INHOUDSOPGAVE AANBIEDING VAN HET VERSLAG. . . 7 INLEIDING EN WERKWIJZE. . .9 Sub-commissien . . . -9 Toestand in andere landen . . . .10 POSTKANTOREN 13 Openstelling der kantoren . . . . 13 Administratieve werkzaamheden . . . 15 Verzending en ontvangst (Brievenpost) . .16 » » » (Pakketpost) . . 17 Bestelling (Brievenpost) . . . . 17 » (Pakketpost) . . . .21 Postdienst ten plattelande . . . . 23 SPOORWEGPOSTKANTOREN . . .24 TELEGRAAF- EN TELEFOONKANTOREN . 29 Telegrafie . . . . . -3° Openstelling der kantoren . . . -3° Personeelsbezetting bij toesteldienst, besteldienst.enz. 31 Administratieve werkzaamheden . . -33 Locaal- of stadstelegrammen . . -33 Telegram-telefoondienst . . . -35 Cursussen . . . . . . 38 Overige onderwerpen . . . 38 Telefonie . . . . . -39 Openstelling der kantoren . . . -39 Personeelsbezetting aan de centraalposten, enz. . 39 Locale telefoondienst (Rijksnetten) . . .40 Interlocale telefoondienst . . . . 41 Internationale telefoondienst. . . . 42 Administratieve werkzaamheden . . -44 VEREENIGDE KANTOREN jj . . .45 BIJKANTOREN 46 HULPKANTOREN 47 ALGEMEEN 48 OPGAAF VAN KOSTEN . . . .53 SLOT 54 BIJLAGE (Overzicht toestand in andere landen) . . 55 IN HARE EERSTE ALGEMEENE VERGADERING OP INLEIDING 25 Juli 1919 werd de Commissie geinstalleerd door den Direc- EN WERKteur-Generaal der Posterijen en Telegrafie, den heer E. P. WIJZE. Westerveld, die in zijne openingsrede uiteenzette, dat ingekomen verzoeken van de vakvereenigingen aanleiding hadden gegeven tot overweging van de vraag, in hoeverre bij het Staatsbedrijf van de Posterijen, de Telegrafie en Telefonie invoering van den vrijen Zaterdagmiddag mogelijk ware. De moeilijkheden, welke zich in het algemeen bij het continu-bedrijf tegen invoering van den vrijen Zaterdagmiddag verzetten en welke bezwaren zich in meerdere of mindere mate eveneens doen gevoelen bij verschillende onderdeden van het genoemde Staatsbedrijf, zouden aanleiding hebben gegeven, om de onderwerpelijke aangelegenheid te doen onderzoeken door eene Commissie, deels bestaande uit ambtenaren, van nabij bekend met de uitvoering van de betrekkelijke diensten, deels uit vertegenwoordigers uit de verschillende vereenigingen, waaraan het personeel het bevorderen van zijne belangen heeft toevertrouwd. Z.H.E.G. vestigde er in het bijzonder de aandacht op, dat de Commissie vooral voor oogen zoude moeten houden: de belangen van het publiek. Handel en Nijverheid moeten ten volle kunnen profiteeren van Posterijen, Telegrafie en Telefonie. Stagnatie in het bedrijf moet in elk geval worden voorkomen. Voorts zoude rekening zijn te houden met billijke eischen van den niet-handeldrijvenden stand. Daarnaast zoude het oog. moeten zijn gericht op de belangen van het personeel. Bij het ontwerpen van de voor te stellen maatregelen zouden tenslotte — wat de eventueel daaraan verbonden kosten betreft — de geldelijke uitkomsten van het Staatsbedrijf niet buiten beschouwing kunnen blijven. In deze zelfde vergadering werd aanstonds overeenstemming verkregen nopens de te volgen werkwijze. De Commissie zou worden gesplitst in twee sub-commissiën onder leiding van den Voorzitter. Dienvolgens werden ingesteld: 9 DE postkantoren kunnen des Zaterdags ten 6 ure n.m. Postkanworden gesloten. Na dit uur worde gelegenheid gegeven tot toren, het afhalen van stukken door de z.g. busrechthouders; mits het afhalen van de stukken geschiedt vóór het op de overige werkdagen geldende sluitingsuur wordt deswege geen verhoogd recht geheven. Met het denkbeeld van de vorenbedoelde beperking wordt ingestemd door de meerderheid van de 52 directeuren, wier zienswijze hieromtrent werd gevraagd. De Commissie is van meening, dat het genoemde sluitingsuurkan worden vastgesteld zonder benadeeling van de belangen van Handel en Nijverheid, noch van die der particulieren. Hierbij wordt opgemerkt, dat reeds thans nagenoeg overal en in het bijzonder in de middelpunten van Handel en Industrie, des Zaterdags alle werkzaamheden, waarvoor van den dienst der posterijen gebruik kan worden gemaakt — voor zooveel openstelling van de kantoren daartoe noodig is — belangrijk vroeger eindigen dan op andere werkdagen. Zelfs is de Commissie er geenszins van overtuigd, dat eene vroegere sluiting niet mogelijk ware, doch zij meent, dat voorshands verder gaan in deze niet wenschelijk ware, zulks in het bijzonder op grond van de overweging, dat eene vroegere sluiting van de /0.9/kantoren voor het tegenwoordige eene ongewenschte verplaatsing van het verkeer naar de diensten van Telegrafie en Telefonie ten gevolge zou kunnen hebben. Afgescheiden van de bovenbedoelde vroegere sluiting van de postkantoren voor alle diensten, het afhalen van gewone stukken uitgezonderd, is de Commissie - in overeenstemming met het oordeel van de meerderheid van de betrokken directeuren - van meening, dat voor onderscheidene onderdeden van den postdienst des Zaterdags eene vroegere beëindiging van . de werkzaamheden wenschelijk en mogelijk ware. Dienvolgens worden in deze nog de volgende beperkingen van den dienst voorgesteld. Na i ure 's namiddags worde geen gelegenheid gegeven: 13 Postkan- Commissie, ongewenscht worden geacht. Bestaat er, zooals toren. boven aangetoond, onoverkomelijk bezwaar tegen opheffing van de tegenwoordige laatste bestelling op Zaterdag, met betrekking tot de voorlaatste bestelbeurt verklaart de Commissie, dat aan opheffing daarvan evenmin kan worden gedacht. Van zoodanigen maatregel toch zoude het gevolg zijn — de statistische gegevens duiden dit afdoende aan — dat de laatste bestelling in die mate zou worden verzwaard, dat eene behoorlijke uitvoering daarvan niet verzekerd ware. De sub c gestelde vraag, betreffende de mogelijkheid van samenvoeging van de laatste twee bestellingen van den dag tot ééne bestelbeurt, aanvangende op een vroeger uur dan de tegenwoordige laatste bestelling, wordt eveneens ontkennend beantwoord. De maatregel zoude met het oog op den omvang van de bestelling op de kantoren in kleine plaatsen wellicht mogelijk zijn. Echter moet hierbij bepaaldelijk in aanmerking worden genomen, dat het tijdstip, waarop de laatste bestelling een aanvang neemt in den regel onmiddellijk verband houdt met de uren van aankomst van de meest belangrijke brievenmalen. Zelfs zoude, in meer dan één geval, de vervroeging van de laatste bestelbeurt — hetgeen het feitelijk gevolg ware van den maatregel — er toe leiden, dat het doel van de bestaande laatste bestelling zou worden gemist, omdat de daarin op te nemen stukken in verband met het uur van aankomst van de betrekkelijke middelen van vervoer het kantoor niet tijdig genoeg zouden bereiken. Ook wat dit punt betreft moet ten slotte nog worden gewezen op de bezwaren van vertraging in de uitreiking van de aangekomen stukken en de verplaatsing van arbeid naar den Zondag en den Maandag, welke bezwaren hierboven bij beantwoording van de sub a gestelde vraag nader zijn omschreven. Bij de behandeling van de drie genoemde punten is voor beoordeeling van deze aangelegenheid als basis genomen de toestand in plaatsen, waar viermaal daags wordt besteld. De ter sprake gebrachte bezwaren zullen zich uit den aard der zaak 20 De Commissie meent overigens, ook wat den telegraafdienst aangaat, voorop te moeten stellen, dat de voor den Zaterdagmiddag te nemen maatregelen in geen geval den Zondagsdienst ongunstig mogen beinvloeden. Dit laatste zou het geval zijn, indien de telegraafkantoren op Zaterdagavond vroeger dan op andere werkdagen werden gesloten. Het verkeer zou zich verplaatsen naar den Zondagmorgen, hetgeen tot eiken prijs moet worden voorkomen. De kantoren met beperkten dagdienst zouden desnoods in den middag kunnen worden gesloten, mits 's avonds voldoende gelegenheid gegeven wordt om te telegrafeeren. De openstelling in de avonduren zou voldoende ruim moeten worden genomen, om ophooping in de openstellingsuren op de centrale kantoren te vermijden. Voor de meeste kantoren zou de maatregel dus neerkomen op een verschuiving van den openstellingstijd naar de avonduren. De Commissie betwijfelt, dat zoodanige verschuiving in het belang van het personeel ware. Hoewel de Telegraafdienst op de kleinere kantoren dus niet kan worden beperkt, zal echter toch reeds door het personeel op die kantoren op den Zaterdagmiddag voldoende dienstvrijheid kunnen worden genoten tengevolge van de maatregelen, welke voor den postdienst zijn voorgesteld. Op grond van een en ander is de Commissie van oordeel, dat des Zaterdags geenerlei wijziging ware te brengen in de openstellingstijden der telegraafkantoren. 2°. Personeelsbezetting bij toesteldienst, besteldienst, enz. Bij de tegenwoordige verkeersverhoudingen, in het bijzonder zoolang bij dezen dienst een normale toestand nog niet is ingetreden, zal des Zaterdagsmiddags zoo goed als niet tot inkrimping van het voor de gewone dienstuitvoering der telegrafie benoodigde personeel kunnen worden overgegaan; wegens verkeersvermindering zou ten hoogste hier en daar aan een enkel toestelambtenaar en aan enkele bestellers of jongelingen vrijheid van dienst kunnen worden verleend. Ook de op blz. 29 bedoelde Telegraaf en telefoo kantoren. 3i Telegraafen telefoonkantoren. directeuren zijn nagenoeg eenstemmig van oordeel, dat voor het tegenwoordige des Zaterdagsmiddags met minder personeel niet kan worden volstaan. De verkeersvermindering op Zaterdagmiddag is, zooals reeds opgemerkt, over 't algemeen uiterst gering. Blijkens de statistieken over Augustus jl. was o.a. te Arnhem, 'sHertogenbosch,Roermond, Venlo, Waalwijken Weert het verkeer zelfs grooter dan op gewone dagen. De gehouden tellingen, in de maanden Augustus en September, brachten aan het licht, dat de verkeersvermindering or> Zaterdag in vergelijking met een normaal drukken werkdag respectievelijk bedroeg voor de kantoren: kroningen . . . 8 % en 15 % Leeuwarden . . . 11 o/0 en toename 5 % Maastricht ... 10 % en 8 % Nijmegen . . . 6 % en nihil° Roosendaal . . . 8 % en 15 °/0 Zwolle . . . . 9 % en 21 o/I in enKeie plaatsen werd, in de maand Augustus, een buitengewoon sterke vermindering aangetroffen, nl.: te Gouda van 50 %, te Enschedé van 40 %, te Middelburg van 26 °/0 te Schiedam van 25 % en te Deventer van 18 %, doch dit zijn uitzonderingsgevallen. De gemiddelde verkeersvermindering over het geheele land bedraagt slechts 4 a 6 °/o. Te Rotterdam en 's Gravenhage nam het telegraafverkeer in Augustus op Zaterdagmiddag met respectievelijk 8 % en 4 % af; in September ^{Rotterdam eene vermindering van 6 %, te 's Gravenhage viel daarentegen in September eene vermeerdering te constateeren van plus minus 7 %. Te Amsterdam, waar het statistisch onderzoek zich alleen uitstrekte over één gewonen dag in October en den daarop volgenden Zaterdag werd eene verkeersvermindering geconstateerd van 11 %. Vorenstaande beschouwingen hebben de Commi«iP tnt 32 hierboven neergeschreven meening betreffende de personeelsbezetting op Zaterdagmiddag geleid. In het bijzonder voor den toesteldienst, den besteldienst en andere algemeene werkzaamheden op de telegraafkantoren zal dienstvrijheid op Zaterdagmiddag voor een gedeelte van het personeel, behoudens het hierna aangevoerde, derhalve alleen zijn te verkrijgen door toepassing van het stelsel van afzonderlijke werkverdeelingen, waaromtrent moge worden verwezen naar de bladz. 49—51 van dit Verslag. 30. Administratieve werkzaamheden. Onafhankelijk van hare hierboven kenbaar gemaakte meening, betreffende de personeelsbezetting bij de meer algemeene verrichtingen van den dienst der telegrafie, is de Commissie van oordeel, dat op de telegraafkantoren, evenals op blz. 15 van dit Verslag met betrekking tot den dienst op de postkantoren is aangevoerd, de zuiver administratieve werkzaamheden des Zaterdags na 1 uur moeten worden beperkt voor zooveel hiertoe zonder schade voor den goeden gang van zaken kan worden overgegaan. Ook hier moet niettemin aan de directeuren voldoende vrijheid in de uitvoering worden gelaten, omdat het stopzetten van alle administratieve werkzaamheden om 1 uur hier en daar moeilijkheden zoude opleveren. Hierbij moet voor oogen worden gehouden, dat sommige administratieve werkzaamheden, o.m. de bewerking van sommige bescheiden op de geldelijke verantwoording betrekking hebbende, het opmaken van de rekeningen-courant der aangeboden telegrammen en van de telefoonrekeningen met de verschillende sprekers, niet kunnen worden onderbroken. De gelegenheid tot storting van gelden in rekening-courant zoude zonder bezwaar ten 1 ure n.m. kunnen worden gesloten. 40. Locaal- of stadstelegrammen. Door eenige leden der Commissie is voorgesteld, om op Zaterdagmiddag na 1 uur (en bij uitbreiding ook op Zon- en feestdagen) geen locaalteleerammen toe te laten. Telegraafen telefoonkantoren. 33 Telegraafen telefoonkantoren. Deze locaaltelegrammen waren oorspronkelijk de berichten, welke werden gewisseld tusschen een telegraafkantoor en de binnen den kring van dat kantoor gelegen bij- en spoorwegkantoren. Deze locaaltelegrammen werden dus inderdaad alle langs telegrafischen weg overgebracht. Later is aan deze bepaling aanzienlijke uitbreiding gegeven, door het voorschrift, dat ook als locaaltelegrammen werden beschouwd de berichten, welke door het kantoor van aanbieding, hetzij per telefoon, hetzij per besteller werden afgeleverd. Sedert dien is de telegrambestelling in de groote steden meer en meer gecentraliseerd op de hoofdkantoren, zoodat er ten slotte weinig bijkantoren overbleven, welke nog met bestelling waren belast. Het grootste gedeelte der stadstelegrammen wordt dan ook niet meer geseind, doch terstond door het kantoor van aanbieding per besteller afgeleverd. De voorstanders van afschaffing meenden, dat de telegraafdienst door het toelaten van deze telegrammen werkzaamheden verricht, welke beter aan bestel- of kruiersdiensten waren op te dragen. Eene telling van het aantal stadstelegrammen op een willekeurig gekozen Zaterdagmiddag en een normalen middag van een anderen dag der week, van welke telling de uitkomsten hieronder zijn opgenomen, heeft echter aangetoond, dat het aantal locale telegrammen niet zoo groot is, dat afschaffing daarvan een merkbaren invloed zal hebben op de te verrichten werkzaamheden. Dit aantal is alleen noemenswaard in -de 3 groote steden, doch ook daar zinkt het in het niet bij het totale aantal te bestellen telegrammen. Wat b.v. het telegraafkantoor te 's Gravenhage betreft bedraagt het aantal locale telegrammen op Zaterdag slechts ± 7% van het totaal aantal telegrammen. De waargenomen toeneming van het verkeer op Zaterdagmiddag wordt verklaard door de sluiting van de handelskantoren, tengevolge waarvan verschillende personen op Zaterdagmiddag niet langs telefonischen weg bereikbaar zijn. De vraag is dus gewettigd, of het wel aangaat, het publiek een eenmaal verkregen recht te ontnemen, zonder dat daarmede 34 ten behoeve van de dienstvrijheid van het personeel noemens- Telegraafwaardige resultaten worden verkregen. en telefoon- Bovendien moet niet worden voorbijgezien, dat, indien al kantoren, deze telegrammen na Zaterdagmiddag i uur worden verboden, het publiek niettemin gelegenheid behoudt om, tegen veel lager tarief, expresse-brieven en briefkaarten te verzenden. Het vermoeden ligt dus voor de hand, dat eenvoudig een verplaatsing van werkzaamheden van den telegraaf-, naar den postdienst zoude plaats hebben. Om deze redenen acht de meerderheid der Commissie afschaffing van stadstelegrammen op Zaterdagmiddag niet wenschelijk. Indien echter tot de hierbedoelde beperking des Zondags wordt overgegaan, zoude naar het eenstemmig oordeel der Commissie des Zaterdags na i uur n.m. dezelfde beperking kunnen worden ingevoerd. Uit onderstaand overzicht van het aantal op een normaal drukken Vrijdag en een normaal drukken Zaterdag na i uur n.m. verzonden locale telegrammen blijkt, dat het bedoelde verkeer slechts van eenige beteekenis is voor de kantoren te Amsterdam, 'sGravenhage en Rotterdam. Voor de provincie is deze aangelegenheid van weinig belang. OVERZICHT. AANTAL GEWISSELDE LOCAAL- OF STADSTELEGRAMMEN NA i UUR N.M. Kantoren. Vrijdag. Zaterdag. AMSTERDAM *» 78 •S-GRAVENHAGE 45 53 ROTTERDAM 24 62 ARNHEM 1 3 GRONINGEN 1 3 UTRECHT 6 8 MAASTRICHT . . . • | 3 | 3 50. Telegram-telefoondienst. Nopens de mogelijkheid van opheffing van den telegramtelefoondienst (aanbieding en aflevering van telegrammen per 35 Telegraaf- teieioon ntoren. 6°. Cursussen. Z*t?rLTSUSSAÏ t0t °pldding van het Personeel zouden des Zaterdagnamiddags ten i ure zijn stop te zetten. Het hierdoor vnjkomende personeel zoude moeten iedewoto^Si^ ï£3 ™ aan een ^edeeIte van het overige pe soneel mogelijk te maken. ë p 7°. Overige onderwerken. j ^e ^missie heeft overwogen, of nog op andere wiize dan door de boven omschreven maatreen het VS^X vorderd Zy heeft hierbij o.m. hare aandacht gevestigd oo de mogelijkheid van omleiden van het telegraafvVkeeove? de ontlat De m'aTaard,°r ^ ^ -uden worden ontlast. De maatregel komt hierop neer, dat sommige rechts eeksche draden buiten dienst worden gesteld enüverkeer dus meer wordt geconcentreerd. Het aanSu overn^^ ™ telegrammen wordt daardoor echter grooter en hTwerk nn derd. Hoewel deze maatregel voor den dienst op Zon- en feest- op zaterdagmiddag te moeten ontraden Ten slotte heeft de Commissie nog hare aandacht e-ewiiH aan een voorstel dat haar bereikte, streLSS^&taSS regel tot Zon- en feestdagen alleen zoodanige telegrammen w^£^^D^T,8T Per,tele?raaf moet woraen geacht De maatregel zoude in hoofdzaak moeten strekalk TTSlutmguVan de z* ^Iukwenschtelegmmmeren van ÏLÏÏ** bf1Chten' Wdke naar hunnen ™* nieTaïs Wzakehjk zouden zijn aan te merken. De Commissie is van aTnk'w C u6 en het maken van^SSSS als hierbedoeld praktisch onuitvoerbaar en uit een « van algemeen belang ongewenscht ware gP 38 Telegraafen telefoonkantoren. a. Locale Telefoondienst. (Rijksnetten). De verkeersvermindering wisselt af tusschen o en 80 %. De grootste teruggang van het verkeer wordt waargenomen in de industrie- en handelscentra: nl. respectievelijk voor de maanden Augustus en beptember, voor: Almelo. . 4 . 75% en 72% Amersfoort. . . 57 o/Q en 57 o/0 Schiedam . . . 68 °/0 en 63 °/0 Groningen ... 67 % en 65 % Deventer ... 58 % en 56 % Heerlen ... 80 % en 78 % 's Hertogenbosch . . 61 % en 66 °/0 Neuzen . . . 71 % en 57 % Vlaardingen . . 59 % en 61 % Zaandam ... 64 % en 63 % In de netten van de voornaamste provinciale steden is de verkeersvermindering iets geringer, doch eveneens aanzienlijk. Breda . . . . 33 % en 44 % Dordrecht . . . 33 % en 32 % Haarlem ... 24 % en 20 % Leeuwarden. . . 22 % en 30 % Middelburg . . . 36 % en 15 % Utrecht . . . 22l/2 % en 22 % Zwolle . . . . 38 °/0 en 40 % (In de overige provinciale centra, zooals Atnhem, Zutphen enz. bestaat nog geen rijksnet, evenmin als in de groote steden Amsterdam, Rotterdam en 's Gravenhage). Een eigenaardig beeld geven de verkeersverhoudingen op de volgende kantoren, n.1.: Baarn . . . Augustus 7 % toename, September 20 % afname; Leiden . . . Augustus 7 % afname, September 9 % afname; Nijmegen . . Augustus 5 % afname, September 13 % afname; /in 40 Velj> . . . Augustus 25 % toename, TelegraafSeptember 4 % afname. en telefoon- Bij de kantoren Baarn, Nij megen en Velp is het zomerseizoen kantoren. als van invloed te beschouwen. De verkeersvermindering over het geheele land bedraagt gemiddeld ongeveer 37V2 %. b. Interlocale Telefoondienst. De grootte van den teruggang van het verkeer loopt op de verschillende kantoren niet zooveel uiteen als die van het locale verkeer. Ze wisselt af - behoudens eene enkele uitzondering tusschen ongeveer 20 %—66 %. De industriecentra staan ook hier weer bovenaan met een verkeersvermindering van 40 %—66 %, namelijk voor de maanden Augustus en September resp. Almelo ... 54 % en 64 % Deventer . . 66 % en 49 % Dordrecht ... 40 % en 45 % Enschede . . . 51 % en 47 % . Gouda. . . 56 % en 42 % Heerlen . . . 43 % en 41 % Helmond ... 46 % en 40 % Hengelo ... 46 % en 58 °l0 's Hertogenbosch . . 41 % en 45 °/o Schiedam ... 63 % en 56 % Tilburg ... 45 % en 50 % Voor de voornaamste transitkantoren (provinciale centra) bedraagt de vermindering 33 %—45 % n.1.: Arnhem ... 30 % en 39 % Dordrecht ... 40 % en 45 % Eindhoven ... 40 % en 38 % Groningen . . . 34 % en 44 % Haarlem 37 % en 38 % 's Hertogenbosch . . 41 % en 45 % Leeuwarden. . . 31 % en 39 % 4i Telegraafen telefoonkantoren. j Maastricht ... 36 % en 39 % Roosendaal. . . 30 % en 34 % Utrecht • • . 33 % en 31 % Venl° 26% en 36% Zwolle. . . . 32% en 36% j^ddr ue iransitKantoren eene afspiegeling geven van het verkeer in het geheele land, zoude, volgens vorenstaande cijfers, de afname van het interlocale verkeer op Zaterdagmiddag over het geheele land gemiddeld 36 % bedragen. De geringste vermindering komt weder voor bij de plaatsen Baarn . . * . . 21 % en 11 % Bussum . . . 25 % en 18 % Vel$ • • • • 3 % en nihil Zeist • • ■ .170/0 en 14 % TVltaol AlTOl- Vief 1 J 1 3 .11 „,v, gwi^ic icuiu ucuraagt ae verKeersvermin- dermg gemiddeld 42 %, terwijl in de groote steden Rotterdam en 5 Gravenhage dat percentage bedraagt: 50 % en 34 % voor de maand Augustus en 45 % en 41 % voor de maand September. Te Amstèrdam, waar slechts statistieken gehouden zijn over 1 gewonen dag en 1 Zaterdag in November werd een verkeersvermindering waargenomen van 51 %. Blijkens de statistieken ondergaat het verkeer op Zaterdag na 1 uur een vermindering van gemiddeld ruim een derde. De tegenover blz. 30 in dit Verslag opgenomen grafische voorstelling geeft een duidelijk beeld van den bedoelden teruggang van het verkeer. c. Internationale Telefoondienst. Tegen beperking van den Internationalen Telefoondienst 3p Zaterdagmiddag zal in normale tijden dezelfde bedenking Destaan als hiervoren is vermeld voor den Internationalen Telegraafdienst (zie blz.30van dit Verslag). Opmerking verdient nog 42 Beschouwingen van algemeenen aard. t c \ *J£ ? de beschouwingen op de vorige bladzijden van dit Verslag blijkt, warehet,naarhetoordeelderCommissie inderdaad mogelijk, om, doorbeperkingvandedienstuitvoering voor sommige categorieën vanhetpersoneelfc»»*» bepaalde grenzen over te gaan tot invoering van den vrijen Zaterdagmiddag Waar echter in dit verband van invoering van den -vrijen Zaterdagmiddag* wordt gesproken, moet worden vooropgesteld dat behoudens wat betreft het personeel werkzaam bij het Hoofdbestuur, de Directie van den postchèque- en girodienst, den Technischen dienst en op de bureelen der inspecteurs en ingenieurs — door hetwelk thans reeds nagenoeg algemeen de vrije Zaterdagmiddag wordt genoten — in geen geval sprake kan zijn van het genot van een wekelijkschen vrijen Zaterdagmiddag. Immers waar door enkele categorieën tengevolge van dienstbeperking op Zaterdagmiddag in meerdere of mindere mate vrijheid van dienst zou kunnen worden genoten, zou dit telkens alleen toepassing kunnen vinden voor een beperkt aantal ambtenaren dier categorieën. Gelijk uit de voor de verschillende onderdeden aangegeven beperkingenvolgt,zoudedientengevolgemetkleinereofgrootere tusschenruimte op Zaterdagmiddag vrijheid van dienst kunnen worden genoten door de meerderheid van het personeel belast met de uitvoering van den dienst op de postkantoren, zoomede wat den telefoondienst betreft op de telegraafkantoren, alsmede doch dit in meer beperkte mate, door het overige personeel op deze kantoren en door het personeel op de bijkantoren. Als algemeene regel zoude zijn vast te stellen, dat de dienstvrijheid op Zaterdagmiddag zooveel mogelijk zou moeten aansluiten aan den door den betrokken ambtenaar te genieten vrijen iondag. J De dienstvrijheid op Zaterdagmiddag tengevolge van de beperking van den dienst mag niet aan het personeel worden oegestaan in den vorm, welke in het kantoorleven meer eigenlardig als -boffen* wordt aangeduid; de dienstvrijheid moet )lijken uit de dienstroosters. 48 Beschouwingen van algemeenen aard. . i ï I v s \ v v werkzaam is, alsmede bij den telegraafdienst voor zooveel het bestellend personeel betreft en waar het aantal beschikbare bestellers of jongelingen daartoe de mogelijkheid opent, zoude de werkverdeling op Zaterdag namelijk zoodanig kunnen worden geregeld, dat een gedeelte van het personeel na i, 2,3 of uiterlijk 4 uur s middags vrij is. De diensttijden van de overige ambtenaren zouden hiertoe op dien dag zijn te verlengen tot het maximum aantal diensturen, vastgesteld bij het D A P T T De dienstbeperking van een deel van het personeel' zoude dan gedeelte Samengaan met dienstverlenging van het overige De voor dienstvrijheid op Zaterdagmiddag in aanmerking komende ambtenaren zouden op de andere dagen van het betrekkelijke tijdvak van 3 weken dienovereenkomstig meer dienst A irl ^VeArrir;hïn^met inachtneming, bij een en ander, van ae dij net D A. P. T. T. per tijdvak van drie weken vastgestelde maxima Voor de ambtenaren, wier diensttijd des Zaterdags eene verlenging ondergaat, zou op de overige dagen der week dienovereenkomstig een kortere arbeidsduur gelden Zooals bij het vorenstaande uitdrukkelijk is naar voren geDracht kan een maatregel, als bovenbedoeld, in vele gevallen gorden toegepast, - niet in alle. Indien voor de dienstuitvoering slechts over een gering aantal ambtenaren wordt beschikt zal oepassing van dit systeem slechts ten deele of in het geheel niet cunnen plaats vinden. Voorts kan de Commissie niet ontkennen, dat toepassing 'an het gedachte stelsel in de praktijk, in het bijzonder op de jroote kantoren, in vele gevallen moeilijkheden zal opleveren >ij het samenstellen van de werkverdeelingen. In dit verband jrordt dan ook gedacht aan de moeilijkheden, welke het samentellen van de dienstroosters thans reeds oplevert tengevolge an de in het D. A. P. T. T. terzake vervatte bepalingen Voorop stellende echter, dat als beginsel eenzoo ver mogelijk oortgezette doorvoering van evenbedoeld systeem van werkerdeelmg ware te aanvaarden, verwacht He nrnnmicci* a^ 5o mede ten gevolge van de aangegeven beperkingen in de dienstuitvoering en het verder doordringen van den vrijen Zaterdagmiddag in het geheele maatschappelijk leven, de meerderheid van het kantoorpersoneel eerlang in het genot zou kunnen worden gesteld van ten minste een Vrijen Zaterdagmiddag per ■ tijdvak van drie weken. Hierbij zou voorts zijn aan te nemen, dat — rekening houdende met de eischen van den dienst — het opleggen van een verkorten diensttijd op Zaterdag, waar mogelijk, moet worden bevorderd, zonder dat voorshands van recht op een vrijen Zaterdagmiddag sprake kan zijn. Uit de in dit Verslag opgenomen beschouwingen, betreffende de mogelijkheid van beperking op Zaterdagmiddag van den dienst der bestelling bij de brieven- en pakketpost is reeds gebleken, dat inkrimping van dezen dienst eenerzij ds niet mogelijk, anderzijds wegens het daaraan verbonden belang voor het algemeen, stellig niet wenschelijk moet worden geacht. Behoudens voor die plaatsen, waar in verband metde regeling van den besteldienst—met het oog op den duur van de verschillende bestelbeurten—ook voor dit bestellerspersoneel, door toepassing van het hiervoren omschreven systeem van bijzondere werkverdeelingen, het verleenen van dienstvrijheid op Zaterdagmiddag, binnen zekere grenzen mogelijk is, zal, in het bijzonder in de groote steden, maar ook ten plattelande, aan het met de buslichtingen, bestel- en treindiensten belaste personeel van den postdienst in het algemeen voorloopig op Zaterdagmiddag met meer dienstvrijheid kunnen worden verleend dan op andere dagen der week. Slechts één middel zoude mogelijk zijn. Dit middel zoude bestaan uit het in dienst nemen op Zatermiddag van zooveel hulppersoneel, dat daardoor telkens aan 1 /3 van de bezetting vrijaf zou kunnen worden gegeven. Dit ware echter alleen te bereiken door gebruik te maken van daartoe geschikte personen, die gedurende het overige gedeelte van de week andere werkzaamheden verrichten, buiten eenig verband met het Staatsbedrijf van de Posterijen, de Telegrafie en Telefonie Tn de oraktiik zoude dit hierop moeten neerkomen, dat Beschouwingen van algemeenen aard. 51 Beschou- door het Staatsbedrijf op Zaterdagmiddag zouden worden in wingen van dienst genomen arbeiders van andere bedrijven, aan wie door algemeenen de betrokken werkgevers ingevolge wettelijke bepalingen op aard. de bedoelde middagen »vrijaf« moet worden gegeven. Uit een oogpunt van dienstbelang en om redenen van praktischen en principieelen aard is de Commissie dan ook eenstemmig van oordeel, dat dit middel niet moet worden toegepast. 52 OVERZICHT van de inlichtingen, ontvangen van andere Administratièn inzake den toestand in het buitenland, voor zooveel betreft het genot van den vrijen Zaterdagmiddag door het personeel der posterijen, telegrafie en telefonie. Vereenigde Staten van Amerika: De postwetten en reglementen bevatten geen voorzieningen betreffende verkorting van den dienst op de postkantoren op Zaterdag. In sommige steden is de besteldienst echter eenigermate beperkt in verband met plaatselijke verordeningen en omstandigheden. Bijvoorbeeld: in New-York city sluit feitelijk het geheele z.g. «financial district« des Zaterdags om 12 uur; vermits het ondoenlijk zou zijn des namiddags in dat district besteldienst uit te voeren, vindt er op Zaterdag na 12 uur geen bestelling plaats. Dezelfde toestand bestaat in meerdere of mindere mate te Chicago en in andere groote steden. De toepassing van de beperking der postbestellingen op Zaterdag wordt overgelaten aan het oordeel der plaatselijke administratie. In de gevallen, waarin de dienst op Zaterdag beperkt is, wordt den betrokken bestellers geen halve »verlofdag« verleend, doch wordt compensatie gevorderd voor de onder zulke omstandigheden genoten vrije namiddagen, in den vorm van dienst op andere dagen. Het is tot heden gewoonte om ieder jaar, gedurende het tijdvak van 15 Juni t/m 15 September, des Zaterdagmiddags na 1 uur vrijstelling van dienst te verleenen aan de onmiddellijk onder het departement ressorteerende ambtenaren, voor zooveel deze voor de uitvoering van den dienst kunnen worden gemist. België: De gelegenheid tot storting op postrekeningen (postcheque en girodienst) is des Zaterdags beperkt tot 3 uur n.m. Overigens is de dienstuitvoering op Zaterdag gelijk aan die op andere werkdagen. BIJLAGE. Amerika. (Vereenigde Staten van) België. 55 welke op andere dagen van de week worden verricht, doch die volgens den gewonen gang van zaken op Zaterdagmiddag zouden zijn gedaan. / Noorwegen, Zweden: Noorwegen. Dienst des Zaterdags als op andere werkdagen. Zweden. Zwitserland: Zwitserland. a. Postdienst De postkantoren zijn op werkdagen voor het publiek opengesteld van 7U. 45v.n1. tot 6u. 30n.n1., met eene onderbreking van één uur des middags. Een uitzondering maken hierop de kantoren der 3de klasse en de depóts zonder telegraafof telefoondienst, voor welke de openstellingsuren in sterkere mate kunnen worden verminderd, naar gelang van de plaatselijke behoeften en de uren van aankomst en vertrek der posten. Op de postkantoren, met telegraaf- of telefoondienst, is het postpersoneel belast met de bediening van het telegraafloket gedurende de door de telegraafadministratie vastgestelde uren, zelfs na de sluiting van het postkantoor. Des Zaterdags worden de postloketten algemeen om 5 uur n.m. gesloten. Voor zooveel de dienstomstandigheden dit toelaten, wordt na het sluitingsuur der loketten nog gelegenheid geboden om postzendingen aan te bieden en in ontvangst te nemen, tegen betaling van een bijzonder recht. Het administratief personeel is sedert 1 April 1919 des Zaterdagmiddags vrij; de diensttijd op dien dag duurt van 8 uur v.m. tot 12 uur. b. Telegraaf- en telefoondienst. Volgens de wet van 19 December 1902, houdende bepalingen betreffende den arbeidsduur bij de exploitatie van vervoer- en verkeersondernemingen is het personeel van den Telegraaf- en Telefoondienst verdeeld in twee groepen, t. w.: 1. het personeel van den eigenlijken dienst der exploitatie, 2. het administratieve personeel. BIJLAGE. GrootBritannië & Ierland. 57 posterijen—laat naar het oordeel derZwitsersche administratie voor het tegenwoordige geen sluiting—zelfs geen kortstondige sluiting — toe, althans niet in de centra van eenige beteekenis. Eene herziening van de wettelijke bepalingen betreffende den arbeidsduur en van de desbetreffende uitvoeringsvoorschriften is in voorbereiding. Wat den telegraaf- en telefoondienst betreft, beoogt deze herziening in hoofdzaak eene nadere regeling van de jaarlijksche verloven in den zin van eene vermeerdering van het aantal rustdagen. BIJLAGE. Zwitserland. 59 VERSLAG DER ZATERDACMIDDAGCOMMISSIE INGESTELD DOOR DEN MINISTER VAN WATERSTAAT BIJ BESCHIKKING VAN 14 JULI 1919, NO. 16, AFD. POSTERIJEN & TELEGRAFIE \ / VERSLAG DER ZATERDAGMIDDAGCOMMISSIE INGESTELD DOOR DEN MINISTER VAN WATERSTAAT BIJ BESCHIKKING VAN 14 JULI 1919, NO. 16, AFD. POSTERIJEN & TELEGRAFIE 'S GRAVENHAGE MCMXX TER ALGEMEENE LANDSDRUKKERIJ AAN ZIJNE EXCELLENTIE DEN MINISTER VAN WATERSTAAT DOOR Uwe Excellentie werd bij beschikking van 14 Juli 1919, N°. 16, af deeling Posterijen en Telegrafie, eene commissie ingesteld met opdracht na te gaan, in hoeverre, rekening houdende met de belangen van het publiek en met de eischen van het internationaal verkeer, zou kunnen worden overgegaan tot invoering van den vrijen Zaterdagmiddag bij het Staatsbedrijf van de Posterijen, de Telegrafie en Telefonie en daarbij tevens op te geven welke kosten hieraan eventueel zullen zijn verbonden. Tot leden dezer Commissie werden benoemd: W. D. NOLTING, Hoofdinspecteur der telefonie te 's Gravenhage, tevens voorzitter, H.'J. BEUKS, Directeur van het telegraafkantoor te 'sGravenhage, H. VAN GIESSEL, kantoorbediende te 's Gravenhage, D. A. KAKEBEEN, Directeur van het post- en telegraafkantoor te Blaricum, B. NIEWOLD, commies der posterijen en telegrafie te Amsterdam, J. PADDING, brievenbesteller te Amsterdam, F. PERDOK Hzn., Voorzitter van de Centrale van Vereeni- gingen van Personeel in 's Rijks dienst te Zutphen, F. I. H. SASSEN, commies der posterijen en telegrafie te 's Gravenhage, C. SCHREUDER, Directeur van het postkantoor te 's Gravenhage, L. J. M. G. SCHREURS, commies-titulair bij den post- en telegraafdienst te Roermond, L. P. J. M. TRUFFINO, Hoofdcommies der posterijen te 's Gravenhage, C. A. DE VAAL (g.v.), commies-titulair bij den post- en telegraafdienst, chef-telefoniste te Rotterdam, R. H. WATERBERG, Bestuurslid van den Centralen Nederlandschen Ambtenaarsbond te Amsterdam, 7 Aanbieding van het verslag. Aanbieding tot secretaris : van het ver- J. S. VAN GELDER, commies der posterijen en telegrafie te Bij Uwer Excellentie's beschikking van 18 Augustus 1919, n°. 9, af deeling Posterijen en Telegrafie, werd op zijn daartoe gedaan verzoek eervol ontslag verleend aan het lid der commissie L. P. J. M. TRUFFINO en werd in diens plaats tot lid benoemd J. G. H. DHONT, commies der posterijen en telegrafie te 's Gravenhage. Ter voldoening aan de gegeven opdracht hebben de ondergeteekenden de eer Uwer Excellentie hierbij aan te bieden het verslag van hunne werkzaamheden. Tot toelichting van het een en ander moge hier worden aangeteekend, dat de Commissie zich bij haar onderzoek in het algemeen heeft beperkt tot overweging van die maatregelen, waarvan de invoering door haar voor het tegenwoordige mogelijk wordt geacht. Zij acht het geenszins onwaarschijnlijk, dat, zoodra de gevolgen van de Arbeidswet 1919 in het maatschappelijk leven ten volle zullen worden gevoeld ook bij het Staatsbedrijf van de Posterijen, de Telegrafie en Telefonie tot het nemen van maatregelen van verdere strekking zal kunnen worden overgegaan. slag. 's Gravenhage. 8 Inleiding en a. eene sub-commissie voor de Posterijen: Werkwijze. Voorzitter: de Heer C. Schreuder, Leden: de Heeren D. A. Kakebeen, B. Niewold, J. Padding, L. J. M. G. Schreurs, L. P. J. M. Truffino en R. H. Waterberg; b. eene sub-commissie voor de Telegrafie en Telefonie: Voorzitter: de Heer H. J. Beuks, Leden: de Heeren H. van Giessel, F. Perdok Hzn. en F. I. H. Sassen en Mevrouw C. A. de Vaal. Voor de sub-commissiën werd de functie van Secretaris respectievelijk vervuld door de leden B. Niewold en F. L H. Sassen. Tengevolge van het uittreden van het lid L. P. J. M. Truffino werd diens plaats in de sub-commissie voor de Posterijen ingenomen door den He-er J. G. H. Dhont. De sub-commissiën zouden ter vervulling van de verstrekte opdracht, voor zooveel noodig, omtrent verschillende maatregelen het oordeel kunnen inwinnen van de directeuren bij het Staatsbedrijf. Voorts zoude in sommige gevallen een onderzoek ter plaatse niet behoeven te zijn uitgesloten. Van beide middelen om zich een juist denkbeeld te vormen betreffende de te beoordeelen aangelegenheden is door de sub-commissiën gebruik gemaakt. Alvorens de sub-commissiën de aan elk harer opgedragen taak aanvingen werd in algemeene vergadering vastgesteld, dat, voor zooveel de toestanden in het buitenland ter vergelijking zouden kunnen dienen, voorloopig slechts werd beschikt over gegevens betreffende de overeenkomstige diensten in GrootBritannië en Ierland. Uit de inlichtingen, welke ter zake door het Britsche postbestuur zijn verstrekt, blijkt, dat in genoemd land de vrije Zaterdagmiddag wordt genoten door het meerendeel van het administratief en technisch personeel bij het hoofdbestuur en in zekere mate door de telefonisten en andere personeelsgroepen. Algemeene invoering van den vrijen Zaterdagmiddag ware tot nu 10 toe niet uitvoerbaar gebleken. De uren van openstelling der Inleiding en kantoren op Zaterdag zouden in het algemeen dezelfde zijn als Werkwijze, die op andere werkdagen. Voor zooveel de vrije Zaterdagmiddag aan het administratief personeel is toegestaan zoude dit uitsluitend moeten worden beschouwd als een gunst. Overwerk wordt niet betaald voor werkzaamheden, welke op andere dagen van de week worden verricht doch die volgens den gewonen gang van zaken op Zaterdagmiddag zouden zijn gedaan. Uit de ter beschikking gestelde gegevens bleek, dat hetgeen in het Vereenigde Koninkrijk bestaat uitsluitend is eengewoonterecht; wettelijke bepalingen omtrent den vrijen Zaterdagmiddag zouden in deze niet zijn getroffen. Een en ander wordt bevestigd door een rapport terzake van den Gezantschapssecretaris van der Goes, tot kennisneming waarvan de Commissie in de gelegenheid werd gesteld. Dit rapport komt voor in het door de Regeering uitgegeven "Overzicht der voornaamste van 15 Juli 1911 tot 15 Juli 1912 door het Ministerie van Buitenlandsche Zaken behandelde en voor openbaarmaking geschikte aangelegenheden» (Oranjeboek). Ofschoon dus, blijkens het bovenstaande, in het land, dat algemeen als bakermat van den vrijen Zaterdagmiddag wordt aangeduid (men spreekt in dit verband van den Engelschen Zaterdag), bij Posterijen, Telegrafie en Telefonie van een vrijen Zaterdagmiddag nagenoeg geen sprake is, werden terzake later nog inlichtingen verzocht aan de post-en telegraafadministratiën van een achttal andere landen, t.w.: Amerika (Vereenigde Staten van), België, Denemarken, Duitschland, Frankrijk, Noorwegen, Zweden en Zwitserland. Uit de antwoorden van de betrokken buitenlandsche administratiën blijkt, dat vrijwel in geen dier landen eene voorziening tot het toekennen van den vrijen Zaterdagmiddag aan het post-, telegraaf- en telefoonpersoneel is getroffen. Een overzicht van de terzake ontvangen inlichtingen is hierna als bijlage opgenomen. Afzonderlijke vermelding verdient, dat in Zwitserland de 11 Inleiding en postkantoren des Zaterdags om 5 uur n.m. voor het publiek Werkwijze, worden gesloten. Voorts werd met het oog op het in te stellen onderzoek in het algemeen nadrukkelijk vastgesteld, dat de aan de Commissie verstrekte opdracht zich beperkte tot bestudeering van de vraag in hoeverre bij het Staatsbedrijf zou kunnen worden overgegaan tot invoering van den vrijen Zaterdagmiddag en dat derhalve het denkbeeld van een vrijen middag op een willekeurigen dag der week niet voor beschouwing in aanmerking kon worden gebracht. Niet vermindering van den arbeidstijd, maar invoering — voor zooveel mogelijk — van den vrijen Zaterdagmiddag zoude het doel zijn, waarmede door de Commissie ware rekening te houden. Zij zoude hebben te onderzoeken, of bij de vastgestelde maxima diensturen in meerdere of mindere mate invoering van den vrijen Zaterdagmiddag mogelijk is. Bij de hierna opgenomen beschouwingen is mitsdien uitgegaan van het standpunt, dat bijaldien vrijheid wordt gegeven, om op den Zaterdag minder dienst te verrichten dan op een anderen werkdag, hierdoor geen wijziging wordt gebracht in het bij reglement vastgestelde maximum aantal diensturen. Uitgaande van het bovenstaande hebben de beide subcommissiën haar onderzoek over de aan elk harer toegewezen onderdeden van het bedrijf uitgestrekt. De conclusiën van de subcom missiën voor de onderscheidene onderdeden van den dienst hebben daarna het onderwerp uitgemaakt van nadere studie door alle leden der Commissie. Als gevolg hiervan is de Commissie van oordeel, dat voor het tegenwoordige de aan haar voorgelegde vraag moet worden beantwoord met de hierna opgenomen beschouwingen, welke hare meening weergeven nopens de maatregelen, welke kunnen strekken tot gedeeltelijke invoering van den vrijen Zaterdagmiddag bij het Staatsbedrijf van de Posterijen, de Telegrafie en Telefonie. 12 Postkan- a. tot verzending van aangeteekende stukken, met uitzontoren, dering van die, waarvoor expresse bestelling wordt verlangd; b. tot storting en uitbetaling van gelden op postwissels en postbewijzen, met uitzondering van telegrafische postwissels; c. tot het ter invordering afgeven van quitantiën en wissels en tot inning van gelden wegens ingevorderde stukken als de hier bedoelde; d. tot verzending van postpakketten, met uitzondering van die, waarvoor expresse-bestelling wordt verlangd; e. tot behandeling van zaken betreffende busrecht, abonnementen op binnen- en buitenlandsche nieuwsbladen, enz.; /. tot inning, resp. storting van gelden ter uitvoering van Invaliditeitswet, Ongevallenwet en Ouderdomswet ; g. tot behandeling van zaken, betreffende den postchèque- en girodienst, met uitzondering van de betalingen op credietbrieven. Indien tot het treffen van de evengenoemde maatregelen wordt overgegaan, zoude op de postkantoren, wat den loketdienst betreft, gedurende de uren van openstelling van het kantoor na i uur n.m. in werking blijven: a. de verkoop van zegels en formulieren; b. de afgifte van stukken aan busrechthouders en de uitreiking van poste-restante stukken; c. de uitreiking van aangeteekende stukken; d. de verzending van aangeteekende stukken met expressebestelling ; e. de verzendingen de uitbetaling van telegrafische postwissels; f. de verzending van postpakketten met expresse-bestelling; g. de spaarbankdienst; h. de aanneming van aangiften van ongevallen; i. de betalingen op credietbrieven (giro); /. de onderdeden »inlichtingen« en »navragen«. Wat den dienst der Rijkspostspaarbank betreft, moge er de aandacht op worden gevestigd, dat de conclusie van de Commissie afwijkt van het oordeel terzake van de meerderheid van de betrokken directeuren. Van de 52 directeuren zijn er 36, die eene vroegere sluiting dan 6 uur n.m. voor den spaarbankdienst Postkanmogelijk achten; zoo zijn er onder hen 9, die ten 1 ure, 10 die toren, ten 5 ure en verder nog enkele, die ten resp. 2,3 en 4 ure n.m. dezen dienst zouden willen doen stopzetten. Tot toelichting van het door haar ingenomen standpunt meent de Commissie er op te moeten wijzen, dat van den dienst der Rijkspostspaarbank voornamelijk wordt gebruik gemaakt door particulieren. In het algemeen is de toeloop van publiek bij dezen dienst het sterkst in de namiddag- en avonduren. Voornamelijk de werkmansstand kiest die uren uit om zijne spaarbankzaken te behandelen. Eene te ingrijpende beperking in deze acht de Commissie dan ook niet in overeenstemming met de belangen van de gebruikers van dezen dienst. Wat de door haar mogelijk geachte beperking betreft is de Commissie van oordeel, dat de inleggers met zoodanige inkrimping van den dienst zonder overwegend bezwaar zullen kunnen rekening houden. Tot 6 uur 's avonds zal des Zaterdags — vooral ook indien wordt gelet op de meer en meer algemeene invoering van den vrijen Zatermiddag in nagenoeg alle bedrijven — vooreen ieder voldoende gelegenheid bestaan ter behartiging van zijne belangen bij dezen dienst. Voor zooveel nu de werkzaamheden betreft, welke niet rechtstreeks verband houden met de openstelling van den dienst aan de loketten, wordt het volgende in het midden gebracht: i°. Administratieve werkzaamheden. Deze werkzaamheden zullen des Zaterdags na 1 uur n.m. moeten worden beperkt voor zooveel dit mogelijk is zonder schade voor den goeden gang van den dienst. In het bijzonder echter wat de administratieve behandeling betreffende postwissel— en quitantiezaken en de aangelegenheden van den postchèque- en girodienst en de Rijksverzekeringsbank aangaat, is het in het belang van eene goede dienstuitvoering bijna niet mogelijk en stellig ongewenscht terzake imperatieve bepalingen vast te stellen. In deze moet eenerzij ds rekening worden ge- 15 Postkan- houden met de verschillende zaken, welke dadelijke afdoening toren. vereischen, anderzijds moet er op worden gerekend, dat de hoeveelheid arbeid, welke onafgedaan zou blijven, den dienst op Maandag te zwaar zou kunnen belasten. Uitgaande van het beginsel, dat, waar eenigszins mogelijk, des Zaterdags alle administratieve werkzaamheden moeten worden gestaakt, zouden de hoofden van dienst de bevoegdheid moeten behouden voor sommige onderdeden de afdoening ook na i uur te doen bewerkstelligen. In het bovenbedoelde verband meent de commissie er de aandacht op te moeten vestigen, dat o.m. door vervroeging van het uur van aanvang van de werkzaamheden in vele gevallen mede een vervroegd einde van den arbeid op Zaterdag kan worden bevorderd. Wat in het bijzonder den quitantiedienst betreft, zoude daar, waar deze werkzaamheden door afzonderlijk daarvoor aangewezen personeel worden verricht, de inning van de quitantiën des Zaterdags ten 12 ure kunnen worden beëindigd. Het door dezen maatregel vrijkomende personeel zoude tevens zooveel mogelijk hulp kunnen verleenen bij de administratieve werkzaamheden. Hierdoor zal ook in het algemeen eene vroegere beëindiging van deze werkzaamheden kunnen worden bevorderd. Dit denkbeeld komt overigens overeen met den hierna meer algemeen ter sprake gebrachten stelregel, dat het door de beperking van sommige diensten vrijkomende personeel zal moeten medewerken om de diensten van het overige personeel zooveel mogelijk te bekorten. De dienst der inklaring van postpakketten zoude zonder overwegend bezwaar des Zaterdags ten 1 ure n.m. kunnen worden beëindigd. 20. Verzending en ontvangst. a. Brievenpost. Dit onderdeel van den dienst zal voorshands geene beperking kunnen ondergaan. Beperking van de gelegenheden tot verzending van gewone stukken acht de Commissie voor het tegenwoordige niet wenschelijk. Vermindering van het aantal lichtingen der brievenbussen wordt met het oog op het algemeen belang niet verdedigbaar 16 li., i i: j~ j~ „:*,,^—: — ~—„ u^^^^i,:„„ :„ u^^+u^« geacht; bovendien zoude de uitvoering van eene beperking in Postkanden hierbedoelden zin in de praktijk in meer dan één opzicht toren, bezwaar opleveren. De werkzaamheden verbonden aan de ontvangst der stukken zullen geene beperking kunnen ondergaan. Van vermindering van verkeer zal hierbij, ook in de naaste toekomst, geen sprake kunnen zijn. Hieromtrent zij het voldoende te verwijzen naar hetgeen hierna onder het hoofd "Bestelling* wordt aangevoerd. Voor zooveel door den te verwachten geleidelij k minder wordenden toevloed van te verzenden stukken eene kleinere bezetting mogelijk zal gemaakt worden, zal deze omstandigheid een gunstigen invloed uitoefenen op de mogelijkheid van het samenstellen van de bijzondere werkverdeelingen voor den dienst op Zaterdag, welke zullen moeten strekken om althans voor een gedeelte van het met deze werkzaamheden belaste personeel eenige meerdere dienstvrijheid op Zaterdag mogelijk te maken. Voor deze aangelegenheid moge overigens worden verwezen naar hetgeen terzake op de blz. 49—51 nader omtrent het treffen van voorzieningen door het stelsel van bijzondere werkverdeelingen op Zaterdag is aangevoerd. Slechts binnen zeer enge grenzen zal — wegens het eigenaardig karakter van deze werkzaamheden — bij de genoemde diensten gebruik kunnen worden gemaakt van het bij andere onderdeden op Zaterdagmiddag geheel vrijkomende personeel. b. Pakketpost. De verzending van postpakketten wordt geheel beheerscht door de op blz. 14, sub d voorgestelde inkrimping van dit dienstonderdeel. Wat de ontvangst betreft geldt in elk opzicht hetzelfde als hierboven voor de Brievenpost is aangevoerd. 30. Bestelling. a. Brievenpost. Zich vereenigende met het advies van de groote meerderheid van de directeuren, die hieromtrent van hunne zienswijze mededeeling hebben gedaan, is de Commissie van oordeel, dat voorhands eenige beperking in de bestelling van de stukken der brievenpost niet mogelijk is. 17 Postkantoren. Overtuigd van het groote belang van deze aangelegenheid voor het betrokken personeel is aan dit onderdeel van den postdienst door de Commissie meer dan gewone aandacht gewijd De volgende drie vragen deden zich hierbij voor: a. Kan de laatste bestelling vervallen ? b. Is het mogelijk de voorlaatste bestelling op te heffen? c. Kunnen de voorlaatste en laatste bestelling wordensamengevoegd tot ééne bestelbeurt, aanvangende op een vroeger uur dan de tegenwoordige laatste bestelling? Om te dezer zake een oordeel te kunnen vellen heeft de Commissie gemeend o.m. te moeten beschikken over een opgaaf van het aantal stukken, dat in elk der bestellingen wordt opgenomen. Het doen houden van nauwkeurige tellingen voor dit doel op alle postkantoren was om redenen van praktischen aard niet wel mogelijk. Daarom is volstaan met een zoo nauwkeurig mogelijke telling op een zéér beperkt aantal kantoren welke met zorg daartoe werden gekozen, nl. i kantoor van genngen omvang ten plattelande, 2 kantoren in de centra van industrie, 1 kantoor in één der drie groote steden van het land en 2 kantoren in provinciale hoofdsteden. Het verkregen overzicht van de op bedoelde kantoren gehouden tellingen van de aantallen stukken, welke in de laatste twee bestellingen van den dag werden opgenomen, volgt hieronder. OVERZICHT. AANTALLEN BESTELDE STUKKEN. BLARICUM . . EINDHOVEN. . MAASTRICHT . 'S-GRAVENHAGE GRONINGEN. . LEEUWARDEN. 18 Voorlaatste bestelling. Laatste bestelling. Donderdag Vrijdag Zaterdag Donderdag!Vrijdag I Zaterdag 11, 18 en 12, 19 en 13, 20 en 11, 18 en 12, 19 en 13, 20 en 2S SeP*- 26 Sept. 27 Sept. 25 Sept. 26 Sept. 27 Sept. "Si 1405 1496 397 327 407 8018 9811 10082 3617 3743 4502 18133 17221 22461 12273 13024 14062 09370 105217 92120 108886 121273 118844 30301 31499 34878 28160 26535 29195 9702 18322 15414 i337I I474q i7236 136775 | 183475 176451 166704 179642 184246 „ , , i ii , i • s; i.i —J„„ r>/-.o+U^« De bovenbedoelde aanteekeningen zijn gemaakt op Donder- Postkan' dag, Vrijdag en Zaterdag gedurende drie weken, waarin het toren, verkeer als normaal moest worden aangemerkt. Zij bieden eene voorstelling van de aantallen stukken, welke des Zaterdags in de bedoelde bestelbeurten werden opgenomen in vergelijking met de twee voorafgaande dagen der week. Eene beschouwing van het verkregen overzicht heeft de Commissie overtuigd, dat het denkbeeld van opheffing van de bestaande laatste bestelling bij het tegenwoordige verkeer niet voor verwezenlijking vatbaar is. Immers in die bestelling worden op de bedoelde plaatsen des Donderdags gemiddeld 55568 stukken, des Vrijdags gemiddeld 59880 stukken en des Zaterdags gemiddeld 61 415 stukken opgenomen. Die massa's van Zaterdag kunnen op enkele uitzonderingen na niet op Zondag worden besteld. De bestelling zou dus tot Maandagmorgen moeten worden uitgesteld. Eene zoodanige ernstige vertraging kan echter niet worden aanvaard. Doch afgescheiden hiervan, zelfs al zoude deze groote vertraging buiten aanmerking worden gelaten, opneming in de eerste bestelling van den Maandagmorgen ware praktisch niet mogelijk. Deze bestelling op Maandag is reeds tot de uiterste grens belast doordat wegens den beperkten dienst op Zondag daarin moeten worden opgenomen het overgroote deel van de stukken, welke des Zaterdags na het tijdstip van afsluiting van de laatste bestelling en des Zondags ten kantore worden ontvangen. Voorts mag hierbij niet uit het oog worden verloren, dat — indien invoering van den maatregel mogelijk ware — als gevolg daarvan eene belangrijke uitbreiding van den Zondagsdienst zoude zijn te verwachten. Het aantal op Zondag aanwezige stukken, waarvan bestelling op dien dag bepaaldelijk door de afzenders wordt verlangd (door gebruik van etiketten »Bestellen op Zondag«),zoude toch ongetwijfeld zeer toenemen. Verzwaring van den dienst der bestelling ware hiervan het gevolg. Eene zoodanige verplaatsing van arbeid ten koste van de Zondagsrust van het personeel moet, naar het oordeel der 19 nog sterker doen gevoelen in me piaaisen, waai tnmwr uon * u^^. vier bestellingen per dag woraen uitgevoeru. IU,W1' vier bestellingen per aag wuiuai uitgcv^u. Op grond van de bovenstaande beschouwingen moet, naar de meening der Commissie, wijziging in de bestellingen der brievenpost met het doel om daardoor desZaterdags namiddags aan een gedeelte van het personeel dienstvrijheid te kunnen verkenen, niet mogelijk worden geacht; b. Pakketpost. Uitgaande van het standpunt, dat het aantal bestellingen van postpakketten thans in den regel niet meer dan twee per dag bedraagt, is de Commissie van oordeel, dat tot beperking van dit onderdeel van den dienst op Zaterdag evenmin zou kunnen worden overgegaan. Te dezer zake moet worden aangeteekend,datbij afschaffing van de laatste bestelbeurt op Zaterdag met betrekking tot de pakketpost nagenoeg dezelfde bezwaren zouden worden ondervonden als hierboven in zake de bestelling bij de brievenpost nader zijn omschreven. Als bijkomende omstandigheden — waardoor de genoemde bezwaren in dit verband in enkele opzichten nog sterker naar voren zullen treden — moet hier bovendien in aanmerking worden genomen, dat des Zondags geene pakketpostbestelling wordt uitgevoerd en dat van onderscheidene pakketten de inhoud van dien aard is, dat eene vertraging in de uitreiking tot Maandag bederf en waardevermindering ten gevolge zoude hebben. Vermits bij eene vervroegde uitvoering van de laatste bestelbeurt — zij het in mindere mate — zich dezelfde moeilijkheden zouden voordoen, oordeelt de Commissie, dat bij den tegenwoordigen omvang van het verkeer op Zaterdag ook in dit opzicht geene bijzondere maatregelen kunnen worden getroffen. Wat de aantallen op Zaterdag in de laatste bestelling op te nemen pakketten betreft, moge worden verwezen naar het hieronder opgenomen overzicht van de in een achttal plaatsen op drie willekeurige Zaterdagen in de laatste bestelling opgenomen 21 OVERZICHT. PAKKETPOST. AANTAL BESTELDE POSTPAKKETTEN. Laatste bestelling. Donderdag Vrijdag I Zaterdag ii, i8en 12, 19 en 13, 20 en 25 Sept 26 Sept. 27 Sept. BLARICUM ■ EINDHOVEN . 21 't 11 ENSCHEDE S9S '45 550 'S-GRAVENHAGE . ' ' ' 172 201 219 GRONINGEN 1073 u43 1178 LEEUWARDEN 85 79 102 MAASTRICHT . 279 3°4 344 ROERMOND . ' 788 774 629 • '39 150 168 " 1 1 3152 3213 uu uovcnsaande cijfers blijkt, dat in de genoemde plaatsen des Donderdags gemiddeld 1051 pakketter, des^VriSsge midded 1071 pakketten en des Zaterdags«Jdddtó^^ pakketten ln de laatste bestelling werden o^men 7 Door de cijfers van dat overzicht wordt mede bevestigd dat de omvang van het verkeer voorshands geen beperkS de dienstuitvoermg op Zaterdag zoude gedogen. ffiS^ nog vermelding dat op het tijdstip, waarop de teilSi toS gehouden,algemeennogtenminste^pakketPS per dag werden uitgevoerd. Nu inmiddels inT^^^ wezen, het aantal bestellingen tot twee is beperkt, zullen de aan tal en m de bedoelde bestellingen opgenomen worlnd'pat ketten naar evenredigheid hooger zijn. Wel is waar wordt Wi den pakketpostdienst sedert de met ingang ^Sfc? SEt tariefsverhooging eJe alemeene ^Z ten^cZ g Waarfen°men'echterwrdtdoordeze*,W^ teruggang van verkeer geen wijziging crebracht in JtZT 22 siaanae cunciubieii, wcikc gcgiunu up uc muvwui aan «j^m gegeven cijfers, aanduidende de verhouding van het aantal op toren. Zaterdag in de laatste bestelling op te nemen pakketten tot het aantal pakketten, dat op andere dagen in die bestelbeurt moet worden opgenomen. 4°. Postdienst ten plattelande. Nopens de regeling van den postdienst ten plattelande — afgescheiden van het hierna, op blz. 47 met betrekking tot den dienst der hulpkantoren aangevoerde — is de Commissie van oordeel, dat het niet mogelijk is om de gelegenheden tot verzending en ontvangst van stukken der brievenpost en van de postpakketten te verminderen. Elke beperking in deze zoude in hooge mate schaden aan de belangen van de plattelandsbewoners. Wat dit onderdeel betreft moet in het bijzonder worden rekening gehouden met de ten plattelande bestaande beperkte dienstuitvoering in verhouding tot die in de centra der bevolking, alsook met de inkrimping van den dienst der bestelling op Zondag. Voorzooveel slechts twee bestellingen per dag worden uitgevoerd moet elke gedachte aan verdere beperking uitgesloten worden geacht. Daar, waar driemaal daags wordt besteld, zal echter evenmin tot beperking kunnen worden overgegaan. Hierdoor toch zouden ernstige grieven geboren worden. Met betrekking tot de laatste bestelling wordt in het bijzonder de aandacht gevestigd op het feit, dat deze in den regel de couranten bevat; hieronder bevinden zich vele exemplaren van uitgaven, welke wegens verschijning minder dan drie malen 's weeks ook zelfs des Zondags niet zouden worden besteld. 23 Spoorwegpostkantoren. ONGETWIJFELD zal eene sluiting van de postkantoren ten 6 ure n.m. en eene vervroegde beëindiging van verschillende dienstonderdeelen ten i ure n.m. als hierboven sub a t/m g (blz. 14) omschreven, de verzending in de middag- en avonduren eenigszins beperken. Aangeteekende stukken, postwissels en postpakketten zullen minder talrijk zijn. Als gevolg van de doorvoering van den vrijen Zaterdagmiddag in het particuliere bedrijfsleven is eene geleidelijke vermindering van het aantal te verwerken gewone stukken te verwachten. Blijkens gedurende een tijdvak van drie weken op Donderdag, Vrijdag en Zaterdag gehouden aanteekeningen varr de na 1 uur n.m. verzonden stukken en pakketten is de omvang van den dienst der verzending op Zaterdag thans reeds belangrijk minder dan op de twee voorafgaande dagen der week. De verkregen uitkomsten zijn opgenomen in de volgende overzichten. 24 A. OVERZICHT. AANTAL VERZONDEN STUKKEN NA I UUR N.M. BRIEVENPOST. Brieven en briefkaarten Drukwerken Nieuwsbladen na i uur n.m. na i uur n.m. na i uur n.m. Donderdag Vrijdag Zaterdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Donderdag Vrijdag Zaterdag ii, 18 en 12, 19 en 13, 20 en 11, 18 en 12, 19 en 13, 20 en n, 18 en 12, 19 en 13, 20 en 25 Sept. 26 Sept. 27 Sept. 25 Sept. 26 Sept. 27 Sept. 25 Sept. 26 Sept. 27 Sept. BLARICUM. ... 592 668 454 ">i '36 m 42 54 29 EINDHOVEN . . . 14114 16262 9640 3799 1 "944 35^2 11160 11356 10240 ENSCHEDE. . . . 14630 17023 8839 2331 3394 2565 36535 ^55 l648 'S-GRAVENHAGE . 203620 207226 139749 91306 116922 85243 184167 230006 103445 GRONINGEN . . . 50434 45887 33138 29867 42819 29820 69621 105418 55953 LEEUWARDEN . . 22216 23886 18637 10443 "637 12345 32796 123911 33345 MAASTRICHT. . . 21196 23431 12370 8433 14115 3922 22915 70609 16835 ROERMOND . . . 5718 7780 2139 7604 26539 895 685 24815 228 332520 342163 224966 153884 227506 138483 357921 579224 221723 Ui ■r, n> & o W-WQ wq 1 Spoorwegpostkantoren. B. OVERZICHT. AANTAL TER VERZENDING AANGEBODEN PAKKETTEN NA i UUR N.M. PAKKETPOST. Donderdag Vrijdag Zaterdag ii, 18 en 12, 19 en 13, 20 en 25 Sept. 26 Sept. 27 Sept. BLARICUM 25 35 21 EINDHOVEN 1037 1207 458 ENSCHEDE 796 793 491 'S-GRAVENHAGE 5447 5656 4825 GRONINGEN 3036 3676 2643 LEEUWARDEN 1446 2061 942 MAASTRICHT 939 139° 864 ROERMOND 448 499 467 I3I74 I53Ï7 I07" Bedroeg het aantal verzonden brieven en briefkaarten na 1 uur n.m. op de genoemde acht kantoren des Donderdags gemiddeld 110840 (37%), des Vrijdags steeg dit aantal tot 114054 (38%), om des Zaterdags terug te vallen tot 74989 (25%). Voor de drukwerken luiden deze getallen respectievelijk 51295 (29.6%), 75835 (43.8%) en 46161 (26.6%) en voor de nieuwsbladen respectievelijk 119307 (30.9%), 193075 (50%) en 73908 (19.1%). Opmerking verdient, dat de vermeerderingop de Vrijdagen in vergelijking tot het verkeer op de Donderdagen ongeveer even groot is als de vermindering op Zaterdagen. De bovengenoemde cijfers zijn hiernevens grafisch voorgesteld. Hetzelfde verschijnsel, dat men bij de verzending van stukken der brievenpost waarneemt, ziet men ook bij de verzending van postpakketten. Des Donderdags na 1 uur n.m. werden op die acht kantoren gemiddeld verzonden 4391 pakketten; des Vrijdags steeg dit aantal tot 5106, om des Zaterdags terug te vallen tot 3570. Een en ander is in onderstaand schema in beeld gebracht. 26 postkantoren. Het ligt in den aard der zaak, dat in de brievenmalen, welke des Zaterdags in de middaguren worden ontvangen geen vermindering valt waar te nemen. Daarentegen zal bij den dienst op de late avond- en de nachttreinen de invloed worden ondervonden van de hooger bedoelde verkeersinkrimping. Nochtans zal naar de meening van de Commissie voorshands op Zaterdag geen sprake kunnen zijn van eene beperking van het aantal verkeersgelegenheden. Het algemeen belang eischt, dat de stukken, welke des Zaterdags in den voormiddag worden ter post bezorgd, zooveel mogelijk nog dienzelfden dag hunne bestemming bereiken. In het bijzonder ook wat het internationaal verkeer betreft, is de Commissie van gevoelen, dat geene maatregelen mogen worden genomen, welke zouden strekken ten nadeele van eene goede gemeenschap. In welke mate de arbeid bij den dienst der spoorwegpostkantoren eene inkrimping ondergaat, welke van zoodanigen invloed zoude zijn, dat het mogelijk ware dientenge- 27 Spoorwegpostkantoren. volge aan een gedeelte van het betrokken personeel des Zaterdags meer vrijheid van dienst te verkenen dan op andere dagen, zal slechts kunnen blijken door de praktijk. Eerst wanneer de algemeene dienstbeperking op Zaterdag gedurende eenigen tijd toepassing zou hebben gevonden en bovendien de nieuwe bepalingen der Arbeidswet haren invloed op het verkeer zullen doen gelden, ware te beoordeelen welke bijzondere maatregelen voor het onderhavige onderdeel van den dienst zouden kunnen worden getroffen. 28 DE Commissie is van oordeel, dat met het oog op het alge- Telegraafmeen belang, in de uren van openstelling van de telegraaf- en en telefoon telefoonkantoren des Zaterdags, geen beperking kan worden kantoren, aangebracht, zoodat — zulks in afwijking van hetgeen met betrekking tot de openstelling der postkantoren hiervoren kon worden vastgesteld — volgens hare meening het verleenen van dienstvrijheid op Zaterdagmiddag langs dezen weg niet zou kunnen wórden bevorderd. Voor eene beoordeeling van de vraag, of op andere wijze het beoogde doel — zij het in beperkte mate — ware te bereiken, heeft de Commissie nopens de verschillende onderdeden van de beide dienstvakken het advies ingewonnen van een ioo-tal directeuren der meest belangrijke kantoren. Van deze directeuren zijn voorts vier tellingen verkregen, waarvan twee in de maand Augustus en twee in de maand September werden gehouden. Deze statistische gegevens waren noodig om een overzicht te hebben van het verkeer op Zaterdag, van uur tot uur tusschen i uur en 10 uur n.m. ter vergelijking met het verkeer op de overeenkomstige uren van andere dagen der week, waarop een normaal verkeer kon worden geacht aanwezig te zijn. Uit beschouwing van de verkregen statistieken moet als algemeene gevolgtrekking naar voren worden gebracht, dat de verhouding van het verkeer na i uur 's middags op Zaterdag tot dat op andere dagen der week op de verschillende kantoren en in de verschillende uren van den dag voor den telegraafen voor den telefoondienst zéér uiteenloopt. Van een gelijkmatigen teruggang van dat verkeer op den Zaterdagmiddag kan stellig niet worden gesproken. Moge al bij den telegraafdienst weinig of geen teruggang van verkeer worden waargenomen, bij den telefoondienst daarentegen treedt in vele gevallen eene aanzienlijke verkeersvermindering aan het licht. Tot toelichting van het bovenstaande moge worden gewezen op de hieronder opgenomen vergelijkende cijfers van een normaal drukken Donderdag en een normaal drukken 29 Telegraafen telefoonkantoren. Zaterdag in de maand September en naar het hiernevens ingevoegde grafische overzicht van die verkeerscijfers. VERGELIJKENDE CIJFERS BETREFFENDE HET TELEGRAAF- EN TELEFOONVERKEER OP DONDERDAG EN ZATERDAG, NA i UUR N M IN DE MAAND SEPTEMBER 1919. Telegrammen. Interlocale gesprekken. Locale gesprekken. Uren. ~ " T~~ 1— — .— Donder- Zater- Donder- Zater- Donder- Zaterdag- dag. dag. I dag. dag. dag. 1- 2' • • • 5444 S703 4416 3755 I35I3 9666~ 2- 3 • • • • S801 5872 6172 3798 16709 9910 3 4- • • • 5725 575i 5855 2449 16506 8120 4~|- • • • S446 4976 5083 1633 15084 7547 5~6- ■ ■ ■ 5294 4205 3927 1788 12790 7041 6-7 • • * • 5898 4723 4679 3432 11294 6238 7~8* • • • S282 4416 3883 2889 9185 6305 8- 9 • • • • 2487 2152 2545 1633 6029 4382 9- io • . . I305 1337 374 254 3I9p 2I44 Totaal 42682 39135 36934 21631 104300 ëTisT Wegens het groote verschil, dat zich terzake bij den telegraaf- en den telefoondienst voordoet, is, ten behoeve van eene goede beoordeeling van deze aangelegenheid, bij de navolgende beschouwingen eene splitsing gemaakt voor zooveel de toestanden bij elk van deze dienstvakken betreft. A. TELEGRAFIE. i°. Openstelling der kantoren. Aan inkrimping van den diensttijd der kantoren met dagen nachtdienst en met volledigen dagdienst kan, alleen reeds op grond van internationale verplichtingen, niet worden gedacht. Indien tijdens de buitengewone omstandigheden de diensttijd van de kantoren met volledigen dagdienst, feitelijk in strijd met het Internationaal Telegraafreglement, moest worden ingekrompen, dan is dit geschied, omdat er een noodtoestand aanwezig was, maar dit mag en kan, naar het oordeel der Com missie, geen reden zijn om, ten behoeve van het verleenen van dienstvrijheid aan het personeel op Zaterdadmiddag, gelijke maatregelen te treffen. 30 OVERZICHT van het telegraaf-en telefoonverkeer op een normaal drukken DONDERDAG en op een normaal drukken ZATERDAG in de maand September 1919 na 1 uur Dondehity J J trdtri. f«lefht/n> . locaie Mefe ToaJm; 1&20. Telegraafen telefoonkantoren. ( ] r t c i e d d. V] st telefoon) des Zaterdags na i uur bestaat bij de leden van de Commissie verschil van gevoelen. De voorstanders van stopzetten van dezen dienst achten de openstelling een gerief voor het publiek, dat des Zaterdags zonder overwegend bezwaar zou kunnen worden gemist. Immers zoudegelegenheidtottelegrafeerenblijvenbestaanjhetmindere gerief zou slechts tengevolge hebben, dat niet ^^noodige telegrammen (gelukwenschen en dergelijke) eerder achterwege zouden blijven. Gemeend wordt, dat deze dienst althans zou kunnen worden gestaakt in die plaatsen, waar afzonderlijk personeel voor de betrekkelijke werkzaamheden is aangewezen De overige leden der Commissie zijn echter van oordeel, dat opheffing van dezen dienst op Zaterdagmiddag alléén niet logisch ware. Veel meer nog dan op Zaterdagmiddag wordt de behoefte aan rust gevoeld op Zondag en des nachts. Stopzetting 3p Zaterdagmiddag zou op dien grond moeten samengaan met gelijken maatregel op Zon- en feestdagen en des nachts In de provincie is het gebruik, dat van den telegram-teleoondienst wordt gemaakt, betrekkelijk gering. Immers uit de gehouden statistieken blijkt, dat op twintig Ier meest belangrijke kantoren (Amsterdam, 'sGravenhage en botterdam uitgezonderd) des Zaterdags tusschen i en 10 uur L.m. m totaal slechts 336 telegrammen door dezen dienst werden •ehandeld. Te Amsterdam, 's Gravenhage en Rotterdam wordt ie omvang van dit verkeer aangeduid door de getallen - ïqq 31 en 265 De verkeersvermindering bij dezen dienst bedraagt •' voor Amsterdam . . • 36 % „ 's Gravenhage . . -36% „ Rotterdam. . . .46% 1 voor de overige kantoren gemiddeld: 13 %. In de drie grootste steden van het land, waar de bedoelde lenstbeperking voornamelijk van invloed zou kunnen zijn op ï belangen van het personeel in verband met den beoogden -ïjen Zaterdagmiddag, zoude niet kunnen worden gedacht aan opzetting van dien dienst, omdat daardoor te zéér aWm^n. 36 belangen worden getroffen. Voorts berust de inrichting van Telegraaf- „r—„ belangen woraen geuuncn. vuuhj u^iuai. ^ — o kustwacht- en stormwaarschuwingsdienst, de dienst der zee- en telefoon tijdingen, de bergingsdienst e.d. geheel op het in werking blijven kantoren, van den telegram-telefoondienst. Deze verrichtingen moeten des Zondags en des nachts zonder stoornis worden gehandhaafd, zoodat, indien de beperking op Zaterdag gepaard zoude gaan met gelijke beperking op Zondag en 'snachts, uit dit oogpunt stopzetting van den telegram-telefoondienst niet zou kunnen worden aanvaard. Wat de belangen van het publiek bij dezen dienst in de groote steden betreft, moet bovendien rekening worden gehouden met eventueele beperkte Openstelling op Zaterdagmiddag van de bijkantoren, terwijl in het bijzonder, voorzooveel het platteland bij dezen dienst is betrokken, de aandacht verdient, dat niet redelijk kan worden geacht om aan de aangeslotenen bij den telefoondienst, die op verwijderden afstand van het telegraafkantoor wonen, de gelegenheid te ontnemen om hunne telegrammen per telefoon aan te bieden of per telefoon te doen afleveren. In vele gevallen zouden dientengevolge zeer groote afstanden te voet of met eenig middel van vervoer moeten worden afgelegd en, wat de te ontvangen telegrammen betreft, dikwijls hooge bodeloonen zijn te betalen. Bovendien schijnt het maken van een onderscheid tusschen plaatsen, waar afzonderlij k personeel voor de betrekkelijke werkzaamheden is aangewezen en andere plaatsen, waar dit laatste niet het geval is, moeilijk verdedigbaar tegenover de bewoners van die verschillende plaatsen. Ten slotte zoude stopzetten van dit dienstonderdeel leiden tot verzwaring van den dienst der bestelling, vermits de telegrammen alsdan ten huize van de geadresseerden moeten worden bezorgd. Naar het algemeen oordeel der Commissie zoude deze dienst evenwel met eene kleinere bezetting kunnen worden uitgevoerd, als rechtstreeksch gevolg van de vermindering van het verkeer, waaromtrentgegevenszijnopgenomenopblz, 36 van dit Verslag. 37 B. TELEFONIE. Telegraaf- i}. iiiLiiii vyiiii^. -—-» i°. Openstelling der kantoren. en telefoon Betreffende de openstelling van de kantoren voor den dienst kantoren, der telefonie is de Commissie van oordeel, dat terzake in het algemeen hetzelfde geldt als hiervoren (blz. 30) met betrekking tot den dienst der telegrafie is aangevoerd. Ook voor dezen dienst wordt inkrimping van de openstelling der kantoren op den Zaterdag niet wenschelijk geacht. 20. Personeelsbezetting aan de centraalfiosten, enz. In tegenstelling met hetgeen op de blz. 29—32 van dit verslag inzake de verkeersverhoudingen bij den telegraafdienst wordt opgemerkt, zal bij den dienst der telefonie in de meeste plaatsen, tengevolge van het geringe verkeer, op Zaterdagmiddag in niet onbelangrijke mate dienstvrijheid aan het betrokken personeel kunnen worden toegekend. Bij het locale en interlocale telefoonverkeer wordt des Zaterdagsmiddags inderdaad in vele gevallen een aanzienlijke teruggang van het verkeer waargenomen. Bij eene beschouwing van de terzake gehouden statistieken over twee Donderdagen en twee Zaterdagen in de maanden Augustus en September treedt aan het licht, dat de kantoren naar de grootte van de vermindering van het telefoonverkeer kunnen worden ondergebracht in de onderstaande groepen, waarbij de kantoren Amsterdam, Rotterdam en 's Gravenhage voorloopig buiten beschouwing zijn gelaten. a. De kantoren in handels- en industrie-centra; b. de kantoren in de provinciale centra; c. de kantoren in luxe- en universiteitssteden; d. de overige kantoren, in kleine en plattelandsgemeenten. De vermindering op de kantoren sub a is het grootst, die sub b iets geringer, die sub c nihil of gering, terwijl de kantoren sub d een zeer verschillend beeld geven, geheel afhankelijk van plaatselijke en toevallige omstandigheden. Ter verkrijging van een goed overzicht zijn de locale en de interlocale telefoondienst afzonderlijk te beschouwen. 39 dat het Internationale Telefoonverkeer tot nog toe zich alleen bepaalt tot België, Duitschland en Frankrijk, met welke landen het verkeer onder den invloed van den oorlog nog gering is. Statistische gegevens, bruikbaar voor het onderwerpelijke doel, namelijk om aan de hand daarvan te overwegen, of tot eventueele personeelsvermindering op Zaterdagmiddag zou kunnen worden overgegaan, kunnen niet worden samengesteld, zoolang het Internationale verkeer niet normaal is. Het laat zich aanzien, dat ook in normale tijden op personeelsvermindering op Zaterdagmiddag in verband met het Internationale verkeer niet kan worden gerekend, ook omdat dit verkeer, vergeleken met het belangrijke Interlocale verkeer, gering genoemd mag worden. Uit bovenstaande statistische beschouwingen moge al de gevolgtrekking worden gemaakt, dat de personeelssterkte des Zaterdagsmiddags voor den telefoondienst belangrijk minder kan zijn dan op andere dagen, hieruit kan nochtans niet worden opgemaakt, dat de personeelssterkte, benoodigd voor de uitvoering van den dienst op werkdagen na i uur, op alle kantoren des Zaterdags met een derde kan worden verminderd. Het is niet mogelijk ter zake een algemeenen regel te stellen, omdat er een groot aantal kantoren is, waar de verkeersafname belangrijk hooger of lager is dan het gemiddelde. Weliswaar zal met het oog op de vermindering van het verkeer op onderscheidene kantoren tot toepassing van de bovengenoemde inkrimping van de bezetting kunnen worden overgegaan, doch op enkele kantoren zal noemenswaardige beperking van het voor de dienstuitvoering noodige personeel niet mogelijk blijken. Zal derhalve op de in de eerste plaats bedoelde kantoren aan het telefoonpersoneel op den aangegeven grond één vrije Zaterdagmiddag in de drie weken kunnen worden toegestaan, op de in de tweede plaats bedoelde kantoren zal dit niet anders mogelijk zijn dan door toepassing van het op de blz. 49—51 van dit Verslag nader omschreven stelsel van afzonderlijke werkverdeeling voor den dienst op Zaterdag. Telegraafen telefoonkantoren. 43 Telegraafen telefoonkantoren. 3°. Administratieve werkzaamheden. Met betrekking tot de administratieve werkzaamheden verbonden aan de uitvoering van den telefoondienst is geheel van toepassing hetgeen terzake op blz. 33 van dit Verslag nopens de overeenkomstige dienstverrichtingen betreffende den dienst der telegrafie als oordeel der Commissie is uiteengezet. Kortheidshalve moge hier naar de vorenbedoelde beschouwingen worden verwezen. Slechts zij hieraan, wat den telefoondienst betreft, toegevoegd, dat de invordering van gelden op quitantiën, model Tfn. Nr. 25, (verschuldigde bedragen wegens telefoongesprekken enz.) des Zaterdags op gelijke wijze zou kunnen worden beperkt als de uitvoering van den quitantiedienst op de postkantoren (omschreven op blz. 16 van dit Verslag) en dat de gelegenheid tot voldoening van de evengenoemde quitantiën ten kantore des Zaterdags zonder overwegend bezwaar ten 1 ure n.m. zou kunnen worden gesloten. 44 OP de blz. I3t/m44van dit Verslag is de meening der Commissie omschreven nopens de maatregelen welke in het belang van de aan het personeel zoo mogelijk te verleenendienstvrijheid op Zaterdagmiddag zouden kunnen worden getroffen: ten eerste: op de postkantoren, en ten tweede: op de telegraaf- en telefoonkantoren. Voor zooveel de kantoren betreft, waar de diensten onder één beheer zijn samengebracht, is de Commissie van oordeel, dat op die kantoren voor elk der drie onderdeden van het Staatsbedrijf van toepassing kan worden geacht hetgeen met betrekking tot de uitvoering van elk dienstvak voor de zg. enkelvoudige kantoren is aangevoerd. Vereenigde kantoren. 45 Bijkantoren. : i i 1 i "\ I GELET mede op het oordeel van de directeuren, wier advies terzake is ingewonnen, geeft de Commissie als hare meening te kennen, dat bij de uitvoering van den dienst op de bijkantoren moet worden rekening gehouden met de dienstbeperkingen welke voor de hoofdkantoren zullen worden toegepast. De voor de hoofdkantoren aangegeven beperkingen zouden mitsdien mede moeten gelden voor de bijkantoren. Na i uur n m zoude voor den postdienst derhalve de beperkte openstelling kunnen geldenzooalsdezeopbladzijdei3/i4isomscheven.Voorts schijnt geen overwegend bezwaar aanwezig te zijn, om de bijkantoren des Zaterdags voor alle diensten niet later open te stellen dan tot 4 uur n.m. Slechts indien dit om bijzondere redenen noodzakelijk ware zou van sommige daartoe in aanmerking komende bijkantoren niettemin ook na 4 uur nm. gebruik kunnen worden gemaakt voor de aflevering van telegrammen. Voorts zouden op de bovenbedoelde algemeene regelen enkele uitzonderingen worden vereischt voor die bijkantoren waarvan een latere openstelling wegens hun bijzonder karakter in verband met eigenaardige plaatselijke omstandigheden wenschelijk ware. Tot toelichting moge in dit verband worden gewezen op de bijkantoren te Aerdenhout, Blerick, Noordwijk aan Zee en dergelijke, waarvoor slechts van toepassing zouden sijn te verklaren de beperkingen, welke in het algemeen met Detrekking tot de vereenigde post-, telegraaf- en telefoonkan:oren worden in overweging gegeven. Bij invoering van dehiervoren in overweging gegeven maat■egelen zal de personeelsbezetting der bijkantoren op den Zaterlagmiddag onder normale dienstomstandigheden noemensvaard kunnen worden ingekrompen. Hetaldus vrijkomendeperoneel zal kunnen medewerken om althans binnenzekeregrenzen iet verkenen van dienstvrijheid aan een gedeelte vanhetpersoleel ten hoofdkantore mogelijk te maken. Uiteraard zouden de ldus ter beschikking komende krachten in de eerste plaats zooeel mogelijk moeten worden aangewend in het belang van het ersoneel, belast mettoesteldienst, enz. op de telegraafkantoren 46 AANDACHTIGE beschouwing van den dienstop de hulpkantoren voor de drie onderdeden van het bedrijf heeft de Commissie overtuigd, dat—indien op Zaterdagmiddag tot beperking van eenig dienstonderdeel voor de hoofdkantoren wordt overgegaan — gelijke beperking zoude moeten gelden voor de hulpkantoren. Hoewel deze beperking op zich zelve op de meeste hulpkantoren op de betrekkelijke middagen niet tot vrijheid van dienst voor de kantoorhouders zou kunnen leiden, wordt gemeend, dat deze maatregel moet worden aanvaard als rechtstreeksch gevolg van de voor de hoofdkantoren in te voeren dienstbeperking. In de gevallen, waarin meer dan één ambtenaar met de uitvoering van den dienst ten hulpkantore is belast (deze gevallen zijn echter weinig talrijk) zou de maatregel ten gevolge kunnen hebben, dat de kantoorhouders en de hun ter assistentie toegevoegde werkkracht eenmaal in de twee weken in het genot zouden kunnen worden gesteld van een vrijen Zaterdagmiddag. Wat den dienst der bestelling (postdienst) betreft, is overigens van toepassing hetgeen op bladz. 23 van dit Verslag met betrekking tot den Postdienst ten plattelande is aangevoerd. Hulpkantoren. 47 Met het oog op den naar verhouding zeer beperkten kring, binnen welken dienstvrijheid op Zaterdag zou kunnen worden verleend en wegens de omstandigheid, dat de bedoelde voordeden — bij het tegenwoordige verkeer — door verschillende rangen van het personeel niet of nagenoeg niet zouden kunnen worden verkregen, is alsnog door de Commissie overwogen, of, en zoo ja in hoever, beperking van het verkeer op den Zaterdagmiddag ware te bereiken door invoering van bijzondere tarieven. Wat den postdienst betreft wordt toepassing van het denkbeeld om redenen van praktischen aard niet uitvoerbaar geacht; te dezer zake gelden dezelfde bezwaren als met betrekking tot de toepassing van een afzonderlijk tarief voor Zondagen. Wat den telegraaf- en den telefoondienst betreft acht de Commissie toepassing van een verhoogd tarief ter beperking van niet dringend noodzakelijk verkeer uitvoerbaar, hoewel erkend wordt, dat de maatregel voor het minder bemiddelde publiek niet zonder bezwaar is. Tot uitvoering zoude echter uiteraard alleen dan kunnen worden overgegaan, indien voor den Zondag dienovereenkomstig zou worden besloten. Mochten derhalve in het belang van de Zondagsrust van het personeel bijzondere Zondagstarieven bij telegrafie en telefonie, b.v. 100 % hooger dan het normale tarief, worden ingevoerd, dan zoude naar het oordeel der Commissie kunnen worden overwogen om gelijken maatregel toe te passen voor het verkeer op den Zaterdag, te rekenen van i uur n.m. Afgescheiden van het bovenstaande is de Commissie van oordeel, dat, voor zooveel uit de vermelde dienstbeperkingen niet rechtstreeks de mogelijkheid voortspruit om aan het kantoorpersoneel het genot van ten minste een vrijen Zaterdagmiddag in de drie weken te verzekeren, dit doel voor de kantoorambtenaren in vele gevallen ware te bereiken door een stelsel van bijzondere werkverdeelingen. Op de kantoren van de drie diensten, waar ten minste een zeker aantal ambtenaren Beschouwingen van algemeenen aard. 49 NAhet bovenstaande rust op deCommissie nog de opdracht, om eventueel de kosten op te geven, welke aan de door haar voorgestelde maatregelen zullen zijn verbonden. Te dezer zake is het der Commissie aangenaam te kunnen verklaren, dat indien de maatregelen, welke door haar ter overweging worden aanbevolen, worden toegepast, daaraan voor het Staatsbedrijf geen kosten zouden zijn verbonden. Kosten zouden slechts voortvloeien uit het stelsel van vervanging, welk stelsel echter — zooals bovenvermeld — naar het, oordeel der Commissie niet kan worden aanvaard. Opgaaf van kosten. 53 ,_yiTdebeschouwingen)hiervorenbij de verschillende onderdeden neergeschreven, moge blijken, dat de Commissie bij het Tn ditV ,Van ^ ?,°rdeeI n°penS de Verscheidene punten in dit Verslag vermeld - zooveel het haar eenigszins mogeliik was j~ rekening heeft gehouden met den tegenw1,ordigeSd van het verkeer. Voor zooveel daartoe aaitólingS^ voor het doel bijzondere statistieken moeten worden geiden waarvan de verkregen resultaten in het Verslag werdfn opgei ZooaJs op blz. 8 reeds werd naar voren gebracht, zullen zoodra het beginsel van den «vrijen Zaterdagmiddag*' n hS TrdS lGVen VGrder Za?Zijn doo^drongen naar n oordeel der Commissie ongetwijfeld maatregelen van verdere ooi b?lkUnnCn W°rden g?0men dan die' -elke met het oog op de belangen van het publiek reeds thans mogelijk worden °S dT ^ m°ge mitsdien het vertrouwen worden u tgesproken dat door eene eenvoudige herhaling, van tijd to" ty d, van statistische opnamen zooals deze op de vorigXlld- ofdSzS onderzocht of - en zoo ja in hoeverre - het tijdstip daar is waarop in grootere mate dan voor het tegenwoordige tot in- ent^^ en telefoondienst kan worden overgegaan oriifonnw6^^ SSFcK? ExcdIentle dank te betuigen voor de instelling van die Commissie en voor het vertrouwen, dat blijkens de gegeven opdracht in hen werd gesteld. 's Gravenhage, 22 Maart 1020 W.D.NOLTING, Voorzitter. SASSEN vaSssel. IcSr KAKEBEEN. c A DE vIat B. NIEWOLD. WATERB^" JOH. PADDING. DHON-T F. PERDOK Hzn. t. S. v. GELDER. 54 BIJLAGE. Denemarken. Duitschland. Frankrijk. GrootBritannië & Ierland. Denemarken, Duitschland, Frankrijk : Dienst des Zaterdags als op andere werkdagen. Groot-Britannië & Ierland: De vrije Zaterdagmiddag wordt genoten door het meerendeel van het administratief en technisch personeel bij het Hoofdbestuur en in zekere mate door de telefonisten en andere personeelsgroepen. Het is tot nu toe niet uitvoerbaar gebleken den vrijen Zaterdagmiddag algemeen in te voeren. De uren van openstelling der postkantoren op Zaterdag zijn in het algemeen dezelfde als die op andere werkdagen. Een gedeelte van het bestellend personeel geniet wekelijks een halven vrijen dag, daar het gebruik is om, in overleg met het plaatselijk bestuur, de bestellingen en buslichtingen gedeeltelijk niet te doen plaats vinden op den dag der week, waarop ter plaatse de winkels enz. vroegtijdig sluiten. Op dien dag — bijna nooit Zaterdag — sluiten de hulppostinrichtingen, welke tegen stuksgewijze vergoeding door winkeliers worden beheerd, gewoonlijk ten i ure n.m. Onlangs is, in verband met de wederinrichting van den postdienst volgens normale omstandigheden, door het personeel het verlangen te kennen gegeven om te geraken tot vermindering van diensturen in het algemeen, daarin begrepen, als regel, dienstvrijheid op één namiddag in de week; voor het tegenwoordige kan echter nog niet worden gezegd of, en zoo ja in hoeverre het mogelijk zal zijn de bestaande gunstige regelingen in dit opzicht uit te breiden. Voorzooveel de vrije Zaterdagmiddag is toegestaan aan het administratief personeel, sluit dit eene vermindering in van het totaal-aantal diensturen, dat strikt genomen moet worden gevorderd ; deze vrije middag moet echter uitsluitend worden beschouwd als een gunst en als afhankelijk van de eischen van den dienst. Overwerk wordt niet betaald voor werkzaamheden 56 BIJLAGE. Zwitserland. I 1 ( ( 1 1 I I k h De bepalingen der wet zijn op laatstgenoemd personeel niet van toepassing. Tot dit personeel behooren de ambtenaren en de werklieden van het hoofdbestuur, van de directiën der arrondissementen en van de telefoonkantoren der ie en 2e klasse, welke niet werkzaam zijn bij den dienst der exploitatie. Voor beide personeelsgroepen geldt de 8-urige arbeidsdag; alleen het administratieve personeel is, sedert 1919, in het genot gesteld van den vrijen Zaterdagmiddag, zonder compensatie. Bij den dienst der exploitatie bestaat des Zaterdagmiddags geen beperking van de arbeidstijden. Vermits op de meest belangrijke Zwitsersche telefoonkantoren sedert eenigen tijd — tengevolge van de sluiting op Zaterdagmiddag van talrijke nijverheidsondernemingen en handelshuizen — een noemenswaardige vermindering van het telefoonverkeer wordt waargenomen, kunnen de betrokken kantoren, op verzoek, aan een gedeelte van het personeel op Zaterdagmiddag verlof verkenen op rekening van de per jaar vastgestelde verlofdagen. Het onlangs ingevoerde beginsel van de arbeidsweek van *8 uur geeft de bevoegdheid om de arbeidsuren te verdeden naargelang van de omstandigheden en geeft vrijheid om af te ivijken van den 8-urigen arbeidsdag. B.v. de werklieden bij den elefoondienst, welke in het genot zijn van de arbeidsweek van j£ uur, verrichten 9 uur arbeid per dag in den zomer (April— september); en 8 uur in den winter (October—Maart). Indien k verkeersvermindering op Zaterdag aanhoudt zou de hier)edoelde vrijheid van handelen de mogelijkheid bieden om aan iet exploitatiepersoneel achtereenvolgens en om beurten den Tijen Zaterdagmiddag te verkenen als deel van het bij de wet rastgestelde jaarlijksche verlof. Wat de openstelling van de kantoren en loketten voor het •ubhek betreft, is geene beperking overwogen noch voorgesteld iet eigenaardige karakter van de openbare vervoer- en vereersmiddelen in het algemeen en der telegrafie en telefonie in et bijzonder — afwiikend in dit nnzirhf a;^^ a~- 58