-nota's op de Model 21. Persoonlijk Depotboek. NAAM CLIENT. _ Ver- I Ver- Ver- I Ver- Datum Bedrag Datum Bedrag Datum Bedrag Datnm Bedrag wijzing wijzing wijzing j wijzing STEELSHARES PREF. MARINE SHARES 1920 1920 Jan. 8 L7 $ 5000 Jan. 1 Saldo $ 13000 „5 K 13 5000 Model 22. Prolongatie-Register. INTEREST: No. NAAM BEDRAG 1 I J. I F. | M.| A. I M.| J, | j. | A. | S. | O. | N. | D. 2~ 17 A'sche Bank ƒ 25000 4 WUA^k 3~~ 23 A. Arnout „ 15000 4 il/44l/2 4~ 5 6 38 v/dBergóiCo. „ 50000 41/, —— 8 9 enz. _ 10 11 12 13 ^WU/fc 14 15 \ 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 123 vervaldagen is het gebruik er van gemakkelijk, daar men onmiddellijk voor; zich ziet alle posten, op één datum vervallende,-alsmede de te berekenen interest, die telkens op den vervaldag weer wordt bijgeschreven. De onderpanden worden geadministreerd in de PROLONGATIE-BOEKEN O/G en U/G (Model 23), beide op dezelfde wijze ingericht. In het hoofd van de voor iederen post gereserveerde ruimte worden de volgende gegevens vermeld: No. van den post, Bedrag, Datum van sluiting en Naam van den Geldgever of Geldnemer. De eerste drie kolommen voor de administratie van het onderpand geven gelegenheid tot aanteekening van den eersten datum van deponeering van een zeker fonds, naam van het fonds en bedrag. De mutaties in het onderpand worden als volgt aangeteekend: datum van de mutatie, aard van de mutatie, voorgesteld! door + (deponeering) of — (lichting) met het gedeponeerde of gelichte bedrag, alsmede het saldo na de mutatie, zoodat onmiddellijk te zien is, hoeveel van een zeker fonds in de prolongatie is blijven berusten. De ruimte onder eiken post dient ter aanteekening van de verrekende rente gedurende twaalf maanden. Bij tusschentijdsche aflossing is dan te zien tot wanneer de rente berekend is, terwijl overigens door het oningevuld bbjven der rente-ruimte er eventueel op gewezen wordt, wanneer de berekening van de interest mogelijk vergeten zou zijn. Het is duideüjk, dat na een jaar in elk geval getransporteerd moet worden, wijl dan de rente-ruimte verbruikt is; ook is dit mogelijk, wanneer talrijke mutaties in het onderpand hebben plaats gehad, zoodat de ruimte voor nieuw bij het onderpand te voegen fondsen gaat ontbreken. In deze gevallen wordt de post onder een nieuw nummer ingeschreven en deze bizonderheid in de laatste kolom van den over te brengen post vermeld. Wijst het Prolongatie-Register den weg naar de verschillende posten in de prolongatie-boeken, voor de daarin gedeponeerde fondsen is eveneens een klapper noodig. In veel gevallen toch zal moeten worden nagegaan in welke posten zekere fondsen zyn gedeponeerd; in de eerste plaats voor de verantwoording van de coupons en dividenden uit de posten u/g, voor het aanvragen van de coupons en dividenden en het uitschrijven der kwitanties daarvoor uit de posten o/g, Model 23. Prolongatieboek o/g en Prolongatieboek u/g No- 10L Bedrag ƒ 15000.- Datum 15 Oct. 1919 Qeldgever: Geldnemer: W. Coenraads. 1919 Oct. 15 Steelshares $ 5000 Oct. 20 | $ 3000 $ 2000 Afgelost „ 20 4% Amsterdam 1901 ƒ 10000 15 DeCemb. „ 15 Anaconda $ 3000 1919 15 Nov. 15 Dec. 1 I I I 4 ƒ 62.50 ƒ 62 50 „ 15.- „ 15.- ƒ65-. ƒ 77.50 I 125 verder voor het lichten van stukken ter aflevering, by plotselinge dtiiing in den koers van zekere fondsen, teneinde- na te rekenen of de posten nog wel behoorlijk gedekt liggen, enz. Hiervoor kan dienst doen een FONDSENKLAPPER OP DE PROLONGATIEBOEKEN/(Model 24), een boekje van een. -voudige liniatuur, waarin naast de namen der fondsen, de vervaldagen der coupons en de nummers der posten, waarin de bewuste fondsen te vinden zijn, genoteerd worden. Het boekje is alfabetisch ingesneden. De algemeene controle over het in prolongatie gedeponeerde l'onds berust op hetzelfde systeem als we bij de fondsen in depot hebben leeren kennen. Terwyl by de laatste het Fondsen Depotboek de verhouding weergeeft, waarin de bank tot de cliënten staat ten opzichte van elke fondssoort afzonderlijk, wordt bij de prolongaties deze rol vervuld door het CONTROLE-BOEK OP DE FONDSEN IN PROLONGATIEONDERPAND (ModeL25). De prolongaties u/g en o/g blyven natuurly'k weer streng van elkaar gescheiden. Het gebruik van dit boek wyst zich uit het gegeven voorbeeld vanzelf. De boeking der diverse fondsmutaties in de prolongaties u/g vindt haar oorsprong in het BOEK VOOR MUTATIES ONDERLING IN PROLONGATIE U/G EN DEPOT (Model 26), althans voor zooverre het den cliënten betreft. Deze sluiten in den regel prolongaties op stukken, die eerst in het effectendepot waren gedeponeerd, n.1. de gekochte effecten, terwijl by aflossing de vrykömende stukken weer bij het d-pot worden gevoegd. Worden de stukken voor het speciale 'doel: „onderpand prolongatie" toegezonden, dan worden ze toch eerst administratief in het depot opgenomen om vervolgens daaruit weer onmiddellyk te worden afgeboekt. Deze handelwy'ze heeft he' voordeel dat alle fonds-transacties, op de prolongaties be trekking hebbend, via het hiervoor genoemde Mutatiebor' loopen. Terwyl nu dit boek de bron is voor de boeking in het CONTROLEBOEK OP DE FONDSEN IN PROLONGATIE-ONDERPAND, worden diezelfde mutaties im de Prolongatie, en Depotboeken bijgehouden aan de hand vani die correspondentie. De fondsboeking van de posten prolongatie u/g, niet gesloten zynde voor cliënten, dus,met andere, meestal beurs- Model 24. Pondsenklapper op de Prolongatieboeken o/g en u/g. Naam Fonds Vervaldatum N°. N°. N°. N°. N°. N°. N°. enz. i Kansas City Southern April-Oct. 3 18 27 3% obligatiën. Kansas City Southern Jan.-Juli. 14 201 5°/o obligatiën. Kansas City Southern dividend. 105 129 pref. aandeelen. enz. Model 25. Controleboek op de Fondsen in Prolongatie-Onderpand u/g en o/g. FONDS (STEELS) FONDS (WINSTD. PREF. WABASty enz. Datum ^ ISSSo- *$*\ Datum I ^ I ^f'f I Mut Datum I ^ SS^\^\ Datum I P°St I *^ 1^ I N0" [ neerd boek 1 N°- ge"Cht- boek N°- "eerd .bóek [ N°' [ geHcht- boek 1920 1920 1920 Jan. 1 Saldo $ 76000 Jan. 2 51 $ 10000 15 Jan. 1 Saldo $ 34000 „ 2 212 5000 15 „ 2 76 8000 15 ,2 43 12000 15 ■mm —i Model 26 Boek voor Mutaties onderling in Prolongatie u/g en Depot. fol. fol. Fondsen Fondsen Datum Gelicht uit: Bedrag Fonds depot of Datum Gedeponeerd in: Bedrag Fonds depot of Controle- Controleboek. boek. 1920 1920 Jan. 5 Depot W. Jansen $5000 pref. Gulf 73 Jan. 5 Prol. No. 131 $5000 pref. Gulf 52 „ 5 Prol. No. 78 ,2000 Steelshares 26 „ 5 Depot A. Barends „2000 Steelshares 97 129- firma's, loopende, vindt haar bron in het MUTATIEBOE K VOORRAAD (Model 27), hetwelk o.a. aangeeft van wie zekere fondsen zijn ontvangen en voor welke prolongatieposten ze bestemd zyn, resp. uit welke posten de fondsen afkomstig zyn en aan wie ze zijn afgegeven. Dit boek doet als het ware dienst als kasboek voor de fondsen, bevat dus een onvangst- en een uitgavekant en vermeldt alles wat op den effectenvoorraad van invloed is. Deponeert dus een beursfirma zeker fonds voor een prolongatie u/g met d< bedoeling ander fonds daaruit terug te ontvangen (ruiling in prolongatie), dan worden de gedeponeerde stukken als ontvangst ingeboekt en weer als uitgegeven, n.1. als gedeponeerd in Prol. No , afgeboekt. Dit laatste moet in letterlijken zin worden opgevat; daar mettertijd dezelfde stukken zullen moeten worden teruggegeven*), dienen zt aan den algemeenen fondsen voor raad onttrokken te blyven, het tegendeel dus van de prolongaties van de cliënten, daar de deponeering van de hiervoor bestemde stukken slechts administratief geschiedt. ( Ook de mutaties in de prolongaties o/g, voor zooverre natuurlijk niet voor rekening van cliënten, dus met Beursfirma's gesloten, vinden in dit Mutatieboek plaats, terwyl verder de leveringen van en aan de beurs, de ontvangst van fonds en verzending daarvan aan de cliënten, enz., daarin zullen worden vermeld. Het gegeven model bevat eenige van deze transacties. De byhouding van dit boek geschiedt eenvoudig chronologisch. Daar het tot basis strekt van de boeking in het Fondsen Depotboek (de remises van fonds worden in het Persoonlijk Depotboek vanuit de correspondentie geboekt), moet in het Mutatieboek Voorraad naar het Fondsen Di-potboek verwezen worden. Dit geschied* in de eerste van de twee verwyzingskolommen door de vermelding van het folio van het Fondsen Depotboek, voorafgegaan door de letter F. Wat de mutaties in de prolongaties o/g beti\ ft, deze worden vanuit dit boek in het Control- op de Fondsen in Prolongatie o/g overgebracht met vermelding, *) tenzij' gebruik is gemaakt van het beding van herbdeening, voorzien in de Beurs voorschriften, en dus slechts soortgelijke -stukken teruggegeven worden 9 Model 27. Mutatieboek Voorraad. Folio Folio Datum Herkomst Bedrag Fonds — Datum Bestemming Bedrag Fonds .. voor- .. voor- div. . div. . raad raad 1920 1920 Jan. 6 Prol. o/g 313 ƒ 2000 a/ Koninklijke P53 27 Jan. 6 L.&Co.(beursfirma) % 15000 pref. Marine — 33 j 6 W. & Co. (cliënt) $ 10000 Steelshares F18 15 . 6 Prol. o/g 75 „ 8000 Steelshares P9 15 „ 6 A. B. (cliënt) „ 13000 pref. Marine F10 33 „6 R. & Co. (cliënt) R 125' 4°/0 Rusland Hope F 8 25 B 6 B. &W. (beursfirma) ƒ 1000 gew. A'dam Deli — 109 131 naast het folio Controleboek, van de letter P.Jn het Prolongatieboek worden de veranderingen in de onderpanden aangeteekend aan de hand van de uitgeschreven of ontvangen contracten, die systematisch, post by post, worden opgeborgen. De beursposten blijven zonder verdere boeking; slechts is de afschrijving noodig in de In- en Verkoopboeken, welke afschrijving geschiedt vanuit het. kasboek, resp. kassiersboek, of, wat de Ontvangen fondsen aangaat, vanaf de bij de ontvangen stukken gevoegde afleverings-nota's. Onmiddellijk bij het Mutatie Voorraadboek sluit zich het VOORRAADBOEK (Model 28) aan. In het Voorraadboek wordt voor elk fonds een rekening (in staffelvorm) geopend; vanuit het Mutatieboek worden daarop de vermeerderingen cf verminderingen in den voorraad aangeteekend. Het" is evenwel niet noodig alle ontvangsten en afleveringen in het Voorraadboek over te nemen. Immers zullen er talrijke fondsen, uit welke oorzaak ook, binnenkomen, die onmiddellijk hun bestemming vinden, en dus weer uit den voorraad verdwijnen. Zoo kunnen er speciale fondsen uit prolongatie o/g zyn aangevraagd ter verzending aan cliënten of ter aflevering, zoo kunnen er in den loop van den ochtend door beursfirma's verschillende posten van zekere fondsen geleverd worden, die onmiddellijk weer kunnen worden afgeleverd of in prolongatie gedeponeerd. Het zou nuttelooze arbeid, dus tijdverlies zyn, om al die posten tegenover elkaar in het voorraadboek over te dragen; wanneer alleen het saldo ontvangen of uitgegeven fonds als mutatie geboekt wordt, bereikt men met minder werk hetzelfde resultaat. In het Mutatieboek worden daarom des middags, als er geen mutaties meer plaats hebben, de ontvangen en uitgegeven fondsen tegen elkaar gehaakt en de saldi in het Mutatieboek ingeschreven, welke laatste gegevens nu in het Voorraadboek worden overgenomen. Met het hiervoor omschreven systeem kan bij een commissie-zaak van eenigen omvang een voldoende interne controle verkregen worden, althans indien de werkzaamheden zoodanig verdeeld worden, dat de verschillende beheersboeken (Depot- en Prolongatieboeken) niet in dezelfde handen berusten als de daarop ingestelde controleboeken. Voorts moet een regelmatige onafgebroken controle bestaan op de overeenstemming van die boeken, opdat men bij het opmaken 132 van de fondsenbalans volstaan kan met de totalen van elk fonds uit de controleboeken te nemen, en daarbij de zekerheid heeft dat de overgenomen cijfers werkelijk de totalen voorstellen van de gegevens in de individueele depot- en prolongatieboeken. Alsnu is het mogelijk in zeer korten tijd van elk fonds op elk willekeurig tijdstip een fondsenbalans cp te maken, die byv. den volgenden vorm kan hebben: Fondsenbalans op van shares Van de beurs te ontvangen $ 37.000 (uit Inkoopboek Beurs) In prolongatie o/g „ 112.000 (uit Controleboeken op de fondsen in prolongatie o/g) Voorraad „ 35.000 (uit Voorraadboek) Depot Kassier „ 41.000 (uit het Depotboek Kassier, zie Model 5 B.) $ 225.000 Aan de beurs te leveren $ —.— (uit Verkoopboek Beurs) In Prolongatie u/g „ 93.000 (uit Controleboek op de fondsen in prolongatie u/g) Depots Cliënten „ 132.000 uit Fondsen Depotboek) $ 225.000 Kan het hiervoor beschreven systeem van administratie van den fondsenvoorraad alleszins voldoende zyn voor conmnssienuizen en kleinere banken, by de groote bankzaken neemt het effectenverkeer vaak zulke verhoudingen aan, dat met bedoeld systeem niet kan worden volstaan. De fondsen komen door talrijke oorzaken binnen, door levering van ter beurze geëffectueerde aankoopen, door zending van stukken door cliënten voor aflevering of voor prolongatie, door lichting 133 uit of aflossing van prolongatie o/g, enz.; even zoovele oorzaken kunnen er bestaan voor den uitgang van fondsen, en aangezien al die verschillende mutaties doorgaans door verschillende afdéelingen der bank bewerkstelligd worden, is men aangewezen op een zoo verdeeld mogelijke administratie van de fondsenbewegirig. Om een voorbeeld te noemen, zou het ondoenlijk zyn er slechts één Mutatieboek Voorraad op na te houden, hetwelk dan in de ochtenduren, als de aflevering van fondsen en de behandeling van de prolongatie-onderpanden o/g in vollen gang zyn, tegelijkertijd zou noodig zyn in de afdéelingen., die die genoemde transacties hewerksiteffigerB. Terwille van doelmatige arbeidsverdeeling en ter bevordering van den geregelden gang van zaken, is het dus noodig eenige^ uitbreiding te geven aan de administratie. De uitbreiding begint reeds op het oogenblik van het binnenkomen van het fonds. 1°. De ontvangst van stukken van de cliënten. Deze kunnen op twee wyzen in het bezit van de bank komen: a. van cliënten in de stad, die het fonds persoonlijk komen brengen. Daar hierbij in den regel geen schriftelijke opgave is gevoegd, schryft een bediende van de bank in dit geval, by* wijze van begeleidend schrijven, op een daartoe bestemd formulier een specificatie van de fondsen, welke door den cliënt geteekend wordt. Hierdoor is de remise schriftelijk vastgelegd en kan er naderhand geen kwestie ontstaan ten aanzien van de hoeveelheid der stukken, enz. Voor de remise wordt den cliënt een kwitantie, uit een soucheboekje genomen, ter hand gesteld; deze kwitantie kan b.v. als volgt luiden: Model 28. Voorraadboek. PONDS FONDS enz. (Steelshares) 1920 Jan. 1 Saldo $ 52CO0 v „ 2 34 + » 17.000 $ 69000 „ 3 37 — „ 38C00 $ 31000 enz. 135 No 51. |no. 51 Datum: 5 Jan. 1920 ff * Overgenomen van den Heer J. willems Ontvangen van: ^ J. Willems & Vijfduizend Dollar eert. van gewone Amsterdam i aandeelen U. S. Stéel Corporation. Omschrijving: j ter aflevering. Vijfduizend dollar gew. ) Amsterdam, 5 Januari 1920 Steelshares H Bank Doel: aflevering g Paraaf: P || P. Deze kwitantie wordt geteekend door een directeur, procuratiehouder of ander met de leiding der zaken belaste persoon (zijn handteekening moet natuurlijk bindende kracht hebben), die zich overtuigt, dat de kwitantie gelijkluidend is met het door den cliënt geteekende formulier en met de souche, welke in het soucheboek achterblijft, waaarna hij beide stukken parafeert. De opgave van den cliënt houdt hij onder zich. Alsnu kan het ontvangen fonds in de administratie worden ingedragen. b. van de cliënten in de provincie per aangeteekend schrijven, waarbij, hetzij per afzonderlijke opgave of in een begeleidend schrijven, een specificatie is gevoegd van de remise met vermelding van het doel, waarvoor het fonds wordt gezonden. Het openen van de brieven geschiedt door een der hoofdbeambten, die tezamen met den chef der ef f ectenafdeelingde gezonden waarden vergelijkt met de door cliënten gedane opgave, waarna de laatste de opgave voor accoordbevinding en ontvangst parafeert en de stukken doorgeeft aan de beambten zijner afdeeling ter opneming in de administratie. De eerste inschrijving van de fondsen, door cliënten gebracht en gezonden, geschiedt in het ONTVANGBOEK CLIËNTEN (Model 29). Wordt dit boek door iemand, die overigens met de boven omschreven behandeling der fondsen niets heeft uit te staan, gecontroleerd met de ontvangen 136 brieven en de souches, beide door verantwoordelijke personen geparafeerd, dan is men zeker dat de stukken, die aan de Bank ontvangen zyn, ook werkelijk in het Önvangboek Cliënten zijn ingeschreven. De boeking vanuit het Ontvangboek Cliënten is overigens zooals reeds hiervoor geschetst; de hierin vervatte gegevens worden overgenomen in het Fondsen Depotboek, terwijl het Persoonlijk Depotboek wordt bijgehouden aan de hand van de correspondentie, resp. van de door cliënten geteekende depot-formulieren. 2°. De ontvangst van stukken, door beursfirma's geleverd. De aankoop, die aan deze levering ten grondslag ligt, is op den dag van het tot stand komen der transactie in het Inkoopboek Beurs geboekt. Wordt dus een post fonds geleverd dan bestaat het eerste werk in het nazien of de post werkelijk ontvangen mag worden, dus of deze nog openstaat in het Inkoopboek. Daarna worden zoowel de afleverings-nota als de fondsen aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen; er wordt derhalve nagegaan of de uitrekening geheel accoord is, of de juiste coupures *) geleverd zijn, of de stukken technisch in orde zijn (ten aanzien van ontbrekende coupons of dividenden, aanwezig zijn van vetvlekken) enz. Zijn er geen aanmerkingen, dan kan de post betaald worden. De afleveringnota, voorzien van een paraaf van den chef der effectenafdeeling, gaat daartoe naar den kassier, die de betaling bewerkstelligt en onmiddellijk de nota annuleert door middel van een stempelafdruk: Betaald. Soms ook wordt de nota voorzien van een doorloopend nummerstempel, hetwelk in het Inkoopboek en het Kasboek wordt overgenomen. Het nazoeken kan daardoor zeer vergemakkelijkt worden. De fondsen, die tegelijk met de daarbij gevoegde nota aan den chef der effectenafdeeling zijn overhandigd, keeren niet naar den oorspronkehjken ontvanger terug, doch worden doorgegeven ter inschrijving in het ONTVANGBOEK BEURS (Model 30), welks gebruik uit hetgegeven voorbeeld blykt. *) Talrijke fondsen, vooral Russische, zijn uitgegeven in verschillende coupures (R. 125, R. 626 enz.) die een afzonderlijke noteering hebben. Wanneer dus 1 & R. 625 gekocht is, mogen geen 5 stuks k R. 125 geleverd worden. Model 29. Ontvangboek Cliënten. Datum Ontvangen van Bedrag FONDS BESTEMMING Folio Opmerkingen 1920 Jan. 14 W. B. & Co. $ |15000 Steelshares aflevering F 18 A. B. „ 13000 pref. Marine verkoop F 10 R. ■2 o-X -~ : o Opmerkingen i Q Bedrag Fonds ? afdeelingschef Q Bedrag Fonds 2 I * 1 1 i * waarna de mutaties in het Kelderboek worden overgenomen. Het zal duidelijk zyn dat Voorraadboek en Kelderboek tot dezelfde uitkomsten moeten leiden. Desgewenscht kan in het Kelderboek nog een splitsing worden gemaakt tusschen fondsvoorraad, waarover kan worden beschikt, en stukken, die niet in den algemeenen voorraad mogen worden opgenomen (loten e. d., waarvan bepaalde nummers moeten worden verantwoord). In dat geval wordt een zeker gedeelte van het Kelderboek voor die bepaalde depots afgezonderd gehouden en wordt ih de kolom „Opmerkingen" van laatstomschreven boekje de naam van den cliënt genoemd, by wiens depot het fonds moet worden gevoegd. Een enkel woord dient nog te wórden gewyd aan de leendepots. Om verschillende redenen is het voor de banken van belang steeds over een grooten effectenvoorraad te kunnen beschikken. Wanneer de fondsen het onderpand vormen van rekening-houders, kunnen die in depot zijnde fondsen Model 34 Ingaand Nummerboek. Fonds: Common Gulfshares. Datum Nominaal Nummer ... . Datum Ontvangen van J , e M , Afgeleverd aan aflPUPrin(r ontvangst bedrag (resp. Seriën en Nummers) aflevering 1920 1920 Jan. 15 W. <£ B. $ 7000 2315 S- <£ K. Jan. 15 — 2316 „ .. 15 _ 2832 Prol. 313 „ 16 — 3376 J. H. R. „ 15 — 3394 » „15 — 5830 — 5962 M. & Co. $ 4000 2933 2934 J. H. R. Jan. 15 6215 . 15 1257 » „ 15 Model 35 Uitgaand Nummerboek. Fonds: Common Gulfshares. Nominaal Nummers Datum Afgeleverd aan , , , c .„ x, \ bedrag (resp Seriën en Nummers) Wm 1920 Jan. 15 J. H. R. $ 50CO 3376 — 3394 J'f ^. — 2934 — 6215 1257 S. & K. „ 2000 23'5 — 2316 „ 16 Prol. 313. „ 1000 2832 152 heeft dus alle nummers van één fonds bij elkaar. Heeft daarin een loting plaats gehad, dan kunnen de daarop betrekking hebbende kaarten uit de lade worden genomen om met de lotingslijsten te worden vergeleken. Aan de eigenaars van de uitgelote stukken wordt van het feit der uitloting kennis gegeven; de nummers kunnen daarna op de kaarten worden doorgehaald, daar in het vervolg op die nummers niet meer behoeft te worden gelet. Alvorens dit hoofdstuk te besluiten, willen wij nog een' oogenblik stilstaan bij een rubriek werkzaamheden van nogal uiteenloopenden aard, welke den commissionnair in effecten worden opgedragen en trouwens nauw verband houden met den effectenhandel en daarvan een uitvloeisel zijn. We bedoelen het lichten van nieuwe couponbladen, verwisseling en afstempeling van stukken, incasseeren van rente Grootbroek N. W. S., enz. De meeste obligatie- en aandeelensoorten zijn voorzien van coupon- resp. dividendbladen, bevattende een zeker aantal bewijzen tegen inlevering waarvan op den vervaldag — ev. na aankondiging — de verschenen rente of de geannonceerde winstuitkeering kan worden ontvangen. Na verloop van tijd zullen die bewijzen alle verbruikt zijn. Met het oog hierop heeft het laatste bewijs een andere bestemming dan tot ontvangst van geld; dit dient n.1. om tegen inlevering daarvan een nieuw coupon- resp. dividendblad in ontvangst te nemen en draagt den naam van talon. Heeft een cliënt zekere talons ter lichting van nieuwe couponbladen ingezonden, of worden van de stukken in depot voor dit doel talons geknipt dan worden deze in het TALONBOEK (Model 36) ingeschreven. De talons worden vervolgens ingeleverd bij de bank of firma, met de uitgifte van nieuwe couponbladen belast, die óf onmiddellijk de aangevraagde couponbladen medegeeft, óf voor de talons een kwitantie verstrekt tegen overgave waarvan naderhand de nieuwe eouponbladen verkrijgbaar zijn. Een enkele maal gaan met deze verstrekking kosten gepaard. De nieuwe couponbladen worden na verkrijging aan de cliënten toegezonden; daarbij 153 wordt een nota gevoegd, aangevende de in rekening gebrachte kosten. Het bedrag dezer kosten wordt tevens in het Talonboek ingevuld, van waaruit dus de journaalpost volgt: Cliënten ƒ aan Provisie Couponbladen ƒ Indien bij het in ontvangst nemen van de couponbladen onkosten moeten worden betaald, volgt uit den desbetreffenden kaspost de boeking: Provisie Couponbladen ƒ aan Kas ƒ Het komt voor, met name bij financieele reorganisaties, dat zekere effecten voor een of ander doel moeten worden ingeleverd, hetzij om daarop een deel van het oorspronkelijke kapitaal te laten afstempelen (in geval van kapitaalreductie), hetzij om daarop, al dan niet met bijpassing van contanten, nieuwe aandeelen te ontvangen (o. a. bij verdeeling van reserves) enz. Ook de verwisseling van recepissen (voorloojjjg — in afwachting van de definitieve obligatiën of aandeelen — uitgegeven stukken) valt hieronder, alsmede afstempeling van stukken voor uitgekeerd dividend, wanneer de aandeelen niet van dividendbewijzen voorzien zijn. Al deze transacties kunnen (onder afzonderlijke, duidelijk omschrijvende hoofden natuurlijk), in het Talonboek. worden geadministreerd. De boeking der geldbedragen, voor zoover er althans geldverrekening heeft plaats gehad, zal wel duidelijk zijn. Het incasseeren van rente op inschrijvingen Grootboek N. W. S. is een uitvloeisel van de omstandigheid, dat-de Staat der Nederlanden, naast uitgegeven obligatiën, nog een anderen schuldvorm kent, n.1. op naam staande Inschrijvingen in de Grootboeken der Nationale Schuld. De inning van de daarop verschenen renten is veelal opgedragen aan commissionnairs, die daartoe voorzien zijn van een procuratie (machtiging) tot renteontvangst. Na inlevering en aCcoordbevinding van een daartoe strekkend formulier, waarop het saldo der inschrijving en het bedrag der rente vermeld zijn, kan op den vervaldag de verschenen rente geïncasseerd worden. De ontvangen rente wordt Model 36. Talonboek. Naam van de Talons of van het Fonds. £ £P Vooruit- Datum Nummers Betaald Ontv. In reke- Verantw. Datum Naam cliënt § l'| betaalde terug- 'erugont- voor rek, voor rek. ning ge- aan Opmerkingen b q " vangen van van bracht Z b kosten ontvangst stukken cliënten cliënten a. cliënten cliënten 1920 1920 1920 Jan. 18 L. S. __ / i^i aan Provisie .... _ 5.—. 60.30 aan Reports Cliënten . n 1294.17.— " 15615 89 Reports Brokers . „ 1297. 8.— „ 15646.64 Onkosten . . . . „ — . 2.— „ 1.21 Provisie . . . . „ 2.10.— „ 30.15 aan Fondsen te Londen _ 1300.—.—. 15678. 186 Verkoopen te Londen: Londen £ 1300.—.— „ 290.—.— „ 147.10.— £ 1737.10.— a ƒ 12.10 ƒ 21023.75 aan Conto a meta £ 1737.10.— ƒ 21023.75 Remise: Londen „ 50.—.— „ 605.— aan Conto a meta &? „ 50.—.— „ 605.— Onkosten: I Conto a meta „ 3.—.— „ 36.30 aan Londen „ 3.—.— „ 36.30 De meta-rekening wjjst na verrichting van deze boekingen een credit- (winst) saldo aan van ƒ 453.44; hiervan komt ieder der deelhebbers in de meta de helft, zijnde ƒ 226.72 Boeking: Conto a mera ƒ 453.44 aan Meta-affaires (Winstrekg.) ƒ 226.72 aan Londen o/r £ 18.14.9 „ 226.72 In den regel boekt Amsterdam de Londensche posten echter slechts pro memorie, doch wordt eerst na de ontvangst van de rekening-courant het saldo van de meta door Amsterdam definitief overgenomen, in het onderhavige geval dus: Conto a meta, Saldo Londen £ —.10.— ƒ 6.05 aan Londen o/r „ —.10.— ƒ 6.05 Na deze boeking staat de rekening van Londen £ 19.4.9 credit, welke schuld door een remise van dat bedrag aangezuiverd wordt . Een methode, die ook veelvuldig in bankzaken wordt toegepast by het opstellen van de meta-rekening, is die, welke in Model 44 wordt gegeven. Hierbij zijn de transacties aan eigen beurs en te Londen in één rekening vereenigd, hetgeen dit voordeel medebrengt, dat de aankoop van een zekeren post fonds aan de eene beurs en de verkoop daarvan aan de andere 187 beurs slechts één regel in beslag nemen, zoodat het ontstaan en de afdoening van een transactie met één oogopslag zyn te zien. Gelyk door Prof. J. G. Ch. Volmer) in een artikel in No. 232 van het Maandblad voor het Boekhouden is uiteengezet, zyn de beide hiervoor beschreven methoden, hoewel tot het doel leidend, onlogisch. Door het streven om de meta-rekening (die immers niet anders is dan een „maatschap"-rekening, welke gedebiteerd behoort te worden voor alle aankoopen, gecrediteerd voor* alle verkoopen) tevens dienstbaar te maken als vreemd-geld rekening voor de Londensche relatie, komt men tot het eigenaardig gevolg, dat de meta-rekening gedebiteerd wordt voor Londensch verkoopen, gecrediteerd voor de aankoopen aldaar. Model 45 geeft aan hoe de meta-rekening, beschouwd als „maatschap"-rekening behoort te worden opgesteld. Daarnaast behoort dan een vreemd-geld-rekening te worden aangelegd voor den metist te Londen, die ten laste van de meta gecrediteerd wordt voor alle door hem verrichte aankoopen, en gedebiteerd ten gunste van de meta voor de door hem bewerkstelligde verkoopen. De aanteekening van de mutaties in de fondsenpositie der meta geschiedt in het Persoonlyk Depotboek (Model 21) onder het hoofd „Fondsen in conto a meta met ". Alleen de te Amsterdam verrichte affaires worden hierin aangeteekend, terwyl de transacties van Londen pro memorie onder een afzonderlyke fondsrekening: „Fondsen te Londen in conto a meta met " een plaats vinden. Deze laatste fondsrekening blyft derhalve buiten beschouwing by de opmaking der fondsenbalans; immers geeft ze de verhouding weer van den Londenschen broker tot de meta, welke buiten de fondsverhoudingen van het Amsterdamsche huis omgaat. Op de rekening „Fondsen in conto a meta met " ziet men dus de positie van de meta in verband met de algeraeene fondsenpositie van de Amsterdamsche firma, terwyl deze rekening tezamen met de rekening „Fondsen te Londen in conto a meta met " het bezit van de meta aangeeft. Model 46 stelt voor de liniatuur van een META-FONDSENBOEK by enkele kantoren in gebruik. Alleen de Amsterdamsche affaires worden hierin opgenomen. Een afzonderlijk boekje, waarin de aanteekeningen van de fondsenmutaties Model 44. Dr. Meta-1 Rekening, door Amsterdam gehouden (gecombineerd). c/META Cr. 1914 1914 Jan. 2 Aan 100 Steel comm. Shs. Jan. 2152339 £ 13C0 A559062 Jan. 3 Per 100 Steel comm. Shs. Jan. 4132062 £ 1305 ƒ1586250 3 „ 100 Marine pref. „ „ 314 474,, 290 „ 338750 4 „ 100 Rock Isl. „ „ 16 1 40 „ 320 „ 401250 5 „ 50 „ „ „ „ 512 209,, 14710—,, 174062 6 „ 50 id. „ „ „ 16 1 20,, 160 „ 199062 10 „ '/47o 100 Steel comm. „ 10 7 4 „ 6250 17 ., telegrammen enz. „ 3 12 „ remise £ 50 a 12.10 „ 12 5 30 „ 50 „ 605— | saldo nos. 934 17 „ telegrammen enz. „ 17 — — „ 951 „ interest 934 nos. a4% ». 1038 „ saldo ten laste c/M „ —10— —— „ saldo c/M komend „ 45949 3056£ 1788 /2186562 3056 £ 1788 ƒ2186562 Jan. 17 Aan Winst Meta-rekgen. ƒ 22672 Jan. 17 Per saldo . • £ —10—ƒ 45949 „ Remise Londen £ 19 4 9,, 23277 „ >/2 Winst „ 1814 9 £ 19 4 9ƒ 45949 £ 19 4 9 / 45949 * Model 45. Dr. Meta-Rekening, beschouwd als „Maatschap"«Rekening. Fondsen in conto a meta met Londen Cr 1914 Jan. 2 Aan 100 Steel comm. ƒ15590162 3 n 100 id. £ 1305 „1579050 „ 100 pref. Marine „ 338760 4 „ 100 Rock Isl. „ 320 „ 3872- 5 „ 50 pref. Marine n 1740p2 6 „ 50 Rock Isl. „ 160 ——„ 1936 10 „ 100 Steel comm. „1556250 17 „ telegrammen enz. „ 951 „ onkosten te Londen „ 3— - „ 36130 „ interest „ 1038 „ aanmaak- en zegelk. ,, 24375 „ Winst n 45344 ƒ5863312 1914 Jan. 2 Per 1C0 Steel comm. £ 1300 r"15730— 3 >< 100 id. „1586250 „ 100 pref. Marine „ 290 „ 3509— 4 „ 100 Rock Isl. n 4175 — 5 „ 50 pref. Marine „ 14710—„ 178475 6 „ 50 Rock Isl. „ 207187 10 „ 100 Steel comm. „155001— ƒ5863312 195 Daartegenover wordt voor eiken verkoop van pandbrieven de rekening „5V_ % Pandbrieven enz." gecrediteerd. Wordt bijv. op 5 Juli geplaatst: ƒ 5000.— 51/2 % pandbr. bij cliënt A. a 100 % ƒ 5000.— Int. 2 m. 4 d. „ 48.89 ƒ 5048.89 ƒ 5000.— 5i/2 % „ bij bankier B. a 993/4 % ƒ 4987.50 Int. 2 m. 4 d. „ 48.89 „ 5036.39 ƒ 10085.28 dan vloeit daaruit de journaalpost voort: Cliënten ƒ 5048.89 Bankier B. „ 5036.39 aan 5x/_ % Pandbrieven H'sche Hypotheekbank ƒ 10085.28 Aangezien by deze emissie geen buitengewone verrekeningen, als storting in gedeelten, enz., plaats hebben, kan de boeking van de verkoopen der pandbrieven in het Algemeen Inen Verkoopboek Worden opgenomen. Voorbeeld II. De Petroleum-Maatschappij „X", die zich de exploitatie van oliebronnen in Nederlandsch-Indië alsmede den handel in petroleum ten doel stelt, wenscht over ruimere kasmiddelen te beschikken, teneinde den aankoop van nieuwe terreinen te bewerkstelligen en eenige tankschepen te doen aanbouwen ten behoeve van het vervoer van haar product. Ze wendt >ich derhalve tot het Bankhuis A. & Co. met verzoek de tmissie van een bedrag van ƒ 4.000.000 6 % obligatiën en een gelijk bedrag aandeelen op zich te nemen. Genoemde firma verklaart zich bereid tot de bewuste uitgifte haar medewerking te verleenen. De Maatschappij wenscht geen risico te dragen voor het welslagen van de uitgifte; daar de firma A. & Co. evenmin dit risico voor haar rekening wil nemen, doch niet ongenegen is voor een kleiner bedrag garantie te verstrekken, wordt overeengekomen, dat de bankiers A. & Co. zullen trachten een consortium te vormen, hetwelk de leening in haar geheel (voor gereduceerden prijs natuurlijk) overneemt; komt dit consortium tot stand, dan wordt het aangeboden bedrag overgenomen en gaat de emissie door. Met behulp van een concept-prospectus en onder overlegging van 196 de syndicaatsvoorwaarden, slaagt de firma A. & Co. er in twee consortiums te vormen, waarvan de leden gezamenlijk zich garant hebben gesteld voor de plaatsing van de volle ƒ 4.000.000 6 % obligatiën en ƒ 4.000.000 aandeelen. Overeengekomen is, dat de obligatiën in handen van het syndicaat zullen overgaan tegen een koers van 98 %, de aandeelen tegen een koers van 112% % ■ de prijzen van uitgifte zullen resp. zhh 100 % en 115 %, terwijl alle kosten van emissie, druk- en zegelkosten van de toewijzingsnota's inbegrepen, voor rekening van de consortiums zijn, en wel elk voor de helft; hierbij is aangenomen, dat door de Maatschappij bet registratiegeld voor hare aandeelen is betaald geworden. Dit recht bedraagt 2% % over het reëele bedrag der geëmitteerde aandeelen. Het prospectus schrijft verder voor, dat bh' de inschrijving op de aandeelen op 3 Februari 1914 een storting van 10 % moet plaats hebben. Voorts wordt de storting op de aandeelen als volgt vastgesteld: op 20 Februari 25 %, op 1 Maart 30 %, op 15 Maart 25 % en op 30 Maart 25 % ; op de obligatiën, waarvan de coupons 1 Januari—1 Juli vervallen, kan naar keuze van den houder tusschen 20 Februari en 10 Maart gestort worden onder bijberekening van 6 % rente vanaf 1 Januari. Wat de leiding van de syndicaten aangaat, deze zal berusten bij de firma A. ■& Co., die zelf voor ƒ 300.000.— obligatiën en ƒ 300.000.— aandeelen participeert, en als belooning voor de leiding */4 % provisie over het in totaal omgezette bedrag (aan stukken) in rekening brengt. De betaling aan de Maatschappij van de door het syndicaat overgenomen aandeelen, voor zoover bij het publiek geplaatst, zal plaats hebben als volgt: op 21 Februari 25 %, op 2 Maart 30 %, óp 16 Maart 25 % en op 31 Maart 32% % ; de betaling van de overgenomen obligatiën, voor zoover bij het publiek geplaatst, zal plaats vinden naar gelang deze door de inschrijvers in ontvangst zullen worden genomen. Voor de ongeplaatste stukken moet de betaling geschieden na afwikkeling der syndicaten. De duur van de syndicaten wordt op drie maanden gesteld; na afloop van dien termijn zullen de deelhebbers, althans indien de aangeboden waarden niet ten volle zullen zn'n geplaatst, verplicht zn'n pondsponds-gewijze de ongeplaatste stukken op te nemen. 200 te disponeeren. In de betreffende kolommen wordt alsdan aangegeven hoeveel gerestitueerd moet worden, de datum van dispositie en het No. van de kwitantie. De terugbetaling dezer te veel gestorte bedragen geven aanleiding tot den journaalpost: Inschrijvers enz. ƒ 400.000.— aan Kas ƒ 400.000.— De rekening „Inschrijvers" wijst daarna in het credit het juiste bedrag aan, n.1. ƒ 400.000.—. Thans kan dit bedrag overgebracht worden op de rekening, waarop het eigenlijk thuis behoort, de rekening „Consortium tot overname van ƒ 4.000.000.— aandeelen Petroleum-Maatsehappij „X", hetgeen geschiedt op grond van een aanteekening in het memoriaal. Op den datum van de tweëde storting worden den inschrijvers nog geen definitieve aandeelen ter hand gesteld, omdat deze op .naam zouden moeten worden gesteld, zoolang nog geen volstorting heeft plaats gehad. Er worden dus recepissen in den vorm van voorloopige kwitanties uitgegeven, welke op den laatsten stortingstermijn omgewisseld worden in definitieve aandeelen. Den 20en Februari heeft derhalve de tweede storting van 25 % plaats, waarbij den insehrjjvenden commissionnairs tevens de gebruikelijke courtage van 1\i % over het toegewezen bedrag wordt uitgekeerd. Indien er ƒ 3.000.000.— aandeelen aan commissionnairs en ƒ 1.000.000.— aan particulieren zijn toegewezen, bedraagt de storting: 24s/4 % van ƒ 3.000.000 = ƒ 742.500.— 25 % van ƒ 1.O00.000 = „ 250.000.— ƒ 992.500.—, waaruit de journaalpost voortvloeit: Kas ƒ 992.500.— Consortium enz. voor courtage „ 7.500.— aan Consortium enz. voor 2e storting ad 25 % ƒ 1.000.000 — 201 Door de volgende stortingen ontstaan successievelijk de boekingen: 1 Maart Kas ƒ 1.200.000.— aan Consortium enz. ƒ 1.200.000. 15 Maart Kas „ 1.000.000.— aan Consortium enz. n 1.000.000. 30 Maart Kas „ 1.000.000.— aan Consortium enz. * 1.000.000. Daartegenover geeft de betaling op 21 Februari door het Consortium aan de Petroleum-Maatsehappij „X" aanleiding tot de boeking: Petroleum-Maatsehappij „X" ƒ 1.000.000.— aan Kas ƒ 1.000.00Ö.— Verder wordt op 2 Maart gestort 30 % - ƒ 1.200.000.—, op 16 Maart 25 % = ƒ 1.000.000.— en op 31 Maart 32y2 % = ƒ 1.300.000.—. Indien nu in aanmerking genomen wórdt, dat voor zegelkosten van de toewijzingsnota's ƒ 4600.— en voor emissiekosten, drukkosten, annonces, enz. ƒ 3000.— wordt uitgegeven, terwijl aan het Consortium • V4 % provisie = ƒ 11.250.— in rekening wordt gebracht en er een rente van ƒ 2190.— blijkt te zn'n gekweekt op de kasgelden, welke de firma A. & Co. disponibel kon houden, dan stelt de rekening van het Consortium zich als volgt: Consortium tot overname van / 4.000.000.— aandeelen Petroleum-Maatsehappij „X". 1914 1914 Febr. 3 Overgenomen ƒ4000000.— aandeelen ƒ4500000.— Febr. 5 le Storting a 10 % f 400000.— „ 20 Courtage '/4 °/0 over ƒ3000000.— aan „ 20 2e „ „ 25 % ,> 1000000.— makelaars uitgekeerd , 7500.— Mrt. 31 Zegelkosten , 4600.- Mrt. 1 3e „ „ 30 % 1200000.- Emmissiekosten enz „ 3000— „ 15 4e „ „ 25 °/o 1000000- Prov. »/4 % aan A. & Co 11250— „ 30 5e „ „25% -. „1000000.- „ 31 Interest „ 2190.— ƒ4526350.— ƒ4602190 — 205 Het totaal der stortingen óp één dag, uit het kasboek opgemaakt, moet stemmen met het totaal der stortingen, door de kolom in het stortingsregister aangegeven, onder aftrek van de uitgekeerde plaatsingsprovisie. Uit het kasboek volgen voor bovenstaande storting de journaalposten: Kas ƒ 5044.15 aan Consortium tot overname enz. ƒ 5044.15 Consortium tot overname enz. „ 12.50 aan Kas l. 12.50 Een aanteekening in het memoriaal is nog noodig voor de boeking van de opgeloopen rente op de gestorte obligatiën; in dit geval zou uit die aanteekening de volgende journaalpost voortvloeien: Consortium enz. rente op gestorte obligatiën ƒ 44.15 aan Petroleum-Maatsehappij „X" ƒ 44.15 Tegenover het provenu der door inschrijvers in ontvangstgenomen stukken verricht de firma A. & Co. bij de PetroleumMaatsehappij „X" een storting van 98 % 'plus opgeloopen rente, gelijk deze door haar van de inschrijvers is ontvangen; in het onderhavige geval ƒ 4944.15, derhalve: Petroleum-Maatsehappij „X" ƒ 4944.15 aan Kas ƒ 4944.15 Ondersteld, dat bij inschrijving een bedrag van slechts j 2.750.000.— werd geplaatst, waarvoor ƒ 2.776.125.— werd ontvangen, terwijl ƒ 5.0175© als plaatsingsprovisie werd uitgekeerd; dat de firma A. & Co. ter wille van de marktpositie van het fonds ƒ 125.000 obligatiën tot een bedrag van ƒ 125.847J.3 heeft moeten opnemen; dat na de inschrijving ƒ 413.000 *) obligatiën tot een bedrag van ƒ 414.508.02 zijn geplaatst; dat de firma A. & Co. voor leiding van het syndicaat in rekening brengt 1\i % over het totaal omgezette bedrag ad ƒ 3.288.000.— = ƒ 8220.— en als onkosten voor het syndicaat opgeeft: zegelkosten der obligatiën ƒ 24.000.—, de zegelkos^en *) aangenomen is, dat het zegel van de effecten-nota voor rekening van den verkrijger komt en hier buiten beschouwing is gelaten. Model 49. Incasso-formulier. Amsterdam, den 3 Mei 1920. Aan de Bank, Amsterdam. Hierbij zend ik u de navolgende wissels, assignaties of quitanties. U gelieve na inning mijne rekening te crediteeren voor de netto te ontvangen bedragen. (Handteekening) M & Co. s^Ta-- I I" E - E = „ „ Verval- Ë « E~ Betrokkene Woonplaats Bedrag _5ffl I ou dag Blanco laten s. v. p. 8723 107 J. Willems Schagen 15 Mei ƒ 1407 8724 108 K. Barends Utrecht 15 „ „ 7813 8725 109 M. Alberts Den Haag ' 18 „ „ 2315 8726 110 W. Pieters Rotterdam 20 „ „ 8 40 8727 111 N.Jansen id. 21 „ „ 59|60 8728 112 A. Dirksen Amsterdam 21 „ „ 15 — 8729 113 B.Fransen Utrecht 21 „ „ 23 19 8730 114 C Kareisen id. 21 „ „ 18 37 Andere zijde blanco laten s.v.p. 14 210 spaard, terwijl de bank er het voordeel door heeft, dat de formulieren alle gelijkluidend zijn èn op de voor de bank meest gemakkelijke wijze zijn ingericht. De indeeling is zoo eenvoudig, dat nadere uiteenzetting overbodig is. Alleen dient een opmerking te worden gemaakt ten aanzien van de eerste kolom: Nommer Bank. De incasso's worden n.1. onmiddellijk na aankomst by' de bank van een nummer voorzien en volgens deze nummers in de administratie der bank opgenomen, waardoor dus steeds hun herkomst kan worden vastgesteld. De nummering der wissels geschiedt op verschillende wijzen. Een veel voorkomende methode is het achter elkaar nummeren van alle wissels, onverschillig door welken remittent ze worden ingezonden. Het WISSELBOEK (Model 50) verschaft dan van iederen wissel de gegevens, welke men noodig heeft. By dit systeem is het evenwel noodzakelijk, dat door het bankpersoneel van alle binnenkomende wissels de talrijke bizonderheden moeten woiden nagegaan en ingeschreven, hetgeen, wanneer de incasso-remises omvangrijk zijn, verschillende bezwaren medebrengt. In de eerste plaats toch eischt de inschrijving een belangrijke arbeidsprestatie, terwijl voorts, daar alles in één boek moet terecht komen, werkverdeeling onmogelijk is. Een doelmatiger systeem is dat, waarbij voor de verschillende remittenten een zekere groep nummers wordt toegewezen, bijv. A. & Co. hebben steeds de nummers 1—1000, B. & Co. 1001—2000, enz.; wanneer op die wijze tot No. 90000 wordt doorgegaan, kunnen de nummers 90001—100000 beschikbaar blijven voor diverse remittenten, die slechts sporadisch wissels ter incasso geven. By deze wijze van nummering vervalt echter tevens by de meeste wissels de noodzakelijkheid van inschrijving; immers is de bank in het bezit van incassoformulieren volgens Model 49, waarop de remittenten reeds zelf een belangrijk deel van de vereischte gegevens hebben ingevuld. Door deze incasso-formulieren in ordners samen te vatten, en voor iederen remittent een ordner te bestemmen, kan de indraging in een speciaal wisselboek vervallen; het wisselboek wordt dan gevormd door de gezamenlijke ordners. Een registertje geeft aan welke remittenten door de nummerseries worden aangeduid. Voor de cliënten, aangeduid door Utrecht , den 3 Juni 1920. Aan de Bank, AMSTERDAM. Verantwoording van geïncasseerde appoints: TOTAAL-BEDRAG der betaalde appoints: (aantal st. 3) ƒ 104.45 ONKOSTEN: . . 7. „ —.45 *) CREDIT: ƒ 104.— *o .8 ONBETAALD TERUG: - . . . . 2 stuks. SL O) 60 DEKKING *-r Overschrijving Nederlandsche Bank . ƒ separaat ° „ Ontvang- en Betaalkas „ „ Kasvereeniging . . . „ - „ Associatie-Cassa . . „ Zicht op Amsterdam „ Zicht op Rotterdam „ DEBET: ƒ 104.(Handteekening: N. N. & Zn. *) De vermelding „Credit" maakt de nota tegelplichtig. » Model 54. Verantwoordingsboek. NAAM CLIENT (M. & Co., AMSTERDAM). Plaats Retour Datum No. Woonplaats Naam Betrokkene Bedrag verlies x, ... . , „ , No. Woonplaats Bedrag 1920 Juni 7 8724 Utrecht K. Barends ƒ 7813 ƒ —15 8730 „ C. Kareisen „ 18 37 „ —10 8725 den Haag M. Alberts „ 2315 „ —15 8726 R'dam W. Pieters „ 8 40 „ —05 8727 V» . „ N Jansen „ 5960 „ —05 - 10 8729 Utrecht ƒ 2319 „ —05 8728 A'dam „ 15 — 7 187 65 7 -65 „ -65 — ƒ 187- 225 van hypotheek op zeker onroerend goed slechts bedoeld is als dekking van een steeds wisselend, opvraagbaar crediet, komt meermalen voor. Hoewel de verstrekking van productief crediet op den voorgrond staat bij de banken, omdat de productie (= vermeerdering van kapitaal) van de credietvragende onderneming de kwaliteit van het crediet verbetert, wordt toch ook enkele malen door de banken (soms noodgedwongen) consumptief crediet verleend; de hoofdzaak hierbij is natuurlijk, dat er by den debiteur genoeg zekerheid over is tot dekking van het crediet. Bij de verstrekking van dergelyke credieten wordt echter door de banken het meest zorgvuldige toezicht uitgeoefend op de grootte van het Crediet in verband met de voorhanden zijnde of onderstelde zekerheid. Uit het voorgaande volgt, dat het bedryf der handelsbanken zich bij voorkeur richt op kortstondige, in elk geval opzegbare, privaat-credieten voor productieve doeleinden, hetzy met persoonlijke of zakelyke zekerheid. Deze actieve crediet-transacties (actief, wijl de bank crediet verstrekt) kunnen in velerlei vormen plaats vinden, en wel by wyze van: a. blanco crediet;- b. crediet met dekking door borgstelling; c. crediet met dekking door crediet-hypotheek; d. aankoop van wissels of accepten; e. beleening van waardepapieren (effecten, ceelen) en andere waarden (diamant, goud, enz.); f. verstrekking van voorschotten op incasso-wissels. Tegenover deze actieve crediet-transacties staan - de passieve credieten (passief, wyl in die gevallen de bank crediet ontvangt), die zich meestal voordoen in den vorm van: a. credit-saldi van rekening-couranthouders; b. verkoop van wissels en accepten; c. herbeleening van waardepapieren; d. deposito's. 15 228 De ondergeteekende borg machtigt verder de Naamlooze Vennootschap „Amstel Bank" om zoodanige onderhandsche of gerechtiglijke accoorden met den debiteur aan te gaan als zy geraden achten, zonder daardoor haar recht voor het tekortkomende, tot een hoogst bedrag van Tienduizend Gulden, tegen den ondergeteekenden borg te verliezen, en doet ten slotte afstand van alle voorrechten, aan borgen toegekend, speciaal die van uitwinning en schuldsplitsing. Ter zake van de eventueele executie dezer^borgstelling kiest de ondergeteekende borg domicilie ten kantore van de Naamlooze Vennootschap „Amstel Bank". Gedaan te Amsterdam, den 25en Januari 1920. Goed voor Tienduizend Gulden. A. Barends. Administratief valt er by credieten als de hier behandelde niets bizonders op te merken; aangezien geen onderpand wordt verstrekt, is ook geen aanteekening daarvan noodig. Men volstaat dan ook in den regel met in het hoofd van rekening van den betrokken cliënt aan te teekenen de voorwaarden, waarop het crediet is verleend, n.1. de te belasten rente, het maximum van het crediet met de aanteekening „blanco" of wel „borgstelling ƒ van N. N", terwyl verder verwezen wordt naar het dossier, waarin* de verschillende bescheiden, op het onderhavige crediet betrekking hebbend, te vinden zyn. Vaak ook richt men een kaartregister in, waarin de condities voor de credieten, aan cliënten verleend, worden vastgelegd. In de bedoelde dossiers treft men o.a. aan: de informaties op den credietnemer, het rapport van den accountant, die met het crëdietonderzoek is belast geweest, zyn rapporten over de geregelde administratieve controle, eventueel de akte van borgstelling, enz. 231 In den groothandel wordt veelvuldig gebnük gemaakt van het bankaccept ter financiering van groote partijen koopwaren, wanneer deze uit het buitenland worden ingevoerd. De firma A. & Co. te Amsterdam koopt bijv. van X. & Co. te Santos een partij Santos-kof f ie, welke door laatstgenoemden naar Amsterdam wordt verscheept. Bij het tot stand komen van de koopovereenkomst is geconditionneerd, dat de verschepingsdocumenten, zijnde het connossement (orderpapier, recht gevende op de ontvangst van de goederen) en de«f verzekeringspolis, naar Londen zullen woifden opgezonden en aldaar zullen worden afgegeven tegen acceptatie, te stellen door een bank aldaar, van een wissel, welken X. & Co. voor het bedrag van de factuur zullen afgeven. A. & Co. te Amsterdam stellen hun bank in kennis van de transactie en vernemen van deze den naam van de Londensche bank, die zich met het accept zal belasten. Het accept-adres wordt doorgeseind naar Santos, waarna X. & Co. hun wissel, voorzien van de ve^ schepingsdocumenten, ter hand stellen aan hun bankiers, wier correspondenten te Londen zorg zullen dragen, dat wissel en documenten bij de opgegeven bank worden gepresenteerd. Deze accepteert den wissel, behoudt de documenten, en voldoet op die wijze aan de voorwaarde: „documents against acceptance". De documenten worden vervolgens opgezonden naar de bank te Amsterdam, die daarin een onderpand heeft voor het aan A. & Co. verleende crediet. Evenzoo wordt door den groothandel van accept-crediet gebruik gemaakt voor de financiering van exportzaken. De firma, die belangrijke partijen goederen naar het buitenland verzendt, en daarvoor niet eerder betaling zou kunnen krijgen dan langen tijd na de verzending der goederen, kan door middel van bankaccept tijdig worden voldaan door de medewerking van den kooper, die door zun bankrelatie een acceptcrediet laat openen ten behoeve van den exporteur; tegen uitlevering van de verschepingsdocumenten neemt de bank dan' op zich haar accept te stellen op de traites van den verkooper. In den regel laat de exporteur zich eerst door de bank bevestigen, dat deze de wissels (tegen uitlevering deidocumenten) zal accepteeren; men spreekt daarom in dat geval van een geconfirmeerd bank-crediet. Ook kan natuurlijk de exporteur zijn wissel met doeumenten bij zijn bankier verdis- 234 Bank. AMSTERDAM, 17 Februari 1919 Disconto-nota voor de Heeren A. & Co. Amsterdam. No. Bedrag Plaats vervaldag r^*e 1°/. Berekening 1726 ƒ 5000— Amsterdam I April 2o| 64 3200 I4 ƒ 35! iel Interest 1250 Provisie 47 66 ƒ 47 66' ƒ 4952 34 welk bedrag den cliënt in rekening wordt goedgeschreven. Ten behoeve van de verdere verwerking in de hoofdadministratie worden de gekochte disconto's vervolgens in een hulpboek overgebracht. Somtijds worden de Hollandsche wissels tezamen met de wissels in vreemde valuta in een wisseljournaal opgenomen, doch meestal geeft men, vooral daar, waar de transacties in wissels belangrijk zijn, er de voorkeur aan voor elke muntsoort een afzonderlijk hulpboek aan te leggen; hieruit vloeit dan tevens voort een splitsingvan de wisselrekening in het grootboek in „Wissels in Hollandsch sreid, Wissels in Rm., in Francs", enz. Uit het hier gegeven voorbeeld van een-WISSEL JOURNAAL ^7OOR DISCONTO'S IN HOLLANDSCT GELD (Model 57) zou de journaalpost van de inkoopen luiden: Wissels in Hollandsche valuta ƒ 5000.— aan Cliënten resp. Rekeninghouders ƒ 4952.34 aan Disconto-rente „ 35.16 aan Disconto-provisie „ 12.50 Model 57. Wisseljournaal (Hollandsche valuta). INKOOP. r> * m holl n i t,* Netto bedrag Inte- Pro- On- Datum No. . Oekocht van - - n -— . . . Opmerkingen valuta op rekg. per kas rest visie kosten r & 1919 Febr. 17 1726 / 5000— A. & Co. ƒ4952 34 ƒ3516 ƒ 12 50 VERKOOP. „ , Holl. ,, , ., Netto bedrag inte- Pro- On- _ Datum No. , . Verkocht aan . . , Opmerkingen valuta op rekg. per kas rest visie kosten r ° 236 De journaalpost, betrekking hebbend op de verkoopen, welke eveneens in dit boek (aan de Credit-zijde) worden opgenomen, luidt: Cliënten resp. Rekening-houders ƒ Diseonto-rente „ Disconto-provisie „ Onkosten „ aan Wissels in Hollandsche valuta ƒ De per kas betaalde en ontvangen posten worden hieruit niet gejournaliseerd, aangezien deze reeds van uit het kasboek in de hoofdadministratie zijn opgenomen. Hierbij valt op te merken, dat in den regel het koopen van Hollandsche disconto's per kas weinig zal voorkomen, aangezien de banken de wissels slechts in disconto nemen van relatiën, wier soliditeit door de banken beoordeeld kan worden; bij die aankoopen loopt de transactie over de rekening dier relatiën. Echter komt het voor, dat de banken, indien ze voor langen tijd overvloedig van middelen voorzien zijn, ter beurze disconto's koopen van onbetwiste soliditeit; by dit z.g. privaat disconto, hetwelk den dag na aankoop per kas verrekend wordt, blijft de rentestand doorgaans een fractie onder dien, welke bij de Nederlandsche Bank voor soortgelijke wissels geldt. Aan den anderen kant zal het verkoopen van disconto's in den regel per kas plaats hebben, n.1. door herdisconto bij de Nederlandsche Bank, resp. incasseering op den vervaldatum. Intusschen komt het voor, hoewel sporadisch, dat wissels, van cliënten in disconto genomen, voor den vervaltijd door die cliënten worden teruggevraagd en weer in het debet van die cliënten worden gebracht. De contröle op den voorraad wissels in portefeuille wordt verschaft door het wisselboek, waarin de aanwezige wissels blijven openstaan: Daarnaast is echter een dergelijke controle mogelijk door den in -en uitgang van de wissels tegen elkaar te pointeeren in het wissel journaal; ook hier wjjst het meerdere aan de ingangzijde het nominaal bedrag aan van de wissels, welke zich in portefeuille bevinden. Terwille van een gemakkelijk overzicht over de grootte van de wissel-portefeuille, waarmede de bedrijfsleiders steeds bekend dienen te zijn in verband met eventueel te nemen 237 Model 58a. Obligoboek. NAAM BETROKKENE: D. & Co. _i ,r Verdisconteerd Opmer- Datum No. Bedrag Vervaldag Afloop door kingen 1919 1919 Febr. 17 1726 ƒ 5000.— April 20 A. & Co. geaccept. Model 58b. NAAM REMITTENT: A. & Co. Opmer- Datum No. Bedrag Vervaldag Betrokkene Afloop kingen 1919 1919 Febr. 17 1726 ƒ 5000.— April 20 D. & Co. geaccept. 238 maatregelen ten aanzien van de vlottende middelen der bank, wordt dagelijks door den houder van het hulpboek een staat samengesteld van de fluctuaties der wisselportefeuille in den volgenden vorm: In portefeuille op 17 Februari 1919 ƒ Opgenomen in portefeuille „ ƒ Gelicht uit portefeuille ƒ Saldo in portefeuille op 18 Febr. 1919 ƒ welk saldo moet stemmen met dat van de betrokken wisselrekening in het grootboek. Van veel belang is het voorts voor de bank om te weten tot welke bedragen ze disconto-crediet heeft verleend aan bepaalde firma's en of een eventueel gesteld maximum niet overschreden wordt. Te dien einde worden de gedisconteerde bedragen ingeschreven in OBLIGOBOEKEN (Model 58 A en B). Het eerste geeft aan tot welke bedragen de bank aan disconto's heeft loopen op een bepaalden betrokkene, terwijl het tweede gegevens verstrekt betreffende de wissels, van bepaalde remittenten in disconto genomen. Komen van de een of andere firma minder gunstige geruchten of financieele moeilijkheden ter kennis van de bank, dan is onmiddellijk na te gaan welk belang de bank als discontante heeft bij die firma. In onze bankwereld vormt de Nederlandsche Bank het centrale punt, vandaar dat een zeer groot deel van de disconto's hun weg naar die instelling zullén vinden. De Nederlandsche Bank neemt echter niet van iedereen wissels in disconto; slechts aan banken en firma's, als zeer solide bekend, is het recht verleend om wissels en ander handelspapier bij haar te verdisconteeren. Wanneer een daartoe strekkend verzoek is ingewilligd, moet evenwel steeds een aanvrage met specificatie van de wissels aan de disconteering voorafgaan. De daartoe strekkende formulieren worden verkrijgbaar gesteld in drie kleuren: 239 de witte aanyraag-formulieren voor geaccepteerde wisselbrieven met ten minste drie handteekeningen; de roode voor-nog ongeaccepteerde wisselbrieven met ten minste twee binnenlandsche handteekeningen en voor assignatiën, betzij deze al of niet geaccepteerd zijn, met ten minste twee handteekeningen behalve die van den acceptant; en de blauwe aanvragen voor promessen en geaccepteerde wisselbrieven met slechts twee handteekeningen. Een ingevulde (witte) disconto-aanvraag volgt op blz. 240. 242 Behalve de behandeling der disconto's is ook die der korte Hollandsche wissels en buitenlandsche wissels opgedragen aan de wisselafdeeling. Onder korte Hollandsche wissels zijn in hoofdzaak te verstaan cheques, welke door kassiers en banken onderling getrokken worden ter verrekening van saldo's in rekening-courant, of wel door particulieren op hun kassier of bank worden afgegeven. Ze komen uit den aard der zaak niet voor disconteering in aanmerking en worden als geld beschouwd, zoodat ze onmiddellijk voor het volle bedrag in het credit der rekening van den remittent worden geboekt. Intusschen is het noodzakelijk den in- en uitgang aan te teekenen ten behoeve van de hoofdadministfatie, hetgeen geschiedt in een hulpboek, soortgelijk aan Model 57, doch waarin de kolommen voor Interest, Provisie en Onkosten gemist worden. Ook de wissels in vreemde valuta worden op dezelfde wjjze gea . „ a Rente 1920 ° Credit g getallen S Febr. 17 Storting C ƒ 2000 — Mrt. 5 Dispositie D „ 500 — C ƒ 1500 — 263 De Kassadienst. Aangezien het bankbedrijf in hoofdzaak een „kas"-bedrijf is, kan in dén regel de behandeling van de kastransacties wegens haar talrijkheid niet aan één kassahouder worden opgedragen. Men ziet dus om naar arbeidsverdeeling. Een voor de hand liggende en tevens ingrijpende splitsing in de kaswerkzaamheden is de instelling van twee kassen: één voor de uitgaven en één voor de ontvangsten. Moet de werkverdeeling nog verder worden doorgevoerd, dan gaat men over tot het instellen van afzonderlijke kasssen voor de verschillende bedrijfsafdeelingen van de bank. Niet zelden is bij groote bankinstellingen de kasvoering in vijf of zes afdéelingen gesplitst, elk met een afzonderlijke kasadmihistratie, bijv. 1. voor dén aan- en verkoop van coupons en vreemde geldswaarden; 2. voor den aan- en verkoop van buitenlandsche wissels; 3. voor deposito-zaken; 4. voor disposities in rekening-courant; 5. voor stortingen in rekening-courant; 6. voor de betaling van beursposten. Achtereenvolgens zullen deze afdéelingen aan een korte bespreking worden onderworpen, voor zoover althans vroeger haar werkkring niet is uiteengezet. 1. De Couponkas. Deze afdeeling vindt haar werkkring, zooals boven gezegd, in het koopen en verkoopen van coupons en andere vreemde geldswaarden; ze vervult dus de rol van wisselkantoor. In den regel zijn aan deze afdeeling, behalve den kashouder, twee ambtenaren werkzaam, eenerzijds ter onderlinge contróle op de afrekeningen, anderzijds met het oog op de werkverdeeling. Bij den inkoop van coupons en vreemd geld wordt voor dengeen, die deze waarden ter verzilvering aanbiedt, een nota uitgeschreven. Deze nota wordt gescheurd uit een soucheboek, dat speciaal voor inkoopen van die waarden bestemd is en overeenkomst heeft met dat, op blz. 96 omschreven; echter bevindt zich ter rechterzijde van de nota, voor den cliënt bestemd, nog jeen strook papier, door perforatie van de eigenlijke nota gescheiden, waarop de ambte- 264 naar vari de wisselkas machtiging geeft aan den kashouder het bedrag, genoemd op de voor den cliënt bestemde nota, aan dezen uit te betalen. De cliënt krijgt nota en betalingsmachtiging echter niet eerder in handen, dan nadat de tweede ambtenaar der coupon- en vreemdgeld-kas de party coupons of vreemde geldswaarden in zijn administratie heeft opgenomen en uitgerekend en de nota met betalingsmachtiging bij wijze van accoordbevinding beeft geparafeerd. Den cliënt worden vervolgens nota en daaraan gehechte machtiging overhandigd; door den kashouder wordt het bedrag van beide nog eens vergeleken, waarna den cliënt het geld onder overhandiging van de nota wordt uitbetaald, terwn'1 de machtiging tot betaling in het bezit blijft van den kashouder te zijner decharge. Bij aankoop van vreemde geldswaarden geschiedt iets dergelijks. Eerstgenoemde ambtenaar schrijft weder de nota uit. Het soucheboek, waaruit deze nota wordt gescheurd, is speciaal bestemd voor aankoopen van vreemde geldswaarden en ter onderscheiding van het verkoop-soucheboek gedrukt op papier van andere tint. Voor den kashouder bréngt dit het gemak mede, dat aan de kleur van het papier reeds te zien is of de transactie betrekking heeft op een ontvangst, dan wel op een uitgaaf; de tekst behoeft dus niet in haar geheel te worden doorgelezen, hetgeen in drukke tijden ook wel wat tijdroovend zou zijn. Aan de nota is eveneens een strook papier gehecht, door perforatie van de nota gescheiden, waarin het door den kashouder te ontvangen bedrag wordt genoemd. Als de nota is uitgerekend, en het bedrag op de strook ingevuld, gaat ze door naar den tweeden ambtenaar, die den verkoop van de vreemde geldswaarden boekt, nota en strook parafeert en het vreemde geld afpast. Vervolgens worden nota en strook ter hand gesteld aan den cliënt, die er zich mede naar den kashouder begeeft; deze laatste heeft intusschen het vreemde geld gekregen, neemt het verschuldigde bedrag in Hollandsen geld in ontvangst met de strook, waarop dit bedrag vermeld is, en geeft aan den cliënt de nota terug met het gekochte vreemde geld. Het is niet noodig, dat de tweede ambtenaar der couponen wisselkas de gekochte en-verkochte posten onverkort in zijn administratie opneemt. Immers zijn de aan- en ver- 265 koopen zoo gespecifieerd mogelijk te vinden in de souches, achtergebleven in de zooeven genoemde soucheboeken. Bij mogelijke verschillen geven deze de meest volledige inlichtingen. Er kan dus worden volstaan, na uitrekening van de nota's, de daarop voorkomende vreemd-geldbedragen met de uitgerekende bedragen in Hollandsen geld over te nemen in tabellarische boeken, waarvan Model 13 een afbeelcling geeft. Evenwel zullen de transacties in coupons in den regel afgezonderd gehouden worden van die in vreemd geld (voor beide gelden verschillende noteeringen); het in- en verkoopboek voor vreemd geld bevat bovendien afzonderlijke kolommen voor goud, zilver en papier, ten eerste wijl een overzieht van deze geldswaarden afzonderlijk ter wille van de hoeveelheids-contröle niet ongewenscht is, in de tweede plaats, omdat ze tegen verschillende prijzen worden afgerekend. De voordeelen van een splitsing in verschillende boeken znh duidelijk; afgescheiden van een duidelijker overzicht van de mutaties in de verschillende geldswaarden, is er aan het eind van ie leren dag een totaal-controle mogelijk op de afrekening. Immers zijn alle vreemde geldswaarden op een bepaalden daggekocht en verkocht tegen eenmaal vastgestelde prijzen voor iedere muntsoort, van welke prijzen niet afgeweken wordt. Door de totalen om te rekenen tegen die vaste koersen, kunnen slechts geringe verschillen ontstaan met de optelling der uitbetaalde of ontvangen bedragen in Hollandsch geld. De behandeling van de coupons, meer in het bizonder de nummering daarvan, is reeds op blz. 97 omschreven. Nagaande, wat het practisch resultaat is van een regeling der werkzaamheden, gelijk hierboven is uiteengezet, komen we tot de conclusie, dat: a. elke nota tweemaal uitgerekend wordt, alvorens ze den cliënt wordt ter hand gesteld; b. den cliënt geen geldswaarden in handen worden gegeven, alvorens de tegenwaarde in Hollandsch geld is gestort; c. de kassier voor de ontvangsten en uitgaven bewijsstukken krijgt, waarvan de bedragen in overeenstemming zijn met die, op de afgegeven nota's voorkomend; d. er een afdoende voorraadcontröle bestaat op de vreemde geldswaarden; 266 e. de kas der coupon- en wisselafdeeling gemakkelijk te controleeren is. Dit laatste kan geschieden door de bedragen, op de souches in de in- en verkoopboeken vermeld, te pointeeren met de in het kasboek opgenomen ontvangsten en uitgaven. De boeking in de hoofdadministratie geschiedt vanuit de tabellarische boeken, waarvan hiervoor sprake was; de inkoopen van coupons en vreemd geld geven aanleiding tot den journaalpost: Coupons ƒ Vreemd geld g aan Kas ƒ terwn'1 de verkoopen van vreemd geld aanleiding geven tot den post: Kas ƒ aan Vreemd geld ƒ Coupons worden nooit aan het publiek verkocht; de coupons in Hollandsch geld, ter plaatse betaalbaar, worden bij het betalingskantoor geïncasseerd, terwijl de coupons, in andere plaatsen betaalbaar gesteld, aan de daarvoor in aanmerking komende correspondenten ter crediteering worden overgemaakt. Buitenlandsche coupons vinden hun weg, hetzij naar den couponmakelaar, aan wien ze ter beurze zijn verkocht: hetzjj naar buitenlandsche correspondenten bij wijze van remise. De boeking zal luiden: Kas ƒ Personen (al dan niet gesplitst) „ idem (vreemd-geldrekeningen) „ aan Coupons ƒ 2. Aan- en Verkoop van Buitenlandsche Wissels. Aan deze afdeeling is opgedragen de aan- en verkoop van buitenlandsche cheques en andere wissels. Als regel geldt bij aankoop door de bank, dat slechts die wissels onmiddellijk aan de cliënten, hetzij per kas, hetzij door crediteering op rekening worden afgerekend, waarvan het inkomen vaststaat; dit is bijv. het geval met de meeste cheques, welke getrokken zijn door en op banken van onbesproken soliditeit. Daarentegen zullen bijv. cheques, door particulieren op een bank 267 afgegeven, niet onmiddellijk worden afgerekend, daar immers niet bekend is of de betrokken bank wel zooveel depot of andere zekerheid van den trekker onder zich heeft, dat daaruit de cheque kan worden betaald. Wanneer dus maar eenige twijfel bestaat te dien opzichte, wordt een dergelijke cheque niet onmiddellijk afgerekend, doch ter incasseering aangenomen, waarna afrekening volgt na bericht van inkomen. Van de wissels, aan de kas ter verzilvering aangeboden, wordt, nadat deze in orde zijn bevonden, een berekening gemaakt op een nota, gescheurd uit een soucheboek, hetwelk overeenkomst toont met dat, bij de couponkas in gebruik. Een tweede ambtenaar neemt de aangeboden wissels in zn'n administratie op en plaatst zijn paraaf bij wijze van accoordbevinding op de nota, welke met de daaraan gehechte strook aan den cliënt ter hand wordt gesteld. Het verloop van de betaling is verder gelijk aan dat bij de couponkas. Bij fourneering van buitenlandsche wissels of cheques worden deze in den regel niet afgegeven dan op een schriftelijke aanvrage van den cliënt. Alvorens de wissel wordt uitgeschreven, overtuigt de betrokken ambtenaar er zich van, dat de stand der rekening van de bank, op welke de wissel zal worden getrokken, de trekking daarvan toelaat. Daarna wordt de wissel uitgeschreven en de berekening samengesteld op een nota uit een soucheboek, hetwelk, evenals wn' hiervoor bh' de bespreking van de coupontransacties hebben gezien, gedrukt is op papier van andere tint dan het soucheboek der gekochte wissels. De wissel wordt vervolgens ingeschreven in een register, dat in den loop van den dag aan de correspondentie-afdeeling de hoodige aanwijzingen moet verschaffen. Het register bevat dus kolommen, aangevende den datum van trekking, No. van den wissel, bedrag, betrokkenen, order, ruimte voor de paraaf van den correspondent, die den wissel aan den betrokkene heeft geadviseerd, alsmede een kolom, waarin de directeur of afdeelingschef, die den wissel onderteekent, zijn paraaf dient te zetten. De wissel wordt, door dit register vergezeld, vervolgens ten teekening doorgezonden. Op deze wijze wordt de zekerheid verkregen, dat alle wissels, die onderteekend worden en daardoor tot geldswaardig papier worden gemaakt, ook in de administratie worden opgenomen. 268 Ook wel wordt het systeem gevolgd, dat de directeur of afdeelingschef, gerechtigd tot het teekenen van wissels en dergelijke stukken, een register onder zijn bereik heeft, waarin hij aanteekening houdt van het bedrag en de verdere bizonderheden van alle door hem geteekende stukken. Nadat de wissel geteekend bij de betrokken afdeeling is teruggekeerd, kan deze met de uitgegeven nota aan den cliënt worden ter hand gesteld via den kashouder, die het verschuldigde bedrag in ontvangst neemt. Intusschen kan het voorkomen, dat de cliënten de door hen verkochte of gekochte wissels niet in contanten wenschen af te rekenen, doch de tegenwaarde daarvan op hun rekening wenschen te zien gesteld. In dat geval wordt hun van de ter verzilvering gegeven wissels de afrekening, voorzien van de aanteekening „tot het credit Uwer rekening", medegegeven of nagezonden; de aan de nota gehechte strook, welke dienst doet als machtiging aan den kashouder tot betaling van het daarin genoemde bedrag, wordt alsdan niet aan den cliënt afgegeven, doch blijft, eveneens voorzien van de hiervoor genoemde aanteekening, als materiaal voor de boeking in het rekening-courantboek bewaard. Evenzoo wordt gehandeld indien aan een cliënt wissels worden gefourneerd, waarvan de tegenwaarde niet wordt gestort. Alvorens evenwel de door den cliënt gekochte wissels aan hem worden afgegeven, moet door de ambtenaren dezer afdeeling de overtuiging zijn verkregen, dat de stand der rekening van den cliënt de fourneering van het gekochte toelaat. Afgezien van de bijschrijving in het Wisselboek (Model 50), ev. in een voorraadboek, waarin de in en uitgaande wissels naar hun valuta worden in- en uitgeboekt, geschiedt de boeking der wissels, door de onderhavige afdeeling gekocht, in een hulpboek, het INKOOPBOEK VBEEMDE WISSELS (Model 66). De journaalpost, uit de daarin geboekte transacties voortvloeiend, zal luiden: Wissels in Frs. fr. 1500.— ƒ 720.— Wissels in Rm. Rm. 320.— „ 185.28 Wissels in $ $ 70.— „ 173.60 aan Kas ƒ 893.60 aan Personen (A. B .& Zn.) „ 185.28 Model 66. Inkoopboek Vreemde Wissels *) Per kas Op rekg. Datum No. Frs. Holl. Rm. Holl. £ Holl. $ Holl. Diverse Holl. Gekocht van betaald Personen [KasCredit Credit 1914 Mrt. 3 1012 1500.-/720.- H. H. <& Co. ƒ 720 — „ 3 1013 320.— ƒ185.28 A. B. <£ Zn. ƒ185.28 „ 3 1014 70.— ƒ173.60 'j. v. R. „ 173.60 1500.—ƒ720— 320.— ƒ 185.28 70— ƒ 173.60 ƒ 893.60 ƒ185.28 ƒ *) Ook dit model is onveranderd uit den eersten druk overgenomen; de ontredderde wisselkoersen laten geen recente voorbeelden toe. 270 De boeking van den verkoop der wissels, per kas aan andere bankiers of ter crediteering aan buitenlandsche correspondenten, vindt plaats in het VERKOOPBOEK VREEMDE WISSELS, op analoge wyze als het inkoopboek ingericht. De aan de cliënten gefourneerde wissels, getrokken op buitenlandsche correspondenten der bank (voor de uitschrijving van welke wissels öf eigen, öf door de correspondenten verstrekte formulieren worden gebezigd), worden ter verdere verwerking in de hoofdadministratie opgenomen in het AFGIFTE-BOEK, hetwelk overeenkomst toont met de inlichting van Model 66, het Verkoopboek Vreemde Wissels; de laatste drie kolommen bevatten echter aanwijzingen op wie de wissels zijn getrokken, welke bedragen per kas zijn verrekend en wiens rekening voor de niet verrekende bedragen moet worden gedebiteerd. 3. De Depositokas. Reeds werd hiervoor in korte trekken het deposito-bedrijf geschetst; thans kan dus worden volstaan met enkele opmerkingen ten aanzien van de kasvoering der depositoafdeeling. Bij de storting van deposito-gelden is het regel, dat de cliënten de gelden vergezeld doen gaan van een geteekende nota, waarop is aangegeven het bedrag en de rekening, welke voor de storting moet worden gecrediteerd. Op deze nota plaatst de .kassier bij accoordbevinding zijn paraaf, waarna ze ter bijboeking doorgaat naar de afdeeling, waar de depositoboeken worden bijgehouden. Voor het gestorte bedrag schrijft de kashouder een deposito-kwitantie uit; terwijl deze nog bevestigd blijft aan de souche, welke door den kashouder voor accoord is geparafeerd, gaat ze ter teekening door naar den directeur of afdeelingschef, die zich tevens overtuigt, dat kwitantie en souche gelijkluidend zijn en ter bevestiging daarvan zijn paraaf op de souche plaatst. Wanneer de tot teekenen bevoegde vervolgens in een register aanteekening houdt van de nummers der door hem geteekende kwitanties en de daarop vermelde bedragen, dan is de ontvangst alsmede het bedrag van de storting vastgelegd. Door een controle tusschen kasboek, deposito-boek en register van geteekende kwitanties, 271 welke controle na afloop van den kastijd wordt uitgevoerd, overtuigt men zich van de juistheid der boekingen. Alvorens disposities op deposito-rekeningen kunnen worden betaald, gaan de desbetreffende kwitanties door naar de afdeeling, aan welke de bijhouding van de deposito-boeken is opgedragen. Immers dient eerst onderzocht te worden of het saldo der deposito-rekening, waarop gedisponeerd wordt, de dispositie wel toelaat, alsmede of de deposant gerechtigd is, met het oog op een eventueelen termijn van opvraging, te disponeeren. Is de dispositie goedgekeurd, dan wordt de afboeking bewerkstelligd, waarna de kwitantie, voorzien van een stempel „accoord" met paraaf van den ambtenaar, die de dispositie heeft goedgekeurd, naar de kas teruggaat om te worden betaald. Des middags wordt den houders van depositorekeningen, die in den loop van.den dag over hun tegoed geheel of gedeeltelijk hebben gedisponeerd, een schriftelijke bevestiging daarvan gegeven; mocht het deposito-chequeboek n.1. in verkeerde handen zijn geraakt en dus de depositie frauduleus zijn geschied, dan wordt dit feit daardoor spoedig ontdekt. 4 en 5. Disposities en stortingen in rekening-courant. De behandeling hiervan komt geheel overeen met die der deposito-stortingen en -betalingen. Slechts kan nog opgemerkt worden, dat de kashouder!, teneinde een spoedige behandeling te bevorderen en noodeloos heen- en weerloopen naar de rekening-courantafdeeling te voorkomen, 's ochtends voorzien wordt van een lijst van de cliënten, in rekening-courant staande met de bank, op welke lijst tevens is aangegeven tot welke bedragen door die cliënten mag worden gedisponeerd. Op deze lijst wordt in den loop van den ochtend door den kassier aanteekening gehouden van de bedragen, over welke de cliënten reeds beschikt hebben. Een dergelijke lijst wordt samengesteld uit de gegevens van een register, dat aan de rekening-courantafdeeling wordt bygehouden, en waarin eiken dag na kastijd voor iederen cliënt de stand zijner rekening wordt opgemaakt. Het bevat het saldo der rekening, staffelsgewijs bijgehouden, getoetst aan de waarde van zijn onderpand in effecten, ceelen, borgstelling, incasso's, enz.; voor zoover dit onderpand aan verandering onderhevig is, wordt 272 de waarde, na aanbrenging van de wijziging, telkens staf felsgewijs bepaald. Met inachtneming van de condities, voor den betrokken cliënt geldende, wordt alsdan het bedrag vastgesteld, waarover gedisponeerd mag worden. Behalve door rechtstreeksche opname van geld, kan dispositie door de cliënten ook geschieden door middel van betaalbaarstelling van kwitanties en wissels bij de bank (z.g. gedomicilieerde wissels). In den regel worden deze, nadat ze door de bank voor rekening van den cliënt zijn voldaan, aan dezen laatsten toegezonden met een begeleidend schrijven, waarin tevens verzocht wordt om ontvangstbericht, te stellen op een geperforeerde strook onder aan het daarvoor gebruikelijk formulier, waarop het aantal en het totaal bedrag der gedomicilieerde wissels reeds zijn ingevuld. 6. Betaling van beursposten. De behandeling van beursposten (effecten en prolongatie) werd reeds vroeger uiteengezet, zoodat daarnaar kan worden verwezen. Voor de wijze van betaling, hetzij in geld of in een cheque op de kassiersinstelling, géiden dezelfde regelen als voor de andere kasafdeelingen. Slechts dient te worden opgemerkt, dat voor de te betalen posten geen kwitanties worden afgegeven, doch leveringnota's, welke bij de stukken worden gevoegd. Deze nota's moeten behoorlijk geparafeerd zyn door dengeen, die den geleverden post heeft goedgekeurd. Ter voorkoming van misbruik geldt voorts in het algemeen, dat alle betaalde wissels, kwitanties, nota's> enz., na betaling behoorlijk geannuleerd worden, zoodat ze niet voor een tweede maal kunnen dienen ter ontvangst van het daarin genoemde bedrag. Het spreekt vanzelf, dat, waar sommige kasafdeelingen uitsluitend dienst doen voor uitbetaling (bn'v. de kas voor disposities in rekening-courant) de geldvoorraad van die afdéelingen spoedig zal zijn uitgeput en wellicht meerdere malen per dag zal moeten worden aangevuld. Die aanvulling kan het eenvoudigst geschieden door die kasafdeelingen, welker werkkring bestaat uit het ontvangen van gelden (bijv. de kas voor stortingen in rekening-courant). Dergelijke betalingen onderling, die geen invloed hebben op den kasvoorraad in het algemeen, doch wel op dien van elke kas individueel, 273 worden genoteerd in een boekje, hetwelk een afdeelingsehef onder zich heeft, en waarin aangegeven worden: het No. van de betalende kas (iedere kas wordt met een nummer aangeduid), het bedrag en het No. van de ontvangende kas; de kassier van laatstgenoemde plaatst zijn handteekening als bewijs van ontvangst. Deze onderlinge stortingen blijven in dé hoofdadministratie ongeboekt. Het Qiroverkeer. Met een enkel woord werd hiervoor — by een korte bespreking van de economische beteekenis van den wissel — gewezen op de belangrijkheid van den wissel als betalingsmiddel. Ongetwijfeld biedt het gebruik van den wissel, in welken vorm ook, voordeden boven het gebruik van contanten; afgescheiden van het mindere risico, dat het gebruik* van den wissel oplevert ten aanzien van verloren gaan; diefstal, enz., zijn ook de kosten, aan de verzending daarvan verbonden, aanmerkelijk geringer dan bij het gebruik van geld. In economischen zin 'geeft de wissel evenwel geen noemenswaardige besparing in den geldsomloop; immers steeds zal bij inlossing van den wissel een zekere hoeveelheid contante middelen moeten worden disponibel gehouden ter betaling van de schuld. Hoogstens wordt de omloopstijd van het geld er door bekort en blyft het dus minder lang aan de productie onttrokken. De zucht naar zoo groot mogelijke productie, die slechts te bereiken is door zooveel mogelijk kapitaal onafgebroken ter beschikking te houden van handel en industrie, heeft tot gevolg gehad, dat men in bankkringen is gaan omzien naar middelen om ook de tijdelijke onttrekking van geld aan den omloop, die bij het gebruik van wissels noodzakelijkerwijs moet plaats hebben, te vermijden. Dit middel heeft men gevonden in de overschrijving op rekening, z.g. „giro". Het is duidelijk, dat beide personen, tusschen wie anders de wisseltrekking zou hebben plaats gehad, zoowel debiteur dus als crediteur, een rekening moeten hebben by een bank. Indien derhalve A., die in rekening staat met de X'sche Bank, een vordering heeft van een zeker bedrag op B., die eveneens bij die bank een rekening heeft, kan die vordering door overschrijving op rekening worden vereffend. B. richt eenvoudig het verzoek 18 274 tot de bank om A. voor het bewuste bedrag te crediteeren ten laste van zijn rekening; de vordering is daarmee vereffend zonder dat er gebruik is gemaakt van geldmiddelen, die tijdelijk aan den omloop moesten worden onttrokken. Het denkbeeld van giro (afgeleid van het Grieksche gyros = kring), is in tusschen niet nieuw; reeds drie eenwen geleden had Amsterdam zijn girobank, de Amsterdamsche Wisselbank, die eveneens door middel van overschrijving van de eene rekening op de andere vorderingen en schulden van de kooplieden onderling hielp vereffenen. De oprichting van die bank was evenwel geen uitvloeisel van den drang naar economische besparing, doch hield verband met den wensch om eenheid te verkrijgen in de verrekeningsmunt; bovendien was de overschrijving niet anders doenlijk of beide partijen, die hun vorderingen en schulden wenschten te verrekenen, moesten een rekening bij die bank hebben. Het moderne giro-verkeer heft dit bezwaar evenwel op. Wenscht N. te Y., die in rekening staat met de Y'sche Bank, een schuld te voldoen aan M. te Z., in rekening staande met de Z'sche Bank, dan verzoekt N. zijn bankrelatie het bewuste bedrag per giro ter beschikking te willen stellen van den heer M. te Z.; de bank laat haar giro-rekening bij een centrale bankinstelling debiteeren ten gunste van de Z'sche Bank, die weer M. in kennis stelt van de crediteering van zh'n rekening. Het is duidelijk, dat slechts die banken, welke met talrijke plaatselijke banken en kassiersfirma's in verbinding staan, als de hier bedoelde centrale bankinstelling kunnen optreden. Als zoodanig fungeert in ons land, naast een drie- of viertal groote particuliere banken, de Nederlandsche Bank, die overschrijving per giro toepast ten behoeve van de personen en instellingen, die met haar en hare agentschappen in rekening staan en ook wel voor niet-rekeninghouders. Nadat ze reeds vroeger gelegenheid had gegeven tot het doen van stortingen ten gunste van derden, die met de Bank in rekening-courant staan, heeft ze haar werkzaamheden op het punt van rekening uitgebreid door ook het gireeren zonder gebruikmaking van contanten in haar programma op te nemen. Voor het bewenkstelligen van dergelijke overschrijvingen moet een formulier van den volgenden inhoud worden ingeleverd" DE NEDERLANDSCHE BANK. Formulier 2. GIRO. Overwljzing naar andere plaatsen. Dit formulier alleen te gebruiken door rekeninghouders bij de Nederlandsche Bank. Ondergeteekende verzoekt aan de nederlandsche BANK te Alkmaar. te harén laste over te schrijven: en be rag van q rekening van rekening houdend bij Gulden Cent ° ° ' j ƒ 1Ó00 — M. & Zoon Y'sche Bank te Zwolle Totaal 1 ƒ 1000 — Zegge in letters EENDUIZEND GULDEN Alkmaar, 7 Maart, 1920 X'sche Bank Handteekening. In het onderhavige geval geeft het Agentschap te Alkmaar van de overschrijving kennis aan het Hoofdkantoor te Amsterdam, dat op zijn beurt daarvan weer bericht geeft aan het Agentschap te Zwolle; dit laatste zendt door middel van het volgende formulier de mededeeling der overschrijving aan de IJ'sche Bank: DE NEDERLANDSCHE BANK. Formulier 7. GIRO. Aan de Y'SCHE BANK , Zwolle. In het tegoed van Uwe rekening zijn bij ons ingeschreven de volgende bedragen: Een bedrag van In opdracht van Ten behoeve van f 1000 — X'sche Bank M. <& Zoon Totaal ƒ 1000 — [ Zegge in letters EENDUIZEND GULDEN Zwolle, 9 Maart 1920 Valuta per heden. de Agent van de Nederlandsche Bank Handteekening. 276 Ook de grootbanken, door wier bemiddeling gegireerd kan worden, benutten soortgelijke formulieren als die, welke bij de Nederlandsche Bank in gebruik zijn, voor de aanvragen om overschrijving en de kennisgeving aan den begunstigde. De boeking van de eene rekening op de andere wordt in de rekening-courantboeken bewerkstelligd aan de hand van de ingezonden aanvragen om overschrijving. Het hangt geheel af van het rekening-systeem der girobanken of de opname van de- overschrijvingen in de hoofdadministratie noodzakelijk is. Indien er slechts één grootboekrekening, „Personen", Diverse Debiteuren en Crediteuren" of iets dergelijks, voor de gezamenlijke persoonlijke rekeningen in gebruik is, behoeven de giro's daarin niet te worden opgenomen, aangezien die rekening steeds voor hetzelfde bedrag gedebiteerd en gecrediteerd zou worden. Wordt er eventueel in het grootboek een splitsing gemaakt, bijv. zoodanig dat voor alle rekeninghouders een eigen hoofd in het grootboek wordt ingeruimd, of wel, dat de persoonlijke rekeningen worden afgedeeld in groepen, zooals „Cliënten," „Kassiers", benevens de nostro- en loro-vreemdgeld-rekeningen, dan dient voor de overboeking van de eene persoonlijke rekening (resp. groep) op de andere een hulpboek daartoe de noodige aanwijzing te verschaffen. Dit Giroboek kan zoodanig ingericht zijn, dat het ter linkerzijde van het over te schrijven bedrag de rekening aangeeft, die gedebiteerd moet worden, ter rechterzijde de te crediteeren rekening. 277 Dagelijksche Proefbalans. In de vorige hoofdstukken werd het bedrijf geschetst van de zg. handelsbanken; bij de bespreking van den werkkring der verschillende afdéelingen dier banken werd tevens hun administratie aan een beschouwing onderworpen en door middel van journaalposten nagegaan op welke wijze aan de hoofdadministratie de gegevens van de verschillende uitgevoerde transacties worden verstrekt. Met de mededeeling, dat de boekingen periodiek uit de hulpboeken in totalen kunnen worden overgenomen, zou volstaan kunnen worden, ware het niet, dat met het oog op de interne controle bh' verschillende grootere banken de mogelijkheid wordt overwogen om dagelijks een proefbalans op te maken. Er is, afgezien van interne controle, evenwel nog een reden, die de noodzakelijkheid daarvan op den voorgrond brengt, een noodzakelijkheid, minder gevoeld bij particuliere effectenzaken en kleinere provinciale banken, dan wel bij de grootbanken. Deze reden is te zoeken in de omstandigheid dat laatstgenoemde, die vooral van credietverstrekking hun werk maken, ook wederkeerig een beroep moeten doen op het publiek, teneinde van die zijde in den vorm van deposito's, enz., de middelen te verkrijgen, die het mogelijk maken de gevraagde credieten te verstrekken. De banken, welke crediet vragen bij het pubhek, moeten ook trachten zooveel mogelijk vertrouwen te wekken, en kunnen dit niet beter doen dan door een vlugge en volledige publicatie van die cijfers, waaruit de financieele positie der betrokken bankinstelling blijkt. Periodiek wordt derhalve een staat gepubliceerd, meestal in dén vorm van een saldi-proefbalans met gecombineerde rekening-groepen. Sommige banken brengen deze staten op den laatsten van iedére maand ter kennis van het publiek, andere op den 15en en laatsten van iedere maand; het voorbeeld van de circulatiebanken, die iedere week een overzicht van hunne middelen en verplichtingen publiceeren, vindt bij de handelsbanken geen navolging. De periodieke publicatie van dergelijke opgaven, welke zoo spoedig mogelijk na het verstrijken van de daarvoor gestelde termijnen moet geschieden, brengt de noodzakelijkheid mede, dat de hoofdadministratie op den dag, voor de publicatie 278 vastgesteld, niet alleen „bij" is, maar ook in alle opzichten juist. Nu zou het met het oog op de talrijke transacties, welke bij de grootere bankinstellingen plaats Vinden, niet goed gezien zijn het onderzoek naar-de juistheid van de administratie uit te stellen tot op het oogenblik van publicatie. Indien immers — op den voorgrond gesteld, dat het uitgeven van een maandstaat in de bedoeling van het bankbestuur ligt — de proefbalans op het eind der maand blijkt niet te stemmen, of het totaal, dor de persoonlijke rekeningen in het grootboek aangegeven, niet overeenkomt met de gegevens, welke door de rekening-courantboeken worden verstrekt, dan kan het geruimen tijd duren alvorens de fouten zijn ontdekt; het tijdstip, waarop de publicatie had moeten geschieden, is dan reeds lang verstreken, zoodat, als de opgave ter kennis van het publiek wordt gebracht, ze verre van actueel is. Het is daarom beter den gang der administratieve werkzaamheden zoo te regelen, dat dagelyks een stemmende saldi-proefbalans kan worden verkregen en tevens de zekerheid bestaat, dat de daarop voorkomende cijfers juist zijn: Een en ander kan als volgt bereikt worden. Nadat de aan-* gekomen brieven en pakketten door een of meer verantwoordelijke personen zijn geopend en de inhoud accoord bevonden, worden de brieven met de daarbij behoorende waarden ter behandeling aan de verschillende afdéelingen doorgegeven, en wel zóó verdeeld, dat alle afdéelingen van een zeker kwantum werk worden voorzien. Vooraf worden de brieven bedrukt met een stempel, vermeldend den naam of het nummer van elke afdeeling der bank. Het moet n.1. regel zijn, dat de correspondentie alle afdéelingen passeert; wanneer een zekere afdeeling kennis van de ingekomen brieven heeft genomen en de juistheid van de geadviseerde waarden heeft nagegaan, plaatst dé afdeelingschef by den naam of het nummer van de betrokken afdeeling zijn paraaf en worden de brieven naar andere afdéelingen doorgezonden. Vervolgens kan overgegaan worden tot de technische behandeling van het gezondene, n.1. voor zoover dit reeds mogelijk is. Wissels en coupons byv. kunnen in den regel onmiddellijk afgerekend worden; daarentegen zullen de nota's van de ten verkoop gezonden effecten eerst na afloop van de beurs kunnen worden uitgeschreven. Ter wille van de juistheid der berekeningen worden 279 deze uitgevoerd door twee beambten, waarvan de eerste het hulpboek bijhoudt, de andere de nota's uitschrijft. Na vergeÜjking gaan deze laatste, nadat ze gecopieerd zijn, naar de expeditie-afdeeling, terwijl de hulpboeken, zoodra ze gemist kunnen worden, naar de rekening-courantafdeeling ter bijboeking op de rekeningen worden doorgezonden. Aan eenige banken zijn deze hulpboeken losbladig, wat de vlugge behandeling ten zeerste bevordert, omdat bij volschrijving van een blad dit voorloopig kan worden uitgenomen en doorgezonden. De hulpboeken voor die transacties, welke eerst laat op den dag door de bétrokken afdéelingen kunnen worden geboekt (o.a. alle effecten-transacties), worden den volgenden dag zoo vroeg mogelijk aan de rekening-courantafdeeling ter behandeling gegeven. Bij sommige banken is het gewoonte, dat tot dit doel de rekening-courant-af deeling vroeger dan de andere afdéelingen met hare werkzaamheden aanvangt, zoödat in elk géval op het uur, voor het doen. van betalingen vastgesteld, de rekening-courantboeken „bij" zijn. Wanneer de hulpboeken in de rekenrng-courant-afdeeling zijn gekomen, kunnen de bedragen, welke in de rekeningcourant thuis behooren, daarin worden overgebracht. Tevens echter noteert de rekening-couranthouder de bedragen, welke hij op de resp. rekeningen debiteert en crediteert, onder verwijzing naar het hulpboek, waaruit de cijfers zijn geput, in een boekje, voorzien van een debet- en een creditkolom. Het doel daarvan is het verkrijgen van een dagelijksche controle van de rekening-courant met de persoonlijke rekeningen in het grootboek. Uit het volgende voorbeeld zal de werking dezer controle blijken. Ondersteld, dat de volgende boekingen in de hoofdadministratie op de persoonlijke rekeningen voortvloeien: Debet Credit uit hulpboek I ƒ 7087.24 ƒ 13049.63 „ II „ 33067.03 „ 44993.47 III „ 47187.61 „ 71563.42 ƒ 87341.88 ƒ 129606.52 terwijl er vier rekening-courantboeken in gebruik zijn, n.1. Binnenland A—I, idem J—P, idem R—Z en Buitenland A—Z. 280 De houder van rekening-courantboek Binnenland A—I boekt uit de verschillende hulpboeken in totaal de volgende bedragen: Debet Credit uit hulpboek I ƒ t ƒ 5123.62 » H n „ 15094.65 „ 23388.77 n UI 2354.28 „ 8513.02 ƒ 17448.93 ƒ 37025.41 De houder van rekening-courantboek Binuenland J—P boekt de volgende totalen: Debet Credit uit hulpboek I ƒ _._ ƒ 4867.58 » » II „ 8721.08 „ 14676.52 III „ 1679.82 „ 4937.08 ƒ 10400.90 ƒ 24481.18. De houder van rekening-courantboek Binnenland R—Z krijgt als resultaat: Debet Credit uit hulpboek I ƒ —. ƒ 1231.25 » ti II „ 9251.30 „ 6928.18 III „ 7362.25 „ 11324.37 ƒ 16613.55 ƒ 19483.80 terwijl de houder van rekening courantboek Buitenland A—Z in totaal boekt: Debet Credit uit hulpboek I ƒ 7087.24 ƒ 1827.18 II I -•- „ -— » n UI „ 35791.26 .„ 46788.95 ^ ƒ 42878.50 ƒ 48616.13 Nadat de rekening-courant-afdeeling de door haar benoodigde gegevens uit de hulpboeken heeft overgenomen, gaan deze laatste,* vergezeld van de zooeven genoemde contröleboekjes, naar de hoof dadministratie, die de boekingen op de grootboekrekeningen verricht em tevens nagaat of er overeenstemming bestaat tusschen de boekingen in de rekeningcourant en de persoonlijke rekeningen in het grootboek. Het totaal van de bedragen, door de verschillende rekeningcourant-boekhouders uit elk der hulpboeken overgenomen, 281 moet n.1. gelijk zijn aan het bedrag, hetwelk door het betrokken hulpboek wordt aangewezen als te boeken op de persoonlijke rekeningen. Zoo moet bijv. het totaal van het credit voor hulpboek II zijn: ƒ 23388.77 „ 14676.52 „ 6928.18 ƒ 44993.47 Is nu door een der rekening-courant-houders een bedrag vergeten of verkeerd overgenomen, dan wordt op de fout gewezen, doordat het dan verkregen totaal niet in overeenstemming is met het hiervoor genoemde bedrag van ƒ 44993.47. Naast controle wordt hierdoor tevens localiseering van de fout verkregen, aangezien deze moet schuilen in een der creditbedragen uit hulpboek II afkomstig. Nog grootere localiseering wordt verkregen, indien in de hulpboeken de bedragen, op de persoonlijke rekeningen te boeken, nog een splitsing over verschillende kolommen ondergaan, in aansluiting bij het systeem, hetwelk bij de. verdeeling van het rekening-courantboek in toepassing is gebracht. Wordt nu ook nog door de hoofdadministratie, of liever nog door een speciale contröle-afdeeling, de overeenstemming nagegaan tusschen de in 'de rekening-courantboeken ingeschreven bedragen en die, op de nota's in de copieboeken paraisseerend, dan is de zekerheid verkregen, dat de rekeningcourant juist is bijgehouden en in overeenstemming is met het totaal der persoonlijke rekeningen in het grootboek. De ondervinding leert voor het overige, dat een achterstand van de hoofdadministratie, gelijk die zoo vaak wordt aangetroffen, zeer goed te vermijden is; indien het bedrijf eener bankinstelling behoorlijk georganiseerd is, moet het mogelijk zijn eiken dag een stemmende proefbalans met juiste en'fers op te maken, waarbij de transacties van den vorigen dag zijn inbegrepen. 282 Aanhangsel. De Beurswet 1914. Oe iv Augustus 1914 ontketende Europeesche oorlog heeft voor de belanghebbenden bij de effectenbranche in ons land ernstige gevolgen gehad, eendeels door de ontzettende daling in de koersen der fondsen, anderdeels door de gestie der geldgevers, die, terecht beangstigd geworden door de geweldige politieke crisis, de bestaande prolongaties en andere beleeningen op effecten opzegden — voor zoover ze daartoe althans in de gelegenheid waren — maar daartegenover geen nieuw geld ter beschikking stelden van de geldmarkt. Het was al spoedig duidelijk, dat bij een dergelijken abnormalen toestand ook buitengewone maatregelen moesten worden getroffen, wilde men niet tot een algemeen bankroet in de Hollandsche bankwereld geraken. Immers, zoolang voor de geldgevers, die toch den fondsenhandel in ons land daadwerkelijk financieren, de gelegenheid bleef openstaan om de loopende prolongaties enz. aan te zeggen, terwijl anderzijds geld ontbrak om de vrijkomende fondsen weer onder te brengen, zou geen andere weg openstaan dan verkoop van de fondsen, hetgeen natuurlijk een algemeene paniek zou hebben teweeggebracht. Het eenvoudigste middel om dit te beletten was sluiting van de beurs, waardoor tevens de gelegenheid zou ontbreken voor verdere opzegging van prolongatieposten. Middelerwijl werden door de regeering maatregelen overwogen om, tegen den tijd dat de beurs heropend zou worden, een zoodanigen toestand te scheppen als het meest wenschelijk kon worden geacht voor de 'belangen zoowel van geldgevers als van geldnemers. Het resultaat van de destijds gehouden besprekingen is geweest, dat op 31 Augustus 1914 door de Tweede Kamer der Staten Generaal een wet werd aangenomen, bekend onder den naam „Beurswet 1914", waarbij bepaald werd, dat de toestand, gelijk die was op 28 Juli 1914 (den laatsten beursdag vóór de sluiting van de beurs) tijdelijk zou worden bestendigd. In aansluiting daarbij gaf de Minister van Financiën op 15 Januari 1915 nadere aanwijzingen betreffende de handhaving en afwikkeling van den krachtens de Beurswet geschapen toestand, welke aanwijzingen bekend zijn als „Beursvoorschriften 1914". 283 In hoofdzaak regelen deze beursvoorschriften de van vóór 29 Juli 1914 dateerende prolongatieposten, welke in geen geval opeischbaar zullen zijn, zoolang de beurs niet heropend is (de heropening vond op 9 Februari 1915 plaats), en na de heropening slechts onder zekere voorwaarden. De grondgedachte is derhalve, dat de prolongatiën en beleeningen, voor zoover door de geldnemers niet uit eigen beweging afgelost, cp de vervaldagen telkens zullen worden gecontinueerd, en zulks tegen een rentekoers, welke voorloopig op 6 pCt. werd vastgesteld. Op den voorgrond is gesteld, dat de vervallen rente telkens door den geldnemer moet worden voldaan; blijft deze daarmede in gebreke, dan verkrijgt de geldgever het recht, den betreffenden post op te vragen. De geldnemer heeft tevens te zorgen, dat in de met hem loopende beleeningen minstens 20 pCt., in de prolongatiën ^en andere beleeningen minstens 10 pCt. surplus aanwezig bluft, een en ander berekend op den voet van de z.g. onderpandkoersen, door den Minister van Financiën vastgesteld, na ingewonnen advies van een Commissie van deskundigen. In deze koersen zullen wijzigingen en aanvullingen kunnen worden aangebracht; voorloopig evenwel werd vastgehouden aan het niveau, dat de fondsen op 28 Juli 1914 innamen. Na wijziging is de geldnemer verplicht uiterlijk op den derden dag na aanmaning om surplus aan den geldgever het noodige fonds ter hand te stellen. De aflossing kan ter keuze van den geldnemer geheel of gedeeltelijk geschieden, in het laatste geval evenwel met dien verstande, dat het niet afgeloste gedeelte der hoofdsom steeds minstens ƒ 500,— of een veelvoud daarvan moet blijven bedragen en den geldgever daarvoor voldoende onderpand wordt gelaten. Zoodra eenig fonds in de officieele dagelijksche noteering zijn eerst vastgestelden onderpandkoers heeft bereikt, heeft de geldgever de bevoegdheid te vorderen, dat de geldleening tegen teruggave van dit fonds verminderd wordt met het bedrag van de waarde hiervan. Intussehen is den geldnemers de gelegenheid geopend om dit gevaar van opvraging — welke allicht voor hen ontijdig zou kunnen zijn met het oog op mogelijk ontbreken van geld voor het sluiten van nieuwe prolongatie, indien zij op den dan 284 geldenden koers niet zouden willen verkoopen — te ontgaan. Wanneer n.1. een surplus van 20 pCt. in de prolongatieposten wordt gedeponeerd (berekend op de eerste onderpandkoersen) met bevoegdheid voor de geldgevers tot herbeleening, kunnen deze posten door de geldgevers niet eerder worden aangezegd of opgevraagd dan zes maanden nadat de vrede tusschen Duitschland, Engeland en Frankrijk zal zijn gesloten *). Indien op dat tijdstip de helft der leening is afgelost, wordt die termijn voor het overige deel der leening met zes maanden verlengd. Intusschen blijven de geldgevers bevoegd, zoodra eenig fonds in de officieele noteering zal zijn opgenomen, te eischen dat dit fonds uit de prolongatie verwnderd wordt. De daartoe strekkende aanvulling van het surplus moest vóór 1 Maart 1915 geschieden. Naar het schijnt is van deze bepaling in het algemeen ruim gebruik gemaakt; zeer waarschijnlijk is minstens driekwart van het ter beurze van Amsterdam loopende bedrag aan prolongatie op deze wijze „geblokkeerd". De niet-geblokkeerde posten worden opeischbaar indien de geldnemer in gebreke bhjft de rente te voldoen, het onderpand aan te vullen of op de daarvoor gestelde tijden de geheele of gedeeltelijke aflossing te voldoen. De geldgever verkrijgt alsdan de bevoegdheid, na gerechtelijke insinuatie, de verpande effecten door twee makelaars ter executiebeurze (in het openbaar) te doen verkoopen. De geldgever, die van zijn recht tot verkoop van het onderpand wenscht gebruik te maken, moet hiervan kennis geven aan den Minister van Financiën onder overlegging van een lijst van de verpande effecten. Indien verkoop wordt toegestaan moet de geldgever kooper blijven van de aangeboden fondsen tot een zekeren voor dien dag geldenden koers, den z.g. executiekoers, vastgesteld door den Minister, tenzij een ander ditzelfde of een hooger bod doet. Onder dien executiekoers mogen geen verkoopen bij executie plaats vinden. Ten aanzien van affaires in aandeelen Nederlandsche Handel-Maatschappij wordt in de Beursvoorschrif ten bepaald, dat de levering en afwikkeling niet kan worden gevorderd tot een nader door den Minister te bepalen tijdstip. De vast- *) In December 1919 is deze dag vastgesteld op 28 Juni 1919. 285 stelling van passagekoers en prolongatiekoers voor aandeelen Handel-Maatschappij zal op de rescontredagen door den Minister geschieden. Na heropening van de beurs voor deze zaken zullen de rescontranten weer de hun toegewezen werkzaamheden hervatten,behalve de vaststelling van den passagekoers, welke door den Minister zal blijven geschieden. Bhjft de kooper in gebreke met de betaling van het door hem verschuldigde verschil, dan wordt dit bedrag bij den koopprijs gevoegd, doch zal de kooper verplicht zijn voor het verschuldigde onderpand te verstrekken, berekend naar de onderpandkoersen. Ten opzichte van premie-affaires, vóór 29 Juli 1914 gesloten, bepalen de Beursvoorschrif ten, dat degene, aan wien de keuze van opvraging of aanzegging was toegekend, zich alsnog iJterlijk op 15 Januari 1915 omtrent de al- of niet-af wikkeling zou kunnen verklaren; zoolang de beurs niet was heropend, zou de afwikkeling niet kunnen worden gevorderd. Na heropening van de beurs moesten deze stukken worden geleverd en betaald uiterlijk op den vierden dag na de heropening. Zoolang na heropening der beurs de toelating van het verkochte fonds in de officieele dagelijksche noteering niet is toegestaan, (hoewel de handel in fondsen niet onmogelijk werd gemaakt, kan geen „officieele" noteering worden opgegeven, alvorens zulks door den Minister was veroorloofd) zal de kooper kunnen volstaan met de betaling van het verschil tusschen den verkoopkoers en den onderpandkoers, onder verplichting om over het onbetaald gebleven bedrag een rente te vergoeden van 4 % per jaar. Telkens wanneer de onderpandkoers mocht worden verlaagd, is de kooper verplicht het verdere verschil aan te zuiveren. Wordt de opname in de officieele dagelijksche noteering toegestaan, en is deze gelijk aan of hooger dan den onderpandkoers, dan is de kooper verplicht tegen levering der gekochte stukken het door hem alsnog verschuldigde met de rente te voldoen. Voorts openen de Beursvoorschrif ten de mogelijkheid tot' het sluiten van geldleeningen op onderpand van fondsen na heropening der beurs, zoolang geen normale toestanden zijn ingetreden en de reglementen van de Vereeniging voor den Effectenhandel nog niet geldig zijn. Onderscheiden worden: daggeldleening (voor onbepaalden tijd tot wederopzegging 286 door een der partijen) en prolongaties (voor een maand). De regelen, die voor deze beleeningen gelden, zijn dezelfde als voorgeschreven door bet Eeglement voor den Effectenhandel; slechts is in de daarbij op te maken akten een speciaal beding gemaakt, waarbij aan den geldgever de bevoegdheid wordt toegekend de in pand gegeven fondsen bij derden te beleenen. Evenals bij prolongaties enz., op de conditiën van het Eeglement voor den Effectenhandel gesloten, is het onderpand van de beleeningen krachtens de Beurswet subsidiair als pand verbonden vóór alle andere geldleeningen, welke tusschen partijen zijn of zullen worden gesloten, met uitzondering evenwel van de geldleeningen, dateerend van vóór 29 Juli 1914. 287 Vraagstukken. A. te Sneek koopt op 15 November bij' de Sneeker Bank aldaar $ 20.000.— Kansas City South Bailw. C. v. A. Hij sluit op deze fondsen een prolongatie tot het naastvólgende ronde bedrag van ƒ 1000.— en geeft daartoe als surplus certificaten a ƒ 1000.— 2V2 % N. W. S. Koers 77 %. De Sneeker Bank voert de order als volgt uit: Zij geeft de Centrale Bank te Amsterdam order tot aankoop van $ 10.000.—, verkoopt $ 4000.— uit eigen bezit en laat % 6000.— in blanco. Met de Centrale Bank heeft zij rekening-courant en deze firma houdt de door haar gekochte fondsen tegen het saldo in onderpand. De Centrale Bank koopt ter beurze voor 437/8 %, berekent aan de Sneeker Bank volgens de tusschen beide instellingen bestaande overeenkomst den middenkoers, zijnde 44 %, tegen welken koers de Sneeker Bank ook met A. afrekent. a. Geef volledig aan, pp welke wijze deze transacties zoowel in de geldelijke boekhouding als in de fondsenadministratie der Centrale Bank en van de Sneeker Bank worden verwerkt; met aanduiding van de liniatuur der gebruikte boeken. (De liniatuur zelf behoeft derhalve niet gegeven te worden.) b. Welke journaalposten zouden, bij toepassing der z.g. dagelijksche methode, voor de Sneeker Bank uit de gegeven transacties voortvloeien. (Examen Bankboekhouden Najaar 1909 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 2. De Administratiebank'te Botterdam ontvangt op 10 April orders van cliënten tot verkoop van: $ 20000.— aand. U. S. Steel Corp. ƒ 5000.— „ Koninklijke Petroleum. „ 10000.— „ Dordtsche „ „ 750.— „ Nieuwe Afrik. Hand. Venn. 288 tot aankoop van: $ 5000.— aand. Amalgamated Copper. ƒ 3000.— 5 % pandbr. Holland Argentinië Hyp.bank, van correspondenten in het binnenland tot aankoop van: * 5000.— aand. U. S. Steel Corp. ƒ 5000.— 4 % pandbr. Rotterdamsche Hyp.bank. van een correspondent te Brussel tot aankoop van: ƒ 3000.— aand. Nieuwe Afrikaansche Handelsvenn. Van deze orders worden op eigen beurs gedaan: verkocht % 10000.— aand. Ü. S. Steel Corp. ƒ 3000.— „ Koninklijke Petroleum „ 8000.— „ Dordtsche gekocht $ 5000.— „ Amalgamated Copper ƒ 3000.— 5 % pandbr. Holl. Argent. Hyp.bank „ 5000.— 4 % Rotterdamsche Hyp.bank „ 2250.— aand. Nieuwe Afr. Handelsvenn. Het niet ter Rotterdamsche beurze uitgevoerde wordt naar Amsterdam doorgeseind. De Administratiebank heeft bij haar correspondent te Amsterdam een depot en tevens door diens bemiddeling eenige prolongaties gesloten. In een dier prolongaties bevinden zich als voornaamste onderpand $ 20000.— aand. U. S. Steel Corp. en ƒ 5000.— aand. Koninklijke Petroleum. Zij geeft last die prolongatie af te lossen, daaruit de hoodige stukken ter aflevering voor verkocht, aan te wenden en de resteerende stukken toe te zenden. De ƒ 10000.— aand. Dordtsche Petroleum worden uit een andere prolongatie gelicht en daarvoor een equivalent aand. Orionpetroleum uit het depot in de plaats gelegd. De kooper van $ 5000.— Amalgamated Copper sluit een prolongatie en geeft ƒ 2000.— 4 % pandbr. Zuid-Hollandsche Hyp.bank als surplus. De correspondent te Brussel geeft order de aand. Nieuwe Afrik. H. V. in afzonderlijk dossier te bewaren. Alle andere stukken worden contant verrekend. De prolongatiën u/g waarin $ 20000.— Steel en ƒ 5000.— aand. Koninklijke Petroleum worden afgelost en in rekening-courant verrekend. De overige verkochte stukken dienden als onderpand in rekening-courant. 289 a. Geef aan de verschillende, uit de transactie voortvloeiende boekingen en geeft de liniatuur der te gebruiken boeken. b. Welke boekingen verrichten: 1. de correspondentrkooper der $ 3000.— aand. Steel, die daarop de prolongatie sluif? '-Mt$ 2. de Amsterdamsche correspondent der Administratiebank? (Examen Bankboekhouden Voorjaar 1912 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 3. A. (particulier) koopt op 5 September ƒ 5000.— aandeelen Medan Tabak Maatschappij a 23472 en ƒ 2000.— aandeelen Koninklijke a 4823/4. Hij stort bij zijnen commissionnair ƒ 10.000.— en blijft voor het restant debet staan in rekeningcourant. Op 12 September verkoopt hij ƒ 2000.— aandeelen Koninkl. a 498^2 en verkoopt tevens in blanco $ 10.000 Steels a 703/4. Op 6 Oetober koopt hij $ 3000 Erie shares a 311/* en ƒ 4000.— aand. Bindjey Tabak Maatschappij a 1017/8. Hij stort op dien dag ƒ 2000.—. Op 15 Oetober koopt hjj $ 4000 com. Topeka shares a 1023/4 en ƒ 2000.— aand. Amsterdam Rubber a 233V&. Op 12 November koopt hij $ 10.000 com. Steel shares a 7716/16. Hij ontvangt maandelijks van zijnen commissionnair rekening-courant per Ultimo met bijberekende rente. De rente wordt aldus berekend: Gemiddelde prolongatie-rente plus de gewone prolongatieprovisie afgerond op 1/8 % naar boven. Gemiddelde prolongatie-rente September 4.77 % Oetober 4.65 % November 4.40 % Geef de afsluiting per 30 September, 31 Oetober en 30 November. (Examen Bankboekhouden Najaar 1910 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 19 290 4. Geef de liniatuur van een prolongatie-onderpandenboek. Hoe zult ge in dit boek de posten vinden, waarin zich een bepaald fonds als onderpand bevindt? Geef een beschrijving met hoofdzakelrjken inhoud van de formulieren, in gebruik voor prolongatiën aan de Amsterdamsche Beurs. Hierbij ook aan te geven de wijze, waarop van deze formulieren gebruik gemaakt wordt. (Examen Bankboekhouden Najaar 1910 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 5. Een bankinstelling te Amsterdam heeft in hare statuten een bepaling, volgens welke hare aandeelen serie B. (in stukken van ƒ 1000.—) voor 10 % in contanten en voor 90 % in effecten (bepaald aangegeven obligatiesoorten, met 10 % surplus) kunnen worden volgestort. De coupons dezer effecten worden op den vervaldag aan de aandeelhouders verantwoord. De fondsen worden door de Bank in haar algemeenen ef f ecten-vooraad opgenomen. Geef een volledige beschrijving (met modellen) van formulieren en boeken, welke voor de administratie dezer fondsen noodig zijn. Daarbij is vooral er op te letten, dat een groot aantal effecten (voor eenige millioenen guldens) zijn gedeponeerd, zoodat voor een gemakkelijk overzicht met het oog op de coupon-verantwoording moet worden gezorgd. (Examen Accountancy Voorjaar 1909 van de Nederlandsche Accountants Vereeniging.) 6. Een bankier te Amsterdam koopt te Londen op 2 November 1910 100 Union shares a 1767/8, 100 Atchison shares a 10413/ie, op 5 November 150 aandeelen Great Cobar a 5V4, 100 Chesapeakes a 831/.,, 100 com. Reading shares a 76x/è en op 8 November 100 Anaconda's a 87/16 en 200 com. Steel shares a 815/16, alles per rescontre van 9 November. Londen berekent voor Amerikaansche shares % % courtage en voor mijnshares 6 d. per stuk. Het dividend van de Union shares is betaalbaar op 30 November en bedraagt 2% %. Koers 43/32. 291 Op 9 November continueert Amsterdam deze positie tegeu de volgende koersen: Uion shares 1791/* Atchison shares 106 Great Cobar 5 Chesapeake 853/16 Com. Reading shares 783/8 Anaconda's 816/16 Steel shares 82x/4 contango voor Amerikaansche shares 6V2 %, Great Cobar 71/* en 2!/2 d. backwardation voor Anaconda's. Op 19 November verkoopt Londen op order van Amsterdam 100 com. Steel shares a 843/16 en 100 Chesapeakes a 865/lft, op 25 November 100 Anaconda's a 843/10 en 100 com. Steel shares a 83^. Op 28 November continueert Amsterdam de resteerende positie tegen de volgende koersen: Union shares 176V2 Atchison shares 1037/18 Com. Reading shares 77V4 Great Cobar 5^4 contango voor Amerikaansche shares 6 % en voor Great Cobar 7 %. De volgende rescontre is op 13 December. De koersen zijn dan als volgt: Union shares 1693/4 Atchison shares 1001B/16 Reading shares 757/16 Great Cobar 5s/8 Geef de afrekening van Londen op deze rescontre-dagen. (Examen Bankboekhouden Najaar 1910 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 7. Maak de volgende Rescontre-afrekening van den account 8—22 April. Op 8 April zijn de hieronder genoemde fondsen gecontinueerd: de cijfers in de eerste kolom zijn de making-up prijzen, die in de beide andere kolommen de contango's, resp. door 19* 292 den Londenschen broker en aan de cliënten in rekening gebracht. Making-up prijzen en contango's van 8 April: 200 Anaconda 7^l6 34 4 100 Rio Tinto 73* 34 41 100 Denver Common 12* 3* 34 500 Roberts Victor Diamond lx/16 7* 8* 100 Steel Common 58ï 3i 4* 1000 Rhodesian Consol 2/— 6 6* Making-up prijzen en contango's van 22 April: Anaconda 71 3* 4 Rio Tinto 70i 3* 34 Denver Common 125/8 3i 3* Roberts Victor j.i/16 7} gj Steel Common 57$ 6* 6* Rhodesian Consol 2/3 6* 7 Gevraagd wordt de rekening van den broker per 22 April en de daaruit afgeleide nota's voor de cliënten samen te stellen, alsmede de rescontre-afrekening. De fondsen zijn aldus te verdeelen: Client Jansen : 200 Anaconda, l 100 Denver, „ Pietersen: 100 Rio Tinto, 500 Roberts Victor, 1000 Rhodesian Consol, „ Klaassen: 100 Steel. De bank besluit, met het oog op het hooge contango, de 500 Roberts Victor op te nemen en zelf verder te prolongeeren. In den loop der rescontre is het dividend Anaconda geannonceerd ad £ 28.18.4. Behalve contractstamps, zijn door den broker £ —.5.6 onkosten voor het opnemen der 500 Roberts Victor in rekening gebracht. Omrekeningkoers 12.098/4. Boek ook de afrekening in het rescontreboek (hulpboek). Schaal van het contractzegel (voor elk soort fondsen een afzonderlijk contract): 293 tot £ 100 6d. van £ 100 „ „ 500 1/— „ » 500 „ „ 1000 2/— „ „ 1000 „ „ 1500 3/— „ „ 1500 „ „ 2500 4/— Verder voor elke £ 2500.— of gedeelte, tot een maximum van £ 20.000.—'2/—. (Examen Bankboekhouden Voorjaar 1914 van de Nederlandsche Vereeniging tot bevordering der Handelswetenschappen). 8. De Bank, waar U als Boekhouder werkzaam zn't, houdt zich veel bezig met het overnemen van kleine leeningen van Vennoot schappen, waarmede zij in relatie staat. Uitsluitend onder hare correspondenten plaatst zij dan participatiën, tegen den koers van overname, dus zonder winst. Als vergoeding bedingt zij % % over het door het publiek genomen bedrag. Teneinde een overzicht te hebben over de plaatsing van elke zoodanige leening, heeft zij een tabellarisch boek aangelegd volgens bhgaande liniatuur. Dit boek verschaft tevens de gegevens voor de te maken journaalposten. a. Schrijf in dit boek het noodige, om het gewenschte overzicht te geven omtrent de door de bank overgenomen 5 % Obligatieleening, groot ƒ 1.000.000.—, verdeeld in 1000 Obligatiën a ƒ 1000.—, ten laste der Olieslagerij X. te IJ., coupons 1 Juni en 1 December. Koers van overname voor hét consortium 95'%, te betalen i December 1910. Koers bij publieke inschrijving 98 %, te betalen 1—15 December 1910, onder bijbetaling van loopende rente sedert 1 December 1910. Aan kassiers en commissionnairs in effecten wordt 1U % provisie over het toegewezen bedrag uitgekeerd. Uwe bank geniet V£ % daarover, welke provisie door haar op een afzonderlijke rekening gebracht wordt. Verdere gegevens: participatiën van Correspondenten: A ƒ 50.000.— B „ 10.000,— C • „ 30.000,— D „ 100,000,— E- • • • „ 200.000.— F „ 10,000,— G „ 20.000.— H- • • „ 40,000,— «r „ 10.000.— K „ 30,000.— ƒ 500.000.— Blijft voor eigen deelneming „ 500.000. ƒ 1.000.000.— Ingeschreven is door: L. Kassier-correspondent ƒ 110.000. M- » „ „ 125.000.— N- » „ ' „ 5.000.— °- » „ „ 28.000.— p- „ „ „ 32.000.— Q- », ,, „ 125.000.— R- „ „ | 60.000.— S. „ ter stede „ 75.000.— T. „ „ „ „ 40.000.— U- m » „ „ 24.000.— V. „ „ „ „ 25.000.— W. „ „ „ M 34.000.— X. particulier correspondent „ 5.000.— Y. „ „ ■ 6.000.— Z. „ „ „ 6.000.— ƒ 700.000.— De correspondenten worden allen op 1 December 1910, ingevolge hun wensch, in rekening belast. 294 Koers Participatiën Correspond.| Inschrijvers Toegewezen Te betalen door I Bijbetaaide Nomi- Te " :—~ Datum i j naai ™ Effectief Woon. Nom Op te betale„ Winst- Corres- Inschrij van dopende rente BCdrag me"86^ P^ts Bedrag ~ Bedrag ^ Naam ^oon ^ ^ Koers ^ | I "a"'E denten stede | 296 De ter stede gevestigde kassiers betalen als volgt: S. op 3 Dec. 1910 vóór 12 uur 's morgens, I' " ^ » » » » » n U 4 £ „ „ „ „ „ W- „ 13 „ „ „ „ „ De leider (de bank) brengt nog de volgende onkosten in r< koning: Advertentiekosten ƒ 1057.50 Drukwerken m 487.50 Porto's etc. £ 227.50 ■ De correspondenten, deelnemers in het consortium, worden, op 1 December, belast voor de door hen op te nemen Obligatiën, tot den koers, zooals die uit de, ook in het hulpboek op te nemen, afrekening 'blijkt, b. Geef ook de journaalposten. (Examen Bankboekhouden Najaar 1910 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 9. De A'damsche Bank heeft in portefeuille de volgende wissels: ƒ 10.000.—per 2 Februari 1911, getrokken door W. Maasland te Amsterdam op G. Dekker te Wormerveer, door dezen geaccepteerd en door Maasland aan de Bank geëndosseerd. ' ƒ 10.000 — per 12 Februari 1911, getrokken door L. Abas te Gouda op W. Manders te Amsterdam, door dezen geaccepteerd en door Abas aan de Bank geëndosseerd. ƒ 10.000.— per 14 Januari, accept van G. Wormser te Leiden ten behoeve van de A'sche Bank. De Bank wenscht deze wissels te verdisconteeren bij de Nederlandsche Bank op 12 December 1910. 1. Geef volledig aan, op welke wijze de wissels ter disconteering worden aangeboden, met berekening, enz. 2. Welke boekingen en aanteekeningen moeten ten kantore der A'sche Bank worden gemaakt_naar aanleiding van deze transactie? (Examen Bankboekhouden Najaar 1910 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 297 10. Geef een volledige beschrijving van de incasso-administratie van het oogenblik dat wissels, o.m. ter incasseering van gecedeerde vorderingen, aan U worden ter hand gesteld, tot het tijdstip van binnenkomen of retourzending. (E xamen Bankwezen Nederl. Vereeniging tot Bevordering der Handelswetenschappen. Maart 1919.) 11. Is het beroepsgeheim van den bankier wettelijk geregeld f Kent U een bepaling, die dit beroepsgeheim in gevaar brengt? (Examen Bankwezen Voorjaar 1919 van de Ned Vereeniging tot Bevordering der Handelswetenschappen.) 12. Geef in een scnema aan, door welke opstelling gy' zult constateeren, dat de opgenomen vonrraad van een fonds stemt met het bedrag of het aaniai, aat volgens de boeken moest aanwezig zijn. Uit dit schema moet blijken, uit welke boeken de cijfers zijn verkregen. Hoe kan aan een groote bankinstelling de kassier te weten komen, of hij een bedrag op rekening mag uitbetalen, zonder clat hij — wat praktisch niet mogelyk is — bij elke dispositie aanvraag behoeft te doen op een der afdéelingen? Wat is een wissel-obligoboek? Hoe is de inrichting er van? Geef door twee voorbeelden het nut er van aan. Beschrijf het giro-systeem en de administratie der giro's bij eene Nederlandsche bankinstelling. (Examen Bankboekhouden Najaar 1909 van het Handelswetenschappelijk Genootschap.) 298 13. Uw advies wordt gevraagd voor een belegging van ƒ 25.000.—. Geef Uw antwoord in briefvorm. Alleen aard der fondsen te noemen. 14. Wat is het verschil tusschen de voorloopige noteering en de niet-officieele noteering? 15. Wat is het verschil tusschen stukken met oud en met nieuw zegel? Bij welke stukken is dit onderscheid van belang? 16. Wat is rescontre-handel en heeft deze in Nederland plaats? 17. a. Welke dienst verricht het administratiekantoor? b. Wat is een trustee? 18. U, als commissionnair in de provincie, ontvangt opdracht van Uw cliënt, particulier A., ter plaatse woonachtig, om te koopen ƒ 1000.— Koninklijke Petroleum en daarop, voor een rond bedrag, prolongatie te sluiten. Als surplus wordt gegeven ƒ 2000.— 4 % Rotterdamsche Hypotheekbank Serie AAA nos. 7456 en 7457. De order wordt uitgevoerd a, 497 %. Behandel deze transactie volledig, zoowel wat nota's en afrekening betreft, als de administratie in journalen, hulpboeken en registers. (Examen Bankwezen Nederl. Vereeniging tot Bevordering der Handelswetenschappen. Maart 1919.) I Model 32. Afleveringsboek Beurs. Datum Geleverd aan Bedrag Fonds Opmerkingen I 1920 Jan. 14 v. d. B. <£ Co. ƒ 5000 aand. Geconsolideerde saldo gerescontreerd J. L. $ 3000 4% conv.,Union W. P. ƒ 1000 4% Nationale Hyp. C. B. $ 3000 Steelshares W. F. . 4000 id. 143 Aan Cliënten geleverd (uit Expeditieboek Cliënten) H. C. $ 13000 A. L. ;JI1 „ 2000 D. E. „ 1000 Uit prolongatie ontvangen (uit Fondsboek Prol. o/g.) ' 212 $ 5000 141 „ 10000 In Prolongatie gedeponeerd (uit id.) 358 $ 15000 zoodat er per saldo in den voorraad is gekomen . „ 22000 $ 60000 $ 60000 In het Voorraadboek, op kantoor bijgehouden, worden die saldo's overgenomen, zoodat, buiten de kluisadministratie om, de voorraad bekend is. Dit boek dient tevens als controle op het KELDERBOEK, dat op gelijke wijze is ingericht als het Voorraadboek, doch uit andere bronnen wordt bijgehouden. De chefs der verschillende fondsenafdeelingen zijn n.1. in het bezit van een boekje, waarin de fondsen, die uit de kluis worden aafigevraagd, genoteerd worden, alsmede de stukken, ter bijvoeging by den voorraad, worden geadviseerd, op deze wijze: Aangevraagd Ontvangen uit Gegeven in S uit kluis kluis E kluis Handteekenine •3 3 ' 6 D Bedrag Fonds Bedrag Fonds Q Bedrag Fonds Keldermeester 147 herbeleend worden, hetzij ter beurze of by de Nederlandsche Bank, en aangezien het hier meestal gaat om courante soorten, is op die wijze gemakkelijk te voorzien in uitbreiding der kasmiddelen; wanneer deze mocht worden vereischt. Met in bewaring gegeven fondsen mag dit evenwel niet geschieden, aangezien daarover de bank geen vrije beschikking heeft. Vandaar het instituut van leen-depots, waarvan juist het criterium is, dat de bank ze vrij ter herbeleening enz. mag aanwenden. Ook op andere wijze strekt een ruime effectenvoorraad de bank tot voordeel.. Bij het aangaan van contramine-posities levert de bank het in blanco verkochte fonds af uit haar voorraad, wat een aardige rente-winst oplevert; immers ontvangt de bank dan onmiddellijk de verkoopsom, die weer rentegevend kan worden gemaakt, terwijl de cliënt éérst op den dag der dekking wordt gecrediteerd. Voorts worden door een ruimen stock de arbitrageerende banken in de gelegenheid gesteld het te Amsterdam verkochte fonds af te leveren, terwijl evenmin op remise van het op de vreemde plaats gekochte fonds behoeft te worden gewacht. Het is derhalve duidelijk, dat de banken het geven van leendepots, dus de deponeering van fonds zonder nummerverantwoording, in geheel vrij gebruik van de bank, zooveel mogelijk bevorderen. De deposanten geven hun fondsen aan de bank voor b.v. een jaar fixe en ontvangen buiten de baten, welke fondsen zelf afwerpen (coupons en dividenden)* daarvoor een kleine vergoeding. De tegenwaarde van de leendepots in geld wordt meestal in ronde sommen uitgedrukt. Heeft dus een cliënt een leendepot gestort van ƒ 10.000 en als zoodanig speculatief fonds gedeponeerd, dat op een zeker oogenblik niet meer de volle waarde van ƒ 10.000 vertegenwoordigt, dan is hy verplicht tot bijstorting. Surplus wordt echter als regel niet vereischt. Periodiek wordt de beurswaarde van die leendepots nagegaan. Uit het bovenstaande volgt, dat leendepots naar het wezen niet anders zijn dan crediteeringen op fondsenrekening zonder nummerverantwoording en zonder het karakter van onderpand voor een debetsaldo in rekening-courant. Administratief worden ze ook behandeld als een verplichting van de bank tegenover de cliënten, uitgedrukt in fondsen, dus als een gewone crediteering op fondsen-rekening; alleen wordt voot 148 het recht van gebruik een kleine, vergoeding gegeven. We merken nog op, dat de Twentsche Bank te Amsterdam, die ook de hierboven omschreven leen-depots kent, haar aandeelhouders Serie B. ook in de gelegenheid stelt het bedrag hunner deelneming in fondsen te storten. Een belangrijk punt by de effecten-administratie is het vastleggen van de nummers, der ontvangen en uitgegeven stukken. Wanneer de fondsmutaties talrijk en van grooten omvang zyn, zal het ondoenlijk zyn de nuinmer-administratie tot slechts één Nummerboek, volgens Model 2, te beperken. Immers kost het te veel tijd om de uitgaande stukken op te zoeken in de lange reeksen van nummers der ingekomen stukken, zoodat men aangewezen zal zyn op minstens twee boeken, het INGAAND- en het UITGAAND NUMMERBOEK (Modellen 34 en 35). Van de nummers, in het Uitgaand Nummerboek vermeld, wordt de uitgang naderhand, als de drukte van het leveren en ontvangen voorbij is, in het Ingaand Nummerboek aangeteekend, zoodat hierin het verloop van elk' stuk is na te gaan. Behalve om het verloop van elk in handen der bank geweest zijnde stukken te kunnen volgen, dienen de nummers genoteerd te worden met het oog op eventueele uitloting; dit geldt natuurlijk alleen voor die fondsen, die aan uitloting onderhevig zyn. Voor de eigenaars immers kan het feit van uitloting hunner stukken groot voordeel of wel nadeel beteekenen; een voordeel, als loten met een prys uitkomen, of ook ingeval een laag genoteerd fonds a. pari uitloot, een nadeel, wanneer een fonds, boven pari noteerend, tegen 100 % aflosbaar wordt gesteld. Aangezien uitgelote stukken niet gelijkwaardig kunnen worden gesteld met niet uitgelote, er dus een gebrek aan kleeft, dient er zoo zorgvuldig mogely'k voor gewaakt te worden, dat ze niet in de plaats van waardevolle stukken worden ontvangen, of, indien dit toch gebeurt (wanneer de fondsen geleverd worden, ontbreekt doorgaans de tyd om de nummers in de lotingslrjsten na te zien), dat binnen den daarvoor door het bestuur van de Vereeniging voor den Effectenhandel vastgestelden termy'n bij den verkooper gereclameerd is. Te dien 149 einde worden in de lotingshjsten, die op de groote kantoren compleet aanwezig zijn (bovendien kan de loting van vele fondsen kosteloos worden nagezien aan het Secretariaat van de V. v. d. E.) de geleverde nummers aan de hand van het Ingaand Nummerboek nagezien. Soms wordt hiervoor wel een afzonderlijk LOTINGSBOEK ingericht, dat de volgende liniatuur heeft: E Ontvan-en Par3af Van Opmerkingen § «-""vangen dengeen, die de ,. *: Nummers . , ( neeval van l3 van nummers heeft v«gev 3. 8 & S Si ^ Q. Cl 3 —>■ crq k O Q. 5> 3 f4- p ■ Tl O B & ■ 3 gro 191 pro memorie op het hoofd van elk fonds geschieden, geeft een overzicht van de engagementen van de meta, zoowel te Amsterdam als te Londen. Zooals reeds gezegd, zijn de gegeven voorbeelden in de beide laatste Hoofdstukken, ontleend naar transacties, zooals die vóór Augustus 1914 werden uitgevoerd. Emissie. Een van de meest gewichtige functies van de groote banken en effectenhuizen is het bieden van de behulpzame hand hg' de plaatsing van fonds ten behoeve van. Staten, Gemeenten, handels- en industriëele ondernemingen, enz., die een beroep wenschen te doen op de geldmiddelen van het kapitaalkrachtig publiek. Bij voorkeur wordt de uitgifte of emissie \an fonds opgedragen aan die financieele instellingen, waarvan de naam een goeden klank heeft bij het geldbeleggend publiek, want niet alleen hangt het welslagen van een emissie af van de soliditeit dér geldzoekende onderneming, de meerdere of mindere aantrekkelijkheid van het te emitteeren fonds en de condities, waarop de uitgifte zal geschieden, ook, in den naam van het emissiehuis wordt vaak een waarborg gezien voor het succes der uitgifte. Een emissie van fonds kan op verschillende wijzen plaats hebben. Wat de verhouding van de emitteerende firma tot de credietvragende instelling bettfeft, is het mogelijk, dat: lo. het emissi|ehuis geen risico van het welslagen der emissie op zich neemt, dus eenvoudig in de hoedanigheid vaii commissionnair voor de kapitaal-behoevende instelling het hoodige fonds plaatst; 2o. het emissiehuis tegen een vooraf overeengekomen prijs de te plaatsen leening overneemt en voor eigen risico het overgenomen bedrag ziet te plaatsen; 3o. het emissiehuis een gedeelte van de leening vast overneemt en een optie neemt voor het overnemen van een verder bedrag by welslagen van de emissie; 4o. het emissiehuis het risico van de plaatsing slecht* gedeeltelijk wenscht te dragen en derhalve tracht te komen tot de vorming van een combinatie, consortium of syndicaat, waarvan elk der leden voor een zeker gedeelte de garantie van plaatsing op zich neemt. 192 Wat den vorm der emissie betreft, kunnen zich eveneens yerachillende gevallen voordoen. De uitgifte kan plaats hebben by wijze van: lo. inschrijving; 2o. verkoop ter beurze; 3o. geleidelijken verkoop naar mate van zich voordoende vraag, gelijk vaak bij de plaatsing van pandbrieven van hypotheekbanken het geval is. Bij de sub 2 en 3 genoemde wijze van uitgif te geldt in het algemeen, dat het emissiehuis niet gebonden is aan een vasten prijs, waarvan niet mag worden afgeweken. Bij inschrijving daarentegen houdt men zich aan een eenmaal vastgestelden prijs, tenzij de bepaling geldt, dat de toewijzing zal geschieden aan de gegadigden, die tot de hoogste prijzen blijken te hebben ingeschreven. Wat de wijze aangaat, waarop de opbrengst van de geemitteerde stukken in handen van het emissiehuis komt, zijn nog verschillende gevallen te onderscheiden. Bij verkoop ter beurze of geleidelijken verkoop naar gelang van zich voordoende kooplust, geschiedt de betaling in eens' tegen aflevering van de geplaatste stukken. Is echter de plaatsing het gevolg van een inschrijving,dan worden vaak andere betalingsvoorwaarden gesteld. Zoo is het mogelijk, dat reeds bij de inschrijving, dus voordat de toewijzing bekend is, een zeker gedeelte van den inschrijvingsprijs moet worden gestort. Bij emissies van Hollandsch fonds is deze weg minder gebruikelijk, doch in het buitenland, en enkele malen ook, wanneer ten onzent de deelname aan buitenlandsche emissies wordt opengesteld, wordt vaak deze weg ingeslagen, wijl men in de vooruit gestorte'gelden een garantie mag zien voor de verdere nakoming der verplichtingen, door de inschrijvers op zich genomen. Na de toewijzing wordt de inschrijvingsprijs vaak in gedeelten gestort. Dit komt voornamelijk voor bij emissies van die ondernemingen, welke de te storten gelden niet onmiddellijk tot het volle beloop noodig hebben, doch met een geleidelijke ontvangst kunnen volstaan. Indien bijv. de emissie geschied is ten behoeve van een stoomvaart-maatschappij en de opbrengst dienen moet ter betaling van één of meer stoom- 193 schepen, dan is het mogelijk, dat de gedeeltelijke stortingen op zoodanige tijdstippen worden bepaald, welke overeenkomen met den vervaltijd van de termijnen voor betaling dier schepen. Ook wordt meermalen de bepaling van storting in gedeelten bij emissies van belangrijke bedragen ingevoerd ter bescherming van geld- en fondsenmarkt. Immers zal de iioodzakelijkheid tot storting in eens een plotselinge belangrijke geldvraag in het leven roepen, waardoor de geldkoers tijdelijk aanmerkelijk kan stijgen, terwijl tegelijkertijd door den verkoop van fondsen, ten doel hebbend gelden vrij te maken voor storting op de nieuwe leening, de effectenkoersen belangrijk kunnen dalen. Dit gevaar-nu wordt door storting in gedeelten verminderd. Vaak blijft na de plaatsing en volstorting der nieuwe waarden voor het emissiehuis de zorg voor de marktpositie van het fonds bestaan. Om nu te beletten, dat spoedig na de emissie de koers terugloopt tengevolge van realisaties, wordt dikwijls aan de inschrijvers een verplichting opgelegd on? binnen een zekeren tijd hun waarden niet ten verkoop aan te bieden. Tegenover deze verplichting, de blokkade, (in Duitschland Sperreyerpfliehtung genaamd), die vaak een tijdsruimte van zes maanden of zelfs een jaar omvat, wordt dan in den regel door de emittenten een coulance toegestaan in den vorm van een kleine reductie op den inschrijvingsprijs. In de volgende voorbeelden zullen twee gevallen in toepassing worden gebracht. Ie Voorbeeld. De H'sche Hypotheekbank wenscht in verband met de steeds toenemende vraag naar geld op hypotheek over te gaan tot uitgifte van ƒ 1 millioen 5V_ % pandbrieven. Tot deze uitgifte is het Bestuur gemachtigd op grond van de omstandigheid, dat de verhouding tusschen het geplaatst kapitaal en b et bedrag der uitstaande pandbrieven, welke verhouding volgens de statuten een zekere grens niet overschrijden mag, de emissie-van het genoemde bedrag aan 5V_ % pandbrieven ruimschoots toelaat. Het Bestuur der Hypotheekbank stelt zich in verbinding met de firma Y. & Co. te Amsterdam, die reeds vroeger emissies voor de Hypotheekbank bezorgde en als vertegenwoordigster van de bank bij het publiek bekend 13 194 staat. Een inschrijving is ongewenscht, wijl dan vermoedelijk de gevraagde gelden in eens znllen binnenkomen, waardoor de bank tijdelijk een groot bedrag aan middelen ter beschikking heeft, terwijl eerst geleidelijk daarvoor emplooi kan worden gevonden.1 Zoolang dit geld niet op hypotheek is uitgezet, kan het niet anders rendabel worden gemaakt dan door het bijv. als ééndaags deposito uit te geven, hetgeen in elk geval Renteverlies beteekent, aangezien tegenover de te betalen rente van by2 % slechts V/2 a 2^ % rente genoten Wordt. Om dezelfde reden is ook verkoop ter beurze (in den regel in enkele dagen afgeloopen) niet wenschelijk, waarom besloten wordt het bedrag van ƒ 1 millioen te plaatsen door middel van geleidelijken verkoop. In den regel wordt bij dergelijke emissies geen uitgebreid prospectus verkrijgbaar gesteld; in dit geval wordt dan ook slechts een circulaire tot het geldbeleggend publiek gericht, waarin de mededeeling vervat is, dat de bV2 % pandbrieven der H'sche Hypotheekbank tot den koers van .. % verkrijgbaar zijn gesteld bij de firma Y. & O De verkoopsprijs van de pandbrieven, welker coupons 1 Mei —1 November vervallen, wordt bepaald op 100 % , in mindering waarvan echter komt V_ % plaatsingsprovisie voor de firma Y. & Co., die daarvan 1li % afstaat aan commissionnairs in effecten, door wier bemiddeling pandbrieven worden geplaatst. Met de firma Y. & Co. is overeengekomen, dat deze op 1 Juli 1919 een bedrag van ƒ 300.000.— vast zal overnemen tegen een koers van 993/8 netto met optie op een verder bedrag van ƒ 200.000.— tegen denzelfden prijs binnen een maand, onder conditie, dat de te plaatsen stukken allereerst zullen worden gefourneerd uit het door de firma Y. & Co. overgenomen gedeelte. De firma Y. & Co. heeft denhalve op 1 Juli 1919 den aankoop te boeken van ƒ 300.000.— 5V_ % pandbrieven H'sche Hypotheekbank a 993/8 % ƒ 298.125.— Interest 2 maanden „ 2.750.— ƒ 300.875.— welke transactie aanleiding geeft tot den journaalpost: 5V2 % Pandbrieven H'sche Hyp.bank ƒ 300.875 — aan H'sche Hyp.bank ƒ 300.875.— 197 Laat ons aanvangen met de plaatsing der aandeelen. In het journaal wordt de overname van ƒ 4.000.000.— aandeelen door het consortium aldus geboekt: Consortium tot overname van ƒ 4.000.000.— aandeelen Petroleum-Mij. „X" ƒ 4.500.000.— aan Petroleum-Maatschappij »X" ƒ 4.500.000. Om verschillende redenen 'is het wenschehjk de plaatsing bij het publiek van deze emissie niet in de gewone in- en verkoopboeken op te nemen; eerstens zou daarin, wanneer de plaatsing der leening tusschen de gewone aan- en verkooptransacties zou worden opgenomen, het overzicht verloren gaan; ten tweede leent de vorm van de emissie met haar verschillende stortingen zich niet tot opname in de gewone dagboeken. Men gaat derhalve over tot de instelling van een register, dienend tot aanteekening van het verloop der aandeelen-uitgifte. Dit register (Model 47) vervult de rol van bijboek, d.w.z. het geeft slechts een specificatie van de stortingen, die in totaal in het kasboek worden opgenomen. Op te merken valt, dat Model 47, waarvan het gebruik overigens voldoende uit het gegeven voorbeeld blijkt, eenige kolommen bevat voor het geval, dat de leening overteekend wordt. Bij de onderhavige emissie wordt ondersteld, dat het aangeboden bedrag tweemaal volteekend is, zoodat de helft der inschrijvingen wordt toegewezen en dus ook de helft van de voorloopig gestorte bedragen moet worden gerestitueerd. Op 3 Februari, den dag der emissie, wordt in totaal gestort 10 % van de ingeschreven ƒ 8.000.000.— = ƒ 800.000.—, welk bedrag in het kasboek wordt opgenomen met de omschrijving: Inschrijvers op aandeelen Petroleum-Maatsehappij „X". De daaruit voortvloeiende journaalpost luidt: Kas ƒ 800.000.— aan Inschrijvers op aand. PetroleumMaatsehappij „X" ƒ 800.000.— Deze laatste rekening wordt tijdelijk ingevoerd om te doen bbjken welk bedrag er is gestort en hoeveel bij overteekening moet worden gerestitueerd. Eenige dagen na de inschrijving wordt den inschrijvers kennis gegeven van de toewijzing op hunne inschrijving; hun wordt tevens verzocht per kwitantie over het teveel gestorte Model 47. Register voor de emissie van aandeelen ^ Wettelijke storting bij de inschrijving en volstort.^'n gedeelten. ~ 5 § ügT S oj „ 2e Storting 25 » | 3e Storting 30% 4e Storting 25% 5e Storting 25% >n =• > „ ïï f- - S ES =g 74% comrnis6' » « «._ « =1 NAAM _1 * = |? £| 1| H ■ ^ " o.|| OPMERKINGEN *f ~ -2 m Sr * Q « | Rerlrap Datu"1 o Bedrag Datum Bedrag Datum Bedrag Datum % «5 £ & t"F£>-2S:5 ë ^ — *- 1 I ^ _ 1 lj'scheBa"n7 ƒ 10000.-1/1000.- ƒ5000.- ƒ500.- ƒ500- Febr. 6 15 ƒ1237.50 Febr^ 29'2/2916 ƒ1500.- Mrt. 1 ƒ1250.- Mrt. 15 ƒ1250.- Mrt. 30 817/821 2 C.D.Cpartic.) 2000.-,, 200,-„ 1000. - „ 100.-„ 100.- Febr. 7 33 „ 250.- Febr. 2Ö 923 , 300.- Mrt. 1 „ 250.- Mrt. 16 . 250.- Mrt. 30 1338 I 203 De winst op de overname van de aandeelen heeft dus bedragen ƒ 4.602.190. ƒ 4.526350.— = ƒ 75.840.—, hetgeen gelijk staat met ƒ 18.96 voor elke participatie van ƒ 1000.—. De firma A. & O, die zelf voor ƒ 300.000.— heeft geparticipeerd, kan derhalve voor de winstverdeeling den volgenden journaalpost boeken: Consortium ƒ 75.840.— aan Participatiën in syndicaten enz. ƒ 5.688.— aan Crediteuren „ 70.152.— De overname van de ƒ 4.000.000.— 4 % obligatiën a 98 % wordt, op grond van een aanteekening in het memoriaal, op gelijke wijze als die der aandeelen in het journaal geboekt, derhalve: Consortium tot overname van ƒ 4.000.000.— 4% obligatiën Petroleum-Mij. „X" ƒ 3.920.000.— aan Petroleum-Maatsehappij „X" „ 3.920.000.— Op te merken valt hierbij evenwel, dat deze boeking nog niet volledig is ^immers is geen loopende rente op de obligatiën in rekening gebracht. Het bedrag daarvan is echter nog niet bekend, daar overeengekomen is, dat het consortium de obligatiën aan de Petroleum-Maatsehappij „X" zal betalen onmiddellijk, nadat door de inschrijvers de tegenwaarde van de hun toegewezen stukken zal zijn gestort, terwijl voor de ongeplaatste stukken als afrekeningsdatum 2 Mei is vastgesteld. Evenals voor de aandeelen wordt ook voor de emissie der obligatiën een register in gebruik gesteld (Model 48), hetwelk ten doel heeft een duidelijk overzicht te verschaffen van het verloop der stortingen en tevens het boekingsmateriaal moet leveren voor de te verrekenen interest. In dit register worden opgenomen de namen der inschrijvers en het nominaal bedrag, waarvoor ze in de leening wenschen deel te nemen; bij overteekening wordt het toegewezen bedrag daarachter vermeld. Voor eiken stortingsdatum is voorts een kolom gereserveerd, in hoofde aangevend de te storten hoofdstom en interest. Verricht bijv. de Ysche Bank voor de haar toegewezen vijf obligatiën de volstorting op 24 Februari, dan is door haar verschuldigd 5 x ƒ 1008.83 = ƒ 5044.15. Daarentegen wordt aan haar uitgekeerd 1j4 % provisie is ƒ 12.50. Model 48. Register voor de emissie van obligatiën met storting op willekeurige data. «3 c g I ij? > iï Februari 20 Februari 21 Februari 23 Februari 24 Enz. I'S NAAM cj= j* _____ Op- | "8 5? /1008.I7 ƒ1008.33 _rov ƒ1008.67 nrnv ƒ1008831 nr.„ merkingen J ft o p. stuk Prov; p. stuk Prov- p. stuk PfOV- p. stuk prov- ■ — ! , 1 1 IJ'sche Bank ƒ5000-/"5000.- ƒ5044.15 ƒ12.50 2 CD.(partic) „ 1000.- „ 1000.- ƒ1008.17 — 206 der toewijzingsnota's ƒ 2750.—, emissiekosten ƒ 3000.—, interest ƒ 521.13, dan ziet de rekening van het consortium er als volgt uit: Ziehlz. 207. Hieruit volgt, dat de leden van het syndicaat gezamenlijk de ongeplaatste stukken, dus ƒ 962.000.—, moeten opnemen tegen een bedrag van ƒ 4.134.8881.11 — ƒ 3.190.633.02 = ƒ 944.248.09, of per stuk van ƒ 1000.— een bedrag van ƒ 981.55. leder der participanten zal ongeveer 962/4000 van zyn deelname (afgerond) in ontvangst moeten nemen. Voor de firma A. & Co., die voor ƒ 300.000 participeerde, zullen dit 72 stuks van ƒ 1000.— zijn, tegen een bedrag vaii ƒ 70.671.60. De afwikkeling van het syndicaat geeft derhalve aanleiding tot den journaalpost: Effectenbezit ƒ 72.000 oblig. „ 70.668.59 Debiteuren „ 873.579.50 aan Consortium tot overname enz. ƒ 944.248.09 Op te merken valt, dat bij deze wijze van boeking de winst, behaald op de geplaatste stukken, in mindering is gebracht van den prys, waarvoor de stukken door de firma A. & Co. moeten worden opgenomen. Intusschen kan ook een boekingswyze gevolgd worden, waarby' voor de overname der ongeplaatste stukken de rekening Effectenbezit gedebiteerd wordt voor het bedrag, dat het syndicaat voor de obligatiën heeft moeten betalen, zynde 98 %, vermeerderd met de rente (4 m. 1 d. a 6 %), terwyl de winst op de participatie in het credit van de rekening „Participatiën in syndicaten enz." wordt geboekt. Bovenstaande afwikkeling zou dus door de firma A. & Co. ook als volgt kunnen worden geboekt: Effectenbezit ƒ 72.012.— Debiteuren „ 873.579.50 aan Consortium tot overname enz. ƒ 944.248.09 aan Participatiën in syndicaten'enz. „ 1.343.41 Consortium tot overname van f 4.000.000.— 6% obligatiën Petroleum-Maatsehappij „X". 1914 1914 Febr. 3 Overname /40C0000.- oblig. 98 % ï ƒ3920000.- *j j Gestorte obligatiën ƒ 2750000.- . . ƒ2776125 — -Mrt' 10 ( Interest °P gestorte /"275O0OO.- oblig. „ 26125.- f \ Geplaatste obligatiën ƒ 413000.-. . . „ 414508.02 Febr. 20 j.'A'/o Courtage op /,2007000.— oblig. ~\ -Mrt. 10 ) aan makelaars . ... . . . . „ 5017.50 \ Fphr ) \ _Mgj 2 l Opgenomen stukken ƒ 125000— . . . „ 125847.13 V Mei 2 Interest op over te nemen ongeplaatste \ ƒ962000.— oblig , 19400 35 \ Provisie A. & Co „ 8220.— \ Zegelkosten, obligatiën „ 24000.— \ „ toewijzings-nota's... - 2750.— \ Emissiekosten » 3000.— \ Interest , 521.13 \ ƒ4134881.11 ƒ3190633.02 208 liet Incassobedrijf. In het kort "werd reeds (op blz. 100 e.v.) het incasseeren van kwitanties en wissels aangestipt, de daarin besproken wyze van administratie, hoewel voldoende aan de eischen der praktijk van kleinere provinciale bankkantoren, zou evenwel niet voldoen by' bankinstellingen in de hoofdsteden, wegens den veel grooteren omvang, welken het incassobedrijf by laatstgenoemde aanneemt. Immers wordt onder de verschillende werkzaamheden, welke door de bankinstellingen ten dienste van handel en industrie worden verricht, aan het incasseeren van wissels een voorname plaats ingeruimd. Hoewel de verdiensten op de incasso-transacties in den regel luttel zyn, daar het incassotarief dikwijls zoodanig door de concurrentie gedrukt is, dat de enkele centen aan incassoloon nauwely'ks een vergoeding mogen heèten voor den gepresteerden arbeid, terwyl vaak een deel der incasso's, n.1. die op Amsterdam en Rotterdam, nog gratis behandeld wordt, nemen de meeste bankinstellingen toch gaarne incasso's ter behandeling aan. Immers zyn deze transacties vaak oorzaak dat de cliënt ook voor andere bankzaken van de bemiddeling der bank zal gebruik maken. Om een voorbeeld te noemen, zal een incasso-client, wanneer by' over ruime middelen beschikt, gaarne gebruik maken van de diensten der bank tot het doen aankoopen van beleggingsfondsen of bij de bank zijn geld a, deposito plaatsen, terwyl by by' schaarschte van middelen zich tot haar zal wenden om voorschot; in beide gevallen leiden dus de incasso's tot meer lucratieve transacties. Anderzijds opent zich de mogely'kheid tot het aankoopen van winstgevende relaties met provinciale banken, aan wie de incasso's worden doorgezonden, en die zich vaak geroepen zullen gevoelen een deel der effectenorders onder te brengen by die banken, van welke ze geregeld incasso's ontvangen. De cliënten, die geregeld incasso's aan de bank zenden, worden door deZe in den regel voorzien van formulieren, waarop de wissels kunnen worden vermeld. Model 49 geeft zulk een INCASSO-FORMULIER te zien. De verstrekking van deze formulieren heeft tweeërlei nut; in de eerste plaats wordt den cliënt het schryven van een specialen adviesbrief be- Model 50. Wisselboek. ~ I -ffi I -o -2 ' ! I n tu> I o ^ H l, £ _l 2 « 2 m „ ., merkingen * 1 M 1 ] £ > 1 > >q q 1 1 1920 f Mei 3 8723 M. & Co. A'dam ƒ 1407 J. Willems Schagen . . Bank A'dam Mei 15 ■8724 „ „ „ 7813 K Barends Utrecht , 15 8725 „ „ „ 2315 M. Alberts den Haag „ „ „ 18 8726 „ „ „ 840 W. Pieters R'dam „ „ „ 20 8727 „ „ „ 5960 N. Jansen g „ ,. „ 21 8728 „ „ L 15— A. Dirksen A'dam „ „ „ 21 8729 „ „ L 2319 B. Fransen Utrecht „ „ „ 21 8730 „ „ „ 1837 C. Kareisen „ „ „ ,, 21 212 de nummers 90001—100000, kan dan het wisselboek volgens Model 50 gehandhaafd blijven. Hiervan zal dan evenwel uit den aard der zaak weinig gebruik behoeven te worden gemaakt. Ook kan de bank zelf lijsten invullen voor deze cliënten. Op de in de ordners samengevatte formulieren ontbreken evenwel de noddige kolommen, dienstig tot het vastleggen van de gegevens, betrekking hebbend op de incasseering e.n de verantwoording. Daartoe wordt aan elk formulier een Strook geplakt, als in Model 51 is. aangegeven; 'tezamen vórmen formulier en strook dus de liniatuur van een wisselboek, dat de voornaamste gegevens kan bevatten. Na ontvangst van een zending incasso's wordt den remittent een ontvangst-bericht gezonden. Aangezien het den cliënten bekend is, dat na elke remise een dergelijk ontvangst-bericht komen moet, wordt eventueel verloren gaan of verduistering van de remise spoedig bemerkt, daar alsdan ontvangst-erkenning uitblü'ft. Eenige dagen vóór den vervaltijd der wissels worden deze ter incasseering doorgezonden. De wissels op Amsterdam worden in den regel ter inning gegeven aan een der kassiersinstellingen. Slechts zelden worden wissels door eigen loopers geïncasseerd; alleen dan, wanneer op spoedige behandeling wordt aangedrongen, of indien het belangrijke bedragen geldt, zorgt het eigen personeel voor de incasseering. De stadswissels worden derhalve na endosseering aan de kassiersinstelling gezonden, vergezeld van een gespecifiëerde lijst, vermeldende het eigen No., Naam en Woonplaats van den betrokkene, Bedrag en eventueele Opmerkingen, betrekking hebbend op de incasseering, bh'v. de aanduidingen „Protest", „Zonder Kosten", enz. Door de kassiersinstelling wordt voor de remise een voorloopig ontvangstbericht afgegeven. Van de wissels op he,t binnenland wordt een SPECIFICATIE gemaakt op de formulieren Model 52. Zoowel deze specificatie als de lijsten, welke aan de kassiersinstelling ter begeleiding van incasso's worden gezonden, kunnen met de schrijfmachine worden geschreven, en wel in duplo; door de carbondoorslagen op naam van de kassiers in mappen bijeen te leggen wordt de inschrijving van de wissels ih een boek, aanwijzende aan welke kassiers dé incasso's ter behandeling zn'n toegezonden, overbodig gemaakt. Model 51 Strook, behoorende bij Incasso-formulier (Model 49). Datum Betaald Datum . GEREMMITTEERD AAN vèraên- of door ons [ ding Retour ^verantw. O 1 < os —- • S O O Model 52. Specificatie van ter inning verzonden wissels. Bank Amsterdam, 10 Mei 1920 Den Heeren N. N. <£ Zn. UTRECHT. Ingesloten hebben wij het genoegen U de hieronder gespecificeerde wissels ter incasseering toe te zenden, waarvoor U ons, na inkomen, onder opgaaf gelieve te erkennen. Bedrag Opmerkingen I Datum I Opmerkingen N0' - Plaats Ve;vaI1 betreffende verantwoord betreffende Bank dag I . of retour verantwoordin g | vr. geld | Holl. geld | incasso (Niet invullen) (Niet invullen) 8724 ƒ 7813 Utrecht Mei 15 11375 „ 2256 id. j „ 15 93268 „ 5319 Zeist „ 16 1327 „ 795 Bunnik „ 18 8729 „2319 Utrecht „21 8730 „ 1837 id. „ 21 Wij verzoeken U beleefd a. ons bij verantwoording van in vreemd geld getrokken wissels het bedrag der Hoogachtend, vreemde munt met den koers der verrekening nauwkeurig op te geven. Ranlrl b. geen langer uitstel dan 14 dagen toe te -Barna staan, tenzij op den brief of wissel anders wordt vermeld. c. bij verantwoording s.v.p. opgave van onze nummers. d. spoedige verantwoording, speciaal omgaand van wissels met protest. e. gelijktijdige inzending van dekking. 215 Vanaf 'de copiëen geschiedt de afschrijving in de kolommen „Geremitteerd aan" en „datum van verzending" op de strooken Model 51 en in de gelijknamige kolommen van het wisselboek. Door invulling van den datum der verantwoording of retourzending op genoemde copiëen wordt aangeduid, dat de betrokken wissel zich niet meer onder den in hoofde genoemden kassier bevindt; van de openstaande posten moet dus nog de verantwoording volgen. Na eenigen tijd komt van de kassiers bericht van inkomen. Veelal hebben de bankinstellingen de gewoonten hun correspondenten te voorzien van verantwoordingsstaten, uitsluitend ten dienste van de verantwoording van incasso's, hun door de betrokken bankinstelling toegezonden. Deze formulieren zijn met copiëerbare inkt gedrukt en bevatten, naast de door den correspondent gebruikte kolommen voor zijn No., geldbedrag (ev. vreemde valuta en koers) plaats en kosten, nog twee kolommen resp. voor het No. der bank en den naam van den cliënt, aan wien de wissel moet worden verantwoord. Model 53 geeft een dergelijk ingevuld VERANTWOORDINGSFORMULIER te zien. Na ontvangst van de verantwoordingsformulieren wordt de rechterhelft by accoordbevinding van den inhoud aan de correspondentie-afdeeling ter beantwoording gegeven, terwijl de linkerhelft bij de incasso-afdeeling bluft ter verdere behandeling. Allereerst worden nu de namen der remittenten geplaatst in de daarvoor bestemde kolom, aangeduid met de woorden: „Niet invullen s.v.p.". Daar de correspondent meestal wel gevolg zal hebben gegeven aan het tot hem gerichte verzoek om by de verantwoording de nummers der bank te vermelden, is aan deze nummers reeds te zien (althans by reserveering van bepaalde nummergroepen voor de verschillende cliënten) van wie de wissels afkomstig waren. Mocht dit niet het geval zijn, dan dient in de copiëen der specificaties voor de kassiers het No. te worden opgezocht en vervolgens eventueel in het Wisselboek de naam van den remittent te worden nagegaan. Daarna kan de afschrijving wegens verantwoording of retourzending plaats hebben in het wisselboek, op de strooken van de Incasso-formulieren, döor de cliënten ingezonden, en op de zooeven genoemde 216 copiëen. Op deze laatste blijven de niet verantwoorde of geretourneerde wissels openstaan. Van tijd tot ty'd wordt alsnu nagegaan van welke wissels men redelijkerwijze reeds verantwoording had kunnen verwachten; het uitblijven daarvan wijst dus óf op een te lang uitstel, door den correspondent aan den betrokkene toegestaan, óf op een abuis resp. andere onregelmatigheid. Teneinde dienaangaande zekerheid te verkrijgen, wordt tot de correspondenten het verzoek gericht van de lang openstaande incasso's verantwoording te doen, resp. de wissels te retourneeren. Nadat de correspondenten de wissels hebben verantwoord, kan worden overgegaan tot verantwoording aan de cliënten, hetgeen geschiedt aan de hand van de ontvangen verantwoordingsformulieren. Teneinde zooveel mogelijk abuizen te vermijden, wordt deze arbeid in den regel door twee personen verricht; een van hen neemt uit de verantwoordingsformulieren in eeri VERANTWOORDINGSBOEK (Model 54) op rekening van iederen cliënt de ingekomen wissels over, terwijl de andere uit dezelfde bron op de aan de cliënten toe te zenden VERANTWOORDINGSBRIEVEN (Model 55) de specificatie samenstelt van de ingekomen wissels. Het is duidehjk, dat beide opmakingen dezelfde uitkomsten moeten geven. Ondersteld, dat behalve de in Model 53 genoemde incasso's nog de volgende wissels, afkomstig van M. & Co., door verschillende oorrespondenten als ingekomen zyn verantwoord: No. PLAATS Remittent Bedrag Kosten 8725 Den Haag M. & Co. ƒ 23.15 ƒ —.10 8726 Rotterdam M. & Co. „ 8.40 „ —.05 8727 .„ M. & Co. „ 59.60 ,, ^.05 terwijl onbetaald retour kwam: 8728 Amsterdam M. & Co. ƒ 15.— ƒ —.05 dan luidt de specificatie voor M. & Co. als aangeduid in de gegeven modellen van Verantwoordingsboek en Verantwoor- Model 53. Verantwoordingsformulier. REMISEN VAN DE BANK, AMSTERDAM, Geïncasseerd door N. N. & Zn. te Utrecht verantwoord 3 Juni 1920 Nummers Bedrag _—>—1 L__ 6 c Corrcs- Plaats Niet invullen s.v.p. ' , "5 p"„ v Vreemde Hollandsch § dent | Bank | I valuta ' °erS bedrag ^ 4378 8724 Utrecht M. '*?^Jer 8724 Utrecht K. Barends ƒ 7813 ƒ —15 8730 „ C Kareisen „ 18 37 „ —10 8725 den Haag M. Alberts „ 2315 „ -15 8726 Rotterdam W. Pieters „ 8 40 „ — 05 8727 „ N.Jansen „ 59 60 „ — 05 ƒ 187j65 „ - 65 ƒ 187- Hierbij ontvangt U onbetaald retour: 8729 I Utrecht B.Fransen I ƒ 23 19 [■„ —10 8728 Amsterdam A. Dirksen „ 15— „ —05 l ƒ —65 221 dingsbrief. In het Wisselboek, resp. op de strook van de Incassoformulieren, wordt het feit der verantwoording vervolgens aangeteekend. Vanaf de copie van den Verantwoordingsbrief geschiedt de^ crëditeering in de rekening-courantboeken, terwijl de gegevens van het Verantwoordingsboek tot basis strekken van de boeking in de hoofdadministratie, welke boeking plaats heeft via het INCASSO-MEMOEIAAL (Model 56). Gelijk uit het gegeven voorbeeld bhjkt, worden in dit boek tegenover elkaar gesteld de van de kassiers ontvangen opgaven van ingekomen wissels en de aan cliënten gedane verantwoordingen. Daar van alle incasso's, die als ingekomen zijn verantwoord, ook aan de cliënten opgave is geschied, moeten de bruto-bedragen aan beide zijden gehjk znn. • Het gegeven voorbeeld doet dan ook zien, dat het totaal brutobedrag ad ƒ 1151.55, door de correspondenten verantwoord, in zijn geheel aan de cliënten als ingekomen is opgegeven. De Incasso-rekening, hier als omzet-rekening gebezigd, moet derhalve na iedere periodieke verantwoording zonder saldo sluiten. De journaalpost, uit het gegeven voorbeeld voortvloeiend, luidt: Personen (ev. gesplitst indien verschillende grootboeken in gebruik zijn ƒ 1148.45, Incasso-provisie „ 3.10 aan Incasso-rekening ƒ 1151.55 Incasso-rekening „ 1151.55 aan Incasso-provisie , „ . 4.90 aan Personen (zie boven) - „ 1146.65 Model 56. Incasso-Memoriaal. VERANTWOORD DOOR KASSIERS. VERANTWOORD AAN CLIËNTEN. Bedrag i„ra 1 _ _, P ft Si "V. , Sb OS . _ P r^fi ^ ra m O £ 5 * <* £ 5 -|? dcb 3 * 0,3 q 5 ja > g fl o» § W © Q fl _ 3 « S .«Se ^ S>*2i_S 5 fl ■§£ 5lpP"S'i,!l si- l> © £ © © 9 Sh 03 fi «h +a „ 2 3 2 ^ £ ° | -2 o flS.ö4j<«_r fl-C aS ? S c O S) Ö © O) co < ^ h d Ofl M fl© i-h _,"> © © 2 Sh -5©Ebc"5^ a>^J' Oto.SO'CtN f* 03 246 De credietnemer wordt vervolgens in rekening gedebiteerd voor bet opgenomen voorschot, terwijl de ontvangst der ceelen in de boekhouding wordt aangeteekend in een CEELENBOEK (Model 60), vermeldend op de linkerhelft van het blad de gedeponeerde ceelen met al haar bizonderheden, op de rechterhelft de afschrijvingen daarop en de teruggave der ceelen. Indien een cliënt, tegen aanzuivering van zijn rekening, een zeker gedeelte van een partn' goederen, op een ceel vermeld, wil terug ontvangen, krijgt hij in den regel de ceel niet in handen, doch wordt ze aan het veem gezonden ter afschrijving van de afgegeven goederen. Periodiek wordt den credietnemer een opgave verstrekt van het saldo van zjjn onderpand, waarop zijn accoordbevinding wordt ingewacht. Evenals bij in onderpand gegeven effecten het geval is, moet ook bij deponeering van ceelen als zekerheid voor een verschaft crediet de waarde van het onderpand vaak worden nagegaan, teneinde te beletten, -dat de credietnemer over grooter sommen beschikt, dan waarop hij feitehjk recht heeft op grond van de waarde van zijn onderpand. Daartoe wordt in de eerste plaats periodiek, bijv. driemaandelijks bij het verzenden van de rekening-courant, de waarde van het onderpand tegen de dan geldende of tegen de laatst bekende prijsnoteeringen uitgerekend. Voorts wordt bij iedere ingrnpende prijsfluctuatie nagegaan in hoeverre deze van invloed is geweest op de waarde van het ceelen-depot; m.a.w. zullen bij een prijsdaling in zeker artikel onmiddellijk die onderpanden worden berekend, waarin zich ceelen van het bewuste artikel bevinden, om het resultaat te toetsen aan de grootte van het crediet, aan den cliënt verleend. Dat ook op de waardevermindering door afleveren wordt gelet, spreekt vanzelf. Evenzoo dient er op gelet te worden, dat de in onderpand genomen ceelen niet van te ouden datum zijn. Immers verbetert de kwaliteit van verschillende artikelen er niet op, wanneer ze langen tijd in het veem zijn opgeslagen. Om dit gevaar te ontgaan zullen de banken voor rekening van de cliënten, wier ceelen reeds langen tijd in onderpand liggen, aan een makelaar opdracht geven een hertaxatie van de bewuste goéderen uit te brengen. Model 60. Ceelenboek. Naam van den Credietnemer: A. & Co., Amsterdam. Datum Datum Datum Ceel Veem Hoeveelheid en aard Waarde Opmer- Datum Ceel Veem Hoeveelheid en aard Waarde vgm terug opmerkingen ontvangst No. der Goederen kingen afschr. No. der Goederen terug client I 1920 Febr. 17 3047 Vriesse lOObln.Java-Koffie ƒ4740veem 257 De voorwaarden voor storting a deposito komen in den regel op het volgende neer: Van gelden, des ochtends vóór 12 uur gestort, gaat de rente in op den dag der storting, van stortingen na 12 uur op den eersten werkdag, volgende op den dag van j storting. De rente-vergoeding loopt tot en met den dag vóór dien der terugbetaling. Voor sommen, welke een dag na de storting worden teruggevraagd, wordt geen rente vergoed. De rentevoet wordt door de bank vastgesteld in verband met de algemeene positie der geldmarkt ; de wy'zigingen in de te vergoeden rente worden in de dagbladen aangekondigd. De stortingen kunnen geschieden: a. voor onbepaalden tyd met een bepaalden termyn van opzegging, waarbij de deposant zich moet onderwerpen aan de veranderingen, welke de rentevergoeding volgens aankondiging ondergaat; b. terugbetaalbaar na een vastgestelden termyn, waarby de rente gedurende dien termyn onveranderd blijft. Over de voor onbepaalden tyd a deposito gestorte gelden kan door deposanten op eiken werkdag tot willekeurige bedragen worden beschikt. Voor disposities boven een zeker bedrag (byv. ƒ 25 a ƒ 50.000) moet minstens een werkdag van te voren vóór 12 uur des middags worden kennis gegeven; is dit niet geschied, dan kan de bank de betaling tot den volgenden dag uitstellen. Deposito's voor een vooraf bepaalden termijn zijn opeischbaar na het verstryken van dien termyn. Indien op den vervaldag daarover niet is beschikt, worden zy bij gebreke van een nadere overeenkomst voor een gelijken termyn verlengd tegen de dan geldende rentevergoeding. Het tegoed op deposito-rekening strekt tevens tot onderpand voor eventueele voorschotten in rekeningcourant en tot zekerheid voor alle verbintenissen met de bank. Wat de wyze betreft, waarop de deposito's administratief door de banken worden behandeld, valt op te merken, dat in hoofdzaak twee systemen gevolgd worden. Bij het eerste systeem, in gebruik by sommige kleinere provinciale banken, 17