ALGËMEENE AANSCHRIJVINGEN, BETREFFEND! DE ONDERWIJZER^ OPLEIDING?!












^4?
//zrC rr
ALGËMEENE AANSCHRIJVINGEN BETREFFENDE DE ONDERWIJZERSOPLEIDING.
n/rnii _ V\ V/
GEDRUKT TER ALGËMEENE LANDSÖkUKBÉR$,
's GRAVENHAGE MCMX^ij






Afdeeling O. 's Gravenhage, 13 Mei 1881. Opleiding II.
Nr 1669. Geldelijk beheer.
Personeel. Kweekelingen.
Toen enz.
Dientengevolge enz.
Korten enz. ** Als enz. Ten enz. De enz.
De enz. Ik vertrouw, dat door U het noodige zal worden verrigt om te bevorderen, dat al de vergaderingen, in het Algemeen Reglement bedoeld, zoo mogelijk gehouden worden in het locaal, waar de lessen worden gegeven. Kan dit, om bijzondere redenen, niet geschieden, dan zullen, bij de indiening der declaratifin voor locaalhuur, mij die redenen behooren te worden gemeld.
Bij gelegenheid van bovenbedoelde uitbreiding der normaallessen werd voorloopig bepaald, dat de onderwijzers in den regel eene belooning zouden genieten van enz. en bovendien; voor zooveel noodig, vergoeding wegens reis- en verblijfkosten ontvangen zouden. Aan enz.
Ik enz.
Als enz. In plaats hiervan zullen voortaan, wegens de uitgaven, ten behoeve der Rijksnormaallessen te doen, door tusschenkomst van de districts-schoolopzieners, op de gewone wijze, declaratien, opgemaakt overeenkomstig het mede hiernevens gevoegde model, aan mijn departement in te zenden zijn.
Belooningen enz.
De kweekelingen die, van heden af, tot de normaallessen of voorbereidende klassen worden toegelaten, behooren zelf de uitgaven voor het aanschaffen van leermiddelen te bestrijden. Van Rijkswege zullen daarvoor geen fondsen meer beschikbaar gesteld worden.
3



Opleiding II. Rijkstoelagen ten bedrage van f 50 en daarboven zullen bij Geldelijk beheer, beschikking van mijn departement aan iederen kweekeling, die Personeel. daarvoor in aanmerking behoort te komen, worden verleend. Kweekelingen. ^ enz
Uit enz.
Naar enz. ' \«|
Gelief enz.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Six.
Aan
de districts-schoolopzieners.
De in het tiende lid dezer aanschrijving bedoelde modeldeclaratie is de volgende:
4



MODEL.
Declaratie van den ondergeteekende (1)
te (2) wegens het onderstaande
(geleverd of verrigt) ten behoeve der Rijksnormaallessen te
(3) ■ ?*f
1881
(4) (5)
f
De ondergeteekende verklaart deze declaratie te zijn deugdelijk en onvergolden tot een bedrag van (in schrijfletters).
(6) 188 i
(handteekening)
De ondergeteekende, Directeur der Rijksnormaallessen te , verklaart, dat het in deze declaratie vermelde is geschied op zijnen last en keurt derhalve deze declaratie goed tot een bedrag van (in schrijfletters).
(7) 188.
(handteekening)
De ondergeteekende, Schoolopziener in het district , verklaart, dat het in deze declaratie vermelde met zijne voorkennis heeft plaats gehad en keurt derhalve deze declaratie goed tot een bedrag van (in schrijfletters).
(8) ..: 188
(handteekening)
(1) Invullen: Naam en voornamen.
(2) „ Woon- of verblijfplaats.
(3) „ Plaats der normaallessen.
(4) „ Dagteekening van de levering of het verrigte.
(5) „ Omschrijving van de leveringen of het verrigte, met
vermelding van het aantal der geleverde hoeveelheden en den prijs per eenheid daarvan. Bij verrigten arbeid: het aantal uren, dagen enz. en het loon per uur, dag enz. (6) (7) (8) „ Verblijfplaats er» dagteekening.



Opleiding I. Afdeeling O. 's Gravenhage, 4 Julij 1881.
Kweekelingen. Nr. 2369.
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
Gelet op art. 24 der Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. n°. 105);
Gezien het rapport van de Vergadering der Inspecteurs voor het Geneeskundig Staatstoezigt, dd. 26 junij 1881, n°. 43;
Overwegende, dat het wenschelijk is eenige algemeene voorschriften te geven voor de keuring van candidaten, die tot de Rijkskweekscholen wenschen te worden toegelaten;
Heeft goedgevonden te bepalen als volgt:
Artikel 1.
Het geneeskundig onderzoek van hen, die tot eene Rijkskweekschool wenschen te worden toegelaten, bedoeld in art. 24 van de Regelen voor de Kweekscholen, vastgesteld bij Koninklijk Besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. n°. 105), wordt bij elke kweekschool verrigt door een of meer geneeskundigen, door den Directeur daartoe uitgenoodigd.
Artikel 2.
De volgende ziekten of gebreken maken den candidaat tot toelating ongeschikt: 1°. Chronische huidziekten; 2°. Klierziekte in belangrijken graad; 3°. Chronische ziekten van de ademhalingswerktuigen; 4°. Venerische ziekten;
5°. Gebreken van den mond, de tong en de keel, die het spreken bemoeijelijken en in het algemeen de vervulling der taak van onderwijzer zouden beletten:
6°. Hardhoorendheid;
7°. Ziekten der oogen, die, ondanks het gebruik van kunstmiddelen, een starenden invloed kunnen uitoefenen op het onderwijs.
Artikel 3.
Behalve in de gevallen, bij het vorig artikel bedoeld, zijn de geneeskundigen verpligt den candidaat af te keuren ter zake van andere ziekten of gebreken, die hem naar hun oordeel
6



ongeschikt maken voor het beroep van onderwijzer. Hun met Opleiding i. redenen omkleed besluit wordt door den directeur aan den Kweekelingen. Minister van Binnenlandsche Zaken medegedeeld.
Artikel 4.
Wordt een kweekeling gedurende den loop zijner studiën in die mate door ziekte of gebreken aangetast, dat hij naar het oordeel van een geneeskundige voor de betrekking van onderwijzer ongeschikt is of worden zou, dan doet de directeur een voorstel tot verwijdering van dien kweekeling. Ten aanzien van een dergelijk voorstel gelden de voorschriften van art. 33 der Regelen hiervoren in art. 1 dezer beschikking vermeld.
Afschrift dezer zal worden gezonden aan de Inspecteurs van het lager onderwijs, aan de schoolopzieners in de verschillende districten en arrondissementen, en aan de Directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
's Gravenhage, 4 Julij 1881.
Overeenkomstig de geparafeerde minuut, De Secretaris-Generaal, Hubrecht.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissements-schoolopzieners, de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
7



Opleiding h. Afdeeling AZC. Geldelijk beheer. Nr. 4001.
's Gravenhage, 29 Augustus 1881.
Ik heb de eer U te verzoeken bij elke inzending van declaratien aan mijn Departement vanwege de Rijksnormaalinrigtingen in Uw district, een staat te voegen, ingerigt volgens bijgaand model.
Aan het hoofd van iederen staat moeten in de daarvoor bestemde kolommen worden ingevuld de sommen voor elke inrigting toegestaan.
Daarvoor is dus noodig, dat die staat zooveel kolommen bevatte, als er normaalinrigtingen in Uw district zijn.
Wordt om bijzondere redenen in den loop van het jaar een nader crediet toegestaan, dan wordt het bedrag daarvan mede in de daarvoor bestemde kolommen opgenomen.
De declaratiën van elk dienstjaar worden doorloopend genummerd, dit nummer in kolom 1, de naam en woonplaats van den declarant in de kolommen 2 en 3 en het bedrag der declaratie in eene der kolommen 4—9 vermeld. Bij alle declaratiën wordt kolom 10 ingevuld.
Vervolgens worden de getallen, in de onderscheiden kolommen vermeld, opgeteld en de sommen op den volgenden staat overgebragt boven de eerste daarop te vermelden declaratie.
Voorts zij opgemerkt, dat de gelden, toegestaan voor de eene inrigting, niet mogen worden gebruikt voor de andere, zonder mijne vooraf verkregen magtiging.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Hubrecht.
Aan
de districts-schoolopzieners.
De in deze aanschrijving bedoelde model-staat is de volgende:



DIENST 188.
STAAT N°.
RIJKSNORMAALINRIGTINGEN IN HET DISTRICT
1 1 " " I i, as SI
Ö Rijksnormaalinrigting te * «;ë= -S
E Naam van l .£.ï'G _s « . ..
§ waara - woonplaats. gtfS | ? Aanmerkingen.
den declarant. Sgsg
> => "g -O
!. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. JJj
_ „i__M ') Hierin te vermelden
Toegestaan bij schnj- ' het totaal bedrag der
ven van den Minister Ki„llff„ i_c\
van Binnenlandsche . % A kolommen 4-9.
Zaken van f f f f J J J >
f f f f f f f Totaal ... ƒ ƒ ƒ ƒ / / /
Behoort bij brief van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 29 Augustus 1881, n°. 4001 afd. AZC.
Mij bekend, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.



Opleiding I. Afdeeling O.
Jaarverslag enz. Nr. 3919.
'sGravenhage, 18 October 1881.
Bij art. 7 der Regelen voor de Rijkskweekscholen is bepaald, dat de directeuren vóór 1 November van elk jaar aan den districtsschoolopziener een beredeneerd verslag zenden van den toestand der kweekschool gedurende het afgeloopen schooljaar. Ik heb de eer U te verzoeken bedoeld verslag, voorzien van Uwe op- of aanmerkingen, telken jare vóór 15 November aan mij te doen toekomen. In het belang der geregelde bewerking van het Regeringsverslag van den staat van het onderwijs wordt op een tijdige inzending prijs gesteld. Gelief derhalve ook den directeur voor zooveel noodig aan zijne verpligting ten deze te herinneren.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de schoolopzieners in de districten 's Hertogenbosch, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
N.B. Aangezien in art. 7 van het bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Stbl. nr. 97) behoorende Reglement is bepaald, dat de Directeur vóór 1 Juli verslag uitbrengt aan den hoofdinspecteur, zal in den tweeden volzin dezer circulaire in plaats van „15 November" gelezen moeten worden: „15 Juli".
10



AMeeling O- 'sGravenhage, 24 October 1881. Opleiding «.
Nr 3988 ^*" Geldelijk beheer.
Personeel.
De vraag is mij gedaan,>f de directeuren en onderwijzers der Rijksnormaallessen voor het ontvangen van vergoeding wegens reis- en verblijfkosten in aanmerking komen als zij, volgens de artt. 17, 18,22,25 en 29 van het Algemeen Reglement, bijeenkomen ter bespreking van de belangen van het onderwijs aan hunne inrigtingen en tot het nemen van beslissingen ten opzigte van toelating, bevordering of verwijdering van kweekelingen, alsmede in geval de districts-schoolopziener het noodig oordeelt een of meer van hen naar zijne standplaats te doen overkomen.
Naar aanleiding hiervan heb ik de eer U mede te deelen, dat vermits volgens art. 17 van het Koninklijk besluit van 15 December 1849 (Stbl. n°. 62) de standplaats van bezoldigde burgerlijke ambtenaren de plaats is, waar zij hunne'betrekking moeten uitoefenen, zoowel de directeuren als de onderwijzers der normaallessen beschouwd worden te wonen in de gemeente waar de inrigting gevestigd is, en alzoo van vergoeding voor het bijwonen der bedoelde vergaderingen geen sprake kan zijn.
Evenmin zullen de kosten worden vergoed van hen die, op last van den districts-schoolopziener, zich naar zijne standplaats begeven. Wordt door laatstgenoemden mondeling overleg noodzakelijk geacht, dan kan hij zich persoonlijk tot den directeur wenden en overigens de zaken schriftelijk afdoen.
Ik heb de eer U te verzoeken de directeuren der Rijksnormaallessen in Uw district met het vorenstaande in kennis te stellen-
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Srx.
Aan
de districts-schoolopzieners.
11



Opleiding I. Kweekelingen.
Afdeeling O. Nr. 49381.
'sGravenhage, 9 Februari] 1882.
In afwachting van hetgeen omtrent enkele kweekelingen beslist zal worden, die in Mei 1884, wanneer het derde studiejaar nog niet ten einde gebragt is, als milicien kunnen worden ingelijfd, heb ik, na kennisneming van Uw aangehaald schrijven, de eer U mede te deelen, dat het mij niet wenschelijk voorkomt maatregelen te nemen tot wijziging van art. 22 der Regelen voor de Rijkskweekscholen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. n°* 105). De daarin opgenomen maximumleeftijd van 17 jaren heeft voornamelijk ten doel de gelegenheid te openen tot aanvulling van vacatures in de hoogere klassen, behalve in de vierde klasse.
De normale leeftijd voor toelating is 14 jaar. Bij het bereiken van den 18-jarigen ouderdom zijn de kweekelingen tot den leeftijd genaderd, waarop zij examen als onderwijzer mogen afleggen. Bevinden zich onder hen, bij het toelatings-examen, jongelieden die, in kennis gelijk, op het punt staan den maximumleeftijd te overschrijden, dan moeten deze bij de jongeren achterstaan. Daar zich doorgaans veel meer dan het vereischte aantal adspiranten voor toelating aanmelden, is het examen in den regel vergelijkend. Het moet evenwel niet enkel vergelijkend zijn naar het aantal behaalde punten, maar ook naar den leeftijd, want al mogen de ouderen met de jongeren in positieve kennis nagenoeg gelijk staan, in kracht van opnemen en verwerken der aangeboden stof bestaat tusschen hen verschil, en zoodanige vereeniging in ééne klasse is niet wenschelijk.
Het laat zich bovendien niet aanzien, dat de gevallen waarvan hier sprake is veelvuldig zullen voorkomen; het verschil in leeftijd der kweekelingen is daartoe te groot. Ik wensch nogtans dat de ouders van zoodanige kweekelingen, vóór den aanvang van het toelatingsexamen door U opmerkzaam gemaakt zullen worden, dat voor hunne kinderen weinig kans bestaat den vierjarigen cursus te kunnen voleindigen, en verzoek U, in het zeldzame
12



geval dat nogtans aan het examen deelgenomen wordt, bij gelijke OpWgjjL kennis, de balans ten gunste der jongere candidaten te doen Kweekelingen.
overslaan.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Six.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
Van deze aanschrijving is bij brief van 9 Februari 1882 n°. 4938'> afd O, een afschrift gezonden aan de schoolopzieners in de districten 's Hertogenbosch, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
13



Opleiding I. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 645.
'sGravenhage, 1 Maart 1882.
Ten vervolge op het schrijven van mijn ambtsvoorganger, dd. 9 Februarij j.1., n°. 4938i, afd. O, heb ik de eer U, na overleg met den Minister van Oorlog, mede te deelen, dat omtrent de maatregelen, te nemen voor kweekelingen die in het derde studiejaar als milicien kunnen worden ingelijfd, beslist zal worden bij den aanvang van het jaar, waarin zij hunne militiepligten zullen vervullen.
Dientengevolge verzoek ik U tegen dien tijd geregeld aan mijn departement kennis te geven, of zich aan Uw school jongelieden bevinden, die in deze omstandigheden verkeeren, c.q. met opgave van hunne namen, voornamen en tijdstippen van geboorte.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
14



Afdeeiing O. 'sGravenhage, 1 Augustus 1882. Opleiding H.
Nr. 2797. Kweekelingen.
Zooals U bekend is werd door mijn ambtsvoorganger, na de reorganisatie der Rijksnormaallessen, als regel aangenomen, dat in het vervolg aan de kweekelingen dier inrigtingen geen „kleine toelagen" ter tegemoetkoming in reiskosten of voor het aanschaffen van leermiddelen meer zouden worden verleend.
Herhaaldelijk werd het verzoek gedaan, dat van die beslissing zou worden teruggekomen, waarop telkens afwijzend werd beschikt.
Bij mijn optreden waren nog enkele dier aanvragen aanhangig, en ook sedert dien tijd heeft men zich wederom met hetzelfde doel tot mij gewend.
Na raadpleging der over dit onderwerp gewisselde stukken kwam het mij wenschelijk voor hieromtrent het gevoelen in te winnen van de inspecteurs van het lager onderwijs. Daarop hebben twee van hen mij als hunne meening te kennen gegeven; dat het de voorkeur verdient geen nieuwe kleine toelagen meer tè verleenen. Nogtans wenschte één hunner de gelegenheid behouden te zien om aan kweekelingen, die meer dan twee uren gaans van de plaats waar de lessen gegeven worden verwijderd zijn, eene toelage tot een maximum bedrag van f 50 's jaars te verleenen, doch uitsluitend aan hen, die door bijzonderen ijver en goed gedrag uitmunten.
Het gevoelen van den derden inspecteur week van dat zijner ambtgenooten af. Wel is waar wordt door hem erkend, dat het stelsel om geldelijke toelagen te geven aan hen, die zich aan het onderwijs willen wijden, niet gezond is te achten, doch naar zijne meening blijft de toepassing van dit stelsel voorloopig noodzakelijk, althans bij inrigtingen van den eersten rang. Hij gaf mitsdien in overweging toelagen beneden f 200 te verleenen aan al de kweekelingen van zoodanige inrigtingen, van wie blijkt dat zij de hulp verdienen en daaraan behoefte hebben.
Na ernstige overweging van dit onderwerp vereenig ik mij met de zienswijze der beide eerstgemelde inspecteurs, met dien verstande echter dat bij uitzondering toelagen van f 100 en daar beneden zullen worden verleend aan kweekelingen die, blijkens door den districts-schoolopziener ingesteld onderzoek, op een afstand van meer dan twee uren gaans wonen van het gebouw,
15



Opleiding ii. waar de normaallessen gegeven worden en bovendien door Kweekelingen. bijzonderen ijver en goed gedrag uitmunten.
Vermits uit de som, voor normaallessen op hoofdstuk V der Staatsbegrooting voor 1882 uitgetrokken, voor dit doel geen gelden meer beschikbaar zijn, zal deze regeling in het loopende jaar geen uitvoering kunnen ontvangen, maar zullen voor dit doel bij de begrooting voor 1883 gelden worden aangevraagd.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Pijnacker Hordijk.
Aan
de districts-schoolopzieners.
16



Afdeeiing O. Nr. 153.
'sGravenhage, 19 Januari 1883. Opleiding i.
Kweekelingen.
De vraag is gedaan of de quitantiën van betaalde kostgelden voor kweekelingen bij de Rijkskweekscholen voor onderwijzers aan het zegelrecht van vijf centen onderworpen zijn. De Minister van Financiën, hieromtrent geraadpleegd, bericht mij, dat dit recht bij art 1 der wet van 11 Julij 1882 (Stbl. n°. 93) is bepaald voor alle zonder tusschenkomst van een openbaar ambtenaar opgemaakte en niet uitdrukkelijk van zegelrecht vrijgestelde quitantiën, zoodat ook voor de bedoelde quitantiën, waarvoor geene vrijstelling bestaat, dat recht verschuldigd is. Het komt, krachtens art. 28 van genoemde wet, ten laste van de kosthuishouders.
Hoewel het zegelrecht op verschillende wijzen kan worden voldaan, komt het mij toch wenschelijk voor, dat bij elke quiteering hetzij door allen op denzelfden staat, hetzij door iederen kosthuishouder afzonderlijk, gebruik worde gemaakt van plakzegels.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Pijnacker Hordijk.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
2
1T



Opleiding I. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 1520.
's Gravenhage, 7 Mei 1884.
Ik heb de eer U te verzoeken, nadat de kweekelingen van het vierde studiejaar aan Uwe school zich aan het examen ter verkrijging eener akte van bekwaamheid als onderwijzer hebben onderworpen, mij eene opgaaf van hunne namen te doen toekomen, met vermelding wie geslaagd en wie afgewezen zijn.
Ook in het vervolg zal ik gaarne gelijke mededeeling, terstond na afloop der examens, ontvangen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers te 's Hertogenbosch, Nijmegen, Middelburg, Deventer, Maastricht.
18



Afdeeiing O. Nr. 738i.
's Gravenhage, 14 Maart 1885. Opleiding I.
Jaarverslag enz.
De verslagen van de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers, bedoeld in art. 7, al. 5, der Regelen, vastgesteld bij Kon. besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. nr. 105), worden mij jaarlijks door de districts-schoolopzieners toegezonden, ten einde ze te gebruiken als bouwstoffen voor de regeeringsverslagen omtrent het onderwijs. Ofschoon eerstbedoelde verslagen in den regel volledige opgaven bevatten en den indruk geven, dat aan hunne bewerking voldoende zorg is besteed, leveren zij door onderlinge afwijking in den vorm en de indeeling der verschillende onderwerpen moeielijkheid bij de samenstelling van een algemeen overzicht op. Ten einde in de wijze, waarop de jaarlijksche verslagen worden bewerkt, eenvormigheid te verkrijgen, heb ik de eer U te verzoeken deze voortaan in te deelen als volgt:
§ 1. Onderwijzend personeel.
§ 2. Kweekelingen.
§ 3. Lokalen, schoolmeubelen en leermiddelen. § 4. Leerschool.
In § 1 zullen de mutatiën, die gedurende het cursusjaar waarover het verslag loopt in het onderwijzend personeel voorkwamen, te vermelden zijn in een overzicht, naar den vorm overeenstemmende met de hierbij gevoegde bijlage A. Hierop zal volgen eene korte beschouwing over de wijze, waarop het onderwijzend personeel zich van zijne taak gekweten heeft.
§ 2 zal aanvangen met een overzicht aangaande de kweekelingen, overeenkomstig bijlage B. Op dit overzicht zal volgen:
1°. vermelding of de kweekelingen, die bij het voorjaarsakte-examen niet slaagden, aan het najaarsexamen hebben deelgenomen, en welke de uitslag daarvan geweest is;
2°. opgaaf van het getal en de soort van akten in bepaalde vakken door hen verkregen;
3°. opgaaf van de redenen, waarom c.q. door kweekelingen de kweekschool gedurende den cursus is verlaten;
4°. opgaaf van de redenen, waarom c.q. kweekelingen niet tot eene hoogere klasse konden overgaan;
5°. opgaaf voor zooveel doenlijk van de betrekking, die de kweekelingen na het verlaten der kweekschool hebben aanvaard;
6°. opgaaf van de provinciën, waaruit de candidaten afkomstig
19



Opleiding I. waren, die zich aan het toelatingsexamen voor den cursus
Jaarverslag enz. 1885—1886 onderwierpen.
Vervolgens moet in het verslag de rooster van lesuren voorkomen, overeenstemmende met bijlage C. De cijfers, in dezen rooster te vermelden, behooren uit te drukken het getal uren, dat ieder der kweekelingen wekelijks in de verschillende vakken onderwijs ontving.
Hieraan kunnen beschouwingen over het leerplan en over de theoretische en practische opleiding der kweekelingen worden toegevoegd.
Daarna zullen, met verwijzing voor een gedeelte naar de cijfers in bijlage B, het gedrag, de vlijt, de vorderingen en de gezondheidstoestand der kweekelingen worden omschreven, en kan het een en ander over de kosthuizen worden vermeld. Opmerkingen over den toestand van de lokalen, schoolmeubelen en leermiddelen zullen hier eene plaats kunnen vinden.
Afgescheiden van het verslag van het hoofd der leerschool, dat als bijlage behoort te worden overgelegd, zal ik gaarne het oordeel van den directeur vernemen over den toestand en de uitkomsten van het onderwijs aan die school, alsmede een opgaaf van het gemiddeld getal harer leerlingen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers. .
De in deze circulaire bedoelde bijlagen zijn de volgende:
20



BIJLAGE A.
RIJKSKWEEKSCHOOL TE
Datum van het besluit of de beschikking
NAMEN. Betrekking. waarbij eervol I ~ Toelichting.
ontslag is
verleend. benoeming.
Onderwijzer bij de kweekschool
„ „ „ leerschool (overleden)



8 BIJLAGE B
RIJKSKWEEKSCHOOL TE
GETAL DER KWEEKELINGEN
bij den aanvang
van den cursus 1884—1885 in de
c u > M
3 OJ
n u B
QJ W w
N bJO, c ■
i.Si ï cin .
5 &1CO O)
e £ 53 «,
■«- <U -Q
au c
« O-S
die bij het begin
van den cursus 1885—1886 aan de kweekschool waren geplaatst.
Toelichtingen.



BIJLAGE C
RIJKSKWEEKSCHOOL TE
LEERVAKKEN.
Getal lesuren 's weeks
Hu
.2 »
O)
Nederlandsche taal (lezen, taalkunde, stijl en letterkunde
Schrijven
Geschiedenis (vaderlandsche en algemeene)
Aardrijkskunde (wis-, natuur- en staatkundige; kaartschetsen)
Rekenen
Vormleer
Kennis der natuur (natuurlijke historie, natuurkunde, scheikunde)
Zang- en toonkunst
Opvoeding en onderwijs
Teekenen
Wiskunde (Stel- en meetkunst) . . .
Gymnastiék
Fransche taal
Hoogduitsche taal
Tuin- en landbouwkunde . . Anatomie, physiologie, gezondheidsleer
Totaal . . .
23



Opleiding I. Kweekelingen.
Afdeeiing O. Nr. 4041.
'sGravenhage, 7 Januari 1886.
Bij schrijven van 5 Maart en 11 April 1881, n°. 488' en 1274, afd. O, is de wijze voorgeschreven waarop, krachtens art. 20 der Regelen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. n°. 105), jaarlijks kweekelingen tot het afleggen van toelatingsexamen voor de Rijkskweekscholen worden opgeroepen.
Ter vermindering van de jaarlijksche kosten dier aankondiging verzoek ik U, daarvoor in het vervolg den volgenden meerbeknopten vorm te bezigen:
Bij de Rijkskweekschool voor onderwijzers te
kunnen, na afgelegd examen, kweekelingen worden geplaatst,
die op 1 September e.k. hun 15de jaar ingetreden zijn en hun 17de jaar nog^ niet hebben volbracht. Aanmelding vóór 15 Juni e.k. bij den ondergeteekende, met overlegging der geboorte-akte, van het bewijs van vaccine en van één of meer getuigschriften. • Voor het programma van het examen en de voorwaarden van toelating wordt verwezen naar de Nederlandsche Staatscourant van Januari jl. en varf April jl.
De Directeur,
Tot toelichting van het slot dezer oproeping deel ik.U mede, dat ik, mij met een deswege ontvangen voorstel vereenigende, jaarlijks in den aanvang van de maand April, eene algemeene aankondiging in de Nederlandsche Staatscourant zal doen opnemen, overeenstemmende met die bij bovengenoemde brieven vastgesteld, doch waarin het aantal beschikbare plaatsen niet wordt vermeld.
Het komt mij voor dat, indien vorenstaande meer beknopte oproeping door U vervolgens éénmaal in niet meer dan twee nieuwsbladen wordt geplaatst, aan deze zaak voldoende openbaarheid zal worden gegeven, en de uitgaven deswege zullen verminderen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
24



Afdeeiing O. Nr. 3447.
,'s Gravenhage, 17 November 1886. Opleiding I.
Jaarverslag enz.
(Voor allen, behalve Maastricht).
Met verwijzing naar mijn schrijven van 14 November 1885' nr. 3617, afdeeiing O., heb ik de eer U te verzoeken, mij op 1 December a.s. eene nadere opgaaf te doen toekomen van de betrekkingen, die de kweekelingen, na het verlaten der kweekschool in 1886 hebben aanvaard.
(Voor Nijmegen, Deventer, Groningen),
en mij, nopens allen van wie het U bekend is, te melden of zij bij openbare of bijzondere scholen geplaatst zijn.
(Voor Maastricht).
Bij schrijven van 14 Maart 1885, nr. 738i, afdeeiing O., verzocht ik U in de jaarlijksche verslagen, bedoeld in art. 7, al. 5, der Regelen, vastgesteld bij Kon. besluit van 28 Mei 1879 (Stbl. nr. 105), voor zooveel doenlijk, eene opgaaf te verstrekken van de betrekking, die de kweekelingen na het verlaten der kweekschool hebben aanvaard.
Bij de samenstelling van het verslag over den cursus 1885—1886 was het U van slechts vijf hunner bekend welke bestemming zij hadden verkregen.
Ik heb de eer U te verzoeken, mij op 1 December a.s. te berichten of sedert dien tijd nadere mededeelingen omtrent de overige kweekelingen bij U zijn ingekomen.
(Voor allen).
Gelief mij dergelijke mededeelingen, ter aanvulling Uwer verslagen, jaarlijks op f December te verstrekken, en zoowel thans als in het vervolg de gemeenten te vermelden, waar de kweekelingen eene plaating als onderwijzer vonden.
Zooals U uit blz. 223 van het Verslag van den staat der hooge-, middelbare en lagere scholen over 1884—1885 gebleken zal zijn, is daarin van 35 kweekelingen niet opgegeven of zij geslaagd waren bij hunne sollicitatiën naar eene betrekking als onderwijzer. Gaarne ontving ik, voor zooveel hen betreft, die
25



Opleiding I. van Uwe kweekschool afkomstig waren, hieromtrent nader Jaaryerslag enz. bericht. Ook daarvan gelieve U telken jare in Uw verslag melding te maken.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Hubrecht.
Aan
den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers te 's Hertogenbosch, Nijmegen, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
26



Afdeeiing O. Nr. 1803HI.
's Gravenhage, 3 Januari 1887. Opleiding II.
Kweekelingen.
Tengevolge der vermindering van den post voor advertentiekosten en andere kleine uitgaven, in de begrooting voor 1887, ten behoeve der Rijksnormaallessen zal het noodig zijn, dat de oproepingen, bedoeld in art. 20 van het Algemeen Reglement, zooveel mogelijk worden bekort. De wijziging daarin te brengen zal echter niet te kort mogen doen aan de vereischte voorlichting van belanghebbenden.
Opdat deze in voldoenden getale kennis zullen dragen van de gelegenheid, die tot plaatsing bij de normaallessen wordt opengesteld, komt het mij wenschelijk voor, dat de bedoelde oproeping bij voorkeur worde geplaatst in bladen, die meer uitsluitend aan het onderwijs zijn gewijd.
Indien de oproeping eenmaal in een of twee onderwijsbladen voorkomt, dan zal aan de gelegenheid tot inschrijving van nieuwe leerlingen voldoende openbaarheid zijn gegeven.
Ik heb de eer U te verzoeken de directeuren der Rijksnormaallessen in Uw district van het vorenstaande mededeeling te doen, met verzoek, daarop bij de eerstvolgende toepassing van art. 20 van het Algemeen Reglement te letten.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de schoolopzieners in de districten 's Hertogenbosch, Breda, Tilburg, 'sGravenhage, Rotterdam, Amsterdam, Haarlem, Hoorn, Middelburg, Leeuwarden, Zwolle, Deventer, Winschoten, Roermond.
27



Opleiding II. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 1803IV.
'sGravenhage, 3 Januari 1887.
Naar aanleiding eener opmerking, bij de beraadslagingen over Hoofdstuk V der Staatsbegrooting voor 1887 in de Tweede Kamer der Staten-Generaal gemaakt aangaande de wijze, waarop art. 20 van het Algemeen Reglement voor de Rijksnormaallessen somwijlen wordt uitgevoerd, heb ik de eer U het volgende mede te deelen.
De oproepingen, bedoeld in voorgeschreven artikel, zullen zooveel mogelijk moeten worden bekort. De wijziging, daarin te brengen, zal echter niet te kort mogen doen aan de vereischte voorlichting van belanghebbenden.
Opdat deze in voldoenden getale kennis zullen dragen van de gelegenheid, die tot plaatsing bij de normaallessen wordt opengesteld, komt het mij wenschelijk voor, dat de bedoelde oproeping bij voorkeur worde geplaatst in bladen, die meer uitsluitend aan het onderwijs zijn gewijd.
Indien de oproeping eenmaal in een of twee onderwijsbladen voorkomt, dan zal aan de gelegenheid tot inschrijving van nieuwe leerlingen voldoende openbaarheid zijn gegeven.
Ik heb de eer U te verzoeken de directeuren der Rijksnormaallessen in Uw district van het vorenstaande mededeeling te doen, met verzoek daarop bij de eerstvolgende toepassing van art. 20 van het Algemeen Reglement te letten.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Hubrecht.
Aan
de schoolopzieners in de •districten Eindhoven, Arnhem, Zutphen, Tiel, Dordrecht, Goes, Utrecht, Heerenveen, Groningen, Assen, Maastricht.
28



Afdeeiing O. Nr. 281VII.
'sGravenhage, 10 Februari 1887. Opleiding II.
Kweekelingen.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat, tot inkrimping der uitgaven voor de Rijksnormaallessen, op voorstel van de inspecteurs van het lager onderwijs, besloten is, de beurzen voor kweekelingen bij de Rijksnormaallessen gaandeweg te doen vervallen.
Bij het vrijvallen dezer toelagen na 1 April 1887 zullen alzoo geen nieuwe kweekelingen daarvoor kunnen worden aanbevolen.
Gelief hiervan kennis te geven aan de directeuren der Rijksnormaallessen, op wier inrichting kweekelingen in het gehot van beurzen zijn.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de schoolopzieners in de districten Breda, Arnhem, Zutphen, Rotterdam, Dordrecht, Amsterdam, Middelburg, Goes, Heerenveen, Zwolle, Deventer, Groningen, Maastricht.
29
/



Opleiding II. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 281vih.
'sGravenhage, 10 Februari 1887.
Ten vervolge op mijn schrijven van 4 Januari 1887, n°. 1802v, afd. O, heb ik de eer U mede te deelen, dat op voorstel van de inspecteurs van het lager onderwijs besloten is, om alle beurzen voor kweekelingen bij de Rijksnormaallessen, die na 1 April 1887 vrij vallen, niet weder te begeven.
Gelief hiervan aan de directeuren der Rijksnormaallessen de vereischte kennisgeving te doen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de schoolopzieners in de districten Eindhoven, Haarlem, Hoorn, Utrecht, Leeuwarden, Winschoten, Assen.
30



Afdeeiing O. Nr. 230'.
'sGravenhage, 14 Februari 1887. Opleiding I.
Kweekelingen.
In afwachting van de uitkomsten, die de voortgezette overweging eener wijziging van art. 31 der Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers zal opleveren, wensch ik in de eerstvolgende oproeping van kweekelingen duidelijk te omschrijven, dat de kweekscholen bij voorkeur openstaan voor hen, die zelf de kosten van huisvesting en verpleging dragen.
Ik heb daarom de eer U te verzoeken, den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers in Uw district, namens mij, mede te deelen, dat de oproeping, vastgesteld bij mijn schrijven van 7 Januari 1886, n°. 4041, afd. O, tusschen de eerste en tweede alinea's moet worden aangevuld met de volgende nieuwe zinsnede:
„Bij gelijke bekwaamheid en aanleg genieten diegenen de voorkeur, welke zelf in de kosten van huisvesting en verpleging willen voorzien."
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de schoolopzieners in de districten 's Hertogenbosch, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
31



Opleiding I. Afdeeiing O. Jaarverslag enz. Nr. 3656.
'sGravenhage, 16 November 1887.
Mijne aandacht is gevestigd op het vrij belangrijk verschil tusschen het getal lesuren van het vierde studiejaar aan de Rijkskweekschool te Nijmegen en dat aan de overige kweekscholen, voorkomende in de tabel op blz. 226 van het Regeeringsverslag omtrent het onderwijs over 1885—1886.
Vermits bij schrijven van 14 Maart 1885, nr. 738', afd. O, verzocht werd het getal uren op te geven dat elkderkweekelingen wekelijks in de verschillende vakken onderwijs ontvangt, is, voor zooveel de school te Nijmegen betreft, terecht rekening gehouden met de lesuren, die de kweekelingen tengevolge van het bezoeken der leerschool verliezen, en zijn in de opgaaf voor het Regeeringsverslag alleen vermeld de uren onderwijs, die werkelijk elke kweekeling van het vierde studiejaar ontvangt.
Ik heb de eer U te verzoeken mij te berichten of genoemd voorschrift door U op dezelfde wijze is opgevat. Mocht dit niet het geval zijn, dan zal ik gaarne een in dien zin gewijzigd overzicht van U ontvangen.
De mededeelingen, bedoeld in mijn schrijven van 17 November 1886, nr. 3447, afd. O, zie ik op 1 December a.s. van U tegemoet. Ter bevordering eener juiste en eenvoudige bewerking van het Regeeringsverslag verzoek ik U de opgaven te verstrekken op den voet en in de volgorde, vermeld op blz. 225 van bovenaangehaald Verslag.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HüBRECHT.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers te Deventer enz.
32



Afdeeiing O. N°. 13771».
'sGravenhage, 12 April 1890. Opleiding IV.
Register en verslagen inspecteur.
Toezicht.
Verkrijgbaarstelling van modellen.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een exemplaar van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34) en van mijne beschikking van heden, n°. 1377", afd. O, met daarbij behoorende lijst.
Evenals, bij beschikking van mijn ambtsvoorganger van 21 Februari jl., nr. 1038v/581, afd. A.Z.C./O., ten aanzien van de subsidiën, krachtens art. 54bis aan te vragen, is bepaald, wensch ik, dat de kennisgevingen, bedoeld in art. 3 van voormeld besluit, achtereenvolgens door U worden vereenigd in een register, naar den vorm met vorenbedoelde lijst overeenstemmende. In het belang eener goede administratie gelieve U in dat register, voor elke normaalinrichting en voor elk hoofd eener school, die voor het ontvangen eener Rijksbijdrage in aanmerking wenscht te komen, naar gelang van het getal der op te leiden kweekelingen, een of meer bladzijden te bestemmen, en de mutatiën geregeld bij te houden. De bij U ingekomen lijsten zullen in originali bij uw verslag, krachtens art. 5 in te zenden, behooren te worden gevoegd.
Hoewel de besturen der normaallessen en de hoofden van scholen geheel behooren te worden vrijgelaten in de wijze waarop zij het onderwijs inrichten, zal het toch noodig zijn, dat deze opleiding nauwkeurig door U worde nagegaan door persoonlijk bezoek overeenkomstig het voorschrift van art. 21 van het Kon. besluit van 22 Januari 1880 (Stbl. nr. 5). Bij schrijven van heden, n°. 1377IV, afd. O., wordt de districts-schoolopziener uitgenoodigd U bij dat toezicht en de contröle op de ontvangen kennisgevingen ter zijde te staan.
In de Ned. Staatscourant wordt aangekondigd, dat de besturen van normaallessen en de hoofden van scholen, die op de Rijksbijdrage aanspraak maken, een exemplaar van het model der lijst, vastgesteld bij mijne beschikking van heden, n°. 1377", afd. O, bij U kunnen verkrijgen. Van die lijsten gaan tien exemplaren hiernevens. Mocht Gij aan meer exemplaren behoefte
3
33



Opleiding IV. hebben dan wacht ik daarvan bericht, met opgave van de hoeveel-'
Register en ver- heid, die vereischt wordt, slagen inspecteur. De Minister van Binnenlandsche Zaken,
Toezicht. Voor den Minister,
Verkrijgbaarstel- De Secretaris-Generaal,
ling van mo- HUBRECHT. dellen.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
De in deze aanschrijving bedoelde lijst en de beschikking, waarbij zij is vastgesteld, zijn de volgende:
Bij Koninklijk besluit van 24 December 1920 (Stbl. nr. 913) is de taak, welke met betrekking tot de opleiding aan gemeentelijke en bijzondere normaallessen en door hoofden van scholen oorspronkelijk aan de arrondissements-schoolopzieners en de districts-schoolopzieners was opgelegd, opgedragen respectievelijk aan de inspecteurs en de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs. 34



Afdeeiing O. Nr. 1377».
'sGravenhage, 11 April 1890.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Gelet op art. 4 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34); Heeft goedgevonden:
te bepalen, dat de in voorschreven artikel vermelde lijst moet worden opgemaakt in den vorm van het model, dat bij deze beschikking is gevoegd.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, De Savornin Lohman.
35



lijst, bedoeld in art. 4 van het koninklijk besluit van 3 april 1890 (stbl. n°. 34). ARRONDISSEMENT GEMEENTE
gS§ |S* g S S l|gMtS 2c §
S-o^ §.~ goa> Datum _ , ^«s^oSf «"Q «5-o
m§ob *«| g S g Geboorte- ^«Segl». si g •= g
eSsü « §• van g-aS-^ö* c£ g «j Toelichtingen.
>!b"^5 sSg S „ e . . Plaats. ll§.= gsS g. . § 8
ceOT^S-E^ -Soj geboorte. S« §•=;*• c gen > ■o
= «ld S NoS-S ï 5 o s^SS-S^S «»J n a
"S5 « 2 ofi S» E 2 S ^n-SSaSSf So ■* £
QQ > 2 H (- J
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Behoort bij beschikking van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 11 April 1890, n°. 13773» afd. 0.
Mij bekend, ^De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.



Afdeeiing O. Nr. 1377'V.
's Gravenhage, 12 April 1890. Opleiding IV.
Toezicht.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een exemplaar van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), van mijne beschikking van heden, nr. 1377", afd. O., met daarbij behoorende lijst, en van mijn schrijven van heden, nr. 1377111, afd. O., aan de arrondissements-schoolopzieners.
Ik verzoek U, vóór de inzending aan mijn departement der verslagen van de arrondissements-schoolopzieners, door persoonlijk onderzoek U te overtuigen van de juistheid der door de besturen van normaallessen en hoofden van scholen verstrekte opgaven, en voorts op de opleiding van kweekelingen krachtens art. 12, derde lid, sub 2°, der wet geregeld toezicht te houden.
Bij de toezending der verslagen, bedoeld in art. 5 van voormeld Koninklijk besluit, zal ik gaarne vernemen wat U omtrent de hierbedoelde opleiding gebleken is.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de districts-schoolopzieners.
37



Opleiding IV. Atdeeling O. Register inspec- Nr. 1377V. teur.
'sGravenhage, 12 April 1890.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een exemplaar van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), van mijne beschikking van heden, nr. 1377", afd. O., met daarbij behoorende lijst, en van de op heden tot de districts- en arrondissements-schoolopzieners gerichte aanschrijving.
Den arrondissements-schoolopzieners wordt, in het tot hen gerichte schrijven, opgedragen het aanleggen en geregeld bijhouden van een register.
Ik heb de eer U te verzoeken op het aanleggen en bijhouden van dat register toezicht te houden. Indien U blijkt, dat aan dien arbeid niet de vereischte zorg wordt besteed, dan wacht ik daarvan bericht.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HüBRECHT.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
38



Afdeeiing O. Nr. 1527.
's Gravenhage, 22 April 1890. Opleiding IV.
Berekening Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit van 16 dezer, nr. 28, het bedrag der Rijksbijdragen, bedoeld in art. 1, al. 2, van het Koninklijk besluit van 3 April 1890(Stbl. nr. 34). die aan gemeentelijke en aan bijzondere normaallessen en aan hoofden van scholen zullen worden verleend voor elk der door hen in den loop van het jaar 1890 ter opleiding tot onderwijzer aangenomen personen, nadat deze in den loop van 1892 of later de akte van bekwaamheid als onderwijzer zullen hebben verkregen, is vastgesteld als volgt:
1°. voor hen, die bij gemeentelijke en bijzondere normaallessen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste twee jaren drie honderd gulden;
b. gedurende ten minste drie jaren vier honderd gulden;
c. gedurende ten minste vier jaren vijf honderd gulden;
2°. voor hen, die door hoofden van scholen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste twee jaren twee honderd gulden;
b. gedurende ten minste drie jaren twee honderd vijftig gulden;
c. gedurende ten minste vier jaren drie honderd gulden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
HUBRECHT.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners.
Dezelfde bedragen zijn vastgesteld in de volgende jaren tot en met 1908.
39



Opleiding I. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 2945.
's Gravenhage, 29 Juli 1890.
Meermalen doet zich het geval voor, dat aan de Rijkskweekscholen, wegens gebrek aan beschikbare plaatsen, aspiranten moeten worden afgewezen, die bij het toelatingsexamen blijk gaven van voldoenden aanleg, terwijl aan andere kweekscholen, wegens het gering aantal aspiranten, plaatsen onvervuld blijven.
In verband hiermede verzoek ik U telken jare, bij Uw voordracht tot benoeming van kweekelingen, de mededeeling te voegen of er, na aanstelling der ter benoeming voorgedragen kweekelingen, nog plaatsen aan Uwe kweekschool onvervuld blijven; zoo niet, of er aspiranten wegens gebrek aan beschikbare plaatsen moesten worden afgewezen, voor wie plaatsing overigens gewenscht zou zijn en die tevens genegen bevonden worden hunne opleiding aan eene andere kweekschool te ontvangen.
Gelief mij spoedig mede te deelen of een dezer gevallen zich dit jaar bij Uwe kweekschool voordoet.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER, lOCO S.-G.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
40



Afdeeiing O. La Al (Nr. 26581).
'sGravenhage, 8 Juni 1892. Opleiding IV.
Verslagen inspecteur.
Uit de tot nu ontvangen rapporten, bedoeld in art. 6, alinea 2, van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), is mij gebleken, dat daarin door de arrondissements-schoolopzieners geen mededeeling wordt gedaan of door den aanvrager der bijdrage het voorschrift van art. 3 van dit Koninklijk besluit, in het bijzonder wat betreft den termijn voor het doen der kennisgeving, werd in acht genomen.
Aangezien de naleving van dit voorschrift eene voorwaarde is voor de rechtmatigheid der aanspraak op de Rijksbijdrage, is de kennis van hetgeen ten opzichte daarvan door den aanvrager is verricht, bij de beoordeeling van elke aanvrage onmisbaar, weshalve ik U verzoek bovenbedoelde mededeeling steeds in Uwe eventueele rapporten te dier zake op te nemen.
Mochten dergelijke rapporten, bedoelde mededeeling niet bevattende, door U aan den districts-schoolopziener reeds zijn toegezonden, gelieve dan voóï de aanvulling zorg te dragen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken. Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
41



Opleiding IV. Afdeeiing O.
Verslagen La A" (Nr. 2658«).
inspecteur.
's Gravenhage, 8 Juni 1892.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een afschrift van mijn schrijven van heden, La A1, afd. O, aan de arrondissementsschoolopzieners.
Ik verzoek U, vóór de inzending aan mijn departement der rapporten, in margine genoemd, (') na te gaan of daarin voorkomt eene mededeeling als waarop in dat schrijven gedoeld wordt.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de districts-schoolopzieners.
(') Rapporten, bedoeld in art. 6, alinea 2, Kon. besluit 3 April 1890 (Stbl. nr. 34).
42



Afdeeiing O. 's Gravenhage, 13 Juni 1892. Opleiding IV.
Nr. 2703H. Geraeenschappe
lijke Rijksbijdrage.
Verschillende bij mijn - departement ontvangen rapporten ten geleide van aanvragen om uitkeering der Rijksbijdrage, bedoeld in art. 12, derde lid, sub 2°., der wet op het lager onderwijs, geven mij aanleiding U te wijzen op hetgeen met betrekking tot art. 7 van het Kon. besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34) behoort te geschieden.
Wil men ter zake eener opleiding, als in laatstvermeld artikel 'bedoeld, voor de uitkeering der bijdrage in aanmerking komen, dan behoort daartoe eene gemeenschappelijke aanvrage te worden gedaan door de besturen der verschillende gemeentelijke of bijzondere normaallessen, bij welke de persoon, die de akte van bekwaamheid als onderwijzer verkregen heeft, zijne opleiding heeft ontvangen, of door de hoofden van scholen, die zich elk voor een zeker tijdvak met de opleiding belast hebben.
Bij deze gemeenschappelijke aanvrage behooren te worden overgelegd afzonderlijke verklaringen nopens de tijdvakken, gedurende welke de opleiding onafgebroken is geschied.
Indien bedoelde opleiding bij normaallessen of door hoofden van scholen in verschillende arrondissementen heeft plaats gehad, brengen de schoolopzieners in die arrondissementen elk afzonderlijk rapport uit over het gedeelte der opleiding, binnen hun arrondissement genoten. De schoolopziener in het arrondissement, binnen hetwelk de opleiding is voltooid, zendt al deze stukken, op de wijze, in art. 6 van het Kon. besluit omschreven, aan den Minister van Binnenlandsche Zaken.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Tak van Poortvliet.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
43



Opleiding IV. Verslagen inspecteur.
Afdeeiing ONr. 2703".
'sGravenhage, 13 Juni 1892.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een afschrift van mijn schrijven van heden, nr. 2703', afd. O., aan de arrondissements-schoolopzieners.
Aangenaam zal het mij zijn, dat in voorkomende gevallen steeds door U worde nagegaan, of door de arrondissementsschoolopzieners aan hetgeen in dat schrijven wordt vermeld de hand gehouden is.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de districts-schoolopzieners.
44



Afdeeiing O. Nr. 2115.
'sGravenhage, 3 October 1893. Opleiding II.
Voorbereidende klasse.
Na overweging van Uw nevenvermeld rapport, in verband met de rapporten Uwer ambtgenooten over hetzelfde onderwerp uitgebracht, heb ik de eer U te verzoeken aan de districts-schoolopzieners in Uwe inspectie namens mij mede te deelen dat, indien de toevoeging eener voorbereidende klasse aan Rijksnormaallessen in hun ambtsgebied hun wenschelijk voorkomt, ik een desbetreffend voorstel van hen tegemoet zie.
Deze voorbereidende klassen kunnen naar de plaatselijke omstandigheden worden ingericht.
Uit de "voorstellen zal echter moeten blijken, dat in de plaats waar de Rijksnormaallessen gevestigd zijn werkelijk geen gelegenheid bestaat, voor den adspirant kweekeling geschikt, oni tusschen den 12 jarigen en den 14 jarigen leeftijd onderwijs (gewoon schoolonderwijs of herhalingsonderwijs) te genieten; dat er werkelijk grond bestaat om te verwachten, dat de leerlingen later aan de normaallessen tot onderwijzer zullen worden opgeleid en dat de inrichting, waaraan de voorbereidende klasse zal worden verbonden, bewezen heeft, de toevoeging dier klasse waard te zijn; terwijl in de toekomst uit de verslagen betreffende de normaallessen zal moeten blijken, in hoever de leerlingen der voorbereidende klassen werkelijk zijn overgegaan naar de normaallessen en aan deze inrichtingen den cursus tot het einde hebben gevolgd, alsmede de uitslag van hun examen ter verkrijging der akte, bedoeld in art. 56, onder a, der wet op het lager onderwijs.
De voorstellen der districts-schoolopzieners ter oprichting van voorbereidende klassen met ingang van 1 April 1894 worden vóór 1 December 1893 tegemoet gezien, teneinde daarop, nadat ik U in de gelegenheid zal hebben gesteld van uw gevoelen te doen blijken, tijdig te kunnen beslissen. Zij behooren ook ten aanzien van de kosten in bijzonderheden uitgewerkt te zijn.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Tak van Poortvliet.
Aan
den inspecteur van het lager onderwijs in de lste inspectie, 2de inspectie, 3de inspectie.
45



Opleiding £ Afdeeiing O. 'sGravenhage, 5 Maart 1896.
Kweekelingen. Nr. 1299". V/
Naar aanleiding van het feit, dat onlangs vijf kweekelingen bij eene der Rijkskweekscholen voor onderwijzers, die reeds in het derde of vierde studiejaar waren, zijn moeten worden ontslagen wegens gemis der vereischte gegevens om met vrucht voor de onderwijzersbetrekking te worden -opgeleid, heb ik de eer U te verzoeken den directeur der Rijkskweekschool te , namens mij te wijzen op de noodzakelijkheid, dat bij het toelatingsexamen nauwlettend worde toegezien, dat de toelating tot de kweekschool niet geschiede, wanneer niet, voor zoover dat redelijkerwijze mogelijk is, kan worden aangenomen, dat de gelden, door het Rijk aan de opleiding van den toegelatene ten koste gelegd, ook werkelijk voor het onderwijs vruchtdragend zullen zijn besteed.
Voorts zal ik door Uwe tusschenkomst gaarne worden ingelicht omtrent de regeling van den overgang van de kweekelingen naar eene volgende klasse der kweekschool, omtrent welken overgang bij de voorschriften, gegeven bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Stbl. nr. 97) geene bepaalde regelen zijn gesteld.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, van Houten.
Aan
de schoolopzieners in de districten, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
46



Afdeeiing O. Nr. 4614".
'sGravenhage, 19 Augustus 1896. Opleiding IV.
Ontvangbewijs.
Het is eenige malen voorgekomen, dat op aanvragen om uitkeering der Rijksbijdrage, bedoeld in art. 12, alinea 3, 2°, der wet op het lager onderwijs, afwijzend is moeten worden beschikt, omdat de kennisgeving en de lijst, bedoeld in artt. 3 en 4 van het Kon. besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), door den arrondissements-schoolopziener niet was ontvangen, hoewel adressant beweerde die stukken toch wel aan den arrondissements-schoolopziener te hebben toegezonden.
Naar aanleiding daarvan verzoek ik U voor alle kennisgevingen en lijsten, bedoeld in artt. 3 en 4 van het Kon. besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), welke door U worden ontvangen, aan de inzenders daarvan voortaan een ontvangbewijs te doen toekomen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
47



Opleiding IV. Afdeeiing O. Ontvangbewijs. Nr. 461411'.
'sGravenhage, 19 Augustus 1896.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij circulaire van heden, nr. 4614", afd. O., de arrondissements-schoolopzieners door mij zijn aangeschreven voortaan voor alle door hen ontvangen kennisgevingen en lijsten, bedoeld in de artt. 3 en 4 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), aan de inzenders daarvan een ontvangbewijs te doen toekomen.
Het is toch eenige malen voorgekomen, dat op aanvragen om uitkeering der Rijksbijdrage, bedoeld in art. 12, al. 3, 2°, der wet op het lager onderwijs, afwijzend is moeten worden beschikt, omdat de kennisgeving en de lijst, bedoeld in artt. 3 en 4 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34) door den arrondissements-schoolopziener niet was ontvangen, hoewel adressant beweerde hem die stukken te hebben toegezonden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de districts-schoolopzieners.
48



Afdeeiing O. U A" (Nr. 1038").
's Gravenhage, 15 Februari 1897. Opleiding ii.
Kweekelingen.
Op jjrond van de verwachting dat binnenkort bet tijdperk kan worden tegemoet gezien, dat de onderwijzersnood zal zijn geweken, is door mij, zooals U bekend is, het Rijksschooltoezicht geraadpleegd over de vraag of het wenschelijk is de groote toevloed van leerlingen bij de Rijksnormaallessen eenigszins te beperken.
Na overweging van het desbetreffend advies der inspecteurs van het lager onderwijs en van de notulen der door die ambtenaren met U en Uwe ambtgenooten gehouden bijeenkomst is het mij wenschelijk gebleken te bepalen, dat — daaronder gerekend de kweekelingen, die niet tot de tweede klasse overgaan — te rekenen van 1 April e.k. de eerste klasse van iedere Rijksnormaalinrichting niet meer leerlingen mag tellen dan 20, nl. 10 jongens en 10 meisjes, met dien verstande dat, wanneer het maximum door een van beide rubrieken niet wordt bereikt, de opengestelde plaatsen door leerlingen van de andere rubriek mogen worden ingenomen; en dat voor beide rubrieken een afzonderlijk vergelijkend toelatingsexamen zal worden gehouden wanneer de aangifte het aantal plaatsen overtreft.
Het is mij bij deze gelegenheid gebleken, dat er een verschil van opvatting bestaat omtrent de beteekenis van art. 19, eerste lid, der Regelen voor de Rijksnormaallessen. Dit voorschrift is m. i. zóó te verstaan, dat het toelatings-examen moet loopen over al de daar genoemde vakken; niet over meer, doch ook niet over minder.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, van Houten.
Aan
de districts-schoolopzieners.
4
49



Opleiding II. Afdeeiing O. Kweekelingen. La A (Nr. 1088).
'sGravenhage, 18 Februari 1897.
In de laatste jaren is het herhaaldelijk voorgekomen, dat kweekelingen %ij de Rijksnormaallessen, die in het genot waren van eene jaarlijksche toelage, de inrichting verlieten om eene andere loopbaan te kiezen.
Naar aanleiding daarvan verzoek ik U alvorens voorstellen te doen tot toekenning dier toelagen nog eens opnieuw, zooveel mogelijk nauwkeurig, na te gaan of bij den kweekeling wel het ernstige voornemen bestaat, om zich aan het onderwijsvak te wijden, opdat de Rijksnormaallessen niet ontaarden in instellingen, waar, afgescheiden van de voorbereiding van het beroep van onderwijzer, ook de gelegenheid bestaat, om kosteloos goed onderwijs te ontvangen, zelfs met genot van Rijksvergoeding voor de aanschaffing van leermiddelen en voor eventueele uitgaven wegens reis- en verblijfkosten.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, van Houten.
Aan
de districts-schoolopzieners.
50



Afdeeiing A Z C. Nr. 8868.
'sGravenhage, 2 December 1897. Opleiding I.
Geldelijk beheer.
De Algemeene Rekenkamer heeft verzocht, dat voortaan bij declaratiën, gesteld ten name van meer dan één persoon, in het hoofd daarvan den familienaam worde herhaald en de onderteekening door de onderscheidene belanghebbenden plaats hebbe. Indien eventueel de tennaamstelling eene firma betreft, dan wenscht de Kamer dat dit uit de declaratie duidelijk blijke en wel door het woord „firma" in het hoofd der declaratie voor den naam van de vennootschap te doen vermelden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan (o.a.) de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.
51



Opleiding I. Afdeeiing O. 's Gravenhage, 21 Maart 1898.
Programma. Nr. 397.
Ik heb de eer U te verzoeken den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers in Uw district namens mij mede te deelen, dat het overgelegde programma der lessen voor het studiejaar 1898—1899 voorloopig wordt goedgekeurd.
Voorts heb ik de eer U mede te deelen, dat het mij wenschelijk voorkomt dat het onderwijs aan de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen dienstbaar worde gemaakt aan de drankbestrijding, door de kweekelingen dier inrichtingen kennis te doen bekomen van de nadeelige gevolgen van het misbruik van sterken drank en hun de middelen tot drankbestrijding te doen kennen.
Dat onderwijs ware zóó te regelen, dat bij het vak „onderwijs en opvoeding" de moreele zijde, en bij het vak „gezondheidsleer" de physiologische zijde van het vraagstuk worde behandeld.
Daartoe wordt door mij bevorderd, dat onder de vakken, vermeld in art. 29 der Regelen voor de Rijkskweekscholen, waarin bij die inrichtingen onderwijs wordt gegeven, worde opgenomen het vak „de gezondheidsleer, daaronder begrepen leer der middelen tot bestrijding van het alcoholisme".
Zoodra deze aanvulling der Regelen is tot stand gekomen zal met bedoeld onderwijs een aanvang zijn te maken.
Ik verzoek U den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers in Uw district hiervan mededeeling te doen en hem namens mij uit te noodigen tot regeling van bedoeld onderwijs een aanvullingsprogramma voor den cursus 1898—1899 op te maken en het mij door Uwe tusschenkomst toe te zenden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, H. Goeman Boroesius.
Aan
de schoolopzieners in de districten Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht
52



Afdeeiing O. Nr. 2658.
'sGravenhage, 10 Mei 1898. opleiding I.
Programma.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. nr. 107 van 1898, bevattende het Kon. besluit van 14 April 1898, tot aanvulling van art. 29 van de Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwjjzessen, vastgesteld bij Kon. besluit van 21 Mei 1891 (Stbl. nr. 97).
(Bijvoegen voor 4 tot en met 10).
Tevens wordt U hierbij toegezonden een uittreksel uit het door mij goedgekeurde programma van het onderwijs aan de Rijkskweekschool te Haarlem, bevattende alles wat in dat programma is gebracht ter bestrijding van het alcolisme.
(Voor 4—9.)
Aangenaam zal het mij zijn, dat het programma van het onderwijs aan de Rijkskweekschool voor onderwijzers te (voor 4) Nijmegen ( „ 5) Haarlem ( „ 6) Middelburg ( „ 7) Deventer ( „ 8) Groningen ( „ 9) Maastricht
in gelijken zin worden aangevuld, wanneer daartegen bij U en de vergadering van directeur en onderwijzers dier inrichting geen overwegende bezwaren bestaan.
Het aanvullingsprogramma zie ik alsnog ter goedkeuring te gemoet met de op- of aanmerkingen, waartoe het U en de voornoemde vergadering aanleiding mocht geven.
(Voor 10.)
Aangenaam zal het mij zijn, dat bij de samenstelling van het programma voor de Rijkskweekschool voor onderwijzeressen te Apeldoorn bovenbedoeld onderwijs voor zoover mogelijk in gelijken zin worde geregeld, wanneer daartegen bij U en de ver-
53



Opleiding i. Programma.
gadering van de directrice met het onderwijzend personeel dier inrichting geen overwegende bezwaren bestaan.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, H. Goeman Boroesius.
Aan
1—3 de inspecteurs van het lager onderwijs, 4—9 de schoolopzieners in de districten Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
10 den schoolopziener in het district Arnhem.
11 de directrice der Rijkskweekschool voor onderwijzeressen te Apeldoorn.
12—17 de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers te Nijmegen, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
18—24 de schoolopzieners in de arrondissementen Apeldoorn, Nijmegen, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
54



Afdeeiing O. Nr. 2282'.
'sGravenhage, 16 Mei 1898. Opleiding ii.
Programma.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. nr. 108 van 1898, bevattende het Koninklijk besluit van 14 April 1898, tot aanvulling en wijziging van art. 3 der regelen voor de Rijksnormaallessen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 29 Juni 1890 (Stbl. nr. 97), gewijzigd bij Koninklijk besluit van 27 Juli 1896 (Stbl. nr. 142).
Daaruit zal U blijken, dat aan alle Rijksnormaallessen, waar de hiertoe noodige leerkrachten zijn te bekomen, onderwijs behoort te worden gegeven in de gezondheidsleer, en wel voornamelijk de leer der middelen tot bestrijding van het alcoholisme.
In verband daarmede is in de tabellen, behoorende bij voornoemde regelen, één uur meer voor het onderwijs in „paedagogiek" in de vierde klasse uitgetrokken, hetwelk is bestemd voor de behandeling van de moreele zijde van het alcoholvraagstuk.
Aangenaam zal het mij zijn, dat door U worde onderzocht hoe bedoeld onderwijs voor elke Rijksnormaalinrichting in Uw district, in verband met de beschikbare leerkrachten, ware te regelen. Van den uitslag van Uw onderzoek zal ik gaarne mededeeling ontvangen, waarbij ik gaarne eene raming van kosten zal aantreffen, welke de invoering van dit onderwijs in Uw district zal tengevolge hebben.
Voor het onderwijs in „de gezondheidsleer" ware zooveel mogelijk gebruik te maken van de ter plaatse beschikbare krachten, waartoe wellicht in aanmerking zouden kunnen komen de Geneeskundige Inspecteurs en de leden van de Geneeskundige Raden, ter plaatse aanwezig.
Ik verzoek U met die ambtenaren daaromtrent te overleggen
De Minister van Binnenlandsche Zaken, H. Goeman Borgesius.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Een afdruk van deze aanschrijving is bij circulaire van 16 Mei 1898, nr. 2282". afd. O., gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs.
55



Opleiding I. Programma.
Afdeeiing O. Nr. 588".
'sGravenhage, 2 Maart 1899.
Van wege Hare Majesteit de Koningin-Weduwe, Regentes werd in mijne handen gesteld een adres in triplo van verscheidene godsdienstleeraars, waarbij geklaagd wordt over de achteruitzetting van het godsdienstonderwijs.
Bij de samenstelling van de lesroosters van de verschillende inrichtingen van onderwijs wordt met het godsdienstonderwijs schier nergens rekening gehouden, zoodat thans alle geschikte uren voor het gewone onderwijs in beslag worden genomen, terwijl het godsdienstonderwijs zich met de avond- of vroege morgenuren of wel met de uren van den anders vrijen Woensdagof Zaterdagnamiddag moet behelpen. Hierdoor wordt naar de meening der adressanten bij de leerlingen tegenzin gewekt tegen het godsdienstonderwijs en voedsel gegeven aan de meening, als zou dat onderwijs min belangrijk zijn.
Het komt mij gewenscht voor, dat aan de grief van adressanten voor zooveel mogelijk worde tegemoet gekomen, hetgeen m. i. zou kunnen geschieden door bij het samenstellen van de roosters van lesuren één voor- of namiddag van den gewonen schooltijd, of wel minstens anderhalf achtereenvolgend uur aan het begin of het einde van een voor- of namiddag aan te wijzen als bestemd voor het godsdienstonderwijs. De hierdoor voor het gewone onderwijs verloren uren zullen op andere wijze gemakkelijk kunnen worden ingehaald. Het aanwijzen van de voor het godsdienstonderwijs bestemde uren zou zooveel mogelijk dienen te geschieden, nadat daaromtrent de verschillende in elke gemeente gevestigde godsdienstleeraars waren gehoord.
Ik heb mitsdien de eer U te verzoeken op den rooster van lesuren voor Uwe kweekschool te beginnen met het komende schooljaar één voor- of namiddag van den gewonen schooltijd, of minstens anderhalf achtereenvolgend uur aan het begin of 56



het einde van een voor- of namiddag voor het godsdienst- Opleiding f. onderwijs aan te wijzen. Programma.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, H. Goeman Borqesius.
Aan (o.a.)
de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (onderwijzeressen).
Afschrift dezer aanschrijving is bij circulaire van 2 Maart 1899, n°. 588'v, afd. o, gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs en de schoolopzieners in de districten Arnhem, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
57



Opleiding iL Kweekelingen.
Afdeeiing O. La Aï (Nr. 21061).
'sGravenhage, 10 April 1900.
lk heb de eer U mede te deelen, dat met intrekking van hetgeen bij dezerzijdsche circulaire van 10 Juli 1885, nr. 2133, afd. O, ten deze is vastgesteld nader door mij wordt bepaald, dat de kweekelingen der Rijksnormaallessen, die de vierde klassen hebben doorloopen, voortaan verplicht zijn zich aan het examen ter verkrijging der akte van bekwaamheid, bedoeld in art. 56, onder a, der wet op het lager onderwijs, te onderwerpen, tenzij zij om bijzondere redenen, als b.v. ziekte of oproeping tot den militairen dienst, van den Minister van Binnenlandsche Zaken vrijstelling van deze verplichting hebben bekomen en dat kweekelingen dier inrichtingen, die de vierde klasse nog niet hebben doorloopen, aan bedoeld examen niet mogen deelnemen, tenzij zij daartoe verlof hebben verkregen van directeur en onderwijzers. Kweekelingen, die zich zonder dit verlof aan het examen onderwerpen, kunnen overeenkomstig art. 25 der Regelen voor de Rijksnormaallessen, vastgesteld bij Kon. besluit van 29 Juni 1890 (Stbl. nr. 97), van de inrichting worden verwijderd.
U gelieve de directeuren der Rijksnormaallessen in Uw district namens mij hiermede in kennis te stellen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, H. Goeman Borgesius.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Een afdruk van deze aanschrijving is bij circulaire van 10 April 1900, La. A» (nr. 2106»), Afd. O, gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs. 58



Afdeeiing O. Nr. 4372.
'sGravenhage, 24 Juli 1900. Opleiding l
Gebruik van lokalen.
Ik heb de eer U te verzoeken mij mede te deelen of aan personen of vereenigingen vergunning is verleend gebruik te maken van lokalen der Rijkskweekschool en daaraan verbonden leerschool te
(voor 1) Nijmegen
(voor 2) Haarlem
(voor 3) Middelburg
(voor 4) Deventer
(voor 5) Groningen
(voor 6) Maastricht en, zoo ja, bij welke beschikkingen die vergunningen zijn verleend.
Het is de bedoeling alleen opgave te ontvangen omtrent de vergunningen, waarvan thans nog gebruik wordt gemaakt en ter zake waarvan aan het Rijk vergoeding behoort te worden betaald voor kosten wegens verwarming en dergelijke.
Tevens verzoek ik U, indien zulke vergunningen voor het gebruikmaken van lokalen van genoemde inrichtingen bestaan, mij er te zijner tijd mededeeling van te doen wanneer daarvan later geen gebruik meer mocht worden gemaakt.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
den schoolopziener in het district
1. Tiel.
2. Haarlem.
' 3. Middelburg.
4. Deventer.
5. Groningen.
6. Maastricht.
59



Opleiding II. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 7255.
's Gravenhage, 14 September 1904.
Door mij zijn klachten ontvangen, dat directeuren van Rijksnormaallessen de leerlingen van de derde en de vierde klasse verplichten elke week eenige uren als kweekeling in de openbare school te fungeeren, ook al zijn zij als kweekeling bij eene bijzondere school geplaatst.
Ik heb daarom de eer U te verzoeken, den directeuren der Rijksnormaallessen in uw district namens mij mede te deelen, dat kweekelingen van bijzondere scholen, die bij Rijksnormaallessen worden opgeleid, niet verplicht mogen worden als kweekeling in de openbare school op te treden, indien die kweekelingen daartegen bezwaar hebben, en in de bijzondere school geschikte gelegenheid is voor hunne vorming in de practijk.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de districts-schoolopzieners.
60



Afdeeiing O. Nr. 87641.
'sGravenhage, 12 November 1904. Opleiding B.
Kweekelingei
Volgens mededeeling van de Algemeene Rekenkamer enz. Aangezien enz. Mitsdien enz.
Aangenaam zal het mij zijn dat, alvorens uwe voorstellen tot toekenning van jaarlijksche toelagen aan kweekelingen bij de Rijksnormaallessen aan mijn Departement toe te zenden, gij U in het vervolg de geboorteakten doet overleggen en U overtuigt dat de namen en voluit geschreven voornamen van die kweekelingen daarmede overeenstemmen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DlJCKMEESTER.
Aan
de schoolopzieners in de districten 's Hertogenbosch, Eindhoven, Breda, Leeuwarden, Heerenveen, Roermond.
61



Opleiding II. Afdeeiing O. Kweekelingen. Nr. 876411.
's Gravenhage, 12 November 1904.
Het is in den laatsten tijd herhaaldelijk voorgekomen, dat in de voorstellen van de districts-schoolopzieners tot toekenning van toelagen aan kweekelingen bij de Rijksnormaallessen, en dientengevolge ook in de beschikkingen, waarbij die toelagen zijn verleend, de namen en voornamen van die kweekelingen niet volledig, of niet geheel juist zijn vermeld.
Ik heb daarom de eer U, evenals Ik heden Uwe ambtgenooten gedaan heb, te verzoeken in het vervolg, alvorens een voorstel tot toekenning van toelagen aan deze kweekelingen aan mijn Departement te zenden, U de geboorteakten te doen overleggen en U te overtuigen, dat de namen en voluit geschreven voornamen in dat voorstel daarmede geheel overeenstemmen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, DlJCKMEESTER.
Aan
de districts-schoolopzieners (behalve die in de districten 's Hertogenbosch, Eindhoven, Breda, Leeuwarden, Heerenveen, Roermond).
62



Afdeeiing O. 'sGravenhage, 26 Mei 1906. Opleiding III.
Nr. 7411». Register en versla
gen hoofdinspec teur. 'ÉÊfÊi Ontvangbewijs.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. nr. 107 van 1906, bevattende het Koninklijk besluit van 8 Mei 1906, nr. 56, benevens een afdruk van mijne beschikking van heden nr. 7411', afd. O, met daarbij behoorende lijst en aanvrage.')
Ik verzoek U de bij U ingekomen kennisgevingen, zooals dat ten opzichte van de kennisgevingen, bedoeld in art. 3 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34) door de arrondissements-schoolopzieners wordt gedaan, achtereenvolgens in een register te vereenigen, naar den vorm met vorenbedoelde lijst overeenstemmende.
In het belang van eene goede administratie gelieve U in dat register voor elke kweekschool, waarvoor de Rijksbijdrage wordt gevraagd, eenige bladzijden te bestemmen en de mutatiën geregeld bij te houden.
Aangezien U van elke kweekschool, waarvoor de Rijksbijdrage gevraagd wordt, ingevolge art. 2 sub 6°., van het Koninklijk besluit een rooster van lesuren bekomt, schijnt het niet noodig, dat in het register worde overgenomen hetgeen in de lijsten is vermeld onder het hoofd „leervakken en uren van onderwijs".
De bij U ingekomen lijsten behooren in originali te worden gevoegd bij Uw verslag, krachtens art. 4 van het Koninklijk besluit in te zenden.
Voor alle bij U ingekomen kennisgevingen gelieve U aan den inzender een ontvangbewijs af te geven, waarin ook vermeld is het aantal lijsten, bij elke kennisgeving aangetroffen.
Aangenaam zal het mij zijn, dat de opleiding aan de kweek-
') Het Koninklijk besluit en de beschikking, in deze alinea genoemd, zijn door latere vervangen.
N.B. Bij Koninklijk besluit van 31 December 1920 (Stbl. nr. 947) is het toezicht op de gemeentelijke en bijzondere kweekscholen aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs opgedragen.
63



Opleiding III. scholen, waarvan bedoelde kennisgeving door U is ontvangen,
Register en versla-nauwkeurig worde nagegaan. Bij enz. . gen hoofdinspec- jn enz
teur- Mocht enz.
Ontvangbewijs.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, A. F. van Lijnden.
Aan
de districts-schoolopzieners.
64



Afdeeiing O. Nr. 15923.
'sGravenhage, 24 November 1906. Opleiding I.
Jaarverslag enz.
Ik heb de eer U te verzoeken bijgaande tabel vóór 1 December 1906 ingevuld aan mijn Departement terug te zenden.
Aangenaam zal het mij zijn jaarlijks bij Uw verslag omtrent den gymnastiekcursus eene gelijksoortige opgave aan te treffen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, A. F. van Lijnden.
Aan
de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers te Nijmegen, Deventer en Maastricht.
De in deze aanschrijving bedoelde staat is de volgende:
5
65



OPLEIDING VAN
GYMNASTIEKONDERWIJZERS.
Bi] den aanvang Gedurende den Gedurende den Tot den cursus ^r aLti-
vanden cursus in cnrgus 1905-1906 cursus 1905-1906 1906-1907 gxameni
1905 waren ge- verlieten de lessen werden toegelaten werden toegelaten . 1906 plaatst m de
Cursus der Ie klasse 2e kla8se ,e klas8e 2e klasse le kla88e 2e kla8se 16 klasse 2e klasse 2 g'
. 1 r— T T 1 1 ï -O
Rijkskweekschool te: e g g g g g g o> £ «
8) M> M M bfl M M M _ -
a c . .E .5 . .5 . .9 .5 j ~j 5 ïS
1 1 I J- 1 1 1 I s 5 I 1 1 1 ' 8 5 '1 1
Behoort bij schrijven van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 24 November 1906, n°. 15923, afd. Onderwijs.
Mij bekend, De Secretaris-Generaal,
A. F. van Lijnden.



Afdeeiing L O.
Nr. 3841.
'sGravenhage, 15 januari 1908. Opleiding III.
Programma.
In het Voorloopig Verslag van de Tweede Kamer der StatenGeneraal betreffende het ontwerp van hoofdstuk V der Staatsbegrooting voor 1908 werd de aandacht er op gevestigd, dat de bij art. 2, sub 4°., eerste lid, van het Koninklijk besluit van 8 Mei 1906 (Stbl. nr. 107), gewijzigd bij Koninklijk besluit van 29 Januari 1907 (Stbl. nr. 21), gestelde voorwaarde om voor de Rijksbijdrage in aanmerking te komen in de practijk zoo zoude worden opgevat, alsof de daar vermelde vakken „gezondheidsleer" en „handenarbeid (slöjd)" in elk geval zouden moeten worden onderwezen.
Zulks geeft mij aanleiding U, voor zooveel noodig, mede te deelen, dat die opvatting niet juist is.
De bedoeling van voormeld art. 2, sub 4°., eerste lid, is geen andere, dan dat vóór de aldaar bedoelde 20 uur 's weeks onderwijs in de vier klassen gekozen worden twee of meer van de vakken, genoemd onder 1, m, n, r of rbis, gezondheidsleer en handenarbeid (slöjd).
Het onderwijs in beide laatstgenoemde vakken is derhalve niet verplicht.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, P. Rink.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Een afdruk van deze aanschrijving is bij circulaire van 15 januari 1908, nr. 384h, afd. L O, gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs.
67



Opleiding I. Kweekelingen.
Afdeeiing L O. Nr. 1424.
K
'sGravenhage, 16 Maart 1908.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. n°. 77 van 1908, bevattende het Koninklijk besluit van 28 Februari 1908 tot wijziging van de artikelen 2 en 27 van de Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Stbl. nr. 97), aangevuld bij Koninklijk besluit van 14 April 1898 (Stbl. nr. 107).
(Voor de schoolopzieners in de districten Arnhem, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.)
Deze wijziging van de Regelen heeft ten doel om, indien het getal bij het toelatingsexamen geslaagde adspiranten en het getal beschikbare plaatsen dat gedoogt, gelegenheid te hebben een zoo groot mogelijk getal kweekelingen, tot een maximum van 24, tot de kweekschool toe te laten.
Bij de inzending der voordracht overeenkomstig art. 27, eerste lid, zal dus door de directeuren opgave zijn te doen van het aantal beschikbare plaatsen.
Mocht op het tijdstip, waarop de voordracht tot benoeming van de nieuwe kweekelingen pleegt te worden ingezonden, het juiste getal beschikbare plaatsen nog niet kunnen worden opgegeven, daar de overgangsexamens alsdan nog niet hebben plaats gehad, dan kunnen op de gewone wijze voorloopig 20 kweekelingen worden benoemd. Indien daarna blijkt, dat er nog plaatsen in de eerste klasse beschikbaar zijn, zal ik gaarne daarvan zoo spoedig mogelijk bericht ontvangen van den directeur ten einde het getal kweekelingen alsnog te kunnen aanvullen.
U gelieve den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers te - namens mij van het bovenstaande mededeeling te doen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Huber, L S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissements-schoolopzieners.
68



Afdeeiing LO. Nr. 5959'.
'sGravenhage, 23 Juli 1908. Opleiding III.
Verslagen hoofdinspecteur.
In verband met het eerste lid van art. 4 van het Koninklijk besluit van 8 Mei 1906 (Stbl. nr. 107), zooals dat is gewijzigd bij Koninklijk besluit van 29 Januari 1907 (Stbl. nr. 21), zal ik voortaan gaarne bij de lijsten, bedoeld in 2° van art. 3 van genoemd besluit, welke vóór den aanvang van ieder cursusjaar aan U mochten worden ingezonden, in de maand Januari van ieder jaar voor elke bijzondere of gemeentelijke kweekschool een afzonderlijk verslag door tusschenkomst van den inspecteur van het lager onderwijs ontvangen.
Ook bij de toezending van eventueele aanvragen tot uitkeering van de Rijksbijdrage, ingevolge art. 5 van dat besluit, gelieve U bij iedere aanvrage een afzonderlijk rapport te voegen. Daardoor wordt eene spoedige afdoening der zaak bevorderd.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
J. B. KAN.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Een afdruk van deze aanschrijving is bij circulaire van 23 Juli 1908, nr. 5959'1, afd. LO, gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs.
69



Opleiding I, II. Afdeeiing A Z C. Geldelijk beheer. La A (Nr. 6531).
's Gravenhage, 24 Juli 1908.
Bij het onderzoek door de Algemeene Rijkenkamer eener declaratie tot een hoog bedrag, is bij dat college de vraag gerezen of er geene bedingen waren gemaakt of voorwaarden gesteld, die op de betaling van invloed konden zijn. Zoo dit het geval was, dan stelde de Kamer er prijs op, daarmede te worden in kennis gesteld, ten einde te kunnen nagaan of bij de oplevering aan die bedingen of voorwaarden was voldaan. Voor het geval eene schriftelijke overeenkomst bestond, zag zij overlegging daarvan tegemoet.
Waar meermalen op mondelinge overeenkomst werken worden uitgevoerd of leveringen geschieden tot aanzienlijke bedragen, achtte de Kamer het gewenscht bij die gelegenheid als hare meening te doen kennen, dat het aangaan van schriftelijke contracten voor de uitvoering van werken en leveringen de voorkeur verdient, ook in verband met hetgeen in artikel 1933 en volgende Burgerlijk Wetboek is bepaald omtrent getuigenbewijs.
Voor de gevallen, waarin het tot dusver noodig werd geacht mondeling overeen te komen, zou de volgende'regeling naar de meening van genoemd college meer aanbeveling verdienen.
Indien eene aannemingssom meer dan f 300 bedraagt, wordt vooraf eene op zegel gestelde, ongeregistreerde, verklaring opgemaakt, waarbij de aannemer zich verbindt, de daarin nauwkeurig omschreven werkzaamheden en leveringen voor de in schrijfletters vermelde som uit te voeren.
Casu quo wordt in dat stuk ook melding gemaakt van de bijzondere bedingen, die op de betaling van invloed kunnen zijn. Uit eene verklaring te stellen op de declaratie, die later ter bekoming van betaling wordt ingediend, moet dan blijken, dat de declarant zich vooraf heeft verbonden de werkzaamheden of leveringen uit te voeren voor de in rekening gebrachte som, en dat bij het aangaan der overeenkomst geenerlei beding werd gemaakt, hetwelk op de betaling van invloed heeft kunnen zijn.
Is dit laatste wel het geval, dan wordt een gewaarmerkt afschrift van de verklaring van den aannemer overgelegd en bij de declaratie gevoegd.
Aan de Algemeene Rekenkamer is medegedeeld, dat bij mijn
70



departement tegen de voorgestelde regeling geen bezwaar Opleiding i, ii. be taat Geldelijk beheer.
Ik heb de eer U te verzoeken voor het vervolg zoodanig te handelen, dat aan den wensch der Kamer worde voldaan, en in die gevallen de declaratie te voorzien van een der volgende verklaringen:
BDe verklaart, dat het in
deze declaratie vermelde is geschied op zijnen mondelingen last en voor de som, welke daarvoor vóór den aanvang der desbetreffende werkzaamheden (of vóór dat met de levering is aangevangen) is overeengekomen, bij welke overeenkomst geenerlei beding is gemaakt, hetwelk op de betaling van invloed heeft kunnen zijn; dat de oplevering behoorlijk heeft plaats gehad en dat de declaratie derhalve door hem wordt goedgekeurd tot een bedrag van (in schrijfletters)", of
nDe verklaart, dat het in
deze declaratie vermelde is geschied op zijnen mondelingen last, onder de bepalingen, vervat in de in afschrift hierbij gevoegde verklaring; dat de oplevering behoorlijk heeft plaats gehad en. zonder afwijking van de bovenbedoelde bepalingen en dat de declaratie derhalve door hem wordt goedgekeurd tot een bedrag van (in schrijfletters)".
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de districts-schoolopzieners, de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (onderwijzeressen).
71



Opleiding II. Personeel.
Afdeeiing LO. Nr. 2133.
'sGravenhage, 26 Maart 1909.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. nr. 66 van 1909, bevattende het Koninklijk besluit van 11 Maart 1909 tot wijziging en aanvulling van de Regelen voor de Rijksnormaallessen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 29 Juni 1890 (Stbl. nr. 97), aangevuld en gewijzigd bij de Koninklijke besluiten van 27 Juli 1896 (Stbl. nr. 142) en 14 April 1898 (Stbl. nr. 108).
De wijziging sub 6°. van het Koninklijk besluit heeft ten doel om voor waarneming bij vacature eene belooning deswege toe te kennen uit de vrijgevallen jaarlijksche toelage, en voor waarneming bij afwezigheid van een onderwijzer wegens ziekte of om andere reden, deswege eene belooning te verleenen, indien laatstbedoelde waarneming langer dan 3 maanden heeft geduurd.
Gij wordt mitsdien gemachtigd in bovenbedoelde gevallen een voorstel tot toekenning van eene belooning in te dienen.
Omtrent enz.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
72



Afdeeiing L O. Nr. 2273.
'sGravenhage, 3 April 1909. Opleiding IV.
Berekening Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar van het Stbl. nr. 72 van 1909, bevattende het Koninklijk besluit van. 16 Maart 1909, nr. 7, tot wijziging en aanvulling van de artikelen 1 en 2 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), gewijzigd en aangevuld bij Koninklijk besluit van 30 November 1895 (Stbl. nr. 183).
De wijziging sub 2°. van het Koninklijk besluit heeft ten doel de besturen van gemeentelijke en bijzondere normaallessen in de gelegenheid te stellen den cursus met 1 Mei te doen aanvangen, zonder daardoor gevaar te loopen de Rijksbijdrage voor de opleiding van kweekelingen geheel of gedeeltelijk te verliezen.
Voor de berekening van de Rijksbijdrage zal het er voortaan voor worden gehouden, dat de opleiding is geëindigd met het einde der maand, waarin het examen is aangevangen, onder voorwaarde natuurlijk, dat de opleiding onafgebroken heeft plaats gehad ten minste tot den aanvang van het examen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. KAN.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissements-schoolopzieners.
73



Opleiding II. Personeel.
Afdeeiing LO. Nr. 4008.
'sGravenhage, 25 Mei 1909.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat de beslissing, vervat in het Koninklijk besluit van 23 Maart 1909, nr. 19, vermeld in mijn schrijven van 22 April 1909, nr. 3477, afd. LO, van belang kan zijn voor thans niet meer in dienst zijnde onderwijzers aan Rijksnormaallessen en daaraan verbonden voorbereidende klassen met betrekking tot hun aanspraak op wachtgeld of eigen pensioen en mogelijk ook op pensioen voor hunne weduwen en weezen.
In het algemeen valt op te merken, dat uit de beslissing bij voormeld Koninklijk besluit genomen volgt, dat als burgerlijke dienst in den zin van de burgerlijke pensioenwet is te beschouwen de dienst bij de Rijksnormaallesen bewezen krachtens eene benoeming van den Minister van Binnenlandsche Zaken ingevolge het bepaalde in art. 8 van het Algemeen Reglement, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 13 Mei 1881, nr. 1.
Voor zooveel bovenbedoelde onderwijzers zijn ontslagen wegens opheffing van hunne betrekking zijn ■ voor hen de wachtgeldbepalingen van belang. Het wachtgeld der burgerlijke ambtenaren is oorspronkelijk geregeld bij Koninklijk besluit van 24 Juli 1869 (Stbl. nr. 142), waarin wijziging is gebracht bij Koninklijk besluit van 4 September 1892 (Stbl. nr. 60).
In geen geval kan aanspraak op wachtgeld bestaan indien de dienst als burgerlijk ambtenaar niet 5 jaar heeft geduurd.
Het ligt in de bedoeling op het eventueel pensioen in te houden de bijdragen welke verschuldigd zouden «fjn geweest, indien dé belanghebbende van den aanvang zijner bediening af als burgerlijk ambtenaar ware beschouwd.
Van 1 Januari 1891 af zijn de betrekkingen aan de Rijksnormaallessen en aan de voorbereidende klassen afzonderlijk te nemen, d.w.z. dat sedert die dagteekening geen vereenigde grondslag voor de pensioensbijdrage en voor de regeling van het pensioen meer bestaat.
Voor het weduwen- en weezenpensioen zijn de bepalingen der Weduwenwet voor de ambtenaren 1890 beslissend.
Behalve de bepalingen der tegenwoordige burgerlijke pensioenwet, is het mogelijk dat ook nog in bijzondere gevallen de met 1 Januari 1891 vervallen, laatstelijk bij de wet van 21 Mei 1873
74



(Stbl. nr. 74) gewijzigde pensioenwet van 1846 toepassing zal Opleiding vinden. Personeel.
Eene aanvraag om wachtgeld moet gericht worden tot de Koningin, eene aanvraag om pensioen tot den Minister van Binnenlandsche Zaken en eene aanvraag om weduwen- en weezenpensioen tot den Directeur van het Weduwen- en Weézenfonds voor burgerlijke ambtenaren.
Bij aanvrage om wachtgeld of pensioen is overlegging van de geboorteakte noodig.
U gelieve, namens mij, daarop de aandacht te vestigen in de eerste plaats van die personen, door U vermeld in de opgaven, mij toegezonden tengevolge van de aanschrijving van 19 December 1908, nr. 11532, afd. LO, in de tweede plaats van andere nog in leven zijnde gewezen onderwijzers van Rijksnormaallessen en daaraan verbonden voorbereidende klasse, die, voor zooveel U bekend, zijn ontslagen op gronden, die aanspraak kunnen geven op pensioen. Daarbij is echter uitdrukkelijk mede te deelen, dat zoolang niet omtrent bijzondere gevallen, die zich zullen voordoen, bij Koninklijk besluit eene beslissing is genomen, het niet mogelijk is te zeggen, wat in ieder bepaald geval de rechten en verplichtingen der belanghebben zijn.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Heemskerk.
Aan
de districts-schoolopzieners.
75



Opleiding II. Personeel.
Afdeeiing LO. Nr. 10099.
's Gravenhage, 13 December 1909.
Ik heb de eer U te verzoeken bij Uwe aanbevelingen tot benoeming van personeel bij de Rijksnormaallessen, behalve de opgave of de aanbevolene al dan niet in het genot is van pensioen ten laste van den Staat, voortaan de mededeeling te willen voegen of hij al dan niet voor pensioen heeft bijgedragen en naar welken grondslag, en of hij reeds aan Rijksnormaallessen is werkzaam geweest.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
76



Afdeeiing L O. Nr. 11412.
'sGravenhage, 30 December 1909. Opleiding IV.
Berekening Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit varv 23 December 1909, nr. 40, geplaatst in de Ned. Staatscourant van Woensdag 29 December 1909, nr. 304, het bedrag van de Rijksbijdrage, bedoeld in art. 1, eerste lid, van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. 34), gewijzigd bij Koninklijk besluit van 16 Maart 1909 (Stbl. 72), die aan gemeentelijke en aan bijzondere normaallessen en aan hoofden van scholen zullen worden verleend voor ieder van de door hen in den loop van 1910 ter opleiding tot onderwijzer aangenomen personen, nadat dezen in den loop van 1912 of later de akte, bedoeld in art. 77, onder a, der wet op het lager onderwijs zullen hebben verkregen, is vastgesteld als volgt:
1°. voor hen, die bij gemeentelijke of bijzondere normaallessen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste twee jaren, driehonderd en vijftig gulden;
Dezelfde bedragen zijn vastgesteld in de volgende jaren tot en met 1919. Hieronder zijn opgegeven de Kon. besluiten sinds 1914, waarbij dit is geschied, de Staatscouranten, waarin die besluiten zijn opgenomen, de circulaires waarbij de inhoud aan de leden van het schooltoezicht is medegedeeld, het jaar waarin de opleiding moet zijn aangevangen, en het jaar waarin de akte is verkregen.
■ "1
v. ■ u „ Nederlaridsche rirmiair» van n— Akte
Kon. besluit van urcuiaire van = a
Staatscourant van 5 « verkregen in
<^
24 Dec. 1914, nr. 64 31 Dec. 1914, 5 Jan. 1915, 1915 1917 of later
nr. 306 nr. 21254, O.
17 Dec. 1915, nr. 14 22 Dec. 1915, 27 Dec. 1915, 1916 1918 , .
nr. 299 nr. 19587, O.
15 Dec. 1916, nr. 73 19 Dec. 1916, 28 Dec. 1916, 1917 1919 „ „ i)
nr. 298 nr. 20894, O.
18 Dec. 1917, nr. 39 21 Dec. 1917, 27 Dec. 1917, 1918 1920 „ , <)
nr. 299 nr. 21998, O.
18 Dec. 1918, nr. 58 30 Dec. 1918, 9 Jan. 1919, 1919 1921 , „ 1)
nr. 303 nr. 26160, LOA.
17 Dec. 1919, nr. 46 19/20 Dec. 1919, 31 Dec. 1919, 1920 1922 „ , 1)
nr. 267 nr. 11571, LOA.
i) Zie echter de circulaire van 31 Januari 1921, nr. 15163, afd. LOA.
77



Opleiding IV. b. gedurende ten minste drie jaren, vijfhonderd vijf en Berekening twintig gulden; Rijksbijdrage. c gedurende ten minste vier jaren, zevenhonderd gulden;
2°. voor hen, die door hoofden van scholen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste twee jaren, tweehonderd gulden;
b. gedurende ten minste drie jaren, tweehonderd en vijftig gulden;
c. gedurende ten minste vier jaren, driehonderd gulden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissements-schoolopzieners.
78



Afdeeiing L O. Nr. 2139.
'sGravenhage, 9 Maart 1910. Opleiding II.
Kweekelingen.
Ik heb de eer U te verzoeken na afloop van de examens ter verkrijging van de akte van bekwaamheid, bedoeld in art. 77, onder a, der wet op het lager onderwijs, welke dit jaar zullen worden afgenomen, mij bijgaanden staat, nauwkeurig ingevuld, terug te zenden.
Indien het daarin te vermelden aantal kweekelingen in de vierde klasse niet mocht overeenstemmen met de som der geslaagden en afgewezenen, behoort in de laatste kolom de reden daarvan te worden medegedeeld, met opgave tevens van datum en nummer van het schrijven, waarbij de in de missive van 10 April 1900, I" At, afd. O, bedoelde vrijstelling is verleend.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Naar deze circulaire wordt elk jaar verwezen bij het stellen van de soortgelijke vraag. De staat luidt als volgt:
79



UITSLAG VAN DE EXAMENS TER VERKRIJGING VAN EENE AKTE VAN BEKWAAMHEID, BEDOELD IN ART. 77, ONDER A, DER WET OP HET LAGER ONDERWIJS, IN 1910 AFGELEGD DOOR KWEEKELINGEN BIJ DE RIJKSNORMAALLESSEN.
Aantal kweekelingen, die aan het examen Aantal kweekelingen, die de
hebben deelgenomen en zijn vierde klasse nog niet'hebben
Aantal I doorloopen, doch die met ver-
RijkS- , , ,, geslaagd afgewezen gunning van directeur en
1 kweekelingen ° £ 1 2 onderwijzers aan het examen qd
normaal- in de na een verblijf in de 4e klasse van hebben deelgenomen en zijn v-
vierdeklasse. | 1 | | merkin gen
'essente: één jaar 2 °jarmneer één jaar 2 <*™" geslaagd afgewezen
j- m. j. m. j. m. j. m. j. m. j. m. j. m.
Behoort bij schrijven van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 9 Maart 1910, nr. 2139, afd. LO.
Mij bekend, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.



Afdeeiing O. Nr. 1625'.
/
's Gravenhage, 8 Maart 1911. Opleiding l
Kweekelingen.
IA
Door den schoolopziener in het district Deventer is mij medegedeeld, dat hem is gebleken, dat kweekelingen, wier ouders wonen in eene plaats, waar eene Rijkskweekschool voor onderwijzers is gevestigd, in het genot van de toelage voor huisvesting en verpleging zijn gekomen, doordien die kweekelingen — niet hunne ouders — waren verhuisd naar eene andere gemeente, van waaruit zij zich aanmeldden voor het toelatingsexamen voor eene andere kweekschool dan die in de woonplaats hunner ouders.
Aangezien de bedoeling van art. 31, tweede lid, der Regelen voor de Rijkskweekscholen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Stbl. nr. 97) is, dat alleen die kweekelingen, wier ouders of voogden niet wonen in eene gemeente, waar zulk eene inrichting is gevestigd, zulk eene toelage kunnen bekomen, behoort aan vorenbedoeld misbruik een einde te worden gemaakt.
Dit kan geschieden door van de kweekelingen, die niet zelf in de kosten van huisvesting en verpleging voorzien, een certificaat omtrent de woonplaats van hunne ouders of voogden te eischen.
Ik heb derhalve de eer U te verzoeken den directeur der Rijkskweekschool voor onderwijzers te (voor 1) Nijmegen (voor 2) Haarlem (voor 3) Middelburg (voor 4) Groningen (voor 5) Maastricht (voor allen)
met mededeeling van het vorenstaande namens mij te verzoeken van de adspiranten, die voor plaatsing in aanmerking komen en niet zelf in de kosten van huisvesting en verpleging
6
81



Opleiding I. voorzien, voortaan de overlegging van zulk eene verklaring te Kweekelingen. vorderen.
Tevens enz.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
den schoolopziener in het district
1. Tiel.
2. Haarlem.
3. Middelburg.
4. Groningen.
5. Maastricht.
Aan den schoolopziener in het district Deventer is hetzelfde voorschrift gegeven in andere bewoordingen, bij brief van 8 Maart 1911, nr. 1625», afd. LO. 82



Afdeeiing L O. Nr. 2201.
'sGravenhage, 21 Maart 1911. Opleiding ii.
Personeel,
Het enz. Op enz. De enz. Indien enz.
Voorts heb ik de eer U te verzoeken in Uwe berichten omtrent aanvragen om ontslag van onderwijzers bij de Rijksnormaallessen, indien zulks uit de ontslagaanvrage niet blijkt, voortaan mede te deelen, of adressant al dan niet voornemens is als gewezen onderwijzer bij de Rijksnormaallessen binnenkort pensioen aan te vragen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretarie-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
83



Opleiding III. Afdeeiing L O. 'sGravenhage, 8 ^pril 1911.
Verkrijgbaarstel- Nr. 2317". ling van modellen.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exefnplaar van het Stbl. nr. 90 van 1911, bevattende het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911, nr. 10, benevens een afdruk van mijne beschikking van heden, nr. 2317», afd. L O., met de daarbij vastgestelde modellen A, B, C en D. (')
In de Nederlandsche Staatscourant wordt medegedeeld, dat de besturen van gemeentelijke en bijzondere kweekscholen, die op de Rijksbijdrage aanspraak maken, een exemplaar van elk van die modellen bij U kunnen bekomen.
Van elk gaan.. . . . exemplaren hiernevens. Mocht U aan meer exemplaren er van behoefte hebben, dan kan U ze bij mijn Departement aanvragen.
De enz.
Voor zooveel noodig zij opgemerkt, dat hetgeen bij missive van 26 Mei 1906, nr. 7411", afd. O, is voorgeschreven met betrekking tot de administratie over de kweekscholen, van kracht blijft.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. KAN.
Aan
de districts-schoolopzieners.
(') De beschikking is vervangen door die van 28 Januari 1921, nr. 1278, afd. L O A.
84



Afdeeiing LO. Nr. 8424".
'sGravenhage, 30 November 1911. Opleiding III.
Recht op de Rijks bijdrage.
Ik heb de eer U hiernevens ter kennisneming te doen toekomen afschrift van mijn schrijven van heden, nr. 8424i, afd. L O, benevens een afschrift van mijn schrijven van 8 November 1911, nr. 8036, afd. L O.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs en de districts-schoolopzieners.
Met betrekking tot het in deze circulaire in de tweede plaats vermelde schrijven is echter te letten op de mogelijkheid van ontheffing krachtens het Koninlijk besluit van 18 Oct. 1912 (Stbl. nr. 320), tot aanvulling van art. 2, 2°., van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. nr. 90).
De in deze aanschrijving bedoelde brieven zijn de volgende:
85



Afdeeiing L O. Nr. 8036.
'sGravenhage, 8 November 1911.
Blijkens de bewoordingen en de bedoeling van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. nr. 90) tot subsidieering van gemeentelijke en bijzondere kweekscholen, is de „kweekschool" gedacht als eene op zich zelf staande opleidingsinrichting met vierjarigen cursus, welker kweekelingen van het hoogste studiejaar, aan het einde daarvan geacht kunnen worden in staat te zijn tot het met gunstig gevolg afleggen van het examen, bedoeld in art. 77 a der wet tot regeling van het lager onderwijs.
De leerschool (de plaats voor de practische oefening van de kweekelingen), voorbereidende klassen en vervolgcursussen, tot verdere bekwaming van de bezitters van de akte art. 77 a, al zijn ze ook verbonden aan de kweekschool, maken toch in den zin van het Koninklijk besluit zelfstandige onderwijsinrichtingen uit.
Het is derhalve niet geoorloofd, dat de onderwijzers, bedoeld in artikel 2, sub 2°, van bovengenoemd Koninklijk besluit tijdens de schooluren der (eigenlijke) kweekschool lesgeven aan een cursus voor de hoofdakte.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
den directeur van de bijzondere kweekschool voor onderwijzeressen te Eysden.
86



Afdeeiing L O. Nr. 8424'.
'sGravenhage, 30 November 1911.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat de bijzondere kweekschool, die voor de Rijksbijdrage, bedoeld in artikel 1 van het Koninklijk besluit van 14Maart 1911 (Stbl. nr. 90) in aanmerking wenscht te komen, o.a. moet voldoen aan den eisch van artikel 2, sub 1°., van dat Koninklijk' beluit voor zooveel het gebouw betreft.
De omstandigheid, dat in dat gebouw, met ten minste vier voor de kweekschool bestemde klasselokalen, bovendien nog eene andere onderwijsinrichting is gevestigd, oefent geen invloed uit op het verleenen van de Rijksbijdrage ten behoeve van de kweekschool.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, j. B. Kan.
Aan
het bestuur van de bijzondere kweekschool van de Zusters Franciscanessen te Mook.
87



Opleiding II. Kweekelingen.
Afdeeiing L O. Nr. 871.
- 'sGravenhage, 7 Februari 1912.
Het wil mij voorkomen, dat bij het doen van voorstellen tot toekenning van toelagen aan kweekelingen bij de Rijksnormaallessen er over het algemeen niet genoeg op wordt gelet, dat zulke toelagen volgens art. 23 der Regelen voor die inrichtingen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 29 Juni 1890 (Stbl. nr.97), alleen in bijzondere gevallen kunnen worden verleend.
Die bijzondere gevallen kunnen zich bijna uitsluitend voordoen ten opzichte van kweekelingen, wier opleidiug reeds gedeeltelijk is voltooid. Het kan b.v. voorkomen, dat de ouders van zulke kweekelingen dermate financieel zijn achteruitgegaan, dat zij de kosten, aan de opleiding verbonden, niet langer alleen kunnen dragen, of wel, dat de ouders verplicht zijn de gemeente, waar de inrichting is gevestigd, metterwoon te verlaten en zij niet bij machte zijn het kostgeld van den kweekeling geheel alleen te betalen.
Er kunnen natuurlijk nog andere gevallen voorkomen, waarin het verleenen van eene toelage wenschelijk is, doch beperking in deze dient te worden betracht.
Zoo breng ik in herinnering, dat, gelijk in de jaren 1904, Ï905 en 1906 door mijne ambtsvoorgangers aan verschillende districtsschoolopzieners is medegedeeld, b.v. over het algemeen door toekenning van Rijkstoelagen niet behoort te worden bevorderd de toelating tot de Rijksnormaallessen van kweekelingen van wie varf te voren reeds vaststaat, dat de ouders de geringe kosten aan de opleiding verbonden, niet zelf kunnen dragen. Uitzondering hierop maken natuurlijk de weinige gevallen, dat de adspirant op de lagere school blijken heeft gegeven van te zijn van buitengewonen aanleg, zoodat het zoude zijn te betreuren, dat de financiëele toestand van de ouders aanleiding zou wezen, dat zulk een leerling niet voor het onderwijs kon worden bestemd.
Ik heb de eer U te verzoeken voortaan, en wel voornamelijk bij de toelating van nieuwe kweekelingen, met het vorenstaande rekening te willen houden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, HEEMSKERK.
Aan
de districts-schoolopzieners. 88



Afdeeiing AZC. Nr. 3585'!.
'sGravenhage, 8 Juni 1912. Opleiding i, Personeel.
Behoudens enkele uitzonderingen zijn, ingevolge de daaromtrent bestaande voorschriften, die inkomsten van Rijksambtenaren, voortvloeiende uit hun verblijf onder de wapenen of in werkelijken dienst, onvereenigbaar met hunne inkomsten, verbonden aan de Rijksbetrekking die zij bekleeden.
Ten einde bij de betaalbaarstelling der traktementen daarmede rekening te kunnen houden, heb ik de eer U te verzoeken, van elk geval dat een onder U werkzaam Rijksambtenaar, hetzij vast of tijdelijk aangesteld, tot het vervullen van militie-, landweer- of reserveplichten onder de wapenen of in werkelijken dienst wordt opgeroepen, mij daarvan onverwijld mededeeling te doen, met opgaaf van den aard der te verrichten diensten en datum van indiensttreding.
Van den datum, waarop de dienst daarna is verlaten, zal ik gaarne eveneens spoedig bericht van U ontvangen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de districts-schoolopzieners, de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers.



Opleiding i, ii. Afdeeiing O. Personeel. Nr. 14932.
'sGravenhage, 9 October 1913.
Bij art. I, nr. 34, der wet van 24 Juni 1913 (Stbl. nr. 303), welke wet op 1 October 1.1. in werking is getreden, zijn de artt. 24 en 25 der Burgerlijke Pensioenwet ingetrokken. Ten gevolge daarvan is het niet meer noodig, dat door U de mededeelingen worden gedaan, bedoeld in de dezerzijdsche circulaires van 24 October 1896, la. A, afd. O, en 13 Februari 1902, nr. 1033", afd. O.
Door die intrekking komt tevens te vervallen de dezerzijdsche aan de besturen der bijzondere scholen gerichte circulaire, d.d. 24 October 1906, nr. 9604, afd. A Z C, op welke circulaire laatstelijk Uwe aandacht werd gevestigd bij de aanschrijving van mijn ambtsvoorganger van 18 October 1911, nr. 7710, afd.L O.
Intusschen deelt de Minister van Financiën mij mede, dat hij met het oog op art. 4a der Weduwenwet voor de landmacht 1909 en art. 5a der Weduwenwet voor de zeemacht 1909 ook voortaan ingelicht wenscht te worden omtrent de gevallen van herplaatsing van gewezen militairen der land- of zeemacht beneden den rang van officier, wier ontslag na 22 Januari 1909 is ingegaan, in eene betrekking, waaraan het uitzicht op burgerlijk pensioen is verbonden, met vermelding van den datum van ingang der benoeming en van het bedrag der wedde, en van de geldelijke bevorderingen van zulke herplaatste militairen.
Ten einde die inlichtingen aan mijn ambtgenoot te kunnen verschaffen betreffende de bedoelde gewezen militairen, die mochten worden opgenomen onder het onderwijzend of bedienend personeel der Rijkskweek- en leerscholen, Rijksnormaallessen en Rijks lagere scholen, heb ik de eer U te verzoeken mijne aandacht er op te vestigen, indien een dergelijk gewezen militair door U mocht worden voorgedragen ter benoeming aan een dezer inrichtingen of voor geldelijke bevordering in zijne betrekking aan een dier inrichtingen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
90



Afdeeiing O. Nr. 9481.
'sGravenhage, 22 Januari 1914. Opleiding IV.
Gemeenschappelijke Rijksbijdrage.
Ten einde vertraging te voorkomen in de toekenning der Rijksbijdragen voor de opleiding van onderwijzers, heb ik de eer U te verzoeken, alvorens de aanvragen, bedoeld in art. 6 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. n°. 34) aan den districts-schoolopziener toe te zenden, nauwkeurig na te gaan, of uit de stukken blijkt, waar en door wie de opgeleide persoon gedu^nde het geheele vierjarig tijdvak, voorafgaande aan 1 Mei van het jaar, waarin de akte is behaald, is opgeleid.
Heeft de volledige opleiding minder dan vier jaren geduurd, dan zal ik in Uw rapport gaarne de mededeeling aantreffen, dat de opleiding aan geene andere inrichting(en) of door geen(e) ander(e) schoolhoofd(en) heeft plaats gehad dan in de aanvrage is vermeld.
Voor het geval de opleiding achtereenvolgens aan meer dan eene inrichting of wel door meer dan één schoolhoofd heeft plaats gehad, wordt U in herinnering gebracht de dezerzijdsche circulaire van 13 Juni 1892, nr. 2703i, afd. O, bevattende voorschriften omtrent de behandeling van'gemeenschappelijke aanvragen om de Rijksbijdragen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
91



Opleiding IV. Afdeeiing O. Gemeenschappe- Nr. 948H. lijke Rijksbijdrage.
'sGravenhage, 22 Januari 1914.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een afschrift van mijne circulaire van heden nr. 948', afd. O, gericht tot de arrondissements-schoolopzieners.
U gelieve bij de behandeling der aanvragen om de Rijksbijdragen toe te zien, of overeenkomstig den inhoud van gemelde circulaire is gehandeld en, ingeval dat niet is geschied, de stukken onverwijl aan den arrondissements-schoolopziener ter aanvulling of verbetering terugste zenden.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. KAN.
ii%yffi Aan de districts-schoolopzieners.
92



Afdeeiing O. Nr. 1626'.
's Gravenhage, 9 Februari 1915. Opleiding IV.
Verslagen inspecteur.
Uit de lijsten, bedoeld in art. 4 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), welke waren gevoegd bij de door tusschenkomst van de districts-schoolopzieners ontvangen verslagen over 1914, is mij gebleken, dat sommige besturen van bijzondere normaallessen in de meening verkeeren, dat zij telken jare opgave hebben te doen van alle leerlingen, welke in hunne inrichtingen worden opgeleid.
Eene dergelijke opgave wordt niet vereischt, bemoeilijkt het verifieeren van de latere aanvragen om de Rijksbijdrage, terwijl zij — hetgeen reeds voorkwam — tot vergissingen aanleiding kan geven.
Het tweede lid van art. 4 van gemeld Koninklijk besluit bepaalt, dat bij aanneming van nieuwe kweekelingen genoemde lijst aan den arrondissements-schoolopziener wordt gezonden binnen acht dagen na hunne toelating tot de lessen. Het is derhalve de bedoeling van het Koninklijk besluit, dat van iedere nieuwe toelating wordt kennis gegeven door inzending van eene lijst, uitsluitend vermeldende hen, die als nieuwe kweekelingen zijn toegelaten.
Ik heb mitsdien de eer U te verzoeken het bovenstaande' ter kennis te brengen van de belanghebbende besturen van bijzondere normaallessen in uw ambtsgebied, eventueel ook van hoofden van scholen, die kweekelingen opleiden, en te bevorderen, dat art. 4 van bovengemeld Koninklijk besluit in den aangegeven wordt uitgevoerd.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de arrondissements-schoolopzieners.
93



Opleiding IV. Afdeeiing O. Verslagen inspec- Nr. 1626H. teur.
'sGravenhage, 9 Februari 1915.
Ik heb de eer U hierbij een afschrift te doen toekomen van mijne circulaire van heden, nr. 1626', afd. O, gericht tót de arrondissèrnents-schoolopzieners.
Het zal mij aangenaam zijn, dat in het vervolg bij de ontvangst van het jaarverslag betreffende de bijzondere normaallessen in Uw ambtsgebied wordt toegezien, dat de daarbij gevoegde lijsten alleen de namen bevatten van de in het verslagjaar in opleiding aangenomen kweekelingen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
94



Afdeeiing O. Nr. 8725.
'sGravenhage, 14 Juni 1915. Opleiding III.
Verslagen hoofdinspecteur.
In verband met een bij mijn Departement ingekomen verzoek om bespoediging van de uitkeering van Rijksbijdragen ingevolge het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. nr. 90) heb ik de eer U te verzoeken den districts-schoolopzieners in Uwe inspectie uit te noodigen de door hen op grond van het eerste lid van art. 5 van dat Koninklijk besluit ontvangen aanvragen tot uitkeering van de Rijksbijdrage afzonderlijk te behandelen en iedere dier aanvragen onmiddellijk na accoordbevinding, vergezeld van hun rapport, aan U door te zenden.
De doorzending van die stukken aan mijn Departement zoude alsdan ook door U voor ieder dier kweekscholen onmiddellijk kunnen geschieden en spoedshalve niet moeten wachten op het aanwezig zijn van de overige aanvragen van binnen Uwe inspectie gevestigde kweekscholen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
95



Opleiding I. . Afdeeiing ASC. Geldelijk beheer. Nr. 15482.
'sGravenhage, 11 December 1915.
Ik heb de eer U hierbij een exemplaar te doen toekomen van het Koninklijk besluit van 29 October 1915 (Stbl. nr. 451) tot regeling van de vergoeding voor reis- en verblijfkosten.
Dit besluit, dat kan worden aangehaald onder den titel van „Reisbesluit 1916" treedt in werking op 1 Januari 1916.
Tevens gaat hierbij een exemplaar van het door den Minister van Financien vastgestelde Model A der declaratie wegens reisen verblijfkosten (art. 21 van het besluit), in welk model geen wijziging mag worden gebracht.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (ooi.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners, de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (onderwijzeressen).
De in deze circulaire vermelde model-declaratie is de volgende:
96



w
H :
< J
Q
05
O *
5
•uapisSSnjq . —
M U3 -|0} '-J33A
g g -uapaiipBip E«
> -oouaqjsuaip ~"
•S "5 'uspaq |
^ 2 -pSipoousqspj
"2 •£ UBA J30AJ3A j
ft 'J33|Z)3i D3p — —
uüa J30AJ3A
(8) ^'ïiq g
IBBpsds pSizsqsQ "
•pjced t:
jo §!ii;f[i U38I3 J3A0 2 pui|3S3q'usjh rejuBy g
•]3iqoui , £
'laiAvfu U33i3 jad
p33|33iB iG^uey
(/.) 'J30AJ3A
UBA joppjiu pSizsqsQ
•3}n0i 3p3[OA3Q
Q a
C/3 §
uj
Di DJ
o « (g) 'usjn ib;ubv
-03IBUI)3 ibjucv | i
^ w *uru a
| £ ^ UI A g
W '3UIU3)|33}3EQ gl
M v. *U1*U §
I's = ~^u7I ^
c ^ 1
< -ë '3uiU3>|33)38a
De ondergeteekende verklaart deze declaratie te zijn deugdelijk en onvergolden tot een bedrag van
Voorts verklaart hij, dat de reizen zijn geschied voor 's Rijks dienst, dat hij gedurende het tijdvak, waarover de verblijfkosten in rekening zijn gebracht, werkelijk tot het doen van de gedeclareerde reis of reizen, van zijne woonplaats afwezig was en heeft moeten zijn of wel, in verband met het bepaalde in artikel 7, 2de lid, van het Reisbesluit afwezig zou geweest moeten zijn in geval van onafgebroken verblijf als in die bepaling bedoeld en eindelijk dat wegens reiskosten, de vracht van goederen en andere bijkomende kosten hieronder begrepen, niet meer in rekening is gebracht dan hetgeen daarvoor werkelijk betaald is of overeenkomstig de bepalingen van net Reisbesluit in rekening mag gebracht worden. (9)
Met den meesten nadruk wordt er op gewezen, dat het, ter voor-
komlng van moeilijkheden, noodig is, dat declaranten niet door hen
eigenhandig opgemaakte declaratiën eerst onderteekenen wanneer de (jen jg
inhoud nauwkeurig door hen is nagegaan en accoord bevonden.
7
97



'uappSSruq
U3 -[O} '-J33A
•uspaqpSip -oouaqjsuaip
uba j30ai3a
•uspsq -p3tpööH3qs]3j
- UBA J30AJ3A
I —— <— , , ,
(8) ■pfim t: i
jEBpads pSizsqao 2 :;
•pjBBd g
jo Binjtu usSia jsao >-
Pliipsaq 'U3in ibjubv 1-1 •« ''« » ■ »
isiqoiu II || || ||
-0}tlB 10 [31 a\tljJ0J0UI '(3|Mhj U38t3 J3d
p33I33{b 'WOI ibjubv i ! o" :
(l) 'j30aj3a -ra .a .a •«
uba PPPjUI p3[Z3q30 'g
s 1
■ainoJ 3p3iOA3£) a •£
3- o
o t ï'l'
W 1 *" i
a
S |
(S) -U3jn ibjubv ■
•U3|bu1}3 jbjubv I 'ui'u w «
11 I 'UI'A 1 - f-
W 4j -3uiU3>I33j8Ba £
m " v. -ui-n
c .S2 3 ■ —^
£ ï D -ui'a
< -ë '3U)U3]l33)3Ba
I £ <
«■go »S g n « e.2,g>0S S
(10) De ondergeteekende ;-
verklaart, dat de reizen en het verblijf, waarvoor wordt gedeclareerd, hebben plaats gehad
ten dienste van
... en dat 19
NOTA. De declaratie moet in tweevoud worden ingezonden, waarvan éën .exemplaar op.f >d PaP'enr indien bet gedeclareerde bedrag hooger is dan f 10.-. Declaratiïn, die alleen reiskosten betrerlen,
k" Wanneer «ne^ta^S* 8if vSlgens schriftelijken last moet die lastgeving in originali worden overgelegd.
98



Afdeeiing A S C. Nr. 5406.
'sGravenhage, 29 Juni 1916. Opleiding 1.
Geldelijk beheer.
Naar aanleiding van een door mij gedaan verzoek aan den Minister van Financiën om inlichtingen omtrent de juiste bedoeling van het bepaalde in artikel 8, 1°. onder letter b van het reisbesluit 1916, in verband met de toelichting voorkomende in het handboekje van den heer Brouwer, hoofdcommies bij het Departement van Waterstaat, destijds lid van de Commissie tot samenstelling van het Reisbesluit, werd mij door dien Minister het volgende medegedeeld:
Voorop gesteld zij h^t beginsel hetwelk aan de verschillende bepalingen van het reisbesluit ten grondslag ligt, dat bij reizen in het belang van 's Rijks dienst steeds de noodige spaarzaamheid moet worden betracht, en bij gebreke van dien de declaratiën krachtens artikel 25 van genoemd besluit worden verminderd.
Het al dan niet noodzakelijke van het medenemen van reisbenoodigdheden, voor welker vervoer vracht verschuldigd en betaald is, bij reizen die nachtverblijf buiten de woonplaats vereischen, moet echter, naar het mij voorkomt, geheel uit de omstandigheden blijken, zoodat daarvoor een algemeene regel niet is te geven. Bij een verblijf buiten de woonplaats van één nacht, of enkele nachten zal in den regel met het medenemen van handbagage waarvoor geen vracht verschuldigd is, kunnen worden volstaan.
Voor het geval dus bij zulke reizen van korteren duur toch kosten voor het vervoer van medegenomen reisbenoodigdheden worden gedeclareerd, zal een onderzoek moeten ingesteld worden, of wegens het vervoer dier benoodigdheden vracht verschuldigd was (zonder dat kosteloos vervoer of vervoer met minder kosten mogelijk ware) en of het medenemen daarvan werkelijk noodzakelijk moet worden geacht. Blijkt uit het onderzoek, dat hetzij betaling van vracht, hetzij medeneming der reisbenoodigdheden niet noodzakelijk was, dan moet de declaratie met de wegens dat vervoer gedeclareerde gelden worden verminderd.
Is bij reizen die nachtverblijf voor korteren of langeren tijd buiten de woonplaats vereischen het medenemen van reisbenoodigdheden, welker vervoer zonder kosten niet kan geschieden, noodzakelijk te achten, dan kan m.i. volgens het bepaalde bij artikel 8, 1°. onder letter b van het Reisbesluit
99



Opleiding I. aan den belanghebbende worden vergoed alles, wat hij voor Geldelijk beheer, dat vervoer met betrachting van de noodige spaarzaamheid heeft uitgegeven, de noodzakelijke draagkosten bij het vervoer daaronder begrepen.
Het bovenstaande leidt tot de volgende conclusie. In den regel zal kunnen worden geëischt, dat de in rekening gebrachte vervoerkosten van reisbenoodigdheden, hetzij per openbaar middel van vervoer, hetzij voor draagloon, voor het verblijf van één of enkele nacht(en) buiten de woonplaats van de declaratie worden afgevoerd. Alleen indien de belanghebbende . aantoont, dat in zoodanig geval ondanks den korten duur van de reis, met het oog op de hem opgedragen dienstverrichtingen, eene zoo omvangrijke bagage moest worden medegenomen, dat het zelf dragen daarvan onmogelijk is'of in redelijkheid niet van den reiziger kan gevergd worden, alleen dan mag van dien regel worden afgeweken.
Ik verzoek U bij het opmaken van reisdeclaraties met deze mededeeling rekening te willen houden of doen houden.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners, de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
100



Afdeeiing A S C. Nr. 74231.
'sGravenhage, 16 October 1916. Opleiding I, 11.
Geldelijk beheer.
Uit vertrouwelijk aan mij gedane mededeelingen is mij gebleken» dat er Rijksambtenaren zijn, bevoegd om ten behoeve van het Rijk bestellingen te doen of in de gelegenheid op het doen dier bestellingen invloed uit te oefenen, die daarvan misbruik maken door van het gunnen van leverantiën aan bepaalde leveranciers geldelijk voordeel te trekken. Dat zijn handelingen, welke in een ambtenaar niet kunnen worden geduld.
In verband daarmede heb ik de eer U te verzoeken, het onder Uw toezicht staand personeel, voor zoover dat de bovenbedoelde bevoegdheid bezit of den bovenvermelden invloed zou kunnen uitoefenen, met het bovenstaande in kennis te stellen en hen er nadrukkelijk op te wijzen, dat het aannemen van provisie, geschenken of gunsten, in welken vorm ook, voor leveringen aan de instellingen, waaraan zij verbonden zijn, ten strengste verboden is en dat, indien mocht blijken, dat, niettegenstaande dit voorschrift dergelijke practijken nog voortgang mochten hebben, de schuldige ambtenaaren niet eervol zullen worden ontslagen.
Tevens heb ik de eer U te verzoeken bij eventueele inrichting van gebouwen en lokalen, aankoopen van meubelen, werktuigen, kortom met betrekking tot alle werken en aankoopen, waartoe vooraf mijne machtiging moet zijn verkregen, "eerst alle Nederlandsche firma's, welke daarvoor redelijkerwijze in aanmerking kunnen komen, tot een prijsopgave uit te noodigen en deze prijsopgave bij Uwe voorstellen tot gunning aan mijn Departement over te leggen.
Bij het Lbericht van gunning aan eene firma zou tevens steeds zijn te vermelden, dat het geven van provisie, in welken vorm ook, aan Rijksambtenaren is verboden, op straffe van onthouding van verdere opdrachten tot levering.
Bij het doen van bestellingen, welke uit het aan U verleende krediet worden bestreden en waarvoor niet vooraf mijne machtiging moet worden gevraagd, zal eveneens bij verschillende firma's prijsopgave zijn te vragen, indien deze bestellingen leveringen betreffen, welke uitgevoerd worden in het tijdsverloop van één maand en een bedrag van f 300 te boven gaan.
In dat geval zijn de verschillende prijsopgaven over te leggen bij de indiening der betrokken declaratiën.
101



Opleiding 1, H. Gunning der levering aan eene firma, die niet de laagste Geldelijk beheer, prijsopgave heeft gedaan, moet steeds worden toegelicht.
Ten overvloede wordt er op gewezen, dat uit het bovenstaande
niet moet worden afgeleid, dat buitenlandsche firma's a priori
van mededinging zijn uitgesloten.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de districts-schoolopzieners, de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen). ,
102



Afdeeiing O. Nr. 13030'.
's Gravenhage, 9 November 1916. Opleiding 1.
Kweekelingen.
Mijne aandacht wordt er op gevestigd, dat door directeuren en onderwijzers der Rijkskweekscholen voor onderwijzers diploma's of getuigschriften aan kweekelingen of oud-kweekelingen worden uitgereikt wegens genoten onderwijs in vakken als handenarbeid, zang, toonkunst, teekenen en andere.
Óm verschillende redenen acht ik het wenschelijk, dat dit in het vervolg niet meer plaats heeft.
Ik verzoek U mitsdien ^d^teuV der RÜkskweekscho°l
onderwijzeressen fe (Apeldoorn Nijmegen, Haarlem, onderwijzers
Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht) namens mij
mede te deelen, dat noch door-j3^ noch door een van de
onderwijzers of onderwijzeressen a£m de inrichting) verklarinonderwijzers
gen, getuigschriften, diploma's of dergelijke mogen worden uitgereikt voor genoten onderwijs in een bepaald vak aan kweekelingen of oud-kweekelingen der kweekschool.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de schoolopzieners in de districten Arnhem, Tiel, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
103



Opleiding I. Afdeeiing A S C.
Geldelijk beheer. Nr. 2100.
'sGravenhage, 9 Februari 1917.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit van 23 Januari 1917 (Stbl. nr. 194) tot wijziging en aanvulling van het Reisbesluit 1916 (Stbl. nr. 451) te rekenen van 1 Januari 1917 het volgende is bepaald:
Artikel 1.
In artikel 2 van Ons besluit van 29 October 1915 (Stbl. nr. 451),
I. (onder de derde klasse B)
a. wordt gelezen in plaats van „De burgemeesters, wethouders, leden der gemeenteraden en secretarissen der gemeenten, alsmede de burgerlijke geneeskundigen, wegens reizen ter zake van de militie." het volgende: „De burgemeesters, wethouders, leden der gemeenteraden en secretarissen der gemeenten, alsmede de burgerlijke geneeskundigen wegens reizen ter zake van de militie, van de landweer en van den landstorm.";
b. wordt gelezen in plaats van „De secretaris-penningmeester van het bestuur, alsmede de hoofdopziener en de technische opziener der visscherijen op de Zeeuwsche stroomen." het volgende: „De secretaris-penningmeester van het bestuur der visscherijen op de Zeeuwsche stroomen.";
c. vervallen de woorden en leesteekens: De leeraren aan de middelbare landbouwschool te Groningen en de middelbare Koloniale landbouwschool te Deventer." en „De leeraren aan de Rijkszuivelschool.";
II. (onder de vierde klasse A) vervallen de woorden en leesteekens:
„De bureelambtenaren 1ste klasse bij 's Rijks magazijn van geneesmiddelen." en „De hoofdwerktuigkundigen bij de Luchtvaartafdeeling."
III. (onder de vierde klasse B) vervallen de woorden en het leesteeken: „De bureelambtenaren 2de klasse bij 's Rijks magazijn van geneesmiddelen."
IV. (onder de vijfde klasse) wordt gelezen in plaats van „De gemeente-boden, veldwachters, agenten van politie en verdere lagere beambten bij de gemeentebesturen wegens reizen ter zake van de militie en van de Landweer." het volgende: „De gemeente104



boden, veldwachters, agenten van politie en verdere lagere Opleiding L beambten bij de gemeentebesturen wegens reizen ter zake van Geldelijk beheer, de militie, van de landweer en van den landstorm."
Artikel 2.
In artikel 2 van Ons voormeld besluit wordt onder de derde klasse B de laatste alinea gelezen als volgt:
„De voorzitters, leden en secretarissen van examencommissiën alsmede hunne plaatsvervangers en aan de commissiën toegevoegde deskundigen, voor zoover niet de commissiën als zoodanig of wel de voorzitters, de secretarissen of de deskundigen als zoodanig bij dit besluit in eene hoogere klasse zijn gerangschikt of door Ons in de 2de klasse of de 3de klasse A worden gerangschikt op de voordracht van het hoofd van het betrokken Departement Van algemeen bestuur, met medewerking van Onzen Minister van Financiën, indien de voordracht niet van dezen uitgaat"
Artikel 3.
Aan artikel 5 van Ons voormeld besluit wordt een tweede lid toegevoegd, luidende:
„Met afwijking van het in het vorige lid bepaalde hebben landsdienaren, aan wie een personeele titel is verleend en die tevens de hoogere bezoldiging genieten, verbonden aan de door dien titel aangeduide betrekking, aanspraak op vergoeding van reis- en verblijfkosten naar de klasse van het tarief, waarin die betrekking is gerangschikt."
Artikel 4.
Art. 14 van Ons voormeld besluit wordt gelezen als volgt: „De vergoeding wegens verblijfkosten bedraagt per etmaal:
voor de le klasse f 9.—
„ „ 2e • • 8-
„ „ 3e „ 7.-
4e n 5.25
"„ "„ 5e „ 4.—
Voor de berekening van de vergoeding over een gedeelte van een etmaal wordt dit verdeeld in een daggedeelte van 18 uren. hetwelk aanvangt des voormiddags te 6 ure, en een nachtgedeelte van 6 uren, hetwelk aanvangt des nachts te 12 ure; de vergoeding bedraagt:
105



Opleiding I. Geldelijk beheer.
voor de le klasse per uur
daggedeelte, nachtgedeelte.
in het in het
» » 2e „
„ ■ „ 3e „
, „ 4e „
1 „ 5e „
f 0.34 f 0.50
0.30 0.45
0.26 0.40
0.20 0.28
0.15 0.22
Voor de vaststelling van het aantal uren, waarover de vergoeding moet worden berekend, wordt het bij art. 15 bedoelde tijdstip van aanvang of van einde der reis, zoo noodig, geacht samen te vallen:
a. met den aanvang van het volgens de tijdrekening loopende uur, indien het aantal minuten op genoemd tijdstip in dat uur verstreken, 30 of minder bedraagt;
b. met het einde van het volgens de tijdrekening loopende uur, indien het aantal minuten meer dan 30 bedraagt.
De hoofden van Departementen van Algemeen Bestuur zijn bevoegd, voor reizen naar, in en uit het buitenland gedaan, de in dit artikel vastgestelde vergoeding in bijzondere gevallen of voor bepaalde klassen van personen met ten hoogste de helft te verhoogen."
Van art. 15 van Ons voormeld besluit wordt de aanhef gelezen als volgt:
„Als tijdstip van aanvang eener reis wordt aangemerkt:"
In art. 16 van Ons voormeld besluit worden onder letter a de woorden: „wanneer de reis niet langer heeft geduurd dan vier uren" vervangen door de woorden: „wanneer het volgens art. 14, derde lid, vastgestelde aantal uren minder dan vier bedraagt".
Tusschen de artt. 16 en 17 van Ons voormeld besluit wordt ingelascht een nieuw art. 16bis, luidende als volgt;
„Met afwijking van het bepaalde in art. 14 bedraagt de vergoeding wegens verblijfkosten over elk etmaal, tijdens hetwelk öf het nachtverblijf moest gehouden worden in een door of 106
Artikel 5.
Artikel 6.
Artikel 7.



vanwege het Rijk beschikbaar gestelde gelegenheid (gebouw of Opleiding I. vaartuig, tent, enz.) öf op 's Rijks kosten van eene bijzondere Geldelijk beheer, slaapgelegenheid in een vervoermiddel is gebruik gemaakt:
voor de le klasse f 6.—
„ „ 2e „ 5.30
„ „ 3e „ 4.60
„ „ 4e „ 3.50
„ „ 5e „ . • 2.60
Voor gedeelten van een etmaal wordt de bij het eerste lid bedoelde vergoeding naar evenredigheid verminderd, met dien verstande dat gedeelten van een uur als een vol uur worden aangemerkt."
Artikel 8.
Het eerste lid en de aanhef van het tweede lid van art. 17 van Ons voormeld besluit worden gelezen als volgt:
„Vergoeding wegens verblijfkosten wordt slechts voor 2/3 gedeelten verleend over het tijdvak dat de belanghebbende meer dan 30 achtereenvolgende etmalen verblijf op dezelfde plaats buiten zijne woonplaats heeft gehouden.
Voor de toepassing van het in het vorige lid bepaalde wordt het verblijf op dezelfde plaats geacht niet te zijn onderbroken:"
Artikel 9.
In art. 21 van Ons voormeld besluit wordt gelezen:
1. het eerste lid onder letter a: „de tijdstippen waarop iedere reis is aangevangen en geëindigd."
2. het eerste lid onder letter d: „de verklaring, dat de reis is geschied voor 's Rijks dienst en dat de declarant gedurende het tijdvak, tusschen de, ingevolge letter a in de declaratie vermelde, tijdstippen begrepen, werkelijk tot het doen van de gedeclareerde reis of reizen van zijne woonplaats afwezig was en heeft moeten zijn of wel, in verband met het bepaalde in art. 7, tweede lid, afwezig zou geweest moeten zijn ingeval van onafgebroken verblijf als in die bepaling bedoeld;"
Artikel 10.
De vergoeding voor reis- en verblijfkosten wegens reizen
107



Opleiding I. aangevangen vóór 1 Januari 1917, wordt berekend volgens de Geldelijk beheer, vóór dien datum geldende bepalingen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners, de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
108



Afdeeiing A S C. Nr. 5852.
's Gravenhage, 9 Juni 1917. Opleiding l.
Geldelijk beheer.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit van 18 Mei jl. (Stbl. n°. 401) de vergoedingen, vastgesteld bij artikel 11, eerste lid, onder 2°. en 3°. van het Reisbesluit 1916 te rekenen van 1 Mei 1917, nader zijn bepaald op onderscheidenlijk 9 cents en 30 cents per afgelegden Kilometer.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners, de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (essen).
109



Opleiding I, U. Afdeeiing A S C. Geldelijk beheer. Nr. 6212<.
's Gravenhage, 9 Juni 1917.
Ik heb de eer U hierbij een afdruk te doen toekomen van mijne beschikking van heden, nr. 6212, afdeeiing A S C, betreffende het doen vervaardigen van druk- en bindwerk, met verzoek daaraan, voor zooveel noodig, uitvoering te geven.
De onder a en b bedoelde collectieve arbeidscontracten loopen niet vóór 31 December 1919 af, terwijl van de tot 1 Februari 1917 bijgewerkte lijst van de georganiseerde boekdrukkerijen en -binderijen mede een afdruk hierbijgaat, een en ander naar aanleiding van een verzoek van mijn ambtgenoot van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Genoemden Minister is nl. gebleken, dat de patroons, die gebonden zijn door de collectieve arbeidsovereenkomst in de typografie, besloten hebben geen arbeiders te ontslaan en het loon van hunne arbeiders niet te verminderen ten gevolge van de moeilijkheden, welke zij in hun bedrijf ondervinden door de beperking in de verstrekking van brandstoffen, gas en electrischen stroom. Uiteraard zullen zij zich ten gevolgen van dit voor hunne arbeiders gunstige besluit verplicht zien hunne prijzen eenigszins te verhoogen. Door drukwerk, dat voor den publieken dienst moet worden uitgevoerd, zooveel mogelijk aan hen op te dragen, kan worden bevorderd, dat zij niet door de concurrentie van niet georganiseerde werkgevers worden gedwongen op dit besluit terug te komen.
Intusschen zijn een groot aantal patroons bij de contracteerende organisaties, vooral bij die in het drukkersbedrijf, aangesloten.
Tegen het gevaar, dat de prijzen door hen te hoog zouden worden opgevoerd, heb ik gemeend eenig tegenwicht te moeten vinden in de bepaling, dat behalve aan de werkgevers, die door de collectieve arbeidsovereenkomsten gebonden zijn, ook aan niet aangesloten werkgevers dit werk kan worden opgedragen, mits naar het oordeel van den Directeur-Generaal van den Arbeid bij het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel de arbeiders bij hen onder geen ongunstiger voorwaarden werkzaam zijn, dan bij de leden der contracteerende patroons-organisaties. Deze bepaling komt ook tegemoet aan het bezwaar, dat uit de beschikking zou kunnen voortvloeien, indien druk- of bindwerk 110



verricht zou moeten worden in een plaats, waar geen aangesloten Opleiding i, ii. werkgevers gevestigd zijn. Geldelijk beheer.
Mijn voornoemde ambtgenoot deelde mij voorts nog mede, dat de Directeur-Generaal van den Arbeid bij zijn Departement bereid is U voor te lichten omtrent de voorwaarden, waaronder arbeiders werkzaam zijn bij niet georganiseerde patroons. Aanvragen daartoe kunnen rechtstreeks tot dien hoofdambtenaar worden gericht. Ook de heer Mr. J. A. Veraart, vertrouwensman van den Nederlandschen Bond van Boekdrukkerijen, wonende te 's Gravenhage, Laan van Meerdervoort 306, is bereid op Uwe aanvrage U op de hoogte te houden van voorkomende wijzigingen in bijgaande lijst.
Ter toelichting van het onder II in mijne nevensgaande beschikking bepaalde, merk ik voor zooveel noodig nog op, dat dit voorschrift betrekking heeft op het geval, dat aan een drukker wordt opgedragen eenig drukwerk gebonden te leveren, maar het bindwerk niet in zijne onderneming wordt verricht of wel dat een tusschenpersoon, bijv. een uitgever, wordt belast met de levering van eenig werk.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan (o.a.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districts-schoolopzieners, de arrondissementsschoolopzieners, de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (essen).
De in deze aanschrijving bedoelde beschikking en lijst zijn de volgende:
111



Afdeeiing A S C. Nr. 6212.
DE MINISTER VAN STAAT, MINISTER VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN,
overwegende, dat de hierna onder a genoemde collectieve arbeidsovereenkomst tusschen verschillende organisaties van werkgevers en arbeiders in het drukkersbedrijf is tot stand gekomen;
Overwegende, dat het wenschelijk is meer in het algemeen te bevorderen, dat druk- en bindwerk waarvan de kosten ten laste van zijn Departement komen, wordt uitgevoerd met inachtneming van billijke arbeidsvoorwaarden;
Gelet op de collectieve arbeidsovereenkomsten,
a. den 27sten December 1916 gesloten tusschen den Nederlandschen Bond van Boekdrukkerijen, gevestigd te 'sGravenhage ; de R.-K. Vereeniging van Nederlandsche Drukkerspatroons, gevestigd te Utrecht; en den Bond van Christelijke Drukkerspatroons in Nederland, gevestigd te Amsterdam ;* ter eenre, en den Algemeenen Nederlandschen Typografenbond, gevestigd te Amsterdam; den Nederlandschen R.-K. Grafischen Bond, gevestigd te Utrecht; den Nederlandschen Christelijken Grafischen Bond, gevestigd te Amsterdam en den Nederlandschen Bond van Plaatselijke Typografen-Vereenigingen, gevestigd te Utrecht, ter andere zijde, welke overeenkomst is gesloten voor den tijd van ten minste 3 jaar, ingaande 1 Januari 1917;
b. den 3den Maart 1916 gesloten tusschen den Nederlandschen Bond van Boekbinders-Patroons, gevestigd te Amsterdam; ter eenre, en den Algemeenen Nederlandschen Typografenbond, gevestigd te Amsterdam; den Nederlandschen R.-K. Grafischen Bond, gevestigd te Utrecht; den Christelijken Typografenbond in Nederland, gevestigd te Amsterdam, en den Nederlandschen Bond van Plaatselijke Typografen-Vereenigingen, gevestigd te Utrecht, ter andere zijde;
Heeft goedgevonden:
1°. door of vanwege het Departement van Binnenlandsche Zaken en onder dat Departement ressorteerende Colleges en
112



ambtenaren wordt de uitvoering van drukwerk, dat niet ter Algemeene Landsdrukkerij wordt vervaardigd, zoomede van bindwerk, aan geen andere werkgevers, in het drukkersbedrijf of het bindersbedrijf opgedragen, dan aan hen, die onderscheidenlijk door de hierboven onder a en b genoemde overeenkomsten zijn gebonden, of wier arbeiders naar het oordeel van den Directeur-Generaal van den Arbeid, bij het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel onder geen ongunstiger voorwaarden werkzaam zijn, dan de arbeiders in dienst van de door de overeenkomsten gebonden werkgevers;
2°. indien door of vanwege het Departement van Binnenlandsche Zaken, of de onder 1°. bedoelde Colleges of ambtenaren eenige levering wordt gegund, ter uitvoering waarvan druk- of bindwerk moet worden verricht en indien dit werk niet zal worden uitgevoerd in de onderneming van hem, aan wien de levering is gegund, wordt aan de opdracht of de overeenkomst tot levering de voorwaarde verbonden, dat het druk- of bindwerk zal worden opgedragen aan geen andere werkgevers, dan onder 1°. bedoeld;
3°. het bepaalde onder 1°. en 2°. is niet van toepassing op de uitvoering van druk- of bindwerk of op leveringen, waarvan de kosten niet ten laste komen van het Departement van Binnenlandsche Zaken, of bestreden moeten worden uit vaste toelagen, die bij wijze van afkoopsom aan Colleges of ambtenaren zijn toegekend.
'sGravenhage, 9 Juni 1917.
Overeenkomstig de geparafeerde minuut,
De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
113



BOEKDRUKKERIJEN.
Aalsmeer:
Mur, W.
Aalten:
Zomer, K. J.
Alkmaar: Appel Jr., fa W. Coster <S Zn., N.V. v/h. Frankenberg, L. Hekket & Vrijbloedt Jansen, J. M. Kusters, fa A. Nederkoorn, W. Putten & Oortmeijer, Van Sanders, Hs. Slinger, W. H. Tooren, C. v. d. Waal, O. de Woudstra, H.
Almelo: Hilarius Wzn., N. V. W. Jans, Wed. J. W. Twentsche Cour.- en Handelsdr. Zedel, L. A.
Alphen a/d Rijn: Linden, P. J. v. d.
Amersfoort : Amerongen, G. J. van Blankenberg & Zn., B. Cleeff, N. V. v/h. fa A. H. van Eembode, de (J. J. Thien) Kramer, B. Melchior, S. W.
„Patria", N.V. Snelpersdrukkerij Slothouwer, G. J. Wolters, fa H.
Amsterdam :
Abraas <& Co. Adler, A.
„Amsterdam", Kantoorb.fabriek
Arnd & Zn., Electr. dr. v/h J. J. Beursdrukkerij (ArnoM de Vita) Binger, N.V v/h. Gebr. Blikman & Sartorius, N.V. v/h. Bollinger, P. Bonfrer, fa Gebr. Bos, J.
Brakke Grond, De Bunders, Bern. Bussy, J. H. de Buijten, N. Calff, Leo
Campen, dr. Jb. van Cats, Gebr. Catz, M. E. Clausen, J. Coesel, Joh. Cohen, J.
„Concordia", N.V. El. dr.
Coster, S.
Creveld & Co.
Dalmeyer, J. C.
„De Degel", dr.
Diamant Bew. Bondsdr., N.V.
Dieperink <St Co., N.V. dr. v/h.
Dorssen, H. G. van
Draaisma & Pordon
Dufour & Co.
Duwaer & van Ginkel
Ellerman Harms <£ Co.
Ehrenfeldt, J. G.
„Elsevier", dr.
Faddegon & Co. N.V. v/h.
„De Fakkel", v/h B. v. Mantgem,
N.V. Stoomdrukkerij Gans, S.
Geer, Erven E. van de „De Globe", dr. (L. Douwes) Handelsblad, Algemeen Harms, Nico Have, Gebr. Ten Heierman & Co. „Hemony", Electr. dr.
114



Heijnes, dr.
Holdert & Co.
„De Hoop", dr. (A. Korten)
„De Industrie", dr.
Ipenbuur & v. Seldam
Jesse, Johannes
Joachimsthal, J. L.
Jonker, A. B.
Kampert & Helm
„'t Kasteel v. Aemstel" (Wierdels)
Klaassens, Joh. F. A.
Kinsbergen, fa
Knoop, Henri
Koersen, H. J.
„'t Koggeschip" N.V. dr.
Kotting, dr.
Leeuwen, K. van
Lepper & Zn., N.V. R. C.
„Limburgia", Babeliowsky & Zn.
Lindenbaum & Co., M.
Lorjé's Kantoorboekhandel, N.V.
Lorjé, Louis
iLos, Electr. dr. R.
Manheim, dr.
Manschot, D.
Matthijsse, Jac.
„Mercurius", dr. W. N. L. Gortman
Muller & Co., C.
Munster & Zn., De Erven H. van
„Nederland", Biljetdrukkerij
„De Nieuwe Tijd", N.V. dr.
Nuss, N.V. A. J.
„Plantijn", N. V. Stoomdrukkerij
Portielje, M. J.
Reiman, dr. De Volharding van A. Reimeringer, Gebr. „Rembrandt", dr., (H. Beylevelt) Roelofs & Zn., J. H. Roeloffsen, Hubner & v. Santen Rossen, F. van Ruysendaal, fa J. Schoemeijers, Dr. Venn., J. C. Schröder, W. J. F. „Senefelder", dr. Snel Jr., Rut
Soest, Wed. G. yaji
Spin & Zn., C. A.
Spruyt, Mart.
„De Standaard", drukkerij
Van Steijn Jr., C. F.
v. Steyn's El. dr. en Etiket.fabr.
„De Ster" (L. J. C. Veenman)
Stor, A.
Straaten, B. H. van. Straelen, A. van „De Telegraaf", Dagblad Teulings, C. N. (Joh. Coesel) Tijen <& Zn., G. van Tjabring, J. Veenman, J. C. F. Velleman, Dr. L.
Visscher, Erven T.A.D.(A. Niesten) „Volharding", N.V. El. dr. „Vooruitgang", N.V. El. dr. Vrolijk, J. R. Wasmoeth, H. I. WHtewburgh, Nico Wijchers, Wed. J. J.
St. Anna Parochie: Kuiken Jzn., J.
Anna Paulowna: Slikker Cz., C.
Apeldoorn: Beunk, Gebr. Hansma, Laurens Kroeseklaas, D. A. Neerlandia-Drukkerij Nieuwe Apeldoornsche Ct. Romijn, P. G. Steghgers H.Jzn., J. H. Wekker, Erven M. de
Appinoédam : Knaap, A. Mulder, R. Ploeg, W. van der
Arnhem: Arnh. Boek-, Crt.- en Handelsdr. Benschop <£ Co., J. L.
1.1.5



Coers & Roest, firma
Cartonnagefabriek Gelderland
Hagen & Zn., D. A.
Klaassen, Willem
Kluppel & Ebeling, N.V. v/h.
Kruysse, Jan B.
Linders,' Matthieu
Mastrigt & Verhoeven, Van
Mekking, W.
Meijer, A.
Misset, fa Karei F.
Paap & Zn., J. H.
Rupp, C. A.
Slot <£ Zoon, fa. T. E.
Thieme, N.V. v/h. G. J.
Wiel <£ Co., G. W. v. d.
Assen:
Bom, H.
„Floralia", Stoomdrukkerij
Gorcum & Co., van
„De Prov. Drentsche en Asser Ct."
Hummelen, G. F.
Walstra, P. H.
Assendelft: Moleman, A.
Baarn:
Bakker, G.
„Oranje Nassau", drukkerij Baerle-Nassau: Jong-Baumens, T. de Bedum:
Haan, W.
Beek (L.): Lemmens, Guil.
Beemster (Midden-); Krol, Jac.
Beilen :
Braai, C. de
Bergen-op-Zoom : Harte, fa P.
„St. Joseph" (Numa Hasselman) Verlinden, H. P. M.
Berlikum (Fr.): Westerlaan, Gebr.
Beverwijk : Haarmans, H.
„De Kennemer" (J. L. F. Post) Slotboom, D. S.
De Bilt: Bodegraven, Jb. van
Bodegraven: Sanders, T. Wijk, C. A. van
Bolsward: Westerbaan & Pekema borculo: Repko, P. G.
Borne : Heise, J. C, „De Bijenkorf"
Boskoop: Boskoopsche Handelsdr. (Mathot) Wiegand Bruss, M. A.
Boxmeer: Schoth, fa F. (G. H. Schoth)
Boxtel : Eupen, Wilhelm van Tielen, J. P.
Breda:
„De Baronie" (J. Beijersbergen) Broese & Co. Engelbrecht, fa H. „Neerlandia" (Dagbl. v. N.-Br.) Oirschot, J. van Schljndel, F. A. A. van Turnhout & Co., fa van Wees, fa. Eduard van
brummen:
'Somer, W.
Buitenpost : Kalis, A. W. •
116



Den Buro (Texel): Langeveld <£ De Rooij Reij, Wed. W. C.
BüSSEM:
Faber & Co. Flink, Richard Hert, P. van der Marckelbach, Wed. G. M.
Coevorden: HHai*us Wzn., W.
Cuyk: Lindert, Jos. J. van
Dalfsen: Eshuis <S Co.
Dedemsvaart:
Gelderman, G. J. Meesters Jr., J.
Delft: Brouwer & Co. Doorne, C. J. van Drift, A. J. M. van der Gaade, W. GrSfe, fa. F. Helbers, fa Wed. F. Judels Jr., B. Koumans, fa P. J. Leipsig, Th. van Marken's dr.-Venn., van Prooper, D. Waltman Jr., J. Weiter, L. C.
Delfzijl : Harmanny, K.
Deventer:
Beitsma, P. (Davo) Burgh, fa Joh. J. van der Dagbl. v. Deventer, Mij. t. Expl.,
(D. C. J. v. Leeuwen) Kluwer, JE. E.
Lange, Dev. Boek- en Steendr. v/h. fa J. de
„Trio", dr. Velders, H. W.
„De IJsel", Boek- en Steendr., (R. Borst <£ Co.)
Dieren :
Opwijrda, G. G.
Dinteloord: Hersselman, D.
Doesburg -.
Germs, H.
Dordrecht: Dekkers, N. H. Dordr. Dr. en Uitg. M. Geuze & Co.'s dr., N. V. Graaf, H. de Henskes, drukkerij Longte, J. de Obreen <& Co. Reidel, D. Ruijtenbeek, J. P. Scheffer, dr.
Drachten: Laverman, J.
Druten: „Maas. en Waler" (P. v. d. Pol)
Echt:
Griens, R.
Edam: Keizer & Van Straten Sipkema, W. J.
Ede:
Frouws, J.
Egmond a/d Hoef: Holman, J.
Eindhoven: „Eindh. dr." v/h. Schafer & Co. Hermes, drukkerij Koonings Jzn., j. Lindner, drukkerij „De Meierij" (Joh. Strijbos)
117



Piere Bijsterveldt, P. E. van Strijbos Huijbers, fa P. J. „De Wereld" (A. J. v. Nunen)
Eijsden : Piters, L. C. P.
ElbuRG: Hengeveld, A.
Emmen :
Kate W. ten Tonkens Jr., A.
Enkbuizen : Egmond, A. Graaf, J. W. de Posthuma, F. J. W.
Enschedé:
Adolfs <£ Pennink
Broek & Adolfs, v. d.
Bronsema's dr.
Drost, Joh.
Loeff, fa M. J. v. d.
„De Nieuwe Tijd", Electr. dr.
Rosenboom & Zn., F.
Straatman, fa P. L.
Stroeve & Schollen
Zuiden, L. van
Epe:
Hooiberg, N.V. v/h. A.
Ermelo:
Bolhuis, P.
franeker:
Bos, Gebr.
Telenga, dr. v/h. fa T.
Geertruidenberg : Horvers, f.
Gennep: Janssen, P. W.
GOES: Huybregsen, A. P. Kleeuwens & Zn. <£ J. A. Ross, N.V. v/h. f.
118
Oosterbaan & Le CoMrtre Talsma, Y.
gorinchem:
Andel Jz., fa A. H. van Noorduijn & Zn., J. Horneer, N.V. st.dr. v/h. F.
Gorredijk : Kiemstra, R. Zwaag, G. L. v. d.
Gouda: ! Bentum & Zn., J. van | Brinkman & Zn., A. Cats, M. A. Edauw en Johan nissen ! Koch <£ Knuttel | Mallon, M. ; Mulder, Joh. i Nijkamp, E. J. Schouten, P. A. I Verzijl, fa B. A.
grave:
Penders, W. ! Verhaak, fa Gebr.
's Gravenhage: „De Arbeid", dr. : Ariës, J. A. „De Atlas", N.V. Electr. dr. | „De Avondpost", dr. Belinfante, F. J, I Blommendaal, fa C. Boogaards, H. J. Boom, G. H. van der Bootsma, J. Bronsgeest, H. : Burgh, J. van den Eger, G. K.
j Expl. Mij van Dagbladen, N. i Frentrop, ArnoW Giunta d'Albani, v/h. Gebr. Goud, A. Govers, A. N.
! Gijn <£ Co., Wed. P. J. van i Haas, drukkerij de



Hagen, fa T. C. B. ten.
Hoekstra & Co., J.
„De Hofstad ', Elect. dr.
„Humanitas", dr.
Kosthuis, S. S.
„Kosmos", Electr. drukkerij
Langenhuijsen, Gebr. J. en H.
Lankhout & Co., Boekdr. v/h. H.
Levisson, N.V. Electr. dr. v/h.
„Luctor et Eraergo", N.V. El. dr.
Meester, J. A.
Mortelmans drukkerij, N.V.
Mouton & Co.
Nieuw Leven
Niezen, P.
Paap Jr., Corn.
Quaadgras, J. W.
Roepers' drukkerij
Scherpenzeel & Co., van
Scherrenberg, fa D.
Smits, N.V. Boekdr. v/h. H. L..
Stein <& Bosman
„De Ster", dr.
Strang & Co., J.
Swart & Zn-, De
Sijthoff Jr., A.
„Trio", N.V. drukkerij
„Het Vaderland" N.V.
Viskoper, S.
Wery, J. L.
Z.-Holl. Boek- en Handelsdr. Zijl, W. J. A. J. van
's Gravenzande: Deventer, J. van
groenloo:
Banning, Ferd.
Groningen : Ameron, J. J. van Casparie, F. W. Duns & Geertsema Graafhuis, W. 'Haan, R. L. Hazewinkel Jzn., R. Hoitsema, Gebr.
Holtkamp & v. d. Laan Hoving & De Groof Hoving, Gebr. Jacobs, B.
Kamerlingh, fa Willem Kamp, Erven B. v. d. Klooster, P. Oppenheim, fa. I. Schut Azn., H. Lichtman, J. A. Ven & Huisinga, v. d. Venema, Edzo Vredevoogd <£ Co., fa Waal, M. de Weber & Co., fa J. C. Weis & Riemersma Werkman, H. N.
Grootebroek: Rijkes, C.
Grouw : Spoel & Co., fa v. d.
Gulpen: Alberts, fa M.
Haarlem : Akkerman, J. Boom, J. A. Bijland, Arie Damen. G. Eisen, Jos. van den Enschedé & Zonen, Joh. Kleijnenberg & Co. Koster, J.
Laurens Coster, N.V. Loosjes, De Erven Met <S Meylink Nobels, Gebrs.
Nijgh ór van Ditmar's Uitg. Mij Olphen, H. A. van Rooy, fa Anton de Ruijgrok & Co.
„De Spaarnestad" (v. d.. Griendt)
„St. Jacobs-Godshuis"
Tiel, W. J. van
Waard, N.V. v/h. Gebr. de
119



Haastrecht: Hooft, P. C.
Hardinxveld: Busé, B. D. K.
Harlinoen : Terpstra, T. Zwaag <& Zn., F. v. d.
Heemstede : Schellekens, A. M. C.
Heërenveen:
Bokma, H.
Binnert Overdiep, fa A. Hepkema, I. Schaar, P. S. v. d.
Heerlen: Corten, G. P. H. „Nieuwe Limb. Koerier", N.V.
Helder: Boer Jr., C. de Egner, H. |. P. Heldersche Uitg.-Mij, N.V. „Het Noorden" (A. W. A. Bunck) Snel, P.
Helmond: Burght, fa Gebr. van de „Helmond" (G. J. H. Hendriks) Pellemans, Aug. (Jacques Staal) Reijdt-Simons, F. de Rerjdt, (fa J. de) Verhallen & Zoon, W.
Hengelo: Broekhuis & Zonen, E. Cate, F. L. ten Smit & Zn., H. L.
's-hertogen bosch:
Arkesteijn & Zoon, J. J.
Berger, v/h Henri (A. v. Lieshout)
Cahen, Papierwarenfabriek J.
Cordens, F. J. A. L.
St. Jan, dr. (van Kooten)
Janssen, B. G.
Lutkie & Cranenburg (E. Lutkie)
Sterk, C. W.
Stokvis & Zoon, P..
Teulings, fa C. N.
Veerdonk & Zoon, fa j. van de
Heythuysen: Beijnsberger, j. Bongers, Hub.
HlLLEOOM:
Dijk, L. Th. j. van Hamberg, fa H. Kat, j. G.
HlLVARENBEEK: Naaijkens, j.
Hilversum: „De Atlas" Blaeuwe Werelt, De Blommesteyn, M. Gooi- en Eemlander, dr. Meinsma, Gebr. „De Mercuur", N.V. dr.
HoendeRloo: „Stichting Hoenderloo", dr. HoogeVeen:
Pet C.
Slingenberg, R.
Hoorn: Hoornsche Cartonnagefabriek Groot, Gebr. Houdijk, A. Prins, H. Stumpel, fa H. Vermande Zonen.
Ierseke : Peijl, j. j. v. d.
joure: Vries & Muurling, De
Kampen:
|ong, C. de Kammen, H. van
120



Kok, J. H.
Stads-Boek- en Courantdr. Zalsman, Ph.
Katwijk a/z: Best, C. de
Kerkrade: „Zuid-Limburger"
Kooa a/d Zaan: Bakker Jzn., S. Smit Ezn., N.V. v/h E. N.
Krimpen a/d IJssel: Wolters, drukkerij v/h
Krommenie : Knijnenberg, fa A. Preijer Jr., P.
Laren: Marckelbach, Wed. Q. M. Leerdam :
Buis, H.
Leeuwarden : Boom, M. v. d. Borgesius, J. H. Bouman & Zn., J. S. Collet, J. A.
Coöperatieve Handelsdrukkerij Eisma Cz., W. A. Groot, Hubert de Hoekstein, L. G. L. Jongbloed Azn., N.V. v/h C. De Leeuwarder Courant, N.V. Landstra <£ Deibei, N.V. Miedema & Co., Wed. J. R. Miedema & Co., N. Postma, R. G. Tijssen, Leonard Veen, Jan van der Westerhuis, B. B. Weij, T. van der
Leiden : Battaljee & Terpstra Becherer, Louis H.
Bink & Zn., C. de Brill, dr. v/h E. J. Buurman, H. Duijverman, P.
„Futura", Uitg.-Mij (A. Smits) Groen <£ Zn. J. J. „Hermandad", N.V. Snelpersdr. Jansen, P. J. Kooqker, fa C. De Leidsche Courant, N.V. Leidsch Dagblad Linden, E. J. J. v. d. Mulder & Zn., P. J. Nifterik Hz., fa L. van Ned. Rotogravure Mij Schut, Joh. T. Sijthoff, N.V. A. W. Takonis Szn., N.V. El. dr. „Plantijn"' (G. F. Théonville) Trap, fa P. W. M. Verhoog, H. A. IJdo, Eduard
Lochem: Scheen, N.V. v/h J. H.
Loosduinen : Kleywegt, K.
Loppersum : Harsveld & Co.
Maassluis. Endt & Zoon, J. van der Fortuin, N.V. dr. A. Go vers, N. J. Meer, L. F. v. d.
Maastricht : Bogman, L. H. Boosten & Stols Goffin, Cl. Leiter-Nypels, E. Maastr. Boek- en Handelsdr.
(Eug. Regout). „Neerlandia" (Limb. Koerier)
121



Medemblik: Idema, K. H.
Meppel : Baumann, J. B. Boom & Zn., J. A. Brink, B. ten Wolfers, F.
Middelburg ï Aitorffer, J. C. d W. Aure <S Zoon, U. F.
MlDDELHARNIS:
Flakkeesche Boek- en Handelsdr. Vos, J. C. de
Naaldwijk : Snijdoodt, J.
Nieuw-Amsterdam : Mande Jr., R.
NOORDSCHARWOUDE:
Keizer, J. H.
Noord wij k-B i n n en : Dorsman's Stoomdr. N.V. A. „Flora", El. Boek- en Hand.dr.
Numansdorp : Hooft Jzn., fa D. 't
NuNSPEET: Rosmalen, J. W. van
Nijmegen : Bloembergen Santee & Co. „Centrale drukkerij" (M. v. Poll) „De Gelderlander" (J. v. d. Lans) Geurts, P. A. Graaf Azn., B. de Grandia, G. j. Hooydonk, fa. A. T. van Janssen, fa Gebr. A. J. en W. Mac. Donald, F. E. „De Phoenix", drukkerij Robijns <& Co., fa Schippers, Electr. dr. J. H. Thieme, N.V. v/h G. J. Vieweg <£ Zn., C. A. 122
Nijverdal : Bosch Jbz., E. J.
Oldenzaal. Banning, fa. F. (H. P. Banning) Bruggeman, G.
Oirschot: Croon van Heerbeek, H. de
Ooltgensplaat: Breur <& Zonen, M.
Oosterbeek: Wolzak, G.
Oosterhout: Hemert, Th. van Hoog, A. J. de Oosterh. Crt. en Hand.dr. Roovers, p. J. Vermijs, L. H.
Oostzaan: Wijk <& Co., Van Oss:
Acket, J. A. Loosbroek, M. W.
Oud-Beijerland. Hoogwerf Az., fa W.
Oudenbosch: Ditvoorst, Jac. W. A. Hopstaken, fa M.
Pekela (Nieuwe): N.. Andreessen
purmerend:
Schuitemaker, J. D. Steensma, K.
Rhenen:
Waiboer, C.
roelofsarendsveen:
I Jong, J. de
Roermond: I Roermondsche Stoomdr. Romen & Zonen, fa ! Timmermans, H. | Waterreus, Marcus C. J.



Roosendaal: Bruijn, L. C. C. M. de Helvert-Weijermans, fa E. H. B. v. Poll-Suykerbuyk, fa J. Rombouts, Fr.
Rotterdam: Arps & Zn. Bieshaar & Zoon, fa Blonk, Wilh. L. Boer & Co., de Bont & Zn., E. de Borghouts, P. Bosman, Fr. Brouwer & Zonen, D. Chevalier, C. Faber, A.
„De Fakkel", Electr. drukkerij
Fontijn, G.
Geleijns, C.
Genneken Jr., W. A.
Goudswaard, L.
Happel, fa. P. A.
Hartog Jr., C.
Hofmans, H. A.
Hooft, fa G. B. 't
Immig & Zoon, Corn.
Jong, J. de
Kastrop & Co.
Klinge, L.
Korpel & Zoon, J.
„Libertas", drukkerij
De Maasbode (H. Knijpers)
Masereeuw & Bouten
„Mercurlus" (Gebr. Keeven)
Moonen & v. Pelt
Moret, Frans
„Morris", Electr. dr., (K. Kat) Mostert & Zoon, Stefanus Nieuwe Rott. Courant, N.V. Nijgh & v. Ditmar's Ujtg.-Mij Rhee's, dr. N.V. van de Rotterd. Boek- en Kunstdr., N.V. Rutgers & Co. Schollaerdt, Gebr. Schoonewagen <S Co., J.
Strömberg & Co. Sljn & Zoon, D. van Tuinzing, Gebr. Unger, J. P.
Vliet's drukkerij, N.V. J. C. van „Voorwaarts", Alg. Arb. Coöp.. „Voorzorg", Boek- en Hand.dr. Vries Dz., T. de Waal & Co., N. A. d« Waesberge & Zn., N.V. v/h. Wed.
P. van Weeme, A. ter Wit, K. de Zwagers, W.
RlJSENBURO:
„Erica", drukkerij
Rijswijk:
Eerste Rijsw. Handelsdrukkerij Egner, Electr. drukkerij
Santpoort :
Eikelenboom, A.
Sassenheim: Gruyter, J. W. de
Sc hagen :
Burger, C.
Ketel, J. A. v., „Westfr. Kerkbode" Plukker, Wed. G. Trapman & Co.
Schagenburg: Loenen, K. van
SCHEVENINGEN: Edauw & Johannissen Koek, D. Leeuwen, J. v.
Schiedam : „De Eendracht", dr. Hoff & Jongepier, N.V. van 't „Labora et Constantia" Noortwijk, fa Gebr. v. Roelants, H. A. M. Schiedamsche Handelsdrukkerij
123



Schoten: Wezel, P. C.
Schoonhoven: Gruyter, J. de
SiTTARD: Alberts, fa J. K. Claessens, Bern. Lemmens, Oebr. A. & L.
Slochteren:
Klein, H.
Sneek:
Boschma, L.
Brandenburgh, fa H.
Druten, J. F. van
Drijfhout, fa E. j.
Flach, Boek- en Steendr v/h. A.
Monsma, B. P. F.
„De Motor", drukkerij
Osinga, A. J.
Vries, J. G. de
Wiersma, A. J., dr. „De Sténfries"
Stadskanaal: Eerelman, fa j.
Steenwijk: Bijkerk, R. H.
Hovens Greve, N.V. v/h. G.
Ter Appel: Eerelman, j.
Tholen: Pot, fa j. M. C.
Thorn:
Dijkstra, B., (fa Hub. Tonnaer) Tiel:
Izaks, A. j. Mijs, D.
Tilburg : Arts, fa Antoine (L. Arts) Bergmans, Antoon Bergmans, fa W. (H. Bergmans) Bont, Arn. de
124
Dusee, Louis Gianotten, H. Gorp & Zn., J. B. van Laarhoven, fa j. van Lemans, Jac. Luijten, N. Meerendonk, A. van „R. K. jongensweeshuis" Scholberg de Reydt, A. Smits & Zonen, Jean Tilburg, C. van
Uitgeest:
Hoek, A. W. van der
Utrecht:
Abels, Anton
Boekhoven, J. van
Boer, P. den
Bosch & Zn., L. E.
„Het Centrum", Dagbl. (A.Smits)
Daas & Zn., j. H. den
Frieda, drukkerij (j. H. Heller)
St. Gregoriushuis, El. dr. v. h.
Hajer, Fr. W.
Hoonte, dr.
„De Industrie", Electr. dr.
Kemink & Zn.
Klijn, j.
Liefde, Joh. de
Lorjé Jr., L.
Mado & Co.
„Mercurius" (C. A. Anraad) Mossel, A.
„Neerlandia" (Utrechtsche Crt.) Schilt, drukkerij Vijlbrief, P.
Wentzel <£ Co., N.V. v/h. E. Wentzel, F. (Biltstraat) Zuidam, D. C.
Valkenswaard :
Berends <£ Zn., G. J. Berkers, J. M.
Veendam : Mulder, G. H.



Velp:
Jannes, J. G. Smits, F. B. Thiele, P. J. H. D.
Venlo: Bontamps, fa wed. H. Sloot, W. van der Uyttenbroek, fa wed. H. H. „Venl. Boekdr." (v. Grinsven)
Vianen:
Dijk, L. van Olivierse, J.
Vlaardingen : Dooren, A. v. Dorsman <£ Odé Meijden, A. v. d. Verboom, C.
Vlissinqen : Geelhoed, M. Geijsen, André J. Velde Jr., F. van de Vey Mestdagh's Boekhandel, de Wegeling, H.
Vucht: Krijnen, Jos. M.
Waalwijk : Tielen, fa Antoon (Jan Tielen)
Waddinxveen : Olthof, M. J.
Wageninqen : Veenman, H. Wigman, B. Zomer, J.
Waterqraafsmefr : „De Kleine Meerbode" (C. Wille)
Weert: Smeets, Emmanuel
Weesp: Kool, N.V. v/h. P. P. Posthuma, G. Ruitenbeek, W.
Wieringen: Bosker, Corn.
WlLDERVANK:
Halteren, T. van Knoop, H.
Winschoten: Cohen, D. Veen, B. van der Verwer <£ Co., E. Zuikerberg, B. M.
Winterswijk : Amstel, J. M. van Winkelaar, C.
Woerden :' Kraayenbrink, fa D.
Wolveqa : Ponne, G. H. Taconis, N.V. dr. v/h. G.
Workum : Brandenburgh, L. S. Gaastra Bzn., T.
Wormer :
Kuijper, P.
Wormer veer : Ramshorst Azn., fa J. van Meyers Boek- en Handelsdr.
Wijhe: Dillen, J. C. van
IJmuiden: Dorp, S. van Mollevanger, K. L. G. Sinjewel, Jac
ij sselstein:
Eerste Ned. Boek-, CourantHandelsdrukkerij
Zaandam: Blees Gz„ K. Bolding, D. Bruin Azn., J. Huig, C.



Huisman Jzn., K. Roos Jz., J. de Santé, M. van Smit & Co. Sombeek, Wed. P. N. Stuurman, A.
ZAANDUK: Heynis Tzn., J. Out, fa P. J.
Zaltbommel : Garde & Co., H. j. v. d. Pekelharing, J.
Zandvoort:
Saaf, P.
Zeist:
Avis Jzn., C.
Lonkhuyzen, stoomdr. Van Steenbergen, L. Vonk & Co.
Zierikzee. Lakenman & Odrtman, N.V. st.dr.
ZUIDHORN:
Drent, J., dr. „Westerkwartier" Zutphen:
Berg, T.
Brink & Co., J. B. v. d. Nauta & Co., fa Spruyt <S Co., J. Thieme <£ Cie., fa W. J. Wansleven, fa W. C. Wansleven <& Zn., fa ). H. A. Willemsen, Q. B. Zutphensche Stoomdr., N.V.
Zwolle:
Heuvel, H. ten
La Rivière <£ Voorhoeve
Tjeenk Willink, W. E. J.
Tulp, fa H.
Tijl, De Erven J. J.
Vellinga Wzn., J.
Waanders, J. M. W.
BOEKBINDERIJEN.
Alkmaar: Slinger, W. H.
Almelo:
Hilarius Wzn., W., N.V. drukkerij en Uitg. Mij.
Amsterdam :
Ahrend <S Zonen, N.V. Anderson & Zn., fa wed. A. Bakker & Teerink, fa. Bommel, O. G. van Bommel, Elias P. van Bommel, H. van Bothe, Jos. J. Bussy, fa J. H. de Bom, F. L. van der Dungen, G. J. H. van
Engelbracht, H.
Ellerman Harms & Co.
Flines, J. de (fa Blikman <6 Sar-
torius) Graauw, G. J. Haan, J. J. de Kampert, H. W. Keve, F. G. Koster, F. G. Kramer, fa Erven Klerk, W. de Koedijk, J. J. Kusters, A.
Kusters, N.V. v/h. gebr. Langerveld, W. M. Lith, fa H. H. van (v/h. gebr. v. Lith) Lith, L. G. Th. van (fa. J. L. van Lith & Zn.)



Meeuwis, C.
Mensing, J. C. M.
Nuss, A. J., N.V. Kantoorb.fabr.
Paardekooper, G. W. C.
Poons, M.
Proost, F. C. (fa J. Brandt <£ Zn.)
Proost, J. (fa J. Brandt & Zn.)
Rüder, W. A.
Rügl, D.
Schalm. D.
Schimmel, W. J.
Schlüter, G. H.
Schorn, J. P. F.
Stokkink, G.
Stokkink, J.
Terwijn, J. M.
Tenthoff, A. W.
Volharding, N.V. dr.
Wansink, J.
Wansink, L. (fa Wansink &
Daemberg) Wijnands, H.
Arnhem:
Smits, W.
Wiel <£ Co., G. W. v. d.
Assen: Gorcum & Comp, J. van
Bergen op Zoom: Gieles, A. H. Verlinden, H. P. M.
Breda:
Siegers, J. (fa A. A. Hermans) Sluis, Leo van der
Delft: Blok, W. F. G. Bokhoven, A. C. van Brinkman, J. Koumans, S. P. A. Lommers, J. Lonzième, J. J. Reijken, J. F. v. d.
Deventer.Eilander, A. J. Eilander, wed. G. G.
's-Gravenhage: Berkel, F. C. Bukel, H. J. van Eichler, F. L. J. Emde, F. G. v. d. Frentrop, Arn. .Gimberg, A. B. Groot, H. G. de Heuvel Fzn., H. v. d. Knaap, G. H. D. Koningh, H. de Molier, G. Molier, H. J. Nat, M. v. d. Nepveu, A. W. F. Ratering, C. J. Rehorst Jr., P. M. Reterink, P. Ritter Sr., A. H. J. Rijmenam, H. van Smit, P. Stout, G. Stutterheim, H.
Verschoor, D. N. (fa C. Verschoor
& Zn. Zwijndregt, L. J. van
Groningen : Abbringh, P. Albracht, H. Berend Evers, B. Dagelet, fa wed. A. M. Gankema, S. Hansema, H. Haren, C. van Hollander Jr., H. Nuiver. Jac. Oosterhaan, N. J. Spanjer, H.
Stronkhorst, C. E., p/a. den heer Lambeek
Haarlem :
Knoop, W. . Oostenbroek, 'G. A. Reinhardt & Zn., W. H.
127



fa de Jong <£ Co.
's-hprtogenbosch: Teulings, C. N. Veerdonck, J. v. d.
Hilversum: Hooft, A. van, De blaewe Werelt
Leeuwarden: Groot, J. Hubert de Jasma, A.
Jongbloed, N.V. Binderij, L. M. V. Jongbloed
Jong, P. de j Boonstra, y. )
Kooistra, W.
Scheepstra, M. | fa ScReepstra Scheepstra, u. i
Leiden :
Berg, J. v. d. (fa. J. W. de Tombe)
Boekwijt, M. J.
Briejer, D.
Jansen, J. M.
Labrée, J. J.
Lancel, H. L.
Pilanen, A.
Rutgers, G. J.
Servaas, L. R.
Weizen, J. van
Middelburg: Fey, G. M.
Maastricht : Lij ter Nijpels
NlJKERK: Callenbach, G. F.
Nijmegen :
Geertsen, F. Valkenburg, P. H. van
Roermond: Beckers, G. J. (fa Romen & Zn.)
Roosendaal: Bruyn, L. C. C. M. de
Rotterdam : Blok Gzn., G. 128
Brokerhof, C. G.
Kagenaar, D.
Kapsenberg, A. M.
Krusifix, A. Libertas, drukkerij
Ophof, G. F. L.
Schillemans, W. A. Seltenrijck, drukkerij
Waesberge <£ Zoon, fa wed. P. v.,
N.V. Boekdrukkerij
Welsenis, D. A.
Stougiesdijk (Group Zeeland): Oudheusden Szn., y. van Tiel:
Gast, J. A. (fa D. Mijs)
Tilburg : Bergmans, fa W. Broeken, J. C. (fa J. v. Laarhoven)
Utrecht: Aartsen, W. Albin, S. Danner, F. H. Eijk, J. C. W. Jansen, H. H. Ket, A. J. W. Kreeftmeijer, F. C. M. Le Gué & Zoon, fa wed. Lutterman, H. G. Paardekooper, J. J. Schreutelkamp, J. J. Schreutelkamp, J. Wijk & van de Wijngaard, fa van
Zaandam: Dickhooff, W. J.
Zalt-Bommel : Wink, Uitg. Mij. v/h. P. M.
Zwolle: Bergkamp, J. La Rivière & Voorhoeve Visscher, L. Waanders, J. M. W. Weenink, D. J. G. -



Afdeeling O. N°. 106931".
'sGravenhage, 6 Juli 1917. Opleiding III, IV.
Aanvrage Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een afschrift van een heden in de Staatscourant opgenomen kennisgeving betreffende den vrijdom van zegelrecht van de aanvragen om Rijksbijdrage, bedoeld in rje artt. 12 en 59 der wet tot regeling van het lager onderwijs.
U gelieve de onder U ressorteerde arrondissemehts-schooiopzieners met den inhoud daarvan in kennis te stellen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopziéners.
De in deze aanschrijving bedoelde kennisgeving is de volgende:
9
129



RIJKSBIJDRAGE aan gemeentelijke en bijzondere kweekscholen en normaallessen tot opleiding van onderwijzers en onderwijzeressen, alsmede aan bijzondere lagere scholen, scholen voor uitgebreid lager onderwijs en scholen voor meer uitgebreid lager onderwijs.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken brengt ter kennis van belanghebbenden, dat de aanvragen om Rijksbijdrage voor gemeentelijke en bijzondere kweekscholen en normaallessen tot opleiding van onderwijzers en onderwijzeresen, bedoeld in art. 12 der wet tot regeling van het lager onderwijs, alsmede de aanvragen om Rijksbijdragen voor bijzondere scholen voor gewoon lager onderwijs, uitgebreid lager onderwijs en meer uitgebreid lager onderwijs, bedoeld in art. 59 dier wet, met de daarbij over te leggen quitantiën en verklaringen, bedoeld in het zevende lid van laatstgenoemd wetsartikel, volgens de Zegelwet 1917 vrij zijn van het recht van zegel.
's Gravenhage, 6 Juli 1917.
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
130



Afdeeling A S C. Nr. 7989.
's Gravenhage, 25 Juli 1917. Opleiding II: Personeel.
Ingevolge enz.
Nu aan de onderwijzers bij de Rijksnormaallessen en bij de daaraan verbonden voorbereidende klassen, die in deze betrekking hun hoofdbestaan vinden, met ingang van 1 Juli 1917 ter vervanging hunner toelage, eene jaarwedde is toegekend, kan door mij thans gevolg worden gegeven aan het door hen meermalen daartoe kenbaar gemaakte verlangen, om hun salaris in het vervolg maandelijks te mogen ontvangen.
Op 1 Augustus a.s. zal dan ook, behalve hunne toelage over het tweede kwartaal 1917 en de hun eventueel over het eerste kwartaal 1917 toekomende verhooging, ook hunne wedde over de maand Juli 1917 betaalbaar worden gesteld, daarna op 1 September hun traktement over de maand Augustus 1917 en zoo voorts.
Ook de wedde van de vast aangestelde conciërges zal in het vervolg in maandelijke termijnen worden uitbetaald.
Voor de overige onderwijzers kan evenwel eenzelfde gedragslijn niet worden gevolgd, aangezien hunne betrekking, wegens de daaraan verbonden toelage, en het veelvuldig wisselen dier toelage, een tijdelijk karakter draagt. Bij eventueel overlijden wordt dan ook, in tegenstelling met de vast aangestelden, bedoelde toelage slechts tot en met den dag van ovérlijden. uitbetaald. Uit dien hoofde kunnen de toelagen dezer onderwijzers eerst dan worden betaalbaargesteld, wanneer uit Uwe betreffende ambtsberichten gebleken is, dat zij over het afgeloopen kwartaal op uitbetaling aanspraak kunnen maken, zoodat hunne toelage niet eerdër kan worden uitbetaald dan eene maand na het einde van een kwartaal.
U gelieve belanghebbenden met het bovenstaande in kennis te stellen.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
' Aan
de districts-schoolopzleners.
131



Opleiding II. Kweekelingen.
Afdeeling O. Nr. 19880".
's Gravenhage, 15 Januari 1918.
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen exemplaren van de Regelen voor de practische opleiding der kweekelingen aan de Rijksdagnormaallessen, vastgesteld bij mijne beschikking van 15 Januari 1918, nr. 198801, afd. O.
Ik acht het wenschelijk dat, aan de hand dezer Regelen, de practische opleiding van de kweekelingen der daarin bedoelde inrichtingen geheel opnieuw worde tot stand gebracht en dat, los van de bij die inrichtingen op dit punt thans bestaande toestanden, zooveel mogelijk worde getracht de voor deze opleiding meest geschikte personen te vinden.
Bij de samenstelling van deze Regelen is uitgegaan van de meening, dat de gelegenheid tot de keuze dier personen zoo ruim mogelijk moet zijn. Voor de practische opleiding, der kweekelingen behooren niet, zooals tot dusver wel het geval was, scholen in haar geheel te worden bestemd, doch menkieze uit het personeel der verschillende scholen hen, die voor de practische opleiding het meest geschikt zijn. Evenmin moeten de personen, aan wie de opleiding wordt toevertrouwd, uitsluitend worden gezocht in de plaats, waar de inrichting is gevestigd. Waar eene goede plattelandsschool wordt aangetroffen, die meer in de nabijheid van de woonplaats van den kweekeling ligt dan de plaats waar de inrichting welke hij bezoekt, is gevestigd, dient die school zoo mogelijk voor de practische opleiding van dien kweekeling te worden benut. Het moet echter niet als regel gelden, dat de kweekelingen bij voorkeur in scholen hunner woonplaats hunne practische opleiding ontvangen. Het kan toch ook voor hen, die uit plattelandsgemeenten afkomstig zijn, van veel nut zijn andere, ook grootere scholen te leeren kennen, dan die, welke zij in hunne kinderjaren bezochten.
De sub a der Regelen bedoelde, met de Rijksdagnormaallessen gelijk te stellen inrichtingen zijn die Rijksnormaallessen, waar, hoewel er geen vaste directeur met twee of meer vaste onderwijzers aan zijn verbonden, alle lessen, of nagenoeg alle lessen overdag worden gegeven. Alvorens op deze inrichtingen de Regelen toe te passen, moeten zij daartoe, op voorstel van den districts-schoolopziener, door den Minister zijn aangewezen. Wanneer in het begin van het cursusjaar de regeling der
132



practische opleiding is tot stand gekomen, wordt daarvan eene Opleiding II. opgave van den distficts-schoolopziener aan mijn Departement Kweekelingen. verwacht, ingericht naar het hierbij gevoegd model A.
In het begin van ieder cursusjaar wordt door den districtsschoolopziener eene opgave der toe te kennen belooningen over het afgeloopen cursusjaar aan mijn Departement toegezonden. Die opgave behoort te zijn ingericht naar het mede hierbij gevoegd model B. ;!
Van veranderingen in den loop van het cursusjaar in de regeling der practische opleiding, zooals die in model A is opgegeven, doet de districts-schoolopziener, telkens wanneer die in werking zijn getreden, opgave aan mijn Departement.
De Regelen worden voor de eerste maal toegepast op het cursusjaar 1918—1919.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, j. B. Kan.
Aan
de districts-schoolopzieners.
De in deze aanschrijving bedoelde beschikking, waarbij de „Regelen" zfln vastgesteld en de modellen A en B, zijn de volgende.
Een afdruk van de aanschrijving aan de districts-schoolopzieners, van de daarbij behoorende modellen A en B, alsmede van de „Regelen" is bij kantbeschikking van 15 januari 1918, nr. 19880"1, gezonden aan de inspecteurs van het lager onderwijs.
133



Afdeeling O. N°. 19880'.
De Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken,
Heeft goedgevonden: vast te stellen de navolgende bepalingen, welke zullen uitmaken de
REGELEN VOOR DE PRACTISCHE OPLEIDING DER KWEEKELINGEN AAN DE RIJKSDAGNORMAALLESSEN.
a. Ten behoeve van de practische opleiding van kweekelingen van het derde en het vierde studiejaar der Rijksdagnormaallessen en, op grond van hare inrichting, daarmede gelijk te stellen andere Rijksnormaallessen, worden, tot de bedragen en onder de voorwaarden in onderstaande regelen vermeld, jaarlijks uit 's Rijks kas belooningen toegekend.
b. Onmiddellijk na den aanvang van elk cursusjaar noodigt de districts-schoolopziener, na daaromtrent overleg te hebben gepleegd met den directeur, en na den arrondissements-schoolopziener te hebben gehoord, de hoofden der en onderwijzers (essen) aan de lagere scholen, die hij daarvoor in aanmerking brengt, uit, zich met de practische opleiding van een kweekeling, of van kweekelingen te belasten voor den duur van het ingetreden cursusjaar.
c. Hij eerbiedigt bij de indeeling van de kweekelingen de wenschen van ouders of voogden met betrekking tot den aard van het onderwijs, waarvoor dezen hunne kinderen of pupillen na den opleidingstijd bestemmen (openbaar, Christelijk, R.-K. onderwijs).
d. Hij vergewist zich vooraf, dat de daarbij betrokken gemeente- en schoolbesturen geen bezwaar hebben tegen toelating van kweekelingen tot de daarvoor in aanmerking komende scholen, en tegen bijwoning door den directeur der Rijksnormaallessen en den onderwijzer in paedagogiek, van de in de school te geven lessen. Indien de uitnoodiging een onderwijzer(es) betreft, vergewist hij zich tevens, of het hoofd der school daartegen geen bezwaar heeft, en of deze, op de geldende voorwaarden zijnerzijds aan de practische opleiding der in de school te plaatsen kweekelingen wil medewerken.
134



e. Het hoofd der school of de onderwijzer(es), die, op de gestelde voorwaarden, de uitnoodiging bedoeld onder b aanneemt, komt na afloop van het cursusjaar deswege in aanmerking voor eene belooning, berekend naar f25 per jaar en per kweekeling.
f. Het hoofd der school, waaraan één kweekeling is geplaatst, wiens practische opleiding aan een van de onderwijzeressen) dier school is toevertrouwd, ontvangt deswege geen belooning. Indien twee of meer kweekelingen hun practische opleiding ontvangen van een onderwijzeres) of van onderwijzers(essen) der school, komt het hoofd der school deswege in aanmerking voor eene belooning van f25 per cursusjaar. Deze belooning wordt echter niet toegekend, indien in zijn eigen klasse een of meer kweekelingen zijn geplaatst waarvoor hij in aanmerking komt voor de belooning, bedoeld sub e.
g. Het hoofd der school, of de onderwijzeres), die aan de uitnoodiging sub b voldoet, verbindt zich den aan zijne zorgen toevertrouwden kweekeling in samenwerking met den directeur der Rijksnormaallessen! en indien het een onderwijzeres) betreft, tevens in samenwerking met het hoofd der school, gedurende de daarvoor aangewezen schooltijden voor de practijk te helpen vormen: 1°. door den kweekeling de noodige en gewenschte ophelderingen te geven vóór en na eene door dezen bij te wonen of bijgewoonde les; 2°. door hem van tijd tot tijd voorbereide lessen te doen geven, welke hij controleert en waarvoor door hem een waardeeringscijfer wordt gegeven; 3°. door de deswege gevraagde inlichtingen, rapporten en waardeeringscijfers aan den directeur der Rijksnormaallessen te verstrekken, indien het een onderwijzeres) betreft, door bemiddeling van het hoofd der school; en 4°. door toe te laten, dat de directeur der Rijksnormaallessen en eventueel ook de onderwijzer in paedagogiek zijne klasse bezoekt zoowel tijdens eene door hem zelf te geven modelies, als tijdens de door den kweekeling te geven lessen.
Deze regelen treden in werking op 1 Mei 1918. 's Gravenhage, 15 Januari 1918.
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.
135



g MODEL A.
REGELING VAN DE PRACTISCHE OPLEIDING DER KWEEKELINGEN AAN DE RIJKSDAGNORMAALLESSEN EN DAARMEDE GELIJKGESTELDE RIJKSNORMAALLESSEN IN HET DISTRICT OVER HET CURSUSJAAR
„ . , XT XI j ■ j„ Getal uren 's weeks, geScholen, waar de Namen van de personen, Namen van de aan ieder duren<ie weike ieder der Rijkadagnormaal- practische opleiding aan w;e de practische der in de vorige kolom j„ de vorige kolom verplaats heeft. opleiding van een of vermelde personen ter melde kweekelingen ,essente Namen van de hoofden meer kweekelingen opleiding toever- Jffijjjf ~ SteÏÏtS dier scholen. is toevertrouwd. trouwde" kweekelingen. aanwezig zal zijn.
den
De schoolopziener in het district..
Behoort bij schrijven van den Minister van Staat, Minister van Binnenlandsche Zaken, van 15 Januari 1908, nr. 19880», afd. O.
Mij bekend, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.



MODEL B.
OPGAVE VAN DE TOE TE KENNEN BELOONINGEN VOOR DE PRACTISCHE OPLEIDING DER KWEEKELINGEN • AAN DE RIJKSDAGNORMAALLESSEN EN DAARMEDE GELIJKGESTELDE RIJKSNORMAALLESSEN IN HET DISTRICT OVER HET CURSUSJAAR
Getal uren 's weeks, Bedrag der toe te
Scnolen waar de Namen van de aan ieder gedurende welke ieder kennen belooning aan
Rijks- practische opleiding Namen van de personen ^ » • de der in de vorige kolom 1
dagnormaallesen Heeft plaats gehad, aan wie de vermeldepersonenterop. vermelde kweekelingen h°°adnen onderwijzers
'te Namen van de hoofden trouwd geweest leiding toevertrouwd ge- voor hunne practische scholen. (e88en)-
dier scholen weest zijnde kweekelingen. opleiding in de school 1
aanwezig is geweest. Naam en woonplaats.
den
De schoolopziener in het district
Behoort bij schrijven van den Minister van Staat, Minister van Blnnenlandsche Zaken, van 15 Januari 1918, nr. 19880», afd. O.
Mij bekend, De Secretaris-Generaal, J. B. Kan.



Opleiding I, II. Personeel.
Afdeeling L O A. Nr. 17319».
's Gravenhage, 12 November 1918.
Voorheen was het gewoonte, dat bij vacatures onder het personeel der Rijkskweekscholen voor onderwijzers, der daaraan verbonden leerscholen en der Rijksdagnormaallessen de districts-schoolopziener of de directeur der inrichting, of wel beiden, indien dat noodig geacht werd, na bekomen machtiging van den Minister, de meest op den voorgrond tredende sollicitanten gingen bezoeken in de school, waarin zij als onderwijzer werkzaam waren, ten einde hen aldaar te zien werken en de resultaten van hun werk te kunnen nagaan.
In de laatste jaren echter is op aanvragen om machtiging tot het doen van dusdanige dienstreizen, ter besparing van kosten, afwijzend beschikt.
Ik ben bereid die machtigingen voortaan weer te verleenen, doch slechts wanneer het geldt de vervulling van vacatures onder het personeel der Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, of van hoofd eener der aan die inrichtingen verbonden leerscholen, of van directeur van Rijksdagnormaallessen.
Bij vacatures onder het overige personeel bij die inrichtingen kunnen de meest op den voorgrond tredende sollicitanten uitgenoodigd worden tot het geven van eene proefles.
De door hen daartoe te maken reis- en verblijfkosten blijven voor hunne rekening.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. FEITH.
Aan
de districts-schoolopzieners.
138



Afdeeling A S C. Nr. 13653.
's Gravenhage, 26 November 1918. Opleiding 1.
Personeel.
Door den Raad van Ministers is in zijne vergadering van 29 October j.1. met het oog op de heerschende omstandigheden eene bijzondere regeling vastgesteld, welke door alle Departementen van Algemeen Bestuur zal worden gevolgd bij het ontslaan van werklieden, die in tijdelijken dienst van het Rijk zijn en aan wier dienstbetrekking een einde moet worden gemaakt, doordat de werkzaamheden, waarvoor zij waren aangenomen, worden ingekrompen of zijn afgeloopen.
Deze regeling luidt als volgt:
Ten opzichte van de tijdelijke werklieden, die langer dan een jaar in dienst zijn, wordt een opzeggingstermijn van een maand in acht genomen. Na ingang van hun ontslag wordt hun gedurende een maand het twee derde van hun loon uitgekeerd en gedurende een tweede maand de helft van hun loon. Wanneer een werkman gedurende den opzeggingstermijn ontslag neemt, begint onmiddellijk bij het verlaten van zijn dienstbetrekking de termijn van twee maanden te loopen, gedurende welken hij eerst het twee derde en vervolgens de helft van zijn loon ontvangt.
Voor tijdelijke werklieden, die een jaar of korter in dienst zijn, wordt een opzeggingstermijn van twee weken in acht genomen. Na ingang van hun ontslag wordt hun nog gedurende twee weken twee derde van hun loon uitgekeerd. Nemen zij gedurende den opzeggingstermijn ontslag, dan begint onmiddellijk bij het verlaten van hunne dienstbetrekking de termijn van twee weken te loopen, gedurende welken zij twee derde van hun loon ontvangen.
Een en ander verhindert niet, dan aan werklieden, die zich gedurende den opzeggingstermijn aan feiten schuldig maken, waardoor terstond aan hunne dienstbetrekking een einde moet worden gemaakt, onmiddellijk ingaand ontslag kan worden verleend. Hunne aanspraak op eenige uitkeering als bovenbedoeld gaat dan verloren.
139



Opleiding ï. } Ik heb de eer U te verzoeken deze regeling voor de door U Personeel. beheerde instelling toe te passen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. FEITH.
Aan
de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
140



AfdeeMng A S C. Nr. 14367.
's Gravenhage, 16 December 1918. Opleiding
Personeel
De Minister van Arbeid schrijft mij het volgende:
„Naar mij bleek heeft onze ambtgenoot van Oorlog op grond van de overweging, dat ten gevolge van de gedeeltelijke demobilisatie het werk zal verminderen en het toch gewenscht is om zooveel mogelijk werklieden aan het werk te houden, bij wijze van tijdelijken maatregel sedert 18 dezer de normale werktijd der vaste en losse Rijkswerklieden, werkzaam bij de inrichtingen der landmacht teruggebracht tot 8 uur per dag voor de eerste vijf werkdagen der week en op 5 uur voor den Zaterdag. Deze verkorting van den werktijd heeft geen vermindering van de bij bestaande voorschriften vastgestelde weekloonen ten gevolge.
„Ik heb de eer Uwe Excellentie mede te deelen, dat het naar mijn oordeel alle aanbeveling zoude verdienen, dat ten opzichte van alle Rijkswerklieden dus ook van hen, die onder haar Departement ressorteeren een gelijken maatregel werd genomen. Hoewel voor zulk een inperking van den arbeidsduur niet algemeen het motief kan gelden, dat onzen ambtgenoot tot zijne beslissing leidde, wil het mij toch voorkomen, dat in de voedselschaarschte, die ongetwijfeld de krachten van tal van arbeiders heeft doen afnemen, een algemeene reden is gelegen om den werktijd in den aangegeven zin te bekorten.
„Overigens merk ik op, dat het m. i. van veel belang zoude zijn, indien ook blijvend zooveel mogelijk voor alle Rijkswerklieden een regeling van den arbeidsduur kon worden ingevoerd, als thans onze ambtgenoot getroffen heeft.
„Naar mij bekend is, zijn eenige gemeentebesturen reeds thans voornemens den achturendag in te voeren, verschillende groote werkgevers hebben ook reeds een gelijk besluit genomen".
Ik heb de eer U te verzoeken voor de Rijkswerklieden, welke aan Uwe instelling verbonden zijn, bedoelden door mijn voornoemden ambtgenoot voorgestelden maatregel in te voeren, indien uit een oogpunt van dienstbelang tegen die invoering geen bezwaar bestaat.
141



Opleiding I. Verzet het dienstbelang zich er tegen, dan gelieve U mij dit
Personeel. te berichten.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. j. Th. de Visser.
Aan (o.a.)
de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
142



Afdeeling AS. Nr. 78".
's Gravenhage, 12 Februari 1919. Oplei«ffng I, II.
Personeel.
Ik heb de eer U hierbij -te doên toekomen een afschrift van een aan mij gericht schrijven van den tijdelijken voorzitter van den Raad van Ministers.
U gelieve van den inhoud daarvan namens mij mededeeling te doen aan het vrouwelijk personeel bij de Rijkskweek- en leerscholen, de Rijksnormaallessen en de Rijks lagere scholen in de koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid, voor zoover die in Uw ambtsgebied zijn gelegen, en wel door tusschenkomst van de directeuren of hoofden dier scholen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Het in deze aanschrijving bedoelde schrijven is het volgende:
143



Kabinet
La A.
's Gravenhage, 4 Februari 1919-
In de vergadering van den Raad van Ministers van 31 Januari 1919 is besloten om aan vrouwelijke ambtenaren, die wegens en bij het aangaan van een huwelijk eervol ontslag uit hunne betrekking vragen, eene gratificatie toe te kennen gelijkstaande met 5% van het gedurende hun diensttijd genoten salaris.
Ik heb de eer Uwer Excellentie hiermede in kennis te stellen ten einde met deze beslissing te gelegener tijd rekening te kunnen houden.
De Tijdelijk-Voorzitter van den Raad van Ministers, Ch. Ruys de Beerenbrouck.
Aan
don Heer Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. "f/
144



Afdeeling C. Nr. 447'.
's Gravenhage, 18 Februari 1919. Opleiding I.
Personeel.
Bij verschillende hoofden van inrichtingen is naar aanleiding mijner circulaire van 16 December 1918, nr. 14367, afdeeling ASC, de vraag gerezen, welke personen in 's Rijks dienst als Rijkswerklieden moeten worden aangemerkt en dus ook voor wie hunner het Arbeidsreglement zal moeten gelden. Uit het verslag van de Staatscommissie voor de arbeidsvoorwaarden der Rijkswerklieden is gebleken, dat het aan deze Commissie niet is gelukt een duidelijk kenmerk te vinden voor de personen, die als Rijkswerkman zijn te beschouwen, waarom zij moest afzien van haar aanvankelijk voornemen om een lijst samen te stellen, vermeldende de funties, die geacht moeten worden door Rijkswerklieden te worden vervuld. Ik moge hier verwijzen naar de blz. 4, 8, 22 en 23 van dat verslag.
Wel heeft de Staatscommissie op enkele punten de aandacht gevestigd, die richting kunnen geven aan te nemen beslissingen, ten aanzien van de rangschikking van het personeel, maar overigens gaf zij in overweging de beoordeeling van de vraag, welke groepen van personen in 's Rijks dienst tot de werklieden moeten worden gerekend, aan het uitvoerend gezag over te laten, zonder dit in deze aan bepaalde regels te binden.
Het zal echter tot de taak van de in te stellen permanente Commissie van Advies behooren, de gemaakte indeeling na te gaan en te bevorderen, dat te dezen aanzien bij de verschillende Rijksinrichtingen en takken van dienst gelijke beginselen worden toegepast.
Reeds thans moge ik opmerken, dat voor de rangschikking van dit personeel de functie welke men bekleedt beslissend is en niet de omstandigheid, dat men in vasten of tijdelijken dienst is.
In verband met de omstandigheid, dat verschillende personen een zeker aantal jaren in tijdelijken Rijksdienst zijn om daarna al of niet in vasten dienst over te gaan, moge ik hier de aandacht vestigen op hetgeen in het verslag der Staatscommissie voorkomt aan het slot van blz. 66 en het begin van blz. 67.
Tegen de invoering van den 8-urigen arbeidsdag en de 45-urige werkweek zijn bezwaren gerezen.
Ik moet hier opmerken dat in den algemeenen maatregel van bestuur houdende regelen, in acht te nemen bij de vaststelling
10
145



Opleiding I. van de arbeidsvoorwaarden van werklieden in 's Rijks dienst, Personeel. een artikel wordt opgenomen waarbij afwijking zal veroorloofd zijn van het meerendeel der bepalingen betreffende den arbeidsduur. Uiteraard zal de in te stellen Commissie van Advies haren invloed kunnen doen gelden bij de beoordeeling van de vraag of in een bepaald geval afwijking al dan niet noodig is. Een uittreksel uit het verslag der Staatscommissie voeg ik hierbij.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan (o.a.)
de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
Het in deze aanschrijving bedoelde uittreksel is het volgende i
146



UITTREKSEL UIT HET VERSLAG VAN DB „STAATSCOMMISSIE VOOR DE ARBEIDSVOORWAARDEN DER RIJKSWERKLIEDEN".
Blz. 4. De Commissie besloot in hare eerste vergadering, welke onmiddellijk na de installatie op 25 Mei 1908 werd gehouden, tot de hoofden der verschillende departementen van algemeen bestuur het verzoek te richten, haar in het bezit te stellen van alle bestaande regelingen betreffende de arbeidsvoorwaarden van Rijkswerklieden. Daaruit zou door het bureau een overzicht worden samengesteld en aan de leden worden toegezonden. Nadat voldoende tijd zou zijn gelaten om deze stukken te bestudeeren, zoude de Commissie opnieuw bijeen komen.
Al dadelijk deed zich hier de vraag voor over welke personen in 's Rijks dienst de bemoeiingen der Commissie zich behoorden uit te strekken, m. a. w. wie hunner als Rijkswerklieden behoorden te worden beschouwd. Verschillende criteria werden overwogen tot het trekken van een scheidslijn tusschen de Rijkswerklieden en Rijksambtenaren en beambten, maar alle pogingen om een bepaald kenmerk aan te geven faalden. Dientengevolge werd in den brief, die 26 Mei 1908 tot de Departementshoofden, met uitzondering van den Minister van Buitenlandsche Zaken, werd gericht, verzocht om mededeeling van de wijze van aanstelling en de arbeidsvoorwaarden van:
1°. personen, zoowel mannelijke als vrouwelijke, die bij de verschillende takken van dienst hier te lande middellijk of onmiddellijk, hetzij vast of tijdelijk, tot het Rijk of eene Rijksinstelling in eenige dienstbetrekking staan, met uitzondering van hen, die als militairen zijn te beschouwen, alsmede van hen, die door de Kroon of krachtens een door de Kroon verleende machtiging door den Minister worden benoemd en wier belooning in een vast bedrag per jaar is uitgedrukt;
2°. personen, onder laatstbedoelde uitzondering vallende, die — hoewel zij militairen of ambtenaren zijn of als zoodanig beschouwd worden — door den aard van hunne werkzaamheden of om andere redenen toch als werklieden zijn aan te merken.
Daarbij werd er de aandacht op gevestigd, dat het verstrekken van de gewenschte inlichtingen op deze wijze van belang was, opdat de Commissie in staat zoude zijn zich een oordeel te vormen over gevallen, waarin het twijfelachtig is, of bepaalde personen al dan niet tot de Rijkswerklieden behooren. Met het oog . hierop hield de Commissie zich, voor opmerkingen, welke
147



twijfel omtrent de positie der betrokken personen zouden kunnen opheffen, aanbevolen.
Blz. 8. Nadat de leden der Commissie in het bezit van het overzicht waren gesteld, moest getracht worden meer nauwkeurig een grens te stellen aan het terrein, waarop de Commissie zich zoude bewegen, en behoorde de richting te worden bepaald, waarin hare werkzaamheden verder zouden worden geleid. Daartoe kwam de Commissie den 24sten November 1909 samen. Ook in deze vergadering gelukte het niet een duidelijk kenmerk te vinden voor de personen, die als Rijkswerklieden zijnte beschouwen. De wijze van aanstelling gaf allerminst een betrouwbaar richtsnoer, immers tal van personen, die ontwijfelbaar tot de werklieden zijn te rekenen, zooals drukkers en zetters bij de Algemeene Landsdrukkerij en de vaste werklieden bij 's Rijks Munt waren als ambtenaren aangesteld met het doel, hen te doen deelen in de voordeden, welke uit de pensioenregelingen voor de burgerlijke ambtenaren voortvloeien. Een onderschddiifljt naar het loon kon evenmin worden aangenomen; onder hen, die zonder eenigen twijfel tot de ambtenaren behoorden, bevonden er zich verscheidenen, wier loon minder bedraagt dan dat van de hooger bezoldigde werklieden. Een poging om een omschrijving te geven van het begrip Rijksambtenar, die de positie van den ambtenaar zóó karakteriseerde, dat, aUe personen in 's Rijks dienst, die buiten deze omschrijving vielen, als Rflkswerklieden zouden kunnen worden beschouwd, mislukte. Overwogen werd nog of de aard der werkzaamheden als kenmerk kon worden aangenomen, in dien zin, dat allen, die met lichamelijken arbeid zijn belast, tot de werklieden zouden zijn te rekenen. In deze bestaan evenwel zoovele grensgevallen, dat ook langs dien weg bezwaarlijk eene in ieder opzicht afdoende oplossing was te verkrijgen. Verder bleek nog, dat bij sommige inrichtingen soms personen niet tot ambtenaar worden benoemd, maar onder de werklieden worden gerangschikt, omdat het niet zeker is, dat hunne diensten blijvend noodig zijn. In andere inrichtingen zijn personen met geheel gelijke werkzaamheden belast, die deels als ambtenaren deels als werklieden worden aangemerkt. Onder die omstandigheden werd voorloopig besloten, dat de Commissie zich in de eerste plaats zoude bezig houden met de arbeidsvoorwaarden van vaklieden en andere handenarbeid verrichtende werklieden, die in 's Rijks dienst werkzaam zijn in inrichtingen, waar het verrichten van vakarbeid op den voorgrond staat,
148



echter met uitsluiting van het toezicht houdend personeel en personen in militairen dienst, en dat zij verder hare bemoeiingen zoude uitstrekken tot groepen van andere speciaal door haar aan te wijzen personen, wier werkzaamheden in aard zouden overeenstemmen.
Biz. 22 en 23. Uit het gedeelte van dit verslag, waarin de Staatscommissie een overzicht gaf van hare werkzaamheden, blijkt reeds, dat zij zich bij herhaling bezig hield met de vraag wie als Rijks werklieden zijn te beschouwen, zulks ten einde te bepalen over welke personen in 's Rijks dienst zij hare bemoeiingen zou hebben uit te strekken (blz. 4,8 en 11). Evenzoo blijkt daaruit, dat geen duidelijk en zeer zeker geen door alle Departementshoofden aangenomen uniform kenmerk te vinden is, waarnaar tot dusver een scheidslijn tusschen werklieden en ambtenaren in 's Rijks dienst is getrokken. Overwegingen van verschillenden aard leidden er toe nu eens personen, die buiten twijfel onder de werklieden zijn te rangschikken, formeel tot ambtenaren te maken, dan weer personen, die naar den aard van hunnen werkkring tot de ambtenaren gerekend zouden kunnen worden, een aanstelling te geven als werkman. De vraag rijst thans welke weg in de toekomst behoort te worden gevolgd, m. a. w. voor welke personen in 's Rijks dienst zal het door de Staatscommissie ontworpen Arbeidsreglement gelden en op wie zullen de in hare voorstellen bedoelde pensioenregelingen van toepassing zijn. Tot haar leedwezen acht de Staatscommissie zich niet in staat op deze vraag een antwoord te geven, dat beslissend zou zijn in elk geval, waarin de vraag werd gesteld. Zij betreurt dit te meer, waar haar is opgedragen voorstellen te doen om overeenstemming te brengen in de arbeidsvoorwaarden der Rijkswerklieden en die opdracht, nu zij geen nadere aanduiding van het begrip Rijkswerkman bevat, naar hare meening deze andere met zich brengt om uit te maken wie onder Rijkswerklieden zijn te rangschikken; immers overeenstemming in de arbeidsvoorwaarden der werklieden in eigenlijken zin zal niet bereikt worden, als een deel hunner formeel tot de ambtenaren wordt gerekend.
Hierboven (bladz. 8) is meer uitvoerig medegedeeld, op welke moeilijkheden de Commissie stuitte bij hare pogingen om nog vóór het instellen van de enquête, waartoe zij besloot, een duidelijk kenmerk te vinden voor de personen, die als Rijkswerkman zijn te beschouwen. Bij de voortzetting van hare taak
149



verloor zij • dit punt allerminst uit het oog, maar ook verdere pogingen leverden geen resultaat op. Zij kwam tot het inzicht, dat wilde zij met juistheid aangeven, wie tot de Rijkswerklieden moeten worden gerekend, zij zich een oordeel zou moeten vormen over de positie en den aard der werkzaamheden van talrijke groepen van in 's Rijks dienst zijnde personen, om zoo te komen tot een lijst, waarop met name de functies werden vermeld, die geacht moesten worden door Rijkswerklieden te worden vervuld. Hiertegen bestonden echter, zij het wellicht eenigszins in mindere mate, soortgelijke bezwaren als tegen het voorstellen van volledige arbeidsvoorwaarden voor de Rijkswerklieden. Hierbij kwam, dat de Commissie in verband met het standpunt, waarop de toenmalige Ministers van Justitie en Waterstaat zich blijkens hetgeen hierboven op bladz. 5, 10 en 11 is medegedeeld plaatsten, het onzeker achtte, of zij bij dien arbeid op de noodige medewerking van alle Departementshoofden mocht rekenen. Op deze gronden zag zij ook van de samenstelling van zulk eene lijst af; zij meent in overweging te moeten geven de beoordeeling van de vraag, welke groepen van personen in 's Rijks dienst tot de werklieden moeten worden gerekend, over te laten aan het uitvoerend gezag, zonder dit in deze aan bepaalde regels te binden, maar aan de permanente commissie op die beslissingen gelijken invloed toe te kennen als op de vaststelling van de arbeidsvoorwaarden. Ook hier weder zal de permanente commissie het lichaam moeten zijn, dat der Regeering desgewenscht van advies dient omtrent de rangschikking van bepaalde categorieën personen in 's Rijks dienst en dat ongevraagd de aandacht der Regeering erop vestigt, wanneer naar haar oordeel een groep niet juist is gerangschikt. Is de Staatscommissie van oordeel, dat aldus zal worden bevorderd, dat bij de verschillende Rijksinrichtingen en takken van dienst gelijke beginselen zullen worden toegepast, wanneer bepaald moet worden wie al dan niet tot de Rijkswerklieden behooren, toch meent zij goed te doen op enkele punten de aandacht te vestigen, die richting kunnen geven aan de te dezen aanzien te nemen beslissingen.
Gelijk boven (bladz. 8) reeds is gezegd, kan het verrichten van lichamelijken arbeid niet worden aangenomen als een voor alle gevallen geldend duidelijk kenmérk van den werkman. Niettemin wil het der Staatscommissie voorkomen, dat dit een van de eerste omstandigheden is, waarmede bij de beoordeeling
150



van de bedoelde vraag rekening zal zijn te houden. Zij, die in een Rijksbetrekking zijn werkzaam gesteld, waarin het verrichten van lichamelijken arbeid op den voorgrond staat, zouden in het algemeen onder de RijkswerkUeden zijn te rangschikken. Aldus zal vast staan, dat tot deze categorie in elk geval behooren sjouwerlieden, fabrieksarbeiders en personen, die evenals in particuliere ondernemingen, eenig ambacht uitoefenen. In het oog zal echter zijn te houden, dat sommige personen, b.v. copiïsten en schrijvers, wier werkzaamheden in hoofdzaak als lichamelijke arbeid moeten worden aangemerkt, in het gewone maatschappelijke leven toch meestal niet geacht worden tot de werklieden te behooren. Aansluiting in deze met hetgeen in vele particuliere ondernemingen en ook in de takken van dienst van zuiver administratieven aard gebruik is, schijnt gewenscht. Voorts zal in aanmerking zijn te nemen, of de functie van personen, die in hoofdzaak lichamelijken arbeid hebben te verrichten, door bijzondere omstandigheden een meer ambtelijk karakter verkrijgt b.v. doordien zij mede belast zijn met het uitoefenen van politietoezicht of doordien hun lichamelijke arbeid alleen of in hoofdzaak ten doel heeft anderen te onderrichten. Door in de eerste plaats erop te letten, of al dan niet lichamelijke arbeid gevorderd wordt, zal men er toe komen de toezicht hebbenden, die niet aan den bedrijfsarbeid deelnemen, tot de ambtenaren te rekenen, hetgeen der Commissie juist voorkomt. Ten overvloede zij er nog op gewezen, dat personen in militairen dienst, die op grond van den aard hunner werkzaamheden volgens het bovenstaande tot de Rijkswerklieden zouden behooren, nimmer bij deze kunnen worden ingedeeld. Immers het dienstverband, waarin militairen zich bevinden, verdraagt zich niet met eene positie, als naar het oordeel der Staatscommissie aan de Rijkswerklieden ware te geven.
Ontwerp-Besluit (blz. 34). Artikel 3.
1. De werklieden in 's Rijksdienst worden onderscheiden in: a. Rijkswerklieden, b. Jongmaatjes, c. Tijdelijke Rijkswerklieden, d. Tijdelijke jongmaatjes, e. Leerlingen.
2. Rijkswerklieden zijn volwassen werklieden, die niet voor een bepaalden tijd noch voor de uitvoering van een bepaald werk in dienst zijn genomen.
3. Jongmaatjes zijn jeugdige werklieden, die niet voor een bepaalden tijd noch voor de uitvoering van een bepaald werk en evenmin met het doel om hen tot vaklieden op te leiden, in dienst zijn genomen.
151



4. Tijdelijke Rijkswerklieden en tijdelijke jongmaatjes zijn werklieden, als onderscheidenlijk in het tweede en derde lid bedoeld, die echter wel voor een bepaalden tijd of voor de uitvoering van een bepaald werk in dienst zijn genomen.
5. Leerlingen zijn jeugdige werklieden, die in dienst zijn genomen, in hoofdzaak met het doel hen tot vaklieden op te leiden.
Toelichting tot het ontwerp-besluit (blz. 66 en 67). Artikel 3. De hier aangegeven onderscheiding schijnt op zich zelf duidelijk. Mag derhalve toelichting van het artikel overbodig worden geacht, de Commissie meent toch te dezer plaatse melding ervan te moeten maken, dat zij niet dan na gezette overweging tot de conclusie is gekomen, dat de mogelijkheid moet worden gelaten tot aanstelling ook van jongmaatjes en tijdelijke jongmaatjes, jeugdige werklieden, die geenerlei aanspraak op vakopleiding kunnen maken. Het is haar allerminst ontgaan, welk groot bezwaar er voor jeugdige werklieden aan verbonden is te worden werkzaam gesteld in een positie, die hun weinig uitzicht opent om zich tot vaklieden te ontwikkelen, een bezwaar, dat zich nog ernstiger doet gevoelen, wanneer zij slechts tijdelijk in dienst worden genomen. Evenmin is de Commissie blind voor het gevaar, waardoor de arbeidersbelangen meer in het algemeen bedreigd worden, indien een te ruim gebruik wordt gemaakt van jeugdige arbeidskrachten. Zij is echter tot de overtuiging gekomen, dat in verschillende Rijksinrichtingen de medewerking van zulke jeudige arbeidskrachten niet kan worden gemist. Onderscheiden lichte werkzaamheden komen daar voor, welke ook in particuliere ondernemingen als regel aan jeugdige arbeiders worden opgedragen; deze zouden door volwassen werklieden niet dan met tegenzin worden verricht; bovendien zouden die werkzaamheden, waren daarmede volslagen werklieden belast, uitgaven vorderen, die onevenredig hoog waren in vergelijking met de loonen, die de particuliere nijverheid daarvoor betaalt. Intusschen is de Commissie er op bedacht geweest, regelen te stellen, waardoor zooveel mogelijk aan de zooeven aangestipte nadeelen kan worden tegemoet gekomen. In dit verband moge gewezen worden op de bepaling, welke verplicht tot het verschaffen van onderwijs aan de jongmaatjes (art 144), voorts op de artikelen 11, 12 en 18. Wanneer andere dan tijdelijk in dienst genomen jongmaatjes vóór hun 20ste jaar nog niet als werkman of tijdelijk werkman zijn aangesteld, 152



moet dit bij het bereiken van dien leeftijd geschieden, tenzij geen gelegenheid tot plaatsing als zoodanig bestaat (art. 11). Mocht die gelegenheid ontbreken, dan zullen zij toch niet kunnen worden ontslagen alleen op grond van het bereiken van een leeftijd, waarop de arbeider gewoonlijk niet meer als jongmaatje wordt beschouwd (art. 18), maar — indien zij dit wenschen — als jongmaatjes in dienst moeten worden gehouden. Wat de tijdelijke jongmaatjes betreft, bepaalt art. 12, dat jeugdige arbeiders niet langer dan voor zes maanden als zoodanig mogen worden aangesteld, een termijn, die slechts met machtiging van den Minister mag verlengd worden, echter met dien verstande dat niemand langer dan gedurende een jaar als tijdelijk jongmaatje in dienst kan zijn. Aldus wordt de tijd, gedurende welken een jongen werkzaam is in eene Rijksbetrekking, die hem uitzicht opent noch op eene meer vaste positie in Staatsdienst, noch op het verkrijgen van vakbekwaamheden, zooveel mogelijk beperkt.
Verder moge hier nog worden aangeteekend, dat het de aandacht der Commissie heeft getrokken, dat hier en daar arbeiders voor langen tijd als tijdelijke werklieden in 's Rijks dienst worden gehouden, terwijl er alle reden is hen op gelijken voer als de overige bij de inrichting werkzame arbeiders aan te stellen. Naar haar oordeel behoort met dit gebruik, waar het bestaat, te worden gekroken. Zij heeft er echter van afgezien een vasten regel, aangevende den maximum-tijd, gedurende welken een arbeider in tijdelijken dienst mag werkzaam zijn, in overweging te geven, daar haars inziens zulk een regel niet zelden tot nadeel van tijdelijk aangestelden zou strekken.
Te allen overvloede zij nog vermeld, dat uit de in artikel 3 en de andere artikelen gevolgde terminologie niet mag worden afgeleid, dat het reglement bepaaldelijk het Oog heeft op mannelijke werklieden; waar gesproken wordt van Rijkswerklieden, jongmaatjes, leerlingen, tijdelijke Rjjkswerklieden en tijdelijke jongmaatjes, worden arbeiders van beiderlei sekse bedoeld, tenzij het tegendeel uit de redactie blijkt. Ook is dit het geval, waar de enkelvoudsvorm „Rijkswerkman" wordt gebruikt.
153



Opleiding I, II. Afdeeling L O A. Personeel. Nr. 3171.
's Gravenhage, 28 April 1919.
In verband met de volledige inwerkingtreding van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1918 (Stbl. nr. 541) op 1 Januari j.1. komt het mij wenschelijk voor, te rekenen van evengenoemden datum, ten aanzien van de belooningen aan personen, die ingeval van vacature of bij ontstentenis van den functionnaris tijdelijk worden belast met de vervulling van de tijdelijk vrijgekomen lesuren aan de Rijkskweekscholen, de daaraan verbonden leerscholen, de Rijks lagere scholen, de Rijksnormaallessen en de aan laatstgenoemde inrichtingen verbonden voorbereidende klassen, en deswege op eene belooning aanspraak hebben, eene regeling vast te stellen, welke verband houdt met de salarisregelingen, welke voor het onderwijzend personeel aan voornoemde onderwijsinrichtingen zijn vervat in de Bijlage B van bovengenoemd „Bezoldigingsbesluit".
Ten aanzien van die tijdelijke ambtenaren zal derhalve als regel gelden, dat zij voor hunne bezoldiging op ééne lijn worden gesteld met de vaste ambtenaren van hun rang, zoodat aan hen zal worden toegekend eene belooning, welke naar den toestand bij den aanvang der tijdelijke dienstvervulling berekend wordt, met inachtneming van alle factoren welke gelden bij de berekening van de toelage, respectievelijk jaarwedde in de bekleed wordende betrekking.
Bij Uwe voorstellen tot toekenning van eene belooning als vorenbedoeld zal ik nevens de voorgestelde bedragen, gaarne de volledige gegevens aantreffen, benoodigd voor de juiste berekening daarvan.
Indien uit deze regeling verhooging voortvloeit van de reeds over het eerste vierendeeljaars van 1919 toegekende belooningen, gelieve U mij daarvan opgave te doen toekomen, vergezeld van de noodige gegevens.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Duparc, 1. S.-G.
Aan
de districts-schoolopzieners. 154



Afdeeling L O A. Nr. 3137.
's Gravenhage, 9 Mei 1919. Opleiding Personeel.
Het komt mij wenschelijk voor, de conciërges aan de Rijksdagnormaallessen, te rekenen van 1 Januari 1919, voor eene ruimere bezoldiging in aanmerking te doen komen en voor hunne salarieering eene uniforme regeling vast te stellen, welke enz.
De enz. Behalve deze bezoldiging zal het werkloon dat voor de jaarlijksche groote schoonmaak in geld wordt uitgekeerd, in stand kunnen blijven, terwijl eveneens de post voor aanschaffing van schoonmaakmaterialen gehandhaafd dient te blijven.
Als algemeene eisch dient vervolgens aan deze beambten te worden gesteld, dat geen vreemde hulp voor het dagelijkSch schoonhouden wordt ingeroepen, en dat zoo die noodig mocht zijn, de kosten deswege niet ten laste van de onderwijsinrichting mogen komen, maar door den conciërge worden gedragen; dat de conciërge beschikbaar is voor den geheelen duur der schooltijden der inrichting (inclusief den tijd, benoodigd voor het tijdig aanmaken der kachels en voor de verzorging der lokalen na afloop der lessen); dat hij de hem opgedragen werkzaamheden waarvoor hij bovendien geschikt blijkt, hetzij als amanuensis, hetzij van administratieven aard, en die hij tijdens de schooluren kan verrichten, heeft uit te voeren.
Ik heb de eer U te verzoeken het bovenstaande door tusschenkomst van den Directeur der inrichting aan den conciërge mede te deelen, met opdracht toe te zien, dat aan bovenomschreven instructie de hand worde gehouden.
Door enz.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de schoolopzieners in de districten Heerenveen, Winschoten, Assen, Groningen.



Opleiding II. Ptrsoneel.
Afdeeling L O A. Nr. 3137".
'sGravenhage, 3 Juni 1919.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat de wenschelijbheid is gebleken om voor de conciërges aan de Rijksdagnormaallessen eene uniforme salarisregeling vast te stellen, welke enz. Aan deze nieuwe salarisregeling is tevens eene instructie toegevoegd, waarnaar deze beambten zich hebben te gedragen.
Salarisregeling: enz.
De enz. Behalve deze bezoldiging zal voor de jaarlijksche groote schoonmaak aan den conciërge een bedrag in geld worden uitgekeerd, te kwijten uit den post materieel van de begrooting der onderwijsinrichting, terwijl daarnevens een post voor aanschaffing van schoonmaakmaterialen op de begrooting zal moeten voorkomen.
INSTRUCTIE.
Als algemeene eisch dient aan deze beambten te worden gesteld, dat geen vreemde hulp voor het dagelijksch schoonhouden wordt ingeroepen, en dat zoo die noodig mocht zijn de kosten deswege niet ten laste van de onderwijsinrichting mogen komen, maar door den conciërge worden gedragen; dat de conciërge beschikbaar is voor den geheelen duur der schooltijden der inrichting (inclusief den tijd, benoodigd voor het tijdig aanmaken der kachels en voor de verzorging der lokalen na afloop der lessen); dat hij de hem opgedragen werkzaamheden waarvoor hij bovendien geschikt blijkt, hetzij als amanuensis, hetzij van administratieven aard, en die hij tijdens de schooluren kan verrichten, heeft uit te voeren.
Ik heb de eer U te verzoeken met het bovenstaande rekening te houden wanneer in Uw district aanleiding bestaat tot het aanstellen van beambten als bovenbedoeld.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners, met uitzondering van die in de districten Heerenveen, Winschoten, Assen, Groningen.
156



Afdeejing L O A.
Nr. 9656.
's Gravenhage, 12 November 1919. Opleiding I, II.
Personeel.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen eenige exemplaren van Stbl. nr. 598 van 1919, bevattende het Koninklijk besluit van 9 October 1919, tot wijziging van het bij Koninklijk besluit van 31 December 1918 (Stbl. nr. 840) gewijzigde Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren (Stbl. 1918, nr.541). benevens een gelijk aantal afdrukken van „de Regeling der Salarissen van de Rijksambtenaren bij het Lager Onderwijs", met verzoek daarvan één stel exemplaren te doen toekomen aan den directeur van elke in Uw district gevestigde Rijksonderwijsinrichting, waarover het toezicht bij U berust.
In enz.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners.
157



Opleiding Hl. ' Afdeeling L O A ■ 'sGravenhage, 8 December'1919.
Salarieering Nr. 11050.
personeel.
Wanneer het wetsontwerp tot vaststelling van Hoofdstuk Va der Staatsbegrooting over het dienstjaar 1920 tot wet zal zijn verheven, zullen de noodige gelden beschikbaar zijn om de subsidieering van de bijzondere kweekscholen op zoodanigen voet te regelen, dat de salarieering van het onderwijzend personeel wordt gebracht op de basis van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren. Het tegenwoordig kweekscholenbesluit zal dan in verband daarmede worden gewijzigd.
De jaarwedden van het onderwijzend personeel der bijzondere kweekscholen zullen dan met ingang van 1 Januari 1920 moeten vastgesteld worden op dezelfde bedragen als op dat tijdstip voor het onderwijzend personeel der Rijkskweekscholen zullen gelden of nader zullen worden vastgesteld.
Ten einde le kunnen toezien, dat het bovenbedoelde bezoldigingsbesluit op het onderwijzend personeel der bijzondere kweekscholen zal worden toegepast, zoowel met 1 Januari 1920 als in de toekomst, is het noodzakelijk om aan mijn Departement eene kaartenverzameling betreffende dat personeel in te richten.
Daartoe worden U hierbij een aantal formulieren toegezónden, nl. model A ter invulling door de directeuren en model B ter invulling door de onderwijzers aan de gesubsidieerde bijzondere kweekscholen in Uw ambtsgebied. Ofschoon op de formulieren gevraagd wordt den diensttijd tot en met 31 December 1919 op te geven, zoude ik gaarne zien, dat met de invulling niet tot dien datum wordt gewacht, doch dat belanghebbenden uitgaan van de fictie, dat zij inderdaad op 31 December 1919 nog in functie zullen zijn.
De ingevulde formulieren wacht ik uiterlijk 31 December 1919 door Uwe tusschenkomst terug, nadat door U, vóór de doorzending aan mijn Departement, zal zijn nagegaan, of eene duidelijke en behoorlijke invulling heeft plaats gehad en of door alle leden van het onderwijzend personeel een formulier is ingevuld.
De besturen behooren één blanco exemplaar van model B achter te houden. U gelieve hun te verzoeken in het vervolg omtrent iedere verandering in de vakken of in het aantal lesuren van een onderwijzer alsmede bij nieuwe aanstelling van onderwijzers bij formulier, ingericht naar dat model, daarvan zoo spoedig 158



mogelijk rechtstreeks aan mijn Departement kennis te geven. Opleiding III. De diensttijd zal alsdan tot aan het tijdstip van ingang der Salarieering benoeming behooren te worden opgegeven. De nieuwe aan- personeel, stelling van een directeur zal bij brief kunnen worden medegedeeld, met vermelding van den datum van ingang.
Ook bij overlijden of ontslag zal het bestuur daarvan onmiddellijk rechtstreeks aan mijn Departement tnededeeling behooren te doen, met vermelding van den datum, waarop het overlijden heeft plaats gehad of het ontslag is ingegaan.
Aan de hand van deze gegevens zullen de kaarten betreffende het onderwijzend personeel der bijzondere kweekscholen geregeld worden bijgehouden. Het is daarom wenschelijk, dat bij de besturen op nauwkeurige inzending van de gegevens door U wordt aangedrongen.
Het niet nauwkeurig of niet tijdig voldoen aan deze voorschriften zou bij de toekenning van het Rijkssubsidie vertraging tengevolge kunnen hebben.
Wanneer het aantal hiernevensgaande formulieren niet toereikend mocht blijken, zullen aan U op aanvrage meer exemplaren worden toegezonden. Eventueel niet gebruikte formulieren zal ik gaarne terug ontvangen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners.
Het in deze aanschrijving bedoelde formulier B is het volgende:
199



In te vullen door de onderwijzers en onderwijzeressen aan de bijzondere kweekscholen.
BIJZONDERE KWEEKSCHOOL
a. gevestigd te
straat, gracht en huisnummer
b. staande onder het bestuur van
Naam en voornamen van de(n) ooderwijzer(es): Jaar en datum van geboorte: ,';.
Vak of vakken waarin hij (zij) les geeft en aantal lesuren per week in elk vak:
(laboratorium-uren en de lesuren aan afzonderlijke cursussen in handteekenen en gymnastiek of aan cursussen in andere vakken zijn afzonderlijk op te geven; (een les van ten minste 50 minuten geldt voor een lesuur).
Diensttijd tot en met 31 December 1919 ('), welke voor de berekening van het salaris in aanmerking komt:
Op elkaar volgende betrekkingen (diensttijden die samenvallen mogen slechts éénmaal in rekening worden gebracht).
Begin en einde van den dienst in elke betrekking.
Duur van den dienst in elke betrekking.
(a) Betrekkingen, waarvan de diensttijd volledig medetelt:
(b) Betrekkingen, waarvan de diensttijd voor de helft medetelt tot een maximum van 6 jaren:
Is de onderwijzer(es) gepromoveerd aan eene Nederlandsche hoogeschool ? Gezamenlijke duur van den dienst, welke voor de berekening van het salaris medetelt: j. m. d.
IN TE VULLEN DOOR HET DEPT. VAN O., K. EN W.
Klasse:
De jaarwedde wordt met 1 Januari 1920 ƒ
en volgens de daarna volgende periodieke verhoogingen met 1 19 »
1 19 1 19 ,
1 19 ,
1 19
(i) Volgens het zesde lid van de circulaire voor de toekomst te lezen: „Diensttijd tot aan het tijdstip van ingang der benoeming."
160



Afdeeling L A O. Nr. 1125.
'5 Gravenhage, 7 Februari 1920. Opleiding
Personeel.
In verband met het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1920 (Stbl. nr. 37), hetwelk op 1 Januari j.1. in werking trad, komt het mij wenschelijk voor krachtens artikel 1, zesde lid, van dat besluit wijziging te brengen, in de salarisregeling voor de conciërges aan de Rijksdagnormaallessen, welke is vervat in mijne circulaire van 9 Mei/3 Juni 1919, nr. 3137, Afd. L O A.
De nieuwe regeling zal te rekenen van 1 Januari 1920 worden toegepast en luidt als volgt:
Voor het genot van woning wordt op de Bezoldiging een aftrek toegepast van 15 ten honderd. Heeft de inwoning in het gebouw der school ten doel de bewaking van het gebouw of van hetgeen daarin ten behoeve van het onderwijs aanwezig is, dan bedraagt de aftrek 10 ten honderd.
Voor het genot van vuur en licht wordt een aftrek van 3 ten honderd toegepast.
De in geld te genieten wedde van een conciërge als bovenbedoeld in eene gemeente der derde klasse, met het maximum aantal dienstjaren en in het genot van inwoning, ten doel hebbende de bewaring van het gebouw enz., vuur en licht zal dus bedragen f 1400—8 pet. — f 1290—13 pet. = f 1130.
Op de jaarwedde van den conciërge, die niet in het genot is van vrije inwoning, vuur en licht, zal de aftrek van 13 pet. niet worden toegepast, terwijl ingeval alleen vrije woning wordt genoten (buiten het gebouw der school) of de inwoning (zonder vrij vuur en licht) niet ten doel heeft de bewaking van het gebouw of van hetgeen daarin ten behoeve van het onderwijs aanwezig is, 15 pet. in plaats van 13 pet. zal worden afgetrokken.
In de instructie voor die beambten wordt geen verandering gebracht.
(Alleen voor de districten Heerenveen, Groningen, Winschoten, Assen:)
Aanvangswedde Na 3 jaar dienst Na 6 jaar dienst Na 9 jaar dienst
f 1100 1200 1300 1400
11
161



Opleiding H. Ik heb de eer U te verzoeken het bovenstaande door tusschenPersoneel. komst van den directeur der inrichting aan den conciërge mede te deelen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. C. Brons, 1. S.-G.
Aan
de districts-schoolopzieners.
162



Kabinet. Nr. 6'.
's Gravenhage, 14 Mei 1920. Opleiding Personeel.
Gevolg gevende aan een door den Ministerraad genomen besluit heb ik de eer te Uwer kennis te brengen, dat voortaan in den regel als leeftijdsgrens voor het bekleeden van functies onder mijn Departement ressorteerende zal gelden de eerste Januari volgende op den dag, waarop de 65-jarige leeftijd zal zijn bereikt. Mitsdien zal voortaan voor het continueeren in eenig ambt na die grens mijn toestemming worden vereischt en zal derhalve, wanneer een Rijksambtenaar in het hierbedoelde geval komt te verkeeren, mij tijdig hiervan mededeeling moeten worden gedaan met vermelding of belanghebbende al dan niet op continueering prijs stelt.
Omtrent hen, die op dit oogenblik reeds 65 jaar of ouder zijn, wordt bedoelde mededeeling vóór 1 November a.s. ingewacht:
De ambten, waarvoor bij de wet reeds een leeftijdsgrens is bepaald, vallen buiten dezer regeling.
Onder mededeeling dat de directeuren der Rijkskweekscholen voor onderwijzers en de directrice der Rijkskweekschool voor onderwijzeressen zijn uitgenoodigd den inhoud ter kennis te brengen van het personeel onder hen werkzaam, noodig ik U uit het personeel der Rijksnormaallessen in Uw district met den inhoud van dit schrijven in kennis te stellen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
J. Th. de Visser.
Aan
de districts-schoolopzieners.
163



Opleiding I. Personeel.
Kabinet. Nr. 6».
's Gravenhage, 14 Mei 1920.
Gevolg gevende aan een door den Ministerraad genomen besluit heb ik de eer te Uwer kennis te brengen, dat voortaan in den regel als leeftijdsgrens vöor het bekleeden van functies onder mijn Departement ressorteerende zal gelden de eerste januari volgende op den dag, waarop de 65-jarige leeftijd zal zijn bereikt. Mitsdien zal voortaan voor het continueeren in eenig ambt na die grens mijn toestemming worden vereischt en zal derhalve, wanneer een Rijksambtenaar in het hierbedoelde gevat komt te verkeeren, mij tijdig hiervan mededeeling moeten worden gedaan met vermelding of belanghebbende al dan met op continueering prijs stelt.
Omtrent hen, die op dit oogenblik reeds 65 jaar of ouder zijn, wordt bedoelde mededeeling vóór 1 November a.s. ingewacht.
Ik noodig U uit, alle onder u ressorteerende Rijksambtenaren en beambten met den inhoud van dit schrijven in kennis te stelten. *
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, J. Th. de Visser.
Aan
de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
164



Afdeeling, C. Nr. 2049.
's Gravenhage, 26 Md 1920. Opleiding I.
Personeel.
De door mijn ambtgenoot van Arbeid benoemde Commissie van Advies voor de arbeidsvoorwaarden van Rqkswerklieden heeft eene algemeen geldende loonregeling ontworpen, welke door den Raad van Ministers thans is vastgesteld, en die op 1 Januari 1920 in werking treedt. Die regeling is gebaseerd op de volgende beginselen: 1°. de werklieden zijn ingedeeld in loongroepen: 2°. voor elke groep is een minimum- en een maximumweekloon vastgesteld en de toekenning van periodieke verhoogingen geregeld; 3°. het minimum-loon voor eene bepaalde groep wordt toegekend aan werklieden, die den 23 jarigen leeftijd hebben bereikt;
4°. voor de jeugdige werklieden zijn loonschalen vastgesteld, waarvan de bedragen verband houden met den leeftijd;
5°. de standplaatsen der werklieden zijn gerangschikt in klassen. Voor de gemeenten behoorende tot de 2de en 3de klasse worden de loonen verminderd respectievelijk met 4 en 8 pet. cf. art. 2 van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1920 (Stbl. n°. 37). Na aftrek van 4 respectievelijk 8 pet. kunnen de weekloonen naar boven worden afgerond, zoodanig dat zij door 45 deelbaar zijn;
6°. Boven de loonen kunnen bepaalde toelagen worden verleend o.a. wegens bekwaamheid en ijver.
I. Loonregeling voor mannelijke werklieden per week.
Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6
Aanstelling f 27.90 f 29.25 f 30.60 f 32.85 f 35.10 f 38.70
na 1 dienstjaar 28.80 30.15 31.50 34.20 36.45 40.05
it 2 „ 29.70 31.05 32.40 35.55 37j80 41,40
„ 3 | 30.60 31.95 33.30 36.45 38.70 42.30
„4 „ 31.50 32.85 34.20 3735 39.60 43.20
„ 5 „ 32.40 33.75 35.10 38.25 40.50 44.10
165



H. Loonregeling voor vrouwelijke werklieden die niet dezelfde soort van arbeid verrichten als mannelijke werklieden per week.
Groep A Groep B
Aanstelling f 18— f 22.50
na 1 dienstjaar 18.45 23.40
, 2 „ 18.90 24.30
„ 3 „ 19.35 25.20
„ 4 „ 19.80 26.10
„ 5 „ 20.25 27 —
I. Loonschaal voor jeugdige mannelijke werklieden:
Groep I. Groep II. Groep III.
leeftijd (ongeschoolden) (geoefenden) (geschooldei
14 jaar f 7.20 f 7.20 f 7.20
15 „ 9.- 9.- 9.—
16 „ 11.25 11.25 11.25
17 „ 13.50 14.40 14.40
18 „ 16.20 17.10 17.55
19 „ 18.90 19.80 20.70
20 „ 21.60 22.50 23.85
21 „ 24.75 25.65 27 —
22 „ 27.- 27.90 30.15
II. Loonschaal voor jeugdige vrouwelijke werklieden:
leeftijd. Groep A. Groep B
14 jaar f 6.30 f 6.30
15 „ 8.10 8.10
16 „ 9.90 10.35
17 „ 11.70 12.60
18 „ 14.40 15.30
19 „ 16.20 18.—
20 „ 16.65 19.80
21 „ 17.10 20.70
22 „ 17.55 21.60
Deze loonen zijn gebaseerd op een werktijd van 45 uur per week. Aan werklieden, wier normale werktijd per week minder dan 45 uur bedraagt, moet eene evenredig lagere bezoldiging worden toegekend.
166



INDEELINO IN DE LOONGROEPEN. Bij de indeeling in loongroepen is in groote trekken als volgt te werk gegaan:
Groep 1: ongeschoolde werklieden (type: sjouwer, nachtwaker, loopknecht).
Groep 2: werklieden met eenige geoefendheid (type: hulpstoker, tuinknecht, verver).
Groep 3: werklieden met meerdere geoefendheid (type: portier, stoker, schrijver).
Groep 4: gewone vaklieden (type: timmerman, schilder, smid, bankwerker, laboratoriumbediende).
Groep 5: meer bekwame vaklieden (type: machine-bankwerker, fijnschilder, steendrukker).
Groep 6: vaklieden met bijzondere bekwaamheid of met eenige leiding belast (type: machinebankwerker 1ste klasse en instrumentmaker 1ste klasse, amanuensis, waschmeester).
Vrouwelijke werklieden, die geschoolden arbeid verrichten, worden bezoldigd als geschoolde mannelijke werklieden.
Groep A: ongeschoolde werklieden(type:schoonmaakster, dienstbode). Groep B: werklieden met eenige geoefendheid (type: verstelnaaister). Wat mijn Departement betreft heeft de navolgende indeeling plaats gehad:
KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK.
werkvrouw Groep A.
nachtwaker „ 1.
KONINKLIJK KABINET VAN SCHILDERIJEN.
werkvrouw . . . Groep A.
nachtwaker „ 1.
knecht „ 1.
KONINKLIJK PENNINGKABINET. GEVANGENPOORT. MUSEUM H. W. MESDAG. PRINSENHOF. RIJKSARCHIEF.
werkvrouw Groep A.
167



RIJKS HOOGERE BURGERSCHOOL, werkvrouw Groep A. werkman-stoker „ 2. RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS.
werkvrouw Groep A. werkman „ 1 •
werkman-tuinman „ 2.
Werkvrouwen, dienstboden e. d., die werkzaam zijn bij de overige Rijksinrichtingen, niet in de indeeling opgenomen, worden op overeenkomstige wijze bezoldigd. Dat de loonregeling mede zal gelden voor de werkvrouwen, brengt echter niet mede, dat deze nu ook onder de bepalingen van het Arbeidsreglement voor werklieden in 's Rijks dienst vallen. Bedoeld reglement zal slechts van toepassing zijn op die vrouwen, die in rechtstreekschen Rijksdienst zijn. Het is niet de bedoeling dat zij, die thans in dienst zijn van conciërges e. d. in rechtstreekschen Rijksdienst worden aangesteld.
Daar in het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1920 tal van functionarissen zijn ingedeeld, die als Rijkswerkman zijn aan te merken o. a. bij de Rijksuniversiteiten, het Rijksmuseum, de Rijksarchieven enz. heeft de Commissie van Advies gemeend deze functionarissen voorloopig niet te moeten indeelen, doch zich te moeten beperken tot die categorieën werklieden, welke niet in genoemd besluit zijn opgenomen.
Belooning voor bekwaamheid en ijver.
Eene verhooging van ten hoogste 2 cent per uur voor ongeschoolden en geoefenden, en van ten hoogste 4 cent per uur voor geschoolden kan worden verleend, na mijne verkregen machtiging. Slechts in bijzondere gevallen kan aan hoofden van dienst de bevoegdheid worden gegeven om een hooger bedrag toe te kennen.
Tegemoetkoming in de kosten van genees- en heelkundige behandeling.
In overeenstemming met het oordeel van de Commissie van Advies bestaat het voornemen de artt. 113 en vlg. v. h. Arbeidsreglement te wijzigen.
Met de inwerkingtreding der nieuwe loonregeling zullen de afzonderlijk gegeven toelagen voor genees- en heelkundige hulp dienen te vervallen; nieuwe toelagen mogen niet worden gegeven; met verstrekking van rechtstreeksche genees- en heelkundige behandeling mag niet worden voortgegaan. 168



Vrije woning, vuur, licht of voeding.
De aftrek voor het genot van kost en inwoning wordt gesteld op f 11.50 per week, en voor het genot van kost op f7 per week.
Voor het genot van vrije woning wordt op het normale loon een aftrek toegepast van 15 pet. Heeft de inwoning ten doel de bewaring van het gebouw of van hetgeen daarin voor 's Rijksdienst aanwezig is, dan bedraagt de aftrek 10 pet. Indien de werkman aantoont, dat de huurwaarde der woning bepaald naar art. 10 der wet op de personeele belasting minder bedraagt dan de aftrek, wordt deze op het bedrag van die huurwaarde gesteld.
Voor het genot van vuur en licht, zonder genot van kost en inwoning, wordt op den voet alsvoren een aftrek toegepast van 3 pet.
Voor dienstkleeding geheel of ten deele van Rijkswege verstrekt, wordt afgetrokken de waarde, welke die verstrekking voor den werkman kan geacht worden te hebben.
ARBEID OP ZONDAO.
Voor de belooning van arbeid op Zondag is de volgende regeling getroffen:
a. Indien door een werkman buiten den normalen wekelijkschen werktijd arbeid op Zondag wordt verricht — onverschillig op welke uren van dien dag — dan wordt hem voor den duur van dien arbeid het gewone tijdloon toegekend met 100 pet. verhooging. Voor zoover de uren, waarin op Zondag arbeid wordt verricht, den normalen wekelijkschen arbeidsduur niet overschrijden, vindt geen afzonderlijke betaling plaats, doch wordt over die uren een extravergoeding toegekend ten bedrage van 25 pet. van het tijdloon. t b. Het loon voor waakdienst op Zondag als bedoeld in art 65 van het Arbeidsreglement wordt bepaald op f 0.75 per uur. Indien daartoe termen aanwezig zijn, kan door de hoofden van dienst een hooger loon worden toegekend.
c. Een werkman, die uitsluitend met waakdienst is belast, en boven den normalen wekelijkschen werktijd op Zondag waakdienst verricht ontvangt over den duur daarvan zijn gewone tijdloon met 50 pet. verhooging. Voor zoover de uren, waarin bedoelde werkman op Zondag waakdienst verricht den normalen wekelijkschen arbeidsduur niet overschrijden, vindt geene afzonderlijke betaling plaats.
169



LOSSE WERKLIEDEN. Deze behooren op denzelfden voet te worden beloond als de' vaste. Zij die langer dan een jaar onafgebroken in dienst zijn, komen eveneens voor toekenning van periodieke verhoogingen in aanmerking.
BIJDRAGEN VOOR PENSIOEN.
Overeenkomstig hetgeen in art. 38 van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1920 is bepaald, zal ook op het loon van de Rijkswerklieden, voor zoover zij pensioengerechtigd zijn, een aftrek van 7 pet. worden toegepast.
KINDERBIJSLAG.
De regeling, neergelegd in art. 20 van bovengenoemd besluit, zal ook van toepassing zijn op de Rijkswerklieden, met dien verstande dat inplaats van f 50 'sjaars behoort te worden gelezen f 1 per week.
Na kennisneming van het bovenstaande gelieve U mij Uwe voorstellen te doen toekomen onder opgave van het bedrag, dat voor 1920 zal noodig zijn en waarmede het krediet alsnog zal moeten worden verhoogd.
U gelieve mij opgave te verstrekken van het nog niet ingedeelde personeel, voor zooveel Uwe inrichting betreft. Te dezer zake wordt verwezen naar art. 1, 2e, 3e en 4de lid van het Kon. besluit van 14 Februari 1920 (Stbl. no. 76). Met betrekking tot de werklieden, die nog niet in de verschillende groepen zijn ingedeeld, zal alsnog in overleg moeten worden getreden met de Commissie van Advies.
Voorts moge ik, voor zooveel noodig, de aandacht vestigen op de volgende artikelen van het Arbeidsreglement:
Art. 4, de aanstelling geschiedt als regel schriftelijk;
Art. 5, een schriftelijk aangestelde wordt een dienstboekje uitgereikt;
Art. 6, voor aanstelling in vasten dienst verplicht geneeskundig onderzoek;
Art. 13, het ontslag wordt als regel schriftelijk verleend;
Art 19, den ontslagene wordt op zijn verzoek een getuigschrift uitgereikt; .
Art. 70, tijdstip van uitbetaling van het loon;
Art. 82 en vlg, regeling werktijd;
Art. 135, aanleggen van een register van straffen;
Art. 136 en vlg., beroep tegen opgelegde straffen en schadevergoedingen ;
170



Art. 143, bepaling spreekuur hoofden van diénst;
Art. 144 en vlg., verstrekken van herhalingsonderwijs enz. aan jongmaatjes en leerlingen.
Voor het doen drukken van dienstboekjes zal vanwege mijn Departement worden zorg gedragen.
Gaarne zal ik van U vernemen, hoeveel boekjes U zult noodig hebben.
Omtrent de personen, die naar Uwe meening voor eene vaste aanstelling in aanmerking moeten komen, zie ik Uwe voorstellen tegemoet.
Ook kan ik U mededeelen, dat bij Kon. besluit van 27 Maart 1920 n°. 45 de navolgende lijst van ziekten, bedoeld in art. 103, eerste lid, van het Arbeidsreglement is vastgesteld:
A. de besmettelijke ziekten, genoemd in de wet van 4 December 1872 (Stbl. n°. 134), laatstelijk gewijzigd bij de wet van 17Juli 1911 (Stbl. n°. 208), zijnde: Aziatische cholera, typhus en febris typhoïdea, pokken (variolae en varioloïdes), roodvonk, diphteritis, dysenterie, pest, alsmede de besmettelijke ziekten, genoemd in de krachtens die wet uitgevaardigde en nog van kracht zijnde algemeene maatregelen van bestuur;
B. beroerte, bloedspuwing, bloeding uit de ingewanden, acute appendicitis, geelzucht, gal- en niersteen, bloedwateren, acutè blaasontsteking, groene staar,(glaucoom);
C. alle ziekten gepaard met: koorts, stoornissen van het bewustzijn, verstandsverbijstering, ademnood, afsluiting van den darm of volledige opheffing van de darmwerkzaamheid, braken of diarrhee.
Mocht dit schrijven U geen aanleiding geven tot het indienen van voorstellen, dan behoeft daarvan geen bericht te worden gezonden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan (o.a.)
de inspecteurs van het lager onderwijs, de districtsschoolopzieners (ter mededeeling aan de directeuren der Rijksnormaallessen), de directeuren(trice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen), de hoofden der Rijks lagere scholen in de koloniën der Maatschappij van Weldadigheid.
Vergelijk bij deze circulaire ook die van 13 Januari 1921, nr. 299, afd. C. 171



Opleiding I, II. Afdeeling L O A. Geldelijk beheer. Nr. 6790.
's Gravenhage, 3 Juli 1920.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een afschrift van een schrijven van den Minister van Financiën van 10 Juni 1920, Afdeeling Generale Thesaurie, Nr. 128, met verzoek naar aanleiding daarvan de arrondissements-schoolopzieners en de hoofden van de Rijksinrichtingen in Uw district, waarover het toezicht bij U berust, aan te sporen om bij bindwerk de gewenschte zuinigheid en beperking in acht te nemen.
Wellicht zoude ten aanzien van het achterwege laten van eventueel voorgenomen herstellingen aan weinig gevraagde werken uit de arrondissements-bibliotheken, de beoogde bezuiniging reeds aanstonds kunnen worden toegepast.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners.
172



Afdeeling L O A. Nr. 7388.
's Gravenhage, 9 Augustus 1920. Opleiding L II.
Personeel.
In verband met vragen, dienaangaande tot mij gericht, heb ik de eer U tot nadere toelichting van de circulaire van 14 Mei 1920, nr. 6', Kabinet, mede te deelen, dat continueering van het onderwijzend en bedienend personeel aan de Rijksonderwijsinrichtingen in uw district, waarover het toezicht bij U berust, alleen zal worden toegestaan, wanneer het belang van den dienst dit wenschelijk maakt.
De omstandigheid dat iemand, die den leeftijd van 65 jaar heeft bereikt, gaarne wil aanblijven, gevoegd bij het feit, dat hij voor den dienst nog geschikt is te achten, vormt op zich zelf daartoe nog geen voldoende reden. Aan bedoeld personeel boven de leeftijdsgrens zal derhalve met ingang van 1 Januari 1921 eervol ontslag worden verleend, behoudens in die gevallen, waarin het dienstbelang aanblijven wenschelijk maakt.
Aan de personen, op wie naar uwe meening het laatste niet van toepassing is, gelieve U van deze beslissing spoedig kennis te geven, met de mededeeling, dat het ontslag op verzoek eervol zal worden verleend, mits het vóór 1 October a.s. wordt aangevraagd.
Met betrekking tot hen, van wie Gij meent, dat het dienstbelang continueering wenschelijk maakt, gelieve U mij daartoe vóór 1 September a.s. een gemotiveerd voorstel te doen. Mijne beslissing voor ieder speciaal geval zal U alsdan zoo spoedig mogelijk worden medegedeeld.
Machtiging tot het doen van voorstellen ter voorziening in de met 1 Januari a.s. te verwachten vacatures wordt U bij deze verleend.
Voor het vervolg gelieve U telkens in de maand Juli van ieder jaar mede te deelen, wie van de personen, verbonden aan bovenbedoelde onderwijsinrichtingen, 65 jaar is of dien leeftijd in den loop van het jaar bereikt, vergezeld van een gemotiveerd voorstel omtrent eventueele continueering in de betrekking.
De circulaire van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 30 December 1907, nr. 15961, afd. O, wordt bij deze ingetrokken.
Ten slotte deel ik U mede, dat aan het voorschrift vervat in
173



Opleiding I, II. de tweede alinea van de circulaire van 14 Mei 1920. nr. 6', Personeel. Kabinet, niet behoeft te worden voldaan, voor zooveel het thans bedoelde personeel betreft.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de districts-schoolopzieners.
174



Afdeeling L O A. Nr. 7388».
's Gravenhage, 8 October 1920. Opleiding \, II.
Personeel.
In aansluiting aan en met wijziging in zooverre van mijne circulaire van 9 Augustus 1920, n°. 7388, afd. L O A, heb ik de eer U mede te deelen, dat ik in het belang van het onderwijs heb besloten, den datum waarop de 65-jarigen aan de Rijksopleidingsinrichtingen als regel den dienst zullen moeten verlaten, te verschuiven tot 1 Mei (aanvang van den nieuwen cursus).
Voor het personeel aan de Rijks lagere scholen en de Rijksleerscholen blijft die datum onveranderd bepaald op 1 Januari.
Aan het personeel, verbonden aan de Rijksopleidingsinrichtingen, dat bereids ontslag heeft gevraagd tegen 1 Januari 1921, zal met ingang van 1 Mei 1921 ontslag worden verleend, tenzij door belanghebbenden mocht worden verlangd reeds met 1 Januar a.s. van hunne functie te worden ontheven. Mocht dit voor enkelen het geval zijn, dan gelieve U mij daarvan vóór 1 November a.s. bericht te zenden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Duparc, l.-S.-G.
Aan
de districts-schoolopzieners.
175



Opleiding III. Afdeeling L O A. Uitbetaling Rijks- Nr. 10771. bijdrage.
's Gravenhage, 12 October 1920.
Binnen enkele dagen zal U mijne beschikking bereiken tot toekenning van de Rijksbijdrage over het schooljaar 1919/1920, ten behoeve van de onder Uw bestuur staande kweekschool.
Uit de daarbij verstrekte gegevens betreffende de berekening dier Rijksbijdrage zal U bKjken, dat de jaarwedden op den voet van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren slechts over de eerste vier maanden van het jaar 1920 worden vergoed en dat dientengevolge door U zal behooren te worden voorzien in de bezoldiging op denzelfdden voet gedurende de resteerende acht maanden van het loopende dienstjaar.
Aangezien de verplichting daartoe aan de besturen is opgelegd bij Koninklijk besluit van 18 September 1920 (Stbl. nr. 744) komt het mij gewenscht voor, om de vergoeding van de jaarwedden nu en in de toekomst bij voorschot in ronde cijfers uit te keeren, behoudens verrekening en eventueele terugbetaling van het genotene na afloop van het schooljaar.
Indien Gij voor uitkeering bij voorschot in aanmerking wenscht te komen gelieve U een daartoe strekkend op gezegeld papier geschreven verzoek aan mij in te dienen, waarbij Gij U tevens bereid verklaart tot terugbetaling van hetgeen eventueel bij voorschot te veel mocht worden genoten.
Voor de nakoming van die verbintenis behooren twee door mij goed te keuren borgen te worden gesteld, die haar mede onderteekenen.
Het voor de eerste maal te verleenen voorschot zal omvatten het tijdvak 1 Mei t/m 31 December 1920, terwijl verder uitbetaling zal geschieden op 1 Maart, 1 Juli en 1 November van elk jaar, voor zooveel betreft de maanden Januari t/m April, Mei t/m Augustus en September t/m December.
U gelieve op het verzoekschrift in duidelijk schrift te vermelden naam en woonplaats, straat en huisnummer van de(n) gene(n), aan wie(n) het betalingsstuk behoort te worden uitgereikt, terwijl ik van eventueele adresverandering gaarne tijdig
176



bericht tegemoet zie, evenals van latere wijziging in de keuze Opleiding 111. der bovenbedoelde borgen. Uitbetaling .
Rijksbijdragen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Duparc, l.-S.-G.
Aan
de besturen der van Rijkswege gesubsidieerde bijzondere kweekscholen.
Aan de besturen der gemeenten die kweekscholen onderhouden is in gelijken zin geschreven.
12 177



Opleiding L Afdeeling L O A. Leerschool. Nr. 10851.
's Gravenhage, 8 November 1Ö20.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat ik, met inachtneming van den termijn, genoemd in het zevende lid van artikel 192 van de Lager-onderwijswet 1920, heb besloten, dat aan de hoofden der leerscholen, verbonden aan de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, het onderwijs eener klasse zal worden opgedragen zoodra de gelegenheid zich daartoe voordoet tengevolge van ontslag van een lid van het onderwijzend personeel. ,
U gelieve deze beslissing ter kennis te brengen van de belanghebbenden en bij ontstaan van eene vacature daarmede rekening te houden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, J. Th. de Visser.
Aan
de schoolopzieners in de districten Tiel, Arnhem, Haarlem, Middelburg, Deventer, Groningen, Maastricht.
178



Afdeeling C. Nr. 299.
's Gravenhage, 13 Januari 1921. Opleiding I, II.
Geldelijk beheer;
Ik heb de eer U hierbij te doen toekomen een exemplaar:
a. de Algemeene Voorschriften voor het opmaken van declaratien voor verrichte werkzaamheden, gedane leverantiën, reis- en verblijfkosten enz. en van de daarbij behoorende modellen A, B, en C (vastgesteld door den Minister van Binnenlandsche Zaken, thans ook geldende voor mijn Departement) ;
b. het Reisbesluit 1916 (Stbl. n°. 451 van 1915);
c. het Besluit tot wijziging en aanvulling van het Reisbesluit 1916 (Stbl. n°. 194 van 1917);
d. het Besluit tot wijziging en aanvulling van het Reisbesluit 1916 (Stbl. n°. 306 van 1918).
Hierbij wordt de aandacht er op gevestigd, dat de vergoeding wegens het gebruik van eigen motorrijwiel, eigen automobiel en eigen rijwiel is verhoogd en thans bedraagt resp. 9, 40 en 5 cents per afgelegden kilometer;
e. het Besluit tot vaststelling van een algemeenen maatregel van bestuur houdende regelen, in acht te nemen bij de vaststelling van de arbeidsvoorwaarden van werklieden in 's Rijks dienst (Stbl. n°. 75 van 1920);
f. het Besluit tot wijziging van dat Besluit (Stbl. n°. 894 van 1920);
g. mijne circulaire van 26 Mei 1920, n°. 2049, afd. C, betreffende de arbeidsvoorwaarden dier werklieden.
Ten aanzien van den daarin vermelden kinderbijslag is nader bepaald, dat die bijslag niet wordt genoten:
a. ingeval de echtgenoot der werkvrouw van Rijkswege op grond van het bezit van kinderen eene toelage of verhooging van loon of wedde geniet;
b. ingeval de werktijd der werkvrouw minder dan 30 uren per week bedraagt. Met betrekking tot dien bijslag is echter nader vastgesteld, dat de gehuwde Rijkswerklieden vanaf
179



Opleiding I, II. 1 Januari 1920 eene toelage van f 1 ontvangen voor elk kind Geldelijk beheer, beneden den leeftijd van 18 jaar (toestand van 1 Januari 1920).
Aanvankelijk werd die bijslag eerst genoten van af het 3de
kind.
De loonen van gehuwde mannelijke Rijkswerklieden zullen vanaf 1 October 1920 ongeacht eventueele kinderbijslagen niet minder dan f 30,60 per week in standplaats der 1ste klasse, dan f 29,70 per week in standplaats der 2de klasse en dan f 28,35 per week in standplaats der 3de klasse bedragen.
Wat de rangschikking in een der klassen van het Reisbesluit betreft, is U reeds medegedeeld dat de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs en de inspecteur van het buitengewoon lager onderwijs zullen worden gerangschikt in de 2de klasse, de inspecteurs van het lager onderwijs in de 3de klasse A, de schoolopzieners in de 3de klasse B (2de klasse spoor), de bureauambtenaren 1ste klasse eveneens in de 3de klasse B en de bureauambtenaren 2de klasse in de 4de klasse A.
Wanneer U meent in het belang van 's Rijks schatkist in het bezit van een spoorabonnement of trajectkaart te moeten worden gesteld, kunt Gij U tot mij wenden.
U gelieve het bovenstaande ter kennis van de U toegevoegde schoolopzieners te brengen.
Ter verkrijging van een spoorabonnement of trajectkaart voor deze ambtenaren zie ik eventueel uw voorstel tegemoet.
De declaratie wegens reis- en verblijfkosten van de schoolopzieners zullen steeds van eene verklaring zijn te voorzien van hem, die de lastgeving tot het doen der reis verstrekte.
Voor het doen van uitgaven voor bureelkosten (hieronder begrepen die voor verwarming, verlichting en schoonmaak) kunnen gelden ter goede rekening worden verstrekt.
Wanneer U in het bezit van dergelijke gelden wenscht te worden gesteld, kunt U zich tot mij wenden.
Ten slotte vestig ik uwe aandacht er op dat alle betalingen per postgiro kunnen geschieden.
Zij, die eene postrekening hebben, zullen daarvan mededeeling moéten doen aan mijn departement, opdat hunne jaarwedden op die rekening worden overgeschreven. Heeft die mededeeling reeds plaats gehad, dan behoeft zij niet te worden herhaald. Bij verandering van woonplaats en van het nummer der rekening is tijdig opgave te verstrekken.
Ter verzekering van eene geregelde giro-verrekening is het
180



noodig, dat op de declaratiën in den linkerbovenhoek steeds Opleiding i, ii. aanteekening geschiedt van het nummer en kantoor der post- Geldelijk beheer, rekening.
De Minister van . Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de inspecteurs van het lager onderwijs, den inspecteur van het buitengewoon lager onderwijs.
De in deze circulaire bedoelde „Algemeene Voorschriften" met daarbij behoorende modellen A, B en C zijn de volgende:
181



ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN VOOR HET OPMAKEN VAN DECLARATIËN VOOR VERRICHTE WERKZAAMHEDEN, GEDANE LEVERANTIËN, REIS- EN VERBLIJFKOSTEN, ENZ.
A. Declaratifin voor verrichte werkzaamheden en gedane leverantiërt:
1°. Voor verrichte werkzaamheden of gedane leverantien behoort aan het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz., waarvoor die werkzaamheden zijn verricht of de leverantiën zijn gedaan, eene declaratie in triplo te worden ingezonden, ingericht volgens bijgevoegd model A.
2°. (vervallen).
3°. In het hoofd der declaratie behooren de naam, voornamen en woonplaats van den declarant te worden vermeld. Is de declarant eene gehuwde vrouw dan is, behalve haar familienaam, ook die van haren echtgenoot te vermelden. Is zij weduwe, dan behoort ook van den naam van haar overleden echtgenoot melding te worden gemaakt. Ook zal uit het hoofd der declaratie moeten blijken voor welke inrichting, commissie als anderszins, is gewerkt of geleverd.
4°. Indien een belanghebbende zijn naamteekening niet kan schrijven, is het voor vorderingen van f 300 of minder voldoende, dat hij een teeken of handmerk stelt, mits het geschiedt in het bijzijn van twee aan het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz., bekende getuigen, die met uitdrukkelijke vermelding van den naam en de voornamen van den belanghebbende, de verklaring teekenen, dat hij dit teeken of handmerk in hunne tegenwoordigheid heeft gesteld en gezegd heeft niet te kunnen schrijven.
5°. Bedraagt de vordering meer dan f 300, dan behoort ten koste van den belanghebbende een notarieele akte te worden overgelegd.
6°. Is door eene vennootschap onder een firma geleverd, dan behoort hiervan te blijken door in het hoofd der declaratie het woord firma te vermelden en is de declaratie overeenkomstig art. 17 van het Wetboek van Koophandel door een der vennooten, die daarvan niet is uitgesloten, te onderteekenen.
7°. Heeft de levering plaats gehad door een persoon, die onder een firmanaam handelt, dan behooren de eigennaam en
182



de firmanaam in het hoofd der declaratie te worden genoemd.
De declaratie is zoowel met den eigennaam als met den firmanaam te onderteekenen.
8°. Hebben twee of meer personen voor gemeenschappelijke rekening geleverd, dan behooren fn het hoofd der declaratie de namen, voornamen en woonplaatsen vap ieder te worden vermeld en is zij door ieder afzonderlijk te onderteekenen.
9°. Is door eene naamlooze vennootschap geleverd, dan behoort in het hoofd der declaratie de naam te worden vermeld waaronder de vennootschap in de akte van oprichting wordt genoemd en is toe te zien dat de declaratie wordt onderteekend door den persoon of de personen die volgens die akte daartoe bevoegd en verplicht zijn. De onderteekening moet geschieden met vermelding der hoedanigheid, waarin wordt onderteekend.
10*. Betreft de declaratie eene leverantie door eene gemeente, dan luidt het hoofd als volgt:
„Declaratie van de . . . % . . wegens enz.;" en behoort zij door den burgemeester en den secretaris te worden onderteekend.
Heeft de verkoop tot onderwerp een roerend goed dan zal een gezegeld uittreksel uit de notulen van den Raad der Gemeente behooren te worden overgelegd. Is echter een onroerend goed verkocht dan moet tevens blijken van de goedkeuring door Gedeputeerde Staten der provincie. (Vgl. artt. 137 en 194 Gemeentewet.)
11°. Betreft de declaratie eene leverantie door eene provincie, dan luidt het hoofd als volgt:
„Declaratie van de provincie wegens enz.;" en behoort zij namens Gedeputeerde Staten door den Voorzitter en den Griffier te worden onderteekend. (Vgl. artt. 132 en 133 Provinciale wet.)
12°. Ter bekoming van betaling van gelden aan een overledene toekomende behoort te worden overgelegd eene ver^. klaring, afgegeven door een Kantonrechter of Notaris, hoofdzakelijk inhoudende, dat hij zich ten volle verzekerd heeft, dat de persoon of de personen, die de betaling vorderen met uitsluiting van alle anderen, eenig en alleen bevoegd en gerechtigd is of zijn om de gelden, den overledene toekomende, te ontvangen en daarvoor kwijting te geven.
De declaratie behoort door de erfgenamen of wel door den executeur-testementair te worden onderteekend.
183



13°. De onderteekening door eene gehuwde vrouw alleen is niet voldoende, zelfs dan niet, wanneer de declaratie onmiddellijk te haren name is gesteld; de medeonderteekening van haren echtgenoot wordt steeds vereischt. Dit voorschrift geldt niet, wanneer zij afzonderlijk van haren man koopmanschap drijft en zij uit dien hoofde eene betaling te vorderen heeft.
14°. In de declaratie behooren nauwkeurig te worden omschreven de leverantiën of werkzaamheden met vermelding van de hoeveelheden en de eenheidsprijzen, het aantal uren of dagen, dat is gewerkt en het loon per uur of per dag.
15°. Worden advertentiekosten in rekening gebracht, dan behoort de korte inhoud der advertentie te worden vermeld, benevens het aantal regels en de prijs per regel.
16°. Voor de beoordeeling ten laste van welk dienstjaar de kosten moeten worden gebracht, behooren nevens de omschrijving van het geleverde of de gedane werkzaamheden de juiste data van oplevering te worden vermeld.,
17°. Volgens art. 2 der wet van 8 November 1815 (Stbl. n°. 51) moeten alle pretentiën ten laste van het Rijk worden ingediend binnen zes maanden volgende op het jaar, waarover ze loopen. Zijn derhalve de vorderingen binnen dien termijn ingediend bij het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz., dan is voldaan aan bovengenoemd wetsartikel.
Alle zoodanige pretentiën, welke niet binnen dien termijn zijn ingediend, zullen worden gehouden voor verjaard en vernietigd.
18°. Volgens art. 1 van het Koninklijk besluit van 26 April 1920, nr. 62, moeten werkzaamheden of leverantiën, waarvan de kosten meer dan f 2500 zullen bedragen, in het openbaar worden aanbesteed.
In bijzondere omstandigheden, die openbare aanbesteding niet wenschelijk doen zijn, moet vooraf de Koninklijke goedkeuring gevraagd en verkregen zijn om de leverantiën enz. buiten openbare aanbesteding te doen plaats hebben.
19°. Voor het houden van eene openbare aanbesteding en voor het sluiten van eene schriftelijke overeenkomst behoort het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz., de machtiging te hebben verkregen van den Minister van Onderwijs Kunsten en Wetenschappen, om namens den Staat te handelen, terwijl zoowel de aanbesteding als de overeenkomst aan de goedkeuring van dien Minister behooren te worden onderworpen.
184



20°! In het algemeen Verdient het aangaan van eene schriftelijke overeenkomst de voorkeur.
Wordt de overeenkomst mondeling aangegaan dan gelden de volgende regelen:
„Indien eene aannemingssom meer dan f 300 bedraagt wordt vooraf eene op zegel gestelde, ongeregistreerde, verklaring opgemaakt (zie art. 1933 van het Burg. Wetboek), waarbij de aannemer zich verbindt, de daarin nauwkeurig omschreven werkzaamheden en leveringen voor de in schrijfletters vermelde som uit te voeren.
„Casu quo wordt in dat stuk ook melding gemaakt van de bijzondere bedingen, die op de betaling van invloed zijn. Uit eene verklaring, te stellen op de declaratie, behoort te blijken, dat de declarant zich vooraf heeft verbonden de werkzaamheden of leveringen uit te voeren voor de in rekening gebrachte som, en dat bij het aangaan der overeenkomst geenerlei beding werd gemaakt, hetwelk op de betaling van invloed heeft kunnen zijn.
„Is dit laatste wel het geval, dan behoort een gewaarmerkt ongezegeld afschrift van de verklaring van den aannemer te worden overgelegd en bij de declaratie gevoegd."
21°. Verkeert iemand, die eene vordering heeft, in staat van faillissement, of wel is hij onder curateele gesteld, dan wordt de declaratie te zijnen name opgemaakt, maar door den curator onderteekend. Op de declaratie is tevens het nummer van de Staatscourant te vermelden, waarin de aankondiging van het faillissement of van de curateele is opgenomen, tenzij een afschrift van de rechterlijke uitspraak wordt overgelegd.
22°. Bijvoegingen en doorhalingen zoomede aangebraëhte ratures behooren bij renvooi te worden goedgekeurd.
23°. De declaratie behoort door het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz., te worden voorzien van eene verklaring van lastgeving en oplevering, tevens de goedkeuring inhoudende, van het in rekening gebrachte bedrag, zooals is aangegeven op het hierbij behoorende model A.
In de gevallen genoemd onder 20°. behoort de declaratie van ééne der volgerföe verklaringen te worden voorzien:
„De
verklaart, dat het in deze declaratie vermelde is geschied op zijnen mondelingen last en voor de som, welke daarvoor vóór den aanvang der desbetreffende werkzaamheden (of vóór dat met de levering is aangevangen) is overeengekomen, bij welke
185



overeenkomst geenerlei beding is gemaakt, hetwelk op de betaling van invloed heeft kunnen zijn; dat de oplevering behoorlijk heeft plaats gehad en dat de declaratie derhalve door hem wordt goedgekeurd tot een bedrag van (in schrijfletters)."
of
„De .... -
verklaart, dat het in deze declaratie vermelde is geschied op zijnen mondelingen last, onder de bepalingen, vervat in de in afschrift hierbij gevoegde verklaring; dat de oplevering behoorlijk heeft plaats gehad en zonder afwijking van de bovenbedoelde bepalingen en dat de declaratie derhalve door hem wordt goedgekeurd tot een bedrag van (in schrijfletters)."
B. Declaratiën wegens gedane voorschotten.
Met betrekking tot de declaratie wegens verschotten wordt het volgende opgemerkt:
1°. dat die declarate niet op gezegeld papier behoeft te worden gesteld, wanneer de verschotten zijn gedaan door een Rijksambtenaar of iemand, die door het vervullen van eene tijdelijke functie als zoodanig beschouwd kan worden, b.v. een voorzitter of lid eener commissie;
2°.- dat voor betalingen van meer dan f 3 quitantiën behooren te worden overgelegd;
kan de persoon, die kwijting geeft, niet schrijven, dan behoort, gelijk hiervoren reeds is vermeld, door hem een teeken of handmerk te worden gesteld, in het bijzijn van twee aan het hoofd der inrichting, voorzitter der commissie enz. bekende getuigen en met inachtneming der reeds vermelde bijzonderheden, (zie hiervoren 4°. onder A.);
3°. dat in de quitantiën de vorderingen zoodanig behooren omschreven te worden dat verificatie mogelijk is, terwijl tevens behooren te worden vermeld het jaar waarin en de dagteekening waarop de levering is gedaan of de werkzaamheden zijn verricht.
4°. dat quitantiën van gemeenten door den gemeënteontvanger behooren te worden onderteekend, tenzij worde overgelegd een gezegeld uittreksel uit het Raadsbesluit, waaruit blijkt, dat aan een ander persoon voor bepaalde gevallen gelijke bevoegdheid is toegekend; 186



5°. dat in geval verschotten zijn gedaan van minder dan f 3, de uitgaven in de voorschot-declaratie nauwkeurig behooren te worden omschreven, tenzij ook hiervoor quitantiën worden overgelegd;
6°. dat bijvoegingen en doorhalingen zoomede aangebrachte ratures in de quitantiën eveneens bij renvooi behooren te worden goedgekeurd;
7°. dat quitantiën afgegeven namens personen die onder curateele zijn gesteld of in staat van faillissement verkeeren, door den curator behooren te worden onderteekend;
8°. dat quitantiën mogen worden overgelegd, die voorzien zijn van een stempelafdruk van de naamteekening van den, tot het verleenen van kwijting bevoegden persoon, voor zoover zij betreffen:
a. periodiek wederkeerende vorderingen (b.v. wegens levering van gas, water, abonnementen) tot elk bedrag;
b. betalingen ter zake van andere vorderingen van ten hoogste f 10;
9°. dat quitantiën mogen worden overgelegd, die per procuratie of per order onderteekend zijn, zonder dat van de bevoegdheid van den quiteerenden persoon blijkt uit eene behoorlijke volmacht voor zoover zij voor geen hooger bedrag dan van f 10 zijn afgegeven.
C. Declaratiën wegens vergoeding voor reisen verblijfkosten. Omtrent vorm en inrichting van de reisdeclaratie wordt verwezen naar het hierbij behoorende model B. Hierbij wordt opgemerkt:
1°. dat voor het in rekening brengen van kosten wegens het gebruik van bijzondere transportmiddelen, quitantiën behooren te worden overgelegd, tenzij de kosten van elk dier vervoermfddelen f 3 of minder bedragen;
2°. dat de lastgeving tot het doen van reizen steeds in originali behoort te worden overgelegd en in het hoofd der declaratie behoort te worden vermeld;
3°. dat de declaratie van een aan eene inrichting verbonden ambtenaar of beambte, en van een lid eener commissie, door
187



het hoofd dier inrichting of door den voorzitter der commissie behoort te worden voorzien van eene verklaring van lastgeving, tevens inhoudende, dat de reis ten behoeve van de inrichting of de commissie heeft plaats gehad;
4o. dat de declaratie een getrouw beeld behoort te geven van de wijze waarop in werkelijkheid is gereisd. Mocht echter blijken, dat de gevolgde wijze van handelen niet de goedkoopste is, dan is de declaratie van eene verklaring te voorzien, waaruit zal moeten blijken op welke wijze de reis had behooren te geschieden.
Het bedrag der declaratie is dan te verminderen;
5o. dat bepalingen zijn vastgesteld betreffende het gebruik van een eigen rijwiel, motorrijwiel, automobiel of rijtuig (art. 11 v. h. Reisbesluit 1916).
De reis met een dergelijk vervoermiddel gedaan wordt op de gewone wijze op de reisdeclaratie vermeld, met aangeving:
a. van het aantal afgelegde kilometers heen en terug;
b. van de kosten uit te trekken in de kolom, bestemd voor de vergoeding voor reiskosten.
De noodzakelijk te maken kosten van vervoer van het rijwiel per spoortrein of eenig ander openbaar middel van vervoer, evenals die van veer-, tol- en bruggelden, daarvoor verschuldigd, kunnen op de reisdeclaratie in rekening worden gebracht.
De declaratiën behooren, zoodra zij door het hoofd der. inrichting of door den voorzitter der commissie in orde zijn bevonden, aan het Departement te worden gezonden, wanneer declaranten hiertoe den wensch hebben te kennen gegeven.
Is een dergelijk verzoek niet gedaan, dan geschiedt de inzending met geen grootere tusschenpoozen dan van 3 maanden.
De inzending geschiedt met een geleidebrief, geschreven op een dubbel vel papier.
In bedoelden brief behooren al die toelichtingen te worden gegeven, welke wenschelijk voorkomen en aan eene onmiddellijke afdoening der declaratiën bevorderlijk kunnen zijn.
Zoo zijn b.v. in dien brief de speciale machtigingen te vermelden, die gegeven zijn tot het doen van aankoopen of reizen of tot het verrichten van werkzaamheden. Die machtigingen mogen nimmer in de declaratie of de quitantie worden vermeld.
De declaratiën ten laste eener inrichting zijn op een staat te 188



vermelden, volgens het hierbij gevoegd model C, met inachtneming van het volgende:
lo. Voor elk onderwerp, waarvoor een crediet is verleend, wordt een kolom op den staat bestemd, met vermelding van het onderwerp en van het bedrag, dat is toegestaan.
2o. Elk speciaal verleend crediet moet worden vermeld onder het hoofd „Buitengewone uitgaven", met opgave van het bedrag.
3o. Mocht blijken, dat er voor een onderwerp meer geld noodig is dan werd toegestaan, en kan het benoodigde gevonden worden uit restanten van andere onderwerpen, dan kunnen die restanten voor het tekort worden gebezigd, mits daartoe de machtiging is verzocht en verkregen van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen of van hem, die gemachtigd is namens dezen te handelen.
In geen geval mag het restant van een speciaal verleend crediet worden gebruikt tot aanvulling van het crediet voor andere onderwerpen.
Dit kan alleen geschieden, wanneer de machtiging van den genoemden Minister is verzocht en verkregen.
189



MODEL A.
DECLARATIE van den ondergeteekende
te wegens het onderstaande geleverd
of verricht ten behoeve van
Datum 2 .. . Eenheids-
Omschrijving. Bedrag. 19 prijs.
Totaal ƒ
De ondergeteekende verklaart deze declaratie deugdelijk en onvergolden tot een bedrag van _ :. (in letters)
. den .... 19 .
(Handteekening.) '
De ondergeteekende
verklaart, dat het in deze declaratie vermelde is geschied op zijn
inrichting ...
mondelingen last ten behoeve van genoemde commissig, dat de oplevering daarvan behoorlijk heeft plaats gehad en keurt mitsdien deze declaratie goed tot een bedrag van (in letters).
. den 19 ■
(Handteekening.)
N.B. Betreft de declaratie .huurpenningen" dan is in de verklaring van oplevering in plaats van „dat de oplevering daarvan behoorlijk heeft plaats gehad" te vermelden „dat de huur werkelijk is gepraesteerd".
190



MODEL B.
DIENST 192
Standplaats van den betaalmeester, bi] wien de betaling verlangd wordt:
DECLARATIE van (i)
(2)
t3)
wegens hem toekomende vergoeding voor reis- en verblijfkosten en vacatiegelden als f4)
Aanvang der reis:
naar de e klasse van het tarief, vastgesteld bij het Reisbesluit 1916.
*.Sf:£\-:
etmalen a ƒ
nachturen a „ 0, 2 a a . 0,
= ƒ
Wordt in rekening gebracht
Zie voor de noten ommezijde.
Totaal verblijfkosten
Over te brengen ƒ



Af: wegens voorschot (Beschikking van ...
Overgebracht ƒ
)......
J2~-oH.-!
5-° o-^s
||SgiaSilIs;i>
! 3'S:='§'2
c 3 o {3 c "O > J2
Blijft
De ondergeteekende verklaart vorenstaande declaratie te zijn deugdelijk en onvergolden tot een bedrag van _
Voorts verklaart hij, dat de reizen zijn geschied voor 's Rijks dienst, dat hij gedurende het tijdvak, begrepen tusschen de in deze declaratie vermelde tijdstippen van aanvang en einde der reis, werkelijk tot het doen van de gedeclareerde reis of reizen, van zijne woonplaats afwezig was en heeft moeten zijn of wel, in verband met het bepaalde in artikel 7, 2de lid, van het Reisbesluit afwezig zou geweest moeten zijn in geval van onafgebroken verblijf als in die bepaling bedoeld en eindelijk, dat wegens reiskosten, de vracht van goederen en andere bijkomende kosten nieronder begrepen, niet meer in rekening is gebracht dan hetgeen daarvoor werkelijk betaald is of overeenkomstig de bepalingen van het Reisbesluit in rekening mag gebracht worden. (9)
Met den meesten nadruk wordt erop gewezen, dat het, ter voorkoming van moeilijkheden, noodig is, dat declaranten niet door hen eigenhandig opgemaakte declaratiën eerst onderteekenen wanneer de inhoud nauwkeurig door hen is nagegaan en accoord bevonden.
(10) De ondergeteekende
_ verklaart, dat
de reizen en het verblijf, waarvoor wordt gedeclareerd, hebben plaats gehad
ten dienste van M
en dat declarant op de dagen
waarvoor vacatiegeld in rekening wordt gebracht werkelijk ter vergadering is tegenwoordig geweest
, den
Wanneer eene reit geschied is volgens schriftelijken last, moet die lastgeving in originali worden overgelegd.
192



MODEL C. N°
DIENST 19
STAAT VAN UITGAVEN TEN BEHOEVE VAN
(Naam der inrichting).
TE , ,
(Plaats waar de inrichting is gevestigd).
1[2|3|4|5|6|7|8|9 ÏÖ~] g Naam van <y
S Woonplaats. o g' Aanmerkingen.
_ den declarant. g > j
M .£p8) «
> ca H
Toegestaan bij schrijven van den Minister ff ffffffff van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 19 , n°. , afd.
Nader toegestaan bij schrijven van 19 , n°. , afd.
Transport Wanneer b.v. ter zake
van Staat n°. ƒ ƒ ff f f f ƒ ƒ ƒ van vergoeding voor
vuur en licht, wegens gebruik van een lokaal der Inrichting, een bedrag in 'sRijks schatkist is gestort, moet de quitantle van storting, vergezeld van een staat, volgens dit model, worden ingezonden.
De gestorte som is van het totaal bedrag, waarvoor reeds decla-
rat ié n zijn ingezonden.
Transporteeren a'te trekken,
op staat n°. ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ



Opleiding I. Afdeeling C. Geldelijk beheer. Nr. 467.
's Gravenhage, 21 Januari 1921.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit van 7 Januari 1921 (Stbl. n°. 7) tot nadere wijziging van het Reisbesluit 1916 het volgende is bepaald, met ingang van 1 Januari 1921:
Artikel 1.
Met wijziging in zooverre van artikel 14 van het Reisbesluit 1916, zooals dat laatstelijk is vastgesteld bij Ons besluit van 1 Juni 1918 (Stbl. nr. 306), worden de bedragen der vergoedingen voor verblijfkosten bepaald als volgt:
voor de 1ste klasse per etmaal f 13,30 ■ „ 2de „ 12,20
• » 3de „ „ „ 11,10 „ „ 4de „ „ „ 8,80 „ „5de „ „ „ 7,50
Voor de berekening van de vergoeding over een gedeelte van een etmaal wordt dit verdeeld in een daggedeelte van 10 uren, hetwelk aanvangt des voormiddags te 8 ure, en een nachtgedeelte van 14 uren, hetwelk aanvangt des namiddags te 6 ure; de vergoeding bedraagt:
in het daggedeelte in het nachtgedeelte voor de 1ste klasse per uur f 0,46 f 0,62 „ „ 2de „ „ 0,42 0,57
„ . 3de „ „ „ 0,38 0,52 „ „ 4de - , 0,32 0,40
„ „ 5de , „ 0,27 0,34
Voorts worden de in artikel 16bis van voormeld besluit bedoelde vergoedingen vastgesteld op de volgende bedragen:
voor de 1ste klasse per etmaal f 9,60
,, ,, 2de „ „ „ 8,80
, . 3de , „ . 8 —
„ „ 4de „ „ „ 6,40
„ „ 5de . „ „ 5,45
194



Artikel 2. Opleiding i.
De vergoeding voor reis- en verblijfkosten wegens reizen, Geldelijk beneeraangevangen vóór 1 Januari 1921, wordt berekend volgens de vóór dien datum geldende bepalingen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan (o.a.)
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de' inspecteurs van het lager onderwijs (ter mededeeling aan de directeuren der Rijksnormaallessen), de directeuren(trice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
195



Opleiding V. Afdeeling L O A. Toezicht. Nr. 417.
's Gravenhage, 31 Januari 1921.
Onder de vorige wet op het lager onderwijs was het toezicht op de door het Rijk gesubsidieerd wordende cursussen tot opleiding van hoofdonderwijzers of hoofdonderwijzeressen aan de arrondissements-schoolopzieners opgedragen. Ik acht het wenschelijk, dat dit toezicht voortaan door de inspecteurs van het lager onderwijs zal worden uitgeoefend.
Ik heb daarom de eer U tot het houden van dat toezicht, voor zooveel Uwe inspectie betreft, uit te noodigen. Het zal U echter vrij staan, die taak geheel of ten deele over te dragen aan de schoolopzieners in Uwe inspectie.
De „Voorwaarden", waaronder sedert 1 Januari 1920 het Rijkssubsidie wordt verleend, zijn opgenomen in de Nederlandsche Staatscourant van 16 en 17 Januari 1920, nr. 11. Een afdruk van die „Voorwaarden" en van de daarbij behoorende „Toelichtingen" is bij mijne circulaire van 6 Maart 1920, nr. 2129, Afd. LOA gezonden aan de leden van het Rijksschooltoezicht en aan de besturen der gemeenten en vereenigingen, die cursussen voor de hoofdakte in stand houden. Met die „Voorwaarden" en „Toelichtingen" waren alle vroegere voorschriften omtrent dit onderwerp vervallen.
Een voldoend aantal exemplaren van bedoelden afdruk voor U, voor de schoolopzieners in Uwe Inspectie, en voor Uw bureau zal dus vermoedelijk in Uw archief aanwezig zijn. Is dit niet het geval, dan zal ik U op aanvrage de ontbrekende doen toekomen.
Zoo spoedig mogelijk zullen door mij de veranderingen in de „Voorwaarden" tengevolge van de wijziging in het toezicht in de Nederlandsche Staatscourant ter algemeene kennis worden gebracht.
Volgens het bepaalde in de vierde alinea op blz. 15 van bovenbedoelden afdruk worden de reiskosten der docenten en der cursisten zoo spoedig mogelijk na 1 Februari door het Rijk aan de besturen uitgekeerd.
Het zal mij mitsdien aangenaam zijn uiterlijk 20 Februari e.k. van U eene opgave te ontvangen van de totaal bedragen, welke aan elk der in Uw ambtsgebied gehouden wordende cursussen
196



over het tijdvak van 1 September 1920 tot en met 31 Januari Opleiding V. 1921 toekomen, gesplitst naar docenten en cursisten. Toezicht
Eene specificatie der bedragen wordt niet van U verlangd, evenmin als overlegging der aan U ter controleering ingezonden declaratiën en verzamelstaten.
U gelieve de besturen er aan te herinneren, dat op niet tijdig bij U ingekomen opgaven geen acht geslagen zal kunnen worden en dat zij zullen moeten achtergehouden worden tot na afloop van het cursusjaar.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
197



Opleiding IV. Afdeeling L A O. 's Gravenhage, 31 Januari 1921.
Berekening Nr. 15163.
Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat bij Koninklijk besluit van 21 December 1920, nr. 31, geplaatst in de Nederlandsche Staatscourant van Donderdag 23 December 1820, nr. 250, het bedrag der Rijksbijdragen, bedoeld in artikel 1, eerste lid van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), gewijzigd bij Koninklijk besluit van 16 Maart 1909 (Stbl. nr. 72) en 10 December 1920 (Stbl. nr. 889), welke aan gemeentelijke en bijzondere normaallessen en aan hoofden van scholen zullen worden verleend voor elk van de door hen in den loop van 1921 ter opleiding tot onderwijzer aangenomen personen, nadat dezen in den loop van 1923 of later de akte van bekwaamheid, bedoeld in artikel 77, onder a, der wet van 1878 zullen hebben verkregen, is vastgesteld als volgt:
1°. voor hen, die bij gemeentelijke of bijzondere normaallessen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste 2 jaren . . . f 500,
b. „ „„ 3 .... 750,
c. „ 4 „ . . . 1000,
2°. voor hen, die door hoofden van scholen zijn opgeleid:
a. gedurende ten minste 2 jaren . . . f 200,
b. „ „ „ 3 _ . . .. 250,
c. „ „ „ 4 „ ... 300.
Bij eerstgemeld Koninklijk besluit is tevens bepaald, dat op voormelde Rijksbijdrage ook aanspraak bestaat voor de opleiding tot onderwijzer van de kweekelingen, die in 1917, 1918 en 1919 zijn aangenomen of voor de berekening van de Rijksbijdrage geacht worden in een dezer jaren te zijn aangenomen.
Ik vestig voor zooveel noodig Uwe aandacht op artikel 5 van het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34), zooals dat laatstelijk is gewijzigd bij Koninklijk besluit van 24 December 1920'(Stbl. nr. 913), krachtens welk artikel in de maand Januari de verslagen over het afgeloopen kalenderjaar betreffende bovenbedoelde opleiding door tusschenkomst van den hoofdinspecteur van het iager onderwijs aan mij worden
198



ingezonden, belegd met de lijsten vermeldende de in het verslag- Opleiding IV.
jaar in opleiding aangenomen kweedelingen. Berekening
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Rijksbijdrage.
Aan
de hoofdinspecteurs en de inspecteurs van het lager onderwijs.
199



Opleiding III. Vaststelling modelten.
Afdeeling L O A. Nr. 2827.
's Gravenhage, 1 Maart 1921.
Ik heb de eer U hierbij afdrukken te doen toekomen van mijne beschikking van 28 Januari 1921, n°. 1278, afd. LOA, benevens van de daarbij behoorende modellen A, B, C en D.
Één exemplaar van elk dezer stukken is voor Uw archief bestemd, terwijl ik U verzoek insgelijk één exemplaar van elk te doen toekomen aan de inspecteurs van het lager onderwijs in Uw ambtsgebied, alsmede aan de besturen van de bijzondere en gemeentelijke kweekschoten, waarover Gij toezicht uitoefent.
Ingeval buitendien eenige exemplaren worden verlangd zullen zij U op aanvrage worden toegezonden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, DUPARC, 1°.-S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
De in deze aanschrijving bedoelde beschikking en modellen zijn de volgende:
200



Afdeeling LOA. Nr. 1278.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen;
Gelet op artikel 3, onder 2°. en 3°., en artikel 5 van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. nr. 90), laatstelijk gewijzigd bij Koninklijk besluit van 31 December 1920 (/Stbl. nr.947);
Heeft goedgevonden: 1°. in te trekken de beschikking van den Minister van Binnenlandsche Zaken van 8 April 1911, nr. 2317', afd. LO; 2°. te bepalen:
a. dat de in voormelde artikelen bedoelde lijst, kennisgevingen en aanvrage moeten worden opgemaakt in den vorm der modellen A, B, C en D, welke bij deze beschikking zijn gevoegd;
b. dat deze beschikking, met de daarbij behoorende modellen, zal geplaatst worden in de Nederlandsche Staatscourant. (l)
's Gravenhage, 28 Januari 1921.
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
(') Opgenomen In de Nederlandsche Staatscourant 1 Maart 1921, nr. 42.
van 201



MODEL A.
Vastgesteld,bij beschikking van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 28 Januari 1921, nr. 1278, Afd. Lager Onderwijs Algemeen.
HOOFDINSPECTIE: INSPECTIE:
LIJST,
bedoeld in art. 3, onder 2°, van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. nr. 90), van het bestuur der gebm^"tdee'^ke kweekschool, gevestigd in de gemeente:
(1)
- • (2)
(3) van de (4)
welke rechtspersoonlijkheid bezit. (5)
Directeur Directrice
De kweekschool is geopend den ., .
Het bestuur van voormelde kweekschool verklaart: 1°. de in deze lijst vervatte opgaven geheel overeenkomstig de waarheid te hebben gedaan, en voorts, dat de kweekschool aan alle voorwaarden, welke voor de aanspraak op eene Rijksbijdrage worden gesteld, voldoet; 2°. dat het bestuur is aangesloten bij de commissie van beroep (6)
den 19
Voorzitter.
Secretaris.
(1) Naam van de gemeente, of namen onderdeel gemeente én gemeente zelf.
(2) Straat en huisnummer of dergelijke duidelijke aanwijzing waar de kweekschool gelegen is.
(3 Alleen voor bijzondere kweekscholen.
(4) Naam der instelling of vereeniging.
(5) Bezit de vereeniging rechtspersoonlijkheid krachtens de wet van 22 April 1855 (Stbl. nr. 32), dan is achter den naam der vereeniging in te vullen: „welke rechtspersoonlijkheid bezit krachtens de wet van 22 April 1855 (Stbl. nr. 32) en
wier statuten zijn goedgekeerd bij de wet van (Stbl.
nr .), bij Koninklijk besluit van . nr.
openbaar gemaakt In de Staatscourant van - nr.
Hebben de statuten wijzigingen of veranderingen ondergaan, dan wordt mede de wet of het Koninklijk besluit vermeld, waarbij deze zijn goedgekeurd, alsmede het nummer der Staatscourant, waarin zij openbaar zijn gemaakt.
(6) Uitstuitend door besturen van bijzondere kweekscholen te vermelden de commissie van beroep, waarbij he_t bestuur is aangesloten.
202



Aan de kweekschool verbonden onderwijzers' en onderwijzeressen.
Namen en voornamen.
Zijn de in art. 2, onder 2°, van het Koninklijk besluit bedoelde onderwijzers(essen) ook aan andere scholen verbonden.zoo
ja.welke en op welke uren geven
zij aan die scholen onderwijs.
Kweekelingen. die na afgelegd examen tot de kweekschool zijn toegelaten. P)
Namen en voornamen.
Datum van geboorfe.
Datum van toelating.
§ (0 op te geven de kweekelingen, die zijn toegelaten bij Jen aanvang van den cursus, waarop de opgaven in deze lijst betrekking hebben.



LEERVAKKEN EN UREN ONDERWIJS IN DE KLASSEN BESTEMD VOOR KWEEKELINGEN, DIE DEN 14-JARIGEN LEEFTIJD HEBBEN BEREIKT EN DAARBOVEN.
I. Aantal uren onderwijs *s weeks gegeven tusschen 8 uur v.m. en 5 uur n.m. (')
Vakken, vermeld in artikel 2 der wet van 17 Aug.1878 (Stbl. nr. 127), onder:
Onderwijs en opvoeding Totaal . . .
II. Aantal uren onderwijs 's weeks.
Vakken, vermeld 1n art. 2 Klassen.
der wet van 1878, onder: |, 2. 3. 4.
3 5|| S ( m. J 5 1 » 8 ■} n.
*S "-S3
I r bis.
Gezondheidsleer.
k.
Totaal . . . III. Aantal uren onderwijs 's weeks.
Vakken, vermeld in art. 2 Klassen.
der wet van 1878, onder: |. _ I ï
q-
s. t
Handenarbeid (slöjd)
Totaal . . . ~"~~~~" Algemeen totaal . . .
Indien in eene klasse een van de bovenvermelde vakken niet wordt onderwezen, dan wordt dit aangeduid door het woord .neen" achter het vak te vermelden.
0) Het aantal uren onderwijs 's weeks, niet vallende tusschen 8 uur v.m. en5uur n.mv in de kolommen achter de vakken te vermelden met rooden inkt en in het algemeen totaal te begrijpen.
204



Vrijgesteld van het recht van zegel kraCBten» art. 32, eerste lid, sub 4°, Zegelwet T9ir
MODEL B. Vastgesteld bii beschikking van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 28 Januari 1921, nr. 1278, Afd. Lager Onderwijs Algemeen.
HOOFDINSPECTIE: INSPECTIE: .... KLASSE*):
AANVRAGE,
bedoeld in art. 5 van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Staatsblad n°. 90) om eene Rijksbijdrage, bedoeld bij art. 12, 3e lid, sub 1°, der wet tot regeling van het lager onderwijs voor het schooljaar 192 —192
van het bestuur der ^iïoS* *weeksch°o1 te (,)
(2)
behoorende aan (3)
welke rechtspersoonlijkheid bezit (4). De kweekschool is geopend den
Het bestuur van voormelde kweekschool verklaart: 1°. de in deze aanvrage vervatte opgaven geheel overeenkomstig de waarheid te hebben gedaan, en voorts, dat de kweekschool aan alle voorwaarden, welke voor de aanspraak op eene Rijksbijdrage worden gesteld, voldoet;
2°. dat het bestuur aangesloten is bij de Commissie van beroep (5)
_ , den 192
, Voorzitter.
, Secretaris.
(1) Naam van de gemeente, of naam onderdeel en gemeente zelf.
(2) Straat en huisnummer of dergelijke duidelijke aanwijzing waar de kweekschool gelegen is.
(3) Voor bijzondere kweekscholen: naam der instelling of vereeniging, welke rechtspersoonlijkheid bezit.
(4) Bezit de vereeniging rechtspersoonlijkheid krachtens de wet van 22 April 1855 (Staatsblad n°. 32), dan is achter de naam der vereeniging in te vullen: .welke rechtspersoonlijkheid bezit krachtens de wet van 22 April 1855 (Staatsblad n°. 32)
en wier statuten zijn goedgekeurd bij de wet van (Staatsblad n° ),
bij Koninklijk besluit van n°. , openbaar gemaakt in de
Staatscourant van n° ".
Hebben de statuten wijzigingen of veranderingen ondergaan, dan wordt mede de wet of het Koninklijk besiuit vermeld, waarbij deze zijn goedgekeurd alsmede het nummer der Staatscourant, waarin zij openbaar gemaakt zijn.
(5) Uitsluitend door besturen van bijzondere kweekscholen te vermelden de commissie van beroep, waarbn het bestuur is aangesloten.
(*)-Klasse der tabeTTbedoeld in art. 5 der wet tot regeling der Personeele belasting, waartoe de gemeente of het gedeelte der gemeente, waar de kweekschool staat, behoort.
205



Kweekelingen, die in 19 de akte, bedoeld in art. 77, onder a, der wet van 17 Aug. 1878 (Staatsblad n". 127) verkregen.
voornamen.
Tijdvak gedurende hetwelk de
opleiding onafgebroken heeft plaats gehad.
Plaats waar en datum waarop het examen is afgelegd.
Aantal verkregen akten
(In te vullen het jaar waarvoor de Rijksbijdrage gevraagd wordt en de vier voorafgaande jaren, met vermelding tevens hoeveel daarbij zijn, die de akte verkregen hebbent doch die niet gedurendetwee schooljaren, onmiddellijk aansluitende aan het examen, aan de kweekschool zijn opgeleid.
206



Leervakken en uren onderwijs in de klassen bestemd voor kweekelingen, die den 14-jarigen leeftijd hebben bereikt en daarboven.
I. Aantal uren onderwijs 's weeks gegeven tusschen 8 uur v.m. en 5 uur n.m. ')
Vakken, vermeld in art. 2 der wet van 1878 onder:
onderwijs en opvoeding.
Totaal .
KLASSEN.
Aantal uren onderwijs 's weeks.
Vakken, vermeld in art 2 der wet van 1878 onder:
Minimum 16 uren
's weeks in de vier klassen
r bis
gezondheidsleer
KLASSEN.
III. Aantal uren onderwijs 's weeks.
-Vakken, vermeld in art. 2 der wet van 1878 onder:
handenarbeid (slöjd) Totaal . . ■
Algemeen totaal
KLASSEN.
Indien in eene klasse een van de bovenvermelde vakken niet wordt onderwezen, dan wordt dit aangeduid door het woord „neen' achter het vak te vermelden.
i) Het aantal uren onderwijs 's weeks niet vallende tusschen 8 uur v.m. en 5 uur n.m, in de kolommen achter de vakken te vermelden met rooden inkt en in het algemeen totaal te begrijpen.
207



SCHOOLJAAR 19 —19 .
KOSTEN VAN DE KWEEKSCHOOL.
Jaarwedde van het onderwijzend personeel. ^ aven we ens
(Kindertoelagen afzonderlijk te vermelden). . .„„„„,,__ „ . ... ,
1 Ult«ave" Uitgaven wegens • f0™*™*™ Hulpmiddelen ANDERE UITGAVEN. (*)
ten behoeve aanschaffingen . , ! . .
. . * watervoorziening, voor het iQesnecificeerd oo
van het onderhoud van , (uespecinceera op,
., . .. <n .. _ . verwarming en te geven).
NAMEN. Bedrag, schoolgebouw, schoolmeubelen. verlichting van het onderwijs. e geven,.
schoolgebouw enz.
fff f ff f
Totaal ..,.ƒƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ
Bedrag van het schoolgeld per kweekeling 'sjaars ,', , ƒ
Totaal bedrag van het ontvangen schoolgeld in het afgeloopen schooljaar ƒ Saldo's over vorige jaren.
(*) Hieronder kunnen worden begrepen:
1. Aflossingen van geldleeningen.
2. Betaalde rente, wegens aangegane geldleeningen.
3. Kosten van de leerschool, na aftrek van de inkomsten, als schoolgelden, subsidiën enz.
4. Beurzen ten behoeve van de kweekelingen (Rijksbeurzen uitgezonderd).
5. Uitgaven, wegens het kosteloos verstrekken van boeken en leermiddelen aan de kweekelingen.
6. Kosten van het internaat, na aftrek van de kostgelden, met vermelding van het bedrag van het kostgeld.



MODEL C. Vastgesteld bij beschikking van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 28 Januari 1921, nü. 1278, afdeeling Lager Onderwijs Algemeen.
HOOFDINSPECTIE INSPECTIE
KENNISGEVING,
bedoeld in art. 3, onder 3°., van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (S tbl. n°. 90), van het bestuur der gemeentelijke kweekschool, gevestigd in de gemeente O)
bijzondere
, (2), (3) (4)
betreffende het onderwijzend personeel, de vakken en de uren.
Akten van bekwaamheid.
Dagteekening
waarop de nieuwe onderwijzer is in dienst getreden.
waarop de
veranderingvan
de vakken or uren door den aanwezigen onderwijzer onderwezen is ingetreden.
Vakken alsmede het aantal uren in
ieder vak, thans aan den aanwezigen of aan den
nieuwen onderwijzer opgedragen.
N.B. Eén ingevuld exemplaar te zenden aan den Hoofdinspecteur en één exemplaar aan den Minister van O., K. en W. Bij nieuwe aanstelling wordt voor de vaststelling der Rijksjaarwedde bovendien het daarvoor bestemde formulier aan den Minister toegezonden.
Het bestuur van voormelde kweekschool verklaart deze kennis-
<i) Naam van de gemeente, of namen onderdeel gemeente en geving geheel overeenkomstig de waarheid te hebben gedaan,
gemeente zelf. 1Q
(2) Straat en huisnummer of dergelijke duidelijke aanwijzing , den 1»
waar de kweekschool gelegen is. J_ Voorzitter.
(3) Alleen voor bijzondere kweekscholen. Secretaris.
(4) Naam der instelling of vereeniging.



MODEL D.
Vastgesteld bij beschikking van HOOFDINSPECTIE: den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
van 28 Januari 1921, n°. 1278, INSPECTIE:.:
afd. Lager Onderwijs Algemeen.
KENNISGEVING,
bedoeld in art. 3, onder 3°., van het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. n°. 90), van het bestuur der ^.ontere* kweekschool, gevestigd in de gemeente
, ■ - (1)
-(2)
(3) j (4)
betreffende de kweekelingen:
Dagteekening
waarop de
Namen. Voornamen. van waarop de kweekeling
geboorte kweekeling de kweek is toegelaten, school heeft verlaten.
N.B. Een ingevuld exemplaar uitsluitend te zenden aan den hoofdinspecteur.
Het bestuur van voormelde kweekschool verklaart deze kennisgeving geheel overeenkomstig de waarheid te hebben gedaan.
, den 192
, Voorzitter.
, Secretaris.
(1) Naam van de gemeente, of namen onderdeel gemeente en gemeente zelt
(2) Straat en huisnummer of dergelijke duidelijke aanwijzing waar de kweekschool gelegen is.
(3) Alleen voor bijzondere kweekscholen.
(4) Naam der instelling of vereeniging.
210



Afdeeling LOA. Nr. 2781.
's Gravenhage, 2 Maart 1921. Opleiding I.
Geldelijk beheer.
Aangezien voor het vervolg de gelden, benoodigd voor de uitbetaling van loon aan tijdelijk personeel (z.g. personeele hulp) uit de begrootingsartikelen, bestemd voor de voldoening van salarissen, zullen worden gekweten, zal er bij de samenstelling van de begrooting der Rijkskweek- en leerscholen voor 1922 en volgende jaren rekening mede zijn te houden, dat de hiervoor benoodigde gelden van materieel naar personeel worden overgebracht.
Daar de bestaande modellen voor het verstrekken van de benoodigde cijfers in verband met het voorafgaande wijziging behoeven en het bovendien wenschelijk is over meerdere gegevens betreffende de kosten der Rijkskweek- en leerscholen te beschikken, heb ik de eer U te verzoeken de begrootingen voor het vervolg te doen inrichten volgens het model, waarvan exemplaren hiernevens gaan.
Het gezonden aantal is voor drie jaren voldoende.
Daarbij gelieve U het volgende in het oog te houden.
In aansluiting aan het bepaalde in de artt. 18 en 19 van het Koninklijk besluit van 21 Mei 1891, (Stbl. nr. 97), zooals dat laatstelijk is gewijzigd bij Koninklijk besluit van 24 December 1920 (Stbl. nr. 915), behoort het hoofd van iedere Rijkskweekschool met daaraan verbonden leerschool jaarlijks voor beide inrichtingen te zamen ééne begrooting van uitgaven in triplo op te maken en twee exemplaren daarvan vóór 16 April aan U te zenden.
Een exemplaar daarvan gelieve U vóór 1 Mei onder bijvoeging van Uwe op- of aanmerkingen, welke alsdan met rooden inkt in de beide exemplaren zijn aan te brengen, aan mij ter goedkeuring te zenden.
Zoodra U van mijne goedkeuring blijkt, behoort daarvan door U aan het hoofd der Rijkskweekschool mededeeling te worden gedaan met opgaaf van de eventueele wijzigingen, welke in het oorspronkelijke stuk zijn gebracht en met vermelding van het totaal bedrag, gesplitst in „materieel" en „personeel", waarover voor het dienstjaar waarop de begrooting betrekking heeft kan worden beschikt.
Indien in den loop van een dienstjaar mocht blijken, dat ten
211



Opleiding I. aanzien van eene bepaalde onderwijsinrichting voor een onderGeldelijk beheer, werp meer geld noodig is dan werd toegestaan en het benoodigde kan worden gevonden uit restanten van andere onderwerpen, dan kunnen die restanten voor het tekort worden gebezigd, zoodra Uwe machtiging daartoe is verzocht en verkregen.
In geen geval mag het restant van een speciaal verleend (buitengewoon) crediet worden gebruikt tot aanvulling van het qrediet voor andere onderwerpen. Dit kan alleen geschieden, wanneer mijne machtiging daartoe is verzocht en verkregen.
In ieder geval behoort alsdan bij de inzending der declaratiën te worden medegedeeld ten aanzien van welke posten der begrooting met Uwe dan wel mijne goedkeuring af- en overschrijving heeft plaats gehad (zie bijlage der circulaire van 13 Januari 1921, nr. 299, afd. C).
De gelden toegestaan voor de eene inrichting mogen niet worden gebruikt voor de andere, zonder mijne vooraf verkregen machtiging.
Door deze circulaire zijn alle vroegere voorschriften betreffende deze aangelegenheid vervallen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Oeneraal, C. Feith.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs. Het in deze aanschrijving bedoelde model is het volgende:
212



HOOFDINSPECTIE.
Op te maken in drievoud.
DIENSTJAAR 19
(ln te vullen het dienstjaar, onmiddelijk volgende op dat, waarin deze begrooting wordt opgemaakt.)
BEGROOTING VAN UITGAVEN VOOR DE RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS(ESSEN) MET DAARAAN VERBONDEN LEERSCHOOL TE
Omschrijving van het artikel.
I. Uitgaven van materieelen aard.
GEWONE UITGAVEN.
Huur van gebouwen en terreinen
Aanschaffing en onderhoud van materialen, benoodigd voor het schoonhouden vato lokalen, terreinen en meubelen
Onderhoud van het meubilair. . . '.
Verlichting, verwarming, waterverbruik
Kennis der natuur (natuurlijke historie, natuur- en scheikunde)
Zang- en toonkunst ....
Gymnastiek (openluchtspel, zwemmen enz
Tuin- en landbouw . . . .
Boeken en andere behoeften ten dienste van het onderwijs en van de studie der leerlingen
Bibliotheek
Sommen,
toegestaan voor 19 (hetloopende jaar.)
voorgedragenvoor 19
Toelichting van elk artikel en aanduiding der oorzaken van vermindering of vermeerdering. Indien in de aangevraagde sommen gelden zijn begrepen voor de leerschool, dan dit bij elk volgnummer zoo mogelijk vermelden.
213



*- «ïnrnmpn Toelichting van elk "artikel en
u ouminen, aanduiding der oorzaken van
Omschrijving van vermindering nf vermeerdering.
5 tnpoottiian Indien in de aangevraagde som-
2 , _., , lucgcsman voor- raen gelden zijn begrepen voor
g, net artikel. voor 19 gedragen de tee™*0»'. dan d't Öii'elk
o _ (hetj1a°a°P)ende voor 19 volgnummer^™ mogelijk
1. 2. 3. 4. 5.
11 Kosten van het toelatings¬
examen
12 Kleine uitgaven voor het
onderwijs
13 Druk- en schrijflooneii, ad-
vertentiekosten, briefporten enz
BUITENGEWONE UITGAVEN.
14 Aanvulling van meubilair en
aanschaffing van buitengewone toestellen ....
15 Andere buitengewone uit¬
gaven
Totaal ... ƒ ƒ
II. Uitgaven van personeelen aard.
16 Bediendend personeel, niet
rechtstreeks door den Minister benoemd, wier salarissen worden betaald:
a. vanwege het Departement
b. rechtstreeks door het hoofd der onderwijsinrichting .
Totaal ... ƒ ƒ
Totaal volgens I . •. . Totaal volgens II . . .
Algemeen totaal ... ƒ ƒ
214



*) Verleend Vermoedelijk VERDERE UITGAVEN. . benoodigd in
in 19 19
a. Belooningen aan tijdelijk met het geven van onderwijs
belast personeel, al dan niet reeds voor vast aan de onderwijsinrichting verbonden, voor zoover de machtiging tot opdracht der lessen door den Ministères verleend:
Aan de kweekschool f *
Aan'de leerschool
b. Belooningen wegens het geven van onderwijs aan den
gymnastiekcursus gedurende de maanden „Mei, Juni, Juli"
c. Tegemoetkomingen in de kosten wegens het geven van
godsdienstonderwijs aan kweekelingen der kweekschool
Totaal ... ƒ ^/
Bij den aanvang van het loopende jaar genoten .... kweekelingen der kweekschool eene jaarlijksche toelage wegens huisvesting en verpleging van ƒ , d- i. in totaal
Directeur Rijkskweekschool, uc Directrice '
: , den .,. 19
(Handteekening)
.) Deze opgaven zijn te verstrekken over het dienstjaar, onmiddelijk voorafgaande aan dat, waarin deze begrooting is opgemaakt.
215



Opleiding II. . Afdeeling LOA. Geldelijk beheer. Nr. 2783.
's Gravenhage, 2 Maart 1921.
Aangezien voor het vervolg de gelden, benoodigd voor de uitbetaling van loon aan tijdelijk personeel (z.g. personeele hulp) uit de begrootingsartikelen, bestemd voor de voldoening van salarissen zullen worden gekweten, zal er bij de samenstelling van de begrooting der Rijksnormaallessen (en van de daaraan verbonden voorbereidende klassen), zoomede van die der Rijks lagere scholen in de koloniën der Maatschappij van Weldadigheid voor 1922 en volgende jaren rekening mede zijn te houden, dat de hiervoor benoodigde gelden van materieel naar personeel worden overgebracht.
Daar de bestaande modellen voor het verstrekken van de benoodigde cijfers in verband met het voorafgaande wijziging behoeven en het bovendien wenschelijk is over meerdere gegevens betreffende de kosten dier onderwijsinrichtingen te beschikken, heb ik de eer U te verzoeken, de begrootingen voor het vervolg te doen inrichten volgens het model, waarvan
exemplaren hiernevens gaan. (Voor de inspecteurs van hef lager onderwijs, binnen wier ambtsgebied bovenbedoelde Rijks lagere scholen zijn gevestigd, worden tevens enkele exemplaren bijgevoegd van het model voor de inrichting van de begrooting voor laatstgenoemde scholen).
Het gezonden aantal is voor drie jaren voldoende.
Daarbij gelieve U het volgende in het oog te houden. *
Jaarlijks behoort het hoofd van elke van de hierbedoelde onderwijsinrichtingen (de voorbereidende klassen behooren uit comptabel oogpunt bij de Rijksnormaallessen) eene begrooting van uitgaven in triplo op te maken en twee exemplaren daarvan voor 16 April aan U te zenden. Een exemplaar daarvan gelieve U vóór 1 Mei onder bijvoeging van Uwe op- of aanmerkingen, welke alsdan met rooden inkt in de beide exemplaren zijn aan te brengen, aan mij ter goedkeuring te zenden.
Zoodra U van mijne goedkeuring blijkt, behoort daarvan door U aan het hoofd der onderwijsinrichting mededeeling te worden gedaan met opgaaf van de eventueele wijzigingen, welke in het oorspronkelijke stuk zijn gebracht en met vermelding van het totaal bedrag gesplitst in .materieel" en „personeel", waarover voor het dienstjaar, waarop de begrooting betrekking heeft, kan worden beschikt.
216



Indien in den loop van een dienstjaar mocht blijken, dat ten Opleiding II. aanzien van eene bepaalde onderwijsinrichting voor een onder- Geldelijk beheer, werp meer geld noodig is dan werd toegestaan, en het benoodigde kan "worden gevonden uit restanten van andere onderwerpen, dan kunnen die restanten voor het tekort worden gebezigd, zoodra Uwe machtiging daartoe is verzocht en verkregen.
In geen geval mag het restant van een speciaal verleend (buitengewoon) crediet worden gebruikt tot aanvulling van het crediet voor andere onderwerpen. Dit kan alleen geschieden, wanneer mijne machtiging daartoe is verzocht en verkregen.
In ieder geval behoort alsdan bij de inzending der declaratiën te worden medegedeeld ten aanzien van welke posten der begrooting met Uwe dan wel mijne goedkeuring af- en overschrijving heeft plaats gehad (zie bijlage der circulaire van 13 Jan. 1921, nr. 299, Afd. C).
De gelden toegestaan voor de eene inrichting mogen niet worden gebruikt voor dè andere, zonder mijne vooraf verkregen machtiging.
Door deze circulaire zijn alle vroegere voorschriften betreffende deze aangelegenheid vervallen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
De in deze aanschrijving bedoelde modellen zijn de volgende:
217



INSPECTIE
Op te maken in drievoud.
DIENSTJAAR 19
(In te vullen het dienstjaar, onmiddellijk volgende op dat, waarin deze begrooting wordt opgemaakt.)
BEGROOTING VAN UITGAVEN VOOR DE RIJKSNORMAALLESSEN TE...
(EN VAN DE DAARAAN VERBONDEN VOORBEREIDENDE KLASSE).
Omschrijving van het artikel.
; 2.
I. Uitgaven van materieejen aard.
Gewone uitgaven.
Huur van gebouwen en terreinen (schriftelijk contract).
Huur van gebouwen en terreinen (mondeling contract).
Onderhoud van gebouwen. .
Onderhoud van meubilair . .
Aanschaffing en onderhoud van materialen benoodigd voor het schoonhouden van lokalen, terreinen en meubelen
Verlichting, verwarming, waterverbruik
Hulpmiddelen bij het onderwijs
Bibliotheek
Sommen
toegestaan voor 19 (hetloopende jaar). 3.
voorgedragenvoor 19
Toelichting van elk artikel en
anduiding der oorzaken van
vermindering of vermeerdering. Indien in de aangevraagde sommen gelden zijn begrepen voor de voorbereidende klasse, dan dit bij elk volgnummer zoo
mogelijk vermelden.
218



Omschrijving van het artikel.
Kosten van het toelatingsexamen
Drukkosten, advertentiën en andere kleine uitgaven . .
Buitengewone uitgaven.
Aanvulling van meubilair en aanschaffig van buitengewone toestellen
Andere buitengewone uitgaven Totaal . . .
11. Uitgaven van personeelen aard.
Bedienend personeel niet rechtstreeks door den Minister benoemd, wier salarissen worden betaald:
a. vanwege het Departement
b, rechtstreeks door het hoofd der onderwijsinrichting. .
Totaal . . .
Totaal volgens I
Totaal volgens II
Sommen
toegestaan voor 19 (hetloopende jaar). 3.
Algemeen totaal
voorgedragenvoor 19
4.
roelichting van elk artikel en
aanduiding der oorzaken van
vermindering of vermeerderingIndien in de aangevraagde sommen gelden zijn begrepen voor
de voorbereidende klasse, dan
bij elk volgnummer zoo mogelijk vermelden.
5.
219



Vermoedelijk
*) Verleend
VERDERE UITGAVEN. benoodigd
in I9 • in 19. .
a. Belooningen aan tijdelijk met het geven van onderwijs
belast personeel, al dan niet reeds voor vast aan de onderwijsinrichting verbonden, voorzoover de machtiging tot opdracht der lessen door den Minister is verleend:
aan de Rijksnormaallessen ƒ ƒ
aan de Voorbereidende klasse
b. Tegemoetkomingen in de kosten wegens het geven
van godsdienstonderwijs aan kweekelingen der Rijksd a gnormaallessen
c- Belooningen aan onderwijzers en onderwijzeressen belast met de practische opleiding van kweekelingen aan Rijksdagnormaallessen of daarmede gelijkgestelde inrichtingen
ƒ /
TOELAGEN AAN KWEEKELINGEN.
Uitbetaald ten laste van 19 (*) ƒ
Vermoedelijk benoodigd voor 19
De Directeur der Rijksnormaallessen,
_ , den 19
(Handteekening)
(•) Deze opgaven zijn te verstrekken over het dienstjaar, onmiddellijk voorafgaande aan dat, waarin dele begrooting is opgemaakt.
220



INSPECTIE
Op te maken in drievoud.
DIENSTJAAR 19
(In te vullen het dienstjaar, onmiddellijk volgende op dat, waarin deze begtooting wordt opgemaakt.)
BEGROOTING VAN UITGAVEN VOOR DE RIJKS LAGERE SCHOOL TE , GEMEENTE,
S Sommen, Toelichting van elk
g Omschrijving 1 artikel en aanduiding der
a toegestaan voor. oorzaken van verminde-
m van het artikel. voor 19 gedragen ring „f vermeerdering,
o (het loopende ,q
> jaar.) voor 19
1. 2. 3. 4 5.
L Uitgaven van materieelen aard.
GEWONE UITGAVEN.
1 Onderhoud van gebouwen. .
2 Onderhoud* van meubilair . .
3 Aanschaffing en onderhoud
van materialen benoodigd • voor het schoonhouden van lokalen, terreinen en meubelen
4 Verlichting, verwarming, wa¬
terverbruik
5 Hulpmiddelen bij het onderwijs
6 Bibliotheek
7 Drukkosten, advertentiën en
andere kleine uitgaven . .
221



| Sommen, Toelichting van elk
g Omschrijving ■ 1 artikel en aanduiding der
c toegestaan voor. oorzaken van verminde-
|> van het artikel. voor 19 gedragen ring of vermeerdering.
> ft* tomende voor ,9
1. 2. 3. 4. 5.
BUITENGEWONE UITGAVEN.
8 Aanvulling van meubilair en
aanschaffing van buitengewone toestellen
9 Andere buitengewone uitgaven
Totaal .... ƒ ƒ
11. Uitgaven van personeelen aard.
10 Bediendend personeel, niet
rechtstreeks door den Minister benoemd, wier salarissen worden betaald:
a. vanwege het Departement.
b. rechtstreeks door het hoofd der onderwijsinrichting. .
Totaal ... ƒ ƒ
Totaal volgens I . . . Totaal volgens II . . .
Algemeen totaal ... ƒ ƒ
222



*) Verleend Vermoedelijk VERDERE UITGAVEN. benoodigd
in 19 in 19
a. Belooningen aan tijdelijk met het geven van onderwijs
belast personeel, voor zoover de machtiging tot opdracht der lessen door den Minister is verleend . . ƒ ƒ
b. Belooningen aan het ondeiwijzend personeel ter zake
van het geven van vervolgonderwijs als bedoeld in art. 21 der Lager-onderwijswet 1920.
Totaal ... ƒ ƒ
Het hoofd der Rijks lagere school,
, den
19
Handteekening
*) Deze opgaven zijn te verstrekken over het dienstjaar, onmiddellijk voorafgaand* aan dat, waarin deze begrooting is opgemaakt.
223



Opleiding V. Afdeeling LOA. Voorwaarden Rijks- N°. 4969. bijdrage.
's Gravenhage, 18 April 1921.
Onder dagteekening van 18 April 1921, n°. 4969, afdeeling LOA, werd bepaald, dat aan de hoofdinspecteurs en de inspecteurs van het lager onderwijs een afdruk zou worden gezonden van de Voorwaarden (met Toelichting), waaronder Rijkssubsidie zal kunnen worden verleend ten behoeve van cursussen tot opleiding van hoofdonderwijzers of hoofdonderwijzeressen — vastgesteld bij beschikking van 16 Januari 1920, n°. 10942, afdeeling LOA — zooals zij luiden na de wijziging bij beschikking van 16 Februari 1921, n°. 2083, afdeeling L O A.
Deze afdruk bevatte het volgende:
224



VOORWAARDEN, WAARONDER RIJKSSUBSIDIE ZAL KUNNEN WORDEN VERLEEND TEN BEHOEVE VAN CURSUSSEN TOT OPLEIDING VAN HOOFDONDERWIJZERS OF HOOFDONDERWIJZERESSEN.
1. De cursus gaat uit van eene organisatie, zoodat zij staat onder het bestuur eener gemeente, eener vereeniging, welke reeds eene bijzondere kweekschool of eene bijzondere lagere school in stand houdt, of eener plaatselijke afdeeling van voor dit doel te erkennen onderwijzersvereeni'gingen.
2. De cursus loopt in den regel van begin September tot einde Augustus, in welken tijd gedurende ten minste 40 weken onderwijs wordt gegeven.
3. De cursus omvat ten minste twee opvolgende klassen.
4. Aan elke klasse wordt per week onderwijs gegeven: gedurende ten minste 8 uren, indien de cursus twee opvolgende
klassen omvat;
gedurende ten minste 6 uren, indien de cursus meer dan twee opvolgende klassen omvat. Bestaat eene klasse uit parallelafdeelingen, dan gelden deze bepalingen voor elke afdeeling.
5. Het onderwijs omvat voor elke der klassen ten minstede vakken: lezen, Nederlandsche taal, letterkunde, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis, kennis der natuur, handteekenen en paedagogiek, behoudens ontheffing door den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
6. Het onderwijs wordt gegeven volgens een vóór den aanvang van den cursus aan den inspecteur over te leggen leerplan en lesrooster.
7. Als deelnemers aan den cursus kunnen slechts worden aangemerkt personen, die de akte van bekwaamheid, bedoeld in art. 77, onder a, maar niet die, bedoeld in art. 77, onder b, der wet tot regeling van het lager onderwijs bezitten.
Met inachtneming hiervan moet de cursus toegankelijk zijn voor allen, die zich aanmelden.
8. Het aantal deelnemers bedraagt bij den aanvang van het cursusjaar ten minste 15, wanneer op subsidie voor ten minste twee klassen wordt aanspraak gemaakt.
Bedraagt het in eenig jaar minder dan 15, dan wordt slechts voor ééne klasse subsidie toegekend.
In beide gevallen mag het aantal in den loop van het cursusjaar niet beneden 10 dalen.
15 225



9. De deelnemers zijn tot het geregeld bezoeken van de lessen verplicht, blijkende uit presentielijsten, die steeds binnen 24 uren aan den inspecteur moeten worden toegezonden.
Hij, die gedurende een cursusjaar minder dan drie vierden van het aantal lesuren heeft gevolgd, wordt ten opzichte van de subsidievoorwaarden niet als deelnemer beschouwd.
Voor de deelnemers, die de bevoegdheid bezitten om onderwijs te geven in het handteekenen, wordt het minimum-aantal lesuren, dat zij hebben bij te wonen, berekend op drie-vierden van het volle aantal lesuren der gevolgde klasse, verminderd met het aantal uren der daarin gegeven teekenlessen.
10. Op den cursus wordt van Regeeringswege toezicht uitgeoefend door den inspecteur.
Behalve voor dezen zijn de lessen steeds toegankelijk voor den hoofdinspecteur en den schoolopziener.
11. Het bestuur verstrekt de voor het toezicht, voor de beoordeeling van het financieel beheer en voor de naleving der gestelde voorwaarden noodige gegevens.
In verband hiermede wordt zoowel aan den voornoemden Minister als aan den inspecteur vóór den aanvang van den cursus eene begrooting voor het volgende cursusjaar, en binnen ééne maand na afloop eene rekening en verantwoording over dat cursusjaar ingezonden volgens nevensstaand model. De aan den Minister in te zenden begrooting gaat vergezeld van een exemplaar van den lesrooster.
226



MODEL.
het cursusjaar 19 —19..
Begrooting voor )
Rekening en verantwoording over )
van den cusus tot opleiding van hoofdonderwijzers(essen), staande onder het bestuur van -
INKOMSTEN.
Lesgelden
Subsidie v. h. Rijk.
Subsidie van
Vergoeding reiskos ten docenten . . Idem cursisten . . Rente van kasgeld
Totaal . . f
UITGAVEN.
Belooning van den directeur f
Belooning der docenten:
(naam) uren
gedurende
weken a f
per uur . 1..
(naam) enz. (enz. als boven).
Vergoeding reiskosten docenten ......
Idem cursisten ...»
Belooning conciërge, amanuensis ......
Lokaalhuur „..
Vaar, licht, schoonhouden van de lokalen
Boeken en leermiddelen »
Administratie .......
Totaal . . f
Het bestuur van den cursus (handteekeningen).
227



Wanneer aan de bovenstaande voorwaarden wordt voldaan zal het subsidie worden bepaald op de helft van het gezamenlijk bedrag der aan de docenten uitbetaalde salarissen, berekend naar ten hoogste f 150 'sjaars voor elk wekelijksch lesuur en ten hoogste 24 uren per week.
Bij het bestaan van parallel-afdeelingen van ten minste 10 leerlingen wordt het subsidie naar evenredigheid van het grooter aantal lesuren verhoogd.
De belooning voor het directoraat kan bovendien in rekening worden gebracht tot een maximum van f 100 voor elke klasse, welke de cursus omvat, parallelklassen hieronder begrepen. , Het subsidie wordt niet verleend tot een hooger bedrag, dan waarmede de uitgaven de overige inkomsten hebben overtroffen.
Besturen van cursussen, welke voor een bepaald cursusjaar voor de toekenning van Rijkssubsidie in aanmerking wenschen te komen, behooren daarvan te doen blijken door een tot de Koningin te richten verzoek, hetwelk niet op gezegeld papier behoeft te worden geschreven en dat moet worden ingezonden in de maand Mei van het kalenderjaar, waarin dat cursusjaar aanvangt.
Aan de docenten, niet woonachtig ter plaatse waar de lessen worden gegeven, mits hunne benoeming door den inspecteur vooraf is goedgekeurd, alsmede aan de overige docenten en aan de cursisten kan van Rijkswege eene tegemoetkoming in de verplaatsingskosten worden toegekend volgens onderstaand
TARIEF.
§ 1. De vergoeding wegens verplaatsing te voet wordt berekend per uur gaans op 30 cents, met dien verstande:
a. dat geen vergoeding wordt gegeven wanneer de af te leggen afstand minder dan V2 uur gaans bedraagt;
b. dat voor een afstand van meer dan 'ƒ2 tot 1 uur, 1'ƒ2 uur
„ „ „ 1 „ IV2 ,.,2'/2 . , IV2 » 2 „ ,3</2 . „ 2 „ 2V2 » -4'/?
„ „ „ „ „ „ „ 2V2 uur gaans niet meer dan 4'/2 uur voor een heen- en terugreis in aanmerking komt.
§ 2. De vergoeding wegens verplaatsing per eigen rijwiel bedraagt 5 cents per afgelegden kilometer; per eigen motorrijwiel 9 cents per afgelegden kilometer.
§ 3. De vergoeding wegens verplaatsing met openbare mid-
228



delèn van vervoer wordt berekend naar de werkelijk gedane uitgaven per spoor 3de klasse, per tram 2de klasse en per boot lste klasse, met dien verstande, dat, ingeval de afstand zoowel te voet, per rijwiel of per motorrijwiel kan worden afgelegd, als met' openbare middelen van vervoer, geen hooger bedrag vergoed wordt dan de werkelijke kosten van het gebruik van zoodanig middel van vervoer, behoudens dat voor een heen- en terugreis te zamen niet meer dan f 1.35 in aanmerking komt.
§ 4. De vergoeding wegens verplaatsing gedeeltelijk te voet en gedeeltelijk met openbare middelen van vervoer wordt volgens de bepalingen der §§ 1 en 3 berekend, mede onder voorbehoud als aan het slot van § 3.
§ 5. Onverminderd de hiervoren vermelde vergoedingen worden de werkelijk gedane uitgaven voor veer-, tol- en bruggelden volledig vergoed.
§ 6. De docenten en de cursisten, die op vergoeding wegens verplaatsingskosten aanspraak maken, dienen hunne declaratiën deswege in bij het bestuur of bij den directeur van den cursus. Zij stellen daaronder de navolgende met hunne handteekening bekrachtigde verklaring: „De ondergeteekende verklaart naar waarheid, dat de in deze declaratie vermelde bedragen krachtens het door den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen vastgestelde tarief toekomen en dat zij, voor zoover van openbare vervoermiddelen gebruik is gemaakt, werkelijk voor dat doel zijn uitgegeven."
§ 7. Het bestuur van den cursus zendt zoo spoedig mogelijk resp. na 1 Februari en na afloop van den cursus de declaratiën in § 6 bedoeld met een verzamelstaat rechtstreeks aan den inspecteur, die met het toezicht op den cursus is belast.
Het bestuur van den cursus stelt op den verzamelstaat de navolgende, met zijne handteekening bekrachtigde verklaring:
„Het bestuur van den cursus voor de hoofdakte te ...... .
verklaart de bovenvermelde declaratiën te hebben onderzocht en in orde bevonden."
§ 8. De vergoeding wegens verplaatsingskosten worden zoo spoedig doenlijk resp. na 1 Februari en na afloop van den cursus aan het bestuur toegekend, dat vervolgens binnen eene week uitbetaling doet aan de docenten en de cursisten, die daarvoor in aanmerking komen, indien dit niet reeds is geschied.
229



TOELICHTINGEN.
Algemeen.
Onder „het gezamenlijk bedrag der aan de docenten uitbetaalde salarissen", waarvan volgens de subsidiebepalingen de helft ten laste van het Rijk komt, wordt de bezoldiging van den directeur gebracht, ook waar zij als afzonderlijke belooning boven de betaling voor lesuren wordt verleend. De belooning van den directeur komt eventueel in aanmerking boven het maximum van 24 X f 150.
Deze belooning is echter gebonden aan een maximum van f 100 per klasse, waaronder ook medetellen parallelklassen. Voor het directoraat van een cursus, bestaande uit twee klassen, elk gesplitst in twee parallelklassen, kan derhalve f 400 in rekening worden gebracht.
Onder bovenbedoeld gezamenlijk bedrag der salarissen wordt ook gebracht de belooning voor het lesgeven in niet-verplichte vakken, voor zoover niet het maximum-aantal uren, dat voor subsidie in aanmerking komt, wordt overschreden.
Indien het aantal lesuren het evenbedoelde maximum te boven gaat en de bezoldiging niet voor alle uren gelijk is, worden voor de berekening van het gezamenlijk bedrag der salarissen, waarin het Rijk de helft bijdraagt, die 24 uren genomen, welke het hoogst bezoldigd worden, met inachtneming van het maximum van f 150 'sjaars voor elk wekelijksch lesuur.
Geen subsidie wordt verleend in de kosten van eene commissie van beheer, noch in de belooning voor een assistent bij het teekenonderwijs of voor een amanuensis.
Indien een cursus twee opvolgende klassen omvat en elke dezer klassen uit twee parallel-afdeelingen van ten minste 10 leerlingen bestaat kunnen ten hoogste 48 wekelijksche lesuren als grondslag voor het subsidie in rekening worden gebracht. Bestaat slechts eene der beide klassen uit twee parallel-afdeelingen van ten minste 10 leerlingen, dan is het maximum-aantal uren 36. Bij splitsing eener klasse in parallel-afdeelingen, welke niet elk ten minste 10 leerlingen bevatten, wordt het subsidie niet verhoogd.
Artikel 1.
Ten behoeve van een cursus, uitgaande van de zoogenaamde vereeniging der onderwijzers in eene' schoolinspectie kan geen subsidie worden toegekend.
230



Evenmin ten behoeve van een cursus, uitgaande van eene daarvoor opgerichte vereeniging of van eene daarvoor gevormde combinatie van personen.
Evenmin ten behoeve van een cursus, uitgaande van een departement der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.
Evenmin ten behoeve van een cursus, welke niet uitgaat van de plaatselijke afdeeling eener onderwljzersvereeniging, maar van die vereeniging zelve.
Artikel 2.
De bepaling, dat de cursus „in den regel" begin September Aanvangt, sluit in het recht op afwijking op grond van buitengewone of van plaatselijke omstandigheden. Wordt het tijdstip van aanvang te zeer vertraagd, dan is kennisgeving van het later tijdstip van aanvang aan den Minister noodig, ten einde de afwikkeling van de subsidieaanvraag niet te belemmeren.
Artikel 3.
Wanneer een nieuw opgerichte tweejarige cursus aanvangt uitsluitend met de eerste klasse, wordt gedurende het eerste jaar in de kosten van die enkele klasse subsidie verleend.
Artikel 4.
Ter berekening van den verplichten leertijd moet elk lesuur 60 minuten duren; met zoogenaamde lesuren van 45 of 50 minuten kan geen genoegen worden genomen. Dit wil niet zeggen, dat de leeraar niet enkele minuten vroeger zou mogen eindigen, of bij op elkaar volgende lessen niet iets later zou mogen beginnen om aldus den cursisten gelegenheid te geven zich teverpoozen. Doch wel, dat op den rooster van de gezamenlijke lessen per week ten' minste 8 resp. 6 volle uren van 60 minuten moeten zijn uitgetrokken. Daarbij kan echter genoegen worden genomen met eene regeling, zooals die voorkomt in het Koninklijk besluit van 14 Maart 1911 (Stbl. n°. 90) dat, wanneer tusschen meer dan twee achtereenvolgende uren onderwijs ten hoogste een kwartier van ontspanning wordt gegeven, die ontspanningstijd medetelt voor de in rekening te brengen lesuren.
Indien de lessen korter dan 60 minuten duren, wordt voor de berekening van de Rijksbijdrage de gezamenlijke duur der lessen tot uren herleid.
Samenvoeging van twee of meer klassen ontmoet geen bezwaar, mits zij niet bij alle vakken wordt toegepast, en met dien ver-
231



stande, dat elk aan twee samengevoegde klassen gegeven uur ten opzichte van de voorwaarde onder art. 4 bij elke klasse slechts voor de helft in rekening wordt gebracht, en elk aan drie samengevoegde klassen gegeven uur slechts voor een derde.
Eene zoogenaamde aanvullingsklasse kan worden aangemerkt als een parallel-afdeeling van de hoogste klasse. Zij zal op zich zelf weer moeten voldoen aan de voorwaarden, voor elke klasse gesteld.
Het minimum-aantal van 8 uren, resp. 6 uren onderwijs per week aan elke klasse moet worden gegeven in de bij de subsidievoorwaarden verplicht gestelde vakken.
Artikel 5.
De eisch behoeft niet te worden gesteld, dat lezen als afzonderlijk vak wordt onderwezen, maar er kan genoegen mede genomen worden wanneer dit vak, evenzeer als letterkunde, onder Nederlandsche taal wordt opgenomen.
Voor zooveel het vak aardrijkskunde betreft wordt aan art. 5 niet voldaan, indien slechts in wis- en natuurkundige aard-, rijkskunde onderwijs wordt gegeven.
Artikel 7.
Het tweede lid van art. 7 legt niet de verplichting op om tot een cursus voor hoofdonderwijzers ook onderwijzeressen en tot een cursus voor hoofdonderwijzeressen ook onderwijzers toe te laten.
De voorwaarde in het tweede lid legt geen enkele verplichting op met betrekking tot het onderwijs, dat op den cursus gegeven wordt.
Maatregelen, waardoor zou worden te kort gedaan aan den eisch, dat de cursus toegankelijk moet zijn voor allen die zich aanmelden, kunnen niet worden toegelaten.
Om die reden zullen geen lessen op Zondag mogen worden gegeven.
Er kan niet worden toegestaan, dat van de deelnemers verschillend lesgeld wordt geheven.
Zoo kan ook aan het bestuur van den cursus niet de vrijheid worden gelaten, zelf het maximum-aantal der cursisten te bepalen. Evenmin, om naar eigen inzicht zijne voorkeur te schenken ten opzichte van de toelating. Allen, die zich aanmelden en aan de voorwaarde van het eerste lid van art. 7 voldoen, moeten worden toegelaten. Mocht het voorkomen, dat dientengevolge het getal 232



leerlingen met het oog op den richtigen gang van het onderwijs bij de lessen in een of meer vakken te groot zou worden, dan zal het bestuur zich tot den Minister kunnen wenden met de vraag, hoe in zoodanig geval is te handelen.
Belemmering van de toelating door toefattngs- of overgangsexamens is in strijd met bovenbedoeld beginsel. Dergelijke examens behooren trouwens niet bij eene vrije en zelfstandige studie als de voorbereiding voor het hoofdonderwijzersexamen. Om dezelfde reden zou er ook bezwaar tegen bestaan, aan het bestuur van een cursus de bevoegdheid te verleenen een cursist te verwijderen wegens geringen ijver. Wel is eene bepaling toelaatbaar, volgens welke op een tweejarigen cursus niemand langer dan drie jaren wordt toegelaten. Ook zal het bestuur het recht moeten hebben, in den loop des jaars cursisten te verwijderen om redenen van tucht of van gedrag, terwijl daaruit de vrijheid voortvloeit, die personen bij nieuwe aanmelding te weigeren.
Eene verplichting om tusschentijds leerlingen aan te nemen kan aan het bestuur niet worden opgelegd, al is het wenschelijk, dat het van zijne bevoegdheid daartoe gebruik zal maken ten opzichte van onderwijzers en onderwijzeressen, die van elders komen en daar een cursus volgden.
Artikelen 8 en 9.
Terwijl in art. 8 een minimum is bepaald voor het getal deelnemers, vindt de vraag, wie als zoodanig moeten worden aangemerkt, hare beantwoording in het tweede lid van art. 9, waar bepaald is, dat als zoodanig alleen worden beschouwd zij, die ten minste drie-vierden van het aantal lesuren hebben gevolgd. Zoo dus in eene klasse 320 uur onderwijs in een jaar wordt gegeven, worden slechts de cursisten, die blijkens de presentielijst ten minste 240 lesuren hebben bijgewoond, als deelnemers aangemerkt. Waar zij alzoo een vierde der lesuren kunnen overslaan, mogen zij ook van sommige vakken geheel wegblijven, zoodat eene bepaling in het reglement voor den cursus, volgens welke het den deelnemers vrijstaat het onderwijs in* bepaalde vakken niet te volgen, toelaatbaar is. De eenige eisch ten deze is, dat bij den aanvang van den cursus het getal deelnemers ten minste 15 zij en het getal van hen, die de verschillende lessen bezoeken, nimmer beneden 10 mag dalen, in dien zin, dat elk dezer 10 personen ten minste drie-vierde van het aantal lesuren moet zijn aanwezig geweest. Voor bezitters van eene
233



akte van bekwaamheid in het handteekenen wordt het aantal uren, aan handteekenen te besteden, in mindering gebracht van evenbedoeld minimum.
' Artikel 9.
Het voorschrift van presentielijsten is niet zeer bezwarend, als men gedrukte lijsten gebruikt. Wordt de presentielijst bij het begin van de les geteekend, dan zullen de namen van hen, die niet tot het einde blijven, moeten worden doorgehaald.
De presentielijsten moeten in de eerste plaats dienen bij het door den inspecteur aan den Minister uit te brengen advies omtrent het toe te kennen subsidie, en vervolgens als bewijsmiddel ingeval door het bestuur mocht worden opgekomen tegen eene eventueele weigering van subsidie. Zij kunnen door den inspecteur worden vernietigd, zoodra zij voor laatstgenoemd doel niet meer behoeven te worden bewaard.
Artikel 11.
Het toenemend aantal cursussen maakt het noodzakelijk, dat de inzending van de rekening en verantwoording en van de begrooting, met opvolging van den voorgeschreven vorm, nauwlettend op de vastgestelde tijdstippen geschiedt, ten einde vertraging in de toekenning van het Rijkssubsidie te voorkomen.
De inspecteur beoordeelt of de in functie zijnde leerkrachten, die van elders komen, aanspraak op de vergoeding van reiskosten kunnen maken in verband met het feit of in de plaats van den cursus zelve al dan niet een geschikte leerkracht ware te vinden geweest.
TARIEF.
Het ligt in de bedoeling het tarief op milde wijze toe te passen, vermits het toekennen der vergoedingen wegens verplaatsingskosten 'mede strekt ter bevordering der deelneming aan de cursussen" voor de hoofdakte. In de eerste plaats is het bestuur, dat met de leiding van den cursus is belast, uiteraard het meest bevoegd de door de docenten en de cursisten ingediende declaratiën te toetsen aan de waarheid, alsmede om tegen eventueele pogingen tot misbruik van de vrijgevige bepalingen te waken.
Komen geschillen te dezer zake tusschen declaranten en het bestuur van den cursus voor, welke niet in der minne vereffend
234



kunnen worden, zoo roept het bestuur de beslissing in van den met het toezicht op den cursus belasten inspecteur.
De inspecteur neemt geene beslissing alvorens beide partijen te hebben gehoord, hetzij schriftelijk, hetzij mondeling.
Indien de inspecteur daartoe termen aanwezig acht, onderwerpt hij het geschil aan de beslissing van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, en legt te dien einde alle ter zake dienende bescheiden over.
Wanneer de beslissing door den inspecteur rechtstreeks is genomen, kunnen de belanghebbenden, desgewenscht, daarvan in beroep komen bij den Minister voornoemd.
Mocht, na onderzoek, blijken, dat gepoogd is door opzettelijk gedane onjuiste opgaven onrechtmatig profijt te trekken van de bepalingen van het tarief, dan zal dit voor het bestuur van den cursus grond kunnen opleveren den cursist den verderen toegang tot den cursus te weigeren.
Men is verplicht de voordeeligste wijze van verplaatsing te volgen. De cursisten behoeven niet alle lessen, noch tenminste drie-vierden van het aantal lessen te hebben bijgewoond om voor vergoeding van verplaatsingskosten in aanmerking te komen. Ook bij tusschentijds verlaten van den cursus, onverschillig om welke redenen, blijft de aanspraak op vergoeding gehandhaafd.
§ 2 van [het tarief houdt geen verband met § 3, zoodat de vergoeding wegens verplaatsing per eigen rijwiel of motorrijwiel niet aan een maximum is gebonden. Uitsluitend het met openbare vervoermiddelen afgelegde deel der reis is gebonden aan het maximum in § 3 gesteld.
Wanneer de af te leggen afstand meer dan V2 uur gaans bedraagt, worden eventueele tramkosten vergoed; doch wordt dezelfde afstand te voet, per rijwiel of motorrijwiel afgelegd, dan bestaat volgens § 3 slechts aanspraak op vergoeding van een bedrag, gelijkstaande met de tramkosten behoudens het daar gestelde maximum.
Veerbootkosten worden, ongerekend den afstand, vergoed, behoudens het gestelde maximum: duurt de voetreis, buiten het vervoer per veerboot, minder dan V2 uur, dan wordt voor de voetreis geen vergoeding toegekend.
Bij verplaatsing, welke buiten de gemeente aanvangt of eindigt, worden de verplaatsingskosten overeenkomstig het tarief vergoed, ongerekend of de afstand binnen de gemeente per tram, rijwiel of motorrijwiel wordt afgelegd.
235



Evenals de jaarwedden der docenten geleidelijk worden betaald in afwachting van het Rijkssubsidie, blijft het aan het beleid van het bestuur van den cursus overgelaten desgelijks de vergoedingen aan dé docenten en de cursisten geleidelijk uit te keeren.
Het bestuur kan daartoe echter geenszins worden verplicht geacht.
Het Rijk keert de vergoedingen uit zoo spoedig mogelijk na 1 Februari en na afloop van het cursusjaar, zoodat de besturen zich in het belang eener spoedige afdoening beijveren den inspecteur zoo spoedig doenlijk de noodige opgaven, vergezeld van de declaratiën te zenden.
Met nagekomen opgaven kan geen rekening worden gehouden.
De voorwaarden zijn vastgesteld bij beschikking van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van 16 Januari 1920, nr. 10942, Afd. LOA. (Staatscourant nr. 11 van 1920), gewijzigd bij beschikking van 16 Februari 1921, nr. 2083, Afd. LOA. (Staatscourant nr. 33 van 1921).
Mij bekend, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
236



Afdeeling A S. Nr. 224.
's Gravenhage, 18 April 1921. Opleiding I.
Geldelijk beheer
In zake de aanschaffing van brandstoffen heeft de Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel de meening kenbaar gemaakt, dat die voor de Rijksinstellingen, zoo eenigszins mogelijk, van de Staatsmijnen betrokken zullen worden. Zelfs wanneer bij inschrijving, de prijzen der Staatsmijnen iets hooger mochten wezen, zal' aan de aanbieding dier mijnen de voorkeur zijn te geven.
Ten einde den meest voordeeligen prijs te kunnen bedingen gelieve U rechtstreeks in verbinding te treden met het „Verkoopkantoor der Staatsmijnen" te 's Gravenhage, Javastraat n°. 44. Tevens vestig ik Uwe aandacht er op, dat instellingen terzelfder stede zich, na onderling overleg, tot ééne leverantie zouden kunnen combineeren.
Ik vertrouw dat met het bovenstaande door U rekening zal worden gehouden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. C. Brons, l.S.-G.
Aan
de directeuren(directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
237



Opleiding I. Afdeeling LOA. Kweekelingen. Nr. 5219.
's Gravenhage, 23 April 1921.
Ik heb de eer U hiernevens een afschrift te doen toekomen van het Koninklijk Besluit van 19 Augustus 1919, n°. 97, en van het Koninklijk Besluit van 11 Maart 1921, n°. 13, met verzoek daarvan door tusschenkomst van de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwfjzers(essen) mededeeling te doen aan de geneeskundigen, die bij het jongste toelatingsexamen met het geneeskundig onderzoek van de candidaten waren belast.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschapoen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal. J. C. Brons, 1. S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
De in deze aanschrijving genoemde Koninklijke besluiten luiden als volgt:
238



19 augustus 1919 wij wilhelmina, bij de gratie gods, nr. 97. koningin der nederlanden, prinses
van oranje-nassau, enz., enz., enz.
Op de voordracht van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, Tijdelijk Voorzitter van den Raad van Ministers, van 5 Augustus 1919, nr. 5271, Afd. Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit;
Hebben goedgevonden en verstaan:
1°. behoudens volgens de wet of volgens algemeenen maatregel van bestuur bestaande regelen, is op elk geneeskundig onderzoek ten behoeve van het Rijk, anders dan ingevolge artikel 5, eerste lid, der Burgerlijke Pensioenwet, van toepassing het bepaalde in artikel 5, eerste lid van Ons besluit van 17 Maart 1914 (Staatsblad nr. 150);
2°. dit besluit werkt vanaf 1 September 1919.
Onze Ministers, Hoofden der Departementen, zijn belast met de uitvoering van dit besluit, waarvan afschrift zal worden gezonden aan de Algemeene Rekenkamer.
Het Loo, den 19 Augustus 1919.
WILHELMINA.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Tijdelijk Voorzitter van den Raad van Ministers, Ch. Ruys de Beerenbrouck.



11 MAART 1921, WIJ WILHELMINA, BIJ DE GRATIE GODS,
Nr. 13. KONINGIN DER NEDERLANDEN, PRINSES
VAN ORANJE NASSAU, ENZ.„ENZ., ENZ.
Op de voordracht van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, Tijdelijk Voorzitter van den Raad van Ministers, van 23 Februari 1921, n°. 1406, afdeeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit;
Hebben goedgevonden en verstaan, te bepalen:
1°. Ons besluit van 19 Augustus 1919, n°. 97, is niet van toepassing op keuringen, bedoeld bij Ons besluit van 31 Mei 1912, (Staatsblad n°. 177), of op wijzigingen in dit besluit;
2°. met aanvulling van Ons besluit van 19 Augustus 1919, n°. 97, nader te bepalen, dat bij gelijktijdige of bij dadelijk opeenvolgende keuringen deze als ééne keuring worden aangemerkt, behoudens dat wanneer meer dan 5 personen onderzocht zijn, voor eiken persoon boven het getal van 5 ten hoogste een vijfde van het maximum honorarium, bedoeld in art. 5, eerste lid, van Ons besluit van 17 Maart 1914 (Staatsblad n°. 50), gewijzigd bij Ons besluit van23October 1920(Staatsblad n°. 797), als extra belooning kan worden toegekend, met dien verstande, dat in totaal per dag geen hooger honorarium dan het dubbele van het bedrag, in bedoelden algemeenen maatregel van bestuur genoemd, wordt genoten;
3°. dit besluit werkt te rekenen van af 1 Januari 1921, behoudens dat hoogere vergoedingen, welke voor de bekendmaking er van zijn vastgesteld, blijven genoten.
Onze Ministers, hoofden der Departementen van Algemeen Bestuur, zijn belast met de uitvoering van dit besluit, waarvan afschrift zal worden gezonden aan de Algemeene Rekenkamer en hetwelk, gelijktijdig met On,s besluit van 19 Augustus 1919, n°. 97, in de Staatscourant zal worden geplaatst. (')
's Gravenhage, 11 Maart 1921.
WILHELMINA.
De Minister van Binnenlandsche Zaken, Tijdelijk Voorzitter van den Raad van Ministers, Ch. Ruys DE Beerenbrouck.
(') Staatscourant van 14 Maart 1921, n°. 51. 240



Afdeeling LOA. Nr. 5347.
*s Gravenhage, 30 April 1921. Opleiding III.
Beurzen voor kweekelingen.
Ik heb de eer U hiernevens een afschrift te doen toekomen van het Koninklijk besluit van 18 April 1921, nr. 75, en van den daarbij behoorenden staat, met verzoek van den inhoud mededeeling te doen aan de besturen der kweekscholen in Uw ambtsgebied, ieder voor zooveel hem aangaat.
Daarbij gelieve U namens mij het volgende mede te deelen.
De beurzen strekken voor het kalenderjaar 1921.
Ingevolge eene aanschrijving van de Algemeene Rekenkamer zal de uitbetaling in drie termijnen, elke omvattende vier maanden, plaats hebben.
De eerste betaalbaarstelling zal geschieden op 16 Mei a.s., de tweede op 1 Juli en de derde op 1 November van dit jaar.
In verband hiermede zal van elk betaalbaar gesteld bedrag afzonderlijk rekening en verantwoording aan mijn Departement behooren te geschieden.
In den loop der maand, waarin de betaalbaarstelling heeft plaats gehad, verwacht ik eene gespecificeerde opgave, vermeldende de kweekelingen en de aan dezen of ten behoeve van dezen gedane betaling, vergezeld van de desbetreffende quitantiën.
Wanneer alsdan blijkt, dat het schoolbestuur, doordien het volle bedrag niet is besteed, geen behoefte heeft aan den vollen termijn, zal bij de daarop volgende betaalbaarstelling door mij met deze omstandigheid rekening worden gehouden.
Bij de laatste rekening en verantwoording, op dit dienstjaar betrekking hebbende, zullen eventueel overgehouden bedragen in 's Rijks schatkist zijn terug te storten en de daarvoor ontvangen quitantiën bij de rekening en verantwoording zijn over te leggen.
Aangezien de Algemeene Rekenkamer prijs stelt op eene geregelde contróle op de hierbedoelde Rijksuitgaven, zal het mij aangenaam zijn dat de besturen voor eene prompte inzending der stukken zorg dragen, met verwijzing naar datum, afdeeling en nummer van dit schrijven.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en. Wetenschappen, Voor den Minister De Secretaris-Generaal, C. Feith. 1
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs. 16
241
i



Opleiding II. Afdeeling LÖA. Jaarverslag enz. Nr. 5536.
's Gravenhage, 3 Mei 1921.
Het is mij gebleken, dat de indertijd gestelde termijn voor de toezending van de z.g. „kwartaalberichten betreffende den geregelden gang der Rijksnormaallessen" niet in alle inspectiën wordt in acht genomen.
Het is wenschelijk, in verband met de tijdige en juiste betaalbaarstelling van de toelagen, dat de mededeelingen, of het onderwijs aan de Rijksnormaallessen in Uwe inspectie geregeld door de onderwijzers is gegeven en door de kweekelingen geregeld is bijgewoond, zoodat de toelagen op de daarvoor gestelde data betaalbaar kunnen worden gesteld, uiterlijk binnen zeven dagen na het verstrijken van het kwartaal, waarop zij betrekking hebben, bij mijn Departement zijn ontvangen.
U gelieve derhalve te bevorderen, dat de bedoelde driemaandelijksche berichten telken jare vóór 6 Januari, 6 April, 6 Juli en 6 October worden verzonden.
De mededeelingen betreffende het overlijden van onderwijzers en kweekelingen, de voorstellen tot tijdelijke intrekking van de toelagen van de kweekelingen, die wegens ziekte afwezig zijn, benevens de voorstellen tot intrekking van de toelagen van kweekelingen, die de Rijksnormaallessen hebben verlaten, behooren niet te worden uitgesteld, totdat bovenbedoeld driemaandelijksch rapport wordt uitgebracht.
Laatstbedoelde mededeelingen en berichten gelieve U aan mijn Departement in te zenden, zoodra de aanleiding daartoe is ontstaan.
Door deze circulaire zijn alle vroegere voorschriften betreffende deze aangelegenheid vervallen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
242



Afdeeling LOA. Nr. 5537.
's Gravenhage, 3 Mei 1921. Opleiding I.
j*S*<. Jaarverslag enz.
In verband met de omstandigheid, dat het toezicht op de Rijkskweek- en leerscholen rechtstreeks aan de hoofdinspecteurs is opgedragen, komt het mij wenschelijk voor, dat de z. g. „kwartaalberichten betreffende den geregelden gang van het onderwijs", d.w.z. de mededeelingen, of het onderwijs aan de in Uwe hoofdinspectie gevestigde Rijkskweek- en leerschool (scholen) geregeld door de onderwijzers is gegeven en door de kweekelingen geregeld is bijgewoond, zoodat de toelagen op de daarvoor gestelde data betaalbaar kunnen worden gesteld, ook voortaan door Uwe bemiddeling aan mijn Departement worden ingezonden.
U gelieve zorg te dragen, dat die berichten U zoo tijdig worden verstrekt, dat U in de gelegenheid is te bevorderen, dat de driemaandelijksche rapporten uiterlijk binnen zeven dagen na het verstrijken van het kwartaal, waarop zij betrekking hebben, bij mijn Departement inkomen.
De mededeelingen betreffende het overlijden van onderwijzers en kweekelingen, de voorsteilen tot tijdelijke intrekking van de toelagen van de kweekelingen, die wegens ziekte afwezig zijn, benevens de voorstellen tot intrekking van de toelagen van kweekelingen, die de Rijkskweekschool (scholen) hebben verlaten, behooren niet te worden uitgesteld, totdat bovenbedoeld driemaandelijksch rapport wordt uitgebracht.
Laatstbedoelde mededeelingen en berichten gelieve U aan mijn Departement in te zenden, zoodra de aanleiding daartoe is ontstaan.
Door deze circulaire zijn alle vroegere voorschriften betreffende deze aangelegenheid vervallen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
243



Opleiding h Afdeeling C. Geldelijk beheer. Nr. 2740.
's Gravenhage, 12 Mei 1921.
Ik heb de- eer U mede te deelen, dat in verband met de,daling der prijzen van benzine, banden, enz! de vergoedingen, vastgesteld bij art. 11, eeste lid, onder 1°, 2° en 3° van het Reisbesluit, met ingang van 15 Mei a.s. nader worden bepaald op onderscheidenlijk 3 cents, 7 cents en 25 cents per afgelegden Kilometer.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan (o.a.)
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de inspecteurs van het lager onderwijs (ter mededeeling aan de directeuren der Rijksnormaallessen), de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers(essen).
244



Afdeeling LOA. nr. 3579.
's Gravenhage, 19 Mei 1921. Opleiding II.
Personeel.
In verband met mijn tot de voormalige districts-schoolopzieners gerichte circulaire van 16 October 1920, nr. 9817, Afd. LOA, ben ik bereid te bevorderen, dat te rekenen van 1 Januari j.1, aan de godsdienstleeraren, die onderwijs geven aan de kweekelingen der Rijksdagnormaallessen, deswege eene tegemoetkoming uit 's Rijks kas worde toegekend onder de volgende voorwaarden:
De tegemoetkomingen bedragen in eene gemeente der 1ste klasse f 170 per jaar voor 1 wekelijksch lesuur,
Zij worden slechts toegekend, indien het onderwijs door den leeraar gelijktijdig aan ten minste zes kweekelingen in het gebouw der Rijksdagnormaalschool wordt gegeven. Lesgelden mogen niet van de kweekelingen worden geheven.
Het ligt in mijn voornemen te bevorderen, dat de tegemoetkomingen na afloop van ieder kwartaal worden verleend.
Gaarne zal ik voor de toekenning van die tegemoetkomingen over het eerste kwartaal van 1921 een ingevulden staat volgens bijgaand model ontvangen.
Ook voor het vervolg gelieve U de vereischte opgaven in dien vorm te verstrekken. De ingevulde staten kunnen zonder begeleidend schrijven worden ingezonden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DUPARC, 1. S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs in de inspectiën Eindhoven, Deventer, Winschoten en Roermond.
Het in deze aanschrijving bedoelde model is het volgende:
Een afdruk van deze aanschrijving en van den staat is bij kantbeschikking gezonden aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
245



t
•g OPGAVEN BETREFFENDE HET GODSDIENSTONDERWIJS, VERSTREKT AAN KWEEKELINGEN DER RIJKSDAGNORMAALLESSEN GEDURENDE HET KWARTAAL VAN 19
. Aantal uren per . . "J,11**' A.t Bedragen van de
• o-l. a I Naam en voornaam Maatschappelijke . . f *7 kweekelingen.dat teeemoetkomineen
Rriksdagnormaal- positie van den w"k dat gods- tegemoe komingen BiJzonderhedeB5
lessen te: , ,, „ dienstonderwijs ■■ - .„«. over het
godsdienstleeraar. godsdienstleeraar. verstrekt " 0Bderw8s heeft kwartaal 19
deelgenomen.
Het onderwijs wordt gegeven in het gebouw der Rijksdag- Behoort bij schrijven van den Minister van Onderwijs,
normaallessen. Lesgelden worden niet geheven. Kunsten en Wetenschappen van 19 Mei 1921, nr. 3539,
Afd. LOA.
De Inspecteur van het Lager Onderwijs in de Inspectie
Mij bekend,
■!De Secretaris-Oeneraal,
den ... .. .— ••—■ DUPARC, 1. S.-G.
(Handteekening)



Afdeeling LOA. Nr. 4343.
'sGravenhage, 19 Mei 1921. Opleiding 11.
Personeel. ■
Nu binnen niet te langen tijd zal moeten worden begonnen met het omzetten van Rijksnormaallessen in Rijkskweekscholen, of zal moeten worden overgegaan tot algeheele opheffing, indien aan eene Rijksopleidingsinrichting ter plaatse geene behoefte blijkt te bestaan, is het wenschelijk dat voor het vervolg in de aan die inrichtingen ontstaande vacaturen in het onderwijzend personeel niet meer dpor definitieve benoeming, doch door tijdelijke aanstelling, b.v. telkens voor den duur van het cursusjaar wordt voorzien.
Slechts voor de onderwijzers op jaarwedde is eene uitzondering te maken, omdat de gegadigden voor die betrekkingen vermoedelijk geen genoegen zouden kunnen nemen met eene tijdelijk aanstelling, omdat zij in hun arbeid in die functie hunne hoofdbetrekking hebben.
Aan de sollicitanten naar eene betrekking van onderwijzer op toelage aan Rijksnormaallessen gelieve U derhalve mede te deelen, dat eventueele indienstneming slechts voor een bepaald tijdvak kan plaats hebben, en dat het dienstverband naar gelang van de behoefte telkens voor een bepaalden tijd kan worden verlengd.
Ten aanzien van de thans tijdelijk in dienst zijnde onderwijzers, die kwartaalsgewijze voor hunnen arbeid eene belooning ontvangen en niet werkzaam zijn ter vervanging van wegens ziekte afwezige leerkrachten, gelieve U mij een voorstel te doen, teneinde, hun een aanstelling voor een bepaald, door U te vermelden, tijdvak te kunnen 'verleenen.
Indien is te voorzien, dat na het verstrijken van het tijdvak, waarover eene tijdelijke aanstelling is gegeven, verlenging noodig
247



Opleiding ll. mocht zijn, .dan gelieve U mij zoo mogelijk ten minste een maand Personeel. van te voren het voorstel daartoe te doen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister De Secretaris-Generaal; DUPARC, 1. S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
Een afdruk van deze aanschrijving is bij kantbeschikking gezonden aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
248



Afdeeling LOA. 'sGravenhage, 21 Mei 1921. Opleiding HL
Nr. 6561. Salarieering per¬
soneel.
Bij mijne beschikking van 13 Mei 1921, nr. 5890', afd. LOA, _ opgenomen in de Nederlandsche Staatscourant nr. 93 van 17 Mei 1921 — is bepaald, dat in het najaar van 1921 gelegenheid zal worden gegeven tot het afleggen van het onderwijzersexamen, hetwelk op een nader te bepalen dag in October zal aanvangen.
Behoudens het volbracht hebben van den achttienjarigen leeftijd op den dag van het schriftelijk examen, zal aan het hierbedoelde najaarsexamen o. m. kunnen worden deelgenomen door candidaten, die op 1 Mei 1.1. de vierde klasse eener kweekschool hadden doorloopen.
Voor zoover zij tot het najaarsexamen worden voorbereid aan eene kweekschool, zal voor hen het onderwijs in den regel niet of niet geheel hetzelfde kunnen zijn als dat, hetwelk gegeven wordt aan de kweekelingen der vierde klasse gedurende de eerste maanden van den nieuwen cursus, terwijl hun aantal vermoedelijk niet toereikend zal zijn om voor hen eene speciale parallelklasse te vormen als bedoeld in artikel 1, derde lid, van het kweekscholenbesluit.
Ten einde voor alle kweekscholen dezelfde regeling te treffen zullen de vorenbedoelde kweekelingen, die op 1 Mei 1.1. het vierde leerjaar volbracht hadden, voor de berekening der Rijksbijdrage in 1922 geacht worden te behooren tot de vierde klasse der kweekschool. Indien wegens het onderwijs aan deze kweekelingen vermeerdering van het aantal lesuren voor bepaalde leeraren voortvloeit, kan het verhoogde aantal lesuren op het daarvoor vastgestelde model C aan mij worden opgegeven en zullen de jaarwedden tijdens den duur dezer vermeerdering worden verhoogd, voor zoover daarop ingevolge de bepalingen van het Bezoldigingsbesluit aanspraak bestaat.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, Ct Feith.
Aan
de besturen der van Rijkswege gesubsidieerde gemeentelijke en bijzondere kweekscholen.
249



Opleiding IV. Afdeeling LOA. 'sGravenhage 1 Juni 1921.
Berekening Nr. 6859'.
Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U te verzoeken het navolgende ter kennis te brengen van de besturen van gemeentelijke en bijzondere normaallessen, welke eventueel in Uw ambtsgebied gegeven worden.
Bij mijne beschikking van 13 Mei 1921, nr. 5890', afd. LOA, opgenomen in de Nederlandsche Staatscourant nr. 93 van 17 Mei 1921, is bepaald, dat in het najaar van 1921 gelegenheid zal worden gegeven tot het afleggen van het onderwijzersexamen, hetwelk op een nader te bepalen dag in October zal aanvangen.
Behoudens het volbracht hebben van den leeftijd van achttien jaar op den dag van het schriftelijk examen, zal aan het hierbedoelde najaarsexamen o. m. kunnen deelgenomen worden door candidaten, die op 1 Mei 1.1. de vierde klasse der gemeentelijke of bijzondere normaallessen hadden doorloopen.
Voor de bepaling van de aanspraak op, zoowel als voor de berekening van de Rijksbijdrage volgens het Koninklijk besluit van 3 April 1890 (Stbl. nr. 34) zal als het tijdstip, waarop de opleiding is voltooid, worden aangenomen 1 November 1921.
In verband hiermede zal het voor subsidie in aanmerking komende tijdvak, ongeacht of de opleiding uitsluitend aan ééne dan aan meer opleidingsinrichtingen heeft plaats gehad, omvatten den tijdsduur van 1 November 1917 tot en met 31 October 1921.
Aangezien met de instelling van het najaarsexamen geenszins de bedoeling voorzit den voor de opleiding tot het onderwijzersexamen benoodigden studietijd te bekorten, kan van den regel in bovengemeld Koninklijk besluit, krachtens welken slechts met volle opleidingsjaren gerekend wordt, niet worden afgeweken, behoudens splitsing der Rijksbijdrage volgens art. 7 in geval van gemeenschappelijke aanvrage der Rijksbijdrage op grond van opleiding achtereenvolgens aan méér dan eene inrichting.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, j: Th. de Visser.
Aan i+ •
de inspecteurs van het lager onderwijs.
Aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs is van deze aanschrijving een afdruk toegezonden, bij kantbeschikking.
250



Afdeeling LOA., Nr. 5554.
's Gravenhage, 22 Juni 1921. Opleiding L Leerschool.
Mij is de vraag gesteld of art. 20 der Lager-onderwijswet 1920 ook geacht moet worden betrekking te hebben op de leerschool, verbonden aan eene Rijkskweekschool voor onderwijzers.
Het komt mij voor, dat die vraag bevestigend moet worden beantwoord, omdat het naar ik meen wel degelijk in de bedoeling heeft gelegen bij het vaststellen van dit wetsartikel om daaronder alle openbare lagere scholen te doen vallen, waarop de Lager-onderwijswet 1920 van toepassing is, dus ook de leerscholen bij de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen en de Rijks lagere scholen in de koloniën der Maatschappij van Weldadigheid.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DUPARC, 1. S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de inspecteurs van het lager onderwijs in de inspectiën Arnhem, Nijmegen, Maastricht, Middelburg, Haarlem, Heerenveen, Deventer, Zwolle, Groningen en Assen, burgemeester en wethouders der gemeenten Apeldoorn, Nijmegen, Maastricht, Middelburg, Haarlem, Weststellingwerf, Deventer, Steenwijkerwold, Groningen en Vledder.
251



Opleiding X Leerschool.
Afdeeling LOA. Nr. 6403".
's Gravenhage. 22 Juni 1921.
Naar aanleiding van eene mij dienaangaande gestelde vraag heb ik de eer U mede te deelen, dat naar mijne meening de taak der plaatselijke commissie van toezicht, bedoeld in art. 176 der Lager-onderwijswet 1920, zich ook uitstrekt over de lagere scholen, die door het Rijk worden in stand gehouden, d. z. de leerscholen, verbonden aan de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, én de Rijks lagere scholen in de koloniën der Maatschappij van Weldadigheid. (Alleen voor B. en W. der gemeenten.) • { Uw College gelieve het bovenstaande ter kennis te brengen van de in Uwe gemeente krachtens vermeld wetsartikel ingestelde commissie.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DUPARC, 1. S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs,
de inspecteurs van het lager onderwijs in de inspectiën Arnhem, Nijmegen, Maastricht, Middelburg, Haarlem, Heerenveen, Deventer, Zwolle, Groningen en Assen, burgemeester en wethouders der gemeenten Apeldoorn, Nijmegen, Maastricht, Middelburg, Haarlem, Weststellingwerf, Deventer, > Steenwijkerwold, Groningen en Vledder.
252



Afdeeling L O A. Nr. 7824.
's Gravenhage, 22 Juni 1921. Opleiding L Personeel.
Tengevolge van de wijziging, bij Koninklijk besluit van 24 December 1920 (Staatsblad n°. 915) gebracht in de Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Staatsblad n°. 97) is het toezicht op de Rijkskweek- en leerscholen te rekenen van 1 Januari 1921 rechtstreeks aan U opgedragen.
Ter "bevordering van eene spoedige behandeling van Uwe adviezen betreffende de benoeming van onderwijzend personeel, de verandering in het getal hunner wekelijksche lesuren en het toekennen van belooningen aan tijdelijke leerkrachten aan die inrichtingen, is het wenschelijk, dat die voorstellen vergezeld zijn van staten, waarin alle opgaven voorkomen, welke benoodigd zijn voor de berekening van de bezoldiging of de belooning.
U gelieve derhalve te bevorderen, dat de volgende voorschriften worden in acht genomen.
De adviezen tot benoeming of tot wijziging van de bezoldiging van reeds in dienst zijnd personeel zijn steeds vergezeld van een ingevulden staat volgens bijgaand model I.
Bij voorstellen tot benoeming wordt (al naar gelang van den aard der te vervullen betrekking) behalve model I een formulier A, B, C of D bijgevoegd, ingevuld door den sollicitant, die door U als nr. 1 ter benoeming wordt voorgedragen.
De adviezen tot toekenning van eene belooning aan, met mijne machtiging, tijdelijk met het geven van onderwijs belast personeel, welke na afloop van elk kwartaal behooren te worden ingezonden, zijn steeds vergezeld van een ingevulden staat volgens bijgaand model II.
Indien de gegevens tot volledige invulling van evengenoemd model niet bij Uw bureau bekend zijn, dan behoort de belanghebbende de opgaven te verstrekken, waarover bij zijne eventueele definitieve benoeming zou moeten worden beschikt. (Zie voor den maatstaf van berekening van de belooning de circulaire van 28 April 1919, nr. 3171, Afd. LOA). Formulieren volgens de modellen A, B, C en D zouden daartoe, na het aanbrengen van enkele kleine veranderingen, kunnen dienen.
253



Opleiding I. ' Mijne cinculaire aan de districts-schoolopzieners van 13 Mei Personeel. 1919, nr. 3615, Afd. LOA, is hiermede vervallen.
Een voor den eersten tijd vermoedelijk voldoend aantal exemplaren van de bedoelde modellen gaat hiernevens.
Indien na verloop van tijd wederom exemplaren benoodigd zijn, dan kunnen deze bij mijn Departement worden aangevraagd.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, DUPARC, I. S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
De in deze aanschrijving bedoelde formulieren zijn de volgende:
254



HOOFDINSPECTIE.
STAAT i.
Benoemingen en veranderingen van jaarwedden van pensioengerechtigd onderwijzend personeel:
to
Bestaande toestand. Nieuwe toestand.
Inrichting | ^ « d m ■ — S ï o »£.«°' <«
tja ■ jg 7* ^ S Naam en voornamen c « 5? j£ ^ ^ . u n 2 e -»■» 2
van i. Naam en voorletters =■ « a £ c «2c"» «4ï 3 S « S E > ai "2
•S 8 "2 ■§ B (voluit) " 5 « ïï > ■§ g » » fe .S M S g
onderwMs. . van de(n) |*| S g jtj |j! ï a»8 WH S 5
£ * _ E £ 5 van de(n) onder- S <u 2 ► .5 g & aj n — c c 5 E £
« onderwijzer(es). n) o M .2 Q ^ > « n o «o2,'~-*'i>« 0
3 -g c c "", °j» wijzer(es). SP». ■§ ?! ë ~~" SlS"8 fc 8 -~ '3
«2<u 5 S 6 £ 3 u Om.S«Sj3 3
I | - g < » *



g _ HOOFDINSPECTIE.
STAAT H.
Belooningen wegens gegeven onderwijs:
SB-S g§ a gS* e£§
t»6ti s"3 «j-2 ë "f " 2 •S,= 3>
Inrichting van ^ Naam en voornamen S ► | ff | * ë I * „ H g J S«S g f 1?
onderwijs, waar de | van den persoon, -S e S "| d S»5 ï S | j „ ^>
tijdelijke waarneming g die het onderwijs S "J * |«S Sii'S g f ~ g
der lessen heeft ■ g heeft gegeven. | .S I J 1 ^ 5 * ° * |*-g t * S -S I S *?1 *"
plaatsgehad. | " |-3 2 * f S "§| | * f "3 f '*'| "«"ff Irff'
i illa lil 11 .s 111 & "§5 ! * 3.9 s^ê
5 l,<q<cqq5,



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
A
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT NAAR
DE BETREKKING VAN d^teur DER RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS(ESSEN) TE
Naam en voornamen.
Datum en jaar van geboorte.
Zult gij bij eventueele benoeming vrije woning genieten?
Zult gij vrij vuur en licht genieten ?
Welke andere dan de bovengenoemde voordeelen zult gij genieten ?
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
17 257
j



OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD.
(Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht).
N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst, op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
Begin en einde van den dienst
Diensttijd als Directeur eener in elke betrekking.
Hooeere Burgerschool. % van t/m
Diensttijd als Directeur van eene openbare of bijzondere
kweekschool voor onderwij- van t/m
zers(esseii).
Diensttijd als Directeur aan gelijknamige onderwijsinrichtingen in Ned. O.-en W.-Indië. van t/m
.. . den 19 (Handteekening)
258



N.B. De invulling tan dit formulier geeft geen recht op benoeming.
B
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT NAAR DE BETREKKING VAN ONDERWIJZER(ES) AAN DE RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS(ESSEN) TE
Naam en voornamen.
Datum en jaar van geboorte.
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen ?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
u i i i. • •_••,,„« Vakken. Uren. Vak of vakken, waann hij/zn les .
zal geven en aantal lesuren per i
week in ieder vak. (Laboratorium-uren en de lesuren aan afzonderlijke cursussen in handteekenen zijn afzonderlijk op te geven).
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD. (Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening
worden gebracht). N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst, op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
259



Diensttijd als leeraar aan (openbare of bijzondere) Gymnasia, Hoogere Burgerscholen, Lycea, Middelbare of Hoogere Handelsscholen, Zeevaartscholen, Middelbare scholen voor Nijverheidsonderwijs, Middelbare Landbouwscholen, Middelbare scholen voor meisjes, als onderwijzer aan (openbare of bijzondere) kweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen en als onderwijzer op jaarwedde aan Rijksnormaallessen:
Op elkaar volgende
betrekkingen (met aan- Begin en einde Duur van den
wijzing van de school en van den dienst in dienst in elke
van de plaats waar zij is elke betrekking. betrekking, gevestigd).
t/m ,yi j m. d.
Dienstijd aan lagere scholen, aan scholen voor lager nijverheids-, handels- en landbouwonderwijs en als onderwijzer op jaarwedde aan voorbereidende klassen van Rijksnormaallessen:
(Telt voor de helft, tot een maximum van zes jaren.)
t/m j m. d.
Diensttijd aan gelijknamige onderwijsinrichtingen in Ned. O.- en W.-Indië.
, den] -. 192 .
(Handteekening)
260



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
c
IN TE VULLEN DOOR SOLLICITANT NAAR DE BETREKKING VAN klass^MIDËRwIJZKR(Efe) AAN *) DE LEERSCHOOL, VERBONDEN AAN DE RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS(ESSEN) TE ...
Naam en voornamen. Datum en jaar van geboorte. Zijt gij gehuwd of gehuwd geweest?
Indien gehuwd geweest, zijt gij thans weduwe?
Bezit gij de akte van bekwaamheid, bedoeld in artikel 134 der Lager-onderwijswet 1920?
Bezit gij (een) academische(n) gra(a)d(en)? Zoo ja, welke(n)?
Bezit gij de hoofdakte? Zoo ja, in welk jaar hebt gij de hoofdakte behaald?
In welk jaar en op welken datum hebt gij de akte van bekwaamheid als onderwijzer(es) behaald?
Bezit gij eene of meer akten van bekwaamheid tot het geven van 'M.O. en zoo ja, welke?
*) Doorhalen de betrekking, waarnaar niet wordt gesolliciteerd.
261



Bezit gij bevoegdheid tot het geven van lager onderwijs in een of meer der vakken, vermeld in art. 2 der wet van 17 Augustus 1878 (Stbl. n°. 127) onder k, 1, m, n, p. r, rbis en u, en zoo ja, in welke vakken en op grond van welke akten van bekwaamheid ?
Bezit gij eene akte van bekwaamheid tot het geven van schooien huisonderwijs in een of meer der vakken, vermeld in artikel 2 der Lager-onderwijswet 1920, onder k, 1, m, n, p, r, s en t? Zoo ja, welke?
N.B. Deze vraag te beant- Hoeveel leerlingen felde jg jvirt. 19 leerlingen, woorden door het Rijks- de school op nevenver-
schooltoezicht, doch alleen melde data van het jaar, "> Jun' '9 > ■ wanneer het betreft de onmiddellijk voorafgaande jg gept. 19 vervulling van eene vaca- aan dat, waarin dit formu-
ture van hoofd der school, lier is ingevuld? 16 Dec. 19 . „
Bezit gij:
1. Het diploma A der Vereeniging tot bevordering van het onderwijs in handenarbeid in Nederland?
2. het diploma B dier Vereeniging ?
3. het diploma A der Vereeniging tot bevordering van het voorbereidend vakonderwijs en van het onderwijs in handenarbeid in de provinciën Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel?
4. Het diploma B dier Vereeniging?
5. het diploma van zangonderwijs der Maatschappij ter bevordering der Toonkunst?
Zult gij bij eventueele benoeming vrije woning genieten?
262



Zult gij vrij vuur en licht genieten ?
Welke andere dan de bovengenoemde voordeelen zult gij genieten ?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen ?
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD. (Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts éénmaal in rekening worden gebracht).
N.B. ' Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Diensten, bewezen volgens het laatste lid van art. 22 der wet van 13 Augustus 1857 (Stbl. nr. 103).
Begin en einde van den dienst in elke betrekking.
van
t/m
Diensten, bewezen volgens art. 33 der wet van 17 Augustus 1878 (Stbl. nr. 127).
van
t/m
Diensten, bewezen volgens art. 41 der Lager-onderwijswet 1920.
van
t/m
Diensten, zoowel aan openbare als aan bijzondere lagere scholen, als hoofd en als onderwijzer tot bijstand van het hoofd der school.
van
t/m
263



Diensten aan andere inrichtingen van onderwijs, met juiste vermelding van de namen en van de gemeenten, waar die inrichtingen zijn (waren) gevestigd, benevens opgaaf van den aard der betrekking.
t/m
Opgaaf van den tijd, na 1 Augustus 1914 ih verplichten krijgsdienst doorgebracht, voor zoover die tijd met bijtelling van verplichten diensttijd vóór 1 Augustus 1914, acht en een halve maand te boven gaat, en voor zoover in het bezit van eene akte van bekwaamheid als onderwijzer. (Niet op te geven, indien de onderwijzer tijdens den krijgsdienst aan eene lagere school als onderwijzer verbonden
' was en hem verlof uit zijne betrekking was verleend).
t/m
., den 19 .
(Handteekening)
264



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
D
IN TE VULLEN DOOR SOLLICITANT
NAAR DE BETREKKING VAN VAKONDERWIJZER(ES) AAN DE LEERSCHOOL, VERBONDEN AAN DE RIJKSKWEEKSCHOOL VOOR ONDERWIJZERS(ESSEN) TE
Naam en voornamen. Datum en jaar van geboorte.
Vak of vakken waarinonder- Vakken. Uren.
zij
wijs zal geven, en aantal lesuren per week in elk vak.
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD.
(Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht). N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd-
Begin en einde van den dienst Diensten, bewezen volgens het ,n e,ke betrekking
laatste lid van art. 22 der wet
van 13 Augustus 1857 (Stbl.
n°. 103). van t/m
265



Diensten, bewezen volgens art. 33
der wet van 17 Augustus 1878 van ..... t/m
(Stbl. n°. 127).
Diensten, bewezen volgens art. 41 der Lager-onderwijswet 1920. van , t 'm
Diensten, zoowel aan openbare als aan bijzondere lagere scholen, als hoofd en als onderwijzer tot van *lm bijstand van het hoofd der school.
Diensten aan andere inrichtingen van onderwijs, met juiste vermelding van de namen en van
de gemeenten, waar die inrich- van t/m tingen zijn (waren) gevestigd, benevens opgaaf van den aard der betrekking.
Opgaaf van den tijd, na 1 Augustus 1914 in verplichten krijgsdienst doorgebracht, voor zoover die tijd met bijtelling van verplichten diensttijd vóór 1 Augustus 1914, acht en een halve maand te boven gaat, en voor zoover
in het bezit van eene akte van van ... t/m r :.
bekwaamheid als onderwijzer. (Niet op te geven, Indien de onderwijzer tijdens den krijgsdienst aan eene lagere school als onderwijzer verbonden was en hem verlof uit zijne betrekking was verleend.
266
den
(Handteekening)
91



Afdeeling LOA. Nr. 7826.
's Gravenhage, 22 Juni 1921. Opleiding II.
Personeel.
Ten gevolge van de wijziging, bij Koninklijk besluit van 24 December 1920 (S t a a t s b 1 a d nr. 915), gebracht in de Regelen voor de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 21 Mei 1891 (Staatsblad nr. 97) is het toezicht op de Rijkskweek- en leerscholen te rekenen van 1 Januari 1921 rechtstreeks aan de hoofdinspecteurs opgedragen.
De voorstellen inzake ontslag, benoeming en toekenning van belooningen aan onderwijzend personeel, benevens die betreffende de verdere aangelegenheden dezer scholen worden dus door die hoofdambtenaren rechtstreeks met mijn Departement behandeld.
Het onmiddellijke toezicht op de Rijksnormaallessen in Uwe inspectie is, ten gevolge van de wijziging, bij Koninklijk besluit van 24 December 1920 (Stbl. nr. 914) gebracht in de Regelen voor de Rijksnormaallessen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 29 Juni 1890 (Stbl. nr. 90), aan U opgedragen, terwijl de behandeling van de zaken betreffende de Rijks lagere scholen, zooals tot nog toe gebruikelijk was, rechtstreeks door mijn 'Departement geschiedt met de inspecteurs van de inspectiën, binnen wier ambtsgebied die inrichtingen zijn gevestigd. Het hierna genoemde formulier I, dat uitsluitend betrekking heeft op het aan die scholen te benoemen personeel, wordt dus alleen gezonden aan de inspecteurs in de inspectiën Heerenveen, Zwolle en Assen.
Ter bevordering van eene spoedige behandeling van Uwe adviezen betreffende de benoeming van onderwijzend personeel, de verandering in het getal hunner wekelijksche lesuren, en het toekennen van belooningen aan tijdelijke leerkrachten is het wenschelijk, dat die voorstellen vergezeld zijn van staten, waarin alle opgaven voorkomen, welke benoodigd zijn voor de berekening van de bezoldiging of de belooning.
U gelieve derhalve te bevorderen, dat de volgende voorschriften worden in acht genomen.
De adviezen tot benoeming of tot wijziging van de bezoldiging van reeds in dienst zijnd personeel zijn steeds vergezeld van een ingevulden staat volgens bijgaand model Ia.
Bij voorstellen tot benoeming hetzij voor vast, hetzij voor een bepaald tijdvak, wordt, al naar gelang van den aard der te
267



Opleiding II, vervullen betrekking, behalve model Ia, een formulier E, F, G, Personeel. h of I bijgevoegd, ingevuld door den sollicitant, die door U als nr. 1 ter benoeming wordt voorgedragen.
De adviezen tot toekenning van eene belooning aan, met mijne machtiging, tijdelijk met het geven van onderwijs belast personeel, welke na afloop van ieder kwartaal behooren te worden ingezonden, zijn steeds vergezeld van een ingevulden staat volgens bijgaand model Ha.
Indien de gegevens tot volledige invulling van evengenoemd model niet bij Uw bureau bekend zijn, dan behoort de belanghebbende de opgaven te verstrekken, waarover bij zijne eventueele definitieve benoeming zou moeten worden geschikt. (Zie voor den maatstaf van de berekening van de belooning de circulaire van 28 April 1919, nr. 3171, Afd. LOA). Formulieren volgens de modellen E, F, G, H en I zouden daartoe, na het aanbrengen van enkele kleine veranderingen, kunnen dienen.
Mijne circulaire aan de districts-schoolopzieners van 13 Mei 1919, nr. 3615, Afd. LOA, is hiermede vervallen.
Een voor den eersten tijd vermoedelijk voldoend aantal exemplaren van de bedoelde modellen gaat hiernevens.
Indien na verloop van tijd wederom exemplaren benoodigd zijn, dan kunnen deze bij mijn Departement worden aangevraagd.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal,
DUPARC, 1°. S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
De in deze aanschrijving bedoelde formulieren zijn de volgende:
Van deze aanschrijving en de daarbij behoorende formulieren is bij kantbeschiltking een afdruk gezonden aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
268



INSPECTIE
STAAT Ia.
Benoemingen en veranderingen van jaarwedden en toelagen van pensioengerechtigd onderwijzend personeel
aan;
Bestaande toestand. Nieuwe toestand.
Inrichting S2 , <» j&2 8~ > " ~ o73 SP
g o^jé g i- « Naam en voornamen »« u|e g u J; „
V8n | Naam en voorletters ^« ü S e -o §g i*-0.* Si eg" fe^sS ■§
u f:5 c "Sé Sjtt 2 (voluit) -pj| «-H |r| ÏZe|S £
onderwijs. 5 van de(n) onderwljzer(es). §»" g "g «, g .. , . «" S«= ;K *ü -t-S'S 3
73 »£u > |p . tta g van de(n) onderwijzer(es). w ï s us? ^ ë 8 5 ' «
11 "3e e S u" ~ e!«55«Ï'£ n« «| E 2
3 S5£~,*'3o>5 '«Bg3c-^*;3o> i«t3.5. g
S < « .c H O. Q < « .a f- < O.



^ INSPECTIE
O
STAAT Na.
Belooningen wegens gegeven onderwijs aan:.
u i > a » 2P M « d c |l i u « i u
* >> 3 si si wil _ S§2 Js£s
, ... „ at a % . 5 Sü öd b ooi: ï oï Sf
Inrichting van 5 o g -o > £ « .o JS " S t F ^ ~ S 9a» £
Naam en voornamen ^ ; 5 5 ö> "5 ^ 'S'sS * SS ™N S
onderwijs, waar de v SmSJjb'0""^"»" > " t Joo*
s van den persoon, ^o.g'S ~ Jj 3 e ■* ""ld " % * "° n ° 0
tijdelijke waarneming S e « e m «> „ " m c" S « -3 u I a ff 'g u «
B die het onderwijs . 2 „ o S '& £ > a "T3B1j & B 0 3 i 5 S
der lessen heeft g b c ü ï » ™ « 1 " u ^ V ° m S«= -8 > ts m
y heeft gegeven. & 'i * u « " * •> £ .5 ff 3 ü "° t j ï | J
plaatslgehad. ■« !? S * £ * Ê i = 2 i "* s "3 ~ * tt 8 =■ S £ £ g Ë
8 |s§? il! g ö s S a § a si |«a» s||S
S i- -i 5 < to q n



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
E
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT
NAAR DE BETREKKING VAN ONDERWIJZER OP JAARWEDDE AAN DE RIJKSNORMAALLESSEN TE
Naam en voornamen. Datum en jaar van geboorte.
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen?
Solliciteert gij tevens naar de betrekking van directeur der Rijksnormaallessen, zoo ja, van welken rang zijn de normaallessen?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
Vak of vakken, waarin "jy'es zal Vakken. Uren.
geven en aantal lesuren per week —■
in ieder vak.
(Laboratorium-uren zijn afzonderlijk op te geven).
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD.
{Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht).
N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
271



Diensttijd als leeraar aan (openbare of bijzondere) Gymnasia, Hoogere Burgerscholen, Lycea, Middelbare of Hoogere Handelsscholen, Zeevaartscholen, Middelbare scholen voor Nijverheids-onderwijs, Middelbare Landbouwscholen, Middelbare scholen voor Meisjes, en als onderwijzer aan (openbare of bijzondere) kweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen en als onderwijzer op jaarwedde aan Rijksnormaallessen.
Op elkaar volgende
betrekkingen (met aan- Begjn £n einde va„ den Duurvande„ dienst wijzing van de school
, . dienst in elke betrekking, in e ke betrekking,
en van de plaats waar s 6
zij is gevestigd).
t/m j m d.
Diensttijd aan lagere scholen, aan scholen voor lager nijverheids-, handels- en landbouw-onderwijs en die als onderwijzer op jaarwedde aan voorbereidende klassen van Rijksnormaallessen.
(Telt voor de helft tot een maximum van zes jaren.)
t/m hi j. m d.
Diensttijd aan gelijknamige onderwijs-inrichtingen in Ned. O.- en W.-Indië.
, den 19
(Handteekening)
272



N.B. De Invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
F
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT NAAR
DE BETREKKING VAN ONDERWIJZER OP JAARWEDDE AAN DE VOORBEREIDENDE KLASSE, VERBONDEN AAN DE RIJKSNORMAALLESSEN TE 'li.
Naam en voornamen.
Datum en jaar van geboorte.
Zijt gij gehuwd of gehuwd geweest ?
Indien gehuwd geweest, zijt gij thans weduwe?
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele' benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen ?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
Bezit gij de akte van bekwaamheid, bedoeld in art. 134 der Lager-onderwijswet 1920?
Solliciteert gij tevens naar de betrekking van directeur der Rijksnormaallessen ; zoo ja, van welken rang zijn de normaallessen ?
18
273



Bezit gij de hoofdakte; zoo ja, in welk jaar hebt gij de hoofdakte behaald ?
In welk jaar en op welken datum hebt gij de akte van bekwaamheid als onderwijzer(es) behaald ?
Bezit gij een of meer akten van bekwaamheid tot het geven van M.O. en zoo ja, welke?
Bezit gij bevoegdheid tot het geven van lager onderwijs in een of meer der vakken, vermeld in art. 2 der wet van 17 Augustus 1878 (Staatsblad n°. 127) onder k, 1, m, n, p, r, rbis en u, en ■ zoo ja, in welke vakken en op grond van welke akten van bekwaamheid ?
Bezit gij eene akte van bekwaamheid tot het geven van schooien huisonderwijs in één of meer der vakken, vermeld in art. 2 der Lager-onderwijswet 1920, onder k, 1, m, n, p, r, s, en t; zoo ja, welke?
Welke vakken zullen door U worden onderwezen?
Hoeveel uren per week zult gij onderwijs hebben te geven?
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD. (Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht.) N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
274



Diensttijd als leeraar aan (openbare of bijzondere) Gymnasia, Hoogere Burgerscholen, Lycea, Middelbare of Hoogere Handelsscholen, Zeevaartscholen, Middelbare scholen voor Nijverheids-onderwijs, Middelbare Landbouwscholen, Middelbare scholen voor Meisjes, als onderwijzer aan (openbare of bijzondere) kweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, als onderwijzer op jaarwedde aan Rijksnormaallessen en als onderwijzer op jaarwedde aan voorbereidende klassen.
Op elkaar volgende be- Begjn e„ einde Duur yan den trekkingen (met aanwijzing yan den djenst ,n djenst |-
van de school en van de elk£ betrekking. elke betrekking, plaats waar zij is gevestigd).
, t/m j m d.
Diensttijd aan scholen voor lager nijverheids-, handels- en landbouwonderwijs en als onderwijzer op toelage aan Rijksnormaallessen en voorbereidende klassen van Rijksnormaallessen.
(Telt voor de helft tot een maximum van zes jaren.)
t/m j m d.
Diensttijd aan gelijknamige onderwijs-inrichtingen in Ned. O.- en W.-Indië.
Diensten bewezen volgens het Begin en einde van den dienst laatste lid van art. 22 der wet in e,ke betrekking.
van 13 Augustus 1857 (Stbl. „.„
Van v/m .i
n°. 103).
Diensten bewezen volgens art. 33
der wet van 17 Augustus 1878 van t/m
(Staatsblad n°. 127).
275



Diensten bewezen volgens art. 41 ^ der Lager-onderwijswet 1920.
Diensten, zoowel aan openbare als aan bijzondere lagere scholen,
als hoofd en als onderwijzer van t/m .:.
tot bijstand van het hoofd der school.
Diensten aan andere inrichtingen van onderwijs, met juiste vermelding van de namen en van
de gemeenten, waar die inrich- van t/m
tingen zijn (waren) gevestigd, benevens opgaaf van den aard der betrekking.
Opgaaf van den tijd, na 1 Augs. 1914 in verplichten krijgsdienst doorgebracht, voor zoover die tijd met bijtelling van verplichten diensttijd vóór 1 Augustus 1914, acht en een halve maand te boven gaat, en voor zoover in
het bezit van eene akte van Van t/m
bekwaamheid als onderwijzer. (Niet op te geven, indien de onderwijzer tijdens den krijgsdienst aan eene lagere school als onderwijzer verbonden was en hem verlof uit zijne betrekking was verleend.)
, den 19.
(Handteekening)
276



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
G
IN TE VULLEN DOOR
SOLLICITANT NAAR DE BETREKKING VAN ONDERWIJZER OP TOELAGE.AAN DE RIJKSNORMAALLESSEN, TE
Naam en voornamen. Datum en jaar van geboorte.
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen ?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden? .
Solliciteert gij tevens naar de betrekking van directeur der Rijksnormaallessen, zoo ja, van welken rang zijn de normaallessen?
Vak of vakken, waarin hij/zij les Vakken. Uren.
zal geven op aantal lesuren
per week in ieder vak. (Laboratorium-uren zijn afzonderlijk op te geven).
277



OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD.
(Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht).
N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
Diensttijd als onderwijzer aan Begin en einde van den dienst Rijksnormaallessen, benevens in elke betrekking,
diensttijd als onderwijzer op
jaarwedde van voorbereidende van f/m klassen.
Diensttijd als leeraar aan (openbare of bijzondere) Gymnasia, Hoogere Burgerscholen, Lycea, Middelbare of Hoogere Handelsscholen, Zeevaartscholen, Middelbare scholen voor Nijverheidsonderwijs, Middelbare Landbouwscholen, Middelbare scholen voor Meisjes, en als onderwijzer aan (openbare of bijzondere) 'kweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen.
Op elkaar volgende betrekkingen (met aanwijzing van de school en van de plaats waar zij is gevestigd.
Duur van den dienst in elke betrekking.
278



Diensttijd aan lagere scholen, aan scholen voor lager nijverheids-, handels- en landbouwonderwijs en als onderwijzer op toelage aan voorbereidende klassen.
(Telt voor de helft tot een maximum van zes jaren.)
Diensttijd aan gelijknamige onwijsinrichtingen in Ned. 0.en W.-Indië.
den
19
(Handteekening)
279



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
H
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT
NAAR DE BETREKKING VAN ONDERWIJZER OP TOELAGE AAN DE VOORBEREIDENDE KLASSE, VERBONDEN AAN DE RIJKSNORMAALLESSEN TE ,
Naam en voornamen. Datum en jaar van geboorte.
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
Solliciteert gij tevens naar de betrekking van directeur der Rijksnormaallessen, zoo ja, van welken rang zijn de normaallessen?
Vak of vakken, waarin les zal Vakken. Uren.
geven en aantal lesuren per week in.ieder vak.
(Laboratorium-uren zijn afzonderlijk op te geven).
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD. (Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht). N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Zijt gij gepromoveerd aan eene Nederlandsche Universiteit of Hoogeschool ?
280



Dienstijd als onderwijzer aan Rijks- Begin en einde van den dienst normaallessen, benevens dienst- in elke betrekking,
tijd als onderwijzer op jaarwedde
aan voorbereidende klassen. van ••- ''m
Diensttijd als onderwijzer op toe- ,
' , van ja t/m ~
lage aan voorbereidende klassen.
Diensttijd als leeraar aan (openbare of bijzondere) Gymnasia, Hoogere Burgerscholen, Lycea, Middelbare of Hoogere Handelsscholen, Zeevaartscholen, Middelbare scholen voor Nijverheidsonderwijs, Middelbare Landbouwscholen, Middelbare scholen voor Meisjes, en als onderwijzer aan (openbare of bijzondere) kweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen.
Op elkaar volgende
betrekkingen (met aan- Begin en einde Duuf ^ dgn dienst
,„:;,:„„ „.„ hp «rhnni van den dienst in elke . „ . , ,.. wijzing van ae scnooi ,p gjjjg betrekking.
en van de plaats waar betrekking.
zij is gevestigd).
t/m j m. d.
Diensttijd aan lagere scholen en aan scholen voor jager nijverheids-, handels- en landbouwonderwijs.) * Telt voor de helft tot een maximum van zes jaren.)
t/m j., m. d.
Diensttijd aan gelijknamige onderwijsinrichtingen in Ned. O.- en W.-Indië.
, den 192 .
(Handteekening) §
281



N.B. De invulling van dit formulier geeft geen recht op benoeming.
I
IN TE VULLEN DOOR , SOLLICITANT
NAAR DE BETREKKING VAN n^nPp«m™Prec» *)
KLASSE-ONDERWIJZER(ES) AAN '
EENE. RIJKS LAGERE SCHOOL IN DE KOLONIËN DER MAATSCHAPPIJ VAN WELDADIGHEID.
Rijks lagere school te
Naam en voornamen.
Datum en jaar van geboorte.
Zijt gij gehuwd of gehuwd geweest ?
Indien gehuwd geweest, zijt gij thans weduwe ?
Bezit gij de akte van bekwaamheid, bedoeld in art. 134 der Lager-onderwijswet 1920?
Bezit gij (een) academische(n) gra(a)d(en)? Zoo Ja, welke(n)?
Bezit gij de hoofdakte? Zoo ja, in welk jaar hebt gij de hoofdakte behaald?
In welk jaar en op welken datum hebt gij de akte van bekwaamheid als onderwijzer(es) be-
• haald?
Bezit gij eene of meer akten van bekwaamheid tot het geven van M. O. en zoo ja, welke?
*) Doorhalen de betrekking, waarnaar niet wordt gesolliciteerd. 282



Bezit gij bevoegdheid tot het geven van lager onderwijs in een of meer der vakken, vermeld in art. 2 der wet van 17 Augustus 1878 (Stbl. nr. 127) onder k, 1, m, n, p, r, rbis en u, en zoo ja, in welke vakken en op grond van welke akten van bekwaamheid?
Bezit gij:
1. het diploma A der Vereeniging tot bevordering van het onderwijs in handenarbeid in Nederland?
2. het diploma B dier Vereeniging?
3. hetdiplomaAderVereenigingtot bevordering van het voorbereidend vakonderwijs en van het onderwijs in handenarbeid in de provinciën Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel?
4. het diploma B dier Vereeniging?
5. het diploma van zangonderwijs der Maatschappij tot bevordering der Toonkunst?
Bezit gij een akte van bekwaamheid tot het geven van schooien huisonderwijs in één of meer der vakken, vermeld in art. 2 der Lager-onderwijswet 1920, onder k, 1, m, n, p, r, s en t? Zoo ja, welke?
N.B. Deze vraag te beantwoorden door het Rijksschooltoezlcht, doch alleen wanneer het betreft de vervulling van eene vacature van hoofd der school.
Hoeveel leerlingen telde de school op nevenvermelde data van bet jaar, onmiddellijk voorafgaande aan dat, waarin dit formulier is ingevuld?
16 Maart 19
16 Juni 19 16 Sept. 19
16 Dec. 19
, leerlingen.
283



Zult gij bij eventueele benoeming vrije woning genieten?
Zult gij vrij vuur en licht genieten ?
Welke andere dan de bovengenoemde voordeden zult gij genieten?
Op welken datum zult gij in functie kunnen treden?
Welke andere betrekkingen zoudt gij bij eventueele benoeming wenschen te blijven bekleeden en welke bezoldigingen geniet gij per jaar in elk dier betrekkingen?
OPGAVEN BETREFFENDE DEN DIENSTTIJD. (Diensttijden, die samenvallen, mogen slechts eenmaal in rekening worden gebracht). N.B. Behalve den datum van begin en einde van den dienst op te geven den naam van de school en de plaats waar zij is gevestigd.
Diensten, bewezen volgens het Begin en einde van den dienst laatste lid van art. 22 der wet in elke betrekking,
van 13 Augustus 1857 (Stbl.
nr. 103). van t/m ....
Diensten, bewezen volgens art. 33 der wet van 17 Augustus 1878 van t/m (Stbl. nr. 127).
Diensten, bewezen volgens art. 41 der Lager-onderwijswet 1920. van t'm
Diensten, zoowel aan openbare als aan bijzondere lagere scholen,
als hoofd en als onderwijzer tot van'm bijstand van het hoofd der school.
284



Diensten aan andere inrichtingen van onderwijs, met juiste vermelding van de namen en van de gemeenten, waar die inrichtingen zijn (waren) gevestigd, benevens opgaaf van den aard der betrekking.
Opgaaf van den tijd, na 1 Augustus 1914 in verplichten krijgsdienst doorgebracht, voor zoover die tijd met bijtelling van verplichten diensttijd vóór 1 Augustus 1914, acht en een halve maand te boven gaat, en voor zoover in het bezit van eene akte van bekwaamheid als onderwijzer. (Niet op te geven, indien de onderwijzer tijdens den krijgsdienst aan eene lagere school als onderwijzer verbonden was en hem verlof uit zijne betrekking was verleend.)
, den
(Handteekening)



Opleiding i, ii. Afdeeling LOA. Kweekelingen. Nr. 7611.
's Gravenhage, 2 Juli 1921.
Naar aanleiding van eene dienaangaande door een der inspecteurs van het lager onderwijs tot mij gerichte vraag heb ik de eer U hierbij mede te deelen, dat mijne circulaire van 1 Juni 1921, n°. 6859', Afd. LOA, verband houdt met de subsidieberekening voor gemeentelijke en bijzondere normaallessen, zoodat geen aanleiding bestond daarin tevens melding te maken van aangelegenheden betreffende de Rijkskweekscholen en de Rijksnormaallessen.
De vrijheid om het najaarsexamen af te leggen is ingevolge de wet uitsluitend gebonden aan het volbracht hebben van den achttienjarigen leeftijd op den dag van het schriftelijk examen. Zij bestaat derhalve ook voor kweekelingen van Rijkskweekscholen en van Rijksnormaallessen.
Het kan, mede op dien grond, niet verhinderd worden, dat aan het najaarsexamen ook wordt deelgenomen door kweekelingen van laatstbedoelde opleidingsinrichtingen, die het vierde studiejaar niet volledig hebben gevolgd.
Wanneer in verband met de aanstaande najaarsexamens door het onderwijzend personeel van Rijksnormaallessen (de directeuren der Rijkskweekscholen zijn bereids ingelicht) extra lesuren mochten worden gegeven, ben ik bereid ook aan hen eene extra belooning toe te kennen volgens den gebruikelijken maatstaf, voor zoover de grens wordt overschreden, waarbinnen volgens het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1920 (Staatsblad n°. 37) een hooger salaris mogelijk is.
Na afloop der najaarsexamens zie ik Uw eventueel voorstel daaromtrent tegemoet.
U gelieve den directeuren der Rijksnormaallessen in Uw ambtsgebied hiervan namens mij mededeeling te doen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
286



Afdeeling LOA. Nr. 7611».
's Gravenhage, 8 Augustus 1921. Opleiding I, II.
Kweekelingen.
Teneinde misverstand te voorkomen aangaande de beteekenis van de derde alinea van mijne circulaire van 2 Juli j.1., nr. 7611, Afd. LOA, betreffende de eventueele deelneming aan het najaarsexamen voor kweekelingen van Rijksopleidingsinrichtingen die het vierde studiejaar niet volledig hebben gevolgd, heb ik de eer Uwe aandacht er op te vestigen, dat ik het niet wenschelijk acht dat bedoelde kweekelingen zich voor dat examen aanmelden, tenzij daartoe verlof is bekomen van directeur en onderwijzers der inrichting, waaraan zij worden opgeleid.
Het gedeelte van de circulaire van den toenmaligen Minister van Binnenlandsche Zaken van 10 April 1900, La. A\ Nr. 2106', Afd. O, dat daarop betrekking heeft, is nog steeds van kracht.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. C. Brons, 1. S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
Van deze aanschrijving is bij kantbeschikking een afdruk gezonden aan de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs.
287



Opleiding I, II. Afdeeling LOA. 'sGravenhage, 13 Augustus 1921.
Personeel. Nr. 9687. Y/
ï X
In aansluiting aan mijne circulaire aan de districts-schoolopzieners van 18 Februari 1919, n°. 78" Afd. A S. heb ik de eer U medé te deelen, dat:
Bij besluit van den Ministerraad van 31 Januari 1919 werd bepaald, dat aan vrouwelijke ambtenaren, die wegens huwelijk den Rijksdienst verlieten, eene giatificatie zou worden verleend ten bedrage van 5 % van het door haar genoten salaris, waarbij met het volgende rekening was te houden:
1°. De gratificatie wordt verleend aan vrouwelijke ambtenaren, die wegens haar huwelijk ontslag vragen ingaande voor, op, of uiterlijk 14 dagen na het sluiten van het huwelijk. Derhalve komen vrouwelijke ambtenaren, die na haar huwelijk langer dan 14 dagen in dienst blijven, niet in aanmerking.
2°. Vrouwelijke ambtenaren, aan wie pensioen wordt verleend, ontvangen geene gratificatie.
3°. Vrouwelijke ambtenaren met een diensttijd van 10 jaren of langer zijn na aangevraagd ontslag geenszins van de toekenning uitgesloten.
4°. Bij de berekening van de gratificatie moet ook het salaris, hetwelk in tijdèlijken, voor pensioen ingekochten, dienst is genoten, worden medegeteld.
5°. Het besluit van den Ministerraad werkt niet terug.
6°. De gratificatie zal nimmer minder bedragen dan het voor eigen pensioen gestorte bedrag.
Nu met 1 Januari 1920 de pensioensbijdragen worden vergoed heeft de Ministerraad nadien besloten de bestaande regeling voorloopig te blijven handhaven, totdat de wet regelende de rechtspositie der Rijksambtenaren zal zijn aangenomen, met dien verstande echter, dat voor de uitkeering alleen in aanmerking komt het bedrag, hetwelk werkelijk voor pensioen tot 1 Januari 1920 verschuldigd is en is gestort, en waarvoor dus geen vergoeding in den vorm eener toelage werd genoten.
U gelieve hiervan namens mij mededeeling te doen aan het vrouwelijk personeel bij de
(voor de hoofdinspecteurs:)
Rijkskweek- en leerscholen in Uw ambtsgebied en wel door tusschenkomst van de directeuren dier kweekscholen.
288



;i (voor de inspecteurs:) Opleiding I, II.
Rijksnormaallessen en de Rijks lagere scholen in de koloniën Personeel, van de Maatschappij van* Weldadigheid voor zoover die in Uw ambtsgebied zijn gelegen en wel door tusschenkomst van de directeuren of hoofden dier scholen.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. C. Brons, 1. S.-G.
Aan
de hoofdinspecteurs en de inspecteurs van het lager onderwijs.
19
289



Opleiding I, II.- Afdeeling A S. Geldelijk beheer. Nr. 488.
's Gravenhage, 27 Augustus 1921.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat opgericht is een RijksInkoopbureau in het belang van eene doelmatige en goedkoope voorziening in de behoeften der Departementen en de daaronder ressorteerende instellingen. Dit bureau is gevestigd te 's Gravenhage, Laan van Meerdervoort 104 (Telefoon Haag nr. 6859).
De Directeur van het Bureau schrijft mij o. a., dat door meer gecentraliseerden aankoop de meest gunstige inkoopcondities voor den Staat kunnen worden verkregen en zoodoende medegewerkt wordt om de zoo gewenschte bezuiniging op de Staatsuitgaven te bereiken.
Het Rijksinkoopbureau stelt zich voor om zijne werkzaamheid aan te vangen met de concentratie en de normalisatie der ondervermelde artikelen, welke zijn ingedeeld in de navolgende groepen:
Groep I. Imprimés en andere drukwerken, enveloppen, papier bestemd voor de vervaardiging van drukwerken, pakpapieren, stroo- en leerbord, kartonsoorten, papiersoorten gebezigd bij de vervaardiging van bindwerk, vloeipapier, carbonpapier, enz.
Groep II. Huishoudelijke artikelen als borstelwerk, matten, dweilen, sponsen, zeemlappen, emmers, stof- en werkdoeken, handdoeken, lucifers, zeep, enz.
Groep III. Bureaubehoeften als: kalenders, schrijfmappen, dossieromslagen, papiermanden, pennen, inkt, dextrine, gom, lak, bindgaren, gom-elastiek, potlooden, papierbinders, inktpotten, vloeiblokken, portefeuilles, cartonnen doozen voor berging van stukken en bescheiden, caoutchouc-stempels, blocnotes, memorandums, schrijfmachines, schrijfmachinelinten, enz., enz.
Groep IV. Meubilaire goederen als: bureaux, kasten, schrijftafels, stoelen, banken, karpetten, kleeden, looperstoffen, enz.
290



Groep V. Brandstoffen als: steenkolen, turf, anthraciet, giet- Opleiding I, II. cokes, smeedkolen, brandhout, petroleum, enz. Geldelijk beheer.
Groep VI. Kleeding- en liggingsstukken en andere geconfectionneerde artikelen, geweven stoffen (katoen, wollen, hennep, jute, linnen, enz.), garens voor de vervaardiging van geweven stoffen, van gebreide en tricotgeweven artikelen en voor het repareeren (stoppen) van gebreide goederen, naaigarens (handen machine-).
Groep VII. Touwsoorten (met uitzondering van de bindgarens, bedoeld onder groep III) en de van touw vervaardigde artikelen.
In verband hiermede heb ik de eer U te verzoeken, vóór 15 September a. s. aan het Rijks-Inkoopbureau èene gespecificeerde opgave te willen doen verstrekken van de ten behoeve van Uwe instelling regelmatig benoodigde artikelen, welke in deze groepen zijn in te deelen, met aanduiding van de daarvan, naar raming, gemiddeld jaarlijks aan te koopen hoeveelheden en met vermelding der eventueel voor bepaalde artikelen nadrukkelijk aan te houden eischen.
Het zal door het Inkoopbureau op prijs gesteld worden, indien de laatstelijk voor de opgegeven artikelen betaalde prijzen in de gevraagde opgave konden worden vermeld en indien bij de inzending dier opgave voor elke groep een afzonderlijke staat mocht worden ontvangen; de werkzaamheid op het Rijks-Inkoopbureau zou hierdoor belangrijk worden vergemakkelijkt.
Voor zoover er onder de vorenbedoelde artikelen zijn, welke niet regelmatig jaarlijks benoodigd zijn, doch waarvan telkenmale incidenteel aanschaffing wenschelijk blijkt, zooals bijv. met meubilair, looperstoffen, karpetten, enz. het geval zal zijn, moge eene opgave van de hoeveelheid, daarvan in de laatste 2 jaren aangekocht, worden ontvangen.
Ten slotte noodig ik U uit om steeds zoo spoedig mogelijk en voor het vervolg regelmatig aan het Rijks- Inkoopbureau opgave te verstrekken van de in de naaste toekomst benoodigde artikelen, opdat bereids ook voor deze kan worden nagegaan, of en in hoeverre dit Bureau in staat zou kunnen zijn om bemiddeling bij den aankoop daarvan te verleenen.
Ik houd mij overtuigd, dat U doordrongen zult zijn van het belangrijke voordeel, dat door den Staat door een en ander kan
29L



Opleiding l, ii. worden verkregen en doe bijgevolg een ernstig beroep op Uwe Geldelijk beheer-, medewerking in deze.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, J. C. Brons, 1. S.-G.
Aan (o.a.)
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de inspecteurs van het lager onderwijs, de directeuren (directrice) der Rijkskweekscholen voor onderwijzers (essen), de directeuren der Rijksnormaallessen, de hoofden der Rijks lagere scholen, in de koloniën der Maatschappij van Weldadigheid.
292



Afdeeling LOA Nr. 10051".
's Gravenhage, 3 September 1921. Opleiding V.
Voorwaarden Rijksbijdrage.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat ik door middel van eene aankondiging in de Nederlandsche Sta atscourant ter algemeene kennis breng, dat:
a. tusschen de tweede en derde alinea van het bepaalde onder punt 9 der „Voorwaarden, waaronder Rijkssubsidie zal kunnen worden verleend ten behoeve van cursussen tot opleiding van hoofdonderwijzers of hoofdonderwijzeressen eene nieuwe alinea zal worden gevoegd, te weten:
„Voor hem, die binnen twee jaren het examen voor hoofdonderwijzer opnieuw wenscht af te leggen, wordt het aantal verplicht bij te wonen lessen bepaald op 3U van het aantal uren der lessen, waarin hij bij het laatste vroeger afgelegde examen minder dan het cijfer 6 heeft verkregen";
b. in verband met de bij zijne beschikking dd. 12 Mei 1921, n°. 2740, afd. C (Stbl. n°. 724 van 1921), vastgestelde wijziging van het Reisbesluit het bepaalde onder paragraaf 2 van het „Tarief", vervat in de bovenbedoelde „Voorwaarden", zal worden gelezen als volgt: „De vergoeding wegens verplaatsing per eigen rijwiel bedraagt 3 cents per afgelegden kilometer; per eigen motorrijwiel 7 cents per afgelegden kilometer."
Ik verzoek U het bovenstaande aan de belanghebbenden te willen mededeelen, met bijvoeging, dat de gewijzigde voorwaarden in werking treden met het begin van den cursus 1921—1922.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, j. C. Brons, 1°. S.-G.
Aan
de inspecteurs van het lager onderwijs.
Afdruk dezer circulaire is bij apostille van gelijke dagteekening gezonden aan de hoofdinspecteurs.
293



Opleiding L Leerschool.
Afdeeling LOA, Nr. 10461.
's Gravenhage, 7 September 1921.
Ik heb de eer U hiernevens te doen toekomen een afdruk van de beschikking van 30 Augustus 1921, regelende de schoolgeldheffing aan de leerscholen, verbonden aan de Rijkskweekscholen voor onderwijzers en onderwijzeressen, welke met 1 September j.1. in werking is getreden.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, C. Feith.
Aan
de hoofdinspecteurs van het lager onderwijs, de directeuren(directrice) der Rijkskweek scholen voor onderwijzers(essen), en de hoofden der leerscholen, verbonden aan die kweekscholen.
De in deze aanschrijving bedoelde beschikking luidt als volgt:
294



BESCHIKKING, REGELENDE DE SCHOOLGELDHEFFING AAN DE LEERSCHOLEN, VERBONDEN AAN RIJKSKWEEK* SCHOLEN VOOR ONDERWIJZERS EN ONDERWIJZERESSEN.
Artikel t.
Behoudens het bepaalde bij artikel 3, wordt het schoolgeld geheven overeenkomstig onderstaande regeling, waarbij als belastbare som wordt aangemerkt die, waarover op 1 Augustus voor den aanvang van. het schooljaar, laatstelijk de aanslag in de Rijksinkomstenbelasting is geschied of het door den inspecteur der directe belastingen geschatte bedrag indien nog geen aanslag is opgelegd.
Het schoolgeld bedraagt per leerling en per schooljaar, indien de ouders of verzorgers zijn aangeslagen naar een belastbare som
van f 800 tot beneden f 1000 f 10
„ 1000 „ „ 1500 .... ^ 15
„ 1500 „ „ 2000 20
„ 2000 „ „ 2500 25
2500 „ „ 3000 30
, 3000 „ . 3500 35
„ 3500 „ „ 4000 40
4000 „ „ 4500 ..... 45
„ 4500 „ „ 5000 50
„ 5000 en daarboven 55
met vermindering voor den tweeden leerling met 25°/0, voor den derden leerling met 50%, en voor den vierden en volgenden met 75%.
Voor de leerlingen eener klasse, waarin Fransch wordt onderwezen, worden de bovenbedoelde schoolgelden met 50 % verhoogd.
Van de betaling van schoolgeld worden vrijgesteld zij, die niet in de Rijksinkomstenbelasting zijn aangeslagen.
Artikel 2. '
Met afwijking van het bepaalde bij het vorig artikel, is door hen die buiten het Rijk wonen f 55 per leerling verschuldigd, tenzij is aan te nemen, dat de heffing naar een lager bedrag zou zijn geschied, indien de belanghebbende binnen het Rijk woonde.
Artikel 3.
Het schoolgeld aan de meisjesklassen der leerschool, verbonden
295



aan de Rijkskweekschool voor onderwijzers te Maastricht, bedraagt f 30 per leerling en per jaar.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, heeft de bevoegdheid geheel of gedeeltelijk vrijstelling van de betaling van het bij dit artikel vastgestelde schoolgeld te verleenen.
Artikel 4.
Het schoolgeld is verschuldigd op den eersten October over het met den eersten September te voren aangevangen kwartaal; en op den eersten der maanden December, Maart en Juni over de kwartalen, welke met die maanden aanvangen.
Indien de leerling eerst na de voormelde tijdstippen wordt ingeschreven, is het schoolgeld over het dan loopende kwartaal verschuldigd op den eerstvolgenden vervaldag, gelijktijdig met dat, hetwelk naar de bepalingen van dit artikel, over het dan aanvangende kwartaal is te voldoen.
Bij 'de berekening van het schoolgeld worden gedeelten van kwartalen voor geheele gerekend. De schoolgelden moeten worden voldaan voor het einde der maand, waarin zij verschuldig worden.
Onverminderd de vervolging, die, zoo noodig bij dwangschrift, tegen debiteuren van achterstallig schoolgeld kan worden ingesteld, worden de leerlingen voor wie het verschuldigde één maand na den dag, waarop het verschuldigd is, blijkens opgave van den ontvanger der registratie en domeinen niet is voldaan, niet weder op de school toegelaten dan na overlegging eener quitantie voor het achterstallige schoolgeld.
Artikel 5.
De schoolgelden worden vastgesteld door den inspecteur der directe belastingen, en geind door den ontvanger der registratie en domeinen, onder wien de gemeente behoort, waar de ouders of verzorgers der leerlingen woonachtig zijn of, indien deze buiten het Rijk wonen, waar de leerschool is gevestigd.
Artikel 6.
Zoo spoedig mogelijk* voor den aanvang van het schooljaar zenden de hoofden van de Rijksleerscholen aan den betrokken inspecteur der directe belastingen eene opgave van de namen en adressen der ouders of verzorgers van de leerlingen, die in den aanstaanden cursus het onderwijs zullen volgen, onder vermelding achter ieders naam van de namen dier leerlingen. 296



Omtrent de leerlingen, daarna toegelaten, geschiedt gelijke opgave onmiddellijk na de toelating.
Van de leerlingen, wier ouders of verzorgers buiten het Rijk wonen, wordt bovendien mededeeling gedaan van het adres, waar de kennisgeving van het verschuldigde bedrag der heffing moet worden bezorgd.
Indien eene leerling van eene Rijksleerschool in den loop van een cursus overlijdt of de school verlaat zonder over te gaan naar eene andere Rijksleerschool, doet het hoofd dezer inrichting hiervan ten spoedigste mededeeling aan den inspecteur der directe belastingen, onder opgave van den dag van het overlijden of het verlaten der school en van den naam en het adres van de ouders of verzorgers.
Artikel 7.
De oudérs of verzorgers, die bezwaar hebben tegen de berekening van het te hunnen name gestelde bedrag, kunnen binnen eene maand na de dagteekening der kennisgeving zich wenden tot den directeur der directe belastingen, tegen wiens beslissing geen beroep openstaat. Deze termijn wordt verlengd tot 6 maanden voor de ouders of verzorgers, die buiten het Rijk wonen.
De verplichting tot betaling wordt hierdoor niet geschorst. ^
Artikel 8.
De directeur der directe belastingen, invoerrechten en accijnzen kan:
a. binnen één jaar na afloop van het schooljaar een onjuist vastgesteld bedrag ambtshalve verlagen;
b. in gevallen van bijzondere hardheid geheele of gedeeltelijke ontheffing verleenen.
Artikel 9.
Deze verordening treedt in werking met 1 September 1921. Met ingang van dien datum vervalt de beschikking van 12 Juni 1920.
's Gravenhage, 30 Augustus 1921.
De Minister van Financiën, De Minister van Onderwijs,
de Geer. Kunsten en Wetenschappen,
j. Th. de Visser.
297



INHOUD.
i. Rijkskweekscholen.
Circulaire van:
4 Juli 1881, afd. O,
18 October 1881, „ O, 9 Februari 1882, „ O,
1 Maart 1882, „ O,
19 Januari 1883, „ O, 7 Mei 1884, „ O,
14 Maart 1885, „ O,
7 Januari 1886, „ O,
17 November 1886, „ O, 14 Februari 1887, „ O, 16 November 1887, „ O, 29 Juli 1890, „ O,
5 Maart 1896, „ O,
2 December 1897, „ A Z C, 21 Maart 1898, „ O,
10 Mei 1898, „ O, 2 Maart 1899, „ O,
24 Juli 1900, „ O,
24 November 1906, „ O,
16 Maart 1908, , LO,
24 Juli 1908, „ A Z C,
8 Maart 1911, L O,
8 Juni 1912, „ A Z C,
9 October 1913, „ O,
11 December 1915, „ A S C, 29 Juni 1916, „ A S C, 16 October 1916, „ A S C,
9 November 1916, , „ O,
9 Februari 1917, „ A S C,
9 Juni 1917, „ A S C,
9 Juni 1917, „ A S C,
12 November 1918, „ LOA, 26 November 1918, „ A S C, 16 December 1918, „ A S C, 12 Februari 1919, „ AS,
18 Februari 1919, „ C,
28 April 1919, „ LOA,
12 November 1919, „ LOA,
14 Mei 1920, „ Kab,
26 Mei 1920, „ C,
Bladz.
nr. 2369 . J6
nr. 3919 . .10
nr. 4938i 12
nr. 645 . . . , .14
nr. 153 17
nr. 1520 18
nr. 738' 19
nr. 4041 . _ . . . .24
nr. 3447 25
nr. 230i 31
nr. 3656 . . .32
nr. 2945 . 40
nr. 1299" .... 46
nr. 8868 51
nr. 397 52
nr. 2658 . . 53
nr. 588i' 56
nr. 4372 59
nr. 15923 . .' . .65
nr. 1424 68
laA(nr. 6531) .... 70
nr. 1625' 81
nr. 3585» 89
nr. 14932 . . . . 90
nr. 15482 96
nr. 5406 99
nr. 7423' 101
nr. 130301 . .. . . . 103
nr. 2100 104
nr. 5852 109
nr. 6212' 110
nr. 17319'' .** , > ... 138
nr. 13653 139
nr. 14367 141
nr. 78" 143
nr. 447' 145
nr. 3171 154
nr. 9656 157
nr. 6» . . , . . 164
nr. 2049 165



Circulaire van:
3 Juli 1920,
9 Augustus 1920,
8 October 1920,
8 November 1920,
13 Januari 1921,
21 Januari 1921,
2 Maart 1921, 18 April 1921, 23 April 1921,
3 Mei 1921,
12 Mei 1921,
22 Juni 1921, 22 Juni 1921, 22 Juni 1921,
2 Juli 1921,
8 Augustus 1921,
13 Augustus 1921, 27 Augustus 1921,
7 September 1921,
LOA, nr. 6790
LOA, nr. 7388
LOA, nr. 7388" LOA, nr. 10851
C, nr. 299
C, nr. 467
LOA, nr. 2781
A S, nr. 224
LOA, nr. 5219
LOA, nr. 5537
C, nr. 2740
LOA, nr. 5554
LOA, nr. 6403»
LOA, nr. 7824
LOA, nr. 7611
LOA, nr. 7611"
LOA, nr. 9687
A S, nr. 488
LOA, nr. 10461
11. RlJKSNORMAALLËSSEN.
Circulaire van:
13 Mei 1881, afd. O, nr. 1669
29 Augustus 1881, „ A Z C, nr. 4001 .
24 October 1881, „ O, nr. 3988
1 Augustus 1882, „ O, nr. 2797
3 Januari 1887, „ O, nr. 1803"'en iv
10 Februari 1887, „ O, nr. 281™er,™
3 October 1893, „ O, nr. 2115 .
15 Februari 1897, „ O, 1* A" (1038") 18 Februari 1897, „ O, la A (1088) .
16 Mei 1898, „ O, nr. 2282' . 10 April . 1900, , O, 1* A' (2106')
14 September 1904, „. O, nr. 7255 .
12 November 1904, „ O, nr. 8764'e"''
24 Juli 1908, „ A Z C, la A (6531) . 26 Maart 1909, „ L O, nr. 2133
25 Mei 1909, „ L O, nr. 4008
13 December 1909, „ L O, nr. 10099
9 Maart 1910, „ L O, nr. 2139 .
21 Maart 1911, „ L O, nr. 2201
7 Februari 1912, „ LO, nr. 871 .
Bladz.
. 172
. 173
. 175
. 178
. 179
. 194
. 211
. 237
. 238
. 243
. 244
. 251
. 252
. 253
. 286
. 287
. 288
. 290
. 294
Bladz.
3 8 11 15 27 29 . 45 . 49 . 50 55 . 58 . 60 . 61 . 70 72 . 74 . 76 79 . 83 88
299



Circulaire van: : Bladz.
8 Juni 1912, afd. A Z C, nr. 3585" . . . £ . 89
9 October 1913, „ O, nr. 14932 90
16 October 1916, „ A S C, nr. 7423" 101
9 Juni 1917, „ A S C, nr. 6212' no
25 Juli 1917, „ A S C, nr. 7989 131
15 Januari 1918, „ O, nr. 19880" 132
12 November 1918, „LOA, nr. 17319" 138
12 Februari 1919, „ A S, nr. 78" . . . . .143
28 April 1919, „ LOA, nr. 3171 154
9 Mei 1919, „ LOA, nr. 3137 155
3 Juni 1919, „ LOA, nr. 3137" 156
12 November 1919, „ LOA, nr. 9656 157
7 Februari 1920, „ LOA, nr. 1125 161
14 Mei 1920, „ Kab, nr. 6' 163
3 Juli 1920, „ LOA, nr. 6790 . . ... 172
9 Augustus 1920, „ LOA, nr. 7388 173
8 October 1920, „ LOA, nr. 7388" 175
13 Januari 1921, „ C, nr. 299 179
2 Maart 1921, „ LOA, nr. 2783 216
3 Mei 1921, „ LOA, nr. 5536 242
19 Mei 1921, „ LOA, nr. 3579 245
19 Mei 1921, „ LOA, nr. 4343 247
22 Juni 1921, „ L O A, nr. 7826 267
2 Juli 1921, „ LOA, nr. 7611 286
8 Augustus 1921, „ LOA, nr. 7611" 287
13 Augustus 1921, „ LOA, nr. 9687 288
27 Augustus 1921, „ A S, nr. 488 290
III. Gemeentelijke en bijzondere kweekscholen.
Circulaire van: Bladz.
26 Mei 1906, afd. O, nr. 7411" 63
15 Januari 1908, „ L O, nr. 384' 67
23 Juli 1908, „ L O, nr. 5959» 69
8 April 1911, , LO, nr. 2317" .' . . . .84
30 November 1911, , LO, nr. 8424" 85
14 Juni 1915, „ O, nr. 8725 95
6 Juli 1917, „ O, nr. 10693"' 129
8 December 1919, „ LOA, nr. 11050 158
12 October 1920, „ LOA, nr. 10771 176
1 Maart 1921, „ LOA, nr. 2827 200
30 April 1921, „ LOA, nr. 5347 241
21 Mei 1921, „ LOA, nr. 6561 ...... 249
300



IV. Gemeentelijke en bijzondere .normaallessen en opleiding
door hoofden van scholen.
Circulaire van: Bladz.
12 April 1890, afd. O, nr. 1377»" . .33
12 April 1890, „ O, nr. 1377'v 37
12 April 1890, „ O, nr. 1377V 38
22 April 1890, „ O, nr. 1527 39
8 Juni 1892, „ O, 1" A' (2658') 41
8 Juni 1892, „ O, laA»(2658») .... 42
13 Juni 1892, „ O, nr. 2703' 43
13 Jmii 1892, „ O, nr. 2703" . . • 44
.19 Augustus 1896, „ O, nr. 4614" . s V ' • 47
19 Augustus 1896, „ O, nr. 4614"' 48
3 April 1909, „ LO, nr. 2273 73
30 December 1909, n L O, nr. 11412 77
22 Januari 1914, , O, nr. 948' . . -91
22 Januari 1914, „ O, nr, 948" 92
9 Februari 1915, „ O, nr. 1626' ... -93
9 Februari 1915, „ O, nr. 1626" 94
6 Juli 1917, , O, nr. 10693"' 129 •
31 Januari 1921, „ LOA, nr. 15163 198
1 juni 1921, „ LOA, nr. 6859' . . 't . • 250
V. Hoofdakte-cursussen. Circulaire van:
31 Januari 1921, afd. LOA, nr. 18 April 1921, „ LOA, nr. 3 September 1921, „ LOA, nr.
Bladz.
417 196
4969 224
10051" 293
301



KLAPPER.
1. RIJKSKWEEKSCHOLEN. GELDELIJK BEHEER (BEGROOTING, DECLARATIËN).
Ieder jaar vóór 1 Mei is door den hoofdinspecteur aan den Minister eene begrooting voor het volgende jaar in te zenden betreffende kweek- en leerschool (circ. 2 Maart 1921, nr. 2781, L O A).
Zonder machtiging van den Minister mogen geen gelden van de «ene inrichting gebruikt worden voor de andere (circ. 2 Maart 1921, nr. 2781, L O A).
Af- en overschrijving van gewone posten behoeft de goedkeuring van den hoofdinspecteur; van buitengewone posten die van den Minister. Bij inzending der declaratiën is daarvan de noodige mededeeling te doen (cfirc. 2 Maart 1921, nr. 2781, L O A).
Inrichting van declaratiën, gesteld ten name van meer dan één persoon of van eene firma (circ. 2 December 1897, nr. 8868, A Z C).
Inrichting van declaratiën voor betalingen krachtens mondelinge overeenkomst (circ. 24 Juli 1908, la A (nr. 6531), A Z C).
Algemeene voorschriften betreffende declaratiën (circ. 13 Januari 1921, nr. 299, C).
Voorschriften betreffende gunning van leveringen (circ. 16 October 1916, nr. 74231, a S C).
Voorschriften betreffende vervaardigen en leveren van druk- en bindwerk (circ. 9 Juni 1917, nr. 6212', A S C; 3 Juli 1920, nr. 6790, L O A).
Aanschaffing van brandstoffen bij de Staatsmijnen (circ. 18 April 1921, nr. 224, A S).
Aanschaffing door tusschenkomst van Rijks-inkoopbureau (circ. 27 Augustus 1921, nr. 488, A S).
Model-declaratie voor reis- en verblijfkosten (circ. 11 December 1915, nr. 15482, A S C).
Toepassing en wijziging van het Reisbesluit 1916 (circ. 29 Juni 1916, nr. 5406, A S C; 9 Februari 1917, nr. 2100, A S C; 9 Juni 1917, nr. 5852, A S C; 21 Januari 1921, nr. 467, C; 12 Mei 1921, nr. 2740, C).
JAARVERSLAG EN PERIODIEKE OPGAVEN.
Termijn inzending jaarverstag (circ. 18 October 1881, nr. 3919, O).
Inrichting jaarverslag (circ. 14 Maart 1885, nr. 738', O; 16 November 1887, nr. 3656, O).
Opgave betreffende de gymnastiekcursussen bij het jaarverslag (circ. 24 November 1906, nr. 15923, O).
302



Opgave betreffende het vinden van eene betrekking door de kweekelingen, die bij het onderwijzersexamen zijn geslaagd (circ. 17 November 1886, nr. 3447, O; 16 November 1887, nr. 3656, O).
Inzending der kwartaalberichten betreffende den geregelden gang van het onderwijs uiterlijk binnen zeven dagen na afloop van het kwartaal (circ. 3 Mei 1921, nr. 5537, L O A).
De mededeelingen betreffende het overlijden van onderwijzers en kweekelingen, de voorstellen tot tijdelijke intrekking van de toelagen van de kweekelingen, die wegens ziekte afwezig zijn, benevens de voorstellen tot intrekking van de toelagen van kweekelingen, die de kweekschool hebben verlaten, behooren niet tot het kwartaalbericht te worden uitgesteld (circ. 3 Mei 1921, nr. 5537, L O A).
PERSONEEL.
Onderwijzend en bedienend personeel.
Salarisregeling volgens Bezoldigingsbesluit 1920 (circ. 12 November 1919, nr. 9656, LOA).
Wordt een gewezen militair der land- of zeemacht beneden den rang van officier, wiens ontslag na 22 Januari 1909 is ingegaan, voorgedragen voor benoeming in eene betrekking aan eene Rijkskweek- of leerschool of voor geldelijke bevordering in dergelijke betrekking, dan moet de hoofdinspecteur daarop de aandacht vestigen (circ. 9 October 1913, nr. 14932, O).
Indien een der onderwijzers of beambten bij de kweek- of leerscholen tot het vervullen van militie-, landweer- of reserveplichten onder de wapenen of in werkelijken diens* wordt opgeroepen, moet de directeur daaromtrent opgaven doen aan den Minister (circ. 8 juni 1912, nr. 358511, AZC).
Onderwijzend personeel.
Salarieering van tijdelijke ambtenaren (circ. 28 April 1919, nr. 3171, LOA).
In te zenden staten bij voorstellen betreffende personeel (circ. 22 Juni 1921, nr. 7824, LOA).
Machtiging tot reizen voor het bezoeken van sollicitanten (circ. 12 November 1918, nr. 17319», LOA).
Gratificatie aan vrouwelijke ambtenaren, die wegens het aangaan van een huwelijk ontslag vragen (circ. 12 Februari 1919, nr. 78», AS; 13 Augustus 1921, nr. 9687, LOA).
Verplicht ontslag wegens 65-jarigen leeftijd. Afwijking alleen wegens dienstbelang (circ. 14 Mei 1920, nr. 6, Kabinet; 9 Augustus 1920, nr. 7388, LOA; 8 October 1920, nr. 7388», LOA).
303



Bedienend personeel.
Verplicht ontslag wegens 65-jarigen leeftijd. Afwijking alleen wegens dienstbelang (circ. 14 Mei 1920, nr. 6", Kabinet).
Ontslag van werklieden in tijdelijken dienst (circ. 26 November 1918, nr. 10653, A S C).
Achtdurige arbeidsdag (circ. 16 December 1918, nr. 14367, A S C; 18 Februari .1919, nr. 447', C).
Arbeidsvoorwaarden (circ. 26 Mei 1920, nr. 2049, C). KWEEKELINGEN.
Vorm van de oproeping van aspirant-kweekelingen, door de directeuren te publiceeren (circ. 7 Januari 1886, nr. 4041, O; 14 Februari 1887, nr. 230', O).
Algemeene voorschriften voor de keuring der aspirant-kweekelingen (circ. 4 Juli 1881, nr. 2369, O).
Tarief van de vergoeding voor het keuren der aspirant-kweekelingen (circ. 23 April 1921, nr. 5219, LOA).
Bij het toelatingsexamen is aan de jongeren de voorkeur te geven boven de ouderen (circ. 9 Februari 1882, nr. 4938', O).
Bij het toelatingsexamen is nauwkeurig toe te zien, dat de toelagen vruchtdragend zullen worden besteed (circ.5 Maart 1896, nr. 1299", O).
Het maximum-aantal toe te laten kweekelingen is 24. Bij de inzending der voordracht moet opgave worden gedaan van het aantal beschikbare plaatsen. Zoo de overgangsexamens nog niet hebben plaats gehad kunnen voorloopig 20 worden voorgedragen, waarna eventueele aanvulling kan volgen (circ. 16 Maart 1908, nr. 1424, L O).
Indien volgens het toelatingsexamen plaatsen onvervuld zullen blijven is dit bij de voordracht mede te deelen ten behoeve van candidaten, die bij eene andere kweekschool in aanmerking zouden komen indien daar plaats was. Eveneens is mede te deelen, of aspiranten wegens gebrek aan plaatsen moesten worden afgewezen (circ. 29 Juli 1890, nr. 2945, O).
Geen toelage aan kweekelingen, wier ouders of voogden wonen in eene plaats, waar eene kweekschool is gevestigd (circ. 8 Maart 1911, nr. 1625', L O).
De quitantiën van betaalde kostgelden voor kweekelingen zijn aan zegelrecht onderworpen. Wenschelijk is het gebruik van plakzegels (circ. 19 Januari 1883, nr. 153, O).
Aan den Minister moet door den directeur worden medegedeeld indien een kweekeling uit het derde studiejaar als milicien kan worden ingelijfd (circ. 1 Maart 1882, nr. 645, O).
Het deelnemen van kweekelingen aan het najaarsexamen (circ. 2 Juli 1921, nr. 7611, LOA; 8 Augustus 1921, nr. 7611", LOA).
304



Aan den Minister moet door den directeur na afloop van het onderwijzersexamen opgaaf worden gedaan van de kweekelingen, die aan dat examen hebben deelgenomen, met vermelding wie geslaagd en wie afgewezen zijn (circ. 7 Mei 1884, nr. 1520, O).
Aan de kweekelingen of oud-kweekelingen mogen geen verklaringen, getuigschriften, diploma's of dergelijke worden uitgereikt voor aan de kweekschool genoten onderwijs in een bepaald vak (circ. 9 November 1916, nr. 13030', O). PROGRAMMA.
Inrichting van het onderwijs in drankbestrijding (circ. 21 Maart 1898, nr. 397, O; 10 Mei 1898, nr. 2658, O).
Beschikbaarstelling van geschikte uren voor het godsdienstonderwijs (circ. 2 Maart 1899, nr. 588», O). LEERSCHOLEN.
Schoolgeldregeling (circ. 7 September 1921, nr. 10461, L O A).
Afschaffing ambulantisme (circ. 8 November 1920, nr. 10851, L O A).
Artikel 20 der Lager-onderwijswet 1920 betreffende de oudercommissiën heeft ook betrekking op de leerscholen (circ. 22 Juni 1921, nr. 5554, L O A).
De taak der plaatselijke commissie van toezicht (artikel 176 Lageronderwijswet 1920) strekt zich ook uit over de leerscholen (circ. 22 Juni 1921, nr. 6403, L O A). DIVERSEN.
Gebruik van lokalen door personen of vereenigingen (circ. 24 Juli 1900, nr. 4372, O).
II. RIJKSNORMAALLESSEN. GELDELIJK BEHEER (BEGROOTING, DECLARATIËN).
Ieder jaar vóór 1 Mei is door den inspecteur aan den Minister eene begrooting voor het volgende jaar in te zenden (circ. 2 Maart 1921, nr. 2783, L O A).
Zonder machtiging van den Minister mogen geen gelden van de eene inrichting gebruikt worden voor de andere (circ. 2 Maart 1921, nr. 2783, L O A).
Af- en overschrijving van gewone posten behoeft de goedkeuring van den inspecteur; van buitengewone die van den Minister. Bij inzending der declaratiën is daarvan de noodige mededeeling te doen (circ. 2 Maart 1921, nr. 2783, L O A).
Wegens de uitgaven, ten behoeve der Rijksnormaallessen te doen, moeten door tusschenkomst van den inspecteur aan den Minister declaratiën worden ingezonden, volgens vastgesteld model (circ. 13 Mei 1881, nr. 1669, O).
20 305



Bij elke inzending van declaratiën moet de inspecteur een staat voegen, volgens vastgesteld model (circ. 29 Augustus 1881, nr. 4001, A Z C).
Algemeene voorschriften betreffende declaratiën (circ. 13 Januari 1921, nr. 299, C).
Inrichting van declaratiën 'voor betalingen krachtens mondelinge overeenkomst (circ. 24 Juli 1908, 1» A (nr. 6531), A Z C).
Voorschriften betreffende gunning van leveringen (circ. 16 October 1916, nr. 74231, A S C).
Voorschriften betreffende vervaardigen en leveren van druk- en bindwerk (circ. 9 Juni 1917, nr. 6212', A S C; 3 Juli 1920, nr. 6790, L O A).
Aanschaffing door tusschenkomst van Rijks-inkoopbureau (circ. 27 Augustus 1921, nr. 488, A S).
De vergaderingen zijn zooveel mogelijk te houden in het lokaal, waar de lessen worden gegeven; geschiedt dit niet, dan zijn bij de declaratiën voor lokaalhuur de redenen te vermelden (circ. 13 Mei 1881, nr. 1669, O).
Directeur en onderwijzers ontvangen geene vergoeding wegens reis- en verblijfkosten ter zake van hunne vergaderingen, of wanneer zij op last van den inspecteur zich naar diens standplaats begeven (circ. 24 October 1881, nr. 3988, O).
PERIODIEKE OPGAVEN.
Inzending der kwartaalberichten betreffende den geregelden gang van het onderwijs uiterlijk binnen zeven dagen na afloop van het kwartaal (circ. 3 Mei 1921, nr. 5536, LOA).
De mededeelingen betreffende het overlijden van onderwijzers en kweekelingen, de voorstellen tot tijdelijke intrekking van de toelagen van de kweekelingen, die wegens ziekte afwezig zijn, benevens de voorstellen tot intrekking van de toelagen van kweekelingen, die de normaallessen hebben verlaten, behooren niet tot het kwartaalbericht te worden uitgesteld (circ. 3 Mei 1921, nr. 5536, L O A).
PERSONEEL.
Onderwijzend en bedienend personeel.
Salarisregeling volgens Bezoldigingsbesluit 1920 (circ. 12 November 1919, nr. 9656, LOA).
Wordt een gewezen militair der land- of zeemacht beneden den rang van officier, wiens ontslag na 22 Januari 1909 is ingegaan, voorgedragen voor benoeming in eene betrekking aan normaallessen of voor geldelijke bevordering in dergelijke betrekking, dan moet de inspecteur daarop de aandacht vestigen (circ. 9 October 1913, nr. 14932, O).
306



Indien een der onderwijzers of beambten bij de normaallessen tot het vervullen van militie-, landweer- of reserveplichten onder de wapenen of in werkelijken dienst wordt opgeroepen, moet de inspecteur daaromtrent opgaven doen aan den Minister (circ. 8 Juni 1912, nr. 3585», A Z C).
Wijze van uitbetalen der jaarwedden en toelagen (circ. 25 Juli 1917, nr. 7989, A S C.
Onderwijzend personeel.
Salarieering van tijdelijke ambtenaren (circ. 28 April 1919, nr. 3171, L O A).
De inspecteur kan bij den Minister een voorstel indienen tot toekenning eener belooning voor waarneming bij vacature in het personeel en voor waarneming gedurende ten minste drie maanden bij afwezigheid van een onderwijzer wegens ziekte of om andere redenen (Circ. 26 Maart 1909, nr. 2133, L O).
Zoo noodig wordt eene ^toelage verleend ter tegemoetkoming in reis- en verblijfkosten (circ. 13 Mei 1881, nr. 1669, O).
Aan de godsdienstleeraren, die onderwijs geven aan de dagnofmaallessen, wordt eene tegemoetkoming uit *s Rijks kas verleend, volgens daarvoor vastgestelde regeling (circ. 19 Mei 1921, nr. 3579, L O A).
In te zenden staten bij voorstellen betreffende personeel (circ. 22 Juni 1921, nr. 7826, L O A).
In zijne aanbeveling tot benoeming van personeel bij de normaallessen moet de inspecteur mededeelen, of de aanbevolene al dan niet voor pensioen heeft bijgedragen en naar welken grondslag, en of hij reeds aan Rijksnormaallessen is werkzaam geweest (circ. 13 December 1909, nr. 10099, L O).
Voortaan worden onderwijzers op toelage niet meer vast benoemd, doch voor een bepaald tijdvak (bijv. cursusjaar). Het voorstel tot verlenging eener voor een bepaald tijdvak gedane benoeming moet ten minste eene maand te voren ingediend worden (circ. 19 Mei 1921, nr. 4343, L O A).
Bij berichten omtrent aanvraag om ontslag moet de inspecteur mededeelen, of de adressant na het ontslag al dan niet voornemens is pensioen aan te vragen (circ. 21 Maart 1911, nr. 2201, LO).
Machtiging tot reizen voor het bezoeken van sollicitanten (circ
12 November 1918, nr. 17319», L O A).
Gratificatie aan vrouwelijke ambtenaren, die wegens het aangaan van een huwelijk ontslag vragen (circ. 12 Februari 1919, nr. 78», AS);
13 Augustus 1921, nr. 9687, LOA).
307



Verplicht ontslag wegens 65-jarigen leeftijd. Afwijking alleen wegens dienstbelang (circ. 14 Mei 1920, nr. 6', Kabinet; 9 Augustus 1920, nr. 7388, L O A; 8 October 1920, nr. 7388», L O A).
De dienst bij de Rijksnormaallessen, bewezen krachtens eene benoeming van den Minister ingevolge artikel 8 van het Reglement, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 13 Mei 1881, nr. 1, is te beschouwen als burgerlijke dienst in den zin der Burgerlijke Pensioenwet. De betrekkingen aan Rijksnormaallessen en aan voorbereidende klassen zijn als afzonderlijke betrekkingen te beschouwen (circ. 25 Mei 1909, nr. 4008, L O).
De inspecteur vermijde om directeuren of onderwijzers ter bespreking naar zijne standplaats te ontbieden (circ. 24 October 1881, nr. 3988, O). Bedienend personeel.
Salarisregeling conciërges dagnormaallessen (circ. 7 Februari 1920, nr. 1125, L O A).
Instructie conciërges dagnormaallessen (circ. 9 Mei 1919, nr. 3137, LOA; 3 Juni 1919, nr. 3137», L O A; 7 Februari 1920, nr. 1125, LOA).
Verplicht ontslag wegens 65-jarigen leeftijd. Afwijking alleen wegens dienstbelang (circ. 14 Mei 1920, nr. 6', Kabinet).
KWEEKELINGEN.
Aan kweekelingen zullen geen beurzen voor huisvesting en verpleging meer worden verleend (circ. 10 Februari 1887, nr. 281 vu, vm; o).
Toelagen aan kweekelingen, die daarvoor in aanmerking behooren te komen, ter aanmoediging of voor aanschaffing van leermiddelen worden tot een minimum-bedrag van f50 'Sjaars door den Minister verleend (circ. 13 Mei 1881, nr. 1669, O).
Toelagen van f 100 en daar beneden zullen worden verleend aan kweekelingen, die meer dan twee uur gaans van het gebouw der lessen af wonen en bovendien door bijzonderen ijver en goed gedrag uitmunten (circ. 1 Augustus 1882, nr. 2797, O).
Toelagen zijn alleen in bijzondere gevallen te verleenen. Bijna uitsluitend als de opleiding reeds gedeeltelijk is voltooid. In het algemeen niet aan te behoeftige kweekelingen (circ. 7 Februari 1912, nr. 871, L O).
Alvorens het voorstel te doen tot toekenning van eene toelage aan een kweekeling moet de inspecteur zooveel mogelijk nauwkeurig nagaan of bij den kweekeling wel het ernstige voornemen bestaat, zich aan het onderwijsvak te wijden (circ. 18 Februari 1897, la A (nr. 1088), O).
Alvorens het voorstel te doen tot toekenning van eene toelage aan een kweekeling moet de inspecteur zich de geboorteakte doen voorleggen voor de juiste opgave van namen en voluit geschreven voornamen (circ. 12 November 1904, nr. 8764'. », O).
308



De oproeping van kweekelingen voor het toelatingsexamen moet enkel in een of twee onderwijsbladen worden geplaatst (circ. 3 Januari 1887, nr. 1803"' IV, O).
Het toelatingsexamen moet loopen over alle in art. 19, eerste lid, der Regelen genoemde vakken; niet over meer en niet over minder (circ. 15 Februari 1897, 1*A» (nr. 1038»), 0>.
De eerste klasse mag niet meer dan 20 leerlingen tellen, nl. 10 jongens en 10 meisjes. Wordt dit maximum in een van de beide rubrieken niet bereikt, dan mogen de open plaatsen door leerlingen van de andere rubriek worden ingenomen. Voor beide rubrieken wordt een afzonderlijk vergelijkend toelatingsexamen gehouden als de aangifte het aantal plaatsen overtreft (circ. 15 Februari 1897,1» A» (nr. 1038»),O).
Kweekelingen van bijzondere scholen, die aan Rijksnormaallessen worden opgeleid, mogen niet verplicht worden als kweekeling in de openbare school op te treden, indien zij daartegen bezwaar hebben en in de bijzondere school geschikte gelegenheid is voor hunne vorming in de practijk (circ. 14 September 1904, n°. 7255, O).
Regelen voor de practische opleiding van de kweekelingen der dagnormaallessen (circ. 15 Januari 1918, nr. 19880», O).
De kweekelingen, die de vierde klasse hebben doorloopen, zijn verplicht zich aan het onderwijzersexamen te onderwerpen, tenzij zij om bijzondere redenen daarvan van den Minister vrijstelling hebben bekomen. Kweekelingen, die de vierde klasse nog niet hebben doorloopen, mogen aan het examen niet deelnemen, tenzij met verlof van directeur en onderwijzers; kweekelingen, die zonder dit verlof aan hét examen deelnemen, kunnen overeenkomstig artikel 25 der Regelen worden verwijderd (circ. 10 April 1900, 1» A' (nr. 21061), O).
Het deelnemen van kweekelingen aan het najaarsexamen (circ. 2 Juli 1921, nr. 7611, LOA; 8 Augustus 1921, nr. 7611», L O A).
Door den inspecteur te verstrekken opgave betreffende den uitslag van het onderwijzersexamen met betrekking tot de Rijksnormaallessen (circ. 9 Maart 1910, nr. 2139, L O). PROGRAMMA.
Drankbestrijding bij de normaallessen (circ. 16 Mei 1898, nr. 2282', O). VOORBEREIDENDE KLASSEN. Inrichting van voorbereidende klassen (circ. 3 October 1893, nr. 2115,0).
III. GEMEENTELIJKE EN BIJZONDERE KWEEKSCHOLEN.
Vaststelling van het model der lijst met gegevens (model A) en der aanvrage (model B) en kennisgevingen (modellen C en D) voor het verkrijgen der Rijksbijdrage (circ. 1 Maart 1921, nr. 2827, LOA).
309



De aanvrage om de Rijksbijdrage is vrij van het recht van zegel (circ. 6 Juli 1917, nr. 10693IH, O).
Besturen van gemeentelijke en bijzondere kweekscholen kunnen een model van de lijst, de aanvrage en de kennisgevingen voor het bekomen der Rijksbijdrage verkrijgen bij den hoofdinspecteur. Deze kan de noodige modellen aan den Minister vragen (circ. 8 April 1911, nr. 2317», L O).
De kennisgevingen der besturen moeten door den hoofdinspecteur vereenigd worden in een register, ingericht in den vorm van de lijst (circ. 26 Mei 1906, nr. 7411», O; 8 April 1911, nr. 2317», L O).
De hoofdinspecteur moet voor de door hem ontvangen kennisgevingen aan de inzenders een ontvangbewijs toezenden met vermelding van het aantal ontvangen lijsten (circ. 26 Mei 1906, nr. 7411», O; 8 April 1911, nr. 2317», L O).
Aan de hoofdinspecteurs is de controle opgedragen van de door de besturen in te zenden lijsten en kennisgevingen (circ. 26 Mei 1906, nr. 7411», O).
De hoofdinspecteur moet bij zijne verslagen de lijsten in originali voegen (circ. 26 Mei 1906, nr. 7411», O).
De door den hoofdinspecteur in Januari in te dienen verslagen moeten voor elke kweekschool afzonderlijk worden opgemaakt (circ. 23 Juli 1908, nr. 5959', L O).
De door den hoofdinspecteur omtrent de aanvragen om subsidie in te dienen rapporten moeten voor elke kweekschool afzonderlijk worden opgemaakt (circ. 23 juli 1908. nr. 5959', L O). En afzonderlijk worden ingezonden (circ. 14 Juni 1915, nr. 8725, O).
In verband met de salarieering van het onderwijzend personeel volgens Bezoldigingsbesluit 1920 moet door het bestuur van elke verandering mededeeling worden gedaan aan den Minister volgens formulier B (circ. 8 December 1919, nr. 11050, L O A).
Tijdelijke verhooging van jaarwedde wegens uitbreiding aantal lessen in verband met najaarsexamen voor onderwijzer (circ. 21 Mei 1921, nr. 6561, L O A).
De uitbetaling van het Rijkssubsidie zal geschieden bij voorschot in drie viermaandelijksche termijnen op 1 Maart, 1 Juli en 1 November. Afrekening geschiedt na afloop van het cursusjaar (circ. 12 October 1920, nr. 10771, L O A).
De meening, dat gezondheidsleer en handenarbeid verplichte leervakken zouden zijn, is onjuist (circ. 15 Januari 1908, nr. 384', L O).
Behoudens het geval van verleende ontheffing is het niet geoorloofd, dat de uitsluitend aan de kweekschool verbonden onderwijzers tijdens de schooluren der kweekschool lesgeven aan een cursus voor de
310



hoofdakte, al is die cursus ook als een vervolg op de kweekschool te beschouwen (circ. 30 November 1911, nr. 8424», L O).
De omstandigheid, dat in het gebouw met ten minste vier voor de kweekschool bestemde klasselokalen bovendien nog eene andere onderwijsinrichting is gevestigd, oefent geen invloed uit op het verleenen van de Rijksbijdrage voor de kweekschool (circ. 30 November 1911, nr. 8424», L O).
De beurzen voor kweekelingen strekken voor een kalenderjaar. De uitbetaling geschiedt in drie viermaandelijksche termijnen op 1 Maart, 1 Juli, 1 November. Na elke betaalbaarstelling moet rekening en verantwoording worden gedaan aan den Minister (circ. 30 April 1921, nr. 5347, L O A).
IV. GEMEENTELIJKE EN BIJZONDERE NORMAALLESSEN EN OPLEIDING DOOR HOOFDEN VAN SCHOLEN.
De aanvrage om de Rijksbijdrage is vrij van het recht van zegel (circ. 6 Juli 1917, nr. 10693»!, O).
Vaststelling van het bedrag der Rijksbijdragen (circ. 22 April 1890, nr. 1527, O; 30 December 1909, nr. 11412, L O; 31 Januari 1921 nr. 15163, L O A).
Besturen van normaallessen en schoolhoofden kunnen een model van de lijst met gegevens voor het bekomen van de Rijksbijdrage verkrijgen bij den inspecteur (circ. 12 April 1890, nr. 1377»', O).
De inspecteur kan de noodige modellen van de lijst bekomen bij den Minister (circ. 12 April 1890, nr. 1377»', O).
De kennisgevingen der besturen van normaallessen en der schoolhoofden moeten door den inspecteur vereenigd worden in een register, ingericht in den vorm van de lijst (circ. 12 April 1890, nr. 1377»!, O).
'De hoofdinspecteur moet toezicht houden op het aanleggen en bijhouden door den inspecteur van het register, en bij verzuim den Minister inlichten (circ. 12 April 1890, nr. 1377V, O).
Ingeval van achtereenvolgende opleiding aan verschillende normaallessen of door verschillende schoolhoofden, moeten de besturen of schoolhoofden eene gemeenschappelijke aanvraag om de Rijksbijdrage inzenden. Afzonderlijke verklaringen nopens de tijdvakken van opleiding zijn daarbij over te leggen (circ. 13 Juni 1892, nr. 2703', O; 22 Januari 1914, nr. 948', O).
De inspecteur moet voor de door hem ontvangen kennisgevingen en lijsten aan de inzenders een ontvangbewijs toezenden (circ. 19 Augustus 1896, nr. 4614» <=" »', O).
De inspecteur moet de opleiding door persoonlijk bezoek nagaan. Hij wordt daarin ter zijde gestaan door den hoofdinspecteur. Deze moet zich van de juistheid der verstrekte opgaven overtuigen en bij
311



de inzending der verslagen van de inspecteurs over de opleiding rapporteeren (circ. 12 April 1890, nr. 1377"'en iv, O).
De inspecteur moet bij zijne verslagen de lijsten in orginali voegen (circ. 12 April 1890, nr. 1377»', O).
De inspecteur moet in zijn verslag vermelden, dat de kennisgeving van aangevangen opleiding hem binnen den voorgeschreven termijn heeft bereikt (circ. 8 Juni 1892, la A' [nr. 2658'], O).
De hoofdinspecteur moet telkenmale nagaan of hieraan is voldaan (circ. 8 Juni 1892, la A" [nr. 2658»j, O).
De bij het verslag gevoegde lijsten moeten alleen de namen bevatten van de in het verslagjaar in opleiding aangenomen kweekelingen. De hoofdinspecteur moet daarop toezien (circ. 9 Februari 19)5, nr. 1626' en 1626", O).
Uit de stukken bij de inzending der aanvrage moet blijken waar en door wie de kweekeling gedurende het laatste vierjarig tijdvak is opgeleid. De hoofdinspecteur moet nagaan of de inspecteur hieraan de hand houdt (circ. 22 Januari 1914, nr. 948' en H O).
Wijze van inrichting van de verslagen der inspecteurs voor het geval de opleiding aan verschillende normaallessen of door verschillende schoolhoofden in meer dan één inspectie valt. De hoofdinspecteur moet nagaan of de inspecteurs aan dit voorschrift de hand houden (circ. 13 Juni 1892, nr. 2703' en n, O).
De besturen der normaallessen en de schoolhoofden zijn vrij in de wijze waarop zij het onderwijs inrichten (circ. 12 April 1890, nr. 1377"1,0).
Bij de berekening der bijdrage wordt het er voor gehouden, dat de opleiding is geëindigd met het einde der maand waarin het examen is aangevangen, mits de opleiding tot den aanvang van het examen onafgebroken heeft geduurd. Aldus is de gelegenheid gegeven den cursus op 1 Mei te doen aanvangen zonder gevaar voor verlies van de Rijksbijdrage (circ. 3 April 1909, nr. 2273, L O).
Berekening Rijksbijdrage in verband met najaarsexamen (circ. 1 Juni 1921, nr. 6859', L O A).
V. HOOFDAKTE-CURSUSSEN.
Algemeene voorwaarden, waaronder voor cursussen tot opleiding voor de hoofdakte Rijkssubsidie kan worden verleend. (Circ. 18 April 1921, nr. 4969, LOA; 3 September 1921, nr. 10051" LOA).
Het toezicht op de gesubsidieerde hoofdakte-cursussen is opgedragen aan de inspecteurs van het lager onderwijs. De inspecteur kan die taak geheel of ten deele overdragen aan de schoolopzieners in zijne inspectie (circ. 31 Januari 1921, nr. 417, LOA).
312