\



KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2370 0872



WETBOEK VAN MILITAIR STRAFRECHT EN WET OP DE KRIJGSTUCHT.



i



* i ré'C
WETBOEK^- -
VAN MILITAIR STRAFRECHT
EN
WET OP DE KRIJGSTUCHT,
VOORZIEN VflN AflNTEEKENINGEN EN ALPHRBET1SCH REGISTER, DOOR
J. J. C. VAN DIJK,
Eerste-Luitenant der Infanterie, Leeraar in het Militair Strafrecht aan de Koninklijke Militaire Academie.
Herzien en aangevuld in verband met de Wet van den 5den Juli 1921 (Stbl. no. 841) tot invoering van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht door den Luitenant-Generaal P. P. C. COLLETTE, lid van het Hoog Militair Gerechtshof, en Mr. J. V. VAN DIJCK, Hoogleeraar aan de Gemeente-Universiteit van Amsterdam.
❖
flLPHEN fl. D. RIJN. N. SAMSOM. 1922.






VOORWOORD.
Het Wetboek van Militair Strafrecht en de Wet op de Krijgstucht wachten op invoering. De noodzakelijkheid, dat allen die deze Wetten zullen moeten toepassen, zich reeds tevoren met haren inhoud Vertrouwd maken, zal door ieder worden erkend. Daarbij, zoomede bij de toepassing zelve, eenigermate de behulpzame hand te bieden is het doel van deze tekstuitgave met korte aanteeheningen ter verklaring; dat die aanteekeningen voor het grootste gedeelte zijn geput uit de gewisselde bescheiden en de gevoerde beraadslagingen bij het tot stand komen der Wetten, behoeft nauwelijks gezegd. Tot verhooging der bruikbaarheid zijn bij ieder artikel die wetten en artikelen vermeld, welke voor de interpretatie noodig of nuttig zijn, terwijl een alphabetisch register op de artikelen van beide Wetten is toegevoegd.
BREDA, AugUStUS 1904. V. D.
VOORWOORD VOOR DEN TWEEDEN DRUK.
Bij de bewerking van dezen tweeden druk is door de ondergeteekenden het standpunt ingenomen, dat in het algemeen slechts die wijzigingen in den eersten druk dienden te worden aangebracht, welke noodig waren om het werk van den heer van Dijk in overeenstemming te brengen met de in 1921 tot stand gekomen Wet tot invoering Van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht, de daarbij in de nieuwe militaire wetboeken en andere wetten aangebrachte wijzigingen, en in het algemeen met de bestaande wettelijke en administratieve voorschriften. De Invoeringswet, voorzien van toelichtingen, benevens het Reglement betreffende de Krijgstucht zijn aan het werk toegevoegd.
UTRECHT ) c , 1Q-0 COLLETTE.
[ oeptember IVZZ. _ AMSTERDAM J VAN DlJCK.



VERKLARING DER AFKORTINGEN.
Aant. == Aanteekening(en).
A. M. = Auditeur-Militair.
Art. 61 e.a. = Artikel 61 en andere. Art. 61 v. v. = Artikel 61 en volgende. Bldz. 6 v.v. = Bladzijde 6 en volgende. C. Off. = Commandeerende Officier.
Commissie 1912 = Commissie voor de invoering van het W. v. M. S. en de W. K., ingesteld bij Ministerieel Besluit van 7 Oct. 1912. n' w' * = ^rimjnee' Wetboek voor het Krijgsvolk te Lande.
C. W. Z. = Crimineel Wetboek voor het Krijgsvolk te Water.
G. -of PI. Cdt. = Garnizoens- of Plaatselijke Commandant.
H. M. G. = Hoog Militair Gerechtshof.
Inv. 1886. = Invoeringswet W. v. S. (15 April 1886, Stbl. no. 64).
Inv. 1921. = Invoeringswet W. v. M. S. en W. K. (5 Juli 1921. StU
no. 841).
K. B. = Koninklijk Besluit.
K- Cdt. = Korps-Commandant.
L. 0. = Legerorders (van 1920 af).
L. O. A en B. = Legerorders A en B (1915—1919).
M. A. = Ministerieele Aanschrijving.
P. I. H. M. G. = Provisioneele Instructie H. M. G.
Rapport 1917. = Rapport van de Commissie voor de invoering van het
W. v. M. S. en de W. K.,'ingesteld bij Ministerieel
Besluit van 7 Oct. 1912. R. K. 1922. = Reglement betreffende de Krijgstucht. K. B. van den
31 sten Juli 1922 (Stbl. no. 476), tot vaststelling van een
algemeenen maatregel van bestuur, houdende bepalingen
betreffende de Krijgstucht. d ir' 7' ~ ^eg'ement van Krijgstucht voor het Krijgsvolk te Lande.
K. K. Z. = Reglement van Krijgstucht voor het Krijgsvolk te Water.
£• = Wet op de Rechtspleging bij de Landmacht.
f" = Wet op de Rechtspleging bij de Zeemacht.
Stbl. = Staatsblad.
V. B. U. = Recueil Militair, Vierde Beknopte Uitgave (1813—1914).
Vgl. = Vergelijk.
W. K. = Wet op de Krijgstucht.
W. v. M. S. = Wetboek van Militair Strafrecht.
W. v. S. = Wetboek van Strafrecht.
W. v. Sv. = Wetboek van Strafvordering.
1 • • J = De samenstellers van den tweeden druk hebben niet meer
wijzigingen in den eersten druk aangebracht dan bepaald noodzakelijk werd geacht. Waar de schrijver van den eersten druk, de heer J. J. C. van Dijk, eene beschouwing geeft, welke een meer persoonlijk karakter draagt, zoo hebben zij als regel die gedeelten tusschen rechthoekige haakjes [...] geplaatst, waaruit echter zonder meer niet ware af te leiden, dat zij bedoelde beschouwingen van den oorspronkelij'ken schrijver niet zouden deelen.



INHOUD.
Bldz.
Overzicht van de wordingsgeschiedenis 1
Algemeene opmerkingen 9
WETBOEK VAN MILITAIR STRAFRECHT.
EERSTE BOEK.
ALGEMEENE BEPALINGEN.
INLEIDING.
Art.
Toepasselijkheid van het gemeene strafrecht 1—3 15
TITEL I.
Omvang van de werking der strafwet 4 en 5 17
TITEL II.
Straffen 0 37 19
TITEL III.
Uitsluiting, vermindering en verhooging der strafbaarheid 38—48 47
TITEL IV.
Pog>ng 49 60
TITEL V.
Deelneming aan strafbare feiten 50 60
TITEL VI.
Samenloop van strafbare feiten 51—53 60
TITEL VII.
Misdrijven naar het gemeene strafrecht alleen op
klachte vervolgbaar 54 61
TITEL VIII.
Verval van het recht tot strafvordering en van de straf. 55—59 62



vin Inhoud
Art. Bldz.
TITEL IX.
Beteekenis van sommige in het wetboek voorkomende uitdrukkingen. — Uitbreiding der toepasselijkheid
van sommige bepalingen 60—76 64
TWEEDE BOEK.
MISDRIJVEN.
TITEL ï.
Misdrijven tegen de veiligheid, van den staat.... 77—83 83 TITEL II.
Schending van krijgsplichten, zonder oogmerk om den vijand hulp te verleenen of den staat tegenover den vijand te benadeelen 84—95 91
TITEL III.
Misdrijven waardoor de militair zich aan de ver¬
vulling van zijne dienstverplichtingen onttrekt . 96—107 103
TITEL IV.
Misdrijven tegen de ondergeschiktheid 108—128 114
TITEL V.
Schending van verschillende dienstplichten 129—150 132
TITEL VI.
Diefstal, verduistering en heling 151—158 149
TITEL VII.
Vernieling, beschadiging of wegmaking van ten behoeve van de krijgsmacht dienende goederen . .159—161 153
Algemeene Slotbepaling 162 156
WET OP DE KRIJGSTUCHT.
§ I. Omvang van de werking dezer wet .... 1 157 § II. Krijgstuchtelijke vergrijpen 2 158



Inhoud ix Art. Bldz.
§ . III. Krijgstuchtelijke straffen:
Af deeling I. — In het algemeen 3—29 165
Afdeeling II. —Bij een leger te velde . . . 30—36 187
§ IV. Oplegging en tenuitvoerlegging van krijgstuchtelijke straffen 37—58 190
§ V. Samenloop van strafbaar feit en krijgstuchtelijk
vergrijp 59—60 205
§ VI. Beklag over opgelegde krijgstuchtelijke straf. 61—68 208
§ VII. Slotbepalingen 69—74 217
INVOERINGSWET MILITAIR STRAF- EN TUCHTRECHT.
TITEL I. Art. Bldz.
Algemeene bepalingen 1 en 2 222
TITEL II.
Wijzigingen, aan te brengen in het Wetboek van Militair Strafrecht 3—23 222
TITEL III.
Wijzigingen, aan te brengen in de Wet op de Krijgstucht 24—31 229
TITEL IV.
Afschaffing of wijziging van wetten, welke thans in werking zijn 32—72 231
eerste afdeeling. Materieel Strafrecht 32 en 33 231
tweede afdeeling. Formeel Strafrecht 34—58 234
derde afdeeling. bijzondere wetten.
A. Militaire wetten 59—69 247
B. Andere wetten 70—72 258
TITEL V.
Bepaling omtrent herhaling van misdrijven .... 73 259



x Inhoud
Art. Bldz.
TITEL VI.
Bepaling omtrent het bewijs van strafbare feiten . . 74 259 TITEL VII.
Bepalingen omtrent het ten uitvoer leggen van vonnissen, beschikkingen of bevelschriften van den militairen rechter of van militair-rechterlijke ambtenaren 75 260
TITEL VIII. Bepalingen omtrent de rechtsmacht van den militairen rechter 76—99 261
Rechtsmacht van den militairen rechter in het algemeen 76—81 262 §2.
Rechtsmacht van het Hoog Militair Gerechtshof in het bijzonder 82—85 265
§3.
Onderverdeeling der rechtsmacht tusschen de krijgsraden bij de zeemacht en die bij de landmacht. 86 en 87 266
§ 4.
Betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden bij de zeemacht 88—92 268
§5.
Betrekkelijke bevoegdheid van de gewone krijgsraden bij de landmacht 93 en 94 270
§6.
Betrekkelijke bevoegdheid van de bijzondere krijgsraden bij de landmacht 95—97 270
§ 7.
Bijzondere voorschriften 98 en 99' 271
TITEL IX.
Bepalingen betreffende strafbare feiten vóór den dag van het in werking treden van deze wet begaan en op of na dien dag te berechten 100—112 272



Inhoud jtj Art. Bldz.
TITEL X.
Bepalingen betreflende krijgstuchtelijke vergrijpen vóór den dag van het in werking treden van deze wet begaan 113 275
Slotbepalingen 114—116 275
Reglement betreffende de Krijgstucht 277
Alphabetisch register Wetboek van Militair Strafrecht en Wet op de Krijgstucht 291
Alphabetisch register Invoeringswet militair straf- en tuchtrecht 305



Ei



OVERZICHT
van de wordingsgeschiedenis van het wetboek van militair strafrecht en van de wet op de krijgstucht.
In het jaar 1886 werd de Hoogleeraar Mr. H. van der Hoeven door de Regeering uitgenoodigd een Ontwerp-Wetboek van Militair Strafrecht voor de Zee- en Landmacht met Memorie van Toelichting samen te stellen.
Nadat in 1888 die taak op hoogst bekwame wijze was volbracht, werd eene Commissie benoemd om het ontwerp — benevens de begeleidende ontwerpen, respectievelijk betreffende: eene „Voorloopige regeling van de rechtsmacht van den militairen rechter", „Bepalingen regelende het in werking treden van het Wetboek van Militair Strafrecht, enz." en „Wijziging van art. 88 der Wet op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie" — uit een militair oogpunt te onderzoeken en, zoo noodig, in overleg met den ontwerper te wijzigen. x) Bedoelde Commissie was samengesteld als volgt: Mr. P. Verloren van Themaat, Advocaat-Fiscaal voor 's-Konings Zee- en Landmacht, Voorzitter, C. H. BoGAERT, Kapitein ter Zee, H. P. J. hennus, Kolonel der Infanterie, H. A. schippers, Kapitein-Luitenant ter Zee, G. F. W.borel, LuitenantKolonel der Artillerie, P. F. van Wage, Officier van Administratie der Ie klasse en G. J. W. Koolemans Beijnen, Kapitein der Infanterie.
Naar aanleiding van dat onderzoek door den ontwerper gewijzigd, werden de verschillende wetsontwerpen, vergezeld van een uitvoerig Verslag der Commissie, opnieuw der Regeering aangeboden („Herziening van het Militair Strafrecht" I en II, Leiden, E. J. Brill, 1889).
In hoofdzaak onveranderd werden zij aan de overweging van den Raad van State onderworpen, welk college een belangrijk advies over het Ontwerp-Wetboek van Militair Strafrecht uitbracht (dit advies is niet openbaar gemaakt). Het ontwerp werd daarna, opnieuw met medewerking van den Hoogleeraar Mr. van der hoeven gewijzigd, bij Koninklijke Boodschap van den lOden September 1892 bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal ingediend {Bijlagen 1891—1892, 197). Het werd in de Zitting 1892—1893 in de af deelingen onderzocht, doch kwam door de ontbinding der Tweede Kamer in 1894 te vervallen, vóór dat een Voorloopig Verslag kon worden opgemaakt.
_l) De oorspronkelijke ontwerpen zijn niet in den handel, doch wel aanwezig in verschillende bibliotheken.
t. Dijk, Mil. Strafr, j



2
Nadat het ontwerp nogmaals was herzien door eene Commissie, bestaande uit den Hoogleeraar Mr. H. van der Hoeven, den Kolonel der Infanterie H. P. J. Hennus en den Kapitein-Luitenant ter Zee H. A. schippers, hoofdzakelijk in verband met de van bevoegde zijden gemaakte opmerkingen in en buiten het Parlement, werd het door de Regeering opnieuw gewijzigd ontwerp wederom aan de Tweede Kamer aangeboden bij Koninklijke Boodschap van den 24sten April 1897 (Bijlagen 1896—1897, 195). In de Memorie van Toelichting werd door de Regeering verklaard: „het Ontwerp van den Hoogleeraar van der hoeven is niet alleen de grondslag van het Wetboek gebleven, maar voor verreweg het grootste en aanzienlijkste gedeelte zijn de door hem ontworpen bepalingen met de toelichting onveranderd overgenomen".
In het jaar 1891 werd op last der Regeering een Ontwerp eener Wet op de Krijgstucht met Memorie van Toelichting — samengesteld door eene Commissie, bestaande uit den Hoogleeraar Mr. H. van DER Hoeven, den Kapitein ter Zee C. H. BoGAERT en den Kolonel der Infanterie H. P. J. Hennus — openbaar gemaakt („Herziening van het Militair Strafrecht" III, Leiden, E. J. Brill, 1891).
Bij Koninklijke Boodschap van den 20sten September 1893 werd aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal een Ontwerp van Wet op de Krijgstucht aangeboden (Bijlagen 1893—1894, 78), welk ontwerp door de ontbinding der Kamer in 1894 eveneens kwam te vervallen.
Opnieuw bereikte een Ontwerp van Wet op de Krijgstucht de Tweede Kamer bij Koninklijke Boodschap van den 26sten Juni 1897 (Bijlagen 1896-1897, 216).
De beide ontwerpen kwamen niet in behandeling en werden, na te zijn ingetrokken door het in 1897 opgetreden Ministerie, opnieuw ongewijzigd ingediend bij Koninklijke Boodschap van den 20sten Januari 1898, waarna zij verder gezamenlijk werden behandeld. Onder dagteekening van den 27sten Maart 1901 verscheed het Verslag van de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal met Regeeringsantwoord en gewijzigde ontwerpen (Bijlagen 1900—1901, 27).
Na het mondeling overleg van de Commissie van Voorbereiding met de in 1901 opgetreden Regeering, werden in de ontwerpen opnieuw verschillende wijzigingen aangebracht. Den 30sten April 1902 kwamen deze nader gewijzigde ontwerpen in openbare behandeling bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Krachtens art. 110, tweede lid, der Grondwet werd de Regeering, gedurende de openbare beraadslagingen in de beide Kamers der Staten-Generaal, door den Hoogleeraar Mr. H. van der Hoeven als Regeeringscoimnissaris bijgestaan. Gedurende de behandeling werden door de Regeering wederom verschillende



3
wijzigingen aangebracht; een groot aantal amendementen werd voorgesteld, waarvan enkele door de Regeenng werden overgenomen. In de Zitting van den 4den Juni 1902 liep de beraadslaging ten einde, waarna op den lOden Juni d.a.v. beide ontwerpen door de Tweede Kamer werden aangenomen met 81 tegen 5 stemmen. (Men zie voor het Verslag van het mondeling overleg, de nader gewijzigde ontwerpen, de nota's van wijzigingen, de amendementen en de openbare beraadslaging: Bijlagen 1901—1902, 42, en Handelingen der Tweede Kamer 1901—1902,
bldz. 1184—1553 en 1607—1609).
Onder dagteekening van den 8sten November 1902 verscheen het Voorloopig Verslag der Commissie van Voorbereiding uit de Eerste Kamer der Staten-Generaal, waaraan eene afzonderlijke Nota was toegevoegd. In het Eindverslag dier Commissie, vastgesteld den 17den Maart 1903, werd de van de Regeering ontvangen Mtrrorie van Antwoord meegedeeld. Den 23sten April d. a. v. kwamen de ontwerpen in openbare behandeling bij de Eerste Kamer; den 24sten April werden zij zonder hoofdelijke stemming aangenomen (Handelingen der Eerste Kamer 1902—1903, bldz. 13—17, 50—57, 247—258, 271—300).
De Koninklijke goedkeuring volgde op den 27sten April; de wetten werden vervolgens opgenomen in het Staatsblad 1903, nos. 111 en 112.
Aldus werd reeds in 1903 de weg geëffend om einde lijk land- en zeemacht van de heerschappij der verouderde Crimineele Wetboeken en Reglementen van Discipline te verlossen en, in stede van die heerschappij, de eenheid van een modern militair straf- en tuchtrecht te vestigen. De voorteekenen voor eene spoedige invoering van de nieuwe wettelijke regelingen schenen aanvankelijk gunstig. Irrrrers had de Hoogleeraar Mr. h. van der hoeven aan het door hem in 1888 voltooide ontwerp-W. v. M. S., zooals reeds hiervoren is vermeld, aanstonds toegevoegd drie concept-wetsvoorstellen met bïjbchoorende rrerroriën van toelichting, onderscheidenlijk houdende: 1°. eene „Voorlcopige regeling der rechtsmacht van den militairen rechter"; 2°. „Bepalingen regelende het in werking treden van het Wetboek van Militair Strafrecht, enz." en 3°. een „Wijziging van artikel 88 der wet op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie *. Deze concept-wetsvoorstellen behelsden wat destijds door den ontwerper ter invoering van het W. v. M. S. noodig werd geacht. Daarmede was voor den arbeid der voorbereiding van bedoelde invoering aan de Departementen een betrouwbare grondslag gegeven.
Op dien grondslag werd dan ook na de vaststelling van het W. v. M. S. en de W. K. in 1903 door de Ministers LoEFF, ElXIS en BergansIUS



4
een ontwerp-Invoeringswet ontworpen en op 28 Januari 1905 bij den Raad van State aanhangig gemaakt, welk college reeds onder dagteekening van 25 April daaraanvolgende zijn advies uitbracht. Daarna is echter dit ontwerp blijven rusten. Immers kon de inwerkingtreding van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht, naar de overtuiging zoo van de genoemde als van opvolgende Ministers van Justitie, Marine en Oorlog, niet geschieden voordat de in 1904 aanhangig gemaakte partieele herziening van het militaire strafproces haar beslag zou hebben gekregen. Die partieele herziening werd eerst tot stand gebracht bij de Wet van 31 October 1912 (Stbl. no. 337), doch reeds vóór dien datum werd door de toenmalige Ministers van Justitie, van Marine ad interim en van Oorlog bij gemeenschappelijk besluit van 7 October 1912 eene ambtelijke commissie ingesteld, aan welke werd opgedragen het samenstellen van de voor de invoering van het W. v. M. S. en de W. K. benoodigde ontwerpen van wet met de daarbij behoorende memoriën van toelichting.
Bij genoemd besluit werden in de Commissie benoemd: tot Lid en Voorzitter, Mr. H. C. DresselhüYS, Secretaris-Generaal bij het Departement van Justitie; x) tot Lid, tevens Secretaris, Mr. J. V. van DljCK, Referendaris bij het Departement van Justitie; a) tot Leden: P. P. C. Collette, Kolonel-Commandant van het 3e Regiment Infanterie;3) Jhr. Mr. B. de Jong van Beek en Donk, Hoofdcommies bij het Departement van Justitie;4) Dr. R. E. Kramer, Hoofdcommies bij het Departement van Oorlog;5) Mr. W. F. van Meurs, Auditeur-Militair in het Derde Arrondissement;8) N. J. J. van RlJN van Alkemade, Hoofdinspecteur van Administratie bij de Zeemacht;7) tot adjunct-Secretaris Mr. W. C. Wendelaar, werkzaam gesteld bij het Departement van Oorlog.8) Mr. W. C. Wendelaar werd na den aanvang van den mobilisatie-toestand aan de waarneming van zijne werkzaamheden als adjunctSecretaris onttrokken. Als waarnemend adjunct-Secretaris was sedert werkzaam Mr. W. A. Pannenborg, Commies bij het Departement van Justitie.9) De Officier van Administratie der 1ste klasse bij de Zeemacht P. A. Kempen, werd in November 1917 bij gemeenschappelijke beschikking van de Ministers van Justitie, Marine en Oorlog benoemd tot lid, tevens tweede secretaris der Commissie.
1) Thans lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
2) Sedert benoemd tot Raad-Adviseur bij het Departement van Justitie; thans Hoogleeraar in het Strafrecht, de Strafvordering en de Criminologie aan de Gemeente-Universiteit van Amsterdam.
3) Thans Luitenant-Generaal, lid van het Hoog Militair Gerechtshof. ) Sedert eervol ontslagen als Referendaris bij dat Departement.
5) Thans Referendaris bij dat Departement. *) Thans: Tweede Arrondissement.
'l Thans Schout-bij-Nacht tit., lid van het Hoog Militair Gerechtshof.
8) Thans Burgemeester van Alkmaar.
9) Thans Referendaris bij dat Departement.



5
De Commissie heeft bij haren arbeid kunnen benutten verschillende voorontwerpen, welke deels reeds door den vader van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht, den oud-Hoogleeraar Mr. H. van der Hoeven, deels daarna door of vanwege de Departementen waren samengesteld. De taak der Commissie bleek intusschen al spoedig niet beperkt te zijn binnen de bewoordingen der opdracht, haar bij het ministerieele besluit van 7 October 1912 gegeven. Reeds aanstonds trad de noodzakelijkheid in het licht om nevens de voor de invoering van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht benoodigde ontwerpen van wet tevens in concept samen te stellen uitvoeringsvoorschriften (Algemeene maatregelen van bestuur, Koninklijke Besluiten), door het W. v. M. S. en de W. K. vereischt. Tusschen invoering en uitvoering bleek eene zoo nauwe wisselwerking te bestaan, dat de voorbereiding van de eene mede eischte de conceptie van de andere. *)
In verband hiermede zijn nevens het ontwerp-Invoeringswet in het Rapport der Commissie in concept opgenomen uitvoeringsvoorschriften, voorzien van toelichtingen, welke door het W. v. M. S. of de W. K. uitdrukkelijk worden gevorderd, evenals het ontwerp tot een door de Regeering in 1903 herhaaldelijk toegezegd Reglement betreffende de krijgstucht. In het Rapport der Commissie zijn daarentegen niet opgenomen concept-wijzigingen van reglementen van inwendigen dienst en van andere bestaande voorschriften van militair-administratieven aard; voor zoover reglementen en voorschriften in verband met de invoering van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht verandering behoeven, zal daarin immers beter door de Militaire Departementen zelf kunnen worden voorzien. In het Rapport zijn evenmin opgenomen ontwerpen tot uitvoeringsregelingen, welke te eeniger tijd wel gewenscht zullen blijken — zie art. 73 W. K. —, doch welke ter invoering van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht niet onontbeerlijk zijn te achten; men denke bijv. aan eene uitvoeringsregeling betreffende het krijgstuchtelijke beklag.
) Wijders gaven de Ministers, van wie het benoemingsbesluit was uitgegaan, en hunne opvolgers aan de taak der Commissie uitbreiding, door het telkens verleenen van nieuwe opdrachten op militair-rechtelijk gebied. Zoo werd aan de Commissie opgedragen het samenstellen van een Ontwerp van Wet tot openstelling van hooger beroep van vonnissen, in Nederlandsch-Indië' door Krijgsraden bij de Zeemacht gewezen, en in verband daarmede, tot uitbreiding der rechtsmacht van het H. M. G. van Nederlandsch-Indië (Wet van 15 Mei 1914, S/W. no. 206), alsmede van een Ontwerp van Wet, houdende straf- en tuchtrechtelijke voorzieningen betreffende de hier te lande geïnterneerde militairen van eene buitenlandsche mogendheid (Wet van 31 December 1914, Stbl. no. 666). Zoo werd voorts aan de Commissie advies gevraagd over ettelijke onderwerpen van militair-rechtelijken aard, als omtrent: de invoering van de bij de Wet van 31 (Vtnh~r 1912 (S/W. no. 337) herziene R. Z. en R. L., het Ontwerp tot de Wet van 20 Juni 1913 (S/W. no. 292), houdende aanvulling van art. 143 R. L. en van de P. I. H. M. G., en nadere voorzieningen betreffende de jaarwedden van leden der militair-rechterlijke macht, het Ontwerp van Wet tot afschaffing der approbatie, ingediend bij Koninklijke Boodschap van 12 November 1914 en het Ontwerp tot de Wet van 16 December 1916 (S/W. no. 539). houdende aanvulling van het C. W. Z., ter voorziening in eene gebleken leemte ten opzichte van samenrottingen van schepelingen.



6
Op 1 Maart 1917 heeft de Commissie haar Rapport den Ministers van Justitie, van Marine en van Oorlog aangeboden. *) Het behoeft geen betoog dat de samenstelling van het Rapport zeer belangrijk is vertraagd door het intreden van den mobilisatie-toestand.
Bij Koninklijke Boodschap van l Mei 1918 werd aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal het Ontwerp van Wet betreffende de invoering van het W. v. M. S. en van de W. K., vergezeld van de Memorie van Toelichting, aangeboden (Bijlagen 1917—1918, 409). Door de toenmalige Ministers van Justitie (Ort), van Marine (Rambonnet) en van Oorlog (Jbr. de Jonge) is het in het Rapport 1917 vervatte ontwerp en de daarop gegeven toelichting algeheel overgenomen. )
Het wetsontwerp werd in handen gesteld van eene Bijzondere Commissie van de Tweede Kamer der Staten-Generaal; zij bracht onder dagtee kening van 21 October 1920 het Voorloopig Verslag uit (Bijlagen 1920—1921, 78).
Op 12 Januari 1921 verscheen de Memorie van Antwoord, geteekend door den Minister van Justitie Heemskerk, den Minister van Marine a. i. tevens Minister van Oorlog, Pop en den Minister van Koloniën de Graaff, waarbij eene Nota van Wijzigingen en een Gewijzigd Ontwerp van Wet (Bijlagen 1920—1921, 78). De Bijzondere Commissie gaf op 22 Februari 1921 kennis, dat zij van oordeel was, dat door de gewisselde schrifturen de openbare beraadslaging over het wetsvoorstel genoegzaam was voorbereid (Bijlagen 1920—1921, 78).
Bij Tweede Nota van Wijzigingen, ingezonden bij brief van 6 April 1921 en onderteekend door evengenoemde Ministers, werden in het Gewijzigd Ontwerp van Wet nog enkele wijzigingen aangebracht (Bijlagen 1920—1921, 78).
Op 28 April 1921 werd een amendement ingezonden door den heer HuGENHOLTZ c.s.3) (Bijlagen 1920—1921, 78). Het amendement beoogde eene wijziging van art. 76 van het Gewijzigd Ontwerp van Wet (art. 76 Inv. 1921); voorgesteld werd dit artikel te lezen als volgt:
„De militaire rechter neemt in tijd van vrede enkel kennis van de feiten strafbaar gesteld in dit wetboek *) en van dezulke welke, al of niet op vordering van de bevoegde militaire autoriteit, aan zijn oordeel worden onderworpen.
Op 18 Mei 1921 kwam het nader Gewijzigd Ontwerp van Wet in openbare behandeling bij de Tweedé* Kamer der Staten-Generaal (Handelingen, 1920—1921, bldz. 2442 tot en met 2462).
l) Rapport van de Commissie voor de invoering van het W. v. M. S. en de W. K., ingesteld bij ministerieel besluit van 7 October 1912.
's-Gravenhage. — Ter algemeene landsdrukkerij — 1917. (Rapport 1917).
s) Zie Voorloopig Verslag en Memorie van Antwoord (Bijlagen 1920—1921, 78).
3) Mede onderteekend door de heeren K. ter Laan, Troelstra, Rugge en van Zadelhoff.
*) W. v. M. S.



7
Door den heer Hugenholtz c.s.1) werd de volgende motie voorgesteld: „De Kamer noodigt de Regeering uit een onderzoek in te stellen naar de wenschelijkheid en de mogelijkheid van de invoering: 1°. van Raden van Tucht;
2°. van de voorwaardelijke strafoplegging in het militaire tuchtrecht, en de resultaten van dat onderzoek, c. q. vergezeld van eene wettelijke regeling van beide instituten, met bekwamen spoed te harer kennis te brengen,
en gaat over tot de orde van den dag."
Deze motie werd aangenomen met 38 tegen 28 stemmen, terwijl daarentegen het vorenvermeld amendement werd verworpen met 49 tegen 17 stemmen.
Ingevolge eene opmerking van Jhr. van SASSE van IJsSELT, Voorzitter van de Bijzondere Commissie, werd in art. 81 van het Gewijzigd Ontwerp van Wet eene kleine redactioneele verandering aangebracht. Het ontwerp, verdedigd door de Ministers Heemskerk en Pop, werd op verzoek van den heer Hugenholtz in stemming gebracht en aangenomen met 46 tegen 13 stemmen.
Onder dagteekening van 21 Juni 1921 verscheen het Voorloopig Verslag van de Commissie van Rapporteurs uit de Eerste Kamer der StatenGeneraal {Bijlagen 1920—1921, 170). Het Eindverslag dier Commissie, mededeeling doende van de Memorie van Antwoord der Regeering, werd ingezonden op 25 Juni 1921 (Bijlagen 1920—1921, 170a). Op 1 Juli d.a.v. kwam het ontwerp in openbare behandeling in de Eerste Kamer der Staten-Generaal en werd op dien dag zonder hoofdelijke stemming aangenomen (Handelingen 1920—'1921, bldz. 1064 en 1065).
De Koninklijke goedkeuring volgde op 5 Juli 1921; de wet werd daarna opgenomen in het Staatsblad 1921, no. 841 (Inv. 1921).
Ingevolge art. 2 Inv. 1921, zijn de artikelen van het W. v. M. S. en van de W. K. met de daarin aangebrachte wijzigingen en aanvullingen in eene doorloopende reeks samengevat en zijn de gewijzigde teksten geplaatst in het Staatsblad 1921, no. 1352. 2)
Bij K. B. van 2 September 1922 (Stbl. no. 514) is bepaald, dat de Inv. 1921 in werking treedt met ingang van 1 Januari 1923, en bij K. B. van 2 September 1922 (Stbl. no 515), dat het W. v. M. S. — en dus ook de W. K. — mede in werking treedt met ingang van evengenoemden datum. (Vgl. artt. 1 en 116 Inv. 1921 en art. 74 W. K.) Het K.B. van 31 Juli 1922 (Stbl. no. 476), tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur, houdende bepalingen betreffende de krijgstucht, bepaalt dat het bij het besluit gevoegde Reglement betreffende de Krijgstucht in werking treedt tegelijk met het W. v. M. S. (R. K. 1922).
x) Zie noot 3 vorige bladzijde.
^ Zie ook de in 1922 verschenen „Verbetering" op het Staatsblad no. 1352 van 1921. Daarbij zijn eenige fouten, welke in den gepubliceerden tekst van het W. v. M. S. en de W. k. waren ingeslopen, hersteld. De verbeteringen zijn in den hierna volgenden tekst ingelascht.



8
De indeeling van de Inv. 1921 houdt met het kader daarvan ten nauwste verband. Alvorens tot de aanpassing van geldende wettelijke regelingen aan het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht kon worden overgegaan, moest nader worden vastgesteld, wat ingevoerd moest worden, diende m. a. w. de geheele inhoud van dat nieuwe recht op zijn verhouding tot thans gegeven feiten en toestanden te worden onderzocht en, zoo noodig, te worden aangevuld of gewijzigd. Dienovereenkomstig vindt men in de Inv. 1921, na een Titel, houdende algemeene bepalingen en o.a. betrekking hebbende op het tijdstip der inwerkingtreding van het W. v. M. S. en de W. K., in de Titels II en III allereerst aangegeven de wijzigingen, onderscheidenlijk in dat wetboek en in die wet aan te brengen. Het kader dier wijzigingen is streng beperkt tot de zoodanige, welker feitelijke noodzakelijkheid sedert 1903 was gebleken.
De volgende Titels behelzen invoeringsbepalingen in engeren zin. Titel IV strekt tot afschaffing of wijziging van in werking zijnde wetten, voor zoover die afschaffing of wijziging door de invoering van het W. v. M. S. en de W. K. wordt gevorderd. Die Titel is aldus onderverdeeld, dat achtereenvolgens wordt aangegeven wat op het gebied van het materieele strafrecht, van het formeele strafrecht en van bijzondere wetten — militaire of andere — ter bedoelde invoering dient te worden bepaald. Titel V behelst eene bepaling van z.g. zwevend recht en strekkende om bij de toepassing van de bepalingen van het W. v. M. S. omtrent strafverzwaring in geval van herhaling van misdrijf ook rekening te doen houden met veroordeelingen, onder de oude wetgeving uitgesproken. De Titels VI—VIII willen de noodige, aan het nieuwe recht aangepaste voorschriften geven ter vervanging, voor zoover noodig, van bepalingen, welker afschaffing in voorafgaande Titels is vastgesteld. Titel VI treedt in de plaats van de Titels van de afgeschafte Crimineele Wetboeken handelend over het bewijs der „Misdaden"; Titel VII vervangt, onder de noodige uitbreiding, artikel 49, tweeden zin, der P. I. H. M. G. betreffende de tenuitvoerlegging van „exploicten van gevangenneming uit naam van den Hove"; Titel VIII geeft eene regeling omtrent de rechtsmacht van den militairen rechter, ter vervanging van de bepalingen daaromtrent in de afgeschafte Crimineele Wetboeken. Titels IX en X behelzen de noodige overgangsbepalingen, en ten slotte geeft de wet onder het hoofd Slotbepalingen nog enkele bijzondere voorschriften. Uit het bovenstaande blijkt, dat de materie, welke door den Hoogleeraar van der Hoeven over drie wetsvoorstellen was verdeeld, op het voetspoor van de Ministers LoEFF, Ellis en Bergansius, in een wet is samengevat, eene handelwijze, welke met het oog op het nauwe verband tusschen de verschillende te regelen onderwerpen gewenscht voorkwam en aan de overzichtelijkheid der nieuwe wettelijke regeling ten goede komt.



9
ALGEMEENE OPMERKINGEN.
A. Het W. v. M. S. en de W. K. gelden zoowel voor land- als zeemacht. Deze éénheid van wetgeving voor de beide deelen der krijgsmacht werd mogelijk geoordeeld (evenals in verschillende buitenlandsche wetgevingen). Immers, de strafbare feiten zijn voor het meerendeel identiek voor land- en zeemacht, terwijl voor sommige feiten afwijkende of dubbele omschrijving kan worden gegeven; en wat het strafstelsel betreft, er kan toch geen reden zijn voor de militairen twee verschillende stelsels aan te nemen, naar gelang zij gewoonlijk te water of te land dienen.
Waar de mogelijkheid vaststaat, behoeft de toenschelijkheid geen betoog: éénheid van recht bevredigt het rechtsgevoel en voorkomt vele moeilijkheden der practijk.
Ten aanzien van het krijgstuchtelijk recht in 't bijzonder is die éénheid „als het ware het symbool van de éénheid van tucht, die bij de geheele krijgsmacht moet heerschen"; zij zal medewerken „tot de zoo noodige versterking van den onderlingen band, die, vooral met het oog op het thans meer dan vroeger in practijk gebrachte gemeenschappelijk handelen, beide deelen der krijgsmacht tot één organisch geheel moet maken".
B. Het handhaven van een afzonderlijk Wetboek van Militair Strafrecht werd aan kritiek onderworpen door de uitgesproken meening, dat de militairen kunnen en moeten worden geoordeeld naar de voorschriften van het gemeene strafrecht, waar noodig met toepassing van art. 44 W. v. S., terwijl tegen de vergrijpen van zuiver militairen aard in de Wet op de Krijgstucht kan worden voorzien; of ook, dat voor de z.g. zuiver militaire delicten een afzonderlijke titel kan worden ingevoegd in het W. v. S., op dezelfde wijze als dat b.v. ten aanzien van ambtsmisdrijven is geschied. Al aanstonds kan hiertegen worden aangevoerd, dat, al kan ook het meerendeel der strafbare feiten, door militairen gepleegd, voldoende zwaar worden gestraft met toepassing van de strafbepalingen van het gemeene strafrecht, toch een aantal gemeenrechtelijke delicten een zoodanig ernstig karakter vertoonen, wanneer zij door militairen onder zekere omstandigheden worden gepleegd, dat de gewone strafbepalingen, zelfs met toepassing van art. 44 W. v. S., niet voldoende zijn te achten; bijzondere regeling alleen van de z.g. zuiver militaire misdrijven, zou dus onvoldoende zijn. En wat betreft het onderbrengen der z.g. militaire misdrijven in de W. K., dat ware eene hoogst bedenkelijke uitbreiding van de krijgstuchtelijke strafbevoegdheid, terwijl daardoor tevens elk verschil in bestemming tusschen strafrecht en tuchtrecht geheel zou worden prijsgegeven.
De noodzakelijkheid van bijzondere strafrechtsbepalingen voor den



10
militair kan moeilijk in twijfel worden getrokken. De krijgsmacht toch vormt een organisch geheel, op bijzondere wijze bijeengebracht en bijeengehouden; zij heeft eene bijzondere, hoogst gewichtige taak te vervullen en is dientengevolge onderworpen aan bijzondere, zware verplichtingen; hare noodzakelijke eenheid vordert gebiedend het bestaan eener trapsgewijze ondergeschiktheid. Uit al die omstandigheden volgt de onmisbaarheid van bijzondere gebods- en verbodsbepalingen, waaraan veelal door strenge strafbepalingen kracht moet worden bijgezet. Doch dat niet alleen. Ook ten aanzien van de algemeene leerstukken en van het strafstelsel zijn belangrijke afwijkingen noodzakelijk. Het invoegen van al die bepalingen in het W. v. S. zou dat Wetboek noodeloos ingewikkeld maken en de practische bruikbaarheid ernstig schaden. Vandaar eene samenvatting van alle bijzondere bepalingen in een afzonderlijk Wetboek, dat dan ook alleen het strikt noodige bevat, n.1. naast de noodzakelijke afwijkingen van de onderwerpen in het Eerste Boek van het W. v. S. behandeld, eene opsomming van die strafbare feiten, waartegen in het W. v. S. niet of niet voldoende is voorzien, zelfs niet met toepassing van art. 44 W. v. S. *) Hier was dus niet zoozeer een vraag van beginsel als wel van wetgevingstechniek.
Werd alzoo oplossing in het W. v. S. onraadzaam geacht, nauwe aansluiting aan het W. v. S. (ook naar het uitwendige) stond als hoofdbeginsel op den voorgrond, waarvoor dan ook alleszins reden is, aangezien het militair strafrecht uiteraard een onderdeel is van het strafrecht in het algemeen. Als grondslag voor de herziening konden de tot nu toe geldende Crimineele Wetboeken van 1814 en 1815 niet in aanmerking komen.
C. Verschil van meening heerscht bij de beantwoording der vraag of er al dan niet een principieel verschil bestaat tusschen strafrecht en tuchtrecht. In onze wetgeving werden bij de invoering van het W. v. S. de krijgstuchtelijke vergrijpen, zoo al niet uitdrukkelijk, dan toch stilzwijgend buiten het strafrecht geplaatst; zie art. 3, laatste lid, en art. 9, tweede lid, Inv. 1886.2) Op dezen grondslag werd voortgebouwd in de
L) In het W. v. M. S. komt b.v. niet meer voor de omschrijving van een misdrijf overeenkomstig art. 191 C W. L. (diefstal in de chambrée), aangezien het strafmaximum op gewonen diefstal gesteld (art. 310 W. V. S.), eventueel met toepassing van art. 44 W. v. S., voldoende werd geacht om een militair bestanddeel, zelfs in zijn zwaarsten vorm, in aanmerking te kunnen nemen. Zoo zullen feiten, tot nu toe als z.g. gemengd militaire delicten gestraft met toepassing der Crimineele Wetboeken, na invoering van het W. v. M. S. kunnen vallen onder toepassing van het W. v. S.
2) [M. i. terecht: wanneer als doel van het strafrecht mag worden aangemerkt de „handhaving van het recht (waaruit in den regel beveiliging der maatschappij voortvloeit en waarmee, zoo mogelij k, verbetering van het individu kan gepaard gaan), zoodat gestraft wordt omdat werd misdreven, treden bij het tuchtrecht met zijn sterk paedagogisch element de „vorming en opvoeding" van het individu en het belang van den kring, waar binnen de tucht moet heerschen, op den voorgrond; de tuchtstraf wordt in de eerste plaats opgelegd, opdat niet weer worde overtreden, opdat het individu zich voege naar de verplichtingen, die op hem, als lid van dien bepaalden kring, zijn gelegd.]



II
W. K., althans voor zoover betreft het eigenlijk disciplinair recht (art. 2, no. 1, W. K.), waaronder dan in het algemeen wordt verstaan plichtsverzuim, omvattende die vergrijpen, waartegen in de strafwetgeving niet is voorzien (vgl. art. 1 W. v. S.). Echter werd uit practische overwegingen dat beginsel losgelaten bij het z.g. oneigenlijk disciplinair recht (art. 2, nos. 2 tot 6, W. K.). De strafbare feiten, door een militair gepleegd, zullen, naast aanranding der algemeene rechtsorde, in het algemeen tevens in zich sluiten, althans onder bepaalde omstandigheden in zich kunnen sluiten, aanranding der militaire orde en discipline, soms in ernstige, soms in geringe mate. *) Wordt het feit nu strafrechtelijk vervolgd, dan zal de militaire rechter bij de waardeering van het feit ook de schending der tucht 'in aanmerking nemen; vgl. ook artt. 59 en 60 W. K.2) Niet altijd echter zal de strafrechtelijke vervolging plaats hebben: wordt bij bepaalde overtredingen de krijgstucht in veel sterker mate aangetast dan de algemeene rechtsorde, of wel zijn bepaalde delicten onder zeer verlichtende omstandigheden gepleegd, dan zal de zaak krijgstuchtelijk kunnen worden afgedaan. Op dit terrein nu van het oneigenlijk disciplinair recht zal in elk concreet geval ter beslissing staan van de disciplinaire autoritéui^bTiiet feit aanleiding geeft tot rechtsvervolging dan wel tot disciplinaire bestraffing, waarbij nog dient opgemerkt, dat door toepassing eener krijgstuchtelijke straf het recht tot strafvordering niet vervalt (art. 57 W. K.;8) zie verder bij art. 2, nos. 2 tot 6, W. K.). Eene dergelijke regeling kan niet in strijd worden geacht met ons constitutioneel recht, aangezien toch in dat recht nier is opgenomen het z.g. legaliteitsprincipe, n.1. het beginsel, volgens hetwelk de met de vervolging van strafbare feiten belaste macht verplicht is, elk zoodanig feit dat te harer kennis komt, strafrechtelijk te vervolgen (in tegenstelling van het opportuniteitsprincipe). Bij de beslissing of eene strafvervolging zal worden ingesteld, zal ook rekening kunnen'worden gehouden met de omstandigheid of al dan niet reeds eene krijgstuchtelijke straf werd opgelegd, welke straf echter nooit een beletsel kan :zijn voor eene strafvervolging.
D. In het W. v. M. S. is niet geregeld de jurisdictie van den militairen rechter. Alvorens tot invoering van het Wetboek te kunnen overgaan,
*) [Uit de veelal gemaakte tegenstelling van militaire en commune delicten is af te leiden, dat de laatste geen militair bestanddeel zouden bevatten, dat bij deze de positie van militair geen grond is voor verhoogde strafbaarheid (met het oog op de rechterlijke straftoemeting). Dit moet m. 1. onjuist worden geacht; elk delict, door een militair gepleegd, bevat een militair bestanddeel, dat van invloed kan zijn op de mate der straf; dat de omschrijving van het delict wordt gevonden in het W. v. S., staat hieraan geenszins in den weg (zie ook Alg. Opm. sub £).]
a) [Recht en tucht in ééne hand vereenigd; geen bewijs kan hieruit worden geput tegen het principieel verschil tusschen strafrecht en tuchtrecht, wel een argument voor de noodzakelijkheid, dat de militaire meerdere niet alleen tuchtrechter, maar ook strafrechter zij.]
») Vgl. art. 189 R. Z. en art. 197 R. L.



12
moest noodzakelijk eene wettelijke regeling der jurisdictie plaats hebben, niet alleen omdat herziening der toenmaals bestaande jurisdictie-bepalingen gewenscht was, maar vooral omdat bij het vervallen der Crimineele Wetboeken ook de daarin opgenomen regeling (?) der militaire rechtsmacht dat lot zou deelen.
Het W. v. M. S. regelt wel wie onder militairen worden verstaan, daaronder worden begrepen en daarmede worden gelijkgesteld (artt. 60—65), maar de militaire rechtsmacht zal zich ook kunnen uitstrekken over andere personen, hetzij voortdurend, hetzij alleen in bijzondere omstandigheden, als b.v. in tijd van oorlog. Deze aangelegenheid nu is in het W. v. M. S. (zie art. 66) ongepraejudicieerd gelaten: hare regeling wordt thans gevonden in Titel VIII Inv. 1921, welke tot opschrift draagt „Bepalingen omtrent de rechtsmacht van den militairen rechter."
Titel VIII handhaaft in hoofdzaak de rechtsmacht van den militairen rechter, zooals wij die te onzent gekend hebben sedert de jaren 1814 en 1815 onder vigueur van het Militair Wetboek der Vereenigde Nederlanden.1) (Memorie van Toelichting. Bijlagen 1917—1918, 409, ad art. 71 ;2) Voorloopig Verslag der Bijzondere Commissie. Bijlagen 1920— 1921, 78, ad art. 71 ;2) Memorie van Antwoord. Bijlagen 1920—1921, 78, ad art. 71; *) Handel ingen der Tweede Kamer. 18 Mei 1921, bldz. 2454 v.v.). «
Het amendement Hugenholtz c.s. (Bijlagen 1920—1921, 78, no. 7) strekkende tot beperking van de militaire rechtsmacht in vredestijd, 8) werd, gelijk reeds hiervoren is medegedeeld, verworpen.
Zie wijders de artikelen van meergenoemden Titel VIII en art. 66 W. v. M. S.
l) Het eerste deel (1814) bevat C. W. Z., R. K. Z., R. 2L, R. L. en P. I. H. M. G.; hettweede deel (1815) C. W. L. en R. K. L. !) Thans art. 76. T Zie hieromtrent o. m.:
Mr. H. van DER Hoeven: Opmerkingen over de Nederlandsche Strafwetgeving voor het krijgsvolk te lande (1866); Onze Militaire Strafwetgeving. Geschiedenis harer wording en vaststelling (1884) Ontwerp eener Voorloopige regeling van de rechtsmacht van den militairen rechter (1888).
Handelingen van de Nederlandsche Juristenvereniging, 1881 en 1900.
P. P. C. CoLLETTE: De rechtsmacht van den militairen rechter der landmacht ten aanzien van militaire, gemengde en commune delicten (De Militaire Spectator, 1893). Mr. A. van En GEN: Militaire Rechtspleging (1903).
Verslagen en andere uitgaven van de Vereeniging ter beoefening van de Krijgswetenschap: Mr. H. van der Hoeven: Opmerkingen over den militairen rechter der Landmacht (1875—
1876).
G. J. W. KOOLEMANS Beunen: Bespreking van vraagpunten betreffende de militaire rechtspraak
(1882-1883).
P. P. C. Collette: Herziening van het formeel militair-strafrecht, mede in verband met de Deutsche Militarstrafgerichtsordnung van het jaar 1898 (1898—1899), en Ook voor tfjd Van vrede moet eene afzonderlijke strafrechtspraak voor militairen behouden blijven; zij behoort zich uit te strekken over alle delicten (1900—1901).



13
E. Algeheele herziening van het formeel militair strafrecht mag zeker niet minder noodzakelijk worden geacht dan die van het materieel strafrecht, al moge de partieele herziening, tot stand gebracht bij de Wet van 31 October 1912 (Stbl. no. 337), de militaire rechtspleging inderdaad bevrijd hebben „van de meest in het oog springende en grootste misstanden". De Minister van. Justitie heeft dan ook bij de behandeling van de Inv. 1921 verklaard, dat het zijne bedoeling was de Commissie 1912 uit te noodigen zich onledig te houden met het ontwerpen van een Wetboek van Militaire Strafvordering, teneinde de militaire rechtspleging in den vereischten vorm te gieten (Handelingen der Tweede Kamer, 1920—1921, bldz. 2450). Natuurlijk zal daarbij gestreefd worden naar aansluiting bij de voorschriften van het reeds vastgestelde nieuwe W. v. Sv. (Wet van 15 Januari 1921, Stbl. no. 14).
F. De beginselen der schtddleer, zooals die in het gemeene recht worden gehuldigd, gelden evenzeer op het gebied van het militaire strafrecht. Bij de omschrijving van de verschillende misdrijven is de wetgever er op bedacht geweest, door eene zooveel mogelijk met die van het W. v. S. overeenkomende woordenkeus en woordvoeging te doen blijken of en in hoever het opzet op de daad (of het laten) gericht moet zijn; in hoever de wetenschap betreffende de verschillende elementen van het misdrijf voor de strafbaarheid van den dader vereischt wordt; in welke gevallen een speciaal oogmerk wordt gevorderd; onder welke omstandigheden ook culpose gedragingen als misdrijf strafbaar zullen zijn. *) In een enkel geval 2) wordt tusschen dolus en culpa niet onderscheiden; wel zal steeds óf dolus öf culpa aanwezig moeten zijn — daderschap ten aanzien van het materieele feit is dus niet voldoende —, doch zoowel de doleuse als de culpose gedraging vallen onder dezelfde omschrijving, terwijl de rechter bij de straftoemeting rekening met die omstandigheid heeft te houden. Hier is dus afwijking van den regel,
L) Het vereischte van het opzet wordt hier, evenals in het W. v. S., in den regel aangeduid door het woord „opzettelijk", hetwelk dan beheerscht al hetgeen in de omschrijving daarop volgt; soms ook ligt het vereischte opgesloten in de tot omschrijving gebezigde woorden, hetzij in de omschrijving der handeling zelf (b.v. artt. 83, n°. 2, 88, n°. 1, 109, 112, 113, 124, 146, 147, 151— 154, 161 gedeeltelijk), hetzij door aanduiding van wijze of middel (b.v. artt. 78, n . 2, 137, 138), hetzij door aanwijzing van een bijkomend oogmerk (b.v. artt. 98, n°. 1, 102, 139).
*)j Artt. 98, n°. 2, 129,161 gedeeltelijk. Ook in het W. v. S. komen enkele artikelen voor, waarin als afwijking van het stelsel, niet wordt onderscheiden tusschen den doleusen en den culposen vorm, b.v. artt. 252. n°. 2 (waaruit het woord „opzettelijk", aanvankelijk achter het woord „jaren' voorkomende, werd gelicht bij Wet van 15 Jan. 1886, Stbl. n°. 6), 418 en 419, eene aanvulling vormende op de artt. 53 en 54 W. v. S. Hierbij dient opgemerkt, dat uitgever of drukker als medeplichtige aan het drukpersdelict kan worden vervolgd, wanneer een der voorwaarden van de artt. 53 of 54 ontbreekt en het vereischte opzet bewezen kan worden, welk bewijs echter groote moeilijkheden kan bieden. Zoo heeft dan ook toepassing der artt. 418 en 419 plaats, als niet bewezen is, dat de uitgever of drukker den strafbaren aard van geschrift of afbeelding kende; het uitgeven of drukken van een geschrift of afbeelding van strafbaren aard onder de omstandigheden in de artikelen bedoeld, moet dan toch op zijn minst aan nalatigheid, culpa, worden geweten.



14
hetgeen echter in geen geval mag leiden tot verzwakking van de onderscheiding der begrippen dolus en culpa.
Ook ten aanzien der culpose misdrijven is overeenstemming betracht met het W. v. S. Slechts bij uitzondering — in den regel toch zal het culpoos plichtsverzuim van den militair slechts tot krijgstuchtelijke bestraffing aanleiding behoeven te geven — wordt eene daad of een laten als misdrijf aangemerkt, ook al heeft de dader het gevolg niet gewild; n.1. alleen in die gevallen waarin belangrijk nadeel is of kan worden berokkend, groot gevaar verwekt, de krijgstucht grovelijk geschonden of de eerbied voor de wet aangerand. 1) Culpa, schuld in engeren zin, is een positief, geen bloot negatief begrip; afwezigheid van opzet brengt het bestaan van schuld nog niet mede; er moet zijn bewezen schuld bij den dader. De in de omschrijving der culpose misdrijven gebezigde uitdrukking „aan wiens schuld te wijten is" heeft, evenals in het W. v. S., eene eenigszins beperkte beteekenis; niet voldoende voor strafbaarheid is eenig gemis aan voorzienigheid of voorzichtigheid, maar er moet bewezen zijn een grooter tekort daarin, dan in het algemeen van militairen in de positie van den beklaagde geduld kan worden. Eene gebeurtenis is al zoo in strafrechtelijken zin alleen dan aan de schuld van hem, die haar teweegbracht, te wijten, wanneer hij óf aan de mogelijkheid van het (ongewilde) gevolg zijner handeling niet heeft gedacht, terwijl en ofschoon hij dit had kunnen en moeten doen, óf zich die mogelijkheid wèl heeft voorgesteld, doch dan heeft gehandeld, terwijl en ofschoon hij zich daarvan had kunnen en moeten laten weerhouden, c.q. terwijl en ofschoon hij had kunnen en moeten begrijpen, dat de door hem genomen voorzorgsmaatregelen onvoldoende waren. De vraag of dit hymnen en moeten in een speciaal geval aanwezig is, kan natuurlijk met naar algemeene rechtsbeginselen worden uitgemaakt, zij is eene zuiver feitelijke vraag die — in het militair recht — aan het voorzichtig oordeel van den deskundigen militairen rechter ter beslissing moet worden overgelaten.
*) Artt. 94, 95, 96. 115, 133 en 150, laatste lid.



Wij WILHELMINA, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz., enz., enz.;
Allen, die deze zullen zien of hooren lezen, saluut! doen te weten:
Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat het noodzakelijk is een nieuw Wetboek van Militair Strafrecht vast te stellen;
Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze, vast te stellen de volgende bepalingen, welke zullen uitmaken het
WETBOEK VAN MILITAIR STRAFRECHT.»
EERSTE BOEK. Algemeene Bepalingen.
INLEIDING. Toepasselijkheid van het gemeene strafrecht.
Artikel 1.
Bij de toepassing van dit Wetboek gelden de bepalingen van het gemeene strafrecht, daaronder begrepen de negende Titel van het Eerste Boek van het Wetboek van Strafrecht, behoudens de afwijkingen bij de wet vastgesteld. (W. v. S. 91.)
Bij de samenstelling van het W. v. M. S. — het werd reeds opgemerkt — was het uitgangspunt: aansluiting aan het W. v. S. (ook naar het uitwendige: vergelijk o. a. de opschriften der Titels van het Eerste Boek in beide Wetboeken). Aan deze gedachte is uitdrukking gegeven in den in art. 1 vooropgestelden regel, eene bepaling van veel uitgebreider strekking dan die van art. 91 W. v. S.
Aangezien art. 91 W. v. S. (terecht) zwijgt van den negenden Titel van het Eerste Boek, is, om allen twijfel op te heffen, de toepasselijkheid van dien Titel uitdrukkelijk in art. 1 vermeld; behalve voor de bepaling van art. 78 W. v. S. is dit nog van groot belang voor de interpretatie van onderscheidene, ook in het W. v. M. S. gebezigde uitdrukkingen, als: samenspanning, geweld, vijand, oorlog, tijd van oorlog, dag.
Niet alleen echter de bepalingen van het Eerste Boek W. v. S. zijn toepasselijk op het militair strafrecht, ook in het Tweede Boek W. v. S. en elders komen bepalingen voor (alleen van materieel-rechtelijken aard), die zullen moeten worden toegepast of waarop zal moeten worden gelet; zoo b.v. geldt
*) Vgl. het K.B. van den 12den December 1921 (Stbl. no. 1352), houdende bekendmaking van den tekst van het Wetboek van Militair Strafrecht, vastgesteld bij de wet van 27 April 1903 (Stbl. no. 111), envandewet op de Krijgstucht, vastgesteld bij de wet van 27 April 1903 (Stil. no. 112). zooals deze luiden volgens de daarin door of ten gevolge van de wetten van 7 Januari 1911 (Stbl. no. 5) en van 5 Juli 1921 (Stbl.no. 841) gebrachte wijzigingen en plaats gehad hebbende aanvullingen.
Zie ook noot 2, bldz. 7.



16
de omschrijving van diefstal in het gemeene recht (art. 310 W. v. S.) ook voor de diefstallen, waarop in de artt. 151 v.v. W. v. M. S. bijzondere- straffen zijn gesteld.
„Behoudens de afwijkingen bij de wet vastgesteld". Onder „de wet" is ook het W. v. M. S. zelf begrepen (zie b.v. artt. 3—5, 10, 13—19, 21, 22, 35, 38, 39 e.a.).
Artikel 2.
Op de niet in dit Wetboek omschreven strafbare feiten, begaan door aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen, is het gemeene strafrecht toepasselijk, behoudens de afwijkingen bij de wet vastgesteld. (W. v. S. 91.)
De reden waarom het artikel is opgenomen, ligt enkel in de slotwoorden: „behoudens de afwijkingen enz." Hierdoor voorkomt men de mogelijkheid van twijfel of de afwijkingen van het gemeene strafrecht, vastgesteld bij het W. v. M. S. (zie b.v. artt. 3—5, 13—19, 21, 22, 38—50, 52 e. a.) of bij eene andere wet, ook moeten worden in acht genomen, wanneer op de bedoelde personen eene gemeenrechtelijke strafbepaling moet worden toegepast. Bovendien wordt in deze bepaling nog eens uitgesproken — strikt genomen niet noodzakelijk, doch gewenscht als herinnering — dat het gemeene strafrecht in zijn vollen omvang voor den militair van kracht blijft.
Valt een feit zoowel onder eene strafbepaling van het gemeene recht als onder eene van het militair strafwetboek, dan moet aan de hand van het eerste of tweede lid van art. 55 W. v. S. worden beslist, welke van de beide strafbepalingen moet worden toegepast.
„Aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen". Zie Alg. Opm. sub D.
Artikel 3.
De in het Wetboek van Strafrecht voorkomende bepalingen betreffende feiten, begaan aan boord van of met betrekking tot een Nederlandsch schip, zijn ook toepasselijk op die feiten, begaan aan boord van of met betrekking tot een vaartuig der krijgsmacht, tenzij de inhoud dier bepalingen deze toepasselijkheid uitsluit of het feit ▼alt onder eene zwaardere strafbepaling. (W. v. S. 86.)
In het W. v. S. wordt onderscheid gemaakt tusschen „(Nederlandsen) vaartuig en „Nederlandsen schip". Het eerste duidt het algemeene begrip aan, het tweede een bijzonder begrip, omschreven in art. 86 W. v. S.: alleen die vaartuigen worden beschouwd als „Nederlandsche schepen", welke door de Wet van 28 Mei 1869 (Stbl. no. 96) „betrekkelijk de afgifte van zeebrieven en vergunningen tot het voeren der Nederlandsche vlag" als zeeschepen worden aangemerkt. Bedoelde wet zondert o. a. uit: oorlogsschepen en andere vaartuigen in dienst van het Rijk, welke dus wel Nederlandsche vaartuigen zijn, doch niet Nederlandsche schepen. Alle artikelen van het W. v. S., waarin gesproken wordt van „(Nederlandsen) vaartuig", waren derhalve reeds van toepassing bij feiten, gepleegd aan boord van of met betrekking tot een „vaartuig der krijgsmacht"; nu worden door art. 3 W. v. M. S. eveneens toepasselijk verklaard de artikelen, waarin sprake is van „Nederlandsch schip". *)
) Van „Nederlandsch vaartuig" wordt gesproken in de artt. 3, 7, 385, 405, 411, 414, 471, 472,474; van „vaartuig" in de artt. 168. 169,328,381—384,388,389, 408,410; van „Nederlandsch schip" in de artt. 386, 387, 390—393, 3944is-^00, 402-^404, 406, 407, 412, 413, 469 W. v. S.



17
„Vaartuig der krijgsmacht". De z.g. Indische militaire marine is en blijft Nederlandsche marine; hare schepen voldoen volkomen aan de omschrijving van „oorlogsvaartuig" in art. 70 en behooren derhalve tot de „vaartuigen der krijgsmacht" (een ruimer begrip).
Anders daarentegen de schepen der Indische gouvernements-marine. Deze schepen, die tot verschillende, somtijds ook tot militaire doeleinden gebezigd worden, bezitten een eigen gezaghebber, die niet-is een militair der zeemacht. In gewone omstandigheden zijn zij derhalve geen „oorlogsvaartuigen , ook dan niet als zij ten behoeve der zeemacht worden gebruikt, want zij voldoen niet aan de omschrijving van art. 70. Worden zij echter onder commando gesteld van een officier der Nederlandsche zeemacht, blijvende de gezaghebber alsdan uitsluitend met de navigatie belast — zooals meermalen is geschied —, dan moeten zij wel als „vaartuigen der krijgsmacht" worden beschouwd. Zie voorts bij art. 70.
TITEL I.1) Omvang van de werking der strafwet.
De gelijknamige Titel I van het Eerste Boek W. v. S. bespreekt de werking der strafwet naar den tijd (art. 1) en naar de plaats (artt. 2—7).
Wat het eerste ■betreft, behoort voor het militair strafrecht in geen enkel opzicht van het beginsel van art. 1 W. v. S. te worden afgeweken. Behalve de nagenoeg algemeen als billijk en juist erkende bepaling, dat de strafwet geene voor den verdachte nadeelige terugwerkende kracht heeft, huldigt dat artikel ook de leer, dat op het gebied van het materieel strafrecht analogische uitbreiding der wet ongeoorloofd is. Elke afwijking van dit beginsel zou terugkeer zijn tot het algemeen afgekeurde stelsel, neergelegd in art. 17 C. W. L., waarin feiten, die niet in de wet zijn omschreven, worden aangemerkt als strafbare feiten, in verband waarmee analogische wetsuitbreiding gebiedend wordt voorgeschreven. Voor de toepassing van het tweede lid van art. 1 W. v. S. — in geval het feit is begaan onder werking van het C. W. (L. of Z.) en wordt berecht onder de werking vin het W. v. M. S. — zal de rechter de voor den verdachte gunstigste bepalingen uit beide wetten moeten zoeken, waarvoor de Titel IX der Inv. 1921 aanwijzingen geett.
Artikel 4.
De Nederlandsche strafwet is, behalve in de gevallen in het Wetboek van Strafrecht omschreven, toepasselijk op den militair: (W. v. M. S. 60—65. — W. v. S. 2—7.) 1°. die, terwijl hij zich in dienstbetrekking buiten het rijk in Europa bevindt, zich aldaar aan eenig strafbaar feit schuldig maakt; 2°. die, terwijl hij zich buiten dienstbetrekking buiten het rijk in Europa bevindt, zich aldaar schuldig maakt aan een der misdrijven, omschreven in dit Wetboek, of aan eenig met zijne betrekking tot de zee- of landmacht in verband staand ambtsmisdrijf, aan eenige zoodanige ambtsovertreding, of aan eenig strafbaar feit begaan onder een der in artikel 44 van het Wetboek van Strafrecht vermelde omstandigheden. (W. v. S. 84, derde lid; 355 v.v., 462 v.v.)
*) Zie hierbij Titel I van het Eerste Boek W. v. S. v. Dijk, Mil. Strafr.
2



18
De omvang van de werking der strafwet naar de plaats vindt bij dit artikel eene noodzakelijke uitbreiding.
De onder de Crimineele Wetboeken bestaande toestand gaf aanleiding tot allerlei moeilijkheden. De bepalingen van de artt. 2—7 W. v. S., die ingevolge art. 91 W. v. S. ook toepasselijk waren op de in de militaire strafwet omschreven feiten, werden uitgebreid door art. 10 C. W. L. (art. 9 C. W. Z.), doch alleen ten aanzien van de evenbedoelde delicten; voor de gemeenrechtelijke feiten, door militairen gepleegd, bleven derhalve gelden de artt. 2—7 W. v, S., dié in menig opzicht eene leemte heten.
Ad no. 1. Het is in de eerste plaats noodzakelijk, dat de Nederlandsche rechter bevoegd is de Nederlandsche strafwet toe te passen, wanneer een Nederlandsch militair (hij zij Nederlander of vreemdeling), zich in dienstbetrekking buiten het Rijk in Europa bevindende, zich aldaar aan eenig strafbaar feit schuldig maakt, onverschillig of de buitenlandsche strafwet al dan niet toepasselijk is.
De erkenning en vaststelling van onze bevoegdheid om kennis te nemen van bedoelde strafbare feiten, sluit aan den anderen kant volstrekt niet in zich de ontkenning der bevoegdheid ook van de buitenlandsche justitie. Of deze laatste bevoegd is, hangt af van het vreemde recht. Of zij van hare bevoegdheid gebruik maakt, heeft zij zelve te beslissen. Heeft ze daarvan gebruik gemaakt, dan waakt het tweede lid van art. 68 W. v. S. tegen dubbele vervolging.
Met voordacht is aan no. 1 eene ruime redactie gegeven, zonder dat in eenig opzicht de omstandigheden, tengevolge waarvan de militair in zijne dienstbetrekking in den vreemde verkeert, worden omschreven of beperkt. De bepaling geldt dus zoowel voor feiten in oorlogstijd als in vredestijd gepleegd, onverschillig of de Nederlandsche militair zich bij een korps of afdeeling, dan wel individueel in het buitenland bevindt; ook feiten, door een militair der zeemacht, behoorende tot de bemanning van een oorlogsschip, buiten boord gepleegd, vallen natuurlijk onder toepassing van het artikel.
„Terwijl hij zich in dienstbetrekking bevindt". Deze uitdrukking
is ruimer dan „terwijl hij is dienstdoende" (art. 99, no. 4) of „in dienst" (art. 108 v.v.). Het is geen vereischte, dat de dader zich bevindt in de uitoefening van zijn dienst; de officier b.v., die in het buitenland toezicht houdt op den aanmaak van wapenen, bevindt zich daar voortdurend in dienstbetrekking, doet echter slechts dienst gedurende den tijd, dat hij toezicht houdt.
„Eenig strafbaar feit". D. w. z. strafbaar volgens de Nederlandsche strafwet, misdrijf of overtreding. De bepaling is alzoo ruimer dan die van art. 5, no. 2, W. v. S., waarin bovendien als eisch is opgenomen, dat door de wet van het land waar het feit begaan is, daarop straf zij gesteld; feiten, gepleegd in landen waar geen wetten zijn, vallen nu onder toepassing van art. 4, no. 1.
Ad no. 2. Bevindt de Nederlandsche militair zich buiten dienstbetrekking b.v. met verlof in den vreemde, dan gelden, wegens de aldaar door hem gepleegde gewone misdrijven, de gewone regelen. Echter moet de Nederlandsche strafwet steeds toepasselijk zijn (zie hetzelfde beginsel in art. 6 W. v. S.), wanneer de gepleegde feiten in verband staan met zijne hoedanigheid als militair.
Artikel 5.
De Nederlandsche strafwet is toepasselijk op ieder die zich, in tijd van oorlog, buiten het rijk in Europa schuldig maakt aan een strafbaar



19
feit, waarvan onder die omstandigheden de kennisneming aan den militairen rechter behoort. (W. v. S. 87. — W. v. M. S. 71, 72.)
Welke strafbare feiten hiertoe zullen behooren, blijkt uit de regeling der rechtsmacht van den militairen rechter in tijd van oorlog (TlTEL VIII, Inv. 1921).
Deze bepaling is noodzakelijk, omdat anders in de bedoelde gevallen wel de militaire rechter bevoegd zou zijn verklaard, doch de Nederlandsche strafwet niet toepasselijk zou zijn, hetwelk de bevoegdheid natuurlijk volkomen illusoir zou maken.
TITEL II.*) Straffen.
Artikel 6.
De bij dit wetboek gestelde straffen zijn:
a. hoofdstraffen:
1°. doodstraf; (W. v. M. S. 7—9, 23, 44, 45, 49, 50, 52, 55, 57, 59.) 2°. gevangenisstraf; (W. v. M. S. 10, 11, 21, 23, 33, 34, 44—52, 59.) 3°. militaire detentie; (W. v. M. S. H, 12, 14, 19, 21, 33, 34. — Inv. 1921. 1.)
b. bijkomende straffen: (W. v. M. S. 19.)
1°. ontslag uit den militairen dienst met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen; (W. v.
M. S. 19, 23, 24, 28, 47, 52. — W. K. 69.) 2°. verlaging; (W. v. M. S. 19, 25, 26. — W. K. 4, 5, 16, 17.) 3°. plaatsing in eene strafklasse; (W. v. M. S. 19, 26—34, 47, 53. — W.
K. 21.)
4°. ontzetting van bepaalde rechten. (W. v. M. S. 35, 36.)
De onderscheiding der straffen in hoofdstraffen, die afzonderlijk of vereenigd met eene bijkomende straf, en bijkomende straffen, die alleen vereenigd met eene hoofdstraf kunnen worden opgelegd, werd in het militair strafrecht ingevoerd bij de Wetten van 14 November 1879 (Stbl. no. 191 en 193) en is in het W. v. M. S. gehandhaafd (vgl. ook art. 9 W. v. S.). In de practijk is het nut dezer onderscheiding gebleken. Naast de speling tusschen het algemeen minimum en een bepaald maximum van de hoofdstraf, zijn het vooral de bijkomende straffen, die den rechter in de gelegenheid stellen bij de straftoemeting ook rekening te houden met de subjectiviteit van den dader.
Ten aanzien der hoofdstraffen worde hier alleen opgemerkt: ( De doodstraf werd in het gemeene recht afgeschaft bij de Wet van 17 September 1870 (5fW. no. 162), welke afschaffing in het W. v. S. werd bezegeld. Zij bleef in het militair strafrecht gehandhaafd in de gevallen, bedoeld in art. 2 dier wet.2) In het W. v. M. S. heeft nu in tweeërlei opzicht uitbreiding plaats van de bestaande regeling: vooreerst wat betreft de omstandigheden,
*) Zie hierbij Titel II van het Eerste Boek W. v. S. 2) Wet van 17 September 1870 (Stbl. no. 162):
„Art. 1. De doodstraf wordt afgeschaft in de gevallen, waarin zij door de burgerlij ke strafwet wordt bedreigd.
Alt. 2. De doodstraf wordt mede afgeschaft in de gevallen, waarin zij door de militaire straf-



20
waaronder de misdrijven moeten zijn begaan (zie art. 87 W. v. S. jo. art. I W. v. M. S., artt. 71—74 W. v. M. S.), ten tweede in zooverre ook gemeene nusdnjven, in tijd van oorlog gepleegd, met den dood kunnen worden gestraft (art. 45 W. v. M. S.). Zie verder bij art. 9.
Bij de gevangenisstraf is het epitheton „militaire", zooals dat voorkwam in de bovengenoemde wetten van 14 November 1879, vervallen, aangezien het verschil met de gevangenisstraf van het gemeene strafrecht alleen bijkomstige zaken betreft. Zie verder bij art. 10.
De militaire detentie werd in de achtereenvolgende ontwerpen niet vermeld, maar is opgenomen ten gevolge van een amendement van de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Zie verder bij artt. 11 en 12.
Onder de hoofdstraffen wordt niet meer aangetroffen de cassatie voor officieren, aangezien de bijkomende straf, genoemd onder b, no. I, reeds de cassatie omvat. Men achtte het nJ. een onjuist beginsel bij de strafbedreiging onderscheid te maken tusschen militairen van verschillenden rang; de rechter zal met die omstandigheid, evenals met zoovele andere, rekening hebben te houden bij de straftoemeting. Daarom kan niet voor den officier als hoofdstraf worden gehandhaafd, wat aan de overige militairen als bijkomende straf kan worden opgelegd, al moge het waar zijn, dat de bijkomende straf van het „ontslag uit den militairen dienst" veelal den officier zwaarder zal treffen dan den lager geplaatste. De rechter zal met zorgvuldigheid, zelfstandigheid en flinkheid moeten overwegen, welke straf in concreto moet worden opgelegd; hij mag er niet voor terugschrikken, zoo noodig een korte vrijheidsstraf vergezeld te doen gaan van het ontslag als bijkomende straf, wanneer uit het gepleegde feit de ongeschiktheid om in dienst te blijven is gebleken. Dat zal evenmin een zonderlingen indruk maken als een korte gevangenisstraf, wegens oneerlijkheid opgelegd aan een postambtenaar, vergezeld gaande van de ontzetting van het recht om zijn ambt te blijven beldeeden.
Werd het ontslag uit den militairen dienst algemeen als hoofdstraf aangenomen, ook voor ongegradueerden, dan zou daarin voor sommigen een prikkel kunnen gelegen zijn om misdrijf te plegen, ten einde aldus van den dienst bevrijd te worden.
De bijkomende straffen, genoemd onder b, nos. 1, 2 en 3, zijn van zuiver militairen aard; ten aanzien van het opleggen dier straffen wordt den rechter groote vrijheid gelaten: zij zijn nl. niet verbonden aan bepaald aangewezen misdrijven (zie artt. 23,25 en 26). Dat wil natuurlijk niet zeggen, dat de rechter onbeperkte vrijheid bezit: het ontslag uit den militairen dienst kan hij alleen dan uitspreken, wanneer hij den veroordeelde op grond van het begane misdrijf ongeschikt acht in den militairen dienst te blijven; de verlaging alleen dan, wanneer hij den veroordeelde op grond van het begane feit onwaardig of ongeschikt acht in den door hem beldeeden rang te blijven dienen; de plaatsing in eene straf klasse alleen dan, wanneer hij op grond van het begane feit
wetten wordt bedreigd, doch alleen ten aanzien van misdrijven in tijd van vrede en niet voor den vijand gepleegd.
Niettemin blijft de doodstraf gehandhaafd in alle gevallen van oproer, opstand, zamenzwering, zamenrotting of muiterij, voorzien bij de artikelen 85 tot 92 van het Crimineel Wetboek voor het krijgsvolk te water', voor zooverre deze misdrijven aan boord worden gepleegd in volle zee of in den vreemde ook in tijd van vrede." (Art. 2 werd gehandhaafd bij art. 3 Inv. 1886).



21
de onderwerping van een minderen militair aan eene gestrengere krijgstucht noodzakelijk, acht.
De bijkomende straf, genoemd onder b, no. 4, komt ook voor in art. 9, sub o, no. 1, W. v. S. Zie verder bij art. 35.
„Verbeurdverklaring van bepaalde voorwerpen" (art. 9, sub b, no. 3, W. v. S.) is niet opgenomen onder de bijkomende straffen: ) echter kan zij ingevolge art. 33, eerste lid, W. v. S. jo. art. 1 W. v. M. S. ook worden opgelegd bij opzettelijk gepleegd, in het W. v. M. S. omschreven misdrijf; art. 34 W. v. S. is daarbij tevens van toepassing.
Artikel 7.
De doodstraf wordt uitgevoerd met den kogel. Nadere voorschriften betreffende de wijze van uitvoering worden door Ons gegeven.
Vgl. het K. B. van 26 April 1922 (Stbl. no. 228), houdende nadere voorschriften betreffende de wijze van uitvoering van de doodstraf, bedoeld in artikel 7 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Artikel 8.
Het lijk van den ter dood gebrachte wordt zonder militaire plechtigheid op eenvoudige wijze begraven of, wanneer de tenuitvoerlegging aan boord van een oorlogsvaartuig in zee heeft plaats gehad, over boord gezet. (W. v. M. S. 70.)
Ingeval nabestaanden of betrekkingen van den ter dood gebrachte verlangen in de begrafenis te voorzien of eenig kerk- of ander bestuur aanneemt voor de teraardebestelling te zorgen, kan het lijk tot dat einde door den ter plaatse aanwezigen bevelvoerenden officier aan die nabestaanden of betrekkingen of aan bedoeld bestuur worden afgegeven, onder de noodige voorzorgen, dat de begrafenis op eenvoudige wijze plaats hebbe.
„Zonder militaire plechtigheid op eenvoudige wijze . De bij eene militaire begrafenis gebruikelijke eerbewijzen blijven achterwege na de terechtstelling van den ter dood veroordeelde; met opzet is niet gesproken van „zonder openbare plechtigheid ', ten einde de opvatting te voorkomen, als zoude b.v. het vervoeren van het lijk in eene lijkkoets met dragers en volgkoetsen ongeoorloofd zijn.
Het tweede lid van art. 8 stelt het overlaten van de zorg voor de begraving aan de nabestaanden en betrekkkingen facultatief; er kunnen zich omstandigheden voordoen, die het gewenscht maken de overgave van het lijk niet toe te staan. Het slot der bepaling heeft ten doel te voorkomen, dat door uiterlijk vertoon de begrafenis het karakter eener demonstratie zoude aannemen.
Artikel 9.
Bij schuldigverklaring aan een misdrijf, waarop bij dit Wetboek de doodstraf 2) is gesteld, wordt die straf niet uitgesproken dan ingeval
) Dit in verband met den aanhef van art. 6: „De bij dit Wetboek gestelde straffen zijn immers, de verbeurdverklaring is nergens „bij dit Wetboek gesteld '. Aanvankelijk luidde de aanhef: „De straffen op de in dit Wetboek omschreven misdrijven gesteld, zijn ; deze werd gewijzigd, omdat de bijkomende straffen ook kunnen worden uitgesproken bij veroordeeling krachtens het W. v. S. *) Zie de artt. 77—79, f34—87, 93, 100, 101, 114, 120, 125, 129, 146, 148, 149, 153.



22
de rechter oordeelt dat de veiligheid van den staat hare toepassing eischt. (W. v. M. S. 45.)
Art. 45. Indien een misdrijf waarop hij het'gemeene recht levenslange gevangenisstraf is gesteld, gepleegd is in tijd van oorlog door een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon, en de rechter oordeelt dat de veiligheid van den staat de toepassing van de doodstraf eischt, kan de schuldige tot die straf worden veroordeeld.
Het artikel, zooals het nu luidt, heeft — gezamenlijk met art. 45, hetwelk hetzelfde beginsel huldigt — een lange geschiedenis achter den rug, welke voornamelijk oorsprong vindt in de verschillende meeningen omtrent de doodstraf, eerstens betreffende het al of niet rechtmatige, maar voornamelijk betreffende het al of niet plichtmatige van de toepassing dezer straf.
In de Ontwerpen van der Hoeven van het W. v. M. S. was de doodstraf op een aantal ernstige militaire misdrijven gesteld, terwijl een algemeen artikel (9) den rechter de bevoegdheid verleende, die straf te vervangen door gevangenisstraf, wanneer hij oplegging der doodstraf niet noodzakelijk achtte. Deze algemeene bepaling had voornamelijk ten doel vereenvoudiging van de redactie der artikelen, waarin bedoelde ernstige misdrijven waren omschreven, aangezien die artikelen anders de uitdrukking hadden moeten behelzen: „Met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren wordt gestraft, enz." Tevens was opgenomen de bepaling, dat de misdrijven, waarop bij het gemeene recht levenslange gevangenisstraf was gesteld, in tijd van oorlog gepleegd, met den dood konden worden gestraft, waaraan later werd toegevoegd: wanneer door bedoelde feiten het belang van den Staat, de vloot, het leger enz. werd of kon worden geschaad.
Het Ontwerp 1892 viel geheel uit de lijn en maakte voor de ernstigste militaire misdrijven de gevangenisstraf tot de eigenlijke straf, terwijl de rechter in zeer buitengewone gevallen de doodstraf kon opleggen voor de misdrijven, zoowel van het gemeene strafrecht als van het militair strafrecht, waarop levenslange gevangenisstraf was gesteld.
Het Ontwerp 1897 en de latere ontwerpen keerden in hoofdzaak tot het eerste standpunt terug, echter met dit onderscheid, dat nu het belang van den Staat enz. als grond voor de toepassing der doodstraf werd aangenomen. Bij amendement werd de tegenwoordige redactie van de artt. 9 en 45 in de wet gebracht, in verband waarmee de strafbedreiging in de betrekkelijke misdrijven van het Tweede Boek werd veranderd in eene alternatieve strafbedreiging van doodstraf, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren. Tevoren waren nog verschillende wijzigingen in de terminologie aangebracht en voorgesteld, die echter voor eene beknopte bespreking van te weinig beteekenis zijn, behoudens eene enkele, waarover straks nader.
Het doodstraf-debat, dat naar aanleiding van de artt. 9 en 45 ontstond, deed vrij duidelijk drie verschillende hoofdrichtingen uitkomen, nJ. de richting der principieele tegenstanders van de doodstraf, die der principieele voorstanders en die van hen, die zich plaatsen op een opportuniteitsstandpunt.
Het geringst in aantal waren de principieele tegenstanders. In verband met de afschaffing der doodstraf in het gemeene strafrecht, moesten voor hun betoog voornamelijk de bekende argumenten dienen: de doodstraf is onherstelbaar en de rechterlijke dwalingen zijn toch niet uitgesloten; bij de doodstraf is proportionneering naar de schuld onmogelijk; voor den veroordeelde wordt



23
de weg ter verbetering afgesneden. Hiertegen werd in hoofdzaak de volgende bestrijding ingebracht: ook de vrijheidsstraf is onherstelbaar, evenmin als het ontroofde leven kan de ontnomen vrijheid worden teruggegeven, er is dus slechts quantitatief verschil; de procedure moet door zoovele waarborgen zijn omringd, dat rechterlijke dwalingen zoo al niet uitgesloten, dan toch hoogst onwaarschijnlijk zullen zijn; de onmogelijkheid van proportionneering naar de schuld kan slechts dan een argument zijn, als de dood als absolute straf op het misdrijf is gesteld; ten slotte, het argument betreffende de afsnijding van den weg ter verbetering, d. w. z. verbetering op den langen duur, kan van weinig waarde worden geacht, aangezien toch voor de werkelijke, zedelijke verbetering (van maatschappelijke verbetering kan toch geen sprake zijn, waar iemand, die tot levenslange gevangenisstraf is veroordeeld, niet bestemd is om verbeterd aan de maatschappij terug te worden gegeven) het vooruitzicht van de doodstraf veel krachtiger zal werken dan het ondergaan van eenige andere straf.
Zij, die zich bij beoordeeling van het vraagstuk betreffende de doodstraf plaatsen op een opportuniteitsstandpunt — ook de Regeering deed dat bij de behandeling van het ontwerp W. v. M. S. —, erkennen het recht der Overheid (waarin echter geen plicht ligt opgesloten) om met den dood te straffen, achten het echter eene vraag van utiliteit of de doodstraf in het straffenstelsel moet worden opgenomen.
Bij de voorstanders van deze richting treft men een scherp verschil aan, waar het betreft de denkbeelden over den oorsprong van het recht, echter gaan zij hierin samen, dat het doel van het recht is: instandhouding der rechtsorde, der georganiseerde rechtsgemeenschap. Met dat doel, dat tevens doel van de straf is, hebben én wetgever èn rechter rekening te houden. Alvorens de xeetSfXier eene strafsoort in de wet opneemt, heeft hij nauwkeurig te overwegen of zij in het belang der maatschappelijke orde noodzakelijk is; zoo ja, dan is hij ook verplicht die strafsoort op te nemen; zoo neen, dan mag hij ze niet opnemen. In gewone, kalme rijden, onder normale omstandigheden, wordt de doodstraf niet noodzakelijk geacht, vandaar hare afschaffing in het gemeene recht; in buitengewone omstandigheden evenwel, wanneer het behoud van het geheel de opoffering van het individu eischt of wel, wanneer gewichtige rechtsbelangen niet anders afdoende kunnen worden beveiligd dan door het individu in volstrekten zin onschadelijk te maken, bestaat er een wezenlijk noodrecht (d. w. z. noodzakelijke afwijking van de gewone regelen van het recht), hetwelk de toepassing der doodstraf rechtvaardigt en onvermijdelijk maakt.
Ook de rechter zal bij de straftoemeting het doel der straf in het oog moeten vatten. Hij zal rekening moeten houden met alle omstandigheden van tijd en plaats en met die, welke den persoon des daders betreffen; geen andere straf mag worden opgelegd, dan in het concrete geval noodzakelijk is. Naast de overweging, dat de op te leggen straf geëvenredigd moet zijn aan het misdrijf, verdiend moet zijn, waaruit dus het vergeldend karakter spreekt, gelden nog andere overwegingen, die nu eens het verbeterend, dan eens het beveiligend, dan weer het afschrikkend karakter der straf op den voorgrond doen treden. In het militair strafrecht komt het beveiligend en afschrikkend karakter, naast dat der vergelding, het meest tot uiting.
Het beginsel, in de artt. 9 en 45 neergelegd, n.1. dat de rechter bij de toepassing der straf ook de belangen van den Staat in overweging neemt, is, ge-



24
KJk uit het bovenstaande volgt, volstrekt niet uitsluitend geldende voor de doodstraf, maar moet van kracht zijn bij het opleggen van elke straf. Het is ten aanzien van de doodstraf in de wet uitgesproken om duidelijk te doen uitkomen het exceptioneel karakter dier straf, aanwijzing en waarschuwing voor den rechter alzoo, en tevens om, met het oog op de geschiedenis der artikelen, andere opvattingen omtrent het opleggen dier straf uit te sluiten.
Ten slotte de principieele voorstanders der doodstraf.
Zij erkennen, dat van Godswege aan de Overheid niet alleen het recht is geschonken met den dood te straffen, maar dat hier tevens een plicht der Overheid ligt in al die gevallen, waarin met de gepleegde misdrijven het leven van menschen gemoeid is. Het beginsel van noodrecht wordt verworpen, omdat slechts de vraag mag worden gesteld: is de straf rechtvaardig) Het element van het algemeen belang wordt niet uit het oog verloren, immers de Overheid is ingesteld in het algemeen belang; maar het algemeen belang wordt slechts daardoor gehandhaafd, dat de Overheid rechtvaardig straft; dat algemeen belang mag nooit toetssteen zijn voor de strafoplegging. De Overheid draagt het zwaard „als wreekster tot straf dergenen, die kwaad doen". Er moet dus zijn straf, een rechtmatig toegebracht leed als vergelding van het bedreven kwaad; hiermede valt reeds het noodrecht, want het toebrengen van leed, dat niet verdiend is, heeft het karakter van straf verloren. Niet verdiend is het leed, dat wordt toegebracht door het in aanmerking nemen van bijkomstige omstandigheden buiten den dader;' de straf zelf moet afschrikken, maar er mag niet zwaarder worden gestraft om af te schrikken.
• Wel kan er in worden berust, dat de doodstraf als maximum worde gesteld, waardoor de gelegenheid wordt gegeven om eene lichtere straf op te leggen, wanneer het feit niet in zijn volle boosaardigheid is bedreven; de rechter zal dan hebben te oordeelen alleen naar den maatstaf van de schuld, en niet naar een anderen maatstaf zooals het belang of de veiligheid van den Staat. Doet men dit laatste wel, dan zal het kunnen voorkomen, dat van twee gevallen — waarvan het minst ernstige naar den maatstaf der schuld reeds met den dood moet worden vergolden — het ernstigste niet, het minder ernstige wel met den dood wordt gestraft, wanneer het belang of de veiligheid van den Staat in het eerste geval niet, in het tweede geval wel de toepassing dier straf eischt. De vergelding wordt dan op den achtergrond gedrongen; de rechter geraakt uit de sfeer der rechtspraak; hij zal uit de formuleering der artt. 9 en 45 de conclusie trekken, dat voor het opleggen van de doodstraf een geheel ander beginsel moet gelden dan voor de oplegging van andere straffen. Bovendien, kan de rechter beoordeelen, wat de veiligheid van den Staat eischt? Wordt de verantwoordelijkheid voor den rechter niet veel te groot, en zal hij er niet toe komen die straf nooit uit te spreken, om zich van die verantwoordelijkheid te ontslaan? Letterlijk opgevat, zal de veiligheid van den Staat bijna nooit de toepassing der doodstraf eischen, tenzij er mee wordt bedoeld het geval, dat men bij een leger te velde in de onmogelijkheid verkeert den dader gevangen te houden; maar dan ook zou men de doodstraf moeten opleggen voor veel minder ernstige feiten!
Eindelijk, volgens de wet zal de rechter ook moeten oordeelen over de toepassing der straf, hetgeen overigens niet tot zijne taak behoort. Hierin ligt opgesloten een feitelijke inbreuk op het recht van gratie (natuurlijk niet in dien zin, alsof de bepaling van art. 68 der Grondwet zou hebben opgehouden ten volle van kracht te zijn): spreekt de rechter de doodstraf uit, dan geeft



25
hij daardoor uitdrukkelijk te kennen, dat het verleenen van gratie zou zijn in strijd met de veiligheid van den Staat; spreekt hij de doodstraf niet uit op grond, dat de veiligheid van den Staat het niet eischt, dan oefent hij in zeker opzicht het recht van gratie uit, want hij legt een geringere straf op, dan waarmee het feit moest worden vergolden.
Welk standpunt heeft nu de rechter in te nemen bij de toepassing van de artt. 9 en 45? Ingevolge den inhoud dier artikelen mag hij zijne persoonlijke opvatting omtrent de doodstraf niet doen gelden, maar is gehouden naast de vraag: „heeft de overtreder den dood verdiend?" zich als tweede vraag te stellen: „is zijn dood noodzakelijk voor de veiligheid van den Staat?" Alleen bij bevestigende beantwoording van beide vragen veroordeelt hij tot de doodstraf.
Wat nu betreft „de veiligheid van den Staat", valt nog op te merken, dat aanvankelijk stond vermeld „het belang van den Staat", welke uitdrukking werd losgelaten om het begrip enger te begrenzen. De vraag doet zich nu voor, op welke wijze „de veiligheid van den Staat" moet worden opgevat, aangezien de Titels I van het Tweede Boek W. v. S. en W. v. M. S. tot opschrift dragen: „Misdrijven tegen de veiligheid van den Staat", terwijl toch ook in andere Titels misdrijven voorkomen, die met den dood kunnen worden gestraft. Als verklaring kan dienen, dat een onafscheidelijk verband tusschen het een en het ander niet bestaat; in bedoelde Titels zijn, bij wetenschappelijke indeeling, misdrijven tezamen gebracht, die van den aanvang af zijn gericht tegen de veiligheid van den Staat; nu kan het zeer goed mogelijk zijn, dat bij veroordeeling ter zake van een dier misdrijven de veiligheid van den Staat in concreto niet eischt, dat op den schuldige de doodstraf worde toegepast; omgekeerd is het eveneens mogelijk, dat bij veroordeeling ter zake van een misdrijf, niet voorkomende in genoemde Titels, maar waarop ook de doodstraf is gesteld, de veiligheid van den Staat in dat bijzondere geval wel eischt, dat de doodstraf worde toegepast.
Ingevolge mededeeling der Regeering zal de „veiligheid van den Staat , zooals die uitdrukking voorkomt in de artt. 9 en 45, beteekenen de Staatsveiligheid in het algemeen en niet uitsluitend die veiligheid op het oogenbhk van het plegen van- het misdrijf of van de berechting van het feit.
Een voorbeeld, door de Regeering gebezigd, moge de beteekenis van art. 9 verduidelijken. Op de vraag, hoe ooit door de veiligheid van den Staat kan worden geëischt, dat een schildwacht, die zijn post verlaat (art. 129), wordt dood geschoten, werd als volgt geantwoord: Wanneer die schildwacht op post heeft gestaan in tijd van oorlog op eene plaats, waar het in het belang van s lands veiligheid noodzakelijk is, dat de meeste vigilantie wordt betracht; wanneer hij onder die omstandigheden zijn plicht zoodanig heeft verzuimd, dat hij deswege den dood heeft verdiend; wanneer men daarbij in overweging neemt, dat, werd niet in een zoodanig geval tegenover zulk een schildwacht de doodstraf toegepast, zulks aanleiding zoude kunnen zijn, dat in soortgelijke gevallen door andere schildwachten op soortgelijke posten soortgelijke plichtverzuimen werden gepleegd, dan zou wel degelijk de veiligheid van den Staat de toepassing der doodstraf eischen. )
) In verband met vorenstaande beschouwingen vestigen de samenstellers van den tweeden druk de aandacht op ,,De vraag der wederinvoering van de doodstraf in ons burgerlijk strafrecht" door Mr. J. Domela Niedwenhuis, Tijdschrift voor Strafrecht, Deel XXXII, Afl. I, 1922, zoomede op de daar aangehaalde opstellen van de hand van Mr. Domela NlEUWENHUIS zeiven, Mr.
C. Loosjes, Mr. J. W. Spin, Mr. D. Simons en P. P. C. Collette.



26
Artikel 10.
Voor de gevangenisstraf gelden de in het gemeene recht daarvoor gegeven regelen, behoudens dat voor militairen die wegens een in dit Wetboek omschreven misdrijf tot gevangenisstraf zonder ontslag uit den militairen dienst zijn veroordeeld, bijzondere voorschriften betreffende den arbeid, de bestemming van de opbrengst van den verplichten arbeid, het onderwijs en de tucht bij algemeenen maatregel van bestuur zullen worden vastgesteld. (W. v. S. Eerste Boek, Titel II, — Stbl. 1884, no. 3. — Stbl. 1886, no. 62. — W. v. M. S. 11,21,23,33,34,60—65.)
Geene andere disciplinaire straffen kunnen op deze veroordeelden worden toegepast dan die bij de wet zijn toegelaten. (Stbl. 1886, no. 62, art. 20. — W. K. 3—5.)
In het stelsel van ons hedendaagsch strafrecht past slechts ééne soort gevangenisstraf. Voor eene bijzondere soort, op te leggen voor feiten in het W. v. M. S. omschreven, is in dat stelsel geen plaats: het zou tot op zekere hoogte een terugkeer zijn tot het bij de samenstelling van het W. v. S. verworpen beginsel van het verschil tusschen onteerende en niet-onteerende straffen.
Echter werd het wenschelijk geacht voor de militaire gevangenen, die na afloop hunner straf opnieuw hunne plaats in de gelederen innemen, een afzonderlijk gevangenis-regime mogelijk te maken, vooral ook, omdat de straftijd dienstbaar kan worden gemaakt aan de militaire opleiding. Vgl. den algemeenen maatregel van bestuur van 7 Juli 1922 (Stbl. no. 436) tot uitvoering van de artikelen 10 en 12 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Artikel 11.
Ingeval krachtens dit Wetboek gevangenisstraf kan worden uitgesproken, is de rechter bevoegd in plaats daarvan tot militaire detentie van ten hoogste twee maanden te veroordeelen. (W. v. M. S. II, 12,
14, 19, 21, 33, 34. — Inv. 1921. I.)
Artikel 12. x)
De straf van militaire detentie wordt in een afzonderlijk gebouw in afzondering ondergaan, behoudens dat de den gedetineerden op te leggen werkzaamheden ook gemeenschappelijk mogen worden verricht.
De bijzondere voorschriften betreffende den inwendigen dienst, de tucht en de te verrichten werkzaamheden worden vastgesteld bij algemeenen maatregel van bestuur.
Het tweede lid van artikel 10 is op de gedetineerden van toepassing.
Artikel 27 van het Wetboek van Strafrecht is van overeenkomstige toepassing.
Ad artt. 11 en 12. Zooals reeds bij art. 6 werd opgemerkt, zijn bovenstaande artikelen in de wet opgenomen ingevolge een amendement van de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Het voorschrift van art. 11 is niet beperkt tot militairen, zoodat de straf van militaire detentie ook opgelegd zal kunnen worden aan burgers in de gevallen, dat zij aan de militaire rechtsmacht onderworpen zijn (vgl. TlTEL VIII, Inv. 1921). De militaire rechter is echter geheel vrij de militaire detentie al dan niet op
) Het vierde lid is toegevoegd bij art. 3 Inv. 1921.



27
te leggen, en het ligt wel voor de hand, dat hij als regel er de voorkeur aan zal geven op den burger het art. 11 niet toe te passen (vgl. art. 19 W. v. M. S.), behoudens b.v. het geval, dat dezen binnenkort eene inlijving bij de krijgsmacht te wachten mocht staan, waarbij dan mede overwogen zou kunnen worden, dat bij het ondergaan van de militaire detentie de gestrafte het voordeel deelachtig wordt buiten de eigenlijke „gevangenis" te blijven.
In het uitzonderingsgeval dat de militair tijdens het ondergaan der militaire detentie om de een of andere reden uit den militairen dienst ontslagen — en dus burger — wordt, zal hij niettemin de rest van de straf als militaire detentie in het afzonderlijke gebouw ondergaan. Daartegen bestaat geen bezwaar, waar, als zooeven werd betoogd, ook de burger tot militaire detentie veroordeeld kan worden; practisch zou het toch ook geene aanbeveling verdienen om den als militair veroordeelden persoon in het hier bedoelde uitzonderingsgeval voor het ondergaan van misschien slechts enkele dagen — het maximum der militaire detentie is twee maanden — naar eene andere strafinrichting te transporteeren en daarmede onder een geheel ander regime te brengen.
Wijders valt ten aanzien der militaire detentie nog tweeërlei te bespreken, zij het ook uiterst beknopt: a. het opnemen van deze straf in het straffenstelsel; b. het stelsel, waarnaar het opleggen dezer straf in de wet is geregeld.
Ad a. De militaire detentie, als vrijheidsstraf voorkomende in de artt. 4 der Wetten van 14 November 1879 (Stbl. nos. 191 en 193), werd in de verschillende ontwerpen van het W. v. M. S. niet overgenomen, voornamelijk op grond, dat deze straf feitelijk niets anders zou zijn dan de hechtenis van het gemeene strafrecht, welke toch weinig geschikt moet worden geacht als straf voor de misdrijven in het W. v. M. S. omschreven. De hechtenis toch wordt alleen opgelegd ter zake van overtredingen (die in het W. v. M. S. niet voorkomen) en van culpose misdrijven. Nu heeft de culpa in het militair strafrecht in den regel een veel ernstiger karakter dan in het gemeene strafrecht, zoodat dan de hechtenisstraf met hare gemeenschappelijke opsluiting en weinig drukkend régime niet aan de zwaarte van het culpose misdrijf evenredig zou zijn; is daarentegen de plichtverzaking van weinig beteekenis, dan kan met disciplinaire straf worden volstaan. Wil men de militaire detentie in eenzame opsluiting doen ondergaan, dan verschilt zij eigenlijk alleen in naam van de gevangenisstraf, temeer, waar art. 10 de gelegenheid geeft bij de gevangenisstraf rekening te houden met het militaire karakter der gestraften.
Het opnemen van de militaire detentie werd op verschillende gronden bepleit. Men oordeelde het gewenscht, de mannen, die geroepen zijn het vaderland te verdedigen en daardoor reeds zware verplichtingen hebben te vervullen, zoo lang mogelijk buiten de gevangenis te houden met het oog op het noodzakelijk eergevoel, dat in den militairen kring moet heerschen; de hechtenis is eene weinig doeltreffende straf voor militairen, zoodat de keuze moest vallen op eene straf, verschillende zoowel van de hechtenis als van de gevangenisstraf, eene straf, die ondergaan wordt in afzondering in een afzonderlijk gebouw, waar het element van krijgstucht in de verplichte werkzaamheden, b.v. oefeningen of exercitiën, op den voorgrond kan worden gesteld. Dit komt tevens aan de militaire opleiding ten goede. Heeft men de gevangenisstraf als eemge vrijheidsstraf, dan is de sprong tusschen die straf en disciplinaire straf te groot.
In verband met het bepaalde in art. 1, tweede lid, Inv. 1921, zal de militaire detentie, totdat een afzonderlijk gebouw beschikbaar is gesteld, worden ondergaan in de Huizen van Bewaring; daarbij zal dan door de in art. 12,



28
tweede lid, bedoelde bijzondere voorschriften *) naar behoud of bevordering van militaire geschiktheid, onder vermijding van aanraking met burger-gevangenen, gestreefd worden. De strekking van art. 1, tweede lid, Inv. 1921, is, zooals voor de hand ligt, te voorkomen, dat de voorafgaande oprichting van het door art. 12 gevorderde afzonderlijke gebouw, de invoering van het nieuwe militaire straf- en tuchtrecht opnieuw zeer zou vertragen.
Ad b. Het stelsel omtrent het opleggen der militaire detentie is neergelegd in art. 11. Er is derhalve niet bij elk misdrijf door den wetgever de soort van straf vastgesteld, welke mag worden toegepast, maar aan den rechter wordt binnen de grenzen van het artikel volle vrijheid gelaten niet alleen de mate der straf, maar ook de strafsoorf te bepalen. Dit novum in onze nieuwere strafwetgeving werd op dien grond ernstig bestreden; immers, de algemeene bepaling van art. 11 komt feitelijk hierop neer, dat alle misdrijven van het militair strafrecht, zelfs die waarop de doodstraf, levenslange of tijdelijke gevangenisstraf van ten hoogste twintig jaar is gesteld, ook strafbaar zullen zijn met militaire detentie van ten hoogste twee maanden. Hierin werd gezien toekenning van te groote vrijheid aan den rechter. Het stelsel werd verdedigd met de opmerking, dat die vrijheid toch zeker niet grooter is dan de vrijheid, die de rechter reeds bezit bij de straftoemeting, waarbij hij van de allerzwaarste strafpositie kan dalen tot een strafminimum van een dag gevangenisstraf. Het betreft slechts eene veranderde wijze van strafoplegging, mits niet langer dan twee maanden; de rechter kan de persoonlijkheid van den dader in aanmerking nemen bij de beoordeeling, welke straf uit een militair oogpunt de meest gewenschte is.
„Krachtens dit Wetboek". Niettegenstaande de onweersproken gebleven opmerking bij de behandeling van art. 11, dat door deze uitdrukking ook worden aangeduid alle strafbare feiten van het gemeene recht, waarover de militaire rechter zal hebben te beslissen, schijnt toch de letter der wet geene andere beteekenis toe te laten dan: „de feiten in dit Wetboek (W. v. M. S). omschreven"; immers „dit Wetboek" omvat het materieel militair strafrecht, zoodat die uitdrukking in art. 11 niet kan doelen op de rechtsmacht van den militairen rechter. De bezwaren, ten aanzien van dit punt ingebracht, duiden dan ook op laatstgenoemde opvatting, bezwaren, die aan de redactie van het artikel verbonden zijn gebleven: tal van misdrijven van het gemeene strafrecht, door een militair gepleegd, kunnen alleen met gevangenisstraf worden gestraft, terwijl ter zake van de overeenkomstige misdrijven in het W. v. M. S. opgenomen, van de zwaardere vormen dus, de lichtere soort van vrijheidsstraf, de militaire detentie, kan worden opgelegd; vgl. b.v. art. 416 W. v. S. en art. 157 W. v. M. S.
Art. 12, vierde lid. Vgl. de artt. 10, tweede lid, der Wet van 14 November 1879 (Stbl. no. 191) en 10, vierde lid, der Wet van 14 November 1879 (Stbl. no. 193), gelijk die wetten zijn gewijzigd bij art. 9 Inv. 1886. Het ligt inderdaad voor de hand dat bij de rechterlijke uitspraak moet kunnen worden bepaald, evenals ten aanzien van de militaire detentie van de Crimineele Wetboeken het geval was, dat de tijd, door den veroordeelde vóór de tenuitvoerlegging van de uitspraak voorloopig in verzekerde bewaring doorgebracht, bij de uitvoering van de opgelegde militaire detentie der artt. 11 en 12 W. v. M. S. geheel of gedeeltelijk in mindering worde gebracht.
x) Vgl. den algemeenen maatregel van bestuur van 7 Juli 1922 (Stbl. no.436) tot uitvoering van de artikelen 10 en 12 van het Wetboek van Militair Strafrecht.



29
Artikel 13.x)
De bevoegdheid, bedoeld in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht, wordt alleen uitgeoefend, indien het militair belang zich niet daartegen verzet.
De artt. 14a—14k, W. v. S., betreffende de voorwaardelijke veroordeeling, zijn aldaar na art. 14 W. v. S. ingevoegd bij de Wet van 12 Juni 1915 (Stbl. no. 247).
Het tweede lid der SLOTBEPALINGEN dezer wet hield in: „Niettemin blijven, totdat dienaangaande nader bij de wet zal zijn voorzien, de bepalingen der artt. 14a—14j^ van het W. v. s. buiten toepassing ten aanzien van straffen door den militairen rechter opgelegd."
In het jaar 1918 is echter tot stand gekomen de Wet van 20 April (Stbl. no. 255), „houdende nadere voorzieningen aangaande de toepassing van de voorwaardelijke veroordeeling door den militairen rechter , welke vervangen wordt door de artt.. 13—19 W. v. m. s. (Inv. 1921, artt. 4 en 32; zie ook bldz. 7).
Zoowel de artikelen der Wet van 20 April 1918 (Stbl. no. 255) als de artt. 13—19 W. v. m. S., benevens de daarop door de Regeering gegeven Toelichtingen, zijn in hoofdzaak ontleend aan het Rapport 1917.
Ofschoon, blijkens het vorenstaande, de voorwaardelijke veroordeeling reeds sedert 1918 door den militairen rechter is toegepast en de invoering van het W. v. m. S. derhalve geen novum brengt, zoo komt het toch aanbevelenswaardig voor, mede volledigheidshalve, het instituut der „voorwaardelijke veroordeeling uit een algemeen, militair-strafrechtelijk oogpunt te behandelen.
De twee gronden, welke in het jaar 1915 geleid hebben tot invoering van het instituut der „voorwaardelijke veroordeeling' in het gemeene strafrecht zijn: de wensch om het ondergaan van vrijheidsstraf tot het strikt noodzakelijke te beperken en het verlangen om de opgeschorte straf als prikkel tot betere aanpassing van den veroordeelde aan de eischen der algemeene rechtsorde te benutten.
In hunne algemeenheid zijn deze gronden voorzeker niet minder van beteekenis voor den militair dan voor den burger, en in zooverre ligt het voor de hand, dat de wetgever 1921 — evenals de Commissie 1912 (Rapport 1917) en de wetgever 1918 — heeft gemeend, dat den militair de gunstige mogelijkheid van voorwaardelijke veroordeeling niet mag onthouden worden. ) De ervaring, met de wet van 1918 opgedaan, heeft bovendien bewezen, dat de invoering van het instituut ook in het militaire strafrecht in eene behoefte voorziet.3)
Behoeft echter bij de toepassing der voorwaardelijke veroordeeling de gewone rechter in het algemeen slechts op de belangen der algemeene rechtsorde acht te geven, zoo zal waar het feit door een militair is begaan, de militaire rechter mede dienen te overwegen, of en in hoever de voorwaardelijke veroordeeling kan worden toegepast zonder de specifiek militaire rechtsorde, de militaire tucht, te schaden. Het laatste geldt niet alleen met betrekking tot z.g. militaire of gemengde delicten, doch ook met betrekking tot alle z.g. commune
*) De artt. 13—20 zijn ingevoegd bij art. 4 Inv. 1921.
) Men vergelijke hierbij het opstel van den officier van administratie der 1ste klasse bij de Zeemacht P. A. Kempen in het Militair-Rechtelijk Tijdschrift, Deel IX.
3) Zie ook de artt. 23 (derde lid) en 44 (tweede lid) der Dienstplichtwet (Wet van den 4den Februari 1922, Stbl. no. 43), welke o. m. rekening houden met het instituut der „voorwaardelijke veroordeeling .



30
delicten, zonder onderscheid, omdat in den regel een door een militair begaan commun delict een krijgstuchtelijk element in zich bevat, althans zeker onder bepaalde omstandigheden in zich bevatten kan.
Nu is weliswaar het art. 14a W. v. S. geheel facultatief gesteld, en zou derhalve de militaire rechter, waar hij geroepen is om bij de berechting van strafzaken, steeds en in ieder opzicht mede het militair belang te doen wegen, bij de vraag omtrent al of niet toepassing van voorwaardelijke veroordeeling (art. 14a W. v. S.) geheel vrijelijk kunnen en ook moeten rekening houden o. m. met het genoemde belang, doch niettemin heeft de wetgever 1921, evenals die van 1918 en de Commissie 1912 (Rapport 1917), begrepen, dat het wenschelijk is den militairen rechter bepaaldelijk voor te houden, dat eene voorwaardelijke veroordeeling van een militair enkel oirbaar is, indien het militair belang zich niet daartegen verzet (art. 13 W. v. M. S.), *) hetgeen mitsdien door dien rechter bij iedere voorgenomen voorwaardelijke veroordeeling uitdrukkelijk te overwegen is, terwijl hiervan bij toepassing van voorwaardelijke veroordeeling in het vonnis moet blijken. Art. 13 W. v. M. S. stelt een algemeen beginsel zonder eenig onderscheid te maken tusschen de delicten, naarmate zij geacht zouden kunnen worden een beslist-, dan wel een meer of minder militair karakter te dragen; het maken van eene dergelijke onderscheiding zou dan ook, blijkens de slotzin van de voorafgaande alinea, practisch vrijwel onbereikbaar zijn.
Het art. 14a W. v. S., eerste lid, geeft den rechter ook de bevoegdheid „eene bijzondere voorwaarde" te stellen, en zoo zal de militaire rechter, naarmate van het krijgstuchtelijk element, dat in het begane feit ligt opgesloten of zijne strafbaarheid beheerscht, langs den weg van het stellen van bijzondere voorwaarden naar meerdere adaptatie van den voorwaardelijk veroordeelde aan de eischen van het militair milieu kunnen streven. Bij het stellen van bijzondere voorwaarden van eene zoodanige strekking zal steeds zijn te overwegen, of het nog resteerende gedeelte van den werkeKjken diensttijd van den veroordeelde lang genoeg is om van die voorwaarden voldoende uitwerking te kunnen verwachten. Is dat overblijvende gedeelte zeer kort en is meerdere adaptatie van den schuldige aan het militaire milieu vereischt, dan blijve het stellen van eene bijzondere voorwaarde, als hier bedoeld, achterwege en zal de militaire rechter in verband daarmede zelfs aanleiding kunnen vinden geheel en al af te zien van eene voorwaardelijke veroordeeling. Ook dit vloeit rechtstreeks voort uit het in art. 13 W. v. M. S. nedergelegde beginsel.
De aandacht wordt wijders gevestigd op het derde lid van art. 14a W. v. S. Daarin wordt gesproken „voor zoover de rechter niet anders bepaalt . Het behoeft geen betoog dat de militaire rechter van de gegeven bevoegdheid om „anders te bepalen" met name gebruik zal maken ten aanzien van de bijkomende militaire straffen van ontslag uit den militairen dienst, verlaging of plaatsing in de strafklasse, welke straffen wel niet anders dan onvoorwaardelijk zullen moeten worden opgelegd.
Van bijzonder belang is de uitbreiding, welke art. 15 W. v. M. S. geeft aan de in het eerste lid van art. 14a W. v. S. gestelde algemeene voorwaarde. Deze en andere afwijkingen (vgl. art. 1 W. v. M. S.) van de bepalingen, vervat in de artt. 14a—14^ W. v. S., zullen hierna behandeld worden bij de artt. 14—19 W. v. M. S., waarin bedoelde afwijkingen zijn vermeld.
*) In het Rapport 1917: „indien het militair belang dat toelaat."



31
Artikel 14.x)
De toepassing van de artikelen 14a—lik van het Wetboek van Strafrecht geschiedt ten aanzien van de straf van militaire detentie als daarbij voor de gevangenisstraf is bepaald.
Waar de militaire detentie wordt opgelegd ter vervanging van gevangenisstraf (art. II W. v. M. S.), is de mogelijkheid van het stellen van bijzondere voorwaarden bij de oplegging van militaire detentie op gelijken voet geopend, als ten aanzien van de gevangenisstraf in het W. v. S. is geschied.
Uit het artikel vloeit, in verband met de bepaling van art. 14c, tweede lid, W. v. S., voort, dat alleen indien het wettelijk maximum der militaire detentie (twee maanden, art. 11 W. v. M. S.) is opgelegd, bijzondere voorwaarden, als in voormeld art. 14c, tweede lid, bedoeld, zullen kunnen worden gesteld.
Artikel 15.])
Bij het bevel, bedoeld in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht, wordt als algemeene voorwaarde steeds mede gesteld dat de veroordeelde die militair is, zich niet schuldig zal maken aan een krijgstuchtelijk vergrijp, vallende onder artikel 2 no. 1 van de Wet op de Krijgstucht, dat van ernstigen aard is, noch aan een krijgstuchtelijk vergrijp,, vallende onder artikel 2 nos. 2—6 van die wet.
Volgens art. 14a W. v. S. wordt bij eene voorwaardelijke veroordeeling steeds als algemeene voorwaarde gesteld, dat de veroordeelde geen strafbaar feit zal begaan, terwijl volgens art. 14/, eerste lid, van dat wetboek de kennisgeving, dat door den veroordeelde opnieuw een strafbaar feit is begaan, niet geschiedt vóór de nieuwe uitspraak onherroepelijk is geworden. Waar nu de door militairen — ook derhalve door voorwaardelijk veroordeelde militairen — begane feiten, als bedoeld in art. 2 nos. 2—6 W. K., onder de bij dat artikel gestelde voorwaarden als (oneigenlijke) krijgstuchtelijke vergrijpen worden aangemerkt en afgedaan, zou in dat geval de kennisgeving van art. 14/ voormeld nimmer kunnen geschieden. Om deze reden dient ten aanzien van voorwaardelijk veroordeelde militairen als algemeene voorwaarde steeds mede te gelden, dat zij zich niet zullen schuldig maken aan een oneigenlijk krijgstuchtelijk vergrijp.
Het artikel gaat echter nog iets verder door van voorwaardelijk veroordeelde militairen ook te eischen onthouding van het begaan van een krijgstuchtelijk vergrijp, vallende onder art. 2 no. 1 W. K. (eigenlijke krijgstuchtelijke vergrijpen), dat van ernstigen aard is. Ook het begaan van een zoodanig krijgstuchtelijk vergrijp kan voor het geven van last tot tenuitvoerlegging alleszins grond opleveren, met name indien het uit dezelfde bedenkelijke gezindheid voortvloeit, als waarvan het strafbare feit, voor hetwelk de voorwaardelijke veroordeeling plaats vond, blijk gaf. Of het krijgstuchtelijk vergrijp al dan niet „van ernstigen aard" is, zal ten slotte door den militairen rechter, die last tot tenuitvoerlegging kan geven, worden beoordeeld.
De „Uitvoeringsregeling voorwaardelijke veroordeeling", gelijk die is gewijzigd bij den algemeenen maatregel van bestuur van 7 JuÜ 1922 (Stbl no. 439), bepaalt dat van elke onherroepelijk geworden krijgstuchtelijke bestraffing van een voorwaardelijk veroordeelden militair, te wiens aanzien de in art. 15 W. v. M. S. bedoelde algemeene voorwaarde is gesteld, diens commandeerende officier
l) Zie noot I bldz. 29.



32
onverwijld mededeeling doet aan het openbaar ministerie bij het gerecht dat de voorwaardelijke veroordeeling heeft uitgesproken.
„Aan een krijgstuchtelijk vergrijp vallende onder artikel 2 no. 1 van de Wet op de Krijgstucht, dat van ernstigen aard is, noch ... enz.". Oorspronkelijk: „aan een ernstig krijgstuchtelijk vergrijp vallende onder artikel 2 no. 1 van de Wet op de Krijgstucht, noch ... enz.", welke uitdrukking echter door de Bijzondere Commissie minder gewenscht werd geacht, omdat zij aanleiding zou kunnen geven tot de onjuiste opvatting, dat alle krijgstuchtelijke vergrijpen, vallende onder art. 2 no. 1 W. K., als ernstige krijgstuchtelijke vergrijpen zijn te beschouwen.
Artikel 16.x)
Indien de rechter overeenkomstig artikel lid van het Wetboek van Strafrecht eene opdracht tot het verleenen van bijstand gegeven heeft, oefent, wanneer de veroordeelde zich in werkelijken^ dienst bevindt, degene die met het verleenen van den bijstand belast is, dien niet uit, dan met goedvinden van den commandeerenden officier van den veroordeelde.
De strekking van dit artikel is conflicten van bevoegdheid te voorkomen. „Werkelijken dienst." Zie art. 62 W. v. M. S.
„Corrirnandeerende officier." D. w. z. de commandeerende officier, bedoeld in art. 4 R. Z. en in art. 6 R. L., en niet b.v. de militaire autoriteit, tot beslissing over de verwijzing naar den militairen rechter bevoegd.
Artikel 17. *)
Als de rechter die het in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht bedoelde bevel heeft gegeven, wordt voor de toepassing van de artikelen 14/—lik van dat Wetboek steeds mede aangemerkt het Hoog Militair Gerechtshof of, indien de veroordeelde zich bevindt in of op weg naar de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen, de krijgsraad aldaar, voor welken hij bij het begaan van een strafbaar feit in eerste instantie zal behooren terecht te staan, voor zooveel den kolonialen krijgsraad betreft, samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen.
Bij de artt. Mf—Mk W. v. S. worden verschillende bevoegdheden toegekend en verplichtingen opgelegd aan den rechter, „die het in art. 14a W. v. S. bedoelde bevel heeft gegeven", d.w. z. die de voorwaardelijke veroordeeling heeft uitgesproken, zoomede aan het openbaar ministerie bij dien rechter.
Eerste zinsnede (tot „of, indien"). Binnen het rijk in Europa zal de rechter, die de voorwaardelijke veroordeeling heeft uitgesproken, als regel zijn een der drie krijgsraden voor de Undmacht,2) de krijgsraad voor de zeemacht,8) dan wel het H. M. G., indien de voorwaardelijke veroordeeling door dit college in eerste instantie of in hooger beroep is uitgesproken.
Onderscheidene andere dan de hierboven bedoelde krijgsraden hebben slechts een tijdelijk bestaan, als sommige zeekrijgsraden buiten het rijk in
!) Zie noot 1 bldz. 29.
*) De krijgsraden, gevestigd te 's-Gravenhage, Arnhem en 's-Hertogenbosch. Art. 134 R. L., aangevuld bij de Wet van 20 Juni 1913 (Stbl. no. 292), jo. K. B. 23 Mei 1922 (Stbl. no. 376). ») Gevestigd te Helder. Art. 123, aanhef en a, R. Z., jo. K. B. 18 Aug. 1922 (SM. no. 502).



33
Europa,1) krijgsraden te velde,2) krijgsraden in eene belegerde of berende stad of plaats3) en temporaire krijgsraden in gedeelten van het grondgebied, welke in staat van beleg zijn verklaard. 4) Voornamelijk met het oog hierop moest worden bepaald, welk college, indien de rechter, die de voorwaardelijke veroordeeling heeft uitgesproken, de zaak niet kan berechten, voor de toepassing der artt. 14/—\4h. W. v. S. als zoodanig wordt aangemerkt.
Door de bepaling dat het H. M. G. „steeds mede" in aanmerking komt, worden bezwaren, ontleend aan het tijdelijk bestaan van onderscheidene krijgsraden, ondervangen. Intusschen is nog eene speciale regeling getroffen, ontleend aan overwegingen van afstand, voor het geval de veroordeelde zich bevindt in of op weg naar de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen.
Tweede zinsnede (van „of indien" af). Waar — aldus de Memorie van Antwoord Inv. 1921 — ten aanzien van een voorwaardelijk veroordeelde, die zich bevindt in of op weg naar West-Indië, slechts de krijgsraad kan worden aangewezen als de rechter,5) die de artt. 14/—\4k. zal hebben toe te passen, bestaat er geen reden om daarvoor ten aanzien van den voorwaardelijk veroordeelde, die zich bevindt in of op weg naar Oost-Indië niet eveneens den krijgsraad aan te wijzen (vgl. art. 6 van de ingevolge art. 32 Inv. 1921 met ingang van 1 Januari 1923 vervallen Wet van 20 April 1918, Stbl. no. 255; zie voorts bldz. 7).
In art. 12e (17 W. v. M. S.) van het oorspronkelijk ontwerp Inv. 1921 was voor Oost-Indië aangewezen het H. M. G. van Nederlandsch-Indië, en niet de krijgsraad aldaar. De voorbedachtelij ke vervanging van het Indische H. M. G. door den krijgsraad, stelt wel buiten twijfel, dat de krijgsraad óók bevoegd is, indien ten aanzien van een voorwaardelijke veroordeelde, zich bevindende in of op weg naar Oost-Indië, de veroordeeling in eerste instantie of in hooger beroep is uitgesproken door het H. M. G. hier te lande, zijnde het daarbij van ondergeschikte beteekenis, dat gestreefd is naar gelijkheid van regeling voor Oost-Indië en West-Indië.
„In eerste instantie." De wetgever, en anders is de uitdrukking „in eerste instantie niet te verklaren, heeft aan de mogelijkheid gedacht, dat te eeniger tijd in de koloniën door een krijgsraad van gewijzigde samenstelling recht zou kunnen worden gesproken in hooger beroep. Het wil wel voorkomen, dat de woorden „in eerste instantie" veilig achterwege had kunnen blijven.
Nog een enkele opmerking. Bij de toepassing der artt. 14/—\4k. W. v. S. in het algemeen, en meer in het bijzonder bij die van de artt. 14f en 14^ W. v. S., worde in acht genomen, dat mede een militair is te beschouwen als een „dienaar der openbare macht". (Zie aant. art. 38 Inv. 1921.)
*) Zie Vierde en Vijfde Hoofdstuk R. Z. *) Zie Derde Titel R. L, ») Zie Vierde Titel R. L.
) Zie art. 40 van de Wet 23 Mei 1899 {Stbl. no. 128), houdende bepalingen ter uitvoering van art. 187 der Grondwet, en de Wet van 16 October 1914 (Stbl. no. 490), tot tijdelijke nadere regeling betreffende de militaire rechtsmacht in gedeelten van het grondgebied des Rij ks, welke in staat van beleg zijn verklaard.
6) Wel bepaalt art. 1 K. B. 30 Oct. 1909 (Stbl. no. 350), dat de R. L. in de koloniën Suriname en Curacao wordt uitgeoefend door:
a. krijgsraden,
b. het in Nederland gevestigde Hoog Militair Gerechtshof, doch, wil men aan bezwaren van afstand te gemoet komen, dan kan ten aanzien van een voorwaardelijk veroordeelde, als hierboven bedoeld, voor de toepassing der artt. \4f—\4k. W. V. S. eventueel slechts de krijgsraad worden aangewezen.
v. Dijk, Mil. Strafr.
3



34
Artikel 18. x)
De kennisgeving, bedoeld in artikel 14/ van het Wetboek van Strafrecht, geschiedt, wanneer de veroordeelde militair is, krachtens beslissing van diens commandeerenden officier. De beslissing wordt niet genomen dan na overleg met den ambtenaar die tot het doen der kennisgeving bevoegd is.
Het zou met het stelsel der Regtsplegingen in strijd zijn, den openbaren aanklager bij het militair gerecht, dat last tót tenuitvoerlegging kan geven, vrijelijk over het al of niet doen der kennisgeving, bedoeld in art. 14/W. y. S., te doen beslissen, d. w. z. zoolang de voorwaardelijk veroordeelde militair is en dus een commandeerenden officier heeft. Daarom is bepaald, dat die kennisgeving zal geschieden krachtens beslissing van den commandeerenden officier, die echter te voren den openbaren aanklager ter zake zal moeten raadplegen. ,,Commandeerende|ofncier." Zie aant. art. 16.
Artikel 19. *)
Indien overeenkomstig artikel 14A van het Wetboek van Strafrecht last tot tenuitvoerlegging gegeven wordt ten aanzien van een veroordeelde die op dat tijdstip geen militair is of zich niet in werkelijken dienst bevindt, kan de rechter bepalen dat de bijkomende straffen, bedoeld in artikel 65 nos. 1—3, niet worden ten uitvoer gelegd.
Was de straf van militaire detentie opgelegd, dan kan de rechter bepalen dat die straf vervangen wordt door hechtenis van gelijken duur.
Wordt overeenkomstig artikel 14/i van het W. v. S. last tot tenuitvoerlegging gegeven en is op dat tijdstip de veroordeelde geen militair of niet in werkeÜjken dienst, dan kunnen met betrekking tot de c. q. opgelegde bijkomende straffen van ontslag uit den militairen dienst met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, van verlaging of van plaatsing in eene straf klasse moeilijkheden rijzen. Onder omstandigheden kan de tenuitvoerlegging daarvan onmogelijk zijn geworden of doelloos. Daarom is bij het voorgestelde art. 19, eerste lid, den rechter de bevoegdheid verleend te bepalen, dat de hier bedoelde bijkomende straffen niet zullen worden ten uitvoer gelegd. (Zie daarenboven de voorlaatste alinea der aant. op art. 13 W. v. M. S.).
„Werkelijken dienst." Zie art. 62 W. v. M. S. en vgl. aant. op de artt. 11 en 12.
Artikel 20. x)
De bepalingen van de artikelen 13—19 vinden enkel toepassing bij oplegging van straffen door den militairen rechter.
Dit artikel is ingelascht ingevolge eene opmerking van de Bijzondere Commissie. Zij achtte een dergelijk artikel, overeenkomend met art. 7 Inv. 1921 (art. 37 W. v. M. S.), noodig, omdat h. i. anders gevaar bestond, dat de burgerlijke strafrechter bij eene mogelijk door hem uit te spreken voorwaardelijke veroordeeling ten aanzien van een militair (art. 81 Inv. 1921), op grond van art. 2 W. v. M. S. geneigd zou zijn rekening te houden met de van het gemeene recht afwijkende bepalingen, vervat in de artt. 13—19 W. v. M. S. Vgl. aant. art. 37 W. v. M. S.
x) Zie noot 1 bldz. 29.



35
Nog eene enkele opmerking. In de gevallen dat een burger terecht staat voor den militairen rechter (artt. 77 en 78 Inv. 1921) zal deze het W. v. M. S. toepassen, en in acht moeten nemen de bepalingen van de artt. 1 en 2 dier wet.
Ook bij de voorwaardelijke veroordeeling van een burger zal in dat geval rekening zijn te houden met de bijzondere bepalingen van de artt. 13—19 W. v. M. S., en zijn na te gaan of en in hoever de daarin voorkomende afwijkingen van de artt. 14a—\4k. W. v. S. gelden of toepasselijk kunnen zijn ten aanzien van den burger.
De redactie van de artt. 15, 16, 18 en 19 W. v. M. S. sluit, althans ten deele, de toepasselijkheid ten aanzien van den burger uit (art. 15: „dat de veroordeelde die militair is", n.1. op het oogenblik der voorwaardelijke veroordeeling; art. 16: „zich in werkelijken dienst bevindt", n.1. tijdens den bijstand; art. 18: „wanneer de veroordeelde militair is", d. w. z. tijdens de kennisgeving; art. 19, eerste lid, handelt blijkbaar over eene voorwaardelijke veroordeeling door den militairen rechter uitgesproken ten aanzien van een militair, die op het tijdstip, waarop last tot tenuitvoerlegging wordt gegeven, geen militair meer is of zich niet meer in werkelijken dienst bevindt).
Wat art. 13 W. v. M. S. aangaat, bij de berechting van een burger kan in tijden van oorlog of beroering de militaire rechter wel degelijk hebben te overwegen of het militair belang zich al dan niet tegen voorwaardelijke veroordeeling verzet. Ongetwijfeld zal ook het art. 14 W. v. M. S. (vgl. aant. op de artt. 11 en 12 W. v. M. S.) ten aanzien van een burger toepassing kunnen vinden, terwijl art. 17 W. v. M. S. zijne volle beteekenis behoudt (vgl. de aant. op dat artikel), onverschillig of de door den militairen rechter uitgesproken voorwaardelijke veroordeeling betreft een burger, dan wel een militair.
Artikel 21.
Veroordeelingen tot gevangenisstraf, tot militaire detentie of tot hechtenis, vervangende hechtenis daaronder begrepen, kunnen, indien de gelegenheid ontbreekt om gebruik te maken van een voor de uitvoering daarvan bestemd gesticht of gebouw, in de gevallen en op de wijze bij algemeenen maatregel van bestuur aan te geven, geheel of ten deele worden ten uitvoer gelegd hetzij op eene plaats bestemd of geschikt tot het ondergaan van krijgstuchtelijke straf, hetzij in een straf gesticht in de koloniën of bezittingen van het rijk. (W. v. M. S. 10, 12. — W. v. S. 22. — Stbl. 1884, no. 3. — W. K. 8—12, 18, 33, 34.)
Het artikel heeft eene zeer ruime redactie ontvangen om allerlei gevallen te kunnen omvatten. Het is in den regel noodzakelijk of gewenscht zoo spoedig mogelijk tot de uitvoering eener opgelegde straf over te gaan, zoowel in oorlogsals in vredestijd, zoowel te land als aan boord van een oorlogsvaartuig; de straf zal beter doel treffen, terwijl ook veelal de militaire belangen hierdoor zullen zijn gebaat, waarbij echter in het oog worde gehouden, dat de in de plaats tredende wijze van uitvoering der straf den veroordeelde nimmer zwaarder zal mogen treffen dan de normale wijze. Regeling bij de wet zou het bezwaar ontmoeten, dat voorkomende wijzigingen, in verband met den stand der wetgeving m de koloniën, de grootte, het model en de inrichting der verschillende vaartuigen en de plaatselijke gesteldheid, niet zoo gemakkelijk zouden kunnen worden aangebracht als bij algemeenen maatregel van bestuur.



36
„In de gevallen en op de wijze bij algemeenen maatregel van bestuur aan te geven". Vgl. het K.B. van 7 Juli 1922 (Stbl. no. 440), tot vaststelling van den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in artikel 21 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Artikel 22.
Bij ontstentenis van een met de invordering van geldboeten belasten ambtenaar, zal, in de hij algemeenen maatregel van bestuur aan te wijzen gevallen, de betaling eener aan een militair opgelegde geldboete kunnen geschieden in handen van den bij dien maatregel tot de ontvangst daarvan bevoegd verklaarden officier.
Met machtiging van den bij dienzelfden maatregel aangewezen officier kan de aan een «wiKtnir opgelegde geldboete, met diens toestemming, hetzij in ééns, hetzij bij gedeelten, van de soldij van den militair worden ingehouden. (W. v. M. S. 60—65. — W. v. S.23—25.)
Wanneer door den rechter eene geldboete is opgelegd, moet de betaling daarvan verre verkieslijk worden geacht boven het ondergaan van vervangende hechtenis (vgl. art. 24, tweede lid, W. v. S.). Om dit doel te bevorderen is de bepaling van art. 22 opgenomen, aangezien zich omstandigheden kunnen voordoen — b.v. aan boord van een oorlogsvaartuig, in ingesloten plaatsen of op door onze troepen bezet vreemd gebied —, dat de invordering der boeten op de gewone wijze (in het algemeen door den ontvanger der registratie, art. 16 der Wet van 16 Juni 1831, Stbl. no. 29) onmogelijk is. Inhouding van de soldij te dien einde zal slechts kunnen geschieden met toestemming van den veroordeelden militair; diens verzoek daartoe is niet noodig.
Vgl. voorts het K. B. van 7 Juli 1922 (Stbl. no. 438), tot vaststelling van den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in artikel 22 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Artikel 23.
Het ontslag uit den militairen dienst, met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, kan, behoudens de bepaling van artikel 52, door den rechter worden uitgesproken bij elke veroordeeling hetzij tot de doodstraf, hetzij tot gevangenisstraf, van een militair, dien hij op grond van het begane misdrijf ongeschikt acht, in den militairen stand te blijven. (W. v. M. S. 19, 37, 60—63.)
Het heeft van rechtswege ten gevolge het verlies van al zijne rechten, aan vorigen dienst bij de gewapende macht ontleend, behoudens dat het recht op pensioen alleen in de bij de wet bepaalde gevallen verloren gaat.
Indien het gepaard gaat met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, heeft het tevens van rechtswege ten gevolge verlies van de bevoegdheid om ridderorden, eereteekenen, medailles of onderscheidingsteekenen, voor zoover deze beide laatste ter zake van vorigen dienst bij de gewapende macht zijn verkregen, te dragen. (Pensioenwet voor de zeemacht 1922 (Stbl. no. 65) en Pensioen-



37
wet voor de landmacht 1922 (Stbl. no. 66),1) art. 4. — W. v. M. S. 34, 41, 42. - W. v. S. 435, no. 1.)
Eerste lid. Dit Iaat den rechter groote vrijheid in het opleggen der bijkomende straf van ontslag uit den militairen dienst, met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen; hij is te dien aanzien nóch gebonden aan bepaalde in de wet omschreven gevallen, nóch aan een bepaalden termijn voor zoover de ontzetting betreft (zie daarentegen art. 28, no. 2, jis. 29 en 31 W. v. S.). In deze bijkomende straf zijn als het ware opgegaan de straffen van cassatie, vervallenverklaring van den militairen stand en de tijdelijke ontzegging van het recht om bij de gewapende macht te dienen (zie de artt. 8, 9, 11 en 12 der Wetten van 14 November 1879, Stbl. no. 191 en 193).^ De laatstgenoemde tijdelijke ontzegging geeft in de practijk aanleid ing tot bezwaren, terwijl bovendien moeilijk kan worden aangenomen, dat iemand, vrijwilliger of dienstplichtige, die op grond van een door hem als militair gepleegd feit ongeschikt wordt geacht om bij de gewapende macht te blijven dienen, na een tijdelijk verblijf in de burgermaatschappij weer geschikt zou zijn geworden; vandaar het loslaten van deze tijdelijke ontzegging in het W. v. M. S.
Feitelijk blijft zij echter voortbestaan in de bijkomende straf van art. 28, no. 2, W. v. S., welke straf ook door den militairen rechter kan worden opgelegd ter zake van verschillende in het W. v. S. omschreven, door een militair gepleegde misdrijven. De ruime omschrijving van art. 23 W. v. M. S. — immers, bij elke veroordeeling tot gevangenisstraf zal het ontslag met of zonder ontzetting kunnen worden uitgesproken — zal echter oorzaak zijn, dat de militaire rechter bij veroordeeling van een militair *) wegens een in het W. v. S. omschreven misdrijf (in de gevallen, bedoeld in art. 29 W. v. S.), wel weinig of geen gebruik zal maken van de bevoegdheid, hem ingevolge art. 28, no. 2, jis. 29 en 31 W. v. S. toekomende.
In den regel zullen de belangen van leger en vloot zich verzetten tegen het weder opnemen in den krijgsdienst van een ontslagen (zonder ontzetting enz.) of van een tijdelijk ontzet militair (art. 23 W. v. M. S. en 28, no. 2, W. v. S.); voor de uitzonderingsgevallen, zie de artt. 24 en 36 W. v. M. S.
„Door den rechter". Aanvankelijk stond hier: „door den militairen rechter", evenals in de artt. 25 en 26; het woord „militairen" werd geschrapt in verband met de vraag of ook de burgerlijke strafrechter bevoegd zou zijn, de bijkomende straffen van het W. v. M. S. op te leggen aan militairen, ter zake van delicten van het gemeene recht in die gevallen, waarin de zaak tot zijne competentie behoort. Voor eene beslissing dienaangaande werd het W. v. M. S. niet de plaats geacht; eene regeling der rechtsmacht zou immers aan het inwerkingtreden van het W. v. M. S. moeten voorafgaan; met de uitdrukking „door den rechter" werd niet gepraejudicieerd op de toekomst. De rechtsmacht
1) Het Zesde Hoofdstuk dier wetten, tot opschrift dragende: „Overgangs- en Slotbepalingen" (resp. artt. 68—81 en artt. 70—81), houdt o. m. in, dat de nieuwe pensioenwetten, behoudens de aangegeven uitzondering, worden geacht te zijn in werking getreden met ingang van 1 Januari 1920. en dat de Pensioenwet voor de Zeemacht 1902 (Stbl. no. 87) benevens de Pensioenwet voor de Landmacht 1902 (Stbl. no. 90), behoudens in de in het Zesde Hoofdstuk te noemen gevallen, met de invoering der nieuwe^pensioenwetten'vervallen."'*
*) Vgl. art. 32 Inv. 1921.
*) Is de veroordeelde niet militair, dan geldt art. 35 W. v. M. S., welk artikel het voorschrift van art. 29 W. v. S. uitbreidt.



38
van den militairen rechter is, zooals men weet, sedert geregeld in Titel VIII der Inv. 1921 en bij vergelijking met vroeger nagenoeg niet ingekrompen. Niettemin beantwoordt thans art. 37 W. v. M. S. vorenbedoelde vraag uitdrukkelijk ontkennend met het oog op art. 2 W. v. M. S. (Vgl. artt. 20 en 37 W. v. M. S.).
„Hetzij tot de doodstraf". Ook bij deze straf is het niet onverschillig of zij al dan niet met ontslag en ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, gepaard gaat; niet alleen met het oog op de executie (is het ontslag niet uitgesproken, dan wordt de doodstraf ondergaan als militair), maar ook rechtens: men denke, in verband met het tweede en derde lid van het artikel, aan het geval van gratie en aan het geval van art. 59 W. v. M. S. Ook ten aanzien van de levenslange gevangenisstraf maakt het met het oog op gratie wel degelijk verschil of zij al dan niet met de bijkomende straf gepaard gaat.
„Ongeschikt". Niet op te vatten in de beteekenis van: „onbekwaam in iets , maar in de ruimere van: „niet passende voor iets"; in dezen zin dus, dat uit het misdrijf blijkt, dat de schuldigverklaarde eigenschappen heeft, die bij den militairen stand niet geduld kunnen worden, of eigenschappen mist, die m den militair vereischt worden. Wordt het feit onder zoo verlichtende omstandigheden gepleegd, dat slechts eene detentiestraf (zie art. 11) wordt opgelegd, dan zal des daders „ongeschiktheid" daaruit wel niet blijken.
Tweede lid. „Verlies van al zijne rechten". D. w. z. alle rechten, die hij voor zijn persoon ontleent aan vorigen dienst; niet dus de rechten, welke door derden aan dien dienst kunnen worden ontleend: zoo blijft b.v. een recht op vrijstelling wegens broederdienst gehandhaafd voor den dienstplichtige, wiens broeder den voor broederdienst vereischten diensttijd heeft volbracht vóór het uitspreken van het vonnis, hetwelk het verlies der rechten teweegbracht.
„Ondeend" en niet „verbonden", om duidelijk te doen uitkomen, dat hier bedoeld worden de rechten, die oorsprong vinden in vorigen dienst bij de gewapende macht, en niet die, welke aan zekeren rang mochten verbonden zijn.
„Behoudens dat het recht op pensioen alleen in de bij de wet bepaalde gevallen verloren gaat". De beslissing aangaande dit onderwerp behoort met thuis in de strafwet, maar in de Pensioenwetten. Art. 4, nos. 5 en 6, der nieuwe Pensioenwetten verhoedt, dat ontslag door den rechter steeds verlies van pensioensaanspraken tengevolge moet hebben. Zie wijders aant. artt. 64 en 65 Inv. 1921.
Derde lid. „Ridderorden, eereteekenen, medailles of onderscheidingsteekenen, voor zoover deze beide laatste ter zake van vorigen dienst bij de gewapende macht zijn verkregen". De beperking: „ter zake van vorigen dienst enz." werd noodig geacht, aangezien de militaire strafwet zich niet heeft in te laten met het recht om andere dan militaire „medailles en onderscheidingsteekenen", b.v. reddingsmedailles, te dragen. Het verlies geldt onbeperkt voor „ridderorden en eereteekenen" om te doen uitkomen, dat aan het recht om die teekenen te dragen hooge waarde moet worden gehecht en omdat bij de toekenning daarvan de reden der toekenning in den regel niet wordt vermeld. Ook het dragen van buitenlandsche „ridderorden en eereteekenen wordt getroffen door het derde lid van art. 23. Art. 435, no. 2, W. v. S. stelt niet strafbaar het onbevoegd dragen Ijvan vreemde ordeteekenen, ' wel het aannemen daarvan zonder 's Konings verlof (zie ook art. 67 Grondwet).



39
„Gewapende macht". In verschillende artikelen van het W. v. M. S. komt deze uitdrukking voor, in art. 23 zelf in het eerste, tweede en derde lid; zij heeft eene ruime strekking en omvat niet alleen den dienst in het Rijk in Europa, maar ook dien bij de gewapende macht in de koloniën en bezittingen in andere werelddeelen (niet den dienst in vreemde legers, omdat blijkbaar overal slechts van de Nederlandsche gewapende macht sprake is). *)
Volgens eene Regeeringstoelichting bij art. 6 is destijds „gewapende macht" gesteld in plaats van „krijgsmacht", ten einde ook de schutterij te omvatten. Zie ook dezelfde uitdrukking in art. 28, no. 2, en art. 84, derde lid, W. v. S.; daarentegen thans „krijgsmacht" in art. 206 W. v. S.
Artikel 24. 2)
Wanneer het ontslag uit den militairen dienst is uitgesproken zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, zal de ontslagene alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van het hoofd van het daarbij betrokken Departement van Marine of van Oorlog, hetzij binnen zijn diensttijd worden opgeroepen om aan zijn verplichten krijgsdienst te voldoen, hetzij kunnen worden toegelaten tot eene verbintenis tot vrijwilligen krijgsdienst. (W. v. M. S. 23,36,107.)
Blijkt het gewenscht in bijzondere geoallen een ontslagene (zonder ontzetting enz.) na eenigen tijd weer tot den krijgsdienst toe te laten, dan opent art. 24 daartoe de mogelijkheid.
Het artikel spreekt niet alleen van vrijwillige indiensttreding, doch ook van Verplichten krijgsdienst. Art. 5 Inv. 1921 heeft art. 24 in overeenstemming gebracht met art. 36.
Artikel 25. *)
De verlaging kan door den rechter worden uitgesproken: 1°. bij elke veroordeeling van een onderofficier dien de rechter op grond van het begane feit onwaardig of ongeschikt acht, in den door hem bekleeden rang te blijven dienen, in welk geval de veroordeelde bij het vonnis verlaagd wordt tot den stand van matroos of soldaat met aanduiding tevens van eene bepaalde klasse, indien bij het onderdeel der krijgsmacht waartoe hij behoort, de mindere militairen in klassen zijn verdeeld; 2°. bij elke veroordeeling van een minderen militair, behoorende tot een onderdeel der krijgsmacht bij hetwelk de mindere mili-
*) Zie de Opmerking van Mr. H. van der Hoeven op bldz. 324 van „Militair Straf- en Tuchtrecht, Eerste deel". 2) Vóór de wijziging art. 5 Inv. 1921 luidde art. 24:
„Wanneer het ontslag uit den militairen dienst is uitgesproken zonder ontzetting van de bevoegdheid onvbij de gewapende macht te dienen, kan de ontslagene als vrijwilliger alleen in bijzondere gevallen, ter beoordeeling van het hoofd van hetïïdaarbij betrokken Departement van Marine of van Oorlog, weder in militairen^dienstltreden."
Het artikel-sprak alzoo niet van den dienstplichtige, terwijl zulks in het ongewijzigd gebleven art. 28, thans?36, wèl het geval is.
Zie ook de artt. 23 en 44 Dienstplichtwet, handelende over uitsluiting van- en ontslag uit den dienst van den dienstplichtige.
8) Aldus vastgesteld bij art. 6 Inv. 1921.
Da laatste linvieie van het tweede lid luidde: „met dien verstande dat niemand van het machinistei-personsel kan worden verlaagd tot leerling-machinist en niemand van de overige kwaliteiten tot den stand van lichtmatroos of jongen."



40
tairen in klassen zijn verdeeld, dien de rechter op grond van het begane feit onwaardig of ongeschikt acht, in de klasse waarin hij is aangesteld, te blijven dienen, in welk geval bij het vonnis wordt bepaald tot welke lagere klasse de veroordeelde zal behooren. Bij de zeemacht mag de verlaging niet verder gaan dan tot in de laagste klasse, waaruit de veroordeelde heeft kunnen opklimmen tot den rang, dien hij bekleedde, of tot de klasse waartoe hij behoorde, tijdens zijne veroordeeling, met dien verstande dat niemand kan worden verlaagd tot eene uitsluitend bij eene opleiding voorkomende kwaliteit. (W. v. M. S. 19, 37, 68. — W. K. 4, 5, 16, 17, 31, 32.)
De wetgever heeft ten aanzien der verlaging het geldende stelsel gehandhaafd — vgl. Wetten van 14 November 1879, Stbl. no. 191, art. 13 en Stbl. no. 193, artt. 13—15,1) gewijzigd bij art. 9 Inv. 1886 —, in hoofdzaak omvattende: de onderofficier wordt teruggebracht tot den stand van matroos of soldaat; eene terugstelling tot een lageren rang, hoezeer dit ook kan geschieden bij administratieven maatregel, kan niet bij rechterlijke beslissing worden opgelegd. De onderofficier, die zich zoo gedragen heeft, dat hij van zijn rang moet worden beroofd, moet dus weer van onderen af beginnen. Door verbeterd gedrag kan hij zich opnieuw bevordering waardig maken; hij moet zijn rang opnieuw verdienen, waarin ligt opgesloten, dat van herstelling in den vorigen rang, met overspringing van tusschenhggende rangen, geen sprake mag zijn. De wet noemt noch een vasten, noch een maximum-, noch een minimum-termijn, gedurende welken de verlaagde niet voor bevordering in aanmerking kan komen; de C. Off. wordt in de keuze van het tijdstip voor de bevordering geheel vrij gelaten. Het is niet tegen te spreken, dat de verlaging voor de hoogere onderofficieren zwaardere gevolgen heeft dan voor de lagere, vooral ook ten aanzien van het pensioen, maar dit is slechts eene schijnbare onbillijkheid, omdat het juist in hen, die een hoogeren rang beldeeden, des te berispelijker is, als zij zich schuldig maken aan feiten, die aanleiding geven tot het toepassen dezer bijkomende straf.
De verlaging in klasse van mindere militairen, in de thans geldende wetgeving slechts opgenomen ten aanzien van de minderen der zeemacht, kan nu door de ruime omschrijving („het onderdeel der krijgsmacht") ook toepassing vinden bij onderscheidene korpsen der landmacht.
„Door den rechter . Zie bij art. 23.
„Bij elke veroordeeling op grond van het begane feit". Dus ook bij
veroordeeling tot geldboete en ter zake van overtreding: zoo kan b.v. verlaging noodzakelijk zijn van een onderofficier-schrijver, die zich schuldig maakt aan het feit van art. 463 W. v. S.
„Onwaardig of ongeschikt". Het maakt voor den betrokken persoon groot verschil, of hij verlaagd wordt wegens onwaardigheid, dan wel wegens ongeschiktheid. Met ongeschiktheid wordt in deze bedoeld, dat de betrokken militair b.v. zorgeloos is, zijne dienstplichten niet ernstig genoeg opvat, zijn gezag niet behoorlijk weet te handhaven enz. Het kan dan voorkomen, dat zulk een militair, na eenige malen krijgstuchtelijk te zijn gestraft, een ernstig feit pleegt, waardoor zijne ongeschiktheid om een rang te beldeeden duidelijk blijkt, en ter zake waarvan hem dan, naast de hoofdstraf, de bijkomende straf van verlaging moet worden opgelegd. In zulk een geval kan echter niet of
*) Zie art. 32 Inv. 1921.



41
althans lang niet altijd worden gezegd, dat de betrokken militair onwaardig is om een rang te bekleeden.
Bij de behandeling van het artikel werd een amendement ingediend om de „ongeschiktheid" uit het artikel te doen vervallen; zou blijken, dat een onderofficier niet of niet meer de geschiktheid voor zijn rang bezat, dan zou trapsgewijze terugstelling langs administratieven weg kunnen plaats hebben. Het amendement werd bestreden voornamelijk op grond, dat hier niet bedoeld wordt ongeschiktheid in 't algemeen voor eene bepaalde functie (in een dergelijk geval kan terugstelling langs administratieven weg plaats hebben, zelfs op verzoek), x) maar ongeschiktheid, blijkende uit een gepleegd strafbaar feit; zou men in een dergelijk geval den rechter niet de bevoegdheid hebben gegeven de verlaging uit te spreken, dan zou de administratieve terugstelling, waarbij de deur voor allerlei willekeur zou openstaan, regel worden. Zeer zeker zou hierin geen versterking van de rechtspositie van den militair zijn gelegen. P*„Rang". Hier en elders wordt dit woord gebezigd als aanduiding van elke militaire waardigheid, die de eene militair boven den anderen heeft; het geldt dus ook voor onderofficieren. Hierdoor is het Wetboek in overeenstemming met het W. v. S. (vgl. art. 422), zoomede met de Bevorderings- en Pensioenwetten.
Steeds wordt gesproken van den „stand" van matroos of soldaat.
Artikel 26.
De plaatsing in eene strafklasse kan door den rechter worden bevolen bij elke veroordeeling van een minderen militair wiens onderwerping aan eene gestrengere krijgstucht hij op grond van het begane feit noodzakelijk acht.
Wanneer deze straf wordt uitgesproken tegen een tot eene hoogere klasse behoorenden matroos of soldaat, gaat zij van rechtswege gepaard met verlaging tot de laagste klasse, tot welke ingevolge artikel 25 de verlaging kan worden toegepast. (W. v. M. S. 19, 27—34, 37, 68.)
De strafklasse — vgl. art. 14 der Wet van 14 November 1879 (Stbl. no. 191) —*) is voornamelijk te beschouwen als eene leerschool voor militaire ondergeschiktheid en discipline. Aangezien in elk delict, door den militair gepleegd, als regel in meerdere of mindere mate een vergrijp tegen de krijgstucht ligt opgesloten, is de plaatsing in eene strafklasse, door den rechter op te leggen, terecht onder de bijkomende straffen opgenomen. Wilde men de schending der tucht, gepaard gaande met het gepleegde strafbare feit, ter beoordeeling overlaten aan de militaire autoriteit, dan zou daardoor de disciplinaire strafbevoegdheid te zeer worden uitgebreid, terwijl bovendien de onjuiste meening zou post vatten, als zou voor hetzelfde feit tweemaal worden gestraft, eerst door den rechter, daarna door den militairen meerdere.
De strafklasse is niet voor onverbeterlijken; zij zal vooral dan nuttig effect kunnen hebben, wanneer de militair door opzettelijk slecht gedrag ontslag uit den dienst, zij het ook oneervol, tracht te verkrijgen. Ook de preventieve, afschrikkende werking, mag niet worden onderschat. De organisatie, indeeling, inwendige dienst en tucht moeten bij algemeenen maatregel van bestuur worden geregeld (zie art. 32); als gewenscht werd op den voorgrond gesteld:
l) Vgl. Min. Beschikking van 4 April 1918, Kabinet, Litt. T 47; L. O. A., 1918, no. 30. *) Zie art. 32 Inv. 1921.



42
afzonderlijke inrichtingen voor de zee- en voor de landmacht, beide weer gesplitst in eene strafklasse en eene tuchtklasse, voor de zeemacht — aldus werd betoogd — bij voorkeur op daartoe bestemde schepen (voor de tuchtklasse, zie artt. 5 en 18—24 W. K.). Algemeen deelde men de overtuiging, dat deze inrichtingen aan hooge eischen moeten voldoen, zullen zij aan haar doel kunnen beantwoorden. Evenwel, ter wille van bezuiniging, is afgezien van de stichting van kostbare inrichtingen, en is de regeling betreffende de straten tuchtklassen zeer eenvoudig gehouden. Het denkbeeld van afzonderlijke straf- of tuchtschepen is niet aanvaard. Vgl. de bestrijding van dat denkbeeld in het Rapport 1917, bldz. 217—219. Eerste lid. „Door den rechter". Zie bij art. 23.
„Bij elke veroordeeling op grond van het begane feit . Zie bij art.
25. Het kan bij tal van overtredingen — herhaaldelijk gepleegd — wensche lijk zijn den dader naar de strafklasse te zenden om hem daar orde, tucht en ondergeschiktheid te leeren, b.v. bij dronkenschap, straatschenderij en burengerucht, schandelijke dierenmishandeling, weigeren van hulpbetoon aan de openbare macht, zingen van voor de eerbaarheid aanstootelij ke liederen op straat e. d. g. Intusschen zie men niet voorbij, dat de hier bedoelde straf door den rechter enkel mag worden uitgesproken, indien hij de onderwerping van den schuldige aan eene gestrengere krijgstucht op grond van het begane feit nood' zakelijk acht.
Tweede lid. De bijkomende straf kan ook wenschelijk worden geacht voor een tot eene hoogere klasse behoorenden matroos of soldaat; noodwendig moet de verlaging daarmee gepaard gaan.
Artikel'27.
De plaatsing in eene strafklasse wordt opgelegd voor een tijd, bij het vonnis te bepalen, van ten minste drie maanden en ten hoogste twee jaren. (W. v. S. 88.)
De straf gaat in op den dag waarop de veroordeelde in de tot hare uitvoering bestemde inrichting is aangekomen, behoudens dat zij door aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats veroordeelde militairen geheel of ten deele in de tuchtklasse aan boord kan worden ondergaan. (W. v. M. S. 26, 28-34, 70. — W. K. 18.)
Een korter minimum dan het in dit artikel gestelde werd in het algemeen onvoldoende geacht om de plaatsing in de strafklasse aan haar doel te doen beantwoorden; het maximum werd niet voor verlaging vatbaar geoordeeld, omdat dan de rechter veel minder in de mogelijkheid zou zijn, eene korte vrijheidsstraf uit te spreken en daarbij een eenigszins langer verblijf in de strafklasse, naar mate het karakter van den betrokkene en de aard van het bedreven feit zulks gewenscht maken.
Artikel 28.
Indien een in eene strafklasse geplaatste militair vit den militairen dienst wordt ontslagen, gaat zijn ontslag uit de strafklasse van rechtswege daarmede gepaard. (W. v. M. S. 23, 26, 27. — W. K. 23, 69.)
Wordt de in eene strafklasse geplaatste militair uit den militairen dienst ontslagen, b.v. ter zake van een misdrijf, door hem tijdens zijn verblijf in de
fSSSSBSBE



43
strafklasse gepleegd, dan is het volkomen doelloos hem nog langer in de strafklasse te houden. Art. 47 dient om te voorkomen, dat het plegen van een misdrijf wordt aangewend als middel om van de strafklasse bevrijd te worden.
Artikel 29.
De veroordeelde tot plaatsing in eene strafklasse kan voorwaardelijk daaruit ontslagen worden.
Dit voorwaardelijk ontslag is te allen tijde herroepbaar, ingeval het gedrag van den veroordeelde te wenschen overlaat.
De tijd verloopen tusschen het voorwaardelijk ontslag en de herplaatsing in de strafklasse, wordt niet in rekening gebracht op den duur der straf.
De in eene strafklasse geplaatste wiens voorwaardelijk ontslag is herroepen, kan niet opnieuw voorwaardelijk ontslagen worden.
De straf van plaatsing in eene strafklasse wordt geacht geheel te zijn ondergaan, indien hetzij de diensttijd, hetzij de straftijd van den voorwaardelijk ontslagene zonder herroeping is verstreken. (W. v. M. S. 26, 27, 30, 31. — W. v. S. 15. — W. K. 23.)
Artikel 30.
De besluiten van voorwaardelijk ontslag en die van herroeping worden genomen door of vanwege het hoofd van het daarbij betrokken Departement van Marine of van Oorlog, de eerste op voorstel of na ingewonnen bericht van den met het bevel over de strafklasse belasten officier, de laatste op voorstel of na ingewonnen bericht van den commandeerenden officier onder wiens bevel de veroordeelde staat.
Ingeval de veroordeelde zich op een oorlogsvaartuig buitengaats bevindt, kan het besluit van voorwaardelijk ontslag, zoo noodig, door den commandeerenden officier genomen worden.
De voorwaardelijk ontslagene wiens gedrag naar het oordeel van den commandeerenden officier onder wiens bevel hij staat, te wenschen overlaat, kan door dezen in arrest gesteld, of, ingeval hij zich op een oorlogsvaartuig buitengaats bevindt, voorloopig in de tuchtklasse geplaatst worden. (W. K. 18.)
De commandeerende officier is verplicht daarvan zoodra mogelijk kennis te geven aan de overheid die tot de herroeping van het voorwaardelijk ontslag gerechtigd is.
Volgt daarna de herroeping, dan wordt de herplaatsing geacht geschied te zijn op den dag, waarop de in het derde lid omschreven voorloopige maatregel is toegepast. (W. v. M. S. 26, 27, 29, 31, 70. — W. v. S. 16. — W. K. 23.)
Artikel 31.
De voorwaardelijk uit de strafklasse ontslagene kan vóór het tijdstip waarop zijn straftijd zonder herroeping van het voorwaardelijk ontslag is verstreken, niet in aanmerking komen om bevorderd of in eene hoogere klasse aangesteld te worden. (W. v. M. S. 26, 27, 29, 30. — W.
K. 23.)
Ad artt. 29—31. Bij art. 27 is beslist, dat in het rechterlijk vonnis de tijd zal worden bepaald, gedurende welken de gestrafte in de strafklasse zal ver-



44
blijf houden, met inachtneming van een minimum van drie maanden. Deze straf mag echter niet langer duren dan strikt noodig is ter verbetering; is die verbetering op goede gronden aan te nemen (zelfs binnen den termijn van drie maanden), dan kan tegen onnoodige en dus schadelijke verlenging der straf worden gewaakt door het „voorwaardelijk ontslag". Een langer verblijf toch in de strafklasse zou den man verbitteren en allerminst verbeteren. De artt. 29 en 30 houden verband met de artt. 15 en 16 W. v. S.1). Art. 29 noemt echter geen termijn, dieh de gestrafte minstens in de strafklasse moet hebben doorgebracht, alvorens voor voorwaardelijk ontslag in aanmerking te kunnen komen, en dat wel, omdat a priori toch niet valt uit te maken, op welk tijdstip m het gunstigste geval voldoende verbetering kan zijn ingetreden.
„Hetzij de diensttijd zonder herroeping is verstreken" (art: 29, laatste
lid). Zie bij art. 33.
„Door of van wege het daarbij betrokken Departement" (art. 30). Voor zooveel betreft strafklassen buiten het Rijk in Europa moet de mogelijkheid bestaan, dat het besluit tot voorwaardelijk ontslag „vanwege" het Departement wordt genomen om tijdverlies te voorkomen.
Artikel 32.
De inrichting en indeeling der strafklassen, de inwendige dienst en de tucht worden bij algemeenen maatregel van bestuur geregeld.
Daarbij worden tevens de voorschriften, noodig ter uitvoering van de artikelen 29 en 30, vastgesteld. (W. v. M. S. 26 v.v. — W. K. 23.) f*
Vgl. het K. B. van 31 Juli 1922 (Stbl. no. 475), tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur ingevolge art. 32 van het Wetboek van Militair Strafrecht en art. 23 van de Wet op den Krijgstucht, betreffende de straf- en tuchtldassen voor de zee- en voor de landmacht. Zie ook de aant. op art. 26.
Artikel 33.
De tijd gedurende welken een veroordeeld militair van de vrijheid beroofd is geweest tot het ondergaan van de hem opgelegde straf, het verblijf in eene strafklasse daaronder begrepen, wordt niet als diensttijd medegerekend.
Hetzelfde geldt ten aanzien van den tijd door een veroordeelden militair vóór de tenuitvoerlegging der rechterlijke uitspraak voorloopig in verzekerde bewaring doorgebracht, doch alleen ingeval en voor zoover bij de rechterlijke uitspraak is bepaald, dat die tijd bij de uitvoering van de hem opgelegde straf geheel of gedeeltelijk zal worden in mindering gebracht. (W v. M. S. 60—63. — Stbl. 1902, nos. 87 en 90, § 22); Stbl. 1922, nos. 65 en 66, § 4*) — W. v. S. 27. — W. K. 23.)
Deze bepaling stemt, behoudens de noodig gebleken wijzigingen, overeen met de geldende regeling (Wetten van 14 November 1879, Stbl. no. 191, art. 15 en Stbl. no. 193, art. 16, beide gewijzigd bij art. 9 Inv. 1886). *)
„Diensttijd". Hieronder alleen te verstaan de tijd, krachtens wet of ver-
x) Sedert de totstandkoming van het W. v. M. S. gewijzigd bij de Wet van 12 Juni 1915 (Stbl. no. 247).
2) Zie noot 1 bldz. 37. ") Zie art. 32 Inv. 1921.



45
band in dienst te volbrengen of aanspraak gevende op pensioen; er valt dus b.v. niet onder den diensttijd, geëischt voor of recht gevende op bevordering.
„Het verblijf in eene strafklasse daaronder begrepen". Uit de redactie, mede in verband met het laatste lid van art. 29, volgt, dat de tijd van het voorwaardelijk ontslag wel als diensttijd wordt medegerekend.
De vraag of de krijgstuchtelijke straf van plaatsing in de tuchtklasse ook bij de berekening van den diensttijd invloed moet oefenen, wordt beantwoord door art. 23 W. K., hetwelk o. m. gelijke bepaling als van art. 33 W. v. M. S. geldend maakt voor de tuchtklassen der zee- en landmacht.
Artikel 34.
Tijdens het ondergaan van gevangenisstraf, militaire detentie of hechtenis, vervangende hechtenis daaronder begrepen, en tijdens zijn verblijf in de strafklasse is de veroordeelde militair onbevoegd ridderorden, eereteekenen, medailles of onderscheidingsteekenen, voor zoover deze beide laatste ter zake van vorigen dienst hij de gewapende macht zijn verkregen, te dragen. (W. v. M. S. 23, 60—65. — W. v. S. 435 no I. — W. K. 23.)
Het artikel regelt het tijdelijk verlies der bevoegdheid van een veroordeeld militair om eereteekenen enz. te dragen, evenals art. 23, derde lid, eene bepaling bevat omtrent het definitief verlies dier bevoegdheid. Eene algemeene regeling aangaande het verlies van eereteekenen enz. ontbreekt in onze wetgeving; komt zij tot stand, dan zullen wellicht art. 23, derde lid, en art. 34 komen te vervallen.
„Medailles en onderscheidingsteekenen, voor zoover enz." Die welke den militairen rang of eene bijzondere functie aanduiden, zijn daaronder niet begrepen b.v. de distinctieven van onderofficier, scherpschutter, e. d. g. — Zie voorts bij art. 23.
Artikel 35.
Ontzetting van de rechten, vermeld in artikel 28 no. 1 en 3 van het Wetboek van Strafrecht en, indien de veroordeelde niet militair is, tevens van het recht, vermeld in no. 2 van dat artikel, kan worden uitgesproken bij veroordeeling wegens eenig opzettelijk gepleegd misdrijf, in dit Wetboek omschreven. (W. v. S. 29.)
De rechten, genoemd in art. 28, nos. 1 en 3, W. v. S. zijn: „het beldeeden van ambten of bepaalde ambten" en „het kiezen en de verkiesbaarheid bij krachtens wettelijk voorschrift uitgeschreven verkiezingen". Ontzetting van deze rechten kan volgens het W. v. S. alleen plaats hebben „in de bij de wet bepaalde gevallen" en, wat het eerste recht betreft, bovendien bij veroordeeling ter zake van eenig ambtsmisdrijf (Titel XXVIII W. v. S.) of van een misdrijf, begaan onder een der verzwarende omstandigheden van art. 44 W. v. S. (zie art. 29 W. v. S.). Het werd wenschelijk geacht, de bevoegdheid van den rechter om de ontzetting van deze rechten uit te spreken, uit te breiden tot veroordeeling wegens opzettelijk gepleegde misdrijven, in het W. v. M. S. omschreven. Hierdoor blijft men geheel in de lijn van het gemeene recht. Immers, de misdrijven, in het W. v. M. S. opgenomen, zijn met ambtsmisdrijven gelijk te stellen (zie ook art. 84, derde lid, W. v. S.). Verder, ontzetting van het recht, genoemd in art. 28, no. 3, kan worden uitgesproken bij veroordeeling ter zake van misdrijf, waarbij plichten tegenover den Staat worden geschonden (vgl. artt.



46
130 en 380 W. v. S.), en nu bevatten de misdrijven van het W. v. M. S. toch ook direct of indirect schending van plichten tegenover den Staat. Aan het plegen van een dergelijk iriisdrijf mag het vermoeden worden ondeend, dat de uitoeferiing van Staatsrechten den dader niet veilig kan blijven toevertrouwd, en dat zijne gedragslijn daarbij door verkeerde motieven zou worden geregeld.
Het recht, genoemd in art. 28, no. 2, W. v. S., betreft „het dienen bij de gewapende macht"; ontzetting hiervan kan volgens het W. v. S. ook alleen plaats hebben in de bij de wet genoemde gevallen en ter zake van ambtsmisdrijven en misdrijven, begaan onder een der verzwarende omstandigheden van art. 44 W. v. S. (zie boven). Maakt nu een tniütair zich schuldig aan een der imsdrijven van het W. v. M. S., dan zal ten aanzien van de oplegging der bijkomende straf art. 23 W. v. M. S. toepassing vinden; voor den niet-militair is de bijzondere bepaling van art. 35 W. v. M. S. noodig met het oog op verschillende misdrijven, in oorlogstijd gepleegd.
„Opzettelijk gepleegd misdrijf". In eéne formule zijn dus samengevat de „bij de wet bepaalde gevallen"; de culpose misdrijven zijn uitgesloten. " Fin of van „opzettelijk gepleegd misdrijf" wel, kan worden gesproken, waar een doleuse gedraging een misdrijf oplevert, tot welks omsdirijving geen opzet behoort, kan worden betwijfeld. Vgl. de jurisprudentie op art. 33 W. v. S.
Artikel 36.
De militair die ontzet is van het in artikel 28 no. 2 van het Wetboek van Strafrecht vermelde recht, zal na het verstrijken van den duur der ontzetting, alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van bet hoofd van het daarbij betrokken Departement van Marine of van Oorlog, hetzij binnen zijn diensttijd worden opgeroepen om aan rijn verplichten krijgsdienst te voldoen, hetzij kunnen worden toegelaten tot eene verbintenis tot vrijwilligen krijgsdienst. (W. v. S. 31. — W. v. M. S. 24, 60-65, 107.)
Zie bij art. 24.
Artikel 37. ^
De bijkomende straffen, welke krachtens dezen Titel kunnen worden opgelegd, worden uitsluitend door den militairen rechter toegepast.
Titel VIII der Inv. 1921 onthoudt den burgerlijken strafrechter de kennisneming van door militairen begane delicten in het algemeen, omdat berechting daarvan door een bijzonderen militairen rechter noodig werd geacht. Waar het zóó staat behoort a fortiori den burgerlijken rechter de bevoegdheid te worden onthouden om in de zelden voorkomende gevallen van connexiteit (art. 81 Inv. 1921) ook de militaire beteekenis van het strafbare feit, voor zoover die in de oplegging van een der bijzondere militaire bijkomende straffen kan worden uitgedrukt, te waardeeren. Zoo noodig zal in die gevallen aan de den schuldige door den burgerlijken strafrechter opgelegde straf, door de militaire autoriteit eene krijgstuchtelijke bestraffing moeten worden toegevoegd (art. 59 W. K.). Art. 37 voorkomt, dat de burgerlijke rechter zich op grond van art. 2 W. v. M. S. bevoegd zou achten tot oplegging van eene der bijzondere militaire bijkomende straffen. (W. v. M. S. 20).
*) Dit artikel is ingelascht bij art. 7, Inv. 1921.



47
TITEL III.*)
Uitsluiting, vermindering en verhooging der strafbaarheid. Artikel 38.
Niet strafbaar is hij die in tijd van oorlog binnen de grenzen zijner bevoegdheid een naar de regelen van het oorlogsrecht geoorloofd feit begaat, of wiens bestraffing strijdig zoude zijn met een verdrag, geldende tusschen Nederland en de mogendheid waarmede Nederland in oorlog is, of met eenig voorschrift, ingevolge zoodanig verdrag vastgesteld. (W. v. S. 87. — W. v. M. S. 66, 71, 72.)
In zeer algemeene termen verwijst art. 8 W. v. S., ter wettelijke erkenning van het volkenrechtelijk beginsel der ex-territorialiteit, naar de uitzonderingen in het volkenrecht erkend, zonder dat die uitzonderingen min of meer volledig worden opgesomd. Evenzoo moet het W. v. M. S. zich tot een zeer algemeene verwijzing naar de „regelen van het oorlogsrecht" bepalen, ten einde straffeloosheid te waarborgen voor al die handelingen, die tijdens ze gepleegd worden als geoorloofde oorlogsdaden zijn te beschouwen. Daargelaten, dat eene strafwet niet de geschikte plaats voor nadere uitwerking zou zijn, is vooral het oorlogsrecht voor eenzijdige wettelijke regeling ten eenenmale onvatbaar. Zijn inhoud toch is voor een deel vastgesteld bij internationale overeenkomsten, die ieder oogenblik kunnen worden uitgebreid, ingekrompen of opgezegd; — in verband met andere denkbeelden, nieuwe uitvindingen of met verandering in de manier van oorlog voeren, zal het zich telkens wijzigen; — en bovendien zou het zeer ongeraden zijn, de regelen of gebruiken, door onze troepen in acht te nemen, a priori bij de wet vast te stellen, omdat het niet zelden van de handelingen der tegenpartij zal afhangen of wij ons ineen gegeven geval aan de eenmaal vastgestelde regelen zullen kunnen of mogen houden.
De wet moet den rechter vrij laten in het onderzoek nopens hetgeen het oorlogsrecht in ieder bijzonder geval al of niet medebrengt.
„Binnen de grenzen zijner bevoegdheid". De rechter heeft te onderzoeken of het feit, onder de hier bedoelde omstandigheden gepleegd door een bepaald persoon, naar de regelen van het oorlogsrecht geoorloofd is, niet of het objectief geoorloofd is.
„Of wiens bestraffing strijdig zou zijn met enz.". Wel omvat de uitdrukking „regelen van het oorlogsrecht", voorkomende in het eerste gedeelte van het artikel, naast het gewoonterecht ook het voor Nederland geldende conventioneele recht, niettemin was met het oog op de resultaten der Internationale Vredesconferentie ^) de aangeduide toevoeging noodzakelijk: niemand zij strafbaar in strijd met de daar vastgestelde verdragen en verklaringen. De woorden: „of met eenig voorschrift, ingevolge zoodanig verdrag vastgesteld" zijn noodig, omdat b.v. het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land', gevoegd bij het „Verdrag nopens de wetten en gebruiken van den oorlog te land" 8), zelf geen rechtskracht bezit, maar de mogendheden, ingevolge art. 1 van dat „Verdrag" voorschriften zullen geven overeenkomende met evengenoemd Reglement.
l) Zie hierbij Titel III van het Eerste Boek W. v. S.
*) Eerste Vredesconferentie, 1899; Tweede Vredesconferentie, 1907.
") Het op 18 October 1907 te 's-Gravenhage mede door de Nederlandsche gevolmachtigden onderteekend „Verdrag nopens de wetten en gebruiken van den oorlog te land" is goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909, (Stbl. no. 231), en bekend gemaakt bij K. B. van 22 Februari 1910 (SM. no. 73).
Zie art. 91.



48
Artikel 39. *)
Waar bij bet gemeene recht de toepasselijkheid van bijzondere voor minderjarige personen geldende bepalingen afhankelijk wordt gesteld van den leeftijd dien de schuldige heeft op het tijdstip van de uitspraak van het eindvonnis in eersten aanleg, treedt ten aanzien van zaken betreffende zoodanige minderjarige personen, waarvan de militaire rechter kennis neemt, voor dat tijdstip in de plaats het tijdstip waarop bet vonnis in eersten aanleg wordt gewezen.
Artikel 40. |
Voor de toepassing van artikel 38 van het Wetboek van Strafrecht ten aanzien van minderjarige militairen, wordt het rechterlijk bevel, dat de schuldige aan zijne ouders of zijn voogd zal worden teruggegeven, zoo bij in werkelijken dienst is, vervangen door het bevel van den rechter, dat de schuldige aan den commandeerenden officier zal worden teruggegeven.
Artikel 41.x)
Indien een minderjarige militair bij rechterlijk gewijsde tot de straf van plaatsing in eene tuchtschool, de vervangende straf daaronder niet begrepen, wordt veroordeeld, kan de militaire rechter tevens bepalen, dat bet militaire dienstverband wordt verbroken.
Artikel 42.x)
Indien een minderjarige militair hij rechterlijk gewijsde ter beschikking van de Regeering wordt gesteld, gaat de verbreking van het militaire dienstverband daarmede van rechtswege gepaard.
Artikel 43.1)
Ten aanzien van uit de koloniën afkomstige inlandsche personen, aan de militaire rechtsmacht onderworpen, die den leeftijd van achttien jaren nog niet hebben bereikt, rijn uitsluitend van toepassing de bepalingen ten aanzien van personen boven dien leeftijd geldende.
Niet het minst belangrijke vraagstuk, dat bij de invoering van het W. v. M. S. beantwoording vereischte, was dat betreffende den omvang, waarin de strafrechtelijke Kinderwetten *) van toepassing dienen te zijn ten aanzien van jeugdige militairen. Eene vraag, welke uit tweeërlei oogpunt moet worden
l) De artt. 39—43 zijn ingevoegd bij art. 8 Inv. 1921.
*) Wet van den 12den Februari 1901 (SnVI. no. 63). houdende wijziging in de bepalingen betreffende het straffen en de strafrechtspleging ten aanzien van jeugdige personen.
Hoofdstuk I. Wijziging of aanvulling van artikelen van het Eerste Boek W. v. S. en invoeging van nieuwe artikelen.
Gewijzigd of aangevuld: artt. 9, 12, 23, 24, 33, 34, 38, 39, 45. 49, 70, 74. 76 en 77.
Invoeging nieuwe artikelen: 27tó, 27ter, llquata, 33tó, 39&s. 39/er, 39ouorer. 39<7uin<7Uies, Wsexies, Wseptia, 39octies, 39noofes en 77te. .
Hoofdstuk II. Wijzigt het W. v. Sv. in verband met den inhoud van Hcwfdstuk I. Overigens strekken de wijzigingen o. a. tot uitbreiding van de rechten van de verdediging bij strafvervolging van jeugdige personen en bevatten zij voorschriften, in het belang van het kind in acht te nemen bij de instructie der zaak.
hoofdstuk III. Wijzigt de Wet op de regterlijke organisatie en het beleid der justitie.
HOOFDSTUK IV. Intrekking van de Wet van 15 Januari 1886 (Stbl. no. 7).
Hoofdstuk V. Intrekking art. 7, voorlaatste lid, van de Wet van 15 April 1886 (Stbl. no. 64).
hoofdstuk VI. Overgangs- en Slotbepalingen.
In dit verband moge er aan worden herinnerd, dat bij de Wet van 5 Juü (UM.no.o»j,



49
beschouwd: a. van de aanpassing van het gemeene materieele strafrecht voor jeugdige personen aan de bijzondere militaire verhoudingen; b. uit dat van de aanpassing van het gemeene formeele strafrecht voor jeugdige personen aan de bijzondere eischen van het militaire strafproces. Art. 8 Inv. 1921 strekt om de onder a. bedoelde aanpassing te geven; artt. 45 en 56 dier wet hebben overeenkomstige strekking met betrekking tot het onder b gestelde. x)
Het materieel-strafrechtelijke gedeelte der Kinderwetten heeft, gelijk bekend is, tweeërlei doel.
De meer negatieve zijde er van is deze, dat voorkomen wordt het opleggen van straffen, die, hetzij wegens de al te groote gestrengheid, hetzij in verband met de gemeenschappelijke opsluiting, voor kinderen verderfelijk zouden werken. De meer positieve zijde er van is deze, dat in plaats van die voor kinderen niet geschikte straffen, andere straffen of maatregelen worden gesteld, welke opvoedend op den jeugdigen misdadiger moeten werken en behalve het karakter van bestraffing ook in bijzondere mate een opvoedend karakter dragen. Zorg te dragen, dat eenerzijds ten aanzien van militaire minderjarigen het opleggen van te zware of ongeschikte straffen wordt vermeden en anderzijds de te treffen maatregelen aan de opvoeding worden dienstbaar gemaakt, was wel de allereerste eisch, welke bij de overweging dezer aangelegenheid behoorde te worden gesteld. En geen beteren waarborg, dat aan dezen eisch zou worden voldaan, werd aanwezig geacht, dan in beginsel te besluiten tot het aanvaarden óók voor de militairen van de bepalingen van het Eerste Boek W. v. S., waarna dan bij iedere kindersfra/ of kindermaafrege/ afzonderlijk moest worden overwogen, of deze ook voor jeugdige militairen van nut zou kunnen zijn, en zoo ja, of dan wellicht moeilijkheden, uit militair oogpunt rijzend, door een bijzonder voorschrift zouden kunnen worden uit den weg geruimd, althans verminderd.
Tijdens het Ministerie de Meester werd in het zittingjaar 1905/1906 (Bijlagen, 120) en daarna nogmaals in het zittingjaar 1906/1907 (Bijlagen, 155) reeds een poging gedaan om de onderwerpelijke aangelegenheid bij eene afzonderlijke wet te regelen, en van de zijde van de Tweede Kamer werd toen de wensen gesteld, dat aan jeugdige militairen „in elk opzicht" de gewone kinderberechting zou ten deel vallen.
De huidige toestand voldoet, zoover het materieele betreft, inderdaad geheel aan dezen eisch. Bij de sententies van 30 Januari 1906 en van 18 October 1907 *) heeft het H. M. G. uitdrukkelijk beslist, dat de bepalingen van het W. v. S., gelijk die bij de wet van 12 Februari 1901 (Stbl. no. 63) zijn vastgesteld, ook voor jeugdige militairen gelden, daarbij zich beroepende op art. 91 W. v. S.
Od de juistheid dezer jurisprudentie is kritiek geoefend.
houdende invoering van den kinderrechter en van de onder toezicht stelling van minderjarigen, in het Wetboek van Strafrecht onder de bepalingen betreffende strafrechtelijk minderjarigen alsnog is opgenomen een nieuw art. 39decies, hetwelk den rechter — ook den militairen — de gelegenheid geeft den schuldige in bepaalde gevallen en voor een bepaalden tijd onder toezicht te stellen op den in art. 373 van het Burgerlijk Wetboek omschreven grond.
Zie: ook art. 3 der Wet van 5 Juli I«l (Stbl. no. 833), tot vereenvoudiging van de rechtspleging rlm s^"' m werking getreden op 1 September 1922, waarbij eene nieuwe lezing van art. 74 W. v. S. is vastgesteld. Het laatste lid van het nieuwe art. 74 houdt wederom in: „De bepalingen van dit artikel gelden niet voor een minderjarigen persoon die tijdens het begaan van net feit den leeftijd van achttien jaren nag niet heeft bereikt."
) Additioneele Bepalingen betreffende de berechting van minderjarigen. (R. Z. en R L).
*) Mihtair-rechtelijk Tijdschrift, Deel I, bldz. 429 en Deel IV, bldz. 607. v. Dijk, Mil. StraJr. 4



50
Het zou geen practisch nut hebben te treden in eene beoordeeling van de waarde dier critiek, waar thans, op grond van den inhoud der artt. 1 en 2 W. v. M. S. en art. 76 Inv. 1921, vast staat, dat ten aanzien van den jeugdigen militair de militaire rechter zal hebben toe te passen de voor het burgerlijke land geldende bepalingen van het W. v. S., met inachtneming van de afwijkende bepalingen ter zake van het W. v. M. S.
De artt. 39—43 W. v. M. S. brengen nu weliswaar geen enkele principieele wijziging in evenbedoelde bepalingen van het W. v. S., doch zijn niettemin noodzakelijk te achten met het oog op de eischen van het militaire dienstverband, waarin het militaire kind zich bevindt.
Het is voorzeker niet overbodig hier te laten volgen eene beknopte uiteenzetting waarom voor het militaire land het strafstelsel W. v. S. bijna geheel gehandhaafd kon blijven, terwijl daarbij en daarna de noodzakelijk gebleken afwijkingen van dat stelsel zullen worden toegelicht.
Het bij de wet van 12 Februari 1901 (Stbl. no. 63) aan art. 9 W. v. S. toegevoegde tweede lid, houdt in:
„Bij veroordeeling van een minderjarigen persoon die tijdens de uitspraak van het eindvonnis in eersten aanleg den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft, wordt, behoudens het bepaalde bij artikel 39/er, eerste lid, en artikel 39sepiies, laatste lid, in plaats van de op het feit gestelde hoofdstraf, eene der volgende hoofdstraffen opgelegd naar de onderscheidingen gemaakt bij artikel 39septies:
1 °. plaatsing in eene tuchtschool; *)
2°. geldboete; *)
3°. berisping."3)
Eenig bezwaar tegen de mogelijkheid om straffen van geldboete en berisping ook aan militairen beneden den leeftijd van achttien jaar op te leggen, zal wel niet bestaan.
De geldboete vooral is een onmisbaar deel van het samenstel van strafrechtelijke bepalingen tegenover minderjarige militairen. Veelal toch zal een gepleegd strafbaar feit van zóó ernstigen aard zijn, dat de eventueele straf van berisping niet voldoende zou zijn, veel minder nog de teruggave, bedoeld in art. 38 W. v. S., 4) waarbij in het geheel geen straf wordt opgelegd.
Anderzijds is het zeer wel mogelijk, dat de dader niet blijk geeft van zoodanige karaktereigenschappen, dat zijne opzending naar de tuchtschool gerechtvaardigd zou zijn, noch zoodanige blijvende dwangopvoedmg te behoeven, dat hij met het oog hierop ter beschikking van de Regeering moet worden gesteld. ) In dergelijke gevallen is, wil men althans in overeenstemming blij-
*) 27tó, 27fcr, 39*epffo v.v.. W. v. S. *) 23 v.v.. Wsepties, W. v. S. *) 11 quota en 39sepnes, W. v. S. «) Art. 38 W. v. S.:
„Bij strafrechtelijke vervolging van een minderjarigen persoon wegens een feit, begaan voordat hij den leeftijd van zestien jaren heeft bereikt, kan de rechter bevelen dat de schuldige aan zijne ouders of zijn voogd zal worden teruggegeven, zonder toepassing van eenige straf.
6) Art. 39 W. v. S.:
„Bij strafrechtelijke vervolging van een minderjarigen persoon die tijdens de uitspraak van net eindvonnis in eersten aanleg den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, wegens een feit, vallende in de bepaling van een misdrijf, kan de rechter bevelen dat de schuldige ter beschikking van de Regeering zal worden gesteld* zonder toepassing van eenige straf, behoudens het bepaalde bij artikel 39/er, eerste lid.



51
ven met de bestaande opvatting, dat korte vrijheidsstraffen in het algemeen zooveel mogelijk moeten worden vermeden, geldboete de eenig mogelijke uitweg. En te eerder zal aan jeugdige militairen geldboete kunnen worden opgelegd, omdat militairen eene vaste soldij bekomen, waardoor de regelmatige afbetaling door hen zeiven zal worden bevorderd (art. 22, tweede lid, W. v. M. S.).
Evenzeer als de straf van berisping, als lichtste hoofdstraf voor alle militairen, ) in de W. K. is opgenomen, *) behoort deze voor jeugdigen in het militair strafrecht voor te komen, waar immers in tal van gevallen krijgstuchtelijke afdoening eener zaak niet mogelijk is, en dan ten aanzien van het militaire kind, evenals ten aanzien van het burgerlijke, de lichtste hoofdstraf „berisping toepassing moet kunnen vinden.
Bovendien, al moet toegegeven worden, dat de krijgstuchtelijke berisping harerzijds bijzondere voordeden heeft, het valt niet te ontkennen, dat de strafrechtelijke berisping eigenschappen vertoont, welke de krijgstuchtelijke niet bezitten kan. De indruk van eene berisping, door den voorzitter van den krijgsraad, c. q. van het H. M. G., uitgesproken, in plechtige zitting en van een inhoud waarbij met de bijzondere karaktereigenschappen van den veroordeelde en het milieu waaruit hij voortkwam, niet minder dan door den militairen chef wordt rekening gehouden, zal toch een nog sterker effect kunnen hebben j £_lniarti'- i6 W' K' omsc,,reven> voora' wanneer zij is voorafgegaan door de strafrechtelijke procedure (Vgl. Additioneele Bepalingen, R. Z. en R. L., artt. 45 en 56 Inv. 1921), welke bij eene krijgstuchtelijke straf ontbreekt. '
De tuchtsckoolstraf kan evenmin in het militaire strafrecht gemist worden. Niet alleen zou het vervallen van de tuchtschoolstraf ten gevolge hebben, dat in veel meer gevallen dan wenschelijk is een jeugdig militair tot gevangenisstraf zou moeten worden veroordeeld, doch bovendien zou de opvoedende zijde van het kinderstrafrecht hierdoor ernstige schade ondervinden.
Leger en vloot zijn in de eerste plaats een leerschool op het stuk van tucht; *) yooral jeugdige militairen staan onder bijzonder toezicht, terwijl daarentegen jeugdige personen, levende in de burgermaatschappij, niet zelden verstoken zijn van ieder toezicht, van elke leiding. Maar toch: „Minderjarigen" — aldus m de Memorie van Toelichting betreffende het ontwerp-Inv. 1921, bladz. 2°) —• .die in leger en vloot onverbeterlijk schijnen, kunnen vaak in eene tuchtschool nog tot nuttige burgers der maatschappij worden opgevoed", en de Regeering voegt daaraan onmiddellijk toe: „Het is allerminst gebrek aan waardeering voor de opvoedende kracht, welke ook van den militairen dienst pleegt uit te gaan, dat de ondergeteekenden tot deze meening heeft geleid."
Het behoeft voorzeker geen breed betoog, dat in leger en vloot met betrekIcing tot mdividueele opvoeding en tuchtvorming van minderjarigen niet te bereiken is, wat verkregen wordt in de voor dat doel bijzonder ingerichte en geoutilleerde tuchtscholen. Van niet geringe beteekenis is daarbij mede, L ii" j laatste ,aren een oordeelkundig stelsel van groepeering over de verschillende tuchtscholen is ingevoerd.
j) Bij de nog vigeerende militaire wetgeving alleen bestaande voor de officieren en onderofficieren der zeemacht.
*) Zie omtrent deze formeele berisping art. 6 W. K.
^ ..Eerste klasse van discipline", waarnaast als straf (of maatregel) „eene afzonderlijke of tweede klasse , waann manschappen geplaatst worden, die zich slecht gedragen, „totdat zij voldoende bewijzen van beterschap zullen hebben gegeven." (Art. 31 R. K. L.)



52
Hoe staat het nu met de wettelijke bevoegdheid van den militairen rechter met betrekking tot de oplegging, in vereeniging met een der kinder-hoofdstraffen (plaatsing in eene tuchtschool, geldboete en berisping), van eene bijkomende straf van het W. v. S. of van het M. W. S?
De bijkomende straffen van het W. v. S. (art. 9 b) zijn:
1°. ontzetting van bepaalde rechten; )
2°. plaatsing in eene rijkswerkinrichting;
3°. verbeurdverldaring van bepaalde voorwerpen;
4°. openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak.
Die van het W. v. M. S. (art. 6 b):
1°. ontslag uit den rnilitairen dienst met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen; 2°. verlaging;
3°. plaatsing in eene strafklasse; 4°. ontzetting van bepaalde rechten.
Art. 39septfes W. v. S., voorlaatste lid, *) bepaalt, dat de bijkomende straffen van art. 9, 1°., 2°. en 4°. W. v. S. tegen jeugdige personen niet mogen worden uitgesproken. Waar het W. v. M. S. ten deze geene afwijkende bepaling behelst, geldt mitsdien het voorlaatste lid van art. 39septies W. v. S. ook voor den militairen rechter. Hierbij is te overwegen dat de militaire bijkomende straf sub 4°., art. 6 W. v. M. S. overeenkomt met de bijkomende straf sub 1°., art. 9, W. v. S., en dus ook genoemde militaire bijkomende straf door den militairen rechter niet mag worden opgelegd.
Wat aangaat de bijkomende straf van verbeurdverklaring (artt. 9, 3 . en 33 v.v. W. v. S.), er bestaat inderdaad geen enkele reden, waarom zij niet evenzeer tegen jeugdige militairen, als tegen niet-miütaire delinquenten zou kunnen worden uitgesproken. .
De eerste der miUtaire bijkomende straffen — ontslag uit den rnilitairen dienst met of zonder ontzetting — kan volgens art. 23 W. v. M. S. alleen worden opgelegd bij veroordeeling tot de doodstraf of tot gevangenisstraf, en kan dus niet gekoppeld worden aan een der ldnder-hoofdstraffen.
x) Art. 28 W. v. S.:
„ De rechten waarvan de schuldige, in de bij de wet bepaalde gevallen, bij rechterlijke uitspraak kan worden ontzet, zijn: 1°. het beldeeden van ambten of bepaalde ambten: 2". het dienen bij de gewapende macht;
3°. het kiezen en de verkiesbaarheid bij krachtens wettelijk voorschrift uitgeschreven verkiezingen;
4°. het zijn van raadsman of gerechtelijk bewindvoerder;
5°. de uitoefening van bepaalde beroepen.
*) Art. 39sepnes W. v. S. (voorlaatste lid en laatste lid):
„De in artikel 94 1°., 2°. en 4°. vermelde bijkomende straffen worden niet opgelegd, indiende schuldige tijdens de uitspraak van het eindvonnis in eersten aanleg den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt. . ...
Ten opzichte van minderjarigen, die den leeftijd van zestien jaren wel, doch dien van achttien jaren nog niet hebben bereikt, kan de rechter de voorafgaande bepalingen van dit artikel buiten toepassing laten en recht doen naar de bepalingen ten aanzien van personen boven den leeftijd van achttien jaren geldende, met dien verstande echter, dat het opleggen van hechtenis, vervangende hechtenis daaronder begrepen, blijft uitgesloten.



53
De verlaging en de plaatsing in een strafklasse kunnen onder zekere voorwaarden door den militairen rechter uitgesproken worden bij elke veroordeeling (artt. 25 en 26 W. v. M. S.), en mitsdien ook bij veroordeeling van een jeugdig militair tot een der kinder-hoofdstraffen. Het kan dan ook voorzeker gewenscht zijn, dat aan een jeugdig militair, tegen wien de militaire rechter een kinder-hoofdstraf meent te moeten uitspreken, tevens de militaire rang x) ontnomen worde.
En evenzeer kan net gewenscht zijn, dat een minderjarige, alvorens deze tot tuchtschoolstraf, met het daaraan wellicht verbonden verbreken van het militair dienstverband (art. 41 W. v. M. S.), wordt veroordeeld, door den militairen rechter, combineerende plaatsing in de strafklasse met de hoofdstraf berisping of geldboete, nog de gelegenheid worde gegeven zich in het leger of op de vloot te verbeteren gedurende zijn verblijf in eene strafklasse, waarin hij onderworpen wordt aan eene gestrengere krijgstucht. De Bijzondere Commissie erkende gaarne (Voorloopig Verslag, ontwerp-Inv. 1921, op art. 8), dat eene zoodanige plaatsing in eene strafklasse als bijkomende straf bij de kinderhoofdstraffen van berisping en geldboete, ter voorkoming van veroordeeling tot tuchtschoolstraf en daaraan c. q. verbonden verbreking van het dienstverband, in vele gevallen gewenscht kan zijn, doch zij meende te mogen betwijfelen, dat daarmede afdoende zou zijn aangetoond, dat de bepalingen betreffende de bijkomende straf van plaatsing in eene strafklasse geene aanvulling behoeven. Immers — aldus vervolgt de Bijzohdere Commissie — ook bij de oplegging van tuchtschoolstraf zal als bijkomende straf plaatsing in eene strafklasse kunnen worden gelast, terwijl de vraag of deze combinatie al dan niet gewenscht is, in de Memorie van Toelichting (ontwerp-Inv. 1921) in het geheel niet wordt aangeroerd.
In de Memorie van Antwoord (bldz. 6) betoogt de Regeering naar aanleiding van deze opmerking:
„De Memorie van Toelichting zegt op bladz. 14, dat de mogelijkheid allerminst is uitgesloten, dat door zijn tuchtschoolstraf de minderjarige zal loeren zich aan te passen aan militaire verhoudingen. Waar de omstandigheden er aanleiding toe geven te veronderstellen, dat die mogelijkheid vermoedelijk — zekerheid daaromtrent zal wel nimmer bestaan — verwezenlijkt zal worden, zal het niet noodig zijn om naast genoemde straf nog de bijkomende straf van plaatsing in eene strafklasse op te leggen. Er zullen zich echter gevallen kunnen voordoen, waarin de rechter het noodig oordeelt, dat de jeugdige militair niet onmiddellijk na zijn ontslag uit de tuchtschool in de kazerne of aan boord terugkeert, maar een overgangstijdperk doormaakt in de strafklasse. Hij zal daar het in de tuchtschool aangeleerde, het hem bijgebrachte aanpassingsvermogen aan militaire verhoudingen, in practijk kunnen brengen, waarbij het op hem uit te oefenen militaire toezicht, dat uiteraard strenger en meer individueel en dus beter zal kunnen zijn dan zulks bij den troep mogelijk is, hem tot grooten steun zal kunnen zijn. De overgang van de tuchtschool tot het gewone militaire milieu zal daardoor meer geleidelijk plaats hebben, wat voor bepaalde personen een voordeel kan zijn. Of het geval, dat de rechter meent van zijne bevoegdheid om de beide hierbedoelde straffen te combineeren te moeten gebruik maken, zich dikwijls zal voordoen, meenen de ondergeteekenden temogen betwijfelen, maar dit behoeft nog niet een reden te zijn om dergelijke combinatie uit te sluiten. Hoe grooter de keuze is voor
) Cq. kan terugbrenging in lagere klasse wenschelijk zijn (art. 25 W. v. M. S.).



54
den rechter, hoe grooter ook de kans zal zijn, dat hij voor een bepaald geval de meest geschikte straf zal kunnen opleggen en de ondergeteekenden stellen voldoende vertrouwen in den militairen rechter om hem ten deze in zijne keuze vrij te laten. Mocht men als bezwaar willen aanvoeren, dat een jeugdig, pas uit de tuchtschool ontslagen militair niet in de strafklasse thuis behoort, omdat hij daardoor geplaatst wordt in een voor hem niet passend milieu, dan kan daar tegenover worden gesteld, dat jeugdige militairen ook in andere gevallen in de strafklasse geplaatst kunnen worden. De daaraan verbonden nadeelen kunnen trouwens worden ondervangen door in den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in artikel 24 x) van het Wetboek van Militair Strafrecht, de noodige Voorschriften op te nemen om te voorkomen, dat de jeugdige in de strafklasse geplaatste militairen met de oudere daarin verblijvende militairen in aanraking komen.
Zijn alzoo de kinderhoofdstraffen (W. v. S.) en de ook voor den jeugdigen militair geldende bijkomende straffen-. v. S. en W. v. M. S.) aan de hand van het Rapport 1917 en de bij de behandeling van de ontwerp-Inv. 1921 gewisselde bescheiden, van een militair-strafrechtelijk standpunt belicht, thans nog een kort woord met betrekking tot de beide kinder/naarrege/en van het W. v. S.; artt. 38 en 39 (noot 4 en 5, bldz. 50).
Ook deze artikelen zullen ingevolge de artt. 1 en 2 W. v. M. S. door den militairen rechter zijn toe te passen ten opzichte van het militaire kind, met toepassing evenwel van de afwijkingen, vastgesteld in de nieuwe artt. 40 en 42 W. v. M. S. Er schijnt dan ook geen enkele grond aanwezig te zijn, welke zich zou verzetten tegen een zooveel mogelijk gelijke behandeling, ook ten deze, van de jeugdige militaire overtreders en andere jeugdige delinquenten.
De algemeene beschouwingen betreffende de berechting van den jeugdigen militair mogen besloten worden met de aandacht te vestigen op het belangrijke voorschrift van art. 39septies, laatste Kd, W. v. S., krachtens hetwelk de militaire rechter ten opzichte van minderjarige militairen die den leeftijd van zestien wel, doch dien van achttien jaren nog niet hebben bereikt, de kinder-straffen buiten toepassing kan laten, en hen tot de straffen voor personen boven den leeftijd van achttien jaren kan veroordeelen met uitsluiting alleen van hechtenis, vervangende hechtenis hieronder begrepen.
Ad art. 39. In het W. v. S. wordt steeds gesproken van den leeftijd, dien de minderjarige op het tijdstip van de uitspraak van het vonnis in eersten aanleg heeft bereikt (zie artt. 23, 39 en 39septies). Aangezien in het gewone strafrecht de rechter bij het vonnis weet, wanneer de uitspraak zal zijn, kan dit geen moeilijkheden geven en kan de rechter bij het wijzen van het vonnis zelf nagaan, welk recht hij zal moeten toepassen.
In het militair strafrecht echter zou het instituut van de „approbatie , waarop de uitspraak moet wachten en omtrent welker tijdstip de rechter zelf niets kan bepalen, dezen verhinderen te berekenen, welk recht hij moet toepassen, indien .dit ook hier werd afhankelijk gesteld van de „uitspraak . Nu algeheele aansluiting bij het gemeene recht niet mogelijk is, werd het juist geacht om in het art. 39 voor het „tijdstip van de uitspraak van het eindvonnis in eersten aanleg" een tijdstip in de plaats te stellen, dat zoo dicht mogelijk ligt bij de uitspraak in eersten aanleg. Als zoodanig zou dan
l) Thans 32.



55
eerder in aanmerking komen het tijdstip waarop het vonnis in eersten aanleg is „gearresteerd" dan dat waarop het is „gewezen". Intusschen geldt tegen het tijdstip van de „arrestatie", evenals tegen dat van de „uitspraak" (in militaire zaken), het bezwaar dat dit tijdstip op het oogenblik, dat de krijgsraad de straf moet bepalen, niet vaststaat. Het vonnis kan pas gearresteerd worden, nadat het is opgesteld, en het tijdstip, waarop het arresteeren plaats heeft, zal dus afhangen van den tijd benoodigd voor het stellen van het vonnis, waarop verschillende omstandigheden van invloed kunnen zijn. Aangezien het tijdstip, waarop het vonnis wordt „gewezen", in het militaire recht het eenige is, hetwelk werkelijk vaststaat, is dit tijdstip in de plaats gesteld van dat, bepaald m het W. v. S. De in het art. 39 aangenomen regel is daarenboven voor den jeugdigen beklaagde het voordeeligst.
Uit de redactie van art. 39 blijkt duidelijk, dat het daarin vastgestelde alleen geldt in zaken, waarvan de militaire rechter kennis neemt.
Ad art. 40. Art. 38 W. v. S. (noot 4, bldz. 50) spreekt van „teruggave aan de ouders". Behoud van deze uitdrukking met betrekking tot den jeugdigen militair zou het misverstand kunnen verwekken, dat na eene dergelijke beslissing de ouders vrij zouden zijn ten opzichte van den minderjarige die beschikkingen te nemen, welke zij gewenscht achten en dat zij b.v. bevoegd zouden zijn den jongen aan den verderen dienst te onttrekken. Vandaar dat deze maatregel is geheeten „teruggave aan den commandeerenden officier".
„Commandeerenden officier". Zie aant. bij art. 16.
Staat de jeugdige militair terecht voor den burgerlijken rechter (zie inzonderheid art. 81 Inv. 1921), dan zal deze het art. 40 moeten toepassen; immers de jeugdige militair is in dit geval toch ook aan de militaire rechtsmacht onderworpen (vgl. de uitdrukking „bij voorkeur" in art. 81 Inv. 1921), zoodat art. 2 W. v. M. S. van toepassing geacht kan worden. Niet bevoegd is de burgerlijke rechter tegen den jeugdigen militair een der bijkomende militaire straffen uit te spreken (art. 37 W. v. M. S.).
Ad art. 41. Plaatsing in eene tuchtschool is de eenigste kinder-hoofdstraf waarbij wellicht ontslag uit den dienst als bijkomende straf te rechtvaardigen zou zijn. Art. 23 W. v. M. S. behoeft niettemin geene aanvulling, wijl art. 41 voor het ontslag als straf in de plaats stelt verbreking van het militair dienstverband bij wijze van administratieven, door den rechter bevolen, maatregel.
Het voortduren van het militair verband van een tot tuchtschool veroordeelde zal ongewenscht kunnen zijn zoowel voor den veroordeelde zelf als voor den goeden gang van den militairen dienst.
De toepassing van den maatregel is facultatief; allerminst toch is uitgesloten, dat door zijne tuchtschoolstraf de minderjarige zal leeren zich aan te passen aan militaire verhoudingen, terwijl anderzijds een steeds intredend gevolg van verbreking van dienstverband door sommigen als eene premie zou kunnen werken op de straf teneinde aldus in de burgermaatschappij te kunnen terugkeeren.
Waar art. 37 W. v. M. S. bepaalt, dat de bijkomende straffen van dat Wetboek alleen door den militairen rechter mogen worden opgelegd, is het reeds daarom logisch dat ook de verbreking van het dienstverband, overeenkomende met het ontslag van art. 23 W. v. M. S., alleen door dien rechter zal kunnen geschieden.
Zeker bestaat er grond voor de vraag of het geen aanbeveling zou hebben verdiend te bepalen, dat bij de veroordeeling van een onderofficier tot tucht-



56
schoolstraf de verlaging tevens door den rechter moet worden uitgesproken, teneinde te voorkomen den ongewenschten toestand, dat een onderofficier in de tuchtschool zou verblijven.
Tot het doen van een dergelijk voorstel is de Regeering niet overgegaan, omdat zij als beginsel had aanvaard, niet dan bij besliste noodzakelijkheid wijzigingen in het W. v. M. S. voor te stellen. Eene dergelijke noodzakelijkheid werd ten deze niet aanwezig geacht, omdat eenerzijds mag worden verwacht, dat slechts zelden onderofficieren beneden den leeftijd van achttien jaar voor eene tuchtschoolstraf, tenzij dan voor subsidiaire, zullen in aanmerking komen, en anderzijds in de zeldzame gevallen, dat dit geschiedt, de al of niet noodzakelijkheid tot verlaging aan den krijgsraad kan worden overgelaten. Men kan zich inderdaad zeer goed denken, dat het ondergaan van tuchtschoolstraf, en vooral die van subsidiaire, niet plaats vindt om redenen, welke het bekleeden van een rang niet zouden gedoogen. Zie voorts art. 39septies, laatste lid.W. v. S. (noot 2, bldz. 52).
Ad art. 42. Zie art. 39, eerste lid, W. v. S. (noot 5, bldz. 50).
Wanneer een kind, bij het onderzoek, dat naar aanleiding van een door hem gepleegd strafbaar feit plaats heeft, blijkt eene zóó verwaarloosde opvoeding te hebben gehad, dat het gewenscht is, daarin van Regeeringswege te voorzien — een toestand, die gemakkelijk kan voorkomen, wanneer het militair dienstverband eerst onlangs is aangevangen —, dan mag de omstandigheid, dat deze minderjarige een militair is, geen reden zijn hem die betere opvoeding te onthouden. En wanneer dan — wat toch zeer wel mogelijk is — het leger of de vloot bovendien blijkt niet te zijn de geschikte omgeving voor een zoodanig karakter, dan zal opvoeding van Regeeringswege op dezelfde wijze als ten aanzien van niet-militaire kinderen pleegt te geschieden, de eenige oplossing zijn. Intusschen, met dezen maatregel zal moeten gepaard gaan verbreking van het dienstverband, en wel van rechtswege, zulks met het oog op den langen duur der opvoeding van Regeeringswege, waardoor de fijksopvoedeling steeds gedurende geruimen tijd zijn militaire diensten toch niet zou kunnen nakomen.
De vraag is nog onder de oogen gezien, of ten aanzien van militairen nog wel kan worden gesproken van „ter beschikking van de Regeering gesteld". Het behoud van den naam schijnt echter gewettigd. Deze uitdrukking beteekent, dat de Regeering inneemt de plaats van de ouders, iets wat niet het geval is met den gewonen militair, al zal deze in tal van punten de bevelen der Regeering moeten navolgen.
Ad art. 43. Op 1 Januari 1918 is het nieuwe Wetboek van Strafrecht in Nederlandsch-Indië in werking getreden, waarmee echter nog geen rekening was gehouden bij de indiening van het oorspronkelijk ontwerp-Inv. 1921.
Gaat men na, aldus de Memorie van Antwoord betreffende het ontwerpInv. 1921, welke bijzondere voorschriften het Indische Strafwetboek met betrekking tot jeugdige personen bevat, dan blijkt, dat alléén bij strafrechtelijke vervolging van minderjarigen wegens een strafbaar feit, begaan, voordat zij den leeftijd van zestien jaren hebben bereikt, de rechter bijzondere maatregelen en straffen zal kunnen bepalen. Aangezien nu bij de zeemacht inlandsche schepelingen beneden den leeftijd van zestien jaar niet dan bij hooge uitzondering kunnen voorkomen, kwam het niet noodig voor te hunnen aanzien eene bijzondere regeling te treffen.
Inlandsche schepelingen, die een strafbaar feit hebben begaan, terwijl zij



57
reeds den zestienjarigen leeftijd, maar nog niet dien van achttien jaren hebben bereikt, zullen evenmin als hunne niet-militaire landgenooten als strafrechtelijk minderjarigen worden behandeld.
io(iPLgr0nd Van de Wet Van 18 A**a 1885 (StbL no- 98> z'in bii K. B. van 18 Februari 1887 (Stbl. no. 36), zooals dit laatstelijk is gewijzigd bij het K B van 22 Januari 1920 (Stbl. no. 34), bijzondere voorschriften gegeven voor de wijze waarop tot de inlandsche bevolking behoorende militaire veroordeelden de hun opgelegde gevangenisstraf, militaire gevangenisstraf, militaire detentie en hechtenis ondergaan. Deze straffen worden daarbij omgezet in straffen, welke ook aan hunne niet-militaire landgenooten kunnen worden opgelegd, en waarbij van het ondergaan van celstraf geen sprake is. Art. 21 W. v. M. S. opent de gelegenheid om bij algemeenen maatregel van bestuur ook onder de werking van dat Wetboek voorschriften te geven om de aan inlandsche militairen opgelegde straffen te doen ten uitvoer te leggen op gelijke wijze als aan de nietmihtairen opgelegde straffen. Op die wijze zullen dus inlandsche militairen der zeemacht en niet-militairen op vrijwel gelijken voet behandeld worden.
Is dus opneming in Indische Rijksopvoedingsgestichten of tuchtscholen met aangewezen, zoo zou opneming in de Nederlandsche gestichten van dien aard reeds moeten afstuiten op de practische bezwaren daaraan verbonden. Men denke aan de overbrenging naar Europa en aan het régime in de Nederlandsche gestichten, dat m het geheel niet op inlanders berekend is.
Artikel 44.
Voor de toepassing van artikel 39fer van het Wetboek van Strafrecht wordt de doodstraf gelijkgesteld met levenslange gevangenisstraf. x)
De wijzigingen, welke door de wet van 12 Februari 1901 (Stbl. no. 63) „houdende wijziging in de bepalingen betreffende het straffen en de strafrechtspleging ten aanzien van jeugdige personen" in het W. v. S. zijn gebracht, gelden, met toepassing van de voorschriften van de artt. 39—43 W. v. M. S.[ ook voor jeugdige militaire beklaagden; voor zoover betreft de toepassing van het W. y. M. S., geschiedt dit ingevolge art. 1 van dit wetboek. De bepaling van art. 44 is noodzakelijk om de toepassing van art. 39rer W. v. S. te regelen voor de gevallen, dat door een jeugdig persoon — als in genoemde Wet is omschreven — eenig misdrijf is begaan, waarop in het W. v. M. S. de doodstraf is gesteld, en de rechter toepassing van art. 39, eerste lid, jo. 39rer W. v. S. wenschelijk heeft geoordeeld; in die gevallen kan alzoo een gevangenisstraf worden opgelegd van ten hoogste tien jaren.
) Art. 39<er W. v. S. luidt: „Bij het bevel, dat de schuldige aan een misdrijf, waarop als maximum eene gevangenisstraf van drie jaren of meer is gesteld, ter beschikking van de Regeering zal worden gesteld, kan de rechter den schuldige tevens veroordeelen tot gevangenisstraf van ten hoogste de helft van het maximum op het misdrijf gesteld. Geldt het een misdrijf waarop levenslange gevangenisstraf is gesteld, dan kan gevangenisstraf worden opgelegd van ten hoogste tien jaren.
De ingevolge dit artikel opgelegde gevangenisstraf wordt niet tenuitvoergelegd vóór den dag, waarop de voorziening van Regeeringswege in de opvoeding van den schuldige onvoorwaardelijk eindigt.'



58
Artikel 45.
Indien een misdrijf waarop bij het gemeene recht levenslange gevangenisstraf is gesteld, gepleegd is in tijd van oorlog door een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon, en de rechter oordeelt dat de veiligheid van den staat de toepassing van de doodstraf eischt, kan de schuldige tot die straf worden veroordeeld. (W. v. S. 87. — W. v. M. S. 9, 71. 72.)
„Een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon". Het artikel is met voordacht in dier voege geredigeerd, dat het niet alleen op militairen betrekking heeft, maar ook op de andere aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen (zie artt. 77 en 78 Inv. 1921). Ook voor die niet-militairen behoort de toepassing der doodstraf mogelijk te zijn, wanneer zij de ernstige misdrijven van het gemeene recht, waarop levenslange gevangenisstraf is gesteld, *) in tijd van oorlog plegen (ter zake van feiten, omschreven in het W. v. M. S., is ook voor hen art. 9 van dat Wetboek toepasselijk). En dit niet alleen, wanneer landgenooten in ons leger verraad plegen, moedeloosheid of verwarring stichten, desertie naar den vijand of oproer teweegbrengen of bevorderen; de toepassing der doodstraf kan evenzeer onvermijdelijk zijn tegenover de bewoners van een door ons leger bezet vijandelijk gebied. Wanneer door deze laatste personen misdadige handelingen worden gepleegd (brandstichting in magazijnen van levensmiddelen, fourage of munitie, vernieling van spoorwegen, bruggen enz.), dan zijn zij als vijanden te behandelen en kunnen zij in het gevecht krachtens oorlogsrecht worden gedood. Worden zij buiten gevecht gearresteerd, dan is neerschieten zonder vorm van proces ongeoorloofd; hen eenvoudig als krijgsgevangenen aan te houden en na het sluiten van den vrede weer vrij te laten, kan ondoenlijk of onvoldoende zijn. Zonder twijfel moet op hen als verraders de doodstraf kunnen worden toegepast — ofschoon zij in streng wetenschappelijken zin geen verraders zijn —, indien hun dood noodzakelijk is voor „de veiligheid van den Staat". — Zie voorts bij art. 9.
Artikel 46.
Indien een militair door het begaan van een misdrijf waarop hechtenis is gesteld, een dienstplicht schendt, wordt hij, onverminderd de toepassing van artikel 44 van het Wetboek van Strafrecht, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste den duur der op dat misdrijf gestelde hechtenis. (W. v. M. S. 60—63, 65.)
Dit artikel heeft, zooals blijkt, alleen betrekking op verschillende misdrijven van het gemeene recht, n.1. de culpose misdrijven, waarop hetzij hechtenis alleen, hetzij hechtenis alternatief met ééne of twee andere hoofdstraffen is gesteld (b.v. artt. 158, 163, 165, 167, 169, 171, 173, 175, 198, 199, 283, 307, 308 e. a.); de bepaling is een uitvloeisel van het beginsel, dat in het algemeen de culpa in het militair strafrecht een zwaarder karakter bezit dan in het gemeene strafrecht. Om allen twijfel buiten te sluiten, is de toepasselijkheid van art. 44 W. v. S. uitdrukkelijk vermeld.
„Dienstplicht". Deze uitdrukking wordt niet nader omschreven, evenmin als „ambtsplicht" in het W. v. S. (zie art. 44) wordt gedefinieerd.
*) Artt. 92, 93, 97, 102, 108, 115, 157, 164. 166. 168, 170, 172, 174, 288, 289 W. t. S.



59
Artikel 47.
Ten aanzien van een militair die tijdens zijn verblijf in de strafof in de tuchtklasse een misdrijf begaat, met het oogmerk om uit den militairen dienst ontslagen te worden, wordt, wanneer dat ontslag wordt uitgesproken, het maximum van de op het misdrijf gestelde tijdelijke gevangenisstraf verhoogd met de helft van den duur van den nog onvolbrachten diensttijd van den veroordeelde. (W. v M S. 23, 26 v.v., 60—63. — W. K. 18 v.v.)
De militair, die zich voortdurend aan wangedrag schuldig maakt met het doel ontslag uit den dienst te verkrijgen, zal veelal door de militaire autoriteit in de tuchtklasse worden geplaatst of wel, bij veroordeeling, door den rechter in de strafklasse; pleegt hij aldaar een misdrijf met hetzelfde doel, dan geeft art. 47 gelegenheid het strafmaximum beduidend te verhoogen, wanneer het ontslag wordt uitgesproken. Ingevolge art. 10 W. v. S. jo. 10 W. v. M. S. zal echter de totale duur der tijdelijke gevangenisstraf vijftien achtereenvolgende jaren niet mogen overschrijden, behoudens in de gevallen, in eerstgenoemd artikel omschreven. De bepaling van art. 47 heeft voornamelijk ten doel preventief te werken.
„Diensttijd". Zie bij art. 33.
Artikel 48.
Ten aanzien van een militair die opzettelijk met een militair van minderen rang aan eenig opzettelijk gepleegd misdrijf deelneemt, wordt het maximum van de daarop gestelde tijdelijke gevangenisstraf met de helft verhoogd. (W. v. M. S. 60—65. — W. v. S. 47 v.v.)
Neemt een meerdere met zijne ondergeschikten opzettelijk aan eenig misdrijf deel (van een culpoos misdrijf kan hier moeilijk sprake zijn, doch het artikel spreekt ten overvloede van „opzettelijk gepleegd" misdrijf), dan ligt daarin eene bijzondere plichtverzaking, die de schuld van den meerdere verzwaart; hij toch moet niet alleen zijne minderen met een goed voorbeeld voorgaan, maar in het algemeen ook waken tegen het plegen van strafbare feiten (vgl. artt. 115, 131 C. W. L., 118, 124 C. W. Z.).
Evenals werd opgemerkt bij art. 47, mag ook hier de verhoogde straf, behoudens de in art. 10 W. v. S. genoemde gevallen, den duur van vijftien achtereenvolgende jaren niet overschrijden.
„Ten aanzien van een militair". Wanneer meerderen van verschillenden rang met minderen aan het misdrijf deelnemen, zal de strafverzwaring op al die meerderen worden toegepast, niet enkel op den hoogste in rang.
„Opzettelijk". De militair van hoogeren rang moet weten, dat militairen van minderen rang aan het feit deelnemen.
„Rang". Zie bij art. 25.
„Deelneemt . Hieronder vallen alle vormen van daderschap en medeplichtigheid (artt. 47 v.v. W. v. S.).
Is op het misdrijf b.v. maximum 3 jaar gevangenisstraf gesteld, dan kan de meerdere ingevolge art. 48 als dader 4 jaar en 6 maanden krijgen, als medeplichtige % van 4 jaar en 6 maanden = 3 jaar (art. 49, eerste lid, W. v. S.).



60
TITEL IV. *) Poging. Artikel 49.
Ter zake van poging tot een misdrijf waarop de doodstraf is gesteld, wordt gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren opgelegd.
TITEL V. *)
Deelneming aan strafbare feiten. Artikel 50.
Ter zake van medeplichtigheid aan een misdrijf waarop de doodstraf is gesteld, wordt gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren opgelegd. (W. v. S. 48, 49.)
TITEL VI. *) Samenloop van strafbare feiten. Artikel 51.
De betrekkelijke zwaarte der in dit Wetboek gestelde hoofdstraffen wordt bepaald door de volgorde van artikel 6, onverminderd de bepaling van artikel 61 van het Wetboek van Strafrecht.
De gevangenisstraf, gesteld in het Wetboek van Strafrecht, staat in zwaarte gelijk met de gevangenisstraf van dit Wetboek.
Voor de toepassing van de bepalingen betreffende den samenloop en o. a. ook van art. 1, tweede lid, W. v. S., moest worden vastgesteld de relatieve zwaarte van de straffen in het W. v. M. S. opgenomen, zoowel bij vergelijking onderling als bij vergelijking met de straffen van het W. v. S. Art. 6 bepaalt die relatieve zwaarte bij onderlinge vergelijking; bij vergelijking met de hoofdstraffen van het gemeene recht bestaat nu deze volgorde: doodstraf, gevangenisstraf (zie hierbij tweede lid van art. 51), hechtenis, geldboete. De militaire detentie komt hierbij niet in aanmerking, aangezien deze straf op geen der misdrijven is gesteld (zie art. 11).
Artikel 52.
Bij veroordeeling tot de doodstraf of tot levenslange gevangenisstraf kan daarnevens, behalve de in artikel 59 van het Wetboek van Strafrecht aangewezen straffen, geene andere straf worden opgelegd dan ontslag uit den militairen dienst met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen. (W. v. M. S. 23.)
Art. 59 W. v. S. berust op de overweging, dat, behalve de daar vermelde straffen, geen andere op den tot levenslange gevangenisstraf veroordeelde kunnen worden uitgevoerd. Wat voor de levenslange gevangenisstraf geldt, moet ook gelden bij oplegging van de doodstraf.
Het geval, dat „ontslag zonder ontzetting" naast doodstraf of levenslange
*) Zie hierbij Titel IV van het Eerste Boek W. v. S. *) Zie hierbij Titel V van het Eerste Boek W. v. S. *) Zie hierbij Titel VI van het Eerste Boek W. v. S.
SM



61
gevangenisstraf zou moeten worden opgelegd, schijnt ondenkbaar, terwijl het plaatsen in eene strafklasse vóór de executie dwaasheid zou zijn. Ook de verlaging is niet in het artikel opgenomen, aangezien in geval van gratie in den regel de straf zal veranderd worden in tijdelijke gevangenisstraf en daarbij overwogen zal worden of verlaging noodzakelijk is; wordt geheele vrijstelling van straf verleend, dan zal er ook wel geen bezwaar zijn, den begenadigde zijn rang van onderofficier te doen behouden.
Artikel 53.
Bij samenloop van strafbare feiten op de wijze in de artikelen 57 en 58 van het Wetboek van Strafrecht bedoeld, worden de straffen van plaatsing in eene strafklasse opgelost in ééne straf, waarvan de duur wordt bepaald binnen de grenzen van artikel 27 van dit Wetboek.
(W. v. M. S. 26.)
Het artikel berust op dezelfde beginselen als art. 60, no. 1, en art. 62, laatste lid, W. v. S.
TITEL VII.l)
Misdrijven naar het gemeene strafrecht alleen op klachte vervolgbaar. Artikel 54.2)
Indien een der misdrijven omschreven in de artikelen 245, 248rer en 281 van het Wetboek van Strafrecht, gepleegd is in tijd van oorlog, door een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon, kan de vervolging ambtshalve plaats hebben. (W. v. S. 87. — W. v. M.
S. 71, 72.)
Het W. v. S. kent verscheidene klachtdelicten *); bij de samenstelling van dat Wetboek werd „als eenige grond voor de afhankelijkheid der vervolging van den wil van hem, tegen wien het misdrijf is gepleegd, erkend de mogelijkheid, dat het bijzonder belang grooter nadeel lijdt door het instellen dan het openbaar belang door het niet instellen der strafactie". Ligt in deze woorden reeds opgesloten, dat zelfs in gewone, rustige tijden het openbaar belang kan worden geschaad door het achterwege blijven der vervolging, de mogelijkheid daarvan is in tijd van oorlog nog veel grooter. Waar de discipline in het leger gevaar kan loopen door vervolging achterwege te laten, behoort dus vervolging ambtshalve mogelijk gemaakt te worden; zij zal natuurlijk alleen dan worden ingesteld, wanneer werkelijk het belang van het leger door het misdrijf wordt geschaad.
Bovenstaande overweging werd alleen van toepassing geacht op de in het artikel genoemde klachtdelicten.
„Een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon". Zie Titel VIII Inv. 1921.
*) Zie hierbij Titel VII van het Eerete Boek W. v. S.
*) Art. 2487er is ingevoegd bij art. 9 Inv. 1921 (zie Wet van 20 Mei 1911, Stbl* no. 130, tot bestrijding van zedeloosheid). 3) Artt. 241, 245, 248ter, 269—273, 281, 284, 316, 318, 319, 324, 338, 348, 353 en 420.



62
TITEL VIII.*) Verval van net recht tot strafvordering en van de straf. Artikel 55.
Het recht tot strafvordering wegens misdrijven, waarop de doodstraf is gesteld, vervalt door verjaring in vier en twintig jaren.
De verjaringstermijn van vier en twintig jaren is gekozen met het oog op den termijn van achttien jaren, waarin het recht tot strafvordering door verjaring vervalt wegens misdrijven, waarop levenslange gevangenisstraf is gesteld (art. 70, no. 4, W. v. S.).
Artikel 56.2)
Het recht tot strafvordering ter zake van de misdrijven omschreven in de artikelen 98 en 150, vervalt door verjaring in twaalf jaren.
De duur van den verjaringstermijn van het recht tot strafvordering wordt geregeld bij art. 70 W. v. S. Met toepassing van dit artikel zou echter die termijn voor de misdrijven van art. 98 en 150 W. v. M. S., in tijd van vrede gepleegd, slechts zes jaren bedragen, hetgeen met het oog op het aanvangspunt van dien termijn (zie art. 58) te kort zou zijn; vandaar de bijzondere bepaling van art. 56.
Artikel 57.3)
Ten aanzien van een persoon die vóór het begaan van het misdrijf den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, wordt elke der in de artikelen 55 of 56 vermelde verjaringstermijnen tot een derde van den daar bepaalden duur ingekort.
Ten aanzien van zoodanigen persoon is de termijn der verjaring van het recht tot uitvoering der straf, opgelegd wegens een misdrijf als bedoeld bij een der artikelen 55 of 56, een derde langer dan de bij het voorgaande lid bepaalde termijn der verjaring van het recht tot strafvordering wegens dat misdrijf.
Het eerste lid van art. 57 strekt om met betrekking tot de verjaring van het recht tot strafvordering ten aanzien van jeugdige personen overeenstemming in het leven te roepen met de bepaling van art. 70, tweede lid, W. v. S.
Het tweede lid van het artikel is noodzakelijk in verband met de redactie der slotzinsnede van art. 76, vierde lid, W. v. S. („een derde langer dan de bij het tweede lid van artikel 70 bepaalde termijn enz.).
Artikel 58.
De termijn van verjaring van het recht tot strafvordering ter zake van ongeoorloofde afwezigheid, van desertie en van het misdrijf om-
1) Zie bierbij Titel VIII van het Eerste Boek W. v. S.
De artt. 55—58 W. v. M. S. spreken over verval van het recht tot strafvordering door verjaring; buiten deze bijzondere bepalingen gelden natuurlijk, ingevolge art. 1 W. v. M. S., voor dit onderwerp de artt. 70—73 W. v. S., terwijl voor het verval van het recht tot uilvoering der straf onverkort gelden de artt. 76 en 77 W. v. S.
2) Art. 56 (42, oude nummering) is in de wet gebracht door een amendement van de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal; het door die Commissie voorgestelde art. 58 (43, oude nummering), verband houdende met art. 56 (42), werd daarna'door de Regeering overgenomen.
*) Art. 57 is ingevoegd bij art. 10 Inv. 1921.



63
schreven in artikel 150, vangt aan met den dag na dien waarop de afwezigheid is aangevangen. (W. v. M. S. 96 v.v.)
Art. 71 W. v. S. stelt in het algemeen als aanvangspunt van den verjaringstermijn vast „den dag na dien waarop het feit is gepleegd" en noemt daarnaast eenige uitzonderingen. Ten aanzien van de desertie en daarmede overeenkomstige feiten in het W. v. M. S., werd eene bijzondere bepaling noodig geacht wegens het bijzonder karakter dezer misdrijven. Er bestaat n.1. groot verschil van meening over de vraag, wanneer dergelijk misdrijf als gepleegd moet worden beschouwd, met welke vraag het vaststellen van het aanvangspunt van den venanngstermijn ten nauwste samenhangt; immers, als regel moet die termijn beginnen te loopen terstond nadat het feit gepleegd is, terwijl hij niet mag aanvangen terwijl het feit nog gepleegd wordt. Nu worden de ongeoorloofde afwezigheid en de desertie eenerzijds aangemerkt als voortdurende misdrijven (d.w.z. bestaande in het verwekken en doen voortduren ot alleen het doen voortduren van een verboden toestand); het plegen dezer feiten duurt dan voort, zoolang de ongeoorloofde toestand blijft voortbestaan derhalve tot de terugkomst of de arrestatie van den dader of tot het tijdstip waarop de verplichting tot aanwezigheid heeft opgehouden te bestaan- *) eerst daarna kan de verjaringstermijn een aanvang nemen. Anderzijds worden die feiten aangemerkt als oogenblikkeUjke misdrijven (d.w.z. gepleegd in een ondeelbaar oogenbhk, afgesloten met de handeling of het verzuim); bij deze opvatting kan ten aanzien yan het aanvangspunt van den verjaringstermijn de gewone regel (art. 71 W. v. S.) worden gevolgd. De beslissing tusschen die twee opvattingen hangt uitsluitend af van de constructie der wet. Bij de behandeling werd dan ook, steunende op de formuleering der betrekkelijke artikelen (96 v.v.) mede in verband met den inhoud van art. 106, door de Regeering uitdrukkelijk de eerste opvatting gehandhaafd tegenover de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal; niettemin heeft de meerderheid der Tweede Kamer zich ten aanzien van de verjaring aangesloten bij het gewijzigde stelsel van genoemde Commissie, zooals dat is neergelegd in art. 58, om te voorkomen, dat de verjaringstermijn eerst zou aanvangen op een ver verwijderd tijdstip.
Uit den inhoud van art. 58 kan derhalve niet worden afgeleid, dat de misdrijven van ongeoorloofde afwezigheid en desertie in het W. v. M S zouden te beschouwen zijn als oogenblikkelijke misdrijven; veeleer is te concludeeren, dat zij wel degelijk als voortdurende misdrijven moeten blijven aangemerkt doch dat ten aanzien van het aanvangspunt van den verjaringstermijn ter wille van de practijk eene afwijking van den regel is aangenomen in dien zin, dat die termijn begint te loopen bij den aanvang van bedoelde misdrijven.
Artikel 59.
Indien de doodstraf niet is uitgevoerd binnen drie jaren nadat de yeroordeehng onherroepelijk is geworden, wordt zij van rechtswege door levenslange gevangenisstraf vervangen.
Ingevolge den inhoud van de artt. 9 en 45 wordt de doodstraf alleen dan
v»?/0lfT onttwe?>™.werd daarvoo>- aangenomen het tijdstip, waarop de diensttijd ITa iT! ' ^ iTt8?" 100 Wanneer de met -n het feit
"* 3 H* —* d« «* de



64
uitgesproken, wanneer de veiligheid van den Staat hare toepassing eischt. Zijn er drie jaren verloopen nadat de veroordeeling onherroepelijk is geworden, dan kan als regel veilig worden aangenomen, dat er geene noodzakelijkheid meer bestaat haar toe te passen; vandaar de bepaling van art. 59. Door de verwisseling van rechtswege in levenslange gevangenisstraf, wordt daarna art. 76, laatste lid, W. v. S. toepasselijk, uit welke bepaling volgt: het recht tot uitvoering van de levenslange gevangenisstraf vervalt niet door verjaring.
TITEL IX.*)
Beteekenis van sommige in het wetboek Voorkomende uidrukkingen. — Uitbreiding der toepasselijkheid van sommige bepalingen.
De bedoeling van dezen Titel is dezelfde als die van Titel IX van het Eerste Boek W. v. S., en wel:
a. aan sommige in het Wetboek gebezigde uitdrukkingen eene ruimere, aan andere eene minder ruime beteekenis te geven dan zij in de taal van het dagelijksch leven hebben;
b. de beteekenis aan te wijzen, waarin sommige uitdrukkingen, die dubbelzinnig zijn of wier zin niet scherp begrensd is, in het Wetboek worden gebruikt.
Uitbreiding van de gewone beteekenis wordt aangeduid door: „wordt (worden) mede begrepen"; vaststelling van de beteekenis of beperking van de gewone beteekenis als regel door: „wordt (worden) verstaan".
Bovendien bevat de Titel een paar bepalingen, door welke de toepasselijkheid van een aantal in het Wetboek voorkomende artikelen wordt uitgebreid. Zij strekken evenzeer als de bovenbedoelde rubrieken ter vermijding van gedurige en storende herhalingen; feitelijk breiden ook zij de beteekenis van sommige uitdrukkingen uit (artt. 64, 65, 71, 74, 75). Zij behooren alzoo eigenaardig in dezen Titel thuis.
Artikel 60.2) Onder militairen worden verstaan:
1°. zij wier vrijwillig dienstverband bij de krijgsmacht tot doorloopenden werkelijken dienst verplicht, tijdens den geheelen duur van dat dienstverband;
2°. alle andere vrijwilligers bij de krijgsmacht en de dienstplichtigen, zoo vaak en zoolang zij in werkelijken dienst zijn, alsmede wanneer zij buiten werkelijken dienst in het tijdvak gedurende hetwelk zij voor dien dienst kunnen worden opgeroepen, een der feiten plegen omschreven in de artikelen 108, 110 en 150 van dit Wetboek.
Aan alle militairen wordt bekend gemaakt dat zij onder de militaire tucht staan.
Artikel 61. 2)
Hij die feitelijk dient hij de krijgsmacht, wordt van rechtswege als militair aangemerkt, tenzij aannemelijk wordt gemaakt, dat hij niet onder eene der bepalingen van het eerste lid van het voorgaande artikel valt.
x) Zie hierbij Titel IX van het Eerste Boek W. v. S. *) Zie noot I, bldz. 65.



65
Artikel 62. *)
De in artikel 60 no. 2 bedoelde vrijwilliger bij de krijgsmacht of de dienstplichtige wordt geacht in werkelijken dienst te zijn:
1°. zoodra hij, ter inlijving of voor den werkelijken dienst opgeroepen of vrijwillig in werkelijken dienst komende, op de plaats van zijne bestemming is aangekomen, zoodra hij zich voor dezen dienst heeft aangemeld of zoodra hij voor dezen dienst is overgenomen, een en ander totdat hij met groot verlof vertrekt of, wat betreft den landstorm, huiswaarts wordt gezonden;
2°. zoolang hij deelneemt aan militaire oefening of «niHtnir onderricht, dan wel eenige andere militaire werkzaamheid verricht;
3°. zoolang hij als vrijwilliger of dienstplichtige of als verdachte of beklaagde in eene militaire strafzaak bij eenig onderzoek tegenwoordig is;
4°. zoolang hij uniformkleeding of het voor hem vastgestelde kenteeken of onderscheidingsteeken draagt;
5. zoolang hij in eene militaire inrichting of aan boord van een vaartuig der krijgsmacht straf ondergaat.
*) De artt. 60—62 vervangen de oorspronkelijke artt. 45 en 46 (art. 11 Inv. 1921). De artt. 45 en 46 luidden:
Onder militairen worden verstaan:
1 . de officieren van de zee- of landmacht, en wel:
a. de reserve-officieren van gezondheid en de reserve-militaire-apothekers, van het oogenblik waarop hun na hunne benoeming tot tijdelijk officier van gezondheid of tot tijdelijk militair apotheker op de door Ons te bepalen wijze zal zijn bekend gemaakt dat zij onder de militaire tucht staan, tot het oogenblik waarop zij als tijdelijk officier zijn ontslagen;
i. alle andere officieren van de zee- of landmacht (met uitzondering van de onder no. 2 van dit artikel begrepen officieren der marine-reserve en der reserve voor de landmacht en vrijwillig dienende officieren bij de landweer), van het oogenblik waarop door hen de militaire eed zal zijn afgelegd, tot het oogenblik waarop zij den militairen dienst verlaten;
2°. de dienstplichtigen, benevens de vrijwillig dienenden bij een der korpsen, wapens, dienstvakken, dienstafdeelingen of inrichtingen van de zee- of landmacht, die ingevolge de voorwaarden van hun dienstverband een gedeelte van hunnen diensttijd met groot verlof doorbrengen: zoo vaak en zoo lang zij in werkelijken dienst zijn tusschen het oogenblik waarop hun de bovenomschreven bekendmaking zal zijn gedaan, en het oogenblik waarop zij den militairen dienst verlaten; alsmede wanneer zij, in dat tijdvak niet in werkelijken dienst zijnde, een der feiten plegen omschreven in de artikelen 92, 94 en 133 van dit Wetboek;
3 . alle andere vrijwillig dienenden bij een der korpsen, wapens, dienstvakken, dienstafdeelingen of inrichtingen van de zee- of landmacht: van het oogenblik waarop hun de bovenomschreven bekendmaking zal zijn gedaan, tot het oogenblik waarop zij den militairen dienst verlaten of de goedkeuring der verbintenis door het bevoegde gezag is geweigerd.
Art. 46.
Wordt geacht in werkelijken dienst te zijn:
A. de dienstplichtige:
1°. zoolang hij niet met groot verlof huiswaarts is gezonden; 2°. ingeval hij met groot verlof huiswaarts is gezonden:
a. zoodra hij, voor den werkelijken dienst opgeroepen, ter plaatste zijner bestemming is aan-, gekomen;
b. zoolang eenig onderzoek duurt, waartoe hij als verlofganger is opgeroepen;
c. wanneer hij in uniform gekleed is;
B. de in artikel 45 no. 2 bedoelde vrijwillig dienende:
1 . van het oogenblik waarop hij, tot dienst of oefening opgeroepen, ter plaatse zijner bestemming is aangekomen, totdat hij met groot verlof vertrekt; 2°. zoolang hij dienst verricht; 3°. wanneer hij militair onderricht ontvangt; 4°. wanneer hij in uniform gekleed is."
v. Dijk, Mil. Strafr.
5



66
De oorspronkelijke artt. 45 en 46 W. v. M. S., houdende omschrijvingen van de begrippen „militair en „werkelijke dienst , welke reeds bij de vast' stelling van het W. v. M. S. tot uitvoerige gedachtenwisseling aanleiding gaven, konden niet ongewijzigd gehandhaafd blijven, waar zij niet meer pasten bij de legerorganisatie, zooals die geworden is sedert de totstandkoming van het W. v. M. S. (1903).
Bij het ontwerpen van de nieuwe artikelen moest in de eerste plaats rekening worden gehouden met de na 1903 tot stand gekomen nieuwe wetten betreffende vrijwilligen of verplichten krijgsdienst. Voorts is er naar gestreefd de artikelen in zoodanigen vorm te gieten, dat latere wijzigingen in de organisatie der krijgsmacht niet aanstonds wederom wijzigingen van de begripsomschrijvingen „militair" en „werkelijke dienst" na zich zouden slepen. M. a. w. er is getracht die begripsomschrijvingen meer onafhankelijk te doen zijn van de oogenblikkelijke organisatie der krijgsmacht. Langs dezen weg, gepaard gaande met het doen vervallen van een bijzonder voorschrift betreffende officieren, kon tevens grootere beknoptheid van redactie worden verkregen. Voorts werd ook thans zooveel mogelijk in het oog gehouden, dat er geen onzekerheid mag bestaan omtrent de vraag of een persoon al dan niet als militair aan de militaire strafwet onderworpen is, en dat er evenmin twijfel mag bestaan omtrent het tijdstip waarop de militair aan de bijzondere wetgeving onderworpen wordt, noch omtrent den duur dier onderwerping.
Zooals reeds in het licht werd gesteld (Alg. Opm. D en elders) geeft het W. v. M. S. geene regeling van de rechtsmacht van den militairen rechter; wel zal natuurlijk de militaire rechtsmacht zich in de eerste plaats uitstrekken over de militairen (artt. 60—62), over hen die onder militairen zijn begrepen (art. 63), benevens over de met militairen gelijkgestelden (artt. 64 en 65), zoodat de artt. 60—65 van groot belang zijn voor de beoordeeling van de uitgebreidheid dier jurisdictie, zooals die is geregeld in Titel VIII Inv. 1921. (Zie art. 114 Inv. 1921).
Ad art. 60, no. 1. Art. 60, no. 1, omvat alle ieroeps-militairen, beroepsofficieren en beroepsmilitairen beneden den officiersrang, zoowel zij, die zulks zijn krachtens gesloten militaire verbintenis (engagementsakte), waarin dus de voorwaarden van hun dienstverband te vinden zijn, als zij wier dienstverband bij de wet is geregeld (Bevorderingswet resp. voor de zee- en voor de landmacht 1902). Zij zijn door hun dienstverband tot doorloopenden militairen dienst verplicht, al zal het kunnen voorkomen, dat zij later op nonactiviteit worden gesteld. Dat de op non-activiteit gestelde officier militair blijft, is niet aan redelijken twijfel onderhevig.
Omtrent de exceptioneele rechtspositie van ministers, hoofden van departementen van algemeen bestuur en militaire leden der Staten-Generaal, zie de artt. 59 en 80 Inv. 1921.
De bijzondere categorie van reserve-officieren van gezondheid en reserve militaire apothekers, genoemd in art. 45 (oud), no. 1, a, is niet meer aangevuld sedert 1905 in verband met de afschaffing der Vierde Afdeeling van de Wet van 2 Augustus 1880 (Stbl. no. 145) bij art. 75, eerste lid, der Wet voor het reserve-personeel der landmacht van 6 Juni 1905 (Stbl. no. 177); zij is dan ook geleidelijk uitgestorven.
„Krijgsmacht' (zie ook de artt. 61 en 62) en niet „korpsen, wapens, dienstvakken, dienstafdeelingen of inrichtingen van de zee- of landmacht" (art. 45



67
(oud) nos. 2 en 3), omdat het zal kunnen voorkomen, dat een militair niet bepaaldelijk kan worden aangemerkt als te dienen bij een korps, enz.
Art. 45 (oud), no. 1, b, onthield, en zulks geheel ten onrechte, de hoedanigheid van militair aan den beroepsofficier in het tijdvak tusschen benoeming en eedsaflegging; een tijdvak dat soms betrekkelijk lang is. Waar art. 60, no. 1, omvat alle beroepsmilitairen en geen onderscheid maakt tusschen militairen die den rang van officier hebben en militairen beneden dien rang, bestaat geen behoefte meer aan eene bepaling in den zin van art. 45 (oud) no. I, b.
Ad art. 60, no. 2. Uit den aanhef van no. 2, „alle andere vrijwilligers bij de krijgsmacht en de dienstplichtigen" blijkt dat te zamen onder no. 1 en no. 2 alle vrijwilligers en verder de dienstphchtigen bij de krijgsmacht vallen.
.Andere". Uit het woord „andere", beschouwd in verband met no. 1, vloeit voort dat ook in no. 2 onder vrijwilligers verstaan worden zij, die een vrijwillig verband bij de krijgsmacht hebben aangegaan.
„Dienstplichtigen" zijn zij die tot militairen dienst zijn verplicht krachtens Militie-, Landweer-, Landstorm- of Dienstplichtwet, dan wel krachtens eenige andere wet. De Dienstplichtwet van den 4den Februari 1922 (Stbl. no. 43) — nè de totstandkoming, doch vóór de inwerkingtreding der Inv. 1921 in werking getreden — vereenigt in zich de regeling van hetgeen de kern uitmaakt van de Militie-, Landweer-, en Landstormwet, en verlengt den duur van den militieplicht met dien van den landweer- en den landstormplicht, in verband waarmede met ingang van 1 Maart 1922, zijnde het tijdstip waarop de Dienstplichtwet in werking is getreden (art. 54), zijn komen te vervallen de Militiewet (Stbl. 1912, no. 21), de Landweerwet (Stbl. 1901, no. 160) en de Landstormwet (Stbl. 1913, no. 149) met de in die wet gebrachte wijzigingen, zoomede de Wet van 16 Februari 1921 (Stbl. no. 61). *)
Hoofdstuk XII der Dienstplichtwet behelst o. m. de vereischte overgangsbepalingen.
„Zoo vaak en zoolang zij in werkelijken dienst zijn". Hieruit volgt dat no. 2 geldt voor al degenen, die niet doorloopend tot werkelijken dienst zijn ver- 1 plicht; dat zijn niet alleen de dienstplichtigen, doch ook de vrijwilligers, die l ingevolge hun vrijwillig dienstverband intermitteerend dienen.
Niet in werkelijken dienst zijnde, zijn de dienstplichtigen, zoomede de reservisten der landmacht met „groot verlof" (art. 39 Dienstplichtwet en arf'. f ^et voor ^et reserve-personeel der landmacht 1905), evenals voorheen militie- en landweerdienstplichtigen en landweervrijwilligers (art. 85 Militiewet en art. 22 Landweerwet). Landstormers, zoowel de dienstplichtigen als de vrijwillig dienenden, werden niet met „groot verlof" doch „huiswaarts" gezonden (art. 13 en 14 Landstormwet).
) Bij de samensmelting der Militie-, Landweer- en Landstormwet, welke uiteraard eene groote vereenvoudiging brengt, is rekening gehouden niet alleen met de in den loop der jaren in het licht getreden gebreken der genoemde wetten, doch ook met de wettelijke regelingen betreffende den Indischen dienstplicht en, zooals reeds hiervoren is aangeteekend (noot 3, bldz. 29), de voorwaardelijke veroordeeling.
Tot tijd en wijle de Dienstplichtwet voldoende doorgewerkt heeft, zullen de eerst kortelings vervallen wetten betreffende den dienstplicht nog herhaaldelijk geraadpleegd moeten worden, en c.q. — zooverre betreft de militaire rechtspraak wordt hier inzonderheid gedacht aan art. 100 Inv. 1921 — toepassing vinden. Daarom, en zoomede om beteekenis en strekking van bepalingen der nieuwe wetgeving duidelijk te doen uitkomen, zijn die der vervallen wetten hier en daar in den kring der beschouwingen of toelichtingen opgenomen, dan wel eenvoudig aangehaald.



68
AI is de Landstormwet komen te vervallen, zoo zal niettemin het woord „landstorm in de toekomst blijven voortbestaan, en wel voor de organisatie thans bekend onder den naam van „Vrijwillige Landstorm" (art. 1, eerste lid, j, Dienstplichtwet), welk nieuw instituut een „onderdeel" der landmacht is in den zin van art. 51, vijfde lid, Dienstplichtwet. Opgemerkt wordt, dat art. 13 K. B. van 28 Februari 1922 (Stbl. no. 92), vaststellende eene regeling voor den vrijwilligen landstorm, x) in het eerste lid spreekt van „huiswaarts" zenden, en daarentegen in het tweede lid van „groot verlof" genieten. 2)
Het marine-reserve-personeel wordt niet met „groot verlof" gezonden, doch aangezien de marine-reserve bij administratief voorschrift is geregeld, kan dit voorschrift gemakkelijk zoodanig gewijzigd worden, dat het ten aanzien van „groot verlof' in overeenstemming komt te wezen met de desbetreffende wettelijke bepalingen der wet voor het reserve-personeel der landmacht 1905.
„Werkelijken dienst". Zie art. 62 W. v. M. S.
„Alsmede wanneer zij buiten werkelijken dienst in het tijdvak gedurende hetwelk zij voor dien dienst kunnen worden opgeroepen, een der feiten plegen omschreven in de artikelen 108, 110 en 150 van dit Wetboek".
Art. 45 (oud), no. 2, W. v. M. S. spreekt van „het oogenblik waarop zij den militairen dienst verlaten". Het woord „verlaten" gaf geen houvast ten aanzien van de landstormdienstplichtigen. Men kon denken aan het tijdstip, waarop de dienstplichtige wegens zijn leeftijd ophield tot den landstorm te behooren (art. 3 Landstormwet), doch eveneens aan het tijdstip, waarop het tijdvak eindigde, gedurende hetwelk krachtens K. B. over de landstormdienstplichtigen kon worden beschikt (art. 6 Landstormwet).
Art. 60, no. 2, tweede gedeelte, heeft nu tot strekking te dien aanzien onzekerheid weg te nemen, door n.1. te spreken van het tijdvak gedurende hetwelk de vrijwilligers (art. 60, no. 2) en de dienstplichtigen voor den werkelijken dienst kunnen worden opgeroepen, en deze wijziging is, al zijn de landstormdienstplichtigen uit de legerorganisatie verdwenen,8) voor het tegenwoordige toch geenszins overbodig geworden.
De Dienstplichtwet onderscheidt gewone dienstplichtigen, overeenkomende — behoudens de in verband met het vervallen der Landweerwet en der Landstormwet veel latere diensteindiging — met de dienstplichtigen der Militiewet, en buitengewone dienstplichtigen. De laatsten treden in de plaats van de landstormdienstplichtigen, vermeld in art. 2, eerste lid, no. I der Landstormwet; zij zijn dan ook als regel alleen verplicht tot het vervullen van werkelijken dienst in geval van oorlog, oorlogsgevaar of andere buitengewone omstandigheden (art. 31 Dienstplichtwet; vgl. art. 6 Landstormwet), en ofschoon zij niet in werkelijken dienst zijnde, noch in werkelijken dienst behoevende te wezen, evenals de gewone dienstplichtigen in het genot van groot verlof zijn, zoo
) Vrijwillige-Landstorm-Besluit.
Zie ook K. B. van 27 Februari 1922 (Stbl. no. 91), ter uitvoering van art. 1, eerste lid, j. Dienstplichtwet, en de Ministerieele Beschikking van 1 Maart 1922, He Afd. no. 173 (Vrijwulige-landstorm-beschikking). Een en ander opgenomen in L. O. 1922, no. 92.
Voor de „Organisatie van den Vrijwilligen Landstorm", zie L. O. 1922, no. 140.
*) Art. 181, tweede lid, eerste volzin, der Grondwet luidt: „De wet regelt de verpligte krijgsdienst . In verband hiermede komen in de Dienstplichtwet geen bepalingen voor met betrekking tot de regeling van vrijwilligen dienst.
Zie „De Vrijwillige Landstorm" door W. j. M. Linden, kapitein der Infanterie. 1922. ) Zie omtrent de nieuwe bestemming, indeeling, als anderszins, der militie-, landweer- en landstormdienstplichtigen, landweer- en landstormvrijwilligers art. 51 (Hoofdstuk XII, Overgangs- en Slotbepalingen) der Dienstplichtwet.



69
zijn zij niettemin in het algemeen gedurende het groot verlof niet onderworpen aan de wettelijke verplichtingen, geldende voor den groot-verlofganger (art. 39 Dienstplichtwet).
Gelet op het vorenstaande en op het voorschrift van art. 60, no. 2, tweede gedeelte, is de met groot verlof zijnde buitengewone dienstplichtige slechts dan „militair" in den zin der militaire strafwetten (zie ook de artt. 76 en 114 Inv. 1921), wanneer hij in het tijdvak, aangeduid in vorenaangehaald art. 31 der Dienstplichtwet, een der feiten pleegt, omschreven in de artt. 108, 110 en 150 W. v. M. S. De militair-strafrechtelijke positie der buitengewone dienstplichtigen is derhalve in het wezen der zaak gelijk aan die der vroegere landstormdienstplichtigen. Zie voorts L. O. 1920, no. 406.
Na vorenstaande uiteenzetting behoeft de afbakening van het tijdvak, gedurende hetwelk gewone dienstplichtigen en vrijwilligers, behoorende tot het reserve-personeel of den vrijwilligen landstorm, voor den werkelijken dienst kunnen worden opgeroepen, geene afzonderlijke bespreking meer. Men raadplege ter zake de Dienstplichtwet, de Wet voor het reserve-personeel der landmacht 1905, het Vrijwillige-Landstorm-Besluit, benevens de Vrijwillige-landstorm-beschikking.
De artt. 108 en 110 zijn genoemd, omdat de omschrijving van het misdrijf beleediging in het W. v. S. (Titel XVI van het Tweede Boek) niet toelaat hieronder allerlei handelingen te brengen, welke toch met de krijgstucht en den eerbied, dien de mindere aan den meerdere verschuldigd is, niet in overeenstemming zijn te brengen, b.v. het bespotten van een meerdere, onder wien men den vorigen dag heeft gediend. Nu kan het eenigszins onlogisch worden geacht, dat wel deze lichtere misdrijven zijn opgenomen, en niet de zwaardere van denzelfden Titel IV van het Tweede Boek, W. v. M. S.; de oorzaak is daarin gelegen, dat de zwaardere misdrijven van Titel IV, Tweede Boek, W. v. M. S„ reeds vallen onder het W. v. S., en het ongewenscht is geoordeeld vrijwilligers (art. 60, no. 2) en dienstplichtigen gedurende het tijdvak, dat zij niet in werkelijken dienst zijn, slechts tot het vervullen daarvan kunnen worden opgeroepen, in meer gevallen dan strikt noodzakelijk onder de militaire jurisdictie te brengen.
Het noemen van art. 150, handelende over het niet voldoen aan eene oproeping voor den werkelijken dienst, spreekt voor zich zelf zoo duidelijk, dat het geene toelichting vereischt.
Ad art. 60, tweede lid. In art. 45 (oud) W. v. M. S. was bepaald, dat de daarin genoemde dienstplichtigen en vrijwillig dienenden — met uitzondering van de officieren, bedoeld in no. 1,4 — slechts als militairen zouden worden beschouwd van het oogenblik, waarop hun zou zijn bekendgemaakt, dat zij onder de militaire tucht staan. Bij het thans vervallen art. 74 der Militiewet was hetzelfde beginsel aanvaard en de practijk heeft vooral in de mobilisatie-jaren geleerd, dat het bewijs, dat die bekendmaking inderdaad heeft plaats gehad, dikwijls zeer moeilijk was te leveren, en wel met name ten aanzien van personen, die reeds jarenlang hadden gediend en wier kwaliteit als „militair" derhalve eigenlijk zonder meer zou moeten vaststaan. Daarom is aan het tweede lid van het art. 60, waarbij thans de bekendmaking wordt gelast, het karakter van een bloot instructief voorschrift zonder eenig rechtsgevolg gegeven. Het tijdstip, waarop men militair wordt, zal derhalve door die bekendmaking niet langer worden bepaald. Dit schijnt ook niet noodig, waar immers art. 60, in verband ook met de omschrijving van het begrip „wer-



70
kelijke dienst in artikel 62, ten deze eene voldoend nauwkeurige tijdsbepaling mogelijk maakt. Administratieve voorschriften moeten verzekeren, dat de bekendmaking bij of zoodra doenlijk na het sluiten van de verbintenis, dan wel bij of zoodra doenlijk na de inlijving zal geschieden, opdat ook voor den belanghebbende zeiven de overgang van den vroegeren tot den nieuwen rechtstoestand uiterlijk waarneembaar zij.
Ad art. 61. Bestond alleen art. 60, dan zou steeds vereischt zijn het bewijs, dat de van een strafbaar feit of van een krijgstuchtelijk vergrijp verdachte, ook indien hij feitelijk bij de krijgsmacht dient, öf onder no. 1 of onder no. 2 van het eerste lid van dat artikel valt, dan zou m. a. w. steeds het gesloten vrijwillig dienstverband of de aanwijzing tot dienstplicht moeten worden aangetoond. Dit komt nu niet alleen practisch in sommige gevallen hoogst bezwaarlijk voor — een leger te velde b.v. kan moeilijk alle stukken met zich voeren, waaruit van vrijwillige verbintenis of dienstplichtigheid zijner bestanddeelen blijkt —, doch ook geheel onnoodig. Dient iemand feitelijk bij de krijgsmacht, dan mag in het algemeen veilig worden aangenomen en wordt voor de uitoefening van tuchtrecht ook feitelijk verondersteld, dat hij militair is, een alleszins gerechtvaardigd rechtsvermoeden, dat echter vervalt, indien aannemelijk wordt gemaakt, dat hij niet onder eene der bepalingen van art. 60, eerste lid, valt. Het nieuwe art. 61 is ook voor het tuchtrecht van toepassing. Vgl. art. 72 W. K., zooals dat gewijzigd is bij art. 30 Inv. 1921.
Ad art. 62. De redactie van art. 62, zooals die was in het oorspronkelijke ontwerp-Inv. 1921, aangeboden bij Kon. Boodsch. van 1 Mei 1918, kon in het gewijzigd ontwerp — vgl. Nota van Wijzigingen ingezonden 12 Februari 1921 — met onveranderd overgenomen worden in verband met de totstandkoming der Wet van 27 Juni 1919 (Stbl. no. 413) tot wijziging van de Landstormwet.
In het gewijzigd artikel is opnieuw verandering gebracht bij de Tweede Nota van Wijzigingen, ingezonden 8 April 1921, en wel naar aanleiding van de aanbieding bij Kon. Boodsch. van 11 Maart t. v. van het ontwerp van wet, houdende nieuwe regeling van den dienstplicht (ontwerp-Dienstplichtwet). Het heeft dan ook geen bezwaar ontmoet in art. 54 Dienstplichtwet voor te schrijven, dat art. 30 der wet, in strekking overeenkomende met art. 74 Militiewet, slechts geldt zoolang het W. v. M. S. en de W. K. niet in werking zijn getreden. Het art. 30 Dienstplichtwet geldt dus niet meer van 1 Januari 1923 af.
Uit den aanhef van het artikel, beschouwd in verband met den inhoud van de nos. 1—5, blijkt, dat het geldt zoowel voor den vrijwilliger (art. 60, no. 2), als voor den dienstplichtige, onverschillig de categorie waartoe de een of de ander ingevolge de bepalingen betreffende de recruteering der krijgsmacht behoort.
Ad no. 1. Onderscheid is gemaakt tusschen eene oproeping ter inlijving en eene oproeping voor den werkelijken dienst.
Op hem, die ingevolge de Dienstplichtwet ter inlijving moet opkomen en niet verschijnt op tijd en plaats voor zijne inlijving bepaald, zijn van toepassing de strafbepalingen van art. 47 Dienstplichtwet, *) welk artikel, behoudens redactioneele afwijking, gelijk is aan het vervallen art. 103 Militiewet.
) Ten aanzien van de personen, die slechts in geval van oorlog, enz., in werkelijken dienst kunnen worden opgeroepen — men denke aan de buitengewone dienstplichtigen — is persoonlijke verschijning geen vereischte. Hunne inlijving is zoodanig geregeld, dat zij tot stand komt buiten tegenwoordigheid van den in te lijven persoon. In bepaalde gevallen kan zulks ook geschieden ten aanzien van gewone dienstplichtigen.



71
Immers bedoelde loteling wordt opgeroepen „ter inlijving" en pleegt dus niet het misdrijf van art. 150 W. v. M. S. l)
Bepalingen betreffende de wijze, waarop de inlijving in haar werk gaat, zijn te vinden in de in aansluiting met de Dienstplichtwet gegeven uitvoeringsvoorschriften. 2)
Wordt de vrijwilliger (art, 60, no. 2) of de dienstplichtige op grond van de bepalingen van art. 62 geacht te zijn in werkelijken dienst, dan is hij ingevolge den aanhef van art. 60 „militair" in den zin der militaire strafwetten, waaruit voortvloeit dat alsdan niet alleen op hem toepasselijk zijn het W. v. M. S. en de W. K., doch tevens dat hij, evenals de beroepsmilitair, ten aanzien van alle door hem gepleegde delicten, behoudens uitzonderingsgevallen (artt. 79—81 Inv. 1921), terecht staat voor den militairen rechter (artt. 76 en 114 Inv. 1921).
De slotzinsnede van art. 62, no. 1, „of, wat betreft den landstorm, huiswaarts wordt gezonden", hield verband met de sedert afgeschafte Landstormwet, doch zal niettemin thans niet overbodig zijn, indien de leden van het nieuwe instituut Vrijwillige Landstorm worden geacht als „landstormers" niet met „groot verlof" te vertrekken, doch „huiswaarts" te worden gezonden. Zie hieromtrent bldz. 68, eerste alinea.
Klein verlof, al zij het voor onbepaalden tijd of voor eene zeer langdurige periode verleend, is in strafrechtelijken zin nimmer gelijk te stellen met groot verlof, tenzij een bijzonder wettelijk voorschrift anders bepaalt.
Ad no. 2. „Eenige andere militaire werkzaamheid". Men denke b.v. aan personeel, dat militair onderricht geeft en aan verlofsmilitairen, die in hun vnjen tijd krachtens vrijwillige verbintenis militaire administratieve werkzaamheden verrichten.
Ad no. 3. „Eenig onderzoek". Onder onderzoek is niet slechts te verstaan de zoogenaamde jaarlijksche inspectie of bezichtiging, maar ook elk ander onderzoek, gerechtelijk of medisch, waarbij de betrokken militair in eene qualiteit, bij dit nummer bedoeld, tegenwoordig is.
Opzettelijk staat er niet „oproeping door of vanwege het militair gezag"; de oproeping toch van den groot-verlofganger voor het jaarlijksch onderzoek (art. 41 Dienstplichtwet) geschiedt door den burgemeester (Hoofdstuk IX Dienstplichtbesluit; zie ook art. 68 van dat besluit).
Ad no. 4. „Uniformkleeding" draagt, is ruimer dan in uniform is, of de uniform draagt.
Voorts is rekening gehouden met de mogelijkheid, dat ook andere militairen dan landstormmannen in plaats van uniformkleeding een ken- of onderscheidingsteeken dragen.
Zie art. 12 Vrijwillige-Landstorm-Besluit.
Ad no. 5. Zoolang de vrijwilliger of de dienstplichtige in eene militaire in-
) De aanhef van het artikel 150 (oorspronkelijk 133): ,De militair" enz. is aldus vastgesteld ingevolge de Tweede Nota van Wijzigingen. De hier boven bedoelde loteling is geen „militair" in den zin van het W. v. M. S.
2) Dienstplichtbesluit, vastgesteld bij K. B. van 10 Maart 1922 (Stbl. no. 110). Het Besluit wordt geacht in werking te zijn getreden van 1 Maart 1922 af (tijdstip van inwerkingtreding van de Dienstplichtwet), en komt in strekking overeen met de Militiebesluiten I en II. Hoofdstuk XII van het Besluit behelst o.m. de vereischte overgangsbepalingen.
s) Zie de ingevolge art. 32 Inv. 1921 met ingang van 1 Januari 1923 (vgl. bldz. 7) afgeschafte Wet van 20 April 1918 (SM. no. 254), handelende over „onbepaald (klein) verlof' en „langdurig bepaald (klein) verlof". Deze technische termen komen echter nog voor in de nieuwe Pensioenwetten (Wetten van 17 Februari 1922; resp. SM. no. 65 en SM. no. 66).



72
richting of aan boord van een vaartuig der krijgsmacht straf ondergaat en derhalve telkens in aanraking komt met andere militairen, dient hij als militair te worden aangemerkt en behandeld.
Artikel 63. *) Onder militairen worden mede begrepen:
1°. zij die bestemd zijn voor de krijgsmacht in de koloniën of bezittingen van het rijk buiten Europa, benevens zij die behooren tot die krijgsmacht, zoo lang de genoemde personen zich buiten de koloniën of bezittingen of aan boord van een Nederlandsch oorlogsvaartuig bevinden; (W. v. M. S. 70.)
2°. de tot eenigen militairen dienst gebruikt wordende gewezen militairen, in welk geval zij worden geacht den laatstelijk door hen bekleeden rang of den hoogeren, die hun bij of na het verlaten van den militairen dienst is toegekend, te bekleeden;
3°. de militiecommissarissen, telkens wanneer zij als zoodanig dienst verrichten.
Artikel 60, tweede lid, is van toepassing.
Ad no. I. De destijds bij het Koloniaal Werfdepot ingedeelde, voor het Ned.-Indische leger bestemde militairen behoorden tot hunne afvoering uit de stamboeken tot de Nederlandsche landmacht. De in art. 45 (oud), no. 3, gekozen uitdrukking maakte echter hunne afzonderlijke vermelding noodzakelijk, daar zij zich niet verbonden om te dienen bij een der korpsen van de Nederlandsche landmacht, maar om het Rijk te dienen „bij de koloniale troepen, zoowel in als buiten Europa". Sedert is het Koloniaal Werfdepot opgeheven en vervangen door de Koloniale Reserve. Deze is te beschouwen als een hier te lande gedetacheerd onderdeel van het Ned.-Indische leger. (K. B. van 3 Augustus 1921, Stbl. no. 132, benevens de Regeling betreffende de Koloniale Reserve; L. O. 1921, no. 441). In verband hiermede heeft het eerste gedeelte van no. 1 (tot „benevens zij") zijne beteekenis verloren.
In het tweede gedeelte van no. 1 wordt bepaald, dat de koloniale militairen als militairen in den zin van het Wetboek zijn te beschouwen, zoolang zij zich „buiten de koloniën of bezittingen bevinden"; deze bepaling maakt een einde aan de dienaangaande bestaande onzekerheid. Bedoeld tweede gedeelte omvat de gevallen, dat de koloniale militairen met verlof in Nederland vertoeven of wel zich op transport bevinden. En niet enkel als zij van de koloniën naar het moederland worden overgebracht, maar evenzeer als zij van hier naar de koloniën worden getransporteerd. Ook over hetgeen op zoodanig transport voorvalt, moet de Nederlandsche rechter bevoegd zijn te oordeelen. Men denke b.v. aan misdrijf, gepleegd vóór of bij het vertrek van het schip door den uit de stamboeken van de Koloniale Reserve reeds afgevoerden kolo-
*) Het artikel is aldus vastgesteld bij art. 12 Inv. 1921 .
In no. I zijn vervallen de woorden: „van het oogenblik waarop hun de in art. 45 no. 1 <r, omschre ven bekendmaking zal zijn gedaan," volgende op „Europa,", en in no. 2 de woorden „van het oogenblik waarop hun opnieuw de in artikel 45 no. la, omschreven bekendmaking zal zijn gedaan, volgende op „gewezen militairen,".
Voorts is aan het artikel nieuw toegevoegd het tweede lid.
Deze wijzigingen zijn een uitvloeisel van de bij art. 11 Inv. 1921 gegeven nieuwe redactie van art. 45 W. v. M. S. (thans 60).



73
malen militair, of op een transport, aan hetwelk onderweg een ongeluk weder vaart en dat daarom moet terugkeeren.
De gebezigde ruime uitdrukking heeft nog dit voordeel, dat het Nederlandsch militair recht door den Nederlandschen rechter ook zal kunnen toegepast worden op den kolonialen militair, die, met tijdelijk verlof gerepatrieerd, buiten Nederland een meerdere beleedigt of gewelddadig aanrandt, hetzij deze laatste tot de Nederlandsche krijgsmacht, hetzij hij tot een der koloniale legers behoort; en omgekeerd ook op den Nederlandschen militair, die buitenslands gelijk feit pleegt tegen een meerdere van een der koloniale legers.
Dat zij, die zich „aan boord van een Nederlandsch oorlogsvaartuig" bevinden, als militair in den zin van het W. v. M. S. zijn te beschouwen, en dat zij de tot de Nederlandsche marine behoorende meerderen alsdan ook als hunne meerderen hebben te behandelen, ligt voor de hand, doch zou zonder uitdrukkelijke wetsbepaling niet mogen worden aangenomen.
De door deze wetsbepaling aan den Nederlandschen rechter toegekende bevoegdheid heeft natuurlijk geen invloed op de bevoegdheid van den rechter in de koloniën. Alleen zal c.q. art. 68 W. v. S. toepasselijk zijn.
Ad no. 2. „Gewezen militairen". Art. 3 C. W. L. en art. 3 C. W. Z. spreken van „gepensionneerd of gegageerd"; echter niet in de omstandigheid, dat men pensioen of gagement geniet, maar alleen hierin, dat men als oud-militair opnieuw militairen dienst verricht, ligt de grond dezer bepaling. In den regel moeten deze personen evenwel eene nieuwe verbintenis aangaan, waardoor zij opnieuw militairen worden in den zin der wet en de bepaling dus buiten toepassing blijft.
„Rang". Zie artt. 25 en 67.
Ad no. 3. Deze bepaling had tot strekking een einde te maken aan de destijds — onder rigueur der Militiewet 1901 en daarna der Militiewet 1912 — bestaande onzekerheid. Zij is thans overbodig geworden in verband met het in werking treden met ingang van 1 Maart 1922 van de Dienstplichtwet. Het onderzoek van groot-verlofgangers wordt gehouden door den districtscommandant of den door dezen aangewezen officier (art. 72 Dienstplichtbesluit; zie ook Ministerieele Beschikking van 27 April 1922, L. O. no. 182).
Artikel 64
Gewezen militairen worden ten aanzien van beleedigingen en feitelijkheden, door hen binnen een jaar na het verlaten van den militairen dienst hunnen vroegeren nog in dienst zijnden meerderen ter zake van vroegere dienstaangelegenheden aangedaan, gelijkgesteld met militairen. (W. v. S. 261 v.v., 287—289, 300 v.v. — W. v. M. S. 67, 108 v.v.)
Vgl. art. 4 C. W. L. en art. 6 C. W. Z.
Het artikel heeft niet alleen tot strekking de discipline te handhaven en het prestige van den meerdere hoog te houden, maar ook de noodige bescherming aan den meerdere te geven.
Hoewel bij de behandeling van het artikel in de Tweede Kamer de meening werd geuit — welke meening onweersproken bleef —, dat hier alleen wordt gedoeld op den gewezen vrijwillig dienenden militair, zal toch de rechter de vraag of een bepaald persoon „gewezen militair" is, uitsluitend hebben te beoordeelen aan de hand van de voorafgaande artikelen.
Herhaaldelijk werd ook bij de behandeling van art. 45, no. 2, thans art. 60, no. 2, van Regeeringszijde op den voorgrond gesteld, dat een groot-verlofganger



74
(hetzij militieplichtige, thans dienstplichtige, hetzij vrijwilliger met intermitteerenden dienst) een militair met verlof is. Na het ontslag uit den dienst is hij derhalve ook „gewezen militair". En nu doet zich de eigenaardigheid voor, dat hij gedurende het groot verlof als militair wordt aangemerkt alleen ter zake van de feiten, omschreven in de artt. 108 en 110 (en 150) W. v. M. S., na zijn ontslag uit den dienst gedurende een jaar ter zake van alle beleedigingen en feitelijkheden, waarvan de oorzaak ligt in vroegere dienstaangelegenheden.Vgl. ook art. 77, no. 1, Inv. 1921.
Artikel 65. «j
Vreemde rnilitairen die eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht met toestemming van de militaire overheid vergezellen of volgen, krijgsgevangenen en de in geval van een oorlog waarin Nederland niet betrokken is, andere hier te lande geïnterneerde militairen van eene der oorlogvoerende mogendheden, daaronder begrepen de zoodanige die onder belofte of voorwaarde zijn vrijgelaten, worden, met inachtneming van den door hen bekleeden rang, gelijkgesteld met Nederlandsche militairen ten aanzien van door hen begane strafbare feiten, waartegen is voorzien bij het gemeene recht, bij de artikelen 79 of 80 of bij de Titels IV—VI van bet Tweede Boek van dit Wetboek. Geïnterneerde vreemde militairen die krachtens beschikking van bet bevoegd Nederlandsch gezag andere vreemde militairen onder hunne bevelen hebben, worden ten aanzien van hunne verhouding tot die andere personen, met inachtneming van den door ben bekleeden rang, gelijkgesteld met Nederlandsche militairen.
Naar gelang van de krijgsmacht bij welke of onder welker bewaring zij zich bevinden, worden zij geacht tot de zee- of tot de landmacht te behooren. (W. v. M. S. 67. — W. K. 72.)
De ingevolge art. 32 Inv. 1921 met ingang van 1 Januari 1923 (vgl. bldz. 7) afgeschafte Wet van 31 December 1914 (Stbl. no. 666) is opgetrokken op den grondslag van de oorspronkelijke artt. 49, 51, 63 en 64 W. v. M. S., nieuw respectievelijk 65, 67, 79 en 80. De in de artt. 49, 51 en 64 aangebrachte wijzigingen zijn het gevolg van de omstandigheid, dat in de vermelde wet van 1914 enkele punten beter geregeld zijn dan in het W. v. M. S.; daarenboven houden de nieuwe artikelen rekening met in den mobilisatie-tijd opgedane ervaring.
Eerste lid, eerste zin. De gelijkstelling van de rubrieken van personen hier genoemd (vreemde militairen, die met toestemming onze op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht vergezellen of volgen, krijgsgevangenen en de in geval van een oorlog waarin Nederland niet betrokken is, andere hier te lande geïnterneerde militairen van eene der oorlogvoerende mogendheden) met Nederlandsche militairen geschiedt, behoudens in het geval van den tweeden zin van het eerste lid, alleen ten aanzien van de door hen begane strafbare feiten;
l) Artikel 65 is aldus vastgesteld bij art. 13 Inv. 1921.
Het eerste lid van het oorspronkelijke artikel 49 (thans 65) luidde:
„Vreemde militairen die eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht met toestemming van de militaire overheid vergezellen of volgen, krijgsgevangenen en de in geval van een oorlog waarin Nederland niet betrokken is, hier te lande toegelaten militairen van een der oorlogvoerende mogendheden worden ten aanzien van door hen begane strafbare feiten, waartegen is voorzien bij het gemeene recht of bij de Titels IV—VI van het Tweede Boek van dit Wetboek, met inachtneming van den door hen bekleeden rang gelijkgesteld met Nederlandsche militairen."



75
de militaire strafwet is op hen toepasselijk, x) natuurlijk alleen voor zoover zij de daarin vermelde feiten kunnen begaan en voor zoover de bij de wet daarop gestelde straffen op hen toepasbaar zijn. De tegen hen gepleegde feiten vallen diensvolgens als regel onder het gemeene strafrecht. Het behoeft inderdaad geen betoog, dat de gelijkstelling niet medebrengt, dat de gelijkgestelde vreemde militairen tot de, d. i. tot de Nederlandsche, gewapende macht zouden behooren en derhalve krachtens art. 84 W. v. S. als ambtenaren zouden zijn te beschouwen. Zie voorts in verband met „gelijkgesteld met Nederlandsche militairen" art. 67, tweede lid.
„Eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht". Zie bij art. 74.
Het artikel blijft toepasselijk, zoolang de genoemde personen in den aangewezen toestand verblijven; derhalve ook voor de strafbare feiten, gepleegd door krijgsgevangenen of andere geïnterneerden na het sluiten van den vrede, doch vóór dat zij weder aan hunne Regeering zijn overgeleverd. Daarom zegt het artikel in geval van en niet slechts tijdens of gedurende een oorlog.
„Daaronder begrepen de zoodanige die onder belofte of voorwaarde zijn vrijgelaten". Zij zijn alzoo, naar het voorbeeld van de Wet van 1914, begrepen onder krijgsgevangenen en andere hier te lande geïnterneerde militairen, hetgeen van belang is ten aanzien van de militaire rechtsmacht.
„Met inachtneming van den door hen bekleeden rang". Deze bijvoeging dient om duidelijk te doen uitkomen, dat b.v. een vreemd officier geen insubordinatie kan plegen tegen een Nederlandsch onderofficier of korporaal, doch alleen tegen die Nederlandsche officieren, die als zijne meerderen zijn te beschouwen. Voor „rang", zie bij artt. 25 en 67.
Eerste lid, tweede zin. Ten aanzien van geïnterneerde vreemde militairen onderling wordt, overeenkomstig erkend gebruik, als regel met hunne rangen geen rekening gehouden, en zulks omdat zooals voor de hand ligt, bij de instandhouding en bescherming van hunne onderlinge gesubordineerde verhoudingen, alleen berustende op rangtoekenning door de vreemde, c.q. nog wel vijandige overheid, geen enkel Nederlandsch rechtsbelang betrokken is. Er zou zelfs een groot gevaar in schuilen, indien de Nederlandsche overheid de onderlinge militaire tucht bij krijgsgevangenen handhaafde. Intusschen ook te onzent heeft de practijk de wenschelijkheid leeren kennen om te doen uitkomen, dat het militair gezag voor bepaalde gevallen ook tusschen vreemde militairen onderling de verhouding van meerdere tot mindere moet kunnen vestigen, dat het om een voorbeeld te noemen, een geïnterneerden vreemden sergeant over andere geïnterneerden gezag moet kunnen geven, dat de sergeant dan als militair en — zie art. 67 — dientengevolge c.q. tevens voor de militaire strafwet als de meerdere van de onder zijn gezag gestelde vreemde militairen zal gelden, ook dus wat betreft tegen hem begane strafbare feiten. De tweede zin van het eerste lid geeft enkel een verduidelijking van hetgeen ook naar de bedoeling der Wet van 1914 rechtens was. Het vorenstaande neemt natuurlijk niet weg, dat de wetgeving van het land,
) Ten aanzien der krijgsgevangenen is dit in overeenstemming met art. 8 van het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land" (zie bldz. 47). Zie wijders art. 11 van „Verdrag nopens de rechten en verplichtingen der onzijdige Mogendheden en personen in geval van oorlog te land.", goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no. 232) en bekend gemaakt bij K. B. van 22 Februari 1910 (Stbl. no. 73), benevens de artt. 3, 21 en 24 van het „Verdrag nopens de rechten en verplichtingen der onzijdige Mogendheden ingeval van een zeeoorlog.", goedgekeurd bij de Wet van I Juli 1909 (SfcVt no. 239) en eveneens bekend gemaakt bij K. B. van 22 Februari 1910 (SOI. no. 73).



76
tot welks krijgsmacht de geïnterneerden behooren, van hen kan verlangen, dat zij hunne gesubordineerde verhouding ook gedurende de interneering in het oog zullen houden, en dat dus de in dien tijd door hen gepleegde daden van insubordinatie, na hun terugkeer uit de interneering, door hun eigen rechter en naar hun eigen recht zullen kunnen worden bestraft.
Tweede lid. Het tweede lid van het artikel is noodig, opdat b.v. kunne worden beslist, of de in het eerste lid genoemde personen voor den zeekrijgsraad of voor den krijgsraad der landmacht moeten terecht staan.
Artikel 66.
In de uitdrukking „hij die ", gebezigd in de omschrijving van
een misdrijf, wordt onder het woord „hij" verstaan ieder aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon.
Het artikel strekt alleen ter vereenvoudiging der redactie van een aantal artikelen in het Tweede Boek (artt. 78, 79, 85, 87—89, 91, 94, 102, 131 e. a.); voor de beteekenis der uitdrukking „Hij aan wiens schuld te wijten is...." in art. 94 en de uitdrukking „hem die...." in art. 145 moet ook art. 66 toepasselijk worden geacht (hoewel art. 145 zelfs niet „de omschrijving van een misdrijf bevat).
Zie verder Alg. Opm. sub D.
Artikel 67. )
De verhouding van meerdere tot mindere bestaat tusschen militairen: (W. v. M. S. 60—65.) 1°. krachtens hoogeren militairen rang;
2°. bij gelijkheid van rang, krachtens meerderen ouderdom daarin, doch alleen in betrekking tot dienstaangelegenheden; (Bevordenngswet voor de zeemacht 1902, artt. 4 en 5; Bevorderingswet voor de landmacht 1902, artt. 6 en 7.) 3°. onafhankelijk van hun rang of stand, wanneer en voor zoover de eene, hetzij krachtens zijne betrekking als bevelvoerend militair, hetzij krachtens beschikking van het bevoegd gezag, den anderen onder zijne bevelen heeft. Ten aanzien van de in artikel 65, eerste lid, bedoelde vreemde militairen vindt eene gelijkstelling van vreemde militaire rangen met Nederlandsche plaats door Ons of van Onzentwege door Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog.
Overal waar in het Wetboek sprake is van eene verhouding van ondergeschiktheid tusschen militairen, worden de uitdrukkingen meerdere en mindere gebezigd (in de Crimineele Wetboeken komen verschillende uitdrukkingen voor als: „meerdere in rang", „superieur", „hij die boven hem gesteld is"). Die verhouding openbaart zich in het recht van den eenen om aan den anderen in of naar aanleiding van dienstaangelegenheden bevelen te geven en van hem gehoorzaamheid daaraan te vorderen. In den regel zal de „meerdere" een hoogeren rang bekleeden (no. 1) of wel bij gelijken rang in dien rang een langeren diensttijd hebben (no. 2); echter zal ook meerderheid door commando kunnen bestaan, onafhankelijk van rang of stand of van ouderdom daarin, zoodat zelfs in bijzondere gevallen de militair van hoogeren rang geplaatst is onder de bevelen van een militair van lageren rang (no. 3). Dit laatste zal
l) Het tweede lid is toegevoegd bij art. 14 Inv. 1921.



77
zich b.v. kunnen voordoen bij de verhouding van een Plaatselijk Commandant tot korpscommandanten in garnizoenszaken; bij het gezamenlijk dienst doen van officieren met andere, die niet tot het commando worden geroepen (een commandant van een schip of van een fort tegenover den aanwezigen, hooger in rang zijnden, officier van gezondheid). Die bijzondere verhouding moet beperkt blijven tot het strikt noodzakelijke; vandaar de woorden: „wanneer en voor zoover".1)
Door de bepalingen van dit artikel wordt aan velerlei onzekerheid een einde gemaakt; vooreerst ten aanzien van de meerderheid door commando en verder ten aanzien van de verhouding tusschen militairen van zee- en landmacht, van het Nederlandsche leger en een der koloniale legers. Administratieve voorschriften zullen regelingen moeten geven: betreffende de assimilatie van de bij de zeemacht bestaande rangen — zoowel van officieren als van onderofficieren — met die welke bij de landmacht bestaan, zoomede betreffende het vaststellen van den meerderen ouderdom in rang bij gelijken rang en de beteekenis der titulaire rangen.
„Bevelvoerend militair". Zie bij art. 86, tweede lid.
„Het bevoegd gezag". Ter zake o.m. te raadplegen de voor militaire autoriteiten, commandanten, chefs van dienstvakken, enz., vastgestelde instructiën.
„Rang of stand". Zie bij art. 25.
Artikel 68.
Onder onderofficieren worden verstaan de militairen die eenigen militairen rang bekleeden bij de zeemacht beneden dien van luitenant ter zee der derde klasse ^ en van buitengewoon adelborst der marinereserve, en bij de landmacht beneden dien van tweede-luitenant.
Onder mindere militairen worden verstaan de militairen die geen rang bekleeden. (W. v. M. S. 25 en 26.)
De buitengewone adelborsten der marine-reserve zijn hier in 't bijzonder genoemd, omdat zij behooren tot de officieren, ofschoon zij in rang staan beneden de luitenants ter zee der derde klasse.
„Rang". Zie bij art. 25.
Artikel 69.
Onder schildwacht wordt verstaan ieder militair, die met geweer of getrokken zijdgeweer gewapend of van een door Óns vast te stellen kenteeken voorzien, op post of op uitkijk is gesteld. (W. v. M S 60—63 65, 128, 129.)
Het artikel is opgenomen om allen twijfel op te heffen omtrent de vraag of een op post staand militair als schildwacht is aan te merken. Bovendien worden dikwerf, zoowel bij de zee- als bij de landmacht, aan sommige militairen functiën opgedragen van zóó groot belang, dat het noodzakelijk is hen, èn wat hunne verplichtingen èn wat de hun bij de wet verleende bescherming
, \ Z!e Si'.1 •,ïweede Iid' van de bi' Ministerieele Beschikking vastgestelde „Verordeningen voor de Koninklijke Manne, Deel 3, Hoofdstuk XI (Justitieele Zaken)", en punt 1 „Veldd.-voorschr. '15."
In hennnenng wordt gebracht, dat de „Justitieele Voorschriften voor de Landmacht" vast?of* ,c 3 Kl ^oT,?9 Jun' l9°7 (StiL n0- ,54)' fokken zijn bij K. B. van 23 December . , l£'w- n°- *™)- omtrent de wenschehjkheid dergelijke voorschriften te geven bij Ministeriele Beschikking: MiKtair-Rechtelijk Tijdschrift, deel IV. bldz. 424 en 341, benevens Zitting 1 weede Kamer der Staten-Generaal, 1909—1910 - 17 - no. 1.
Zie wijders artt. 4—6 R. K. 1922, hetwelk in werking treedt tegelijk met het W v M S alzoo op 1 Januari 1923. (Vgl. bldz. 7. K. B. 31 Juli 1922, SM. no. 476, en art. 74 W. K.). "
' B" art- 15 Inv. 1921 is „adelborst der eerste klasse" gewijzigd in „luitenant ter zee der derde klasse .



78
betreft, gelijk te stellen met de schildwachten, ofschoon zij in engen zin niet daartoe behooren. Men denke b.v. aan den schepeling, die aan boord van een vaartuig der krijgsmacht tot veiligheid daarvan op uitkijk is gesteld, aan een observatiepost op een toren, enz. De omschrijving van „schildwacht' is zoo ruim, dat zelfs een ongewapend militair daaronder kan vallen.
Vgl. voorts het K. B. van 21 April 1922 (Stbl. no. 203), ter voldoening aan art. 69 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Artikel 70.
Onder oorlogsvaartuig wordt verstaan elk ten behoeve der zeemacht gebezigd vaartuig, waarover een militair der zeemacht het bevel voert.
Het wetboek maakt onderscheid tusschen „vaartuigen der krijgsmacht en „oorlogsvaartuigen". De tweede uitdrukking (artt. 8, 27, 30, 63, 74, 96, 100, 120, 124—126, 129, 146; zie ook verschillende artikelen in de W. K.) heeft eene meer beperkte beteekenis en dient ter aanduiding van de eigenlijke oorlogsschepen en andere onder beheer van het Departement van Marine staande militaire vaartuigen als wachtschepen, instructie- of opleidingsvaartuigen, rijkswerkvaartuigen enz. De uitdrukking „vaartuig der krijgsmacht" (artt. 3, 62, no. 5, 78, no. 1, 84, no. 2, 94, 99, no. 6) daarentegen omvat ook die militaire vaartuigen, die bij enkele onderdeden der landmacht (torpedisten, pontonniers) in gebruik zijn. — Zie ook bij art. 3.
Artikel 71.
Zoodra aan een gedeelte der krijgsmacht op de door Ons te bepalen wijze is bekend gemaakt, dat het door het militair gezag is aangewezen, hetzij ter deelneming aan eene militaire expeditie, hetzij ter bestrijding eener vijandelijke macht, hetzij ter handhaving der onzijdigheid van den staat, hetzij ter voldoening aan eene vordering van het bevoegd gezag in geval van oproerige beweging, wordt ten aanzien van dat gedeelte, totdat die taak is geëindigd, tijd van oorlog aanwezig geacht, en worden, ten aanzien van datzelfde gedeelte, de personen tegenover wie het geweld der wapenen wordt of kan worden aangewend, gelijkgesteld met den vijand. (W. v. S. 87.)
Art. 87 W. v. S. geeft uitbreiding aan het begrip „vijand", „oorlog", „tijd van oorlog . Art. 71 W. v. M. S. beweegt zich verder in dezelfde richting en breidt het begrip „tijd van oorlog' met een viertal gevallen uit, echter met inachtneming van eene veelomvattende restrictie. Die restrictie „ten aanzien van dat gedeelte duidt aan, dat in het artikel niet de fictie is neergelegd, als zou in het algemeen gemaakt worden tot „tijd van oorlog" wat „tijd van vrede" is, maar alleen dat bepaald aangewezen militairen onder bepaalde omstandigheden onderworpen zullen zijn aan strenger recht dan in gewone omstandigheden (zie b.v. artt. 77, 84—86,96—98, 100, 114, 120 e. a.). Dat strenger recht is noodzakelijk, omdat de misdrijven, in die omstandigheden gepleegd, een zooveel ernstiger karakter verkrijgen. Tevens is hierin gelegen — en dit treedt vooral op den voorgrond bij het geval van „oproerige beweging" — eene meerdere beveiliging van den rustigen burger (zie b.v. art. 148). Nooit kan het artikel dienen om ook voor den burger een strenger recht in het leven te roepen; de bedoeling van het slot is dan ook geenszins, dat b.v. de burgers, die deelnemen aan eene oproerige beweging, tot „vijanden" worden verklaard.



79
maar alleen dat de rnilitairen, behoorende tot het gedeelte dat staat tegenover de personen, tegen wie het geweld der wapenen wordt of kan worden aangewend, gelijkgesteld worden met militairen die staan tegenover den vijand.
De bekendmaking in den aanvang van het artikel genoemd, behoort niet eerder te worden gedaan dan met het oog op de omstandigheden noodig is, waardoor zal worden voorkomen, dat geruime tijd verloopt tusschen de aanwijzing en het oogenblik, waarop het aangewezen gedeelte daadwerkelijk zal moeten optreden, gedurende welken tijd dat gedeelte toch onderworpen zou zijn aan het strengere recht.
„Militaire expeditie". De vermelding van deze ondernemingen, die in volkenrechtelijken zin geen oorlogen zijn, is noodzakelijk met het oog op de Nederlandsche marine. „Bestrijding eener vijandelijke macht". B.v. zeeroovers, kapers. „Handhaving der onzijdigheid van den staat". Wel zal hierbij veelal art. v. S. toepasselijk zijn, hetzij dan dat er „dreigend" oorlogsgevaar is, hetzij de militie te land geheel of gedeeltelijk door den Koning buitengewoon is bijeengeroepen (er wordt dan „tijd van oorlog" aanwezig geacht zonder eenige restrictie), maar ook buiten die gevallen bestaat de noodzakelijkheid „tijd van oorlog" aan te nemen ten aanzien van het gedeelte der krijgsmacht, dat is aangewezen ter handhaving van de onzijdigheid.
„Ter voldoening aan eene vordering van het bevoegd gezag in geval van oproerige beweging". Oorspronkelijk stond hier in plaats van „oproerige beweging" de uitdrukking „oproer of stoornis der openbare orde". Aangezien „oproer" eene species is van het genas „stoornis der openbare orde", kon de uitdrukking „oproer" worden gemist. „Stoornis der openbare orde" echter werd een te ruim begrip geacht, in verband met de zeer ernstige maatregelen en toestanden, waarvan in het artikel sprake is; „oproer" daarentegen, zonder meer, scheen een te eng begrip. Een middenterm, „oproerige beweging", werd nu gekozen, reeds voorkomende in art. 184 der Gemeentewet. Bij het requireeren van de militaire macht ter zake van „samenscholing" of (eenvoudige) „stoornis der openbare orde" is art. 71 derhalve niet toepasselijk.
Wanneer de rechter geroepen wordt om een bepaalden feitelijken toestand te toetsen aan den inhoud van art. 71, zal hij natuurlijk ook de vraag hebben te beslissen, of in het aan zijn oordeel onderworpen concrete geval sprake was van „oproerige beweging".
„Bevoegd gezag". Zie art. 184 Gemeentewet en art. 15 van de Instructie voor den Commissaris des Konings (K. B. 27 September 1850, Stbl. no. 62).
Het artikel noemt niet in 't bijzonder den „staat van oorlog" en den „staat van beleg , hetgeen ook overbodig mag worden geacht. Behalve in geval van oorlog kan de staat van oorlog of van beleg worden afgekondigd, wanneer oorlogsgevaar ontstaan is of wanneer binnenlandsche onlusten de in- of uitwendige veiligheid van het Rijk of van een gedeelte daarvan in dringend gevaar brengen. In het eerste geval zal er wel dreigend oorlogsgevaar in den zin van art. 87 W. v. S. en dus „tijd van oorlog" (zonder restrictie) bestaan, en in het tweede geval zal ten aanzien der bedoelde troepenmacht reeds eene vordering zijn gedaan door het bevoegd gezag.
Vgl. voorts het K. B. van 21 April 1922 (Stbl. no. 207), tot vaststelling van de wijze waarop aan een gedeelte der krijgsmacht wordt bekend gemaakt dat het door het militair gezag is aangewezen, hetzij ter deelneming aan eene militaire expeditie, hetzij ter bestrijding eener vijandelijke macht,



80
hetzij ter handhaving der onzijdigheid van den Staat, hetzij ter voldoening aan eene vordering van het bevoegd gezag in geval van oproerige beweging.
Artikel 72.
Waar gesproken wordt van een misdrijf, gepleegd in tijd van oorlog, wordt daaronder mede begrepen het geval, dat de schuldige het misdrijf pleegt met het oog op een door hem aanstaand geachten oorlog tegen Nederland. (W. v. S. 87.)
Hier wordt eene uitbreiding gegeven aan het derde lid van art. 87 W. v. S. voor zoover betreft: „Onder tijd van oorlog wordt begrepen de tijd waarin oorlog dreigende is". De vraag of een misdrijf geacht moet worden in tijd van oorlog te zijn gepleegd (artt. 77—79, 84—89, 97, 98, 100 e.a.) is afhankelijk gesteld van de subjectieve meening van den schuldige omtrent het al of niet waarschijiüijke, dat oorlog aanstaande is; het blijft hierbij buiten invloed of de oorlog al dan niet uitbreekt. Het bewijs van die meening zal soms zijn te putten uit de omstandigheden, waaronder het feit wordt gepleegd, soms uit de uitlatingen van den dader; is het bewijs niet te leveren, dan is het artikel natuurlijk niet toepasselijk.
Artikel 73.
Waar gesproken wordt van een misdrijf, gepleegd bij een gevecht met den vijand, wordt daaronder mede begrepen het geval, dat de schuldige het misdrijf pleegt met het oog op een door hem aanstaand geacht gevecht of bij een terugtocht uit een gevecht met den vijand.
Bedoelde misdrijven zijn omschreven in de artt. 84, no. 3, 85, no. 1, 86, no. 1, 89, no. 5, en 114, no. 5. Pleegt de dader die feiten in het voonntzicht van een gevecht („door hem aanstaand geacht"; zie bij art. 72) of bij gelegenheid van een terugtocht uit een gevecht met den vijand, dan kunnen zij voor het welslagen van de krijgsoperatièa even schadelijk zijn als wanneer ze onder het gevecht plaats vinden. De geUjkstelling geldt niet ten opzichte van het vervolgen van den vijand en het terugtrekken voor den vijand zonder voorafgegaan gevecht; in die omstandigheden, wanneer er niet tevens is het vooruitzicht van een gevecht, zullen de zware strafbepalingen van de genoemde artikelen niet noodig zijn, doch zijn de gewone strafbepalingen voldoende te achten, (b.v. van de artt. 89, 114, 130, 131, 134, 135, 147, 160; in sommige gevallen van de artt. 97, 98 jo. 99.)
Artikel 74.
Voor de toepassing der artikelen 148,153 en 159—161 wordt de krijgsmacht geacht op voet van oorlog gebracht te zijn, zoodra in den zin van dit Wetboek tijd van oorlog bestaat, en wordt met eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht gelijkgesteld het oorlogsvaartuig, dat zich ergens bevindt waar geen onmiddellijke hulp te verkriteen is (W. v. S. 87. - W. v. M. S. 70; 71.)
Art. 74 heeft alleen betrekking op die artikelen, welke in de omschrijving van het misdrijf de uitdrukking „eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" .bevatten; geenszins ligt hierin opgesloten eene gelijkstelling van „op voet van oorlog" met „tijd van oorlog".



81
„Zoo-dra in den zin van dit Wetboek tijd van oorlog bestaat". Niet alleen het volkenrechtelijk begrip van oorlog, maar ook de uitbreiding van het begrip neergelegd in art. 87 W. v. S. Go. art. 1 W. v. M. S.) en art. 71 W. v. M. S.
Het laatste gedeelte van het artikel geeft bovendien nog uitbreiding voor de zeemacht: bevindt zich een oorlogsvaartuig ergens waar geen onmiddellijke hulp te verkrijgen is, ook, in tijd van vollen vrede, dan wordt dat vaartuig gelijkgesteld met eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht voor de toepassing der genoemde artikelen.
De uitdrukking „op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" komt ook voor in art. 65, doch voor de interpretatie daarvan blijft art. 74 buiten toepassing; de rechter heeft te beoordeelen of deze feitelijke toestand aanwezig is.
Artikel 75.
De straffen bij dit Wetboek gesteld op de misdrijven, omschreven in de artikelen 77, 78, 82, 84—90, 94 en 95 en in de Titels IV, V, en VU van het Tweede Boek van dit Wetboek, zijn mede toepasselijk, wanneer een dier feiten wordt gepleegd tegen of met betrekking tot de bondgenooten van den staat of personen die deel uitmaken van hunne krijgsmacht in een gemeenschappelijken oorlog, onder voorwaarde dat bij wet of traktaat wederkeerigheid gewaarborgd zij. (W. v. S. 107.)
Gelijke bepaling wordt gevonden in art. 107 W. v. S., waarin echter het beginsel der reciprociteit niet is opgenomen. Dit werd nagelaten uit overweging, dat de staat de beslissing over de strafwaardigheid eener handeling niet behoort te doen afhangen van hetgeen bij den nabuur rechtens is; dat men alleen recht van straffen heeft, wanneer men er toe verplicht is en dat het bestaan van dien plicht niet kan afhangen van de omstandigheid, dat een ander zijn plicht niet doet; dat de solidariteit van belangen en van elk wettig gezag den waarborg van wederkeerigheid overbodig maakt. Het werd echter gevaarlijk geacht dat beginsel te handhaven bij een bondgenootschappelijken oorlog, met het oog op zoo gemakkelijk ontstaande ontevredenheid en naijver; vandaar, dat de waarborg der wederkeerigheid in art. 75 geëischt wordt. Aan dien eisch is voldaan, wanneer en voor zoover de vreemde wetgeving eene bepaling bevat van dezelfde strekking als dit artikel, of een tractaat dienaangaande gesloten is. Dat in beide wetgevingen de strafbare feiten precies op dezelfde wijze omschreven of met dezelfde straf strafbaar zijn, is natuurlijk niet te eischen.
Artikel 76.
Onder feiten in dienst gepleegd, worden mede begrepen feiten gepleegd ter zake van dienstaangelegenheden.
De noodzakelijkheid van deze gelijkstelling is niet twijfelachtig. De militair, die zijn meerdere wil beleedigen, bedreigen, feitelijk aanranden enz., moet zich niet voor bestraffing of voor de zwaardere bestraffing kunnen vrijwaren, eenvoudig door het plegen van het feit uit te stellen, totdat de dienst zal zijn afgeloopen. De gelijkstelling geldt eveneens ten aanzien van feiten, gepleegd met het oog op aanstaande dienstverrichtingen.
„In dienst". Omtrent deze uitdrukking is nergens eene wettelijke omschrijving opgenomen, omdat het niet mogelijk werd geacht eene definitie te geven, die voor alle mogelijke gevallen van pas zou zijn. In het algemeen kan
v. Dijk, Mil. Strafr. 6



82
worden gezegd: „in dienst" is men tijdens de uitoefening eener functie of de verrichting eener handeling, die men als militair verplicht is uit te oefenen of te verrichten; maar meer dan eene aanduiding moet hierin niet worden gezocht, het blijve aan de jurisprudentie overgelaten elk gegeven geval te toetsen aan de gewone beteekenis, die in militaire kringen aan het genoemde begrip wordt gehecht. De uitdrukkingen „in dienst" of „buiten dienst" komen voor in de artt. 108—111, 116, 121, 141 W. v. M. S.; in art. 99, no. 4, wordt gesproken van „terwijl hij is dienstdoende", waaraan eene engere beteekenis is te hechten dan aan „in dienst. Zoo is een soldaat, die deel uitmaakt van de wacht, „in dienst , doch daarom nog niet steeds „dienstdoende"; hij is tevens „dienstdoende", wanneer hij b.v. op post staat.
Een militair aan boord moet steeds ter beschikking zijn, is daarom echter nog niet te beschouwen als steeds in wettelijken zin „in dienst" te zijn, waardoor hij voortdurend onder de strengste bepalingen zou vallen.
„Ter zake van . Deze uitdrukking wordt gebezigd in den zin van „naar aanleiding van", „met betrekking tot", „met het oog op". (Vgl. artt. 267, 304 W. v. S.)
Zie ook bij art. 4.



TWEEDE BOEK.
Misdrijven.
De strafbare feiten, in het W. v. M. S. opgenomen, zijn gegroepeerd in zeven Titels op zoodanige wijze, dat gelijksoortige feiten zooveel mogelijk bij elkaar zijn gebracht; het overzicht van den inhoud is daardoor gemakkelijk gemaakt.
Alle feiten zijn misdrijven in den zin van het W. v. S., hetgeen van beteekenis is met het oog op de rechtsgevolgen (zie b.v. artt. 33, 45, 48, 57. 58 70 76 W. v. S.).
In sommige artikelen (b.v. 77, 78, 98, 114, 117, 124, 153, 157) is naast de omschrijving van het feit ook eene qualificatie opgenomen, n.1. alleen dan, wanneer eene geschikte korte uitdrukking, als technische benaming van het delict, bestond of te vinden was.
In verschillende artikelen is als straf positie vermeld: ,,de(n) dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren". Zie bij art. 9.
TITEL I.
Misdrijven tegen de veiligheid van den staat. Artikel 77.
De militair die in tijd van oorlog opzettelijk den vijand hulp verleent of den staat tegenover den vijand benadeelt, wordt, als schuldig aan militair verraad, gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren.
Met gelijke straf wordt gestraft de militair die in tijd van oorlog tot het plegen van militair verraad samenspant. (W. v. M. S. 60—63, 71, 72. 75, 83. — W. v. S. 80, 87, 102, 103.)
In de ontwerpen van der Hoeven was aan het artikel eene ruimere strekking gegeven, door op dezelfde wijze strafbaar te stellen den militair, die aan den vijand hulp tracht te verleenen of den staat tegenover den vijand tracht te benadeelen (zie dit woord in de artt. 78, 85 en 147), opdat ook de feiten, die veelal nog niet tot de strafbare poging worden gerekend, onder het artikel zouden vallen. Eene dergelijke ruime omschrijving werd echter in de latere ontwerpen blijkbaar te rekbaar geacht. Hoe is nu de toestand? Wegens het zeer ernstig karakter der „samenspanning" tot de in het eerste lid opgenoemde feiten (zie art. 80 W. v. S.), is daarop de volle straf gesteld; de afspraak van twee of meer militairen om het misdrijf te plegen, is daarvoor reeds voldoende, zoodat niet alleen geen „begin van uitvoering" aanwezig behoeft te zijn, maar zelfs geen eigenlijke voorbereidingshandeling.
Heeft de enkele militair daarentegen reeds voorbereidingshandelingen verricht, zonder dat het tot „begin van uitvoering" gekomen is, dan is hij straffeloos, aangezien de vereischten voor strafbare poging (art. 45 W. v. S.) niet aanwezig zijn. Is er wel strafbare poging, dan kan de dader hoogstens met vijftien



84
jaren gevangenisstraf worden gestraft (art. 49 W. v. M. S.), alzoo minder zwaar dan ter zake van de „samenspanning". x)
De redactie van het artikel is ontleend aan art. 102, eerste lid, W. v. S.; het woord „opzettelijk" is echter geplaatst na „tijd van oorlog", hetgeen evenwel geen verandering in de beteekenis met zich medebrengt, waar toch het hulp verleenen aan den vijand of het benadeelen van den Staat tegenover den vijand door het opzet wordt beheerscht.
Deze ruime omschrijving is gekozen, met weglating van eene splitsing in zwaardere en lichtere gevallen (zooals in art. 102 W. v. S.), omdat elke opzettelijke begunstiging van den vijand zich onder zoo ernstige omstandigheden kan voordoen, dat toepassing der zwaarste straf gerechtvaardigd moet worden geacht, terwijl bovendien eene limitatieve opsomming van zwaardere gevallen allicht onvolledig zou zijn.
Het „militair verraad" — welke qualificatie is opgenomen als terugslag op art. 136 W. v. S., alwaar de uitdrukking voorkomt — is terecht onder de zwaarste misdrijven opgenomen; het kenmerkt zich door eene dubbele schending van trouw, n.1. als staatsburger en als militair. Schending van trouw als staatsburger, waar de dader zich richt tegen het organisme, waarvan hij deel uitmaakt, dat hem tot nu toe beschermde, en welks onafhankelijk bestaan hij nu in gevaar brengt; als militair, omdat hij in de eerste plaats geroepen is de onafhankelijkheid en de belangen van den Staat te beschermen.
Artikel 78.
Als schuldig aan verspieding *) wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren:
1°. hij die opzettelijk ten behoeve van den vijand eene inlichting betreffende eenig krijgsbelang tracht in te winnen aan boord van een vaartuig der krijgsmacht, binnen de voorpostenlinie, in eene versterkte of bezette plaats of post, of in eene inrichting van de zee» of landmacht;
2°. hij die in tijd van oorlog ter sluik, onder een valsch voorgeven, door middel van eene vermomming of langs een anderen dan den
*) Zie Mr. H. van der Hoeven t. a. p., Tweede deel, bladz. 6 en 7, die tevens wijst op de onzekerheid aangaande het leerstuk der strafbare poging, voornamelijk oorsprong vindende in de vraag of de objectieve, dan wel de subjectieve pogingstheorie moet worden aanvaard, waarmee het leerstuk der „ondeugdelijke poging" rechtstreeks samenhangt.
*) Het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land" (zie bij art. 38) geeft o. a. de volgende bepalingen:
„Art. 29. Als spion kan alleen beschouwd worden de persoon, die, heimelijk of onder valsche voorwendsels, in den kring der krijgsverrichtingen van eenen oorlogvoerende inlichtingen inwint of tracht in te winnen, met het oogmerk die aan de tegenpartij mede te deelen.
Alzoo worden de niet vermomde militairen, die in het gebied der krijgsverrichtingen van het vijandelijk leger zijn binnengedrongen, ten einde inlichtingen in te winnen, niet als spionnen beschouwd. Evenmin worden als spionnen beschouwd: de militairen en de niet-militairen die, belast met het overbrengen van berichten, welke bestemd zijn hetzij voor hun eigen leger, hetzij voor het vijandelijk leger, openlijk hunne opdracht vervullen. Tot deze categorie behooren eveneens zij, die in luchtballons zijn uitgezonden, ten einde berichten over te brengen, en, in het algemeen, de gemeenschap tusschen de verschillende deelen van een leger of van een gebied te onderhouden.
Art. 30. De op heeterdaad betrapte spion kan niet zonder voorafgaande rechterlijke uitspraak worden gestraft.
Art. 31. De spion die, nadat lui het leger waartoe hij behoort weder heeft bereikt, later door den vijand wordt gevat, wordt als krijgsgevangene behandeld en kan voor zijne vroegere daden van spionnage niet meer ter verantwoording worden geroepen.



85
gewonen toegang binnen eene van de in no. 1 vermelde plaatsen tracht te komen, aldaar in dier voege aanwezig wordt gevonden, of zich op eene van die wijzen of door een van die middelen van daar tracht te verwijderen; 3°. hij die in tijd van oorlog opzettelijk eene opneming doet of eene afbeelding of beschrijving maakt, betreffende eenige zaak van militair belang. (W. v. S. 430.) De bepalingen van nos. 2 en 3 zijn niet toepasselijk, indien den rechter blijkt, dat de dader niet ten behoeve van den vijand heeft gehandeld. (W. v. M. S. 66, 71, 72, 75. — W. v. S. 87, 102, tweede lid, no. 4.)
Verspieding, door den Nederlander gepleegd, is een vorm van verraad; toch is afzonderlijke vermelding van het misdrijf in het W. v. M. S. noodzakelijk om verschillende redenen. Vooreerst toch geldt art. 77 alleen ten aanzien van den Nederlandschen militair, zoodat het feit, door andere personen gepleegd, zou moeten vallen onder toepassing van art. 102, tweede lid, no. 4, W. v. S. Go- art. 45 W. v. M. S.), alwaar geene omschrijving van het begrip voorkomt, doch het woord „verspieding" slechts wordt genoemd. Eenstemmigheid ten aanzien der kenmerken van het misdrijf zal dan geheel worden gemist, waar zoowel de volkenrechtelijke schrijvers als verschillende buitenlandsche wetgevingen de kenmerken verschillend opgeven. Het opnemen eener omschrijving van „verspieding" (zie no. 1) was dus in hooge mate gewenscht. Tevens is dan uitgesloten elke verkeerde gevolgtrekking uit het stilzwijgen der wet. Voorts heeft de practijk de noodzakelijkheid aangetoond, dat aan het eigenlijke begrip van verspieding eene wettelijke uitbreiding (zie nos. 2 en 3) worde gegeven (vgl. artt. 78, 79 C. W. L.).
Het artikel is^ toepasselijk op „ieder aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon" (zie de uitdrukking „hij die ", in verband met art. 66),
dus ook op een vijandelijk onderdaan of militair, al moge ook diens daad van verspieding somwijlen eene daad van zelfverloochening en heldenmoed zijn; het groote gevaar, waarin de krijgsmacht en de Staat door de handelingen van den verspieder kunnen worden gebracht, rechtvaardigt de bepaling ook in dit opzicht.
Ingevolge de uitbreiding van het begrip „tijd van oorlog" en voor zoover dit is geschied (art. 87 W. v. S.; 71 en 72 W. v. M. S.), zal het artikel ook reeds toepasselijk zijn op het verspieden vóór de oorlog officieel is verklaard of feitelijk is uitgebroken.
Het W. v. M.S. bevat geene bepaling als voorkomt in art. 31 van het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land" (zie noot 2, bldz. 84). Dergelijke bepaling is onnoodig voor het geval bedoeld in art. 38, laatste gedeelte, aangezien in dat geval de strafbaarheid is uitgesloten; bestaat zoodanig verdrag of voorschrift niet, dan oordeelt de rechter in volle vrijheid.
Ad no. 1. In de omschrijving is niet als element opgenomen het heimelijk karakter der handeling, zoodat het inwinnen der inlichtingen niet „ter sluik behoeft te geschieden om als verspieding strafbaar te zijn. Wel zal in den regel, in het belang van het welslagen der onderneming, de verspieder zich bedienen van misleidende middelen, maar strafrechtelijke vervolging moet evenzeer kunnen plaats hebben van den brutalen spion, die openlijk inlichtingen vraagt en misschien daardoor geen wantrouwen zou wekken.
Dat verkenningen van vijandelijke patrouilles of van afzonderlijke militairen in uniform niet als verspieding worden gestraft is een algemeen aangenomen



86
beginsel van oorlogsrecht; de algemeene bepaling van art. 38 maakt echter uitdrukkelijke erkenning van dat beginsel in de wet onnoodig.
„Tracht in te winnen". Door deze ruime uitdrukking is eene beperking tot de strafbare poging, voldoende aan de vereischten van art. 45 W. v. S., uitgesloten; het gelukte feit valt a fortiori onder de omschrijving. Zie ook bij art. 77.
Ad no. 2. „Tracht te komen" en „tracht te verwijderen . Zie bij no. 1.
„Ter sluik, enz." Het binnenkomen, vertoeven of zich verwijderen op de hier aangeduide wijzen of met gebruikmaking van de hier genoemde middelen, wordt beschouwd als wettelijke aanwijzing voor verspieding; wie een eerlijk doel heeft, behoeft van die wijzen of middelen geen gebruik te maken.
Het woord „opzettelijk" is niet in de omschrijving opgenomen, aangezien de gebezigde uitdrukkingen het opzet reeds in zich sluiten, *)
Ad no. 3. „Afbeelding". Dit woord is ruimer van beteekenis dan „teekening" (vgl. artt. 102, tweede lid, no. 2, ei* 430 W. v. S.); men denke aan de photographie.
„Eenige zaak van militair belang". Deze ruime uitdrukking is gekozen, omdat het maken van afbeeldingen of beschrijvingen ten behoeve van den vijand niet enkel van eigenlijk gezegde militaire werken, maar ook van alle andere werken, voor het krijgswezen van belang (een sluis, kanaal of reede), gelijk ook van de positie of van bewegingen der troepen, met de meest mogelijke gestrengheid te keer gegaan moet worden.
Het door de bemanning van ballons, luchtschepen en vliegtuigen verrichten van oorlogshandelingen, waaronder mede begrepen waarneming uit de lucht, is niet in strijd met de voor tijd van oorlog geldende volkenrechtelijke voorschriften en gewoonten, indien deze bemanning bestaat uit in uniform gekleede militairen. In vroegere jaren bestond hieromtrent verschil van inzicht.
Bedoelde luchtvaartuigen worden volgens de practijk van den laatsten tijd voorzien van een duidelijk waarneembaar nationaliteitskenmerk.
Tweede lid. De woorden „ten behoeve van den vijand' zijn uit de omschrijving van nos. 2 en 3 weggelaten, omdat de opneming daarvan het bewijs te zeer zou bemoeilijken. In verband daarmee is het tweede lid aan het artikel toegevoegd; hier is dus tot zekere hoogte omkeering van den bewijslast, want hetgeen den rechter moet „blijken", zal in den regel alleen door den dader kunnen worden aangetoond. (De opmerking moge hier plaats vinden, dat het „blijken aan den rechter" niet gebonden is aan de strenge regelen van het schuldbewijs.)
Artikel 79. 2)
Hij die in tijd van oorlog opzettelijk in strijd met eene door hem in Nederlandsche krijgsgevangenschap gegeven belofte zich verwijdert of eene door hem gegeven belofte of aangenomen voorwaarde waaronder hij uit de Nederlandsche krijgsgevangenschap tijdelijk of voor-
*) Wel is dit ook het geval in nos. I en 3, maar daarin komen nog andere elementen voor, die door het opzet moeten worden beheerscht, b.v. „ten behoeve van den vijand', „betredende eenig krijgsbelang" enz., zoodat daarin het woord „opzettelijk" niet kon worden gemist. *) Art. 12 van het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land" luidt: „Iedere krijgsgevangene, op eerewoord in vrijheid gesteld, die weder wordt gevat, terwijl hij de wapenen draagt tegen de Regeering jegens welke hij zich op zijne eer verbonden had, of tegen haar bondgenooten, verliest het recht op de behandeling als krijgsgevangene en kan gerechtelijk vervolgd worden.'
Het doen of laten ontsnappen van krijgsgevangenen zal vallen, hetzij onder art. 77 W. v. M. S.



87
goed ontslagen is, schendt, of die daartoe samenspant, wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren. (W. v. M. S. 66, 71, 72, 83. — W. v. S. 80, 87.)
Ontvluchting van krijgsgevangenen, die enkel de waakzaamheid hunner bewakers verschalken, kan, evenals de eenvoudige zelfbevrijding in het gemeene strafrecht, straffeloos worden gelaten. Anders echter, wanneer de krijgsgevangene — misbruik makende van de vrijheid, hem door den overwinnaar op grond van afgelegde beloften geschonken — zich verwijdert of niet terugkeert, of wanneer hij eene door hem gegeven belofte of aangenomen voorwaarde, waaronder hij uit de Nederlandsche krijgsgevangenschap tijdelijk of voorgoed ontslagen is, schendt en b.v. opnieuw aan den krijg deelneemt of den vijand op andere wijze bevoordeelt. In zulke gevallen krijgt het feit een verraderlijk karakter, zoodat het zelfs, onder de zwaarste omstandigheden gepleegd, met den dood moet kunnen worden gestraft.
Het artikel spreekt van „belofte", niet van „eerewoord", opdat het van toepassing kan zijn op alle militairen; van militairen beneden den rang van officier wordt in den regel geen „eerewoord" afgevorderd.
„Samenspant". Zie bij art. 77.
Artikel 80.
De in geval van een oorlog waarin Nederland niet betrokken is, hier te lande geïnterneerde1) militair van eene der oorlogvoerende mogendheden, die opzettelijk in strijd met eene door hem gegeven belofte zich verwijdert of eene door hem gegeven belofte of aangenomen voorwaarde waaronder hem verlof is verleend om zich tijdelijk of voorgoed te verwijderen, schendt, of die daartoe samenspant, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren. (W. v. M. S. 65, 83. - W. v. S. 80.) *)
. De hierbedoelde binnen onze grenzen geïnterneerde militairen staan tot zekere hoogte gelijk met krijgsgevangenen. Zij mogen in den regel vóór het eindigen van den oorlog ons grondgebied niet verlaten. Gemis aan zorg hiervoor zou onze neutraliteit in gevaar kunnen brengen. Wordt in sommige omstandigheden aan die militairen verlof gegeven zich te verwijderen, dan geschiedt dat onder bepaalde beloften of voorwaarden. Nederland is in zekeren zin aansprakelijk, dat hieruit voor de tegenpartij van den betrokken militair geen nadeelige gevolgen voortvloeien; vandaar strafbaarstelling bij schending
of art. 102, tweede lid, W. v. S. (als het geschiedt met verraderlijk oogmerk), hetzij onder art. 191 of 367 W. v. S. (als dat oogmerk niet aanwezig is). x) Oorspronkelijk stond er „toegelaten"; zie art. 16 Inv. 1921.
*) Art. II van het „Verdrag nopens de rechten en verplichtingen der onzijdige Mogendheden en personen in geval van oorlog te land", door de Nederlandsche Gevolmachtigden onderteekend op den 18den October 1907, Tweede Vredesconferentie, en goedgekeurd bii de Wet van 1 luli 1909 (Stbl. no. 232). luidt:
„De onzijdige Mogendheid, die op haar grondgebied troepen toelaat, tot de oorlogvoerende legers behoorende, interneert deze, voor zooveel mogelijk, ver van het oorlogstooneel verwijderd.
Zij kan hen doen bewaken in kampen en zelfs hen opsluiten in vestingen of in daarvoor geschikte plaatsen.
Zij beslist of de officieren vrijgelaten kunnen worden, mits zich op hun eerewoord verbindende het onzijdige grondgebied niet zonder verlof te verlaten."
Het doen of laten ontsnappen van een geïnterneerde zal vallen onder toepassing hetzij van art. 100, no. 1, W. v. S. (als het opzet aanwezig is, de onzijdigheid van den Staat in gevaar te brengen), hetzij van art. 191 of 367 W. v. S. (wanneer dat opzet niet aanwezig is).



88
van belofte of voorwaarden, echter in mindere mate dan ten aanzien der krijgsgevangenen (art. 79).
„Samenspant . Zie bij art. 77.
Artikel 81.
De militair die, hetzij eenige handeling waarvan hij weet, althans redelijkerwijze kan vermoeden, dat de staat daardoor in gevaar van oorlogsverwikkeling wordt gebracht, opzettelijk, zonder daartoe gerechtigd te zijn, verricht, hetzij opzettelijk eenig voorschrift tot handhaving van de goede betrekkingen van den staat met andere mogendheden van regeeringswege gegeven en bekend gemaakt, overtreedt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren. (W. v. M. S. 60—63. — W. v. S. 100, no. 1.)
Deze bepaling, omvattende twee gelijksoortige misdrijven, sluit zich nauw aan bij die van art. 100, no. 1, W. v. S. Gelijk in laatstgenoemd artikel gewaakt wordt voor de handhaving van Nederland's neutraliteit, zoo strekt art. 81 ten waarborg, dat niet, ten gevolge van wederrechtelijke of beleedigende gedragingen van militairen, onze vriendschappelijke betrekkingen met vreemde mogendheden worden verbroken. Heeft eene vreemde mogendheid, wier vlag door een Nederlandschen militair zonder reden grovelijk is gehoond, grond om te dier zake voldoening en bestraffing van den schuldige te vorderen, dan zou zij zich bij eene verklaring, dat tegen dergelijke feiten in onze strafwetten niet voorzien is, waarschijnlijk wel niet neerleggen.
Aanvankelijk was het woord „opzettelijk" vooraan in het artikel geplaatst, zoodat het opzet van den dader ook gericht moest zijn op het doen ontstaan van gevaar voor oorlogsverwikkeling. Aangezien de vrees bestond, dat het bewijs hiervan in den regel uiterst moeilijk zou zijn te leveren, waardoor het eerste gedeelte van het artikel bijna altijd buiten toepassing zou moeten blijven, en anderzijds het bloot objectief aanwezig zijn van dit bestanddeel aan de bepaling te groote strengheid zou geven, is een middelweg gekozen: „eenige. handeling waarvan hij weet (opzet), althans redelijkerwijze kan vermoeden (minstens culpa), dat enz." Eenig nadenken dienaangaande mag toch wel van elk militair gevorderd worden, en in verband met zijn rang en ontwikkeling zal worden beoordeeld of hij geacht moet worden bij eenig nadenken de strekking van zijn handeling te hebben kunnen vermoeden.
Door de omstandigheid, dat een der bestanddeelen van het misdrijf niet door opzet behoeft te worden beheerscht, maar dat met culpa (het „redelijkerwijze vermoeden") kan worden volstaan, terwijl de handeling zelve opzettelijk moet zijn verricht, is er in de omschrijving van het delict in zoover een samentreffen van dolus en culpa, een nieuw beginsel in de Nederlandsche strafwetgeving. Nadien is soortgelijke regeling ook opgenomen in onderscheidene artikelen van het W. v. S. (vgl. de artt. 97a, nos. 2 en 3, 240ofs, 248£is, 248rer, 250, no. 2). Het misdrijf, omschreven in het eerste gedeelte van art. 81, kan zich dus in meer of minder zwaren vorm voordoen, naar gelang aanwezig is de wetenschap, dat de Staat door de handeling in gevaar van oorlogsverwikkeling wordt gebracht, dan wel het redelijkerwijze vermoeden dienaangaande; de rechter zal bij de straftoemeting ook met deze omstandigheid rekening hebben te houden. *)
*) [In de tekstuitgave van het W. v. M. S. en de W. K., bewerkt door Mr. W. F. van Meurs, zijn in het Voorbericht, bldz. 10 en II, o.a. de volgende opmerkingen geplaatst:



89
„Zonder daartoe gerechtigd te zijn." De onrechtmatigheid der handeling is hier uitdrukkelijk vermeld; zij wordt beheerscht door het opzet, zoodat de rechter zal moeten bewijzen, dat de dader wist, tot zijne handeling niet gerechtigd te zijn en desniettemin heeft gehandeld.
Artikel 82.
De militair die opzettelijk hetzij een bescheid, bericht of ii.K*l.ti-..g omtrent eenig middel van verdediging waarvan hij weet dat de geheimhouding door het belang van den staat wordt geboden, bekend maakt aan een ander dan die daarmede uit den aard zijner betrekking bekend mag zijn, hetzij eenig tot het krijgsmaterieel behoorend voorwerp waarvan hij weet dat de samenstelling in het belang van den staat geheim moet blijven, overgeeft aan een ander dan die het uit den aard zijner betrekking in handen mag hebben, hetzij toelaat dat zoodanig persoon zulk een bescheid, bericht of inlichting verkrijgt of zulk een voorwerp in handen krijgt, hetzij bij die verkrijging behulpzaam is, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren. (W. v. M. S. 60-63, 75, 88, no. 3. — W. v. S. 98. — W. K. 2, no.
2, a.)
Het artikel bevat vooreerst eene noodzakelijke aanvulling van art. 98 W. v. S. In laatstbedoeld artikel toch is alleen sprake van het opzettelijk openbaar maken of aan eene buitenlandsche mogendheid mededeelen of in handen spelen van geheime regeeringsbescheiden. Het is echter zeer noodig, dat ook worde voorzien tegen het bekend maken aan eenig ander persoon, dan die daarmede uit den aard zijner betrekking bekend moet zijn. Bekendmaking aan één persoon kan even schadelijk zijn als openbaarmaking.
In de tweede plaats vermeldt het artikel eenige soortgelijke feiten, waar-
j00LTnZeer het bel?ng Van den Staat &ove]ifc kan worden benadeeld. Men denke b.v. aan de afgifte van een nieuw uitgevonden geweer of van eene ontplofbare zelfstandigheid van bijzondere samenstelling. In strafwaardigheid staan deze feiten geheel gelijk met die, welke in gemeld art. 98 zijn omschreven. Daarom kan hier dan ook geen zwaardere straf worden gesteld, dan die krach-
„Zonder toelichting zijn op eenige plaatsen als element van misdrijf de woorden „redelijkerwijsoermoeden als gelijkwaardig met bekend zijn of weten, ingebracht"; verderr JDie gestraft wordt in bedoeld geval, met omdat hij heeft geweten, maar omdat hij redelijkerwijze heeft kunnen vermoeden, wordt gestraft, terwijl hij inderdaad niet heeft geweten datgene waarvan de wetenschap uitsluitend het strafbaar karakter aan het feit verleent. Het is eene gevaarlijke proefneming den rechter er toe te willen brengen personen te straffen, van wier schuld hij in gemoede niet overtuigd kan zijn ; en voorts: „Zal de rechter eraan willen, te straffen zonder onderzoek naar, althans blijk van schuld ?
Hier is misvatting. Wettelijke gelijkstelling brengt geenszins mede feitelijke gelijkstelling van redelijkerwijze vermoeden met bekend zijn of weten; de rechter zal bij de straftoemeting er mede rekening moeten houden, welke der beide schuldvormen ten aanzien van het betrekkelijke bestanddeel aanwezig is. Wat wordt verder bedoeld met „het strafbaar karakter" van het feit? f-ormeel is het feit strafbaar, omdat en zooals het in de wet is omschreven. Wordt gedoeld op den mateneelen inhoud, op den grond der strafbaarstelling, dan worde deze gezocht in het voor den btaat ontstaande gevaar van oorlogsverwikkeling door eenige opzettelijke handeling, terwijl de wetenschap daaromtrent een element van het misdrijf kan zijn. maar niet behoeft te zijn, waar als voldoende mag worden aangenomen, dat de dader de strekking van zijne handeling had kunnen en moeren voorzien. Ten slotte: het moge uit bovenstaande gebleken zijn, dat allerminst aan den rechter wordt opgedragen te veroordeelen, wanneer hij in gemoede niet is overtuigd van des daders schuld, ja, zelfs zonder onderzoek naar schuld.]
Zie ook Tijdschrift voor Strafrecht, Deel XXXII, Afl. 2, 1922. „Wat brengt ons het nieuwe Wetboek van Militair Strafrecht?" door Mr. J. Hamburger A.Dzn., bldz. 221 v.v.



90
tens art. 98 jo. 44 W. v. S. aan den ambtenaar (diplomaat enz.) opgelegd kan worden.
„Opzettelijk hetzij toelaat dat hetzij bij die verkrijging behulpzaam is . Voor zoover de hier omschreven feiten overigens onder medeplichtigheid aan het misdrijf zouden vallen, zijn zij aan de gewone regelen van medeplichtigheid (artt. 48 en 49 W. v. S.) ontrokken; steeds heeft bestraffing plaats als dader van het misdrijf. (Vgl. de redactie van de artt. 198, derde lid, 199, tweede lid, 359, 361, 375 W. v. S.).
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 83. *)
Tegen den deelnemer aan eenige in dezen Titel vermelde samenspanning, die, voordat de overheid met het bestaan daarvan bekend is, haar op zoodanige wijze daarvan kennis geeft, dat dientengevolge het plegen van het voorgenomen misdrijf wordt voorkomen, is de strafvervolging uitgesloten.
Deze bepaling geldt niet voor hem van wien blijkt, dat hij aanlegger is. (W. v. M. S. 77, 79, 80.— W. v. S. 80.)
Het artikel verzekert straffeloosheid aan den deelgenoot, die eene samenspanning, bedoeld in de artt. 77, 79 en 80, tijdig ter kennis van de overheid brengt. Straffeloosheid — geen verlichting van straf, welke natuurlijk alleen het maximum zou gelden en den aanbrenger dus geen waarborg zou geven, dat werkelijk een lichte straf zou worden opgelegd. Straffeloosheid — imperatief voorgeschreven, omdat een facultatief voorschrift den aanbrenger niet de minste zekerheid zou geven en het doel der bepaling dus slechts zelden 'zou worden bereikt.
Wat daarvan zij in het gemeene recht, hetwelk met het stelsel van strafopheffing bij revelatie heeft gebroken, in het militair strafrecht is dergelijke bepaling onontbeerlijk te achten met het oog op het groote gevaar, voor krijgsmacht en Staat voortvloeiende uit het bestaan van samenspanning tot zoo gevaarlijke misdrijven (vgl. artt. 89, 171 C. W. L., 92, 153 C. W. Z.).
Het artikel stelt als eischen, dat de overheid nog niet met het bestaan der samenspanning bekend zij en dat ten gevolge der kennisgeving het plegen van het voorgenomen misdrijf worde voorkomen. In de ontwerpen was nog bovendien als element opgenomen „aanwijzing der schuldigen ; in dien vorm werd de bepaling echter immoreel geacht: zij zou stellen een premie op het verraden van de overige deelnemers der samenspanning. Die eisch werd dan ook losgelaten. Voor het doel der bepaling zal het in de meeste gevallen voldoende zijn, dat het feit ter kennis van de overheid worde gebracht, onder mededeeling van tijd en gelegenheid; of de samenzweerders daarna al dan niet worden ontdekt, kan worden overgelaten aan den loop der zaak. De artt. 137 en 140 waken er voor, dat het openbaren van hunne namen door de meerderen zou worden afgedwongen.
Als rechtsgrond voor de straffeloosheid van den aanbrenger zou kunnen worden aangemerkt, dat hij terugkomt op zijn misdadig voornemen en dat ten gevolge van de revelatie het doel der samenspanning niet wordt bereikt; daarnaast is aan de utiliteit eene groote plaats ingeruimd. Kan het voorge-
l) Zie het tweede lid der artt. 90. 105, 127, 136 en 156.



91
nomen misdrijf niet meer worden voorkomen of komt een tweede deelnemer — zij net ook uit vol berouw — kennis geven van de samenspanning, nadat zij reeds aan de overheid is bekend gemaakt, dan zal rechtens geen straffeloosheid bestaan. In dergelijke gevallen zou èf het Openbaar Ministerie uit opportuniteit vervolging achterwege kunnen laten óf het recht van gratie toepassing kunnen vinden.
Tevens blijkt uit het bovenstaande, dat het vrijwillig terugtreden bij samenspanning, zonder meer, geen straffeloosheid verschaft, zooals bij poging tot misdrijf; bestaat eenmaal de afspraak om eenig misdrijf te plegen, dan is er steeds voltooid delict.
„Overheid". Zie bij art. 88, no. 2.
Het tweede lid van het artikel is opgenomen om degenen, die anderen tot de samenspanning hebben verleid — waaronder ook de agents provocateurs —, van de bepaling der straffeloosheid uit te zonderen. Duidelijk is in de omschrijving uitgesproken, dat het Openbaar Ministerie heeft te bewijzen, dat de aanbrenger tevens aanlegger is; ware de bewijslast gelegd op den aanbrenger, dan zou hij, in strijd met de bedoeling van het artikel, wel gedwongen zijn de andere deelnemers te noemen.
TITEL II.
Schending van krijgsplichten, zonder oogmerk om den vijand hulp te verleenen of den staat tegenover den vijand te benadeelen.
De gemeenschappelijke karaktertrekken van de in dezen Titel behandelde misdrijven zijn:
1 . dat zij niet dan in geval van oorlog of onder daarmede gelijkstaande omstandigheden gepleegd kunnen worden;
2 . dat door de hier omschreven handelingen onze krijgsbelangen worden geschaad, althans kunnen worden geschaad, zonder dat evenwel des daders oogmerk gericht is op benadeeling van den Staat tegenover den vijand. Bestond de zekerheid, dat de uitdrukking „opzettelijk den Staat tegenover den vijand benadeelen ' in art. 77 steeds ruim zou worden geïnterpreteerd, n.1. in den zin van: willens en wetens een feit plegen „dat de weerkracht verzwakt, die de Staat tegenover den vijand behoeft", dan zouden verschillende artikelen in dezen Titel waarschijnlijk wel gemist kunnen worden. Waar die zekerheid niet bestaat, is het noodig, dat te dezer plaatse tegen de bedoelde zeer gevaarlijke feiten uitdrukkelijk wordt voorzien.
De Titel is grootendeels gewijd aan schending van krijgsplichten door Nederlandsche militairen. Echter wordt ook straf gesteld op handelingen van anderen, die hetzij als Iegervolgelingen, hetzij alleen omdat zij krijgsbelangen benadeelen, aan de militaire wetten onderworpen zijn (artt. 85, 87, 88, 89).
Artikel 84.
Met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren wordt gestraft de militair die in tijd van oorlog opzettelijk: (W. v. M. S. 60—63, 71, 72, 75, 90, 94, 95. — W. v. S. 87.) 1°. eenige onder zijne bevelen staande versterkte of bezette plaats of post, of wel de vloot of het leger of eenig deel daarvan aan den vijand overgeeft of in 'svijands macht doet of laat overgaan, zonder daarvóór of daarbij alles gedaan of bedongen te hebben



92
wat zijn plicht onder die omstandigheden van hem eischte; (W. v. S. 102, tweede lid, no. 1.) *)
2°. de onder zijne bevelen staande plaats, post of vaartuig der krijgsmacht buiten noodzaak eigendunkelijk ontruimt of verlaat;
3°. bij een gevecht met den vijand zijn plicht om met de onder zijne bevelen staande krijgsmacht den vijand op te zoeken, tegen hem op te rukken, aan het gevecht deel te nemen, den vijand te vervolgen of tegenover hem stand te houden, verzaakt; (W. v. M. S. 73.)
4°. de onder zijne bevelen staande krijgsmacht, geheel of ten deele, buiten noodzaak naar onzijdig gebied doet of laat overgaan.
De in dit artikel omschreven opzettelijke plichtverzaking van een commandeerend militair (hetzij dan optredend als volkomen zelfstandig bevelhebber, hetzij als niet zelfstandig onderbevelhebber; zie de uitdrukking „onder zijne bevelen staande" in de nos. 1 tot 4) is van zoo ernstige beteekenis voor het welslagen der operatiën en kan zoo groot gevaar verwekken voor de veiligheid, ja, voor de onafhankelijkheid van den Staat, dat zelfs de allerzwaarste straf volkomen gerechtvaardigd is. — Zie voor het overeenkomstige culpose plichtverzuim de artt. 94 en 95.
Ad no. I. Hierin is omschreven het niet gerechtvaardigd, opzettelijk overgeven, doen of laten overgaan aan den vijand; strafbaar is n.1. de bevelhebber, wanneer de overgave geschiedt „zonder daarvóór of daarbij alles gedaan of bedongen te hebben wat zijn plicht onder die omstandigheden van hem eischte". Welke die verplichtingen zijn, kan niet in de strafwet worden aangeduid; enkele kunnen zijn opgenomen in Regeeringsvoorschriften, andere vloeien voort uit gegeven bevelen, verreweg het grootste gedeelte is onafhankelijk van voorschrift of bevel, afhankelijk van allerlei wisselende omstandigheden. In elk concreet geval zal moeten blijken, dat de dader willens en wetens zijn plicht heeft verzaakt.
„Versterkte of bezette plaats of post". Vgl. de terminologie van art. 102, tweede lid, no. 1. W. v. S.
Het artikel zwijgt terecht van den „raad van verdediging".2) Is het raadplegen van dergelijken „raad" in de instructiën voorgeschreven, en wordt zulks opzettelijk nagelaten, dan valt ook deze plichtverzaking onder art. 84,
) Art. 62 der Instructie van 1815 voor de Plaatselijke Commandanten en Plaats-Majoors (zie bij art. 69 Inv. 1921) luidt:
„Hij" — d. w. z. de commandant eener vesting — „moet weten dat een schandelijke dood, of een nog schandelijker leven, het lot van den kommandant zal zijn, die den aan hem toevertrouwden post overgeeft zoo lang er nog eenige ressources over waren, en eer dat hij voor de verdediging van dezelve alle^ heeft gedaan, wat eer, pligT en liefde voor Vorst en Vaderland hem voorschrijven. *
Zie artt. 65—73 P. I. H. M. G. en wijders art. 68 der Instructie voor de Plaatselijke Commandanten en Plaats-Majoors.
) De „Instructie voor Stellingcommandanten en Commandanten van Afzonderlijke Forten voor tijd van oorlog of van oorlogsgevaar", vastgesteld bij K. B. van den 8sten September 1909 (Stbl. no. 305), zooals die sedert dien is gewijzigd, kent niet meer het instituut „Raad van Verdediging". De commandant is persoonlijk en uitsluitend verantwoordelijk met betrekking tot de verdediging van de stelling (of het fort). Vgl. voorts „krijgsraad" in de artt. 56—59, C. W. L.
Zie „Wetten, Besluiten, enz. van belang voor commandanten in stellingen en liniën (Aanschr. D. v. O. dd. 8 Februari 1912, Ilde Afd., no. 100)", en ook „Koninklijke Marine. Verordeningen. Deel II. Hoofdstuk IV. A."



93
no. I. Aan den anderen kant behoort het advies van den „raad" den bevelhebber nooit te binden, maar ook nooit te dekken; hij alleen is en blijft verantwoordelijk en het advies mag nooit voldoende zijn om de overgave te rechtvaardigen.
In verband daarmee is geen bijzondere strafbepaling opgenomen betreffende de „officieren, welke in een krijgsraad (raad van verdediging), zonder genoegzame redenen, tot het overgeven of verlaten van eenigen post of plaats hebben gestemd" (vgl. art. 59 C. W. L.). *) Volgt n.1. de overgave werkelijk op het advies, dan kunnen de betrokken leden van den „raad" gestraft worden als „uitlokkers" van of „medeplichtigen" aan het misdrijf, naar gelang en voor zoover hunne handelingen vallen onder „misleiding" of het „opzettelijk verschaffen van gelegenheid" (artt. 47, no. 2, en 48, no. 2, W. v. S.). Biedt de bevelhebber daarentegen weerstand aan het advies en zet hij de verdediging voort, dan werd het eene afwijking van de algemeen aangenomen rechtsbeginselen geacht, de betrokken leden strafrechtelijk aansprakelijk te stellen (tenzij art. 132 toepasselijk is), waar toch de raadgeving om misdrijf te plegen zonder eenig gevolg is gebleven (wel zal een onderzoek naar het gedrag der bedoelde adviseurs noodzakelijk zijn). *)
In afwijking van de bepaling van art. 57 C. W. L. worden in het artikel geen omstandigheden opgesomd, die de overgave rechtvaardigen; die omstandigheden kunnen van zoo verschillenden aard zijn, dat het onmogelijk is ze in de wet vooraf aan te duiden.
„De vloot of het leger of eenig deel daarvan". Wat betreft het raadplegen van een „krijgs-" of „scheepsraad" over de overgave van een oorlogsbodem (artt. 54 en 55 C. W. Z.), zie het bovenstaande aangaande den „raad van verdediging".")
Over de capitulatie van eene troepenmacht in het open veld, n.1. of deze ooit gerechtvaardigd is, zoo ja, onder welke omstandigheden, wordt in het artikel gezwegen; de beslissing daarover, louter afhankelijk van krijgskundige beschouwingen, behoort niet in een strafwetboek thuis. Indien mocht worden beslist, dat eene capitulatie in het open veld niet had mogen plaats hebben, hetzij door den zelfstandigen bevelhebber onder de gegeven omstandigheden, hetzij door den niet zelfstandigen onderbevelhebber ingevolge een algemeen verbod, dan zal ook die capitulatie onder het artikel vallen, als het vereischte opzet aanwezig is.
Ad no. 2. „Ontruimt of verlaat". Deze dubbele uitdrukking wordt gebezigd, ten einde te doen blijken, dat het artikel treft zoowel hem, die met de geheele bezetting of bemanning de plaats, post of bodem verlaat, als hem, die alleen persoonlijk zich verwijdert, doch de troepen laat verblijven. Welke verplichtingen op den bevelhebber rusten bij eene gerechtvaardigde ontruiming, behoort niet in de strafwet te worden aangewezen.
„Buiten noodzaak". Niet alleen het ontbreken van nood moet worden bewezen, maar bovendien, dat het opzet op dit element gericht was.
„Eigendunkelijk". D. i. uitsluitend met eigendunk, met eigen inzicht te
) Zie artt. 56—58 C. W. L., benevens artt. 64 en 65 der in noot 1 genoemde Instructie.
•) [Het komt ons voor, dat — waar zoo hooge belangen op het spel staan en waar het advies van den „raad van verdediging" veelal zoo grooten invloed op de beslissing van den bevelhebber zal oefenen — eene afwijking van de algemeen aangenomen rechtsbeginselen, nJ. door strafbaarstelling van het opzettelijk onjuist gegeven advies als zelfstandig misdrijf, wenschelijk ware geweest; zie daarover het Verslag der Militaire Commissie.]
') Vgl. art. 240 van de „Koninklijke Marine. Verordeningen. Deel II, Hoofdstak FV."



94
rade gaande en zonder zich te storen aan de gegeven orders (zie ook dit woord in de artt. 89, 114, 129, 135, 160). *)
Ad no. 3. Dit is met voordacht zoo geredigeerd, dat de bevelvoerder strafbaar is, zoowel wanneer hij de onder zijne bevelen staande macht doet oprukken enz., doch zich zelf buiten het gevecht houdt, als wanneer hij zijn plicht om zijne troepen te doen oprukken enz. opzettelijk verzaakt.
De plicht kan betreffen zoowel het opvolgen der daartoe gegeven bevelen (vgl. art. 114, laatste lid), als het verrichten van datgene, wat in de gegeven omstandigheden noodzakelijk is. Ook hier moet weer het opzet aanwezig zijn: plichtverzaking willens en wetens.
Ad no. 4. Deze bepaling treft niet alleen den militair der landmacht, maar ook den commandeerenden officier der zeemacht, die zijn bodem, zonder daartoe door storm of andere overmacht gedwongen te zijn, in neutraal water doet binnenloopen. Ook hij onttrekt, zij t dan ook misschien slechts tijdelijk, de onder zijne bevelen staande macht aan het gevecht, wellicht juist op een oogenblik, waarop ze daar allerminst gemist kan worden.
„Buiten noodzaak . Zie bij no. 2.
Artikel 85.
Met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren wordt gestraft: (W. v. M. S. 66, 71—73, 75, 90. — W. v. S. 87.)
1°. hij die opzettelijk bij een gevecht met den vijand of in eene door den vijand aangevallen of met aanval bedreigde plaats of post zonder uitdrukkelijken last van of vanwege den ter plaatse aanwezigen met het hoogste gezag bekleeden militair net teeken van overgave geeft; (W. v. M. S. 60—63.)
2°. hij die in tijd van oorlog het krijgsvolk tracht te misleiden, te ontmoedigen of in verwarring te brengen.
Ad no. 1. De hier gekozen algemeene uitdrukking „bij een gevecht , in verband met de bepaling van art. 73, maakt de afzonderlijke vermelding van het strijken der vlag op een oorlogsschip overbodig (vgl. art. 59 C. W. Z.).
Ad no. 2. Eene limitatieve opsomming der middelen, waardoor het misdrijf kan gepleegd worden, is ongewenscht (vgl. artt. 64, 65 C. W. L., 60, 61 C. W. Z.), aangezien die opsomming allicht onvolledig zou zijn en het strafrechtelijk zonder beteekenis is, door welke middelen misleiding, ontmoediging of het veroorzaken van verwarring plaats heeft.
„Tracht te misleiden enz." In deze uitdrukking ligt het opzet opgesloten. Over de beteekenis van „tracht", zie bij art. 78.
„Misleiden". Te verstaan zoowel in eigenlijken zin (b.v. als gids op een verkeerden weg geleiden), als in overdrachtelijken zin (door onjuiste inlichtingen in eene verkeerde meening brengen).
Artikel 86.
Met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren wordt gestraft:
(W. v. M. S. 60-63, 71—73, 75, 90. — W. v. S. 87.)
l) Zie bldz. 219 en 220, Tijdschrift voor Strafrecht, Deel XXXII, Afl. 2, 1922. „Wat brengt ons het nieuwe wetboek van militair strafrecht?" door Mr. J. Hamburger A.Dzn.



95
1°. de militair die opzettelijk bij een gevecht met den vijand, met schending van zijn plicht als militair, hetzij op de vlucht gaat, hetzij eenig oorlogsmaterieel vernielt, beschadigt of onbruikbaar maakt, hetzij zich ontdoet van eenig wapen, munitie of krijgstoerusting, hem van rijkswege verstrekt of tot zijne voorgeschreven wapening of uitrusting behoorende, betzij zich krijgsgevangen geeft; (W. v. M. S. 160, 161.) 2°. de militair die zich in tijd van oorlog opzettelijk, hetzij ter sluik, hetzij door een listigen kunstgreep of een samenweefsel van verdichtsels, hetzij door dronkenschap of zelfverminking aan het gevecht of aan het oogenblikkelijk gevaar in het gevecht onttrekt. (W. v. M. S. 101, 130, 131. — W. v. S. 206.) De schuldige wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren, indien hij tevens een anderen militair tot eene der onder 1°. en 2°. van dit artikel omschreven handelingen aanzet, alsmede indien hij het misdrijf begaat als bevelvoerend militair.
Ad no. 1. „Met schending van zijn plicht als militair, hetzij op de vlucht gaat'. Niet wordt als eisch gesteld, dat de vlucht geschiede uit lafhartigheid, waarvan het bewijs trouwens niet of althans uiterst moeilijk zou zijn te leverende mihtair, die bij een gevecht vlucht, moet zeer zwaar gestraft kunnen worden, niet omdat zijne vlucht een bewijs is, dat hij persoonlijk het gevaar vreest*
— ook niet omdat de vlucht in het algemeen eene daad van lafhartigheid is;
— maar omdat en indien hij door die daad zijn allerhoogste plichten op de' schromelijkste wijze verzaakt op een oogenblik, waarop juist de grootste krachtsinspanning, gehoorzaamheid en zelfverloochening van hem gevorderd worden. M. a. w., de militair die, zij 't ook zonder verraderlijk oogmerk, bij een gevecht vlucht, terwijl zijn plicht als militair hem gebood stand te houden, wordt gestraft, niet omdat of indien hij lafhartig handelt, maar enkel en alleen omdat hij vlucht. De „schending van zijn plicht als militair" is vermeld, omdat niet onder alle omstandigheden de vlucht phchtvemldng is: het zich noodeloos laten neerschieten door een overmachtigen vijand zal geen plicht zijn.
De rechter zal bij dé straftoemeting rekening hebben te houden met de meer of minder zware gevallen: zoo zal het wel degelijk onderscheid maken of het feit wordt gepleegd door aan het vuur gewende oud-gedienden, dan wel door jonge soldaten, die voor de eerste maal in het vuur komen.
Ongewenscht werd geacht het opnemen eener bepaling, krachtens 'welke betoonde dapperheid na vlucht de straf kan verminderen of opheffen: vooreerst, omdat de rechter bij de straftoemeting zelfs tot het minimum van 1 dag kan afdalen, terwijl ook nog de weg van gratie openstaat; voorts, omdat dan met het oog op de billijkheid aan ieder kans zou moeten worden gegeven dapperheid te betoonen, hetgeen niet altijd mogelijk is; eindelijk, omdat het met gemotiveerd ware, alleen voor dit geval het beginsel in te voeren, dat de dader van een strafbaar feit door eene latere verdienstelijke handeling in tegengestelden zin, zich vrijstelling van straf zou kunnen verwerven •
Bij de overige feiten in no. 1 genoemd, moet eveneens plichtverzaking aanwezig zijn; zoo is het zich krijgsgevangen geven niet onder alle omstandigheden strafbaar, echter wel als het geschiedt opzettelijk, bij een gevecht met den vijand en met schending van den plicht als militair.
„Krijgstoerusting". B.v. spade, houweel of ander werktuig.



96
„Of tot zijne voorgeschreven wapening of uitrusting behoorende". Dit geldt voor die militairen, aan wie geene wapening of uitrusting van rijkswege wordt verstrekt.
Ad no. 2. „Hetzij door een listigen kunstgreep of een samenweefsel van verdichtsels". De jurisprudentie over deze uitdrukking in art. 326 W. v. S. zal bij de interpretatie van het artikel te pas kunnen komen. Eén „kunstgreep zal voldoende kunnen zijn. Het voorwenden van kwalen, ziekten of gebreken zal hieronder kunnen vallen.
„Of aan het oogenblikkelijk gevaar in het gevecht". Zij, die gedurende het gevecht achter eene dekking kruipen en daar blijven liggen, onttrekken zich in letterlijken zin niet aan het gevecht; vandaar deze toevoeging.
Tweede lid. De zware strafpositie geldt hem die dader, tevens aanzetter is, of wel die bevelvoerend militair is. Onder „bevelvoerend militair" wordt in het algemeen verstaan elk zelfstandig commandeerend militair; in het militair strafrecht heeft deze uitdrukking, evenals „bevelvoerend officier" en „commandeerend officier", geen andere beteekenis dan in de militaire organisatie.
„Aanzet . Deze uitdrukking verdient de voorkeur boven „verleidt"; de mogelijkheid van toepassing der zwaarste straf mag niet afhankelijk zijn van het welslagen of mislukken van de aanzetting.
Artikel 87.
Hij die in tijd van oorlog opzettelijk eene militaire operatie doet mislukken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren.
De schuldige wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren, indien hij het misdrijf begaat als bevelvoerend militair of als belast zijnde met het bestuur of toezicht over benoodigdheden ten dienste van de vloot of het leger.
(W. v. M. S. 60—63, 66, 71, 72, 75, 90, 94, 95. — W. v. S. 87.)
Van de feiten, in de artt. 94 en 95 als culpose misdrijven omschreven, wordt hier slechts één, het doen mislukken van eene militaire operatie, als doleus misdrijf strafbaar gesteld. Dit feit toch kan ook zonder verraderlijk oogmerk worden gepleegd, b.v. omdat de schuldige aan de voorgenomen of bevolen operatie niet het minste gewicht hechtte, of omdat hij verwacht op andere wijze meer eer te kunnen behalen. De andere feiten in die artikelen genoemd zullen, opzettelijk gepleegd en niet vallende onder de plichtverzaking van art. 84, strafbaar zijn krachtens art. 77: de Staat wordt daardoor willens en wetens tegenover den vijand benadeeld.
„Bevelvoerend militair". Zie bij art. 86, tweede lid.
„Belast zijnde met het bestuur of toezicht". Deze omschrijving is geput uit de artt. 105 en 376 W. v. S.; de rechtstreeksche aanduiding van de officieren der militaire administratie zou te eng zijn, aangezien ook aan andere militairen de vervulling van die diensten zal kunnen worden opgedragen.
Artikel 88.
Met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren wordt gestraft: (W. v. M. S. 66, 71, 72, 75, 90. — W. v. S. 87.) 1°. bij die zonder verlof van of vanwege den ter plaatse aanwezigen met het hoogste gezag bekleeden militair zich in betrekking



97
stelt tot iemand die zich bij de vijandelijke krijgsmacht of in s vijands macht bevindt, of tot een onderdaan eener vijandelijke mogendheid of macht; (W. v. M. S. 60—63)
2°. hij die, een bescheid, bericht, inlichting of vraag van iemand die zich bij de vijandelijke krijgsmacht of in 's vijands macht bevindt, of van een onderdaan eener vijandelijke mogendheid of macht ontvangen of onderschept hebbende, opzettelijk nalaat daarvan dadelijk aan de militaire overheid mededeelina te doen(W. v. M. S. 132.)
3°. hij die in tijd van oorlog eene gebeurtenis, bijzonderheid of beschouwing, welker ruchtbaarheid eenig krijgsbelang kan schaden, opzettelijk bekend maakt, zonder van ambtswege daartoe verplicht of bevoegd te zijn. (W. v. M. S. 82.)
Ad no. 1. Aan allen, die aan de rechtsmacht van den militairen rechter onderworpen zijn, militairen, legervolgelingen en anderen, moet iedere persoonlijke betrekking — op welke wijze deze ook plaats heeft — met den vijand of met vijandelijke onderdanen worden verboden.
Blijkt het verraderlijk oogmerk, dan is natuurlijk art. 77 van toepassing. Is dat oogmerk niet aanwezig, dan zal toch een ernstig gevaar kunnen voortvloeien uit het doen toekomen van schijnbaar onbeteekenende berichten; vandaar de zware strafpositie in dit artikel.
„Bij de vijandelijke krijgsmacht". Niet alleen dus de vijandelijke militairen, maar ook gevangenen, neutrale personen en anderen, die zich bij den vijand ophouden.
„In 's vijands macht". Hier wordt gedoeld op de krijgsgevangen gemaakte Nederlandsche militairen, die zich niet meer bij de vijandelijke krijgsmacht bevinden. Ook met dezen moet elke betrekking verboden zijn, evenals met de met-militaire onderdanen der vijandehjke „mogendheid of macht", opdat niet de berichten langs een omweg het vijandelijk leger zouden bereiken.
In de omschrijving der bepaling ligt het opzet opgesloten.
Ad no. 2. Hierin wordt strafbaar gesteld het verzwijgen van berichten enz. van 's vijands zijde afkomstig, onverschillig op welke wijze ze in het bezit van den verzwijger zijn geraakt, en of ze rechtstreeks van den vijand komen dan wel door tusschen komst van particulieren.
De bepaling is ook toepasselijk op den vijandelijken onderdaan, voor zoover hij aan de militaire rechtsmacht onderworpen is, tenzij zijne bestraffing is uitgesloten door de bepaling van art. 38.
Ook voor het „nalaten" wordt het opzet vereischt.
„Militaire overheid". Voor andere autoriteiten hebben de berichten geen dadelijk belang (zie daarentegen „overheid" in art. 83)} zij zullen voornamelijk van beteekenis kunnen zijn voor de militaire operatiën.
Ad no. 3. Ontijdige en zonder eenige verraderlijke bedoeling gedane bekendmaking van de bewegingen of lotgevallen of van den toestand der krijgsmacht kan oorzaak zijn, dat de voorgenomen operatiën mislukken of althans schade lijden. Alleen de militaire autoriteit in no. 1 bedoeld, kan met volledige kennis van zaken beoordeelen, welke feiten zonder gevaar openbaar gemaakt kunnen worden.
Voornamelijk ten aanzien van de verslagen van dagbladcorrespondenten heeft deze bepaling groote beteekenis; doch zij betreft eveneens de particuliere berichten, van het oorlogstooneel verzonden door militairen of andere aan de v. Dijk, MiL Strafr. j



98
militaire rechtsmacht onderworpen personen, welke niet voor openbaarheid zijn bestemd, maar toch steeds gevaar loopen openbaar gemaakt te worden of den vijand in handen te vallen.
„Opzettelijk bekend maakt". Zooals uit de plaatsing van het woord „opzettelijk ' blijkt, behoeft de wetenschap, dat de ruchtbaarheid der bekend gemaakte gebeurtenis enz. eenig krijgsbelang kan schaden, niet aanwezig te zijn.
Artikel 89.
Hij die in tijd van oorlog weigert of opzettelijk nalaat te gehoor zamen aan een bevel of vordering, gedaan door een daartoe bevoegden militair, of zoodanig bevel of vordering eigendunkelijk overschrijdt, of opzettelijk eenigen maatregel, door een militair in het belang der krijgsmacht of van den dienst ondernomen of bevolen, belet, belemmert of verijdelt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren. (W. v. M. S. 60—63, 66, 71, 72, 75, 90, 114, 134. — W. v. S. 87, 184.) Het maximum der in het eerste lid gestelde straf wordt verdubbeld: 1°. indien de schuldige opzettelijk het misdrijf blijft plegen, nadat een militair hem uitdrukkelijk op zijne strafbaarheid gewezen heeft;
2°. indien tijdens het plegen van het misdrijf nog geen vijf jaren zijn verioopen, sedert de schuldige eene hem wegens gelijk misdrijf opgelegde straf geheel of ten deele heeft ondergaan, of sedert die straf hem geheel is kwijtgescholden; of indien tijdens het plegen van het misdrijf het recht tot uitvoering dier straf nog niet is verjaard; (W. v. S. 76, 77.)
3°. indien twee of meer personen gezamenlijk of ten gevolge van samenspanning het misdrijf plegen; (W. v. S. 80.)
4°. indien de schuldige tevens een ander aanzet zijn voorbeeld te volgen;
5°. indien de schuldige het misdrijf pleegt bij een gevecht met den vijand. (W. v. M. S. 73.)
Indien het in het eerste lid omschreven misdrijf vergezeld gaat van van twee of meer der in no. 1—5 vermelde omstandigheden, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren.
Dit artikel betreft de niet-militairen, die aan de militaire rechtsmacht onderworpen zijn; de militairen zijn hierin wel niet uitgesloten, maar voor hen gelden bijzondere bepalingen (artt. 114 en 134), welke krachtens art. 55 W. v. S. zullen worden toegepast.
Van hen, die hetzij vrijwillig, hetzij krachtens requisitie bij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht in dienstbetrekking zijn, kan natuurlijk gehoorzaamheid gevorderd worden. Maar ook menig ander burgerpersoon zal zich hetzij binnen, hetzij zelfs buiten het terrein der militaire operatiën naar de bevelen van de militaire macht hebben te gedragen. Strafrechtelijke vervolging wegens ongehoorzaamheid zal echter niet altoos noodig zijn. Legervolgelingen, die de hun gegeven bevelen niet nakomen of die de militaire macht in de uitoefening harer dienstverrichtingen belemmeren, kunnen terstond worden weggejaagd; in andere gevallen zullen de onwilligen dikwerf



99
zonder groote moeite kunnen gedwongen worden, de gegeven bevelen na te komen. Deze feiten kunnen echter ook een zeer ernstig karakter aannemen, en dan zou art. 184 W. v. S. dikwijls niet voldoende zijn; vooreerst, omdat de daar gestelde straf veel te licht zou wezen; ten andere, omdat de vermelding van het „wettelijk voorschrift" in dat artikel tot bezwaren aanleiding zou geven; eindelijk, omdat het artikel eene slechts zeer beperkte aanduiding van de ambtenaren bevat.
„Weigert of opzettelijk nalaat". Weigeren sluit opzet in zich.
„Eigendunkelijk overschrijdt". Voor „eigendunkelijk" (waarin eveneens het opzet ligt opgesloten), zie bij art. 84, no. 2.
„Een daartoe bevoegden militair". Deze algemeene uitdrukking is gekozen, opdat niet alleen de autoriteit van de bevelvoerende militairen, doch ook die van den schildwacht worde beschermd.
Zie voorts bij art. 114.
Tweede lid, ad no. 1. Het spreekt wel van zelf, dat de hier bedoelde militair ook degene kan zijn, die het bevel gaf.
Ad no. 2. Vgl. de terminologie in de artt. 421—423 W. v. S.
Ad no. 3. Het plegen van het misdrijf door meerdere personen kan plaats hebben „ten gevolge van samenspanning" (zie art. 80 W. v. S.), zonder dat het nochtans „gezamenlijk" geschiedt.
Ad no. 4. „Tevens aanzet". Zie bij art. 86, tweede lid.
Artikel 90.
De samenspanning tot een der in de artikelen 84—89 omschreven misdrijven wordt gestraft gelijk de poging. De bepaling van artikel 83 is toepasselijk. (W. v. M. S. 49, 75 — W
v. S. 45, 80.)
Strafbaarstelling van samenspanning of complot tot het plegen van eenig misdrijf is alleen dan noodzakelijk en gerechtvaardigd, wanneer dat misdrijf een bijzonder gemeen- of staatsgevaarlijk karakter heeft. Die noodzakelijkheid zal in het militair recht eerder moeten worden aangenomen dan in het gemeene recht. Worden militairen wegens ontdekte afspraken om hunne militaire plichten te verzaken niet gestraft, zoo zullen bij de kameraden, in wier midden zij voortdurend blijven verkeeren, allerlei wanbegrippen omtrent die plichten of omtrent de belangrijkheid daarvan worden verwekt en de moraliteit of het plichtbesef in het leger worden verzwakt. Hiertegen te waken is het doel van dit artikel en van andere overeenkomstige artikelen (105, 127, 136 en 156), waarin de samenspanning strafbaar wordt gesteld.
„Wordt gestraft gelijk de poging" 1). Deze uitdrukking is gekozen, ten einde door eene eenvoudige redactie de strafpositiën van de artt. 45 W. v. S. en 49 W. v. M. S. ook op de samenspanning toepasselijk te maken. Het stellen van eene zelfde straf op de samenspanning tot zoo verschillende misdrijven (vgl. de artt. 96 en 103 W. v. S.) zou óf voor de samenspanning tot een licht misdrijf te zwaar, of voor die tot een zwaar misdrijf te licht zijn. Nu kan de straf zich beter regelen naar het beoogde misdrijf.
Afzonderlijke strafverzwaring ten aanzien van het hoofd van het complot is niet noodig, wanneer op de samenspanning zelve voldoend zware straf is
) Zie daarentegen de strafpositie van de samenspanning, genoemd in de artt. 77, 79 en 80.



100
gesteld: en niet wensche lijk ook, omdat, indien er al een hoofdpersoon is, deze zelden bekend wordt, terwijl ficties dienaangaande zeker niet geoorloofd zijn. Bovendien geldt de bepaling van art. 48. — Zie voorts bij art. 83.
Artikel 91.
Hij die tegenover den vijand opzettelijk handelt in strijd met eenige bepaling voorkomende in een verdrag, geldende tusschen Nederland en de mogendheid waarmede Nederland in oorlog is, of met eenig voorschrift, ingevolge zoodanig verdrag vastgesteld, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.
Met gelijke straf wordt gestraft de meerdere die opzettelijk toelaat, dat een zijner minderen zoodanig feit begaat. (W. v. M. S. 66, 67, 77, 149, 154. — W. v. S. 87.)
Het artikel heeft ten doel, strafrechtelijke sanctie te geven aan de bepalingen van internationale overeenkomsten, als:
Verdrag tot verbetering van het lot der gewonden en zieken, zich bevindende bij de legers te velde. Goedgekeurd bij de Wet van 25 Mei 1908 (Stbl. no. 152) en bekend gemaakt bij K. B. van 19 Januari 1909 (Stbl. no. 14).
Verdrag nopens de wetten en gebruiken van den oorlog te land. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no. 231).
Verdrag nopens de rechten en verplichtingen der onzijdige Mogendheden en personen in geval van oorlog te land. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (SM. no. 232).
Verdrag nopens den rechtstoestand der vijandelijke handelsvaartuigen bij den aanvang der vijandelijkheden. Goedgekeurd bij de Wet van I Juli 1909 (SM. no. 233).
Verdrag nopens de verandering van handelsvaartuigen in oorlogsschepen. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (SM. no. 234).
Verdrag nopens het stellen van onderzeesche zelfwerkende contactmijnen. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (SM. no. 235).
Verdrag nopens het bombardement door eene scheepsmacht in tijd van oorlog. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no. 236).
Verdrag voor de toepassing op den zeeoorlog der beginselen van het Verdrag van Genève. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no. 237).
Verdrag nopens de rechten en verplichtingen der onzijdige Mogendheden in geval van zeeoorlog. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no.239).
Verdrag nopens zekere beperkingen van de uitoefening van het buitrecht in den zeeoorlog. Goedgekeurd bij de Wet van 1 Juli 1909 (Stbl. no. 240).
Vorengenoemde Verdragen, behalve het eerstgenoemde Verdrag, werden bekend gemaakt bij K. B. van 22 Februari 1910 (Stbl. no. 73).
De ruime omschrijving van het artikel zal natuurlijk ook hier niet genoemde, c. q. later vast te stellen verdragen, kunnen omvatten.
„Of met eenig voorschrift, enz. " Zie bij art. 38.
Tweede lid. „Opzettelijk toelaat". Zie bij artt. 82 en 143. De meerdere moet weten, dat de handeling in strijd is met de geldende verdragen enz. Plee gt de mindere het feit op last van zijn superieur, en zijn de voorwaarden



101
van art. 43, tweede hd, W. v. S. aanwezig, dan is de mindere uit dien hooide straffeloos; de superieur is dan strafbaar als dader („doet pleeen" zie art 47 no. 1, W. v. S.).
Artikel 92.
De militair die opzettelijk eenig niet aan het buitrecht onderworpen goed als oorlogsbuit neemt, zonder oogmerk om zich dat goed wederrechtelijk toe te eigenen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren. (W. v. M. S. 60—63, 151 v.v. — W. v. S 310 vv
321 v.v. - W. K. 2, no. 2, a.)
Hoever het buitrecht zich uitstrekt, wordt in het algemeen door het oorlogsrecht aangeduid; dikwijls heeft nadere omschrijving plaats bij proclamatie of order. In ieder geval komt alles wat buit gemaakt wordt, onder het beheer van het legerbestuur en ten bate van den Staat, behoudens de bevoegdheid om een aandeel af te staan aan de personen of aan het korps, die den buit behaalden.
De strekking van het artikel is, te waken tegen het als oorlogsbuit medenemen van goed, dat niet aan het buitrecht onderworpen is; de militair moet met die omstandigheid bekend zijn, vandaar de plaatsing van het woord „opzettelijk in den aanvang van het artikel.
Pleegt de militair het feit met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening dan valt hij onder de bepalingen betreffende den diefstal.
Wederrechtelijke toeëigening van goed, tod aan het buitrecht onderworpen, levert het misdrijf van verduistering op. Om alle aanleiding tot misverstand te voorkomen, is toch ten overvloede uitdrukkelijk in het artikel vermeld, dat de bepaling alleen toepasselijk is, wanneer de militair niet het oogmerk had zich het weggenomen goed wederrechtelijk toe te eigenen.
„De militair die enz." De niet-militair mag nooit buit maken.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 93.
De militair die opzettelijk eene met den vijand als zoodanig gesloten overeenkomst wederrechtelijk schendt, wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren. (W. v. M. S. 60—63, 71. — W. v. S. 87.)
Opzettelijke schending van eene met den vijand als zoodanig gesloten overeenkomst (wapenstilstand, wapenschorsing, capitulatie, verleenen' van vrijbrief, vrijheidspas of vrijgeleide, enz.) is eene daad van verregaande laagheid en oneerlijkheid, die door het oorlogsrecht wordt gewraakt. Men denke b.v. aan den bevelhebber, die gedurende een wapenstilstand een schip van den niets kwaads vermoedenden vijand door middel van een torpedo vernielt; — aan hem die vuurt op ongewapende vijanden, die hunne gevallen makkers ter aarde bestellen, enz. In strafwaardigheid staat het misdrijf veel hooger dan dat, hetwelk is omschreven in art. 81; vooreerst, omdat het in den regel uit veel boozer hartstocht voortspruit; ten andere, omdat het den Staat blootstelt aan de verdenking van schandelijke trouwbreuk; eindelijk, omdat het gevaar, dat in het geval van art. 93 de vijandelijkheden dadelijk zullen worden



102
hervat, veel grooter en dreigender is dan het gevaar, dat zij in het geval van art. 81 zullen uitbreken.
„Opzettelijk wederrechtelijk". „Wederrechtelijk beteekent hier: „zonder daartoe gerechtigd te zijn"; in sommige gevallen is men tot de schending der overeenkomst gerechtigd. ) Het wederrechtelijke der handeling wordt door het opzet beheerscht, zoodat dwaling daaromtrent het vereischte opzet en daarmede de strafbaarheid uitsluit (vgl. ook bij art. 81: „opzettelijk, zonder daartoe gerechtigd te zijn ).
Artikel 94.
Hij aan wiens schuld te wijten is dat, in tijd van oorlog, eenige versterkte of bezette plaats of post, of wel de vloot of het leger of eenig deel daarvan voor de krijgsmacht verloren gaat, dat eene militaire operatie mislukt, of dat een vaartuig der krijgsmacht onbruikbaar wordt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren.
Indien de schuldige het misdrijf pleegt als bevelvoerend militair of als belast zijnde met het bestuur of toezicht over benoodigdheden ten dienste van de vloot of het leger, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren. (W. v. M. S. 60—63, 66, 71, 75, 84, 87. — W. v. S. 87, 102, tweede lid, no. 1, 105.)
Artikel 95.
De militair, aan wiens schuld te wijten is dat eenige versterkte of bezette plaats of post, of wel de vloot of het leger of eenig deel daarvan door den vijand wordt overvallen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.
Indien de schuldige het misdrijf pleegt als bevelvoerend militair, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren. (W. v. M. S. 60—63, 71, 75, 84, 87. — W. v. S. 87.)
Het belang van Staat en leger eischt tegen de in artt. 94 en 95 omschreven culpose misdrijven eene zware strafpositie, aangezien in den regel door deze feiten ernstig nadeel wordt toegebracht.
Ad art. 94, eerste lid. „Hij aan wiens schuld te wijten is dat enz. In overeenstemming met art. 87 wordt hier niet gesproken van „De militair die enz. , ofschoon het geval, dat het feit aan de schuld van een met-militair te wijten is, zich moeilijk laat denken.
„Voor de krijgsmacht verloren gaat". Deze redactie is gekozen, in plaats van „den vijand in handen valt", om ook het feit van art. 84, no. 4, als schuldmisdrijf te omvatten.
Ad artt. 94 en 95, tweede lid. „Bevelvoerend militair '. Zie bij art. 86, tweede lid. De verzwaarde strafpositie is noodzakelijk, omdat bij het plichtverzuim, de zwakheid of de verregaande onbekwaamheid de culpa een zeer ernstigen vorm aanneemt. Het verlies van vestingen en schepen is, gelijk de ondervinding leerde, in tijd van oorlog veel meer aan schuld dan aan opzet toe te
) Vgl. b.v. art. 40 van het „Reglement betreffende de wetten en gebruiken van den oorlog te land'*:
„Elke ernstige schennis van den wapenstilstand door eene der partijen geeft aan de andere het recht dien op te zeggen en zelfs in een dringend geval de vijandelijkheden onmiddellijk te hervatten.*'



103
schrijven; de onachtzaamheid en onnadenkendheid behooren onder die omstandigheden tot de grootste fouten, waaraan een bevelvoerder zich kan schuldig maken. Onbekwaamheid voor een werkkring is op zich zelve geen schuld; maar zij kan schuld worden, wanneer b.v. de officier niet heeft zorg gedragen, voor zijne taak berekend te blijven.
Ad art. 94, tweede lid. „Belast zijnde met het bestuur of toezicht over enz." Ook hierbij is de verzwaarde strafpositie gerechtvaardigd: het dapperste en best georganiseerde leger is waardeloos, zoodra blijkt, dat het proviand bedorven is of de krijgsbehoeften ontbreken. Zie voorts bij art. 87, tweede lid.
TITEL HL
Misdrijven waardoor de militair zich aan de vervulling van zijne dienstverplichtingen onttrekt.
In dezen Titel zijn de misdrijven vereenigd, waardoor de militair zich tijdelijk of voor goed onttrekt of tracht te onttrekken aan de verplichtingen, die krachtens wet of dienstverband op hem rusten. Alleen op het verzaken van het geheel van die verplichtingen hetzij gedurende korter, hetzij gedurende langer tijd, hetzij voorgoed, niet op de schending of niet-nakoming van een enkelen dienstplicht wordt hier gedoeld. Dit karakter blijkt uit het opschrift, uit de bepaling van den minimumduur van een geheelen dag voor de strafbare afwezigheid in tijd van vrede (artt. 96 en 97, no. 1), uit de verdere omschrijving der misdrijven en uit de vergelijking met andere artikelen (vgl. b.v. artt. 86, 114, 129, 130, 131, 135 e.a„ waarin wordt strafbaar gesteld het zich onttrekken aan eene bepaalde soort van dienstverplichtingen of het verzaken van een enkelen dienstplicht).
De Titel waakt derhalve tegen dienstverzaking door afwezigheid of wat daarmede gelijkgesteld wordt, of door het aanwenden van middelen van bedrog, alsook tegen het aanwenden zelf van sommige van die middelen.
De artt. 96—100 behandelen de ongeoorloofde afwezigheid en de desertie.
De regeling van dit onderwerp in de Crimineele Wetboeken vond reeds langen tijd zoo algemeene bestrijding, dat eene partieele wijziging in de voorschriften betreffende de desertie in tijd van vrede in het leven werd geroepen bij de Wet van 14 Februari 1887 (Stbl. no. 35), ten einde de ergste misstanden weg te nemen. Hiermede was echter in geenen deele gezegd, dat bij eene geheel geheel nieuwe regeling in dezelfde lijn zou worden voortgewerkt.
Bij de overweging der vraag, welk stelsel betreffende de afwezigheidsmisdrijven in de wet moest worden neergelegd, stond op den voorgrond, dat het hoofdkenmerk moet worden gezocht hierin, dat de militair zonder verlof (zich verwijdert en) afwezig blijft van de plaatsen of plaats, waar hij zich ter vervulling van de op hem rustende dienstverplichtingen behoorde te bevinden (vgl. art. 106). Hieruit spreekt onmiddellijk het karakter van het voortdurend misdrijf (zie bij art. 58, bldz. 62 en 63). Evenwel, niet iedere eigendunkelijke afwezigheid van een militair, zelfs met de bewustheid, dat hij zich daardoor aan den dienst onttrekt, heeft een gelijkelijk strafwaardig karakter, noch behoort zij denzelfden naam te dragen; er moet worden onderscheiden tusschen de gewone, eenvoudige ongeoorloofde afwezigheid en eene bijzondere, zwaardere



104
soort, aan te duiden door desertie. Het is slechts de vraag, welke omstandigheden zullen de grens tusschen deze twee soorten bepalen?
Ongetwijfeld gaat men te ver, wanneer men den militair als deserteur beschouwt, zoodra hij gedurende enkele dagen afwezig is of zich op een bepaalden afstand van zijne standplaats heeft verwijderd (zie de Crimineele Wetboeken vóór de wijziging). Aan den anderen kant is de omschrijving te eng, wanneer als desertie wordt aangemerkt de „ongeoorloofde verwijdering met het oogmerk 's lands dienst voor goed te verlaten" (zie de wijzigingswet van 14 Februari 1887 bovengenoemd: artt. 132a C. W. L., 133a C. W. Z.). Te eng, omdat dat oogmerk ontbreekt in vele gevallen, welke toch naar ieders oordeel behooren tot de zwaardere soort der ongeoorloofde afwezigheid; men denke b.v. aan den militair, die de kwade kansen van een veldtocht of van een geheelen oorlog opzettelijk ontloopt of die zich verwijdert met het voornemen om na één of na ettelijke jaren terug te keeren; aan den schepeling, die den bodem, waarop hij geplaatst is, verlaat met het oogmerk om de reis, waarvoor hij aangewezen was, niet mede te maken.
Bovendien, dergelijke enge omschrijving is onpractisch, aangezien het bewijs, dat de dader voornemens was zich voorgoed aan zijne dienstverplichtingen te onttrekken, in den regel uiterst moeilijk zal zijn te leveren; de rechter komt dan in de verzoeking om allerlei aanwijzingen van weinig waarde als bewijs van het oogmerk aan te nemen.
De wetgever kan op verschillende wijzen trachten aan die bezwaren tegemoet te komen. In de wijzigingswet van 1887 is dat gedaan door, met afbreking van het aangenomen stelsel, „als deserteur te beschouwen" afwezige militairen, die het oogmerk om 's lands dienst voorgoed te verlaten niet hebben, terwijl, met omkeering van den bewijslast, de beklaagde voor schuldig wordt gehouden, „ten ware hij de reden van afwezigheid ten genoegen der rechters konde bewijzen" (zie de gewijzigde artt. 159 jo. 214 C. W. L. en 145 jo. 162 C. W. Z.).
Uit al het bovenstaande volgt, dat ééne enkele algemeene omschrijving van desertie niet kan worden gegeven, maar dat de verschillende omstandigheden m de wet moeten worden opgesomd, welke de ongeoorloofde afwezigheid stempelen tot desertie.
Anderzijds is het noodig ook voor de lichtere gevallen der ongeoorloofde afwezigheid, n.1. wanneer geen opzet aanwezig is om de dienstverplichtingen te verzaken, eene bijzondere omschrijving te geven met lichtere strafbepalingen. *)
Volgens die beginselen onderscheidt het Wetboek: a. eenvoudige culpose afwezigheid (art. 96 nos. 1 en 3); o. culpose afwezigheid, die met het oog op de gevolgen zwaarder gestraft wordt (art. 96, nos. 2 en 4);
c. opzettelijke afwezigheid (art. 97);
d. desertie (artt. 98—100).
In verband met de bepaling van art. 106 is achterwege gelaten zoowel eene algemeene aanduiding, als eene nauwkeurige opsomming der plaatsen, van
*) Het spreekt wel van zelf dat de strafbaarheid ingevolge art. 40 W. v. S. j°. 1 W. v. M. S. wordt uitgesloten, wanneer er geldige redenen voor de afwezigheid kunnen worden aangevoerd, b.v. ziekte, onderbreking in den dienst der middelen van vervoer, schipbreuk e. d. g.



105
waar de militair zich moet hebben verwijderd; immers, de reglementen moeten aanwijzen op welke plaats of plaatsen de militair zich moet bevinden „ter vervulling van de op hem rustende dienstverplichtingen". Eveneens onthoudt het Wetboek zich van eene onderscheiding ten aanzien van de verschillende wijzen, waarop de misdrijven kunnen worden gepleegd; het maakt toch geen verschil in het karakter van het feit of de militair zich op grooten afstand verwijdert, dan wel zich in zijn garnizoensplaats schuil houdt; — of hij als alleenreizend militair van de hem voorgeschreven reisroute afwijkt, dan wel op marsch achterblijft, of aan een militair geleide ontloopt; — of hij zich zonder verlof verwijdert, dan wel zijn verloftijd overschrijdt; enz.
Artikel 96.
De militair wiens ongeoorloofde afwezigheid aan zijne schuld is te wijten, wordt gestraft: (W. v. M. S. 60—63, 106, 107.)
1°. met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden, indien die afwezigheid in tijd van vrede ten minste één dag en niet langer dan dertig dagen duurt; (W. v. M. S. 97, no. 1, 98, no. 2. — W. v. S. 88. — W. K. 2, no. 2, a.)
2°. met gevangenisstraf van ten hoogste negen maanden, indien die afwezigheid in tijd van vrede hem eene reis, waartoe het bevel hem bekend was of redelijkerwijze door hem kon vermoed worden, naar of van eene plaats buiten het rijk in Europa, of eene andere zoodanige bevolen reis met een oorlogsvaartuig geheel of gedeeltelijk doet verzuimen; (W. v. M. S. 70, 98, no. 3. — W. K. 2, no. 2, a.)
3°. met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar, indien die afwezigheid in tijd van oorlog niet langer dan vier dagen duurt; (W.
v. M. S. 71, 97, no. 2, 98, no. 2. — W. v. S. 87, 88. — W. K. 2,
no. 2, a.)
4°. met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden, indien die afwezigheid in tijd van oorlog hem een bevolen reis, zooals in no. 2 is omschreven, geheel of gedeeltelijk doet verzuimen, of eene ontmoeting met den vijand doet misloopen. (W. v
M. S. 71, 98, no. 3. - W. v. S. 87.)
„Ongeoorloofde afwezigheid". De afwezigheid kan aanvankelijk geoorloofd zijn, doch later ongeoorloofd worden, b.v. bij overschrijding van verloftijd.
Ad nos. 1 en 3. De hier genoemde termijnen zijn: voor tijd van vrede van één tot dertig dagen 1), voor tijd van oorlog maximum vier dagen (zie art. 88 W. v. S.); duurt de culpose ongeoorloofde afwezigheid langer, dan is art. 98, no. 2, toepasselijk. Voor tijd van oorlog is geen minimum-termijn aangegeven, omdat een militair door ongeoorloofde afwezigheid in die omstandigheden terstond op'ernstige wijze zijne dienstverplichtingen schendt (is er opzet aanwezig, dan geldt dit nog in veel hooger mate, zie art. 97, no. 2).
Daar geen bijzondere bepalingen zijn gegeven, beginnen de termijnen te loopen van het oogenblik, waarop de verzaking van de dienstverplichtingen een aanvang neemt; dat tijdstip zal steeds nauwkeurig kunnen worden vastgesteld, zoodat tegen berekening bij uren geen bezwaar bestaat.
) Ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede van minder dan één dag is dus alleen vatbaar voor krijgstuchtelijke bestraffing.



106
De vraag of de rechter heeft te bewijzen, dat de schuld heeft bestaan gedurende den geheelen wettelijken termijn der ongeoorloofde afwezigheid, moet ontkennend worden beantwoord. Blijkt b.v., dat de afwezigheid in tijd van vrede gedurende minstens één dag culpoos is geweest, dan is dat voor de strafbaarheid voldoende. Hetzelfde geldt voor het opzet bij de ongeoorloofde afwezigheid, omschreven in art. 97. *)
. Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Ad nos. 2 en 4. Het betreft hier culpose afwezigheid onder eene verzwarende omstandigheid, n.1. het geheel of gedeeltelijk verzuimen van eene reis als hier bedoeld of, in tijd van oorlog, het misloopen van eene ontmoeting met den vijand. In het eerste geval wordt verzuimd het geheel der dienstverplichtingen gedurende zoodanige reis, terwijl bovendien dikwijls een ander plotseling voor de reis moet worden aangewezen.
„Eene reis .... naar of van eene plaats buiten het rijk in Europa, of eene andere zoodanige bevolen reis met een oorlogsvaartuig". Met opzet is bij het eerste gedeelte niet gesproken van een vaartuig, opdat de bepaling ook toepasselijk zou zijn op militairen, die afwezig blijven van een transport, dat over land de reis doet. De beperking door het woord „zoodanige" wijst er op, dat het verzuimen van eene binnenlandsche reis met een oorlogsvaartuig ook niet onder de omschrijving valt. Bij binnenlandsche reizen zijn de gewone bepalingen betreffende de afwezigheid (nos. 1 en 3) van toepassing,
„Geheel of gedeeltelijk verzuimen". Gelijkwaardig met de in art. 98, no. 3, gebezigde uitdrukking „niet of niet geheel medemaken".
„Waartoe het bevel hem bekend was of redelijkerwijze door hem kon vermoed worden". Zie bij art. 81. Aanvankelijk stond er „eene bevolen reis", waarin niet de eisch lag opgesloten, dat de dader het bevel moest weten of althans had kunnen en moeten weten.
Krachtens art. 2, no. 2, a. W. K., zooals dat is aangevuld bij art. 24 Inv. 1921, kan ook het feit van art. 96, no. 2, indien het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk afgedaan worden. De wetgever heeft daarbij gedacht aan het z.g. „achterzeilen"* bij reizen binnen de koloniën en zoomede bij kleine reizen buiten het rijk in Europa, b.v. naar Engeland.
Artikel 97.
De militair die zich schuldig maakt aan opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid, wordt gestraft: (W. v. M. S. 60—63, 105, 106, 107. — W. v. S. 88. — W. K. 2, no. 2, a.) 1°. met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar, indien die afwezigheid in tijd van vrede ten minste één dag en niet langer dan dertig dagen duurt; (W. v. M. S. 96, no. 1, 98, no. 2.) 2°. met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren, indien die afwe-
1) Mocht blijken, dat de aanvankelijke schuld is overgegaan in opzet, dan komt, volgens eene verklaring der Regeering, dat opzet niet in aanmerking. [Gevraagd mag worden of deze opvatting in overeenstemming is met den tekst der wet, mede in verband met het karakter van de afwezigheidsdelicten als voortdurende misdrijven. Wordt nl. bij die opvatting het zwaartepunt niet te veel gelegd in den schuldvorm, die bestaat bij den aarwang der ongeoorloofde afwezigheid? Kan met met meer reden worden aangenomen, dat er is opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid, wanneer de aanvankelijke schuld is veranderd in opzet, en verder de vereischten van art. 97 aanwezig zijn?]



107
zigheid in tijd van oorlog niet langer dan vier dagen duurt. (W
v. M. S. 71, 72, 96, no. 3, 98 no. 2. — W. v. S. 87.)
Zie bij art. 96, nos. 1 en 3; hetgeen aldaar is gezegd betreffende de culpose ongeoorloofde afwezigheid, is mutatis mutandis toepasselijk ten aanzien van het opzettelijk gepleegde misdrijf.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kan het feit krijgstuchtelijk worden afgedaan, indien het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, en de ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen, in tijd van oorlog niet langer dan één dag duurt.
Artikel 98.
Als schuldig aan desertie wordt gestraft de militair: (W. v. M S 60—63, 105, 106, 107. — W. v. S. 391—393.)
1. die zich verwijdert met het oogmerk om zich voorgoed aan zijne dienstverplichtingen te onttrekken, het oorlogsgevaar te ontgaan, naar den vijand over te loopen of, zonder daartoe gerechtigd te zijn, bij eene andere mogendheid of macht in krijgsdienst te treden;
2°. wiens ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede langer dan dertig, in tijd van oorlog langer dan vier dagen duurt; (W. v. M. S. 96, nos. 1 en 3, 97. — W. v. S. 88.)
3°. die zich schuldig maakt aan opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid en daardoor een bevolen reis, zooals in artikel 96 no. 2 is omschreven, niet of niet geheel medemaakt. (W. K. art. 2, no. 2, a.)
Desertie in tijd van vrede gepleegd, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren.
Desertie in tijd van oorlog gepleegd, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zeven jaren en zes maanden. (W. v. M. S. 71, 72.
- W. v. S. 87.)
Men zie vooraf hetgeen omtrent de desertie in het algemeen werd aangeteekend.
Geen melding wordt gemaakt van eenig privilege bij vrijwillige terugkomst, zooals in de Crimineele Wetboeken ten aanzien van desertie in tijd van vrede. *) Wel bezit natuurlijk de rechter de bevoegdheid bij de straftoemeting met die omstandigheid rekening te houden; de gestelde termijnen van dertig en vier dagen geven den dader bovendien gelegenheid om zich door vrijwillige terugkomst te vrijwaren voor de zwaardere straf van art. 98, no. 2. (Zie artt. 96, nos. 1 en 3, en 97.)
*) Artt 133, 135, 137, 142. 160 C. W. L.. 142, 146 C. W. Z. [Deze verplichtende voorschriften geven aanleiding tot veel onbillijkheden, waar b.v. iemand, die zich gedurende den gestelden termijn weet schuil te houden en zich op het laatste oogenblik vrijwillig aangeeft, in veel gunstiger conditie verkeert dan degene, die aanstonds gearresteerd wordt, ook al blijkt zijn voornemen om na een kort tijdsverloop vrijwillig terug te keeren. Bovendien, het minder strafwaardige karakter van het feit gaat niet altijd samen met vrijwillige terugkomst. Voorts heeft de ondervinding geleerd, dat het soms bezwaarlijk is, met juistheid en op goede gronden te beslissen of vrijwillige aangifte dan wel arrestatie heeft plaats gehad. Eindelijk is het eene afwijking van de beginselen van ons strafrecht te achten, bij het berouw van den dader en het herstel van het door het misdrijf ontstane nadeel de bevoegdheid tot vervolging af te snijden.]



108
Ad no. 1. Hierin zijn de omstandigheden vermeld, waaronder het misdrijf van desertie in den meest eigenlijken zin en den meest zuiveren vorm wordt gepleegd.
„Zich verwijdert". In verband met art. 106 ontneemt deze uitdrukking aan de desertie volstrekt niet het karakter van voortdurend misdrijf. Er wordt met gesproken van „ongeoorloofde verwijdering", omdat het wederrechtelijke der handeling is neergelegd in de omschrijving van het oogmerk (waarin tevens het opzet ligt opgesloten); hij die zich verwijdert met een der aangeduide oogmerken, terwijl hij zich met verlof bevindt, moet als deserteur worden gestraft, al is de verwijdering op zich zelve niet ongeoorloofd.
„Zich voorgoed aan zijne dienstverplichtingen te onttrekken". Hieraan onttrekt zich ook degene, die eigendunkelijk bij een ander deel der krijgsmacht of bij een ander korps overgaat, of zelfs, na desertie, zich opnieuw onder een anderen naam verbindt bij hetzelfde korps; hij neemt nieuwe dienstverplichtingen op zich (de uitdrukking ,,'s lands dienst voorgoed te verlaten" zie de wijzigingswet van 1887, zou in deze gevallen niet baten).
„Het oorlogsgevaar te ontgaan". Deze uitdrukking bewijst weer, dat tot de vereischten van de in dezen Titel omschreven misdrijven behoort, de verzaking van een complex van dienstverrichtingen. Hij die zich aan eene bepaalde krijgsoperatie onttrekt, maakt zich nog niet schuldig aan desertie.
„Naar den vijand over te loopen". Hier gelijk elders is ook de zeeroover onder „vijand" begrepen. Zie voorts bij art. 100, no. 1.
„Zonder daartoe gerechtigd te zijn, bij eene andere mogendheid of macht in krijgsdienst te treden". Deze redactie is gekozen, opdat ook als deserteur zal kunnen worden gestraft de militair, die zich verwijdert met het oogmerk om zich aan te sluiten bij de troepen van een revolutionnair bewind, of wel om dienst te nemen bij zeeroovers of bij de troepen van niet of niet behoorlijk georganiseerde staatjes.
Ad no. 2. Dit betreft eene ongeoorloofde afwezigheid van langeren duur, hetzij opzettelijk, hetzij culpoos, dan strafbaar is gesteld in de artt. 96, nos. I en 3, en 97 (vgl. bladz. 13); die langere duur is derhalve de omstandigheid, die het misdrijf rangschikt onder de zwaardere soort der afwezigheidsdelicten, de desertie.
Ad no. 3. Zie bij art. 96, nos. 2 en 4.
„Niet of niet geheel medemaakt". Deze uitdrukking werd gekozen (in plaats van „niet of niet verder medemaakt", art. 391 jo. 392 W. v. S.), omdat b.v. een schepeling of officier der marine, die bij het vertrek van een via Genua naar Oost-Indië bestemd schip, tot welks rol bij behoort, opzettelijk afwezig blijft, en in wiens plaats nu een ander de reis moet medemaken, zich niet aan de straf wegens desertie moet kunnen onttrekken door de bewering, dat hij voornemens was geweest zich te Genua op zijn bodem te vervoegen.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K., zooals dat is aangevuld bij art. 24 Inv. 1921, kan het feit van art. 98, no. 3, krijgstuchtelijk worden afgedaan, indien het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd en de afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen duurt.
Derde lid. De ernstige straf verzwaring, wanneer de desertie wordt gepleegd in tijd van of in het vooruitzicht van oorlog, is alleszins gerechtvaardigd. Die verzwaring geldt ook voor den militair die, zich verwijderd hebbende in tijd van vrede en terwijl hij geen oorlog aanstaande achtte, afwezig blijft nadat de oorlog is uitgebroken, tenzij blijkt, dat tijdige terugkomst voor hem onmogelijk was (art. 40 W. v. S.).



109
Artikel 99.
Het maximum der in de artikelen 97 en 98 gestelde straffen wordt verdubbeld: (W. v. M. S. 105, 106, 107.)
1°. indien tijdens het plegen van het misdrijf nog geen vijf jaren zijn verloopen, sedert de schuldige eene hem hetzij wegens desertie, hetzij wegens opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid bij vonnis opgelegde straf geheel of ten deele heeft ondergaan, of sedert die straf hem geheel is kwijtgescholden; of indien tijdens het plegen van het misdrijf het recht tot uitvoering dier straf nog niet is verjaard; (W. v. S. 76, 77.)
2°. indien twee of meer personen gezamenlijk of ten gevolge van samenspanning het misdrijf plegen; (W. v. S. 80, 394.)
3*. indien de schuldige is bevelvoerend militair; (W. v. M. S. 60—63.)
4°. indien hij het misdrijf pleegt, terwijl hij is dienstdoende;
5. indien hij zich naar of in het buitenland verwijdert;
6. ° indien hij, zich van een vaartuig der krijgsmacht verwijderende,
het misdrijf pleegt met behulp van eene tot de krijgsmacht behoorende sloep of ander licht vaartuig; 7°. indien hij het misdrijf pleegt met medeneming van een ten bei j. Te d*r kriissmacht gebezigd dier, een wapen of munitie. Indien het in artikel 97 omschreven misdrijf of het misdrijf van desertie in tijd van vrede vergezeld gaat van twee of meer der in no. 1—7 vermelde omstandigheden, wordt het maximum der in het eerste bd gestelde straf nogmaals met de helft daarvan verhoogd.
Het artikel noemt een aantal verzwarende omstandigheden, waaronder de opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid en de desertie zich kunnen voordoen, welke aanleiding geven tot verdubbeling der strafpositie.
Ad no. \. Vgl. de terminologie in de artt. 421—423 W. v. S.
Interruptie in den diensttijd is op den verjaringstermijn der recidive van geen invloed.
De termijn van verjaring van het recht tot uitvoering der straf is voor opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid 8 jaren (art. 76 jo. 70, no. 2, W. v S ) voor desertie 16 jaren (art. 76 W. v. S. jo. 56 W. v. M. S.).
„Bij vonnis". Krijgstuchtelijke afdoening (zie bij artt. 97 en 98, no. 3) is hieronder dus niet begrepen.
Ad no. 2. Zie bij art. 89, no. 3.
Ad no. 3. Zie bij art. 86, tweede lid.
Ad no. 4. Zie bij art. 76. Geen aanduiding heeft plaats van meer of minder belangrijke dienstverrichtingen, omdat het belang van geen enkele a priori is vast te stellen (eene uitzondering is op dit beginsel gemaakt bij art. 100, n°AJ °°g °P ^ moSelijkheid van zeer ernstige gevolgen).
Ad no. 5. Wegens deze misdrijven geschiedt geene uitlevering. *) Ter krachtiger beteugeling van de verwijdering in of naar den vreemde is alzoo strafverzwanng wenschelijk, en deze moet kunnen worden toegepast, niet enkel wanneer de van hier naar het buitenland ontvluchte deserteur naderhand weder hier te lande terugkomt, maar evenzeer wanneer de militair deserteert
uJnioeT0pSTo^in|'.Va".art- 2 der Uitlevermgswet van 6 April 1875 (S/W. no. 66), gewijzigd bij art. 18 Inv. lööb, zijn zij met opgenomen.



110
van een oorlogsvaartuig in den vreemde, of terwijl hij zich aldaar hetzij in, hetzij buiten dienstbetrekking bevindt, alsook wanneer bij zijne aanhouding blijkt- ot later wordt bewezen, dat hij op weg naar den vreemde was. Deze reden voor strafverzwaring is vooral opgenomen om de schepelingen er vart terug te houden, hun fortuin in het buitenland te gaan zoeken.
Bij verwijdering naar de koloniën en bezittingen des Rijks in andere werelddeelen geldt de bovenvermelde ratio voor de strafverzwaring niet. Daarom wordt hier niet gebezigd de elders voorkomende uitdrukking „buiten het Rijk in Europa .
Ad no. 6. In dit geval is strafverzwaring noodig, omdat de deserteur, door zich van een der sloepen of andere lichte vaartuigen (b.v. barkas, jol) te bedienen, de weerbaarheid en de zeewaardigheid van den bodem waartoe dat vaartuig behoort, niet onbeduidend vermindert.
Ad no. 7. Ook hierin ligt verzwakking van de weerkracht der krijgsmacht, terwijl medeneming van een wapen of van munitie veelal zal geschieden om daarvan bij eventueele aanhouding gebruik te maken, of om eenige andere booze bedoeling te verwezenlijken.
Neemt de deserteur andere Rijksgoederen mee, dan is hij schuldig aan desertie en diefstal of verduistering; er is dan samenloop van misdrijven (art. 57 W. v. S.).
Artikel 100.
Met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren wordt gestraft: (W. v. M. S. 71, 72, 98, 105, 107. — W. v. S. 87.)
1°. desertie naar den vijand;
2°. desertie, in tijd van oorlog, van een oorlogsvaartuig op brandwacht liggende, van de veiligheidstroepen, of uit eene door den vijand aangevallen of met aanval bedreigde plaats of post; (W.
v. M. S. 70.)
3°. desertie met het oogmerk om in een door den schuldige aanstaand geachten oorlog van den staat met eene andere mogendheid of macht bij deze in krijgsdienst te treden.
In dit artikel wordt aangewezen, onder welke verzwarende omstandigheden de doodstraf kan worden opgelegd.
Ad no. I. Strikt genomen zou dit feit reeds vallen onder militair verraad of poging daartoe (art. 77); toch werd uitdrukkelijke vermelding wenschelijk geoordeeld. Dat desertie naar den vijand — met het oogmerk om bij dezen militaire of andere diensten te praesteeren — met den dood kan worden gestraft, moet de militair duidelijk in zijn Wetboek kunnen lezen; hij moet dat niet-behoeven af te leiden uit de interpretatie van art. 77. Maar al te licht zouden verkeerde gevolgtrekkingen uit het stilzwijgen der wet worden gemaakt. )
1) „Desertie naar den vijand", (art. 100, no. 1) niet te verwarren met „verwijdering met het oogmerk om naar den vijand over te loopen" (art. 98, no. 1), al moge ook uit de omschrijvingen het onderscheid niet aanstonds volgen. Terwijl het hoofdkenmerk van het laatstgenoemde feit moet worden gezocht in de verzaking der dienstverplichtingen (vgl. ook de andere in art. 98, no. 1, genoemde oogmerken, benevens nos. 2 en 3 van dat artikel), wordt bu het eerstgenoemde feit dat kenmerk geheel overheerscht door het element van verraad: het oogmerk om den vijand hulp te verleenen of den Staat tegenover den vijand te benadeelen. Wordt de deserteur gevat, terwijl hij reeds in de vijandelijke gelederen dient of gediend heeft, dan is natuurlijk de toepassing van



III
Ad no. 2. Zie bij art. 99, no. 4.
„Veiligheidstroepen". Zie o. m. Hoofdstuk V „Veldd.-voorschr. 1915".
Airv?' 3" Vermel4ing niervan is noodzakelijk, omdat noch art. 77 noch art. 100, no. 1, op dit geval toepasselijk is. „Door den schuldige aanstaand geachten oorlog". Zie bij art. 72. „Andere mogendheid of macht". Zie bij art. 98, no. L
Artikel 101.
j Nfar^5 ondersclieidingen gemaakt in de artikelen 97—100 en met de daarbij gestelde straffen wordt gestraft de militair die zich opzettelijk door een listigen kunstgreep of een samenweefsel van verdichtsels tijdelijk of voorgoed aan de vervulling zijner ÜMMtverplichtingen onttrekt, of die zich opzettelijk daarvoor ongeschikt maakt of laat maken.
Met afwezigheid wordt ten aanzien van die artikelen gelijkgesteld de tyd, gedurende welken de militair op een der voorschreven wijzen de vervulling zijner dienstverplichtingen verzaakt heeft. (W. v. M. S.
106.)
Met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren wordt gestraft hij die opzettelijk een militair op diens verzoek voor de verdere vervulling zijner dienstvei^üchtingen tijdelijk of voorgoed ongeschikt maakt.
(w. v. M. S. 66.)
Indien het feit den dood ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren. (W. v. M. S 60—63 86 no. 2, 105, 107, 130, 131. — W. v. S. 206.)
De militair, die zich door ongeschiktmaking of op andere bedriegelijke wijze aan zijne dienstverplichtingen onttrekt, pleegt opzettelijk een feit dat, wat het gevolg betreft, volkomen met de ongeoorloofde afwezigheid en met desertie overeenkomt. Langs een anderen weg bereikt hij hetzelfde doel. Hij is dus even strafwaardig te achten.
In art. 206 W. v. S., no. 1, is op opzettelijke ongeschiktmaking voor den dienst bij de krijgsmacht *) dezelfde straf gesteld als op de eenvoudige desertie in tijd van vrede (art. 98, tweede lid). Toch is de vermelding van dit misdrijf in het W. v. M. S. noodzakelijk:
1°. omdat art. 206 W. v. S. schijnt te doelen op algeheele ongeschiktmaking („voor den dienst ); evenzeer moeten echter strafbaar zijn de ongeschiktmaking van tijdelijken aard en die voor den bepaalden tak van dienst, waarbij de militair is ingedeeld („zijner dienstverplichtingen");
2°. omdat, evenals bij desertie, de straf zich moet regelen naar den tijd waarin en de omstandigheden waaronder het feit gepleegd wordt.
art. 100, no.K niet twijfelachtig. Wordt hij daarentegen gevat, wanneer hij nog onderweg is naar den vijand, dan levert het bewijs van het oogmerk groote moeilijkheden op. Blijkt bet oogmerk om den vijand hulp te verleenen, dar. is reeds aanwezig „desertie naar den vijand" als voltooid misdrijf (z,e ook bi, art 106); reikt het oogmerk niet verder dan het overloopen, zonder eenige verraderlijke bedoeling, dan is art. 98, no. f, van toepassing (b.v. wanneer de deserteur zich krijgsgevangen wil geven en dat feit niet valt in de omschrijving van art. 86, no I) Kan geen enkel oogmerk worden aangetoond, dan zal c q. art. 97, „o. 2, of 96. no. 2. kunnen worden toegepast gehoudens verzwarende omstandigheden).
l) Aldus vastgesteld bij de Wet van 17 Juni 1918 (S/W. no. 397). Oorepronkelijk „militie of bij de schutterij in plaats van „krijgsmacht".



112
„Door een listigen kunstgreep enz." Zie bij art. 86, no. 2.
Het aanwenden dezer middelen om zich aan zijne dienstverplichtingen te onttrekken, kan onder sommige omstandigheden een veel ernstiger karakter verkrijgen, waardoor andere strafbepalingen toepasselijk zijn; zie artt. 86, no. 2, en 130.
Derde en vierde lid. Zie bij art. 131, derde en vierde Kd.
Artikel 102.
Hij die een verlofpas valschelijk opmaakt of vervalscht, of die zoodanig stuk op een valschen naam of voornaam of met aanwijzing eener valsche hoedanigheid doet afgeven, met het oogmerk om het te gebruiken of door een miHtAfr te doen gebruiken als ware het echt en onvervalscht of als ware de inhoud in overeenstemming met de waarheid, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. (W. v. M. S. 66.)
Met gelijke straf wordt gestraft de militair, die opzettelijk gebruik maakt van een valschen of vervalschten verlofpas als ware hij echt en onvervalscht of als ware de inhoud in overeenstemming met de waarheid. (W. v. M. S. 60-63, 104, 105, 107. — W. v. S. 231.)
Het artikel bevat eene voor het militair strafrecht noodzakelijke aanvulling van art. 231 W. v. S.
„Met aanwijzing eener valsche hoedanigheid". Dit is vermeld, omdat het openbaar gezag hierdoor op een dwaalweg kan worden gebracht, en dientengevolge de opsporing kan worden bemoeilijkt.
Het woord „opzettelijk" is in het eerste lid niet opgenomen, aangezien in de aanwijzing van het oogmerk reeds het opzet ligt opgesloten.
Artikel 103.
De mïKhrir die opzettelijk van eens anders reispas, veiligheidskaart, reisorder of verlofpas gebruik maakt, als ware hij de daarin genoemde persoon, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden. (W. v. M. S. 60-63, 104, 105, 107. — W. v. S. 231. — W. K. 2, no. 2, a en b.)
Het hier omschreven feit vertoont groote overeenkomst met het voorgaande: voor den dader is eens anders pas een valsche. Beide feiten dienen in den regel tot bereiking van hetzelfde doel: ongeoorloofde afwezigheid of desertie. Is dat doel bereikt, dan is er samenloop van misdrijven (art. 57 W. v. S.).
Krachtens art. 2, no. 2, a en b, W. K. kan het feit krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer het buiten tijd van oorlog of gedurende den tijd van oorlog, zooals die is omschreven in art. 71, onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd.
Artikel 104.
Indien een der misdrijven omschreven in de artikelen 102 of 103 van dit Wetboek of in de artikelen 228, 229 of 231 van het Wetboek van Strafrecht, door een "«l*f>M-r in tijd van oorlog wordt gepleegd, ten einde het misdrijf van desertie gemakkelijk te maken, wordt bij



113
gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes iaren. (W v M S
60-63, 71, 72, 98, 105, 107. - W. v. S. 87 ) T ' *
De gewone strafbepalingen voor deze feiten zijn niet meer voldoende, wanneer zij in gevaarvoDe tijden worden gepleegd raet het aangeduide bijzondere oogmerk. Wordt de desertie volvoerd, dan is er samenloop van misdrijven (art. 57 W. v. S.).
Artikel 105.
De samenspanning tot een der in dezen Titel omschreven misdrijven wordt gestraft gelijk de poging.
De bepaling van artikel 83 is toepasselijk. (W. v M. S 49 97—104 — W. v. S. 45, 80.) '
Zie bij art. 90.
Artikel 106.
Onder zich verwijderen wordt in dezen Titel verstaan het zich verwijderen, alsmede het zich schuil houden, afwezig blijven of achterblijven van de plaats of de plaatsen, waar de militair zich ter vervulling van de op hem rustende dienstverplichtingen behoort te bevinden; onder afwezigheid het afwezig zijn van die plaats of die plaatsen.
Zie de algemeene opmerkingen over afwezigheid en desertie, bladz. 103 en 104. x)
Artikel 107.
Met den militair wordt ten aanzien van dezen Titel gelijkgesteld
) [Het karakter der afwezigheidsdelicten als voortdurende misdrijven doet nog eene vraag njzen betreffende de poging. De wet sluit de strafbaarheid der poging niet uit; echter mag gevraf ?dworden of zij bestaanbaar is volgens de vereischten van art. 45 W. v. S. en wel in 't bijzonder of bij deze misdrijven „begin van uitvoering" zonder voltooiing mogelijk is. De subjectieve pogingstheone zal haar wel niet uitgesloten achten, waar immers die theorie voornamelijk ziet op de gevaarlijkheid van den dader en reeds stiafbare poging aanneemt, wanneer het ttwrnemen des daders uit eenige handeling is gebleken. Volgens de objectieve pogingstheorie echter, welke voornamelijk ziet op de gevaarlijkheid der handeling en strafbare poging aanwezig acht, wanneer aan het misdrijf begin van uitvoering is gegeven, schijnt poging tot deze misdrijven niet denkbaar, of bever vallen poging en voltooid delict samen; vóór de afwezigheid toch is er geen begin van uitvoering, met het eerste oogenblik der strafbaar gestelde afwezigheid is er voltooid misdrijf (ook bij „verwjdenng' geldt dit, aangezien deze plaats heeft in een ondeelbaar oogenblik en zij in het onmiddellijk daarop volgende oogenblik overgaat in afwezigheid; vgl. de omschrijving van „verwijdering' in art. 106).
Waar m. i. de oplossing van het vraagstuk der poging in objectieve richting moet worden gezocht, omdat het strafrecht alleen dan mag ingrijpen, wanneer door eenige handeling eene rechtskrenking — zij het ook alleen in den vorm van een „gevaar" — plaats heeft en de subjectieve theorie leidt tot het straffen alleen van den misdadigen wil en alzoo buiten de perken van het strafrecht treedt, — daar mag bovendien worden geconstateerd, dat ten aanzien der desertie de subjectieve theorie tot consequenties voert, zekerlijk in strijd met 's wetgevers bedoeling. Zoo zou de militair, die na eene opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid van minder dan dertig dagen (respect, vier dagen) wordt gearresteerd en wiens voornemen om langer dan den genoemden termijn afwezig te blijven, uit verschillende handelingen kan worden afgeleid, gestraft moeten worden wegens poging tot desertie (art. 98, no. 2, W. v. M. S. j°. 45 W. v. S.) en niet wegens opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid (art. 97). Zoo zou ook de militair, wiens opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede ten gevolge van arrestatie minder dan een dag heeft geduurd, doch wiens voornemen om langer afwezig te blijven uit de omstandigheden blijkt, gestraft kunnen worden wegens poging tot de opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid van art. 97, no. 1. Het mag toch niet aannemelijk worden geacht, dat de wetgever de scherp getrokken grenzen heeft willen doen overbruggen door net leerstuk der poging.]
V. Dijk, Mil. Strafr. o



114
hij die krachtens artikel 24 of artikel 36 *) is opgeroepen om aan zijn verplichten krijgsdienst te voldoen. (W. v. M. S. 60—63.)
Art. 5 Inv. 1921 heeft art. 24 in overeenstemming gebracht met art. 36.
De strekking van art. 107 is de toepasselijkheid te verzekeren van dezen Titel op den militair, die door den rechter hetzij ontslagen is uit den militairen dienst zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, hetzij ontzet van het in art. 28, no. 2, W. v. S. vermelde recht, voor het geval eener oproeping, als bedoeld in de artt. 24 en 36. Het is niet te ontkennen dat art. 107 rechtsongelijkheid vestigt tusschen bedoelden opgeroepene en b.v. een dienstplichtige, die zich met groot verlof bevindt, en niet voldoet aan eene oproeping voor den verplichten krijgsdienst (art. 150). Terwijl op den eerste, bij niet voldoening aan eene oproeping voor den verplichten krijgsdienst, de bepalingen van Titel III van toepassing zijn, geldt voor den verlofganger alleen art. 150.
TITEL IV. Misdrijven tegen de ondergeschiktheid.
Voor zoover het onderhouden van de ondergeschiktheid in de krijgsmacht moet steunen op strafbepalingen, zullen dikwijls de bepalingen van het gemeene recht tegen beleediging, bedreiging en geweldpleging onvoldoende zijn; gestrengere voorschriften zijn noodig om voldoende bescherming te bieden tegen de aanrandingen der militaire subordinatie (zie ook bladz. 9—10).
Hoewel eene trapsgewijze ondergeschiktheid moet bestaan, is toch het karakter der ondergeschiktheid steeds volkomen hetzelfde, en onafhankelijk van den afstand tusschen den mindere en den meerdere. Er is dus geen enkele reden om de algemeene strafpositiën ter zake van de misdrijven tegen de ondergeschiktheid te doen stijgen, naarmate die afstand grooter wordt. Bovendien, hoe geringer de afstand, des te lichter wordt tegen de subordinatie gezondigd; zeker is er dus niet minder reden en niet minder dringende behoefte om de autoriteit van den lager geplaatsten meerdere door strenge strafbepalingen te steunen, dan om die van den hooger geplaatsten superieur te beschermen.
Een leerstellig voorschrift over het karakter der subordinatie, in den geest van de artt. 80 C. W. L. en 84 C. W. Z., werd in het Wetboek misplaatst geacht en dientengevolge niet opgenomen.
In dezen Titel zijn achtereenvolgens opgenomen bepalingen betreffende verschillende vormen van beleediging, dienstweigering en ongehoorzaamheid, bedreigingen en aanrandingen.
Ten aanzien der heleedigingen valt al aanstonds op te merken, dat op tweeërlei wijze de bepalingen van het gemeene recht (Boek II, Titel XVI, W. v. S.) zijn verscherpt, n.1. door verzwaring der strafpositiën en door strafbaarstelling van feiten, die niet zouden beantwoorden aan de omschrijving van de eenvoudige beleediging in art. 266 W. v. S.
De laatste categorie is in het Wetboek minder uitgebreid dan in de ontwerpen was beoogd; op aandrang nl. van de Commissie van Voorbereiding uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal heeft de Regeering een artikel
) Ingevolge art. 17 Inv. 1921 „24 of artikel 36" in plaats van „36".



115
ingetrokken, waarin strafbaar was gesteld het „opzettelijk minachtend bejegenen van een meerdere" en het „zich opzettelijk minachtend over een meerdere uitlaten". De overwegingen, die hiertoe hebben geleid, waren voornamelijk: dat ten opzichte van deze feiten met disciplinaire bestraffing kan worden volstaan; dat bovendien de grens tusschen de „oneerbiedige behandeling" van den meerdere (welk vergrijp toch in elk geval blijft overgelaten aan de krijgstucht) en de „minachtende bejegening enz." uiterst moeilijk is te trekken, zoodat te veel zou moeten worden overgelaten aan de subjectieve meening van den meerdere. In verband met die intrekking ontving art. 108, ook met het oog op den inhoud van art. 141, eene aanvulling, door op te nemen de strafbaarstelling van „uitschelden, beschimpen en in zijne tegenwoordigheid bespotten" van den meerdere.
Artikel 108.
De militair die opzettelijk een meerdere, hetzij in het openbaar mondeling of door een geschrift of afbeelding, hetzij in zijne tegenwoordigheid mondeling of door een gebaar of daad, hetzij door een toegezonden of aangeboden geschrift of afbeelding, beleedigt of met eenig kwaad bedreigt, hetzij hem uitscheldt, beschimpt of in zijne tegenwoordigheid bespot, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen maanden.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden. (W v M S 60-65, 67, 75, 76, 110, 116, 117, 128, 141. - W. v. S. 266. - W. K. 2, no. 2, a.)
Artikel 109.
De militair die een geschrift of afbeelding waarin hij weet dat eene beleediging voor een meerdere voorkomt, verspreidt, ten toon stelt, aanslaat of ter verspreiding in voorraad heeft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen maanden.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden. (W v M S 60-65, 67, 75, 76, 128. — W. v. S. 271. — W. K. 2, no. 2. a.)
De inhoud der artt. 108 en 109 was in de ontwerpen in een artikel vereenigd; de splitsing had gedurende de behandeling plaats met het oog op de gewijzigde redactie van art. 45 (oud), no. 2,1) waarin was aangewezen in welke gevallen de groot-verlofgangers militairen zijn in den zin der wet. In die aanwijzing komt art. 92 (thans 108) voor, aanvankelijk mede omvattende den inhoud van art. 93 (thans 109); het gevolg van de niet-splitsing zou geweest zijn, dat b.v. de verlofganger-boekhandelaar, wanneer hij niets anders deed dan eenvoudig zijn beroep uitoefenen, zou vallen onder toepassing van dat artikel, indien hij geschriften als daarin bedoeld zou „verspreiden", „ter verspreiding in voorraad" zou hebben, enz. (Vgl. art. 60, no. 2, tweede gedeelte).
Ad art. 108. Voor zoover betreft de hierin omschreven beleediging, vgl. de redactie van art. 266 W. v. S.; onder beleediging wordt in het militair strafrecht niets anders verstaan dan in het gemeene recht.
x) Zie noot I, bldz. 65.



116
Het woord „opzettelijk duidt aan, dat aanwezig moet zijn de wil om den meerdere in eer en goeden naam aan te randen.
Op verschillende wijzen kan die beleediging geschieden: in het openbaar (dus ook buiten tegenwoordigheid van den meerdere), en wel mondeling of door een geschrift of afbeelding; in zijne tegenwoordigheid, en wel mondeling of door een gebaar of daad; door een toegezonden of aangeboden geschrift of afbeelding. Hieronder is dus niet begrepen beleediging van den meerdere buiten diens tegenwoordigheid, wanneer zij niet' in het openbaar geschiedt; ) ter zake hiervan zal dus alleen krijgstuchtelijke bestraffing mogelijk zijn.
„Afbeelding . Dit woord, niet voorkomende in art. 266 W. v. S., kan naast „geschrift" niet worden gemist.
„Gebaar of daad". In plaats van „feitelijkheden' als in art. 266 W. v. S. (zie voor „beleediging door feitelijkheden art. 110), wordt hier gebezigd de uitdrukking „gebaar of daad . Een „gebaar is wel een feit, geen feitelijkheid; bij het laatste heeft eene aanraking plaats van het lichaam van den persoon, ten aanzien van wien het delict gepleegd wordt. Naast „gebaar" is „daad" niet overbodig; wanneer b.v. een mindere vóór een meerdere op den grond spuwt, is er noch feitelijkheid, noch gebaar.
„Met eenig kwaad bedreigt . Deze bedreiging kan plaats hebben onder dezelfde omstandigheden als de beleediging (zie daarentegen de „feitelijke bedreiging in art. 116). Onder „kwaad" valt zoowel geweld als geheimverbreking, ongegronde klachte of aangifte, enz. Al zegt de wet het niet uitdrukkelijk, toch is alleen strafbaar de wederrechtelijke bedreiging. De mindere, die door den meerdere mishandeld wordt en die, om deze aanranding te doen staken, hem bedreigt met geweld of met aangifte, of hij, die zijn meerdere hetzij ingevolge bevel van een hoogeren meerdere, hetzij terwijl hij hem een misdrijf ziet plegen, toevoegt dat hij hem zal aanhouden, wordt beschermd door de artt. 41—43 W. v. S.
„Uitscheldt, beschimpt of in zijne tegenwoordigheid bespot". Zie bovennaar aanleiding van het vervallen artikel. Voor zoover deze handelingen niet vallen onder „beleediging" in den zin van art. 266 W. v. S., is toch strafbaarstelling noodzakelijk; anders zou b.v. eene voorzichtige keuze van scheldwoorden strafrechtelijke vervolging kunnen uitsluiten. — Vgl. de redactie van art. 141.
Tweede lid. Zie bij art. 76.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kunnen de feiten, in dit artikel omschreven, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Ad art. 109. Vgl. de volgende verspreidingsartikelen in het W. v. S.: 113, 119, 132, 134 en 271; in deze artikelen werd gedurende de behandeling eene verzwakking aangebracht, door de eenvoudige bekendheid met den beleedigenden (opruienden, enz.) inhoud van de bedoelde geschriften of afbeeldingen te vervangen door het élement: „met het oogmerk om aan den beleedigenden (opruienden, enz.) inhoud ruchtbaarheid te geven of de ruchtbaarheid daarvan te vermeerderen". Dit geschiedde naar aanleiding van de gemaakte opmerking, dat anders colporteurs, rondbrengers van couranten,
) Cf. de jurisprudentie van het H. M. G. ten aanzien van art. 99 der Crimineele Wetboeken. In de ontwerpen van der Hoeven werd daarentegen gesproken van beleediging van den meerdere „in of buiten diens tegenwoordigheid".



117
enz., wanneer zij met den strafbaren inhoud hunner geschriften of afbeeldingen bekend waren, onder de artikelen zouden vallen.
Bij de behandeling van art. 109 werd dezelfde vraag weer opgeworpen. Na uitvoerige discussie werd een amendement, strekkende om overeenkomstige verzwakking m dit artikel te brengen, verworpen. Hierbij werd overwogen: dat de militair dergelijke geschriften of afbeeldingen niet in zijn bezit mag hebben zelfs al is de bedoeling niet aanwezig ze te verspreiden; dat strot '"htekjk moet worden getroffen de verspreiding - wanneer de beleedigende inhoud aan den verspreider bekend is -, onverschillig met welk oogmerk dat geschiedt; dat als element van het misdrijf alzoo in geen geval mag worden ingevoerd eenig oogmerk om te beleedigen; dat de grond der strafwaardigheid eenvoudig ligt in de verplichting van den militair om mede te werken tot het behoud der militaire orde, waartegen hij niet mag reageeren, en geenszins m de bescherming van een mdividueelen meerdere tegen beleediging.
Ue opzettelijke handeling van verspreiding wordt in het artikel uitgedrukt door: „verspreidt, ten toon stelt, aanslaat"; voor het verspreiden in engeren zin is eene pluraliteit van exemplaren noodig. In art. 271 W. v. S. komt voor„openhjk: ten toon stelt"; het woord „openlijk" is weggelaten, omdat het „ten toon ste len voldoende het oogmerk aanduidt om anderen het geschrift of de afbeelding te doen waarnemen, terwijl het behoud van het woord misschien schadelijk zou kunnen zijn bij eene beperkte beteekenis, daaraan in de jurisprudentie te hechten.
Naast de eigenlijke verspreiding staat het „ter verspreiding in voorraad hebben ; vgl. de redactie van art. 240 W. v. S.
Door de bijvoeging „ter verspreiding" wordt aan het in voorraad hebben eene bepaalde beteekenis gegeven; er zal moeten blijken, dat de verspreiding het oogmerk is, onafhankelijk van eenig verder strekkend doel. Dat oogmerk (waarin het opzet ligt opgesloten) zal dikwijls moeilijk te bewijzen zijn; veelal moet het worden afgeleid uit verschillende omstandigheden als: het aantal, de herkomst, de wijze van verberging e. d. g.
Niet vallende onder de omschrijving van het artikel, zal het in voorraad hebben van meerdere exemplaren van bedoelde geschriften of afbeeldingen, wanneer het oogmerk om te verspreiden niet aanwezig is, ja zelfs het bezit van een dergelijk stuk, als krijgstuchtelijk vergrijp krijgstuchtelijk strafbaar zijn.
Tweede lid. Zie bij art. 76.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kunnen de feiten, in dit artikel omschreven, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 110.
De militair die opzettelijk een meerdere door eenige feitelijkheid beleedigt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren. (W. v. M. S. 60—65 67 75 76, 108, 116, 117, 128. — W. v. S. 266.) ' '
Beleediging door feitelijkheden (zie bij art. 108 onder „gebaar of daad") U^i-m Cene zwaardere strafbepaling te vallen dan de mondelinge of schriftelijke; er is hier ernstiger vergrijp tegen de ondergeschiktheid, daar



118
zelfs de persoon van den meerdere niet wordt ontzien. Het artikel is noodzakelijk, opdat ook die feitelijkheden, die niet als mishandeling of als feitelijke insubordinatie zijn te qualificeeren, behoorlijk kunnen worden gestraft; men denke b.v. aan het bespuwen, het afslaan van het hoofddeksel, het slaan met een handschoen in het gezicht, e. d. g. — Zie voorts bij art. 116. Tweede lid. Zie bij art. 76.
Artikel 111.
Wanneer een militair opzettelijk tegen een meerdere een der in de artikelen 261, 262 en 268 van het Wetboek van Strafrecht omschreven misdrijven pleegt, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar boven het maximum der aldaar gestelde straffen.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt het maximum der in het eerste lid gestelde straf nogmaals met een jaar verhoogd. (W. v. M. S. 76.)
De bepalingen van de artikelen 267 en 269 van het Wetboek van Strafrecht zijn in deze gevallen niet van toepassing. (W. v. M. S. 1,
60—65, 67, 75, 128.)
De genoemde artikelen van het W. v. S. betreffen smaad en smaadschrift, laster en lasterlijke aanklacht.
Tweede lid. Zie bij art. 76.
Laatste lid. Uitdrukkelijk moet de toepasbaarheid van artt. 267 en 269 W. v. S. worden uitgesloten (zie art. 1). Uitsluiting van art. 267, omdat het Wetboek bijzondere bepalingen voor het daarin omschreven geval bevat; wordt daarentegen een militair in dienst (niet behoorende tot de in art. 128 aangewezenen) beleedigd door een meerdere of door een gelijke in rang, dan blijft de bepaling van art. 267 toepasselijk. Uitsluiting van art. 269, omdat beleediging van een meerdere, ook wanneer zij buiten dienst is aangedaan, ambtshalve vervolgd moet kunnen worden; het mag niet aan de persoonlijke zienswijze van den meerdere worden overgelaten, of tegen den beleediger eene vervolging zal worden ingesteld, dan wel of vervolging, om welke redenen dan ook, achterwege zal worden gelaten.
Artikel 112.
De militair die naar aanleiding van eene dienstaangelegenheid een *) meerdere tot tweegevecht uitdaagt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren.
Met gelijke straf worden gestraft de militair die opzettelijk zoodanige uitdaging overbrengt, en de meerdere die haar aanneemt.
De militaire getuigen en geneeskundigen die, wetende dat de uitdaging naar aanleiding van eene dienstaangelegenheid plaats had, het daaropvolgende tweegevecht bijwonen, worden gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar. (W. v. M. S. 60—65,67, 75,128. — W. v. S. 152—156.)
Het W. v. M. S. reageert niet tegen de bepalingen betreffende het duel, voorkomende in de artt. 152—156 W. v. S., temeer omdat bij de overweging van het daarin neergelegde stelsel ook wel degelijk is gedacht aan het duel tusschen militairen; is een nieuw stelsel eisch van recht, dan is het gemeene strafrecht daarvoor de plaats, niet het militair strafrecht. Evenmin werd reden
*) Bij art. 18 Inv. 1921 is „eene" veranderd in „een".



119
gevonden, de strafbepalingen tegen het duel voor militaire duellisten te verscherpen. De erkenning, dat het duel door een oud en moeilijk uit te roeien vooroordeel wordt aangewezen als de meest geschikte handeling om voldoening te verkrijgen en te geven voor een ware of vermeende krenking van het eergevoel, heeft er toe geleid om in het W. v. S. van het tweegevecht een zelfstandig misdrijf te maken, waarop betrekkelijke lichte straffen zijn gesteld (in plaats van toepassing der strafbepalingen betreffende moord, doodslag en mishandeling). Dat vooroordeel nu wordt, al slijt het ook hier geleidelijk uit in geen enkelen maatschappelijken kring zoo sterk gevoed als in de militaire wereld. Strafverzwaring zou derhalve indruischen tegen den grondslag van het in onze gemeene strafwetgeving aangenomen stelsel.
De uitdaging tot tweegevecht, indien daarop het tweegevecht niet volgt, blijft, als in het gemeene recht, in het algemeen straffeloos. Echter wordt de militair strafbaar gesteld die, zich gekrenkt gevoelende door een bevel, een maatregel, eene terechtwijzing of een rapport van zijn meerdere, dezen tot tweegevecht uitdaagt- Onder die omstandigheden toch ligt in de uitdaging op zich zelve een ernstig vergrijp tegen de ondergeschiktheid opgesloten.
Tevens worden op dezelfde wijze strafbaar gesteld de rnilitair, die opzettelijk de uitdaging overbrengt, en de meerdere, die ze onder die omstandigheden aanneemt; de eerste, omdat ook hij een ernstig vergrijp tegen de subordinatie pleegt, de laatste, omdat hij zich de beleediging laat welgevallen en daarmede zijn prestige vergooit.
Natuurlijk zal moeten blijken, dat de uitdaging geschiedde „naar aanleiding van eene dienstaangelegenheid"; is dat bewijs niet te leveren, dan is het artikel niet toepasselijk (krijgstuchtelijke bestraffing is dan echter volstrekt niet uitgesloten).
De wet maakt geen onderscheid, of het tweegevecht al dan niet volgt. Zoo ja, dan is er samenloop (art. 57 W. v. S.) van de misdrijven, omschreven in artt. 112 W. v. M. S. en 154 of 155 W. v. S. Op den meerdere zal bovendien van toepassing zijn de bepaling van art. 48 W. v. M. S. Tevens zijn dan, krachtens het laatste lid van art. 112, de militaire getuigen en geneeskundigen strafbaar, wanneer hun bekend is, dat de uitdaging plaats had naar aanleiding yan eene dienstaangelegenheid. Dit is niet in strijd met het beginsel van art.
. j^.Vv- S" z'j wordtfn n.1. niet gestraft, omdat zij medeplichtig zijn aan het misdrijf „tweegevecht", doch omdat zij medewerking verleenen bij eene gebeurtenis, die het rechtstreeksch uitvloeisel is van een grof vergrijp tegen de militaire discipline. •
Artikel 113.
De militair die tegen beter weten eene aantijging, klachte of aangifte tegen of over een meerdere inbrengt of inzendt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. (W. v M S 60—65 67, 75, 128, 139. - W. v. S. 268.)
Door deze bepaling wordt de militair in geen enkel opzicht verkort of verhinderd m de uitoefening van zijn recht om ter zake van eenige handeling van een superieur schriftelijk of mondeling beklag in te brengen; art. 139 strekt bovendien om de vrije uitoefening van dat recht te waarborgen. Het artikel dient alleen om er voor te waken, dat de mindere zijn meerdere niet te kwader trouw bekladde, en alzoo zijn recht niet misbrui ke.
De in de ontwerpen voorkomende woorden „een ongegrond beklag" zijn



120
geschrapt om mogelijken strijd te voorkomen tusschen den inhoud van dit artikel en het bij de W. K. toegekende recht van beklag over opgelegde krijgstuchtelijke straf.
Wanneer zal nu de mindere vallen onder toepassing van het artikel? Niet als hij te goeder trouw is (krijgstuchtelijke bestraffing zal dan kunnen plaats hebben, wanneer hij zich bedient van oneerbiedige uitdrukkingen of lichtvaardig te werk gaat); alleen als hij tegen beter toeten zich over gefingeerde gedragingen of machtsmisbruik van zijn superieur beklaagt. Afzonderlijke voorziening hiertegen, naast de bepalingen tegen smaad, laster en lasterlijke aanklacht (artt. 261, 262 en 268 W. v. S. jo. 111 W. v. M. S.), is noodzakelijk, al ware het alleen, omdat de telastelegging veeltijds niet van dien aard zal zijn, dat zij de eer of den goeden naam van den meerdere kan aanranden.
In het artikel wordt geen onderscheid gemaakt, of het feit geschiedt al dan niet ter zake van dienstaangelegenheden.
Artikel 114
De militair die weigert of opzettelijk nalaat te gehoorzamen aan eenig dienstbevel, of die zoodanig bevel eigendunkelijk overschrijdt, wordt, als schuldig aan opzettelijke ongehoorzaamheid, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en negen maanden. (W. v. M. S. 60—63, 65, 75, 89, 115, 127, 128, 135, 140. — W. v. S. 184. — W. K. 2, no. 2, a, 71.)
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren. (W. v. M. S. 71,72. — W. v. S. 87. — W. K. 2, no. 2, b.)
Het maximum der in het eerste en het tweede lid gestelde straffen wordt verdubbeld: 1°. indien de schuldige opzettelijk in zijne ongehoorzaamheid volhardt, nadat een meerdere hem uitdrukkelijk op zijne strafbaarheid heeft gewezen; (W. v. M. S. 67.) 2°. indien tijdens het plegen van het misdrijf nog geen vijf jaren zijn verloopen, sedert de schuldige eene hem wegens gelijk misdrijf bij vonnis opgelegde straf geheel of ten deele heeft ondergaan, of sedert die straf hem geheel is kwijtgescholden; of indien tijdens het plegen van het misdrijf het recht tot uitvoering dier straf nog niet is verjaard; (W. v. S. 76, 77.) 3°. indien twee of meer personen gezamenlijk of ten gevolge van
samenspanning het misdrijf plegen; (W. v. S. 80, 398.) 4^. indien de schuldige tevens een anderen militair tot het misdrijf
aanzet; (W. v. M. S. 60—63, 65.) 5°. indien hij het misdrijf pleegt bij een gevecht met den vijand. (W. v. M. S. 73.)
Indien het in het eerste of het in het tweede lid omschreven misdrijf vergezeld gaat van twee of meer der in no. 1—5 vermelde omstandigheden, wordt het maximum der in het derde lid gestelde straffen nogmaals met de helft daarvan verhoogd.
Indien het bevel het werkdadig optreden tegen den vijand, of de bestrijding van oogenblikkelijk zeegevaar betrof, wordt de schuldige gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren.



121
Ongehoorzaamheid en dienstweigering.
Het artikel noemt drieërlei vorm van ongehoorzaamheid: weigering, verzaking en overschrijding; voor al deze vormen gelden dezelfde strafbepalingen. Wordt uitsluitend op de uitwendige handeling gelet, dan schijnt de weigering, meestal in brutale bewoordingen vervat en misschien uitgesproken ten aannoore van andere minderen, het zwaarste karakter te bezitten; daar staat tegenover, dat de opzettelijke ongehoorzaamheid (zonder uitdrukkelijke weigering) in hare gevolgen in den regel veel ernstiger zal zijn, aangezien de militaire autoriteit er op vertrouwt, dat het gegeven bevel zal worden opgevolgd en daardoor de gelegenheid mist, tijdig het bevel aan een ander op te dragen. Door overschrijding eindelijk, waarin dus ligt opgesloten aanvankelijke uitvoering, wordt de indruk gevestigd, dat het bevel zal worden opgevolgd overeenkomstig zijn inhoud; in den regel zal later dan bij opzettelijke nalatigheid worden ontdekt, dat niet is gehandeld overeenkomstig het bevel, zoodat ook de gevolgen van ernstiger aard kunnen zijn. Door gelijkstelling der drie strafpositiën zal de rechter m de gelegenheid zijn, in het concrete geval de aan het teit geevenredigde straf uit te spreken.
Het grondbeginsel der gehoorzaamheid volgt uit de algemeene strafbaarstelling is dus niet meer als leerstellig voorschrift in de wet opgenomen (vgl. artt. 80 C. W. L. en 84 C. W. Z.).
De vraag, wanneer de plicht tot gehoorzaamheid bestaat, geeft aanleiding tot velerlei moeilijkheden, wanneer die plicht afhankelijk wordt gesteld van de (niet nauwkeurig te omschrijven) gelegenheid, waarbij het bevel wordt gegeven; zie de in de Crimineele wetboeken gebezigde uitdrukking „orders tn den dienst gegeven . Vandaar, dat in art. 114 als criterium is aangenomen het onderwerp van het bevel, uitgedrukt door „eenig dienstbevel"; betreft het onderwerp van het bevel een dienstbelang, dan is gehoorzaamheid plicht; betreft het een louter particulier belang, dan bestaat die plicht niet. In het , laatste geval is de mindere dan ook bevoegd de opvolging van het bevel te weigeren, waarbij dient opgemerkt, dat hij daarbij steeds handelt op eigen verantwoordelijkheid, dat dwaling ten aanzien van het onderwerp van het bevel hem alzoo niet kan baten, en dat de weigering behoort te geschieden in gepasten vorm. De bevoegdheid van den meerdere om eenig dienstbevel te geven, moet m ruimen zin steunen op „wettelijk voorschrift", terwijl verder de orders moeten zijn gegrond op „rede en billijkheid" (zie art. 2 Reglement op den Inw. Dienst en art. 10, eerste lid, R. K. 1922). *) De meerdere alleen is verantwoordelijk voor eventueele overschrijding der bevoegdheid met al hare gevolgen (zie hierbij artt. 137 en 140). Met eene goede krijgstucht zou het V°!^Lej onvereenl§baar ziin> aan den mindere het recht te geven, de bevoegdheid van den meerdere of de nuttigheid van de gegeven order te toetsen,2)
') Zie noot 1. bldz. 77.
*) [Als richtsnoer voor de practijk is het stellen van den regel in dezen positieven, algemeenen vorm noodzakelijk, al moge ook rechten, de plicht tot gehoorzaamheid wegvallen bij onbevoegd gegeven bevel. Niet alleen, dat de mindere in den regel niet in staat zal zijn te beoordeelen ofen m hoever het bevel bevoegd gegeven is, maar bovenal zou het uitdrukkelijk vooropstellen van een algemeen toetsingsrecht de grondslagen der ondergeschiktheid aantasten en afbreuk doen aan het noodzakehjk vertrouwen van den mindere in den meerdere. En dat toch zouden de gevolgen zijn, waimeer de mindere bij ieder ontvangen bevel zou overwegen of de plicht tot gehoorzaamheid behoorlijk werd gedekt door de bevoegdheid van den meerdere, en of er ook kans zou zijn, uit hoofde van eenige overschrijding van bevoegdheid, aan de opvolging van het bevel te ontsnappen. Maar dan ook zou eenerzijds de mindere in het algemeen mede-verantwoordelijk zijn



122
en zijn oordeel of zijne opvatting dienaangaande boven die van den meerdere te stellen. Acht de mindere zich door de gegeven order bezwaard, dan kan hij gebruik maken van zijn recht van beklag, waardoor echter de verplichting om de order op te volgen niet wordt opgeheven (art. 71 W. K.).
Zóó althans is de regel. Geenszins echter mag deze opvatting leiden tot den eisch van eene blinde gehoorzaamheid.
In bijzondere gevallen kan de strafbaarheid van de ongehoorzaamheid worden opgeheven op grond dat de dader, door gehoorzaamheid te betrachten, hetzij eene andere verplichting zou schenden, hetzij een ander belang zou krenken, hetzij zich aan bestraffing zou blootstellen; niet alleen zal hij in sommige gevallen de opvolging van het bevel mogen nalaten, hij zal in verschillende gevallen daartoe verplicht zijn. Voornamelijk in de volgende gevallen kan zich hieromtrent eene vraag voordoen:*)
a. Wanneer sedert het oogenblik waarop het bevel werd gegeven, de omstandigheden zich zoodanig hebben gewijzigd, dat het opvolgen van de order klaarblijkelijk en noodwendig nadeel zal veroorzaken, en niet tijdig nieuwe bevelen kunnen worden gevraagd — vooral in den oorlog is dit vraagpunt van het hoogste gewicht —, dan is de militair verplicht op eigen initiatief te handelen en zijn beter inzicht te volgen. *) Straffeloosheid is hem dan verzekerd krachtens art. 40 W. v. S.; bij de samenstelling van het W. v. S. heeft de
voor de handelingen, ter uitvoering van het ontvangen bevel verricht, terwijl anderzijds dwaling bij niet-opvolging van het bevel hem aan gestrenge bestraffing bloot stelt. Een moeilijke, ja onhoudbare toestand voor den mindere) Ên de eischen der krijgstucht, èn de belangen van den mindere brengen dan ook mede, dat hij gehoorzame aan de ontvangen dienstbevelen, wanneer deze niet klaarblijkelijk zijn in strijd met de wet (zie daarvoor nader bldz. 123, sub c), of in strijd met eer of geweten. In andere gevallen kan hij, na opvolging van het bevel, het door de wet toegekende recht van beklag doen gelden.
Dat ook bij uitzondering afwijking kan of moet plaats hebben van een volkomen bevoegd gegeven bevel, dat op zich zelf noch onredelijk, noch onbillijk is, is nader aangetoond op bldz. 122 ' en 123, sub a en b.
Over bevelen, het kenmerk dragende van te zijn gegeven in een toestand van ontoerekeningsvatbaarheid, en bevelen, waarvan uitvoering onmogelijk is, is zeker elke beschouwing overbodig.
Wanneer nu mag worden aangenomen, dat de algemeene plicht tot gehoorzaamheid in verschillende gevallen uitzondering lijdt, vooreerst ten aanzien van bevelen betreffende „eene aangelegenheid die vreemd is aan de belangen van den dienst", ten andere bij klaarblijkelijk onbevoegd gegeven bevelen, en voorts wanneer door opvolging van overigens volkomen bevoegd gegeven bevelen de belangen der krijgsmacht zouden worden geschaad, — zoo zal het weinig betoog behoeven, dat het spreken van „onvoorwaardelijke" gehoorzaamheid op een dwaalspoor kan voeren. Eenerzijds toch bestaan er wiel degelijk voorwaarden waaraan een bevel moet voldoen, opdat gehoorzaamheid plicht zij; anderzijds denkt men zich als tegenstelling „voorwaardelijke" gehoorzaamheid, welke uitdrukking, op den klank af, een begrip aanduidt, dat in het kader van eene gezonde krijgstucht niet mag worden geduld. Hier is voornamelijk verwarrende terminologie. Bestaat in concrete- de gehoorzaamheidsplicht aan een gegeven bev«l, dan moet dat bevel, „onvoorwaardelijk" worden opgevolgd; het „onvoorwaardelijke" moet derhalve niet dienen ter bepaling van de gehoorzaamheid in het algemeen.
En is het nu werkelijk noodig, dat de uitdrukking „onvoorwaardelijk", die zooveel verwamng geeft, als omschrijving wordt gebezigd? Is dan het woord „gehoorzaamheid" niet krachtig genoeg, en spreekt het niet van zelf, dat niet in eenig epitheton moet worden gezocht, wanneer de plicht tot gehoorzaamheid bestaat?]
Deze belangrijke beschouwingen zijn door den heer Van Dijk eerst na het afdrukken der handleiding (eerste druk) daaraan nog toegevoegd, zulks in verband met den strijd, welke destijds in de militaire pers?gevoerd werd over de al of niet juistheid van de bepaling van het Reglement op den Inw. Dienst, welke voorschrijft, dat de meerdere in den mindere eene „onvoorwaardelijke ongehoorzaamheid vinde.
1) Vgl. ook Mr. J. A. ElCEMAN, „Eenige beschouwingen over het bevel, voornamelijk uit een militair-strafrechtelijk oogpunt". Leiden, 1900, bldz. 69 v.v.
2) Vgl. punt 3 „Veldd.-voorschr. '15" en art. 12, eerste en tweede lid, R. K. 1922.



123
wetgever n.1. den noodtoestand — zich vertoonende als een conflict van rechtsbelangen of van rechtsplichten of van een rechtsbelang en een rechtsplicht laten opgaan in de overmacht, zonder den rechter aan eenige wettelijke omschrijving te binden. De rechter zal alzoo naar zijn vrij oordeel kunnen beslissen, waarbij hij rekening zal houden met de betrekkelijke waarde der verschillende rechtsbelangen en -plichten, die met elkaar in botsing kwamen, en het beginsel zal aanvaarden, dat opoffering of verzaking van het minderwaardige mag of moet plaats hebben ten bate van het meerwaardige.
o. Een militair, die bezig is het bevel van een bevoegden meerdere ten uitvoer te brengen, ontvangt van een anderen meerdere een met het eerste strijdig bevel. Hij heeft dan te handelen naar het voorschrift van art. 3 Reglement op den Inw. Dienst (art. 12, derde lid, R. K., 1922), n.1. den laatsten lastgever bekend te maken met het reeds ontvangen bevel; handhaaft deze zijn last, dan moet daaraan uitvoering worden gegeven, terwijl de verantwoordelijkheid op dien lastgever overgaat. De militair is dan straffeloos voor het niet opvolgen van het eerste bevel, daar hij voldoet aan het voorschrift. *) Art. 239 van Deel 2, Hoofdstuk V, Verordeningen voor de Koninklijke Marine schrijft voor, dat, na bekendmaking met de reeds ontvangen bevelen, de mindere nieuwe bevelen of herhaling derzelfde bevelen zal hebben af te wachten. Voor normale gevallen schijnt het voorschrift van art. 3, Reglement op den Inw. Dienst (art. 12, derde lid, R. K., 1922) *) uit een practisch oogpunt verkieslijk.
c. Door opvolging van het bevel zal een strafbaar feit worden gepleegd; er is dan een „onbevoegd gegeven ambtelijk bevel". In de eerste plaats valt te onderzoeken of de mindere, bij uitvoering van het bevel, strafrechtelijk verantwoordelijk is voor het gepleegde strafbare feit; deze vraag moet worden beantwoord aan de hand van art. 43, tweede lid, W. v. S. Zijn de daar genoemde voorwaarden aanwezig, n.1. wordt het bevel door den ondergeschikte te goeder trouw als bevoegd gegeven beschouwd (subjectief) en ligt de nakoming daarvan binnen den kring zijner ondergeschiktheid (objectief), dan wordt de strafbaarheid opgeheven.3) Aangezien voor den militair aan de objectieve
1) [De quaestie is hiermede niet opgelost. Er is aanwezig een conflict van plichten, zoodat, indien eenig bijzonder voorschrift ontbrak, een beroep op art. 40 W. v. S. zou kunnen gelden, wanneer het bevel werd opgevolgd, dat den mindere het gewichtigste voorkomt. Nu geeft echter art. 3 Regl. op den Inw. Dienst een bijzonder voorschrift en stelt voor dit conflict van plichten eene regeling vast. Niet-opvolging van het voorschrift valt onder de strafbepaling van art. 119 (thans 135). Zal nu die strafbepaling steeds moeten worden toegepast, ook wanneer de mindere, in de vaste overtuiging dat het eerste bevel gewichtiger is, dat eerste bevel opvolgt, niettegenstaande de tweede lastgever zijn bevel handhaaft? M. a. w., kan een beroep op den noodtoestand blijven gelden, nu aanwezig is de keuze tusschen hel volgen van het beter inzicht en het opvolgen van het dienstvoorschrift? M.i. is hierop bevestigend te antwoorden; wel kunnen door eene bepaalde regeling zooveel mogelijk conflicten worden voorkomen, maar niets belet den rechter te oordeelen, dat onder de bijzondere omstandigheden van het concrete geval „nood" aanwezig was. De regeling zal dan ook alleen moeten worden beschouwd als een voorschrift, hoe in normale gevallen moet worden gehandeld om den militair van de verantwoordelijkheid te ontheffen.]
Zie ook G. J. W. Koolemans Beijnen, „Handleiding ten dienste van het onderwijs in het Militair Strafrecht", 1898, bldz. 209—211.
2) Bij het in werking treden van het R. K. 1922 zal bovenaangehaald art. 239 gewijzigd dienen te worden (zie noot 1. bldz. 77).
3) Is op grond van art. 43, tweede lid, W. v. S. voor den mindere de strafbaarheid uitgesloten, dan is de lastgever strafbaar als „middellijke dader" („doet plegen", art. 47, no. 1, W. v. S.); is de mindere strafbaar, dan is de lastgever verantwoordelijk als „uitlokker", wanneer hij gebruik heeft gemaakt van een der middelen in art. 47, no. 2, W. v. S. genoemd (veelal van „misbruik van gezag , „bedreiging" of „misleiding").



124
voorwaarde in den regel zal zijn voldaan, wordt de vraag voornamelijk beheersen t door deze andere: is de mindere te goeder trouw? Het antwoord ligt voor de hand in de twee uiterste gevallen: de mindere weet of hij weet niet, dat het bevel onbevoegd gegeven, onwettig was. Minder eenvoudig is het bij het tusschenliggende geval: de mindere twijfelt. Moeilijk is het voor hem zekerheid te verkrijgen, daar hij in den regel niet in staat is te beoordeelen of en in hoever de meerdere bevoegd is dergelijk bevel te geven (temeer daar de grenzen der bevoegdheid niet altijd scherp zijn getrokken en afhankelijk kunnen zijn van verschillende omstandigheden) en hij door vragen veelal niet wijzer wordt; bovendien kan het bevel van dien aard zijn, dat onmiddellijke uitvoering noodzakelijk is, althans geëischt wordt. Volgt hij nu het bevel op en pleegt hij daardoor een strafbaar feit, dan zal het hem, volgens strenge eischen, onmogelijk zijn van zijne goede trouw ,,op voor den rechter overtuigende wijze te doen blijken'. Practisch echter zal de rechter rekening houden met de moeilijkheid der keuze en met het zedelijk overwicht van den meerdere, zoodat hij de goede trouw zal aannemen, zoolang er geen redenen zijn om haar te verwerpen.
In de tweede plaats: het niet opvolgen van het gegeven bevel zal weer straffeloos zijn krachtens art. 40 W. v. S. *)
Het opnemen van eene bepaling in het W. v. M. S., waarbij in bijzondere gevallen uitdrukkelijk de straffeloosheid van den mindere wordt uitgesproken, werd onnoodig geacht in verband met de ruime omschrijving van het meergenoemde art. 40 W. v. S., terwijl dergelijke bepaling bovendien schadelijk. werd geoordeeld met het oog op het gevaar, dat bij niet uitdrukkelijk vermelde gevallen van noodtoestand (ten onrechte) a contrario zou worden geredeneerd en dus straf zou worden opgelegd.
Evenmin en om dezelfde redenen is eene bepaling opgenomen, omschrijvende de gevallen, waarin de meerdere bevoegd is om met geweld gehoorzaamheid af te dwingen, en zelfs,, in zeer ernstige gevallen, den ongehoorzamen mindere op staanden voet neer te schieten. Straffeloosheid voor het gebezigde geweld, wanneer n.1. het misdrijf moef worden belet en de gewone middelen daartoe niet toereikend zijn, is reeds gewaarborgd door art. 40 W. v. S. Echter zal de bevoegdheid in den regel opgaan in de verplichting van den meerdere, neergelegd in art. 143, waarbij dan een beroep op art. 42 W. v. S. kan gelden.
„Weigert of opzettelijk nalaat". Weigeren sluit opzet in zich. Dat afzonderlijke vermelding van de weigering noodig is volgt reeds uit den aanhef van de aanteekeningen op dit artikel; nadere aanduiding van de wijze waarop zij kan plaats hebben, mondeling, schriftelijk, door gebaren enz., is onnoodig. Het „nalaten" omvat zoowel de geheele verzaking, als de gedeeltelijke naleving en de afwijking van het gegeven bevel. f^,,Eigendunkelijk". Zie bij art. 84, no. 2.
„Eenig dienstbevel". Uitsluitend' wordt hieronder verstaan het bevel van een militairen meerdere; de vordeningen, welke door het bevoegde burgerlijke gezag, bedoeld in art. 71, of door de ambtenaren, die ingevolge artt. 27, 96, tweede lid, 106 of 342, tweede lid, W. v. Sv. de hulp der gewapende macht inroepen, aan de militaire autoriteit worden gericht, zijn geen „dienstbevelen .
*) De samenstellers van den tweeden druk zouden geneigd zijn de straffeloosheid aan te nemen op grond hiervan, dat het bevel onbevoegdelijk gegeven is en aan een onbevoegd gegeven bevel rechtens niet behoeft te worden gehoorzaamd.
BS II ISSI—MlHIMH



125
De bevelhebber, die aan bedoelde vorderingen geen gevolg geeft, valt onder de strafbepaling van art. 357 W. v. S.
De ontwerpen stelden eveneens op dezelfde wijze strafbaar de ongehoorzaamheid aan „eenig dienstvoorschrift", omdat die voorschriften te beschouwen zouden zijn als algemeene bevelen van de hoogste militaire autoriteit; hiertegen werd in hoofdzaak aangevoerd, dat het handelen in strijd met een bevel een daad van verzet is tegen den meerdere, dat zoodanig persoonlijk element gemist wordt bij de ongehoorzaamheid aan een dienstvoorschrift, welke dientengevolge niet is aan te merken als een vergrijp tegen de ondergeschiktheid. De Kegeermg het dit gedeelte der bepaling vallen, in verband waarmede een nieuw artikel (135) met lichtere strafpositie werd ingevoegd.
Eerste en tweede lid. Krachtens art. 2, no. 2, a. en b., W. K. kan het feit knjgstuchtehjk worden afgedaan, wanneer het in tijd van vrede of gedurende den tijd van oorlog, zooals die is omschreven in art. 71, onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd.
Darde lid, ad no. 1. Hier wordt niet gesproken van den meerdere (die het bevel gat), al is die natuurlijk ook onder een meerdere begrepen, omdat de onwil van den dader ook volkomen duidelijk blijkt na eene waarschuwing van een anderen meerdere dan die den last verstrekte.
Ad no. 2. Zie bij art. 99, no. 1.
Ad nos. 3 en 4. Zie bij art. 89, tweede lid, nos. 3 en 4.
Artikel 115.
Indien de ongehoorzaamheid van den militair aan onachtzaamheid w te wijten, wordt hij gestraft: (W. v. M. S. 60—63 65 71 75 114 128. - W. v. S. 87. - W. K. 2, no. 2, o.) '
1°. met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren, indien het feit
is gepleegd in tijd van oorlog; 2°. met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren, indien het bevel
het werkdadig optreden tegen den vijand, of de bestrijding van
oogenbhkkehjk zeegevaar betrof.
Met het oog op de ernstige gevolgen, welke kunnen voortvloeien uit de culpose ongehoorzaamheid, is ook deze voor bepaalde gevallen als misdrijf strafbaar gesteld. Krachtens art. 2, no 2, a, W. K., kan het feit, wanneer het onderzeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan
Culpose ongehoorzaamheid buiten tijd van oorlog zal niet anders dan disciplinair kunnen worden gestraft.
Artikel 116.
De militair die opzettelijk een meerdere feitelijk bedreigt met geweld wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren. (W. v. M S 60—65 67 75 76, 108, 110, 117, 128, 142. - W v. S. 285.) *
De artt. 116 v.v. behandelen de bedreigingen en aanrandingen tegen den persoon van den meerdere gericht; deze feiten behooren tot de ernstigste militaire misdrijven.
Art. 116 stelt strafbaar de „feitelijke bedreiging", in tegenstelling van art. 108 waarin is omschreven het op andere wijze „bedreigen met eenig kwaad", en van art. 110, waarin sprake is van „feitelijke beleediging".



126
Het artikel maakt geen onderscheid naar den vorm waarin of naar de wijze waarop de feitelijke bedreiging plaats heeft, hetzij enkel door de gebalde vuist naar den meerdere op te heffen, hetzij door hem met wapenen of andere gevaarlijke werktuigen te dreigen; wordt de bedreiging gevolgd door poging tot feitelijke insubordinatie, dan wordt ze als zoodanig gestraft.
De strafpositiën in de artt. 110 en 116 zijn volkomen gelijk; het moge eenigszins vreemd schijnen, dat feitelijke bedreiging even zwaar kan worden gestraft als het plegen eener beleedigende feitelijkheid, doch daarbij dient opgemerkt, dat art. 110 alleen toepasselijk is bij zeer lichte feitelijkheden (zijn zij van ernstiger aard, dan treedt het karakter van beleediging op den achtergrond en is het feit strafbaar als mishandeling of feitelijke insubordinatie), terwijl'bovendien in het geval van 110 de feitelijkheid slechts middel is, in het geval van art. 116 doel.
Tweede lid. „In dienst". Zie bij- art. 76.
Artikel 117.
De rnïHtnir die opzettelijk een meerdere feitelijk aanrandt, zich met geweld of bedreiging met geweld tegen hem verzet, hem van zijn vrijheid van handelen berooft, of hem door geweld of bedreiging met geweld dwingt tot het volvoeren of tot het nalaten eener dienstverrichting, wordt, als schuldig aan feitelijke insubordinatie, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren.
Indien het feit eenig lichamelijk letsel ten gevolge heeft, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren.
Indien het feit den dood ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren. (W. v. M. S. 60—65, 67, 75, 108, 110, 116, 118—123, 128, 142. - W. v. S. 81, 179—181, 300 v.v., 395.)
In dit artikel zijn samengevoegd onder de qualifïcatie „feitelijke insubordinatie" de feiten van geweldpleging enz. tegen en het uitoefenen van dwang op een meerdere. De omschrijving is mutatis mutandis overgenomen uit de artt. 179 en 395 W. v. S.
Daar bij dit misdrijf het begrip van ondergeschiktheid op den voorgrond treedt — in tegenstelling met de weerspannigheid in het gemeente strafrecht (art. 180 W. v. S.), waarbij de verhouding van den ambtenaar tot den vrijen burger eene gansch andere is: niet de persoon van den ambtenaar, maar de ambtenaar als zoodanig, wanneer, waar en zoolang hij optreedt op den grondslag van het recht, wordt op bijzondere wijze beschermd —, kan de strafbaarheid niet afhankelijk gesteld worden van de omstandigheid, dat de meerdere, voor zoover van hem eenige handeling uitging, bleef binnen de juiste grenzen zijner bevoegdheid.
Wordt het feit „buiten dienst" gepleegd, dan is art. 121 toepasselijk.
Tweede lid. „Eenig lichamelijk letsel". Eene onderscheiding tusschen zwaar en niet zwaar lichamelijk letsel is niet opgenomen, mede in verband met de onbepaaldheid der begrippen.
Artikel 118.
Feitelijke insubordinatie, gepleegd met voorbedachten rade, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren.



127
Indien het feit eenig Kchamelijk letsel ten gevolge heeft, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren
Indien het feit den dood ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren. (W. v. M. S. 75, 117
121—123, 128.) " '
Ernstiger vorm neemt de feitelijke insubordinatie aan, wanneer de dader zijn opzet na kalm overleg heeft gevormd en hij zich rekenschap heeft gegeven
m.te^td^^^^^ w-artt-,08- ^ *
Tweede lid. „Eenig lichamelijk letsel". Zie bij art. 117, tweede lid. Artikel 119.
Feitelijke insubordinatie, gepleegd door twee of meer vereenigde militairen, wordt, als muiterij, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren. (W. v. M. S. 60—65, 75, 117 121 123 127 128
— W, v. S. 102, tweede lid, no. 3, 182, 204, 396.) De schuldige wordt gestraft:
1°. met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren, indien het ror1.?,e1m.JgtTPleegde mis«rÜf of de daarbij door hem gepleegde feitelijkheid*) eenig lichamelijk letsel ten gevolge heeftT. met levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste
twintig jaren, indien zij den dood ten gevolge hebben. Muiterij is collectieve insubordinatie; het woord komt als benaming van een militair misdrijf reeds voor in de artt. 102, tweede lid, no. 3, en 204 W. v. S en wordt als scheepvaartmisdrijf omschreven in art. 396 W. v. S.
Over de vraag wat rechtens is, wanneer de samenrotting van art. 124 uitloopt op muiterij, zie bij art. 124.
Tweede lid, ad no. 1. „Feitelijkheid". Zie bij art. 110. „Eenig lichamelijk letsel". Zie bij art. 117, tweede lid.
Artikel 120.
Met den dood, levenslange gev angenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren wordt gestraft: (W. v. M. S. 75, 123, 128.) 10 if*6^* ™^*tönatie in tijd van oorlog; (W. v. M. S. 71, 72, 2°. muiterij aan boord van een oorlogsvaartuig zich ergens bevin70 119W^27 86611 onmiddeU^ke hulp te v«*njgen is. (W. v. M. S.
Ad no. 2._..Zich ergens bevindende waar geen onmiddellijke hulp te verTini'ijT^^ V8n ^emeene dekking (mede gebezigd in de artt. /4, 1/4. 126 en 146) verdient de voorkeur boven de bij de Wet van 17 September 1870 (Stbl. no. 162) gegeven meer speciale aanwijzing: „in volle zee of in den vreemde". Vooreerst wordt in de thans gebezigde uitdrukking zelve de grond aangegeven, waarom de zwaardere strafbepaling toepasselijk moet zijn. Bovendien zag de practijk zich gedrongen tot eene analogische althans zeer extensieve interpretatie van de woorden „in volle zee" ten einde daaronder mede te kunnen begrijpen het geval, dat de schepen in de over9 Bij art. 19 Inv. 1921 is „feitelijkheid" gesteld in plaats van „feitelijkheden".



128
zeesche bezittingen gestationneerd, zich bevinden op plaatsen, waar geen hulp kan worden verwacht.
Bekendheid van den schuldige met de omstandigheid, dat geen onmiddellijke hulp te verkrijgen is, wordt niet geëischt.
Artikel 121.
Indien een der in de artikelen 117—120 no. 1 omschreven misdrijven buiten dienst wordt gepleegd, wordt, in de gevallen omschreven in de artikelen 117, 118 en 119, eerste lid, en tweede lid no. 1 het maximum der tijdelijke gevangenisstraf met drie jaren verminderd en wordt in de gevallen omschreven in de artikelen 119, tweede lid, no. 2 en 120 no. 1 de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren. (W. v. M. S. 75, 76, 122, 123, 127, 128.)
Hoewel feitelijke insubordinatie onder alle omstandigheden een ernstig misdrijf blijft, moet daarop, wanneer het feit buiten dienst wordt gepleegd — alzoo onder eene verlichtende omstandigheid —, eene minder zware straf worden gesteld dan in andere gevallen. De qualificatie van „feitelijke insubordinatie' en „muiterij" blijft ook in die lichtere gevallen bestaan.
„Buiten dienst . Aanvankelijk stond hier „te land en buiten dienst", zoodat de schepeling aan boord nooit onder de gunstiger bepaling van art. 121 zou kunnen vallen; deze onbillijkheid is weggenomen door de woorden „te land en te laten vervallen. Voor het in art. 120, no. 2, omschreven feit, niet voorkomende in de opsomming van art. 121, geldt de gunstige bepaling niet. Zie voorts bij art. 76.
Artikel 122.
Indien een feit, hetwelk in de strafbepaling van artikel 117 of van artikel 118, al dan niet in verband met artikel 121, valt, tevens valt in eene zwaardere strafbepaling van het gemeene recht, wordt deze laatste toegepast, doch wordt tevens het maximum der daarbij gestelde gevangenisstraf met twee jaren verhoogd. (W. v. M. S. 128. — W. v. S. 302—304.)
Tot opheffing van den misstand, dat in het gemeene strafrecht op mishandeling meermalen zwaardere straffen zijn gesteld dan op feitelijke insubordinatie in het W. v. M. S., is art. 122 opgenomen. Vgl. b.v. art. 117, tweede en derde lid, W. v. M. S. met art. 302, eerste en tweede lid, jo. 304 W. v. S.; art. 117, tweede en derde lid, jo. 121 W. v. M. S. met art. 302, eerste en tweede lid, W. v. S.; art. 118, tweede lid, W. v. M. S. met art. 303, eerste lid, jo. 304 W. v. S.; art. 118, tweede en derde lid, jo. 121 W. v. M. S. met art. 303, eerste en tweede lid, W. v. S.
Artikel 123.
Het maximum der tijdelijke gevangenisstraf, gesteld bij de artikelen 117—121, wordt met een derde verhoogd, indien tijdens het plegen van het misdrijf nog geen vijf jaren rijn verloopen, sedert de schuldige eene gevangenisstraf, hem opgelegd wegens een der misdrijven, omschreven hetzij in een van die artikelen, hetzij in een der artikelen, vermeld in artikel 422 van het Wetboek van Strafrecht, geheel of ten deele heeft ondergaan, of sedert die straf hem geheel is kwijtgescholden;



129
of indien tijden, hetplegen van het misdrijf het recht tot mtvoerin* dier straf nog met is verjaard. (W. v. S. 76, 77.) «voering
Bij de regeling van de wederkeerige recidive in art. 422 W. v. S. is ook gelet vïn Tuf"^ * militaire wet uitgesproken wegens daden
van geweld tegen personen ondernomen. Omgekeerd moet nu ook het W v
\Lct A eVenZeer !fe" °P veroord^ngen wegens dergelijke daden krachtens de gemeene strafwet uitgesproken.
•in' lo^Trm<df ti.idieHjke f Tgenisstraf" In«evo,ge art- '0 W. v. S. 0o 10 W. v. M. S.) zal de totale duur der tijdelijke gevangenisstraf, onder deze verzwarende omstandigheid, twintig achtereenvolgende jaren niet moge^ overschrijden Het melding maken van tijdelijke gevangenisstraf ook ten aan" zien van die feiten, waarop (doodstraf) levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren ,s gesteld, is geschied met het oog op de gevallen waarin als regel (zonder bijkomende verzwaring) kan worden opgefegd ge vangenisstraf van met langer^dan vijftien jaren of van niet langer dan tien jaren Zie art. 45 derde^hd, W. v. S (jo. 49 W. v. M. S.); art. 49' tweedelï W. v. S. (,o. 50 W. v. M. S.); art. 39/er W. v. S. G'o. 44 W v M S )
„Hem opgelegd en met: „tegen hem uitgesproken" (vgl. art. 33 Inv 1921 en de aant daarop) ten einde ook het geval te omvatten, dat bij wege van gratie aan den ter dood veroordeelde gevangenisstraf is opgelegd.
Artikel 124.
Wanneer vijf of meer militairen samenrotten om in vereeniging
of" hiT • • Vfrzaken' worden * "dien het tot eenige feitelijkheid
5elSeHg,ng dfar,mede/ekomei1 behoud«n« i«ders verantwoordelijke d voor de bijzondere door hem bedreven feiten, als schuldig
tTaalTfaren. ?eVan«em8Straf van ten hoogste
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, of aan boord van een oorlogsvaartuig zich ergens bevindende waar geen onmiddellijke hulp te verkrijgen «.worden de schuldigen gestraft met levenslange gevangeniSs.raf oftojdenjfc, van ten hoogste twintig jaren. (W. v. M. S. 60-63, 65, /U, 71, 72, 75, 125, 126, 127, 128. — W. v. S. 87.)
Zoodra zich bij de militaire macht een min of meer algemeene geest van verzet, onwil of ongehoorzaamheid heeft geopenbaard, moet de strafwet in al hare gestrengheid tusschenbe.de kunnen treden. Het Wetboek verklaart daarom de militairen schukhg aan müitair oproer, zoodra een betrekkelijk me onaanzienlijk aantal (hetwelk op tenminste vijf is gesteld) is samengerot met het ,n het artikel aangegeven oogmerk, en door hen of zelfs maar door één hunner eenige feitelijkheid (zie daarvoor bij art. 110 ) of bedreiging daarmee is bedreven Van dat oogenblik af verkeeren zij feitelijk in staat van oproer, want door die handeling heeft het verzet in werkelijkheid een aanvang genomen Dat het tot eene algemeene uitbarsting is gekomen, is niet noodig Het artikel is gericht tegen alle deelnemers aan het oproer, zoodat het toepasselijk zalajn ook op hem, van wien geen bijzondere feiten blijken.
Uok de enkele („thatlose") deelneming aan de samenrotting, wanneer dus het voornemen om in vereeniging plicht te verzaken zich nog niet door eenig teit heeft geopenbaard mag niet straffeloos blijven met het oog op de eischen van orde en tucht bij de krijgsmacht (zie art. 126). v. Dijk. Mil. Strafr.



130
Wordt het militair oproer niet tijdig onderdrukt, dan is ieder van de deelnemers bovendien aansprakelijk wegens de persoonlijk door hem gepleegde misdrijven, b.v. opzettelijke ongehoorzaamheid, muiterij e. d. g.; er is dan meerdaadsche samenloop (art. 57 W. v. S.).
„Samenrotten . D. w. z. met kwade bedoeling bijeenscholen, zich troepsgewijze vereenigen. Het woord maakt, in verband met het in het artikel aangeduide oogmerk: „om in vereeniging hun plicht te verzaken", elke uitdrukkelijke vermelding van het opzet overbodig.
Tweede lid. Zie bij art. 120, no. 2.
Artikel 125.
De belhamels onder de deelnemers aan militair oproer worden gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren.
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, of aan boord van een oorlogsvaartuig zich ergens bevindende waar geen onmiddellijke hulp te verkrijgen is, wordt de schuldige gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdeliike van ten hoogste twintig jaren. (W. v. M. S. 70, 71, 72, 75, 124, 126. — W. v. S. 87.)
De straf voor de verschillende deelnemers aan militair oproer behoort zich te regelen naar de rol, die zij daarbij gespeeld hebben; in oorlogstijd zal zelfs de doodstraf noodzakelijk kunnen zijn.
Wie als hoofdpersonen zijn opgetreden, is eene bloot feitelijke vraag. Den hoogsten rangbekleeder altoos als zoodanig te beschouwen, zou dikwerf strijden met de ware toedracht der zaak. Het kan zijn: hij die het plan ontwierp, uitwerkte en hielp ten uitvoer brengen; — hij die de leiding had; — hij die door voorbeeld, toespraak of geschreeuw op verschillende plaatsen het oproer aanwakkerde; hij die het beheer en de uitdeeling der wapenen en munitie aan zich behield, enz.
Het Wetboek bedient zich te hunner aanduiding van den naam „belhamels" (in het meervoud gebezigd om niet den indruk te vestigen, alsof slechts één persoon als hoofd zou kunnen worden erkend): dit woord is voldoende gangbaar voor aanduiding van het begrip, terwijl het den rechter terecht niet aan bepaalde kenmerken bindt.
Tweede lid. Zie bij art. 120, no. 2.
Artikel 126.
De deelnemers aan samenrotting om in vereeniging hun plicht te verzaken *) die tot de orde terugkeeren, voordat het tot eenige feitelijkheid of bedreiging daarmede gekomen is, worden gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren.
Indien de samenrotting is gepleegd in tijd van oorlog, of aan boord van een oorlogsvaartuig zich ergens bevindende waar geen onmiddellijke hulp te verkrijgen is, worden de schuldigen gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zeven jaren en zes maanden. (W. v. M. S. 70, 71, 72, 75. — W. v. S. 87.)
Ten aanzien van de belhamels wordt het maximum der in het eerste en het tweede lid gestelde straffen verdubbeld. (W. v. M. S. 124, 125.)
*) Bij art. 20 Inv. 1921 zijn de oorspronkelijke woorden, „samenrotting tot militair oproer" vervangen door „samenrotting om in vereeniging hun plicht te verzaken".



131
Eerste en tweede lid. Zie respect, bij artt. 124 en 120. no 2 Oorspronkelijk luidde de aanhef van het eerste lid: „De deelnemers aan
samenrotting tot milrtair oproer "Nu staat echter in art. 124 eerste
lid, dat „militair oproer aanwezig is wanneer vijf of meer müitairen samenrotten om .. enz., waaruit volgt dat samenrotting tot militair oproer letterlijk zou zrjn „samenrotting tot samenrotting om in vereeniging plicht te verzaken, "L U femge f<L,tel",kheid of bedreiging daarmede gekomen is", terwijl art. 126 bedoelt te treffen de enkele („thatlose") samenrotting om in vereenigmgplicht te verzaken. Men vergelijke wijders de gedachtenwisseling in de
16 n foTrcS StatSo?eneIfal omtrent ^t ontwerp tot de Wet van 16 Dec 1916 (Stbl. no. 539) welke wet ingevolge art. 32 Inv. 1921 komt te vervallen op I Januari 1923. Derde lid. Zie bij art. 125.
Heeft de terugkeer van een belhamel tot de orde een grooten invloed ten goede geoefend heeft hij b.v. ook andere deelnemers overgehaald het hoofd m den schoot te leggen, dan zal de rechter bij de bepaling der strafmate op die omstandigheid letten.
Artikel 127.
De samenspanning tot ongehoorzaamheid, muiterij of militair oproer wordt gestraft gelijk de poging.
119^I2T,^Iawavtisel4? gj*0^388* (W- v. M. S. 49, 75, 114,
Zie bij art. 90.
Plaatsing van „opzettelijke" voor „ongehoorzaamheid" is onnoodig, aangezien samenspanning tot niet-opzettelijke ongehoorzaamheid ondenkbaar is. Artikel 128'.
Ten aanzien van de in dezen Titel omschreven feiten wordt eene troepenafdeehng belast met wacht- of i»trouüledienst, of een schildwacht gelijkgesteld met een meerdere, behalve ingeval het feit is begaan door hem aan wien zij, als zoodanig, ondergeschikt zijn. (W. v.
De sttekking van dit artikel is duidelijk; de schildwacht en de troepenatdeeling. belast met wacht- of patrouilledienst, vertegenwoordigen, zoolang ze dienst doen, de openbare macht, en hunne autoriteit behoort alzoo bijzonder beschermd te worden, ook tegen aanrandingen van personen die hooger in rang zijn dan de aangerande individuen.
Die bescherming nu wordt verleend door gelijksteDing met „een meerdere" doch alleen ten aanzien van de in het artikel bedoelde misdrijven; d.w z de tegen hen gepleegde feiten worden gelijkgesteld met feiten tegen een meerdere gepleegd (,. de dader niet in dienst, dan moeten de feiten ook geacht worden buiten dienst te zijn gepleegd). Verzet tegen eene patrouille, eene wacht of een scruUWacht is derhalve „feitelijke insubordinatie" en valt niet onder „weerspannigheid van het gemeene recht (art. 180 W. v S )
Eene uiteoridermg wordt gemaakt voor die meerderen,' aan wie de bedoelde troepenafdeehng of schildwacht als zoodanig, d. i. in die hoedanigheid, ondergeschikt is. Ie hunnen aanzien zou de hier aangenomen superioriteit onjuist en dus misplaatst zijn.
Eene „troepenafdeeling" is aanwezig, zoodra meerdere militairen gemeenschappelijk dienst doen en één van hen daarbij met het bevel belast is; er is



132
dan eene éénheid, welke zelfs uit twee manschappen kan bestaan, zoo dan maar aan één hunner het bevel over den andere is opgedragen. Hieruit blijkt tevens, dat de gelijkstelling met een meerdere de bedoelde „troepenafdeeling" in haar geheel geldt, en dat zij niet betreft ieder die daarvan deel uitmaakt.
In de ontwerpen was de strekking van het artikel ruimer, aangezien daarin voorkwam de uitdrukking „eene troepenafdeehng in dienst"; door de beperking tot „belast met wacht- of patrouflledienst" zal b.v. de collectieve beleediging van eene troepenafdeehng, niet onder die omschrijving vallende, niet strafbaar zijn (deze beleediging valt ook niet onder het gemeene strafrecht, kan dus alleen krijgstuchtelijk worden gestraft).
TITEL V.
Schending van verschillende dienstplichten.
Ofschoon wel in nagenoeg ieder misdrijf van het gemeene strafrecht tevens schending van de maatschappelijke orde is gelegen, is in het W. v. S. een aantal „misdrijven tegen de openbare orde" in een afzonderlijken Titel bijeengebracht (Boek II, Titel V). Evenzoo zijn in dezen Titel van het W. v. M. S. ettelijke misdrijven, die geen ander punt van overeenstemming hebben dan dat zij gevaar opleveren voor militaire belangen en de orde en tucht in de militaire maatschappij verstoren, saamgevoegd onder het opschrift „schending van verschillende dienstplichten", hoewel ook in bijna ieder ander militair misdrijf eene tekortkoming aan een militairen plicht ligt opgesloten. Het opSchrift van den Titel duidt reeds aan, dat geen bepaald theoretisch begrip aan deze samenvoeging ten grondslag ligt.
Het behoeft wel geen betoog, dat de schending van dienstplichten van minder ernstigen aard valt onder toepassing van het krijgstuchtelijk recht.
Artikel 129.
De schildwacht die zijn post eigendunkelijk verlaat, eene als zoodanig op hem rustende verplichting niet nakomt, of zich in een toestand brengt of laat brengen waarin hij zijn dienst als schildwacht niet naar behooren kan verrichten, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren.
Indien de schuldige zich bevond aan boord van een oorlogsvaartuig in nood verkeerende of in tijd van oorlog op brandwacht liggende, bij veiligheidstroepen in tijd van oorlog, of in eene door den vijand aangevallen of met aanval bedreigde plaats of post, wordt hij gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren. (W. v. M. S. 70.)
Met gelijke straffen worden gestraft de officier van de wacht aan boord van een oorlogsvaartuig of de militair die hem tijdelijk ververvangt, de machinist, hoofd der wacht aan boord van een oorlogsvaartuig, en de bevelhebber van eenige wacht, ronde of patrouille of van eenige met de uitoefening van den veiligheidsdienst in tijd van oorlog belaste troepenafdeeling, die als zoodanig gelijke handelingen plegen. (W. v. M. S. 60-63, 70.)



133
Indien andere militairen, behoorende tot eenige wacht, ronde of patrouille of tot eenige met de uitoefening van den veiligheidsdienst in tyd van oorlog belaste troepenafdeeling, gelijke handelingen plegen, zijn de eerste drie leden van dit artikel op hen van toepassing, behoudens dat in de gevallen van het eerste en het tweede lid het maximum der daar gestelde straffen met de helft verminderd wordt, en dat in de gevallen van het derde lid de schuldige gestraft wordt met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren. (W. v. M S 60—63 69 71, 72, 75, 136. - W. v. S. 87. - W. K. 2, no. 2, a.) '
Van eene uiterst nauwgezette plichtsvervulling van den schildwacht kan onnoemelijk veel afhangen in tijd van oorlog, maar ook in tijd van vrede kan plichtverzaking zeer ernstige gevolgen hebben (men denke b.v. aan het springen van een buskruitmagazijn, aan het verloren gaan van een oorlogsvaartuig). De tekortkomingen kunnen van velerlei aard zijn; het verlaten van zijn post, het niet voldoen aan de hem gegeven opdracht, zich bedrinken, slapen enz.; de zwaarte dier vergrijpen is zoozeer afhankelijk van bijzondere omstandigheden, de gevolgen kunnen steeds van zoo ernstigen aard zijn, dat er geene aanleiding kan bestaan om de algemeene strafpositie te wijzigen of te regelen naaT dfi .Yorm der Plichtverzaking en de zwaarte der gevolgen, 's Rechters vrijheid bij de straftoemeting zal in alle gevallen voldoende kunnen voorzien.
Het artikel maakt geen melding van een van beide schuldvormen, zoodat doleuse en culpose gedraging onder dezelfde strafbepaling vallen (zie bldz. 13). Dit schijnt gewenscht, omdat de mogelijkheid der ernstige gevolgen den schildwacht evenzeer moet terughouden van schuldig plichtsverzuim als van opzettelijke plichtverzaking; ook bij culpa moet het strafmaximum kunnen worden toegepast. Daarbij komt, dat opzet en schuld hier menigmaal als t ware dooreengemengd zullen zijn, b.v. als de vermoeide schildwacht slechts even de oogen wil sluiten en daardoor in diepen slaap valt. Ware in de strafbepaling onderscheid gemaakt tusschen de twee schuldvormen, dan zou het artikel, voor zoover het doleuse misdrijf betreft, vrijwel buiten toepassing bhjven, aangezien toch het bewijs van het opzet in den regel onmogelijk zou Zijn te leveren.
Het behoeft zeker geen betoog, dat daderschap ten aanzien van het materieele feit geenszins voldoende is voor strafbaarheid; er moet minstens zijn schuldig verzuim. Schuld ontbreekt b.v. bij het slapen op post ten gevolge van plotselinge ongesteldheid, of in het geval, dat de schildwacht buiten zijn weten door bedwelmende middelen in slaap is gebracht.
De schildwacht, die van zijn post deserteert, valt, met toepassing van art. 55, eerste lid, W. v. S. onder art. 98 jo. 99, no. 4.
Eerste lid. De aanduiding der belangrijke verplichtingen van den schildwacht om op zijn post te blijven, niet te slapen en niet dronken te worden, is in het artikel opgenomen naast de vermelding van „eene als zoodanig op hem rustende verplichting", omdat het niet zeker is, dat van die verplichtingen ten aanzien van alle schildwachten en daarmee gelijkgestelden steeds en zonder uitzondering gewag gemaakt zal worden of is, hetzij in het hen betreffend algemeen voorschrift, hetzij in de bijzondere consignes.
„Eigendunkelijk". Zie bij art. 84, no. 2. lof^ »Veiu8Heidstroepen". Zie o. m. Hoofdstuk V „Veldd.-voorschr.
Vierde lid. De dienst van de hier genoemde officieren en verdere militairen



134
is even belangrijk als die van den schildwacht; plegen zij „als zoodanig" (d.w.z. als officier van de wacht, enz.) „gelijke handelingen' (d.w.z. een of meer handelingen als in het eerste lid vermeld), dan moeten zij even zwaar kunnen worden gestraft als de schildwacht. „Troepenafdeehng . Zie bij art. 128.
Vijfde lid. Vermindering der strafpositie voor de andere militairen, be~ hoorende tot de wacht, patrouille enz., daar zij geen zelfstandige rol te vervullen hebben en de gevolgen van hun plichtsverzuim dus ook van minder omvang zullen zijn.
„Troepenafdeehng' . Zie bij art. 128.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kunnen de feiten, in dit artikel omschreven, met uitzondering van de gevallen waarin de doodstraf is gesteld, krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd.
Artikel 130.
De militair die zich opzettelijk, hetzij ter sluik, hetzij door een listigen kunstgreep of een samenweefsel van verdichtsels, hetzij door dronkenschap of zelfverminking aan eenigen gevaarlijken dienst onttrekt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren. (W. v. M. S. 60—63, 65, 71, 72, 75, 86, no. 2, 101, 131, 136. — W. v. S. 87, 206.)
Artikel 131.
De militair die zich opzettelijk, hetzij ter sluik, hetzij door een listigen kunstgreep of een samenweefsel van verdichtsels tijdelijk of voorgoed aan de vervulling van eene bepaalde soort van dienstverplichtingen onttrekt, of die zich opzettelijk daarvoor ongeschikt maakt of laat maken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar. (W. v. M. S. 60—63, 65. — W. K. 2, no. 2, a.)
Indien bet feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt bij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren. (W. v. M. S. 71, 72. — W. v. S. 87. — W. K. 2, no. 2, b.)
Met gelijke straffen wordt gestraft hij die opzettelijk een militair op diens verzoek voor de vervulling van eene bepaalde soort van dienstverplichtingen ongeschikt maakt. (W. v. M. S. 66.)
Indien het feit den dood ten gevolge heeft, wordt het maximum der in het eerste en het tweede lid gestelde straffen met vier jaren verhoogd. (W. v. M. S. 86, no. 2, 101, 130, 136. — W. v. S. 206.)
Terwijl in art. 101 strafbaar wordt gestéld de militair, die zich door ongeschiktmaking of op andere bedriegelijke wijze tijdelijk of voorgoed aan het geheel zijner 'menstverplichtingen onttrekt, wordt respect, door art. 86, no. 2, 130 of 131 getroffen de militair, die op dergelijke wijze zich onttrekt „aan het gevecht of aan het oogenblikkelijk gevaar in het gevecht", „aan eenigen gevaarlijken dienst" of „aan de vervulling van eene bepaalde soort van dienstverplichtingen .
De toepassing van art. 130 of van art. 131 is derhalve afhankelijk van de onderscheiding tusschen gevaarlijke en andere diensten.
Ad art. 130. Gevaarlijke dienstverrichtingen komen niet enkel in tijd van



135
oorlog, maar ook in tijd van vrede voor (men denke aan gevaarlijke oefeningen of proefnemingen, aan hulp bij brand, enz.). De militair is verplicht die gevaren te trotseeren. Onttrekt hij zich daaraan op een der in het artikel aangeduide wijzen, dan ligt daarin ernstige plichtverzaking, gepaard gaande met bedrog tegenover zijn meerderen, terwijl hij daarenboven oorzaak is, dat een ander zich aan die gevaren moet blootstellen. Vandaar de zwaardere strafpositie dan ,n de artt. 206 W. v. S. en 131 W. v. M. S. De straf moet eveneens wegens de aangewende middelen, in vredestijd zwaarder zijn dan de op desertie gestelde. Wordt desertie gepleegd met het oogmerk om aan een gevaarlijken dienst te ontkomen, dan zal, naar gelang één of meerdere handelingen worden begaan, óf krachtens art. 55, eerste lid, W. v. S. art. 130 toepasselijk zijn óf strafverzwaring krachtens art. 57 W. v. S. mogelijk wezen. 'aj T1 llStJgen kur,st«reep enz." Zie bij art. 86, no. 2.
ar|'ni fBrste1cn tweede De tegenstelling met de artt. 86, no. 2, • en..l , ^rd reeds «angeteekend. De noodzakelijkheid der bepaling is met tyrtjtelachtig: meermalen komt het voor, dat militairen zich op de hier aangeduide wijzen, vooral door het voorwenden van ongesteldheden, kwalen, e.d^g., aan vermoeiende of onaangename diensten trachten te onttrekken „Door een hstigen kunstgreep enz." Zie bij art. 86, no. 2 Krachtens art. 2 no 2, a en b, W. K. kan het feit krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer het buiten tijd van oorlog of gedurende den tijd van oorlog, zooals die is omschreven in art. 71, onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd.
Derde en vierde lid. Vgl. artt. 206 W. v. S. en 101 W. v. M. S.
Door deze bepalingen (zie de bijvoeging „op diens verzoek") wordt de toepassing van de artt. 300 v.v. W. v. S. betreffende mishandeling uitgesloten. Meett het feit zwaar lichamelijk letsel ten gevolge, dan wordt daardoor de stratposrtie met verzwaard; alleen wanneer de dood het gevolg is, heeft wettelijke straf verhooging plaats.
In de artt. 86 en 130 werd dergelijk voorschrift onnoodig geacht: in het weinig denkbare geval, dat de eene militair den anderen op zijn verzoek opzettelijk ongeschikt maakt voor het gevecht of voor eenigen anderen gevaarlijken dienst, zal hij strafbaar zijn als medeplichtige of c. q. vallen onder toepassing van de artt. 300 v.v. W. v. S. Voor het feit van art. 131 zou wel hetzelfde gelden, maar de straffen in dat artikel gesteld, zijn zooveel lichter dan die van de artt 86, no. 2, en 130, dat het noodig werd geoordeeld op de handelingen der in het derde lid genoemde personen gdijke straffen te stellen als op de in het eerste lid omschreven handelingen; de straf zou anders voor den bedoelden medeplichtige te licht worden.
Artikel 132.
De militair die opzettelijk aan de overheid eene onjuiste ambtelijke mededeehng doet of overbrengt, of opzettelijk nalaat aardde bevoegde overheid eene mededeeling te doen, die hij van ambtswege doen moest of waarvan de verzwijging het belang van den dienst of van den staat kan schaden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. (W. K. 2, no. 2, a.)
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen jaren. (W. v. M. S. 60—63 65 71, 72, 75, 88, no. 2, 133, 136, 139. - W. v. S. 87. - W. K. 2,no.2,0.)



136
Artikel 133.
De militair aan wiens schuld te wijten is dat, in tijd van oorlog, aan de overheid eene onjuiste ambtelijke mededeeling wordt gedaan of overgebracht, of wordt nagelaten aan de bevoegde overheid eene mededeeling te doen, die van ambtswege gedaan moest worden of waarvan de verzwijging het belang van den dienst of van den staat kan schaden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren. (W. v. M. S. 60—63, 65, 71, 75, 132. — W. v. S. 87. — W. K. 2, no. 2, a.)
Ai artt. 132 en 133. Dikwijls zal in tijd van vrede de verzwijging van hetgeen de mindere aan den meerdere moest melden of het doen van onjuiste dienstrapporten of andere ambtelijke mededeelingen krijgstuchtelijk kunnen worden afgedaan (art. 132, eerste lid, jo. 2, no. 2, a, W. K.); in andere gevallen zal het laatste feit eene strafbare valschheid in geschrifte kunnen opleveren. Het is echter ook mogelijk, dat noch het een, noch het ander het geval is, b.v. wanneer het mondeling rapport eene belangrijke aangelegenheid betreft, of zoo de officier of onderofficier, in strijd met het beginsel van artt. 5 v.v. R. L. of 3 v.v. R. Z., aan zijn meerdere verzwijgt, dat een mindere zich aan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt. Weet omgekeerd de mindere, dat de meerdere een strafbaar feit pleegde en dat de verzwijging daarvan „het belang van den dienst of van den staat" kan schaden, dan is ook hij verplicht daarvan mededeeling te doen.
^.y*" oor'°8 ka" net doen van onjuiste ambtelijke mededeelingen of de verzwijging van gebeurtenissen zulke ernstige gevolgen hebben, dat eene zeer zware strafbepaling noodzakehjk is (art. 132, tweede lid). Krijgstuchtelijke bestraffing kan alleen dan plaats hebben, wanneer het feit gedurende den tijd van oorlog, zooals die is omschreven in art. 71, onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd (art. 2, no. 2, b, W. K.).
Zelfs wanneer die feiten in tijd van oorlog aan verzuim of onachtzaamheid zijn te wijten, moeten zij als misdrijven strafbaar zijn (art. 133). Krijgstuchtelijke afdoening is toegelaten, als het feit van zeer lichten aard is (art. 2, no. 2. a, W. K.).
„Overheid" en „bevoegde overheid". Hieronder valt zoowel de militaire als de burgerlijke overheid. „De overheid" is elk ambtenaar aan wien, elk lichaam aan hetwelk openbaar gezag is toevertrouwd (vgl. ook de uitdrukking in art. 268 W. v. S.). Dat b.v. ook de korporaal van de wacht, wien de schildwacht eenige mededeeling moet doen, als „de overheid" is aan te merken, is dientengevolge niet twijfelachtig.
Bij het verzwijgen van mededeelingen wordt gesproken van „bevoegde overheid , omdat bedoelde mededeelingen moeten worden gedaan aan die overheid, welke de gelegenheid en de middelen bezit om de vereischte maatregelen te nemen.
Door de vermelding van „ambtelijke mededeeling" en „van ambtswege" wordt aangeduid, dat het artikel alleen ziet op mededeelingen, die de beklaagde als militair doen moest.
Artikel 134.
De militair die opzettelijk, zonder daartoe bevoegd te zijn, eenigen maatregel in het belang der krijgsmacht of van den dienst ondernomen



137
of bevolen, belet, belemmert of verijdelt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren. (W. K. 2, no 2 a)
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt bij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren. (W. v. M. S. 60-63, 65 71. 72, 75, 89, 136. - W. v. S. 87; 184. - W. K. 2, no. 2, b.)
De hier vermelde daden van verzet of verhindering kunnen lichter gestraft worden dan de m art. 117 omschrevene, omdat zij niet tegen den persoon van den meerdere worden gepleegd. Het betreft hier geen misdrijf tegen de ondergeschiktheid; hij die den maatregel nam of deed nemen, kan zelfs de rmndere zijn van hem die den maatregel onbevoegdelijk belet, belemmert ot verijdelt. — Zie ook bij art. 89.
Krachtens art. 2 no 2. a en b, W. K kan het feit krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer het buiten tijd van oorlog of gedurende den tijd van oorlog iTepleegd8 °mSchreVen 'n 71' onder zeer verlichtende omstandigheden Artikel 135.
biSlTt^ ^.T6"?"^1"188* door °" of van Onzentwege vastgesteld dienstvoorschrift op te volgen, of die zoodanig voorschrift eigendunkelijk overschrijdt, wordt gestraft met gevangenisstraf Jan ten hoogste negen maanden. Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met
fTa^ge7?s'5 m va£,ten hoogste i»""- (W. v. M. S. 60-63 65 71, 72, 75, 114. — W. v. S. 87. — W. K. 2, no. 2, a.)
Zie bij art. 114.
„Eigendunkelijk". Zie bij art. 84, no. 2
^chtens art. 2, no 2, a, W. K. kan het'feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan. Vgl. art. 15, tweede lid, R. K. 1922. s<=u«.<«ii.
Artikel 136.
De samenspanning tot een der in de artikelen 129-134 omschreven misdrijven wordt gestraft gelijk de poging. De bepaling van artikel 83 is toepasselijk. (W. v. M. S. 49, 75. — W.
v. S. 45, 80.)
Zie bij art. 90.
Artikel 137.
De militair die door misbruik of aanmatiging van gezag iemand dwingt iets te doen, met te doen, of te dulden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren. (W. v. M. S. 60-63, 65 75, 138-140. - W. v. S. 284, 365. - W. K. 2, no. 2, a.)
Artikel 138.
De militair die door misbruik van zijn invloed als meerdere tegenover een mindere, dezen overhaalt iets te doen, niet te doen, of te duiden, wordt, indien daaruit eenig nadeel kan ontstaan, gestraft met gevangenisstraf yan ten hoogste drie jaren. (W. v. M. S. 60-63, 65, 67, 75, 137, 139, 140. - W. v. S. 284, 365. — W. K. 2 no 2 a)



138
Artikel 139.
De militair die, met het oogmerk om zich of een ander voor bestraffing, terechtwijzing of afkeuring te vrijwaren of een ander aan onverdiende bestraffing, terechtwijzing of afkeuring bloot te stellen, hetzij een mindere door gift, belofte of misleiding weerhoudt van of overhaalt tot het doen van een beklag, verzoek, klachte of aangifte, hetzij een stuk of aangelegenheid onthoudt aan de kennisneming van den bevoegden meerdere, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren. (W. v. M. S. 60—63, 65, 67, 75, 113, 132, 137, 138, 140. — W. v. S. 284, 365. — W. K. 2, no. 2, a., 61 v.v., 71.)
Artikel 140.
De militair die opzettelijk, hetzij met overschrijding van zijne bevoegdheid, hetzij in eene aangelegenheid die vreemd is aan de belangen van den dienst, een mindere iets beveelt te doen, niet te doen, of te dulden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. (W. v. M. S. 60-63, 65, 67, 75, 114, 137—139. — W. v. S. 284, 365. — W. K. 2, no. 2, a.)
De artt. 137—140 geven in verschillende opzichten eene aanvulling van art. 365 W. v. S. Volgens dit artikel toch kan alleen dan straf worden opgelegd, wanneer de ambtenaar (d. i. in casu de meerdere) door misbruik van gezag iemand (d. i. in casu den mindere) heeft gedwongen iets te doen, niet te doen of te dulden. Aangezien in de wet ook gebezigd wordt de uitdrukking gedrongen (art. 40 W. v. S.), kan er aanleiding worden gevonden aan den dwang eene zoo enge interpretatie te geven, dat althans art. 365 niet meer aan de eischen van het militair belang zal voldoen.
Eenerzijds vordert het militair belang onverbiddelijke handhaving der tucht; anderzijds moet er tegen worden gewaakt, dat de militaire overheid misbruik make van hare machtige stelling tegenover den mindere. Zoodanig misbruik is om verschillende redenen te wraken: èn omdat het op zich zelf onrecht is, èn omdat het maar al te vaak de bron is van zware misdrijven van den mindere tegen den meerdere, èn omdat het den eerbied en het vertrouwen van de minderen jegens den meerdere verslapt of doet te loor gaan. Velerlei misbruik van gezag nu valt buiten de termen van art. 365 W. v. S.; vandaar dat voorziening in verschillende richting noodzakelijk is.
Ad art. 137. Het artikel heeft ten doel, voor ambtsdwang door een militair gepleegd de straf van art. 365 W. v. S. te verzwaren, en tevens de gezagsaanmatiging daarmede gelijk te stellen.
In de aanwijzing van het middel „door misbruik of aanmatiging van gezag ligt het opzet opgesloten.
„Iemand". De gedwongene kan ook een burger zijn, b.v. bij gelegenheid van inkwartiering, het eischen van leverantiën, enz.
„Iets te doen, niet te doen, of te dulden". De dwang kan evenzeer gericht zijn op iets geoorloofds als op iets ongeoorloofds. Is er dwang tot het plegen van misdrijf, dan zal de militair, indien het misdrijf of althans strafbare poging volgt, c. q. kunnen worden gestraft als „uidokker" (art. 47, no. 2, W. v. S.), met toepassing van art. 55, eerste lid, W. v. S.
Ad art. 138. Als misdrijf wordt strafbaar gesteld het overhalen tot plichtsverzaking of onverplicht dienstbetoon en wel door „misbruik van invloed" (in den regel door middelen, die niet zijn begrepen in de opsomming van



139
art* J',™\ * v- S ); echter au*en „indien daaruit eenig nadeel kan ontstaan (is dat niet het geval, dan kan zoo noodig krijgstuchtelijk worden gestraft). De bepaling zal b.v. ook toepasselijk zijn, wanneer een hooger officier in den krijgsraad onwettigen invloed oefent of tracht te oefenen op een officier van minderen rang.
In de aanwijzing van het middel „door misbruik van zijn invloed" ligt het opzet opgesloten.
„Overhaalt". Het artikel vordert niet, dat de mindere het feit ook uitvoert, nalaat of duldt; men is door iemand tot iets overgehaald, zoodra men ten gevolge van het door den ander aangewende middel het besluit tot de handeling enz. heeft genomen (overhalen = doen besluiten).
„Iets te doen, niet te doen, of te dulden". Dat „iets" kan op zich zelf evenzeer geoorloofd als ongeoorloofd zijn (men denke b.v. aan het geval, dat de meerdere op de in het artikel aangeduide wijze den mindere er toe beweegt hem geld te leenen of te geven).
„Nadeel". De aard van het nadeel doet niet ter zake, noch wien het betreft; het kan zijn financieel nadeel, moreel nadeel, ook nadeel voor den dienst of de tucht.
Ad art. 139. Moet de wetgever eenerzijds den meerdere beschermen tegen kennelijk booswülige bezwaarschriften van hunne inferieuren (zie art. 113), niet minder noodzakelijk is het anderzijds dezen Iaatsten een waarborg te geven! dat zij hun recht om verzoeken te doen of te reclameeren, onbelemmerd kunnen uitoefenen. Worden zij in dit recht verkort door misbruik van gezag of invloed van den meerdere, dan is art. 137 of 138 toepasselijk. Evenzeer moet strafbaar zijn de meerdere, die den mindere door „gift, belofte of misleiding weerhoudt ' van het doen van beklag, verzoek enz., met het oogmerk om zich of een ander te vrijwaren voor bestraffing enz. Door het achterwege blijven van het beklag kunnen de belangen van den dienst ernstig worden geschaad.
Daarnaast is op dezelfde wijze voor den meerdere strafbaar gesteld het „overhalen" (zie daarvoor bij art. 138) van den mindere tot het doen van beklag, verzoek enz., met het oogmerk om een ander aan onverdiende bestraffing enz. bloot te stellen. Veelal zal die handeling gericht zijn tegen een hoogeren meerdere naar aanleiding van eene persoonlijke veete; de aanstoker maakt zich daardoor aan een ernstig vergrijp schuldig, aangezien hij het prestige van dien superieur tracht te benadeelen, terwijl hij bovendien oorzaak is, dat de mindere bloot staat aan bestraffing krachtens art. 113. Bestond de bepaling niet, dan zou hij, indien het misdrijf van art. 113 of althans strafbare poging volgde, ter zake strafbaar zijn als „uitlokker" (art. 47, no. 2, W. v. S.).
„Beklag, verzoek, enz." Het is onverschillig wien het betreft. Wel zal het beklag of ander stuk, dat men weerhoudt of poogt te weerhouden, in den regel den weerhoudenden superieur zeiven betreffen, en dat hetwelk men uitlokt of poogt uit te lokken, een ander; maar ook in het omgekeerde geval zal het artikel toepasselijk zijn.
Het artikel bepaalt voorts straf tegen hem, die met het in den aanvang omschreven oogmerk een stuk achterhoudt (dat het achterhouden wederrechtelijk moet zijn, volgt uit de vermelding van het oogmerk) of eene gebeurtenis, waarvan hij zijnen superieur mededeeling had moeten doen, voor hem verzwijgt. Deze strafbaarstelling is wenschelijk, soms om der wille van den daarbij betrokken inferieur, doch in den regel tevens wegens de belangen van den dienst, die er mee in verband staan.



140
Dat in het artikel sprake is van opzettelijke handelingen, ligt opgesloten in de aanwijzing van het oogmerk en ten deele reeds in de aanduiding der te bezigen middelen.
Ad art. 140. Het artikel*) bevat eene strafbepaling tegen het onrechtmatig bevel, onafhankelijk van de omstandigheid of het bevel al dan niet wordt opgevolgd; de onrechtmatigheid kan voortvloeien uit het onderwerp van het bevel, of wel kan gelegen zijn in de overschrijding van bevoegdheid. Wordt het bevel opgevolgd, dan zal in vele gevallen art. 137 toepasselijk zijn, b.v. wanneer de meerdere bij zijn bevel volhardt, nadat de mindere hem op zijne onbevoegdheid opmerkzaam heeft gemaakt. Zie voorts bij art. 114.
„Iets te doen, niet te doen, of te dulden". Geen onderscheid wordt gemaakt tusschen op zich zelf geoorloofde of ongeoorloofde handelingen.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K., kunnen de feiten, omschreven in de artt. 137—140, krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd.
Artikel 141.
De militair die opzettelijk een mindere uitscheldt, uitvloekt, beschimpt of in zijne tegenwoordigheid bespot, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen maanden.
Indien het feit in dienst wordt gepleegd, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten, hoogste een jaar en zes maanden. (W. v. M. S. 60-63, 65, 67, 75, 76, 108. — W. v. S. 266. — W. K. 2, no. 2. a.)
Ten deele is dit artikel *) te beschouwen als het pendant van art. 108, doch ook slechts ten deele, want wel wordt de mindere hierdoor in bescherming genomen tegen „uitschelden, uitvloeken, beschimpen of in zijne tegenwoordigheid bespotten" door den meerdere, doch hetgeen in art. 108 ten aanzien van „beleediging" en „bedreiging met eenig kwaad" is opgenomen, wordt in art. 141 gemist. En terecht, want ten deze bestaat er geen gelijkheid. Beleediging van den meerdere door den mindere draagt veel ernstiger karakter dan het feit in omgekeerden zin; voor het laatste zijn de bepalingen van het gemeene strafrecht voldoende. Een ingediend amendement om in de artt. 108 en 141 volkomen gelijkheid te brengen, werd dan ook verworpen.
„Uitvloekt". Dit woord was aanvankelijk niet in het artikel opgenomen, maar werd bij amendement, na uitvoerige beraadslaging, daarin gebracht. Die beraadslaging had plaats naar aanleiding van een amendement van wijdere strekking, n.1. ten doel hebbende in het artikel te doen opnemen de uitdrukking „tegen hem vloekt", welk amendement werd aangedrongen voornamelijk op deze gronden: dat voor vele militairen het vloeken eene ergerlijke zonde is, waardoor zij worden getroffen in hunne heiligste gevoelens en worden gedrongen tot protest; dat dergelijk protest ten nadeele van de militaire tucht komt; dat geenszins de bedoeling is in het wetboek het vloeken in het alge-
x) Het artikel (oude nummering, 124) is, met de artt. 141 (oude nummering, 125) en 142 (oude nummering, 126), eerst in de laatste ontwerpen ingevoegd, omdat in het Verslag der Tweede Kamer de artt. 137—139 (oude nummering, 121—123) geheel onvoldoende werden geacht ter bescherming van den mindere tegen misbruik van macht door den meerdere. Tweeërlei voorziening werd nog noodig geoordeeld, nl. strafbepaling tegen het onrechtmatig gebod en tegen beleedigingen en feitelijkheden; en wel voornamelijk op grond, dat de minderen recht hebben op eene redelijke behandeling van hunne superieuren, en dat insubordinatie van den mindere soms hare aanleiding vindt in onmenschkundige bejegening door den meerdere.



141
meen strafbaar te doen stellen, aangezien men hierdoor zou gaan buiten het terrein voor het strafrecht aangewezen. Naar-aanleiding van de gevoede discussie, waarin eenstemmigheid werd gemist omtrent het begrip vloeken" werd door de voorstellers de beteekenis van het amendement nog nader aangewezen als „het tegen den mindere bezigen van Godslasterlijke uitdrukkingen ; de meening werd tevens uitgesproken, dat ten aanzien van het begrip zich eene jurisprudentie zal moeten vormen, waarbij aan de subjectieve meening van den rechter volstrekt niet meer wordt overgelaten, dan b.v. op het stuk van „beleediging . Om tegemoet te komen aan geopperde bezwaren, werd eene wijziging aangebracht, door in plaats van „tegen hem vloekt" te lezen„hem met voeken bejegent". — Het amendement werd verworpen en een ander amendement tot strafbaarstelling van het „uitvloeken" aangenomen op grond, dat m de uitdrukking moet gelegen zijn een element van persoonlijk' beleedigenden aard, zal het feit passen in het kader van art. 141.
Als beteekenis der uitdrukking moet dus worden aanvaard: het tegen een mindere bezigen van Godslasterlijke uitdrukkingen, welke slaan op den persoon, tegen wien gesproken wordt.
Nog werd door de Regeering verklaard, dat in de voorschriften ter uitvoering van de wet het oioeken van meerderen tegen minderen uitdrukkelijk zal worden verboden, zoodat dit feit krachtens art. 2, no. I, W. K. krijgstuchtelijk strafbaar zal zijn 1). ,
Tweede lid. Zie bij art. 76.
Krachtens art. 2, no 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 142.
De mffitair die in dienst opzettelijk een mindere slaat of stompt ot hem op andere wijze pijn veroorzaakt of hem feitelijk bedreigt met geweld, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren.
Indien het feit eenig lichamelijk letsel ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste rijf jaren.
Indien het feit den dood ten gevolge heeft, wordt hij gestraft met gevangemsstraf van ten hoogste acht jaren.
Valt het feit tevens in eene zwaardere strafbepaling van het gemeene techt, dan wordt deze toegepast. (W. v. M. S. 60-63, 65, 67 75, 76, 116, 117. - W. v. S. 285, 300 v.v. - W. K. 2, no. 2, a.)
Een amendement, strekkende om in het eerste lid van het artikel *) op te nemen de toevoeging „of zich andere feitelijkheden jegens hem veroorlooft", werd verworpen op grond dat strafbaarstelling van eene feitelijkheid, zonder meer, te ver zou gaan; waar in het wetboek van „feitelijkheid" wordt gesproken, is steeds bedoeld eene gequalificeerde feitelijkheid, d. w. z. het karakter dragende van beleediging, van mishandeling enz. (zie b.v. artt. 110, 119 tweede hd, no. I, 124, 126). Is dat karakter aanwezig, dan is de feitelijkheid' besaan tegenover een mindere, als zoodanig reeds strafbaar.
'U8'" T' i22, L*™'6 F R' £ ]9?2kIets nieuws wordt "«"door niet in het leven geroepen aangezien ook kracht», de nu geldende Reglementen van Krijgstucht voor land- en zeem ch(S §§ 2 en respect artt. 27 en 28) het vloeken als krijgstuchtelijk vergrijp strafbaar is.
Eventueel zal ook art. 135 W. v. M. S. (jo. 2. no. 2. a, W. K.) toepasselijk kunnen zijn.
") Zie noot I op bldz. 140.



142
„In dienst'. Zie bij art. 76. Wordt het feit buiten dienst gepleegd, dan zijn de bepalingen van het gemeene recht toepasselijk.
Tweede lid. „Eenig lichamelijk letsel". Zie bij art. 117, tweede lid.
Het vierde lid is noodzakelijk tot opheffing van misstanden (vgl. art. 122).
Krachtens art. 2,-no. 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 143.
De militair die opzettelijk toelaat, dat een mindere een misdrijf pleegt, of die, getuige van een door een mindere gepleegd misdrijf, opzettelijk nalaat tegen den dader de door het belang der zaak gevorderde maatregelen van geweld naar vermogen aan te wenden, wordt gestraft gelijk de medeplichtige. (W. v. M. S. 50, 60—63, 65, 67, 75. — W. v. S. 49.)
Artikel 144.
Hij die, kennis dragende van eenige in dit Wetboek strafbaar gestelde samenspanning tot misdrijf of van een voornemen tot het plegen van een misdrijf ter zake waarvan de doodstraf kan worden opgelegd, of Van een misdrijf tegen de veiligheid van den staat, desertie in tijd van oorlog, feitelijke insubordinatie of militair oproer, op een tijdstip waarop het plegen van het misdrijf nog kan worden voorkomen, opzettelijk nalaat daarvan tijdig voldoende kennis te geven hetzij aan de overheid, hetzij aan den bedreigde, wordt, indien het misdrijf is gevolgd, gestraft gelijk de medeplichtige.
Met gelijke straf wordt gestraft hij die, kennis dragende van eenig in het eerste lid vermeld reeds gepleegd misdrijf op een tijdstip waarop de gevolgen nog kunnen worden afgewend, opzettelijk nalaat daarvan gelijke kennisgeving te doen. (W. v. M. S. 50,66,75,77—82,84—87,90, 93, 98, 100, 101, 105, 114, 117—120, 124, 125, 127, 129, 136, 146, 148, 153, 154, 156. — W. v. S. 49, 80, 92—107, 135, 136.)
De artt. 143 en 144, in de ontwerpen aanvankelijk samengevoegd tot een artikel, werden van elkaar gescheiden met het oog op eischen van redactioneelen aard.
Ad art. 143. De officier of onderofficier, die kan voorkomen dat door een mindere een misdrijf wordt gepleegd, is daartoe steeds verplicht. Het vèr strekkend belang van tal van militaire misdrijven maakt de algemeene strafbaarstelling van de zoogenaamde negatieve compliciteit, als zelfstandig misdrijf, wenschelijk, waaronder dan moet worden verstaan zoowel het opzettelijk toelaten, dat een mindere een misdrijf pleegt, als het opzettelijk nalaten, de door het belang der zaak gevorderde maatregelen van geweld naar vermogen tegen den dader aan te wenden. Die negatieve compliciteit is geenszins te beschouwen als medeplichtigheid in den zin der wet. Wel zal het opzettelijk „toelaten en het opzettelijk „nalaten" in verschillende gevallen zich kunnen voordoen als (passieve) hulp, verleend met het oogmerk om aan het plegen van het misdrijf bevorderlijk te zijn, en als zoodanig vallen onder „medeplichtigheid krachtens art. 48, no. 2, W. v. S. („het verschafferTvan gelegenheid ); ja zelfs, indien die passieve hulp vooraf is toegezegd en door die belofte het feit is uitgelokt, zal de dader strafbaar zijn als „uitlokker" krachtens art. 47, no. 2, W. v. S.; maar op die gevallen (waarin bovendien art. 48 W. v. M. S. toepasselijk zal zijn) heeft ons artikel niet het oog.



143
„Wordt gestraft gelijk de medeplichtige". Uit deze formuleering en uit het bovenstaande volgt, dat hierin geenszins is te zoeken eene gelijkstelling met medeplichtigheid maar alleen, dat de strafrjositiën van de artt. 49 W v. b en 5Ü W. v M. S. toepasselijk gemaakt zijn op de feiten in het artikel omschreven In deze eenvoudige redactie is het juiste beginsel neergelegd, dat de straf zich moet kunnen regelen naar die, welke ter zake van het opzettelijk toegelaten of niet weerhouden misdrijf kan worden opgelegd (vgl ook de stratpositie van de samenspanning, vermeld in de artt. 90, 105 127 136 en 156). ' '
Het wetboek bevat eene enkele uitzondering op deze strafbepaling n.1. in art. yi, tweede hd, waarin het toelaten van het in het eerste lid van dat artikel omschreven misdnjf op dezelfde wijze strafbaar wordt gesteld als het plegen van dat misdrijf; eene bijzondere bepaling alzoo, derogeerende aan de algemeene bepaling van art. 143. Dit is verklaarbaar, wanneer men in aanmerking neemt, dat door den meerdere in art. 91, tweede lid, bedoeld, door „toelatingeen bijzondere plicht wordt geschonden (zie de uitdrukking „een zijner minderen , d. w. z. „een mindere, onder zijne bevelen staande"), terwijl de meerdere van art. 143 een algemeenen plicht schendt (het artikel spreekt van „een min-
mo meer)' Vgl' °°k ,98« derde 1Jd' 1». tweede lid, 359, 361, 3/5 w. v. S.
Ook art. 82 spreekt van „opzettelijk toelaten", benevens van „opzettelijk behulpzaam zijn , doch hier kan noch aan werkelijke, noch aan negatieve medephchtigheid worden gedacht, aangezien het verkrijgen van inlichtingen enz. ot het in handen krijgen van een voorwerp, zooals in het artikel is omschreven, v«.r den betrokken persoon op zich zelf geen misdrijf oplevert. Vgl ook art. 367 W. v. S.: „opzettelijk laat ontsnappen".
„De door het belang der zaak gevorderde maatregelen van geweld naar vermogen aan te wenden . Hierin ligt opgesloten het gebod voor den meerdere om geweldmaattegelen te nemen, wanneer hij getuige is van een door een mindere gepleegd misdrijf (ook waar het betreft opzettelijke ongehoorzaamheid, zie bij art 114); de redactie wijst er op, dat het geweld alleen mag worden aangewend indien en voor zoover dat noodzakelijk is.
Ad art. \44. De strafbaarstelling van de non-revelatie, d.w.z. van de met-aangifte van het voornemen om misdrijf te plegen,1) heeft alleen plaats ten aanzien van de zeer zware misdrijven. Eene ruimere strafbaarstelling toch omvattende alle of de meeste misdrijven, zelfs die welke ook krijgstuchtelijk kunnen worden afgedaan, zou het belang van den dienst eer schaden dan baten, omdat het voorschrift tot het verplicht verklikken den band van onderling vertrouwen en kameraadschap tusschen de militairen ernstig zou verzwakken. Bovendien, tegen de volvoering van zware misdrijven kunnen, wanneer het voornemen daartoe aan de overheid bekend is, afdoende maatregelen worden genomen; de uitvoering van een gering vergrijp zou echter door den dader eenvoudig naar een meer geschikt tijdstip worden verschoven, want daartegen zijn m den regel geen maatregelen te nemen.
De verplichting tot aangifte van door anderen voorgenomen misdrijven zal met alleen zijn in het belang van den dienst en van den Staat, maar bovendien in het belang van hem, die het bedoelde voornemen had opgevat, omdat hij daardoor wordt weerhouden het misdrijf te plegen en dientengevolge wordt
n2J^rerle? d'e,1^taKle daieen ™ndere «f**1»" f«t k?™n heeft, opzettelijk nalaat daarvan rapport te maken, is strafbaar krachtens art. 132. rt



144
gevrijwaard voor straf, althans voor eene zwaardere straf (waar reeds strafbare samenspanning aanwezig is, blijft natuurlijk de strafbaarheid bestaan).
Het artikel geeft, met het oog op de eischen der practijk, geene opsomming van artikelen, maar eene aanduiding der betrekkelijke misdrijven.
„Tijdig voldoende kennis te geven". Hierbij wordt niet als eisch gesteld, dat ook aangifte moet geschieden van den naam der betrokken personen; echter zal bij verschillende voorgenomen misdrijven het bekendmaken van de namen onvermijdelijk zijn, om de aangifte „voldoende" te doen zijn tot het voorkomen van de uitvoering.
„Overheid". Hieronder is zoowel de burgerlijke als de militaire overheid begrepen, omdat beide in de gelegenheid kunnen zijn het misdrijf te voorkomen.
„Indien het misdrijf is gevolgd". Dat het misdrijf, althans strafbare poging (zie art. 78 W. v. S.), zij gevolgd, is in het artikel gesteld als bijkomende voorwaarde voor de strafbaarheid. Volgt het misdrijf (strafbare poging) niet, dan zal disciplinaire bestraffing voldoende zijn.
„Wordt gestraft gelijk de medeplichtige". Zie bij art. 143 (daarentegen artt. 135 en 136 W. v. S.)
Ttveede lid. De noodzakelijkheid van deze bepaling springt in het oog. Ten gevolge van een gepleegd verraad zou b.v. een oorlogsvaartuig gevaar kunnen loopen zonder slag of stoot den vijand in handen te vallen, welk gevolg is af te wenden, wanneer een ander, die met het gepleegde verraad bekend is, daarvan tijdig kennis geeft.
Artikel 145.
De bepalingen van het vorig artikel betreffende het doen van kennisgeving zijn niet van toepassing op hem die door de kennisgeving gevaar voor een strafvervolging zou doen ontstaan voor zich zeiven, voor een zijner bloedverwanten of aangehuwden in de rechte linie of in den tweeden of derden graad der zijlinie, voor zijn echtgenoot of gewezen echtgenoot, of voor een ander, bij wiens vervolging hij zich, uit hoofde van zijn ambt of beroep, van het afleggen van getuigenis zou kunnen verschoonen. (W. v. M. S. 66. — W. v. S. 137.)
Dit artikel, bevattende een grond tot uitsluiting der strafbaarheid, is geheel geredigeerd als art. 137 W. v. S. Er bestaat geen reden om in dit opzicht voor militairen van het gemeene recht afwijkende bepalingen vast te stellen.
Artikel 146.
Hij die, mondeling of hij geschrifte, een militair opruit tot eenig misdrijf, in dit Wetboek omschreven of door hem te begaan onder een der in artikel 44 van het Wetboek van Strafrecht vermelde omstandigheden, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren. (W. v. M. S. 60—66.)
^De schuldige wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren, indien de opruiing betreft een der misdrijven omschreven in de artikelen 92—101 of 121 van het Wetboek van Strafrecht, desertie of ongehoorzaamheid in tijd van oorlog, of muiterij of militair oproer buiten tijd van oorlog. (W. v. M. S. 98, 100, 114, 119, 124.)
De schuldige wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren:



145
1. indien de opruung geschiedt in tijd van oorlog en zij betreft een ^«artikel92of 93 vanhet Wetboek van Strafrecht omscnreve" misdrijven, militair verraad, desertie in een der in artikel 100 omschreven gevallen ongehoorzaamheid in een der in het laatste lid van artikel 114 omschreven gevallen, muiterij, mUitair
71 n, 77, m^V^ T$T™ 5 ^ t ^ S'
2°. indien de opruiing geschiedt aan boord van een oorlogsvaartuig ach ergens bevindende waar geen onmiddellijke hulp te verkrijgen is, en zij muiterij of militair oproer betreft. (W. v. M. S. 70 119
I 24.) ' '
Met gelijke straffen wordt gestraft hij die een der in dit artikel vermelde geschriften, waarvan hij den inhoud kent, verspreidt, ten toon
S lawn vaas °f3M32r 39") ™ VOorraad heeft ^ v- M- S- ^
Opruiing van militairen door hen, die aan de militaire rechtsmacht onderworpen zijn kan de bron worden van rrusdrijven, door welke allerlei hoogst belangrijke dienstphchteii worden geschonden, welke zelfs eene revolutie de demoralisatie van de mihtaire macht, het mislukken eener krijgsoperatie het ver .es van een plaats, post leger of vloot, ja onze totale nederlaag in den oo log ten gevolge kunnen hebben De strafbaarstelling der opruiing in art. weiden' ^acht"106* ™" Strafrecht geheel onvoldoende
Hoewel het zelfstandige misdrijf „opruiing"1) bestaat onafhankelijk van eemg gevolg, zal toch de strafbepaling rekening moeten houden met de omstandigheid, of meer of minder gevaarlijke misdrijven zijn beoogd; vandaar de versduHende strafpositiën m het eerste, tweede en derde lid van art 146 eene afwijkmg alzoo van het stelsel in art. 131 W. v. S. neergelegd. Zelfs dé doodstraf is voor de ernstigste gevallen gerechtvaardigd (derde lid); zoo wordt (art^lïr ' °Pr°er " Strafbaarheid genjkgesteld met den belhamel
Nog om eene andere reden moeten bijzondere bepalingen tegen de opruiing m het militair strafrecht worden opgenomen. Art. 131 W v S eischt "W°ïï u straftaarneid vandit misdrijf, dat het in het openbaar gepleegd zij. Welke beteekenis ook aan deze uitdrukking moge worden gehecht, in ieder geval mag de strafbaarheid van opruiing van militairen door aan den militairen rechtsdwang onderworpen personen niet van dergelijke omstandigheid afhankelijk worden gesteld Men denke slechts aan opruiingen in de chambrée of elders in de kazerne, of op een oorlogsvaartuig. In het woord „opruien" ligt het opzet opgesloten. Derde lid, ad no. 2. Zie bij art. 120, no. 2.
) „Opruung wel te onderscheden van „uitlokking". De uidokldng is een vorm van deel-
miXï 7YT"8 ""o"* (art- -47, -n°- 2' W- v- S> e" °- strafbaar, als Ct „Ttgelokte
m.sdrnf of althans strafbare pogmg i, gevolgd, en «Lm nog alleen wanneer een der lin, tatief in
iïstal rCfeVett m,ddeI" '8 rgeWeni * °pruiin« daarentegen is zelfstandig misd S èn bestaat ook danwanneer zi, zonder een.g gevolg i, gebleven; zij moet zijn geschied „mondeling of by geschnfte (het element der openbaarheid i, in het militair strafrecht losgela^ en) Heeft
toto' n55geeVe°rieN1S ^ ™ Wtlokk'ng- di>" is ^ ideëele samen-
mdokkfng H V" J ™ 0PrUUng t0t ~** ""^ 01 ^erschap ™n dat feit door
v. Dijk, MU. Strafr.



146
Laatste lid. Voor den verspreider van opruiende geschriften is dezelfde straf bepaald als voor den vervaardiger in het eerste lid bedoeld (in afwijking alzoo van het stelsel van het W. v. S., volgens hetwelk op de verspreiding steeds eene geringere straf is gesteld dan op de vervaardiging van geschriften van strafbaren aard).
„Waarvan hij den inhoud kent". Hij, die de woorden van een geschrift wel gelezen heeft, maar hunne strekking niet begrijpt, kent den inhoud van het geschrift niet.
Evenmin als in art. 109 (zie daarbij) is in dit artikel de bekende verzwakking der verspreidingsartikelen van het W. v. S. aangebracht. „Ter verspreiding in voorraad heeft". Zie bij art. 109.
Artikel 147.
Hij die door een sein, teeken, voorstelling, toespraak, lied, geschrift of afbeelding de tucht onder de krijgsmacht tracht te ondermijnen, of die, met de strekking van het geschrift of de afbeelding bekend, zoodanig stuk verspreidt, ten toon stelt, aanslaat of ter verspreiding in voorraad heeft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren. (W. K. 2, no. 2, a.)
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt de schuldige gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren. (W v M S 71, 72. — W. v. S. 87.)
Met gelijke straffen wordt gestraft hij die het wapen van Nederland, van den Koning, van een lid van het Koninklijk Huis of van den Regent, de Nederlandsche vlag of wimpel of een regimentsvaandel of regimentsstandaard beschimpt. (W. v. M. S. 66, 75. — W. K. 2, no. 2, a.)\
Buiten het gebied der opruiing, en derhalve buiten toepassing van art. 146, vallen die handelingen, welke gericht zijn op de ondermijning van de tucht onder de krijgsmacht, waarbij echter de dader niet, althans nog niet, het doen plegen van bepaalde misdrijven op het oog heeft. Hem is 't vooreerst alleen te doen om voorbereiding van het terrein door opwinding of aanwakkering van hartstochten; hij verwacht, dat uit den gekweekten en eenmaal gewekten slechten geest het verzet of het verraad zich wel spontaan zal ontwikkelen, of dat hij later met grooter kans van slagen tot opruiing zal kunnen overgaan. Eene afzonderlijke strafbepaling is derhalve noodzakelijk.
Voor zoover betreft de verspreiding en het ter verspreiding in voorraad hebben van geschriften of afbeeldingen met eene strekking als in het artikel is aangeduid, zie bij art. 146, laatste lid.
„Tracht te ondermijnen". Zie bij art. 78.
„Sein of teeken". B.v. het hijschen eener vlag.
„Voorstelling". B.v. tableaux-vivants, bioscoop- of tooneelvoorstellingen.
Het laatste lid, toegevoegd naar aanleiding van eene opmerking in het Verslag der Tweede Kamer, lokte bij de openbare beraadslaging in de Tweede Kamer een scherp debat uit, voornamelijk over de beteekenis en de waarde van vaandels en standaarden.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kunnen de feiten, in het eerste en derde lid omschreven, krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd.



147
Artikel 148.
Met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren worden gestraft de tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht behoorende militairen die met vereenigde krachten hetzij geweld tegen een of meer personen plegen, hetzij opzettelijk en wederrechtelijk eenig goed dat geheel of ten deele aan een ander toebehoort, vermelen, beschadigen, onbruikbaar maken of wegmaken, en bij het plegen van het feit misbruik maken of dreigen te maken van macht, gelegenheid of middel, hun als militair geschonken.
Met gelijke straf worden gestraft de aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen hij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht in dienstbetrekhng zijnde of haar met toestemming van de militaire overheid vergezellende of volgende, die gelijke handelingen P i ^ ln.?aY\™h™kJmaken of dreigen te maken van macht, gesXonken ' huD d°°r hunne Strekking tot de krijgsmacht
Artikel 81 vanhet^Wetboek^van Strafrecht blijft buiten toepassing.
(W, v. M. S. 1, 60-63, 65, 74, 75. - W. v. S. 44, 141, 157 v.v., 300 v v djv v.v.) '
Afdoende bescherming te verleenen aan de personen en goederen van eigen onderdanen die met tot de krijgsmacht behooren, is somtijds reeds moeilijk maar oneindig veel moeilijker nog, de vijandelijke, niet-strijdende onderdanen' voor daden van onwettig geweld te vrijwaren. Zoowel in het belang der vreedzame onderdanen zelf, als in het belang van de tucht en orde in het leger, moeten ter zake van collectieve daden van geweld tegen personen of goederen de zwaarste straffen, zelfs de doodstraf, kunnen worden toegepast
De ruime omschrijving van het artikel omvat zoowel de lichamelijke mishandelingen en „geweldenarijen (vgl. artt. 172 C. W. L 154 C W Z) als de brandstichting en de opzettelijke goederenvemielirig, echter a'lleen' wanneer deze feiten gepleegd worden door meer dan één persoon („met vereenigde krachten ; vg. ook art. 141 W. v. S.), behoorende tot of bij eene op voet van oor og gebrachte krijgsmacht" (zie art. 74). Zoolang men alleen met geïsoleerde feiten te doen heeft, is er nog geen gevaar dat het kwaad een bedenkelijken omvang neemt, en kan men volstaan met de toch reeds zware strafbepalingen van de artt. 157 v.v., 300 v.v., 350, 352 e. a. W v S in den regel krachtens art. 44 W. v. S. nog met een derde te verhoogen '
„Opzetteijk en wederrechtelijk". In het W. v. S. komt deze uitdrukking op verschdlende plaatsen voor (artt. 159, 160, 282, 321), terwijl in andere artikelen wordt gesproken van „opzettelijk wederrechtelijk", dus zonder het woordje „en (artt. 149, 150, 168, 350—352, 372 e.a.).
Omtrent de beteekenis der uitdrukkingen heerscht geen eenstemmigheid Drieërlei meening treedt op den voorgrond. Vooreerst, dat geen verschil in beteekenis aanwezig is en dat steeds moet worden gelezen alsof er stond „opzettelijk en wederrechtelijk". Voorts, dat geen verschil in beteekenis aanwezig is, maar dat steeds het opzet op het wederrechtelijke gericht moet zijn omdat immers het woord „opzettelijk" beheerscht al hetgeen er op volgt! Eindelijk dat we degelijk verschil in beteekenis aanwezig is, en dat „opzettelijk wederrechtelijk beteekent „met opzet wederrechtelijk" (zoodat dwaling omtrent het wederrechtelijke der handeling het wettelijk vereischte opzet



148
uitsluit), terwijl „opzettelijk en wederrechtelijk" eene nevenschikking der twee begrippen aanduidt, zoodat het wederrechtelijke der handeling slechts objectief aanwezig behoeft te zijn. [De laatste opvatting schijnt in de geschiedenis van het W. v. S. den meesten steun te vinden.]
Nu wordt in de artt. 159 en 160 W. v. M. S. gesproken van „wederrechtelijk en opzettelijk", ter vervanging van de aanvankelijk voorkomende uitdrukking „opzettelijk en wederrechtelijk"; voor deze vervanging werd als reden aangegeven, dat „het opzet niet behoeft gericht te zijn op het wederrechtelijke van de handeling". Moet nu hieruit bij tegenstelling worden geconcludeerd, dat in art. 148, waarin die omzetting niet plaats had, het opzet wèl het wederrechtelijke der handeling beheerscht?
Lettende op de strekking van het artikel, schijnt de vraag bevestigend te moeten worden beantwoord (hoewel in de stukken over deze quaestie met geen woord wordt gesproken en zij wellicht aan de aandacht is ontsnapt). Neemt men dat niet aan, dan zou de doodstraf kunnen worden toegepast op de in het artikel bedoelde rnilitairen die, eene opdracht ontvangen hebbende tot het doen van eene opruiming in het voorterrein, in dwaling hunne opdracht overschrijden en eene vernieling uitvoeren, die niet was bevolen. — Zie ook bij art. 93.
Tweede lid. Het artikel behoort niet toepasselijk te zijn op alle aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen, doch alleen op hen, die tot of bij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht behooren, zoodat in het tweede lid de uitdrukking „zij die ..." (zie art. 66) niet kon worden gebezigd.
Derde lid. Op het voetspoor van art. 141 W. v. S. is art. 81 W. v. S. hier buiten toepassing verklaard. Volgens het stelsel van het W. v. S. n.1. is art. 81 alleen dan toepasselijk, wanneer in de omschrijving van het misdrijf het plegen van geweld is opgenomen als middel om een zeker doel te bereiken, overal dus waar gelezen wordt: „hij die door geweld ..." of „hij die zich met geweld..." (b.v. artt. 95, 121—125, 143, 145, 179, 180 enz. W. v. S.; ook artt. 117, 149 W. v. M. S.); niet echter bij die artikelen, in welke het plegen van geweld op zich zelf, en zonder meer, het misdrijf uitmaakt. Er is geen reden om voor het militair strafrecht van dit stelsel af te wijken.
Artikel 149. *)
Hij, die geweld pleegt tegen een doode, zieke of in den krijg verwonde, behoorende tot de krijgsmacht van een der strijdende partijen, wordt gestraft met den dood, levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste twintig jaren.
Onder ben, die behooren tot de krijgsmacht van een der strijdende partijen, worden voor de toepassing van dit artikel gerekend allen, die bij deze krijgsmacht in dienstbetrekking rijn of haar met toestemming van de militaire overheid vergezellen of volgen. (W. v. M. S. 66, 154. — W. v. S. 81.) Vgl. noot bij art. 154.
Eene onderscheiding te maken naar gelang het feit gepleegd is tegen gesneuvelden of verwonden aan onze of aan vijandelijke zijde, zou niet alleen
l) Dit artikel (art. 132AÓ, oude nummering) is ingelascht ingevolge art. 4 van de Wet van den 7den Januari 1911 (StM. no. 5), houdende verzelcering van de naleving der Conventie voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken in de legers te velde, den oden Juli 1906 te Genève gesloten.



149
in strijd zijn met de regelen der humaniteit in het algemeen, maar ook met de bepalingen van de Conventie van Genève van 6 Juli 1906 „Strijdende partijen is zoo ruim mogelijk (vgl. art. 71).
Artikel 150.
De militair dieopzettelijk niet voldoet aan eene wettige oproeping voor den werkelijken dienst, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren.*)
Indien het feit is gepleegd in tijd van oorlog, wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zeven jaren en zes maanden. (W. v. ivi. 5. tl, IL. — w. v. S. 87.)
Blijkt niet dat het feit opzettelijk is gepleegd, dan wordt hij gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste negen maanden. (W. v. M S 60, 61, 96 v.v. — W. K. 2, no. 2, a.)
De vrijwilliger art. 60 no. 2, of de dienstplichtige, die gedurende het daar bedoelde tijdvak met voldoet aan eene wettige oproeping voor den werkelijken dienst, is m den zin der strafwet „militair" (vgl. aanhef art. 60)
Zie bij artt. 60, no. 2, en 107.
Krachtens art. 2, no 2. a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
TITEL VI.
Diefstal, verduistering en heling.
De voorzieningen inde Crimineele Wetboeken voorkomende tegen stroopelijen, diefstal en roof (Titels VII en VIII C. W. L., Titel VII C W Z ) ziin m verband met het stelsel van het W. v. M. S. (zie Alg. Opm. sub B), voer verreweg het grootste gedeelte vervallen. De daar omschreven feiten zullen ook wanneer ze door militairen zijn gepleegd, krachtens de artt. 310 v.v. en Ml v.v W. v. b eventueel met toepassing van art. 44 W. v. S., in den regel voldoende gestraft kunnen worden.
Zelfs van den in, de militaire rechtspraak het meest voorkomenden diefstal in de chambrée (of kleine diefstal aan boord) behoeft geen gewag te worden gemaakt, aangezien bij de strafbepaling van art. 310 W. v. S. reeds rekening is gehouden met den eenigen grond (schending van het verplicht vertrouwen); welke tot afzonderlijke strafbaarstelling in het W. v. M. S. aanleiding zou kunnen geven.
In verband met het bovenstaande zijn in dezen Titel slechts enkele onder zeer verzwarende omstandigheden gepleegde diefstallen vermeld; voorts is rekening gehouden met de wet van 7 Juni 1919 (Stbl. no. 311), houdende nadere voorzieningen ter bestrijding van heling
Krachtens art 2, no. 4 W. K. is ter zake van diefstal en verduistering van zeer hchten aard krijgstuchtelijke afdoening mogelijk, zoowel voor den militair van de landmacht als van de zeemacht (vgl. art. 156 C. W. Z.).
*) Gewijzigd bij art. 21 Inv. 1921 .
rTO™ eerstelid: De^verlofganger ven de militie, de landweer of het
reserve-personeel in plaats van „De militair .



150
Artikel 151.
Met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren wordt gestraft hij die diefstal pleegt en daarbij misbruik heeft gemaakt van de gelegenheid, hem verschaft door zijne inkwartiering of door zijne huisvesting op openbaar gezag. (W. v. M. S. 66, 154—158. — W. v. S. 44, 310. — Stbl. 1866, no. 138, art. 1 (de z.g. „Inkwartieringswet"). — Stbl. 1845, no. 22, art. ü.1)
Diefstal door een ingekwartierde; art. 44 W. v. S. zou in deze gevallen niet altijd toepasselijk zijn. De omstandigheid, dat de weerlooze burger door de wet genoodzaakt is, vreemde en soms zeer onwelkome gasten in zijne woning op te nemen, maakt eene bijzondere bescherming en dus strafverzwaring hier evenzeer onmisbaar, als zij dat is bij verduistering van goed, dat den dader uit noodzaak in bewaring is gegeven (art. 323 W. v. S.).
„Hij die ...". Niet enkel „de müitair", omdat volgens art. 1 der Wet „betrekkelijk de inkwartieringen enz." ook niet-militaire personen, „die uit den aard hunner betrekking moeten geacht worden bij het krijgsvolk te behooren , kunnen worden ingekwartierd.
Artikel 152.
Met gevangenisstraf van ten hoogste negen jaren wordt gestraft diefstal door een militair gepleegd op eene onder zijne bijzondere bewaking of bescherming gestelde plaats. (W. v. M. S. 60—63, 65, 154—
158. — W. v. S. 44, 310.)
Dit artikel vervangt art. 188 C. W. L„ doch is in meer algemeene termen gesteld. Ook al is de militair niet als schildwacht of als sauvegarde geplaatst, moet hij, zich schuldig makende aan diefstal van goederen die onder zijne bijzondere bewaking staan, zwaar gestraft kunnen worden. Hij is dan niet enkel schuldig aan verzaking van zijn ambtsplicht, aan schending van zijn consigne, maar, wat veel erger is, hij zelf verricht dan het kwaad, dat hij anderen moest beletten. Lettende op de enorme waarden, die somtijds onder de bewaking van militairen worden gesteld, en aan de schromelijke gevolgen, die diefstal van plannen, documenten, munitie, levensmiddelen, instrumenten enz. na zich kan slepen, is de strafbepaling alleszins gerechtvaardigd. In het artikel wordt gesproken van de plaats, onder zijne bijzondere bewaking of bescherming gesteld, en niet van het goed, waarbij bij is geplaatst, opdat het artikel toepasselijk zou zijn, ook al is het gestolen goed niet uitdrukkelijk in het consigne vermeld.
Artikel 153.
Met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren wordt, als schuldig aan plundering, gestraft: (W. v. M. S. 60-63, 65, 74, 154—158. — W. v. S. 44, 310.)
1°. de tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht behoorende militair die bij het plegen van diefstal misbruik maakt of dreigt te maken van macht, gelegenheid of middel hem als militair geschonken;
x) Ten aanzien van plaatselijke belastingen is de bepaling van art. 17, regelende het verouderd instituut „garnisaires", niet meer van toepassing, ingevolge de punten 10 en 11 der Wet van den 30sten December 1920 (Stbl. no. 923) tot wijziging van de Gemeentewet en van de Wet op de Inkomstenbelasting 1914.



15!
aan de mmtaire rechtsmacht onderworpen persoon, bij eene op voet van oorlog gebrachte faijgsmacht in dienstbetrekking zijnde of haar met toestemming van de militaire overheid vergezellende of volgende die bij het plegen van diefstal misbruik maakt of dreigt te maken van macht, gelegenheid of middel, In*!6"! >f bf rekkm* tot de krijgsmacht geschonken,
worden rt lu* gepleegd door twee of meer vereenigde personen,
straf o^ 2?d Sf ^ geïraft ^ d°°d' leven^e gevangenis: strat of tydehjke van ten hoogste twintig jaren. (W. v. S. 311, no 4 312
tweede lid, no. Z.) ' ' '
Zie den aanhef van de aanteekeningen bij art. 148, vooral ook ter toelichting van het tweede lid.
krSte™.^ ^~ddekn enZ- * blijft natuurlijk straffeloos
Ad no. 2. Zie bij art. 148, tweede lid.
Artikel 154. *)
Met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren wordt gestraft hij, die diefstal pleegt aan of tegen een doode, zieke of in den krijg verwonde, behoorende tot de krijgsmacht van een der strijdende par-
bePal»nS van het tweede lid van artikel 149 geldt voor de toepas-
oTVo^m V* ^ ,49' ,55_l58- - W- v' S' 47 48'
Artikel 155.
«?rti£axillT1 der tijdfijke srevangenisstraf, gesteld bij de artikelen 151-154, wordt met een derde verhoogd, indien tijdens het plegen van het misdrijf nog geen vijf jaren zijn verloopen, sedert de schuldige eene gevangenisstraf, hem opgelegd wegens een der misdrijven, omschreven
«SeiVT tiewar?ke!en' hClZij ? der artikelen, vermeld in artikel 421 van het Wetboek van Strafrecht, geheel of ten deele heeft ondergaan of sedert die straf hem geheel is kwijtgescholden; of indien tijdens het plegen van het misdrijf het recht tot uitvoering dier straf nog met is verjaard. (W. v. S. 76, 77.)
Zie bij art. 123.
Artikel 156.
De samenspanning tot een der in de artikelen 151-154 omschreven misdrijven wordt gestraft gelijk de poging.
*) Dit artikel (art. 137, oude nummering), oorspronkelijk luidende:
Pleegt de dader of deelnemer geweid tegen een verwonde met het oogmerk om den diefstal
rand^dtLm T^l' ^ f °P - z ch eteÏ
ot andere deelnemers aan het misdnjf heta, de vlucht mogelijk te maken, hetzij het bezit van het gestolene te verzekeren, dan wordt hij gertraft met den dood, levenslange gevangen LbTf
f9 fSnTsTh Tr1"1^-" " riiZ/gd biifrt- 5 ™ de Wet v^den^aenT^uï he W der J,ouden4^wraekTn« van Qe beving der Conventie voor de verbetering van
het lot der gewonden en zieken in de legers te velde, den 6den Juli 1906 te Cenève gesloten



152
De bepaling van artikel 83 is toepasselijk. (W. v. M. S. 49. — W. v.
S. 45. 80.)
Zie bij art. 90.
Artikel 157.
De militair die opzettelijk eenig voorwerp door een der in dezen Titel omschreven misdrijven verkregen, koopt, huurt, inruilt, in pand neemt, als geschenk aanneemt of uit winstbejag verkoopt, verhuurt, verruilt, in pand geeft, vervoert, bewaart of verbergt, wordt, als schuldig aan heling, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren.1) (W. v. M. S. 60—63, 65.)
Met gelijke straf wordt gestraft hij die opzettelijk uit de opbrengst van eenig door zoodanig misdrijf verkregen voorwerp voordeel trekt. (W. v. M. S. 66, 158. — W. v. S. 90Ais, 416 v.v.)
In navolging van art. 416 W. v. S., zooals dat gewijzigd is bij de Wet van den 7den Juni 1919 (Stbl. no. 311), is hier eene strafbepaling opgenomen tegen heling, bijna geheel gelijkluidend met genoemd artikel van dat Wetboek. Alleen is hier de bijzondere strafbepaling beperkt tot heling van voorwerpen, verkregen door een der in dezen Titel omschreven misdrijven: heling van anders verkregen voorwerpen blijft dus onderworpen aan het gemeene recht. Voor de in art. 157 strafbaar gestelde heling werd echter de straf van art. 416 W. v. S. niet voldoende geacht. Daar de in dezen Titel behandelde misdrijven van diefstal een ernstiger karakter bezitten dan die door gewone burgers gepleegd, moet ook de daarmede verband houdende heling zwaarder worden gestraft.
Het artikel is niet onberispelijk geredigeerd, vermits uit de plaatsing van het woord „opzettelijk" eigenlijk zou voortvloeien, dat des daders opzet ook moet omvatten de omstandigheid, dat het misdrijf, waardoor het gekochte, enz. voorwerp verkregen is, in dezen Titel is omschreven. Dit zal hem uiteraard bijna nimmer bekend zijn. Men zal moeten aannemen, dat hier stilzwijgend is afgeweken van het stelsel onzer strafwetgeving met betrekking tot den invloed van de plaats van het woord „opzettelijk" in dien zin, dat des daders opzet enkel behoeft te omvatten het verkregen zijn van het voorwerp door een misdrijf, waarvan dan objectief moet vaststaan, dat het is omschreven in dezen Titel.
Artikel 158. 2)
De militair die eenig voorwerp koopt, huurt, inruilt, in pand neemt, als geschenk aanneemt of nit winstbejag verkoopt, verhuurt, verruilt, in pand geeft, vervoert, bewaart of verbergt, wordt, indien aan zijne schuld te wijten is dat zijne handeling een door een der in dezen Titel omschreven misdrijven verkregen voorwerp betreft, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren. (W. v. M. S. 60—63, 65.)
Met gelijke straf wordt gestraft hij die uit de opbrengst van eenig
1) Het eerste lid aldus gewijzigd bij art. 22 Inv. 1921. Het oorspronkelijk eerste lid luidde:
„De militair die_ opzettelijk eenig voorwerp door een der in dezen Titel omschreven misdrijven verkregen, koopt, inruilt, in pand neemt, als geschenk aanneemt of uit winstbejag verbergt, wordt, als schuldig aan heling, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren."
2) Dit artikel is ingelascht bij art. 22 Inv. 1921.



153
voorwerp voordeel trekt, indien aan zijne schuld te wijten is, dat zijne handeling een door zoodanig misdrijf verkregen voorwerp betreft
(W. v. M. S. 66, 157. — W. v. S. 90te, 416 v.v.)
Dit artikel, overeenkomende met art. 4I7tó W. v. S., heeft betrekking op de culpose heling (Wet van den 7den Juli 1919, Stbl. 311).
TITEL VII.
Vernieling, beschadiging of wegmaking van ten behoeve van de krijgsmacht dienende goederen.
Artikel 159.
Hij die wederrechtelijk en opzettelijk een dier, dat ten behoeve der krijgsmacht wordt gebezigd, doodt, beschadigt, voor den dienst ongeschikt maakt of wegmaakt, wordt gestraft: (W. v. M. S. 66 75 — W v S. 254, 350, tweede lid. — W. K. 2, no. 2, a.) 1°. indien hij het feit pleegt, terwijl hij behoort tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht, met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren; (W. v. M. S. 74.)
2°. in andere gevallen met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren.
In de voornaamste plaats heeft dit artikel ten doel, gestrenge straf te bepalen op het wederrechtelijk dooden, beschadigen enz. van de paarden der bereden wapens. Wanneer b.v. manschappen der cavalerie hunne paarden yo?y de?' d,enst ongeschikt maken om de gevaren en vermoeienissen van den veiligheids- en ophelderingsdienst te ontgaan, berokkenen zij onberekenbaar nadeel aan de krijgsmacht. Doch ook het wederrechtelijk dooden enz. van andere dieren als ossen, muilezels, ezels, honden, postduiven, slachtvee wordt door het artikel getroffen.
Art. 350 W. v. S. is voor de hier bedoelde gevallen niet voldoende:
1 . omdat de aldaar bepaalde straf zoowel voor vredes- als voor oorlogstijd veel te licht is;
2 . omdat met alleen tegen algeheele onbruikbaarmaking, maar ook tegen ongeschiktmaking voor den dienst moet worden voorzien;
3°. omdat het feit somtijds strafbaar moet zijn, ook al behoort het dier den dader toe. Men denke b.v. aan paarden, gerequireerd tot het doen van transporten, over welke de eigenaar derhalve tijdelijk alle recht van beschikking verloren heeft.
Verkoop of verpanding van een rijkspaard (vgl. art. 192 C. W. L.) zal vallen onder de strafbepalingen tegen diefstal of verduistering (zie de algemeene aanteekening bij Titel VI). De ruime uitdrukking „wegmaakt" in art. 159 zal echter eveneens die handelingen kunnen omvatten, zoodat dan krachtens art. 55, eerste lid, W. v. S. (betreffende den ééndaadschen samenloop) moet worden beslist, welke strafbepaling in concreto moet worden toegepast (deze vraag is van belang met het oog op de sterk verschillende strafpositiën in de nos. I en 2 van art. 159). Gaat een der handelingen van art. 159 gepaard met diefstal of verduistering, dan is er meerdaadsche samenloop (art. 57 W. v. S.).
„Hij die ...". Niet alleen militairen, maar ook andere aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen kunnen het feit plegen; zoo zullen legervolge-



154
lingen daartoe gemakkelijk in de gelegenheid zijn. Het behooren „tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" (zie art. 74) zal dan ook niet uitsluitend de militairen betreffen (wellicht ware het duidelijker geweest te spreken van: „tot of bij ...").
„Wederrechtelijk en opzettelijk". Zie bij art. 148.
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kan het feit, wanneer het onder zeer verichtende omstandigheden is gepleegd, krijgstuchtelijk worden afgedaan.
Artikel 160.
De militair, tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht behoorende, die wederrechtelijk en opzettelijk eenige oorlogsbehoefte vernielt, beschadigt, onbruikbaar maakt of wegmaakt, of die zich opzettelijk en eigendunkelijk ontdoet van eenig hem van rijkswege verstrekt wapen, munitie, krijgstoerusting of voedingsmiddel, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren. (W. v. M. S. 60—63, 74, 75, 86, no. I, 161. — W. v. S. 350 v.v.)
De in art. 350 W. v. S. gestelde straf op vernieling, beschadiging enz. zal veeltijds te licht zijn, wanneer het betreft belangrijke voorwerpen als geschut, torpedo s, een luchtballon e. d. g. en het feit wordt gepleegd door een militair, behoorende „tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" (zie art. 74); vandaar de zware strafbepaling van art. 160. Met het oog op de mogelijk zeer ernstige gevolgen, is op dezelfde wijze strafbaar gesteld het zich ontdoen van wapenen, munitie enz., aan den militair van rijkswege verstrekt.
Worden de hier gemelde feiten bij een gevecht gepleegd, dan is art. 86 toepasselijk. *)
Verkoop van voorwerpen in het artikel aangeduid, zal vallen onder de strafbepalingen tegen diefstal of verduistering en tevens onder „wegmaken" van oorlogsbehoefte of „zich ontdoen" van wapening of uitrusting; er is dan ééndaadsche samenloop (art. 55, eerste lid, W. v. S.). Gaat een der handelingen van art. 160 gepaard met diefstal of verduistering, dan is er meerdaadsche samenloop (art. 57 W. v. S.).
In tegenstelling van art. 159 wordt hier alleen gesproken van den militair, omdat de andere aan de militaire rechtsmacht onderworpen personen in den regel niet in de gelegenheid zullen zijn tot het plegen van het misdrijf. Plegen zij het feit toch, dan zal het veelal vallen onder verraad (art. 102 W. v. S.), wanneer n.1. aanwezig is het oogmerk om den vijand hulp te verleenen of den Staat tegenover den vijand te benadeelen.
„Wederrechtelijk en opzettelijk". Zie bij art. 148.
„Eigendunkelijk". Zie bij art. 84, no. 2.
„Krij gstoerusting *. Voornamelijk dient dit woord, naast wapenen en munitie geplaatst, tot aanduiding van werktuigen; echter zal b.v. ook de ransel daaronder begrepen zijn.
„Voedingsmiddel". Opgenomen vooral met het oog op het mede te voeren reserve-ration.
) [Art. 86 vermeldt niet bet opzettelijk „wegmaken" van oorlogsmaterieel; hoewel dit bij het gevecht niet zoo gemakkelijk zal kunnen voorkomen, ware toch m. i. opneming gewenscht. Men denke b.v. aan het wegmaken van munitie voor het geschut.
Daarentegen is in art. 160 niet opgenomen: „of tot zijne voorgeschreven wapening of uitrusting behoorende'; in art. 86 is deze uitdrukking noodzakelijk, omdat het wegwerpen van voorgeschreven wapening en uitrusting, ook wanneer deze niet van rijkswege wordt verstrekt, eene hoogst ernstige „schending van den plicht als militair" oplevert, wanneer het geschiedt in het gevecht.]



155
Artikel 161.
De militair, tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht behoorende, die eenig aan hem of aan een anderen militair van rijkswege verstrekt goed, wetende dat dit behoort tot de militaire kleeding of uitrusting, hetzij zonder schriftelijke vergunning, door of vanwege den bevoegden officier afgegeven, verkoopt, ruilt, ten geschenke, in pand, gebruik of bewaring geeft, hetzij wegmaakt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren. (W. v M S 60—63 74 75, 86, no. 1, 160. - W. v. S. 350, 439, no. 1. - W. K. 2, no. 2, a.) '
Het artikel stelt strafbaar het verkoopen, verpanden enz. van kleeding- en uitrustingstukken, doch alleen als het geschiedt door den militair, behoorende „tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" (zie art. 74). Het betreft hier alleen goederen die, hoewel van rijkswege verstrekt, den militair in eigendom behooren. Op verkoop enz. van goederen die rijks-eigendom zijn, kunnen de bepalingen betreffende diefstal of verduistering, c.q. de artt. 159 of 160 worden toegepast.
Zooveel mogelijk is de redactie van art. 439, no. 1, W. v. S. gevolgd; echter wordt niet gesproken van den „bevelvoerenden officier", maar van den „bevoegden officier", omdat de vergunning somtijds zonder delegatie van den commandeerenden officier wordt gegeven.
In de uitdrukkingen verkoopen, ruilen, ten geschenke geven enz. ligt het opzet opgesloten. Daarnaast is het „wegmaken" vermeld, zonder aanwijzing van eenigen schuUvorm, zoodat de doleuse en de culpose gedraging onder dezelfde strafbepaling vallen (zie bldz. 13—14 en, voor zoover toepasselijk, hetgeen ter zake is aangeteekend bij art. 129). Deze ruime uitdrukking is vooral hier noodzakelijk, omdat dikwijls onbekend blijft, op welke wijze de dader het bezit heeft doen verloren gaan.
Steeds is voor de strafbaarheid noodig de wetenschap, dat het goed tot de militaire kleeding of uitrusting behoort.
„Eenig aan hem of aan een anderen militair van rijkswege verstrekt goed". Even strafwaardig is het feit, wanneer het goed niet aan den dader zelf, maar aan een anderen militair toebehoort, hetzij de dader handelt met toestemming of op verzoek en ten behoeve van dien ander, hetzij bij vergissing eens anders goed als het zijne beschouwt. In andere gevallen zal tevens diefstal of verduistering aanwezig zijn, zoodat de bepalingen betreffende den ééndaadschen of meerdaadschen samenloop zullen worden toegepast, naar gelang één of meerdere handelingen zijn begaan (zie ook bij artt. 159 en 160).
„Van rijkswege verstrekt". Op militairen, die zelf hunne kleeding en uitrusting moeten aanschaffen, is het artikel niet toepasselijk, ofschoon zij, behoorende tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht, uiteraard niet naar goedvinden over hunne kleeding en uitrusting mogen beschikken.
Van verwaarloozing, vernieling of beschadiging van kleeding- en uitrustingstukken wordt in het artikel gezwegen. Deze feiten kunnen disciplinair worden gestraft, wanneer het eigen goederen betreft; moedwillige vernieling van eens anders of van rijksgoederen valt onder art. 350 W. v. S.
Het mag verwondering wekken, dat het artikel is beperkt tot den militair, die „tot eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht" behoort; ook in vredestijd kan verkoop enz. van kleeding en uitrusting, vooral als het op grooter schaal of bij herhaling geschiedt, een zoodanig ernstig karakter verkrijgen



156
dat bestraffing door den krijgsraad wenschelijk is (in de ontwerpen Van der Hoeven was dan ook terecht hiertegen voorzien). *)
Krachtens art. 2, no. 2, a, W. K. kunnen de feiten, in dit artikel omschreven, krijgstuchtelijk worden afgedaan, wanneer ze onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd.
ALGEMEENE SLOTBEPALING. Artikel 162.
Het in werking treden van dit Wetboek wordt nader hij de wet geregeld.
Voor zoover dit Wetboek rechtsmacht opdraagt aan een rechter in de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen, is het mede voor die koloniën of bezittingen verbindend en past die rechter, bij de uit» oefening van de hem opgedragen rechtsmacht, de Nederlandsche wetgeving toe.2)
Het W. v. M. S. draagt rechtsmacht op aan een rechter in de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen. Het wetboek zal dus in zooverre in die koloniën of bezittingen verbindend moeten zijn. Op grond van art. 122 van de Grondwet kan het nieuwe artikel niet worden gemist.
Lasten en bevelen, dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst, en dat alle Ministerieele Departementen, Autoriteiten, Collegiën en Ambtenaren, wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.
Gegeven op het Loo, den 27sten April 1903.
WILHELMINA.
De Minister van Justitie, J. A. Loeff.
De Minister van Marine, Ellis.
De Minister van Staat, Minister van Oorlog, J. W. Bergansius.
Uitgegeven den tweeden Mei 1903. De Minister van Justitie, J. A. Loeff.
) [!n verband met het tegenwoordige stelsel betreffende de verstrekking van kleeding en uitrusting, zal de vrijwilliger ter zake van het verkoopen enz. van eigen kleeding- en uitrustingstukken alleen disciplinair kunnen worden gestraft, omdat hij die goederen op eigen rekening ontvangt; de dienstplichtige bij militie of landweer daarentegen zal zich door dergelijke handeling schuldig maken aan verduistering van rijksgoed, omdat aan hem de kleeding en uitrusting van rijkswege ten gcbruike wordt verstrekt. Wanneer men bedenkt, dat het verschil in de wijze van verstrekking inderdaad meer van administratieven dan van materieelen aard is, komt het bovenaangeduide verschil in mogelijke bestraffing niet gemotiveerd, ja bedenkelijk voor.] *) Het tweede lid is toegevoegd bij art. 23 Inv. 1921.



Wij WTLHELMINA, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje Nassau, enz., enz., enz.
Allen, die deze zullen zien of hooren lezen,|saluut! doen te weten: Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat het noodzakehjk is nieuwe wettelijke bepalingen vast te stellen tot regeling der bestraffing van krijgstuchtelijke vergrijpen;
Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze, vast te stellen de volgende bepalingen, welke zullen uitmaken de
WET OP DE KRIJGSTUCHT.
Eene Inleiding in den geest van die der thans geldende Reglementen van Krijgstucht, bevattende de grondslagen der militaire tucht, is in de W. K. met opgenomen, in overeenstemming met het beginsel, dat de motieven waarop de bepalingen eener wet berusten, niet als voorschriften in de wet behooren te worden gesteld. Bij de behandeling van het ontwerp-W. K. werd het wegvallen van die Inleiding aan kritiek onderworpen, ook omdat daardoor zou zijn weggenomen de grond, waarop het verbod van het vloeken, van het bezigen van onzedelijke en liederlijke taal, enz. moet steunen. Hiertegen werd aangevoerd, dat die grond geenszins wegvalt, alleen maar niet in de wet dient te worden vermeld. Uitdrukkelijk werd door de Regeering toegezegd een reglement tot uitvoering van art. 2, no. 1, W. K., waarin worden aangegeven de beginselen waarop de krijgstucht berust, en waarin de feiten, welke als krijgstuchtelijke vergrijpen zijn te beschouwen — waaronder dan ook het vloeken enz., voor zoover het met de tucht in verband staat —,x) zooveel mogelijk zijn samengevat. In verband hiermede is bij algemeenen maatregel van bestuur van31 Juli 1922 (Stbl. no. 476) vastgesteld een „Reglement betreffende de Krijgstucht' (R. K. 1922), hetwelk — zooals hiervoor reeds gezegd (bldz. 7) — in werlring treedt tegelijk met het W.v.M.S. Dat Reglement bevat vier hoofdstukken en een tweetal Slotbepalingen; Hoofdstuk I draagt tot opschrift „Beginselen der krijgstucht"; hoofdstuk II „Krijgstuchtelijke vergrijpen" (zie inzonderheid art. 16); Hoofdstuk III Mandhaving van de krijgstucht"; Hoofdstuk IV „Krijgstuchtelijke straffen". *)
§ I. Omvang van de werking dezer wet. Artikel 1.
De bepalingen dezer wet zijn toepasselijk op den militair, die zich binnen of buiten bet rijk in Europa aan eenig krijgstuchtelijk vergrijp schuldig maakt. (W. K. 72. — W. v. M. S. 60—65.)
*) Zie aant. bij art. 141 W. v. M. S. en art. 2, no. I, W. K. 2) Zie bldz. 163 en 164, inzonderheid, noot bldz. 164.



158
De bepalingen der W. K. zijn alleen toepasselijk op militairen; wie dit zijn, moet ingevolge art. 72, eerste lid, worden beoordeeld naar de desbetreffende bepalingen in het W. v. M. S. *) Krijgstuchtelijke bestraffing van andere personen zou, zelfs.ten aanzien der legervolgelingen in oorlogstijd, ongemotiveerd zijn, omdat zij inderdaad nimmer in eenige krijgstuchtelijke verhouding staan, in den regel onbekend zijn met de eischen der militaire orde, terwijl ook onderscheidene krijgstuchtelijke straffen niet op hen zouden kunnen worden toegepast. Worden door hen feiten bedreven, die bij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht niet geduld kunnen worden, dan zal hunne verwijdering, desnoods na voorafgaande waarschuwing, zeker meer doeltreffend zijn dan de toepassing eener disciplinaire straf, temeer daar hunne handelingen, zoodra zij een ietwat ernstiger tint dragen, ongehoorzaamheid aan een militair bevel of belemmering van een militairen maatregel zullen opleveren, en alzoo art. 89 W. v. M. S. op hen toepasselijk zal zijn.
§ II. Krijgstuchtelijke vergrijpen. Artikel 2.2) Krijgstuchtelijke vergrijpen rijn: (W. K. 57.)
1°. alle niet in eenige strafwet omschreven feiten, strijdig met eenig dienstbevel of dienstvoorschrift, of onbestaanbaar met de militaire tucht of orde;
2°. de feiten omschreven:
a. in de artikelen 82,92, 96 nos. 1,2 en 3,97 (indien de ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen, in tijd
*) Ze de artt. 60—65 W. v. M. S., benevens de aant. op art. 72. tweede lid, W. K. (uitbreiding van de bepaling van art. 65 W. v. M. S.). ',
s) De feiten, die krachtens art. 2, nos. 2 tot 5, krijgstuchtelijk kunnen worden afgedaan, zijn: W.v.M.S. (No. 2, a en b.)
Art. 82. Opzettelijke bekendmaking van militaire geheimen, enz. ,. 92. Buitmaken van niet aan het buitrecht onderworpen goed.
„ 96, nos. 1, 2 en 3. Culpose ongeoorloofde afwezigheid, in tijd van vrede niet langer dan
30, of welke eene bevolen rei? geheel of gedeeltelijk doet verzuimen, in tijd van oorlog
niet langer dan 4 dagen. „ 97. Opzettelijke ongeoorloofde afwezigheid, in tijd van vrede niet langer dan 8, in tijd van
oorlog niet langer dan 1 dag. „ 98. no. 3. Niet of niet geheel medemaken van een bevolen reis, indien de ongeoorloofde
afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen duurt (desertie). „ 103. Opzettelijke gebruikmaking van eens anders verlofpas enz.:
a. buiten tijd van oorlog;
b. gedurende den tijd van oorlog, omschreven in art. 71 W. v. M. S. „ 108. Opzettelijke beleediging enz. van een meerdere.
,, 109. Verspreiding enz. van een voor een meerdere beleedigend geschrift of afbeelding. „ 114. Opzettelijke ongehoorzaamheid aan een dienstbevel:
a. buiten tijd van oorlog;
b. gedurende den tijd van oorlog, omschreven in art. 71 W. v. M. S. ,, 115. Culpose ongehoorzaamheid in tijd'van oorlog enz.
., 129. Opzettelijke plichtverzaking en schuldig plichtverzuim van schildwacht, ofFcier van de wacht of machinist, hoofd der wacht aan boord van een oorlogsvaartuig, bevelhebber eener wacht enz., of andere daartoe behoorende militairen; met uitzondering van de gevallen, waarin de doodstraf is gesteld.



159
van oorlog met langer dan één dag duurt), 98 no. 3 (indien de ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht
vTuku?A 103 °!aXm, tijd Van °°rlos)' 108> 109- H4, eerste ♦•i i j j ^ * ™t?onderinff van de gevallen, waarin bij dat artikel de doodstraf is gesteld), 131, eerste lid, 132, eerste lid, 5 134' lid. «5. 137-142, 147, eerste en laatste lid, 150
159 en 161 van het Wetboek van Militair Strafrecht: in de artikelen 103, 114, tweede lid, 131, tweede lid, 132, tweede üd, en 134, tweede bd, van datzelfde Wetboek, gepleegd gedurende den tijd van oorlog, zooals die is omschreven in artikel
Art. 131
2. r^ltbendriegriike 7" T,ttrekken » jf °P*tteIijk ongeschikt maken of laten maken voor eene bepaalde soort van dienstverplichtingen:
— "uiiLM uju van ooriog, tM ^ gedurende den *"W van oorlog, omschreven in art. 71 W v M S
" ,32- ptSejfimg:""^116 °' ~ ~
a. buiten tijd van oorlog; va. r .gBdurende den ^ v"1 ooriog, omschreven in art. 71 W v M S " medPedSeeelingU1Ste °f ^P086 verzwijging eener verplichte
.. 134. Opzettelijk: beletten, belemmeren of verijdelen van een militairen maatregel:
a. buiten tijd van oorlog;
1« ^_geduf'!1<le den van oorlog, omschreven in art. 71 W v M S „ Opzettelijke met-opvolging of overschrijding van een dienstvoorschrift.'
„ 13/. Uwang door misbruik of aanmatiging van gezag
" 39 C^lmiSbrUik ^ïnVl0ed ""j"™1"' overhalen tot iet*< waaruit nadeel kan ontstaan.
" IXT"* enkiJT. een1.minde/e o™»»* voor bestraffing enz. te vrijwaren of een
ander daaraan bloot te stellen; of met dat doel een stuk achterhouden of eene gebeurtenis verzwijgen. e
" ! j?' Onrecntmat'8 hevel aan een mindere.
" un Mtïhelid?n' ^^J^k**"»!» of bespotten van een mindere. " 147 r lsnandelm8 of bedreiging van een mindere.
" kenT ^ïwTJ" de kri'?stucl't °f verspreiding enz. van daartoe strek¬
kende geschriften of aJbeeldingen, buiten tijd van oorlog;
nt' l'f' Be£sch™Pin8fv«n ."ft Nederlandsche wapen, de Nederlandsche vlag, enz " JS" S,pzj, ,.fcB,?ï "h"0" afwezigheid van verlofgangers.
„ 159. Wederrechtelijke en opzettelijke dooding, beschadiging enz. van een ten behoeve der krijgsmacht gebezigd dier.
" ' ^rIkfopen: vlaken enz. van imlitaire kleeding en uitrusting, van rijkswege verstrekt, gepleegd bij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht.
W.v.S. (No-3)-
]^\. °f5ettelii1!fB1 rustverstoring door valsche alarmkreten of signalen.
" ^ MTrrk aanbieden of gelegenheid geven tot hazardspel enz.
" f i au g enZ- "nder wederrechtelijk dwingen iets te doen, niet te doen
ot te dulden.
" Mn ^erete 'id- Eenvoudi«e mishandeling.
" mii, rï" Ud' ^?feliike en wederrechtelijke goederenvernieling, -beschadiging, enz. „ JSIéts. Culpose vernieling, beschadiging enz. van ten algemeenen nutte gebezigde spoorweg-, telegraafwerken enz.
(No. 4).
Art. 310. Eenvoudige diefstal. ,. 314 en art. 315. Strooperij. ., 321. Eenvoudige verduistering. •» 27. Visscherijwet. Vischstrooperij.
a o (No. 5).
Art. 424. Straatschenderij.
,. 426. In staat van dronkenschap verkeerende, in het openbaar het verkeer belemmeren, ae orde verstoren, enz.



160
71 van dat Wetboek, door militairen, behoorende tot het ingevolge dat artikel aangewezen gedeelte der krijgsmacht; indien het begane feit naar het oordeel van den tot straffen bevoegden meerdere tot wiens kennis het is gebracht of aan wien de verdere behandeling der zaak wordt opgedragen, van zóó lichten aard is, dat de zaak buiten strafrechtelijke behandeling kan worden afgedaan; (W. K. 39—43.)
3°. de feiten omschreven in de artikelen 142, 254ois, 284 no. 1, 300, eerste lid, 350, eerste lid, en ZSlbis van het Wetboek van Strafrecht, indien het begane feit naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere onbestaanbaar met de militaire tucht of orde, doch tevens van zóó lichten aard is, dat de zaak buiten strafrechtelijke behandeling kan worden afgedaan;
4°. de feiten omschreven in de artikelen 310, 314, 315 en 321 van het Wetboek van Strafrecht en in artikel 27 van de Visscherijwet, indien het begane feit naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere van zóó lichten aard is, dat de zaak buiten strafrechtelijke behandeling kan worden afgedaan; tenzij den schuldige reeds tweemaal te voren wegens een feit in een dier artikelen omschreven, straf is opgelegd;
5°. de feiten omschreven in de artikelen 424, 426, 4266», 431, 435èis, 446, 447, 451 en 453 van het Wetboek van Strafrecht, indien naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere strafrechtelijke behandeling der zaak niet vereischt wordt;
6*. de feiten vallende in de bepalingen van eene der buiten het Wetboek van Strafrecht omschreven overtredingen waarop als hoofdstraf gesteld is hetzij hechtenis of geldboete hetzij geldboete alleen, indien het begane feit naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere onbestaanbaar met de militaire tucht of orde, doch tevens van zóó lichten aard is, dat de zaak buiten strafrechtelijke behandeling kan worden afgedaan. *)
In art. 2 W. K. zijn de krijgstuchtelijke vergrijpen aangeduid, waarbij dient te worden onderscheiden tusschen no. 1 eenerzijds en de nos. 2 tot 6 anderzijds.
Art. 426Èi's. Wederrechtelijk op den openbaren weg een ander in zijne vrijheid van beweging belemmeren, enz. „ 431. Nachtrustverstorend rumoer of burengerucht.
,, 4354ts. Zonder daartoe gerechtigd te zijn gebruik maken van een onderscheidingsteeken (Roode Kruis).
„ 446. Weigering van hulpbetoon aan de openbare macht.
„ 447. Afscheuring enz. van eene bekendmaking, vanwege het bevoegd gezag in het openbaar gedaan.
,, 451. In het openbaar zingen van voor de eerbaarheid aanstootelijke liederen, enz. ,, 453. Openbare dronkenschap.
*) Aldus vastgesteld bij art. 24 Inv. 1921.
Tusschengevoegd onder:
No. 2a. No. 2 bij art. % en „98, no. 3 (indien de ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen duurt), .
No. 3. Artt. 254Ü» en 284, no. 1.
No. 4. Artt. 314 en 315, benevens art. 27 der Visscherijwet. No. 5. Artt. 426oi> en 435&J. No. 6 luidde oorspronkelijk:
„De feiten vallende in de bepaling van eene der buiten het Wetboek van Strafrecht omschreven overtredingen waarop geene andere hoofdstraf gesteld is dan geldboete, indien het begane feit naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere onbestaanbaar is met de militaire tucht of orde.



161
h»Ilr " neergelfgd het ** disciplinair recht, omvattende alle
handelingen en verzmmen, welke niet in eenige strafwet zijn omschreven en alzoo geen delict opleveren doch de militaire tucht of orde aanranden d w z. ,n strqd zijn met de beginselen die in de krijgsmacht moeten gelden zal deze aan hare roeping kunnen beantwoorden.
tJTÏi^ Ü -egelmaat n" OTde 'm, ^ in het nietigste, - stipte nakoming van alle voorschriften, - vlugge, consc.entieuse
en nauwkeunge voldoening van de ter zake van den dienst gegeven bevelen
«5 T^Wll Si 18 ^,MghLeden b*B&n- ~ « voortdurend besef 2 ondergeschiktheid aan iedere hoogere autoriteit, - het nalaten van elk mb voegzaam en met de waardigheid van den militairen stand strijdig gedrag - in één woord: onafgebroken plichtsbetrachting is en zal wel altoos de basis'
DatTeidrr°P t ^ m ï ^ ^ de k«cht ^grondvest z*?\ Dat geld voor allen, die aan de militaire tucht onderworpen zijn, niet alleen
wordtle^JT^t™^ h°°geï 5» hoogstgeplaatsten. Ten JSZ wordt het begrip „tucht wel vereenzelvigd met „gehoorzaamheid van den mindere aan den meerdere ; tucht omvat ook de gehoorzaamheid van den
zToÏdlT rCl,nh°°kdien3 Verh°udin* t0t Zij"e ondergeschikten" zooals die door de voorschriften is geregeld
De eischen der tucht zijn veelal in strijd mét de neigingen en begeerten der
Penschehjke natuur; vandaar dat opvoeding tot tucht, mede door oefening
m tucht, noodzakehjk is in vredestijd, opdat zij besta in oorlogstijd en onder
andere moeilijke omstandigheden. Als factoren van het hoogste belang treden
daarbij op den voorgrond: de ontwikkeling van het plichtsbesef, van trouw
eerbied voor het gezag, zelfverlc^ening, - als deel der zedelijke vorming;'
het voorbeeld en de strikte rechtvaardigheid van den meerdere (artt 37 en 70)'
het geven van jmste begrippen omtrent het doel en de noodzakelijkheid der
militaire plichten; enz. Zoo zal er onderling vertrouwen worden gewekt tusschï
meerderen en minderen waardoor volledige samenwerkt
phchtvervulling gemakkelijk wordt. *) De oefening der tucht geschieden1 practijk van het militaire leven; velerlei tuchtmiddelen kunnen daarbij worden aangewend als verrnanmgen, terechtwijzingen, straffen, maar ook goedkeuringen en beloon.ngen Zal steeds het streven moeten zijn gericht op het verkrijgen van eene bereidwillige plichtsvervulling, aan den anderen lcant mogen de middelen met ontbreken om zoo noodig - soms door gevoelige bestraffing 7 te dmn*'n tot gehoorzaamheid. *) Niet eene „onvermijdelijke bestraffing der geringste nalatigheden of misslagen", waardoor ontmoediging en wrevel worden gewek, aanleud.ng gevende tot nieuwe vergrijpen; de sLf streve haar doel met voorbij, zu bhjve er op gericht het individu terug te brengen tot zijne verplichtingen [zie ook bldz. 10, noot 2]. 1
tuliul0"6; h<5* Tge,niet.uiï Y °°g W°rden Verloren' dat het <**'» der Wd T ^ 18 t1) ^-5?^ de VOrm ™* "iet worden verwaarloosd, kan zelfs een hulpmiddel zijn bij de oefening der tucht, maar is nimmer te aanvaarden a s maatstaf van den inhoud. Vorm zonder inhoud, het is een bedr.egel.jk beeld, dat verdwrjnt als de werkelijkheid hare eischen stelt.
^ l?22, eun.f°°k a,rt- 1 R^.ment op den Inw. Dienst, benevens velschillende be-
v. Dijk, MU. Strafr.



162
In nos. 2 tot 6 is neergelegd het z.g. oneigenlijk, disciplinair recht, omvattende een aantal feiten, waartegen in de strafwetgeving reeds is voorzien en wel 1°. delicten die, wanneer zij onder zeer verlichtende omstandigheden zijn gepleegd, gevoegelijk disciplinair kunnen worden afgedaan, en 2°. overtredingen, waardoor ook wel de algemeene rechtsorde, maar in veel sterker mate de krijgstucht kan zijn aangerand.
De vraag of er uit een bloot wetenschappelijk oogpunt bezwaar bestaat tegen de toekenning van de bevoegdheid om delicten als krijgstuchtelijke vergrijpen te behandelen, zal verschillend kunnen worden beantwoord naar gelang men al dan niet een principieel onderscheid tusschen strafrecht en tuchtrecht erkent. Zoo neen, dan zal men tegen het beginsel van het oneigenlijk disciplinair recht zeker geen bezwaar hebben; zoo ja, dan zal toch het practisch nut van den maatregel — vooral ook met het oog op eene snelle afdoening der vergrijpen — over mogelijk theoretisch bezwaar doen heenstappen.*)
Reeds werd opgemerkt (Alg. Opm. sub C), dat de strafbare feiten door een militair gepleegd, naast eene aanranding der algemeene rechtsorde, in het algemeen tevens in meerdere of mindere mate bevatten eene aanranding der militaire tucht of orde, zij het door schending van eene bijzondere, dan wel van eene algemeene verplichting. *) Van den militair toch, die ook geroepen kan worden tot de handhaving van het recht mede te werken, moet en kan meer eerbied voor het recht worden geëischt — en dat is de hierbedoelde algemeene verplichting — dan van een ander; pleegt hij een strafbaar feit, dan levert hij daardoor het bewijs, dat de beginselen der tucht nog niet voldoende tot hem zijn doorgedrongen, dat in die richting nog op hem moet worden ingewerkt. Lettende nu op dit dubbelslachtig karakter der bedoelde feiten, zal rechtens tuchtrechtelijke naast strafrechtelijke bestraffing, cumulatie van straf- en tuchtmiddel, mogelijk zijn, waarbij een beroep op den rechtsregel non bis in idem niet kan gelden (geenszins ligt hierin strijd met art. 68 W. v. S., waarin immers die rechtsregel is geformuleerd als het verbod van herhaalde s/ra/vervolging na een onherroepelijk vonnis van eenigen rechter). ^ Inderdaad zal echter zoodanige dubbele bestraffing in den regel zeer ongewenscht zijn; de militair zal eenvoudig rekenen met het feit, dat hij voor hetzelfde vergrijp tweemaal wordt gestraft en hierin eene grove onrechtvaardigheid zien. Temeer zal dit het geval zijn, waar verschillende tuchtstraffen vrijheidsstraffen zijn en alzoo overeenkomst vertoonen met de vrijheidsstraffen van het strafrecht. Zoo mogelijk moet derhalve de zaak met eene bestraffing worden afgedaan.
1) Ook in de thans nog geldende Reglementen van Krijgstucht wordt hetzelfde beginsel gehuldigd, zij 't ook in anderen vorm; verschillende der daarin opgesomde vergrijpen vallen in zwaarderen vorm öf onder een der artikelen van het C. W. (L. of Z.) of onder een der artikelen van het W. v. S.
*) Blijkens de formuleering van de nos. 2 tot 6 heeft de wetgever dit ruime standpunt niet ten volle erkend. Voor de mogelijkheid van krijgstuchtelijke afdoening worden nl. 2 eischen gesteld: 1°. het feit zij onbestaanbaar met de militaire tucht of orde; 2°. het feit zij van lichten aard. Van de feiten sub 2". en 4°. vermeld wordt ondersteld, dat zij van nature in strijd zijn met de militaire tucht of orde, zoodat alleen als eisch wordt genoemd, dat zij van genoegzaam lichten aard zijn; voor de feiten sub 3°. en 6°. vermeld worden de beide genoemde eischen gesteld, omdat zij van nature noch noodzakelijk in strijd worden geacht met de militaire tucht of orde, noch steeds van voldoend lichten aard voor krijgstuchtelijke afdoening; voor de sub 5°. vermelde feiten eindelijk wordt geen der beide eischen gesteld, omdat zij van nature worden geacht èn te zijn in strijd met de militaire tucht of orde èn tevens veelal van genoegzaam lichten aard voor krijgstuchtelijke afdoening.
*) Dit geldt volstrekt niet uitsluitend ten aanzien van het militair tuchtrecht, maar overal waar in eenigen bijzonderen kring disciplinaire maatregelen worden toegepast.



163
Wordt nu het feit sttafrechtelijk vervolgd, dan zal de militaire rechter bij de straftoeir.et.ng ook de schending der tucht in aanmerking nemen (zie art. 59) waarmede dan de zaak is beëindigd.
Doen zich daarentegen de feiten, waarvan ingevolge de nos. 2 tot 6 kriigs-
?7w LIfTf ,1S onder zoodanige omstandigheden voor,
dat het strafrechtelijk karakter op den achtergrond en de strijd met de eischen der lenjgrtucht op den voorgrond treedt, dan zal de bestraffing veilig aan de durapl.na.re autoriteit kunnen worden overgelaten. Indien het mogelijk ware alle omstandigheden waaronder die feiten kunnen worden gepleegd, te voorzien zou de wet zelve de splitsing kunnen maken. Waar dit natuurlijk onmogelijk is, moet m elk bijzonder geval de beslissing tusschen rechtsvervolging en disciplinaire bestraffing berusten bij de militaire autoriteit, waarbij ook de r*rsoonl.jkheid van den dader een element voor de beoordeeling zal 2jjn Het formeel militair strafrecht geeft voldoende waarborgen tegen ongemotiveerde verwijzing naar den strafrechter, terwijl aan den anderen kant zoo noodig alsnog strafrechtelijke vervolging kan plaats hebben, wanneer de zaak ten onrechte knjgstuchtehjk is afgedaan (zie art. 57); in het laatste ligt derhalve naast de contrfile door de meerderen van den strafoplegger uit te oefenen* een waarborg tegen onoordeelkundig gebruik of misbruik der bevoegdheid. *)
Na bovenstaande uiteenzetting van het stelsel van art. 2, zullen de verschillende nos. slechts weinig toelichting behoeven.
Ad no. 1. Van de eigenlijke krijgstuchtelijke vergrijpen kan in de wet slechts eene algemeene omschrijving worden opgenomen; elke poging om eene volledige speafieke opsomming te geven, zou ijdel blijken, omdat de militaire meratverphchtrngen, vooral de minder belangrijke, zoo veelvoudig en veelsoortig zijn en zoo afhankelijk van allerlei omstandigheden, dat ze alle onmogelijk zijn te vooraen, veel minder nog in bijzonderheden te omschrijven. W.Ide men het beproeven, dan zou toch ten slotte eene algemeene bepaling als aanvulling moeten d.enen, waardoor tevens de overbodigheid der voorafgaande opsomming zou worden aangetoond. *) Tegen willekeur in het opleggen van sttaffen kan .alleen worden gewaakt door eene behoorlijke controle van de zijde der hoogere superieuren en door het recht van beklag, aan den gestrafte toegekend.
Hiervoor is reeds opgemerkt (bldz. 158), dat destijds door de Regeering werd toegezegd een reglement, bevattende o. m. eene enuntiatieve opsomming van knjgstuchtel.jke vergrijpen en dienende als waarschuwing en herinnering- tegen zoodanige opsommmg in een reglement, dat zoo . noodig gemakkelijk kan worden aangevuld, bestaat geen bezwaar, mits slechts de omschrijving in de wet ruim gesteld zij.
T™a™™ djt reglement is in de vergadering der Tweede Kamer van 22 Mei 1902 (Handelingen 1901-1902, bldz. 1397) door den toenmahgen Minister van Oorlog Bergansius, mede namens zijn ambtgenoot van Marine, de toezegging gedaan, dat het zou zijn een dienstvoorschrift in den zin van art. 119 (thans 135) W. v. M. S. Naar aanleiding van een desbetref-
») Opdat de bepaling van art. 57 tot haar recht zal kunnen komen, zijn art. 8 R. Z. en art 10 K. Z. gewijzigd. Zie de artt. 35 en 49 Inv. 1921.
*) Ook de Reglementen van Krijgstucht bevatten, naast de enunciatieve en dus in de wet geheel overbod.ge opsommmg van eenige disciplinaire vergrijpen, eene algemeene omschrijving die even ruim is als rhe van art. 2, no. I, W. K. (zie artt. 27 R. K. L 28 R K Z )



164
rende vraag van de Bijzondere Commissie der Tweede Kamer, in wier handen het ontwerp van wet tot invoering van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht was gesteld (Voorloopig Verslag; Bijlagen 1920—1921, 78), hebben de Ministers van Justitie, van Marine a.i., van Oorlog en van Koloniën geantwoord, dat zij meenden de bedoelde uitlating van den Minister van Oorlog Bergansius te mogen opvatten als de persoonlijke zienswijze van dien bewindsman en van diens toenmaligen ambtgenoot van Marine. Zij wezen er voorts op dat het door de Commissie 1912 ontworpen reglement *) duidelijk blijk gaf niet te willen zijn een dienstvoorschrift in den zin van art. 119 (thans 135) W. v. M. S. en van art.. 2 W. K. Het ware dan ook niet te aanvaarden, dat elk opzettelijk met-naleven van dat reglement als misdrijf zou zijn aan te merken. Het was gedacht als een leerboek voor de militaire tucht, al bevatte het tevens materiaal voor een desgewenscht uit te vaardigen dienstvoorschrift, waarvan het opzettelijk niet-nakomen misdrijf zou opleveren. (Memorie van Antwoord. Bijlagen 1920—1921, 78). In de vergadering der Tweede Kamer op 18 Mei 1921 is deze aangelegenheid andermaal ter tafel gebracht, zulks in verband met verbod te vloeken, door den heer Duymaer van TwiST. De Minister van Justitie heeft toen aanleiding gevonden duidelijk in het licht te stellen, dat het te ver zou gaan te willen, dat alle bepalingen van het ontworpen reglement zouden moeten zijn dienstvoorschriften in den zin van art. 135 W. v. M. S., met zijne betrekkelijk hooge strafbedreiging. (Handelingen 1921—1922, bldz. 2449 v.v.)
„Alle niet in eenige strafwet omschreven feiten". „Strafwet" is hier genomen in den ruimen zin; daaronder zijn ook begrepen de algemeene maatregelen van bestuur en de strafrechtelijke verordeningen van lagere wetgevers (vgl. artt. 2 v.v. jo. 91 W. v. S.).
Ad no. 2. Al die feiten zijn opgenomen, waarvan men vormen kan denken zóó licht, dat daardoor de algemeene rechtsorde weinig of niet zal worden aangerand, maar wel de orde in den bepaalden militairen kring.
„Naar het oordeel van den tot straffen bevoegden meerdere tot wiens kennis het is gebracht of aan wien de verdere behandeling der zaak wordt opgedragen". Wanneer een hooggeplaatst officier kennis heeft gekregen van een begaan vergrijp, zal het dikwerf voorkomen, dat hij van zijne bevoegdheid om zelf te dier zake straf op te leggen geen gebruik maakt, doch de zaak ter verdere behandeling overlaat aan dien meerdere, tot wiens werkkring de bestraffing van dergelijke vergrijpen behoort. In zoodanig geval is het natuurlijk deze laatste, die zal hebben te oordeelen over de vraag of de zaak krijgstuchtelijk kan worden afgedaan, dan wel of de krijgsraad daarvan kennis zal moeten nemen. In de opdracht „tot verdere behandeling kan dienaangaande niets beslist worden.
Ad no. 3. Schijnbaar ligt in deze bepaling eene bevoorrechting van den militair: terwijl de met-militair zich voor de genoemde feiten voor den rechter te verantwoorden heeft, zal de militair in vele gevallen van eene rechtsvervol-
x) De Commissie 1912 had een „Reglement betreffende de Krijgstucht" ontworpen, dat als Bijlage IX aan het Rapport 1917 is toegevoegd. Art. 38 van dat ontwerp hield o. m. in: „Dit reglement, zonder zelf te zijn een dienstvoorschrift in den zin van art. 119 (thans 135) W. v. M. S., heeft onder meer de strekking, de grondslagen van de krijgstucht te omschrijven en ... . enz.". Gelijke bepaling wordt thans aangetroffen in art. 15, tweede lid, R. K. 1922, hetwelk een omwerking is van het gelijknamige reglement, ontworpen door de Commissie 1912.



165
ging bevrijd blijven. Doch ook slechts schijnbaar, wanneer men n.1. in aanmerking neemt, dat ook in de gewone maatschappij delicten van zeer weinig beteekenis met toepass.ng van het opportuniteitsprincipe meestal niet worden vervolgd; dat eene krijgstuchtelijke straf dikwijls vrij wat beter aan het doel zal kunnen beantwoorden dan eene straf van het gemeene recht, alweer met het oog op de schendmg der militaire tucht of orde, zich in het delict openbarende; dat de disciplinaire straffen èn wat haren duur èn wat hare zwaarte, èn wat hare nawerking betreft, niet voor die van het gemeene recht behoeven onder te doen; dat deze bepaling slechts eene bestendiging is van het bestaande^stelsel, hetwelk m de practijk goed heeft gewerkt (zie artt. 20 R. K. t.' ^ K" 'r L >' ?■* emdehJk. °°k ni<* weer art. 57 als correctief kan dienen bij ongerechtvaardigde disciplinaire afdoening.
Ad no. 4. Ten aanzien van de zeemacht is in deze bepaling bestendiging van den bestaanden toestand gelegen (zie art. 156 C.W. Z.), met dit onderscheid dat nu ook kleine verduisteringen disciplinair kunnen worden afgedaan. Door de vermelding der artt. 310 en 321 W. v. S. blijkt duidelijk, dat bij diefstal ot verduistering onder verzwarende omstandigheden nimmer lerijgstuchtelijke afdoening is toegelaten. Bij tweede herhaling is eveneens krijgstuchtelike afdoening uitgesloten, onverschillig of de vorige feiten zijn gepleegd onder een vorig dienstverband of zelfs vóór de indiensttreding. - Zie voorts bii no. 5.
Ad no. 5. Wettelijke sanctie — met eenige uitbreiding — wordt hier gegeven' aan de bestaande practijk; het kan toch niet noodig en niet gewenscht worden geacht, voor deze feiten den militair steeds voor den rechter te doen terechtstaan. — Zie voorts bij no. 3.
U J L r i6-- Ki art',24 InV- 1921 " no- 6 SewW omdat het meer en meer gebruikelijk ,s geworden - vooral in gemeentelijke verordeningen - om op overtredingen met alleen geldboete als hoofdstraf te stellen, doch om daarnaast de gelegenheid te geven tot het opleggen van hechtenis. De beteekenis van no 6 was derhalve allengs eene betrekkelijk veel geringere geworden dan bi, de behandeling van de W. K. bedoeld is. Ook kan men tegenwoordig bezwaarlijk volhouden dat uit de omstandigheid, dat tegen eene overtreding alleen geldboete is bedreigd, mag worden afgeleid, dat eene zoodanige overtreding steeds een minder ernstig karakter draagt dan die, waarop ook hechtenis is gesteld. Er bestaan overtredingen, waarop hechtenis is gesteld van met meer dan zes dagen of geldboete van ten hoogste vijf en twintig gulden, en aan den anderen kant overtredingen, waartegen alleen geldboete is bedreigd doch tot eene hoogte van vijf duizend gulden. Door no. 6 aan te vullen, als >s bepaald m art 24 Inv 1921, kan zonder bezwaar krijgstuchtelijke afdoening werden mogelijk gemaakt van alle overtredingen, waarop niet uitsluitend hechtenis is gesteld. Zie voorts bij no. 3.
§ III. Krijgstuchtelijke straffen. AFDEELING I.
In het algemeen.
Heeft de wetgever bij de samenstelling van het stelsel der straffen, die ter zake van misdrijven kunnen worden uitgesproken, gestreefd naar groote een-



166
voudigheid en beknoptheid, ten aanzien van de krijgstuchtelijke straffen heeft hij daarentegen voor eene groote verscheidenheid gezorgd en eene zeer ruime keuze gegeven, en terecht. Deze straffen toch behooren zeer in het bijzonder het karakter van maatregelen van militaire vorming en opvoeding te bezitten, waarbij ook de preventieve werking van groote beteekenis moet worden geacht; en dat deze maatregelen van zeer onderscheiden soort moeten zijn en ver uiteenloopende strekking behooren te hebben, springt terstond in het oog, wanneer men bedenkt, èn van hoe velerlei aard de vergrijpen tegen de militaire tucht of orde zijn, ter zake waarvan straffen zijn te bepalen, èn van hoe verschillenden rang, stand en ontwikkeling de personen zijn, op wie zij zullen worden toegepast.
Deze groote verscheidenheid maakt het dan ook mogelijk, dat het strafstelsel kan gelden zoowel voor land- als zeemacht; de tuchtrechter, die niet alleen met het vergrijp, maar ook met alle omstandigheden betreffende den persoon van den overtreder rekening heeft te houden (zie art. 37), zal tevens in aanmerking nemen of deze behoort tot de land- of tot de zeemacht en de meest geëigende straffen toepassen.
De groote vrijheid van beweging, ook in de keuze der straffen aan den strafoplegger gegeven, moet voor dezen reden te meer zijn om nauwgezet te wikken en te wegen, opdat geen willekeur in de plaats trede van oordeelkundige toepassing der wet. Enkele waarborgen tegen lichtvaardige toepassing en misbruik zijn, naast het recht van beklag, gegeven in de artt. 50 en 70.
In hoofdzaak sluit het strafstelsel zich aan bij den thans bestaanden toestand.
Als lichtste hoofdstraf voor alle militairen is opgenomen de berisping (tot nu toe alleen bekend voor de officieren en onderofficieren der zeemacht); van het gros der militairen kan worden verwacht, dat zij voor eene met ernst en waardigheid door hun superieur gegeven berisping alleszins gevoelig zullen zijn. Het spreekt wel van zelf, dat deze straf niet zal worden toegepast, wanneer daarvan geene uitwerking te verwachten is; immers, de vrijheid aan den strafoplegger gelaten, sluit de verplichte toepassing van eenige disciplinaire straf uit.
Met loslating van de thans gebruikelijke benaming van politiekamer, provoost, provoostarrest (de straf van het cachot of gat is geheel vervallen) worden nu in de wet alle vrijheidsstraffen aangeduid door (licht, verzwaard en streng) arrest. Zoowel door de wijze van executie als door de facultatieve verbinding met de bijkomende straffen, kan aan de arreststraffen de noodige intensiteit worden gegeven, opdat de militaire autoriteit tegenover de minder goed gezinde of weerbarstige naturen niet onmachtig sta.
Ingevolge art. 25 Inv. 1921 is, naar aanleiding van eene opmerking der Bijzondere Commissie, in de artt. 4 en 5 W. K. bepaald, dat het streng arrest niet wordt opgelegd aan een minderjarige, die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft. Inderdaad zijn aan de straf van streng arrest voor jeugdige militairen bezwaren verbonden, en verdient het aanbeveling ook in het tuchtrecht voor zoover mogelijk rekening te houden met den geest van de Kinderwetten. Aansluiting is thans verkregen met artt. II der Additioneele Bepalingen R. Z. en R. L. (artt. 45 en 56 Inv. 1921). De Bijzondere Commissie was eenstemmig van oordeel, dat óók het verzwaard arrest niet zou mogen worden toegepast op een minderjarige, die den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt. In de Memorie van Antwoord is daartegen aangevoerd, dat wanneer behalve streng ook zwaar arrest zou worden uitgeschakeld, na de straf van licht arrest geen zwaardere straf zou kunnen worden opgelegd dan plaatsing



167
in eene tuchtklasse en misschien in enkele gevallen verlaging, terwijl de mogelijkheid om een jeugdigen overtreder gedurende eenigen tijd af te zonderen van andere militairen, in wier midden hij aan boord of in eene kazerne verblijft, te eenenmale uitgesloten zou zijn. Bij aanvaarding van het voorstel van de Bijzondere Commissie, ook ten aanzien van het verzwaard arrest, zou de keuze in de straffen voor jeugdige militairen niet niim genoeg zijn, waarbij in het oog is te houden, dat de straf van licht arrest, opgelegd aan boord van een varend schip, geene beteekenis heeft, tenzij deze straf gepaard gaat met inhouding van soldij.
Van de vermelding der krijgstuchtelijke straffen op een conduite-boekje (zeemacht) of straflijst (landmacht) wordt in de wet geen gewag gemaakt; dit is een maatregel van zuiver administratieven aard, die alzoo bij de reglementen moet worden voorgeschreven. Als bedoeling is echter uitgesproken, dat alle straffen, zonder uitzondering, daarop zullen worden vermeld; dus ook de berisping en de strafdienst. *) Immers, een volledig overzicht van de reeds opgelegde straffen is een belangrijk hulpmiddel bij de beoordeeling van karakter en het verleden van den militair, waardoor het doen van eene juiste keuze wordt vergemakkelijkt, wanneer eene nieuwe straf moet worden opgelegd.
Als algemeene opmerking moge nog gelden, dat geen straf denkbaar is, waaraan met ettelijke nadeelen en bezwaren zijn verbonden; bij de beantwoording der vraag of zij eene plaats in het strafstelsel verdient, moet nauwkeurig worden nagegaan of de voordeden niettemin overwegend zijn, d. w. z. of de straf — wel niet in alle, maar toch in vele gevallen van disciplinaire tekortkoming — doelmatig kan zijn, een factor die bij het tuchtrecht zoo sterk op den voorgrond treedt.
Artikel 3.
De krijgstuchtelijke straffen voor officieren zijn: (W. K. 29.) 1°. berisping; (W. K. 6.)
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 8, 11—15, 25, 28, 52.)
3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen. (W. K. 10—15, 25—28, 520
Ad no. 1. Zie de algemeene aanteekening bij § III.
Ad nos. 2 en 3. Het licht arrest komt voor de officieren der landmacht in vervanging van het kamerarrest (met acces en dus) met waarneming van dienst,
voor die der zeemacht van het huis- of hutarrest met waarneming van dienst; het streng arrest vervangt voor de officieren der landmacht het kamerarrest (zonder acces en dus) zonder waarneming van dienst, — voor die der zeemacht het huis- of hutarrest zonder waarneming van dienst.
Ter wille van het prestige der officieren, is zooveel mogelijk gezorgd, dat de tenuitvoerlegging dezer vrijheidsstraffen plaats vindt, zonder dat de minderen daarvan kennis dragen. 2)
Artikel 4.
De krijgstuchtelijke straffen voor onderofficieren zijn: (W K 29 —
W. v. M. S. 68, eerste lid.) ' " '
*) Veelal werd bij de landmacht, in strijd met de bepaling van art. 54 R. K. L., het straf exerceeren niet in de straflijst ingeschreven.
*) Om dezelfde reden, en ook omdat zij is gebleken onnoodig te zijn, is de provooststraf voor de omaeren der landmacht (art. 28 R. K. L.) afgeschaft; evenmin zijn de bepalingen van de artt. 40 en 4/ K. K. L. in de wet opgenomen.



168
A. Hoofdstraffen.
1°. berisping; (W. K. 6.)
2°. voor onderofficieren der zeemacht die een minderen rang dan ' dien van sergeant bekleeden: strafdienst, ten minste 1 en ten hoogste *2 uur per dag, gedurende ten hoogste 8 dagen; (W. K. 7, 8, derde lid.)
3°. de verplichting om ten hoogste 2 uur vóór het avondappèl in de kazerne of het kwartier of aan boord terug te zijn en aldaar te verblijven, tenzij de gestrafte daarbuiten dienst heeft te verrichten, gedurende ten hoogste 14 dagen; 4°. licht arrest van ten hoogste 21 dagen; (W. K. 8, 11—15, 25, 28, 52.) 5°. verzwaard arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 9, 11—15, -25, 28, 52.)
6°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; deze straf wordt niet opgelegd aan een minderjarige die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft;1) (W. K. 10—15, 25—28, 52.)
7°. verlaging. (W. K. 16, 17. — W. v. M. S. 6, b, no. 2, 25.)
B. Bijkomende straffen. 1°. inhouding van soldij; (W. K. 25.)
2°. voor onderofficieren die een minderen rang dan dien van sergeant bekleeden: vermindering van kost. (W. K. 26.)
Artikel 5.
De krijgstuchtelijke straffen voor mindere militairen zijn: (W. K. 29.
— W. v. M. S. 68, tweede lid.)
A. Hoofdstraffen.
1°. berisping; (W. K. 6.)
2°. strafdienst, ten minste 1 en ten hoogste 2 uur per dag, gedurende ten hoogste 8 dagen; (W. K. 7, 8, derde lid.)
3°. de verplichting om ten hoogste 2 uur vóór het avondappèl in de kazerne of het kwartier of aan boord terug te zijn en aldaar te ver* blijven, tenzij de gestrafte daarbuiten dienst heeft te verrichten, gedurende ten hoogste 8 dagen;
4°. licht arrest van ten hoogste 21 dagen; (W. K. 8, 11—15, 25, 28, 52.)
5°. verzwaard arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 9, 11—15, 25, 28, 52.)
6°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; deze straf wordt niet opgelegd aan een minderjarige die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft; *) (W. K. 10—15, 25—28, 52.)
7°. verlaging in klasse, indien de gestrafte behoort tot een onderdeel der krijgsmacht waarbij de mindere militairen in klassen zijn verdeeld; (W. K. 16, 17. — W. v. M. S. 6, b, no. 2, 25.)
8°. plaatsing in eene tuchtklasse. (W. K. 18—24.)
B. Bijkomende straffen. 1°. inhouding van soldij; (W. K. 25.) 2°. vermindering van kost; (W. K. 26.)
3°. verbod om buiten dienst wapenen te dragen. (W. K. 27.)
) Bij art. 25 Inv. 1921 is de zinsnede „deze straf
. enz." toegevoegd.



169
Ad artt. 4 en 5 A, no\ Zie de algemeene aanteekening bij § III.1)
\A\ v t m \ i L *? de F"0"** kan de strafdienst ^rden opgelegd tegelijk met licht arrest (art. 8, derde lid).2)
Voor de hoogere onderofficieren van de zeemacht werd de straf minder doelmatig, voor de lagere echter onmisbaar geacht, vooral omdat aan boord van een varend schip anders dikwerf geen geschikte straf kan worden opgelegd; het hcht arrest mist dan vrijwel alle beteekenis, terwijl er toch behoefte bestaat aan eene straf hchter dan het verzwaard arrest en gevoeliger dan de berisping. Is men wel ,n de gelegenheid hun eene andere doeltreffende straf te doen ondergaan dan zal dat in den regel de voorkeur verdienen.
Voor de onAwofficiwen der landmacht is de straf van strafdienst niet in de wet opgenomen. Zij Werd onnoodig geacht, omdat er voor hen eene ruime keuze van geschikte straffen bestaat, en ongewenscht, omdat er onmiskenbare nadeelen aan verbonden a,n; zoo zal het prestige van den meerdere er onder moeten hjden, wanneer de mindere weet, misschien zelfs ten onrechte ver^ moedt, dat de onderofficier, met het bevel over het strafpeloton belast, zelf ook gestraft is; voorts zal het vervullen van eenigen dienst als straf in den regel met plaats hebben op de wijze, als van dienstverrichtingen mag en moet worden gevorderd Ofschoon deze bezwaren evenzeer gelden ten aanzien van de onderofficieren der zeemacht, ,s toch voor hen deze straf gehandhaafd: het bovengenoemde voordeel van het behoud dezer lichte straf werd bevonden zwaarder te wegen dan de daaraan verbonden nadeelen.
Is reed* in het algemeen oordeelkundige toepassing van disciplinaire straffen een dringende eisch, >n hooge mate geldt dit ten aanzien van den strafdienst voor de mindere militairen van land- en zeemacht. Voor hen toch bestaat die straf uitsluitend of voornamelijk in exerceeren, zoodat als straf wordt verricht wat tot hunne oefening behoort, en al moge hieruit volstrekt niet zijn at te leiden, dat die straf daarom ten allen tijde afkeuring verdient, toch zij voorzichtigheid aanbevolen, opdat hare toepassing niet in strijd kome met het paedagog.sch beginsel, dat bij elke discipunaire straf op den voorgrond moet staan. De straf kan moeilijk worden gemist met het oog op omstandigheden waarin voor aanwending van andere straffen weinig of geen gelegenheid bestaat (b.v m kampen of kantonnementen) of waarin deze weinig beteekenis zouden hebben (b.v. aan boord van een varend schip).
„Ten minste 1 en ten hoogste 2 uur per dag". Het vaststellen van den duur m volle uren wordt met geëischt; dus b.v. ook 5 kwartier, anderhalf uur, enz „gedurende ten hoogste 8 dagen". Deze termijn is niet langer gesteld, omdat eene langdurige straf voor een licht vergrijp allicht ontevredenheid en wrevel zou wekken waardoor het doel der straf zou worden gemist. Om deze reden is dan ook bij uitzondering de reeds vermelde bevoegdheid gegeven om bij de zeemacht twee hoofdstraffen, strafdienst en licht arrest, met elkaar gepaard te doen gaan; door verscherping der straf kan zij binnen een korteren termijn afloopen waarbij nog komt dat aan boord de gelegenheid om enkele soorten van straffen aan velen gelijktijdig te doen ondergaan, meestal zeer beperkt is, zoodat daar vooral de keuze van strafmiddelen ruim dient te zijn.
J) De in het R. K. L. voorkomende lichte straffen van stadsarrest voor onder-officieren en
wèintT Tv?Werkt0eren w minderen' als —Hijk toepa bTr of
weinig doelmatig in de W. K. met opgenomen.
wo?dennhOUd'n8 **** Vermindefing van kort kunne» ni* ™eer met deze straf verbonden



170
Ad artt. 4 en 5, A, no. 3. Op de onderofficieren en minderen der zeemacht zal deze straf in den regel niet toegepast kunnen worden. In enkele gevallen evenwel, b.v. ten aanzien van hen die aan den wal gekazerneerd of op schepen binnengaats geplaatst zijn, zal de straf even goed als voor de militairen der landmacht uitvoerbaar zijn.
Zij schijnt te verkiezen boven de administratief toegepaste schorsing der doorloopende „permissie" om uit te blijven na hèT avondappèl: 1°. omdat deze maatregel natuurlijk alleen kan worden toegepast op de weinigen, aan wie zoodanige doorloopende vergunning ingevolge de administratieve voorschriften wordt verleend; *) 2°. omdat die doorloopende permissie toch altijd een gunst blijft, en intrekking eener gunst niet als eene straf kan worden beschouwd; 2) 3°. omdat de nu opgenomen straf veel gevoeliger zal zijn en zij daarenboven den gestrafte op uren waarop tapperijen enz. het meest bezocht worden, daarvan verwijderd zal houden, waardoor zij eene uitnemend preventieve werking zal hebben. *) De straf kan als 't ware worden aangemerkt als een arrest voor korter tijd dan anders kan worden gegeven, zoodat zij als overgang van de berisping tot het licht arrest aanbeveling verdient.
De maximum-termijn is betrekkelijk kort gesteld. In de omstandigheid toch, dat de gestrafte zelf voor de uitvoering dezer straf moet zorgen, zal, indien de termijn te lang genomen wordt, somtijds voor hem eene aanleiding kunnen liggen om zijne verplichting niet na te komen, en zich alzoo aan een nieuw vergrijp schuldig te maken. Daar men ter zake meer zelfbeheersching en wilskracht bij den onderofficier mag eischen dan bij den minderen militair, is dan ook voor dezen de maximum-termijn korter gesteld dan voor eerstgenoemden.
„In de kazerne of het kwartier of aan boord". Hieruit volgt, dat de straf met kan worden toegepast op de militairen, die in eene afzonderlijke woning buiten kazerne of kwartier, of buiten boord zijn gehuisvest; onder „kwartier is dan te verstaan de verblijfplaats van troepen bij inkwartiering (vgl. art. 8, waarin „woonverblijf naast „kwartier" is genoemd).
Ad artt. 4 en 5, A, no. 4. Het licht arrest komt voor de onderofficieren en minderen der landmacht in vervanging van het kwartierarrest, — voor die der zeemacht van het scheepsarrest. Voor den onderofficier of mindere der zeemacht, ingescheept aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats, kan het gepaard gaan met eene inhouding op de soldij (art. 25, eerste lid). Zie ook art. 8, derde lid.
) Vgl. o. m. de Reglementen op den Inw. Dienst. *) De doorloopende permissie moet worden aangemerkt als een uitdrukkelijk toegekend voorrecht, verbonden aan een bepaald aantal dienstjaren, onder voorwaarde dat er geen aanleiding is dat voorrecht te ontnemen; hier is de gunst dus regel, maar blijft niettemin gunst (zie de formuleering in het desbetreffende artikel van het Reglement op den Inw. Dienst). Bovendien kan aan alle militairen eene gunst, b.v. verlof of permissie om na het avondappèl uit te blijven, worden verleend als belooning voor goed gedrag en dienstijver. Het intrekken nu van eene doorloopende of het onthouden van eene bijzondere gunst kan wel als „tuchtmiddel** worden beschouwd, maar bezit niet het karakter van eene straf. Een- „tuchtmiddel kan niettemin gevoelig treffen; soms gevoeliger dan de straf, waarvan de toepassing van het „tuchtmiddel" het gevolg is. Het schijnt wel aanbeveling te verdienen, mede in verband met de aanstaande inwerkingtreding der W. K.., eene herziening ter hand te nemen van de bij de zeemacht en bij de landmacht bestaande bepalingen ten aanzien van toepassing van „tuchtmiddelen", in den zin als hier bedoeld.
) Zoo zal toepassing dezer straf gunstige uitwerking kunnen hebben op den militair, die herhaaldelijk iets te laat thuis komt of van wien bij thuiskomst herhaaldelijk blijkt, dat hij, zonder bepaald dronken te zijn, iets te veel heeft gebruikt.



171
Ad artt. 4 en 5, A, no. 5. Het verzwaard arrest komt voor de onderofficieren der landmacht in vervanging van het kamerarrest (en de politiekamer), — voor die der zeemacht van het hutarrest, — voor de mindere militairen der landmacht van de straf- of politiekamer, terwijl deze straf voor de mindere militairen der zeemacht nieuw wordt ingevoerd. Voor den onderofficier en mindere der zeemacht, ingescheept aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats kan het verzwaard arrest gepaard gaan met eene inhouding op de soldij (art. £>, tweede lid).
Ad artt. 4 en 5, A, no. 6. Het streng arrest komt voor de onderofficieren en mimleren der landmacht m vervanging van de provoost (de straf van het cachot of gat is vervallen), — voor die der zeemacht van het provoostarrest. JJeze strat kan! voor alle onderofficieren en minderen gepaard gaan met inhoudingder soldij. — voor de onderofficieren beneden den rang van sergeant en voor de mindere militairen met vermindering van kost, — en voor de mindere militairen met het verbod om gedurende zekeren tijd buiten dienst wapenen te dragen (artt. 25, derde lid, 26 en 27). *)
Ad artt. 4 en 5, A, no. 7. De verlaging zal op de onderofficieren in het algemeen en op die van hoogeren rang in het bijzonder, als zijnde voor hen de zwaarste disaphnaire straf, slechts in buitengewoon ernstige gevallen van disciplinaire tekortkoming behoeven te worden toegepast. Maar voor die gevallen is zij dan ook noodig. Er kan zeer goed aanleiding zijn tot verlaging, zonder dat er termen zijn om den onderofficier voor den krijgsraad te brengen. Waar men- mocht meenen, dat de straf van verlaging den hoogeren onderofficier te zwaar zal treffen, daar dient te worden opgemerkt, dat wanneer voor hem die straf niet bestond, toch de bevoegdheid zou moeten worden gegeven, met uitbreiding van de bepaling van art. 69, hem uit den dienst te verwijderen bij herhaald en aanhoudend wangedrag, enz.; nu kan nog worden beproefd hem door verlaging tot inkeer te brengen, waardoor hij nog in de gelegenheid is zijn vorigen rang opnieuw te verwerven.
De verlaging in klasse van mindere militairen — thans alleen bestaande
aj zeemacnt — kan nu ook toepassing vinden bij de landmacht.
Ad art. 5, A, no. 8. Voor de mindere militairen der zeemacht zal deze straf een ernstiger karakter verkrijgen dan de thans bestaande plaatsing in eene strafklasse; voor de mindere militairen der landmacht zal zij in hoofdzaak overeenkomen met de thans bestaande plaatsing in „eene afzonderlijke of tweede klasse".
Ad artt. 4 en 5, B, no. I. Tegen deze bijkomende straf werden bij de behandeling van het ontwerp als bezwaren aangevoerd, dat de geringe soldij van den militair eene inhouding niet toelaat, dat niet alleen de gestraften zelf, maar ook eventueel hunne gezinnen worden getroffen, en dat de straf, met het oog op de verschillende financieele positie der militairen, allen niet op gelijke wijze kan bereiken. 2) Mede naar aanleiding van deze bezwaren werd in art. 25 eene beperking aangebracht, zoodat nu bij licht en verzwaard arrest inhouding op de soldij alleen kan worden toegepast op onderofficieren en mindere rnili-
J) De thans bij de provooststraf nog facultatief bestaande sluiting in de boeien is vervallen. ...J 'aatste bezwaar zou evenzeer kunnen worden aangevoerd tegen elk boetestelsel; natuurlijk zal de strafoplegger, bij de overweging der vraag of en in hoever in een bepaald geval deze bijkomende straf dient te worden opgelegd, ook met den financieelen toestand van den gestrafte rekening houden, evenals met de omstandigheid of deze een gezin heeft.



172
taken der zeemacht, ingescheept aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats; het behoud van de bijkomende straf werd in die gevallen noodig geoordeeld, omdat anders die straffen te weinig beteekenis zouden hebben. Voor de landmacht is dus de inhouding van soldij alleen bij streng arrest mogelijk.1)
Ad artt. 4 en 5, B, no. 2. Deze bijkomende straf kan alleen worden toegepast bij streng arrest, opgelegd aan onderofficieren beneden den rang van sergeant en aan mindere militairen; zij heeft alleen ten doel, zoo noodig, de straf te verscherpen, geenszins om lichamelijk nadeel toe te brengen. Art. 26, tweede lid, omschrijft, wat onder vermindering van kost te verstaan is; de hoeveelheid voedsel is voldoende, doch het bestaat slechts uit brood en water.
Ad art. 5, B, no. 3. Ook deze bijkomende straf, alleen geldende voor de mindere militairen, is slechts toepasselijk bij streng arrest. Het spreekt wel van zelf, dat deze bepaling geenerlei inbreuk maakt op de bevoegdheid om bij administratieven maatregel vast te stellen of en in hoever de militairen in het algemeen buiten dienst wapenen zullen dragen. *)
Artikel 6.
De berisping van den officier geschiedt mondeling, of schriftelijk bij gesloten brief, door den straf oplegger.
De berisping van den onderofficier en van den minderen militair geschiedt mondeling door den strafoplegger of, indien dit niet doenlijk is, door een anderen meerdere van zijnentwege, of wel schriftelijk bij gesloten brief door den strafoplegger.
De mondelinge berisping geschiedt öf zonder dat daarbij bijzondere vormen in acht genomen worden, öf, indien dit door den bestraffenden meerdere noodzakelijk geacht wordt, na bijroeping en ten aanhooren van een of meer andere militairen van niet lageren rang en, wat den officier betreft, bovendien van niet minderen ouderdom in rang, dan de gestrafte.
Eene aanmerking of terechtwijzing waarbij de tot straffen bevoegde meerdere niet uitdrukkelijk te kennen geeft, dat zij als straf van berisping moet worden beschouwd, geldt niet als straf. (W. K. 3—5.)
Deze formeele berisping kan geschieden mondeling hetzij zonder, hetzij met inachtneming van bijzondere vormen, of schriftelijk., en wel steeds door den strafoplegger zelf, met deze uitzondering, dat zoo noodig de strafoplegger het toedienen eener mondelinge berisping aan een onderofficier of mindere, kan opdragen aan een onder zijne bevelen staanden officier of onderofficier. Van de wijze van uitvoering der straf behoort in de straflijst of in het conduite-boekje te blijken.
Het slot van het artikel strekt, om de mogelijkheid open te laten tot het maken van gewone aanmerkingen of het geven van terechtwijzingen, hetgeen in den dienst dikwijls onvermijdelijk is, soms zelfs ten aanhoore van inferieuren.
) Met vrucht zal inhouding kunnen worden toegepast, wanneer de straf van streng arrest wordt opgelegd ter zake van dronkenschap.
2) In de Reglementen op den Inw. Dienst is tot nu toe het verbod om buiten dienst wapenen te dragen als administratieve maatregel opgenomen; het wordt alleen toegepast (imperatief) op de manschappen, die zich schuldig maken aan dronkenschap of aan het plegen van ongeregeldheden en vechterijen, of die herhaaldelijk zonder vergunning uitblijven of uitgaan na gezetten tijd.
Het voorschrift vindt geene „feitelijke" toepassing meer, daar tegenwoordig de minderen van de landmacht, evenmin als die der zeemacht, buiten dienst wapenen dragen.



173
Artikel 7.
De strafdienst bestaat:
A) voor de onderofficieren der zeemacht: in het doen exerceeren van of in het houden van toezicht over de met strafdienst gestrafte mindere mihtairen, of in het doen van anderen dienst, overeenkomende met den rang en de betrekking van den gestrafte; (W. K. 8, derde lid ) , ' v?or d?, ™"»«ere militairen der zeemacht: in exerceeren, met of zonder volledige uitrusting, of, zoo noodig, in het doen van anderen
Se.-^TtTd^lSf ^ 8taDd Cn ^ betrekldng ^
C) voor de mindere niiiitairen der landmacht: in exerceeren met or zonder volledige uitrusting;
alles op de door den commandeerenden officier te bepalen werkdagen, in de vnje uren van den gestrafte. (W. K. 4, 5.)
Zie vooraf bij artt. 4 en 5, A, no. 2. , Bi?.. de Smacht bestaat de strafdienst uitsluitend in strafexerceeren, terwijl bij de zeemacht aan de onderofficieren en zoo noodig ook aan de mindere militairen alle zoodanige dienst als strafdienst kan worden opgelegd, die overeenkomt met den rang of stand en de betrekking van den gestrafte; andere werkzaamheden dan die welke hem ook als gewone dienstwerkzaamheden kunnen worden opgedragen, mogen hem alzoo niet worden opgelegd.
Up de bezwaren, die verbonden zijn aan het doen commandeeren van het strafpeloton door een met strafdienst gestraften onderofficier, werd reeds gewezen; toch is ook deze wijze van uitvoering der straf voor den onderofficier der zeemacht in het artikel opgenomen, omdat anders, ook al is er een onderofficier met strafdienst gestraft, toch een niet gestraft onderofficier met dat commando zou moeten worden belast, hetgeen vooral op kleine schepen tot eene niet volstrekt noodzakelijke verzwaring van dienst aanleiding zou geven.
Met opleggen van strafexerceeren aan mindere militairen zal met veel oordeel moeten geschieden, terwijl tevens de uitvoering niet mag ontaarden in kwelling, waardoor verbittering wordt gewekt; temeer zou dit gevolg hoogst nadeehg zijn, waar immers als strafmiddel is gekozen eene verrichting die deel mtmaakt van de militaire opleiding; de strafdienst blijve, volgens de bedoeling van den wetgever, eene lichte straf. Wordt het strafexerceeren in een bepaald geval onoordeelkundig geacht, b.v voor oudere militairen, dan T j 1deL.Zeem1achi (,,zo° noodig") een andere dienst als straf worden opgelegd, ) bij de landmacht zal dan eene andere straf moeten worden gekozen.
Artikel 8. Het licht arrest wordt ondergaan: A) door den officier:
1°. te land: in zijn woonverblijf, tent of kwartier of, op bivouak op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen
J&ï** boord,van een oorlogsvaartuig: in de voor zijn gewoon verbüjt bestemde localiteit;
J) Bij de ^handeling van het ontwerp werd de wenschelijkheid uitgesproken en door de RepLats^ebbTn straf««ceeren en andere strafdiensten zooveel mogelijk aan boord moeten



174
B) door den onderofficier en den minderen militair:
1°. te land: in de kazerne, het kwartier of zijn woonverblijf of, indien hij gekantonneerd, gekampeerd of gebivouakeerd is, op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen plaats;
2°. aan boord van een oorlogsvaartuig: op het schip.
Door de militairen wien aan boord van een oorlogsvaartuig een verblijf is aangewezen, wordt het licht arrest, zoo mogelijk, aan boord ondergaan.
Bij de zeemacht kan deze straf gepaard gaan met die van strafdienst.
(W. K. 7, A en B.)
De militair die licht arrest ondergaat is niet uitgesloten van het verrichten van dienst. (W. K. 3—5. — W. v. M. S. 70.)
Zie bij art. 3 en artt. 4 en 5, A, no. 4.
Ad A, no 1. „Woonverblijf". Hieronder wordt verstaan de woning, het gebouw, of het gedeelte van het gebouw of van de inrichting, den gestrafte tot zijne gewone verblijfplaats dienende en waar hij zijn nachtverblijf heeft; alzoo de door den officier bewoonde kamer of kamers, het door hem bewoonde huis met eventueel daarbij behoorenden tuin of erf, het vertrek of de vertrekken die aan sommige bij eene inrichting gedetacheerde officieren voor hun particulier gebruik ter bewoning worden aangewezen, enz.
„Kwartier". Zie bij artt. 4 en 5, A, no. 3.
Ad A, no. 2. „De voor zijn gewoon verblijf bestemde localiteit". Hieronder wordt, gelijk uit de tegenstelling met art. 10, A, no. 2 blijkt, niet enkel de door den officier aan boord van een oorlogsvaartuig bewoonde hut, maar ook de z.g. „longroom" verstaan. Deze verzachting der thans geldende bepaling (hutarrest met waarneming van dienst) is voornamelijk een gevolg van de practische bezwaren, welke zich hierbij voordeden. Het gevolg zal nu zijn, dat de aan boord met licht arrest gestrafte officier der zeemacht omgang met anderen zal kunnen hebben, terwijl de officieren der landmacht dit voordeel missen (art. 14). Daar staat tegenover, dat laatstgenoemden het voordeel van luchtiger, ruimer vertrekken bezitten.
Ad B, no. I. „Kazerne". Hieronder ook te begrijpen de eventueel bij de kazerne behoorende binnenplaats.
„Kwartier." Zie bij artt. 4 en 5, A, no. 3.
„Woonverblijf." Zie boven bij A, no. 1.
De redactie laat de mogelijkheid open, den buiten de kazerne wonende in dat gebouw de straf te doen ondergaan.
Ad B, no. 2. „Het schip". Aangezien de gestrafte zich over het geheele schip mag bewegen, zal op een varend schip deze straf wel nimmer worden opgelegd. Is echter het vaartuig op reis in eene haven binnengeloopen, dan zal de werking dezer straf duchtig worden gevoeld en zal zij dus ook meer worden toegepast. Wel kan het hoofdeffect van deze straf ook worden bereikt door het onthouden van de gunst om naar den wal te gaan, maar toch blijft er tusschen het niet verleenen van deze gunst en de straf van licht arrest verschil bestaan: vooreerst wordt de straf in het condui te-boek je ingeschreven; — ten tweede kan aan de straf inhouding van een vierde gedeelte der soldij worden verbonden; — voorts mag de gestrafte geen bezoeken ontvangen.
Tweede lid. Deze bepaling betreft vooreerst de op wachtschepen of andere vaartuigen binnengaats geplaatste officieren der zeemacht, aan wie het in den regel vergund is, wanneer de dienst hunne aanwezigheid aan boord niet vor-



175
dert, des nachts hunne woning aan den wal te betrekken. Ook de onderofficier der zeemacht geplaatst aan boord van een aan den wal liggend oorlogsvaartuig, w.en verlof wordt gegeven des nachts in den regel aan den wal te verblijven, zal met kunnen beweren, dat hij een woonverblijf aan land heeft en derhalve aldaar het hem opgelegde Jicht arrest heeft te ondergaan. De hier-
ïit uT*]? T06*6" de Straf Mn hooli » hun bodem ondergaan en het bovenbedoelde, hun gegeven verlof is gedurende den straftijd van rechtswege vervallen.
Derde lid. Zie het slot der aanteekening bij artt. 4 en 5, A, no. 2. Artikel 9.
Het verzwaard arrest wordt ondergaan:
A) door den onderofficier:
1°. te land: o) in eene onderofficierskamer of in het vertrek hem tot het verrichten zijner administratieve werkzaamheden aangewezen en mdien hij korporaal is, in het vertrek waar hij gehuisvest is; b) indien hij gekantonneerd, gekampeerd of gebivouakeerd is, op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen olaats;
aan bo0"» van een oorlogsvaartuig: in zijne hut, en door hem die geene hut bewoont, op de door den commandeerenden officier van het vaartuig naar door Ons of van Onzentwege te stellen regelen aan te wijzen plaats;
B) door den minderen militair:
„ü^te laf: m hj ^«f.^emd vertrek of, indien hij gekantonneerd gekampeerd of gebivouakeerd is, op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen plaats, in beide gevallen gedurende den nacht, voor zooveel doenlijk, in afzondering.
C. aan boord van een oorlogsvaartuig: op de door den commandeerenden officier van het vaartuig naar door Ons of van Onzentwege te stellen regelen aan te wijzen plaats.
De militair die te land verzwaard arrest ondergaat, is niet uitgesloten van het verrichten van dienst.
De militair die aan boord van een oorlogsvaartuig verzwaard arrest ondergaat, kan worden uitgesloten van het verrichten van dienst buiten M S70)61*' Waarm J e 8traf onderS«"»t- (W. K. 4, 5, 11. — W. v.
Zie bij artt. 4 en 5, A, no. 5.
Voor de onderofficieren der landmacht komt, zooals werd opgemerkt, deze straf overeen met het thans bestaande kamerarrest; de straf van politiekamer is vervalen voornamehjk omdat het niet wenschelijk werd geacht reeds bij deze vnjhe.dsstraf tot opsluiting in een afzonderlijk straflokaal over te gaan.
Voor de mindere militairen der landmacht wordt de straf ondergaan in gemeenschappelijke opslmting in een straflokaal; wellicht zou afzonderlijke opsluiting de voorkeuraerdienen, doch eenerzijds zou daartoe veelal de gelegenheid ontbreken, en anderzijds zou daardoor een hoofdverschil tusschen het verzwaard en het streng arrest wegvallen. Echter is, ten einde de met gemeenschappelijke opslmting gepaard gaande bezwaren althans gedeeltelijk weg te nemen, „voor zooveel doenlijk" de nachtelijke afzondering voorge-



176
De bepaling dat ook aan de mindere militairen aan boord van een oorlogsvaartuig een verzwaard arrest zal kunnen worden opgelegd, is nieuw. Van welken aard de daarvoor te bestemmen plaats zal zijn, hangt geheel af van de inrichting van het schip, zoodat geen wettelijke regeling daaromtrent kan worden gegeven; ter bevordering van gelijkheid in de toepassing is het echter wenschelijk, dat dienaangaande enkele regelen worden vastgesteld, welke de C. Off. bij de aanwijzing der plaats heeft in acht te nemen. Voor het vaststellen van die regelen („door Ons of van Onzentwege") is art. 73 niet toepasselijk; zie het slot van dat artikel: „tenzij de wet anders bepaalt". Vgl. het K. B. van 12 April 1922 (5/6/. no. 188), tot vaststelling der regelen, in acht te nemen bij de aanwijzing der plaatsen aan boord van een oorlogsvaartuig, waar door onderofficieren die geene hut bewonen en door mindere militairen het verzwaard arrest en het streng arrest buiten de cel worden ondergaan.
Het laatste lid dient, om de thans voor de onderofficieren aan boord bestaande straf van hutarrest met of zonder waarneming van dienst te handhaven.
Artikel 10.
Het streng arrest wordt ondergaan:
A) door den officier:
1°. te land: in zijn woonverblijf, tent of kwartier of, op bivouak, op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen plaats;
2°. aan boord van een oorlogsvaartuig: in zijne hut, en door hem die geene hut bewoont, hetzij in eene daartoe beschikbare hut, hetzij in de voor zijn gewoon verblijf bestemde localiteit.
Door den officier wien aan boord van een oorlogsvaartuig een verblijf is aangewezen, wordt het streng arrest, zoo mogelijk, aan boord ondergaan;
B) door den onderofficier en den minderen militair:
in afzondering in eene daartoe bestemde cel, ook door hen die aan boord van een oorlogsvaartuig zijn ingescheept, bij voorkeur aan den wal.
Wanneer de gelegenheid ontbreekt om deze laatsten de straf te doen ondergaan in eene daartoe bestemde cel aan den wal, wordt zij ondergaan in eene daartoe bestemde cel aan boord van een oorlogsvaartuig.
Wanneer ook daartoe de gelegenheid ontbreekt, wordt zij ondergaan door den hutsgast in zijne hut, en door den onderofficier die geene hut bewoont en door den minderen militair op de door den commandeerenden officier van het vaartuig naar door Ons of van Onzentwege te stellen regelen aan te wijzen plaats aan boord, zoo mogelijk in afzondering.
Indien naar het oordeel van den commandeerenden officier de handhaving van de tucht en orde het eischt en de weersgesteldheid bet toelaat, kan in laatstgenoemd geval de mindere ™Ht«ir worden geboeid.
Het boeien geschiedt aan de handen vóór het lichaam, al of niet met eene boeistang aan één voet.
Kromsluiting, sluiting met de handen op den rug en sluiting van handen en voeten aan elkander zijn verboden.



177
W Vr*1enuarreStantJ".°rden de handen ontsloten tijdens het schaften
dij net luchten aan dek en des nachts ppH ni-pnrlö Ham — Mmf» 1 j _ .
manning. " MUBll,Ju «er De-
Indien de met streng arrest gestrafte onderofficier of mindere militair gekantonneerd, gekampeerd of gebivouakeerd i* 3ergLthï fw£n pLt^ ^ —benden officier ter De müitair die streng arrest ondergaat, is uitgesloten van bet ver-
iïTrjr-'T:. t1^waarin *de ^«i-
Ad A. Voor den officier verschillen het licht en het streng arrest alleen Won van elkander dat bihet laatste de gestrafte is uitgeslotenvThefv7richten van dienst (b„ be.de straffen is het ..zonder verlof" ontvangen Z bezoeken uitgesloten, z.e art. 14), en dat aan boord het strengTrSt door" hem die eene hut bewoont, daarin moet worden ondergaan S hieraan verbonden pract,sch Joen zich mWer * dan brhTS
feXirSoekZ,en dt rrengere f Zdden behoeft te wÓrdtn opge-
?Shi K * nJUtt,gen,<Jer ^i^. hetwelk aan boord als dienst
nr!ate,n- f* verder bij art. 8, A, nos. 1 en 2. tf Door den onderofficier en den minderen müitair zal het streng arrest
sche.d bestaat. Bovendien zijn de cellen aan den wal over het aTgemeenrunner mmder^benauwd, beter ingericht en gezonder dan die aan lJd^oÏÏ£
Het derde lid bepaalt de plaatsvervangende wijze, waarop de straf moet worden ondergaan, waarbij men indachtig zij. dat eenerzijds deze W zÏ mogelijk, onaangenamer moet zijn dan het ondergaan van het Zwaard arrest, anderzijds dat ook hierbij de humaniteit nief verloren mag l n Zoo
^ koiiTen oTht kTbrUg,Wè1, da-nrn " ÏÏ^Sdeï Dnnr f) / n gid,0en daarvoor niet ku™« borden aangewezen het K R van. ,0nzentwege te stellen regelen". Zie bij art. 9, wTrnede
?" ƒ /Tmeld' jaarblJ de hier doelde regelen zijn gesteld
de^t r„iTehfdïï zz *r*A ~$
de tucht en orde het eischt en £ "tSeSt ti^d"
zolmg ge"dl^^^ ™* —' «" zich
zal hij in den regel wel geen Óffici meer t'nenTr ° J^o" ™? °p5'uitin« in de Proost, en zeemacht geven gelegenheid he!-» Z zake van ^i^™?™*™^ voor de landr«d van onderzoek. nieVeervol * den diltTe on"st„! gedrag'n^ "» "W- van een v. Dijk, Mil. Strafr.
12



178
Het behoud van de sluiting in de boeien voor dit geval werd bij de behandeling van het ontwerp scherp bestreden op grond, dat deze maatregel vernederend is, het gevoel van eigenwaarde ernstig krenkt en dientengevolge onmogelijk verbeterend kan werken. Hiertegen werd aangevoerd: dat het geldt een exceptioneel geval, zoodat alleen toepassing zal plaats vinden als de maatregel noodzakelijk is; dat anders de straf van streng arrest in vele gevallen — in verband met de uitsluiting van het verrichten van dienst — zeer weinig zou treffen, temeer daar op vele kleinere schepen de gestrafte niet behoorlijk van de andere equipage afgezonderd kan worden gehouden; dat eindelijk de preventieve werking van het voorschrift niet moet worden onderschat.
Voor den onderofficier geldt deze bepaling niet, uithoofde van zijne positie; mocht hij zich zoo ernstig misdragen bij het ondergaan van het streng arrest in het geval van het derde lid, dat hij zou moeten worden geboeid als de wet het toeliet, dan zal nog de straf van verlaging kunnen worden toegepast, waarna hij zich dus in dezelfde positie bevindt als de mindere militairen.
Laatste lid. „Buiten de localiteit, waarin hij de straf ondergaat". Dat de met streng arrest gestraften worden uitgesloten van het verrichten van hun gewonen dienst, heeft natuurlijk niet ten doel, hun den tijd in ledigheid te doen doorbrengen, doch hen van alle verkeer met hunne kameraden uit te sluiten. Tot het verrichten van werk dat in de cel kan worden gedaan, kunnen zij echter gevoegelijk worden verplicht; ook het rein houden der cel kan hun worden opgedragen.
Preventieve dwangmiddelen tegen militairen, die slechts als politiemaatregelen en niet als straf worden toegepast, behoeven in de wet geen vermelding, zoodat dan ook zoowel art. 10 als art. 44 daarover zwijgt.
Artikel 11.
Met inachtneming van door Ons of van Onzentwege te stellen regelen kan door den commandeerenden officier wijziging worden gebracht in de plaats waar en in de wijze waarop de straf zal worden ondergaan, ingeval hetzij de lichaamstoestand van den met verzwaard of van den met streng arrest gestraften militair, hetzij de omstandigheden van het klimaat of het weder, hetzij de toestand der arrestlokalen eene afwijking van de bovenvermelde bepalingen in bet belang van den gestrafte noodig maken. (W. K. 9, 10.)
Dit artikel dient voornamelijk om in het belang van den gestrafte tegemoet te komen aan de bezwaren, verbonden aan de executie van het verzwaard en streng arrest in de tropen.
„Door Ons of van Onzentwege te stellen regelen". Zie bij art. 9 en vgl. het K. B. van 21 April 1922 (Stbl. no. 205), tot vaststelling der regelen voor het in het belang van den gestrafte brengen van wijziging in de plaats waar en de wijze waarop het verzwaard of het streng arrest wordt ondergaan.
Aangezien alleen de C. Off. de verantwoordelijke persoon moet blijven voor de bevolen afwijking, is zijne beslissing niet afhankelijk gesteld van het oordeel van den officier van gezondheid. Echter kan het inwinnen van diens advies worden voorgeschreven bij algemeenen maatregel van bestuur (zie art. 73).



179
Artikel 12.
Aan boord van een vaartuig dat geen oorlogsvaartuig is, worden de arreststraffen ondergaan op de door den strafoplegger zooveel mogelijk in overeenstemming met de bepelingen der artikelen 8—11 aan te wijzen plaats. (W. v. M. S. 70.)
De voor de arreststraffen te bestemmen plaatsen kunnen niet bij de wet worden aangewezen, aangezien de keuze geheel afhankelijk zal zijn van de inrichting van het schip.
Artikel 13.
De duur der arreststraffen is ten minste één dag. (W. K. 3—5, 55.)
Deze bepaling is in overeenstemming met artt. 10, tweede lid, 18 eerste lid, en 23, derde lid, W. v. S.
Artikel 14.
Het is den met arrest gestraften militair verboden, de plaats, waar hij zijne straf moet ondergaan, gedurende zijn straftijd buiten dienst zonder noodzaak te verlaten, of zonder daartoe bekomen verlof bezoeken te ontvangen. (W. K. 8—12.)
Ingeval bij met licht of met verzwaard arrest gestraft is, kan hem, naar regelen door Ons te stellen, worden toegestaan godsdienstoef J ningen zijner gezindte bij te wonen.
^ Het artikel heeft betrekking op elke arreststraf, zoowel op die welke in afzonderlijke, daarvoor al dan niet uitsluitend bestemde localiteiten, als op die welke in de woonverblijven, in de kazerne of op het schip moeten worden ondergaan.
„Zonder noodzaak te verlaten". Ontvangt de gestrafte militair den last zijn arrestverblijf te verlaten, dan moet hij daaraan, evenals aan ieder ander dienstbevel, gehoorzamen. De gebezigde uitdrukking laat de gelegenheid open, den gestrafte, indien dit voor zijne gezondheid wenschefijk is, beweging in de open lucht te doen nemen. Hoe verder het z.g. „luchten" moet geschieden, hangt geheel af van de omstandigheden. De cellen aan den wal kunnen in den regel voldoende gelucht worden door het openzetten der deur, waarvoor dan een schildwacht wordt geplaatst. Aan boord evenwel zou dit niet altoos voldoende zijn, en zal de gestrafte somtijds aan dek gebracht moeten worden. Vaste voorschriften dienaangaande zijn niet te geven. „Zonder daartoe bekomen verlof bezoeken te ontvangen". Ingevolge art. 73 zal bij algemeenen maatregel van bestuur nader kunnen worden bepaald, wie het hier bedoelde verlof kan geven. De uitdrukking „bezoeken te ontvangen" moet in den gewonen, dagelijkschen zin worden opgevat. De met licht of met streng arrest gestrafte officier of de met licht arrest gestrafte onderofficier of mindere militair, die zijne met hem wonende vrouw of zijne kinderen bij zich toelaat, ontvangt geen „bezoek", en behoeft daartoe derhalve geen verlof te bekomen. Daarentegen wel de met verzwaard arrest gestrafte, gekazerneerde onderofficier, die op de door hem bewoonde onderofficierskamer een zijner collega's die in eene andere kamer thuis behoort, bij zich ontvangt.
Tweede lid. „Godsdienstoefeningen zijner gezindte". Er staat niet: „de (d. w. z. alle) godsdienstoefeningen", zooals bij de „door Ons" te stellen regelen eene beperking kan worden gegeven. Vgl. het K. B. van 21 April 1922



180
(Stbl. no. 206), houdende vaststelling der regelen, naar welke aan den met licht of met verzwaard arrest gestrafte militairen kan worden toegestaan godsdienstoefeningen bij te wonen, bedoeld bij art. 14 van de Wet op de.Krijgstucht.
Artikel 15.
Bij de oplegging eener arreststraf kan worden bepaald, dat de tijd, door den gestrafte vóór de tenuitvoerlegging dier straf in voorloopig arrest of in voorloopige verzekerde bewaring doorgebracht, hij de uitvoering der hem opgelegde arreststraf geheel of gedeeltelijk zal worden in mindering gebracht.
Deze bepaling is ook toepasselijk, ingeval aan een militair, ten zelfden tijde verdacht van meerdere feiten, de straf wordt opgelegd ter zake van een ander feit dan waarvoor hij zich in voorloopig arrest of in voorloopige verzekerde bewaring bevindt of bevonden heeft. (W. K. 44. - W. v. S. 27.)
Het in art. 27 W. v. S. aangenomen stelsel betreffende de (facultatieve) toerekening der voorloopige verzekerde bewaring op de bij vonnis uitgesproken straffen, wordt hier zoowel ten aanzien van het voorloopig arrest als van de voorloopige verzekerde bewaring (het laatste, wanneer hetgeen als strafvervolging werd opgezet, wordt beëindigd door krijgstuchtelijke afdoening) op de disciplinaire arreststraffen toegepast. In de straflijst of het conduite-boekje dient te worden aangeteekend de opgelegde arreststraf, onder vermelding van den toegestanen aftrek.
Artikel 16.
De verlaging bestaat:
a) voor den onderofficier: in het terugbrengen tot den stand van matroos of van soldaat, met aanduiding tevens van eene bepaalde klasse, indien bij het onderdeel der krijgsmacht waartoe hij behoort, de mindere rnilitairen in klassen zijn verdeeld;
b) voor den minderen militair: in het terugbrengen tot eene lagere klasse.
Bij de zeemacht mag de verlaging niet verder gaan dan tot in de laagste klasse, waaruit de gestrafte heeft kunnen opklimmen tot den rang, dien hij bekleedde, of tot de klasse, waartoe hij behoorde, toen hem de straf werd opgelegd; met dien verstande dat niemand kan worden verlaagd tot eene uitsluitend bij eene opleiding voorkomende kwaliteit.*) (W. K. 4, 5, 17, 63. — W. v. M. S. 6, b, no. 2, 25.)
Zie bij art. 25 W. v. M. S. *) en artt. 4 en 5, A, no. 7, W. K.
1) Het tweede lid van het artikel is aldus vastgesteld bij art. 26 Inv. 1921. De tweede zinsnede van dit lid luidde oorspronkelijk:
„met dien verstande dat niemand van het machinisten-personeel kan worden verlaagd tot leerling-machinist en niemand van de overige kwaliteiten tot den stand van lichtmatroos of jongen."
2) Op art. 16 W. K. werd een amendement voorgesteld, ten doel hebbende in de wet te doen opnemen, dat verlaging alleen zal plaats hebben bij gebleken „onwaardigheid" en niet wegens „ongeschiktheid" van den betrokken militair; het amendement werd ingetrokken met het oog op de verwerping van het amendement van gelijke strekking, op art. 25 W. v. M. S. voorgesteld. Namens de Regeering werd verklaard, dat de voor de zeemacht geldende bepaling, dat in den regel degradatie slechts wordt toegepast bij „onwaardigheid", zou worden gehandhaafd, omdat daaruit blijkt, dat ook de „ongeschiktheid" (in den zin van „niet passende voor iets", blijkende uit een ernstig krijgstuchtelijk vergrijp) een reden kan zijn tot toepassing van deze straf.



181
Bij de zeemacht zal de mtrinsieke zwaarte van de verlaging in klasse zeer veel afhangen van de wijze harer toepassing. Vaak gebeurt het n.1., dat een matroos der 1ste klasse, die verlaagd is tot matroos der 3e klasse, niettemin het werk van een matroos der 1ste klasse blijft verrichten. Hierdoor heeft de strat natuurüjk eene veel minder gevoelige werking voor den gestrafte. Voor geüjkmatigheid in de toepassing kan bij de in art. 73 bedoelde bepalingen worden gezorgd.
Eveneens kunnen bij die bepalingen regelen worden vastgesteld met betreklang tot het gestelde in de slotzinsnede van b, art. 16, en de indeeling van verlaagde onderofficieren, die behooren tot onderdeden der krijgsmacht waarbii geen minderen zijn.
Artikel 17.
De met verlaging gestrafte is, totdat de straf tegen hem is ten uitvoer gelegd, van rechtswege in arrest. (W. K. 63.)
Deze bending, overeenkomende met die van art. 20, werd gedurende de behandeling van het ontwerp ingevoegd (aanvankelijk geplaatst ds eerste lid van art. 63, werd zij daarna overgebacht naar § III ds afzonderlijk artikd). Zaj heett ten doel de gelegenheid te scheppen, den met verlaging gestrafte zoo noodig af te zonderen en niet in aanraking te doen komen met zijne minderen, zoolang de straf nog niet ten uitvoer is gelegd met het oog op de bepalingen van art. 63 betreffende het beklag (zie daarbij).
„In arrest". Hiermede wordt niet bedoeld het strafarrest van de artt. 4 én 5 doch m het dgemeen vrijheidsbeneming. De wijze van uitvoering zal afhankelijk zijn van omstandigheden; bij den dgemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in art. 73, kunnen daaromtrent enkele regelen worden gesteld.
Artikel 18.
De plaatsing in eene tuchtklasse bestaat in de onderwerping van den militair aan eene gestrengere krijgstucht.
Zij wordt ondergaan in één of meer der daarvoor bestemde inrichtingen, behoudens dat zij door aan boord van een oorlogsvaartuig ingescheepte militairen geheel of ten deele aan boord kan worden ondergaan. (W. v. M. S. 70.)
ZB wordt alleen opgelegd aan de mindere militairen, op wie geene verlaging kan worden toegepast. (W. K. 5, 19—24, 64.)
Zoods reeds werd opgemerkt, komt deze straf voor de landmacht in hoofdzaak overeen met de thans in art. 31 R. K. L. vermelde plaatsing in eene afzonderlijke of tweede klasse. Aan de bestaande onzekerheid of deze plaatsing is te beschouwen ds straf dan wel als buitengewone tuchtmaatregel, is nu een einde gemaakt; de uitdrukkelijke vermelding ds krijgstuchtelijke straf brengt mee: vooreerst dat daarnaast geen andere krijgstuchtelijke hoofdstraf wordt opgelegd (art 38; eerste lid), en verder dat het benden van den duur der straf bij den strafoplegger moet berusten, zoodat zij niet meer voor onbepaalden tijd mag worden opgelegd (art. 19). Zie voorts bij art. 21.
Voor de zeemacht is deze straf eene andere dan de thans bestaande strafklasse, ) die alleen aan boord werkt. Invoering van plaatsing in eene tucht-
*) Zie artt. 2 en 10 der Wet van 14 November 1879 (SM. no. 194).



182
klasse werd, als meer werkzaam tuchtmiddel dan een der bestaande, ) vooral voor jeugdige schepelingen zeer wenschelijk geacht. Reeds het vooruitzicht, bij voortdurend wangedrag deze straf te moeten ondergaan — d. w. z. geruimen tijd onderworpen te worden aan eene zeer strenge krijgstucht in eene bijzondere inrichting, terwijl bovendien de straftijd niet als diensttijd mederekent (art. 23 W. K. jo. 33 W. v. M. S.) — zal eene uitnemend preventieve werking hebben, vooral op hen die zich opzettelijk slecht gedragen met het doel om ontslag uit den dienst te verkrijgen. Zal de straf doel treffen, dan is noodzakelijk, dat het verblijf van den gestrafte aan boord niet langer duurt dan onvermijdelijk is, en dat hij zoo spoedig mogelijk wordt overgebracht naar de daarvoor bestemde inrichting (het daarvoor bestemde schip). Vandaar de wenschelijkheid, dat de straf zoowel hier te lande als in Indië kan worden uitgevoerd; echter mag de mogelijkheid niet ontbreken de straf „geheel of ten deele" aan boord te doen ondergaan (zie'tweede lid; vgl. art. 27, tweede lid, W. v. M. S.).
Evenals ten aanzien van de strafklassen is bepaald, moeten de inrichting en indeeling der tuchtklassen, de inwendige dienst en de tucht, zoomede de wijze waarop de straf aan boord zal worden uitgevoerd (ook ten aanzien van de geëmbarkeerde militairen der landmacht), bij algemeenen maatregel van bestuur worden geregeld (art. 23 W. K. jo. 32 W. v. M. S.); de regelen voor de strafklassen zullen strenger behooren te zijn dan die voor de tuchtklassen. Als het meest doeltreffend werd algemeen erkend, de tuchtklassen voor de zeeen voor de landmacht van elkaar gescheiden te houden en voor de zeemacht tuchtschepen in dienst te stellen. — Vgl. ook de aanteekening op art. 26 W. v. M. S., alsmede den algemeenen maatregel van bestuur, vermeld onder art. 32 W. v. M. S.
In het algemeen moge gelden, dat plaatsing in de tuchtklasse het uiterste middel is om den militair wegens mdisciplinair gedrag tot zijn plicht te brengen, en deze straf alzoo, een enkel buitengewoon geval uitgezonderd, eerst dan behoort te worden toegepast, wanneer alle andere minder strenge middelen van correctie vruchteloos zijn aangewend. Personen, op wie ook deze straf geen invloed heeft, behooren uit den dienst te worden verwijderd.
Artikel 19.
De plaatsing in eene tuchtklasse wordt opgelegd voor een tijd, bij de oplegging der straf te bepalen, van ten minste drie maanden en ten hoogste een jaar. (W. K. 22.)
Zie den aanhef der aanteekening op art. 18.
Het met de straf beoogde doel zal in het algemeen niet in korter tijd dan drie maanden te bereiken zijn: vandaar het gestelde minimum. Toepassing van het voorwaardelijk ontslag (art. 23 W. K. jo. 29 W. v. M. S.) geeft het middel aan de hand, om den gestrafte niet langer in de tuchtklasse te doen blijven dan achteraf noodzakelijk blijkt (zelfs binnen den termijn van drie maanden). Mocht daarentegen het doel der straf niet zijn bereikt in den bij de strafoplegging bepaalden termijn, dan zal dat toch moeten blijken uit nieuwe krijgstuchtelijke vergrijpen; zie daarvoor bij art. 21.
*) Met de afschaffing der lijfstraffen in 1879 ging een zeer werkzaam tuchtmiddel verloren, naar sommiger meening tot schade van de discipline; de onmiskenbare nadeelen aan die straffen verbonden, weerhielden echter van wederinvoering.



183
De straf gaat m op den dag waarop de gestrafte in de tot hare uitvoering bestemde innchting is aangekomen, behoudens het bepaalde in art. 18 tweede lid (zie art. 55, tweede lid, W. K.; vgl. art. 27, tweede lid, W. v. M. S.).
Artikel 20.
De met de straf van plaatsing in eene tuchtklasse gestrafte militair is onnuddeUijk na de oplegging der straf van rechtswege in arrest, totdat huin de tot uitvoering der straf bestemde inrichting is aangekomen. (W. K. 64.)
Deze bepaling is om verschillende redenen noodzakelijk. Wordt de straf ingevolge art. 18, tweede lid, aanvankelijk aan boord ondergaan, dan zou de gestrafte zich misschien, wanneer hem b.v. bij het aandoen van een haven vrijheid werd gegeven het schip te verlaten, aan de uitvoering der straf trachten te onttrekken. Maar ook aan den wal bestaan er bezwaren tegen de onmiddellijke overbrenging van den gestrafte, vooreerst bezwaren van administratieven aard, maar bovendien is de tenuitvoerlegging gebonden aan de bepalingen van art. 64 betreffende het beklag (zie daarbij).
„In arrest". Zie bij art. 17.
Artikel 21.
Indien de in eene strafklasse of de in eene tuchtklasse geplaatste militair wegens een gedurende zijn verblijf aldaar begaan krijgstuchtelijk vergrijp wordt gestraft met plaatsing in eene tuchtklasse, gaat deze straf in op den dag waarop de vorige straf eindigt. (W.v. M.S. 26 v.v.)
Aangezien bij de strafoplegging de duur der plaatsing in eene tuchtklasse wordt vastgesteld, kan van verlenging van dien termijn geen sprake zijn. Wel kan eventueel het verblijf in de tuchtklasse worden verlengd, doch alleen als nieuwe straf, ter zake van een nieuw feit, in verband met een voordurend wangedrag gedurende den loop van den termijn, voor welken de straf was opgelegd. Het is hierbij alleen de vraag of ook voor hen die in de tuchtklasse of in de strafklasse zijn opgenomen, de plaatsing in de tuchtklasse als krijgstuchtelijke straf zal bestaan wegens de gedurende hun straftijd gepleegde vergrijpen. Die vraag is bevestigend beantwoord in den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld bij art. 23 W. K. jo. 32 W. v. M. S.l) Omtrent de bevoegdheid tot het opleggen dezer straf zie men art. 39, eerste lid, onder 3°. („den commandeerenden officier van een imichting").
De bepaling van art. 21 heeft alleen ten doel, allen mogelijken twijfel weg te nemen aangaande den aanvang van de tweede straf; de gestrafte wordt dus na afloop van den eersten termijn niet eerst naar zijn korps teruggezonden, terwijl evenmin de twee termijnen gelijktijdig loopen.
Artikel 22.
De tijd, door den met plaatsing in eene tuchtklasse gestraften militair m streng arrest doorgebracht, telt niet mede voor den tijd van zijn verblijf in die klasse.
*) Vgl. het K. B. van 31 Juli 1922 (Stbl. no. 475) tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur ingevolge art. 32 van het Wetboek van Militair Strafrecht en art. 23 van de Wet op de Krijgstucht, betreffende de straf- en tuchtklassen voor de zee- en voor de landmacht (art. 43).



184
De plaatsing in de tuchtklasse strekt om den gestrafte tot een bruikbaar militair te vormen. Aan die vorming kan echter geen zorg besteed worden, zoolang hij streng arrest ondergaat, want hij is dan, volgens het laatste lid van art. 10, uitgesloten van het verrichten van eiken dienst buiten de localiteit, waarin hij de straf ondergaat. Het is derhalve rationeel, dat de tijd door hem in streng arrest doorgebracht, niet medetelt voor den tijd van zijn verblijf in de tuchtklasse. De bepaling zal tevens voor de discipline in de tuchtklasse bevorderlijk zijn; het zal den gestraften niet baten, wanneer zij zich opzettelijk schuldig maken aan vergrijpen om, gestraft wordende met streng arrest, hunne gewone diensten te ontloopen.
Artikel 23.
Voor de tuchtklassen der zee- en der landmacht gelden gelijke bepalingen als ten aanzien van de strafklassen vervat zijn in de artikelen 28—34 van het Wetboek van Militair Strafrecht.
Het betreft hier de volgende onderwerpen: ontslag uit den dienst heeft ontslag uit de tuchtklasse ten gevolge; het voorwaardelijk ontslag uit de tuchtklasse; het geven van uitvoerende bepalingen betreffende de tuchtklassen bij algemeenen maatregel van bestuur; de tijd van het verblijf in de tuchtklasse wordt niet als diensttijd medegerekend; onbevoegdheid om tijdens het verblijf in de tuchtklasse ridderorden enz. te dragen. — Zie bij de genoemde artikelen.
Artikel 24.
Door Ons kunnen in geval van oorlog of oorlogsgevaar de tuchtklassen worden opgeheven of kan daaraan eene bijzondere bestemming gegeven worden. (W. v. S. 87. — W. v. M. S. 71.)
In het eerste geval keeren de in eene tuchtklasse geplaatsten ten spoedigste terug tot het onderdeel der krijgsmacht waartoe zij behooren.
Velerlei krijgstuchtelijke vergrijpen vinden hun oorsprong in den vredestoestand; vooral geldt dit voor de jeugdige militairen van het platteland, die in de garnizoenssteden aan allerlei verleidingen zijn blootgesteld. In tijden van oorlog of oorlogsgevaar zijn die gevaren minder groot, hebben de militairen minder ledigen tijd, en eischt de dienst veel grootere inspanning; het is dan ook niet onwaarschijnlijk, dat velen der in de tuchtklassen geplaatsten dan bruikbare soldaten zullen blijken.
Dit verklaart, waarom art. 24 de bevoegdheid verleent om in die omstandigheden de tuchtklassen op te heffen *) of daaraan eene bijzondere bestemming te geven. Wel zal het in het eerste geval noodzakelijk zijn, althans in den aanvang toe te zien, dat geen elementen in de korpsen zijn teruggekeerd, die verkeerden invloed oefenen op hunne omgeving.
Een dergelijke maatregel kan ten aanzien van de in de strafklasse geplaatsten niet worden genomen. Te hunnen aanzien zal dus enkel met het verleenen van voorwaardelijk ontslag kunnen worden gewerkt.
) De ervaring tijdens de mobilisatie heeft daarentegen geleerd, dat in een dergelijk tijdperk de tuchtklasse niet te missen is. (Vgl. Bijlage VI B van het Rapport 1917, bldz. 210, noot 1, en K. B.'30 December 1914, no. 88; L. O. B. no. 34). Veel meer dan in gewone tijden bleek de noodzakelijkheid slechte elementen uit de gelederen te verwijderen, door plaatsing in de tuchtklasse.



185
Artikel 25.
Hke straf van licht arrest van een onderofficier of van een minderen militair der zeemacht, ingescheept aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats, kan gepaard gaan met inhouding van een vierde gedeelte der soldij gedurende den geheelen straftijd of een gedeelte daarvan. (W. v. M. S. 70.)
Elke straf van verzwaard arrest van een onderofficier of van een minderen militair der zeemacht, ingescheept aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats, kan gepaard gaan met inhouding van de halve soldij gedurende den geheelen straftijd of een gedeelte daarvan. (W. v. M. S. 70.)
Elke straf van streng arrest van een onderofficier of van een minderen militair kan gepaard gaan met inhouding van de geheele soldij gedurende den geheelen straftijd of een gedeelte daarvan.
Welk gedeelte van de gedurende den straftijd door den gestrafte verdiende gelden als soldij wordt aangemerkt voor de toepassing van de bijkomende straf, hierboven bedoeld, alsmede welke bestemming aan de hierbedoelde gelden wordt gegeven, wordt bepaald bij algemeenen maatregel van bestuur.
Zie bij artt. 4 en 5, B, no. 1, en vgl. het K. B. van 7 Juli 1922 (Stbl. no. 441), tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur, ingevolge art. 25, laatste lid, van de Wet op de Krijgstucht.
Artikel 26.
Elke straf van streng arrest van een onderofficier die een minderen rang dan dien van sergeant bekleedt, of van een minderen militair kan gepaard gaan met vermindering van kost.
Door vermindering van kost wordt verstaan, dat de gestrafte niet anders dan water en brood ontvangt hetzij om den anderen dag, hetzij gedurende ten hoogste vier achtereenvolgende dagen, hetzij tweemaal gedurende ten hoogste drie achtereenvolgende dagen, met dien verstande dat het aantal dagen waarop de gewone voeding wordt verstrekt, ten minste even groot moet zijn als het daaraan voorafgegaan aantal dagen waarop de vermindering van kost heeft plaats gevonden.
Deze laatste bepaling geldt ook bij het na elkander doen ondergaan van twee of meer straffen van streng arrest.
Zie bij artt. 4 en 5, B, no. 2.
Deze bijkomende straf kan alleen gepaard gaan met de straf van streng arrest, vooreerst omdat zij als tuchtmiddel niet dan in ernstige gevallen moet worden opgelegd; ten andere omdat de controle op de richtige en gestrenge naleving van het régime bij het licht en het verzwaard arrest in den regel onmogelijk zou zijn; eindelijk omdat de met licht of verzwaard arrest gestrafte m"it"/'1,..belloudens de bepaling aan het slot van art. 9, zijn gewonen dienst moet blijven verrichten, en het derhalve niet aangaat hem dan „vermindering van kost op te leggen.
Het tweede lid omschrijft, wat onder vermindering van kost moet worden verstaan en tevens op welke verschillende wijzen zij kan worden toegepast:
a. om den anderen dag, d. w. z. gelijkmatige verscherping gedurende den geheelen duur van den straftijd;



186
b. gedurende ten hoogste vier achtereenvolgende dagen, hetzij de eerste, wanneer men de straf dadelijk zoo gevoelig mogelijk wil maken, hetzij vier dagen in het midden van den straftijd, hetzij de laatste vier dagen, wanneer men het nuttig acht, dat juist aan het einde der straf de indruk het krachtigst zij; en
c. tweemaal gedurende ten hoogste drie achtereenvolgende dagen, wanneer het b.v. wenschelijk wordt bevonden, de straf zoowel in het begin als aan hét einde te verscherpen.
Het laatste lid waakt er voor, dat bij het na elkaar doen ondergaan van twee of meer straffen van streng arrest, de straf verscherping niet van te ernstigen aard zou worden.
Artikel 27.
Elke straf van streng arrest van een minderen militair kan gepaard gaan met het verbod om, gedurende ten minste drie en ten hoogste zes maanden na het ondergaan van het arrest, buiten dienst wapenen te dragen.
Zie bij art. 5, B, no. 3.
Artikel 28.
Wanneer de werkelijke of de geheele diensttijd van een met arrest gestraften militair verstrijkt gedurende het ondergaan der straf, wordt hij niet met groot verlof huiswaarts gezonden of uit den militairen dienst ontslagen, vóórdat zijn straftijd is verstreken.
Algemeen wordt erkend, dat, zoodra eene ambtelijke verhouding een einde heeft genomen, geen disciplinaire straf meer mag worden opgelegd; geen eenstemmigheid heerscht echter bij de beantwoording der vraag, of de verdere uitvoering eener te voren opgelegde disciplinaire straf al dan niet moet worden gestaakt, wanneer de diensttijd verstrijkt tijdens het ondergaan der straf.
Voor de landmacht werd dienaangaande bepaald, *) dat de straf ten volle moet worden uitgevoerd, onder overweging, „dat de wet die de bevoegdheid geeft disciplinaire straf op te leggen, geacht moet worden de geheele tenuitvoerlegging daarvan te hebben gewild". Huldigt men deze opvatting niet, dan zou het den militair — en in het algemeen den ambtenaar — vrijstaan, den laatsten dag van zijn diensttijd ongestraft de grofste disciplinaire vergrijpen te begaan. Het voorschrift, neergelegd in de in noot aangehaalde M. A., is met betrekking tot dienstplichtigen terug te vinden in art. 83, tweede lid, Militiewet 1912, art. 20, derde lid, Landweerwet en art. 13, zesde lid, Landstormwet, voor welke artikelen thans in de plaats is getreden art. 36, eerste lid, c, Dienstplichtwet. 2)
') M. A. 13 Juli 1883 (D. B. U., bldz. 500). Ingetrokken bij de vaststelling der „Justitioneele Voorschriften voor de Landmacht" (Recueil Militair 1907, bldz. 710 en 711), welke voorschriften sedert zijn vervallen (zie bldz. 77).
2) Art. 36, eerste lid, zegt:
„1. De dienstplichtige kan, als hij voor groot verlof in aanmerking komt, in werkelijken dienst worden gehouden:
a •
b
c. zoolang dit noodig is tot het ondergaan van straf of voor het onderzoek omtrent een strafbaar feit of een krijgstuchtelijk vergrijp, waarvan hij verdacht of beklaagd wordt;
d.



187
Het artikel handelt alleen over arreststraffen; voor de andere straffen wordt dus de consequente toepassing van het beginsel niet gevorderd. De strafdienst is te onbeduidend om voor het ondergaan daarvan den gestrafte nog langer in dienst te houden. Andere straffen kunnen nog vóór het verleenen van verlof of ontslag worden uitgevoerd (verlaging, berisping). Voor de plaatsing m de tuchtklasse eindelijk is eene dergelijke bepaling niet noodig, omdat de daarin doorgebrachte tijd niet als diensttijd wordt medegerekend (art. 23 W. K. jo. 33 W. v. M. S.), en deze alzoo gedurende dien tijd niet kan verstrijken. Vgl. ook art. 28 W. v. M. S. jo. art. 23 W. K.
Dat ook ten aanzien van een militair, wiens diensttijd op enkele dagen na verstreken is, de straf oordeelkundig gekozen moet worden, ligt voor de hand. Meestal zal, opdat de bepaling van art. 28 niet noodeloos verzwarend werke, een verzwaard of streng arrest van korten duur te verkiezen zijn boven een meer langdurig licht arrest.
„De werkelijke of de geheele diensttijd". Deze dubbele uitdrukking wordt gebezigd met het oog op de dienstplichtigen en op de vrijwillig dienenden.
Artikel 29.
De betrekkelijke zwaarte der krijgstuchtelijke hoofdstraffen wordt bepaald door de volgorde waarin zij voorkomen in de artikelen 3—5 en 30—32, met dien verstande dat in ieder van die artikelen elke volgende straf zwaarder is dan de voorafgaande, en dat licht arrest gepaard met strafdienst zwaarder is dan licht arrest, doch lichter dan verzwaard arrest.
Alleen de hoofdstraffen worden in vergelijking gebracht.
In afwijking van art. 9 W. v. S. en art. 6 W. v. M. S. is de volgorde der straffen in de artt. 3—5 en 30—32 W. K. zoodanig genomen, dat de lichtste het eerst en de zwaarste het laatst worden vermeld. Aan deze volgorde is hier de voorkeur gegeven, omdat in deze wet niet, gelijk in de genoemde wetboeken, op ieder feit eene afzonderlijke straf kan worden gesteld. Ten einde zoo aanschouwelijk mogelijk voor te stellen, hoe de straffen geleidelijk zwaarder worden naarmate van de zwaarte van het vergrijp en naar gelang de overtreder in zijn indisciplinair gedrag volhardt, dienen zij in de wet in eene duidelijk m het oog vallende opklimmende reeks te worden vermeld.
AFDEELING II. Bij een leger te velde.
Onder een leger te velde worde verstaan elk mobiel leger of geheel van troepen, dat georganiseerd en bestemd is tot operatiën in het open veld hetzij ter bestrijding eener vijandelijke macht, hetzij tot handhaving van de onzijdigheid van den Staat.
Vergrijpen tegen de krijgstucht zullen te velde, naar verhouding van de zooveel grootere sterkte van den troep, menigmaal in mindere mate voorkomen dan in tijd van vrede, aangezien de gelegenheden om zich daaraan schuldig te maken, niet zelden minder aanwezig zijn en de feiten spoediger een ernstig, strafrechtelijk karakter aannemen.
Bij de beoordeeling van de wijze, hoe krijgstuchtelijke straffen in oorlogstijd zullen ten uitvoer worden gelegd, dient men rekening te houden met de



188
omstandigheid, dat veelal voortdurende verplaatsing eene kenmerkende eigenschap is van de onderdeelen van een te velde staand leger, met de vermoeienissen, de ontberingen, de gevaren, waaraan alsdan de militair dagelijks blootgesteld is, de zeer verschillende toestanden waarin hij zich kan bevinden, enz. In de wet moeten dan die straffen worden opgenomen, welker tenuitvoerlegging onder alle omstandigheden verzekerd is.
Artikel 30.
De krijgstuchtelijke straffen voor officieren bij een leger te velde zijn: (W. K. 29.) 1°. berisping; (W. K. 36 jo. 6.)
2°. arrest van ten hoogste 14 dagen. (W. K. 33, 36 jis. 13—15, 28.)
Ook te velde zal de berisping voor de officieren een zeer doelmatig disciplinair strafmiddel zijn, want vooral in die omstandigheden is bij hen het gevoel van eer en plicht sterk geprikkeld, en zal eene ontevredenheidsbetuiging van den bevoegden meerdere voor hen eene aangrijpende straf zijn.
Slechts ééne soort van arreststraf is behouden, vermits men onder zoodanige omstandigheden den officier in den regel niet buiten waarneming van dienst zal kunnen of willen laten.
Artikel 31.
De krijgstuchtelijke straffen voor onderofficieren bij een leger te velde zijn: (W. K. 29. — W. v. M. S. 68, eerste lid.) i 1°. berisping; (W. K. 36 jo. 6.)
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 34, 36 jis. 13—15, 28.) 3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 34,36 jis. 13—15' 28.) 4°. verlaging. (W. K. 36 jo. 16.)
Evenals voor de officieren en op dezelfde gronden zal ook voor de onderofficieren de berisping eene doeltreffende straf zijn.
De straffen van arrest zullen bij hen wel geen uitgebreide toepassing vinden, omdat, bij onvoldoende plichtsbetrachting, er al spoedig termen zullen bestaan voor verlaging, die des te eerder zal worden toegepast, naar gelang hun gemis aan dienstijver van nadeehgen invloed zal zijn op hunne minderen.
Artikel 32.
De krijgstuchtelijke straffen voor mindere militairen bij een leger te velde zijn: (W. K. 29. — W. v. M. S. 68, tweede lid.)
A. Hoofdstraffen. 1°. berisping; (W. K. 36 jo. 6.)
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 34, 36 jis. 13—15, 28.)
3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; (W. K. 34,36 jis. 13—15,28.)
4°. verlaging in klasse, indien de gestrafte behoort tot een onderdeel der krijgsmacht waarbij de mindere militairen in klassen zijn verdeeld. (W. K. 36 jo. 16.)



189
B. Bijkomende straffen. 1°. het verrichten van pionier-arbeid; (W. K. 35.) 2°. het doen van corveeën. (W. K. 35.)
Toegepast op hen die voor het afkeurend woord gevoelig rijn. en geschiedende op oordeelkundige wijze, zal de berisping in oorlogstijd ook voor de mindere militairen eene straf zijn. waarvan goede werking mag worden verwacht.
Waar reeds het verschil tusschen het licht en het streng arrest in den regel slechts genng kan zijn (zie art. 34), bestaat er geen gelegenheid voor de toepassing van eene derde soort van arreststraf, overeenkomende met het verzwaard arrest.
Het behouden van den strafdienst sis krijgstuchtelijke straf bij het leger te velde werd met gewenscht geacht, omdat het onraadzaam is, alsdan eenige met volstrekt noodzakelijke inspanning van de physieke krachten van den soldaat te vorderen. Van die krachten moet veeltijds reeds het uiterste worden gevergd, terwijl bovendien de lichamelijke toestand van grooten invloed is op den moree en toestand en toch alles moet worden vermeden, wat op dezen laatsten nadeelig zou kunnen inwerken. Om overeenkomstige reden zijn evenmin opgenomen de bijkomende straffen van vermindering van kost en inhouding van soldij.
Krijgen de bestaande tuchtklassen eene bijzondere bestemming (art. 24), b.v. worden zij gebezigd tot den dienst in eene bepaalde sterkte, dan kunnen ook de gestraften uit het veldleger zoo noodig daarheen worden overgeplaatst.
Als bijkomende straffen zijn opgenomen: het verrichten van pionier-arbeid en het doen van corveeën; het geldt hier voornamelijk de zware werkzaamheden, die noodzakelijk moeten worden verricht en waarvoor, worden zij niet bij wijze van straf uitgevoerd, toch anderen zouden moeten worden aangewezen. Wel zal het nu veelvuldig voorkomen, dat aan bedoelde werkzaamheden moet worden deelgenomen zoowel door niet-gestraften als door gestraften, maar dat geeft geenerlei bezwaar: de gestraften komen het eerst daarvoor in aanmerking, terwijl zij anders misschien vrij zouden zijn geweest. De duur der genoemde bijkomende straffen komt overeen met den duur der opgelegde arreststraffen, waarmede zij gepaard kunnen gaan (art. 35, derde lid). Betreffende de wijze van uitvoering kunnen geen andere regelen worden gesteld, aangezien zij afhankelijk is van de bijzondere omstandigheden, waaronder een leger te velde verkeert; de toepassing moet geheel worden overgelaten aan het beleid der straffende autoriteit.
Artikel 33.
Het arrest wordt door den officier ondergaan in zijne tent of kwartier of, op bivouak, op de door den commandeerenden officier ter plaatse aan te wijzen plaats.
De gestrafte is niet uitgesloten van het verrichten van dienst.
Artikel 34.
Het licht en het streng arrest worden door den onderofficier en door den minderen militair bij voorkeur ondergaan hij de politie-



190
wacht van het kantonnement, kampement of bivouak; het streng arrest, zoo mogelijk, in afzondering. De gestraften keeren terug naar het onderdeel waartoe zij behooren: 1°. vóór of bij den aanvang van het gevecht en bij alarm; 2°. tot het verrichten van alle andere diensten, behoudens dat de met streng arrest gestrafte mindere militairen op marsch onder het onmiddellijk toezicht blijven van de af deeling, daartoe door den colonnecommandant aangewezen.
Het verschil tusschen het licht en het streng arrest zal ondei de hier bedoelde omstandigheden niet zeer groot kunnen zijn. De met streng arrest gestraften zullen de straf zoo mogelijk in afzondering ondergaan en anders alleen aan eene meer voortdurende bewaking moeten worden onderworpen. Eene arreststraf gelijk het licht arrest in gewone tijden, zou onder de meeste omstandigheden geheel illusoir blijken te zijn.
Tweede lid. Na afloop van het gevecht of van den dienst herneemt de straf weer haar gewonen loop.
Artikel 35.
De pionier-arbeid bestaat in het verrichten van de werkzaamheden, omschreven in de voorschriften op den pionier-arbeid.
Het doen van corveeën bestaat in het verrichten van eiken anderen militairen arbeid.
De pionier-arbeid kan zoowel met het licht als met het streng arrest der mindere militairen gepaard gaan; het doen van corveeën alleen met het streng arrest.
Artikel 36.
De bepalingen der artikelen 6,13—16 en 28 zijn op de in deze afdeeling omschreven straffen van toepassing.
§ IV. Oplegging en tenuitvoerlegging van krijgstuchtelijke straffen.
Artikel 37.
Bij de bepaling van de soort en van de mate van krijgstuchtelijke straf is de strafoplegger verplicht rechtvaardigheid naast gestrengheid te betrachten en zoowel de omstandigheden waaronder het vergrijp begaan is, als de persoonlijkheid en het doorgaand gedrag van den dader in aanmerking te nemen.
Dit artikel, hoewel van meer leerstelligen aard, is in de wet opgenomen, omdat het de uitdrukking bevat van een hoofdbeginsel, waarvan de militaire autoriteit bij het gebruik maken van de haar toegekende bevoegdheid om krijgstuchtelijke straffen op te leggen, behoort uit te gaan; het geeft eene aanwijzing van de omstandigheden van persoonlijken en zakelijken aard, waarop de strafoplegger bij de bepaling der strafmate zal hebben te letten, en treedt dus eenigermate in de plaats van de in de Tuchtwet noodwendig ontbrekende maximum-grensbepaling. x)
*) Het komt in vervanging van de artt. 53 en 54 R. K. L. Vgl. art. 29, laatste lid, R. K. 1922.



191
Artikel 38.
Bij krijgstuchtelijke bestraffing van een militair die zich aan één of meer krijgstuchtelijke vergrijpen schuldig maakte, wordt slechts eene hoofdstraf opgelegd, behoudens de bepaling van het voorlaatste hd van artikel 8. (W. K. 2.)
Buiten de gevallen aangegeven in de artikelen 25—27 en 35, worden geene bijkomende straffen opgelegd.
Uit dit positief voorschrift blijkt, dat bij elke krijgstuchtelijke bestraffing eene hoofdstraf moet worden opgelegd, maar tevens dat combinatie van krijgstuchtelijke hoofdstraffen, op ééne uitzondering na, nimmer geoorloofd is. De in de artt. 3—5 en 30—32 vermelde straffenlijsten bevatten eene keuze van strafmiddelen van verschillenden aard en zwaarte, ruim genoeg om opeenstapeling daarvan onnoodig te doen zijn. Werd zoodanige cumulatie toegelaten, dan zou de bestraffing bovendien zeer licht eene zwaarte en een omvang kunnen verkrijgen, die de aan een tuchtmaatregel te stellen perken zouden overschrijden.
In het tweede lid van het artikel is bepaald, dat de onderscheidene bijkomende straffen alleen vereenigd met de uitdrukkelijk in de wet aangewezen hoofdstraffen kunnen worden opgelegd.
Eindelijk wordt nog in het eerste lid beslist, wat er moet geschieden, ingeval één persoon zich schuldig maakt aan meer dan één vergrijp, zonder te onderscheiden of die verschillende vergrijpen in ééne handeling liggen opgesloten, in ééne daad samenloopen (ééndaadsche samenloop), dan wel of zij door meerdere op zich zelf staande handelingen worden begaan (meerdaadsche samenloop). In beide gevallen kan en moet met de oplegging van ééne hoofdstraf worden volstaan.
Artikel 39.
De bevoegdheid om de in de artikelen 3—5 en 30—32 vermelde straffen aan de onder zijne bevelen staande militairen op te leggen, komt toe aan:
1°. eiken vlag- of opperofficier;
2°. den commandeerenden officier van een of meer oorlogsvaartuigen; (W. v. M. S. 70.)
3°. den commandeerenden officier van een divisie, brigade, korps of andere door Ons te bepalen formatie, zoomede van een dienstvak, dienstafdeeling of inrichting. *)
In tijd van oorlog komt gelijke bevoegdheid toe aan: (W. v. S 87 —
W. v. M. S. 71.)
1°. den officier, commandant van een taktisch geheel, gevormd uit verschillende troepenafdeelingen; 2°. den vestingcommandant;
3°. den commandant van eene ingesloten versterkte plaats of post of van een te velde afgesneden troepengedeelte;
f. den officier belast met territoriaal bevel;*)
5°. den officier belast met de lading van den etapendienst of met een zelfstandig commando bij dien dienst. *)
^Gewijzigd bij art. 27 Inv. 1921. No. 3 van het eerste lid luidde oorspronkelijk: „den commandeerenden officier van een korps, dienstvak, dienstafdeeling of inrichting." Nos. 4 en 5 van het tweede lid zijn bij genoemd art. 27 nieuw toegevoegd.



192
Door Ons of door Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog wordt aangewezen op wien, bij ontstentenis of afwezigheid van de genoemde officieren, de hun hij dit artikel toegekende bevoegdheid overgaat.
De artt. 39 43 regelen de bevoegdheid tot het opleggen van disciplinaire straffen, waarbij in hoofdzaak de bestaande toestand is bestendigd. Het hoofdbeginsel der regeling is, dat deze bevoegdheid alleen toekomt aan die militaire autoriteiten, wier rang of positie, bezadigdheid, leeftijd of ondervinding de noodige waarborgen geven voor een onpartijdig en nauwgezet onderzoek van de zaak en voor een rechtvaardig oordeel. Verdere waarborgen tegen lichtvaardige bestraffing zijn gelegen in de verantwoordelijkheid van den strafoplegger, in het op hem te houden toezicht door zijne meerderen, hetwelk ook preventief zal werken (artt. 50 en 70), in de beperking der bevoegdheid bij straf opleggers van minder hoogen rang (voornamelijk art. 41), in de toekenning van een tweevoudig recht van beklag (artt. 61 v.v.). Dergelijke controle mag alzoo niet ontbreken, echter leide zij niet tot verminderde of gedeelde verantwoordelijkheid — en dus tot verzwakking van het verantwoordelijkheidsgevoel — door de oplegging van de zwaardere straffen te doen afhangen van de autorisatie van eene hoogere autoriteit of wel daarvoor de goedkeuring van „raden van tucht" ) verplichtend te stellen.
Art. 39 kent aan de daarin opgesomde autoriteiten de bevoegdheid toe om alle disciplinaire straffen op te leggen 2), doch alleen ten aanzien van de militairen die onder hunne bevelen staan.
Eerste lid, ad no. 1. De hiergenoemde hoogste C. Offn. zullen van deze bevoegdheid ' die verbonden is aan den rang, ook den titulairen, en niet aan eenige bepaalde functie — wel zelden anders gebruik maken dan ten aanzien van de onder hen staande commandeerende en andere hooge officieren; slechts bij uitzondering zullen zij behoeven in te grijpen in de dagelijksche zaken, voorvallende bij de onder hunne bevelen gestelde onderdeelen der krijgsmacht.
Ook de aan het hoofd der Departementen van Marine en van Oorlog staande vlag- en opperofncieren bezitten, ingevolge deze bepaling, de bevoegdheid tot disciplinaire strafoplegging.
Ad no. 2. Onder deze uitdrukking vallen zoowel de commandanten en onder-commandanten van maritieme directiën, voor zoover zij oorlogsschepen onder hunne bevelen hebben, als de vlootvoogd, de eskader- en divisie-commandanten, de officier der zeemacht, die het bevel voert over twee of meer onder eenige andere benaming tot eene scheepsmacht vereenigde oorlogsschepen en de commandant der zeemacht in Nederlandsch-Indië.
1) Zie bldz. 7.
2) Hoewel bij de behandeling van het ontwerp in beginsel deze bevoegdheid vrijwel algemeen instemming vond, omdat zij immers wordt toegekend aan zelfstandige C. Offn., werd toch door sommigen de consequentie gevaarlijk geacht; zoo zal het kunnen voorkomen, dat de jeugdige commandant van een klein, oorlogsvaartuig (b.v. van eene zelfstandig optredende torpedoboot) volledige strafbevoegdheid bezit (eerste lid, no. 2, van het artikel), terwijl toch de noodige ervaring en bezadigdheid om ook de zwaarste straffen oordeelkundig op te leggen, niet als eischen mogen worden gesteld voor dat commando. Hiertegen werd aangevoerd, dat hij, wien men verantwoordelijk durft stellen voor de krijgstucht aan boord of bij het korps, ook de volle beschikking moet bezitten over alle bij de wet toegestane middelen om de krijgstucht te handhaven, terwijl toch steeds de in den tekst genoemde waarborgen tegen lichtvaardige bestraffing blijven bestaan.



193
aJi "a' 3' ^mma"dee':endf otfcier, van „een divisie, brigade, korps *) of andere door Ons te bepalen formatie .
De vermelding van den divisie- en van den brigade-commandant kan niet worden gemist; de Avis.e-commandant behoeft niet steeds „opperofficier" te zijn, terwijl de brigade door een hoofd- en niet door een opperofficier gecommandeerd wordt. Met het oog op nog andere bevelvoeringen, welke n het leven geroepen z.,n of kunnen worden, is voorts in no. 3 nog ingevoegd „of andere door Ons te bepalen formatie". *) ingevoegd
„Dienstvak, dienstafdeeling of inrichting" ^.^Dienstvakken". B.v. de generale staf, de intendance, de geneeskundige
„Dienstafdeelingen". B.v. eene militaire afdeeling, een artillerie- of geniecornmandement, het ressort van een eerstaanwezend ingenieur. Zie ook noot 2
v^^ltl^/ B'V' d* vers<ih.i,Ifnie "^^cntingen, de inrichtingen mriVlT onderwijs een mihtanr hospitaal, een der overige verplegingsïnnchtingen van zee- of landmacht.
n Jï* H-T°°r--de *ere*elde en werking en toepassing van dit artikel
noodzakehjk zijn, ten aanzien van verende officieren uitdrukkelijk té bepalen en ter kennis van de belanghebbenden te brengen, onder de bevelen
hordt^« t^d^vf*»0' ü*-?? £ ^ de disdpHnaire rechts^t betreft, gesteld zijn. Ook zullen dergelijke bepalingen gemaakt moeten worden
Edmacht!1 ^ Cn °P non-activiteit van de zee- als van de
Tweede lid nos. 1, 2 en 3 behoeven geene toelichting.
Adno. 4. In tijd van oorlog worden de bevelhebbers van de müitaire afdeehngen ") vervangen door de territoriale bevelhebbers *), die niet steeds den rang van opperofficier hebben. Tot de taak van den territonalen bevelhebber behoort o. m. de organisatie der locale verdediging Tde
no m van gezag'bedoeld in de wet van 23 Mei '8^
*) Zie ook art. 41, no. 2.
R^Tfr ^ rec.htstoestfnd de' niarechaussee zijn de gevoelen» verdeeld geweest De Hooee
1922, neBAfd° ^ShhkSr ' mZ nOS' 231 en 3,4: ^Cn' 22 Mei
lU-i"™* 3-^2- Boekwerk „Oorlogs-organisatién".
V. Dijk, Mil. Strafr.



194
Ad no. 5. Eerst in 1910 is de etapendienst in zijn vollen omvang in een voorschrift geregeld. De etapeninspecteur, d.i. de officier, die met de algemeene leiding van den etapendienst is belast, heeft in tijd van oorlog, evenals de territoriale bevelhebber, verschillende staven en troepenafdeehngen onder zijne bevelen, welke, samen, echter moeilijk geacht kunnen worden te vormen een „taktisch geheel". (Vgl. tweede lid, no. I). Hetzelfde kan gezegd worden ten aanzien van den officier, die bij den etapendienst een zelfstandig commando voert. *)
Derde lid. Het kan voorkomen, dat bij afwezigheid of ontstentenis van een der in het artikel genoemde officieren, diens functiën worden waargenomen niet door den hoogsten tot het commando behoorenden, doch door een anderen, met een minderen rang bekleeden officier, die met het oog op te verrichten werkzaamheden beter met die taak kan worden belast (b.v. de chef van den staf ter vervanging van den divisie-commandant). Het zou echter strijden met alle militaire begrippen, dezen ook disciplinair gezag en disciplinaire strafbevoegdheid op te dragen over de hooger in rang zijnde officieren, die tot het commando behooren; vandaar dat in elk voorkomend geval zal worden vastgesteld op wien die bevoegdheid overgaat, aangezien het niet mogelijk is daarvoor bij de wet vaste algemeene regelen te geven.
Artikel 40.
De bevoegdheid om krijgstuchtelijke straf op te leggen aan militairen die aan boord van een oorlogsvaartuig zijn ingescheept, komt uitsluitend toe aan de in artikel 39, eerste lid, no. 1 en 2 genoemde officieren der zeemacht. (W. v. M. S. 70.)
Dat aan boord alle macht, ook die tot strafoplegging, moet berusten in handen van hen die met de leiding en het beheer van het vaartuig zijn belast, is een natuurlijk gevolg van het gevaar waaraan de bodem ieder oogenblik kan zijn blootgesteld, van de bijzondere verhouding waarin de opvarenden tot elkander en tot de gezaghebbenden aldaar staan, en van de op den scheepsbevelhebber rustende verantwoordelijkheid voor alles wat aan boord geschiedt.
Ook de bevoegdheid om krijgstuchtelijke straf op te leggen aan militairen der landmacht, die met een oorlogsvaartuig worden getransporteerd, behoort alzoo uitsluitend te worden toegekend aan de maritieme autoriteiten, die bevoegd zijn zoodanige straf op te leggen aan de zich aan boord bevindende militairen der zeemacht, en zulks onafhankelijk van den rang van den detachementscommandant. Ook de officier detachementscommandant van de ingescheepte mariniers zal, indien hij aan den wal bevoegdheid tot strafoplegging mocht bezitten, deze aan boord verliezen. (Vgl. art. 41 onder 4 .)
Artikel 41.
De in artikel 39 vermelde bevoegdheid komt, ten aanzien van de onder zijne bevelen staande militairen, ook toe aan: 1°. eiken hoofdofficier der landmacht;
2°. den commandant van een bataljon, af deeling, compagnie, escadron, batterij of andere door Ons te bepalen formatie; 2)
l) Een nieuw voorschrift betreflende den etapen- en verkeersdienst is ter perse. *) Gewijzigd bij art. 28 Inv. 1921. No. 2 luidde oorspronkelijk: „den bataljons-, afdeelings-, escadrons- of batterij-commandant ;



195
3°. den officier fortcommandant;
4°. den officier detachementscommandant, behalve indien het detawTlvï T 70) ^ TOrlo*svaartuiS " ingescheept; (W. K. 40. -
5°. den militie-commissaris;
6°. den districtscommandant bij de landweer;
behoudens dat de straf van streng arrest aan officieren alleen door den hoofdofficier fort- of detachementscommandant, en die van verlaging en van plaatsing in eene tuchtklasse door geen der bovengenoemden mogen worden opgelegd.
Terwijl in art. 39 aan de zelfstandige C. Offn. volledige strafbevoegdheid »s toegekend, wordt. ,n art. 41 aan de niet-zelfstandige commandanten eene beperkte bevoegdheid verleend (welke ook van toepassing is gemaakt op de officieren genoemd in de later toegevoegde nos. 5 en 6)*). Wordt door hen de oplegging van eene zwaardere straf noodzakelijk geoordeeld dan waarover
211 tlS l hebben> 8an geven daarvan natuurlijk kennis aan hun onmiddellijken chef.
Ad no. ] Onder de hier gebezigde uitdrukking is de G.- of PI. Cdt. niet begrepen. De mwtairen van het garnizoen staan in den regel niet „onder zijne bevelen ; hij kan alleen vorderen, dat zij door de C. Offn. voor de door hem noodig geachte garn^ensdiensten worden aangewezen. Zijne strafbevoegdheid is in art. 42 afzonderlijk geregeld.
W? b*rf* de nooWomcieren der zeemacht, zij ondeenen de bevoegdheid om disc.phnaire straffen op te leggen, voor zoover zij die behoeven, aan art. y> J en art. 41, no. 4; waren zij ook in art. 41, no. 1, genoemd, dan zou aan boord, naast den commandant, ook de eerste-officier strafbevoegdheid kunnen bezitten, hetgeen niet wenschelijk werd geoordeeld.
Ad no. 2 Voor de landmacht wordt de bestaande regeling bestendigd, met dit onderscheid, dat geen der opgelegde straffen de autorisatie van den K. Cdt behoeft (zie de aant. op de artt. 39—43). *)
Ad no. 4. Onder den „officier detachementscommandant" is ook de officier der zeemacht begrepen; in dit opzicht bevat het artikel eene voor de marine nieuwe, doch zeer noodzakelijke bepaling.
U.V°0ljiJe.'andmacht8eeft de bepaling eene beperking van de thans bestaande bevoegdheid4), met het oog op de omstandigheid, dat de niet-zelfstandige commandant steeds gemakkelijk in verbinding kan blijven met den K. Cdt Jzie den aanhef van de aanteekening op dit artikel). Die omstandigheid heft tevens, in verband met de bepaling van art. 50, grootendeels het bezwaar op, dat een_ jeugdig detachementscommandant met weinig ervaring een minder juist gebruik van zijne bevoegdheid zou maken.
*) Ten aanzien van de nos. 5 en 6 zie hierna.
DelrtLVentband Mrmetle T"1 j°°r de ««««ring opgemerkt, dat een afdeeling«*ef aan het
L/epartement van Marine valt onder art 39 eerct» i:j -j i j j /c •
eene dienstafdeeling". " "°- X * ••COmmandeerende °fficier van
ePmïJlZ* hd 1R'^' L" " bed°elde autoriaatie "o^ig ten aanzien van de aan onderofficieren en minderen opgelegde provoost- en cachotstraffen.
aan^^Tk-rj?' K" U. verl?!n5 & ««> den detachementscommandant gelijke bevoegdheid als
ZS^-S^.iïtrecht «*opl" *rtraf ™ **** <- *



196
Zie voorts bij art. 40.
Ad nos. 5 en 6. Deze nummers hebben hunne beteekenis verloren in verband met de bepaling van art. 54 Dienstplichtwet. Zie aant. Ad no. 3 bij art. 63 W. v. M. S. en bldz. 67.
Artikel 42.
De in artikel 39 vermelde bevoegdheid komt mede toe aan den garnizoen s- of plaatselijken commandant, ten aanzien van alle zich ter plaatse van zijn commandement bevindende mindere militairen en militairen van minderen rang of van minderen ouderdom in rang dan hij zelf heeft: (W. v. M. S. 68, tweede lid.)
1°. wanneer het vergrijp is begaan door een militair, behoorende tot eene troepenafdeehng die tot handhaving of herstel van de openbare rust of orde is aangewezen;
2°. wanneer te kort is gedaan aan den eerbied aan zijn rang verschuldigd;
3°. wanneer zich in de plaats geen tot straffen bevoegde meerdere bevindt, onder wiens bevelen de militair staat, die het krijgstuchtelijk vergrijp beging;
met dien verstande, dat ook voor hem de beperkingen gelden, vermeld in het slot van artikel 41.
Het is gewenscht den militair, die zich schuldig heeft gemaakt aan een disciplinair vergrijp, ook wanneer het den dienst van het garnizoen of de plaats betreft, niet dan bij hooge uitzondering te onttrekken aan de disciplinaire rechtsmacht van de autoriteit, waaronder hij in normale omstandigheden ressorteert. Deze toch is alleen in staat op voldoende wijze te waken voor toepassing van het bepaalde in art. 37, hetgeen door den G.- of PI. Cdt. niet kan geschieden. Eenvoudige inzage van de conduite-boekjes en de straflijsten is daartoe niet voldoende, terwijl het — indien voor het opleggen van straf inlichtingen van den C. Off. noodig zijn — eenvoudiger en meer logisch is aan laatstgenoemde het opleggen van de straf over te laten. In enkele gevallen evenwel is het noodzakelijk aan den G.- of PI. Cdt. strafbevoegdheid toe te kennen.
Ad no. 1. In het hierbedoelde geval staan de voor de militaire politiemaatregelen (patrouilles enz.) aangewezen militairen rechtstreeks onder zijn gezag, waaraan hij, door oplegging van straffen, klem moet kunnen bijzetten. Waar de patrouilles uit militairen van verschillende wapens en korpsen bestaan, wordt door deze bevoegdheid tevens gelijkmatigheid in de bestraffing van de door hen gepleegde vergrijpen bevorderd.
„Troepenafdeeling". Zie bij art. 128 W. v. M. S.
Ad no. 3. Verwijzing der zaak naar den tot straffen bevoegden meerdere van den overtreder (b.v. een militair met klein verlof in het garnizoen vertoevende), zou noodeloozen omslag en tijdverlies veroorzaken.
De bepaling geldt ook voor de militairen der zeemacht; in zeeplaatsen zou wellicht eene uitzondering gewenscht en mogelijk zijn door te bepalen, dat de klein-verlofgangers enz. der marine, gedurende hun verblijf ter plaatse, onder de bevelen staan van den commandant van het wachtschip.
Het opnemen in onderhoud en het doen ondergaan van eene opgelegde arreststraf bij een der korpsen in het garnizoen aanwezig, is onderwerp van administratieve regeling.



197
Artikel 43.
De onderofficier detachementscommandant is bevoegd aan de onder zijne bevelen staande militairen de straf van licht arrest of eene lichtere straf op te leggen, behalve: (W. K. 4, 5, 31, 32. — W. v. M. S. 68,
eerste lid.)
# 1°. indien het detachement aan boord van een oorlogsvaartuig is ingescheept; (W. K. 40. — W. v. M. S. 70.)
2°. indien het detachement, als zoodanig, aan den wal of aan boord van een vaartuig dat geen oorlogsvaartuig is, deel uitmaakt van eene vereenigde troepenafdeehng onder de bevelen van een anderen meerdere. (W. v. M. S. 67, 70.)
Ook aan den onderofficier detachementscommandant, zoowel van de zeeals van de landmacht, behoort eenige strafbevoegdheid te worden toegekend. De vaak zeer geïsoleerde stelling waarin hij verkeert, en die de mogelijkheid eener spoedige tusschenkomst van een hoogeren militair uitsluit, maakt het noodig hem de macht te geven om zelf zijne autoriteit te handhaven en plichtverzuimen zijner minderen te bestraffen. Hij behoort deze bevoegdheid echter alleen te bezitten, zoolang hij in eene tot zekere hoogte zelfstandige positie verkeert; vandaar de uitzonderingen in het artikel genoemd.
Ad no. 1. Zie bij art. 40.
Ad no. 2. „Van een anderen meerdere". D. w. z. officier of hooger onderofficier. Zoo zal de onderofficier detachementscommandant der mariniers, die met zijn detachement bij eene troepenmacht aan den wal is ingedeeld, en gesteld onder de bevelen van den commandant dier macht, geene bevoegdheid hebben aan de onder zijne bevelen staande mariniers eenige straf op te leggen. Naar gelang die commandant officier of onderofficier is, zal voor dezen art. 41 of art. 43 geld en.
Artikel 44.
Ieder meerdere die voldoende aanwijzing heeft gekregen om aan te nemen, dat een mindere zich aan een ernstig krijgstuchtelijk vergrijp heeft schuldig gemaakt, is bevoegd hem, zoo noodig, voorloopig arrest aan te zeggen. (W. K. 2. — W. v. M. S. 67.)
De mindere is verplicht aan die aanzegging onmiddellijk gevolg te geven.
Het voorloopig arrest wordt in den regel ondergaan:
a) te land: op dezelfde wijze als de krijgstuchtelijke straf van licht arrest; (W. K. 8, 33, 34.)
b) aan boord van een oorlogsvaartuig: op de daarvoor door den commandeerenden officier van het vaartuig aan te wijzen plaats.
(W. v. M. S. 70.)
Indien het echter, hetzij in het belang van het onderzoek, hetzij ter voorkoming van wanorde noodzakehjk is, wordt het voorloopig arrest ondergaan op soortgelijke wijze als de krijgstuchtelijke straf van verzwaard of van streng arrest. (W. K. 9, 10, 34.)
De voorloopig gearresteerde is in den regel uitgesloten van het verrichten van dienst buiten de plaats waar hij het voorloopig arrest ondergaat. (W. K. 45 v. v., 56.)



198
Moet voor iederen meerdere de bevoegdheid om een mindere in voorloopig arrest te stellen, als zekerheidsmaatregel en als preventief voor ernstiger feiten noodwendig bestendigd blijven, aan den anderen kant is niet te ontkennen, dat van die bevoegdheid wel eens ruimer gebruik werd gemaakt, dan strikt noodzakelijk was. Dit euvel wordt zooveel mogelijk beperkt door de bepaling, dat het voorloopig arrest in krijgstuchtzaken alleen in geval van een ernstig vergrijp en dan nog alleen, zoo noodig, wordt aangezegd ). De meerdere die van zijne bevoegdheid misbruik of zelfs maar een lichtzinnig gebruik maakt (waaraan trouwens door toepassing van art. 49 spoedig een einde kan worden gemaakt) stelt zich bloot aan bestraffing.
„Ieder meerdere". Of de verhouding van meerdere tot mindere bestaat, moet op de gewone wijze worden beoordeeld naar den inhoud van art. 67 W. v. M. S.; noch voor de meerderen, noch voor de minderen wordt uitzondering gemaakt in de gevallen, dat zij op non-activiteit, met verlof of in burger kleeding zijn.2)
Daar het voorloopig arrest slechts een preventieve maatregel is, waardoor ook onschuldigen kunnen worden getroffen, moet het in de toepassing natuurlijk zoo weinig mogelijk drukkend zijn. Vandaar de bepaling van het derde lid van het artikel; toepassing op dezelfde wijze als licht arrest werd aan boord van een oorlogsvaartuig niet geraden geacht, omdat het niet wenschelijk is, dat b.v. op een varend schip de voorloopig gearresteerde zich even vrij zou kunnen bewegen als een met-gearresteerde.
Het vierde lid opent de mogelijkheid voor meer gestrenge wijze van toepassing, wanneer dit gevorderd wordt in het belang van het onderzoek (b.v. indien er noodzakelijkheid bestaat om den overtreder van de getuigen te isoleeren, of als er vrees bestaat voor het doen te loor gaan van bewijsmiddelen) of ter voorkoming van wanorde (b.v. als de arrestant in staat van dronkenschap verkeert). „Op soortgelijke wijze" als verzwaard of streng arrest, omdat de voorloopig gearresteerde natuurlijk niet volkomen aan hetzelfde régime behoort te worden onderworpen als de gestraften.
Laatste lid. Deze bepaling is een noodwendig gevolg van het karakter van het voorloopig arrest als zekerheidsmaatregel; bovendien moet de gearresteerde op ieder oogenblik voor het onderzoek beschikbaar zijn.
Artikel 45.
Binnen vier en twintig uren nadat het voorloopig arrest is aangezegd,
x) Vgl. artt. 2 en 3 R. Z., 4 en 5 R. L. Ingevolge de artt. 34 en 46 Inv, 1921 zijn uit art. 3 R. Z. en uit art. 5 R. L. verwijderd de woorden „aan eene aanmerkelijke overtreding van de krijgstucht of*. De artt. 2 en 3 R. Z., benevens 4 en 5 R. L. moeten dan ook geacht worden voortaan uitsluitend betrekking te hebben op arrest, toe te passen ter zake van een strafbaar feit. Het onbeperkte recht en de verplichting tot het opleggen van voorloopig arrest ter zake van een krijgstuchtelijk vergrijp, zijn alzoo vervangen door de bevoegdheid dienaangaande. Deze betreft verder alleen een ernstig „krijgstuchtelijk vergrijp"; echter ook een in het algemeen licht feit, waarin echter de Idem voor een veel zwaarder is gelegen, kan als een ernstig feit zijn te beschouwen.
De vergrijpen in de nos. 2 tot 6 van art. 2 W. K. genoemd, zijn inderdaad „strafbare feiten", en worden eerst als krijgstuchtelijke vergrijpen aangemerkt en gestraft, wanneer de tot straffen bevoegde meerdere daaromtrent heeft beslist; volgens de letterlijke beteekenis van art. 44 kan dus ter zake van die feiten vóór die beslissing geen krijgstuchtelijk voorloopig arrest worden opgelegd. Voor die gevallen zal dan, zoo noodig, de regeling van het voorloopig arrest ter zake van „strafbare feiten * toepasselijk zijn.
2) Betreft het een niet in werkelijken dienst zijnden dienstplichtige of vrijwilliger met inter' mitteerende.1 diensttijd, dan kan van het opleggen van voorloopig arrest geen sprake zijn, alvorens de toestand van art. 47, tweede lid, is ingetreden.



199
moet, zoo mogelijk, het onderzoek afgeloopen en eene beslissing in de zaak genomen zijn. (W. K. 15, 44.)
Ook deze bepaling heeft ten doel, de toepassing van het voorloopig arrest binnen enge grenzen te beperken. Het voorschrift kan echter geen absoluut bevel inhouden, daar meermalen het onderzoek niet binnen 24 uren afgeloopen kan zijn.
Tevens wordt hier gehuldigd het beginsel van spoedige bestraffing, hetwelk in knjgstuchtzaken nooit uit het oog mag worden verloren (zie in verband daarmede art. 55, eerste lid).
Artikel 46.
Geene krijgstuchtelijke straf wordt opgelegd voordat de verdachte door den strafoplegger zelven of, zoo deze verhinderd is of zich elders bevindt, door een anderen tot straffen bevoegden meerdere is gehoord.
Is ook dit laatste niet doenlijk, dan kan de ondervraging van den verdachte door den strafoplegger schriftelijk, of van zijnentwege door een der in artikel 8 nos. 1—6 van het Wetboek van Strafvordering genoemde ambtenaren *) geschieden.
Het verhoor2) van den verdachte moet altoos plaats hebben; daarom wordt het in de wet vermeld. Met dat verhoor zal echter het onderzoek bij lange na niet altoos zijn afgeloopen. Dikwerf zal de ondervraging van een aantal getuigen noodig zijn om de zaak tot klaarheid te brengen. Bepaalde regelen zijn daarvoor niet aan te geven. Zoolang de tot straffen bevoegde meerdere met volkomen overtuigd is van de strafwaardigheid van den overtreder, mag hij hem geen straf opleggen. Kan hij uit een door hem zelven of op zijn last ingesteld onderzoek die overtuiging niet verkrijgen, en acht hij nog een nader onderzoek wenschelijk, dan zal daartoe, gelijk ook thans geschiedt, eene commissie van officieren kunnen worden benoemd.
Geldt het een oneigenlijk krijgstuchtelijk vergrijp en is de tot straffen bevoegden meerdere, in verband met de in nos. 2 tot 6, art. 2, gestelde voorwaarden aanvankelijk van oordeel dat de zaak krijgstuchtelijk zou kunnen worden afgedaan, doch kan hij haar om de eene of andere reden niet tot voldoende klaarheid brengen, dan kan het oneigenlijk krijgstuchtelijk vergrijp alsnog op den gewonen voet aanhangig worden gemaakt bij den militairen rechter, die den getuige, waar hij zich ook bevindt en wie hij ook zij, voor ach kan doen verschijnen, getuigen en deskundigen onder eede hoort, enz. Bovendien, de beantwoording der vraag of het vergrijp inderdaad is een oneigenlijk krijgstuchtelijk vergrijp, d. w. z. of daarin alle elementen van een strafbaar feit teruggevonden worden, behoort in minder eenvoudige zaken meer m het bijzonder tot de bevoegdheid van den militairen rechter (art. 58 W. K.).
1) Bedoelde ambtenaren zijn: „1 . De veld- en boschwachters;
2°. De officieren en onder-officieren der maréchaussee;
3 . De directeuren en commissarissen van politie en de waterschouten;
4 . De burgemeesters, of degenen die hen vervangen, doch alleen in de gemeenten, alwaar
geen commissarissen van politie zijn; 5'. De kantonregters;
6°. De ambtenaren van het openbaar ministerie, behalve die bij de kantongeregten".
2) Ze mede het Hoofdstuk Van de straffen" van het Reglement op den Inwendigen dienst en art. ci, tweede lid, R. K. 1922.



200
Het tweede lid heeft vooral op het oog het geval, dat een detachementscommandant door een hoogeren meerdere moet worden bestraft. Mondelinge ondervraging zal dan in den regel vrij bezwaarlijk en dikwijls tevens noodeloos zijn. Daarom moet onder die omstandigheden de overtreder in de gelegenheid worden gesteld, zich schriftelijk te verantwoorden.
Artikel 47.
Is de van een krijgstuchtelijk vergrijp verdachte militair tijdens de ontdekking van het feit niet onder de wapenen, dan vraagt, zoo noodig, de commandeerende officier in de maritieme directie of die van het korps, het wapen, het dienstvak, de dienstafdeeling of de inrichting, waartoe de verdachte behoort, aan het hoofd van het daarbij betrokken departement van Marine of van Oorlog, onder overlegging van de ter beoordeeling der aanvrage noodige stukken, machtiging om hem onder de wapenen te roepen.
Is die machtiging verleend en de verdachte dientengevolge ter plaatse zijner bestemming aangekomen, dan gelden ten aanzien van de strafoplegging de gewone regelen.
De aanhef van het artikel is zoodanig geformuleerd, dat in verschillende gevallen wordt voorzien.*) Een groot-verlofganger pleegt het in art. 108 W. v. M. S. omschreven feit (zie art. 60, no. 2, W. v. M. S.), doch onder zoodanige omstandigheden, dat het ingevolge art. 2, no. 2, W. K. krijgstuchtelijk kan worden afgedaan; of wel een groot-verlofganger in uniform maakt zich schuldig aan een disciplinair vergrijp (zie art. 60, no. 2, j°. 62, no. 4, W. v. M. S.), waarna hij zijn uniform uittrekt; of wel een militair in werkelijken dienst begaat een disciplinair vergrijp kort vóór zijn vertrek met groot verlof, dan wel kort vóór dat voor hem den werkelijken dienst is afgeloopen (art. 62, nos. 2, 3 en 5), dat eerst ontdekt wordt na zijn vertrek; in al die omstandigheden moet de mogelijkheid bestaan eene disciplinaire straf uit te voeren, waartoe art. 47 gelegenheid geeft. Wel zal nu van eene spoedige bestraffing geen sprake kunnen zijn, maar eene regeling, die aan dit bezwaar tegemoet komt, zal moeilijk zijn aan te wijzen.
Vgl. art. 36, eerste lid, c, en tweede lid, Dienstplichtwet.
Artikel 48.
Wanneer een meerdere van zijne bevoegdheid om een mindere voorloopig arrest aan te zeggen, of wanneer een van de in de artikelen 41—43 genoemde officieren of onderofficieren van zijne bevoegdheid tot strafoplegging gebruik gemaakt heeft, handelt hij verder naar de hiervoor gestelde of nog te stellen regelen. (W. K. 44. — W. v. M. S. 67.)
Elke aanzegging van voorloopig arrest en elke bestraffing van een militair, die niet zijn uitgegaan van den C. Off. van het oorlogsvaartuig, het korps enz., moeten te zijner kennis worden gebracht. Voor zoover zulks niet reeds is geschied, zullen dienaangaande bepalingen worden gemaakt (zie Reglementen op den Inw. Dienst.8)
■) Echter vallen de gewezen militairen, bedoeld in art. 64 W. v. M. S., niet onder de omschrijving van het artikel; krijgstuchtelijke afdoening van de feiten, genoemd in de artt. 108 en 109 W. v. M. S., zal voor hen dan ook wel tot de zeldzaamheden behooren.
*) Ten aanzien van het voorloopig arrest geven nog de artt. 6 en 7 R. L., benevens 4 en 5 R. Z. enkele voorschriften; vgl. echter noot I, bldz. 198.



201
Artikel 49.
(wD kW^v. m. nJr*arrest op te heffen k°mt *«
a) aan den tot straffen bevoegden meerdere die de zaak behandelt;
b) aan ,ederen boven dezen gestelden meerdere, echter niet zonder den arrestoplegger te hebben gehoornd.
va^de^he!ACnt « * VO°f.komen/ dat de voorloopig gearresteerde langer van de vrijheid beroofd zou blijven dan noodzakelijk is.
Ad a Die de zaak behandelt". Dus ook de meerdere, die van eene hoogere autoriteit de zaak ter behandeling heeft gekregen.
nJ?dUb' ^ b5v^dneJd 18 e» natuurlijk uitvloeisel van de in art. 70 omschreven verplichting.
Artikel 50.
„r£nl^y0egdh?d °m 66,16 ******* krijgstuchtelijke straf of de omschrijving der strafreden of beide te wijzigen, hetzij, bij hooge mtzondering, in een bijzonder geval de «itvoering van Le kriïïtuchtehjke straf te schorsen, hetzij, uithoofde van een onjuist gebleken
geewi „#T t'V*^M t0t ^P^gging, de oplegging dï raf" geheel of ten deele, te niet te doen, komt toe: a) aan den strafoplegger;
den satrafnn<!eren b°V7 deZ6n g68telden meerde«. echter niet zonder den strafoplegger en den gestrafte te hebben gehoord. (W. v. m s 67)
J!L * *?* ondw*aan elders dan waar zij is opgeiegd
gaat, met inachtneming van het voorschrift van het vorige lid onder it^Z°eg d Vm}m uitvoerinS «e schorsen, van de onder a en b genoemden over op den commandeerenden officier of op den fort-
^r^Tón^, zAr ™nsbeve,en de
Het artikel geeft drieërlei bevoegdheid x):
J°' Tlle je ******* k"j««tuchtelijke straf of de omschrijving der strafreden ot beide te wijzigen;
2». om de uitvoering van eene krijgstuchtelijke straf te schorsen; ) om de oplegging der straf geheel of ten deele te niet te doen.
' f 1 Het Js noodzakelijk, dat op eene onjuist gebleken beslissing kan worden teruggekomen. De bevoegdheid daartoe is gegeven:
a. „aan den strafoplegger'. Wanneer zou worden geëischt, dat alleen de hoogere autoriteit mag ingrijpen, zou soms het rechtsherstel geruimen rijd op zich moeten laten wachten; men denke b.v. aan het geval, dat een zeer zware disciplinaire straf ,s opgelegd door den C. Off. van een op zee varend oorlogsvaartuig en deze na eenige dagen op grond van nieuwe inlichtingen tot de overtuiging komt, dat te zwaar of ten onrechte is gestraft;
b. „aan lederen boven den strafoplegger gestelden meerdere". Die bevoegdheid b eene noodzakelijke consequentie van de hiërarchische verhoudingen bij
t\n*Tt I Cn Strfkt ZICH Ult,^ den dlerWen meerdere. De oorspronkelijke strafoplegger kan natuurlijk voor de nieuwe in de zaak genomen be-



202
slissing niet langer verantwoordelijk zijn; vandaar de bepaling van art. 51, tweede lid.
De hoogere meerdere zal van de hem toegekende bevoegdheid niet te dikwerf gebruik mogen maken; wijziging enz. der straf doet altijd eenigermate afbreuk aan het prestige van den eersten strafoplegger. Waar echter een ingrijpen noodzakelijk is, ook buiten het geval dat de gestrafte gebruik maakt van zijn recht van beklag, moet dit kunnen geschieden zoowel ter verzwaring als ter verlichting en ter royeering der straf. Verzwaring der straf kan worden gevorderd door de belangen der discipline, verlichting of royeering zal voornamelijk een eisch zijn van recht, maar ook hierdoor zullen tevens de belangen der discipline zijn gebaat, want immers de handhaving der tucht moet op rechtvaardigheid zijn gegrond. Voorts kan de aan den hoogeren meerdere verleende bevoegdheid een middel zijn om eenige gelijkheid te brengen in het straffen bij verschillende onderdeelen, wanneer bij gelijke feiten en overeenkomstige antecedenten van de overtreders te groote ongelijkheid in de straf bestaat.
Ad no. 2. Ofschoon het zonder tusschenpoozen doen ondergaan van de straf ook bij disciplinaire arreststraffen regel moet zijn, zoo mag toch de mogelijkheid niet ontbreken daarvan in dringende gevallen af te wijken; men denke b.v. aan het geval dat een der naaste familiebetrekkingen van den gestrafte ernstig ziek is, aan gevallen van alarm, oproer, brand e. d. g., waarbij de tegenwoordigheid van een zoo groot mogelijk aantal militairen gewenscht kan zijn. Ook de bevoegdheid tot schorsing is toegekend aan den strafoplegger en aan de boven hem gestelde meerderen (vgl. nos. 1 en 3), terwijl het laatste lid van art. 50 dient om te voorzien in het geval, dat de straf op eene andere plaats wordt ondergaan dan zij is opgelegd. Nooit mag de schorsing eene eenvoudige begunstiging van den eenen gestrafte boven den anderen zijn; om het uitzonderingskarakter duidelijk te doen uitkomen, bedient het artikel zich van de eenigszins pleonastische uitdrukking: „bij hooge uitzondering, in een bijzonder geval".
Artikel 51.
Wanneer van eene der bevoegdheden, vermeld in de artikelen 48 en 50, gebruik is gemaakt door een ander dan door den commandeerenden officier van het oorlogsvaartuig, het korps, het detachement, het wapen, het dienstvak, de dienstafdeeling, de inrichting of het fort, waartoe of tot welks bezetting de gestrafte behoort, wordt aan dezen commandeerenden officier daarvan ten spoedigste kennis gegeven. (W. y. M. S. 70.)
Hij die van zijne bevoegdheid tot wijziging van de straf of van de omschrijving der strafreden gebruik heeft gemaakt, wordt als strafoplegger beschouwd.
Het ligt in den aard der betrekking van de hier genoemde C. Offn., dat zij op de hoogte moeten blijven van alles, wat er bij het onder hun bevel staand onderdeel der krijgsmacht geschiedt. Dit is een belang van zuiver administratieven aard, waarvoor de opneming van het artikel niet noodzakelijk zou zijn geweest. Het strekt dan ook voornamelijk om te voorkomen, dat door te lichtvaardige strafopleggers van lageren rang misbruik wordt gemaakt van de aangeduide bevoegdheden.
Voor het tweede lid, zie de desbetreffende aanteekening bij art. 50.



203
Artikel 52.
Behalve in geval van schorsing krachtens de artikelen 50 en 62, mag de eenmaal aangevangen uitvoering eener arreststraf alleen worden afgebroken, ten einde den gestrafte eene hem middelerwijl opgelegde zwaardere straf te doen ondergaan.
Het beginsel van de continuïteit der straf, waarop in zeer bijzondere gevallen (artt. 50 en 62, derde lid) inbreuk moest worden gemaakt, moet overigens zooveel mogelijk worden gehandhaafd, behoudens dat de zwaarste straf in den regel het eerst dient te worden ondergaan; art. 52 opent daartoe de mogelijkheid. Dit is niet in strijd met het beginsel van art. 38, waarin sprake is van samenloop, terwijl hier een geval is van herhaling van krijgstuchtelijk vergrijp.
Artikel 53.
Van opgelegde krijgstuchtelijke straffen kan, bij gelegenheid van verjaardagen van het Hoofd van den Staat of van leden van hot Konink* u «J1™8 °' ^ gelegenheid van andere nationale feestdagen of uit hoofde van buitengewone omstandigheden, geheele of gedeeltelijke vrijstelling worden verleend naar regelen, daarvoor te stellen bij algemeenen maatregel van bestuur.
Terwijl hét eerste gedeelte van het artikel eene algemeene vrijstelling, althans eene vrijstelling op uitgebreide schaal ter viering van de daar bedoelde feesten op het oog heeft, wordt in de uitdrukking „buitengewone omstandigheden" gedoeld op mdividueele vrijstelling van straf ter belooning van bijzondere feiten, waardoor de gestrafte zich verdienstelijk heeft gemaakt, b.v. bij het dempen van een oproer, bij brand, wegens het redden van een drenkeling, enz.
In de conduite-boekjes en de straflijsten zal aanteekening van de vrijstelling worden gehouden, evenals van de gelegenheid waarbij zij verleend is.
Vgl. het K. B. van 7 Juli 1922 (Stbl. no. 437), tot vaststelling van den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in art. 53 der Wet op de'Krijgstucht. betreffende het verleenen van vrijstelling van opgelegde krijgstuchtelijke straffen.
Artikel 54.
De straffen worden naar gelang van omstandigheden aan den wal of aan boord ten uitvoer gelegd.
Natuurlijk zullen de straffen, opgelegd aan militairen der zeemacht, in den regel aan boord (behoudens de bepaling van art. 10, B, aanhef), de aan militairen der landmacht opgelegde in den regel aan den wal worden ondergaan. In zeer vele gevallen zal echter hiervan moeten worden afgeweken. Die gevallen kunnen van zoo velerlei aard zijn en de beslissing aangaande dit punt is zoo zeer afhankelijk van allerlei bijkomende omstandigheden, dat wettelijke voorschriften te dezen opzichte niet gegeven kunnen worden, doch de beslissing moet worden gelaten aan de met de uitvoering der Straf belaste autoriteit
Artikel 55.
De straffen worden ten uitvoer gelegd zoodra mogelijk nadat zij zijn opgelegd.



204
De dag waarop de straf is opgelegd, geldt als eerste dag van den bepaalden straftijd, tenzij op dien dag de tenuitvoerlegging van de straf nog niet is aangevangen.
De straftijd wordt gerekend te zijn geëindigd met den tijd van reveille, volgende op den laatsten dag der ondergane straf.
Het artikel dient om aanvang en einde van den straftijd vast te stellen; het werd niet wenschelijk geacht, ook voor de executie van de meest voorkomende krijgstuchtelijke straf, het arrest, vast te houden aan de bepaling van art. 88 W. v. S.
Artikel 56.
Zoowel het ondergaan als het doen ondergaan van straf of van voorloopig arrest is te beschouwen als dienst.
Door deze bepaling wordt aan den bes taanden twijfel een einde gemaakt en staat het alzoo voor den vervolge vast, dat het niet willen ondergaan van straf of van voorloopig arrest, het door den gestrafte wederrechtelijk verlaten van de plaats waar hij zijne straf moet ondergaan, het ontvangen van bezoeken aldaar, enz. valt onder toepassing van de artt. 114 en 135 W. v. M. S., terwijl het verzet tegen een meerdere bij gelegenheid van de tenuitvoerlegging van straf te beschouwen is als feitelijke insubordinatie in dienst gepleegd, zoodat daarop niet art. 121, doch de artt. 117—120 W. v. M. S. toepasselijk zullen zijn.
Artikel 57.
Het recht van strafvordering vervalt niet door de toepassing van krijgstuchtelijke straf.
In geval van schuldigverklaring houdt de rechter hij de bepaling van de straf met die toepassing rekening.
£ersfe lid. Zie bij art. 2, nos. 2 tot 6, bldz. 164.
Tweede lid. Een billijkheidsmaatregel; de rechter zal bij het bepalen der straf niet alleen rekening houden met het ondergane arrest, maar ook met elke andere opgelegde krijgstuchtelijke straf. Zelfs zal het mogelijk zijn, dat de reeds ondergane disciplinaire straf bij het rechterlijk vonnis als voldoende bestraffing van het strafbare feit wordt aangemerkt.
Zie ook Alg. Opm. onder C en de artt. 35 en 49 Inv. 1921.
Artikel 58.
Wanneer de militaire rechter bij het onderzoek van eene aan zijne kennisneming onderworpen zaak bevindt, dat bet feit een krijgstuchtelijk vergrijp, volgens de daarvan in artikel 2 no. 1 gegeven omschrijving, oplevert, of dat het, een der in artikel 2 nos. 2—6 vermelde feiten opleverende, buiten strafrechtelijke behandeling had behooren te zijn afgedaan, verwijst hij onder mededeeling van alle stukken, de zaak ter verdere behandeling naar den tot straffen bevoegden commandeerenden officier.
Heeft de militaire rechter de zaak niet ter verdere behandeling verwezen naar den tot straffen bevoegden commandeerenden officier, dan wordt ter zake van het feit geene krijgstuchtelijke straf opgelegd.



205
. XTfó'TJ7-" hetJgCVal' een feit' hetwelk het onderwerp eener rechterlijke beslissing had moeten uitmaken, ten onrechte als eene kriiastuchtehjke zaak ,s beschouwd, art. 58 handelt over het omgekeerde geval dat n.1. eene zaak die bijgstuchtelijk had moeten zijn afgedaan, aan het oordeel van den militairen rechter is onderworpen.
Zou men nu de disciplinaire afdoening aan den militairen rechter opdragen dan zou inbreuk worden gemaakt op het beginsel, dat, zoo mogelijk deze' uitsluitend met rechtspraak oyer „strafbare feiten" belast zij *). De handhaving der tucht daarentegen blijve bij voorkeur aan den C. Off. overgelaten. Buiten strikte noodzakehjkheid mag hij eenerzijds van zijne verantwoordelijkheid te dien opzichte, ook zelfs gedeeltelijk, niet worden ontlast; in het dragen van die verantwoordehjlcheid mag hij anderzijd., door het ingrijpen van den rechter evenmin worden bemoeilijkt. Bovendien zouden, met het oog op het recht van beklag, allerlei moeihjkheden rijzen: zoo zou niet eene hoogere militaire autoriteit, maar alleen het H. M G kunnen worden aangewezen voTZ behandeling van het beklag oyer de door den krijgsraad opgelegde disciplinaire straf, terwijl zelfs, als de zaak betrof een hoofdofficier, die immers m eerste mstanbe voor het H. M. G. terecht staat, het beklag volstrekt onmogelijk wam zijn.
De mij» «rt. 58 neergelegde regeling heft de moeihjkheden op: de hier bedoelde disciplinair gestraften behouden hetzelfde recht van beklag als alle andere; de uWdirune macht van den C. Off. blijft ongerept, en in zi^n werktang wordt door infeneuren niet ingegrepen; de krijgsraad beslist alleen dat de zaak geen knjgsraadszaak is: dat is zijne roeping. En dan wordt over" de krijgstuchtehjke straf geoordeeld en wordt deze c.q. opgelegd door hem die alleszins m staat zal zijn de gerechte en noodzakelijke mate daarvan té bepalen door hem, die als de natuurlijke disdpfinaire rechter van den dader te beschouwen ,s en die - vermits krachtens het artikel alle stukken (waaronder dus ook beeedtgde getuigenverklaringen, enz.) moeten worden meegedeeld zich ook met de zaak in al hare bijzonderheden bekend kan maken
„Wanneer de militaire rechter ...". Zie bij art 59
J^YA ^A", }Tdi7 m°f WOTden beschouwd m verband met het eerste lid, en bedoelt dus alleen de gevallen waarin de rechter oordeelt, dat het feit nier een knjgstuchtehjk vergrijp oplevert volgens de omschrijving van art. 2. no. I nocA ook dat het. een der in art. 2, nos. 2 tot 6, vermelde feiten opkverende, knjgstuchtehjk had behooren te zijn afgedaan. Het geval van veroordeeling is daaronder niet begrepen, hetwelk dan ook valt onder de onischinving van art. 59 („of waarvoor hij hem veroordeeld heeft" benevens „of uitgesproken straf").
§ V. Samenloop van strafbaar feit en krijgstuchtelijk vergrijp. De samenloop_ hetzij van krijgstuchtelijke vergrijpen onderling, hetzij van deze met „rmsdnjven of „overtredingen", eischt eene geheel andere regeling ?• JU ¥ ,8*afr,eC>rt Mn den «menlcop van strafbare feiten gegeven is Bij de beoordeehng der eerste en bij de rechtspraak over de laatste moet men zich vaak op een var. elkander afwijkend standpunt plaatsen en van geheel yerscmllende beginselen uitgaan. De autoriteit, aan welke de beoordeeling der vergrijpen is overgelaten, is eene geheel andere dan die met de recht-
) Over de noodzakelijke afwijking van dit beginsel, zie bij art. 60.



206
spraak belast is. Uiteenloopend zijn ook de aard van de straffen, de wijze waarop —, de personen door wie —, de plaatsen waar ze ten uitvoer worden gelegd, en het doel dat er mede wordt beoogd. Ten slotte, om met het voornaamste te eindigen, terwijl in het strafrecht de straf die voor ieder speciaal delict kan worden uitgesproken, bepaald is aangewezen, moet het krijgstuchtelijk recht zich vergenoegen met eene algemeene opsomming van de straffen, die ter zake van de disciplinaire vergrijpen kunnen worden opgelegd.
De verschillende gevallen of combinaties, die zich bij den bovenvermelden samenloop kunnen voordoen, moeten alzoo afzonderlijk worden behandeld, en de aangelegenheid voor iedere combinatie zóó geregeld worden, als het belang van de zaak het vordert.
Over het geval, dat één persoon moet gestraft worden ter zake van verschillende door hem begane krijgstuchtelijke vergrijpen, wordt in art. 38 gehandeld.
Artikel 59.
Ter zake van een door een militair begaan strafbaar feit, waarvan de militaire rechter kennis moet nemen of waarvoor hij hem veroordeeld heeft, wordt den dader, boven de hij bet vonnis uit te spreken of uitgesproken straf, geene krijgstuchtelijke straf opgelegd.
Voor het samenloopen van strafbaar feit en disciplinair vergrijp in ééne handeling („ééndaadsche samenloop"), zie bldz. 162 en 163. Mede werd aldaar aangeteekend, dat de militaire rechter bij de straftoemeting ook de schending der tucht in aanmerking zal nemen; het gaat alzoo niet aan, den dader, zonder het tegen hem te wijzen vonnis af te wachten, al vast disciplinair te straffen, noch ook hem na zijne veroordeeling, boven de bij het vonnis uitgesproken straf, nog eene krijgstuchtelijke straf ter zake van hetzelfde feit op te leggen. Wordt de dader niet veroordeeld, hetzij op grond dat het feit niet bewezen is, hetzij op grond dat het hem te laste gelegde feit geen delict oplevert, dan kan aan de bepaling van het artikel natuurlijk geen uitvoering worden gegeven; art. 58 is dan toepasselijk.
„Waarvan de militaire rechter kennis moet nemen . In de achtereenvolgende ontwerpen der W. K. was na art. -59 een artikel *) opgenomen, waarin ten aanzien van den burgerlijken strafrechter een tegengesteld beginsel werd gehuldigd, voornamelijk op grond dat deze niet in staat is de door het strafbare feit gemaakte inbreuk op de militaire tucht of orde te waardeeren.
In verband met en om dezelfde reden als het terugnemen van het woord „militairen" vóór „rechter" in de artt. 23, 25 en 26 W. v. M. S. (zie bldz. 37), liet de Regeering bedoeld artikel vervallen. Daarmede werd niet te kennen gegeven, dat de gewone rechter wèl bevoegd zou zijn het krijgstuchtelijk element in aanmerking te nemen, er werd slechts mee bedoeld (zooals ten overvloede uitdrukkelijk werd verklaard), dat de beantwoording van deze vraag zou worden verplaatst naar het tijdstip, waarop eene regeling van de rechtsmacht zou zijn tot stand gekomen. Eerst wanneer zou zijn beslist of,
l) Dit artikel luidde:
„Wanneer de gewone rechter kennis moet nemen of kennis heeft genomen van een door een militair begaan strafbaar feit van het gemeene recht, hetwelk tevens onbestaanbaar is met de militaire tucht of orde, zal den dader te dier zake, boven de hem bij het vonnis op te leggen of opgelegde straf, door het daartoe bevoegd militair gezag eene krijgstuchtelijke straf kunnen worden opgelegd."



207
en zoo ja, wanneer de rrdlitaJr voor den gewonen rechter zal terecht staan zou er aanleiding zijn om uit te maken of aan den gewonen rechter bevoegdheden rnoeten worden onthouden, welke aan den militairen rechter zijn toegekend. Er werd dus dienaangaande niets gepraejudicieerd. x) De regeling van de rechtsmacht is sedert tot stand gekomen (Titel VIII, Inv. 1921)de militair staat ten aanzien van alle door hem begane strafbare feiten, behoudens in enkele uitzonderingsgevallen, terecht voor den militairen rechter, en in de uitzonderingsgevallen dat zulks niet het geval is, heeft de gewone rechter met de bevoegdheid de artt. 13-19 W. v. M. S. en de militaire bijkomende straffen toe te passen (artt. 20 en 37 W. v. M. S.), waaruit voortvloeit, mede gelet op „militaire rechter" in art. 59, dat aan den militair die door den gewonen rechter is veroordeeld boven de bij het vonnis uitgesproken straf eene krijgstuchtelijke straf, b.v. verlaging, kan worden opgelegd. . Voor de beteekenis der uitdrukking „rmlitaire rechter" in art. 58 geldt in hoofdzaak overeenkomstige beschouwing, want ook in dat artikel wordt aan den rechter opgedragen te oordeelen over de vraag of eene schending der militaire tucht aanwezig is.
Artikel 60.
Wanneer iemand verdacht wordt twee of meer feiten te hebben begaan, die als op zich zelve staande handelingen moeten worden beschouwd en waarvan één of meer, misdrijf of overtreding opleverende, tot de kennisneming van den militairen rechter behooren, terwijl' één of meer andere van die feiten krijgstuchtelijke vergrijpen opleveren neemt de militaire rechter indien er samenhang of verband tusschen die beide of tusschen die meerdere feiten bestaat, daarvan gelijktijdig kennis en neemt hij bij de bepaling van de straf het krijgstuchtelijk vergrijp of de krijgstuchtelijke vergrijpen in aanmerking.
Werd de scheiding van het strafrecht en het krijgstuchtelijk recht volkomen consequent volgehouden, dan zou steeds in geval van „meerdaadschen samen-
"•) De meenirig, dat er niets zou worden gepraejudicieerd, werd bij de behandeling van het ontwerp met algemeen gedeeld. Om in dat opzicht de wet duidelijker te doen spreken werd een amendement op de artt. 58 en 59 voorgesteld, strekkende om het woord „militaire" voor " m 16 doenJvefvalle" (evenals in de artt. 15 (thans 23), 17 (thans 25) en 18 (thans 26) W v. m. sj; er wordt dan volkomen in het midden gelaten, welke rechter de bedoelde bevoegdheid zal bezitten Mocht later worden beslist, dat die bevoegdheid alleen aan den militairen rechter wordt toegekend, dan behoeft er niets te veranderen, want dan beteekent „rechter" reeds „militaire recMer . Hiertegen werd aangevoerd, dat in de artt. 58 en 59 „militaire rechter" moet behouden Wijven, aangezien toch de mtiitedre rechter in elk geval die bevoegdheid moet bezitten, ongeacht * .1w,Jfe,waarop ame jurisdietie zal worden geregeld; door het doen vervallen van het woord „militaire zou te veel worden gepraejudicieerd in tegengestelden zin: wordt later de besproken bevoegdheid alleen aan den miÜtairen rechter verleend, dan zou weer wetswijziging noodig zijn LHet voorgestelde amendement werd verworpen; naar mij voorkomt, ten onrechte. Op den voorgrond sta, dat men mets wenschte te praejudicieeren aangaande de bevoegdheid van den burgerlijken strafrechter: noch ten aanzien van het opleggen der bijkomende militaire straffen tartt. Z3, 25, en 26 W. v. M. S.), noch ten aanzien van de beoordeeling of de waardeering van eene inbreuk op de militaire tucht of orde (artt. 58 en 59 W. K.). Nu wordt met het oog daarop in de artt. 23. 25 eni26 W. v. M. S. gesproken van „den rechter", welke uitdrukking nadere bepaling behoeft ,n verband met de regeling der rechtsmacht; de uitdrukking „de militaire rechter" m de artt. 58 en 59 W. K., in hetzelfde verband beschouwd, zou echter uitlokken tot uitlegging a contrar.o, ware het met dat de geschiedenis der wet tot de conclusie leidde, dat ook hier de vraag betreffende de bevoegdheid van den buigerlijken strafrechter in suspenso wordt gehouden Hier schijnt dus consequentie in de formuleering te worden gemist.]



208
loop" van strafbaar feit en krijgstuchtelijk vergrijp1) alleen het eerste ter kennisneming van den rechter moeten worden gebracht, het andere ter disciplinaire afdoening van den daartoe bevoegden meerdere worden gelaten. Eene dergelijke splitsing zou echter dikwijls eene rechtvaardige beoordeeling van de verschillende zaken in den weg staan, n.1. wanneer er samenhang of verband tusschen de feiten bestaat, en dientengevolge het ééne zonder kennis van het andere niet met juistheid te waardeeren is. Art. 60 draagt dan ook den militairen rechter op, in die gevallen van de verschillende feiten gelijktijdig kennis te nemen en wel zoodanig, dat hij ter zake van het krijgstuchtelijke vergrijp geen afzonderlijke krijgstuchtelijke straf oplegt, maar dat vergrijp eenvoudig beschouwt als ééne van de vele omstandigheden, waarop hij bij de waardeering van het strafbaar feit — en dus bij de bepaling der straf — heeft te letten. Heeft geen veroordeeling plaats, dan zal de militaire rechter ook eene bestraffing wegens het krijgstuchtelijk vergrijp achterwege laten; art. 58 is dan toepasselijk.
Bestaat er tusschen het strafbaar feit en het krijgstuchtelijk vergrijp geen samenhang of verband, dan onthoudt de rechter zich van de kennisneming van het laatste; van de omstandigheden zal het afhangen of de bevoegde disciplinaire autoriteit te dier zake reeds vóór de behandeling van het strafbaar feit door den rechter eene krijgstuchtelijke straf oplegt, dan wel eerst de rechterlijke beslissing afwacht. Zoo zal eene korte disciplinaire straf zonder bezwaar terstond op den dader kunnen worden uitgevoerd; is echter het vergrijp van dien aard, dat b.v. plaatsing in eene tuchtklasse noodzakelijk zou worden geacht, dan zal men, ten einde verwikkelingen bij de executie te voorkomen, beter doen eerst de uitspraak van den rechter af te wachten, en dit te eerder, omdat altoos de mogelijkheid bestaat, dat de rechter, gebruik makende van de hem bij art. 23 W. v. M. S. toegekende bevoegdheid, den beklaagde uit den mihV tairen dienst zal ontslaan.
§ VI. Behjag over opgelegde krijgstuchtelijke straf.
De uitgebreide bevoegdheid, door de wet aan de militaire autoriteit toegekend in zake het opleggen van disciplinaire straffen — vooreerst bestaande in het bepalen van hetgeen onbestaanbaar is met de militaire tucht of orde, en voorts in de groote vrijheid van beweging bij de keuze der op te leggen straf —, maakt een recht van beklag of reclame noodzakelijk als een der waarborgen tegen lichtvaardigheid en willekeur (zie ook bldz. 163, 166 en 192). De thans geldende wettelijke regeling van het reclamerecht (artt. 17— 20 R. L., 12—15 R. Z.) Iaat inderdaad veel te wenschen over, zoowel wat den inhoud als wat de volledigheid der bepalingen betreft. De practijk is daaraan zooveel mogelijk tegemoet gekomen, maar mist dan ook grootendeels een wettelijken grondslag.
Het doel van § VI is geenszins om eene volledige regeling te geven van „het beklag over opgelegde krijgstuchtelijke straf", wanneer men daaronder ook zou begrijpen eene regeling van formeelen aard, n.1. de reclame-procedure; dit onderwerp zal moeten worden ter hand genomen bij eene ingrijpende
) D. i.: wanneer iemand twee of meerdere op zich zelf staande handelingen heeft begaan, die beide of alle nog moeten bestraft worden, en waarvan een of meer vallen onder de bepaling van een misdrijf of eene overtreding, en een of meer andere behooren tot de krijgstuchtelijke vergrijpen volgens de daarvan in art. 2 gegeven omschrijving.



209
herziening der Rechtspleging. *) Er is slechts beoogd het wettelijk vastleggen van enkele beginselen wel verband houdende met hetgeen in de practijk wordt toegepast maar slechts in zoover, dat het bruikbare daaruit is overgenomen, terwijl de groote gebreken en misstanden zijn opgeheven Kort samengevat behelst de nieuwe regeling het volgendeHet: beklag: geschiedt bij der, tot straffen bevoegden meerdere, onder wiens rechtstreeksch bevel de strafoplegger gesteld is; wordt het geheel of gedeeltelijk ongegrond bevonden, dan is de gestrafte bevoegd de eindbeslissing van het H. M G. in te roepen (artt. 61 en 67). De wet geeft dus in alle krijgstuchtelijke strafzaken een hooger beroep met twee instantiën. Door het beklag wordt de uitvoering of de verdere uitvoering der straf niet geschorst, behoudens bijzondere bepalingen betreffende de straf van verlaging en van plaatsing in eene tuchtklasse; dt^meerdere echter die over het ingediende beklag heeft te beslissen, bezit de bevoegdheid de verdere uitvoering der straf te schorsen, in welk geval hij den gestrafte, voor zoover noodig, gedurende den tijd dier schorsing in arrest kan doen verblijven (artt. 62, derde en vierde lid, 63 en 64) Het beklag kan niet worden ingebracht onmiddellijk na de strafoplegging en is verder aan een bepaalden termijn gebonden (artt. 62, eerste lid, en 67) Aangaande het onderzoek der zaak, zoomede omtrent de beslissing, zijn enkele voorschriften gegeven (artt. 65, 66 en 68).
De vergelijking met het geldende systeem leidt tot de volgende algemeene opmerkingen:
a. Waar thans aan den gestrafte de keuze is gelaten tusschen het inbrengen z7nR 7 n dj 7^°°???. d>?P,inaire autoriteit of bij den krijgsraad (artt. u . u u l • j V 281 mj ,n het vervo1* ""Plicht ajn het eerste te doen. Het beklag bij den hoogeren meerdere verkrijgt daardoor een strikt officieel karakter") en wint belangrijk aan beteekenis; het beroep op het H M G dat den gestrafte open staat, zal daarbij een waarborg zijn, dat de superieJ een nauwkeurig onderzoek zal instellen en zich bij zijne beslissing zal laten leiden door overwegingen van recht en billijkheid. Aan een snelle behandeling der reclamezaak m eersten aanleg komt deze regeling bovendien ten goede.
i. De reclamezaken zullen in het vervolg niet meer door den krijgsraad worden behandeld. Hienn wordt door sommigen gezien eene verzwakking van de rechtspositie van den gestrafte, onder motiveering dat onpartijdigheid in onderzoek en beslissing beter is gewaarborgd bij een onafhankelijk college dan bij de superieuren, die zich niet kunnen onttrekken aan de invloeden van kameraadschap, korpsgeest, traditie, eigen ondergeschiktheid enz. In de eerste plaats valt hiertegen op te merken, dat toch zeker die invloeden zich in mindere mate zullen doen gevoelen bij den superieur dan bij de rangsgehjken van den strafoplegger, en dat toch zijn in den regel de leden van een met het oog op de reclamezaak samengestelden krijgsraad; voorts, dat juist m de plaats van den krijgsraad het H. M. G. is gesteld, om den grootst mogehjken waarborg voor onpartijdigheid te scheppen. De hoogste beslissing wordt dan gegeven door een geheel buiten de militaire organisatie staande macht onder voldoende waarborgen voor een deugdelijk onderzoek. Trouwens, ook onder vigueur der oude wetgeving wordt in verschillende gevallen de beJ In verband daarmee bezitten de formeele bepalingen in § VI geen definitief karakter. ) Volgens de practijk onder de yigeerende wetgeving daarentegen wordt dikwijls de hoogere meerdere z g. „te spreken gevraagd , waardoor de gestrafte langs een zijweg zoekt te bereiken wat langs den wettel.jken weg der reclame moest worden verkregen. Bereiken, V. Dijk, MO. Strafr. ..



210
slissing van het H. M. G. ingeroepen, daar het beroep op den krijgsraad alleen mogelijk is, wanneer de strafoplegger een lageren rang bekleedt dan dien van hoofdofficier. *)
c. Het beroep op het H. M. G. van de in eerste instantie gegeven beslissing is nu wettelijk geregeld en staat den reclamant in alle gevallen open. Aan den strafoplegger is geen recht van beroep toegekend, in tegenstelling met de practijk onder vigueur der oude wetgeving. Wel is hem de gelegenheid geschonken zich te rechtvaardigen wanneer hij zich door eene uitspraak, waarin hij als Strafoplegger is betrokken geweest, bezwaard acht (art. 71 W. K.).
d. Het beginsel, dat bij het beklag de uitvoering of de verdere uitvoering der straf niet wordt geschorst, is ten deele losgelaten. Wel geeft het beklag van rechtswege geen schorsing (behoudens in twee uitzonderingsgevallen), doch de meerdere die over het ingediende beklag heeft te oordeelen, zal daaromtrent eene beslissing kunnen nemen (zie boven de algemeene aanteekening).
e. Het beklag kan niet onmiddellijk worden ingediend na de strafoplegging, eene bepaling, waardoor overijlde reclames zullen worden voorkomen. Menigmaal toch gebeurt het, dat een gestrafte in de eerste oogenblik ken van opgewondenheid na de oplegging der straf overgaat tot het doen van dezen stap, die hem later ernstig berouwt. Beter is het daarom, dat hij genoopt wordt, eerst over de mogelijke gevolgen zijner handeling na te denken, en dat hij dus niet dan na verloop van eenigen tijd, als hij gelegenheid gehad zal hebben om tot kalmte te geraken, tot het indienen van het beklag bevoegd wordt.
ƒ. Den gestrafte wordt een bepaalde termijn toegekend om zich te beklagen, zoowel in eerste als in tweede instantie (thans is dit punt, hoewel onvolledig, bij administratief voorschrift geregeld). Het behoeft geen betoog, dat de bevoegdheid om nog geruimen tijd na de strafoplegging eene reclame in te dienen, schade zou kunnen doen aan de discipline, en het onderzoek naar de ware toedracht der feiten in den regel ernstig zou bemoeilijken.
g. De bestaande bepaling, dat de reclamant „ingevolge de wet" zal worden gestraft, wanneer „de krijgsraad de gedane klagten zoodanig ongegrond en ligtvaardig heeft bevonden, dat dezelve niet anders dan aan eene verregaande oneerbiedigheid kunnen worden toegeschreven" (artt. 20 R. L., 15 R. Z.), is vervallen; echter niet, omdat hierin geen vergrijp meer zou gelegen zijn, maar alleen, omdat het niet in de wet behoeft te worden vermeld. Zoowel het indienen van een onredelijk beklag, als het zich schuldig maken aan oneerbiedigheid door den inhoud of bij de behandeling daarvan, blijft ook zonder wettelijke bepaling als krijgstuchtelijk vergrijp strafbaar (met het oog daarop werd dan ook een in de ontwerpen voorkomend artikel tot regeling dezer aangelegenheid, ingetrokken). Aan den anderen kant behoeft evenmin vermelding in de wet, dat de strafoplegger door onbehoorlijke of lichtvaardige bestraffing *) zich schuldig maakt aan een krijgstuchtelijk vergrijp of, in ernstige gevallen, aan een strafbaar feit (artt. 282 en 283 jo. 44 W. v. S.).
) [R. L. en R. Z. spreken alleen van het onderzoek door den krijgsraad; de practijk heeft de daaruit voortvloeiende bezwaren ontdoken door te handelen naar analogie van het formeel militair strafrecht, waardoor de onjuiste meening werd gewekt, alsof de reclame eene beschuldiging is tegen den strafoplegger ingebracht, die dan als beklaagde voor den rechter zou staan],
) Het eenvoudig gegrond verklaren van een beklag is natuurlijk nog geenszins een bewijs, dat de strafoplegger zou zijn te kort geschoten in het vervullen van zijn plicht; onvoldoende of verkeerde inlichtingen kunnen o. m. oorzaak zijn, dat hij omtrent het gepleegde vergrijp een



211
Artikel 61.
De krijgstuchtelijk gestrafte die zich over de hem opgelegde straf of over de omschrijving van de strafreden bezwaard acht, is bevoegd langs den hiërarchieken weg zijn beklag te doen bij den tot straffen bevoegden meerdere onder wiens rechtstreeksch bevel de strafoplegger gesteld is, of die door Ons of door Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog is aangewezen. (W K 39 43 51, tweede lid. — W. v. M. S. 67.)
Zie de algemeene aanteekening bij § VI, sub a en b.
„Of die door Ons of door Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog is aangewezen". Deze bijvoeging is noodig, vooreerst omdat onderscheidene tot straffen bevoegde officieren in eene dubbele verhouding van ondergeschiktheid staan; ten andere omdat de zaak geregeld behoort te worden ten aanzien van alle strafopleggers, die niet onder de bevelen van een anderen militair zijn gesteld.
Artikel 62.
Voor de kenbaarmaking van het verlangen om een beklag in te brengen, heeft de gestrafte een termijn van vier dagen, aanvangende met den tweeden dag na dien waarop de oplegging der straf te zijner kennis is gekomen.
Verlangt de zich in arrest bevindende gestrafte omtrent het inbrengen van een beklag met anderen te raadplegen, dan worden de door hem daartoe aangewezen personen, ten getale van ten hoogste drie, tot hem toegelaten, indien en voor zooverre de commandeerende officier hunne aanwezigheid niet onraadzaam acht.
Onverminderd het bepaalde bij artikel 50, kan de meerdere die over het ingediende beklag heeft te beslissen, indien en voor zooverre daartoe termen zijn, de verdere uitvoering der straf schorsen. Maakt hij van die bevoegdheid gebruik, dan kan hij den gestrafte gedurende den tijd dier schorsing, voor zoover noodig, in arrest doen verblijven.
Door het beklag wordt de uitvoering of de verdere uitvoering der straf niet geschorst, behoudens hetgeen wordt bepaald in artikel 63 betreffende de straf van verlaging en in artikel 64 betreffende die van plaatsing in eene tuchtklasse.
Artikel 63.
De straf van verlaging wordt, tenzij de gestrafte afstand heeft gedaan van het recht van beklag, niet ten uitvoer gelegd binnen den in het eerste lid van artikel 62 vermelden termijn en, ingeval hij beklag heeft gedaan, niet dan nadat de beslissing daarop te zijner kennis is gekomen. (W. K. 16, 17.)
Artikel 64.
De straf van plaatsing in eene tuchtklasse wordt, tenzij de gestrafte afstand heeft gedaan van het recht van beklag, niet ten uitvoer gelegd binnen den in het eerste lid van artikel 62 vermelden termijn;
verkeerden indruk heeft ontvangen (men denke b.v. aan getuigen, wier verklaringen bij het nieuwe onderzoek — voor het H. M. G. onder eede afgenomen — geheel in strijd zijn met het aanvankelijk voor den strafoplegger afgelegd getuigenis)*



212
ingeval hij beklag heeft gedaan, niet vóór den derden dag nadat de beslissing daarop te zijner kennis is gekomen, en indien hij inmiddels de bij artikel 67 bedoelde eindbeslissing heeft ingeroepen, niet voordat hij daarvan kennis draagt. (W. K. 18, 20.)
De artt. 62—64 zijn het uitvloeisel van eene langdurige beraadslaging in de Tweede Kamer der Staten-Generaal over een in de ontwerpen voorkomend artikel, dat als eerste lid ongeveer dezelfde bepaling bevatte als nu is omschreven in art. 62, eerste lid, en in het tweede lid het beginsel huldigde: „door het beklag wordt de verdere uitvoering der straf niet geschorst", waarop dan eene in het belang van het onderzoek noodzakelijke uitzondering werd gemaakt voor de straf van plaatsing in eene tuchtklasse, ongeveer overeenkomende met den inhoud van art. 64. Dat beginsel, steunende op de eerste voorwaarde tot het bewaren der krijgstucht: eerst gehoorzamen — ook in het ondergaan eener krijgstuchtelijke straf — en daarna, zoo noodig, zich beklagen, werd bestreden op grond, dat het onrecht dan geleden zal zijn, wanneer het beklag gegrond wordt geoordeeld, hetgeen voornamelijk bij de zware straf van verlaging eene ernstige beteekenis verkrijgt.
In verband met die bestrijding werden amendementen voorgesteld, het eerste strekkende om juist de tegengestelde bepaling in de wet op te nemen, het andere om de uitzondering betreffende de straf van plaatsing in eene tuchtklasse uit te breiden tot de straf van verlaging. Beide amendementen werden bestreden met een beroep op de belangen der krijgstucht: de gestrafte zal door het indienen eener reclame de uitvoering der straf eenvoudig verschuiven — soms voor zeer geruimen tijd —, hetwelk vooral ten aanzien van de straf van verlaging bedenkelijk zal zijn, aangezien de onderofficier dan nog in zijn rang zal moeten worden erkend tot de beslissing is gevallen (is deze straf opgelegd aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats, dan zal dat bezwaar zich in dubbele mate doen gevoelen); het aantal ongemotiveerde reclames zal voorts bedenkelijk toenemen en het denkbeeld post vatten, dat de straf door den daartoe bevoegden meerdere opgelegd, toch eigenlijk niet uitvoerbaar is zonder nadere beslissing van den hoogeren superieur of zelfs van het H. M. G. Eindelijk werd in het licht gesteld, dat het hier een maatregel geldt die door de noodzakelijkheid geëischt wordt, evenals dat het geval is met de preventieve hechtenis, welke toch nog heel wat ernstiger karakter bezit en waarbij men zich neerlegt, omdat het niet anders kan.
Ter tegemoetkoming aan de wederzijdsche bezwaren werd daarop een amendement voorgesteld, strekkende om te bepalen, dat bij de landmacht in tijd van vrede en bij de zeemacht in tijd van vrede binnengaats de uitvoering der straf wordt geschorst, totdat in eerste instantie op het beklag zal zijn beslist. Ook dit amendement werd niet aannemelijk geacht, omdat het slechts eene verplaatsing der moeilijkheden zou geven; duurt het onderzoek in eerste instantie slechts zeer kort, dan is er met het amendement weinig gewonnen; duurt het onderzoek langer, dan blijft het bezwaar voortbestaan, dat aan het gezag van den meerdere wordt tekort gedaan, wanneer eene opgelegde straf niet mag worden uitgevoerd zónder hoogere beslissing. Niettemin werd het amendement aangenomen, waarna ten aanzien van dit vraagstuk een nieuw stelsel werd ontworpen, zooveel mogelijk liggende in de lijn van dat amendement (zie artt. 62, derde en vierde lid, 63 en 64).
Ad art. 62, eerste lid. Zie de algemeene aanteekening bij § VI, sub e en ƒ.
Geen aanwijzing wordt gegeven van de wijze waarop het verlangen kenbaar



213
moet worden gemaakt, zoodat dit zoowel mondeling als schriftelijk zal kunnen geschieden.
Tweede lid „De zich in arrest bevindende gestrafte". Er wordt niet alleen gesproken van den „met arrest gestrafte", ten einde te zorgen, dat ook de militairen, die zich ingevolge de artt. 17 en 20 in arrest bevinden, van ri/1"18*'86 bepa,lng &eDruik kunnen maken. „Met anderen te raadplegen indien en voor zooverre de commanderende officier hunne aanwezigheid niet onraadzaam acht". Die anderen" behoeven met te zijn militairen of rechtsgeleerden, maar dat kunnen ook zijn andere raadgevers op wier voorlichting de gestrafte prijs stelt. De opgenomen beperkoig is noodzakelijk, omdat de C. Off. de bevoegdheid moet bezitten om personen te weren, waarvan kan worden verwacht, dat zij kwaad zouden stichten, of wel om te voorkomen, dat eventueel afspraken zouden worden gemaakt met personen, die in de zaak betrokken zijn.
Derde, en vierde lid. De in het derde lid bedoelde meerdere kan, „indien en voor zooverre daartoe termen zijn, de verdere uitvoering der straf schorsen" en die schorsing, yoor zoover noodig, gepaard doen gaan met arrest; het beklag zelt heeft van rechtswege geen schorsing ten gevolge, behoudens het bepaalde m de artt. 63 en 64.
Door deze regeling, waarbij de dubbele bevoegdheid van schorsing en arrest in handen van den meerdere *) wordt gelegd, zal worden voorkomen, dat aan de eischen der krijgstucht tekort wordt gedaan. Onder dat voorbehoud zal van die bevoegdheid alleen gebruik worden gemaakt, wanneer het belang van den gestrafte daardoor wordt bevorderd; vandaar ook, dat de bepaling betreffende het arrest facultatief is gesteld»), onder toevoeging van „voor zoover noodig . Het hierbedoelde arrest is niet het straf arrest in § III vermeld, maar eenvoudig vrijheidsbeneming; ingevolge art. 73 zullen bij algemeenen maatregel van bestuur regelen daaromtrent kunnen worden gegeven lm het algemeen zal het kunnen worden ondergaan op dezelfde wijze als de lichtste arreststraf).
Omtrent de toepassing van de bepaling van het derde lid zijn natuurlijk geen binder.de voorschriften te geven; wel ligt het voor de hand, dat schorsing van de verdere uitvoering eener lichte straf *) niet zal gepaard gaan met arrest, want daardoor zou de gestrafte in nadeeliger conditie komen. Is het beklag alleen gencht tegen de omschrijving der strafreden, of heeft de gestrafte zijne strat reeds bijna geheel ondergaan, dan zal er voor schorsing geen reden zijn; bestaat er tal den meerdere reeds aanstonds twijfel aangaande de rechtmatigheid of billijkheid der straf, of is te voorzien, dat eerst na geruimen tijd
X) Schorsing van de straffen, opgelegd aan boord van een oorlogsvaartuig buitengaats zal in
ï beToL8" en."Iet T *T ^ ***** h<* Vee,a' puimen ffiurenvó r de bevoegde meerdere van de reclamezaak kennis kan nemen.
straf rl^^l"Varkf1!ik !T,ratief ?eStelde v<y>f8Cnrift vond bestrijding, omdat de schorsing der SentutnTI "Vitele7\den *>« Het wegvallen der bepaling daaren¬
tegen zou ten gevolge hebben, dat de meerdere in vele gevallen de straf niet zou schorsen, wanneer nl. net vergrijp van te ernstigen aard was om den gestrafte geheel vrij te laten.
3) Hoewel de uitdrukking „in arrest doen verèhfrm" waarschijnlijk niet bedoelt, dat de ge™„ wV" "k^ u • etgeen Z0U Wijzen' dat rechtens arrestoplegging alleen mogelijk
IZZT W-^TÏ ^ ar.''eStstraffen' zo° *•> *<* ^ bepaling wel nooit anders worden toeTt L ,1 V • e" ™,™U,rd * Vïn Stren* arrert- lmmm het arrest zal zeer zeker met aan de schorsing yan de hchtere straffen worden verbonden, terwijl voor de zware straffen van verlaging en van plaatsmg in eene tuchtklasse een bijzondere regeling is gegeven (artt. 63 en



214
eene beslissing kan worden genomen, dan kan er aanleiding bestaan de straf te schorsen zonder tevens arrest op te leggen. Bij de straf van berisping/zal de bepaling buiten toepassing moeten blijven, omdat daarbij van „verdere uitvoering der straf" geen sprake kan zijn.
Wordt een beklag ongegrond bevonden na schorsing der straf met arrestoplegging, dan kan de meerdere toch, wanneer hij daartoe aanleiding vindt, gebruik makende van de bevoegdheid bij art. 50 verleend, de straf wijzigen, daarbij rekening houdende met den tijd in arrest doorgebracht.
De redactie der bepaling sluit niet uit, dat zoowel de schorsing als het arrest kunnen worden toegepast ook gedurende de behandeling der reclamezaak; eveneens zal opheffing van het arrest vóór de beslissing op het beklag mogelijk zijn.
De bevoegdheid in het derde lid omschreven, geldt uitsluitend voor den meerdere, en niet voor het H. M. G., wanneer de eindbeslissing van dat college wordt ingeroepen. Is derhalve eene straf geschorst, dan moet zij worden uitgevoerd nadat het beklag door den meerdere ongegrond is bevonden; ging de schorsing gepaard met arrest, dan is dat natuurlijk door de beslissing in eerste instantie opgeheven en kan niet opnieuw door het H. M. G. worden opgelegd.
Ad artt. 63 en 64. Deze artikelen geven eene bijzondere regeling voor de straffen van verlaging en plaatsing in eene tuchtklasse; het behoeft geen betoog, dat de algemeene bepaling van art. 62, derde lid, zich niet over deze gevallen uitstrekt, hetgeen trouwens ook geen zin zou hebben, mede met het oog op de bepalingen van de artt. 17 en 20.
De inhoud van art. 17 kwam aanvankelijk voor als eerste lid van art. 63, als tegemoetkoming aan het bezwaar, dat de straf van verlaging niet terstond wordt uitgevoerd (zie daarvoor de aanteekening op de artt. 62—64). In verband daarmee zal het hierbedoelde arrest in den regel niet kunnen plaats hebben op de wijze van het licht arrest, maar b.v. als het een onderofficier betieft, in een onderofficiers kamer, om hem gedurende dien tijd zoo weinig mogelijk met minderen in aanraking te doen komen. Aan boord van een varend' schip zullen nog bijzondere maatregelen noodzakelijk .zijn.
Ten aanzien der verlaging (art. 63) is nu het stelsel, dat de straf eerst wordt uitgevoerd, wanneer óf van het recht van beklag wordt afgezien, öf de termijn voor het beklag is verloopen, öf bij beklag de uitspraak van den meerdere in ongunstigen zin is gevallen. Ten aanzien van de plaatsing in eene tuchtklasse (art. 64) wordt nog een stap verder gedaan (voornamelijk met het oog op het onderzoek): daar loopt de schorsing door, totdat c. q. door het H. M. G. uitspraak zal zijn gedaan. *) Deze uitbreiding werd voor de straf van verlaging ongewenscht geacht, en niet noodzakelijk, omdat deze straf slechts zal worden opgelegd door een C. Off., hetzij van een schip, hetzij van een korps; neemt men nu in aanmerking, dat de naast hoogere chef in den regel een vlag- of opperofficier zal zijn, dan zal reeds in eerste instantie een groote waarborg worden verkregen van eene beslissende uitspraak, en wordt daardoor, bij ongegrondverklaring, de kans op een einduitspraak in tegengestelden zin uiterst gering.
1) De uitdrukking „niet vóór den derden dag nadat de beslissing daarop (d. w. z. op het beklag bij den meerdere) te zijner kennis is gekomen*', staat in verband met den in art. 67 genoemden termijn. .



215
Artikel 65.
De in artikel 61 genoemde meerdere is verplicht de zaak zoodra mogelijk te onderzoeken en in ieder geval zoowel den strafoplegger indien deze zulks verlangt, als den gestrafte, mitsgaders de door beiden opgegeven getuigen, indien en voor zooverre daartoe termen zijn, zoo mogelijk m persoon, te ondervragen of anders door een tot straffen bevoegden meerdere te doen ondervragen.
Is ook dit laatste niet doenlijk, dan kan de ondervraging door den in het eerste lid genoemden meerdere schriftelijk, of van zijnentwege door een der in artikel 8 nos. 1—6 van het Wetboek van Strafvordering genoemde ambtenaren x) geschieden.
Nadat het onderzoek is afgeloopen, beslist de meerdere naar bevind van zaken, en doet zoowel den strafoplegger als den gestrafte zoodra mogelijk van zijne beslissing kennis dragen. (W. K. 51, tweede hd, 71.)
Eerste en tweede lid. Het artikel bevat enkele bepalingen betreffende het onderzoek der reclamezaak. Het (doen) ondervragen van den gestrafte is imperatief voorgeschreven; van den strafoplegger eveneens, doch alleen indien deze zulks verlangt (natuurlijk blijft de meerdere daartoe steeds bevoegd, ook wanneer de strafoplegger het niet verlangt); van de getuigen alleen, indien en voor zoover daartoe termen zijn. Persoonlijke ondervraging zal in den regel gewenscht zijn; echter kunnen zich gevallen voordoen, b.v. wanneer slechts een enkel feit behoeft geconstateerd te worden, dat zonder bezwaar de ondervraging bij opdracht kan geschieden.
De verplichting der opgegeven getuigen om te verschijnen en de schadeloosstelling dier getuigen behooren tot die onderwerpen van het formeel recht, waaromtrent eene nadere regeling zal kunnen worden overwogen.
Tegen beèediging der getuigen, ook in de eerste beklag-instantie, bestaan bezwaren met het oog op de bepaling van het tweede lid, en voorts, omdat men, eenmaal dien weg ingeslagen hebbende, om der wille van de consequentie er toe zou moeten komen de beèediging der getuigen ook voor den oorspronkehjken strafoplegger en den in art. 50, 6, genoemden meerdere te doen plaats hebben. Een zoodanige vermenigvuldiging van eedsafleggingen kan niet raadzaam worden geacht.
Het laatste lid laat in het midden, op welke wijze de beslissing ter kennis van den strafoplegger en den gestrafte wordt gebracht, d.w.z. mondeling of schnftehjk, al of niet met redenen omkleed. Eene nadere regeling daaYomtrent ware wel gewenscht. Zoo zal het voor den gestrafte, wiens beklag ongegrond is bevonden, van belang zijn te weten op welke gronden de beslissing is genomen, om te kunnen overwegen of hij de eindbeslissing van het H. M. G. zal inroepen. Daarentegen zal het dikwijls ongewenscht zijn hem, bij gegrondverklaring van het beklag, eene schriftelijke, gemotiveerde beslissing te geven, wanneer n.1. daarin opmerkingen voorkomen ten aanzien van den strafoplegger, waarvan de reclamant ten nadeele van de krijgstucht zou kunnen gebruik maken (dienovereenkomstig is ook de practijk van het H. M. G.).
x) Zie noot 1 op bldz. 199.



216
Artikel 66.
Wordt het beklag geheel gegrond bevonden, dan wordt de oplegging der straf nietig verklaard.
Wordt het beklag gedeeltelijk gegrond bevonden, dan wordt de opgelegde straf of de omschrijving van de strafreden of worden beide gewijzigd.
In het eene en in het andere geval wordt het door den gestrafte ten onrechte geleden nadeel zooveel mogelijk hersteld. (W. K. 50, 51, tweede lid.)
Geen bepaling is opgenomen omtrent zwaardere bestraffing, *) omdat het beklag is een éénzijdig hooger beroep. De mogelijkheid van zwaardere bestraffing zou allicht een reden kunnen zijn, waarom het beklag achterwege werd gelaten; en wie redres meent te moeten zoeken, moet daarvan door dergelijke overwegingen niet worden weerhouden.
In het conduite-boekje en in de straflijst zal van het beklag melding moeten worden gemaakt.
Artikel 67.
Wordt het beklag geheel of gedeeltelijk ongegrond bevonden, dan is de gestrafte bevoegd, binnen twee dagen nadat de beslissing te zijner kennis gekomen is, de eindbeslissing van het Hoog Militair Gerechtshof of, indien hij zich bevindt in of op weg naar Oost-Indië, die van het Hoog Militair Gerechtshof van Nederlandsch-Indië, samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen, in te roepen. *)
Hij maakt zijn verlangen daartoe langs den hiërarchieken weg aan den commandeerenden officier kenbaar.
Eerste lid. Zie de algemeene aanteekening bij § VI, sub 4 en c.
„Het Hoog Militair Gerechtshof van Nederlandsch-Indië". Met de heenen weerzending der stukken naar en van het H. M. G. in Nederland zou in de hierbedoelde gevallen zeer veel tijd verloren gaan. Het is daarom raadzaam in dergelijke gevallen de beslissing aan het H. M. G. in Ned.-Indië op te dragen. Dat Hof is dan bovendien beter bij machte de zaak zoo noodig nog nader te doen onderzoeken. O. m. is rekening gehouden met de omstandigheid, dat tegenwoordig in Oost-Indië eene marinekazerne aan wal bestaat.
„Samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen". Zie art. 17 W. v. M. S. en art. 85 Inv. 1921.
Bevindt de militair zich op weg naar West-Indië of aan boord van een oorlogsvaartuig aldaar, dan zal de beslissing van het H. M. G. in Nederland moeten worden ingeroepen.
Tweede lid. Het verlangen kan zoowel mondeling als schriftelijk worden kenbaar gemaakt; de C. Off. moet natuurlijk de stukken aan" het H. M. G. toezenden.
) Niet te verwarren met het, zoo noodig, opleggen eener nieuwe krijgstuchtelijke straf ter zake van onredelijke of oneerbiedige reclame (zie algemeene aanteekening bij § VI, sub. g).
*) Aldus vastgesteld bij art. 29 Inv. 1921. Het laatste gedeelte van het eerste lid luidde oorspronkelijk:
„indien hij zich bevindt op weg naar Oost-Indië of aan boord van een oorlogsvaartuig aldaar, die van het Hoog Militair Gerechtshof van Nederlandsch-Indië, in te roepen."



217
Artikel 68.
Voor het Gerechtshof welks eindbeslissing is ingeroepen, gelden de ▼oorschriften van de artikelen 65 en 66.
De getuigen worden, zoo mogelijk, onder eede gehoord, met inachtneming van de bepaling van artikel 161, tweede Kd, van het Wetboek van strafvordering. *)
De beshssing wordt, hij met redenen omkleede beschikkn.*, in het openbaar uitgesproken. (W. K. 71.)
Eerste Hd. Zie bij de artt. 65 en 66.
Tweede lid. De getuigen worden, zoo mogelijk, onder eede gehoord". Hiermede wordt slechts bedoeld, dat het afleggen van een beëedigd getuigenis niet kan worden gevorderd van de personen, die daartoe onbevoegd zijn of voor wie een verschoomngsrecht bestaat (artt. 162—165 W v Sv) Andere motieven voor het niet-afleggen eener beëedigde verklaring mogen niet gelden.
Derde lid. Als wettelijke eisch wordt gesteld openbare uitspraak van de met redenen omkleede beschikking. Dit voorschrift gaat dus veel verder dan dat van art. 65. laatste lid; *) wel is waar is niet bepaald, dat aan strafoplegger en gestrafte afschriften der beschikking zullen worden gegeven, maar de openbare uitspraak kan den inhoud ter algemeene kennis doen komen, terwijl bovendien mgevolge art. 838 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering afschriften kunnen worden verkregen.
§ VII. Slotbepalingen. Artikel 69.
Aan het hoofd van het daarbij betrokken departement van Marine ot van Oorlog wordt de bevoegdheid toegekend om den minderen militair, die door herhaald wangedrag blijkt ongevoelig te zijn voor krijgstuchtelijke bestraffing, of wiens liederlijkheid hem onwaardig maakt in den militairen stand te blijven, op voordracht van een der in artikel 39 genoemde officieren, onder wiens bevel die militair staat, hier te lande uit den dienst weg te jagen. (W. v. M. S. 68, tweede lid.)
In de thans geldende wetgeving heerscht niet de noodige eenheid van opvatting ten aanzien van het juridisch karakter van het wegzenden met een briefje van ontslag;") eenerzijds wordt aangenomen, dat deze maatregel „niet in strikten zin als eene disciplinaire straf is te beschouwen", anderzijds wordt ^TPrJ \Y/Va£ ST Va" het weSzenden met een briefje van ontslag".
In de W. K. wordt de vraag in eerstbedoelden zin beantwoord; deze uiterste maatregel is met onder de krijgstuchtelijke straffen opgenomen, en terecht.
l) Art. '61. tweede lid. W v Sv • De getuige doet hierna, op straffe van nietigheid, naar de
T w^rh"6-?! nnSt'ge ^-d w', ^ e±f de f0*6 ™ de *eheele ™^ - -ets dan de waarheid te zullen zeggen." Vgl. art. 284, tweede lid van het nieuwe W. v. Sv.
,rt!wft[k 1 hl J5' tT^-Vermeld? bezwa"r' aanleiding 8>f tot beperking van het voorLlri iFtt ^'n*»tle. »1 d"« «nzien van de beslissing in tweede
instantie werkelnk bestaan; de mogelijkheid is niet uitgesloten, dat het H. M. G. zich met het oog daarop zal bepalen tot eene bloot feitelijke rnoriveering, en zich niet meer zal uitspreken over de wijze waarop de «trafoplegger zijne taak heeft vervuld.]
3) Zie artt. 25,31, 33 R. K. L. jo. art. 3 der Wet van 14 November 1879 (StU. no. 192) en art II der Wet van 14 November 1879 (Stbl. no. 194).



218
Tusschen deze beide toch bestaat een kenmerkend verschil. De krijgstuchtelijke straf is een maatregel van militaire vorming en opvoeding, toegepast op hem wiens handeling of nalatigheid niet beantwoordt aan de eischen der tucht, ten einde hem langs dezen weg te brengen tot het vervullen zijner verplichtingen; het hoofddoel der straf blijft dus steeds het individu te behouden en geschikt te maken voor den militairen kring. Blijven evenwel de tuchtmaatregelen zonder invloed, blijft de militair in zijn verzet tegen de tucht volharden, zoodat zijn behoud voor den militairen kring uit dien hoofde van geen waarde is, ja, zijn verder verblijf in de gelederen zelfs verderfelijk zou werken; of ook, maakt hij zich schuldig aan zoodanige liederlijke onzedelijke handeling, dat hij in het militaire verbapd niet meer geduld kan en mag worden, — dan moet hij worden uitgestooten. Ook dit is een tuchtmaatregel, maar van geheel anderen aard, veeleer te beschouwen als eene daad van administratief recht, dan als eene straf, eene handeling uitsluitend in het belang van de krijgsmacht zelve.
En dit van de straf geheel verschillend karakter, èn het overgroot belang van den maatregel maken het noodzakelijk, de toepassing ér van niet over te laten aan de met het opleggen van krijgstuchtelijke straffen belaste autoriteit, maar aan de verantwoordelijke hoofden der Departementen van Algemeen Bestuur; opdat slechts bij gebleken noodzakelijkheid tot den maatregel worde overgegaan, wordt eene voordracht vereischt van een der in art. 39 genoemde officieren.
Aangezien het wegjagen uit den dienst geen krijgstuchtelijke straf is, kan daartegen geen beklag worden ingebracht; een ander middel van redres, naast de verantwoordelijkheid van den Minister voor zijn besluit, werd niet noodig geacht, en bovendien niet uitvoerbaar, zoolang de administratieve rechtspraak niet geregeld is.
„Den minderen militair". Vóórdat een onderofficier in de termen zou kunnen vallen om wegens herhaald wangedrag te worden weggejaagd, zal hij reeds tot minder militair verlaagd zijn, en indien het zijne liederlijkheid is, op grond waarvan hij zal moeten worden verwijderd, dan mag hij zelfs in den tijd, die er zal verloopen tusschen de voordracht van den C. Off. en het besluit van den Minister, niet in zijn rang blijven voortdienen, doch moet hij ook dan vooraf worden verlaagd.
In de ontwerpen was nog eene bepaling opgenomen, waarbij de bevoegdheid van art. 69 werd uitgebreid tot het geval, dat de burgerlijke strafrechter den militair had veroordeeld tot gevangenisstraf zonder ontzetting van het in art. 28, no. 2, W. v. S. vermelde recht, n.1. wanneer een der in art. 39 genoemde officieren bedoelden militair ongeschikt achtte in den militairen stand te blijven. Deze bepaling werd door de Regeering ingetrokken, als liggende geheel in de lijn van de wijziging, aangebracht in de artt. 23, 25 en 26 W. v. M. S. (het terugnemen van het woord „militairen" vóór „rechter") en het doen vervallen van het artikel, volgende op art. 59 (zie bldz. 206).
Het wil voorkomen, dat aan bedoelde uitbreiding daarenboven geen behoefte bestaat, gelet op de ruime redactie van het artikel.
Artikel 70.
Ieder meerdere is verplicht zooveel mogelijk er voor te waken, dat de onder zijne bevelen gestelden een rechtvaardig, verstandig en gepast



219
gebruik maken van de hun bij deze wet toegekende bevoegdheden.
(W. v. M. S. 67.) ÉUt, tM 17 K
Evenals art. 37 bevat art. 70 een voorschrift van leerstelligen aard; hoewel dus strikt genomen overbodig, is het toch gewenscht, dat in de wet uitdrukking wordt gegeven aan het hiërarchisch, dus ook militair beginsel, dat elk meerdere zich heeft te overtuigen van de behoorlijke plichtsvervulling van de onder zijne bevelen gestelden.
Artikel 71.
De militair die zich over eene hem gegeven order of over eene uitspraak, waarin hij als strafoplegger is betrokken geweest, bezwaard acht, is bevoegd deswege zijn beklag te doen, naar regelen door Ons te stellen.
De verplichting om de order op te volgen, wordt door het beklag niet opgeheven. (W. K. 65, 68. — W. v. M. S. 114.)
Zie de aant. bij art. 114 W. v. M. S. en bij § VI, sub c.
Vgl. K. B. van 21 April 1922 (Stbl. no. 204) houdende vaststelling der regelen, naar welke de militair die zich over eene hem gegeven order of over eene uitspraak, waarin hij als strafoplegger is betrokken geweest, bezwaard acht, bev>egd is deswege zijn beklag te doen, bedoeld bij art. 71 van de Wet op de Krijgstucht.
Artikel 72. ')
De zoowel in deze wet als in het Wetboek van Militair Strafrecht voorkomende uitdrukkingen hebben in beide dezelfde beteekenis. Artikel 61 van het Wetboek van Militair Strafrecht is van toepassing.
De bepaling van artikel 65 van dat Wetboek wordt uitgebreid tot het geval, dat de aldaar vermelde personen zich schuldig maken aan eenig krijgstuchtelijk vergrijp.
Bij de samenstelling der W. K. is zooveel mogelijk dezelfde of eene soortgelijke terminologie gebezigd als in het W. v. M. S. Dat dan ook aan uitdrukkingen als: „militair", „meerdere", „mindere", „oorlogsvaartuig" e. d. g. in die beide wetten, die zoo nauw aan elkander aansluiten en geacht kunnen worden elkander aan te vullen, dezelfde beteekenis moest worden gegeven, ligt voor de hand.
Door den inhoud van art. I W. v. M. S. ontvangt de bepaling van art. 72 nog ruimer strekking. Uit den negenden Titel van het Eerste Boek W. v. S. kunnen de artt. 78, 87 en 88, uit den gelijken Titel van het W. v. M. S. de artt. 60—65, 67, 68, 70—72, 75 bij de interpretatie dezer wet te pas komen.
In t bijzonder zij hier opgemerkt, dat ook art. 68 W. v. M. S. bij de toepassing der W. K. zal gelden, en dat daarmede is beslist, dat de korporaals, wat de krijgstuchtelijke straffen betreft, tot de onderofficieren zijn te rekenen. Zie wijders art. 61 W. v. M. S.
l) Aldus vastgesteld bij art. 30 Inv. 1921.
Bij dat artikel is aan het eerste lid van art. 72 de tweede zin toegevoegd, en zijn uit het tweede hd verwijderd de woorden: „m de bepaling van art. 2 n°. 1 of 2 dezer wet vallend", welke stonden tusschen „eenig en „knjgstuchtehjk vergrijp''.



220
Tweede lid. Het hier bepaalde is, ingevolge de door art. 30 Inv. 1921 aangebrachte wijziging, niet meer beperkt tot de krijgstuchtelijke vergrijpen, vermeld in de nos. 1 en 2 van art. 2. Inderdaad schijnt er geen voldoende reden om de mogelijkheid van krijgstuchtelijke afdoening van feiten, door de in het art. 72 bedoelde vreemde militairen begaan, tot de zuivere militaire vergrijpen te beperken.
Artikel 73.
Nadere bepalingen die ter uitvoering van deze wet noodzakelijk zullen blijken te zijn, worden bij algemeenen maatregel van bestuur uitgevaardigd, tenzij de wet anders bepaalt.
In eene Wet op de Krijgstucht, die samenhangt met en ingrijpt in de huishoudelijke ordening ed verhouding bij alle onderdeelen der krijgsmacht, alle aangelegenheden tot in de kleinste bijzonderheden te regelen, zou niet uitvoerbaar zijn. Talrijke bepalingen zullen om der wille Van de eenvormigheid en de gelijkmatige toepassing moeten worden gemaakt, betreffende onderwerpen die van te weinig gewicht zijn om den wetgever daarover te laten beslissen, en die ook veel meer tot het gebied van de „uitvoerende macht" behooren.
Deze noodzakelijke uitvoeringsbepalingen zullen worden uitgevaardigd bij algemeenen maatregel van bestuur, „tenzij de wet anders bepaalt" (zooals b.v. in de artt. 9, 10, 11, 14).
Artikel 74.
Deze wet treedt in werking te gelijk met het Wetboek van Militair Strafrecht.
Voor zoover deze wet rechtsmacht opdraagt aan een rechter in de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen, is zij mede voor die koloniën of bezittingen verbindend en past die rechter, bij de uitoefening der hem opgedragen rechtsmacht, de Nederlandsche wetgeving toe.1)
Men vergelijke bij het tweede lid de aant. op art. 162 W. v. M. S.
Lasten en bevelen, dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst, en dat alle Ministerieele Departementen, Autoriteiten, Collegiën en Ambtenaren, wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.
Gegeven op het Loo, den 27sten April 1903.
WILHELMINA.
De Minister van Justitie, J. A. Loeff.
De Minister van Marine, Elus.
De Minister van Staat, Minister van Oorlog, J. W. Bergansius.
Uitgegeven den tweeden Mei 1903. De Minister van Justitie, J. A. Loeff.
) Het tweede lid is toegevoegd bij art. 31 Inv. 1921.



WET van den 5den Juli 1921, tot invoering van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht (Stbl. no. 841.)
Wij WILHELMINA, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, rnnses van Oranje Nassau, enz., enz., enz.
Allen, die deze zullen zien of hooren lezen, salut! doen te weten: Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat volgens de algemeene slotbepahng van het Wetboek van iVlmtair Strafrecht het in werking treden van dat wetboek bij de wet moet worden geregeld, terwijl het tevens noodzakehjk is voorzieningen te treffen naar aanleiding van 7i6Ïe™etnS " ^ ^ We* °P de KrS«rtucht ingevolge artikel
Zoo » het, dat Wij, den Raad van State gehoord, en met gemeen overleg derStaten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze, vast te stellen de volgende bepalingen, welke zullen uitmaken de
Invoeringswet militair straf- en tuchtrecht.
Zooals voor de hand ligt zijn ook de aanteekeningen op de artikelen, c.q kï /nrtJgePUt mt d1 bescheiden' gewisseld bij de behandeling van het desbetreffend ontwerp door de Staten-Generaal. Bij de samenstelling der aanteekenmgen is, opdat de handleiding niet te omvangrijk zou worden wederom gestreefd naar beperking en beknoptheid, zulks, naar vermeend wordt, zonder het beoogde doe, da. waar noodig of gewenscht, den tekst der wet te verhelderen, schade te berokkenen.
De artikelen, waarvan de bepalingen reeds zijn verwerkt in het W. v M S en de W. K.., behoefden geene toelichtingen. Men raadplege ter zake de aanteekeningen op de gewijzigde en nieuwe artikelen van het W. v M S en op de gewijzigde artikelen van de W. K.
In de Inv. 1921 komen eenige artikelen voor (artt. 60, 61, 62 64 en 65) welke beoogen wijzigingen te brengen in wetten (Militiewet, I^dweerwet landstormwet en Pensioenwetten voor de zee- en landmacht 1902), welke' echter reeds geruimen tijd vóór het tijdstip, vastgesteld ten aanzien van het m werking treden van de Inv.wet 1921 (1 Januari 1923), zijn afgeschaft ») Al moge nu hieruit voortvloeien, dat bedoelde wijzigingen, waar zij betreffen reeds afgeschafte wetten, geene uitwerking zullen kunnen hebben, zoo kwam het toch gewenscht voor, al ware het maar volledigheidshalve, den gedachtengang, die bij de totstandkoming der artt. 60, 61, 62, 64 en 65 heeft voorgezeten daarbij kortelings uiteen te zetten. Intusschen mag niet over het hoofd gezien' worden, dat overigens vorengenoemde wetten, alhoewel afgeschaft, nog toepassing zidlen Jamnen vinden. (Zie art. 50, derde lid, van Hoofdstuk XII der Dienstphchtwet, Zesde Hoofdstuk der Pensioenwetten voor de zee- en de
resp ari'óTen^rtTo H^^Xui5Tgin^ ™ Dien.tplichtwet. en



222
landmacht 1922 en art. 100 Inv. 1921) -1) De „Wet voor het reserve-personeel 1905", gewijzigd bij art. 63, is niet afgeschaft, zoodat dit artikel in allen deele zijne beteekenis heeft behouden.
TITEL I.
Algemeene bepalingen.
Artikel 1.
Het Wetboek van Militair Strafrecht treedt in werking met ingang van een door Ons te bepalen tijdstip.
Niettemin blijft, totdat dienaangaande nader bij de wet zal zijn voorzien, buiten toepassing de bepaling van artikel 12 van dat wetboek, volgens welke de straf van militaire detentie in een afzonderlijk gebouw wordt ondergaan.
Eerste lid. Zie het K. B. van 2 September 1922 (Stbl. no. 515); 2) art; 162 W. v. M. S., art. 74 W. K., en art. 116 Inv. 1921 en art. 74 W. K.
Zie wijders bij art. 12 W. v. M. S.
Artikel 2.
Op Onzen last worden de artikelen van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht met de daarin gebrachte wijzigingen en aanvullingen in eene doorloopend genummerde reeks samengevat en wordt de aanhaling van die artikelen, zoo in dit wetboek als in andere wetten en wettelijke voorschriften, in verband daarmede voor zoover noodig gewijzigd.
De gewijzigde teksten van het Wetboek van Militair Strafrecht en van de Wet op de Krijgstucht worden op Onzen last in het Staatsblad geplaatst en afzonderlijk uitgegeven.
Zie het Stbl. no. 1352 van 1921. 3)
Bij de Inv. 1921 zijn niet alleen bepalingen van het W- v- M. S. gewijzigd, doch ook nieuwe daaraan toegevoegd, en met het oog hierop was het voorzeker gewenscht de artikelen van het Wetboek in eene nieuwe doorloopende reeks samen te vatten (art. 2, eerste lid). Telkens zijn nu hierna in noten vermeld de nummers van de artikelen van het opnieuw doorloopend genummerde W. v. M. S., overeenkomende met de in den tekst der Inv. 1921 vermelde nummers van de oorspronkelijke —, dan wel van de door die wet aan het W. v. M. S. toegevoegde artikelen.
Waar aan de W. K. geene nieuwe bepalingen zijn toegevoegd, heeft de oorspronkelijke nummering geene wijziging ondergaan.
TITEL II.
Wijzigingen, aan te brengen in het Wetboek van Militair Strafrecht. Artikel 3.
Aan artikel 12 van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt een nieuw vierde lid toegevoegd, luidende als volgt:
„Artikel 27 van het Wetboek van Strafrecht is van overeenkomstige toepassing".
*) Zie bldz. 37, noot 1. en bldz. 67.
2) Zie bldz. 7.
3) Zie bldz. 15, noot I.



223
inVg'" I6 iartt" ,0, tweede lid' der Wet 14 November 1879 (Stbl. no 191) en 10, vlerdehd, der Wet van 14 November 1879 (Stbl. no. 193), gelijk die wetten zijn gewijzigd bij art. 9 Inv. 1886.
Artikel 4.
Na artikel 12 van het Wetboek van Militair Strafrecht worden zevenJ) nieuwe artikelen ingevoegd, luidende alk volgt:
„Artikel 12a. 2)
De bevoegdheid, bedoeld in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht, wordt alleen uitgeoefend, indien het militair belang zich niet daartegen verzet.
Artikel 124. 3)
De toepassing van de artikelen 14a—14^ van het Wetboek van Strafrecht geschiedt ten aanzien van de straf van militaire detentie als daarbij voor de gevangenisstraf is bepaald.
Artikel 12c. 4)
Bij het bevel, bedoeld in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht, wordt als algemeene voorwaarde steeds mede gesteld dat de veroordeelde die militair is, zich niet schuldig zal maken aan een 'knjgstuchtehjk vei^gnjp, vallende onder artikel 2 no. 1 van de Wet op de Krijgstocht, dat van ernstigen aard is, noch aan een krijgstuchtelijk vergrijp, vallende onder artikel 2 nos. 2—6 van die wet.
Artikel ïid. 5)
Indien de rechter overeenkomstig artikel Ud van het Wetboek van btratrecht eene opdracht tot het verleenen van bijstand gegeven heeft oetent, wanneer de veroordeelde zich in werkelijken dienst bevindt' degene die met het verleenen van den bijstand belast is, dien niet uit dan met goedvinden van den commandeerenden officier van den veroordeelde.
Artikel 12e. 6)
Als de rechter die het in artikel 14a van het Wetboek van Strafrecht bedoelde bevel heeft gegeven, wordt voor de toepassing van de arti"?e.n .i4'T14* ,van dat Wetboek steeds mede aangemerkt het Hoog Militair Gerechtshof of, indien de veroordeelde zich bevindt in of op weg naar de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen, de krijgsraad aldaar, voor welken hij bij het begaan van een strafbaar feit in eerste instantie zal behooren terecht te staan, voor zooveel den kolonialen krijgsraad betreft, samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen.
) Lees „acht".
2) 13.
8) 14.
4) 15.
*) 16.
") 17.



224
„Artikel 12/. *)
De kennisgeving, bedoeld in artikel 14/ van het Wetboek van Strafrecht, geschiedt, wanneer de veroordeelde militair is, krachtens beslissing van diens commandeerenden officier. De beslissing wordt niet genomen dan na overleg met den ambtenaar die tot het doen der kennisgeving bevoegd is.
Artikel 12* 2)
Indien overeenkomstig artikel Uh van het Wetboek van Strafrecht last tot tenuitvoerlegging gegeven wordt ten aanzien van een veroordeelde die op dat tijdstip geen wiïKtniV is of zich niet in werkelijken dienst bevindt, kan de rechter bepalen dat de bijkomende straffen, bedoeld in artikel Sb nos. 1—3, niet worden ten uitvoer gelegd.
Was de straf van militaire detentie opgelegd, dan kan de rechter bepalen dat die straf vervangen wordt door hechtenis van gelijken duur.
Artikel 12/,. 3)
De bepalingen van de artikelen^ 12a—12g 4) vinden enkel toepassing bij oplegging van straffen door den militairen rechter.''
Artikel 5.
Artikel 16 5) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt gelezen als volgt:
„Wanneer het ontslag uit den militairen dienst is uitgesproken zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, zal de ontslagene alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van het hoofd van het daarbij betrokken Departement van Marine of van Oorlog, hetzi] binnen zijn diensttijd worden opgeroepen om aan zijn verplichten krijgsdienst te voldoen, hetzij kunnen worden toegelaten tot eene verbintenis tot vrijwilligen krijgsdienst."
Artikel 6.
Het slot van artikel 17 6) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt na de woorden „met dien verstande" gelezen als volgt:
„dat niemand kan worden verlaagd tot eene uitsluitend bij eene opleiding voorkomende kwaliteit."
Artikel 7.
Na artikel 28 7) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt een nieuw artikel ingevoegd, luidende als volgt:
„Artikel 28a. 8)
De bijkomende straffen, welke krachtens dezen Titel kunnen worden opgelegd, worden uitsluitend door den militairen rechter toegepast."
1) 18.
2) 19.
*) 20.
4) 13—19.
6) 24. (Voor de oorspronkelijke redactie der gewijzigde artikelen, zie, biet en elders, de noten, waarvan de artikelen van het IV. v. S. en de W. K. zijn voorzien).
•) 25.
») 36.
') 37.



225
Artikel 8.
Na artikel 29 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht worden vijf nieuwe artikelen ingevoegd, luidende als volgt:
„Artikel 29a. 2)
Waar bij het gemeene recht de toepasselijkheid van bijzondere voor minderjarige personen geldende bepalingen afhankelijk wordt gesteld van den leeftijd dien de schuldige heeft op het tijdstip van de uitspraak van het emdvoiinis in eersten aanleg, treedt ten aanzien van zaken betreffende zoodanige minderjarige personen, waarvan de militaire rechter kennis neemt, voor dat tijdstip in de plaats het tijdstip waarop het vonnis in eersten aanleg wordt gewezen.
Artikel 296. 3)
Voor de toepassing van artikel 38 van het Wetboek van Strafrecht ten aanzien van minderjarige militairen, wordt het rechterlijk bevel dat de schuldige aan zijne ouders of zijn voogd zal worden teruggegeven, zoo hij in werkelijken dienst is, vervangen door het bevel van den rechter, dat de schuldige aan den commandeerenden officier zal worden teruggegeven.
Artikel 29c. 4)
Indien een minderjarige militair bij rechterlijk gewijsde tot de straf van plaatsing in eene tuchtschool, de vervangende straf daaronder met begrepen, wordt veroordeeld, kan de militaire rechter tevens bepalen, dat het militaire dienstverband wordt verbroken.
Artikel 29d. 5)
Indien een inmderjarige militair bij rechterlijk gewijsde ter beschikking van de Regeering wordt gesteld, gaat de verbreking van het militaire dienstverband daarmede van rechtswege gepaard.
Artikel 29e. 6)
Ten aanzien van uit de koloniën afkomstige inlandsche personen, aan de militaire rechtsmacht onderworpen, die den leeftijd van achttien jaren nog met hebben bereikt, zijn uitsluitend van toepassing de bepalingen ten aanzien van personen boven dien leeftijd geldende."
Artikel 9.
fa artikel 40 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt na het getal 245 ingevoegd: „, 248fer".
*) 38.
8) 39.
8) 40.
4) 41.
6) 42.
6) 43.
0 54. v. Dijk, Mil. Strafr.



226
Artikel 10.
Na artikel 42') van het Wetboek van Militair Straf recht wordt een nieuw artikel ingevoegd, luidende als volgt:
„Artikel 42a. 2)
Ten aanzien van een persoon die vóór het begaan van het misdrijf den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, wordt elke der in de artikelen 41 3) of 42 4) vermelde verjaringstermijnen tot een derde van den daar bepaalden duur ingekort.
Ten aanzien van zoodanigen persoon is de termijn der verjaring van het recht tot uitvoering der straf, opgelegd wegens een misdrijf als bedoeld bij een der artikelen 41 3) of 42 4), een derde langer dan de bij het voorgaande lid bepaalde termijn der verjaring van het recht tot strafvordering wegens dat misdrijf."
Artikel 11.
De artikelen 45 5) en 46 8) van het Wetboek van Militair Strafrecht worden vervangen door de volgende artikelen:
„Artikel 45. s) Onder militairen worden verstaan:
1°. zij wier vrijwillig dienstverband bij de krijgsmacht tot doorloopenden werkelijken dienst verplicht, tijdens den geheelen duur van dat dienstverband;
2°. alle andere vrijwilligers bij de krijgsmacht en de dienstplichtigen, zoo vaak en zoolang zij in werkelijken dienst zijn, alsmede wanneer zij buiten werkelijken dienst in het tijdvak gedurende hetwelk zij voor dien dienst kunnen worden opgeroepen, een der feiten plegen omschreven in de artikelen 92, 94 en 133 6) van dit Wetboek.
Aan alle militairen wordt bekendgemaakt dat zij onder de militaire tucht staan.
Artikel 45a. 7)
Hij die feitelijk dient bij de krijgsmacht, wordt van rechtswege als militair aangemerkt, tenzij aannemelijk wordt gemaakt, dat hij niet onder eene der bepalingen van het eerste lid van het voorgaande artikel valt.
Artikel 46. 8)
De in artikel 455) no. 2 bedoelde vrijwilliger bij de krijgsmacht of de dienstplichtige wordt geacht in werkelijken dienst te zijn: 1°. zoodra hij, ter inlijving of voor den werkelijken dienst opgeroepen
*) 56.
*) 57.
s) 55.
4) 56.
*) 60.
') 106. 110 en 150.
"0 61.
8) 62.



227
of vrijwillig in werkelijken dienst komende, op de plaats van zijne bestemming is aangekomen, zoodra hij zich voor dezen dienst heeft aangemeld of zoodra hij voor dezen dienst is overgenomen, een en ander totdat hij met groot verlof vertrekt of, wat betreft den land storm, huiswaarts wordt gezonden;
2". zoolang hij deelneemt aan militaire oefening of militair onderncht, dan wel eenige andere militaire werkzaamheid verricht;
3°. zoolang hij als vrijwilliger of dienstplichtige of als verdachte of beklaagde in eene militaire strafzaak bij eenig onderzoek tegenwoordig is;
4°. zoolang hij uniformkleeding of het voor hem vastgestelde kenteeken of onderscheidingsteeken draagt;
5°. zoolang hij in eene militaire inrichting of aan boord van een vaartuig der krijgsmacht straf ondergaat."
Artikel 12.
In artikel 47 *) no. 1 van het Wetboek van Militair Strafrecht vervallen de woorden „van het oogenblik waarop hun de in artikel 45 *) no. la, omschreven bekendmaking zal zijn gedaan,".
In artikel 47 *) no. 2 van het Wetboek van Militair Strafrecht vervallen de woorden „van het oogenblik waarop hun opnieuw de in artikel 45 ) no. la, omschreven bekendmaking zal zijn gedaan,".
Aan genoemd artikel 47 *) wordt een nieuw tweede lid toegevoegd, luidende als volgt:
„Artikel 45 tweede lid, is van toepassing."
Artikel 13.
Artikel 49 *), eerste lid, van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt gelezen als volgt:
„Vreemde militairen die eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht met toestemming van de militaire overheid vergezellen of volgen, krijgsgevangenen en de in geval van een ooriog waarin Nederland met betrokken is, andere hier te lande geïnterneerde militairen van eene der oorlogvoerende mogendheden, daaronder begrepen de zoodanige die onder belofte of voorwaarde zijn vrijgelaten, worden, met inachtneming van den door hen bekleeden rang, gelijkgesteld met Nederlandsche militairen ten aanzien van door hen begane strafbare feiten, waartegen is voorzien bij het gemeene recht, bij de arti-
ï w 1 Vo64 6) of Wj de Titel8 IV-VI van het Tweede Boek dit Wetboek. Geïnterneerde vreemde rnilitairen die krachtens beschikking van het bevoegd Nederlandsch gezag andere vreemde militairen onder hunne bevelen hebben, worden ten aanzien van hunne verhouding tot die andere personen, met inachtneming van den door hen bekleeden rang, gelijkgesteld met Nederlandsche militairen."
l) 63.
j) 60 (60 kent niet de in het eerste en het tweede lid van Artikel 12 bedoelde bekendmaking).
«) 79! 6) 80.



228
Artikel 14
Aan artikel 51 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt een nieuw tweede lid toegevoegd, luidende als volgt:
„Ten aanzien van de in artikel 49 2), eerste lid, bedoelde vreemde militairen vindt eene gelijkstelling van vreemde militaire rangen met Nederlandsche plaats door Ons of van Onzentwege door Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog."
Artikel 15.
In artikel 52 3), eerste lid, van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van „adelborst der eerste klasse" gelezen: „luitenant ter zee der derde klasse".
Artikel 16.
In artikel 64 4) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van „toegelaten", gelezen: „geïnterneerde".
Artikel 17.
In artikel 91 6) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van „28" 6), gelezen: „16 7) of artikel 28" 6).
Artikel 18.
In artikel 96 8), eerste lid, van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van „eene meerdere", gelezen: „een meerdere".
Artikel 19.
In artikel 103 9) no. 1 van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van „feitelijkheden", gelezen: „feitelijkheid".
Artikel 20.
In artikel 110 10), eerste lid, van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van de woorden „samenrotting tot militair oproer", gelezen: „samenrotting om in vereeniging hun plicht te verzaken,".
Artikel 21.
In artikel 133 u), eerste lid, van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt, in plaats van: „De verlofganger van de militie, de landweer of het reserve-personeel", gelezen: „De militair".
») 67. 2) 65. ") 68.
4) 80.
5) 107. •) 36. ') 24. e) 112. ») 119. l0) 126. u) 150.



229
Artikel 22.
Het eerste lid van artikel 140 l) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt gelezen als volgt:
„De militair die opzettelijk eenig voorwerp door een der in dezen Titel omschreven misdrijven verkregen, koopt, huurt, inruilt, in pand neemt, als geschenk aanneemt of uit winstbejag verkoopt, verhuurt, verruilt, in pand geeft, vervoert, bewaart of verbergt, wordt, als schuldig aan heling, gestraft met gevangenisstraf van, ten hoogste zes jaren."
Na artikel 140 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt een nieuw artikel 140a *) ingevoegd, luidende als volgt:
„De militair die eenig voorwerp koopt, huurt, inruilt, in pand neemt, als geschenk aanneemt of uit winstbejag verkoopt, verhuurt, verruilt, in pand geeft, vervoert, bewaart of verbergt, wordt, indien aan zijné schuld te wijten is dat zijne handeling een door een der in dezen Titel omschreven misdrijven verkregen voorwerp betreft, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren.
Met gelijke straf wordt gestraft hij die uit de opbrengst van eenig voorwerp voordeel trekt, indien aan zijne schuld te wijten is, dat zijne handeling een door zoodanig misdrijf verkregen voorwerp betreft."
Artikel 23.
Aan artikel 144 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht wordt een tweede lid toegevoegd, luidende als volgt:
„Voor zoover dit Wetboek rechtsmacht opdraagt aan een rechter m de koloniën of bezittingen in andere werelddeelen, is het mede voor die koloniën of bezittingen verbindend en past die rechter, bij de uitoefening van de hem opgedragen rechtsmacht, de Nederlandsche wetgeving toe."
TITEL Ut.
Wijzigingen, aan te brengen in de Wet op de Krijgstucht. Artikel 24.
In artikel 2 van de Wet op de Krijgstucht worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
In no. 2 onder a wordt, in plaats van: „80 4) nos. 1 en 3", gelezen: „80 4) nos. 1, 2 en 3" en wordt onmiddellijk vóór het cijfer 87 5) ingevoegd: „82 6) no. 3 (indien de ongeoorloofde afwezigheid in tijd van vrede niet langer dan acht dagen duurt),".
In no. 3 wordt na „142," ingevoegd: „254te, 284 no. 1,".
In no. 4 wordt na „310" ingevoegd: „ , 314, 315" en na de woorden „Wetboek van Strafrecht": „en in artikel 27 van de Visscherijwet".
In no. 5 wordt na „426," ingevoegd: „426ois," en na „431,": „435iis".
No. 6 wordt aldus gelezen:
*) 157.
*) 158.
3) 162.
*) 96.
*) 103.
•) 98.



230
„de feiten vallende in de bepalingen van eene der buiten bet Wetboek van Strafrecht omschreven overtredingen waarop al hoofdstraf gesteld is hetzij hechtenis of geldboete hetzij geldboete alleen, indien het begane feit naar het oordeel van den in no. 2 vermelden meerdere onbestaanbaar met de militaire tucht of orde, doch tevens van zóó lichten aard is, dat de zaak buiten de strafrechtelijke behandeling kan worden afgedaan."
Artikel 25.
In de artikelen 4 en 5 van de Wet op de Krijgstucht worden onder A, 6°., na de kommapunt bijgevoegd de woorden „deze straf wordt niet opgelegd aan een minderjarige die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft;".
Artikel 26.
Het slot van artikel 16 van de Wet op de Krijgstucht wordt na de woorden „met dien verstande" gelezen als volgt: „dat niemand kan worden verlaagd tot eene uitsluitend bij eene opleiding voorkomende kwaliteit."
Artikel 27.
In artikel 39 van de Wet op de Krijgstucht worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
Het eerste lid, onder 3°., wordt gelezen als volgt:
„3°. den commandeerenden officier van een divisie, brigade, korps of andere door Ons te bepalen formatie, zoomede van een dienstvak, dienstafdeeling of inrichting."
De punt aan het slot van het tweede lid wordt vervangen door eene kommapunt.
Aan het tweede lid worden twee nieuwe nummers toegevoegd, luidende als volgt:
„4°. den officier belast met territoriaal bevel;
5°. den officier belast met de leiding van den etapendienst of met een zelfstandig commando bij dien dienst."
Artikel 28.
In artikel 41 van de Wet op de Krijgstucht worden de navolgende wijzigingen aangebracht: No. 2 wordt gelezen als volgt:
„2°. den commandant van een bataljon, afdeeling, compagnie, escadron, batterij of andere door Ons te bepalen formatie;".
Artikel 29.
In artikel 67 van de Wet op de Krijgstucht wordt, in plaats van „op weg naar Oost-Indië of aan boord van een oorlogsvaartuig aldaar", gelezen: „in of op weg naar Oost-Indië" en wordt na „NederlandschIndië," gelezen: „samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen,".
Artikel 30.
In artikel 72 van de Wet op de Krijgstucht worden de navolgende wijzigingen aangebracht:



231
vofgt? eeme M WOrd* MeUWe toe»evoeSd. luidende als
„Artikel 45a van het Wetboek van Militair Strafrecht is van toepassing.
2 Ü fjT/6 Hd verva?,enie WOOrden «*» de ^P^S artikel 4 no. 1 of 2 dezer wet vallend".
Artikel 31.
Aan artikel 74 van de Wet op de Krijgstucht wordt een tweede lid toegevoegd, luidende als volgt:
„Voor zoover deze wet rechtsmacht opdraagt aan een rechter in de kolomen of bezittingen in andere werelddeelen, is zij mede voor d,e kolomen of bezittingen verbindend en past die rechter, bij de uitoefening der hem opgedragen rechtsmacht, de Nederlandsche wetgeving toe.
TITEL IV.
Afschaffing of wijziging van wetten, welke thans in werking zijn. Eerste Afdeeling. Materieel Strafrecht. Artikel 32.
Worden afgeschaft:
1°. het bij besluit van den Souvereinen Vorst der Vereenigde Nederlanden van 20 Juh 1814, no. 27 (Staatsblad no. 85) gearresteerde crimineel wetboek voor het krijgsvolk te water en het bij datzelfde besluit gearresteerde reglement van discipline voor dat krijgsvolk;
2°. het bij besluit van den Souvereinen Vorst der Vereenigde Nederlanden van 15 Maart 1815, no. 107 (Staatsblad no. 26) gearresteerde crimineel wetboek voor het krijgsvolk te lande en het bij datzelfde besluit gearresteerde reglement van discipline voor dat krijgsvolk, met dien verstande, dat deze afschaffing niet geldt voor zoover betreft de koloniën en bezittingen van het rijk in andere werelddeelen;
^ dMf*!telc,J2 Cn Mder«Wet van 17 SePtember 1870 (Staatsblad no. 1M), alsmede artikel 3 der wet van 15 April 1886 (Staatsblad no.
handhaafd?00™' eVengenoemde artikelen daarbij werden ge-
4°* de Van 14 November 1879 (Staatsbladen nos. 191, 192, 193
en 194);
5°. de wet van 18 April 1885 (Staatsblad no. 98), gelijk die is gewijzigd
to .fewet van 15 Mei 1914 (Staatsblad no. 206);
6. artikel 9 der wet van 15 April 1886 (Staatsblad no. 64);
7". de wet van 14 Februari 1887 (Staatsblad no. 35);
8 . de wet van 31 December 1914 (Staatsblad no. 666);
9». de wet van 27 Mei 1916 (Staatsblad no. 207); 10». de wet van 16 December 1916 (Staatsblad no. 539); 11°. de wet van 20 April 1918 (Staatsblad no. 254); x) 61.



232
12°. de wet van 20 April 1918 (Staatsblad no. 255);
13°. artikel 1 der wet van 17 Juni 1918 (Staatsblad no. 409).
De invoering van belangrijke wetten, zooals het W. v. M. S. en de W. K., moet uiteraard gepaard gaan met de afschaffing of wijziging van een betrekkelijk groot aantal wetten in werking zijnde op het tijdstip der invoering. Deze aangelegenheid wordt geregeld in Titel IV welke, ter wille van overzichtelijkheid, verdeeld is in drie afdeelingen. De Eerste Afdeeling draagt tot opschrift „Materieel Strafrecht"; de Tweede „Formeel Strafrecht en de Derde „Bijzondere wetten", terwijl de laatste nog gesplitst is in „A. Militaire wetten en „B. Andere wetten".
Ad 1 . en 2°. Deze nummers behoeven inderdaad geen enkel woord ter toelichting.
Ad 3°. Wet van den 7den September 1870 (Stbl. no. 162), tot afschaffing der doodstraf (zie de artt. 6, a, 1°, 7—9, 23, 44, 45, 49—52, 55, 57 en 59 van het Eerste Boek en tal van artikelen van het Tweede Boek W. v. M. S. en van het W. v. S.; het laatste in verband met de bepaling van art. 45 W. v. M. S.). Art. 2 schaft de doodstraf af mede in de gevallen, waarin zij door de militaire strafwetten (C. W. L. en C. W. Z.) wordt bedreigd, doch dan enkel ten aanzien van misdrijven in tijd van vrede en niet voor den vijand gepleegd, behoudens in enkele uitzonderingsgevallen (artt. 85 tot 92 C. W. Z., gepleegd aan boord in volle zee of in den vreemde).
Ad 4°. Wet van den 14den November 1879 (Stbl. no. 191), tot wijziging van het Crimineel Wetboek voor het krijgsvolk te lande. Idem (Stbl. no. 192), tot wijziging van het Reglement van krijgstucht voor het krijgsvolk te lande. Idem (Stbl.no. 193), tot wijziging van het Crimineel Wetboek voor het krijgsvolk te water. Idem (Stbl. no. 194), tot wijziging van het Reglement van krijgstucht voor het krijgsvolk te water.
Ad 5°. Wet van den 18den April 1885 (Stbl. no. 98) betreffende toepassing van de crimineele wetgeving voor het krijgsvolk te water in de koloniën en overzeesche bezittingen van het Rijk.
Deze wet kan vervallen in verband met art. 21 W. v. M. S. en den op grond van dat artikel uitgevaardigden algemeenen maatregel van bestuur.
Ad 6°. Wet van den I5den April 1886 (Stbl. no. 64), houdende bepalingen, regelende het in werking treden van het bij de wet van 3 Maart 1881 (Stbl. no. 35) vastgestelde Wetboek van Strafrecht en den overgang van de oude tot de nieuwe strafwetgeving, alsmede om overeenstemming te brengen tusschen de bestaande wetten en het nieuwe wetboek.
Het art. 9 strekt voornamelijk tot wijziging der vorengenoemde wetten van 14 November 1879 (Stbl. nos. 191 en 193).
Ad 7°. Wet van den I4den Februari 1887 (Stbl. no. 35) tot wijziging van eenige artikelen van de Crimineele Wetboeken voor het krijgsvolk te lande en te water, betreffende desertie in tijd van vrede.
Ad 8°. Wet van den 31sten December 1914 (Stbl. no. 666) houdende strafen tuchtrechtelijke voorzieningen betreffende de hier te lande geïnterneerde militairen van eene buitenlandsche mogendheid.
Zie de artt. 65, 67, 79 en 80 W. v. M. S. en art. 72 W. K.
Ad 9°. Wet van den 27sten Mei 1916 (Stbl. no. 207), tot aanvulling van de Landstormwet.
Art. 19 der Landstormwet bepaalde, dat de tot den landstorm behoorende dienstplichtige, die niet voldoet aan eene oproeping voor den werkelijken



233
dienst, als deserteur wordt behandeld, zoodra hij ingevolge den last van den Minister van Oorlog is afgevoerd. Intusschen was in art. 13 der zelfde wet verzuimd te bepalen, dat zoodanige dienstplichtige valt onder de toepassing van de militaire straf- en tuchtwetten. De voormelde wet van 27 Mei 1916 strékte om dat verzuim te herstellen. Zie bldz. 67 en 221.
^10°. Wet van den loden December 1916 (Stbl. no. 539), houdende aanvulling van het Crimineel Wetboek voor het krijgsvolk te water, ter voorziening in eene gebleken leemte ten opzichte van samenrottingen van schepelingen.
In verband met den inhoud van art. 124 W. v. M. S. en de bij art. 20 gewijzigde redactie van art. 126 W. v. M. S. kan ook de Wet van 16 December 1916 (Stbl. no. 539) worden ingetrokken.
Ad 11°. Wet van den 20sten April 1918 (Stbl. no. 254), houdende nadere voorzieningen ten aanzien van personen tot de krijgsmacht behoorende, aan wie langdurige verloven zijn verleend, doch die onder de bestaande wetten onderworpen Wijven aan het militaire straf- en tuchtrecht.
Ad 12°. Wet van den 20sten April 1918 (Stbl. no. 255), houdende nadere voorzieningen aangaande de toepassing van de voorwaardelijke veroordeeling door den militairen rechter.
Zie bldz. 29 v.v.
Ad 13°. Wet van den 17den Juni 1918 (Stbl. no. 409), houdende eenige voorZMnuigen betreffende den rechtstoestand van hier te lande geïnterneerde krijgsgevangenen van eene buitenlandsche mogendheid.
Zie voorts ook bldz. 221.
Artikel 33.
In het Wetboek van Strafrecht worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
"J"*.*1 421 wordt' tusschen de woorden „verduistering" en „of bedrog", ingevoegd: „ , heling, het opzettelijk voordeel trekken uit de opbrengst van eenig door misdrijf verkregen voorwerp," en wordt, in plaats van de woorden „krachtens de militaire wetten uitgesproken straf,' gelezen: „krachtens de militaire wetten opgelegde straf.
In artikel 422 wordt, in plaats van „meerderen in rang of schildwachten", gelezen: „meerderen of schildwachten", en wordt, in plaats van „krachtens de militaire wetten uitgesproken straf', gelezen: „krachtens de militaire wetten opgelegde straf".
Art. 140 (thans 157) W. v. M. S. is bij art. 22 in overeenstemming gebracht met het door de Wet van 7 Juni 1919 (Stbl. no. 311) gewijzigde art. 416 W. v. S. In verband hiermede is het noodig art. 421 W. v. S. aan te vullen.
In de artt. 123 en 155 W. v. M. S. wordt gesproken van „eene gevangenisstraf, hem opgelegd" en niet zooals in de artt. 421 en 422 W. v. S. van „uitgesproken straf . Teneinde rekening te houden met ingevolge gratie gewijzigde straffen en tevens om eenheid in de wetgeving te bereiken zijn de artt. 421 en 422 gewijzigd.
„Meerderen of schildwachten" en niet „meerderen in rang of schildwachten" (art. 422 W. v. S.), zulks met het oog op art. 67, nos. 2 en 3, W. v. M. S. Niettegenstaande art. 128 W. v. M. S. zijn echter in art. 422 W. v. S. de woorden „of schildwachten" gehandhaafd met het oog op veroordeelingen, onder vigueur van de Crimineele Wetboeken uitgesproken.



234
Tweede Afdeeling. Formeel Strafrecht. Artikel 34.
In artikel 3 van de Regtspleging bij de Zeemagt vervallen de woorden: „aan eene aanmerkelijke overtreding van de krijgstucht of".
Vgl. art. 44, eerste lid, W. K. Waar de regelen omtrent het aanzeggen van arrest wegens gepleegde krijgstuchtelijke vergrijpen zijn vervat in art. 44 W. K. en uiteraard niet vallen onder het formeele strafrecht, is het duidelijk dat de in art. 3 R. Z. aangegeven algemeene bevoegdheid om een mindere arrest aan te zeggen, tot strafbare feiten moest worden beperkt.
Artikel 35.
Artikel 8 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt gelezen als volgt: „Wanneer door den Commanderenden Officier, omtrent een feit niet vallende onder artikel 2, 1°. van de Wet op de Krijgstucht, eene beslissing is genomen als bedoeld in artikel 6 of 7, of wanneer bij hem twijfel bestaat of de zaak buiten straf regtelijke behandeling kan worden afgedaan, zoo ook wanneer hij van oordeel is, dat de zaak voor den militairen Regter moet worden gebragt, zal hij van zijne beslissing en bevinding moeten kennis geven aan den Commanderenden Officier van de Directie, de Vloot, het Eskader of minder Smaldeel.
Onverminderd zijne bevoegdheid krachtens de Wet op de Krijgstucht zal daarop de laatstgenoemde Commanderende Officier het advijs van den Fiscaal inwinnen en, naar bevind van zaken:
a. ongeacht de ingevolge artikel 6 of 7 genomen beslissing, den onschuldig geoordeelde of den krijgstugtelijk gestrafte, nadat deze zoo mogelijk is gehoord, alsnog ter zake van het feit, waarvan bij werd verdagt of waarvoor hij gestraft werd, naar den militairen Regter verwijzen, of
b. bepalen, dat de zaak buiten den Regter zal worden afgedaan en de verdagte hetzij verder ongemoeid gelaten hetzij krijgstuchtelijk gestraft zal worden, dan wel den verdagte, nadat deze zoo mogelijk is gehoord, naar den militairen Regter verwijzen."
De wijziging is een gevolg van de onderscheiding der krijgstuchtelijke vergrijpen in eigenlijke (art. 2, no. 1, W. K.) en oneigenlijke (art. 2, nos. 2—6, W.K.).
Eerstbedoelde vergrijpen kunnen niet zijn strafbare feiten (misdrijven of overtredingen). Die vergrijpen kunnen dan ook zonder meer door den commandeerenden officier krijgstuchtelijk worden afgedaan; kennisgeving daarvan aan den vlootvoogd is onnoodig.
Ten aanzien van laatstbedoelde vergrijpen staat de zaak anders in verband met art. 57, eerste lid, W. K. De strekking van het nieuwe art. 8 R. Z. is zorg te dragen, dat het beginsel van militaire rechtspleging, thans vastgelegd in art. 57, eerste lid, W. K., behoorlijk maar tevens niet meer dan strikt noodig tot zijn recht kome.
Een voorafgaand verhoor, alvorens omtrent al of niet verwijzing naar den militairen rechter worde beslist, is noodzakelijk geacht allereerst in verband met de bepalingen dezer wet betreffende de berechting van jeugdige militairen.



235
Uiteraard dient voorts het verhoor ook te geschieden, wanneer het volwassenen betreft, en in de practijk heeft het dan ook in den regel plaats, alhoewel een voorschrift daaromtrent tot nu toe in de R. Z. — en ook in de R. L. — ontbreekt.
Uiteraard zal het zeldzaam voorkomen, dat het niet mogelijk is het verhoor te houden. Vgl. art. 46 W. K.
Artikel 36.
Na artikel 8 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt een nieuw artikel 8a ingevoegd, luidende als volgt:
„Indien volgens de voorafgaande bepalingen geen Commanderende Officier tot de verwijzing van den verdagte naar den Krijgsraad bevoegd mogt zijn, zullen de functien, bij die bepalingen aan den Commanderenden Officier van de Directie, de Vloot, bet Eskader of minder Smaldeel opgedragen, worden waargenomen door den Commanderenden Officier die den Krijgsraad, tot de kennisneming van de zaak bevoegd, bijeenroept.''
Titel VIII, § 4, regelt de betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden bij de zeemacht, terwijl de R. Z. de autoriteiten aanwijst, die bevoegd zijn een verdachte naar den krijgsraad te verwijzen. Het geval zou zich kunnen voordoen, dat wel een bevoegde krijgsraad, maar niet een autoriteit bevoegd tot verwijzing naar dien krijgsraad is aangewezen.
Art. 36 strekt om in deze leemte te voorzien (vgl. art. 13, tweede lid, R. L.).
Artikel 37.
De artikelen 12 tot en met 15 van de Regtspleging bij de Zeemagt vervallen.
Het beklag over opgelegde krijgstuchtelijke straf is geregeld in de W. K. (§ VI).
Artikel 38.
In artikel 112, derde lid, van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt, in plaats van „door een Deurwaarder, een dienaar der Openbare Magt of een onderofficier", gelezen: „door een Deurwaarder of een dienaar der Openbare Magt".
In art. 114 R. L. wordt gesproken van „door een deurwaarder of een dienaar der Openbare Magt". Het verschil tusschen dit artikel en art. 112 R.Z.gaf aanleiding tot de onjuiste opvatting dat een onderofficier niet zou zijn aan te merken als dienaar der openbare macht en derhalve voor zooveel de landmacht betreffbeteekening van het bevelschrift door een onderofficier niet geldig zou a,n'i J& voorlcoming van die opvatting is het wenschelijk voorgekomen in art. 112 R. Z. de woorden „of een onderofficier" te doen vervallen, zoodat op dit punt dat artikel en art. 114 R. L. gelijkluidend zullen zijn. Tijdens de mobilisatie vooral, toen alle forten bezet waren en op vele geïsoleerde punten detachementen waren opgesteld, is de noodzakelijkheid gebleken om ook aan onderofficieren of andere militairen der landmacht de bevoegdheid tot beteekening toe te kennen.



236
Artikel 39.
In artikel 117 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt, in plaats van: „oproer, muiterij, zamenrotting, zamenzwering, complot tot desertie en lafhartigheid voor den vijand", gelezen: „de misdrijven, bedoeld in Titel III en Titel IV van het Tweede Boek van het Wetboek van Militair Strafrecht, voorzooverre dezelve de deelneming van twee of meer personen vooronderstellen**.
Een volledige en duidelijke opsomming der in het W. v. M. S. vermelde ernstige misdrijven, welker berechting geen uitstel zou kunnen gedoogen, zou zeer omslachtig zijn.
Door de aangegeven wijziging van art. 117 R. Z. wordt die klip omzeild.
Artikel 40.
In artikel 142 van de Regtspleging bij de Zeemagt vervallen de woorden „militaire of andere aan den militairen dienst verbondene" alsmede de woorden „ , met uitzondering van de zoodanigen, welke, ter eerster instantie, voor het Hoog Militair Geregtshof, moeten te regt staan".
Aan dat artikel wordt een tweede lid toegevoegd, luidende: „De aanwijzing van het regtsgebied van den krijgsraad of van elk der krijgsraden binnen het Rijk in Europa geschiedt door Ons.".
Deze wijzigingen houden verband met de totstandkoming van Titel VIII.
Het aan art. 142 R. Z. toegevoegde lid is inzonderheid van belang voor het geval te eeniger tijd de instelling van meer dan één krijgsraad binnen het rijk in Europa noodig mocht blijken. (Vgl. art. 134 R. L., gewijzigd bij de Wet van 20 Juni 1913, Stbl. no. 292.)
Zie K. B. van 18 Augustus 1922 (Stbl. no. 502), tot aanwijzing van het rechtsgebied van den Krijgsraad bij de zeemacht binnen het Rijk in Europa, zoomede tot aanwijzing van den Krijgsraad bij de zeemacht, bedoeld in artikel 92 van de Invoeringswet militair straf- en tuchtrecht. Volgens art. 1 van dat besluit wordt, als rechtgebied van den Krijgsraad, gehouden wordende in de Directie der Marine te Willemsoord, ter standplaats van den Commandant der Marine in die directie in de gemeente Helder, aangewezen het Rijk in Europa.
Artikel 41.
In artikel 143 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt, in plaats van het woord „derzelve", gelezen: „der Krijgsraden**.
Gevolg van de toevoeging van een tweede lid aan art. 142 R. Z.
Artikel 42.
In artikel 191 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt, in plaats van de woorden „eene lijfstraffe of ten minste cassatie", gelezen: „de doodstraf".
Sedert de afschaffing van de lijfstraffen en in verband met het strafstelsel van het W. v. M. S. kan art. 191 R. Z. geen ander doel meer hebben dan de inhechtenisneming voor te schrijven van een door den krijgsraad tot de doodstraf veroordeelde, die gedurende de behandeling zijner zaak op vrije voeten mocht zijn gelaten.
Artikel 43.
In artikel 200 van de Regtspleging bij de Zeemagt wordt, in plaats van de woorden „in zaken van zamenzwering, oproer, muiterij, zamen-



237
rotting, complot tot desertie en lafhartigheid voor den vijand", gelezen: •„in zake de misdrijven, bedoeld in Titel III en Titel IV van het Tweede Boek van het Wetboek van Militair Strafrecht, voor zooverre dezelve de deelneming van meer dan twee personen vooronderstellen".
Vgl. aanteekening op art. 39.
Artikel 44.
Artikel 208 van de Regtspleging bij de Zeemagt vervalt.
Nu niet meer voor elke voorkomende zaak een krijgsraad wordt benoemd, ontmoet het niet alleen geen bezwaar, doch is het uiteraard zelfs zeer gewenscht dat de dossiers in het archief van den krijgsraad te Helder opgelegd wórden.
Voor zoover noodig, zullen omtrent de opzending en bewaring van dossiers van door zeekrijgsraden buiten het rijk in Europa afgedane zaken administratieve voorschriften kunnen worden uitgevaardigd.
Artikel 45.
Aan de Regtspleging bij de Zeemagt worden toegevoegd de volgende: „ADDITIONEELE BEPALINGEN betreffende de berechting van minderjarigen.
Zie de aanteekeningen op de artt. 39-43 W. v. M. S., welke daarin zijn gevoegd "ingevolge art. 8.
De Additioneele Bepalingen scheppen de aanpassing van het gemeene formeele recht voor jeugdige personen aan de bijzondere eischèn van het müitaire strafproces.
Aangezien de in de artt. 45 en 56 opgenomen .Additioneele Bepalingen" respectievelijk betrekking hebbende op de R. Z. en de R. L., van gelijke strekking en nagenoeg gelijkluidend zijn. kunnen zij hier gevoegelijk te gelijker tijd toegelicht worden.
Artikel I.
De voorschriften van dit wetboek zijn ook ten aanzien van minderjarigen van toepassing, voor zoover in de volgende artikelen niet anders is vastgesteld.
Deze artikelen gelden, met uitzondering van de artikelen II, DL X, XI en Xn, alleen in strafzaken wegens misdrijven of wegens de overtredingen, bedoeld in de artt. 432 en 433 van het Wetboek van Strafrecht.
Met de uitdrukking beklaagde wordt in de volgende artikelen steeds bedoeld de minderjarige beklaagde die den leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt.
De toepassing der artt. III t/m VIII wordt, in strafzaken wegens overtredingen, behalve die bedoeld in de artt. 432 en 433 W. v. S., buitengesloten omdat tal van overtredingen krachtens art. 2 W. K. krijgstuchtelijk zullen kunnen worden afgedaan, het belang van den jeugdigen beklaagde in zulke kleine zaken voldoende door de militaire overheid kan worden behartigd en het dus met noodzakelijk is in die gevallen zijne ouders en zijn raadsman in de gelegenheid te stellen in zijn belang stappen te doen of maatregelen te nemen.
Aan het tweede lid van art. I van art. 56 (Additioneele Bepalingen R. L.) zijn toegevoegd de woorden „zij vinden geen toepassing in het proces tegen voortvluchtigen". Dit proces (Tweede Titel, Zevende Hoofdstuk, R. L)



238
wordt gevoerd buiten de tegenwoordigheid van den beklaagde en het zou dus deels niet mogelijk zijn, deels geen zin hebben de bijzondere voorschriften van art. 56 op te volgen.
Artikel II.
In het bevel tot arrest van den beklaagde kan worden bepaald, dat dit op den voet van de krijgstuchtelijke straffen hetzij van licht arrest hetzij van verzwaard arrest zal worden ten uitvoer gelegd.
„Beklaagde" en niet „verdachte"; immers in het militair strafproces wordt een militair, tegen wien eene vervolging wordt ingesteld, van den aanvang der eigenlijke procedure af reeds als „beklaagde aangeduid. (Art. 9 R. Z. en art. 14 R. L.)
Art. II, overeenstemmende met art. 45, tweede lid, W. v. Sv., verleent rechter en militaire autoriteit, tot de verwijzing bevoegd, het recht, den commandeerenden officier voor te schrijven op welke wijze het op te leggen preventief arrest moet worden ten uitvoer gelegd. Het artikel heeft zijn ontstaan te danken aan de overweging dat het voor den jeugdigen beklaagde in het algemeen hoogst ongewenscht is, hem in een huis van bewaring, en zeer zeker in de gemeenschap aldaar te doen verblijven.
Aan rechter en verwijzende autoriteit worde de beslissing in elk concreet geval gelaten. Spreken dezen zich niet uit, dan geldt de gewone regel.
Artikel Dl.
Voor zoover niet anders is bepaald, wordt van alle beteekeningen, dagvaardingen, oproepingen, kennisgevingen of andere schriftelijke mededeelingen aan den beklaagde afschrift gezonden aan zijne ouders of zijn voogd alsmede aan zijn raadsman zoo hij dien heeft. Aan de ouders of den voogd van den beklaagde wordt bovendien, zoodra het vonnis kan worden ten uitvoer gelegd, mededeeling gedaan van de straf of den maatregel die tegen den beklaagde is uitgesproken, en van het feit ter zake waarvan die uitspraak is gegeven.
De bepaling van het voorgaande lid geldt alleen ten aanzien van de ouders of den voogd die de ouderlijke macht of de voogdij over den beklaagde uitoefenen.
Art. III, eerste lid, houdt verband met de bevoegdheden, in de volgende artikelen aan ouders, voogd of raadsman, in het belang van den jeugdigen beklaagde toegekend.
Vgl. art. I, tweede lid.
Artikel IV.
Bij het eerste verhoor deelt de daarmede belaste officier-commissaris den beklaagde die nog geen raadsman heeft, mede, dat hem een raadsman zal worden toegevoegd. Ten spoedigste na afloop van dat verhoor voegt de president van den krijgsraad op het verzoek van dien officier-commissaris aan zoodanigen beklaagde een raadsman toe.
De artikelen 114, tweede zin van het tweede lid, derde en vierde lid, en 115 zijn van toepassing.
Art. IV komt overeen met art. 61 bis W. v. Sv.
Voor R. L. te vervangen „114" door „116", en „115" door „117".
Vgl. art. I, tweede lid.



239
Artikel V.
reslrfinri/6 ^J"™1^ voor den offider-cornmissaris bniten de residentie van der, knjgsraad zijn gehouden, zal de beklaagde s"eeds
r^mt^ - - len kr£
Deze wint omtrent den beklaagde voor zoover noodig inhchtingen in omtrent diens opvoeding, karakter, ontwikkeling enoooriZS^
t o^egheven?°ren ~" *° d°" ^
Artikel VI.
H °e„4fadsman van dfn .beklaagde kan tijdens de informatiën voor lrh„5T"C°mmirnS.-in de re8identie van den kriigsraad oi/eïk Settemin TarH°0r^ ^ Waartoe tdken. wordt opgeroepen Wiettemin kan de officier-comrnissaris in het belang van het onder-
Artikel VU
tJÜdenSJde Wn™^„» «et voorgaande artikel bedoeld wordt tot de ouders van den beklaagde, voor zoover zij de ouderlijke macht met hebben verloren, of tot den voogd telkens eene uitnoodSS gt richt om desverlangd bij elk verhoor van den beklaagde, van èen lt wT« eenAskund,fe tegenwoordig te zijn en daarbij on te merken Z h« h ? kanJdienen- ^ officier-commissaris kan ec£er
m het belang van het onderzoek of terwille van noodzakelijken spoed
gesfhSae Verh°°r ^ tegenW°°rdi«heid ™ -d- S SS
Het houden der nadere informatiën, waarvan sprake is in art. 28 R. Z. (art 31 R. Lj en die aldaar facultatief worden gesteld, zal steeds verplicht Sn m eene strafzaak tegen een jeugdigen militairen beklaagde (art! V) Di"is" daarom wenschel.jk, omdat zooals in de volgende artikelen is L^ald tijden^ de mformat»en voor den officier-commissaris in de residentie van den kot?
sl tc^ibisrtegenwoordig ^ * -enals de °^
voor den officier-commissaris buiten de residentie van den iSgZTÏT mers, buiten de res.dentie van den krijgsraad zal de fiscaal (audlm mmtair) bezwaarlijk kunnen aanwezig rijn, terwijl deze als tegenwicht tegen den^£ed van den raadsman op den officier-commissaris dikwijls niet mag ontSerT Hierbij komt nog de overweging, dat niet in alle garnizoensplaat! Tdvocaten ST? aA en^mm'«e Patsen op vrij grooten afstand indTJS
denfe van den krijgsraad gelegen zijn, wat het voor de raadslieden moeünk en kostbaar zou maken, bij de bedoelde informatiën tegenwoordig Teznn Bnjde verhooren voor den officier-commissaris in de residentie 2 den L,W raad doen die bezwaren zich niet voor. Deze commissaris toch, die bTvendln
beter' J staat te rijn^è ^^Tden Snltt.Iat.t



240
waar nu in zaken van minderjarigen steeds een verhoor in de residentie van den krijgsraad is voorgeschreven, is het ook doelmatiger, den ouders of voogd van den beklaagde eerst te vergunnen bij de verhooren in de residentie van den krijgsraad, alwaar zij zich met den raadsman kunnen verstaan, tegenwoordig te zijn.
Vgl. ten aanzien der artt. V, VI en VII het art. I, tweede lid. Artikel VUL
Indien de beklaagde ter terechtzitting van den krijgsraad wordt gedagvaard en geen raadsman heeft, voegt de president hem een raadsman toe.
De artikelen 114, tweede zin van het tweede lid, derde en vierde lid, en 115 zijn van toepassing.
Het hier bedoelde geval kan zich voordoen, indien de gekozen raadsman zich aan de zaak heeft onttrokken, of wel indien deze of de toegevoegde raadsman overleden is vóór de behandeling ter terechtzitting van den krijgsraad.
Voor R. L. te vervangen „114" door „116", en „115" door „117".
Vgl. art. I, tweede lid.
Artikel DL
Het rechtsgeding tegen den beklaagde wordt, tenzij er medebeklaagden zijn die meerderjarig zijn of den leeftijd van 18 jaren hebben bereikt, met gesloten deuren behandeld. Tot bijwoning van deze niet openbare terechtzitting kan de president van den krijgsraad echter bijzonderen toegang verleenen.
Tot bijwoning van alle terechtzittingen worden de ouders of de voogd van den beklaagde opgeroepen. Tegenwoordig zijnde worden zij, nadat de beklaagde, één der medebeklaagden, een getuige of een deskundige zijne verklaring heeft afgelegd, in de gelegenheid gesteld, daartegen in te brengen wat tot verdediging kan dienen.
Niettemin kan de krijgsraad, hetzij ambtshalve, hetzij op vordering van den fiscaal, in het belang van het onderzoek bevelen, dat een verhoor van den beklaagde of van een getuige buiten tegenwoordigheid van ouders of voogd geschiede.
De bepaling is in overeenstemming met de overeenkomstige bepaling van art. 14%£s W. v. Sv. Voor Landmacht „fiscaal" te vervangen door „auditeur-militair .
Artikel X.
Indien de ouders of de voogd van den beklaagde als getuigen zijn gedagvaard om te worden gehoord over de opvoeding, het karakter, de ontwikkeling en het doorgaand gedrag van den beklaagde, kunnen zij zich niet verschoonen op grond van bloed- of aanverwantschap met dezen.
De bepaling stemt met de overeenkomstige bepaling van art. 162, vierde en vijfde lid, W. v. Sv.
Het ligt voor de hand dat het hooren van den meester of één der onderwijzers, in gemeld wetsartikel voorgeschreven, in casu niet wordt gevorderd, en dat



241
een voowchnft, dat ouders of ouders en voogden buiten eede worden gehoord metrnooAg is omdat lUt de Regtsplegingen zelve reeds voortvloeit, dat Uoed en aanverwanten binnen zekere graden niet worden beëedigd.
Artikel XI.
De straf van berisping wordt in een met-openbare terechtzitting ten uxtvoer gelegd door den president van den krijgsraad ^ De fiscaal draagt zorg, dat de veroordeelde op die terechtzittinir
w°vksttÖ
Voor Landmacht „fiscaal" te vervangen door „auditeur-militair". Artikel XII.
AUe beteekeningen, dagvaardingen, oproepingen, kennisgevingen enk?d]r\SCY*eh*f mededeelingen aan ouders of voogd Zden t:t>rtT^ ^ 6ene bekCnde binnel heT^
De mededeeling, bedoeld in den tweeden zin van het eerste lid van art III gescmedt echter steeds, indien de ouders of de voTgd die de
Jergelijk art. III en v.v. Het zou te veel tijdverlies opleveren, indien het
t^tlelZTs™* W°rden °PgeSPO°rd °f ^ S
ligfvo^^^^^ het artikel'
Artikel XIII.
Voor zoover de behandeling van de strafzaak buiten het rijk in Eurona plaats vuidt, zgn van deze additioneele bepalingen alleen van toepassing de artikelen LJ, m, tweede zin van het eerste 1 5 en tweede hd, IX, eerste lid, X, XI en XII. Indien de beklaagde een raadsman heeft, is mede artikel VI toepasselijk. raadsman
Ir, het overeenkomstige art XIII der Additioneele Bepalingen aan de R L toe e voegen, is de zinsnede „buiten het rijk in Europa plaats vindt", verhangen d^r overeenkomstig de voorschriften van den derden of den rierden tite" «escluedt welke titels tot opschrift dragen „Van de Krijgsraden tvelde" en Van de Krijgsraden in eene belegerde of berende stad of plaatsje werking der m dit artikel niet toepasselijk verklaarde additioneele be-
velrTf fnU m ff^T' cT ZTCr ^ buiten het * in EurC te velde of m eene belegerde of berende stad of plaats worden behandeld, deels met mogelijk zijn, deels tot zeer groot tijdverlies aanleiding geven
Artikel XIV.
Deze additioneele bepalingen gelden niet bij de berechting van minderjarige uit de koloniën afkomstige, inlandsche personen " an ae militaire rechtsmacht onderworpen."
v. Dijk, Mil. Strafr.



242
Dit artikel ia uitsluitend voor de zeemacht van belang en is dus niet opgenomen onder de aan de R. L. toegevoegde additioneele bepalingen. Zie wijders de aant. op art. 43 W. v. M. S.
Artikel 46.
In artikel 5 van de Regtspleging bij de Landmagt vervallen de woorden: „aan eene aanmerkelijke overtreding van de krijgstucht, of.
Zie de aant. bij art. 34 met betrekking tot art. 3 R. Z.
Artikel 47.
In artikel 8 van de Regtspleging bij de Landmagt wordt, in plaats van de woorden „en niet is", gelezen: „dan wel den dienst van het Garnizoen buiten de gevallen bedoeld in artikel 42 van de Wet op de Krijgstucht, en de daad of overtreding niet is", terwijl de slotwoorden na de woorden: „de straf zelve bepalen" vervallen; de komma achter het woord „bepalen" wordt eene punt.
Artikel 48.
De slotwoorden van artikel 9 van de Regtspleging bij de Landmagt na de woorden: „direct moeten worden ontslagen" vervallen; de komma achter het woord „ontslagen" wordt eene punt.
Artikel 49.
Artikel 10 van de Regtspleging bij de Landmagt wordt gelezen als volgt: „Indien op grond van het gemelde onderzoek, omtrent een feit niet vallende onder artikel 2, 1°. van de Wet op de Krijgstucht, door den Commanderenden Officier van het Corps eene beslissing is genomen, als bedoeld in de artikelen 8 of 9, of indien bij hem twijfel bestaat of de zaak buiten strafregtelijke behandeling kan worden afgedaan, zoo ook indien hij van oordeel is, dat een der gevallen, bedoeld in artikel 42 van de Wet op de Krijgstucht, aanwezig is, of wel, dat de zaak voor den Militairen Regter moet worden gebragt, zal hij van zijne beslissing en bevinding moeten kennisgeven aan den Commanderenden Officier van het Garnizoen."
Artikel 50.
In artikel 11 van de Regtspleging bij de Landmagt worden na de woorden „den Auditeur-Militair" ingevoegd de woorden: „, en nadat de verdagte zoo mogelijk is gehoord,".
Artikel 51.
In artikel 12 van de Regtspleging bij de Landmagt worden de slotregels na de woorden „zal zijn gebleken," gelezen als volgt: „in de gevallen, bedoeld in artikel 42 van de Wet op de Krijgstucht, de straf kunnen en moeten bepalen, maar zal hij in alle andere gevallen de bepalingen der straf aan den Commanderenden Officier van het Corps overlaten."



243
i 4T" ,genoemd «rtikel 12 wordt een nieuw tweede lid toegevoegd, luidende als volgt: „In de gevallen, bedoeld in artikel 42 van de Wet op de Krijgstucht, is artikel 9 van overeenkomstige toepassing."
Artikel 52.
In artikel 13, eerste lid, van de Regtspleging bij de Landmagt vervallen de slotregels na de woorden: „kennis gegeven" en wordt de komma na die woorden eene punt.
Aan dit eerste lid wordt een tweede zin toegevoegd, luidende: „De artikelen 7—1Z zijn van overeenkomstige toepassing."
De wijzigingen door de artt. 47-52 aangebracht in de artt. 8-13 R L vloeien in hoofdzaak voort uit de artt. 57 en 2, nos. 2—6, van de W K • in zooverre is de strekking daarvan dezelfde als die der wijziging van art 8 RZ zoodat te d.en aanzien kan worden verwezen naar de toelichting op art. 35 alwaar dan natuurlijk in plaats van „vlootvoogd" is te lezen „garnizoens- of plaatselijke commandant .
in ïrkfj8 e1 \2 R" L- ^w? £vendien <*nige wijziging moeten ondergaan in verband me de in art. 42 W. K. aan den garnizoens- of plaatselijken commandant toegekende, meer beperkte strafbevoegdheid.
Artikel 53.
ver)vealle?eIen ""^ ^ " 269 dC RegtsPlerin* *J de Landmagt
Zie aanteekening bij art. 37.
De artt. 253 en 269 R. L., achtereenvolgens aangevende de rechtsmacht T. j kl tC en Va" ■"W"4» in eene belegerde of berende plaats UA>° "n CTee"? tC vervaUen, nu bepalingen betreffende de rechtsmacht dier krijgsraden zijn opgenomen in Titel VIII.
Artikel 54.
In artikel 134 van de Regtspleging bij de Landmagt vervaUen de woorden: „militaire of andere aan den militairen dienst verbondene" en de woorden „ en, in het Militair Arrondissement of District, delinquerende of tot de garnizoensplaatsen onder hetzelve Arrondissement behoorende; met mteondering van de zoodanigen, welken, ter eerster Instantie, voor het Hoog Müitair Geregtshof te regt staan".
Deze wijzigingen houden verband met de totstandkoming van Titel VIII
K " irï\Vav B M" J9^ (LS,W- n°- 376)' houdende -treïi van hei Konmklijk besluit van 6 October 1913 (Stbl. no. 380) en tot vaststelling
van eene nieuwe verdeelmg van het Rijk in Europa in militaire arrondissementen en auditien. Dit K. B. houdt verband met dat van 10 Mei 1922 no. Z1, waarbij de territoriale indeeling van het Rijk in mflitaire afdeelingen opnieuw is geregeld.
Artikel 55.
In artikel 199 van de Regtspleging bij de Landmagt wordt in plaats dTodslrlT Weene Ujhtraffe °f ten min8te ^ssatie" gelezen: „de
Vgl. aanteekening bij art. 42.
Artikel 56.
Aan de Regtspleging bij de Landmagt worden toegevoegd de volgende:



244
„ADDITIONELE BEPALINGEN betreffende de berechting van minderjarigen.
Zie de aanteekeningen op de Additioneele Bepalingen, vervat in art. 45. Artikel I.
De voorschriften van dit wetboek zijn ook ten aanzien van minderjarigen van toepassing, voor zoover in de volgende artikelen niet anders is vastgesteld.
Deze artikelen gelden, met uitzondering van de artikelen II, IX, X, XI en XII, alleen in strafzaken wegens misdrijven of wegens de overtredingen, bedoeld in de artt. 432 en 433 van het Wetboek van Strafrecht; zij vinden geen toepassing in het proces tegen voortvlugtigen.
Met de uitdrukking beklaagde wordt in de volgende artikelen steeds bedoeld de minderjarige beklaagde die den leeftijd van achttien jaren, nog niet heeft bereikt.
Artikel II.
In het bevel tot arrest van den beklaagde kan worden bepaald, dat dit op den voet van de krijgstuchtelijke straffen hetzij van licht arrest hetzij van verzwaard arrest zal worden ten uitvoer gelegd.
Artikel III.
Voor zoover niet anders is bepaald, wordt van alle beteekeningen, dagvaardigen, oproepingen, kennisgevingen of andere schriftelijke mededeelingen aan den beklaagde afschrift gezonden aan zijne ouders of zijn voogd alsmede aan zijn raadsman zoo hij dien heeft. Aan de ouders of den voogd van den beklaagde wordt bovendien, zoodra het vonnis kan worden ten uitvoer gelegd, mededeeling gedaan van de straf of den maatregel die tegen den beklaagde is uitgesproken, en van het feit ter zake waarvan die uitspraak is gegeven.
De bepaling van het voorgaande lid geldt alleen ten aanzien van de ouders of den voogd die de ouderlijke macht of de voogdij over den beklaagde uitoefenen.
Artikel IV.
Bij het eerste verhoor deelt de daarmede belaste officier-commissaris den beklaagde die nog geen raadsman heeft, mede, dat hem een raadsman zal worden toegevoegd. Ten spoedigste na afloop van dat verhoor voegt de president van den krijgsraad op het verzoek van dien officiercommissaris aan zoodanigen beklaagde een raadsman toe.
De artikelen 116, tweede zin van het tweede lid, derde en vierde lid, en 117 zijn van toepassing.
Artikel V.
Indien de informatiën voor den officier-commissaris buiten de residentie van den krijgsraad zijn gehouden, zal de beklaagde steeds nader door den officier-commissaris ter standplaats van den krijgsraad moeten worden gehoord.



245
Deze wint omtrent den beklaagde voor zoover noodig inlichtingen in omtrent diens opvoeding, karakter, ontwikkeling en doorgaand gedrag ook door het hooren van getuigen die hem door diens ouders Ot voogd zyn opgegeven.
Artikel VL
De raadsman van den beklaagde kan tijdens de informatiën voor den officier-commissans in de residentie van den krijgsraad bij elk verhoor tegenwoordig zijn, waartoe hij telkens wordt opgeroepen. Niettemin kan de officier-commissaris in het belang van het onderzoek m bepaalde gevallen een verhoor buiten tegenwoordigheid van den raadsman bevelen.
Artikel VU
Tijdens de informatiën in het voorgaande artikel bedoeld wordt •\ l\T T"1 denrbeklaa?de. wor zoover zij de ouderlijke macht met hebben verloren, of tot den voogd telkens eene uitnoodiging gericht om desverlangd bu elk verhoor van den beklaagde, van een getuige of een deskundige tegenwoordig te zijn en daarbij op te merken, wat tot verdediging kan dienen. De officier-commissaris kan echter in het belang van het onderzoek of terwüle van noodzakelijken spoed bevelen dat een verhoor buiten tegenwoordigheid van ouders of voogd geschiede.
Artikel VUL
Indien de beklaagde ter terechtzitting van den krijgsraad wordt gedagvaard en geen raadsman heeft, voegt de president hem een raadsman toe.
De artikelen 116, tweede zin van het tweede lid, derde en vierde lid, en 117 zijn van toepassing.
Artikel IX.
Het rechtsgeding tegen den beklaagde wordt, tenzij er medebeklaagden zijn die meerderjarig zijn of den leeftijd van 18 jaren hebben bereikt, met in het openbaar behandeld. Tot bijwoning van deze niet openbare terechtzitting kan de president van den krijgsraad echter bijzonderen toegang verleenen.
Tot bijwoning van alle terechtzittingen worden de ouders of de voogd van de„ beklaagde opgeroepen. Tegenwoordig zijnde worden zij, nadat de beklaagde, eén der medebeklaagden, een getuige of een deskundige zijne verklaring heeft afgelegd, in de gelegenheid gesteld, daartegen m te brengen wat tot verdediging kan dienen.
Niettemin kan de krijgsraad, hetzij ambtshalve, hetzij op vordering van den auditeur-militair, in het belang van het onderzoek bevelen, dat een verhoor van den beklaagde of van een getuige buiten tegen, woordigheid van ouders of voogd geschiede.
Artikel X.
Indien de ouders of de voogd van den beklaagde als getuigen zijn gedagvaard om te worden gehoord over de opvoeding, het karakter, de ontwikkehng en het doorgaand gedrag van den beklaagde, kunnen



246
zij zich niet verschoonen op grond van bloed- of aanverwantschap met dezen.
Artikel XI.
De straf van berisping wordt in een niet-openbare terechtzitting ten uitvoer gelegd door den president van den krijgsraad.
De auditeur-militair draagt zorg, dat de veroordeelde op die terechtzitting tegenwoordig is, en kan daartoe de hulp inroepen van de openbare burgerlijke of militaire macht.
Artikel XII.
Alle beteekeningen, dagvaardingen, oproepingen, kennisgevingen of andere schriftelijke mededeelingen aan ouders of voogd vinden enkel plaats, indien deze eene bekende verblijfplaats binnen het Rijk in Europa hebben.
De mededeeling, bedoeld in den tweeden zin van het eerste lid van artikel III, geschiedt echter steeds, indien de ouders of de voogd die de ouderlijke macht of de voogdij over den beklaagde uitoefenen, een bekende woonplaats hebben.
Artikel XDl.
Voor zoover de behandeling van de strafzaak overeenkomstig de voorschriften van den derden of den vierden titel geschiedt, zijn van deze additioneele bepalingen alleen van toepassing de artikelen I, II, III, tweede zin van het eerste lid en tweede lid, IX, eerste lid, X, XI en XII. Indien de beklaagde een raadsman heeft, is mede artikel VI toepasselijk."
Artikel 57.
In artikel 46, tweeden zin, van de Provisionele Instructie voor het Hoog Militair Geregtshof wordt, in plaats van „op de ap- of improbatie", gelezen: „op de beklagzaken en op de ap- of improbatie".
De artikelen 47—55 van de Provisionele Instructie voor het Hoog Militair Geregtshof vervallen.
In artikel 56 van de Provisionele Instructie voor' het Hoog Militair Geregtshof vervalt het woord „desgelijks".
Nu de W. K. voor de behandeling van de beklagzaken de krijgsraden geheel uitschakelt (vergelijk § VI W. K.), dient te worden verzekerd, dat gedurende de vacanties van het Hof de beklagzaken, waaromtrent zijne eindbeslissing is mgeroepen, niet zullen blijven rusten, hetgeen met het oog op de belangen der krijgstucht en van het onderzoek niet kan worden geduld. In verband hiermede is art. 46, tweede zin, P. I. H. M. G. aangevuld met de woorden „op de beklagzaken en".
Art. 47 P. I. H. M. G. kan gevoegelijk vervallen, als inhoudende een voorschrift dat reeds voor alle rechtscolleges is opgenomen in de Grondwet.
De artt. 48—51 en 53—55 P. I. H. M. G. hebben betrekking op de rechtsmacht van het H. M. G. en moeten ingetrokken worden. Vgl. de voorschriften, thans opgenomen in Titel VIII.



247
Art. 52 vervalt, waai het betrekking heeft op het verouderd rechtsmiddel „ter purge stellen .
Het vervallen van het woord „desgelijks" in art. 56 P. I. H. M. G. is het gevolg van de intrekking der artt. 47—55 P. I. H. M. G.
Artikel 58.
In artikel 76 van de Provisionele Instructie voor het Hoog Militair Geregtshof worden na het woord „gevangenen" ingevoegd de woorden: ,,, zoomede ten aanzien van de manier van procedeeren tegen minderjarige beklaagden, die den leeftijd van 18 jaren nog niet hebben bereikt".
Met het oog op de berechting van strafrechtelijk minderjarige militairen door het H. M. G., zoo in eersten aanleg als in hooger beroep, is het noodig de regelen aan te geven, welke het Hof daarbij zal hebben te volgen.
Derde Afdeeung. Bijzondere wetten. A. Militaire wetten. Artikel 59.
In artikel 73 van de Bevorderingswet voor de landmacht 1902 vervallen de woorden: „blijven onderworpen aan de militaire rechtsmacht en .
Zie art. 80, Titel VIII.
Artikel 60.
Zie bldz. 221.
In de Militiewet worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
Artikel 36, eerste lid, 2°. wordt gelezen als volgt:
„die, hetzij krachtens onherroepelijk geworden uitspraak ontslagen is uit den militairen dienst met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, hetzij onherroepelijk van het recht om ooit weder bij de gewapende macht of als militair geëmployeerde te dienen, ontzet, of van den militairen stand of van de betrekking van militair geëmployeerde vervallen verklaard is;".
Bepaalt art. 36 der thans vervallen Militiewet op grond waarvan de ingeschrevene van den dienst bij de militie voorgoed wordt uitgesloten, art. 37 dier wet geeft aan de gevallen waarin slechts voorloopige uitsluiting wordt toegepast. De Dienstplichtwet, in werking getreden op 1 Maart 1922, kent slechts één soort van uitsluiting en wel de definitieve (art. 23); voor de' voorloopige uitsluiting komt, voor zooveel noodig, in de plaats verschuiving van de inlijving, te regelen bij uitvoeringsvoorschriften.
De bijkomende straf van art. 6, 6, no. 1, W. v. M. S. „ontslag uit den militairen dienst met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen", behoorde in art. 36 (met ontzetting), art. 37 (zonder ontzetting) en art. 100 (zonder ontzetting) der Militiewet naast de overeenkomstige straffen der Crimineele Wetboeken (art. 4, B, 1°. en 2° benevens artt. 8.11 en 12 C.W.L.; art. 4,B, 2°. en 3°., benevens artt. 8,11 en 12C.W.



248
Z.) en de overeenkomstige straf van het W. v. S. (artt. 28, no. 2 en 31 W. v. S.; zie artt. 37 en 100 Militiewet) opgenomen te worden.
Uiteraard kon hier en elders vermelding van straffen van de Crimineele Wetboeken nog met gemist worden, zulks niet alleen met het oog op onherroepelijke vonnissen, uitgesproken onder rigueur dier wetboeken, doch mede in verband met de bepalingen van Titel IX. Op overeenkomstigen grond moest in no. 3, eerste lid, van art. 36, naast de maatregelen van het wegzenden met een briefje van ontslag (R. K. L.) of met een bijzonder gemerkt paspoort (K. K. Z) ook de maatregel van het wegzenden uit den dienst opgenomen worden (art. 69 W. K.).
Vgl. art. 23 Dienstplichtwet.
Artikel 36, eerste lid, 3°. wordt gelezen als volgt: „die, hetzij op grond van de Wet op de Krijgstucht uit den dienst is weggejaagd, hetzij op grond van het Reglement van Krijgstucht voor het krijgsvolk te water of op grond van dat voor het krijgsvolk te lande met een briefje van ontslag of een bijzonder gemerkt paspoort uit den dienst bij de zee- of landmacht is weggezonden." Vgl. aant. op art. 36, eerste lid, 2°., Militiewet.
Artikel 37, eerste lid, 3°. wordt gelezen als volgt: „die krachtens onherroepelijk geworden uitspraak uit den militairen dienst is ontslagen zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, of die tijdelijk van dat recht is ontzet, zoolang hij niet krachtens artikel 16 *) of 28 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht voor den dienst is opgeroepen, of wien tijdelijk het recht is ontzegd om bij de gewapende macht of als militair geëmployeerde te dienen, tenzij het ontslag, de ontzetting of de ontzegging ten gevolge van verleende gratie een einde heeft genomen." Vgl. aant. op art. 36, eerste lid, 2°., Militiewet.
Rekening werd gehouden met de mogelijke beperking der in het eerste gedeelte van 3°. genoemde bijkomende straffen, in verband met de bepalingen van de artt. 16 (thans 24) en 28 (thans 36) W. v. M. S.
Artikel 74 vervalt.
Zie de aant. op de artt. 60—62 W. v. M. S. en voorts de artt. 30 en 54, derde lid. Dienstplichtwet.
De aanhef van artikel 94, eerste lid, wordt gelezen als volgt: „Onverminderd de bevoegdheid tot straffen aan den militie-commissaris toekomende krachtens artikel 41 van de Wet op de Krijgstucht in verband met het bepaalde in artikel 93, tweede lid, kan hetzij een streng arrest van ten hoogste zes dagen, te ondergaan in het naastbijgelegen daartoe bestemde vertrek of het naastbij zijnde huis van bewaring, hetzij een licht arrest van ten hoogste zes dagen, te ondergaan in eene kazerne, door den militiecommissaris worden opgelegd aan den verlofganger:"
>) 24. *) 36.



249
De Mihtiecommissarissen ontleenden hunne strafbevoegdheid aan de artt. 93 en94J°-J4»2 - * en e, MBtiewet, terwijl zij thans regeling vindt in art. 41, no. 5, W. K. Intusschen, bij de inwerkingtreding van de Dienstplichtwet is de betrekking van Militiecommissaris opgeheven. Diens functie, hier bedoeld, wordt voortaan vervuld door den districtscommandant of door den door dezen aangewezen officier (artt. 41 en 42 Dienstplichtwet; artt. 71—73 Dienstplichtbesluit; Min. Besch. van 27 April 1922, L. O. no 182) Zie aant. artt. 39 en 41 W. K.
De straffen van de Reglementen van Krijgstucht werden vervangen door de overeenkomstige straffen van de W. K. (artt. 4, 5, 8 en 10). Onder „vertrek" te verstaan elke plaats, waar ingevolge de W. K. streng arrest kan worden ondergaan.
Vgl. voorts art. 42, eerste lid, Dienstplichtwet, en ook art. 78 Dienstplichtbesluit.
In artikel 94, tweede lid, en in artikel 95 wordt het woord „kwartierarrest ' vervangen door de woorden „licht arrest"; terwijl in artikel 95 de woorden „de naastbij gelegen provoost" worden vervangen door de woorden „het naastbijgelegen tot het ondergaan van streng arrest bestemd vertrek".
Zie aant. bij art. 94, eerste lid, Militiewet.
Artikel 98 vervalt.
Naast de bepalmg van artikel 150 W. v. M. S. was artikel 98 der Militiewet met langer op zijn plaats en kon dus vervallen, waardoor tevens verdween ik VCl •nd met voormeld artikel 150 onbestaanbare voorwaarde voor de strafbaarheid van het niet voldoen aan eene oproeping voor den werkelijken dienst, dat de Minister van Marine of van Oorlog last moest hebben gegeven tot afvoering van den delinquent als deserteur, voor welke voorwaarde geen voldoende grond aanwezig is. Waar overigens het misdrijf van artikel 150 W. v. M S wanneer het onder zeer verlichtende omstandigheden is gepleegd, knjgstuchtehjk kan worden afgedaan, behoefde voor al te strenge gevolgen van het wegvallen van artikel 98 niet te worden gevreesd.
De Dienstplichtwet stelt dan ook de behandeling als deserteur niet afhankelijk van eene ministerieele afvoering uit de sterkte van de zee- of landmacht. (Vgl. art. 30 Dienstplichtwet.)
In artikel 99, vierde lid, b, wordt de punt komma vervangen door: „ , zoomede de tijd, bedoeld in artikel 25 x) van het Wetboek van Militair Strafrecht, en die, bedoeld in artikel 19 van de Wet op de Krijgstucht:".
Het verblijf in eene strafklasse (art. 25, thans 33 W. v. M. S.) of in eene tuchtklasse (artt. 19 en 23 W. K.) wordt niet als diensttijd medegerekend, vandaar de toevoeging.
Vgl. art. 43, vijfde lid, Dienstplichtwet.
Artikel 99, vierde lid, c, wordt gelezen als volgt:
„de tijd, gedurende welken de ingelijfde op vermoeden van ongeoorloofde afwezigheid, desertie of niet voldoen aan eene wettige oproeping voor den werkelijken dienst uit de sterkte van de zeemacht of van een korps der landmacht is afgevoerd geweest."
l) 33.



250
Deze wijziging, gevolg van het vervallen van art. 98 Militiewet, hield mede rekening met de nieuwe bepalingen en onderscheidingen van het W. v. M. S., betreffende ongeoorloofde afwezigheid, desertie en het niet voldoen aan eene wettige oproeping voor den werkelijken dienst.
Artikel 100, eerste lid, x) c, wordt gelezen als volgt:
„hij, die op grond van de Wet op de Krijgstucht uit den dienst wordt weggejaagd."
Het wegzenden met een briefje van ontslag of met een bijzonder gemerkt paspoort is vervangen in de W. K. (art. 69) door wegjaging uit den dienst. Vgl. art. 44, eerste lid, punt d. Dienstplichtwet.
Artikel 100, eerste lid *), ƒ, wordt gelezen als volgt: «hij, die krachtens onherroepelijk geworden uitspraak ontslagen is of wordt uit den militairen dienst zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, wien tijdelijk het recht is of wordt ontzegd om bij de gewapende macht of als TwififaiV geëmployeerde te dienen, of die tijdelijk van dat recht is of wordt ontzet, met dien verstande, dat hij alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog opnieuw in dienst kan worden gesteld, mits de tijd van de ontzegging of de ontzetting verstreken is of ten gevolge van verleende gratie een einde heeft genomen."
Zie aant. bij art. 36, eerste lid, no. 2, Militiewet.
Juister kwam het voor om aan het vrije oordeel van den Minister van Marine of van dien van Oorlog over te laten om te bepalen of een op grond van deze wetsbepaling uit de militie ontslagen militair wederom in dienst kan worden gesteld, dan, zooals het oorspronkelijk punt ƒ van dit artikel der Militiewet bepaalt, bij K. B. te doen voorschrijven de regelen, volgens welke zoodanig militair weder in dienst moet worden gesteld.
Vgl. art. 44, eerste lid, punt e, en tweede lid, Dienstplichtwet.
Artikel 61.
Zie bldz. 221.
In de Landweerwet worden de navolgende wijzigingen aangebracht: Artikel 21 vervalt,
De aanhef van artikel 32 wordt gelezen als volgt: „Onverminderd de bevoegdheid tot straffen aan den districtscommandant toekomende krachtens artikel 41 van de Wet op de Krijgstucht, *) kan hetzij een streng arrest van ten hoogste zes dagen, te ondergaan in bet naastbij gelegen daartoe bestemd Vertrek of het naastbijzijnde huis van bewaring, betzij een licht arrest van ten hoogste zes dagen, te ondergaan in eene kazerne, door den districtscommandant worden opgelegd aan den verlofganger:".
In artikel 32, laatste lid, en in artikel 33 wordt het woord „kwartierarrest" vervangen door de woorden „licht arrest", en in artikel 33
l) Te schrappen „eerste lid", (misstelling); art. 100 Militiewet bestaat slechts uit éta lid. *) Zie aant. art. 41, W. K.



251
worden de woorden „de naastbijgelegen provoost" vervangen door de woorden „het naastbij gelegen tot het ondergaan van streng arrest bestemd vertrek".
Het tweede lid van artikel 36 vervalt.
In artikel 37, tweede lid, a, wordt de puntkomma vervangen door: „ , zoomede de tijd, bedoeld in art. 25 *) van het Wetboek van Militair Strafrecht, en die, bedoeld in art. 19 van de Wet op de Krijgstucht;". Artikel 37, tweede lid, b, wordt gelezen als volgt: „de tijd gedurende welken de dienstplichtige op vermoeden van ongeoorloofde afwezigheid, desertie of niet voldoen aan eene wettige oproeping voor den werkelijken dienst uit de sterkte van de landweer is afgevoerd geweest."
Artikel 37, vierde lid, d, wordt gelezen als volgt:
„hij, die op grond van de Wet op de Krijgstucht uit den dienst wordt weggejaagd."
Artikel 37, vierde lid, e, wordt gelezen als volgt:
betzij krachtens onherroepelijk geworden uitspraak ontslagen wordt of blijkt te zijn uit den militairen dienst met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, hetzij onherroepelijk van het recht om ooit weder bij de gewapende macht of als militair geëmployeerde te dienen, ontzet, of van den militairen stand of van de betrekking van militair geëmployeerde vervallen verklaard wordt of blijkt te zijn;".
Artikel 37, vierde lid, ƒ, wordt gelezen als volgt:
«Mu"i^aC^*e,1'.OI,ttenroepe^'k Seworden uitspraak ontslagen wordt of blijkt te zijn uit den militairen dienst zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, wien tijdelijk het recht ontzegd wordt of blijkt te zijn om bij de gewapende macht of als militair geëmployeerde te dienen, of die tijdelijk van dat recht wordt of blijkt te zijn ontzet, met dien verstande, dat hij alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van Onzen Minister van Oorlog opnieuw in dienst kan worden gesteld, mits de tijd van de ontzegging of de ontzetting verstreken is of tengevolge van verleende gratie een einde heeft genomen."
Art. 21 Landweerwet, vgl. aant. art. 74 Militiewet.
Artt. 32 en 33 Landweerwet, vgl. aant. artt. 94 en 95 Militiewet.
Art. 36 Landweerwet, vgl. aant. art. 98 Militiewet.
Art. 37 Landweerwet, vgl. aant. artt. 99, 100, en ook 36 Militiewet.
Artikel 62.
Zie bldz. 221.
In de Landstormwet worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
Artikel 13 wordt gelezen als volgt: _ „Wanneer aan den tot den landstorm behoorende door eene maritieme of militaire autoriteit Straf is of wordt opgelegd en deze straf
*) 33.



252
nog niet is ten uitvoer gelegd ten tijde, waarop de gestrafte heeft opgehouden in werkelijken dienst te zijn, dan wordt deze, zoo hij zich niet aan de straf onderwerpt, op schriftelijke aanvraag van de autonteit, te richten aan den burgemeester der verblijfplaats van den gestrafte, aangehouden en onder verzekerd geleide naar het naastbijgelegen tot het ondergaan van streng arrest bestemd vertrek of het naastbijzijnde huis van bewaring overgebracht."
In artikel 14, eerste lid, wordt het woord „dienstplichtige" geschrapt en in artikel 14, tweede lid, wordt, in plaats van het woord „hem", gelezen: „den dienstplichtige".
Artikel 16, eerste lid, onder 4°. wordt gelezen als volgt: „hij, die op grond van de Wet op de Krijgstucht uit den dienst wordt weggejaagd".
Artikel 16, eerste lid, onder 5°., wordt gelezen als volgt: „hij, die, hetzij krachtens onherroepelijk geworden uitspraak ontslagen wordt of blijkt te zijn uit den militairen dienst met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, hetzij onherroepelijk van het recht om ooit weder bij de gewapende macht of als militair geëmployeerde te dienen, ontzet, of van den militairen stand of van de betrekking van militair geëmployeerde vervaUen verklaard wordt of blijkt te zijn;".
Artikel 16, eerste lid, onder 6°., wordt gelezen als volgt: „hij, wien tijdelijk het recht ontzegd wordt of blijkt te zijn om hij de gewapende macht of als müitair geëmployeerde te dienen, die tijdelijk van dat recht wordt of blijkt te zijn ontzet of die krachtens onherroepelijk geworden uitspraak ontslagen wordt of bhjkt te zijn uit den militairen dienst zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, met dien verstande, dat hij alleen in bijzondere gevallen ter beoordeeling van Onzen daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog opnieuw in dienst kan worden gesteld, mits de tijd van de ontzegging of de ontzetting verstreken is of tengevolge van verleende gratie een einde heeft genomen."
Artikel 19 vervalt.
Art. 13 Landstormwet, vgl. aant. artt. 74 en 94 Militiewet.
Art. 14, eerste en tweede lid, Landstormwet. In het eerste lid werd „dienstplichtige ' geschrapt, omdat ook de vrijwilliger bij den landstorm na eventueel volbrachten tijd onder de wapenen „huiswaarts" werd gezonden. In het tweede lid werd „hem" vervangen door „dienstplichtige" omdat alleen aan den „dienstplichtige" bij den landstorm een bewijs van vervulden dienst behoefde te worden uitgereikt.
Art. 16 Landstormwet, verg. aant. 36 en 100 Militiewet.
Art. 19 Landstormwet, verg. aant. art. 98 Militiewet.
Artikel 63.
Zie bldz. 221.
In de Wet voor het reserve-personeel der landmacht 1905 worden de navolgende wijzigingen aangebracht:



253
Het tweede lid van artikel 6 vervalt. Artikel 7 vervalt. Artikel 8 vervalt.
In artikel 45 worden de bepalingen sub 5°. en 6°. vervangen door: „5°. na ontslag uit den militairen dienst krachtens vonnis, waarbij de militaire rechter tevens uitspreekt ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, door eene beslissing van Onzen Minister van Oorlog, dat, in verband met het bewezen verklaarde grond tot ontslag, als bedoeld onder 2°. dan wel 3°., aanwezig zou ziin geweest; *
6°. na veroordeeling van een reeds ontslagen militair tot de doodstraf of tot gevangenisstraf, tegen hem uitgesproken hetzij op grond van een-,m,lsdoT " mmtair vóor h«* ontslag begaan, hetzij op grond van artikel 48 van het Wetboek van Militair Strafrecht, door eene beslissing van Onzen Minister van Oorlog, dat, in verband met het bewezen verklaarde, grond tot ontslag, als bedoeld onder 2°. dan wel 3"., aanwezig zou zijn geweest."
In artikel 59 wordt de kommapunt in 5°. vervangen door: „ .zoomede de tijd, bedoeld in art. 25 2) van het Wetboek van Militair strafrecht en die, bedoeld in art. 19 van de Wet op de Krijgstucht;" en wordt 7°. gelezen als volgt:
,,de militaire diensttijd, voorafgegaan aan een rechterlijk gewijsde ter zake van ongeoorloofde afwezigheid, desertie of niet voldoen aan een wettige oproeping voor den werkelijken dienst, tenzij er, na nauwkeurig onderzoek omtrent de omstandigheden, waaronder het feit plaats had, door Ons termen zijn gevonden om dien diensttijd wel in aanmerking te doen komen."
Art. 6 Wet voor het reserve-personeel, vgl. aant. art. 98 Militiewet. a " o m VO°r reserve-personeel, vgl. aant. art. 74 Militiewet. Art. 8 Wet voor het reserve-personeel, vgl. aant. art. 74 Militiewet. Art. 45 Wet voor het reserve-personeel, vgl. aant. op de artt. 6 der Pensioenwetten voor de zee- en landmacht 1902. Art. 59 Wet voor het reserve-personeel, vgl. aant. art. 99 Militiewet.
Artikel 64.
Zie bldz. 221.
In de Pensioenwet voor de Zeemacht 1902 worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
In artikel 6 wordt het onder e en ƒ bepaalde onderscheidenlijk gelezen als volgt:
„e. na ontslag uit den militairen dienst krachtens vonnis, waarbij de rechter tevens uitspreekt ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, door eene beslissing van Onzen Minister
l) 64. a) 33.



254
van Marine, dat, in verband met het bewezen verklaarde, grond tot ontslag, als bedoeld onder 6 dan wel c, aanwezig zou zijn geweest;" x) „f. na veroordeeling van een reeds ontslagen militair tot de doodstraf of tot gevangenisstraf, tegen hem uitgesproken hetzij op grond van een misdrijf als militair voor het ontslag begaan, hetzij op grond van artikel 48 2) van het Wetboek van Militair Strafrecht, door eene beslissing van Onzen Minister van Marine, dat, in verband met het bewezen verklaarde, grond tot ontslag, als bedoeld onder b dan wel c, aanwezig zou zijn geweest." *) In artikel 13 onder e wordt de kommapunt vervangen door: „ , zoomede de tijd, bedoeld in artikel 25 4) van het Wetboek van Militair Strafrecht en die, bedoeld in artikel 19 van de Wet op de Krijgstucht,-" 5)
In artikel 13 worden de bepalingen onder g en h vervangen door: „g. de tijd, gedurende welken de militair ten gevolge van ongeoorloofde afwezigheid, desertie of het niet voldoen aan eene oproeping voor den werkelijken dienst uit de sterkte van de zeemacht is afgevoerd geweest, wanneer hij wegens een dezer feiten is veroordeeld bij een in kracht van gewijsde gegaan vonnis of wel wanneer bet recht tot strafvordering te dier zake is te niet gegaan;" *)
„h. de militaire diensttijd, voorafgegaan aan het tijdstip, waarop de militair ter zake van de niervoren onder letter g bedoelde feiten uit de sterkte van de zeemacht is afgevoerd, tenzij er in de omstandigheden, waaronder deze feiten plaats hadden, of in het gedrag van den betrokkene gedurende zijn lateren diensttijd door Ons termen zijn gevonden om het bier bepaalde niet te doen toepassen." *)
Artikel 65.
Zie bldz. 221.
In de Pensioenwet voor de Landmacht 1902 worden de navolgende wijzigingen aangebracht:
*) Komt overeen met art. 4, no. 5, der Pensioenwetten 1922.
a) 64.
) Komt overeen met den eersten volzin van art. 4, no. 6, der Pensioenwetten 1922. Aan •rt. 4 zijn nog twee volzinnen toegevoegd, waarin eene regeling is getroffen ten aanzien van het intrekken van pensioen, dat - reeds was toegekend aan een ontslagen militair, en mede is voorzien in het geval, dat de belanghebbende na herpensionneering veroordeeld wordt ter zake van een misdrijf, gepleegd vóór het toekennen van het oorspronkelijke pensioen. 4) 33.
*) Komt overeen met art. 11, i, der Pensioenwetten 1922.
•) Ingevolge art. 78 der Pensioenwet voor de Zeemacht 1922 en art. 79 der Pensioenwet voor de Landmacht 1922 wordt het bepaalde onder g en h in art. 13 der Pensioenwetten 1902, zooals die punten worden gelezen krachtens artt. 64 en 65 Inv. 1921, vervangen door:
«*• de tijd gedurende welken een militair zich aan desertie of ongeoorloofde afwezigheid heeft schuldig gemaakt of niet heeft voldaan aan eene oproeping voor den werkelijken dienst, wanneer hij wegens een dezer feiten is veroordeeld bij een in kracht van gewijsde gegaan vonnis, dan wel wanneer het recht tot strafvordering te dier zake is te niet gegaan;
de .'™'ita>re diensttijd, voorafgegaan aan den onder letter g bedoelden tijd, tenzij er in de omstandigheden waaronder de onder die letter bedoelde feiten plaats hadden, of in het gedrag van den betrokkene gedurende zijn lateren diensttijd, door Ons termen zijn gevonden om het hier bepaalde niet te doen toepassen;".



255
In artikel 6 wordt het onder e en ƒ bepaalde onderscheidenlijk gelezen als volgt:
„e. na ontslag uit den militairen dienst krachtens vonnis, waarbij de rechter tevens uitspreekt ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, door eene beslissing van Onzen Minister van Oorlog, dat, in verband met het bewezen verklaarde, grond tot ontslag, als bedoeld onder b dan wel c, aanwezig zou zijn geweest;" *) J. na veroordeeling van een reeds ontslagen militair tot de doodstraf of tot gevangenisstraf, tegen hem uitgesproken hetzij op grond van een misdrijf als militair voor het ontslag begaan, hetzij op grond van arbkel 48 2) van het Wetboek van Müitair Strafrecht, door eene beslissing van Onzen Minister van Oorlog, dat, in verband met het bewezen verklaarde, grond tot ontslag, als bedoeld onder b dan wel c aanwezig zou zijn geweest." ^ In artikel 13 onder e wordt de kommapunt vervangen door: „ , zoomede de tijd, bedoeld in artikel 25 4) van het Wetboek van Militair Strafrecht en die, bedoeld in artikel 19 van de Wet op de Krijgstucht;" 8) Vö In artikel 13 worden de bepalingen onder g en h vervangen door: rf. de tijd, gedurende welken de militair ten gevolge van ongeoorloofde afwezigheid, desertie of het niet voldoen aan eene oproeping yoor den werkelijken dienst uit de sterkte van een korps der landmacht is afgevoerd geweest, wanneer hij wegens een dezer feiten is veroordeeld bij een in kracht van gewijsde gegaan vonnis of wel wanneer het recht tot strafvordering te dier zake is te niet gegaan;" 6)
„h. de militaire diensttijd, voorafgegaan aan het tijdstip, waarop de militair terzake van de hiervoren onder letter g bedoelde feiten uit de sterkte van een korps der landmacht is afgevoerd, tenzij er in de omstandigheden, waaronder deze feiten plaats hadden, of in het gedrag van den betrokkene gedurende zijn lateren diensttijd door Ons termen zijn gevonden om het hier bepaalde niet te doen toepassen." •)
Art 23, tweede lid, W. v. M. S. bepaalt dat, wanneer de rechter bij een veroordeeling tot de doodstraf of tot gevangenisstraf tevens uitspreekt ontslag uit den militairen dienst, de militair van rechtswege verliest „al zijne rechten, aan vorigen dienst bij de gewapende macht ondeend, behoudens dat het recht op pensioen alleen in de bij de wet bepaalde gevallen verloren gaat .
Niet in het W. v. M. S., maar in de Pensioenwetten zal derhalve geregeld worden, of en c.q. in hoever een door den rechter uitgesproken ontslag uit den militairen dienst tengevolge heeft het verlies van het recht op pensioen.
Blijkens de wordingsgeschiedenis van art. 23, tweede lid, W. v. M. S., heeft de wetgever zich een regeling gedacht, waarbij rechterlijk ontslag uit den dienst volstrekt met altijd verlies van pensioenrecht behoeft ten gevolge te hebben. Deze mildere opvatting is belichaamd in de nieuwe punten e en ƒ van art. 6 der Pensioenwetten 1902 7) voor de zeemacht en de landmacht;
i) a) 8) 4) 5) 6) 2ie hiervoor noot I tot en met 6 bldz. 254.
') Art. 6 der Pensioenwetten 1902:
„6. Het recht op pensioen gaat verloren:



256
de punten e en ƒ treden in de plaats van het oorspronkelijke punt e, x) dat blijkbaar algeheele aansluiting zoekt met de regeling der Crimineele Wetboeken (artt. 9, 11 en 12, Tweede Titel, C. W. Z. en C. W. L.). Volgens punt e, nieuw, gaat de pensioenaanspraak niet verloren, indien de rechter heeft uitgesproken het ontslag uit den militairen dienst zonder ontzetting van het recht om bij de gewapende macht te dienen. Spreekt de rechter echter tevens de ontzetting uit, dan zal pensioenverlies moeten plaats vinden, indien in verband met het bewezen verklaarde, voor ontslag, als onder de punten b en c van art. 6 bedoeld, x) grond aanwezig zou zijn geweest, hetgeen door de betrokken administratieve autoriteit, den Minister van Marine dan wel dien van Oorlog, zal moeten worden beslist. De regeling onder punt/, nieuw, is aan die onder punt e, nieuw, analoog, behoudens dat hier aan de administratieve autoriteit uiteraard wat meer moest worden overgelaten.
Het W. v. M. S. laat niet toe ontslag uit den militairen dienst te koppelen aan veroordeeling tot militaire detentie. En voor het geval die veroordeeling verwijdering uit den dienst mocht tengevolge hebben door de administratieve autoriteit, dan ware het onbillijk daaraan, in uitbreiding aan de bepaling van punt c van art. 6, verlies van pensioenaanspraak te verbinden.
Wat aangaat het vervallen punt ƒ van art. 6,1) er bestaat geen reden voor eene veroordeeling ter zake desertie eene uitdrukkelijke bepaling op te nemen. Bij desertie van een ernstig karakter kan punt e, nieuw, toepassing vinden.
Voor de wijziging van punt e en de vervanging van de punten g en h van art. 13 vgl. de aant. op art. 99 Militiewet.
Zooals in noot 6 op bldz. 254, is vermeld, zijn middelerwijl de punten g en h in art. 13 van de Pensioenwetten 1902, zooals die luiden ingevolge de artt. 64 en 65 Inv. 1921, bij art. 78 Pensioenwet voor de Zeemacht 1922 en art. 79 Pensioenwet voor de Landmacht 1922 vervangen door de in even genoemde noot vermelde nieuwe punten, welke gelijkluidend zijn met de punten e en ƒ van artikel 11 der Pensioenwetten 1922.
In die nieuwe punten g en h wordt niet meer gesproken van afvoering uit de sterkte van de zeemacht of van een korps der landmacht. Deze voorwaarde tot het instellen van een strafvervolging was volgens het tot het tijdstip van inwerkingtreding der Dienstplichtwet geldende recht alleen gesteld bij het feit „niet voldoen aan eene oproeping voor den werkelijken dienst", ter zake waarvan de delinquent als deserteur werd behandeld (art. 98 Militiewet, art. 36 Landweerwet en art. 19 Landstormwet). In de Dienstplichtwet is, in aansluiting aan het W. v. M. S., die voorwaarde niet meer opgenomen (vgl. aant. bij art. 98 Militiewet), en het vermelden van die voorwaarde in de Pensioenwetten werd in elk geval door de Regeering ongewenscht en onnoodig geacht.
4. voor een officier, door niet-eervol ontslag uit den dienst;
c. voor een onderofficier of mindere, ingeval van ontslag wegens wangedrag, onzedelijkheid of verregaande nalatigheid in de vervulling der dienstplichten;
L
e. door veroordeeling tot gevangenisstraf of militaire detentie, indien verwijdering uit den dienst daarvan het gevolg is, of wel door gelijke veroordeeling na het ontslag van den militair wegens een misdrijf, vóór het ontslag begaan, indien uit den aard der zaak verwijdering uit den dienst daarvan het gevolg zou zijn geweest;
ƒ. door een rechterlijk gewijsde ter zake van desertie, indien verwijdering uit den dienst daarvan het gevolg is."
x) Zie bij noot 7, bldz. 255.



257
Artikel 66.
UÜS n« "vS* ïd *i der Wet Van 14 S^tember 1886 (Staats-
en 1? J k T t betrekkelijk de inkwartieringen
voor H l ï en de transeorte» en leverantiën,
voor de legers of verdedigingswerken van het Rijk gevorderd, zooals die wet thans luidt, wordt in plaats van de woorden !reglementen^ krijgstucht vTOr het krijgsvolk te water en te lande» gelezen^W* op de Knjgstucht". "
Artikel 67.
1»Swd>erde ïd V8n aXfid 19,der Wet van 21 JuK 1890 (Staatsblad no. 126) tot regeling van het militair onderwijs hij de landmacht voor zoover daarbij de opleiding voor den officiersrang en de hoogere vorming van den officier zijn betrokken, vervalt.
Zie de artt. 60—62 W. v. M. S.
Artikel 68.
In artikel 36 van de wet 23 Mei 1899 (Staatsblad no. 128) houdende bepalingen ter mtvoering van artikel 187 der Grondwet wordt de slotzin vervangen door het volgende: „Zij worden van het tijdstip af, waartegen zij zijn opgeroepen, als militairen aangemerkt De oproeping geldt als eene oproeping voor den werkelijken dienst. Naar gelang zij zijn opgeroepen om deel uit te maken van de zee- of van de landmacht, worden zij geacht tot de zee- of tot de landmacht te behooren "
Het tweede en het laatste lid van artikel 40 dier wet vervallen.
Eerste tid.De eerste zin beoogt scherp naar voren te brengen, dat de in net art. ^ bedoelde personen als „militairen" worden aangemerkt van het tijdstip aj, dat zij opgeroepen zijn. De tweede zin vestigt de toepasselijkheid van art 150 W v. M. S mdien zij aan de oproeping geen gehoor geven.
Tweede lid. Zie art. 78.
Artikel 69.
In het reglement voor den garnizoensdienst, gearresteerd bij besluit van den Souvereinen Vorst der Vereenigde Nederlanden van 11 Januari 1815, no. 32, vervallen de artikelen 10, laatste zin, 23, 24. 108 118 130, eerste lid, 261 en 281—289. '
In artikel 144 van bedoeld reglement vervaUen de woorden „door den kommanderenden officier van het garnizoen". lijken"'*^*1 ^ bedoeId re«lement vervalt het woord „plaatse-
Omtrent het rechtskarakter van bedoeld reglement — en de daarbij behoorende „Instructie voor de Plaatselijke Commandanten en Plaatselijke Majoors — bestaat twijfel; voorzichtigheidshalve is het gewijzigd. x)
Voor de in art. 69 genoemde artikelen is geen plaats meer in verband met de voorschnften van de W. K. (met betrekking tot het tweede en derde lid
\ Zi<i a'^nScl"' c?Trtem?t van Oorlog Wie Afdeeling, Militie en Schutterij) van 20 December 1883, no. 59. Te vinden m het boekwerk: „Het Reglement voor den Garnizoensdienst en Ue Instructie voor de Plaatselijke Commandanten en Plaats-Majoors". (Herdrukt ingevolge de Aanschrijving D. v. O. van 18 November 1893, He Afd., no. 61.)
v. Dijk, Mil. Strafr. „



258
van art. 69, zie art. 42 W. K.), van de artt. 7, % en v.v. W. v. M. S. en van de gewijzigde R. L.
Ten slotte. De wetgever heeft niet noodig geoordeeld om overal, waar in de militaire wetten uitdrukkingen voorkomen, welke geacht kunnen worden zoowel een in het W. v. M. S. (zie art. 72, eerste lid, W. K.) als een in de bestaande militaire strafwetten voorkomend begrip te omvatten, deze beide begrippen uitdrukkelijk naast elkaar te vermelden.
Zoo is b.v. naast het begrip „degradatie" niet uitdrukkelijk vermeld de „verlaging" van het W. v. M. S. en naast het begrip „detentie" niet de „militaire detentie" van het W. v. M. S., zoodat „degradatie" en „detentie" geacht moeten worden voortaan ook de nieuwe instituten van „verlaging", resp. „militaire detentie" aan te duiden.
B. Andere wetten. Artikel 70.
In artikel 88 sub 4°. van de Wet op de Regterlijke Organisatie en het Beleid der Justitie worden de woorden: „een geregtshof of eene regtbank" vervangen door de woorden: „den hoogen raad, een geregtshof, eene regtbank of een kantongeregt". Aan het artikel wordt een tweede lid toegevoegd, luidende: „Is het jurisdictiegeschil gerezen tusschen den Hoogen Raad zelven en een van die koüegiën, zoo wordt de HoogeRaad ter beslissing daarvan zooveel mogelijk samengesteld uit raadsheeren, die van de zaak nog geen kennis genomen hebben."
Artt. 88 van de Wet op de Regterlijke Organisatie en het Beleid der Justitie: „De Hooge Raad oordeelt ter eerste instantie over alle jurisdictie-geschillen: 1°
2°
3°
4°. Tusschen een geregtshof of eene regtbank ter eenre, en een der bijzondere kollegien, bij art. I vermeld, ter andere zijde."
H. M. G. en Krijgsraad zijn „bijzondere kollegien", als bedoeld in art. I dier wet.
Art. 70 dezer wet strekt tot aanvulling van twee reeds lang erkende leemten. Artikel 71.
In artikel 2 der wet van 3 Januari 1884 (Staatsblad no. 3) tot aanwijzing der gestichten, waar hetzij gevangenisstraf, hetzij hechtenis wordt ondergaan en van aanverwante gestichten wordt in plaats van „de burgerlijke en militaire gevangenisstraf' gelezen „de gevangenisstraf, militaire gevangenisstraf daaronder begrepen".
Het W. v. M. S. kent alleen „gevangenisstraf", beheerscht door de regelen van het gemeene recht, behoudens de mogelijkheid van een bijzonder regime voor militairen (art. 6a, no. 2, jo. art. 10 W. v. M. S.). De onderscheiding „burgerlijke" en „militaire" behoort derhalve te vervallen.



259
.^itaire gevangenisstraf daaronder begrepen". Dit met het oog op hier te lande te ondergaan „müitaire gevangenisstraf" in de koloniën opgelegd.
Artikel 72.
Artikel 3 van de wet van 7 Januari 1911 (Staatsblad no. 5) vervalt.
Wet van den 7den Januari 1911 (Stbl. no. 5), houdende verzekering van de naleving der Conventie voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken in de legers te velde, den 6den Juli 1906 te Genève gesloten.
Het art. 3 vervalt in verband met de bepaling van art. 77, no. 2.
TITEL V. Bepaling omtrent herhaling van misdrijven.
Artikel 73.
De bepalingen van het Wetboek van Militair Strafrecht omtrent strafverzwaring in geval van herhaling van misdrijven worden toegepast ook indien de vroegere veroordeeling wegens soortgelijk feit onder de heerschappij der oude wetgeving plaats had. Tot die toepassing doet niet af de omstandigheid, dat krachtens die wetgeving aan het eerste feit eene andere qualificatie werd gegeven.
„Krachtens die wetgeving" en niet „in die wetgeving", zulks met het oog op art. 17 C. W. L.
TITEL VI.
Bepaling omtrent het bewijs van strafbare feiten.
Artikel 74.
De bepalingen van het gemeene recht betreffende het bewijs van strafbare feiten zijn toepasselijk in de strafzaken, waarvan de müitaire rechter kennis neemt, behoudens dat:
1°. de afzonderlijke getuigenis van een militair of gewezen militair betreffende een misdrijf tegen de ondergeschiktheid, tegen hem gepleegd, een volledig bewijs van schuld kan opleveren;
2°. de schildwacht die zich beroept op een grond welke overeenkomstig een der artikelen 40—43 van het Wetboek van Strafrecht de strafbaarheid van een door hem als zoodanig gepleegd feit zou uitsluiten, geacht wordt rechtmatig te hebben gehandeld totdat het tegendeel aannemelijk is gemaakt;
3°. dat onder schriftelijke bescheiden worden begrepen de verklaringen, processen-verbaal of relazen van openbare ambtenaren of colleges in eene der koloniën of bezittingen van het Rijk in andere werelddeelen, voor zoover die geschriften naar de wetgeving van die kolonie of bezitting in strafzaken als schriftelijke bescheiden worden aangemerkt.
KiPf% T.iteI strekt ter vervanging van de Titels „Van het bewijs der Misdaden van de Crimineele Wetboeken.



260
Ad no. 1. „Militair" en niet „meerdere" in verband met art. 128 W. v. M. S.
„Gewezen militair" voorkomt, dat het bewijs van het gepleegde strafbare feit niet zou kunnen worden geleverd, wanneer de meerdere tegen wien hetzelve gepleegd is, ten tijde van de berechting den militairen dienst reeds zou hebben verlaten.
„Misdrijf tegen de ondergeschiktheid" en niet, zooals in het ontwerp stond, „in Titel IV van het Tweede Boek van het Militair Strafrecht omschreven misdrijf". De vervanging van het laatste door het opschrift van Titel IV (Misdrijven tegen de ondergeschiktheid) tast de beteekenis van art. 74, no. I, niet aan, doch maakt het mogelijk het artikel ook toe te passen, wanneer de verwijzing naar den militairen rechter, ter zake van een in de Crimineele Wetboeken omschreven strafbaar feit heeft plaats gehad ha het in werking treden van het W. v. M. S. Ingevolge art. 101 moet alsdan, voor zooveel betreft de wijze van rechtspleging uitsluitend de nieuwe wetgeving worden toegepast.
Ad no. 2. W. v. S. 40—43. Overmacht, noodweer en ambtelijk bevel. „Totdat het tegendeel aannemelijk is gemaakt" en niet „tot het bewijs van het tegendeel".
Ad no. 3. Voert een nieuw beginsel in, welks wenschelijkheid bij de procedures voor de zeekrijgsraden in de koloniën overtuigend is gebleken.
Art. 162 C. W. Z. en art. 214 C. W. L. behoeven niet te worden overgenomen. Dat de beklaagde niet voor veroordeeling gevrijwaard wordt door „blootelij k" een reden van verontschuldiging op te geven, spreekt vanzelf; en dat, om eene vrijspraak te wettigen „volkomenheid" der bewijzen van overmacht niet wordt vereischt, is ook volgens de constante jurisprudentie van den Hoogen Raad, in overeenstemming met onze geldende bewijsteer.
Art. 212 C. W. L. behoort niet evenals de overige artikelen der Titels „Van het bewijs der Misdaden" tot het formeele, maar tot het materieele strafrecht. Het voorschrift van artikel 212 — een overeenkomstig artikel kent het C. W. Z. niet — is in strijd met het voorschrift van art. 207 W. v. S. (meineed), en reeds daarom kan het niet in de nieuwe wetgeving worden opgenomen.
TITEL VII.
Bepalingen omtrent het ten uitvoer leggen van vonnissen, beschikkingen of bevelschriften van den militairen rechter of van militair-rechterlijke ambtenaren.
Artikel 75.
Aan den ambtenaar, belast met het ten uitvoer leggen van vonnissen, beschikkingen of bevelschriften van den militairen rechter of van militair-rechterlijke ambtenaren wordt daarbij desgevraagd de hulp der openbare burgerlijke of der gewapende macht verleend.
De wijze waarop aan zoodanig verzoek zal worden voldaan, blijft ter beoordeeling van de burgerlijke of militaire autoriteit, aan welke het verzoek is gericht.
De bevelhebber van de beschikbaar gestelde macht beslist omtrent hetgeen tot uitvoering van de door den in het eerste lid bedoelden ambtenaar bevolen maatregelen moet worden verricht.
Ingevolge art. 57 is art. 49 P. I. H. M. G., waarvan de tweede zin luidt „Geene exploicten van gevangenneming uit naam van den Hove worden ten



261
nuTVl/T - VOO,rkennJs en (des noods> met adsistentie van de plaatselijke autoriteit , vervallen.
^Hetffvenlvan "Trken?ill" ?n de p,aatseUike autoriteit heeft geen beToX He\ lC f^^ >YrenteSm det Zelden -geroepen moeten Hf >\ t, { 5 InTde leemte' ontstaan door «et vervallen van
net laatste gedeelte van den tweeden zin van art. 49 P. I. H. M G • de zoovel ruimere redactie van het eerste lid van het artikel houdt rekening met d eischen van de practijk. Vgl. artt. 27, 42, 96, 106 en 342 W. v. Sv.
TITEL VIII.
Bepalingen omtrent de rechtsmacht van den militairen rechter. In den „eerste Titel" van het C. W. Z. en van het C. W. L. is te vinden en ^ T™ * ^wetgeving van toepassing £
wordT alfmeene TVatt?ng* m0et die toepasselijkheidsverklaring geach worden mede eene toekenning van jurisdictie in zich te bevatten. Titel VIII strekt ter vervanging van den „Eerste Titel" der Crimineele Wetboeken benevens van enkele bepalingen van de wetten op de rechtspleging e n ™ dé
i^v^W - jrCge ?e r^htsmachtf van de« ""Wen rechter opnieuw en is verdeeld in de navolgende paragrafen:
§ 1. Rechtsmacht van den militairen rechter in het algemeen.
JJ' Rechtsmach} «*» ^ Hoog Militair Gerechtshof in het bijzonder (in eersten aanleg en in hooger beroep),
milt' ?nnvTZiff' t* rLechtsmacht '^n de krijgsraden bij de zeemacht en die bij de landmacht.
§ 4. BetrekkeUjke bevoegdheid van de krijgsraden bij de zeemacht. s * BDetTek1fijke beüoe8<theid van de gewone krijgsraden bij de landmacht, macht. ekhIiike ta»**M** ™* de bijzondere krijgsraden bij de land§ 7. Bijzondere voorschriften.
De wetgever 1921 heeft, ten aanzien van den omvang der rechtsmacht van den mihtwren rechter m tijd van vrede, als algemeen beginsel vooropgesteld, dat alsdan de eenige bestaansreden eener bijzondere militaire justitie is de militaire tucht, waaruit onmiddellijk volgt, dat in vredestijd alleen zij, die onder de militaire tucht staan, aan de rechtsmacht van den gewonen strafrechter mogen worden onttrokken. In verband hiermede zullen in vredestijd met langer voor den militairen rechter te recht staan:
a'tr 'jnbfn *a!J*fo»Be"fcn (art. 51 P. I. H. M. G., art. 4 C. W. Z. en lÏ-1 '•/•.'• . n0odig ^ sommi«e van de geëmployeerden wer¬
kelijk mdümre geëmployeerden, müitaire beambten zijn, dan zorge men in de eerste plaats, dat zij ook werkelijk m,,,ï«,ren zijn, door hen eene vrijwillige
teonderwé^n- * ^ m de ""^^ di8cipu"e
b. bij het loodswezen in dienst zijnde personen, wanneer zij „gedurende hun verbhjt aan boord van eenig vaartuig van oorlog, door het verzeilen of toebrengen van eenige schade aan hetzelve, en alzoo in hunne dienst als bootsen hebben gedelmqueerd (art. 50 P. I. H. M. G;. zie ook art 5 C W Z )•



262
c. auditeurs-militair (art. 51 P. I. H. M. G);
Zij zullen evenals de burgerleden en de griffier van, benevens de AdvocaatFiscaal bij het H. M. G. voor den gewonen rechter te recht staan.
De betrekking van provoost-generaal en de instelling der hellebardiers, vermeld in art. 51 P. I. H. M. G., zijn afgeschaft bij art. 4 der wet van 4 Juni 1858 (Stbl. no. 45) en de eigenlijke betrekking van provoost-geweldige, over wien in dat art. 51 en in art. 309 v.v. van de R. L. wordt gesproken, is feitelijk opgeheven door het K. B. van 28 Februari 1827, no. III *), terwijl thans met de waarneming der functiën van de stokkeknechts, volgens datzelfde besluit, gegageerde militairen met den titel van provoost-geweldige worden belast. Deze subalterne beambten ook in den vervolge voor het H. M. G. te doen terechtstaan, is voorzeker geheel onnoodig. Wordt het wenschelijk geacht, hen, als gewezen militairen, voor den krijgsraad terecht te stellen, dan biedt artikel 63, no. 2, van het W. v. M. S. daartoe de gelegenheid.
§ I.
Rechtsmacht van den militairen rechter in het algemeen. Artikel 76.
De militaire rechter neemt kennis van de strafbare feiten begaan door militairen, behoudens de uitzonderingen bij de wet gemaakt.
„De strafbare feiten". D. w. z. alle misdrijven en overtredingen, behoudens de uitzonderingen bij de wet gemaakt. Zie de artt. 79, 80 en 81.
Waar de militaire rechtsmacht uitzondering is, waar m. a. w. de militaire rechter geen grootere bevoegdheden bezit dan hem uitdrukkelijk zijn toegekend, werd het niet noodig geacht hem bij afzonderlijke bepaling onbevoegd te verklaren om kennis te nemen van de civiele vordering tot vergoeding van kosten en schaden van hem, die door het delict benadeeld is.
„Militairen". Zie artt. 60—63 W. v. M. S.
Artikel 77.
De militaire rechter neemt verder kennis:
1°. van de bepaalde strafbare feiten begaan door hen die ten aanzien van zoodanige feiten bij de wet met militairen zijn gelijkgesteld;
2°. van de strafbare feiten begaan door hen die bij eene op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht in dienstbetrekking zijn of haar met toestemming van de militaire overheid vergezellen of volgen.
Adno. 1. Zie de artt. 64, 65 èn 107 W. v. M. S. Ad no. 2. Vervangt art. 6 C. W. L.
„Op voet van oorlog gebrachte krijgsmacht". Voor zoover niet art. 74 W. v. M. S. van toepassing is, zal de vraag, of eene krijgsmacht „op voet van oorlog is gebracht, naar de feitelijke omstandigheden moeten worden beoordeeld (vgl. art. 14 der Pensioenwetten 1902 en art. 3 der Wet van 7 Januari 1911,
) V. B. U. bldz. 64. Men vergelijke ook art. 2, tweede lid, van de regeling, in tekst vastgesteld bij het K. B. van 11 October 1916 (Stbl. no. 470), bepalende, dat de boden bij de krijgsraden voor de landmacht tevens zijn belast met de waarneming der functiën van provoost-geweldige.



263
Stbl. no. 5; ) de woorden „op voet van oorlog" komen niet voor in de met voormeld art. 14 overeenkomende artikelen van de Pensioenwetten 1922)
„In dienstbetrekking zijn". Vrijwillig of gerequireerd. zoolang het dienstverband duurt. Voor Roode-Kruis-personeel. zie art. 28 van het K B van 22 Oct. 1917 (Stbl. no. 607). Ook „Vrouwelijke personen" kunnen toegelaten worden tot eene verbintenis bij den „Vrijwilligen Landstorm" tot het verrichten van ongewapenden dienst (artt. 3 en 7 Vrijwillige-Landstorm-besluit; §§ 7. 8 en 11 Vrijwillige-landstorm-beschikking). 2)
„Vergezellen of volgen". B.v.: dagbladcorrespondenten en in het algemeen de z.g. „Schlachtenbummler".
Artikel 78.
Bovendien neemt de militaire rechter, voor zoover hij niet reeds krachtens een der beide voorgaande artikelen bevoegd is, kennis:
1°. yan de misdrijven in geval van oorlog door wien ook begaan m een in staat van beleg verklaard gedeelte van het grondgebied des Rijks, voor zoover die misdrijven zijn omschreven in een der Titels I of II van het Tweede Boek van het Wetboek van Strafrecht of in het Wetboek van Militair Strafrecht;
2°. in geval van oorlog, van de strafbare feiten begaan in een in staat van beleg verklaard gedeelte van het grondgebied des Rijks, wanneer de burgerlijke rechter die volgens de wet in eerste instantie had moeten rechtspreken, niet in staat is daarvan kennis te nemen;
3°. van de strafbare feiten op door de Nederlandsche krijgsmacht geheel of ten deele bezet vijandelijk gebied door wien ook begaan, indien eenig Nederlandsch belang daardoor is of kan worden geschaad, tenzij het feit niet strafbaar is gesteld hij het Wetboek van Militair Strafrecht en de oorlog een einde heeft genomen.
Betreffen de artt. 76 en 77 militairen of daarmede gelijkgestelden en legervolgehngen, zoo breidt art. 78 de militaire rechtsmacht in bijzondere gevallen uit tot personen, die tot de krijgsmacht in geenerlei betrekking behoeven te staan. De wetgever heeft daarbij groote voorzichtigheid betracht.
Ad no. 1. In no. 1 is onder eenige uitbreiding overgenomen het bij art. 68 geschrapte tweede lid van art. 40 der wet van 23 Mei 1899 (5/6/. no. 128). De uitbreiding bestaat hierin, dat niet alleen feiten, strafbaar krachtens het mihtoir strafrecht, doch ook misdrijven, omschreven in een der Titels I of
aj' V' 5" t0t de kennisneming van den militairen rechter zijn gebracht.
Ad no. 2. In no. 2 is overgenomen het bij art. 68 geschrapte laatste lid van evengenoemd art. 40.
Ad no. 3. Houdt verband met art. 5 W. v. M. S. De wetgever heeft in de eerste plaats op het oog die handelingen tegen den Staat of de krijgsmacht welke niet als daden van actieve vijandschap vallen onder het krijgsrecht.
De m no. 3 verleende bijzondere rechtsmacht dient echter een einde te nemen met den oorlog, tenzij het feit is strafbaar gesteld bij het W. v. M. S.
Artikel 79.
De militaire rechter neemt, behalve in het geval van artikel 78, geen kennis van belastingstrafzaken.
) Zie hiervoor art. 72. *) L.O. 1922, no. 92.
Art. 1, tweede lid, van de Dienstplichtwet: „Onder de ingevolge deze wet voor dendienstpncht in te schrijven personen worden uitsluitend mannelijke personen begrepen."



264
Volgens art. 12 C. W. Z. en art. 13 C. W. L. is de militaire rechter niet bevoegd kennis te nemen van rijbbelastingstratzaken. daarentegen bezit hij die bevoegdheid wel ten aanzien van provinciale of gemeentelijke belastingstrafzaken. Het art. 79 maakt een einde aan deze inconsequentie.
Artikel 80.
De militaire rechter neemt, behalve in het geval van artikel 78, geen kennis van strafbare feiten, begaan door ministers, hoofden van departementen van algemeen bestuur, of door militairen die leden van de Staten-Generaal zijn.
Onderen-leden der Staten-Generaal zijn thans aan de militaire rechtsmacht niet onderworpen. Men vergelijke het bij art. 59 gewijzigde art. 73 der Bevorderingswet voor de Landmacht 1902. Art. 80 breidt dat beginsel W fl/fe imlitajiai, die leden van de Staten-Generaal zijn, uit. In de gevallen, bedoeld bij art. 78, dienen echter uiteraard ook zoodanige militairen voor den militairen rechter te kunnen worden gebracht.
Het komt gewenscht voor eene geheel overeenkomstige regeling te scheppen ten aanzien van ministers, hoofden van departementen van algemeen bestuur, en derhalve ook dezen alleen in die gevallen aan de militaire rechtsmacht te onderwerpen. Dit is natuurlijk vooral van belang ten aanzien van een minister die militair is — vgl. intusschen art. 77, no. 2 —, en die, naar het oordeel der Kegeenng, ten deze niet in eene andere rechtspositie moet verkeeren dan rrulitau-en-leden der Staten-Generaal. Langs dezen weg zal mede het twistpunt, of het bijzondere forum van art. 92 van de wet op de rechterlijke organisatie ook voor hoofden van een departement van algemeen bestuur, die militairen zijn, geldt, in bevestigenden zin zijn opgelost.J)
Artikel 81.
De militaire rechter neemt, tenzij het geldt feiten, strafbaar gesteld bij het Wetboek van Militair Strafrecht, hij voorkeur geen kennis van de strafbare feiten, door een aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon begaan in deelneming met iemand, die aan de rechtsmacht van den Nederlandschen of den kolonialen burgerlijken strafrechter onderworpen is.
Ingeval van gelijktijdige vervolging bij den militairen rechter en bij den Nederlandschen of kolonialen burgerlijken strafrechter blijft uitsluitend bevoegd de rechter bij wien de vervolging bet eerst is aangevangen.
Het art. 81 handhaaft in beginsel den regel, vervat in art. 14 C. W. L. Die regel is een compromis tusschen verschillende belangen, en wel deze, dat de onderscheidene verdachten in een zelfde zaak voor den zelfden rechter zullen te recht staan, dat strafbare feiten van het W. v. M. S. door den militairen rechter zullen worden bereikt, en dat burgers niet aan hun gewonen rechter zullen worden onttrokken, behoudens in geval van oorlog.
De wetgever heeft wijders partij gekozen voor het systeem, waarbij de nulitair voor den burgerrechter terecht staat, zoodra het door hem begane strafbaar feit, niet voorkomende in het W. v. M. S., in deelneming (Titel V,
*) Men zie hierover collette en Van Dijk, Militaire rechtspleging, bldz. 55 en 98—99.



265
V/. v. S.) met burgers is „begaan", dus onafhankelijk Van de vraag of die burgers al dan niet voor den burgerrechter te recht staan of kunnen te recht staan.x) Intusschen het geval kan zich voordoen, dal de persoon, die het feit in deelneming met den militair pleegde, geheel onbekend is. Zoolang nu niet zou vaststaan of deze persoon een militair of een burger is, zou ook niet vaststaan, welke rechter bevoegd is kennis te nemen van het door den militair begaan strafbaar feit. Om dit ongewenschte gevolg te voorkomen zijn in het eerste lid van het art. 81 ingevoegd de woorden: „bij voorkeur", waaruit voortvloeit dat in een geval, zooals evenbedoeld, de militaire rechter de zaak tot zich kan trekken. Het tweede lid van het art. 81 wijst den bevoegden rechter aan, indien er gelijktijdige vervolging is voor verschillende colleges.
Het artikel geeft nog tot eene andere waag aanleiding, n.1. deze: hoe zal de toestand zijn, wanneer de aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon het feit heeft gepleegd in het buitenland in deelneming met een vreemdeling? Uit art. 81 volgt, dat, evenals in het desbetreffend vonnis van den Zeekrijgsraad te Soerabaia van 15 Aug. 1919 (Militair-rechtelijk Tijdschrift, XV, bldz. 492 v.v.) met betrekking tot het oude recht is aangenomen, de militaire rechter in een dergelijk geval van het door den aan de militaire rechtsmacht onderworpen persoon gepleegde feit kennis mag nemen.
Het art. 81 geeft eindelijk een wettelijke basis aan de bestaande practijk, dat indien het strafbare feit is begaan aan den wal in Nederlandsch-Indië of een andere kolonie van het Rijk door iemand, behoorende tot de zeemacht, m deelneming met iemand, die onderworpen is aan de koloniale wetgeving, aldaar de militair c.q. aan de judicature van den kolonialen rechter wordt overgelaten (zie Bijblad op het Staatsblad van Nederlandsch-Indië, no. 4809).
§ 2.
Rechtsmacht van het Hoog Militair Gerechtshof in het bijzonder. Artikel 82.
Het Hoog Militair Gerechtshof neemt in eersten en laatsten aanleg kennis van de strafbare feiten begaan door hen die een hoogeren militairen rang dan dien van luitenant ter zee der eerste klasse of van kapitein bij de landmacht bekleeden.
In het oorspronkelijk ontwerp dezer wet, was aan het art. 82 toegevoegd de zinsnede: „of door een officier die het bevel voert over een oorlogsvaartuig of over eenige versterkte of bezette plaats of post". Het vervallen hiervan heeft ten gevolge, dat alleen de vlag-, opper- en hoofdofficieren in eerste en laatste instantie voor het H. M. G. en de overige officieren in eerste instantie voor den Krijgsraad terecht zullen staan en dus het voeren van een bepaald bevel daarop met meer van invloed zal zijn. Hiertegen bestaat te minder bezwaar, omdat de krijgsraden geen bemoeienis meer hebben met klachtzaken. Als voordeel van deze regeling zou nog genoemd kunnen worden, dat een grooter aantal officieren het voordeel van twee instanties deelachtig wordt.
Het art. 82 is vooral van belang voor de zeemacht, omdat het een einde maakt aan de met bevredigende jurisprudentie, ten gevolge waarvan een
) Hierover bestaat verschil van inzicht.
vJt nSentlntieioiVM- m 7r7,« JUÜ 19,7 in W' 10,20 en het «"* ™" den H°°*en Raad van 24 December 1917 in W. 10197.



266
subaltern officier, commandant van eene marinekazerne, een vliegtuigkamp of andere dergelijke inrichtingen, in eerste instantie voor het H. M. G. terecht staat, wordende dan een marinekazerne enz.1), hoe oneigenlijk het P° I ^1 M*' met ',eemg "kiP °* V8artuig van oorlog" (vgl. art. 50
Artikel 83.
Het Hoog Militair Gerechtshof neemt in eersten en laatsten aanleg bij voorkeur kennis van de strafbare feiten begaan door een persoon aan de rechtsmacht van een der krijgsraden onderworpen in deelneming met een persoon in artikel 82 bedoeld.
In geval van gelijktijdige vervolging bij het Hoog Militair Gerechtshof en bij een der krijgsraden blijft uitsluitend bevoegd de rechter bij wien de vervolging het eerste is aangevangen.
Vgl. art. 53 P. I. H. M. G. en de aant. op art. 81.
Artikel 84.
Het Hoog Militair Gerechtshof oordeelt in hooger beroep over de daarvoor vatbare vonnissen der krijgsraden, met uitzondering van de zoodanige, welke in Nederlandsch-Indië door krijgsraden hij de zeemacht zijn gewezen.
Artikel 85.
Het Hoog Militair Gerechtshof van Nederlandsch-Indië, samengesteld naar de daar te lande geldende bepalingen, oordeelt in hooger beroep over de daarvoor vatbare vonnissen, welke in NederlandschIndië door krijgsraden bij de zeemacht zijn gewezen.
De artt. 84 en 85 strekken allereerst ter vervanging van art. 55 P. I. H. M. G. Bij de redactie is voorts rekening gehouden met de Wet van 15 Mei 1914 (Stbl. no. 206), tot openstelling van hooger beroep van vonnissen, in NederlandschIndië door Krijgsraden bij de Zeemacht gewezen, en, in verband daarmede, tot uitbreiding der rechtsmacht van het H. M. G. van Nederlandsch-Indië. In art. 85 zijn de woorden „samengesteld naar de bepalingen der Nederlandsch-Indische wetgeving" opgenomen om te voorkomen het bij de uitvoering der Wet van 15 Mei 1914 geopperd bezwaar, als zou de samenstelling van het Indische Hof voor de uitoefening zijner nieuwe taak niet zijn geregeld. Die samenstelling was bij de Wet van 15 Mei 1914 geregeld door stilzwijgende verwijzing naar de bepalingen dienaangaande van de NederlandschIndische wetgeving. Art. 85 geeft nu voor die stilzwijgende verwijzing eene uitdrukkelijke, ter bevestiging voor zoover noodig van de stilzwijgende in andere bepalingen. Een argumentum a contrario mag aan de verwijzing niet ontleend worden.
Vgl. art. 17 W. v. M. S. en art. 67 W. K.
§3.
Onderverdeeling der rechtsmacht tusschen de krijgsraden bij de zeemacht en die bij de landmacht.
Regelt de vorige paragraaf de bevoegdheid van het H. M. G., deze strekt
*) Ook wel een „eiland"!
2) Zie ook artt. 65—74 P. I. H. M. G.



267
om uit te maken, in welke gevallen een der krijgsraden van de zeemacht en wanneer een der krijgsraden bij de landmacht bevoegd is. De verdeeling der zaken tusschen de twee genoemde soorten van krijgsraden richt zich in de allereerste plaats naar het gedeelte der krijgsmacht, waartoe de verdachte behoort.
Artikel 86.
De krijgsraden bij de zeemacht nemen kennis van de strafbare feiten begaan door hen die tot de zeemacht behooren, of door gewezen militairen van de zeemacht, zoomede van de strafbare feiten begaan aan boord van een oorlogsvaartuig, op het gebied van eene inrichting van de zeemacht of hij eene onder bevel van een militair der zeemacht dienstdoende troepenafdeehng, en in het algemeen van strafbare feiten door niet-militairen begaan, indien het belang van de zeemacht daardoor is of kan worden geschaad.
In de overige gevallen nemen de krijgsraden bij de landmacht kennis van de strafbare feiten.
Behoort de verdachte tot de zeemacht — waartoe zonder twijfel ook het korps Mariniers te rekenen — dan is steeds een der zeekrijgsraden tot kennisneming van het begane feit bevoegd of althans mede bevoegd (art. 87).
De zeekrijgsraden worden bovendien bevoegd verklaard tot kennisneming van de strafbare feiten, begaan:
a. aan boord van een oorlogsvaartuig (art. 70 W. v. M. S.);
b. op het gebied van eene inrichting van de zeemacht (Of eene zekere inrichting eene „inrichting van de zeemacht" is, kan o. m. blijken uit de jaarlijksche begrooting van het Departement van Marine);
c. bij eene onder bevel van een militair der zeemacht dienstdoende troepenafdeehng;
d. door niet-militairen, indien het belang van de zeemacht daardoor is of kan worden geschaad. Begaat een militair buiten de gevallen, bedoeld onder a, b of c, een strafbaar feit, waardoor het belang van de zeemacht is of kan worden geschaad, dan richte zich de competentie naar het gedeelte der krijgsmacht (zee- of landmacht), waartoe hij behoort.
In alle gevallen, waarin een zeekrijgsraad niet bevoegd is, neemt een der krijgsraden bij de landmacht van de zaak kennis (art. 86, tweede lid), en dientengevolge zullen ook „vlootvolgelingen" — vgl. art. 77, no. 2 — buiten de gevallen, omschreven in art. 86, eerste lid, voor een krijgsraad bij de landmacht terechtstaan. Als regel zal intusschen ten aanzien van vlootvolgelingen wel een dier gevallen aanwezig zijn, doch, is dit niet zoo, dan schijnt er ook geen voldoende reden om hen voor een zeekrijgsraad te brengen.
Artikel 87.
Indien een persoon tot de landmacht behoorende volgens het voorgaande artikel voor één der krijgsraden bij de zeemacht zou moeten terechtstaan, zijn ook de krijgsraden bij de landmacht bevoegd van het strafbare feit kennis te nemen.
De krijgsraden bij de landmacht zijn mede bevoegd kennis te nemen van strafbare feiten begaan op het gebied van eene inrichting van de



268
landmacht of door personen tot de zeemacht behoorende, bij eene afdeding *** landmacnt dienstdoende troepen-
De wetgever is, zooals reeds bij het opschrift van deze paragraaf en bij het vorige artikel opgemerkt, uitgegaan van de overweging, dat in beginsel berechting van een militairen verdachte door een der krijgsraden bij het gedeelte der krijgsmacht (zee- of landmacht), waartoe hij behoort, aanbeveling verdient. Deze krijgsraad zal toch als regel het best in staat zijn om het begane reit uit een militair oogpunt te waardeeren. In de gevallen, waarin een krijgsraad bi, de zeemacht of bij de landmacht bevoegd is om van strafbare teiten begaan door een persoon, tot het andere gedeelte der krijgsmacht behoorende kennis te nemen, is daarom steeds ook de krijgsraad van het eigen onderdeel bevoegd verklaard.
Vorenbedoelde overweging geldt voor de tot geen der onderdeelen van de krijgsmacht behoorende leger- of vlootvolgelingen niet. En vandaar, dat te hunnen aanzien eene dubbele competentie niet gevestigd is.
§4.
Betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden bij de zeemacht.
Bij deze paragraaf worden de aan de krijgsraden bij de zeemacht ter berechting toegewezen feiten over die colleges verdeeld. In de artt. 88—91 der regeling is vooropgesteld het forum van het militair verband. Voor zoover mogelijk
RA vj m C,gen nulit,,ire omgeving terecht staan.
S 4 onderscheidt krijgsraden binnen het rijk in Europa (art. 88); buiten het rijk m Europa en buiten Oost-Indië (art. 89); in Oost-Indië bij een vloot, eskader of minder smaldeel (art. 90), en in Oost-Indië bij de niet tot een vloot, eskader ot minder smaldeel vereenigde schepen (art. 91).
Artikel 88.
De krijgsraden bij de zeemacht binnen het rijk in Europa nemen kennis:
1°. van de strafbare feiten begaan door personen behoorende tot een oorlogsvaartuig of eene inrichting van de zeemacht van een der directiën der marine binnen bun rechtsgebied;
2°. van de strafbare feiten binnen hun rechtsgebied begaan;
3°. van de strafbare feiten begaan door personen zich na het plegen van het feit binnen hun rechtsgebied bevindende, ook al is de vervolging voor een anderen zeekrijgsraad reeds aangevangen.
Vgl. het aan art. 142 R. Z. toegevoegde tweede lid (art. 40).
„Zich ... bevindende". Indien de verdachte zich slechts „bevindt" binnen het rechtsgebied van een zeekrijgsraad binnen het rijk in Europa, d. w. z. aldaar wordt gevonden of daarheen is overgebracht, is die krijgsraad bevoegd de ™ tC i j<^ten' ool{ al " de vervolging voor een anderen zeekrijgsraad, b.v. m Oost-Indië, reeds aangevangen, d. w. z. ook al heeft reeds verwijzing naar dien anderen krijgsraad plaats gehad.



269
Tegen het onttrekken van den delinquent aan zijn rechter door hem te transporteeren, kan geen bezwaar worden gemaakt, wanneer men overweegt, dat dit alleen mogelijk is bij transport naar het rechtsgebied van den zeekr.Waad binnen het rijk m Europa.
Vgl. zich .. bevindende" met „gevonden worden" in de artt. 89 (no 3) en VI (no. 5). v ' '
Artikel 89.
De krfesraden bij de zeemacht buiten het rijk in Europa en buiten Uost-Indie nemen kennis:
1°. van de strafbare feiten begaan door personen behoorende tot
het schip of de schepen waarvoor de krijgsraad is aangewezen; 2". van de strafbare feiten begaan aan boord van het schip of de
schepen waarvoor de krijgsraad is aangewezen; 3°. van de strafbare feiten begaan door personen die gevonden worden
aan boord van het schip of de schepen waarvoor de krijgsraad
is aangewezen;
van de strafbare feiten waardoor het belang van het gedeelte der zeemacht waarvoor de krijgsraad is aangewezen, is of kan
WOrden PNPKrhaarl
worden geschaad.
Artikel 90.
Ten aanzien van de krijgsraden bij de zeemacht in Oost-Indië hü een vloot, eskader of minder smaldeel zijn de bepalingen van het vorig artikel van toepassing. ^
Artikel 91.
De krijgsraden bij de zeemacht in Oost-Indië bij de niet tot een vloot, eskader of minder smaldeel vereenigde schepen nemen kennis:
1°. van de strafbare feiten begaan door personen behoorende tot het schip of de schepen of tot eene inrichting van de zeemacht waarvoor de krijgsraad is aangewezen;
2°. van de strafbare feiten begaan aan boord van het schip of de schepen of op het gebied van eene inrichting van de zeemacht waarvoor de krijgsraad is aangewezen;
3°. van de strafbare feiten begaan door personen die gevonden worden aan boord van het schip of de schepen of op het gebied van eene inrichting van de zeemacht, waarvoor de krijgsraad is aangewezen;
4°. van de strafbare feiten waardoor het belang van het gedeelte der zeemacht, waarvoor de krijgsraad is aangewezen, is of kan worden geschaad.
In verband met de artt. 90 en 91 worde herinnerd aan art. 123 onder b van K. /. krachtens hetwelk in Nederlandsch-Indië krijgsraad wordt gehouden èn bij het Nederlandsch Eskader èn bij de niet tot een vloot, eskader of minder smaldeel vereenigde schepen der Nederlandsch-Indische militaire marine. De krijgsraad voor laatstbedoeld onderdeel der zeemacht — de krijgsraad



270
bij de zeemacht te Soerabaia — is ook voor inrichtingen aan wal, b.v. voor de marine-kazerne te Soerabaia, aangewezen. Vandaar, dat in art. 91, in tegenstelling met de twee voorgaande artikelen, weder van „eene inrichting der zeemacht gesproken wordt.
Artikel 92.
Wanneer tot de berechting van een strafbaar feit geen krijgsraad volgens deze paragraaf bevoegd is, neemt de krijgsraad hij de zeemacht, door Ons aangewezen, daarvan kennis; bevindt de persoon die het strafbaar feit heeft begaan, zich in Oost-Indië, dan is mede bevoegd de krijgsraad bij de zeemacht, door den commandant der zeemacht in Nederlandsch-Indië aangewezen.
Van de strafbare feiten, tot de berechting waarvan geen krijgsraad bevoegd is volgens deze paragraaf, neemt volgens art. 2 van het K. B. van 18 Augustus 1922 (Stbl. no. 502) kennis de zeekrijgsraad te Helder.
§5.
Betrekkelijke bevoegdheid van de gewone krijgsraden bij de landmacht. Artikel 93.
De krijgsraden bij de landmacht nemen kennis:
1°. van de strafbare feiten begaan door personen behoorende tot
een der garnizoenen binnen hun rechtsgebied; 2°. van de strafbare feiten binnen hun rechtsgebied begaan.
Zie bij art. 54.
Artikel 94.
Wanneer tot de berechting van een strafbaar feit geen krijgsraad volgens het vorig artikel bevoegd is, neemt de krijgsraad bij de landmacht, door Ons aangewezen, daarvan kennis.
§ 6.
Betrekkelijke bevoegdheid van de bijzondere krijgsraden bij de landmacht. Artikel 95.
De betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden te velde wordt geregeld bij Ons besluit tot benoeming van die krijgsraden of dat waarbij die benoeming wordt opgedragen.
Zie art. 243 R. L.
Artikel 96.
De betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden in eene dadelijk belegerde of berende stad of plaats strekt zich uit tot de strafbare feiten begaan in die stad of plaats of hare onmiddellijke omgeving.
Art. 261 R. L. (Vierde Titel R. L.: Van de Krijgsraden in eene belegerde of berende stad of plaats) kent nevens krijgsraden in eene dadelijk belegerde of berende stad of plaats, krijgsraden in eene stad of plaats, welke in staat van beleg gesteld is. Aangenomen moet worden dat na de Wet van 23 Mei 1899 (Stbl. no. 128), veelal aangeduid met „Oorlogswet", de oprichting van krijgsraden in gedeelten van het grondgebied des Rijks, welke in staat van beleg zijn verklaard, door die wet wordt beheerscht en dat, in verband daarmede.



271
art. 261 voormeld enkel beteekenis houdt ten aanzien van steden of plaatsen, welke feitelijk in een staat van beleg verkeeren. De bedoeling van art. 96 is om uit te drukken, dat de krijgsraad in eene dadelijk belegerde of berende stad of plaats — meer dan één krijgsraad behoeft in zoodanige stad of plaats met te zijn — bevoegd is tot kennisneming van die den krijgsraden bij de landmacht bij § 3 ter kennisneming toegewezen feiten, welke in die stad of plaats of hare onmiddellijke omgeving worden begaan.
Artikel 97.
De betrekkelijke bevoegdheid van de krijgsraden in een in staat van beleg verklaard gedeelte des Rijks is beperkt tot de strafbare feiten in dat gedeelte begaan. Zij wordt geregeld bij het besluit tot benoeming van die krijgsraden.
De rechtsmacht der in dit artikel bedoelde, z.g. temporaire krijgsraden van art. 40 der Oorlogswet, behoeft, evenals die van de krijgsraden te velde (art. 95), afgrenzing niet alleen van de bevoegdheid van de gewone krijgsraden bij de landmacht (§ 5), doch ook van die van gelijksoortige buitengewone krijgsraden (art. 96). Daarom is ook hier de regeling van een nader besluit, te weten dat, waarbij de temporaire krijgsraad wordt benoemd, overgelaten. *)
In den aanvang der mobilisatie is art. 40, eerste lid, der Oorlogswet buiten werking gesteld: „zoolang oorlogsgevaar aanwezig is in den zin waarin dat woord in 's Lands wetten voorkomt en het land niet in oorlog is geraakt" (Wet van 16 October 1914, Stbl. no. 490).
§ 7.
Bijzondere voorschriften. Artikel 98.
Ingeval van gelijktijdige bemoeiing bij meer dan één krijgsraad op grond van onderscheidene nummers van een der artikelen 88, 89 — al dan niet in verbinding met 90 —, 91 of 93 zal die krijgsraad bij uitsluiting bevoegd zijn van de zaak kennis te nemen, wiens bevoegdheid berust op het bepaalde in een lager nummer.
Ingeval van gelijktijdige bemoeiing bij meer dan een krijgsraad op grond van hetzelfde nummer van een der artikelen 88,89 — al dan niet in verbinding met 90 —, 91 of 93 of bij krijgsraden in verschillende artikelen genoemd, zal, behoudens de bepaling van artikel 88, 3°, die krijgsraad bij uitsluiting bevoegd zijn van de zaak kennis te nemen voor welken de vervolging het eerst is aangevangen.
Dit artikel regelt het geval van gelijktijdige bemoeiing bij meer dan één krijgsraad, en komt overeen met de regeling in burgerlijke zaken.
Artikel 99.
Bij deelneming van meer dan één persoon aan hetzelfde strafbare feit brengt de bevoegdheid tot kennisneming ten aanzien van één der als daders of medeplichtigen aansprakelijke personen de bevoegdheid
) Zie ook art. 36 „Oorlogsinstructie Stellingcommandanten".



272
mede tot kennisneming ten aanzien van de andere, behoudens de bepaling van artikel 83 dezer wet.
Is de vervolging gelijktijdig bij meer tot kennisneming bevoegde krijgsraden aangevangen, dan blijft die krijgsraad hij uitsluiting bevoegd, voor welken de als daders aansprakelijke personen worden vervolgd. Worden zoodanige personen niet voor denzelfden krijgsraad vervolgd, dan blijft die krijgsraad bij uitsluiting bevoegd, voor welken de vervolging tegen één hunner het eerst is aangevangen.
Dit artikel is in hoofdzaak ontleend aan art. 6 van het nieuwe W. v. Sv. TITEL IX.
Bepalingen betreffende strafbare feiten vóór den dag van het in werkjing treden van deze wet begaan en op of na dien dag te berechten.
Het 1 igt voor de hand, dat de wetgever ten deze zooveel doenlijk aansluiting heeft betracht bij de Inv. 1886.
Artikel 100.
Ter bepaling van de bevoegdheid van den rechter wordt uitsluitend de wetgeving toegepast, in werking op het tijdstip waarop het feit is begaan.
Volgens art. 30 Inv. 1886 moet ter bepaling van de bevoegdheid van den rechter gelet worden op het tijdstip, waarop het geding een aanvang heeft genomen. In art. 100 wordt die bevoegdheid naar een vroeger tijdstip beoordeeld, en wel naar dat waarop het feit is begaan.
Het art. 30 diende uiteraard in de eerste plaats om uit te maken, welke tak van de gewone rechterlijke macht bevoegd zou zijn. Bij den rechter bij wien het geding aanvangt, moet het ook worden beëindigd.
Art. 100 daarentegen strekt in hoofdzaak om te beslissen, of de gewone, dan wel de militaire rechter competent zal zijn.
Eene competentievraag, als waarvan sprake, zal zich b.v. kunnen voordoen ten aanzien van de personen, aangeduid in de aanteekeningen onder het opschrift van Titel VIII (a, b en c). Volgens de vigeerende wetgeving ressorteeren zij, al dan niet onder bepaalde omstandigheden, onder de rechtsmacht van den militairen rechter, terwijl zulks bij de inwerkingtreding der Inv. 1921 met meer het geval is. Ook in tal van andere gevallen kan art. 100 toepassing vinden. Men raadplege o. a. de artt. 79, 80 en 81.
Voorts heeft art. 100 mede beteekenis ter bepaling welk militair college, krijgsraad of H. M. G., bevoegd zal wezen. Zie b.v. de aant. bij art. 82.
Artikel 101.
Ter bepaling van de wijze van rechtspleging bij den militairen rechter wordt uitsluitend de wetgeving toegepast, in werking op het tijdstip waarop de verwijzing naar den militairen rechter plaats heeft.
Dit artikel sluit aan bij het bepaalde in art. 30 Inv. 1886. Het strafgeding vormt van den aanvang af tot de laatste akte toe één doorloopend geheel en de beginselen, waarnaar het wordt gevoerd, moeten zonder volstrekte nood-



273
zakelijkheid niet tijdens zijn loop worden veranderd. Het tijdstip» waarop het geding aanvangt, moet beslissen. Vindt de verwijzing naar den militairen rechter plaats op of na het tijdstip der inwerkingtreding van het W. v. M. S., dan vinden derhalve de nieuw voorgestelde processueele regelen — men denke in het bijzonder aan de ontworpen additioneele bepalingen betreffende de berechting van minderjarigen — toepassing.
Artikel 102.
Indien wegens een feit vóór den dag van het in werking treden van deze wet begaan, op of na dien dag een eindvonnis hetzij in eersten, hetzij in hoogeren aanleg gewezen wordt, gelden de bepalingen der artikelen 103—111.
Dit artikel vestigt een afwijking van art. 31 der Inv. 1886, in zoover ook in hooger beroep de bepalingen der nieuwe wetgeving voor het eerst kunnen worden toegepast. Inderdaad schijnt er geen voldoende reden om op het voetspoor van voormeld art. 31 in hooger beroep het voorschrift van art. 1, tweede lid, W. v. S. werkeloos te doen blijven.
Artikel 103.
Indien naar de oude wetgeving doodstraf met de in artikel 11 der wetten van 14 November 1879 (Staatsblad nos. 191 en 193) vermelde vervallenverklaring had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor doodstraf met ontslag uit den militairen dienst met ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, in de plaats.
Artikel 104.
Indien naar de oude wetgeving militaire gevangenisstraf had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor gevangenisstraf van ten hoogste denzelfden duur in de plaats.
Artikel 105.
Indien naar de oude wetgeving militaire gevangenisstraf of cassatie had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor gevangenisstraf yan ten hoogste denzelfden duur als die der militaire gevangenisstraf in de plaats.
Artikel 106.
Indien naar de oude wetgeving militaire detentie had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor gevangenisstraf van ten hoogste den halven duur in de plaats.
Artikel 107.
Indien naar de oude wetgeving hetzij de in artikel 11 der wetten van 14 November 1879 (Staatsbladen nos. 191 en 193) vermelde vervallenverklaring, hetzij de in artikel 12 dier wetten vermelde ontzegging had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor in de plaats 's rechters bevoegdheid om ontslag uit den militairen dienst met of zonder ontzetting van de bevoegdheid om bij de gewapende macht te dienen, uit te spreken.
v. Drjlt. Mil. Strafr.
18



274
Artikel 108.
Indien naar de oude wetgeving hetzij degradatie, hetzij vermindering in klasse had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor 's rechters bevoegdheid om verlaging uit te spreken, in de plaats.
Artikel 109.
Indien naar de oude wetgeving plaatsing in eene klasse van militairen, aan eene gestrengere krijgstucht onderworpen, had kunnen worden uitgesproken, treedt daarvoor 's rechters bevoegdheid om plaatsing in eene strafklasse uit te spreken, in de plaats.
Artikel 110.
Indien de strafbepalingen der nieuwe wetgeving voor den schuldige minder ongunstig mochten zijn dan die van de oude wetgeving na de verwisseling in de artikelen 103—109 voorgeschreven, worden alleen de bepalingen der nieuwe wetgeving toegepast.
Alleen de maxima der gestelde hoofdstraffen worden in vergelijking gebracht.
Deze artikelen strekken om de toepassing van art. 1, tweede lid, W. v. Sden rechter te vergemakkelijken.
Art. 44 Inv. 1886, waarmede art. 110 overeenkomt, bepaalt in het derde lid: „Bij cumulatieve of alternatieve strafbedreiging wordt alleen de zwaarste straf in vergelijking gebracht". Eene dergelijke bepaling is niet overgenomen, hetgeen gelegen is in het feit dat zij overbodig en niet gewenscht is.
Uit het tweede lid van het art. 110, hetwelk spreekt van de maxima der gestelde /W/dstraffen, volgt dat de bijkomende straffen voor vergelijking niet in aanmerking komen (vgl. art. 44, vierde lid, Inv. 1886).
Om tot een vergelijking van de strafbepalingen van de oude wetgeving met die der nieuwe wetgeving te kunnen komen, moeten de straffen van de oude wetgeving omgezet worden volgens de artt. 103—109, waarbij behalve de doodstraf, alle straffen worden omgezet in gevangenisstraf.
Voor vergelijking zullen dus alleen in aanmerking komen doodstraf en gevangenisstraf. Wanneer volgens beide wetgevingen (volgens de oude wetgeving na omzetting der straffen) op het strafbaar feit alleen gevangenisstraf is gesteld zal het den rechter niet moeilijk vallen uit te maken, welke strafbepaling voor den schuldige de minder ongunstige is. Hetzelfde zal het geval zijn, wanneer volgens beide wetgevingen doodstraf en gevangenisstraf alternatief op het strafbaar feit gesteld zijn. Voor deze gevallen is dus een bepaling, als die van art. 44, derde lid, Inv. 1886, onnoodig. Zij zou echter verkeerd zijn, wanneer op het gepleegde strafbaar feit volgens de oude wetgeving alleen de doodstraf staat, terwijl toch volgens de nieuwe wetgeving dezer straf steeds alternatief met gevangenisstraf wordt bedreigd. Voor vergelijking zou dan alleen de doodstraf in aanmerking mogen komen, zoodat de strafbepaling van de nieuwe strafwetgeving, die zonder twijfel voor den schuldige minder ongunstig is dan die van de oude strafwetgeving, niet als minder ongunstig beschouwd zou mogen worden.
Artikel 111.
Past de rechter de oude wetgeving toe, dan gelden niettemin met betrekking tot de straffen en maatregelen de bepalingen gesteld ten



275
aanzien van de straffen en maatregelen, welke krachtens het Wetboek van Militair Strafrecht kunnen worden uitgesproken.
De gevangenisstraf wordt, voor de toepassing van artikel 10 van dat Wetboek, geacht te zijn opgelegd wegens eenig in dat Wetboek omschreven misdrijf.
Deze bepaling is van belang o.a. met het oog op de toepassing van de z.g. Kinderwetten en de voorwaardelijke veroordeeling. Ook zal krachtens dit artikel de rechter gebruik kunnen maken van de bevoegdheid, hem in art. 11 W. v. M. S. geschonken.
Het tweede lid is noodig, omdat bij toepassing van de oude wetgeving de straf niet is opgelegd wegens een in „dat Wetboek" omschreven misdrijf.
Artikel 112.
Ten aanzien van veroordeelingen, welke zijn uitgesproken met toepassing van de wet van 20 April 1918 (Staatsblad no. 255), blijven de bepalingen van die wet van toepassing.
Vgl. de aant. op art. 32.
TITEL X.
Bepalingen betreffende krijgstuchtelijke vergrijpen vóór den dag van het in werking treden van deze wet begaan.
Artikel 113.
Ten aanzien van de krijgstuchtelijke vergrijpen vóór den dag van het in werking treden van deze wet begaan, wordt uitsluitend de wetgeving toegepast, in werking op het tijdstip waarop het feit is begaan.
Van het maken van een ingewikkeld stel overgangsbepalingen betreffende krijgstuchtelijke vergrijpen, vóór het tijdstip der inwerkingtreding van de W. K. begaan, is afgezien. De krijgstuchtelijke vergrijpen blijven onder de oude en onder de nieuwe wetgeving in hoofdzaak dezelfde; tegen het toepassen van de oude straffen door de oude straf opleggers nog gedurende een, uiteraard zeer kort, tijdvak na de inwerkingtreding van de W. K., kan geen overwegend bezwaar bestaan; bovendien zou de bestudeering van een eventueel uitgewerkt krijgstuchtelijk overgangsrecht, gelet op het groote aantal disciplinaire stfafopleggers, een hoeveelheid arbeid kosten, geheel onevenredig aan het daarvan te verwachten voordeel. Op deze gronden is de bij dit artikel gegeven oplossing der quaestie van het krijgstuchtelijk overgangsrecht het meest aangewezen. Is het feit vóór het tijdstip der inwerkingtreding van de W. K. begaan, dan worden ingevolge dit artikel ook ten aanzien van het beklag de oude regelen gevolgd.
Slotbepalingen. Artikel 114.
De zoowel in deze wet als in het Wetboek van Militair Strafrecht voorkomende uitdrukkingen hebben in beide dezelfde beteekenis.
Dit artikel vestigt ten aanzien van deze wet gelijkheid van terminologie met het W. v. M. S. en dientengevolge ook — men vergelijke de artikelen



276
I en 2 van het W. v. M. S. alsmede artikel 72, eerste lid, der W. K. — met het W. v. S. en de W. K. Het belang hiervan springt in het oog; men denke aan uitdrukkingen, als „misdrijf" (zie art. 78 W. v. S.), „militair" (artt. 60—65 W. v. M. S.), „schildwacht" (art. 69 W. v. M. S.), „oorlogsvaartuig" (art. 70 W. v. M. S.), enz.
Artikel 115.
Aan allen die op het tijdstip der inwerkingtreding van het Wetboek van Militair Strafrecht ingevolge dat wetboek als militairen worden aangemerkt, wordt de bekendmaking, bedoeld bij artikel 45, x) tweede lid, van dat wetboek geacht te zijn geschied.
Het is niet noodig, aan allen, die op het tijdstip der inwerkingtreding van het W. v. M. S. ingevolge dat wetboek als militairen worden aangemerkt, de bekendmaking, bedoeld bij art. 60, tweede lid, van dat wetboek te doen. Aan de overgroote meerderheid dier rnilitairen is immers die bekendmaking reeds vroeger gedaan op grond van art. 74 der Militiewet of volgens de desbetreffende administratieve bepalingen.
Artikel 116.
Deze wet treedt in werking met ingang van een door Ons te bepalen tijdstip.
Bij K. B. van 2 September 1922 (Stbl. 514) is als bedoeld tijdstip vastgesteld: 1 Januari 1923.
Lasten en bevelen, dat deze in bet Staatsblad zal worden geplaatst, en dat alle Ministerieele Departementen, Autoriteiten, Colleges en Ambtenaren, wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.
Gegeven ten Paleize het Loo, den 5den Juli 1921.
WILHELMINA.
De Minister van Justitie, Heemskerk.
De Minister van Marine, ad., W. F. Pop.
De Minister van Oorlog, W. F. Pop.
De Minister van Koloniën, de Graaf.
Uitgegeven den achttienden Juli 1921. De Minister van Justitie, Heemskerk.
x) 60.



REGLEMENT BETREFFENDE DE KRIJGSTUCHT. »)
Hoofdstuk I. Beginselen der krijgstocht. Artikel 1.
De krijgstucht omvat de handhaving van regelmaat en orde in alle, zelfs in de schijnbaar nietige zaken, den militairen dienst betreffende; stipte nakoming van alle voorschriften en nauwgezette voldoening aan de ter zake van den dienst gegeven bevelen, ook waar deze slechts kleinigheden betreffen. Zij eischt een voortdurend besef van ondergeschiktheid aan iederen hooger geplaatste, het nalaten van elk min voegzaam en met de waardigheid van den militairen stand strijdig gedrag en in het algemeen onafgebroken plichtsbetrachting.
Artikel 2.
(1) De ondergeschiktheid is de ziel van den rnilitairen dienst.
(2) Derhalve is elk militair van wat rang of stand hij zij, gehouden zijn meerdere in den dienst allen eerbied en gehoorzaamheid te bewijzen.
(3) Hij zal ook buiten dienst zijn meerdere als zoodanig erkennen en zich tegenover hem eerbiedig gedragen.
Artikel 3.
De verhouding van meerdere tot mindere bestaat:
a. krachtens hoogeren militairen rang;
b. bij gelijkheid van rang, krachtens meerderen ouderdom daarin, doch alleen in betrekking tot dienstaangelegenheden;
c. onafhankelijk van hun rang of stand, wanneer en voor zoover de eene, hetzij krachtens zijn betrekking als bevelvoerend militair, hetzij krachtens beschikking van het bevoegd gezag, den anderen onder zijne bevelen heeft.
Artikel 4.
De ouderdom in een rang wordt bepaald door het tijdstip van benoeming in of bevordering tot dien rang.
*) „Besluit van den 31 «ten Juli 1922, tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur, houdende bepalingen betreffende de krijgstucht.", bij welk Besluit is bepaald dat het Reglement in werking treedt tegelijk met het W. v. M. S. (zie bldz. 7).



278
Artikel 5.
Ten aanzien van hen, die op hetzelfde tijdstip benoemd of bevorderd werden, wordt de ouderdom in den rang bepaald:
1 °. indien de betrokkenen tot hetzelfde korps, wapen, dienstvak of onder eenige andere benaming aangeduid onderdeel der krijgsmacht behooren, door de volgorde, waarin zij in het besluit der benoeming of bevordering genoemd zijn;
2°. indien het betreft bevorderde, die tot verschillende korpsen, wapens, dienstvakken of onder eenige andere benaming aangeduide onderdeden der krijgstucht *) behooren:
a. door den hoogeren naastvoorgaanden rang of bij gelijkheid van den naastvoorgaanden rang door den ouderdom in dien rang op het tijdstip der bevordering;
o. bij gelijken ouderdom ook in den naastvoorgaanden rang door den ouderdom in den onmiddellijk voorafgeganen rang en zoo vervolgens tot den laagsten rang, met dien verstande, dat ten aanzien van officieren hierbij slechts tot den laagsten officiersrang wordt teruggegaan;
c. indien ook op de laatstbedoelde wijze de ouderdom in den rang niet bepaald kan worden, door den leeftijd der betrokkenen.
Artikel 6.
(1) De militair, aan wien een titulaire rang is toegekend, wordt geacht de jongste der militairen van dien rang te zijn.
(2) Ten aanzien van militairen, die denzelfden titulairen rang bekleeden, wordt de ouderdom in dien rang bepaald overeenkomstig de regelen in de artikelen 4 en 5 vermeld.
Artikel 7.
(1) De eensgezindheid, saamhoorigheid en samenwerking bij de krijgsmacht vereischt, kunnen slechts verkregen worden indien de officieren en onderofficieren den hun ondergeschikten militairen in trouwe plichtsbetrachting en goed gedrag het voorbeeld geven en in alle opzichten hunne zedelijke en stoffelijke belangen behartigen. In het algemeen behooren de militairen, in het bijzonder zij die van gelijken rang of stand zijn, zoowel in dienst als daarbuiten in goede kameraadschap te leven, elkanders rechten en overtuiging te eerbiedigen, elkander hulp te verleenen in moeilijkheden of in gevaar, elkander achting toe te dragen en zich zooveel mogelijk er op toe te leggen elkanders fouten te verbeteren en elkanders misstappen te voorkomen.
(2) Goede kameraadschap mag echter nimmer leiden tot niet-inachtneming van de militaire verhoudingen, noch tot handelingen in strijd met dienstplichten of met de belangen van den dienst in het algemeen.
*) Lees „krijgsmacht".



279
Zoodanige handelingen mogen evenmin worden aangemoedigd of goedgekeurd en zelfs niet oogluikend worden toegelaten.
(3) Onverminderd de eischen van goede kameraadschap en van het betoonen van belangstelling door de hooger geplaatsten in hunne ondergeschikten, vordert de krijgstucht gebiedend, dat de meerdere tegenover den mindere steeds volkomen vrij en onafhankelijk sta. Hij zal dan ook geen gelden of goederen van hem ter leen of als geschenk mogen aannemen.
Artikel 8.
(1) De militair zal het voorbeeld geven in het betoonen van eerbied voor de Koningin, de leden van het Vorstelijk Huis en alle Overheidspersonen.
(2) Hij zal nauwgezet in acht nemen alle bepalingen betreffende het geven van de militaire eerbewijzen en met name die aan de Koningin, de leden van het Vorstelijk Huis, de Nederlandsche vlag en het vaandel (den standaard), alsmede die aan zijn meerderen verschuldigd.
(3) Hij zal zich onthouden van gesprekken, die de strekking hebben of er toe kunnen bijdragen om den eerbied voor den meerdere en voor de Overheid afbreuk te doen.
(4) Hij zal zich te allen tijde behoorlijk gedragen overeenkomstig de waardigheid van den militairen stand, bij voorkeur zich geheel onthouden van het gebruik van sterken drank en ook in den omgang met burgers een voorbeeld zijn van ordelijk en goed zedelijk gedrag, hulpvaardigheid en menschlievendheid.
Artikel 9.
(1) De meerdere zal bij het vorderen van ondergeschiktheid en gehoorzaamheid van den mindere nimmer uit het oog verliezen, dat het hem door de Overheid toevertrouwde gezag over dien mindere enkel betrekking heeft op de verhoudingen van den militairen dienst.
(2) Hij zal het hem toegekende gezag op flinke, waardige en rechtvaardige wijze uitoefenen en zich van willekeur en partijdigheid onthouden.
(3) Hij zal zich ten eenenmale onthouden van krenkende of onbillijke bejegening van zijne mindere,1) zoomede in het algemeen van handelingen, uitlatingen of gesprekken, welke hem de aanspraak op den eerbied en het vertrouwen van zijne minderen kunnen doen verliezen. De meerdere die zich daaraan schuldig maakt, ondermijnt het gezag en vernedert bovendien zichzelf.
(4) De militair die vermeent eene krenkende of onbillijke behandeling van zijn meerdere te hebben ondervonden, is bevoegd daarover mondeling of bij bezwaarschrift, in te dienen langs den hiërarchieken
*) Lees „minderen".



280
weg, op gepaste wijze zijn beklag te doen bij den tot straffen bevoegden meerdere, onder wiens rechtstreeksch bevel die meerdere staat, of bij gebreke van zoodanigen meerdere bij de autoriteit, door den daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog aangewezen, doch in dat geval niet anders dan bij bezwaarschrift, in te dienen langs den hiërarchieken weg.
Artikel 10.
(1) De door den meerdere te geven bevelen moeten betrekking hebben op den dienst en tevens gegrond zijn op rede en billijkheid.
(2) De meerdere zal er naar streven zijne bevelen te geven kort en bondig, stellig en duidelijk, daarbij rekening houdende met de omstandigheden en met den persoon tot wien het bevel wordt gericht.
(3) Hij is aansprakelijk voor de wettigheid, de strekking en de doelmatigheid van de door hem gegeven bevelen.
Artikel 11.
(1) De militair is verplicht de hem mondeling of schriftelijk gegeven dienstbevelen en de voor hem geldende dienstvoorschriften stipt op te volgen.
(2) Van den militair mag worden verwacht, dat hij zijn plicht zal doen met toewijding aan de belangen van den dienst. Hij zal de opvolging van de hem gegeven dienstbevelen en de voor hem geldende dienstvoorschriften niet afhankelijk stellen van zijn oordeel omtrent hunne strekking en doelmatigheid, doch daaraan voldoen te goeder trouw en naar zijn beste weten en kunnen.
Artikel 12.
(1) De algemeene verplichting van den militair tot gehoorzaamheid mag evenwel nimmer leiden tot onzelfstandigheid, besluiteloosheid, gebrek aan durf of werkeloos blijven.
(2) Indien het een militair blijkt dat, als gevolg van wijziging der omstandigheden sedert het oogenblik waarop het bevel gegeven werd of van het bestaan van een anderen toestand ter plaatse dan door den lastgever werd ondersteld, een hem door een meerdere gegeven dienstbevel niet uitvoerbaar is of de uitvoering daarvan in strijd zou zijn met het algemeen of militair belang waarop het bevel betrekking had, zal hij den zedelijken moed hebben om, wanneer nieuwe bevelen niet of niet tijdig door hem kunnen gevraagd of verkregen worden, zelfstandig te handelen. Hij zal dan zijn eigen inzicht volgen, naar gelang van de omstandigheden of van den door hem bevonden toestand. In zoodanig geval zal hij echter den lastgever ten spoedigste in kennis stellen met de door



281
hem getroffen maatregelen en met de reden der afwijking of niet-nakoming van het ontvangen bevel.
(3) De militair zal bij het ontvangen van twee opvolgende, met elkander strijdige dienstbevelen van verschillende meerderen, den laatsten lastgever bekendmaken met het vooraf door hem ontvangen bevel. Hij is, indien de laatste lastgever het door hem gegeven bevel niettemin handhaaft, verplicht aan dit bevel te gehoorzamen.
Artikel 13.
(1) De militair die zich over een hem gegeven bevel bezwaard acht, is bevoegd deswege mondeling of bij bezwaarschrift, in te dienen langs den hiërarchieken weg, op gepaste wijze zijn beklag te doen bij den tot straften bevoegden meerdere, onder wiens rechtstreeksch bevel degene, die de order gaf, gesteld is of bij gebreke van zoodanigen meerdere bij de autoriteit, door den daarbij betrokken Minister van Marine of van Oorlog aangewezen, doch in dat geval niet anders dan bij bezwaarschrift in te dienen langs den hiërarchieken weg.
(2) De verplichting om het bevel op te volgen, wordt door het beklag niet opgeheven.
Artikel 14.
(1) Ten aanzien van het recht om schriftelijke verzoeken aan de bevoegde macht in te dienen, zal de militair, onverminderd het daaromtrent in de Grondwet bepaalde, in acht nemen, dat verzoekschriften aan de bevoegde macht, welke betrekking hebben op dienstaangelegenheden of op de belangen van den verzoeker als militair, ter bevordering van eene regelmatige en spoedige afdoening — derhalve ook in het belang van den verzoeker — bij voorkeur langs den hiërarchieken weg moeten worden ingediend.
(2) Bij de reglementen op den inwendigen dienst kunnen, in het belang van de krijgstucht, voorschriften worden gegeven betreffende het indienen van verzoekschriften.
(3) De militair is bevoegd mondeling aan zijne meerderen zijne belangen voor te dragen en verzoeken te doen, overeenkomstig de daaromtrent in de reglementen op den inwendigen dienst aan boord der oorlogsschepen en bij de korpsen van het leger vastgestelde bepalingen.
Hoofdstuk II.
Krijgstuchtelijke Vergrijpen. Artikel 15.
(1) Ingevolge de Wet op de Krijgstucht zijn als krijgstuchtelijke vergrijpen strafbaar:



282
a. alle handelingen en gedragen van den militair, welke, niet vallende onder de in het Wetboek van Militair Strafrecht, het Wetboek van Strafrecht of eenige bijzondere strafwet omschreven feiten, strijdig zijn met eenig dienstbevel of dienstvoorschrift, of onbestaanbaar met de militaire tucht of orde (art. 2, no. I, der Wet op de Krijgstucht); .
b. een aantal feiten, waartegen in de Strafwet reeds is voorzien, maar die onder bijzondere omstandigheden krijgstuchtelijk kunnen worden afgedaan (art. 2, nos. 2—6, der Wet op de Krijgstucht).
(2) Dit reglement, zonder zelf te zijn een dienstvoorschrift in den zin van artikel 135 van het Wetboek van Militair Strafrecht, heeft onder meer de strekking, de grondslagen van de krijgstucht te omschrijven en aldus eene algemeene aanwijzing te geven van datgene, wat onbestaanbaar is met de militaire tucht of orde.
Artikel 16.
(1) Bij'de beantwoording van de vraag of een handeling of gedraging van een militair al dan niet bestaanbaar is met de militaire tucht of orde, zullen de algemeene beginselen, neergelegd in het eerste hoofdstuk van dit reglement, als leidraad moeten worden genomen.
(2) Onverminderd het in het eerste lid vermelde, worden in de hiernavolgende artikelen van het tweede Hoofdstuk enkele verbods- en gebodsbepalingen opgenomen, waarvan de niet-nakoming onbestaanbaar is met de militaire tucht of orde.
Artikel 17.
Uit hoofde van zijn uit het wezen van de krijgsmacht en de beginselen van de krijgstucht voortvloeiende bijzondere positie en verplichtingen, is den militair verboden:
a. zich aan te sluiten bij of op eenigerlei wijze steun te verleenen aan groepen of vereenigingen van personen, welker doel of handelingen in strijd zijn met het wezen van de krijgsmacht of het behoud van de krijgstucht;
b. zich aan te sluiten bij of op eenigerlei wijze steun te verleenen aan groepen of vereenigingen van personen, ten aanzien waarvan de Minister van Marine of van Oorlog heeft bekend gemaakt, dat aansluiting of steunverleening door militairen in strijd is met de belangen van de krijgstucht;
c. deel te nemen aan optochten of betoogingen, van welken aard ook, indien de commandeerende officier of plaatselijke militaire autoriteit zulks, om redenen ontleend aan de belangen van de krijgstucht, verboden heeft;



283
d. aan boord van een oorlogsvaartuig, in de kazerne of in eene onder eenige andere benaming tot huisvesting of verblijf van militairen aangewezen inrichting der zee- of landmacht, zonder toestemming van den commandeerenden officier of anderen militairen chef vergaderingen te houden, inteekenlijsten te laten rondgaan, bijdragen te vragen, biljetten aan te slaan of inzamelingen te doen, van welken aard of tot welk doel ook;
e. deel te nemen aan openbare of andere vergaderingen, wanneer de commandeerende officier of plaatselijke militaire autoriteit het bijwonen daarvan door militairen, om redenen ontleend aan de krijgstucht, verboden heeft.
Artikel 18.
De militair is verplicht tot geheimhouding van gegevens betreffende de mobilisatie der strijdkrachten en de verdediging des lands, van seinregisters en van dienstvoorschriften, welke aan hem uit hoofde van zijn dienst bekend zijn en, blijkens de daarin opgenomen aanwijzing als „geheim of eene op andere wijze gedane mededeeling, niet aan anderen mogen worden bekend gemaakt. De plicht tot geheimhouding blijft ook na het verlaten van den dienst bestaan.
Artikel 19.
Den militair is verboden:
a. in dagbladen, tijdschriften of op andere wijze gegevens bekend te maken, welke de slagvaardigheid van de vloot of van het leger, of van eenig onderdeel daarvan, betreffen of in het algemeen betrekking hebben op militaire maatregelen, waarvan de geheimhouding in 's lands belang wenschelijk is. In geval van twijfel daaromtrent zal hij, onder overlegging van het handschrift, vooraf inlichtingen ter zake inwinnen bij zijn commandeerenden officier of anderen militairen chef;
b. zonder toestemming van zijn commandeerenden officier of anderen militairen chef van rapporten, telegrammen, registers, staten, voordrachten en verdere op den dienst betrekking hebbende bescheiden, voor zoover daarop het bepaalde in het eerste lid niet reeds van toepassing is, inzage te geven of den inhoud mede te deelen aan personen die niet tot de krijgsmacht behooren, of aan militairen die niet uit hoofde van hun dienst daarmede bekend moeten zijn;
c. aan boord van een oorlogsvaartuig, in de kazerne of in eene onder eenige andere benaming tot huisvesting of verblijf van militairen aangewezen inrichting der zee- of landmacht, te brengen, in zijn bezit te hebben of te verspreiden geschriften of afbeeldingen, welke op last van de militaire overheid, om redenen ontleend aan de krijgstucht of in het belang der krijgsmacht, aldaar worden geweerd.



284
Artikel 20.
(1) Den militair is verboden zich zoowel buiten als in tegenwoordigheid van zijne meerderen door onwilligheid, lijdelijk verzet of op andere wijze onvergenoegd te betoonen over den dienst in het algemeen of over bepaalde dienstbevelen of dienstvoorschriften, of wel door morren of op andere wijze ontevredenheid, feitelijk of lijdelijk verzet onder zijne kameraden aan te kweeken of daartoe aan te sporen of aanleiding te geven.
(2) Hij zal, ook waar het betreft verrichtingen welke niet uit eenig dienstbevel of dienstvoorschrift voortvloeien, gewillig en naar behooren medewerken in alles wat kan bijdragen tot eene waardige vertegenwoordiging van Nederland of van de vloot en het leger of eenig onderdeel daarvan.
Artikel 21.
Den militair is verboden:
a. zich op eenigerlei wijze willekeurig aan zijne dienstverplichtingen te onttrekken;
b. zonder verlof afwezig te zijn of misbruik te maken van een hem verleend verlof tot afwezigheid of van eene hem verleende toestemming om voor dienstzaken of in zijne vrije uren zijn schip, de kazerne of in het algemeen de plaats waar hij zich moet bevinden, te verlaten.
Artikel 22.
Den militair is verboden:
a. het bezigen van vloeken en godslasteringen, van onzedelijke taal of liederlijke uitdrukkingen, zoowel buiten als in dienst; o. zich te buiten gaan aan alcoholhoudende dranken;
c. schulden of grove verteringen te maken en zich aan grof spelen over te geven;
a. te twisten of te vechten met kameraden of met burgers en baldadigheden te plegen zoowel op den openbaren weg als elders en in het algemeen zich schuldig te maken aan handelingen of gedragingen, waardoor de rust of orde wordt verstoord of de veiligheid in gevaar wordt gebracht;
e. zich op te houden in woningen of inrichtingen, waarvan hem bekend is, dat daarin handelingen worden gepleegd in strijd met de goede zeden of waarvan door het bevoegd militair gezag de toegang aan militairen is ontzegd.
Artikel 23.
(1) De militair zal allen eigendom van anderen eerbiedigen.
(2) Schade, door den militair aan anderen toegebracht, kan, over-



285
eenkomstig de administratieve reglementen, door het bevoegd militair gezag op zijne soldij worden verhaald.
(3) De militair zal, ingekwartierd zijnde, den kwartiergever geen overlast aandoen en zich inschikkelijk betoonen. Bij vermeende tekortkomingen van den kwartiergever ten aanzien van zijne verpleging, zal hij zijne bezwaren daarover inbrengen bij den meerdere onder wiens rechtstreeksch bevel hij gesteld is.
Artikel 24.
(1) De militair is verplicht ook buiten dienst aan burgerlijke dieharen van de openbare macht, onder welke omstandigheden ook en zelfs zonder vordering, medewerking te verleenen.
(2) Hij zal zich aan die verplichting niet onttrekken, ook al zou hij zich aan dadelijk gevaar blootstellen. Lafheid en vreesachtigheid stempelen den militair tot een onbruikbaar soldaat.
Artikel 25.
(1) De militair zal steeds goede zorg dragen voor zijn uiterlijk voorkomen, zoo wat zijne ldeeding als wat zijne lichamelijke zindelijkheid betreft, en is gehouden tot stipte nakoming van de voorschriften betreffende de verschooning en het onderhoud van zijne kleeding en nachtlegergoederen, de reiniging en verzorging van het lichaam en het onderhouden van zijne wapens en verdere uitrustingstukken, alsmede van de bepalingen betreffende de tenue.
(2) Hij zal ook ten aanzien van de plaatsen hem aan boord, in de kazerne of elders van wege het militair gezag tot verblijf of slaapplaats aangewezen, orde, netheid en zindelijkheid betrachten.
(3) Hij die behept is met eenige onreine ziekte, is verplicht zich onverwijld daarvoor onder behandeling te stellen van den officier van gezondheid.
(4) De militair is verplicht, in geval van ziekte of lichamelijke gebreken, zich te onderwerpen aan de genees- of heelkundige behandeling welke door den officier van gezondheid tot zijn herstel of geschiktmaking voor den militairen dienst wordt noodig geoordeeld, voor zoover die behandeling niet betreft het ondergaan van eenige kunstbewerking. Zoodanige kunstbewerking mag zonder voorafgaande toestemming van den lijder niet plaats hebben.
Artikel 26.
(1) De schildwacht en in het algemeen de met eenigen wacht- of patrouilledienst belaste militair, zal onder alle omstandigheden zijne consignes of orders nauwgezet opvolgen.



286
(2) De schildwacht en de met eenigen wacht- of patrouilledienst belaste militair zal tot handhaving van zijne consignes of orders, of ter verdediging in geval van aanranding, zoo noodig van de wapens gebruik maken.
(3) Ieder militair is verplicht den schildwacht of de troepenafdeehng belast met wacht- of patrouilledienst, te gehoorzamen en in moeilijke omstandigheden, ook zonder verzoek, hulp te verleenen. De gehoorzaamheidsplicht geldt niet voor den militair, aan wien de schildwacht of de troepenafdeehng, als zoodanig ondergeschikt is.
Hoofdstuk III. Handhaving van de krijgstucht. Artikel 27.
(1) De handhaving van de krijgstucht is opgedragen aan ieder die bij de krijgsmacht met eenig gezag is bekleed, en in het bijzonder aan de commandeerende officieren, daarin bijgestaan door de onder hun bevel dienende officieren en onderofficieren, terwijl ieder militair verplicht is tot de instandhouding van eene goede krijgstucht mede te werken.
(2) De meerdere die nalaat op te treden tegen de te zijner kennis gekomen krijgstuchtelijke vergrijpen maakt zich daardoor zelf aan een krijgstuchtelijk vergrijp schuldig.
(3) De commandeerende officieren zijn aansprakelijk voor de tucht onder de militairen die onder hun bevel staan. In het bijzonder zijn zij verantwoordelijk voor de misdragingen hunner ondergeschikten, voor zoover die zijn toe te schrijven aan hunne toegevendheid, onachtzaamheid of nalatigheid in de uitoefening van het gezag.
Artikel 28.
(1) De krijgstucht zal gehandhaafd worden met waardigheid en ernst, op eene krachtige, doch tevens menschkundige en rechtvaardige wijze.
(2) De meerdere zal de aan hem ondergeschikte militairen door voorbeeld, aanmoediging en belooning opwekken tot getrouwe plichtsvervulling, doch, waar noodig, ook met gestrengheid tegenover hen optreden door terechtwijzing en, desbevoegd, door krijgstuchtelijke bestraffing, dan wel door verwijzing naar den militairen rechter overeenkomstig de wet.
Artikel 29.
(1) Het opleggen van straffen door andere militairen dan die, welke daartoe bij de Wet op de Krijgstucht zijn bevoegd verklaard, het opleggen van andere straffen dan die, welke in die wet zijn genoemd, alsmede het



287
vooruit vaststellen van straffen op bepaalde krijgstuchtelijke vergrijpen, is verboden.
(2) Krijgstuchtelijke straf wordt niet opgelegd dan nadat een onderzoek in zake het gepleegde vergrijp heeft plaats gehad en de verdachte ter zake is gehoord.
(3) De strafoplegger zal bij het gebruikmaken van de hem bij de Wet op de Krijgstucht toegekende bevoegdheid steeds indachtig zijn aan de hem tevens bij die wet opgelegde verplichting om, bij het bepalen van de soort en de mate van krijgstuchtelijke straf, rechtvaardigheid naast gestrengheid te betrachten en zoowel de omstandigheden waaronder het vergrijp is begaan als de persoonlijkheid en het doorgaand gedrag van den dader in aanmerking te nemen.
Artikel 30.
(1) De militair zal van de hem bij de Wet op de Krijgstucht toegekende bevoegdheid om zijn beklag in te dienen over eene hem opgelegde straf, met gepastheid gebruik maken.
(2) Dit beklag kan slechts betrekking hebben op de rechtmatigheid of de zwaarte van de opgelegde straf, op de omschrijving van de strafreden, al dan niet afzonderlijk of vereenigd, en mag, ook wanneer het geldt het inroepen van de eindbeslissing van het Hoog Militair Gerechtshof op een door de betrokken militaire autoriteit geheel of gedeeltelijk ongegrond verklaard beklag, niet dan langs den hiërarchieken weg ingediend worden.
(3) De militair bedenke, dat het indienen van een onredelijk beklag, hetzij wegens eene hem opgelegde straf, hetzij wegens eene ondervonden behandeling of ontvangen bevel, alsmede het zich schuldig maken aan oneerbiedigheid, door den inhoud van de klacht of bij het onderzoek daarvan, in strijd met een goede krijgstucht en derhalve strafbaar is.
Artikel 31.
Inden een militair zich wenscht te beklagen over eene hem opgelegde krijgstuchtelijke straf, over eene vermeende onbillijke behandeling of over een ontvangen bevel, zal de meerdere, aan wien hij zijn verlangen daartoe zal moeten kenbaar maken of tegen wien het beklag is gericht, hem daarvan op geenerlei wijze tegen zijn wil trachten terug te houden. Integendeel zal hem, voor zoover hij dit verlangt, de noodige hulp worden verleend bij het opmaken en indienen van zijn beklag, opdat zulks geschiede overeenkomstig de ter zake geldende voorschriften, en hem, indien hij zich in arrest bevindt, de gelegenheid niet worden benomen daarover de personen te raadplegen door hem aangewezen, voor zoover de toelating van die personen niet is in strijd met de belangen van den dienst of van de krijgstucht.



288
Hoofdstuk IV. Krijgstuchtelijke straffen. Artikel 32.
De krijgstuchtelijke straffen (uitgezonderd bij een leger te velde, waarvoor bijzondere straffen zijn vastgesteld) zijn:
I. voor officieren: 1°. berisping;
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; 3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen.
II. voor onderofficieren:
A. Hoofdstraffen. 1°. berisping;
2°. voor onderofficieren der zeemacht die een minderen rang dan dien van sergeant bekleeden:
strafdienst, ten minste I en ten hoogste 2 uur per dag, gedurende ten hoogste 8 dagen;
3°. de verplichting om ten hoogste 2 uur vóór het avondappèl in de kazerne of het kwartier of aan boord terug te zijn en aldaar te verblijven, tenzij de gestrafte daarbuiten dienst heeft te verrichten, gedurende ten hoogste 14 dagen;
4°. licht arrest van ten hoogste 21 dagen;
5°. verzwaard arrest van ten hoogste 14 dagen;
6°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; deze straf wordt niet opgelegd aan een minderjarige die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft;
7°. verlaging.
B. Bijkomende straffen. 1°. inhouding van soldij;
2°. voor onderofficieren die een minderen rang dan dien van sergeant bekleeden: vermindering van kost.
III. voor mindere militairen: A. Hoofdstraffen:
1°. berisping;
2°. strafdienst, ten minste 1 en ten hoogste 2 uur per dag, gedurende ten hoogste 8 dagen;
3°. de verplichting om ten hoogste 2 uur vóór het avondappèl in de kazerne of het kwartier of aan boord terug te zijn en aldaar te verblijven,



289
tenzij de gestrafte daarbuiten dienst hééft te verrichten, gedurende ten hoogste 8 dagen;
4°. licht arrest van ten hoogste 21 dagen;
5°. verzwaard arrest van ten hoogste 14 dagen;
6°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; dele straf wordt niet opgelegd aan een minderjarige die den leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft;
7°. verlaging in klasse, indien de gestrafte behoort tot een onderdeel der krijgsmacht waarbij de mindere militairen in klassen zijn verdeeld; 8°. plaatsing in eene tuchtklasse.
B. Bijkomende straffen.
1 . inhouding van soldij;
2 . vermindering van kost;
3°. verbod om buiten dienst wapenen te dragen.
Artikel 33.
De krijgstuchtelijke straffen bij een leger te velde zijn:
I. voor officieren: 1'. berisping;
2°. arrest van ten hoogste 14 dagen.
II. voor onderofficieren: I . berisping;
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; 3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen; 4°. verlaging.
III. voor mindere militairen:
A. Hoofdstraffen. 1°. berisping;
2°. licht arrest van ten hoogste 14 dagen; 3°. streng arrest van ten hoogste 14 dagen;
4°. verlaging in klasse, indien de gestrafte behoort tot een onderdeel der krijgsmacht waarbij de mindere militairen in klassen zijn verdeeld.
B. Bijkomende straffen.
1°. het verrichten van pionierarbeid; 2°. het doen van corveeën. Dijk, MU. Strafr.



290
Artikel 34.
Mindere militairen, die door herhaald wangedrag blijken ongevoelig te zijn voor krijgstuchtelijke bestraffing, of wier liederlijkheid hen onwaardig maakt in den militairen stand te blijven, kunnen door den betrokken Minister van Marine of van Oorlog hier te lande uit den dienst worden weggejaagd.
Slotbepalingen. Artikel 35.
(1) Aan ieder militair wordt, bij de bekendmaking dat hij onder de militaire tucht staat, een exemplaar van dit reglement uitgereikt»
(2) Een exemplaar van dit reglement wordt mede uitgereikt aan ieder militair die, op het tijdstip waarop de Wet op de Krijgstucht m werking treedt, in werkelijken dienst is.
(3) Het aan den militair uitgereikte exemplaar van dit reglement behoort tot zijne uitrusting.
Artikel 36.
Bij de met de militairen te houden theorie over de krijgstucht en over de dienstvoorschriften — inzonderheid de reglementen betreffende den inwendigen dienst aan boord der oorlogsschepen en bij de korpsen — zullen hun tevens worden bekend gemaakt de voor hen van belang zijnde bepalingen van het Wetboek van Militair Strafrecht, van de Wet op de Krijgstucht en van de wetten betreffende dc militaire rechtspleging. Bij de theorie over de krijgstucht zal voor hen de inhoud van dit reglement mede, voor zoover noodig, nader worden toegelicht.



ALPHABETISCH REGISTER.
De cijfers Verwijzen naar de artikelen.
A. W. V. M. S.
Aangifte. Overhalen tot of weerhouden van — 139
Valsche — 113
Aanlegger 83
Aanmatiging van gezag ,137
Aanmerking
Aannemen van uitdaging .... 112
Aanranding van een meerdere . . 117
Aanslaan van geschrift of afbeelding 109, 146, 147
Aanstaand geacht gevecht .... 73
Aanstaand geachte oorlog .... 72, 100
Aantijging. Valsche — 113
Aanzetten tot misdrijf 86, 89, 114
Achterblijven 106
Afbeelding 78, 108, 109, 147
Afwezigheid. Ongeoorloofde — . 56—58, 96 v.v., 106,
Algemeene voorwaarde 15
Ambtelijke mededeeling. Onjuiste
150
Ambtenaar. — art. 14/W. v. S.
Ambtshalve vervolging van klachtmisdrijven
Arrest
„ Licht —
132, 133 18
54
Verzwaard Streng —.
„ Voorloopig — . Avondappèl. Vóór het
terug
Bedreiging
Begin en einde van den straftijd.
Behulpzaam zijn bij het verkrijgen van geheime bescheiden enz. .
Bekendmaking. Ongeoorloofde — „ te staan onder militaire tucht
108, 116, 117, 124,126 142, 148, 153
W. K.
17, 20, 30, 33, 62 3—5,8, 11—15,25,28,
31, 32, 34, 36, 43 4, 5, 9, 11-15, 25, 28 3—5, 10-15, 22,25— 28,31,32,34,36,41,42 44, 45, 48, 49, 56 4, 5, 43
55
82
82, 88 60, 63



292
Alphabetisch Register
Beklag. Overhalen tot of weerhouden van —
Beklag over krijgstuchtelijke straf „ ,, order of uitspraak
Belang. Militair- —
Beleediging
Belemmeren of beletten van eenigen militairen maatregel....
Belhamels
Belofte. Schending van — ...
Benadeelen van den Staat tegenover den vijand
Berisping
Beroep van beslissing in beklagzaak
Berooven van vrijheid van handelen
Beschadigen van oorlogsmaterieel, eens anders goed, een dier, oorlogsbehoefte . . . '.
Beschikking. Ter — van de Regeering
Beschimpen
Beschrijving
Beslissingen in beklagzaak....
Bespotten
Beteekenis van uitdrukkingen . •
Betrekkelijke zwaarte der hoofdstraffen
Betrekking. Ongeoorloofde — met den vijand enz
Bevel art. 14a W. v. S
,, Ongehoorzaamheid aan — . ,, Onrechtmatig —
Bevelvoerend officier of militair .
Bevoegdheid art. 14a W. v. S. . . „ tot opleggen van krijgstuchtelijke straf
Bewaking of bescherming. Diefstal op eene onder bijzondere — gestelde plaats
Bezittingen in andere werelddeelen
Bezoeken bij arrest
Bijkomende straffen
W. v. M. S.
139
13
64, 108, lil
89, 134 125, 126 79, 80
77
117
86, 148, 159, 160 42
108, 141, 147 78
108, 141 60 v.v. .
W. K.
61—68 71
3-6, 30—32, 36, 43 67, 68
66-68
72
29
15
89, 114, 115 140
8,67,86,87,94,95,99 13 v.v.
Bijstand art. 140* W. v. S. Bijwonen van tweegevecht
Boeien
Bondgenooten
Buit
152
17, 63, 162
6, 19, 23—37, 47, 52, 53
16 112
39-43
4,5,25—27,32,35,38
10



Alphabetisch Register
293
Buiten het rijk in Europa Buiten noodzaak . . . . ,
c.
Commandeerende officier Corveeën
D.
Daad. Beleediging door — ... Deelnemen aan het gevecht . . . Deelneming aan misdrijf met een
mindere
Deelneming aan samenspanning .
•• „ strafbare feiten ■ Degradatie. Zie „Verlaging".
Desertie
Detentie. Militaire —
Diefstal
Dienst bij arrest
h Buiten —
.. In —
>» Zich onttrekken aan gevaarlijken —
Dienstaangelegenheid
Dienstbetrekking
Dienstbevel
Dienstdoende
Dienstplichten. Schending van —
Dienstplichtigen
Diensttijd
Dienstverband
Dienstverplichtingen. Zich onttrekken aan —
Dienstvoorschrift
Dienstweigering
Disciplinaire straffen voor gevan¬
genen en gedetineerden . . . . I
Dood ten gevolge van misdrijf
Dooden van een dier
Doodstraf
Dronkenschap . . . .
Duel
Duur van afwezigheid Dwang
Eereteekenen. Verlies van de be voegdheid om — te dragen .
W. v. M. S. 4, 5, 63. 96, 98 . 84
16, 18, 30, 40
108 84
48
83
50
56, 58, 98—100
6, 11, 12, 14, 19, 21,
33, 34, 51 151 v.v
W. K.
7—11, 33, 39 v.v. 32, 35
121
76, 108—111,116,141 130
64, 67, 76, 112
4, 148, 149, 153
114, 115
99
46, 129 v.v. 24, 36, 60, 62, 107 24, 29. 33, 36, 47 . . 41, 42, 60
8—10, 33, 34, 44
131
23, 28
96 v.v..
135 . . 89, 114
10, 12
101, 117—119,131,142 159
6—9,23,44,45,49—52
55, 59 86, 129, 130 112
96—98 117. 137
23,34 23



294
Alphabetisch Register
Eigendunkelijk
W. v. M. S. 84, 89, 114, 129, 135, 160
Einde. Begin en — van den straftijd
Exerceeren als strafdienst .... Expeditie
Feitelijk dienen bij de krijgsmacht
Feitelijke aanranding
„ bedreiging met geweld ,, insubordinatie .... Feitelijkheid
G.
Gebaar. Beleediging door — . .
Geheim. Schending van — ...
Geïnterneerden
Geldboete
Gelijkstelling met meerdere • .. „ „ militairen . • •
„ „ vijand ....
Gemeene strafrecht. Toepasselijkheid van het —
Gemeenschappelijke oorlog • • •
Geneeskundige bij tweegevecht •
Geschrift
Gesneuvelde. Diefstal aan een —
Gestolen goed. Koopen, huren, inruilen, in pand nemen enz. van—
Gestrengere krijgstucht. Zie „Strafklasse' en „Tuchtklasse".
Getuige hij tweegevecht ....
Gevaar. Zich onttrekken aan oogenblikkelijk — in het gevecht • *
Gevaar voor oorlogsverwikkeling . „ „ strafvervolging . • •
Gevangenisstraf
Gevecht met den vijand .... Geweld
Gewezen militairen
Gewonde. Diefstal tegen een — Godsdienstoefeningen. Bijwonen
van — door arrestant
Groot verlof
H.
Hechtenis
61 117
116, 142 117—123
64, 110, 124, 126
108 82
65, 80
22
128
63—65, 67, 107 71
1—3
75
112
108, 109, 146, 147 154
157, 158
112
81 145
6,10,11,14,21,23,33, 34, 44—52, 59
73, 84—86, 89, 114
116,117,142,143.148, 149
63, 64
154
62
19, 21, 33, 34, 46
W. K.
72
14



Alphabetisch Register
295
W. v. M. S. W. K.
Heling 157, 158
Herhaald wangedrag 69
Herhaling van misdrijf 89, 99, 114, 123, 155
„Hij die'. Beteekenis van — . . 66
Hoofdstraffen 6 v.v., 51 4 v.v., 32 v.v., 38
Hoog Militair Gerechtshof. Als
rechter art. 14a W. v. S. . . . 17 Hoog Militair Gerechthof. Beroep
op het — 67, 68
Huisvesting op openbaar gezag.
Diefstal bij — 151
Huiswaarts zenden 62
Hulp verleenen aan den vijand . 77 I.
In vreemden krijgsdienst treden . 98
Inhouding van soldij 22 4, 5, 25
Inkwartiering. Diefstal bij — . . 151
Inlandsche personen 43
Insubordinatie. Feitelijke—. . . 117—123
Inwerkingtreding der wet .... 162 74
Inwinnen van inlichtingen ten behoeve van den vijand 78
J.
Jeugdige personen 39—44 4, 5
K.
Kennisgeving art. 14/ W. v. S. . 18 „ van samenspanning voorgenomen of gepleegd misdrijf 83, 144
Kenteeken 62
Klachten. Overhalen tot of weerhouden van — .... ]39
Valsche — J13
Klachtmisdrijven 54
Koloniale krijgsraad 17
Koloniën 63, 162 74
Kost. Vermindering van — ... 4 5 26
Krijgsgevangen. Zich — geven . 86
Krijgsgevangenen 65, 79 72
Krijgsplichten. Schending van — 84 v.v. Krijgstucht. Gestrengere —. Zie „Strafklasse" en „Tuchtklasse".
Krijgstucht. Ondermijnen van de — 147
Krijgstuchtelijke straffen 3 VfV>> 39 V-V.
vergrijp(en). . . 15 2
Kunstgreep. Listige — 86, 101, 130, 131
Kwaliteit 25 | 16



296
Alphabetisch Register
Landstorm
Last art. ]4h W. v. S
Leertijd. Achttien jaren nog niet
bereikt
Leger te velde. Straffen bij een —
Legervolgelingen
Lichamelijk letsel
Liederlijkheid
Luitenant ter zee der derde klasse.
BI
Maatregelen van geweld. Nalaten
— te nemen
Medailles. Verlies van de bevoegdheid om — te dragen .... Mededeeling. Onjuiste ambtelij-
lijke — ^
Medeplichtigheid
Meerdere. Verhouding van — tot
mindere
Militair belang
„ dienstverband
m onderricht
m oproer
„ verraad
Militaire detentie
inrichting
kleeding of uitrusting. Verkoopen, ruilen enz., of wegmaken van —
Militaire oefening
„ operatie. Mislu kken van—
„ rechter
„ rechtsmacht
„ strafzaak
„ tucht (of orde)
„ werkzaamheid
Militairen en daarmee gelijkgestel-
den
Mindere. Verhouding van meerdere
tot —
Mindere militair(en)
Minderjarigen
Misbruik van gezag
„ „ invloed
,, „ macht, gelegenheid of middel
W. v. M. S.
62 19
43, 57
149, 153 117—119, 142
68
143 23, 34
132, 133 50. 143, 144
67, 128 13
41, 42
62
124, 125, 127, 146 77
6,11,12,14,19,21,33,
34, 51
62
161
62
87, 94
5, 20, 37. 39, 41 . . 2, 45, 54, 66, 148, 153 62
60
62
W. K.
4, 5 30-36
69
23
60-45, 67, 107
67, 128 25, 26, 68
39—44 . .
137 138
148, 151, 153
58-60
2
72
5, 32
4. 5



Alphabetisch Register
297
Mishandeling van minderen . . Misleiden van het krijgsvolk Mislukken van militaire operatie.
Mondeling
Muiterij
Munitie
N.
Nalaten kennis te geven van samenspanning, voorgenomen of gepleegd misdrijf
Nalaten maatregelen van geweld te nemen
Nalaten te gehoorzamen. . . . „ van verplichte mededeelingen
Nederlandsch schip
O.
W. v. M. S.
142
85
87, 94 108, 146
119, 120, 127, 146 86, 99, 160
W. K.
144 143
114, 115, 135 132, 133
22, 129 4, 5 .
Officieren)
Omvang van de werking der wet. Onbruikbaar maken van oorlogsmaterieel, goed, oorlogsbehoefte. Onbruikbaar worden van vaartuig
der krijgsmacht
Onder de wapenen roepen . . . Ondergeschiktheid. Misdrijven tegen de —
Ondermijnen van de krijgstucht .
Onderofficieren)
Onderscheidingsteeken ..... Onderscheidingsteekenen. Verlies
van de bevoegdheid om — te
dragen 23, 34
Underzoek. Eenig —
m van eene beklagzaak . »» » „ krijgstuchtelijke zaak
Ongehoorzaamheid
Ongeschikt maken. Een dier voor den dienst —
Ongeschikt maken of laten maken voor dienstverplichtingen . . .
Ongeschikt om in den militairen stand te blijven
Ongeschikt (of onwaardig) om in rang of klasse te blijven dienen
Ontdoen. Zich — van wapen, munitie enz
86, 148, 160 94
108 147
25, ( 62
62
89, 114, 115, 127, 135 159
101, 130, 131 23, 41, 42 25
86, 160
3, 30 1
47
4, 31, 43
23
65, 68 45-47



298
Alphabetisch Register
Ontgaan van oorlogsgevaar . . .
Onthouden. Een stuk enz. aan de kennisneming van den meerdere —
Ontmoedigen van het krijgsvolk .
Ontruiming van plaats, post of vaartuig
Ontslag uit de straf- of tuchtklasse „ „ den militairen dienst.
,, „ krijgsgevangenschap . „ Voorwaardelijk — uit de straf- of tuchtklasse
Ontstentenis van bevoegden strafoplegger
Onttrekken. Zich — aan het gevecht enz., dienstverplichtingen, gevaarlijken dienst
Ontzetting van rechten en bevoegdheden
Onwaardig om in den militairen stand te blijven
Onwaardig (of ongeschikt) om in rang of klasse te blijven dienen
Onzijdig gebied. Doen of laten overgaan naar —
Onzijdigheid. Handhaving van —
Oorlog. Tijd van —
„ Voet va
Oorlogsrecht . . Oorlogsvaartuig
Oorlogsverwikkeling.Gevaarvoor—
Openbaar. In het —
Operatie. Mislukken van militai-
Opheffing van tuchtklasse ....
„ „ voorloopig arrest . Oplegging van krijgstuchtelijke
straffen
Opneming doen betreffende zaak
van militair belang
Oproeping voor werkelijken dienst
Oproer. Militair —
Oproerige beweging
Opruiing
W. v. M. S.
139
85
84
28
6,10,19,23,24,28,41,
42, 47, 52
79
29—31
86, 96 v.v., 130, 131 6, 23, 24, 34—36, 52
25
84 71
5, 38, 45, 54, 71,72,
74, 77 v.v. 65, 74, 148,153, 159—
161
38
8,27,30,63,70,74,96, 100, 120, 124—126, 129, 146
81 108
87. 94
W. K.
78 150
124, 125, 127, 146
71
146
8—10,12,18,25,39,40 41, 43, 44, 51, 67
24
49, 51 37 v.v.



Alphabetisch Register
299
Opzettelijk en wederrechtelijk . • „ wederrechtelijk ■ ■ . „ Wederrechtelijk en —
Opzoeken van of oprukken tegen den vijand
Ouders. Teruggeven aan — ...
Overbrengen van uitdaging . . .
Overeenkomst. Schending van — met den vijand
Overgaan in 's vijands macht of naar onzijdig gebied
Overgave. Teeken van — ....
Overgeven. Ongeoorloofd — van eenig tot het krijgsmaterieel behoorend voorwerp
Overgeven van plaats of post, enz. aan den vijand .
Overhalen van mindere iets te doen, niet te doen of te dulden . ■ .
Overhalen van mindere tot het doen van beklag enz
Overloopen naar den vijand . • .
Overschrijding van bevel, vordering, dienstvoorschrift
Overschrijding van bevoegdheid
W. v. M. S.
148
93
159, 160
84 40 112
93
84
85
82
W. K.
Overvallen. Laten
post, enz
van plaats of
Patrouille . ■ , Pionier-arbeid Plundering. . Poging . . .
R.
Raadpleging over
beklag
Rechtsmacht. Militaire — . . .
Recidive. Zie „Herhaling".
Reclame. Zie „Beklag".
Regimentsvaandel of -standaard. Beschimpen van —
Reispas, reisorder. Gebruik maken van eens anders —. . . , . .
Ridderorden. Verlies van de bevoegdheid om — te dragen.. .
Samenloop. Samenrotten
84
138
139
140
95
114, 115, 135
32, 35
2, 45, 54,
147
103, 104 23, 34 .
51-53, 122, 142 124, 126
23
38. 59. 60



300
Alphabetisch Register
Samenspanning.
Samenweefsel van verdichtsels . .
Schending van belofte of voorwaarde
Schending van dienstplichten ■ .
„ „ geheim
ft krijgsplichten . . m » overeenkomst met den vijand
Schending van verdrag of voorschrift . .
Schildwacht
Schip. Nederlandsch —
Schorsing van krijgstuchtelijke straf.
Schuil. Zich — houden
Schuld (culpa)
Soldij. Inhouding van — ....
Stand houden tegenover den vijand
Stellen ter beschikking van de Regeering
Strafdienst
Straffen
Strafklasse
Strafoplegger
Strafrecht. Toepasselijkheid van het gemeene —
Strafreden
Straftoemeting
Strafvordering na krijgstuchtelijke straf
Strafwet. Omvang van de werking der —
T.
Te niet doen van krijgstuchtelijke straf
Teeken van overgave
Ten toon stellen van geschrift of afbeelding
Tenuitvoerlegging van de doodstraf » » krijgstuchtelijke straffen
Termijn van beklag
Ter sluik
Ter verspreiding in voorraad hebben
W. v. M. S. 77, 79, 80, 83, 89, 90,
99, 105, 114, 127,
136, 144, 156 86, 101, 130, 131
79, 80
46, 129 v.v.
82
84 v.v.
93
91
69, 128, 129 3
106
94—96, 115, 133, 150
22
84
42
6 v.v
6, 26—34, 47, 53
W K
1—3
4, 5
85
109, 146, 147 7, 8, 59. . .
78, 86, 130, 131 109, 146, 147
50-52, 62 4, 5, 25
4, 5, 7, 8, 43
3 v.v., 30 v.v. 21
2 (no. 2), 6,37,39-43, 46,50,51,61,65 71
50, 51, 61, 6f 37
57
50, 51, 66,
17, 20, 50v.v., 62-64 62, 67



Alphabetisch Register
301
Terechtwijzing
Teruggeven aan ouders of voogd Terugkeer tot de orde bij samenrotting
Terugtocht uit een gevecht . . . Tijd van oorlog
Toelaten van misdrijf
„ dat geheime bescheiden enz. door anderen worden verkregen
Toepasselijkheid van het gemeene strafrecht in het algemeen . . ■
Idem met betrekking tot voorwaardelijke veroordeeling
Idem ten aanzien van minderjarige personen
Toepassing van de doodstraf . .
Toerekening van krijgstuchtelijke straf op strafrechtelijke straf ■ •
Toerekening van voorloopig arrest enz. op arreststraf
Tracht
Troepenafdeehng
Tucht. Bekendmaking te staan
onder militaire—
(Zie wijders bij Krijgstucht).
Tuchtklasse
Tuchtschool
Tweegevecht
u.
Uitbreiding der toepasselijkheid van sommige bepalingen . . .
Uitdaging tot tweegevecht ....
Uitdrukkingen. Beteekenis van sommige —
Uitschelden
Uitsluiting van strafbaarheid óf strafvervolging
Uitvloeken van een mindere. . .
Uitvoering der W. K
Uniformkleeding
W. v. M. S.
40
126 73
5.38.45,54,71.72, 74,
77 v.v. 91, 143
82
1—3
13—20
39—43 9, 45
W. K.
39
78, 85, 147 128, 129 .
60, 63
27, 30,
41
112
47
60 v.v. 112
Vaartuig der krijgsmacht Valsch voorgeven. . . . Veiligheid van den Staat
60 v.v
108, 141
38.78,83,90,105,127,
136, 145, 156 141
62
3, 62, 78, 84, 94, 99 78
9, 45, 77
57 15
42, 43
5. 18—24. 41. 42, 64
72 72
73



302
Alphabetisch Register
Veiligheidskaart. Gebruik maken
van eens anders —
Verbindbaarheid van de W. K.
in de koloniën of bezittingen. Verbindbaarheid van het W.v.M.S.
in de koloniën of bezittingen . Verbod om buiten dienst wapenen
te dragen
Verbreken dienstverband .... Verdichtsels. Samenweefsel van —
Verdrag enz
Vereenigde personen
Verhooging der strafbaarheid . . Verijdelen van eenigen militairen
maatregel
Verjaring
Verkoopen enz. van militaire Ideeding of uitrusting
Verlaging
Verlaten van post enz
Verlies van plaats of post, vloot of
leger, enz
„ „ rechten en bevoegdheden
. Verlof. Groot —
Verlofpas. Valsche of eens anders —
Vermindering der strafbaarheid.
Vermindering van kost
Vermomming
Vernieling van oorlogsmaterieel, enz.
Veroordeeling. Voorwaardelijke —
Verraad, Militair —
Verspieding
Verspreiding van geschrift of afbeelding
Verstrijking van diensttijd gedurende straftijd
Verval van de straf
„ „ ' het recht tot strafvordering
Vervolgen van den vijand ....
Verwarring. In — brengen van het krijgsvolk
Verwijdering. Ongeoorloofde — .
W. v. M. S. 103, 104
41, 42
86, 101, 130, 131 38, 75, 91
89, 99, 114, 119, 124,
126, 148, 153 45—48, 122
89, 134
55—58, 89, 99, 114, 123, 155
161
6, 25, 26 84, 129
94
23, 34 . 62 . . .
W. K.
74
5, 27
102—104 44, 121
78
86, 148, 160
13-20
77
78
109, 146, 147
4, 5, 16,17,31,32,36, 41, 42, 63
4, 5, 26
59
55—58
84
85
78-80, 96 v.v., 106, 129



Alphabetisch Register
303
Verwijzing van krijgstuchtelijk vergrijp naar den C. Off
Verwonde. Diefstal tegen een —.
Verzet tegen een meerdere . . .
Verzoek. Overhalen tot of weerhouden van —
Verzuimen van bevolen reis . . .
Verzwijging. Ongeoorloofde —. .
Vijand. Zie „Gelijkstelling met vijand , „Gevecht met den vijand", enz.
Vlag. Beschimping der Nederlandsche — enz
Vlucht
Voet van oorlog
Volgorde van straffen
Volharden in ongehoorzaamheid .
Voogd
Voorbedachte raad
Voorkomen van misdrijf .... Voorloopig arrest Zie bij .Arrest". Voorloopige verzekerde bewaring Voorraad. Ter verspreiding in —
hebben
Voorschrift tot handhaving van
goede betrekkingen
Voorwaarde. Algemeene — ...
,. Schending van — . Voorwaardelijk ontslag uit de straf-
ot tuchtklasse ........
Voorwaardelijke veroordeeling . . Vordering. Ongehoorzaamheid aan
Vreemde militairen
Vrijstelling van krijgstuchtelijke
straffen
Vrijwilligers
W. v. M. S.
154 117
139
96, 98 88. 132.
133. 144
147
86
65, 74, 148,153, 159— 161
51
89, 114
40
118
83, 127, 143, 144
12, 33
109, 146, 147
81 15
79, 80
29—31 13—20
W. K.
58
29
W.
Wacht
Wangedrag
Wapen. Beschimping van het Nederlandsche — enz
Wapenen. Verbod om buiten dienst — te dragen
Water en brood
Wederrechtelijk. Opzettelijk — .



304
Alphabetisch Register
Wederrechtelij k. Opzettelij k en — en opzettelijk . •
weerhouden van beklag enz. • •
Wegjagen uit den dienst ....
We gmaken van goed, dier, oorlogsbehoefte, militaire kleeding of uitrusting
Weigering van gehoorzaamheid
Werkdad ïg optreden tegen den vijand of bij zeegevaar. Ongehoorzaamheid bij —
Werkelijke dienst
Wijziging van krijgstuchtelijke straf
Zeegevaar. Ongehoorzaamheid bij
oogenblikkelijk —
Zelfverminking
W. v. M. S.
159, 160 139
148, 159—161 89, 114
114, 115
16, 19, 40, 60, 62, 150
114, 115
86, 101, 130, 131
W. K.
69
28
50, 51, 66, 68



ALPHABETISCH REGISTER,
Inv. 1921. *)
De cijfers verwijzen naar de artikelen.
A
Additioneele bepalingen (R. L. en R. Z.) betreffende de berechting van
minderjarigen 45 56
Adelborst der eerste klasse jc
Afdeeling. Commandanten van een — 28
Afschaffing of wijziging van wetten 32
Afschrift aan ouders of voogd, alsmede aan raadsman 45, 56
Afwezigheid. Ongeoorloofde — 24* 63
Afzonderlijk gebouw militaire detentie t j
Afzonderlijke getuigenis van een meerdere 74
Algemeene voorwaarde 14a W. v. S. 4
Ambtenaar art. 14/ W. v. S 4
Ambtenaar in de koloniën 74
A™** • 34, 46, 48
" fr* ~J 45, 56
„ Verzwaard — Aj%
btreng — 25
Auditeur-militair 50 56
B
Bataljon. Commandant van een — 28
Batterij. „ „ „ 28
Bedrog
Bekendmaking te staan onder militaire tucht 11 12 115
BeI<las 29 37 53 57
Belang. Militair- (14a W. v. S.) 4
„ Nederlandsch — 70
„ onderzoek 45 56
„ van de zeemacht of gedeelte daarvan 86, 89—91
Belastingstrafzaken ' 70,
Beleg. Staat van — • . 68, 78, 97
Belofte
Berisping • .... 45, 56
Beschikking. Ter — van de Regeering ' 8
Beteekeningen, dagvaardingen, enz 45 56
Beteekenis van sommige uitdrukkingen ]| 15, 30114
x) In verband roet het gestelde op bldz. 231 is geene rekening gehouden met de wijzigingsbepalingen, opgenomen in de artt. 60, 61, 62, 64 en 65.
v. Dijk, MO. Strafr. 20



306
Alphabetisch Register
Bevel en bevoegdheid art. 14a W. v. S 4
Bevoegdheid. Bepaling van de — van den rechter 100
Bevorderingswet 1902. Wijziging van de — 59
Bewaren van vonnissen 44
Bewijs. Bepaling omtrent het — van strafbare feiten 74
Bezittingen in andere werelddeelen 4, 23, 31, 74
Bijkomende straffen 47
Bijstand art. 14d W. v. S '4
Brigade. Commandeerende officieren van een — 27
Burgerlijke strafrechter 78—81
c
Cassatie 42, 55, 105
Colleges in de koloniën 74
Commandant der zeemacht in Nederlandsch-Indië 92
„ van een bataljon, enz 28
Commandeerende officier 4, 8, 27, 35 36 49 51
Compagnie. Commandant van een — 28
Complot tot desertie 39 43
Crimineele Wetboeken. Afschaffing der — 32
D
Dagvaardingen, enz 45 56
Deel neming. Strafbare feiten begaan in —— met burgerpersonen ... 81 „ Idem met persoon, terechtstaande voor H. M. G. ... 83 „ van meer dan één persoon aan hetzelfde strafbare feit . 99 „ van twee of meer, dan wel van meer dan twee personen 39, 43
Degradatie |Q8
Desertie 24 63
Detentie. Militaire — 1, 3, 4, 106
Deurwaarder, dienaar der Openbare Magt of onderofficier 38
Dienst. Werkelijke — 11 63
Dienstafdeeling. Commandeerende officier van een — 27
Dienstbetrekking. In — bij de krijgsmacht 77
Dienstplichtigen ]\
Diensttijd. Militaire — 63
Dienstvak. Commandeerende officier van een — 27
Dienstverband. Militair — . • 8, 11
Divisie. Commandeerende officier van een — *27
Doodstraf 42, 55, 63, 103
E
Escadron. Commandant van een —
Etapendienst. Officier belast met de leiding van den —
28 27



Alphabetisch Register
307
F
Feitelijk dienen bij de krijgsmacht V II, 30
Feitelijkheid _ _ jg
Fiscaal 35 45
Formatie. Of andere door Ons te bepalen — 27 28
G
Garnizoen binnen regtsgebied van de gewone krijgsraden bij de landmacht 93
Garnizoensreglement. Wijziging van — 69
Geïnterneerden 13 16 30
Geldboete 24
Gelijkstelling met (Nederlandsche) militairen 13, 14, 17, 68, 77
Gek'jktydige bemoeiing bij meer dan één krijgsraad 98
Gelijktijdige vervolging bij dén militairen én bij den burgerlijken rechter 81
bij het H. M. G. en bij een der krijgsraden . 83
. •• g _ bij meer tot kennisneming bevoegde krijgsraden 99
Gestichtenwet. Wijziging van de — 7|
Gestrengere krijgstucht. Zie „Strafklasse" en „Tuchtklasse.
Getuige of deskundige 45 56
Getuigenis. Afzonoerlij ke — van een militair, gewezen militair of schildwacht 74
Gevangenisstraf 4, 63, 71, 104—106, 111
r u"r> Mjbtaire - 71, 104, 105
Geweld. Door — dwingen iéts te doen, enz 24
Gewezen militair 12 74 86
Groot verlof i j
H
Hazardspel 24
Hechtenis 4, 24, 71
Heling 22, 33
Herhaling van misdrijf ' 33 73
Hoofd van een Departement van algemeen bestuur 5, 80
Hoofdstraffen ||q
Hoog Militair Gerechtshof 4 54 82 84
» » .. van Nederlandsch-Indië 29, 85
Hooge Raad 7Q
Hooger beroep , 84 85
Hoogere rang dan dien van luitenant ter zee der eerste klasse of van kapitein 82
Huiswaarts zenden . \\
I
Informatiën 'voor den officier-commissaris 45 56
Inkwartieringswet. Wijziging van de — 66



308
Alphabetisch Register
Inlandsche personen
Inlichtingen omtrent opvoeding, enz
Inlijving
Inrichting. Müitaire —
Inwerkingtreding Inv. 1921 . . .
W. v. M. S. . .
J
Jeugdige personen 8, 10, 25, 45 56
Jurisdictiegeschil 70
K
Kapitein der Landmacht o?
Kennisgeving art. 14/ W. v. S 4
„ ouders of voogd 45 56
Kenteeken j i
Klasse van discipline |Qg
Koloniale rechter 4,23,31,74,81, 84,85
Korps. Commandeerende officier van een 27
Krijgsdienst. Verplichte — 5
Krijgsgevangenen 13 30 32
Krijgstuchtelijke bestraffing van misdrijven en overtredingen 24
v v". . vergrijp(en) 4,24,34,35,46,47,49,51,113
Kwaliteit uitsluitend bij eene opleiding voorkomend 6, 26
L
Lafhartigheid 39 43
Landstormwet. Wijziging van de — 32, 62 l)
Landweerwet. ,, „ „ — D| i\
Leeftijd. Jeugdige — • • 8, 10, 25, 45, 56
Legervolgelingen 77
Lid van de Staten-Generaal 80
Lijfstraffen 42. 55
Luitenant ter zee der eerste klasse 82
„ M „ derde klasse 15
M
Mededeeling aan ouders of voogd 45 56
Meerdere |8
Militair belang 4
Militair onderwijs. Wijziging der wet tot regeling van het — bij de Landmacht 67
Militaire detentie 1, 3, 4 106
gevangenisstraf 71, 104, 105
„ tucht of orde. Onbestaanbaar met de — 24
*) Ze noot bldz. 305.
8, 45
45, 56
11
11, 27, 86-88, 91 !•"... 102, 116 1, 115



Alphabetisch Register
309
Militairen en daarmee gelijkgestelden tl—14, 68, 77, 115
„ Geinterneerde — 13 1630
Gewezen — 12, 86
„ Vreemde — 13 14 30
Militiewet. Wijziging van de — 60 *)
Minderjarigen 8, 9, 10, 25, 45, 56, 58
Minister . - 5 14, 63, 80
Misbruik maken van onderscheidingsteeken 24
Misdrijven. Krijgstuchtelijke afdoening van — 24
Muiterij 39 43
N
Nederlandsch belang 7g
O
Oefening. Deelnemen aan militaire — J ]
Officier-commissaris ,. 45 56
Omzetting van oude in nieuwe strafposities 102 111
Onderofficier ag
Onderricht. Deelnemen aan militair — ] ]
Onderscheidingsteeken j ]
Onderwijs. Wijziging van de Wet tot regeling van het militair onderwijs 67
Onderzoek. Tegenwoordig zijn bij — in strafzaak ] |
Ongeoorloofde afwezigheid 24 63
Ontslag. 5, 17, 63, 103, 107
Ontzegging 107
Ontzetting 5, 17, 63, 103, 107
Oorlog 13, 78
Oorlogsvaartuig . 29, 86, 88^-91
Oorlogswet. Wijziging van de — 68
Openbare Magt (macht) 38 75
Oproer 39* 43
Ouders. Teruggeven aan —J mededeeling aan —; tegenwoordigheid van —
—. 8, 45, 56
Overgangsrecht. Bepalingen van — 100—103
Overtredingen. Artt. 432 en 433 W. v. S 45, 56
Krijgstuchtelijke afdoening van — 24
P
Pensioenwetten 1902 64 65 x)
P. I. H. M. G. Wijziging van de — 57 58
Plicht verzaken. Samenrotting om in vereeniging plicht te verzaken 20
Q
Qualificatie onder de heerschappij der oude wetgeving 73
') Zie noot bldz. 305.



310
Alphabetisch Register
R
Raadsman 45, 56
Rangsverhouding 13, 14
Recht tot uitvoering der straf en tot strafvordering 10
Rechterlijke organisatie. Wijziging van de wet op de — en enz. ... 70
Rechtsmacht van den militairen rechter 23, 31, 63, 67, 72, 76—81
„ het H. M. G 40, 54, 57, 82—84
„ „ H. M. G. van Nederlandsch-Indië 85
„ „ de zeekrijgsraden 40, 86—92
» „ „ gewone krijgsraden hij de landmacht 54, 86, 87, 93, 94
„ „ „ krijgsraden te velde 53, 56, 95
M „ „ n in eene belegerde of berende stad of
plaats 53,56,96
„ „ „ „ „ een in staat van beleg verklaard gedeelte des Rijks 97
Rechtspleging. Wijziging van de — hij de landmacht 46—56
Wijzi ging van de — bij de zeemacht 34—45
Reserve-personeel. Wijziging van de wet voor het — bij de landmacht 1905 63 Roode Kruis. Misbruik maken van onderscheidingsteeken — 24
s
Samenrotting 20
Schildwacht 74
Schriftelijke bescheiden 74
Staat van beleg 56, 78, 97
Staten-Generaal. Lid van de — 80
Strafbevoegdheid. Krijgstuchtelijke — 27, 28
Straf. Krachtens de militaire wetten uitgesproken (opgelegde) — . . 33
Straffen. Bijkomende — 4, 7
Strafklasse 63, 109
Strafopleggers 27, 28
Strafposities. Omzetting van oude in nieuwe — 102—111
Strafwetgeving. Afschaffing vah de oude — 32
Strafzaak. Behandeling — buiten het rijk in Europa 45
Tegenwoordig zijn bij een militaire — II
Strooperij 24
T
Teksten. Gewijzigde — W. v. M. S. en W. K 2
Tenuitvoerlegging van vonnissen, beschikkingen of bevelschriften . ■ • 75
„ van voorwaardelijk opgelegde straf 4
Territoriaal bevel. Officier belast met — 27
Titel III en Titel IV, Tweede Boek, W. v. M. S 39, 43
Titel. Derde en Vierde — R. L 56
Titels IV—VI, Tweede Boek, W. v, M. S 13
Toepassing bepalingen voor minderjarigen 8
„ ,, voorwaardelijke veroordeeling 4



Alphabetisch Register
311
Transitoir recht. Bepalingen van — |QQ 113
Troepenafdeehng 86 87
Tucht. Bekendmaking te staan onder militaire — 11, 12, 115
Tuchtklasse * 63
'Tuchtschool o
u
Uitdrukkingen. Beteekenis van sommige — 11 15, 30 | 14
Uitvoering straf jq
Uniformkleeding ] ]
V
Vaartuig der krijgsmacht 11
Vacantie H. M. G 57
Verbindbaarheid van de W. K. in de koloniën of bezittingen .... 31 h bet W. v. M. S. in de koloniën of bezittingen . 23
Verbintenis vrijwilligen krijgsdienst 5
Verblijfplaats. Bekende — binnen het rijk in Europa 45 56
Verb reking dienstverband o
Verduistering yi
Verhooren en verdediging van een minderjarige 45 56
Verjaring jq
Verldaringen, enz. van openbare ambtenaren of colleges in de koloniën 74
Verlaging • 6, 26, 108
Verleiding van minderjarigen '. 9
Verlof. Groot — 11
Vermindering in klasse jna
Veroordeelingen uitgesproken met toepassing van de Wet van 20 April
1918 (Stbl. no. 255) . |]2
Verschooningsrecht 45 56
Vervallenverklaring 103 ' 107
Verwijzing naar den militairen rechter 35, 36, 47—52.' 101
Verzekerde bewaring 3 42. 55
Vijandelijk gebied ' 7g
Visscherijwet 24
Voet van oorlog. Op — gebrachte krijgsmacht 13, 77
Vonnissen, beschikkingen of bevelschriften. Ten uitvoer leggen van — ' 75
Voordeel trekken uit de opbrengst 22 33
Voorloopige hechtenis ' 3
Voorwaarde _ 4 13
Voorwaardelijke veroordeeling 4 112
Vreemde militairen 13 14
Vrijheid van beweging belemmeren ' 24
Vrijwilliger j 1
w
Werkelijke dienst
Werkzaamheid. Verriehten van militaire —
4, 11, 63, 68 . . . . 11



312
Alphabetisch Register
Wet op de Krijgstucht. Wijziging van de — 24—31
Wetboek van Müitair Strafrecht. Wijziging van het — 3—23
„ „ Strafrecht. Wijziging van het — 33
Wet van 7 Januari 1911 (Stbl. no. 5). Wijziging van de — 72
Woonplaats. Bekende — 45, 56
z
Zamenrotting 39, 43
Zamenzwering 39, 43
Zelfstandig commando bij den etapendienst 27
ERRATUM,
Bldz. 106, regel 21 van boven: het woord „ook" vervalt.