He|||
EEUWIGE MYSTERIE
OORSPRONKELIJKE ROMAN
VAN
ALFREt) TERMONDE
AMSTERDAM-ALLERT DE LANGE



9
Toen de deur, door middel van een koord geopend werd, trad hij zonder kloppen een kamertje, dat laag van verdieping was, binnen en werd ontvangen met den blijden uitroep: „Wat Dolf, jij in de stad, dat is leuk, blijf je hier logeeren?! Het is hier wel klein, maar we zullen het wel schipperen."
„Neen Willy, dat gaat met. Ik ben op weg naar het station en kom je nog even goêdag zeggen. Morgen om zes uur heb ik weer dienst en ik moet dus zorgen vanavond weer present te zijn."
„Maar waar heb je dan gezeten, die drie dagen van je verlof? Ik zie je zoo zelden en dan nog maar even en passant en, Dolf, je weet toch hoe ik het op prijs stel, dat we elkaar dikwijls zien en niet van elkaar vervreemden."
„Kom jongen, overdrijf nu niet. Ik ben een paar dagen op sleeptouw genomen en je weet met de heen- en weerreis eraf zijn drie dagen verlof vlug voorbij."
Willy, zijn vier jaar jongere broer, zag hem met bezorgden blik aan, zette zijn hoed op en liep met hem mede naar het station, waar zij hartelijk van elkander scheidden.
Dolf Meerders, flink gebouwd^ met levendige, donkere, openhartige oogen, maakte door zijn optreden een gunstigen prettigen indruk.
Aan de wijze, waarop hij, na het afscheid van zijn broêr, de coupé binnenstapte, plaats nam, een zijner collega's begroette en met deze een gesprek aanving, zag men terstond, dat hij zich gemakkelijk bewoog en goede manieren had.
Een vermoeide uitdrukking en een mismoedigen trek op het gelaat deden hem ouder schijnen dan hij was en gaven den indruk, dat het hem niet in alle opzichten voor den wind was gegaan.
Dat was dan ook inderdaad het geval. Allerlei omstandigheden hadden hiertoe bijgedragen. Een ouderlooze jeugd, vroege teleurstellingen en de met altijd goed gekozen middelen om zich hiertegen te verzetten, hadden samengespannen om zijn jongelingsjaren niet tot de aangenaamste te maken.
Reeds op vierjarigen leeftijd ontviel hem, bij de geboorte van Zijn broeder Willy, zijn moeder.
Zijn vader, diep ongelukkig, zijn vrouw, met wie bij zoo gelukkig samenleefde, te moeten missen en gebukt onder de zorgen zijner met bloeiende zaken, had, bij het ernstig ongeluk, dat hem trof, een oogenblik het hoofd verloren.
Met zijn vierjarigen jongen en den pasgeborene achterblijvende, was hij ten einde raad, toen bij bedacht nu alleen voor hun op-



10
voeding te staan en hoe moeilijk het hem zou vallen een goede plaatsvervangster voor de liefdevolle moeder te vinden. Eerst had hij hiertoe een poging gedaan door middel van een annonce in een plaatselijk blad, de Meerdervoortsche Nieuwsbode, doch de vele brieven, welke inkwamen, de velen, die zich voor die teedere taak bekwaam en geschikt achtten, maakten de keuze niet gemakkelijk.
Zijn schoonzuster had hem een paar malen over een harer kennissen gesproken, die zich indertijd wel eens tegen haar had uitgelaten, gaarne in de opvoeding van een paar kinderen en in de bestiering eener huishouding een nuttige levensbestemming te vinden.
Na lang heen en weer praten verzocht hij deze dame over te komen ten einde kennis te maken.
Een paar dagen later haalde hij haar van het station en ging met haar naar zijn schoonzuster, waar zij spoedig tot overeenstemming kwamen. Juffrouw Draft, die zich bereid verklaarde als Dolf's pleegmoeder op te treden, had zich vroeger aan het onderwijs gewijd. Haar aangeboren gevoel van eigenwaarde en zelfhoogschatting had door den dagelijkschen omgang met de kleine onwetende scholieren niet geleden en was, integendeel, nog sterk toegenomen.
Geen ongewoon verschijnsel. Velen toch, die zich aan het onderwijs wijden, vervallen in hetzelfde euvel en of dit inderdaad voortspruit uit hun meerdere kennis dan wel het gevolg is, dat zij, in de school, de meerdere tegenover de onwetende kleinen, zich ten langen leste sterk boven anderen verheven achten, blijft nog een onopgelost vraagstuk.
Een gunstige tegenstelling met dezen vormen zeker zij, die zich aan dit euvel weten te onttrekken en die dikwijls de meest ontwikkelden, de meest sympathieken en de beste paedagogen zijn.
Mejuffrouw Draft bracht het Meerders, door haar welbespraaktheid, spoedig aan het verstand, dat hij zich gelukkig mocht achten iemand te hebben gevonden, die niet alleen in staat was de opvoeding van zijn kinderen te verzorgen, maar tevens bekwaam was een huishouding te bestieren.
Meerders, tegen al dat praten niet opgewassen, blijde de zaak te kunnen afdoen, besloot de proefneming te wagen.
Een week later deed zij met groote plechtigheid haar intree in den huize Meerders. Zij eischte, zooals de baker dit de keukenmeid terstond mededeelde, van den slotvoogd de sleutels van de veroverde veste en zetelde zich op den troon.
Nadat zij zich van alles op de hoogte had gesteld, bet huis in



II
alle hoekjes had doorsnuffeld, maakte zij, door haar beslist, manlijk optreden, dat haar in den vroegeren werkkring ongetwijfeld tot sieraad strekte, reeds zeer spoedig een onaangenamen indruk.
Haar aanmatigende, autoritaire wijze van doen tegenover het dienstpersoneel, begon dit reeds spoedig te mishagen. Den eersten dag was ze poeslief geweest, doch toen zij den volgenden dag alles op stelten zette en zei dat men niet moest denken, dat zij van plan was een janboel van de huishouding te maken, zegden de dienstboden beide met zes weken den dienst op.
Meerders was echter met dit schitterend resultaat niet erg ingenomen. Het gelukte hem de dienstboden van hun besluit te doen terugkomen en nadat hij Juffrouw Draft ernstig had onderhouden, ving zij aan een toontje lager te zingen.
Het bleek reeds spoedig, dat, hoe groot haar bekwaamheid ook was, haar de noodige tact ontbrak met kinderen om te gaan.
Het was dikwijls pijnlijk te zien met welke gestrengheid zij Dolf bejegende, hem voor de geringste tekortkoming ernstig bestrafte en dientengevolge het kind van zich vervreemdde.
De moederlooze kleine dacht dikwijls terug aan vroeger dagen en aan de lieve moeder, die zoo onverwacht was heengegaan. Hij werd stil en in,zichzelf gekeerd en zocht zijn troost bij de dienstboden, die minder paedagogisch aangelegd, meer hun hart lieten spreken.
Het teergevoelige knaapje, dat er dikwijls getuige van was, dat zijn kleine vriendjes door hun moeders werden aangehaald, had ook zoo gaarne zijn hoofdje eens vertrouwelijk tegen iemand aangelegd.
Hij gevoelde zich alleen en verlaten en 's avonds, als hij bedroefd in zijn bedje kroop, wierp hij zich dikwijls schreiend op zijn kussen en vroeg dan waarom zijn moesje met terugkwam.
Voor tante Draft, zooals hij haar noemde, was hij beschroomd, angstig tengevolge van haar straf optreden.
Toen hij naar school ging kwam zij eerst recht in haar element. Zij stelde zich onmiddellijk in contact met zijn onderwijzer, ging Dolf tot in de kleinste bijzonderheden na en zette hem aan tot zijn huiswerk.
Hoe verdienstelijk dit overigens ook van haar was, zij overdreef dit schromelijk, daar zij hem nauwelijks den rijd gunde, zich met andere kinderen van zijn leeftijd te vermaken
Twee jaar later stond Dolf aan de groeve van zijn vader, die hem na een korte ongesteldheid plotseling door den dood ontrukt was.



ia
Deze had zich na den dood zijner vrouw, onder den druk zijner achteruitgaande zaken, dikwijls moedeloos en terneergeslagen gevoeld. Niet bestand tegen het aanmatigende optreden van zijn huishoudster, had ook hij weldra gemerkt, dat zijn jongen in haar geen tweede moeder had gevonden.
Hij miste ongelukkigerwijze de tact om flink voor het kind op te komen en had uit baloorigheid buitenshuis verstrooiing gezocht.
Wanneer tante Draft voor een paar dagen van huis ging, nam hij Dolf wel eens mede voor een wandeling en bemoeide zich meer met de kinderen. Dan nam hij 's avonds, vóór zij naar naar bed gingen, de beide jongens op zijn knie en vertelde hij hen korte verhaaltjes.
Willy begreep ze nog wel niet, kon ze nog niet goed volgen, maar deed dan evenals Dolf, keek zijn vader oplettend in de oogen en luisterde aandachtig.
Dat waren dan Dolfs prettigste oogenblikjes. Met vader alléén, zonder tante Draft, die altijd wat had aan te merken, op vaders knie, te luisteren naar de boeiende verhaaltjes.
In later jaren waren dat zijn liefste herinneringen uit de kinderjaren, al het overige scheen hem kil en dor toe.
In vaders sterfuur was Dolf bij zijn bed geroepen. Hij had niet begrepen, was nog te jong om te weten, dat het leven eiken dag wat anders brengt, dat zij, die ons het liefst zijn, onverwachts worden weggeroepen en jong en oud dit telkens op hun beurt ervaren.
Den stervende, met kommer vervuld over het lot zijner beide kinderen, werd het gelukkig bespaard een blik in beider toekomst te slaan.
Op een triesten najaarsmorgen waren ze gekomen, en hadden vader meegenomen. Met tante Draft en twee familieleden was Dolf de baar gevolgd en had zijn vader weggebracht naar het verre land vanwaar niemand wederkomt.
Welke treurige wederwaardigheden hem ook in later dagen wedervoeren, hij achtte deze gering bij hetgeen hij op dat oogenblik gevoelde, toen hij als kleine jongen aan de geopende groeve van zijn vader stond en bij het langzaam verdwijnen van de lijkkist, alles zag heengaan wat hem hef was.
Eenige dagen later riep tante Draft de kinderen bij zich en vertelde hen, dat Willy den volgenden dag naar tante Mussot en Dolf naar oom van der Tak zou gaan, daar de huishouding werd opgebroken. Het huis met den grooten tuin en de meubelen werden verkocht en tante ging weder naar haar moeder terug.



i8
aardige meisjes, met preutsch of schuchter. Zij ontzagen zich evenmin als de anderen, als het er om ging dolle streken uit te halen, maar verstonden uitmuntend de kunst de jongens op gepasten afstand te houden.
Gebeurde het een enkele maal dat één van hen, in een vröolijke bui, wat verder ging dan gepast was, dan wist Lucie hem met een korte, spottende opmerking spoedig het zwijgen op te leggen en hij zou zich wel wachten het opnieuw te beproeven.
Bets, Lucie's nichtje, was, bij het overlijden van haar vader, door de familie van Dieren liefdevol als haar eigen kind opgenomen en sedert haar prille jeugd Lucie's beste vriendin geweest. De ouders zagen dit met genoegen en verheugden zich erover, dat de beide meisjes het zoo goed met elkaar konden vinden. Zij hadden tegenover Bets, die zonder middelen was achtergebleven, de tact en kieschheid haar dit zoo min mogelijk te doen gevoelen en voorkwamen, dat afgunst de beide meisjes van elkander vervreemdde.
Lucie, een jaar jonger dan Bets, hoog-blond, met mooie blauwe oogen, vormde met haar slank figuurtje en opgewekt uiterlijk een groote tegenstelling met Bets, die, met haar langere gestalte, donker haar en ernstige, sprekende oogen, door een rustig kalm optreden meer imponeerde dan haar vriendin.
Als zij te zamen waren gaf dit in het oog lpopend verschil van beider type, nog meer reliëf aan de bekoorlijkheid der beide meisjes. Het verhoogde de charme, die van elk hunner uitging en maakte deze dan nog opvallender.
Het was dan ook niet te verwonderen, dat, in Meerdervoort, de jongens hen verafgoodden en op de soireetjes en dansavonden elkander als om strijd den voorrang van een dans met een hunner betwistten.
Dolf had zich op die partijtjes in het begin niet zoo thuis gevoeld en zich wat op den achtergrond gehouden. Aangeboren schuchterheid en de weinige omgang met meisjes van zijn leeftijd maakten hem bedeesd om evenals de anderen, met gepaste vrijmoedigheid, ongedwongen met hen om te gaan.
Dikwijls had hij Lucie in stilte gadegeslagen, haar met de oogen gevolgd als zij met een zijner vrienden door de zaal zweefde. Een stil verlangen maakte zich dan van hem meester en ofschoon hij zich meer en meer tot haar aangetrokken gevoelde, had hem langen tijd den moed ontbroken haar te naderen en aan te spreken.
Van lieverlede had hij die beschroomdheid weten te overwinnen en haar op één van die avonden ten dans gevraagd.
Die eerste maal, dat zij te zamen dansten, hadden zij geen van



24
leven wel eens onvriendelijk behandelde, naar rijn laatste rustplaats geleidt en aan de groeve tot het rechte besef komt, wat hij in den overledene verliest. De gewaarwording, die een Fransen humorist eigenaardig doch geestig als „une cristallisation posthume" betitelde.
Alleen in zijn coupé gezeten dacht hij met heimelijk verlangen terug aan de jaren zijner jeugd en, terwijl het ijzeren paard hem met gezwinde spoed naar het studentenleven voerde, werd het hem bewust, dat van nu af aan al zijn energie, al zijn krachtsinspanning zou worden gevorderd om zich manmoedig door het leven te slaan. De groote overgang, het verlaten van alles wat hem tot heden hef was geweest, nu hij zich onervaren en onbedreven in den grooten maalstroom van het leven wierp, bracht hem een vagen angst voor het nieuwe, het onbekende, dat hem wachtte.
Kinderlijk verlangde hij een oogenblik terug naar zijn schoolmakkers en naar het lieve meisje, dat hij in zijn geboorteplaats had achtergelaten, doch bij aankomst in de hoofdstad vroeg het drukke stadsgewoel al zijn aandacht en leidde dit zijn sombere overpeinzingen af.
Den volgenden dag op zijn kamer aan de Overtoom scheen het hem toe als was het reeds weken geleden, sedert hij Meerdervoort had verlaten. Doch nu de teerhng eenmaal was geworpen en hij reeds dienzelfden avond tot Groen zou promoveeren, besloot bij zich niet verder in droefgeestig gepeins te verdiepen en zich zoo goed mogelijk door de misère heen te slaan.
Huis had hem nadrukkelijk gezegd toch vooral corpslid te worden en opgemerkt, dat, al was het groenloopen dan ook geen pretje, het hem later èn als student èn in het verdere leven tot onberekenbaar nut en voordeel zou strekken.
Hij had nog opgemerkt, dat het onvermijdelijk was, dat men bij het ontgroenen wat hardhandig te werk te gaan, wilde men van de aankomende jongelui in betrekkelijk korten tijd bruikbare corpsleden maken. Men trof onder hen de meest uiteenloopende karakters aan en zoo hard als de één moest worden gedonderd om er wat muziek in te brengen, zoo krachtig moest de ander worden aangepakt om zijn aanmatiging af te leeren.
Dolf had Huis dan ook ten stelligste beloofd corpslid te worden; doch nu hij daar, alleen op zijn kamer, bedacht, dat het groenloopen reeds dienzelfden avond om acht uur aanving, werd het hem toch bang te moede.
Inmiddels trad Boswijk, zijn hospes, de kamer binnen en overhandigde hem een kaartje.



35
Dolf nam dit in ontvangst en las:
HENK VAN DORST
med. student.
waarna hij vroeg den bezoeker boven te laten.
Deze maakte, terstond bij zijn binnentreden, door de joviale wijze, waarop hij het doel van zijn komst bekend maakte, een prettigen, aangenamen indruk.
Hij deelde mede, dat zijn ouders buiten, te Urden woonden en hij, als aanstaand studiegenoot gisteren naar kamers zoekende, van Dolf's huisbaas had vernomen, dat de kamer, waarvoor hij zich aanmeldde, reeds aan een aankomend student verhuurd was. Alleen op zijn kast zittende, had hij het nu maar eens gewaagd om kennis te komen maken en voor te stellen 's avonds tezamen naar den groenavond te gaan.
Lachend voegde hij eraan toe: „Gedeelde smart is halve smart."
Dolf, verheugd in zijn droefgeestige overpeinzingen te worden gestoord, nam het voorstel gretig aan. Zij spraken af 's middags tezamen bij Kras te gaan eten en daarna naar de studentensociëteit te gaan om zich als corpslid te doen inschrijven.
Na den maaltijd begaven zij zich tegen acht uur naar den Heihgenweg en zagen, daar aangekomen, een grooten oploop van menschen voor het sociëteitslokaal. Nieuwsgierig hadden dezen aan den ingang post gevat en vermaakten zich met de wijze, waarop de groenen werden ontvangen.
Dolf en Henk begrepen dat het nu ging spannen. Het portaal binnentredend werden zij onmiddelhjk door eenige studenten, die zich daar geposteerd hadden, ruw aangegrepen, naar boven gesleurd en voor den senaat gevoerd, die, aan een groote, met een groen kleed overdekte tafel gezeten, hun namen inschreef; waarna zij op dezelfde hardhandige wijze naar beneden gebracht, het sociëteitslokaal werden binnengeloodst.
Hier wachtte hen bij het binnentreden een bad van bier en spuitwater, dat, milddadig uit siphons gespoten, door hun kleeren drong en over den vloer stroomde.
Er heerschte de grootst mogelijke herrie. De meeste stoelen waren omver gesmeten en lagen met gebroken pooten hier en daar over den grond verspreid.



26
Wijlen twee H.B.S.-jongens stonden met angstig geacht op twee op elkaar gezette tafels, in jasjes zonder mouwen, onafgebroken met de armen in de hoogte en boetten voor een al te aanmatigend optreden.
Een oorverdoovend geschreeuw en woedend gecommandeer deed hooren en zien vergaan.
Allerlei projectielen, door de zaal geworpen, leverden voortdurend gevaar voor verwondingen op en misten veelal hun doel niet.
Dolf, als een lam ter slachtbank gevoerd, had bij het binnentreden Henk uit het oog verloren.
Terwijl het bier en de kleverige hmonade, op zoo gulle wijze toebedeeld, zijn bovenkleeren en ondergoed doorweekten en hij van den eenen hoek in den anderen werd gesleurd, trad een jong studentje op hem toe, dat hem door zijn schitterende brilleglazen brutaal opnam en vroeg wat hij hier eigenlijk wel uitvoerde.
Op Dolf's antwoord, dat hij zich als corpslid had laten inschrijven, donderde deze hem toe: „Wat, je bent niets, je weet niets, je beteekent niets. Je schijnt nog te stom te zijn om te begrijpen, dat wij ons niet voor de lol met jullie bezighouden en, om ons te vermaken, waarachtig wel waardiger slachtoffers voor onzen hoon kunnen vinden dan zoo'n ongelukkig zootje blagen."
Nadat hij dien avond den beker tot op den bodem geledigd had, kwam er eindelijk een einde aan den beestenboel, toen tegen middernacht het signaal voor den aftocht werd gegeven.
Dolf, van streek door al wat hij had doorstaan, blij dat het gedaan was, spoedde zich onmiddellijk huiswaarts.
Ook de andere dagen gingen voorbij, de eene wat dragelijker dan de andere, maar het bleef een grenzelooze herrie en een helsche bende.
Bij de vele bezoeken aan de corpsleden deed bij de meest verrassende ervaringen op.
Enkele en voornamelijk de jongeren, vergden de onmogelijkste dingen. De oudere traden daarentegen meer bedachtzaam op, heten hem dictaten overschrijven, droegen hem boodschappen op en velen hunner fleurden voor hun dispuut, dit verheerlijkende tot een Eldorado, een milieu van geest, royaliteit, intellect en ware studentikosigheid.
Van de vele minnebrieven, die hij aan hem onbekende schoonen moest adresseeren, had hij er gaarne een naar Lucie gezonden, maar de koele ontvangst van haar moeder bij het laatste bezoek bad hem afgeschrikt. Hij vreesde, dat, indien Mevrouw van Dieren ontdekte, dat hij zich heimelijk met Lucie in verbinding



27
stelde, dit haar moeder nog meer zou ontstemmen en zij hem dan alle verdere omgang met Lucie zou verbieden.
De laatste dagen van het groenloopen waren niet de ergste. De aardigheid scheen eraf te gaan en het eeuwige donderen begon ten laatste ook zelfs de jongeren tegen te staan. Met verlangen zag hij den dag van de inauguratie tegemoet, dan kwam het hek van den dam en was al het leed geleden; doch toen het einde naderde, voelde hij zich ontevreden en drukte hem een onbevredigd, onvoldaan gevoel.
Evenals hij zich bij zijn vertrek uit Meerdervoort in zijn verwachtingen bedrogen zag had het groenloopen hem in vele op zichten teleurgesteld en hem een anderen kijk op het studenten leven geven.
Hij ontkende niet, dat het groenloopen, waarvan Huis zoo hoog had opgegeven, ongetwijfeld invloed ten goede op hem had uitgeoefend. Het paardenmiddel had uitstekend gewerkt, daar zijn aangeboren beschroomdheid grootendeels was geweken en hij nu met grootere vrijmoedigheid en meerdere durf optrad.
Hij had de hem onbekende stad zijner inwoning in alle hoeken en gaten doorkruist en was hierin dientengevolge geen vreemdeling gebleven.
Hij was lid van een dispuut geworden, had vele kennissen onder de nieuw aangekomen studenten gemaakt, waardoor in de toekomst een gezellig verkeer verzekerd was, maar toch gevoelde hij zich, niettegenstaande die goede resultaten, onbehagelijk en gaven ze hem geen voldoening.
Opgevoed in een kleine provincieplaats als hij was, waren zijn nog ongeschonden naïeve levensopvattingen in ernstig conflict gekomen met veel wat hij in de afgeloopen drie weken in het grootestadsleven had doorgemaakt.
Vooral het cynisch optreden van enkele der oudere studenten, de minachting, waarmede ze zekere vrouwen behandelden en de scbaamtelooze, opdringerige manieren dezer hadden hem in menig opzicht geërgerd.
Velen der nieuwaangekomenen hadden tijdens hun groenloopen reeds kennis gemaakt met winkelmeisjes en bonnes en hiermede geflirt, terwijl enkelen zich niet hadden ontzien, zich met demi-mondaines af te geven. Eén hunner was nog verder gegaan en leefde met een vriendinnetje, dat met hem uit zijn woonplaats naar Amsterdam was gekomen.
Hij, die altijd met zekeren eerbied en vereering tot de vrouw had opgezien, was door alles wat hij had medegemaakt



30
bij te houden en daar bij zich in het bijzonder op de studie van het handelsrecht wilde toeleggen, wdde hij aan oudere collega's de betreffende dictaten ter leen vragen.
Zoodra de colleges aanvingen, bemerkte hij tot zijn verwondering, dat van de vele nieuwelingen, ingeschreven bij de rechtsgeleerde faculteit, slechts enkelen tot de geregelde bezoekers behoorden. Het bleek hem spoedig, dat de meesten het zich in het eerste studiejaar niet druk maakten. Het ouderlijk toezicht ontvloden, op vrije voeten, genoten zij naar hartelust van het grootestadsleven, vertoefden dikwijls tot diep in den nacht in de cabarets en de stille nachtgelegenheden en versmaadden 's morgens, vermoeid van het nachtbraken, het goud, dat de morgenstond, spreekwoordelijk, in den mond heeft.
Dolf, volhardend in zijn voornemen geregeld te leven, zag zeer goed in, dat hij dit niet moest overdrijven en den schijn moest vermijden den braven Hendrik uit te hangen.
Hij ging dan ook geregeld naar de Soos, bezocht de dispuutavonden en het zich nu en dan ook wel eens meetronen naar het Rembrandtsplein en omgeving.
Na dien avond met Bertha, was bij op zijn qui vive en nam zich wel in acht buitensporigheden te begaan of een onmatig gebruik van geestrijke dranken te maken.
Eenige dagen vóór St. Nicolaas vroeg bij Huis, om Lucie, op den avond van den vijfde, een mand met bloemen te zenden. Hij schreef hem, dit aan niemand te verraden en vooral te zorgen, dat de familie van Dieren niet ontdekte, dat hij den gever was.
Hij hoopte, dat Lucie het zou begrijpen en hieruit tevens de gevolgtrekking zou maken, dat bij haar nog niet was vergeten.
Tegen de kerstvacantie vroeg hij belet bij tante Mussot, die hem berichtte, dat bij hartelijk welkom zou zijn en met ongeduld verbeidde hij den dag, waarop hij naar Meerdervoort zou gaan om Lucie en zijn vroegere vrienden terug te zien.
Angstvallig vroeg hij zich af of hij haar zou ontmoeten, of zich de gelegenheid zou voordoen haar te spreken en of hij, niettegenstaande Mevrouw van Dieren hem de laatste maal zoo koel had ontvangen, het nog zou wagen baar een bezoek te brengen.
Tusschen vrees en hoop geslingerd, arriveerde hij den dag voor Kerstmis aan het station te Meerdervoort en zag door het venster der coupé Lucie, in gesprek met Willy, op het perron staan. Toen hij uitstapte, snelde zijn broêr naar hem toe, maar op hetzelfde oogenblik was het alsof hij door den grond zonk, want hij zag Lucie naar een coupé eerste klas gaan, waaruit een luitenant der huzaren stapte en beiden gearmd het perron verlaten.



3i
Als door den bliksem getroffen, bleek en ontdaan, deed hij een stap terug; hij kon zijn oogen nauwelijks gelooven. Was dat zijn Lucie, zijn liefste, op wie hij al zijn hoop voor de toekomst, alles en alles, had gebouwd?
„Wat scheelt je, Dolf?
Dolf! Wat heb je?"
„Niets, het is niets Willy, het zal wel overgaan; ik gevoel mij plotseling onwel."



HJOOFDSTUK IV.
Korte Huwelijksvreugde.
„Hij, die het leed onwillig draagt, Hij wordt maar des te meer geplaagd, Maar die zich voegen naar het pak, Gevoelen minder ongemak."
Jacob Cats.
Bets had gelijktijdig met Dolf het eindexamen van het gymnasium afgelegd en vertrok, eenige dagen, nadat hij naar Amsterdam was gegaan, naar Wiesbaden, waar zij bij een vriendin te logeeren was gevraagd. Geïntroduceerd in een tennisclub, maakte zij daar kennis met von Harzfeld, een jong industrieel, eigenaar eener groote onderneming. Von Harzfeld vatte reeds terstond bij de eerste kennismaking een groote genegenheid voor haar op en bracht haar in kennis met zijn moeder, die in Wiesbaden een groot buiten bewoonde en sedert den dood van haar man de behartiging harer zaken aan haar eenigen zoon had opgedragen.
Nadat Bets weder in Meerdervoort was teruggekeerd, leidde deze kennismaking tot een drukke correspondentie, welke weldra gevolgd werd door een huwelijksaanzoek.
Mevrouw von Harzfeld, die met stijgende belangstelling de steeds inniger wordende verhouding tusschen haar zoon en het haar sympathieke meisje had waargenomen, kwam naar Holland om de huwelijksplechtigheid bij te wonen.
Toen zij zich op weemoedigen toon het ontvallen: „Nu moet ik in het vervolg alleen het groote buiten bewonen," en Bets dit hoorde, besloten de jong-gehuwden, na de terugkomst van de huwelijksreis in Italië, bij haar te gaan inwonen, waarmede mevrouw von Harzfeld zich zeer ingenomen betoonde.
Zoodra zij, na afloop van de reis, in Wiesbaden de appartementen betrokken, welke Mevrouw von Hartzfeld inmiddels voor hen in gereedheid had laten brengen, genoten zij met volle teugen van hun gelukkig huwelijksleven.
Eensklaps werd dat geluk echter op wreede wijze verstoord.



HOOFDSTUK V.
Een onverwacht mededinger.
„Rien n'est plus capable de nous faire entrer dans la connaissance de la misère des hommes que de considérer la cause véritable de l'agitation perpétuelle dans laquellefls passent toute leur vie" Blaise Pascal, Pensees.
Lucie was geen onbekende voor de familie van der Hoeven, bij wie zij den dag vóór Dolf's vertrek zoo onverwacht te logeeren was gevraagd. Zij had daar vroeger met Bets dikwijls de vacanü'es doorgebracht.
Mevrouw van der Hoeven had het de meisjes dan altijd zoo aangenaam mogelijk gemaakt en was vooral tegenover Lucie bijzonder voorkomend geweest.
De meisjes hadden tijdens hun verblijf ten haren huize ook wel eens haar zoon Willem ontmoet, doch daar deze ongeveer acht jaar ouder was en dus in leeftijd nogal met hen verschilde, had hij zich aan de bakvischjes weinig gelegen laten liggen en zich niet veel om hen bekommerd.
Zijn vader, een vermogend grondbezitter, had het zijn eenigen zoon aan niets laten ontbreken en deze had van die gulheid geen bescheiden gebruik gemaakt.
Als goed sportsman, gevoelde hij zich tot het militaire aangetrokken en legde, zoodra hij de schoolbanken verlaten had, met goed gevolg te Breda het vergelijkend examen af, waarna hij daar zijn opleiding tot officier bij de cavalerie genoot.
Overal tegenwoordig waar gefuifd, gedronken en gespeeld werd, veronachtzaamde hij evenmin den omgang met het schoone geslacht. Hij stond in zeer intieme relaties met een zekere Mevrouw Warren, de vrouw van een bankier te Amsterdam en had summa summarum reeds een zeer stormachtige jeugd doorleefd.
Bij aankomst van den trein wachtte hij ditmaal Lucie op het perron en nauwelijks had hij haar herkend of hij snelde op haar toe, ontnam haar de bagage, overhandigde die aan een kruier en



37
reed haar met zijn auto naar de woning zijner ouders. Het trof Lucie, dat, terwijl hij haar vroeger met een zekere goedige welwillendheid behandelde, hij nu alles aanwendde om haar zoo veel mogelijk aangenaam te zijn. Hij introduceerde haar op zijn tennisclub en noodigde haar uit een concours hippique bij te wonen, dat de volgende week op den Wageningschen berg zou worden gehouden.
Het trof haar zeer dat hij, in tegenstelling met vroeger, nu niets verzuimde om haar genoegen te doen. -
Zij vond het eerst niet onaardig dat de knappe cavalerie-officier zich zooveel moeite voor haar getroostte, het streelde haar, dat hij zich zoo galant met haar in het pubhek vertoonde; doch zij meende, dat hij dit uit aangeboren beleefdheid tegenover baar als gast zijner ouders deed en verwonderde zich hierover daar om met bovenmate.
Toen zij eenige dagen later, volgens afspraak, tezamen met de auto naar den Wageningschen berg reden om het concours hippique bij te wonen, troffen zij daar vele zijner kennissen en bevriende families aan en langzaam aan begon twijfel bij haar te rijzen of die vele attenties, die Willem haar bewees, wel uitsluitend uit wellevendheid geschiedden.
Na afloop van het concours noodigde een zijner kennissen hen uit, zich bij hem en zijn dames aan te sluiten en gezamenlijk in het hotel te dineeren.
Gedurende den maaltijd heerschte een bijzonder prettige, opgewekte stemming en na de champagne bij het dessert, werd de koffie op het terras gebruikt.
Na het vertrek der overigen bleven Lucie en Willem, onder de bekoring van den mooien, zoelen herfstavond, nog een oogenblik op het terras toeven en het viel haar op dat hij nu niet alleen bijzonder hoffelijk was, doch ook een meer dan gewone belangstelling voor haar aan den dag legde. Hij informeerde of zij wel voldoende gezorgd had zich te wapenen tegen de kille avondlucht en toen de auto voorkwam, rustte hij niet alvorens hij haar zorgzaam in haar dikken avondmantel had gewikkeld.
Hoe gevleid het jonge meisje zich door die groote belangstelling ook gevoelde, begon haar die toch meer en meer te verontrusten.
Met de auto naar huis terugkeerende, kwam zij tot de overtuiging, dat hij, met zijn buitengewone welwillende en hartelijke bejegening, verdergaande plannen beoogde en zij voorzag, dat dit met het oog op haar heimelijke liefde voor Dolf, onvermijdelijk tot een conflict tusschen hun beider families zou leiden.
Den volgenden morgen vleide zij zich nog met de hoop zich



38
tc hebben bedrogen en dat, den vorigen avond, zijn teerhartigheid aan den invloed der champagne toe te schrijven was; maar nog dienzelfden dag bleek het haar ten duidelijkste, dat zij zich met had vergist, daar hij voortging haar op de meest opvallende wijze het hof te maken.
Eerst dacht zij, dat het haar gemakkelijk zou vallen hem te doen gevoelen, dat zij hiermede allerminst was ingenomen; doch hij scheen dit niet op te merken en zij zag weldra in, dat wilde zij niet onheusch worden, haar de uitvoering van dit voornemen op den duur onmogelijk zou vallen.
Mevrouw van der Hoeven vergemakkelijkte haar de taak niet. Verlangend, dat het verkwistend, losbandig leven van haar zoon een einde zou nemen, zag zij slechts uitkomst in een huwelijk en. was zij vast voornemens ditmaal alles op het spel te zetten om haar plan door te zetten.
Op de wandeling sprak zij Lucie aanhoudend over Willem en merkte op, dat het haar verwonderde, dat de jongen, die zoo ruimschoots de middelen bezat om op vorstelijke wijze een huishouding te voeren, geen meisje vroeg.
Hij,.met zijn schitterende carrière, behoefde zich niet bevreesd te maken een blauwtje te zullen loopen, en zij kende genoeg meisjes, die Zich zeker niet lang zouden laten bidden. Lucie van ter zijde aanziende besloot zij lachend: „Hij heeft de ware zeker nog niet gevonden."
Lucie gevoelde zich tegen dien drang en die woordenvloed met opgewassen. Het werd haar duidelijk, dat de moeder stemming trachtte te maken voor een huwelijk met haar zoon en hierover verontrust begon zij haar positie verre van benijdenswaardig te vinden.
Indien zij openhartig bekende, dat zij van een ander hield en Zich aan deze moreel verbonden achtte, zou Mevrouw van der Hoeven dit zeker naar huis schrijven en daar Dolf officieel nog geen enkelen stap had gedaan, achtte zij het beter hierover niet te spreken.
Tegen het einde van haar verblijf drong Mevrouw van der Hoeven aan om dit nog wat te verlengen, doch Lucie wendde voor zich verbonden te hebben aan een tenniswedstrijd in Meerdervoort te zullen deelnemen en daarom wel verplicht te zijn binnen een paar dagen te vertrekken.
Willem bracht haar weder met zijn auto naar het station, bleef tot het vertrek van den trein bij de geopende coupé-deur staan en vroeg bij het signaal voor het vertrek met een innemend lachje, of Zij weer spoedig terugkwam, daar hij dan ook verlof zou aanvragen.



f39
Toen hij naar huis terugreed begreep hij, dat die verovering nog niet zoo gemakkelijk zou vallen. Het koele afscheid aan den trein was hem tegengevallen en hij had zeer goed bemerkt, dat zij blij was weer te kunnen vertrekken. ; •
Het prikkelde hem, dat, zoodra hij getracht bad wat intiemer te worden, zij eensklaps haar naïf-vrije, ongedwongen meisjeshouding had laten varen, zich daarna niet meer zoo spontaan vroolijk had gegeven en zich meer en meer aan zijn betuigingen had onttrokken. Bij ingeving gevoelde hij, dat dit met uit behaagzucht was geschied en dat de reden hiervan een dieperen grond moest hebben. , , , , .
Had zij misschien vernomen dat Juj nog al druk geleetd had en schrikte dat haar af*
Maar indien zij dat geweten had, zou zij het zeker onmiddellijk bij haar komst hebben laten blijken maar toen was zij nog ondwongen vriendelijk tegen hem geweest. .
Hij nam zich voor, Zich hierover voorloopig het hoofd met te breken en bij een volgende ontmoeting opnieuw alles aan te wenden om haar te winnen en dan zoo mogelijk den beslissenden stap te wagen. ... ...
Hij had in zijn veelvuldigen omgang met vrouwen zoo dikwijls ervaren, dat, door hun ijdelheid te streelen, door met het grootste geduld aan te houden, zelfs de meest onneembare veste ten laatste valt, dat hij niet twijfelde of ook ditmaal zou hu zegevieren.
Zijn moeder had er reeds vroeger herhaaldelijk ba hem op aangedrongen zijn losbandig leven op te geven en naar een vrouw uit zijn omgeving uit te zien. Zoodra zij het schrijven van haar vriendin had ontvangen, waarin deze belet voor Lucie vroeg, had zij terstond het voornemen opgevat deze toevallige gebeurtenis te benutten en te trachten tusschen Lucie en haar zoon een huwelijk tot stand te brengen.
Zij schreef hem, onmiddellijk een veertiendaagsch verlof aan te vragen en bij een weigering zich niet te ontzien om desnoods als motief een dringende familieaangelegenheid voor te wenden. Indien hem ooit de kans werd geboden met het oude leven te breken en een goede partij te doen dan was het wel ditmaal.
Bij ontvangst van dit schrijven lachte het hem eerst met erg toe een huwelijk met Lucie van Dieren aan te gaan. Hij kon moeilijk scheiden van het leventje, waaraan hij zoo gewend was geraakt en gevoelde er niets voor zich voor altijd te binden, doch de vrees zijn ouders te ontstemmen, nu hij juist dringende schulden had, die afdoening vereischten, deed hem besluiten



42
bleef bij haar moeders woordenvloed eerst halsstarrig zwijgen en barstte eindelijk in schreien uit.
Zij vertelde haar moeder, hoe zielsveel zij van Dolf hield en dat niets haar zou bewegen baar liefde op te geven. Die mededeeling trof haar moeder niet onverwacht, zij had zich hierop reeds voorbereid en zij vroeg Lucie op medelijdenden toon of zij nog steeds aan die kalverenliefde hechtte en of zij meende, dat die jongen nog aan haar dacht en haar niet reeds lang was vergeten.
Toen zij echter zag, dat al haar pogingen vergeefs bleven en Lucie, met betraande oogen, steeds over Dolf sprak maakte zij zich boos en vroeg haar man boven te komen.
Zoodra deze Dolf's naam hoorde ontstak hij in woede. Hij verklaarde eens en voor altijd den naam van dien kwajongen niet meer te willen hooren en nooit zijn toestemming tot een engagement met hem te zullen geven.
Indien Lucie meende, dat haar toekomst in die richting lag, zoo betreurde hij het geld aan haar opvoeding ten koste gelegd en kon zij ervan verzekerd zijn, dat hij zoowel als zijn vrouw, hierin nimmer zouden berusten.
Eindelijk, zwichtende voor den dwang van het ouderlijk gezag, gaf zij den strijd op ... .
Zaterdag vóór Kerstmis zou de verloving publiek gemaakt worden en Willem zou dan naar Meerdervoort komen om daar de beide feestdagen door te brengen.
Lucie begaf zich 's middags naar het station om hem af te halen en Willy daar aantreffende, vernam zij tot haar schrik, dat deze Dolf wachtte, die zoo aanstonds met denzelfden trein zou aankomen.
Reeds hoorde zij in de verte den trein naderen en met angst vroeg zij zich af wat zij moest doen, indien zij zoo aanstonds, beiden naar haar toe zouden komen.
Bij het binnenrijden zag zij Dolf in één der voorste wagens en zich naar den coupé spoedende waar Willem uitstapte verhet zij haastig met deze het perron.
Haar verloving duurde slechts enkele weken. Het huwelijk werd spoedig voltrokken en Lucie vertrok na een korte huwelijksreis met haar man naar den Haag, waar deze nu in garnizoen lag.
In den eersten tijd van hun huwelijk ging alles vrij geleidelijk en gaf Willem zich inderdaad veel moeite om Lucie het leven zoo aangenaam mogelijk te maken. Zij had zich zoo goed mogelijk in haar lot geschikt en langzamerhand was het verleden, de her-



44
de moeder ook omtrent het vreemde gedrag van haar zoon zou inlichten.
Het stuitte haar echter tegen de borst om, zoo kort na de geboorte van den kleinen Frits, zich met een klaagbrief over een dergelijke delicate aangelegenheid tot haar schoonmoeder te wenden en, terwijl zij in gedachte het voor en tegen hiervan overwoog, kwam de dienstbode binnen, die haar een brief overhandigde, die persoonlijk aan haar gericht was. Daar zij het schrift niet als dat van een harer kennissen herkende, vermoedde zij dat het de nota van een leverancier was en opende ze argeloos de enveloppe.
Bij het lezen van het briefje stond zij plotseling verschrikt op, las het opnieuw en riep hevig ontsteld, schreiende uit: „Mijn God! Mijn God! Dat is niet mogelijk, dat heeft hij niet kunnen doen! Wat zal Bets daarvan zeggen? Die moet mij raden en helpen!"
Zij greep de telefoon ..,.„
„Ja...... de jonge Mevrouw von Harzfeld.
Is zij niet thuis? Binnen een uur?
Wil je mevrouw vragen om voor een dringende aangelegenheid even naar mij toe te komen?"
Na nogmaals het briefje te hebben gelezen, frommelde zij het krampachtig ineen en zette zich doodsbleek aan haar schrijftafel.
Weder opstaande riep zij verbolgen uit: „Het is toch niet te gelooven,het moet bepaald gelogen zijn! En toch, indien het eens waar was! Het zou werkelijk schitterend zijn na alles wat ik voor hem heb opgeofferd".
Zenuwachtig gleed de pen over het papier, doch snikkend verscheurde zij het niet voleindigde briefje en begon een ander te schrijven.
In de opgewonden stemming waarin zij verkeerde, was het haar echter onmogelijk haar gedachten op papier te brengen en besluiteloos, ten einde raad, liep zij het vertrek op en neer. Eindelijk kon zij haar ongeduld niet langer bedwingen. Zij drukte op eenschelknop en vroeg het binnentredende kamermeisje haar blauwe mantelpak te brengen, waarna zij haar toevoegde:
„Spoedig Nannie, ik heb haast. Telefoneer Jules om onmiddellijk met den auto voor te komen."
Toen Bets dien mooien zonnigen namiddag van een bezoek huiswaarts kwam, vernam zij, dat Mevrouw van der Hoeven telefonisch naar haar gevraagd had en haar nu wachtte.



5i
Nooddruft mag haar tijdelijk weerhouden dit te doen blijken, maar zij zal een onoverwinlijke haat koesteren tegen hem» die, geen rekening houdende met de noodlottige omstandigheden, welke haar ten val brachten, haar naar den schijn veroordeelt en als eene minderwaardige behandelt.
Zij was weliswaar slechts kelnerin in een bierhuis en had in haar woonplaats, door een trouwelooze verleid, een misstap begaan, maar dat verleende daarom nog aan niemand het recht haar met een gevallen vrouw gelijk te stellen.
Zij vormde, in de moeilijke omstandigheden, waarin zij tijdens haar zwangerschap en na haar bevalling verkeerde, integendeel een gunstige tegenstelling met die vrouwen, daar zij zich moedig tegen het leed verzette en trachtte door werken den kost voor haar en haar kind te verdienen. De aanhoudende verwijten harer ouders en het voortdurende gezeur over het kostgeld voor het kind ten laatste moede, had zij dit bij een zuster ter verpleging achtergelaten en was naar Nederland, naar het „steinreiche Holland" gegaan teneinde een betrekking als kinderjuffrouw te zoeken. Onbekend met de groote gevaren, welke haar daar bij aankomst dreigden, zag zij zich, evenals tal van onervaren meisjes uit dergelijke omgeving en in gehjke omstandigheden, op droeve wijze in haar verwachtingen teleurgesteld.
Ten einde raad had zij, om met van kwaad tot erger te vervallen, een plaats als kelnerin aangenomen
Zij had later nog dikwijls aan die onverkwikkelijke scène met Dolf gedacht, doch was, daar zij hem sedert dien niet had teruggezien, het geval nu bijna geheel vergeten.
Hem bij het binnentreden onmiddellijk herkennende, bemerkte zij terstond, dat hij ook nu weder teveel aan Bachus geofferd had en toen hij het woord tot haar richtte, koelde zij door een ruwen uitval haar ergernis over de vernederende behandeling dien avond ondervonden.
Nauwelijks zag zij, hoe dit hem kwetste of zij gevoelde hierover terstond berouw. Hij ontnam haar echter de gelegenheid om haar spijt te betuigen, daar hij, woedend over het verwijt, waarop hij allerminst was voorbereid, een geldstuk op tafel wierp en zonder haar te groeten heenging.
Terwijl hij, nauwelijks vier-en-twintig uur geleden die treurige ervaring met Lucie had opgedaan, moest hij nu ondervinden, dat die kelnerin, die gewoon was de minste der gasten met een vriendelijk „Guten Abend" te begroeten, hem met bijtenden spot zijn dronkenschap verweet en zich minachtend van hem afwendde.



5*
Onbekend met de oorzaak van haar ergernis, wist hij zijn prikkelbaar opgewonden stemming niet te beheerschen, doch was het hem gelukt haar, door een vriendelijk woord, milder te stemmen, dan zou hem dien avond veel leed bespaard zijn gebleven. Ongelukkiger wijze miste hij de noodige ervaring en menschenkennis om tactvol met vrouwen om te gaan en door een snedige opmerking een wending aan het gesprek te geven.
Was hem dat dien avond bij Bertha gelukt, en hij zou hierin ongetwijfeld zijn geslaagd, dan had allicht een nadere kennismaking tot een haison geleid en dit zou, hoe bedenkelijk overigens ook, verre te verkiezen zijn geweest boven hetgeen hem nu te wachten stond.
Zij, met haar beteren kijk op het leven en de menschen, zou hem beslist van dwaasheden hebben terug gehouden, waardoor hij nu van kwaad tot erger verviel, en een veiliger gezellin voor hem geweest zijn dan de vele vrouwen, die hij daarna ontmoette en wier omgang hem geleidelijk tot een lager peil voerde.
In opgewonden sternming den Franziskaner verlatende, stond hij plotseling weder op straat, op die vreesehjke straat met de menschen, die tegen hem opliepen en de warrelende lichtjes der auto's en tramwagens. Besluiteloos wat nu aan te vangen, liep hij den Dam over.
Zich nog uit zijn groentijd herinnerende, dat in een der dwarsstraten een cabaret was, richtte hij zijn schreden derwaarts en trad weldra in de Gravenstraat de toenmalige Palace Club binnen.
Dolf waagde zich op glad ijs.
Hij was weliswaar ontgroend, doch had, door Zijn ingetogen leven, nog te weinig ervaring om zich» beneveld door den drank, moederziel alleen naar plaatsen te begeven, waar men allerminst zou schromen op de grofste wijze misbruik van zijn toestand te maken.
Het was hem onbekend, dat het zelfs nuchter gewaagd is zich zonder eenige routine in dergelijke gelegenheden te begeven en dat dit zelden straffeloos geschied.
Hij herinnerde zich, dat daar muziek was, het er lollig toeging en wat kon hem de rest schelen! Hij wilde afleiding zoeken, zich amuseeren en waar zou hij dat elders vinden?
Bij het binnentreden werd hem terstond uit de vestiaire met een sterk Jordaansch accent toegeroepen: „Verplichte vestiaire, meheir!"
„Hoeveel?"



53
„Dat laat ik aan meheir over."
Het ging er binnen luidruchtig toe. Hier en daar zaten opgeschoten jongens, kantoorklerkjes of winkelbedienden, met vriendinnetjes, met scharreltjes of demietjes, meerendeels van die meisjes, die overdag in een magazijn of op een kantoor werkten en nu, dank zij de vroege winkelsluiting 's avonds vrij waren en liever in dergelijke gelegenheden met hun toiletjes pronkten dan op nummer zooveel van deze of gene dwarsstraat gedwongen te worden hun moeder te helpen de vuile boel aan kant te maken.
Het volle lokaal doorloopende, zocht hij tevergeefs naar een plaatsje en langs een tafeltje komende, waaraan een bejaard heer met een juffrouw zat, zette hij zich daar neder. Kort hierna vertrokken deze en namen twee opzichtig gekleede, drukdoende demi-mondaines hun plaats in.
De jongste, een goed uitziende, flink gebouwde vrouw rj et resoluut brutale oogen, ongeveer vier-en-twintig jaar oud, nam Dolf van terzijde op. Tevergeefs wachtende of hij haar zou aanspreken, vroeg zij hem ten laatste op spottenden toon: ■ „Wat kijk je triest jong. Heb je je laatste oortje versnoept?"
„Triest!", antwoordde hij, „ik gevoel me zoo lekker als een hond, die op zijn verjaardag verzopen wordt."
Beide dames proestten het uit van de pret en de jongste voegde hem toe: „Je bent een leukert en als je niets beters te doen hebt dan mag je vanavond met ons uit. Wat is het hier een saaie boel! Laten we liever naar het Palais de Danse in de Warmoesstraat gaan, daar is het veel leuker."
Toen zij opstonden, betaalde hij de consumptie en bij den uitgang vroeg de jongste hem een rijksdaalder. Zij had er den vorigen avond van de juffrouw in de vestiaire een geleend en wilde die nu teruggeven.
In het Palais de Danse gingen zij door een langen, smallen gang naar het loket, waar de entrees geheven werden, en gaven daarna, iets verderop, aan de vestiaire hun goed af.
Dolf, alles behalve nuchter, betaalde grif den hoogen entreeprijs, gaf op aandringen der dames aan de vestiaire een groote fooi en zag, met hen het hel verlichte lokaal binnengaande, een groote, vierkante zaal, met een langwerpige ruimte in het midden, waar gedanst en cabaret gegeven werd.
Aan de achterzijde van die ruimte bevond zich een orkest, terwijl deze verder was omgeven door een verhooging met tafeltjes en stoelen voor de bezoekers.
Op het oogenblik, dat bij zich met de dames aan een dezer tafeltjes wilde neerzetten, riep de oudste: „Gut Mies, daar zit



54
de baron!", waarop Mies Dolf toevoegde: „Neemt u ons niet kwalijk m'nheer, wij zien daar een goede kennis zitten, straks zien we elkaar nog wel terug."
Weer was hij alleen. Na hem in enkele minuten meedoogenloos te hebben geplukt, heten zij hem aan zijn lot over, en streken zij bij een ander neer.
Verstoord zette hij zich in hun nabijheid neder en ofschoon hij zich reeds onlekker gevoelde, bestelde hij toch nog een glas bier, dat de kelner op arrogante wijze op zijn tafeltje schoof.
Niettegenstaande den hoogen entreeprijs betaalde hij hiervoor de gevraagde gulden en, terwijl hij daar, eenzaam en verlaten, suf zat rond te kijken, trok het plotseling zijn aandacht, dat de baron met zijn dames hem op onhebbelijke wijze opnamen en zich ten zijnen koste schenen te vermaken.
Niet vattende, dat zijn dronken, suffe houding hiertoe aanleiding gaf, dacht hij, dat zij hem uitlachten, omdat hij zonder profijt hun vertering in de Gravenstraat en hun entree hier had betaald. Hij waggelde verbolgen op het drietal toe en vroeg den baron op uitdagenden toon, of deze soms iets van hem te vorderen had, waarop Zijn Hoogadehjkehemin de maling trachtte te nemen.
Het gesprek werd hoe langer hoe luidruchtiger en eenige omzittenden, verlangend naar een standje, schaarden zich nieuwsgierig om hen heen. Toen het echter tot handtastelijkheden dreigde te komen, grepen plotseling twee kelners Dolf aan, brachten hem naar de vestiaire, hielpen hem bij het aantrekken van zijn jas en zetten hem daarna vrij hardhandig de deur uit, de Warmoesstraat in.
Wat er dien avond verder met hem gebeurde, kon hij zich den volgenden morgen bij het ontwaken niet goed meer herinneren. Tot zijn groote ontsteltenis bemerkte hij in een duistere, afgesloten ruimte, geheel gekleed, op een houten krib te liggen en hij vermoedde in een of ander nachtasyl te zijn aangeland.
Hij gevoelde zich allerellendigst en langzamerhand tot bezinning komende, begon bij zich flauwtjes het een en ander van den vorigen avond te herinneren.
In het duister rondtastende, ontdekte hij een zwaar gegrendelde deur en toen hij hiertegen schopte, trad iemand in een blauw boezeroen met een politiepet op binnen, informeerde of hij uitgeslapen was en gelastte hem mee te gaan.
Een kantoortje binnengaande, zag hij een inspecteur van politie en twee brigadiers zitten, die eerst niet de minste notitie van hem namen.
Nadat hij daar een poosje had gestaan, vroeg de inspecteur



55
zijn naam en woonplaats en na die te hebben opgeschreven, vertelde hij hem, dat hij gaan kon, en er wel nader van zou hoor en.
Lichamelijk en geestelijk uitgeput, doodelijk vermoeid tengevolge van de buitensporigheden van den vorigen avond, ging hij bij thuiskomst onmiddellijk naar bed.



HOOFDSTUK VII.
Dolf's Confidentie.
„Sorrow may not be weakness, but must be strength." Charles Dickens,Oüver Twist.
De nadeelige gevolgen van de overstelpende emoties der beide vorige dagen lieten ach weldra gevoelen.
Eerst schreef Dolf dit aan een voorbijgaande katterigheid toe en bleef hij thuis.
Toen hij echter den dag daarna wilde opstaan, gevoelde hij %ich hiertoe te uitgeput en te vermoeiden zoodra Boswijk, zijn huisbaas, bemerkte hoe bleek en ontdaan Dolf er uitzag, ontbood deze een geneesheer, die hooge koorts constateerde en hem verbood het bed te verlaten.
Dagenlang was bij verplicht het bed te houden en toen hij zich eindelijk, dank zij de liefderijke verpleging van Boswijk en zijn vrouw, die afwisselend dag en nacht bij hem waakten, iets beter gevoelde en hij weder het bed mocht verlaten, vond hij een brief van Henk's vader.
Deze berichtte, dat zijn zoon een ernstige longontsteking bad opgedaan en daardoor voorloopig verhinderd was naar Amsterdam terug te keeren om zijn studie te hervatten.
De brief was reeds eenige dagen oud en Dolf antwoordde, dat hij zelf ziek was, doch, zoodra hij hersteld was en weder mocht uitgaan, onmiddellijk zou overkomen om zijn vriend te bezoeken.
Toen de medicus hem dit eindelijk toestond, ondernam hij de reis en trof Henk doodziek aan, zoo ziek, dat de dokter eerst bezwaar maakte hem bij het den patiënt toe te laten.
Hij mocht hem even de hand drukken en keerde daarna weer in de familiekring terug.
Mevrouw van Dorst, die het opviel hoe zwak en terneergeslagen Dolf er uitzag, noodigde hem uit een paar dagen te Urden te blijven, teneinde wat rust te nemen.
Vrees zich in hun huisehjke omgeving niet op zijn gemak te



57
gevoelen en dat zij wellicht, bij een intiemere kennismaking, iets van zijn sombere gemoedsstemming zouden bemerken, deden hem besluiten het vriendelijk aanbod van de hand te wijzen en hij keerde 's avonds weer met den laatsten trein naar Amsterdam terug.
Na de Kerstvacantie kwamen de meeste zijner kennissen weder naar Amsterdam. Enkelen hunner hervatten de studie en de anderen vervolgden hun vroohjk leventje van vroeger.
Zoodra de colleges werden hervat, had hij deze weder bezocht, doch het was hem onmogelijk het onderricht met de noodige aandacht te volgen ....
Hij tobde voortdurend over zijn leed, zat te suffen, geraakte er meer en meer uit, werd dientengevolge verlegen met zijn houding en ten laatste bleef hij weg en gaf het geheel op.
De wilskracht was gebroken en inplaats van zich, door hard werken tegen zijn leed te verzetten, smeet hij de boeken in een hoek en verviel van kwaad tot erger.
Niets om handen hebbende, sloot hij zich uit verveling aan bij hen, die gewoon waren hun tijd in ledigheid te verslijten en die in cabarets en lugubere nachtgelegenheden hun geld met vrouwen van de vlakte verbrasten. De gevolgen van dit onregelmatige leven heten zich weldra gevoelen.
Niet alleen vervreemdde Dolf, de werkzame en opgeruimde student van voorheen, zich meer en meer van zijn vroegere vrienden, doch de veranderde levenswijze leidde ook tot geestelijk en lichamelijk verval.
De driemaandelijksche toelage, welke tante Mussot voor zijn studie en levensonderhoud beschikbaar stelde, was weldra ontoereikend om de kosten van bet losbandig leven te bestrijden en ten laatste stak hij zich in schulden om in zijn groote geldverlegenheid te voorzien.
In den beginne trachtte hij zich te behelpen door in een goedkoop restaurant te eten, leende daarna geld van kennissen en ontzag zich zelfs niet om Boswijk enkele malen uitstel van betaling der kamerhuur te vragen. Het geld, dat hij bij den aanvang van elk kwartaal ontving, was nauwelijks voldoende om de meest dringende schulden te voldoen en ten laatste werd de toestand zoo onhoudbaar, dat hij zich genoodzaakt zag de hulp van tante Mussot in te roepen.
Hij deed het voorkomen, alsof het studentenleven hem verplichtte dikwijls aan festiviteiten en plechtigheden deel te nemen, waaraan hij zich ter wille zijner omgeving niet kon onttrekken en dat hij hierdoor in finantieele moeilijkheden was geraakt.



58
Na eenige dagen in angstige spanning het antwoord te hebben gewacht, ontving hij eindelijk een aangeteekende brief. Zij zond hem het gevraagde geld met de mededeeling hem ditmaal nog te willen helpen, doch vast besloten te zijn dergelijke verzoeken in het vervolg beslist van de hand te wijzen. Volgens haar meening was de toelage, welke zij verstrekte, ruimschoots voldoende om in het benoodigde te voorzien en hij moest voortaan zorgdragen hiermede rond te komen ....
Eenige dagen later trof hem, bij het lezen van de „Meerdervoortsche Nieuwsbode," onverwachts de aankondiging van Lucie's huwelijk met van der Hoeven. Het huwelijk was voltrokken, nu een voldongen feit geworden en de zwakke hoop, dat haar verloving nog door een of andere onvoorziene gebeurtenis zou worden verbroken, was nu voor goed vervlogen.
Hij wist dat dit komen moest, het trof hem met onvoorbereid en toch gevoelde hij zich zonderling aangedaan bij de gedachte, dat hij haar nu onherroepelijk voor altijd zou moeten missen.
Toen hij haar dien Zaterdag vóór Kerstmis gearmd het perron van het station te Meerdervoort zag verlaten, had die wreede ontdekking hem plotseling ontnuchterd en geschokt in zijn nog naief, kinderlijk vertrouwen in de menschen. Hij had zich toen, overmand door smart, onnadenkend in den maalstroom van een losbandig leven geworpen en nu dit zijn storenden, hoogst demoraliseerenden invloed niet had gemist, trof het bericht van haar huwelijk hem met zoo pijnlijk als toenmaals de ervaring, dat zij zich had verloofd.
Hij was van lieverlede cynischer geworden en met een minachtend gebaar wierp hij het blad van zich af.
Even daarna nam hij het echter weer op, las de aankondiging opnieuw en bij de gedachte, hoe die liefde voor Lucie hem in het dorre kille verleden altijd had geschraagd en bemoedigd en dat, nu hij haar voor altijd had verloren, ook tevens die mooie herinneringen uit zijn jeugd werden vergald, welden tranen in zijn oogen.
Eindelijk, het peinzen en tobben moede, smeet hij het blad in een hoek en ging de stad in.
Den volgenden middag trad onverwachts Henk zijn kamer binnen. Dolf wist, dat hij één dezer dagen zou terugkomen, doch nu hij daar plotseling voor hem stond, bracht het hem een oogenblik in verlegenheid.
Wat moest hij hem antwoorden als zijn vriend zoo aanstonds zijn veranderde gemoedsstemming gewaar werd?
Hij mocht tegenover Henk tot geen prijs zijn toevlucht tot een



59
leugen nemen. Dit zou onvermijdelijk hun vriendschap schaden en hen van elkander verwijderen. Hij moest hem daarom de droeve waarheid openhartig bekennen, maar hij schrikte terug die luide uit zijn eigen mond te hooren.
Nadat zij een oogenblik met elkander hadden gesproken, vroeg Henk hoe het met de studie ging en toen Dolf eerst beproefde een weifelend, ontwijkend antwoord te geven, voegde Henk hem toe:
„Dolf, er moet iets voorgevallen zijn, er is iets met je gebeurd. Ik begrijp er niets van, maar je bent niet meer dezelfde van vroeger. Ik meende dat reeds op te merken bij je bezoek te Urden, maar hoopte nog mij te hebben vergist, doch nu ik van de lui boor dat je geen steek uitvoert, allerlei ongure gelegenheden bezoekt en 's nachts je geld met meiden verbrast, schijnt het mij toch toe dat ik mij toen niet had vergist."
„Ja, Henk, ik heb den laatsten tijd nogal druk geboemeld. Ik verveelde me, gevoelde me met opgewekt en waarom zou ik niet, evenals de anderen, wat van het leven genieten?"
„Kom Dolf," viel Henk hem in de rede, „dat zijn maar praatjes. Jij, die mij vroeger als ik zelf wel eens uit den band sprong, zoo ongezouten de waarheid zei, laat niet louter uit gemelijkheid plotseling de studie varen om je op die wijze te verslingeren. Dit is de ware reden niet. Ik zal niet onbescheiden in je geheimen dringen, maar ook niet rusten alvorens ik je tot andere gedachten heb gebracht."
Nog weifelde Dolf.
Besluiteloos liep hij de kamer op en neer en meer en meer onder den indruk van de hartelijke belangstelling van zijn vriend, voegde hij hem toe:
„Het is mij altijd moeilijk gevallen, Henk, van mijn verleden, van mijn jeugd te spreken. Ik heb met mijn leed en opgekropt verdriet nooit te koop geloopen. Het word door anderen toch zelden zoo begrepen en gevoeld als door onszelf, en men loopt daarbij nog de kans zich belachelijk te maken ook.
Nauwelijks vier jaar oud, verloor ik mijn moeder en twee jaar later mijn vader en ik stond toen alleen op de wereld. Mijn familie ontfermde zich over mijn lot en voorzag in het allernoodigste, doch de ouderlijke liefde vond ik niet terug.
Bij alles wat ik als kind heb wedervaren hinderde mij het meest de kille liefdelooze omgeving waarin ik ben groot gebracht. Het stemt mij nu nog droevig ab ik daaraan terugdenk en ik mij herinner hoe ik als ouderlooze knaap van alle liefde verstoken was.



6o
Wanneer andere kinderen door hun ouders werden geliefkoosd en vertroeteld, gevoelde ik nog meer wat mij te kort kwam. Het zou mij in dien tijd zoo goed hebben gedaan als er ook eens iemand was geweest, die dat gevoeld en zich spontaan en hartelijk aan mij gegeven had. Ik zal nooit vergeten wat tante Mussot voor mij gedaan heeft. Zij was altijd goed en vriendelijk voor me, maar het was toch met dat
En toen is zij gekomen.
Ik was inmiddels wat ouder geworden, ging op het gymnasium en ontmoette haar voor het eerst op de tennisclub. Zij scheen mij, temidden van de andere meisjes, iets onbereikbaars, en ik was in het begin te schuchter om haar nabij te komen.
Als door een sterke macht tot haar aangetrokken, waagde ik dit een keer en zij was toen lief en zacht. Het was alsof zij gevoelde hiermede iets goeds te verrichten en alsof zij, die anders tegenover de jongens niet zoo bijzonder lieftallig was, begreep, dat een koel woord mij zou hebben gekrenkt. Ik vatte langzamerhand een genegenheid voor haar op waarvan ik toen de diepere beteekenis nog niet begreep. Een vriendelijk woord van haar maakte mij overgelukkig. Het steunde en bemoedigde mij en langzamerhand groeide de verwachting, dat ook zij iets voor mij gevoelde en mijn toekomst in haar handen lag.
Plotseling werd die mooie illusie mij ontnomen en moest ik ervaren dat ik haar voor altijd had verloren.
Toen ik nu tegen Kerstmis in Meerdervoort terugkwam, had zij zich verloofd. Met één slag werd mij alles ontnomen en vanaf dat oogenblik was het het met me gedaan. Ik kon niet meer en heb, in mijn wanhoop en vertwijfeling, het hoofd verloren en op allerlei wijzen verstrooïng gezocht."
Henk hep zichtbaar bewogen, naar het venster en trommelde met zijn vingers zenuwachtig tegen de ruiten.
Eensklaps keerde hij zich om, hep op Dolf toe, pakte hem bij den schouder en zei:
„Kerel, wat is dat een beroerde geschiedenis. Ik dacht het wel, ik vermoedde wel dat er zoo iets in het spel was. Weet je wat we doen? Je gaat nu met mij mee, dan drinken we eerst samen een borrel en zullen na den eten naar mijn kast op de Leidsche kade gaan om daar verder eens rustig met elkander te spreken."
's Avonds op de Leidsche kade, had Henk Dolf flink toegesproken en gezegd: „Nu moet je eens naar me luisteren, Dolf. Ik gevoel levendig, dat die teleurstelling je hevig heeft geschokt en je naar beneden heeft getrapt, maar vergeet niet, dat duizenden



6z
en duizenden zich dagelijks in hun mooiste verwachtingen, dikwijls op nog veel treuriger wijze bedrogen zien.
Meen je nu werkelijk je daartegen te binnen verzetten zooals je dat tot heden reeds tevergeefs beproefde? Geloof jij niet, dat het veel nobeler is, het leed als een man te dragen, ie er met alle kracht tegen te verzetten en afleiding in je werk te zoeken? Ga je echter voort te leven zooals je nu doet, dan ga je onherroepelijk te gronde en je leed zal niet verminderen, doch integendeel steeds grooter en grooter worden.
Je moet je manmoedig door de moeilijkheden heen slaan. Wanneer de tijd de wond zal hebben geheeld, zul je dankbaar zijn bijtijds te zijn teruggekeerd.
Je moet je onttrekken aan die bras-en slemppartijen en weer als van ouds een geregeld, goed leven leiden.
Daarvoor is het noodig je te onttrekken aan de omgeving waarin je bent verzeild geraakt. .
Het beste zou zijn tijdelijk de studie op te geven. Nu je ten achter bent geraakt, loopt het met dit collegejaar toch op niets uit en kun je niet verwachten een behoorlijk examen te zullen afleggen. ...
Indien ik me niet vergis, heb je verleden jaar, toen je voor je lichting bent opgeroepen, studieverlof gekregen en nu raad ik je bij de militaire autoriteiten aan te vragen om de volgende maand, ter vervulling van je dienstplicht, te mogen opkomen.
Verzoek dan gelijktijdig tot luitenant te worden opgeleid, dat Zal je, als student, zeker niet worden geweigerd. De diensttijd wordt daardoor, weliswaar met een paar maanden verlengd, maar dit weegt wel op tegen het voordeel met de betere elementen onder de militairen in aanraking te komen en door een speciale opleiding geniet je ook meerdere voorrechten.
Eerst gevoelde Dolf er niet veel voor Henk s welgemeenden raad op te volgen. Hij vreesde, dat het in Zijn omgeving een vreemden indruk zou maken, en dat tante Mussot ernstig ontstemd zou Zijn, indien zij na haar laatsten brief nu plotseling vernam, dat hij de studie had opgegeven.
Nadat Henk echter nog eens ernstig bij hem aandrong en betoogde, dat zijn tante het hem straks zeker veel kwalijker nemen zou, indien hij zoo door ging en droop voor zijn examen, zwichtte hij ten laatste voor dit argument.
Den volgenden morgen begaf hij zich reeds vroegtijdig naar het müitie-commissariaat op het Singel, waar men zun verzoek terstond inwilligde en eenige dagen later vertrok hij naar Amersfoort, welke plaats hem tot garnizoen was aangewezen.



62
De ontmoeting met Henk en de poging door deze aangewend om hem weder op het goede pad te brengen, spoorden Dolf in de eerste dagen van zijn Verblijf te Amersfoort aan, zich flink tegen zijn leed te verzetten en zich zoo veel mogelijk bij zijn nieuwe omgeving aan te passen.
Hij was inderdaad van de beste voornemens bezield, doch het leed en de demoraliseerende invloed van zijn druk leven hadden zijn kracht gebroken. Spoedig overviel hem, bij het volgen van den cursus tot opleiding voor officier, dezelfde afgetrokken, suffe gedachteloosheid, welke hem ook in Amsterdam belet had de noodige aandacht aan de colleges te geven.
Hij was er niet genoeg bij, beijverde zich niet voldoende en was te slap. Hij gedroeg zich bij de militaire oefeningen ook te laks en had spoedig grooten tegenzin in den dienst en al wat ermee verband hield. Hij werd, wegens verzuim, een paar malen ernstig gestraft, het zich door anderen, gemakkelijk meetronen om te Utrecht of te Amsterdam te gaan fuiven en zijn superieuren beschouwden hem ten laatste als een der minsten van den cursus. Zijn luitenant-instructeur had hem hierop meermalen gewezen, hem zijn gebrek aan energie verweten en daarbij opgemerkt, dat hij als aanstaand officier niet „schneidig" genoeg optrad, maar eindelijk had deze het opgegeven en zich niet verder om hem bekommerd.
Bij het einde van het cursusjaar legden de meeste zijner collega's het examen voor vaandrig met goed gevolg af, doch Dolf was een der weinigen, die werden afgewezen.
Hij keerde toen als sergeant met groot verlof naar Amsterdam terug en hervatte daar de studie.
Het was met Dolf nog niet het ware. De fut was eruit. Hij ging wel niet meer zoo druk, woest losbandig uit als in den beginne, na de catastrophe, maar in buien van neerslachtigheid verviel hij weer spoedig in de oude kwaal. Hij dronk meer dan goed voor hem was, zocht dan het gezelschap van vrouwen en bleef soms dagen onder water.
i f Het was Henk niet ontgaan. Hij had het Dolf herhaaldelijk, zonder eenig resultaat verweten en toen hij zag dat het niet baatte, maakte hij zich ongerust dat, indien zijn vriend niet met dat leven brak en zich ernstiger op zijn studie toelegde, het eindelijk op een débacle zou uitloopen.
Tante Mussot was hieromtrent ook niet onkundig gebleven. Die plotselinge zwenking naar het militaire, midden in zijn drukke studie, had haar reeds toenmaals erg bevreemd



63
en verontrust en meermalen had zij Dolf ernstig onderhouden óver zijn, voor haar onbegrijpelijk gedrag. $De laatste maal, dat bij baar bezocht had, had ZU zich boos gemaakt, verdere finantieele steun ontzegd ingeval bij faalde voor zijn examen en dat had zijn uitwerking niet gemist. Het had hem beangst en tot nadenken gebracht. Hij wist, dat Tante niet met zich het «Dotten en indien het, onverhoopt, zoover kwam, dat hij zijn studie moest opgeven, zou het er slecht met hem voorstaan.
i|Hij volgde vanaf dat oogenblik dan ook geregeld de colleges, legde zich met meer ijver op zijn werk toe en onthield zich van groote buitensporigheden.
In de grootste spanning zag hij bij het eindigen van het collegejaar den afloop van het examen tegemoet. £Hij wist nu, dat het er om ging, erop of eronder. Indien luj werd afgewezen zou tante Mussot onverbiddelijk bij haar eenmaal genomen besluit blijven en wat zou er dan van hem terecht komen. . . ,
In zenuwachtige spanning wachtte hij dien dag den uitslag at en toen hij tot zijn uitbundige vreugde vernam, dat bij was geslaagd slaakte hij een zucht van verlichting.
Sedert hij Meerdervoort had verlaten, was dit de eerste maal, dat hij op een succes mocht bogen en hij putte hieruit weer moed om de toekomst met meerdere opgewektheid tegemoet te gaan.
Onvoorziene gebeurtenissen leidden echter spoedig tot meuwe verwikkelingen die weder een keerpunt in zijn leven brachten.



HOOFDSTUK VIII.
Een avondje bij de van Vuren's.
,,.. car il y a dans ce que taisent les lèvres de 1'amitié et de 1'amour profonds et \ éntables, des milliers et des milliers de cboses que d'autres lèvres nepourront jamais taire." Maurice Maeterlinck, Le trésor des humbles.
Dolf gevoelde niet de minste lust zijn vacantiejjin Meerdervoort door te brengen en had daarom gretig Henk's uitnoodiging aangenomen om met deze naar zijn familie in Urden te gaan.
Het succes met zijn examen en het aangename, prettige buitenverblijf, in die eenvoudige, hartelijke omgeving, heten niet na een gunstigen invloed op hem uit te oefenen.
Hij was voornemens de geheele vacantie te Urden te blijven en in September met frisschen moed de studie te hervatten. Tegen het eind van Juli ontving hij echter een brief uit Amsterdam, waarover hij tegen Henk een geheimzinnig stilzwijgen bewaarde.
Hij had namelijk, tijdens zijn ongeregeld leven, bij zijn druk bezoek aan cabarets en nachtgelegenheden indertijd, onder de vele vrouwen, die hij daar ontmoette, onverwachts een oude kennis aangetroffen.
Kort na zijn ongesteldheid, zag hij op een middag in de „Bor" een vrouw zitten, die hem zeer bekend voorkwam. Hoe hij ook peinsde, hij herinnerde zich niet waar hij haar vroeger had gezien en tóch was hij er zeker van dat hij haar wel eens ontmoet had.
Zij scheen hem ook te herkennen, want toen hij nog eens naar haar keek, lachte ze, kwam naar hem toe en vroeg of hij nog altijd boos was. Eensklaps herkende hij toen in haar één der beide vrouwen, met wie hij op dien fatalen avond naar het Palais de Danse was geweest. Hij was toen te dronken om zich nu nog alle bijzonderheden te herinneren, maar het schoot hem te binnen, dat die andere vrouw haar „Mies" noemde,



«5
dat hij ruzie met hen had gekregen en er toen was uitgegooid.
Ontstemd, dat zij hem lastig viel merkte hij koeltjes op, dat zij en haar vriendin zich dien avond eigenlijk misselijk hadden gedragen, maar zij voerde onmiddellijk verontwaardigd aan, dat voor die ruzie geen enkele gegronde aanleiding was geweest en dat hij die zelf had uitgelokt.
Zij ging bij hem zitten, waarna zij weldra in druk gesprek geraakten. Zij aten tezamen in de „Bor" en 's avonds ging hij mee naar haar woning aan den Amsteldijk.
„Wel jong", had zij tegen hem gezegd," wat ben je veranderd* Een week of wat geleden scheen je me nog zoo'n broekje toe. Wat kijk je nog triest. Waar heb je al dien tijd gezeten?"
Hij was daar niet op ingegaan. Zij was toch zeker de allerlaatste aan wie hij zijn nood zou klagen 1 ....
Zij hadden elkander, na dien avond in te „Bor", dikwijls ontmoet en langzamerhand was het een vaste relatie geworden.
Later, in zijn melancholieke buien, was zij, de publieke vrouw, die temidden harer cynische omgeving bijna alle gevoeligheid had afgeschud, iets voor dien jongen gaan voelen.
Zij wachtte hem 's avonds dikwijls op, als zij wist, dat hij in de Soos was, of zij zocht hem in een der vele café's op het Rembrandtsplein, waar hij gewoonlijk Jrwam. Zij wist dathij het niet breed had en was daarom nooit veeleischend geweest, het hem veelal maar gaan, zei dan lachend, dat hij de volgende maal een cadeautje moest meebrengen en vergat dan hem hieraan te herinneren.
Hiervan kon zij echter niet leven en het gebeurde wel eens, dat, als hij bij haar aanbelde, er niet werd open gedaan. Ze vertelde dan later, dat zij niet thuis was geweest of speldde hem het een of ander verhaaltje op de mouw. Den een of anderen bar binnengaande had het hem wel eens geërgerd haar daar toevallig in gezelschap van anderen aan te treffen, van die lui, die hun auto voor de deur hadden staan en die haar op champie tracteerden en hij was dan maar stilletjes afgedropen en naar een ander café gegaan. Gewoonlijk zocht zij hem daar dan spoedig op. Ze had dan die lui, die met geld smeten, vaarwel gezegd, daar zij vreesde, dat hij zich anders met anderen zou gaan amuseeren.
Het hinderde hem dikwijls, te bemerken, dat hij er onder kwam daar hij wist, dat dit een pooierigen indruk maakte.
Hij had daarom, wanneer zij onaangenaamheden hadden, wel eens beproefd den band te verbreken, doch zij had hem dan steeds met een zoet praatje die plannen weer uit het hoofd gepraat.
Het Eeuwige Mysterie.
S



66
Eens, na een hevige ruzie, was hij een paar dagen weg gebleven, en daarna op een avond, tevergeefs bij haar aanbellende, was hij mistroostig naar een bar op den Binnen-Amstel gegaan.
Terwijl hij daar bij een paar demi-mondaines zat, kwam zij toevallig binnen en zoodra zij hem bemerkte, zette zij ach, oogenschijnhjk kalm bij hen neder, doch toen een der meisjes haar arm om Dolf sloeg en hem wilde kussen, was zij plotseling als een furie opgevlogen, had het kind ruw bij den arm gevat en een helsch kabaal gemaakt.
Nadat zij allen op straat waren gezet, werd de ruae daar voortgezet en toen het hem eindelijk, na veel moeite, gelukte haar wat te kalmeeren, had hij haar zachtjes meegetroond naar een andere nachtkroeg.
Toen zij vernam, dat hij besloten had de studie voorloopig op te geven en zich reeds tot de militaire autoriteiten had gewend met het verzoek voor zijn lichting te mogen opkomen, had zij zich hierover erg boos gemaakt.
Hij bracht haar echter aan het verstand, dat er nu toch niets meer aan te veranderen viel en toen hij beloofde met zijn verloven bij haar in Amsterdam te zullen komen had zij er zich bij neergelegd.
Toen hij later de studie hervatte en genoodzaakt was hard te werken, om voor het examen te slagen, had hij de relaties niet verbroken en nog gelegenheid gevonden enkele avonden per week met haar uit te gaan.
Hij had haar bij zijn vertrek naar Urden zijn adres achtergelaten en zij had hem nu uit Amsterdam geschreven, dat zij niet begreep waarom hij met eens overkwam. Niet bij machte hieraan weerstand te bieden, vertelde hij aan den maaltijd, onverwachts verplicht te zijn naar Amsterdam terug te keeren.
Henk wist van Dolfs relaties met Mies alles af. Hij had hem een paar maal in haar gezelschap aangetroffen en het was hem met ontgaan dat zij grooten invloed op zijn vriend uitoefende en het dezen moeilijk viel zich hieraan te onttrekken.
Hij vreesde dat Dolf zich door die vrouw hoe langer hoe meer zou verslingeren en had hem hiervoor ernstig gewaarschuwd.
Dolf had zich dat echter niet aangetrokken en opgemerkt, dat hij mans genoeg was om het zoover niet te laten komen.
Henk had het toen beter gevonden hierop niet verder in te gaan, doch nu Dolf hem vertelde onverwachts verplicht te zijn naar Amsterdam te gaan, begreep hij terstond dat die geheimzinnige brief van Mies kwam.
Hij trachtte Dolf nog van zijn plan terug te brengen en wees hem nogmaals op den verderfehjken invloed, welke van een



67
langdurigen omgang met een vrouw als Mies uitgaat.
Het was hem echter met gehikt en Dolf was, nadat hij beloofd had binnen een vijftal dagen weder terug te zijn, den volgenden morgen reeds vroegtijdig naar Amsterdam vertrokken.
Toen de vijf dagen voorbij waren en Dolf niets van zich het hooren, seinde Henk hem den zesden dag, dat hij hem den volgenden middag in de Oporto-Bar op het Damrak zou wachten.
Terwijl zij daar met eenige kennissen te zamen zaten en Henk en Dolf juist waren overeengekomen, dat ze beiden s'avonds weer naar Urden terug zouden gaan, hoorden zij eensklaps: Boembam, Boem-bam .... het luiden van de Beursbengel.
Het ongewone uur, waarop dat onverwachte geluid zich het hooren, deed het meerendeel der bezoekers nieuwsgierig naar buiten stormen.
Niemand begreep wat dat plotselinge gelui, dat zich anders slechts éénmaal per dag, tegen het beursuur, deed hooren, te beteekenen had.
Buiten gekomen zagen zij een groote menigte tezamen geloopen, welke zich hiervan evenmin een verklaring wist te geven en druk doende, in opgewonden stemming de gekste veronderstellingen maakte. Iemand riep dat den oorlog was verklaard, doch een heer, die uit de richting van de Beurs kwam en de Bodega binnentrad, deelde mede, dat het gelui de afkondiging van de mobilisatie beteekende.
De menschen keken elkander versuft aan en vroegen: „Mobilisatie? is dat oorlog?"
Even daarna verscheen een bulletin van een der groote bladen, dat den colporteurs uit de handen werd gerukt en dat vermeldde: „Duitsche officieren in auto's zijn Luxemburg binnengedrongen en hebben de groote spoorweg-stations bezet. De Duitsche regeering eischt van de Belgische, in een ultimatum, doortocht voor haar troepen door België."
Ieder vreesde, dat, indien het kleine Nederland in den strijd zou worden gemoeid, de dierbare onafhankelijkheid verloren zou gaan, maar niemand vermoedde, dat op dat oogenblik een wereldramp, één der meest wereldschokkende gebeurtenissen werd ingeluid.
Dolf en zijn vrienden keerden naar hun tafeltje in de Bodega terug en onder den indruk van het nieuwe, het onverwachte, bestelden zij in opgewonden drukke stemming nog een borrel en dronken dien op de mobilisatie.
Dolf, evenals de meesten zijner vrienden, die dienstplichtig waren, had zijn oefeningstijd reeds achter den rug, doch Henk



68
die als medisch student studieverlof had genoten, was nog buiten dienstverband gebleven.
Dolf, verplicht zich binnen vier-en-twintig uur na afkondiging van de mobilisatie in zijn garnizoensplaats te melden, begaf zien den volgenden morgen gepakt en gezakt naar het Centraal-station. Hij vernam daar, dat er geen plaatskaarten werden verstrekt, daar de dienstregeling buiten werking was gesteld, de treinen op onbepaalde tijden aankwamen en vertrokken, en deze uitsluitend op militair vervoer waren aangewezen.
Henk, die hem naar het station bracht, drong er bij het afscheid nog eens ernstig op aan, dat hij nu toch vooral zijn best moest doen om tot luitenant te worden bevorderd.
Nadat Dolf had geinformeerd hoe laat een trein naar Amersfoort vertrok, hep hij in afwachting het perron op en neer en herkende onder de vele militairen enkele zijner collega's en kennissen in officiersuniform.
Een armelijk, ontmoedigend gevoel maakte zich van hem meester, toen hij, in zijn uniform van sergeant, bepakt met allerhande utiliteitszaken, zich met hen vergeleek en zich de mindere gevoelde.
Ofschoon de meesten hem vriendelijk bejegenden en hem later in Amersfoort dikwijls in hun gezelschap noodden, gevoelde hij zich in zijn lageren rang, onder hun gesprekken over dienstzaken en bij hun amicale verhouding tot de superieuren, toch zelden op zijn gemak. ...
In Amersfoort wachtte hem de teleurstellende tijding, dat hij, bij het depót ingedeeld, aldaar voorloopig nog in garnizoen bleef en niet, evenals het meerendeel der manschappen, voor de grensbewaking was aangewezen. Toen hij dit hoorde, bekroop hem een oogenblik de lust om, zooals weleer, den rommel tegen den grond te smijten. Gelukkig bedacht hij nog bijtijds, hoe hij reeds vroeger op gelijke wijze tevergeefs gepoogd had zich tegen teleurstellingen te verzetten en hij besloot daarom zich zoo goed mogelijk in zijn lot te schikken en zich met inspanning van alle krachten door de moeilijkheden heen te slaan.
Eenige dagen na zijn komst ontving hij een opdracht, waarbij een zelfstandig optreden werd gevorderd en nadat hij dien met goed gevolg had volbracht, smaakte hij de voldoening, dat zrjn kapitein zich hierover tevreden betoonde.
Den volgenden morgen liet deze hem roepen en vroeg hem, wat toch de reden was, dat hij nog niet tot officier was bevorderd.
Dolf vertelde hem toen het een en ander uit zijn verleden en, nadat zijn kapitein nog eenige inlichtingen had gevraagd, raadde deze hem aan goed zijn best te doen en zich vooral theoretisch



6g
te bekwamen, dan zou hem wellicht binnenkort gelegenheid worden gegeven herexamen voor vaandrig opnieuw af te leggen.
Met het opkomen der talrijke lichtingen bleek weldra een groot tekort aan officieren en hierin werd nu voorzien door opleiding bij den troep.
De tijden waren voorbij, dat biervoor een grondig onderzoek naar afkomst en maatschappelijke positie noodig werd geacht; noodgedwongen maakte die angstvalligheid plaats voor ruimere inzichten.
Eenige weken na het gesprek met zijn kapitein werd hij voor het vaandrigsexamen opgeroepen en vernam hij na afloop, tot zijn uitbundige vreugde, te zijn geslaagd en te zijn bevorderd.
Overgelukkig, dat hij nu weldra ook zijn aanstelling tot officier kon verwachten, werd hij op zekeren morgen, na afloop der oefeningen, verrast met de mededeehng, dat zijn bevordering den vorigen dag van het Departement van Oorlog was afgekomen.
Eenige dagen later volgde de plechtige beëediging, temidden van den in carré opgestelden troep.
Toen de overste er in zijn aanspraak aan herinnerde, dat de eed hem bond zijn plicht te doen, de Koningin en het Vaderland getrouw een goed en dapper soldaat te zijn, en de troep daarna met het vaandel defileerde, stond hij daar in stramme houding, fier nu ook iets grootsch, iets moois in zijn leven te hebben en in het vervolg met zijn vrienden het vaderland in denzelfden rang te zullen dienen.
Deze gebeurtenis droeg er veel toe bij, dat hij zich opgewekter gevoelde en met meerdere ernst den dienst behartigde.
Henk, die tengevolge van een gewijzigd wetsartikel, nu ook voor den dienst was opgeroepen, had, als semi-arts, eerst gedurende één maand als hospitaalsoldaat of, zooals de soldaten het noemen, als ziekendrager gediend, was daarna spoedig tot vaandrig-arts bevorderd en toen verbonden aan het militair hospitaal te Amsterdam.
Hij had zijn kamers op de Leidsche kade aangehouden en Dolf had, als hij in Amsterdam kwam, hierover de vrije1 beschikking.
Ingeval Mies hem, om de een of andere reden, niet kon ontvangen, logeerde hij gewoonlijk bij Henk of wel bij Willy. Hij wist dat zijn broer hierop erg gesteld was en Dolf kon diens uitnoodigingen niet altijd afslaan.
Willy leefde in een ander milieu dan hij en had ook geheel andere opvattingen, waarom hij liever vrij bleef en



70
zijn eigen weg ging. Hij vond het een corvee, die enkele vrije dagen van zijn verlof met Willy's vriendjes, meerendeels jongelui, die ook op een kantoor werkzaam waren, het middagmaal te gebruiken en hun geklets over zaken aan te hooren. Hij maakte zich daarom veelal onder een of ander voorwendsel van die uitnoodigingen af.
De eerste maal, dat hij, na zijn bevordering, met verlof naar Amsterdam zou gaan, zag hij met verlangen het oogenblik tegemoet, dat hij, in zijn nieuw uniform van tweede-luitenant, temidden zijner kennissen zou paradeeren.
Hij werd er echter van hoogerhand opmerkzaam op gemaakt dat het met geoorloofd was, in uniform, mindere gelegenheden te bezoeken en bij had zich daarom, toen hij Zaterdagsmiddags naar Mies ging, verplicht gezien zijn burgerkleeding aan te trekken.
Zij had hem hierom uitgelachen en gezegd, dat de meeste zijner collega's zich hieraan niet stoorden, maar hij had haar stilletjes laten praten en was bhj den wenk voorzichtigheidshalve te hebben opgevolgd.
s Vrijdagsavonds was hij in gezelschap van Henk geweest en den volgenden dag was hij naar Mies gegaan, doch had daar geen vriendelijke ontvangst genoten. Zij was zeer prikkelbaar, kortaf en onvriendelijk in haar antwoorden en zij hadden spoedig hooggaande ruzie gekregen.
Zij verzweeg, dat zij tijdens zijn afwezigheid vaste relaties met een ander had aangeknoopt en nu van plan was onaangenaamheden uit te lokken om tot een breuk met hem te komen.
Den daarop volgenden Zondagmorgen was de ruzie nog niet bijgelegd. Na lang aanhouden van zijn kant was zij 's middags mee naar het Stadion gegaan om een wielerwedstrijd bij te wonen en zooals den lezer reeds bekend is, brak zij 's avonds, bij het scheiden, de relaties finaal met hem af.
Hij was hierop allerminst voorbereid en op zijn terugreis naar Amersfoort, gevoelde hij zich onaangenaam te moede over de wijze waarop zij hem aan de deur had gezet.
Hij had zich van die dagen met verlof wonderwat voorgesteld en het was op een groote teleurstelling uitgeloopen.
Eerst speet het hem, dat die relatie met Mies was verbroken en gevoelde hij zich gekwetst over de wijze, waarop zij hem zijn afscheid had gegeven, doch toen hij den volgenden morgen alles nog eens goed overwoog, kwam hij langzamerhand tot de overtuiging, dat het eigenlijk toch maar goed was, dat het eindelijk tot een definitieve breuk was gekomen.
Op den langen duur, zou het toch een onhoudbaren toestand



7i
zijn geworden en hij mocht, na zijn bevordering, in geen geval op deze wijze voortgaan van de toegevendheid van een vrouw uit die omgeving te profiteeren. .
Toen hij de situatie nog eens goed in al zijn schakeeringen naging, kwam hij tot de slotsom, dat hij eigenlijk zeer dankbaar mocht zijn er zoo van af te zijn gekomen, daar menige vrouw m haar omstandigheden, dat allicht op minder kieskeurige wijze» zou hebben gedaan. .....
Zoo geroutineerd als zij zich de eerste maal, bij hun ontmoeting in de Palace Club, had gedragen, zoo onbaatzuchtig was zij later til tij cl geweest*
In het begin had hem dat wel eens gehinderd en hij had haar ook gezegd hoe vervelend hij het vond op haar zak te loopen, maar zij had dit dan altijd met een grapje beantwoord. Het streelde baar door dien knappen, wellevenden jongen met zekere distinctie te worden behandeld en zij vond het prettig, dat hij Zich niet geneerde zich overal met haar in het pubhek te vertoonen.
Langzamerhand waren beiden er aan gewend geraakt en had geen hunner hierover weer gesproken.
Nu hij dat alles nog eens ernstig overwoog, gevoelde hij wel dat hij haar schuldenaar was gebleven en hij nam zich daarom voor om, zoodra hij hiertoe in de gelegenheid was, zich van die eereschuld te kwijten.
Twee dagen later schreef hij Henk, berichtte hem de finale van het intermezzo en zond hem een postwissel, met verzoek het bedrag aan zijn hospes, voor het door haar geleende reisgeld, <i£ te dragen.
Henk schreef een opgewekten brief terug en noodigde hem uit Zaterdag om over twee weken met hem bij de van Vurens te dineeren.
Zoolang Dolf zich niet geneerde, zich overal met Mies in net publiek te vertoonen, was Henk huiverig geweest hem bij bekende families te introduceeren, doch nu hij vernam, dat Dolf voorgoed met Mies had gebroken, had hij, bij de ontvangst eener invitatie van zijn zuster Emmy, die met den kunstschilder van Vuren getrouwd was, aan haar gevraagd zijn vriend te mogen meebrengen.
Henk werd dikwijls door zijn zuster te dineeren gevraagd. Hg woonde ook wel, eens de kunstavondjes van zijn zwager bij, waarop hij dam vele collega's en vrienden van deze ontmoette. Het ging daar gewoonlijk nogal luidruchtig toe, doch wanneer enkele hunner zich lieten gaan en zich een al te gewaagde toespeling veroorloofden, dan wist Emmy dit op tactvolle wijze tegen te gaan.



73
Haar vriendin, Bets von Harzfeld, liet zich daar weinig zien. Zij hield niet van dat drukke, luidruchtige gedoe en vond het vervelend bij Emmy met allerlei menschen in kennis te komen, die haar minder interesseerden.
Bets zocht gewoonlijk een uitvlucht om zich van de uitnoodigingen van haar vriendin af te maken en had ook bezwaar gemaakt het dineetje bij te wonen, dat dien Zaterdag zou worden gegeven.
Emmy telde Bets echter gaarne onder haar gasten en had ditmaal sterk bij haar aangedrongen, gezegd, dat aj nu in geen geval mocht weigeren en dat het haar heusch wel zou meevallen. Zij had slechts enkele harer meest intieme, wederzijdsche kennissen gevraagd, alleen de beeldhouwer Barensteijn, een vriend van haar man en een jong reserve-luitenant, een kennis van Henk, waren onbekenden voor Bets.
Toen Bets nog aarzelde, had Emmy gezegd:
„Ben je misschien bang, Bets, dat Tersteeg het niet goed zal vinden?"
„Bang?" antwoordde Bets, terwijl zij, even kleurende, haar vriendin verwonderd aanzag, „ik verzeker je, dat het heusch mijn gewoonte niet is om anderen voor mij te laten beslissen."
„Nu Bets," voegde Emmy haar toe, „Tersteeg doet anders wel alsof hij reeds met je geëngageerd is. Hij is niet van je weg te slaan en bewaakt je als een herdershondje. Ik ben er zeker van, dat, indien zijn ondeugend vrouwtje, dat er met een ander naar het buitenland vandoor is gegaan, eens voorgoed verdween, hij dan "
„Wel nu, dan ?" viel Bets in.
„Wel als hij weer vrij man was, zou hij je zeker trouwen."
„Ik geloof niet," antwoorde Bets, terwijl zij opnieuw kleurde en Emmy lachend aankeek, „dat Tersteeg zulke zwaarmoedige plannen koestert en wanneer het zoover mocht komen, zou ik toch zeker in de eerste plaats ook nog een woordje hebben mee te spreken."
Emmy kon Tersteeg, een van Bets' intiemste vrienden, niet uitstaan. Was Emmy naijverig op dén invloed, dien hij op haar vriendin uitoefende of was het, omdat hij altijd zoo gereserveerd deed, nooit haar soirées bezocht en zich wel eens ongunstig over eenige harer kennissen had uitgelaten?
Henk had de jonge Mevrouw von Harzfeld, een paar maal bij c Vin Y"*6118 o001*** en kortelings bij haar aan huis, aan de Sarphatikade, een avondpartijtje bijgewoond. Hij had daar ook met Mevrouw van der Hoeven kennis gemaakt en niet in het



73
minst vermoed, dat zij de zelfde was, die zoo'n groote rol in Dolf s leven gespeeld had ....
Dolf nam de uitnoodiging van zijn vriend aan en beiden togen 's Zaterdagsavonds naar de woning van de familie van Vuren aan het Oosteinde.
Van Vuren ontving hen in de hal en verontschuldigde zijn vrouw, die zich even in een aangrenzend vertrek met een vriendin onderhield en spoedig zou verschijnen.
Dolf geraakte spoedig in druk gesprek met zijn gastheer en bemerkte eerst dat beide dames waren binnengekomen, toen zij plotseling voor hem stonden en hij, in één hunner, zijn oude vriendin, Bets van der Meulen, herkende.
Toen van Vuren Dolf aan zijn vrouw voorgestelde, zei Bets: JDat is al zeer toevallig Dolf, dat wij elkander hier zoo onverwachts terugzien."
Zij vertelde hem het een en ander van haar wedervaren en dat zij, na het overlijden van haar man, nu met haar schoonmoeder te Amsterdam woonde.
jj^Het viel Emmy op, dat Bets met een voor haar doen ongewoon élan op Dolf was toegetreden, zich bijzonder voor hem scheen te interesseeren en dat zij aangenaam verrast bleek te zijn hier eensklaps dien jongen vriend van haar broêr te ontmoeten.
Het verheugde haar, dat Bets nu zeker ook geen spijt zou gevoelen, haar uitnoodiging te hebben aangenomen en zij veranderde fluks de regeling van de tafel, waardoor Dolf en Bets naast elkaar kwamen te zitten.
De maaltijd verliep in prettige, ongedwongen stemming en bij het dessert het Barensteijn zich kennen als een aangenaam, onderhoudend causeur. Hij was dezer dagen teruggekomen van een kunstreis in Italië en vertelde hoe moeilijk het was om in oorlogstijd te reizen. Hij was over Parijs en Londen teruggekeerd en, verdacht van spionage, in eerstgenoemde plaats aangehouden. Het was hem, bij zijn arrestatie, terstond gelukt de militaire autoriteiten het bewijs zijner onschuld te leveren doch het werd hem niettegenstaande dat verboden de stad zonder hun toestemming te verlaten. Hij had toevalligerwijze op een veiling zijn postzegelverzameling met eenige zeldzame exemplaren kunnen verrijken en hij eindigde lachend zijn verhaal met te zeggen: „a quelque chose malheur est bon."
Emmy vond dat aanleggen van dergelijke verzamelingen een onbegrijpelijke liefhebberij. Zij beschouwde het als een zekere manie, een bepaalde zucht om iets te willen bezitten, dat een ander



74
niet heeft en zij vond het opvallend, dat het hoofdzakelijk de mannen zijn, die zich daarmede bezig houden.
Barensteijn hoorde dit eerst met eenige verwondering aan en merkte toen lachend op, dat bijvoorbeeld vele dames hun haar verzamelen, wanneer dit uitviel, om daarvan later een kapsel te maken.
Bets vond dat dit ten minste nog een praktisch doel had, doch Barensteyn, die vreesde zich op gevaarlijk terrein te begeven, bracht het gesprek op het leven te Parijs. Hij vertelde, dat de meeste hotels nu tijdelijk tot lazaret waren ingericht, de prijzen er criant hoog waren en het moeilijk viel om geschikt logies te vinden.
Hij was na veel moeite eindelijk nog tamelijk goed terecht gekomen en betreurde, dat, tengevolge van de ruwe oorlogsgebruiken, de goede mameren, den Franschen vroeger eigen, door een ruw optreden waren vervangen.
In het hotel had hij onder de weinige gasten een Amerikaansche familie aangetroffen. Zij waren met hun drieën en hadden, uit angst voor het mijnengevaar, hun terugtocht naar het vaderland van dag tot dag uitgesteld en verkeerden over die terugreis voortdurend in de grootste ongerustheid.
Een hunner, een oud heer met bolrond gezicht en blozend uiterlijk, zat steeds in de hal bij zijn vrouw, die onafgebroken door een face-a-main de New-York Herald bestudeerde in de verwachting bemoedigend nieuws te vernemen.
In hun gezelschap was een juffrouw, waarschijnlijk een nicht of een juffrouw van gezelschap, die blijkbaar ook in groote agitatie verkeerde en met ontmoedigd gezicht al haar aandacht aan een borduurwerkje wijdde.
Zij waren gestrand en wachtten verlangend op een veilige overtocht om uit de ballingschap te worden bevrijd.
Barensteijn verklaarde nooit zoo verheugd te zijn geweest als toen hij toestemming kreeg om Parijs te mogen verlaten, want, zoo goed als hij zich daar vroeger thuis gevoeld had, zoo hevig stond het hem daar nu tegen.
Bets en Dolf mengden zich, beleefdheidshalve, nu en dan in het gesprek zoodra het algemeen werd en onderhielden zich overigens druk met elkander over hun wederzijdsche wederwaardigheden. Beiden vermeden echter angstvallig Lucie's naam te noemen of eenige toespeling op haar huwelijk te maken. Bets uit vrees bij Dolf een gevoelige snaar te treffen en deze, omdat hij beducht was, dat Lucie's vriendin zou bemerken, dat bij zich nog niet over zijn leed had heengezet.



75
Beiden begrepen instinctmatig, dat het beter was, dien avond dit onderwerp niet aan te roeren. Later wanneer zich hiertoe een geschikter moment voordeed, zouden zij het vertrouwelijk kunnen bespreken. , Het ontbrak hun trouwens niet aan stof voor een onderhoudend gesprek. Bets vertelde van haar huwelijk en het rampzalig einde van haar man en Dolf vertelde het een en ander uit zijn leven als militair.
Na den maaltijd begaven zij zich met de overige gasten naar de hal, waar de koffie werd gebruikt en zij geraakten in zoo druk en levendig gesprek, dat Bets nog geruimen tijd wachtte alvorens te vertrekken, niettegenstaande de huisknecht reeds tweemaal de auto voor Mevrouw von Harzfeld had afgeroepen en zij deze anders nooit op zich het wachten.
Dolf bracht haar bij het vertrek naar de auto en verkreeg toestemming om haar met zijn volgend verlof een bezoek te brengen.



HOOFDSTUK LX.
Haar geheim.
Een mensch lijdt dikwijls 't meest] Door 't lijden dat hij vreest En dat nooit op komt dagen. Dies heeft hij meer te dragen Dan 't lot te dragen geeft.
Met de auto naar huis rijdende, wist Bets nauwelijks haar aandoening te bedwingen en maakte haar groote vreugde Dolf te hebben weerzien plotseling plaats voor de meest sombere overpeinzingen. Haar snikken onderdrukkend, riep zij wanhopig uit: „Waarom moest ik hem juist nu terugzien? Waarom met eerder, toenthet nog niet te laat was?"
Zij had in haar meisjesjaren, in haar veelvuldigen omgang met Dolf, langzamerhand groote genegenheid voor hem opgevat. Dolf had dat met gezien, niet opgemerkt, dat zij zich meer en meer aan hem hechtte en haar belangstelling steeds als een meer kameraadschappelijke vriendschap opgenomen.
Had hij gezien, hoe angstvallig Bets hem van ter zijde opnam, wanneer Lucie op die dansavondjes met een ander door de zaal zweefde en Dolf Lucie geen oogenblik uit het oog verloor, dan zou hij ongetwijfeld hebben begrepen, dat Bets hem zielslief had.
Bets had het met groot leedwezen en een bedroefd hart gezien, dat Dolf meer en meer in Lucie opging en toen zij bemerkte, dat het ook deze verre van ongevallig was, had zij begrepen dat het doelloos en in zekere mate misplaatst zou zijn nog langer aan haar hefde voor Dolf toe te geven.
Zij had die leefde ten laatste, na langen, harden strijd, met ijzeren wilskracht bedwongen en in het diepst van haar hart begraven.
Op dien laatsten avond voor Dolf's vertrek uit Meerdervoort, toen zij hen beiden vertrouwelijk gearmd zag huiswaarts keeren, had zij instinctmatig begrepen, dat hij op 't punt stond Lucie's



77
hand te vragen en een onweerstaanbare macht had haar toen naar hen toe gedreven. . .
De gramstorige blik van Dolf, toen zij hem stoorde in het vertrouwelijk onderhoud, had haar pijnlijk getroffen, doch haar tevens de zekerheid gegeven zich niet te hebben vergist.
Indien zij had geweten, dat dit voor Lucie en Dolf onwillekeurig zulke verdragende gevolgen zou hebben, dan zou zij zich zeker hebben bezonnen en hun toekomstig geluk niet hebben verwoest*
Bij Dolf s afscheidsbezoek ontging het haar niet, hoe het hem trof, dat Lucie afwezig was en hoe pijnlijk hem de koele ontvangst van Mevrouw van Dieren aandeed.
Zij was toen innig met hem begaan en riep hem bij het vertrek nog een hartelijk woord tot afscheid toe, maar hij was te veel met eigen zorgen vervuld en had hierop weinig acht geslagen.
Het had haar vroeger wel bevreemd, dat Lucie zelden met haar over Dolf sprak, hieromtrent altijd zeer geheimzinnig en gesloten was en zij vermoedde niet in het minst, dat Lucie het uit ver-gedreven voorzichtigheid beter oordeelde, zoo min mogelijk ruchtbaarheid aan haar geheim te geven, uit vrees de achterdocht van haar ouders te versterken.
Bets keerde uit Wiesbaden terug in de stellige overtuiging, dat von Harzfeld verder gaande plannen koesterde. Zij had hem in zijn verwachtingen niet aangemoedigd, doch die ook met tegen gegaan en toen hij had gevraagd haar te mogen schrijven, had zij dit niet geweigerd.
Zij twijfelde niet of hij zou haar weldra vragen. Zoodra zij te Meerdervoort, in haar vroegere omgeving teruggekeerd, aan Zijn dagelijkschen omgang was onttrokken, gingen haar gedachten echter onwillekeurig weder terug naar Dolf en werd het beeld van von Harzfeld meer en meer op de achtergrond gedreven.
Daar Lucie haar wel terloops had gesproken over haar verblijf bij de van derHoevens, doch met geen woord van Willem s hoffelijkheid repte, leed het voor Bets niet den minsten twijfel of Dolf en Lucie waren het samen nog eens gebleven.
Had zij geweten dat dit niet het geval was, dan zou x» toen eenige weken later von Harzfeld haar vroeg zijn vrouw te worden, haar, in haar afhankelijke positie, voorstelde in het vervolg alle lief en leed met hem te deelen, hem zeker hebben afgewezen. Zij meende nu echter haar toekomst niet voor een droombeeld op het spel te mogen zetten en had van af dat oogenblik haar hopelooze liefde voor Dolf op gegeven.



79
Hij zou het ten laatste in haar oogen lezen en indien zij dan van elkaar vervreemdden, zou de ramp nog des te grooter ZUn.
Thuis gekomen wierp zij zich, handenwringend, schreiend op de sofa en toen zij zich eindelijk, geplaagd door het pijnlijk zelf: verwijt, ter ruste begaf, kon Zij den slaap met vatten. Allerlei plannen dwarrelden haar door het hoofd en tevergeefs zocht zi| naar een uitweg om beide gevaren ontwijkende, toch haar doel
te bereiken. .... . • i
Deü volgenden morgen gevoelde ZU Zich, na den slapeloozen nacht moe en afgetobd en zette zij zich mistroostig aan naar schrijftafel. Zij trachtte zich opnieuw rekenschap te geven van de feiten en vroeg zich opnieuw af, of het niet werkelijk beter was alle hoop op Dolf voor goed uit het hoofd te zetten.
Had bij ooit meer dan een gewone, vriendschappelijke toenadering getoond? Was hij in hun vroegeren omgang met steeds ongedwongen hartelijk tegen haar geweest, maar had hij hierbij tevens niet steeds alle innigheid vermeden?
Was het ook niet opvallend, dat hij gisteravond met geen enkel woord van Lucie had gerept, zelfs niet gevraagd had hoe het haar tegenwoordig ging? Was het niet duidelijk gebleken, dat het hem moeilijk was gevallen over haar te spreken en dat hij nog altijd om haar treurde? . . . . _
Besluiteloos, den drang gevoelende iets te doen, zich te uiten, nam zij de pen op en schreef een langen brief aan Lucie, die tijdelijk in Meerdervoort bij haar ouders logeerde.
Was het niet opmerkelijk vrouwelijk gevoeld, dat Zij Zich ui haar omstandigheden juisttot Lucie wendde, en tevens verrassend, dat, niettegenstaande al haar gedachten naar Dolf gingen, zij in haar brief met geen woord van de ontmoeting met hem repte en deze, als ware het haar geheel door het hoofd gegaan, slechts terloops in een postcriptum vermeldde?
„Gisteravond dineerde ik bij de van Vurens en zag daar een weder zij dschen, ouden kennis van ons uit Meerdervoort, Dolf Meerders. Hij is op het oogenblik gemobiliseerd ah tweederreserve-luitenant bij de Infanterie en was met verlof in Amsterdam."
Daarna begon zij een tweeden brief te schrijven en dit scheen haar moeilijker te vallen. Zij nam een paar maal de pen op, bedacht zich, hep naar het venster, doch eindelijk scheen het plan gerijpt en gleed de pen vlug over het papier:



8o
„Beste Fer
Zooeven hoorde ik, dat je gisteravond nog bent aangekomen. Het spijt me dat je een vergeefsche reis maakte. Ik was bij de van Varens en het is wat later geworden dan gewoonlijk.
Ik hoop niet dat het je wrevel zal opwekken, dat ik mij ditmaal door Emmy heb laten overhalen en dat ik bij je volgend bezoek niet in je blik het stil verwijt zal lezen over wat je, zoo ten onrechte, mijn mondaine neigingen noemt.
Ik gevoel mij den laatsten tijd erg vermoeid en overspannen en kan daarom aanstaande Donderdag niet aan de door ons gemaakte afspraak voldoen.
Bets."
Zij adresseerde dit briefje aan kapitein Tersteeg en het bleek hieruit, dat Emmy van Vuren ach dus met zoo heel erg had vergist, toen aj Bets gekscherend toevoegde, dat Tersteeg op haar verliefd was. Wij zien hieruit tevens dat, hoe groot de vriendschap tusschen twee vriendinnen ook is, aj daarom elkander nog niet altijd hun hartsgeheimen toevertrouwen en niet alles gelooven wat ze elkander vertellen.
Kapitein Tersteeg had te Delft gestudeerd, was daarna bij het wapen der genie in dienst getreden en had, bij zijn benoeming tot directeur van een der gemeentebedrijven te Amsterdam, zijn ontslag uit den dienst gevraagd.
Met de mobilisatie werd hij aan den staf van de stelling Amsterdam toegevoegd, om ingeval de omstandigheden het noodzakelijk maakten, als technisch, stedelijk hoofdambtenaar ter beschikking te staan.
Eenige dagen vóór de aankondiging van de mobilisatie had hem een groote ramp getroffen. Zijn vrouw, die hij zielslief had, was met een vriend uit haar jeugd naar het buitenland gevlucht en „sans tambour ni trompette" vertrokken.
Op een avond van een dienstreis uit Duitschland terug gekeerd, was hij tot de ontdekking gekomen, dat aj was heengegaan. Zwaartillend, melancholisch van aard, had hij het zich erg aangetrokken. Hij was teeder aan haar gehecht en leefde nog in de stellige vema^ting, dat zij spoedig berouwvol zou terugkeeren. Hij had het zijn vrienden die hem aanraadden zich te laten scheiden zeer, kwalijk genomen, dat deze hem hiertoe aanzetten en zich dientengevolge van lieverlede aan hun omgang onttrokken.



84
echter hem dien dag nog te ontvangen en vroeg hem den volgenden middag tegen vier uur te komen.
Hij schrikte van de koele ontvangst en den verwijtenden blik, waarmede zij hem ontving. Zoodra hij trachtte een woord van verontschuldiging te stamelen, barstte zij in schreien uit en verweet hem hartstochtelijk zijn laag gedrag en de verachtelijke wijze, waarop hij haar vertrouwen geschonden had.
Na velerlei pogingen gelukte het hem eindelijk haar een weinig te kalmeeren. Hij sprak van zijn groote liefde en het geluk, dat hij verwachtte, indien zij tezamen door het leven zouden gaan. Hij meende reeds het pleit te hebben gewonnen, toen zij hem in de rede viel en de opmerking maakte, dat zijn gedrag hiermede al zeer weinig in overeenstemming was geweest.
Zij beweerde altijd in de meening te hebben verkeerd, dat hij in afwachting van haar terugkomst, zijn vrouw getrouw was gebleven en dat, indien zij het geringste vermoeden had gehad, dat hij hun vriendschap op zoo ergerlijke wijze zou schenden, zij den omgang onmiddellijk zou hebben verbroken.
Verder merkte zij nog op, dat zij, volgens haar meening, niet bij elkander behoorden, omdat hun karakters te veel uiteenliepen. Toen hij echter aanhield en beweerde, dat hij niet meer buiten haar kon, en, integendeel overtuigd was, dat zij vereend een gelukkige toekomst tegemoet gingen, geraakten haar argumenten uitgeput en verlangend het pijnlijke onderhoud af te breken, beloofde zij het voorstel in overweging te zullen nemen.
Eenige dagen later kwam hij op een middag onverwachts bij haar oploopen en vroeg, na eenige plichtplegingen, of hij nu haar besluit mocht vernemen.
Zij antwoordde, op zijn bezoek in het geheel niet voorbereid te zijn, begreep niet waarom hij zoo gehaast was en wilde zich in elk geval een bescheiden tijdruimte van twee a drie weken voorbehouden alvorens een beslissing te nemen.
Dit antwoord wekte zijn ergernis op. Hij meende, dat een vrouw, die werkelijk van iemand houdt, geen twee a drie weken tijd behoeft om hierover na te denken.
Het scheen langzamerhand tot hem door te dringen, dat die overwinning, waarvan hij zich zoo zeker waande, wel eens in een nederlaag kon eindigen.
Hij hep naar het venster, trommelde zenuwachtig met zijn vingers tegen de ruiten, ging daarna bij haar zitten, nam haar hand, keek verlegen voor zich en vroeg haar na eenig aarzelen, of zij, nu ze voorloopig bezwaar maakte in een huwelijk te bewilligen, wilde toestaan, dat hij haar nu en dan in het geheim ontmoette.



85
Eerst begreep zij niet recht wat hij bedoelde, maar toen het eindelijk tot haar doordrong, wat bij van haar verlangde, en zij op het punt stond hem de deur te wijzen, schrikte zij hiervan terug, uit angst, dat hij bij een weigering haar boos zou verlaten en dan verder aan haar lot zou overlaten.
De tranen kwamen baar in de oogen, toen zij bedacht, dat hij, met een dergelijke schandelijke verhouding voor te slaan, haar tevens aan de grootste schande en een onnoemelijk lijden blootstelde, doch gelijktijdig begreep zij ook, dat dit het eenige redmiddel werd om voorloopig het gevaar te bezweren. Tijd gewonnen was reeds veel gewonnen en wat er ook gebeurde, zij zou in alle omstandigheden de macht behouden meesteres over zichzelf te blijven en zich weten te beheerschen.
In snikken uitbarstend riep zij: „God Fer, hoe is het mogelijk, dat je me zooiets kunt aandoen?"
Hij wilde haar weer in zijn armen nemen, doch zij onttrok zich aanzijn liefkozing, maar toen hij haar straf in de oogen zag stemde zij toe.
Zoodra hij was heengegaan en zij aan zijn invloed was onttrokken, gevoelde zij zich wanhopig ongelukkig. Zoover was het met haar, de eerzame, gerespecteerde Mevrouw von Harzfeld gekomen, dat zij op het punt stond, evenals de anderen, waarop ze altijd zoo minachtend had neergezien, een ongeoorloofde verhouding aan te gaan, die wellicht de ernstigste complicaties ten gevolge kon hebben.
Eenige dagen later deelde Tersteeg haar mede, dat hij te Utrecht in een stil, rustig stadsgedeelte, gemeubileerde kamers bad gehuurd. Hij gaf haar het adres en vroeg of zij daar aanstaande Vrijdag tegen drie uur wilde komen. Hij zou haar daar dan afwachten en de deur laten aanstaan, zoodat zij zonder te worden opgemerkt vrij kon binnengaan.
In sombere stemming hoorde zij hem aan en vroeg of hij wel wist welk groot leed hij haar aandeed. Zij schrikte, toen zij bemerkte hoe euvel hij die woorden opnam en eindelijk zwichtende voor zijn aandringen, beloofde ze te zullen komen.
Wie had ooit kunnen vermoeden, dat dezelfde man, die zich vroeger altijd zoo correct had gedragen, zich niet zou ontzien haar te dwingen tot handelingen, welke haar met afschrik vervulden? Was dat dezelfde Tersteeg, die haar op zoo'n bedroefden toon van zijn leed had gesproken en wien zij zoo veel medelijden betoond bad?
Vrijdagsmorgens ontwakende, en bedenkende wat dien dag van












HET EEUWIGE MYSTERIE



ROMANLECTUUR
ing. geb.
ALFRED TERMONDE, 't Gedijt niet f 2.90 f 3.90
ROLP BURMAN, Recht op geluk, 3e druk 2.25, ., 3.25
ROLF BURMAN, 't Onafwendbare. 3e druk . . .. 3.90. .. 4.90
ROLP BURMAN. Roeping, 2e drnk 3.90, „ 4.90
ROLP BURMAN, Snippen 2.25, „ 3.—
ROLF BURMAN, Het Aardsche Deel, 2e druk. . ., 3.90. „ 4.90
ROLF BURMAN, Een Boete 2.90, „ 3.90
ROLF BURMAN, Als de Heide bloeit 3.90, ,. 4.90
Patricia Brent 2.90, „ 3.90
RALPH SPRINGER, De oude Zaak Godefrooi . „ 3.25, „ 4.25 (Boek van Scherts en Minnarij)
J. B. NEUMANN, Silama 2.40, ,. 3.40
(Een Liefdesdrama in de Lampongsche districten)
$. B. NEUMANN. Halima f 2.40, ., 3.40
(Hartstocht en IJdelheid in de Lampongsche Wereld)
]. B. NEUMANN, Over en tusschen. Blank en Bruin f 2.40, „ 3.40
DORA MELEGARI, Mijn Dochters 1.90, „ 2.40
LIESBETH DILL, Eene van zoo vele 1.90, „ 2.40
G. H. LORIMER, Brieven van een self-made
Koopman aan zijn zoon I2e druk , 2.25, ,, 2.90
Alom verkrijgbaar, alsmede bij den Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



HET EEUWIGE MYSTERIE
OORSPRONKELIJKE ROMAN
VAN
ALFRED TERMONDE
„Croyez-vous donc que dans t'amour il n' y alt que des pensees et des paroles et que les Smes ne sortent pas de ces prisonsT'
Maurice Maeterlinck, Le Trésor des Humbles.
AMSTERDAM ALLERT DE LANGE






INHOUD.
HOOFDSTUK L Zijn jeugd 7
HOOFDSTUK II. Amor op de tennisbaan .... 17
HOOFDSTUK III. Groen 33
HOOFDSTUK IV. Korte huwelijksvreugde .... 3a HOOFDSTUK V. Een onverwacht mededinger ... 36
HOOFDSTUK VI. Leed 47
HOOFDSTUK VIL Dolfs confidentie 56
HOOFDSTUK VIII. Een avondje bij de van Vuren's . 64
HOOFDSTUK LX. Haar geheim 76
HOOFDSTUK X. Een winternamiddag op Beukenwoud 89
HOOFDSTUK XL Zijn eerewoord 98
HOOFDSTUK XH. Scheidingsproblemen 104
HOOFDSTUK XIII. Tersteeg's reis naar Brussel . . .113 HOOFDSTUK XIV. Oude bekenden 134



HOOFDSTUK XV. Goede tijding en slecht nieuws . 13a
HOOFDSTUK XVI. Ondergaande zonnen 14a
HOOFDSTUK XVII. Marijke's erfenis 15a
HOOFDSTUK XVIII. Strand-Idylle 158
HOOFDSTUK XLX. De laatste troef 166



HOOFDSTUK I.
Zijn jeugd.
„You are too young to know how the world changes every day and how the people in it pass away"
Charles Dickens, David Copperfield.
„Laten we wat vlug aanstappen Mies, dan vinden we nog wel een plaatsje in de tram bij de Lairessestraat."
„Neem liever een taxi Dolf. Dat bestormen van een volle tram met al die menschen uit het stadion en dan nóg minstens een kwartier loopen vöör we thuis zijn — 't is tóch al bij zessen."
„Kind, ik heb nog net twee pop en daarmee komen we er niet."
„Wat een vervelende vent ben je toch den laatsten tijd! Dat gezeur over geld! 't Eene oogenblik speel je den grand seigneur en dan is het weer ar moe-troef!"
Zonder op haar woorden in te gaan nam Dolf zijn vriendin bij den arm en pakten zij de tram.
Bij het Paleis voor Volksvlijt stapten zij uit en zonder dat door een hunner iets werd gezegd, liepen zij naar den Amsteldijk, waar Mies op een bovenhuis twee eenvoudig gemeubelde kamers bewoonde.
De houten trap naar de derde verdieping leidde naar een voorkamertje met een balkon, dat op den Amstel uitzicht gaf en verder bevatte haar woning een alkoof en een klein keukentje, waarin Mies kokkerelde als de nood ertoe dwong.
Gewoonlijk at zij buitenshuis, in de Bor of 't Seisje. Zij voelde niet veel voor de huiselijke bedoening en rompslomp. En nu zij erop gerekend had in de stad te dineeren ging het zeker niet van harte.
Eerst de aardappelen schillen en dan later nog den boel aan kant maken!
„Ja jongen, als 't niet gaat en je hebt geen centen, dan zal 't voor vandaag wel moeten, Maar ik geef er den brui van nog langer voor jouw plezier in de armoe te zitten, daarvoor zijn mij m'n



8
jonge jaren te lief; als die voorbij zijn is 't met ons gedaan, dan kijken jullie liever naar wat anders uit/'
„Kom kind, zit nou niet te kankeren, over drie dagen krijg ik m'n traktement en dan komen er weer betere dagen/'
„Nou! dat traktement van jou is ook wat! 't Is nog niet eens genoeg om m'n nieuwe mantelpak te betalen, dat Zaterdag thuiskomt."
Dolf genoot als reserve tweede luitenant bij de infanterie, zijn driedaagsch verlof en zou dien avond weer naar zijn garnizoen teruggaan.
Na afloop van den eenvoudigen maaltijd moest hij weg en bij het afscheid beloofde hij spoedig een postwisseltje te zenden. Mies betoonde zich hiermee met bijzonder ingenomen — zei hem nog eens ronduit dat het zoo niet langer ging, dat zij ook aan haar toekomst denken moest.
Hij mopperde wat tegen, ze kenden elkaar nu al zoo lang, hadden het altijd goed kunnen vinden samen
Maar zij bleef onverzettelijk en hield voet bij stuk. 't Speet haar ook, want ze mocht hem graag lijden, maar hij moest toch toegeven, dat het tusschen hen niets kon worden en het beter was den omgang af te breken.
Met vriendelijke woorden poogde hij nog haar tot andere gedachten te brengen, doch net baatte niet, Mies bleef onverbiddelijk bij haar besluit. Zij moest in de eerste plaats aan haar eigen belangen denken en „make the hay as the sun shines."
„Nou jongen, wanneer wij elkaar nog eens terugzien, dan als goede vrienden hoor! Overmorgen ga ik voor een maandje bij een vriendin in den Haag logeeren en denk er sterk over mijn woning op te zeggen."
En toen was hij afgedropen, naar de Leidsche kade gegaan, om bij zijn vriend Henk van Dorst zijn politiekje voor uniform te verwisselen.
Henk was niet thuis en dit bracht hem een oogenblik in verlegenheid. Hij had met Mies zijn geld verteerd en bezat nu geen voldoende contanten meer om aan het station een plaatskaartje te nemen. Hij redde zich uit de moeilijkheid door Henk's kostjuffrouw drie gulden ter leen te vragen, wat hem, na veel tegenstribbelen gelukte. Hij beloofde haar stellig reeds den volgenden dag een postwissel te zenden, ofschoon bij zeer goed wist, dat hij eerst over drie dagen zijn traktement zou ontvangen.
Naar het station Weesperpoort gaande, ging hij door de den Texstraat, liep'daar de stoep van een woning op, weifelde een oogenblik en trok toen aan de bel van het bovenhuis.



13
De nalatenschap van vader was niet voldoende om hun beider opvoeding te bekostigen en zij moesten nu als brave jongens trachten hun aanstaande pleegouders geen verdriet en zorgen aan te doen en zich dankbaar betoonen, dat de familie zich hun lot had aangetrokken.
Tante Draft schoten de tranen in de oogen, toen Willy, nog te jong om te beseffen wat dat alles beteekende, haar met zijn groote oogen vragend aankeek en Dolf, in huilen uitbarstend, naar zijn kamertje liep en zich daar uren afzonderde om te treuren.
Nadat hij zoo even zijn vader had verloren, moest hij nu voor altijd de ouderlijke woning met al hare herinneringen vaarwel zeggen en elders het genadebrood eten.
Hoe jong hij nog was, toch drong het reeds tot hem door dat hij, de ouderlooze knaap nu alleen op de wereld stond.
Daar Meerders zijn zaken in ontredderden toestand had achtergelaten, was er familieraad gehouden, teneinde te overleggen op welke wijze men in de opvoeding der kinderen zou voorzien.
Tante Mussot, een vermogende, kinderlooze weduwe, een vrouw met een breeden kijk op het leven, innig begaan met het treurig lot der beide kinderen van haar overleden zuster, verklaarde zich dadelijk bereid alles te bekostigen.
Zij had haar zwager Meerders, na den dood van haar zuster, altijd liefderijk ter zijde gestaan en zij was het geweest, die hem juffrouw Draft zoo warm had aanbevolen. Later had zij, met hem ingezien, dat zij zich in die keuze hadden vergist en nog op verandering gezonnen, doch vreezende dat verandering allicht geen verbetering zou brengen, erin berust.
Zij had eerst ernstig overwogen beide kinderen tot zich te nemen, doch zij achtte het beter voor Dolf, dat hij onder manlijk toezicht kwam. En ofschoon zij haar zwager van der Tak hiertoe niet in alle opzichten het meest geschikt achtte, vond zij het toch beter Dolf's opvoeding aan hem toe te vertrouwen dan het kind in een vreemde omgeving te brengen.
Den volgenden morgen kwam tante Mussot Willy reeds vroegtijdig halen en het afscheid van zijn broertje werd Dolf verlicht, toen zij hem vriendelijk toesprak, zei, dat hij maar dikwijls bij haar aan moest komen en wanneer hij soms onprettige dingen had, maar bij haar zijn troost moest zoeken.
Dolf's bagage, het allernoodigste, was spoedig bijeengepakt. Het overige in huis was verzegeld en, zou, na verkoop, de opbrengst bestemd worden om de crediteuren in den boedel van zijn vader voor hun vorderingen schadeloos te stellen.



14
Tante Draft bracht hem naar oom van der Tak, dien zij in de apotheek aantroffen, zich onledighoudende met de ingekomen recepten gereed te maken.
Hij bracht zijn bezoekers naar een aangrenzend vertrek, de woonkamer, waar tante van der Tak, aan het raam gezeten, haar nieuwen huisgenoot met weinig geestdrift en allerminst hartelijk welkom heette.
Na langdurig tegenstribbelen had zij eindelijk toegestemd het kind in huis te nemen, toen tante Mussot de vergoeding der kosten in uitzicht stelde, anders had zij hierin zeker nimmer bewilligd.
Dolf's nieuwe pleegmoeder was een dier zelfzuchtige vrouwen, die alleen aan zichzelf denken. Zij paarde aan een vergedreven gemakzucht, welke langzamerhand in luiheid was ontaard, een koud, ongevoellig karakter.
Van 's morgens half elf, als zij beneden kwam, tot 's middags vijf uur, als de maaltijd werd gebruikt, zat zij onafgebroken in een makkelijken stoel voor het venster naar de voorbijgangers te kijken of onbeteekenende romans te lezen.
Haar huishouding werd dientengevolge schandelijk verwaarloosd en verslonsd, daar de eenige dienstbode, geheel de vrije hand gelaten, er even weinig belangstelling voor betoonde als haar meesteres.
Haar man, daarentegen, ploeterde van 's morgens vroeg tot 's avonds laat in zijn apotheek of laboratorium en maakte met zijn assistent de medicijnen voor de patiënten gereed. Werd hij bij nacht en ontij uit zijn bed geroepen, om, bij afwezigheid van den dokter, in een spoedeischend geval zijn hulp te verkenen, dan bedacht bij zich geen oogenblik, gunde zich nauwelijks den rijd zich behoorlijk te kleeden en spoedde zich dan, veelal blootshoofds, op zijn geborduurde pantoffels naar den patiënt. De voorbijgangers, die hem over straat zagen snellen, met zijn korte broekspijpen, waaruit de witte kousen zichtbaar werden, lachten dan wel eens om die potsierlijke vertooning. Hem bespotten om die uiterlijke dingen deden zij echter nooit, daartoe was hij hen te sympathiek en achtten zij hem te hoog om den ijver en de hulpvaardigheid, waarmede hij steeds bereid was zich nuttig en dienstbaar te maken.
Het was hen maar al te goed bekend, dat van der Tak, niettegenstaande zijn- zuur verdiende penningen nauwelijks toereikend waren om zijn huishouding te bekostigen, het den armeren patiënten nooit lastig maakte, indien zij in gebreke bleven hun rekening te betalen.
In deze omgeving, werd Dolf nu plotseling overgebracht. Zoo



15
ijverig en bemoeiziek tante Draft altijd geweest was, zoo weinig belangstelling betoonde tante van der Tak in zijn lot. Hij ondervond het eene uiterste na het andere en zou den middenweg waarschijnlijk den verkieselijksten zijn geweest.
Vroeg Dolf in den beginne iets aan tante, dan luidde het stereotype antwoord: „Ja jongen, vraag dat maar aan Huis, oom zal het ook wel te druk hebben."
Huisman, de assistent, werd in den huize van der Tak kortaf „Huis" genoemd. Ingeval van oneenigheid of ernstig verschil van meening of indien er ruzie dreigde, was het plotseling „Huisman", doch zoodra het onweer afdreef, werd hij weder gemoedelijk „Huis" genoemd.
Huis, een gesjeesd student in de medicijnen, zoon van zeer bemiddelde ouders, was door zijn vader bestemd tot opvolger in zijn handelszaak en had, na langen strijd, eindelijk toestemming gekregen in Leiden te gaan studeeren.
Onbekend met het studentenleven, achtte zijn vader alles uit den booze wat niet uitsluitend tot de studie behoorde. Het gezellig verkeer, dat in zoo groote mate tot de verdere vorming en ontwikkeling bijdraagt, achtte hij een „kwajongensboel" en hij onthield den jongen de middelen om zich op gepaste wijze te vermaken.
Hij meende, ten onrechte, aldus uitspattingen en verkwisting tegen te gaan en Huis, die, altijd krap bij kas, zijn ouders steeds tevergeefs op dezen onhoudbaren toestand gewezen had, beging eindelijk de onvergeefelijke fout zich in schulden te steken.
Zijn schuldeischers, vertrouwende op de credietwaardigheid van zijn vader, hadden hem in de eerste jaren het vuur niet al te na aan de schenen gelegd, doch werden ten laatste hoe langer hoe dringender en zoodra hij zakte voor zijn semi, daagden zij van alle zijden op. Zijn vader weigerde in het begin halsstarrig die schulden te betalen, eischte van zijn zoon, dat hij naar Harderwijk zou gaan en dienst zou nemen bij het Indisch leger. Na lang smeeken en bidden gelukte het deze ten laatste hem alles te doen regelen, maar zijn-vader stelde den uitdrukkelijken eisch dat, indien hij zijn examen niet binnen den gestelden tijd met goed gevolg aflegde, bij de studie onherroepelijk vaarwel zou zeggen.
Toen de fatalen datum daar was en Huis vijf maanden kreeg, bleef zijn vader onverbiddelijk bij zijn eenmaal genomen besluit en werd Huis, op aanbeveling van één zijner vrienden, als apothekersbediende bij van der Tak te Meerdervoort geplaatst.
Het was een groote overgang, de overplaatsing uit het vroolijke



x6
studentenleven naar de apotheek te Meerdervoort en in de eerste dagen gevoelde Huis zich in die ongezellige, kille huiselijke omgeving verre van gelukkig.
Dank zij zijn opgewekte levensopvatting gelukte het hem spoedig zich hierin te schikken en zich zoo goed mogelijk bij zijn nieuwe omgeving aan te passen.
Wanneer Huis 's zomersavonds op de bank voor het huis een pijp rookte, had Dolf, moe van het spelen met de jongens uit de buurt, weieens een praatje met hem gemaakt en Huis had hem dan altijd een leuken aardigen jongen gevonden.
Hij verheugde zich, dat het jonge baasje, dat hij gaarne mocht lijden en dat nu ook zijn vader had verloren, bij hen in huis werd opgenomen.
Hij hoopte, dat de knaap wat vertier zou brengen in de ongezellige, hartelooze omgeving en was voornemens hem zooveel mogelijk terwille te zijn.
Hij trof hem den dag na zijn komst, zielig alleen, in neerslachtige houding aan, en vatte, vervuld met medelijden, onmiddellijk het voornemen op, zich het lot van den kleinen, ouderloozen jongen aan te trekken.
Hij bestemde zijn vrije avonduren om Dolf met zijn schoolwerk te helpen en zijn vrije Zondagen om wandelingen of roeitochtjes met hem in den omtrek te maken.
De dankbaarheid en de aanhankelijkheid, welke de jongen hem betoonde, groeide, bij het klimmen der jaren, tot een innigen, warmen vriendschapsband en beloonde hem ruimschoots voor de moeite, welke hij zich gaf om Dolf het leven wat aangenamer te maken.



HOOFDSTUK fII.
Amor op de tennisbaan.
„Die du bist so schön and rein, Wonnevolles Magdelein, Deinem Dienste ganz allein Möcht ich wohl mein Leben weih'n." Heinrich Heine, Buch der Lieder.
Zoodra Dolf zijn dertiende jaar bereikt had, ging bij van de lagere school naar het gymnasium. Die lesuren op het gymnasium waren een groote en tevens gunstige verandering, vergeleken bij de saaie, slaafsche uren gesleten op de banken van de lagere school.
De prettige wijze, waarop de meeste leeraren met hun leerlingen omgingen, verschilde zóó opvallend van den afgemeten toon waarop zijn vroegere onderwijzers gewoon waren hun onderricht te geven, dat Dolf, die tot nu toe de schooluren verfoeid had, meer ambitie voor zijn werk kreeg.
Het gelukte hem dan ook de overgangsexamens bijna alle met goed gevolg af te leggen; éénmaal faalde hij hierin en moest toen net derde cursusjaar opnieuw volgen.
Huis hielp hem veelal met zijn schoolwerk en had hem er dikwijls op gewezen, dat hij, indien hij later een goede positie verwerven wilde, met den grootsten ijver moest volharden.
In tegenstelling met tante Draft zag Huis echter zeer terecht in, dat de jongen buitendien afleiding en lichaamsbeweging noodig had en hij ried hem daarom aan lid van een sportclub te worden. Hiertoe aangezet sloot Dolf zich bij een voetbal-elftal aan en toen een paar jaar later eenige zijner vrienden een tennisclub vormden, trad hij ook toe.
Wanneer zij na afloop van het spel veelal nog bijeen bleven, werd er nogal druk geflirt met enkele der meisjesleden; doch met één hunner, de mooie Lucie van Dienen, zouden zij zich wel wachten al te vrij te zijn.
Zij en haar vriendin Bets van der Meulen boezemden den jongens daartoe te veel ontzag in. Het waren beiden vroolijke,
Het Eeuwige Mysterie.
2



19
baden veel gesproken, maar daarna trof bet hem, dat zij dikwijls zoo vriendelijk en belangstellend was. Hij had gemeend bij Lucie, die de jongens gewoonlijk zoo uit de hoogte behandelde, niet in tel te zullen zijn en het trof hem, dat zij tegen hem zoo recht hartelijk was, zoo geheel anders als tegenover de anderen.
Het moedigde hem aan in haar kringetje te verkeeren en het streelde hem, dat zij dan veelal aan zijn gezelschap de voorkeur gaf. Later had zij op een dier avondjes voor hem den eersten dans gereserveerd en geen bezwaar gemaakt, toen hij haar na afloop naar huis geleidde.
Langzamerhand wekte die tegemoetkomende, welwillende hartelijkheid verwachtingen, die een diepere beteekenis kregen.
Wanneer zij hem met haar mooie, vragende oogen zoo vriendelijk aanzag, dan kostte het hem moeite zich te bedwingen en haar niet te zeggen, dat van alle meisjes hij haar het liefste, het mooiste en het beste vond. Lucie had dit ook wel gevoeld en begrepen wat er in hem omging, maar steeds een intiemer toenadering weten tegen te gaan. Meende zij, dat hij zich vertrouwelijk ging geven, dan had zij dit steeds met tact verijdeld door onder een of ander voorwendsel aan het gesprek een einde te maken. Zij deed dit niet uit misplaatste behaagzucht, hiervoor stond zij te hoog en had zij te veel karakter, maar de invloed van haar moeder, die andere plannen voor de toekomst van haar dochter koesterde, het zich gelden, noopte het nog jonge meisje tot voorzichtigheid en aan de inspraak van haar hart het zwij gen op te leggen.
Mevrouw van Dieren had wel gezien, dat Lucie en Dolf elkander niet onverschillig waren.
Het juiste wist zij echter niet, daar moeder en dochter beiden, als bij ingeving, een bespreking hierover hadden vermeden.
Mevrouw van Dieren had het opzettelijk nooit aan Lucie gevraagd uit vrees, dat, indien deze haar inderdaad verklaarde van Dolf te houden, het moeilijk zou zijn haar dit uit het hoofd te praten. Zij had op dit gebied te veel ondervinding om met te weten, dat, zoodra zij haar dochter een verderen omgang met Dolf verbood, dit voor hen een aansporing zou zijn elkander in het geheim te zoeken.
Zij paste liever het onfeilbaar middel toe, onrust en twijfel in het hart van haar dochter te zaaien. In bedekte termen gaf zij te kennen, dat jonge meisjes verstandig doen zich niet te veel aan iemand te binden, vooral niet wanneer er niet de minste waarborg is, dat een dergelijke band een onbezorgde toekomst bied en dat meisjes, nauwelijks de kinderschoenen ontwassen, zich niet in



20
liefdesavontuurtjes moeten begeven, zonder hun moeder hierin te raadplegen.
Lucie had die bemerkingen en stille aanmaningen zeer wel begrepen, wist zeer goed waarop deze doelden, doch had gezwegen en vreesde, niet ten onrechte, dat een openhartige bekentenis geen warme ontvangst te wachten stond. Zij maakte zich, evenals haar moeder, beangst dat een bespreking tot een scène zou leiden en wellicht een verwijdering zou geven. Beiden meenden, dat het oogenblik voor een vertrouwelijk onderhoud nog niet gekomen was en hoopten, dat met den tijd alles zich ten beste zou schikken.
Lucie, die dikwijls voornemens was Bets in vertrouwen te nemen, had hiervan echter afgezien, omdat zij vreesde zich te veel bloot te geven en dat haar vriendin zich dan wellicht iets tegenover haar moeder zou laten ontvallen.
Mevrouw van Dieren zag met genoegen, dat haar inblazingen, haar fijngesponnen verdachtmakingen hun doel niet misten, dat zij twijfel zaaiden in het nog jonge, onbestemde meisjeshart en dat, hoe dit ook naar Dolf trok, het Lucie weerhield haar moeders wenschen te trotseeren.
Alleen in haar kamer, dacht Lucie dikwijls aan dien vriendelijken, openhartigen jongen, dien zij zoo gaarne mocht en betreurde dan haar moeder's tegenstand.
Voor Dolf was Lucie met hare naïeve, kinderlijke en toch zoo gevoelige opvattingen langzaam aan iets geworden, dat hij onafscheidelijk aan zijn leven verbonden achtte, dat hem onmisbaar scheen, en terwijl hij zich vleide, dat ook zij hem niet ongenegen was, had dit iets moois aan zijn overigens kil, dor jeugdleven gegeven.
Dolf was ook met Bets zeer bevriend en had ook haar, op de soireetjes van de tennisclub, dikwijls ten dans gevraagd.
Zij was een jaar ouder dan hij en imponeerde hem door haar meerdere ernst. Tot haar zag hij op als tegen een oudere zuster, mocht haar gaarne en was voor haar, Lucie's vriendin, altijd vriendelijk en welwillend geweest.
Van alle vrienden en vriendinnetjes bleef Huis echter zijne meest vertrouwde. Nooit had hij deze echter, ofschoon zij dikwijls 's avonds uren met elkander zaten te praten, met een enkel woord over Lucie gesproken.
Huis sprak hem veel van zijn studententijd en van die verhalen ging voor Dolf zoo groote bekoring uit, dat het plan bij hem rijpte, zich na het afloopen van het gymnasium aan de studie te wijden. i



21
Huis juichte dit levendig toe en met toestemming van tante Mussot werd hij na zijn eindexamen als student in de rechten ingeschreven aan de Universiteit te Amsterdam.
Kort voor zijn vertrek was hij, na afloop van een tenniswedstrijd gevolgd door een dansavondje, met Lucie naar huis gewandeld en het trof hem, dat zij ditmaal niet op Bets wachtte en zich dadelijk bereid verklaarde alleen met hem mee te gaan. Zonder veel te zeggen hepen zij naast elkander voort. Zij was dien avond stiller, ernstiger dan anders. Beiden waren onder den indruk van zijn aanstaand vertrek en wisten, dat, wanneer Dolf Meerdervoort had verlaten, zij elkander in langen tijd niet zouden terugzien.
Dolf meende het oogenblik geschikt en de stemming gunstig om haar zijn innige liefde te verklaren, haar te vragen of zij zóóveel van hem hield, dat zij wilde wachten tot hij, als daarginds zijn studie volbracht zou zijn, haar ten huwelijk kon vragen.
Hij had haar arm genomen en stond op het punt het teedere onderwerp aan te roeren, toen hij tot zijn groote teleurstelling gewaar werd, dat Bets hen was gevolgd en zich bi] hen voegde.
Lucie maakte terstond haar arm los en Dolf, die tersluiks een verstoorden blik op Bets wierp, viel het op hoe bleek en ontdaan deze eruit zag.
Alvorens Meerdervoort te verlaten bracht hij nog een afscheidsvisite aan de familie van Dieren en vernam toen tot zijn groote teleurstelling, dat Lucie afwezig was.
„Is Lucie niet thuis, Mevrouw?"
„Neen Dolf, zij is onverwachts bij de van der Hoevens te logeeren gevraagd en gisterenmorgen vertrokken. Jij gaat nu in Amsterdam studeer en, nietwaar? Dat zal een groote verandering voor je zijn. Heb je al kamers gehuurd?"
„Ja, Mevrouw. Huis was de vorige week in Amsterdam en heeft een kamer voor me gehuurd op de Overtoom."
„Ik heb gehoord, jongen, dat je in de rechten gaat studeeren. Ik heb van die zaken geen verstand, maar heb wel eens gehoord, dat vele meesters in de rechten, nadat zij hun examens hebben afgelegd, moeilijk een .passende werkkring kunnen vinden. Zij moeten zich dikwijls behelpen met een positie, die geheel buiten hun eigenlijke bestemming ligt. Het schijnt, dat niet alle meesters in de rechten advocaten met een drukke praktijk worden".
Haar vaag vermoeden dat Dolf het oog op Lucie had geslagen was langzamerhand zekerheid geworden en één der redenen geweest, waarom zij voor haar dochter belet had gevraagd bij haar vriendin, Mevrouw van der Hoeven. Zij hoopte hierdoor te voorkomen, dat. het, bij het afscheid, tusschen de jongelui tot een



22
verklaring zou komen. Zij verlangde voor haar dochter een betere partij dan Dolf, die niets meebracht dan een geschonden naam, hem door zijn vader nagelaten. Die goede partij was volgens haar opvatting: geld, grootheid en aanzien en zij meende, dat met deze factoren een gelukkig huwelijk verzekerd was.
Geluk was wel niet te koop voor geld, maar dit laatste was volgens haar overtuiging toch een eerste vereischte voor een gelukkig huwelijk. (
Bij het einde van zijn bezoek het Bets hem uit en wenschte hem hartelijk toe, dat het hem in alle opzichten goed mocht gaan.
Geheel opgaande in zijn eigen zorgen, bemerkte hij den droeven blik niet, waarmee zij hem nastaarde en hij spoedde zich in spijtige stemming huiswaarts. Nu Lucie afwezig was, had hij tevens de gelegenheid gemist haar te vragen, haar eens te mogen schrijven hoe het hem daar ginder in het groote stadsleven ging.
Het had hem bijzonder getroffen, dat Mevrouw van Dieren op zoo weinig hoopvolle wijze over de toekomst van studenten in de rechten had gesproken.
Was hij wellicht bij zijn keuze ondoordacht tewerk gegaan en was het niet voorzichtiger geweest hierover, behalve Huis, ook nog eens een ander te raadplegen?
Als hij met Huis over studeeren sprak, had deze hem steeds in de meening versterkt, dat, indien hij zich slechts met grooten ijver aan zijn arbeid wijdde, zijn finantieele toekomst verzekerd was. Mevrouw van Dieren deed het echter voorkomen alsof de studie, hoe belangwekkend ook, op zichzelf hiervoor niet den minsten waarborg gaf en de groote „struggle for life" hem daarna eerst de wachten stond.
Bij zijn thuiskomst vertelde hij Huis van het onderhoud, dat hij met Mevrouw van Dieren gehad had en dat hij zich nu ernstig ongerust maakte ondoordacht te hebben gehandeld, doch Huis lachte hem uit en voegde hem toe:
„Ben je gek jongen, geen zorgen vóór den tijd, maak maar eerst dat je spoedig den academischen graad krijgt, dan komt de rest verder wel op zijn pootjes terecht."



HOOFDSTUK III.
Groen.
„Le temps qui change tout, change aussi nos humeurs.
Chaque age a ses plaisirs, ses esprits et ses moeurs."
Boileau.
„Instappen heeren! Alleen reizigers voor Utrecht en Amsterdam!", riep de conducteur aan het station te Meerdervoort, haastig de deuren sluitend.
Dolf wisselde door het open venster nog. een laatsten handdruk met Willy, Huis en de andere vrienden, die hem uitgeleidden en wuifde hen vanuit den vertrekkenden trein nog eens vriendelijk toe.
Het was de vorige avond op zijn afscheidsfuifje nogal laat geworden en hij gevoelde zich dientengevolge wat katterig.
Was het om deze of om een andere reden, dat het vertrek, waarnaar hij zoo vurig verlangd had, hem nu meer aandeed dan hij verwacht had?
In onbehagelijke stemming vleide hij zich in het hoekje van den coupé en, bij de bocht van den weg in de verte het torentje van de kerk van Meerdervoort ontwarende, werd het hem plotseling zonderling te moede.
Hij had bij af het hef en leed in Meerdervoort ondervonden, wel eens op de eigenaardigheden van het plaatsje afgegeven, het een nest genoemd, zich bluffend verheugd naar een groote stad te gaan en nauwelijks waren eenige minuten verloopen nadat hij zijn geboorteplaats had verlaten of plotseling bekroop hem een onbehagelijk gevoel bij de gedachte aan alles wat hij daar achterliet. Eensklaps dreef het alles weg. Het torenspitsje werd al kleiner en kleiner en het was als voerde een vliegtuig hem al hooger en hooger, ver weg van de plekjes waar hij als kind gespeeld had. 't Was of hij alles wat hem dierbaar was plotseling had prijsgegeven. Dezelfde gewaarwording, die iemand ondervindt, wanneer hij een vriend, dien hij tijdens zijn



28
ontnuchterd en het hinderde hem die illusie te moeten prijsgeven.
Dan was er iets voorgevallen dat hem voortdurend door het hoofd spookte.
Hij had in die dagen dikwijls meer gedronken dan hij verdragen kon en te midden der drinkgelagen en zwijnerij, als groen medegemaakt, had ook hij bijna op het punt gestaan in dien chaos onder te gaan.
Terwijl hij, bij zijn vertrek uit Meerdervoort, zelfs de gedachte ook slechts één oogenblik te zullen falen in zijn standvastige gehechtheid aan Lucie, met verontwaardiging zou hebben verworpen, was hem op één der laatste dagen van den groentijd iets overkomen, waardoor hij in dat zelfvertrouwen werd geschokt.
Op een avond, dat een welwillend student hem vrijaf had gegeven, was hij naar den Franziskaner in de Warmoesstraat gegaan om daar een glas bier te drinken.
Nauwelijk zat hij daar eenige minuten, toen de kelnerin, die hem bediende, naar hem toe kwam en hem toefluisterde, dat in het voorportaal twistende studenten op het punt stonden binnen te treden. Zij wist, dat bij zoo aanstonds bij een ontmoeting met hen, hun slachtoffer zou worden. Ze had hem daarom gewaarschuwd en hem haastig door een achterdeur op den Dam uitgelaten.
Dat zelfde aardige kelnerinnetje had hem al vroeger nog eens een dienst bewezen, toen hij op een avond, in hetzelfde bierhuis besteld, op de grofste wijze gedonderd, woest en driftig was opgevlogen, nadat één der lui zijn bierglas over hem had uitgestort. Zich niet kunnende beheerschen wilde hij deze te lijf gaan, doch zij, begrijpende dat bij in den ongelijken strijd het onderspit moest delven, had hem zacht meegetroond naar een kamertje achter het buffet en hem daar het benoodigde gegeven om zich van het kleverige vocht te reinigen.
Dankbaar, ditmaal door haar hulp, aan een minder aangename ontmoeting met de studenten te zijn ontkomen, besloot hij elders, in een minder bezocht bierhuis, nog een glas bier te drinken.
Terwijl bij daar zat, schoot het hem eensklaps te binnen, dat hij, door zijn overhaast vertrek, het meisje de vertering niet betaald had.
Hij nam zich daarom voor tegen het sluitingsuur naar den Franziskaner terug te gaan en indien het terrein dan veilig, de vijand afgetrokken was, haar het verschuldigde af te doen.



29
Het wachten moede, meer gedronken hebbende dan hij verdragen kon, ging hij tegen twaalf uur naar het bierhuis terug en wilde het toeval, dat hij haar bij den uitgang ontmoette.
Hij was toen met haar opgeloopen, al verder en verder.
Bertha praatte zoo aardig in gebroken Nederlandsch en vertelde, dat zij een paar maanden geleden uit Elberfeld vertrokken was om in Amsterdam een „Stelle" als kinderjuffrouw te zoeken en niet geslaagd zijnde, nu als kelnerin in de Warmoesstraat was aangeland.
Bij haar woning had zij zonder eenige nevenbedoeling gevraagd: „Wollen sie eintreten?" en hij was gedachtenloos den donkeren steilen trap naar boven opgestrompeld en het achterkamertje met de kleine alkoof binnengegaan.
Bij het opgaan van het electrisch licht schrok hij, toen hij eensklaps in het spiegeltje boven de waschtafel zag, hoe bleek en ontdaan hij er uitzag en gelijktijdig verrees het beeld van Lucie, die hem zijn ontrouw verweet.
Plotseling tot bezinning gekomen, bijna geheel ontnuchterd, wilde hij zich ten spoedigste uit die omgeving verwijderen en zocht toen tevergeefs naar een geldige verontschuldiging voor zijn overhaast vertrek.
Nog onervaren op dit gebied, wist hij niet zoo vlug een aannemelijke reden te vinden en meenende, dat het haar toch alleen om het geld te doen was, wilde hij haar een geldstuk in de hand drukken. Toen zij dit bemerkte, zag zij hem verontwaardigd aan, wierp hem een woedenden blik toe en zei: „Met wie denk je te doen te hebben?1 Ein schlechtes Madel bin ich nicht." Waarna zij hem snikkend de deur wees.
De kennismaking met Henk had tot een hechten vriendschapsband geleid. In hun gemeenschappelijk hef en leed als groen, hadden zij te zamen heel wat doorgemaakt, en door wederzijdsche sympathie geleid, hadden zij zich geleidelijk nauwer bijelkander aangesloten.
Zij waren hd van hetzelfde dispuut geworden, aten met eenige andere kennissen in hetzelfde restaurant en, ofschoon Henk in de medicijnen studeerde en later naar Indië zou gaan, bracht hun uiteenloopende studie geen verwijdering tusschen hen, maar gaf ze integendeel aanleiding tot onderhoudende gesprekken.
Den dag, na de inauguratie, kwam'. Henk bij Dolf aanloopen en vertelde deze hem toen het een en ander van zijn plannen.
Hij was voornemens hard te werken, de colleges geregeld te bezoeken, lid van het Leesmuseum te worden, om de vak-literatuur



33
Op een morgen, dat Bets de kamer van Mevrouw von Harzfeld, die door rheumatische aandoeningen geplaagd het bed hield, verliet, vernam zij, dat iemand, die beneden wachtte, haar dringend verlangde te spreken.
Zonder in het minst te vermoeden wat haar boven het hoofd hing en dat zij op een keerpunt in haar leven stond, ging zij naar beneden en vernam daar met de grootste ontzetting, dat von Harzfeld, die dien morgen met zijn auto naar de fabriek was gereden, tengevolge van een botsing met een vrachtwagen, uit den wagen was geslingerd en ernstig gewond in een nabij gelegen ziekenhuis ter verpleging was opgenomen.
Zonder zich een oogenblik te bedenken spoedde zij zich daarheen en vernam van den dirigeerenden geneesheer, dat de toestand van haar man hoogst bedenkelijk was. De medicus maakte bezwaar haar op dat oogenblik bij den patiënt toe te laten en niettegenstaande haar dringend aanhouden, vermocht zij hem niet van dit besluit terug te brengen. Wel beloofde hij haar des middags telefonisch omtrent den toestand van den gewonde te zullen inlichten en ingeval zich geen complicaties voordeden, toe te staan, dat zij dan von Harzfeld bezocht.
Thuis gekomen, achtte zij het beter haar schoonmoeder voorloopig onkundig van het ongeluk te laten en wachtte zij ze in angstige spanning den verderen loop der gebeurtenissen af.
Tegen twaalf uur aan de telefoon geroepen, hoorde zij tot haar schrik, dat men tevergeefs had getracht den gewonde door een noodoperatie te redden en dat hij, te zwak om deze te doorstaan, helaas onder de behandeling was bezweken.
Men ontraadde haar ten stelligste zelf naar het ziekenhuis te komen, daar het haar te veel zou aandoen den overledene, die tengevolge van het ongeval, zwaar verminkt was, in dien toestand weer te zien.
Zij aarzelde echter geen oogenblik en ging er heen.
Hoe zeer het bezoek haar ook aangreep, had zij toch nog de zelfbeheersching en de tegenwoordigheid van geest, de noodige maatregelen te treffen om het droevig overschot naar de echtelijke woning te doen vervoeren en alles in verband met de teraardebestelling te regelen.
Wanhopig na zulk een kortstondige verbintenis voor altijd den vriend te missen met wien zij gehoopt had door het leven te gaan, haar schoone droomen en verwachtingen op eenmaal vernietigd ziende, volbracht zij de droeve taak, Mevrouw von Harzfeld de treurige tijding mede te deelen.
In diepen rouw treurden zij beiden over de zware ramp, die
Het Eeuwige Mysterie
3



34
hen trof en toen eindelijk de smart plaats maakte voor berusting, het leven zijn eischen hernam, hen dwong een blik in de toekomst te slaan en te overleggen wat hen ter volbrenging hunner verdere levenstaak te doen stond, besloten zij voortaan bij elkander te blijven.
Mevrouw von Harzfeld raadpleegde voor haar zaken en finantieële aangelegenheden een oud vriend van haar overleden man. Deze, directeur eener groote bankinstelling, in voortdurende aanraking met de hofkringen en de haute finance, voorzag met profetischen blik, dat het smeulend vuur van een grooten wereldoorlog slechts op een of andere toevallige gebeurtenis wachtte om te ontvlammen. Hij raadde haar alle bezittingen en het meerendeel harer fondsen te gelde te maken en in solide effecten te beleggen.
Mevrouw von Harzfeld, één dier verstandige vrouwen, die eenmaal raad gevraagd hebbende, deze ook opvolgde, liquideerde haar bezittingen en vertrok, op aandringen van Bets, met deze naar Amsterdam, waar zij inmiddels aan de Sarphatikade een huis gekocht had.
Jaren later, bij de groote daling der Duitsche valuta, door iemand onnadenkend aan deze doeltreffende transacties herinnerd, antwoordde zij bitter: „Ja, tengevolge van het verhes van mijn kind werd mijn vermogen gered." —
Hoe ernstig het leed ook treft, de tijd heelt de wonden, dwingt voort te gaan en te leven.
Bets met haar ernstig en gereserveerd karakter had altijd meer voor een rustige, huiselijke omgeving gevoeld dan voor het oogenschijnlijk zoo bekoorlijke, groote-wereldleven.
Zij wist te goed, waartoe dat leidt en welke verplichtingen het medebrengt. Zij wenschte niet, ter wille van een hersenloos en harteloos mondain gedoe, de vrienschap van eenige harer kennissen, op wie zij het meest gesteld was, op te offeren.
Zij had een te hooge opvatting van het leven, om zich slaafs naar de bekrompen inzichten eener bepaalde coterie te richten en had'zich dientengevolge, geheel in overeenstemming met haar opvatting, een eigen milieu gevormd.
Zij hield geen vasten ontvangdag, doch haar deur was nooit gesloten voor de vele vrienden, die zij in dien korten tijd gemaakt had.
Lucie van der Hoeven, de kunstschilder van Vuren, diens vrouw Emmy, kapitein Tersteeg en enkele andere harer intieme vrienden en vriendinnen hepen in de middag- of avonduren naar believen bij haar in en uit en ofschoon Mevrouw von Harzfeld, tengevolge van haar rheumatische aandoeningen, dikwijls verplicht was haar



35
kamer te houden, belette haar afwezigheid niet, dat het jonge mooie vrouwtje open hof en huis hield, zonder dat de booze wereld hierin aanstoot vond.
Het gelukte haar langzamerhand een interieur te scheppen, dat door velen benijd werd en slechts voor een kleine, uitgelezen schare van vrienden en vereerders toegankelijk was.
In haar smaakvol ingerichte woning werd hen steeds een welkome ontvangst bereid en geen vrees voor spot of onbescheidenheid behoefde hen af te schrikken voor een vertrouwelijke mededeeling. Geen hunner zou het ooit wagen het voorrecht, tot haar uitgelezen kring te behooren, door een onvertogen woord in gevaar te brengen en ofschoon zich onder haar vrienden enkele bevonden, die een meer dan voorbijgaande genegenheid voor het jonge vrouwtje gevoelden, eerbiedigden allen haar nadrukkelijk uitgesproken wensch, na al het ervaren leed niet weer opnieuw een huwelijk aan te gaan.
Geen harer vrienden vermoedde echter in het minst, dat die wensch uit geheel andere motieven voortsproot en zij zouden zich zeker erg hebben verwonderd, indien zij de werkelijke aanleiding hiertoe hadden gekend.
Bets zou er zich echter wel voor wachten hen het kwellend geheim, dat haar drukte toe te vertrouwen, zelfs Luus van der Hoeven, haar hefste en intiemste vriendin zou zij het tot geen prijs hebben gezegd.



4<3
zijn moeders verzoek in te willigen. Hij had daarom een veertiendaagsch verlof aangevraagd en was den dag voor Lucie's komst gearriveerd.
Lucie van den trein afhalende, had het hem terstond getroffen hoe dat jonge meisje, dat bakvischje van vroeger, dat hij altijd als quantité négligeable veronachtzaamd had, nu een prachtvrouwtje was geworden.
Zij had door de vriendelijke wijze waarop zij hem op het perron tegemoet trad, onmiddellijk zijn hart gestolen en hij vatte op dat oogenblik een diepgevoelde genegenheid voor haar op. . .r°°^tz kij met de auto van het station terugkwam, vertelde hij zijn moeder, dat het hem bevreemde, dat Lucie, die bij haar komst zoo vriendelijk tegen hem was geweest, hem de laatste dagen zoo opvallend koel had behandeld.
Zijn moeder raadde hem zich hierover niet al te veel te verontrusten. Zij schreef Lucie's houding aan een meisjesgril toe en twijfelde niet of alles zou zich ten beste schikken, indien hij maar de voorzichtigheid in acht nam en ten spoedigste een einde maakte aan zijn losbandig leven.
Hij beloofde haar dit ten stelligste en in Haarlem, zijn garnizoensplaats, teruggekeerd, verbrak hij geleidelijk verscheidene twijfelachtige relaties en bedankte voor het lidmaatschap van een paar clubs, waar het gewoonlijk nog al luidruchtig toeging en waar grof werd gespeeld.
Ofschoon hij nog niet voor verlof in aanmerking kwam telegrafeerde hij Mevrouw Warren, dat hij naar den Haag zou komen en kneep er op een Zaterdagmiddag stilletjes tusschen uit.
Toen hij haar mededeelde, dat hij op het punt stond zich te verloven, en daarom verplicht was hun relaties te verbreken, zag zij hem verwonderd aan en de lichtzinnige behaagzieke vrouw merkte coquet op, dat het eene het andere nog niet behoefde uit te sluiten. Hij bleef echter bij zijn stuk en toen zij zag dat het hem ernst was, gaf zij het op; doch bij het afscheid riep zij hem op koelen, sportenden toon „tot weerziens" toe.
Zij kende maar al te goed zijn zwak karakter om niet te weten, dat, wanneer zij hem na het eindigen der wittebroodsweken weer zou ontmoeten, zij hem slechts even met haar mooie, verleidende oogen behoefde aan te zien om hem weer in haar armen te voeren.
Eenige dagen na haar thuiskomst, bemerkte Lucie's tot haar grooten schrik, dat Mevrouw van der Hoeven klaarbhjkelijk aan haar moeder had geschreven, daar deze voortdurend zinspeelde



4i
op die ondeugende ,Juits" bij de huzaren en haar vroeg, of Willem, tijdens haar verblijf bij de van der Hoevens met verlof thuis was en wat voor indruk hij op haar gemaakt had.
Onmiddellijk na Lucie's vertrek had Mevrouw van der Hoeven haar vriendin een langen brief geschreven, waarin zij hoog van haar zoon en zijn hartstochtelijke liefde voor Lucie had opgegeven en gemeld had, dat zij en haar man het zeer op prijs zouden stellen, indien het hen mocht gelukken een huwehjk tusschen de beide jongelui tot stand te brengen.
Zij hoopte dat haar vriendin, hiermede instemmende, al haar invloed zou aanwenden om dit te bevorderen en twijfelde niet of de langdurige, aangename relaties tusschen de beide families Zouden, door een verbintenis der kinderen, nog hechter worden.
Terwijl Lucie op een morgen bezig was zich te kleeden, bracht de dienstbode haar een brief van Willem, waarin bij haar onomwonden zijn liefde verklaarde en haar hand vroeg.
Het trof haar niet onvoorbereid, zij wist dat het aanzoek moest komen, maar nu het vóór haar lag, vervulde het haar met schrik en angst. Urenlang toefde zij, besluiteloos, op haar kamer, het eene oogenblik voornemens hem botweg te weigeren, openhartig te verklaren, dat zij niet genoeg voor hem gevoelde om zich voor het leven aan hem te binden, bedacht zij dan weder door geen enkele formeele belofte aan Dolf te zijn gebonden en het daarom moeilijk als motief te kunnen doen gelden, dat zij van een ander hield en deze trouw wilde blijven.
Waarom had Dolf sedert zijn vertrek uit Meerdervoort ook niets van zich laten booren en haar door een hunner gemeenschappelijke kennissen nu en dan niet eens een briefje gezonden? Zou bij wellicht daarginder, in de groote wereldstad, een ander meisje ontmoet hebben, dat hem meer aantrok?
Hoe gaarne zou zij zich op dat oogenblik tot Bets gewend hebben, opdat deze haar had kunnen raden, maar zij logeerde eenige dagen bij een kennis zoodat dit nu niet mogelijk was.
Terwijl zij» in twijfel en tweestrijd beraadde wat haar te doen stond, trad onverwachts haar moeder binnen.
Deze wist, dat de brief gekomen was, daar zij hem zelf dien morgen in de postbus bad gevonden en door de dienstbode aan Lucie het ter hand stellen. Ongerust, dat haar dochter zich zoo langdurig afzonderde en niet met het heugehjk nieuws naar haar toe kwam, kon zij ten laatste haar ongeduld niet langer bedwingen en besloot, het koste wat het wilde, al haar welsprekendheid aan te wenden om haar dochter tót een gunstige beslissing te overreden. Dit viel haar echter niet mede. Lucie



43
innering aan Dolf uit plichtsbesef op den achtergrond gedrongen.
Zij had hem, na dien avond, toen zij tezamen van de tennisclub kwamen, niet weêr gesproken en zich dikwijls afgevraagd of hij zich haar verloving ernstig had aangetrokken.
Toen zij later toevallig hoorde, dat hij nogal druk uitging, had dit haar gehinderd en bevreesd gemaakt dat het haar schuld was, dat hij gebukt onder zijn leed hiervoor verstrooing zocht.
Eenige maanden later werd het eskadron huzaren van haar man naar Amsterdam overgeplaatst en betrok zij een woning in de Museum-wijk.
Ofschoon Lucie nooit iets vernomen had omtrent het vroegere leven van haar man, begreep zij zeer goed, dat hij, acht jaar ouder dan zij, hartstochtelijk en onstuimig van aard, geen onberispelijk leven had geleid.
Het verontrustte haar daarom, spoedig te ervaren, dat hu, dikwijls in zichzelf gekeerd, nauwelijks haar vragen beantwoordde, zenuwachtig gejaagd, niet meer zoo innig was als in het begin van hun huwelijk en zich minder om haar bekommerde. Het verdriette haar, nu zij in blijde verwachting was, dat bij zich hoe langer hoe minder aan haar gelegen het liggen en dat, toen hij tijdelijk aan het Departement van oorlog werd gedetacheerd, zelden naar huis kwam.
Zij had hem een enkele maal zijn harteloosheid met zachtheid verweten en hij verontschuldigde zich dan door vermoeidheid en overspanning tengevolge van den drukken dienst voor te wenden.
Lucie, die zeer goed wist, dat de dienst niet zulke strenge eischen stelde, vermoedde echter niet in het minst, dat hij weder de relaties met een voormalige vriendin had aangeknoopt.
Mevrouw Warren had hem kort na zijn huwelijk een lange felicitatiebrief geschreven en, toen hij haar op zekeren dag bij kennissen ontmoette, was zijn hartstocht opnieuw ontbrand.
Zij wist wel zich niet te vergissen, toen zij hem bij het afscheid een spoedig weerzien had toegeroepen en reeds bij de eerste ontmoeting, door een onweerstaanbare macht tot haar aangetrokken, was hij, alles vergetend, onmiddellijk voor de verleiding bezweken.
Een tweetal weken na de komst van haar kleinen lieveling zat Lucie op een namiddag aan haar schrijfbureau de talrijk ingekomen gelukwenschen te beantwoorden. Zij was nog niet geheel hersteld en gevoelde zich nog zwak, zoodat het schrijven haar niet van harte ging. Zij had haar schoonmoeder, die. onmiddellijk na de blijde gebeurtenis was overgekomen, beloofd te zullen berichten hoe het haar en de baby ging en zij peinsde nu of zij



45
Haastig gaf zij haar goed af en naar boven snellende, zag zij Lucie met betraande oogen voor haar schrijftafel zitten. „Kind, wat is er gebeurd?"
Schreiend, zonder iets te zeggen, reikte Lucie haar het gekreukte briefje toe en Bets las:
„Mevrouw
„Indien het u belang inboezemt te weten, waarom uw man „U. Zaterdag, zoogenaamd voor dienstzaken, verhinderd was „zijn verlof thuis door te brengen, informeert u dan eens in het „Oranjehotel te Scheveningen of hij daar dien nacht niet in „gezelschap van een dame gelogeerd heeft"
Pijnlijk getroffen door den inhoud van dit alarmeerend schrijven, zag Bets haar vriendin een oogenblik meewarig aan en besluiteloos, niet wetende wat hierop te zeggen, wachtte zij even om zich te beraden. .
Lucie, in de verwachting dat haar vriendin het briefje een lasterlijke aantijging zou heeten en dit terstond in de voddenmand zou werpen, trad verschrikt terug, toen haar vriendin haar hand nam en haar op zachten toon toevoegde: t #
„Arme Luus. Ik vrees dat het helaas maar al te waar ts. Eenigen tijd geleden zijn mij ook reeds dergelijke geruchten ter oore gekomen. De moed heeft mij toen ontbroken je erover te spreken. Hij schijnt weder in relatie te zijn getreden met een getrouwde vrouw, een zekere Mevrouw Warren, met wie hij reeds voor zijn trouwen een ongeoorloofde verhouding had. Zoodra ik dat toen vernam, heb ik hem opgezocht en gesmeekt je dat verdriet te besparen door die relatie ten spoedigste te verbreken.
Toen hij hoorde, dat ik alles wist, ontstelde hij hevig en dwong mij de belofte af je hieromtrent onkundig te laten. Ik heb hem dat toen beloofd op de uitdrukkelijke voorwaarde, dat hij mij op zijn eerewoord beloofde, die verhouding ten spoedigste te zullen verbreken en zich in het vervolg niet weer te misdragen."
Lucie, die bij de ontvangst van het anonieme briefje nog de zwakke hoop had gekoesterd, dat het zou blijken een lasterlijke aantijging te zijn en zich aan die verwachting als aan een stroohalm had vastgeklemd, kwam nu plotseling tot het droeve besef, dat haar huwelijksleven voorgoed vernietigd was.
Eerst had hij, met de hulp harer ouders, haar dat mooie, de liefde voor Dolf ontroofd, nu ontnam hij haar ook nog het rustig, ongestoord huwelijksgeluk en maakte hij haar ten spot der wereld.



46
Toen het meer en meer tot haar doordrong, dat zij, van af dit oogenblik, alleen stond met haar kind en de vreugdelooze toekomst in het verschiet zag, die haar wachtte, overmande haar een naamlooze smart.
Door haar recente bevalling nog te zwak om dezen onverwachten slag te verdragen, gevoelde zij eensklaps, dat de krachten haar ontzonken.
Bets, die, met betraande oogen, den wanhopigen blik zag, waarmede Lucie haar aanstaarde en haar opving toen zij dreigde te vallen, het onmiddellijk haar auto komen en bracht haar naar huis.



HOOFDSTUK VI.
Leed.
„Au chant des violons, aux flammes des bougies, Espères-tu chasser un cauchemar moqueur, Et viens-tu demander au torrent des orgies De rafraïchir 1'enfer allumé dans ton coeur?" Charles Baudelaire, Les fleurs du mal.
Toen Dolf, bij aankomst te Meerdervoort, zijn groote illusie plotseling op zoo droeve wijze verstoord zag, bad hij zijn leed, wel kunnen uitschreeuwen. Onmiddellijk begreep hij echter, dat het belachelijk zou zijn, zich, tegenover wien ook, bloot te geven en dat hij dit tot eiken prijs moest vermijden.
Hoe onoverkomelijk het leed, dat hem trof, hem op dat oogenblik ook toescheen, hij zou dit, in het verre verschiet, alleen hebben te dragen en zijn trots gedoogde niet hierin anderen, wie ook, te mengen.
Op Willy's vragen, wat hem deerde en hoe het kwam dat hij zich plotseling onwel gevoelde, had hij eerst niet geantwoord en was zwijgend naast hem voortgeloopen.
Willy, die zoo reikhalzend naar zijn komst had uitgezien, begreep niet wat Dolf er toe bracht om na zoo'n langdurige afwezigheid zoo onhartelijk te zijn en ternauwernood zijn vragen te beantwoorden.
Het huis van Tante Mussot naderende, scheen Dolf dit in te zien. Willy's arm nemende, voegde hij hem een paar vriendelijke woorden toe en wendde een wanhopige poging aan om zich tegen Zijn leed te verzetten.
Tante zag het terstond aan zijn gezicht, dat er iets aan haperde. Zij merkte op, dat hij er bleek uitzag en toen zij dat aan de stadslucht weet, sprak hij dit niet tegen en het haar in dien waan.
Na den maaltijd gevoelde hij zich moe en overspannen en hij begaf zich reeds vroegtijdig naar zijn kamer.
Hij verlangde naar eenzaamheid en rust; doch, alleen in zijn slaapvertrek, liep hij zenuwachtig op en neer en kon nauwelijks



48
zijn tranen bedwingen bij de gedachte, dat al dat mooie nu voor goed was heengegaan.
Bitter, steeds bitterder werd zijn stemming. Wat moest er van hem worden, nu zij, die hem een baken in zee was geweest, hem voor altijd ontvallen was. Hoe moeilijk scheen hem het leven toe, die lange studie en wat daar mee samenging, zonder den moreelen steun van die liefde, die hem tot heden geschraagd en de kracht gegeven had om zich door de moeilijkheden heen te slaan.
Haar schrijven, haar het groote leed schilderen dat hem had getroffen? Had hij hiertoe het recht? Wist zij wat hij voor haar gevoelde? Was het tusschen hen wel ooit tot een formeele verklaring gekomen? Wat zou het baten of hij haar schreef nu het te laat was? Waarom dat niet eerder gedaan? Waarom was hij ook zoo beangst geweest, dat Mevrouw van Dieren de brieven zou onderscheppen en zich erover zou ergeren? Indien hij Lucie nu schreef, was het zeer wel mogelijk, dat hij zich nog belachelijk maakte en dat wellicht die ander den brief te zien kreeg.
Trachten haar te zien, te spreken? Neen, niets van dat alles. Weg moest hij, zoo spoedig mogelijk. Waarheen, dat was hem onverschillig, maar weg uit Meerdervoort, waar alles hem aan zijn vervlogen geluk herinnerde.
Vermoeid door den slapeloozen nacht, ging hij reeds vroegtijdig naar beneden en deelde tante mede, dat hij weer vertrok. Hij moest terug naar Amsterdam, waar hij een zijner beste vrienden, doodziek, zonder goede verpleging had achtergelaten. Zijn plicht gebood hem deze met aan zijn lot over te laten.
Het was de eerste maal, dat hij niet schroomde, ter bereiking van zijn doel, een grove onwaarheid te zeggen.
Het eerste kenteeken van moreel verval, de eerste maal, dat hij zich vernederde een moeilijkheid door liegen uit den weg te ruimen.
Vanaf dat oogenblik was het groote evenwicht verbroken en ontbrak hem de kracht zich moedig tegen het noodlot te verzetten.
In plaats van zich met hart en ziel aan zijn studie te wijden en daarin afleiding voor zijn leed te zoeken, zocht hij tevergeefs baat bij andere middelen ....
Tante Mussot betoonde zich niet weinig verwonderd, toen zij vernam, dat hij weder onmiddellijk vertrok.
Hij had den vorigen avond met geen woord van dien zieken vriend gerept en zij kon zich niet begrijpen, dat hij de beide Kerstdagen niet in Meerdervoort bleef.



49
Zij, evenals Willy, vond Dolf's houding raadselachtig, maar hij bleef bij zijn beslissing. Hij dischte nog het verhaaltje op van met den huisbaas van zijn vriend te Zijn overeengekomen, dat die hem, indien de toestand minder zorgwekkend bleek, den vorigen avond zou hebben gemeld, dat zijn terugkomst niet noodzakelijk was en dat hij, nu hij dat bericht niet ontvangen had, verplicht was te vertrekken.
Tegen het middaguur kwam hij weer in Amsterdam terug, ging direct naar zijn kamer en zat daar opnieuw te peinzen en te tobben.
Wat zou hij doen? Wat zou hij beginnen? Wat had het leven nu nog te beteekenen en was het wel de moeite waard zich daarover nog zoo druk te maken?
Tegen vijf uur kon hij het op zijn kamer niet langer uithouden en ging hij naar de Soos. Daar was het echter een saaie boel aangezien de meeste studenten met vacantie naar huis waren.
Hij stond nog een oogenblik in beraad of hij Henk zou opbellen en bij hem belet vragen, doch gaf dit voornemen even vlug op als het was opgekomen.
Toen ging hij de straat op, hep een café op het Rembrandtsplein binnen, dronk den eenen borrel na den anderen en begaf zich daarna, ver van nuchter, naar een restaurant. Na den maaltijd ging hij in ietwat opgewonden stemming naar den Franziskaner. Waarom niet naar den Franziskaner? Allicht zou hij daar wat afleiding voor zijn moedeloos getob, voor zijn voortdurend denken aan Lucie vinden.
Was bij niet uitgegaan om vergetelheid te zoeken?
Misschien trof hij er Bertha aan, die mooie kelnerin, met wie hij dien avond zoo gezellig had gekeuveld en kon hij deze wellicht overhalen om na het sluiten van de knijp met hem op sjouw te gaan.
Hij had, sedert dat avontuur, het bierhuis angstvallig gemeden, docht wat kon het hem nu bommen? Hij had zich voor niets te geneeren, wilde zich amuseeren, desnoods zijn leed verzuipen en wat belette hem nu om die kennismaking weder aan te knoopen.
Overwegend of zij hem misschien zou bespotten, omdat hij Zich op haar kamer zoo dwaas had aangesteld, weifelde hij een oogenblik uit vrees een gek figuur te slaan, doch beneveld door den drank, legde bij zijn herlevend gevoel van eigenwaarde spoedig het zwijgen op en trad onbeschroomd het lokaal binnen.
Het was er stil. Er zaten nog slechts énkele bezoekers, daar de
Het Eeuwige Mysterie.
4



5
bierhuizen, waar een speciaal merk, als Mfinchener of Pilsner, wordt geschonken, bij voorkeur in de latere avonduren het drukst bezocht worden.
Hij zette zich in een hoekje op de bovengalerij achter in het lokaal, waar Bertha veelal bediende en toen hij haar riep, verwonderde hij zich, dat zij ternauwernood zijn groet beantwoordde en hem, zonder iets te zeggen, zijn bier bracht.
„Wie geht es, Fraulein?", vroeg hij vriendelijk, doch zij zag hem koel aan en voegde hem op sarcastischen toon toe: „Sind Sie vielleicht wieder besoffen?"
Den eersten avond, dat Dolf zich als groen in den Franziskaner vertoonde, had Bertha zich onbewust tot dien aardigen, knappen jongen met zijn gunstig uiterlijk en goede manieren aangetrokken gevoeld. Er had iets in haar getrild, toen zij zag hoe vreesachtig hij zich onder die drukdoende studenten bewoog en het had haar een stille voldoening gegeven hem beide malen van dienst te kunnen zijn.
De meerdere onderscheiding, waarmede hij haar bejegende, stak zoo sterk af bij de vuile praatjes der overige gasten en had haar gunstig voor hem gestemd.
Het was haar ontgaan, dat hij, tengevolge van zijn overhaast vertrek, verzuimd had zijn consumptie te betalen en aangenaam verrast, hem bij het sluiten aan den uitgang te ontmoeten, leidde zij hieruit af, dat ook zij hem met ongevallig was.
Hoe onvoorzichtig het ook van haar was, hem, na hun aangenaam, onderhoudend gesprek op de wandeling naar huis uit te noodigen even boven te komen, was dit toch zonder eenige nevenbedoeling geschied.
Wetende, dat hij verre van nuchter was, en vreezende, dat hij, in dien toestand huiswaarts keerende, wellicht in verkeerde handen zou vallen, lag het in haar bedoeling, hem, na een kort oponthoud, weer te doen vertrekken. Juist omdat zij iets voor hem gevoelde wilde zij dat verhoeden en tegen een al te vrijmoedig ondernemend optreden zijnerzijds, zou zij zich inderdaad krachtdadig hebben verzet.
Zoodra zij echter tot haar schrik bemerkte, dat hij haar bedoeling verkeerd opvatte en haar door het aanbieden van een geldstuk met de eerste de beste straatdeerne gelijkstelde, had dit haar ernstig gegriefd.
Zelfs de diepst gevallen vrouw gevoelt zich beleedigd, wanneer haar goede bedoelingen worden miskend en zij zal het den man, die haar goed genoeg acht om zijn wellust te bevredigen, nimmer vergeven, indien hij haar met minachting behandelt.



78
Eenige dagen later hoorde zij onverwachts dat Lucie zich met van der Hoeven had verloofd.
Zij had eenige dagen bij een vriendin gelogeerd en toen Lucie het haar bij terugkomst vertelde, trof het haar hoe weinig verheugd haar vriendin zich met haar engagement betoonde. Bets wilde het eerst niet geloo ven en het was haar onverklaarbaar dat Lucie zooiets had kunnen doen, doch toen Mevrouw van Dieren haar daarna vertelde, dat zij en haar man Lucie hiertoe met de grootste moeite hadden overreed, gevoelde Bets diep medelijden met Dolf, die hiervan het slachtoffer was geworden.
Zij had hem na zijn vertrek uit Meerdervoort niet meer terug gezien en toen zij later in Amsterdam wonende, toevallig hoorde dat hij druk uitging, had haar dit bedroefd en bad zij hieruit afgeleid, dat dit het gevolg was van Lucie's ontrouw.....
Bets had slechts noode gevolg gegeven aan de uitnoodiging van haar vriendin Emmy om haar dineetje bij te wonen en toen zij zich daar s'Zaterdagsavonds met eenige tegenzin heen begaf en de hal binnentrad, was zij buitengewoon verrast, daar onverwachts Dolf, in druk gesprek met van Vuren, aan te treffen. Onmiddellijk viel het baar op, hoe die jongen, die haar vroeger te Meerdervoort zoo na aan het hart had gelegen, door een flinke, man'lijke houding in zijn voordeel was veranderd en toen hij haar, tijdens hun ongedwongen, hartelijk onderhoud, met dien imponeerenden, zwaarmoedigen trek op het gelaat, vriendelijk in de oogen blikte, was haar vroegere liefde voor hem weder opnieuw ontwaakt.
In den roes van hun druk, levendig gesprek bedacht zij, dat hij nu door geen enkelen band meer aan Lucie gebonden was en herleefde de hoop, dat hun vriendschap nu tot iets inmgers mocht groeien.
Naar huis terugrijdende overviel haar plotseling een overweldigende angst bij de gedachte, dat hoewel ook zij nu vrij was en weder de beschikking over haar hand had, dit niet van invloed was, daar redenen van zeer ernstigen, prindpieelen aard haar verboden aan die liefde toe te geven.
Haar bleef de wreede keuze óf Dolf voor altijd op te geven óf, ingeval zij zijn liefde wilde winnen, hem dan eerst openhartig het geheim te biechten, dat haar zoo onnoemelijk leed berokkende en met angst en schaamte vervulde.
Bekende zij hem het geheim dat haar zoo loodzwaar drukte, dan zou hij zich zeker minachtend van haar afwenden en verzweeg zij het, dan zou hun hefde, hun geheele toekomst een voortdurende leugen worden.



8i
Hij wilde wachten, geduldig wachten tot zij terugkwam, haar alles vergeven en haar weer liefderijk tot zich nemen.
Nadat vele weken voorbij waren gegaan zonder dat hij tets van haar vernam, had hij eindelijk zijn huishouding opgebroken om op kamers te gaan wonen.
Van al zijn vrienden en kennissen was Bets de eenige geweest, die hem in die droeve omstandigheden een hartelijk medelijden had betoond en belang in hem bleef stellen.
Hij was altijd een harer intiemste vrienden geweest en in die dagen van vertwijfeling was het een uitkomst voor hem, iemand te vinden aan wie hij zijn hart vertrouwensvol kon uitstorten.
Zijn geheele leven, zijn teederste hartsgeheimen had hij haar toevertrouwd. Hij sprak haar van zijn treurig jeugdleven met een ziekelijke moeder; van het jonge meisje, dat hij aanbad en dat hem na lang aarzelen eindelijk het jawoord had gegeve n; van zijn eerste achterdocht, zijn jalouzie en daarna de schande, toen het bleek dat zij hem ontrouw was. Alles had hij haar verteld en zij had geduldig naar die lange lijdensgeschiedenis geluisterd en hem zooveel mogelijk bemoedigd.
Hij bezocht haar bijna alle dagen, bleef dikwijls tot laat in den avond in haar gezelschap en langzamerhand was het bekoorlijke, mooie, deelnemende vrouwtje in haar gezellige woning hem onontbeerlijk geworden.
Avond aan avond had zij belangstellend naar hem geluisterd, zoo oprecht met hem meegevoeld en, geleid door haar medelijden, hem met goeden raad terzijde gestaan.
In het gezellige hoekje van den haard, haar in de mooie, sprekende oogen ziende, verbleekte langzamerhand het beeld van haar, die hem verliet en ging de herinnering aan haar meer en meer verloren.
Die vriendschap had langzamerhand een inniger beteekenis gekregen, maar wanneer hij nu en dan hierop zinspeelde, had Bets hierop niet gereageerd en gezwegen.
Wat bewoog haar, zoo geheel in die vriendschap voor Tersteeg op te gaan?
Zij had het zichzelf meermalen afgevraagd, maar kon er geen verklaring voor vinden.
Nu eens dacht zij, dat zij hem liefhad en gevoelde zij zich sterk tot hem aangetrokken, doch wanneer hij haar gekscherend plaagde met haar omgang met de van Vurens of zich in andere opzichten kleingeestig betoonde, gaf haar dit een onvoldaan gevoel, hij daalde dan in haar achting en werd haar onverschillig.
Wanneer hij echter met zijn groote welbespraaktheid een over-
Het Eeuwige Mysterie.
6



82
tuigend betoog hield en haar daarbij doordringend in de oogen zag, werd het haar weieens zonderling te moede. Hij oefende dan een invloed op haar uit, waaraan zij zich tevergeefs trachtte te onttrekken en wanneer hij somtijds haar hand nam, die innig drukte en wel eens kuste, gevoelde zij zich volkomen willoos en onmachtig dit tegen te gaan.
Op een dier avonden, bij een druk, onderhoudend gesprek, toen zij, met een blos van belangstelling op het vriendelijke gelaat, aandachtig naar hem luisterde, was er plotseling iets vreemds gebeurd.
Overweldigd door de bekoring, welke van haar uitging, overmeesterd door een oogenblikkelijken, onbedwingbaren hartstocht, in een krankzinnige roes niet wetende wat hij deed, had hij het gewaagd haar in zijn armen te nemen, haar in woeste drift met kussen te overladen en haar overrompeld.
Het was zoo plotseling, zoo onverwacht geschied, dat zij verlamd door den schrik, onmachtig tot verzet, het eerst begreep, het eerst besefte toen het te laat was.
Versteend, de wanhoop nabij, staarde zij hem sprakeloos na, toen hij, beschaamd over zijn laffe daad, zwijgend het vertrek verliet.
Was die grievende vernedering, die schaamtelooze beleediging haar in haar woning aangedaan, zijn dank voor alles wat zij aanwendde om zijn leed te verzachten en hem zooveel mogehjk te bemoedigen?
Hoe was het mogehjk, dat zij, die anders zoo bedachtzaam was, in een oogenbhkkelijke bedwelming het slachtoffer van een dergelijke krankzinnige daad was geworden, de onvoorzichtigheid had begaan zich avond aan avond met hem af te zonderen?
De groote vriendschap, hem vroeger toegedragen, ging nu plotseling verloren en, voornemens voor goed met hem te breken, overviel haar bijna gelijktijdig een overweldigenden angst bij de gedachte aan de mogelijke gevolgen van dit gebeuren. Bij den grooten schrik en de vernedering, zooeven ondervonden, voegde zich nu de vrees wellicht later alleen de treurige gevolgen van die schandelijke daad te moeten dragen. Met ontzetting zag zij zich prijsgegeven aan de verachting van haar schoonmoeder en haar vrienden.
Toen zij dit bedacht, ontzonk haar allen moed en begreep ze, dat het onverantwoordelijk zou zijn op bruuske wijze met Tersteeg te breken. Indien bet ergste, het vreesehjke dreigde te gebeuren, dan bleven haar slechts twee uitwegen: een einde aan haar leven te maken of een huwelijk met hem aan te gaan en hoe zij



83
op dat oogenblik zijn daad ook verfoeide, oordeelde zij het in de gegeven omstandigheden toch wenschehjker hem aan te houden en tijd te winnen, dan in een booze opwelling aanleiding tot een catastrophe te geven.
Na een slapeloozen nacht zette zij zich den volgenden morgen, dood vermoeid aan het ontbijt en toen de huisknecht haar een brief bracht, herkende zij aan het schrift terstond de herkomst.
Hij schreef, dat hij geen woorden kon vinden om zijn gedrag van den vorigen avond te verontschuldigen en bad om vergiffenis. Hij verklaarde haar zielslief te hebben, alles te willen doen om zijn onverantwoordelijke daad goed te maken en vroeg of zij bewilligde in een huwelijk. Zij zou hiermede zijn innigsten wensch bevredigen en hij zou dan onmiddellijk de noodige stappen doen om zich van zijn vrouw te doen scheiden.
Zij rilde bij de gedachte hem te moeten trouwen. Nu zij al zijn zwakheden en kleingeestigheden in een ander licht zag, wist zij met hem nooit gelukkig te zullen worden. Zij, met haar breederen kijk op en haar ruimere opvatting van het leven, schrikte bij de gedachte zich voor het geheele verdere leven te verbinden aan iemand, die, geplaagd door naijver en jalouzie, zou trachten haar aan het intiem verkeer met haar vrienden te onttrekken? Zij moest dit tot eiken prijs weten te voorkomen.
Alleen wanneer de omstandigheden dit onvermijdelijk maakten, zou zij noodgedwongen het offer brengen. Nu gebood de voorzichtigheid tijd te winnen om, zoodra alle gevaar geweken was, de relaties taktvol, zonder opzien te verbreken.
Tersteeg, die gemeend had in de gemoedelijke belangstelling van Bets en in haar steeds weer vriendelijke, hartelijke ontvangst, het bewijs te zien, dat ook zij hem niet ongenegen was, had in dat vertrouwelijk alleenzijn avond op avond, gedacht, dat zij slechts wachtte tot hij het woord zou spreken en hij twijfelde niet in het minst of zijn aanzoek zou dan een goede ontvangst tebeurt zijn gevallen.
Bij zijn thuiskomst dien avond gevoelde hij zich zenuwachtig overspannen, vervloekte zijn onbezonnen optreden en besloot haar terstond te schrijven, opdat zij reeds den volgenden morgen zijn geruststellend, formeel aanzoek in handen zou hebben. Hij postte den brief zelf en toen hij dien met een holle klank in de postbus hoorde vallen, gevoelde hij zich weder gerustgesteld. Hij wachtte twee dagen in angstige spanning op antwoord. Niets vernemende, kon hij eindelijk zijn ongeduld niet langer bedwingen, belde baar in den middag van den volgenden dag op en vroeg of hij haar 's avonds even mocht spreken. Zij weigerde



86
haar gevergd zou worden, verborg zij schreiend haar hoofd in de kussens.
Reeds bij het ontbijt begonnen de eerste moeilijkheden, toen zij haar schoonmoeder op luchthartigen toon toevoegde, dat zij voornemens was 's middags even naar Utrecht te gaan en hoopte tegen den eten weder terug te zijn.
Mevrouw von Harzfeld, die haar dochter gewoonlijk de vrije hand in haar doen en laten het, scheen zich ditmaal bijzonder voor die reis naar Utrecht te interesseeren en vroeg wat haar daarheen voerde.
Was het den luchthartigen toon, waarop Bets had gesproken, of de melancholieke, afgetrokken houding van deze gedurende de laatste dagen, waardoor haar achterdocht was opgewekt?
Toen Bets haar vertelde, dat zij een zieke vriendin wilde bezoeken, die daar in de Diaconessen-inrichting was opgenomen, zag haar schoonmoeder baar achterdochtig aan en zei niets meer. Het verontrustte Bets te bemerken, dat zij aan haar woorden scheen te twijfelen en tegen twee uur begaf zij zich na een haastig afscheid naar het Weesperpoortstation.
Bij het nemen van het plaatskaartje, meende zij, dat de man aan het loket en ook die aan de controle, zoowel als de conducteur en de menschen op het perron haar zoo vreemd aanzagen en het scheen haar toe, dat zij allen als bij intuïtie begrepen, waarvoor zij zich naar Utrecht begaf.
Bevreesd bekenden te ontmoeten of door vrienden te worden herkend, kroop ze onmiddellijk in een hoekje van den coupé en was blij toen de trein zich in beweging zette.
Utrecht naderend, gevoelde zij zich zonderling te moede op reis te zijn gegaan om het beste te offeren dat zij bezat en een walging overviel haar bij de gedachte twee dagen tevoren aan dat adres te zijn besteld, om, op klokslag zoolaat, zich daar met iemand af te zonderen, voor wien zij niets gevoelde.
Daar doodgewoon precies om drie uur aan te komen voor een dergelijk iets, als gold het een consult met een tandarts of het afsluiten eener handelszaak, druiste in tegen elk menschehjk gevoel en scheen haar onoverkomelijk. Toen zij eindelijk in Utrecht uit den trein stapte, bleef zij nog een oogenblik op het perron toeven, overwegende met den eerstvolgenden trein weder terug te gaan, doch zij had nu de eerste schrede gedaan en durfde hem niet teleurstellen. Deed ze dit en het zij hem tevergeefs wachten, dan zou hij wellicht reeds denzelfden avond weder voor haar staan en wat moest zij dan ter verontschuldiging aanvoeren?



87
Langs den Buitensingel gaande, liet aj ach de straat wijzen en tenslotte vond aj het aangegeven adres.
De op een kier staande buitendeur openende, trad zi) net huis binnen en in de gang een vunzige lucht van knoflook en petroleum gewaarwordende deed dithaar bijna onpasselijk worden.
Dit leidde echter tot haar onverwachte redding, want toen zij bleek en ontdaan binnenkwam en Tersteeg bemerkte, dat zij over al haar leden beefde, wekte dit ajn medebjden op eh Heven aj praten tot den tijd verliep en weldra het oogenblik aanbrak, dat aj weder moest vertrekken.
Moedeloos en terneergeslagen aanvaardde aj na net bezoek de terugreis. Zij wendde bij haar thuiskomst tegenover haar schoonmoeder zware hoofdpijn voor, begaf zich onmiddellijk naar haar kamer en legde zich zielsbedroefd ter ruste.
Veertien dagen later wachtte Tersteeg haar opnieuw in dezelide woning te Utrecht, waar Bets hem ook de eerste maal bezocht.
Gedurende veertien dagen had hij uur voor uur met verlangen dit weerzien verbeid. Zoo aanstonds zou zij binnenkomen en hij haar zijn „vrouwtje" noemen.
Reeds een uur voor den vastgestelden tijd aangekomen, liep hij zenuwachtig de kamer op en neer, rangschikte eenige bloemen, welke hij had meegebracht en keek elke drie rmnuten op Zijn horloge. Nu was de trein uit Amsterdam het station binnengekomen, nu verliet zij het perron.
Eindelijk klonken drie sonore slagen van de Domklok, herhaald door die van de klok der nabijzijnde kloosterkerk. Nu kon aj elk oogenblik bier ajn. . . .
Trillend van ongeduld tuurde hij behoedzaam achter het venstergordijn om te zien of zij reeds in aantocht was, doch geen sterveling was er te zien en de straat was geheel verlaten.
Daar sloegen diezelfde klokken: kwartier over. De rmnuten verhepen na het bepaalde uur nu even snel als aj voor dien tijd
langzaam waren voorbijgegaan.
Éindebjk ging de bel over en verwonderd, dat aj niet terstond door de geopende deur naar binnen ging, snelde hij den gang door en zag tot zijn groote teleurstelling een telegrambesteller, die hem een telegram overreikte.
Weder in de kamer gekomen, las hij: . „Onverwacht verhinderd uitleg mondeling.
Bets had 'ach eenige dagen geleden door Tersteeg laten bepraten en hem beloofd nog eens naar Utrecht te zullen komen. Wanneer hij haar bezocht en zoo dringend aanhield, was het haar



88
onmogelijk het hem te weigeren en zoodra hij vertrokken was, betreurde zij haar zwakheid.
Op den morgen van den dag, waarop de afspraak was bepaald, dacht zij er eerst over hem te telefoneeren, dat zij onverwachts verhinderd was, doch het liegen ging haar slecht af, zij wist, dat hij aan haar stem zou hooren, dat zij een uitvlucht zocht en zij besloot daarom liever naar Utrecht te telegrafeeren.
Toen zij in het naastbijzijnde telegraafkantoor zelf het telegram door het loket aan den ambtenaar gaf, vroeg deze haar naam en adres.
Hierop was zij niet voorbereid en aarzelend vroeg zij of dit bepaald noodig was. Zij wilde dien wildvreemden man niet met haar adres bekend maken en gaf toen een anderen naam op.
Een oogenblik vreesde zij, dat de man haar wantrouwde en toen deze het loket sloot, verliet zij gehaast het kantoor met het gevoel als had zij een misdaad begaan.
Het waren voor Bets pijnlijke oogenblikken, wanneer Tersteeg bij baar aandrong op een samenkomst, haar den moed ontbrak het botweg te weigeren en zij hem dan beloofde te zullen komen, terwijl zij het stellig voornemen had toch niet te gaan.
Nu zij Dolf den vorigen avond bij de van Vurens had ontmoet, schreef zij Tersteeg den volgenden morgen het korte briefje, waardoor zij hem berichtte van een samenkomst af te zien.
Zij was nu stellig besloten voor goed met hem te breken. Niets weerhield haar meer zich van hem los te maken en wüde zij trachten Dolf s liefde te winnen, dan mocht zij in geen geval die ongeoorloofde verhouding bestendigen.
Tersteeg, boos dat hij te Utrecht tevergeefs op haar gewacht had, begon argwaan te krijgen, vreesde dat zij hem wat op de mouw speldde en hem aan den praat hield. Hij begon langzamerhand te begrijpen dat er iets aan haperde en het op den langen duur tusschen hem en Bets toch op niets zou uitloopen.
Den dag, nadat hij haar briefje had ontvangen, was hij plotseling ongesteld geworden en had zich ter verpleging in het hospitaal laten opnemen.



HOOFDSTUK X.
Een winternamiddag op Beukenwoud.
„La Nature est un temple ou de vivants piliers, Nous parient tous les jours en termes familiers."
Charles Baudelaire, Les fleurs du mal.
Dolf was kort na zijn aanstelling tot officier bij een andere compagnie overgeplaatst en naar een kleine garnizoensplaats in Brabant, nabij de Belgische grens, vertrokken.
Nauwelijks was hij hier goed en wel geïnstalleerd of hij ontving van Wüly een telegram, dat vermeldde, dat de toestand van tante Mussot, die den laatsten tijd steeds lijdend was, een ongunstigen keer dreigde te nemen; elk oogenblik was het ergste te vreezen en zijn overkomst werd daarom dringend noodzakelijk geacht.
Ofschoon hij nog niet voor verlof in aanmerking kwam, kreeg hij onmiddellijk toestemming naar Meerdervoort te gaan.
Willy wachtte hem daar bij aankomst aan het station op en vertelde hem, dat tante reeds des nachts was overleden. Op het laatste oogenblik had zij nog naar Dolf gevraagd en was toen zacht ingeslapen om niet weder te ontwaken.
Na afloop der begrafenis werd, in tegenwoordigheid van oom van der Tak en hen beiden, de brandkast door den notaris geopend, waarna zij kennis namen van tante's uiterste wilsbeschikkingen.
Zij had van haar aanzienlijk vermogen een legaat aan oom en tante van der Tak en het overige aan haar beide neven vermaakt.
In een verzegeld schrijven, dat Dolf bij lezing diep ontroerde, vermelde zij, bij het vernemen van zijn oiigunstigen levenswandel, op het punt te hebben gestaan een wijziging in haar testament te maken en zijn aandeel in haar nalatenschap slechts voorwaardelijk te zijner beschikking te stellen. Na een bespreking met haar raadsman had zij hiervan echter afgezien en zij drukte daarom den innigen wensch uit, dat hij baar vertrouwen niet beschamen zou.
Op de terugreis ging hij over Amsterdam en liep daar nog even



9°
bij Henk aan. Terwijl zij op diens kamer den loop der gebeurtenissen bespraken, zeide deze eensklaps, hem lachend aanziend:
„Dolf, wat zeg je van dien avond bij mijn zwager van Vuren? Het scheen nogal te pakken tusschen jou en Mevrouw von Harzfeld? Ik had je in langen tijd niet zoo vroolijk en opgewekt gezien. Zij is een charmant vrouwtje, dat is zeker en jullie zat daar bij elkander of je verloofd waart.
Is er iets tusschen jullie Dolf? Nu, je zoudt zeker geen betere keus kunnen doen."
„Wel neen," antwoordde Dolf, „hoe kom je daaraan? Ik was dien avond door de prettige ontvangst en de toevallige ontmoeting met een oude kennis uit mijn jeugd in opgewekte stemming gekomen, maar ik ben daarom nog niet verliefd geworden. Ik geloof evenmin als jij aan spiritisme Henk, maar vind je het ook met merkwaardig, dat telkens wanneer ik aan Lucie denk, het is, alsof een geheime stem mij influisterd: „Wanhoop niet, eenmaal zal alles nog eens goed terechtkomen."
„Ik hoop voor jou, jongen," hernam Henk, „dat het geen ijdele droom zal blijken, maar laten we dit onderwerp maar liever niet verder aanroeren. Ik heb wat anders voor je. Je weet, dat mijn grootmoeder, Mevrouw Berwolda, een groot buiten in den omtrek van Dieren bewoont. Zij leeft daar, op hoogen leeftijd, eenzaam met een paar dienstboden en een ouden tuinman en vraagt, in overleg met mijn moeder, ieder jaar tegen Kerstmis, eenige gasten en nu is mij de aangename opdracht gegeven jou uit te noodigen dit jaar ook van de partij te zijn. Het gaat er op dat buiten, in die mooie omgeving, altijd prettig toe. Indien je er iets voor gevoeld, word je Vrijdag-, uiterlijk Zaterdagmiddag verwacht."
Dolf bedacht zich niet lang, nam de uitnoodiging aan, vroeg bij zijn terugkomst verlof en vertrok Vrijdagsmorgens voor Kerstmis reeds vroegtijdig naar Dieren, waar Mevrouw Berwolda hem op haar buiten allerhartelijkst welkom heette.
Zij had van Henk het een en ander omtrent Dolf vernomen en vatte onmiddellijk groote genegenheid voor hem op.
De familie van Vuren en Henk waren reeds den vorigen dag gekomen en toen zij allen den volgenden dag een wandeling op het uitgestrekte buiten gemaakt hadden, zagen zij bij hun terugkomst, dat de oude tuinman, geholpen door zijn knecht, een beuk velde, die voor het huis stond.
De oude, afgestorven boom, daar jaren geleden door een der voorouders ter herinnering aan een familiegebeurtenis geplant, was tot heden uit piëteit nog gespaard gebleven en viel nu den brandstoffennood ten offer.



9i
Sedert jaren dood, verleende hij geen beschutting meer tegen de brandende zonnestralen en bij stormachtig weer werden 's nachts zijn bladerlooze takken spookachtig heen en weer
bewogen. ...
Men was aan hem gehecht als aan een oud vriend van wien men ongaarne scheidt en had hem lang ontzien, vreezende, dat met zijn verdwijnen, tevens vele herinneringen aan het verleden verloren zouden gaan.
Klimop slingerde zich om zijn naakten stam en sierde zijn dorre takken, als wilde hij zich bij het heengaan nog tooien in zijn mooiste kleed. .
Wat baatte hem het ijdel vertoon ? Wanneer toch straks de koesterende voorjaarszon het groen weder deed ontluiken, zou niemand zich zijner meer herinneren.
In den namiddag, toen Henk met de familie van Vuren op bezoek was in Ellekom en Mevrouw Berwolda haar middagrust genoot, begaf Dolf zich naar de bibliotheek.
Terwijl hij zich daar onledig hield met het lezen van een tijdschrift, kwam een dreumesje, dat nog nauwelijks kon loopen, naar binnen waggelen en, Dolf ziende, keek het deze met zijn groote, blauwe oogen nieuwsgierig aan.Toen het dreigde te vallen nam hij het op en zette het op zijn knie. Hij vroeg naar zijn naam, maar hét kleine baasje zag verlegen voor zich, stamelde een paar onduidelijke klanken en wist zich klaarblijkelijk nog niet verstaanbaar te maken.
Een oogenblik later hoorde hij door de openstaande deur een damesstem in den gang roepen: „Frits waar zit je?" Gehjktijdig trad de moeder van den kleine binnen en zag hij, tot zijn groote ontroering, dat het Lucie was.
Hij had zich dikwijls afgevraagd of hij haar wel ooit zou terugzien en, zoo dit toch het geval mocht zijn, hoe hij zich dan zou hebben te houden.
Nu zij daar onverwachts, als in een droom, plotseling voor hem stond en hem met diezelfde mooie, vragende oogen van vroeger aankeek, was het hem onmogelijk een woord te uiten.
Geen bitter woord over het verleden, geen kreet van verrukking over het weerzien kwam over zijn lippen en met wanhopigen blik staarde hij baar sprakeloos aan. .....
De weemoedige trek op haar gelaat verried» dat z» met van zorgen was misdeeld gebleven en deed baar iets ouder schijnen. Zij was niet meer het vroolijke jonge meisje van vroeger, maar een onbeschrijfelijke bekoring ging van haar uit, nu zij daar, mooi, ten volle tot vrouw ontwikkeld, plotseling voor hem stond.
Lucie, eveneens hevig ontroerd bij bet binnentreden der bibho-



92
theek eensklaps tegenover Dolf te staan, allerminst op dit onverwacht weerzien voorbereid, herkende in dien luitenant in zijn nauwsluitend uniform ternauwernood denzelfden jongen, dien zij vroeger zoo zielslief had gehad. Wat moest zij hem zeggen en waartoe zou die onverwachte ontmoeting leiden?
Hij was opgestaan en zwijgend gaf hij haar het kind, dat hij nog steeds in zijn armen hield.
De bewonderende blik, waarmee hij haar had aangezien, was haar niet ontgaan en hierdoor aangemoedigd, vroeg zij hoe het hem ging.
Niet zonder eenige bitterheid in zijn stem antwoordde hij, dat het hem slecht ging en dat het leven sedert lang zijn bekoring voor hem had verloren.
Zij legde toen haar hand op zijn schouder en zei: „Wij moeten eens met elkander spreken Dolf en daartoe is het bier allerminst de gelegenheid. Ik breng het kind even bij de juffrouwen kom terstond terug. Wacht mij buiten, daarginder, op den hoek van de groote laan achter het huis."
Onbemerkt begaf hij zich naar de aangeduide plaats en toen hij haar hoorde naderen, hep hij langzaam verder de laan in.
Een oogenblik later voegde zij zich bij hem en beiden, schroomvallig het eerste woord te spreken, schreden zwijgend naast elkander voort langs het bevroren, krakend voetpad, dat naar het Achterbosch leidde. Het viel hem moeilijk het eerste woord te spreken. Wat moest hij zeggen? Zich beklagen over zijn lot? Haar verwijten dat zij hem had vergeten?
Zij hadden elkander, nu alles toch voorbij was, eigenlijk zoo bitter weinig meer te zeggen.
Toen hij eindelijk op kalmen toon zeide: „Lucie, je wenschte me te spreken?" zag hij tot zijn verwondering tranen in haar oogen.
Hij verwachtte een ernstig pleidooi, een krachtig betoog ter verontschuldiging, dat zij hem vergeten had, maar zoodra hij gewaar werd, dat zij bedroefd was, gevoelde bij zich plotseling verteederd. Het deed hem goed te bemerken, dat ook zij onder den indruk van het oogenblik, hem niet geheel onverschillig bleek.
Op zachten toon vroeg hij, of het niet beter was, nu het lot toch eenmaal onverbiddelijk over hun toekomst had beslist, hierin te berusten en te trachten het verleden te vergeten.
In schreien uitbarstend vroeg ze: „Meen je werkelijk Dolf, dat je onder die treurige omstandigheden meer geleden hebt dan ik?"
„Geleden, Lucie ? Heb jij daaronder geleden ? Dat is toch niet mo-



93
gelijk? Je hebt toch zelf uitvrije veriuezüigmhethuwe$ktoegesteindJ „Uit vrije verkiezing?", viel zij in. „Mijn ouders hebben mij ertoe gedwongen. Ik vertelde hen, dat ik je zielslief had en zij hebben me uitgelachen en mij bedreigd. Zij wilden je naam niet hooren, die mocht in huis niet meer genoemd worden. Wat moest ik beginnen? Ik had na je vertrek niets meer van je gehoord, dat bevreemdde mij, maakte mij ongerust. Ik was op mijn nog jeugdigen leeftijd helaas niet opgewassen tegen de dringende betogen mijner ouders en ben hiervoor ten laatste gezwicht."
„Jou vergeten, Lucie? Indien je eens wist, hoe je in mijn gedachten altijd mijn koningin bent gebleven. Geen oogenblik was je uit mijn gedachten en voor jou alleen leefde en werkte ik om het ideaal van mijn toekomst te bereiken. Het is waar dat ik je nooit geschreven heb. Ik was bang, dat ik je moeder, aan wie ik bij mijn afscheidsbezoek zeer goed bemerkte dat zij mij verre van genegen was, hierdoor nog meer zou ontstemmen. Bt heb het gewaagd je met St. Nikolaas bloemen te zenden en hoopte, dat je zoudt begrijpen, dat ze van mij kwamen. Tk zag vol hoop en met wanhopig ongeduld de Kerstdagen tegemoet en toen die eindelijk kwamen en ik, in Meerdervoort uit den trein stappende, bemerkte, dat ik je verloren had, gevoelde ik, dat het met mij gedaan was.
Die treurige ervaring maakte mij tot een ander mensch. Ontmoedigd en gebroken, gaf ik niets meer om het leven. Ik zocht op ongepaste wijze verstrooing voor mijn leed en zou zeker in die ellende zijn ondergegaan, indien een goede vriend zich niet tijdig over mij had ontfermd.
Jij had je bestemming gevonden Lucie en zaagt het leed voorbijgaan, maar mij wachtte een doelloos, treurig verschiet. Het scheen mij onmogelijk me te verzoenen met de gedachte je voor altijd te moeten missen, en dat dit onmogelijk was, is ook wel gebleken, want ik heb je nog altijd even hef als vroeger."
Zij nam zijn hand en hem liefdevol in de oogen ziende, voegde zij hem toe: „Geloof niet Dolf, dat het leven mij zoo gemakkelijk is gevallen en mij geluk heeft gebracht. Reeds in het eerste huwelijksjaar veroorzaakte het wangedrag van mijn man groote oneenigheid tusschen ons en wij leven dientengevolge nu als vreemden voor elkaar. Ik heb mij weieens afgevraagd, waarom dit groote leed ons treft Dolf. Is het een boete voor het verleden, een straf omdat ik je heb opgegeven of werd het ons opgelegd als een beproeving, om ons na langen, harden strijd weder tot elkaar te brengen en den band tusschen ons des te hechter te maken?



94
„Lucie, mijn liefste Lucie!", riep hij uit. „Dan ben je toch ook altijd nog de mijne," en haar in zijn armen nemende, drukte hij een langen, vurigen kus op haar lippen.
Als uit een langen, boozen droom ontwakend zagen zij elkander aan en het geluk sprak uit hun oogen.
Hij drong er toen met zachte stem bij haar op aan, zich van haar man te doen scheiden. Eerst maakte zij hiertegen bezwaren, daar zij meende de belangen van haar kind boven de hare te moeten stellen en zij vreesde, dat Frits, indien hij op lateren leeftijd zijn vader miste, haar dit zou verwijten. Dolf wist haar echter te overtuigen, dat, nu haar man zich zulk een slecht geaard vader betoonde, die zijn kind veronachtzaamde, hij zich hieraan later zeker nog veel minder zou laten gelegen liggen en haar tot zich trekkende, fluisterde hij haar in: „Hij zal in mij een goed vriend vinden, liefste."
Zij legde toen haar hoofd tegen hem aan en beloofde alles te zullen doen om de scheiding door te zetten.
Zij spraken af elkander geregeld te zullen schrijven en zij vroeg hem, tegen niemand, zelfs niet tegen Bets, van dit weerzien te reppen. „Denk eraan Dolf," zoo ging zij voort, „laat het aanstonds, als wij elkaar weer terugzien, vooral niet blijken. De schemer valt en wij moeten beiden voor donker weer op het buiten terug zijn en daar het ongewenscht is, dat men ons te zamen ziet, is het beter dat jij langs een anderen weg teruggaat. Als je daar aan de overzijde die laan inslaat, kom je aan den Geytenberg en daar rechts afslaande zul je gemakkelijk den weg naar Beukenwoud vinden."
Zij maakte zich los uit zijn omarming en verdween snel in een der dwarslanen.
Niet wetende of hij waakte of droomde, staarde hij haar overgelukkig na. Het was zoo plotseling, zoo onverwacht gekomen en maakte hem zoo overweldigend gelukkig, dat hij het nauwelijks geloofde.
Teruggaande was bij zoo in gedachten verzonken, dat hij vergat volgens Lucie's aanwijzing bij den Geytenberg rechts af te slaan en aan een overweg van de spoorbaan eerst bemerkte, dat bij was afgedwaald. Een vrouw in de baanwachterswoning wees hem toen den juisten weg en ofschoon de duisternis reeds was ingevallen, gelukte het hem spoedig Beukenwoud te bereiken.
De ouders van Henk, Bets en eenige andere gasten waren inmiddels ook aangekomen en Bets nam hem terstond terzijde hem toefluisterend: „Je zult zoo aanstonds vreemd opzien Dolf. Lucie en haar kind zijn hier ook voor de Kerstdagen gevraagd en zullen meteen wel binnenkomen".



95
„Is het waar Bets, is Lucie hier?", vroeg Dolf,|deJgrootste verwondering veinzende, „dat is werkelijk een groote verrassing voor me. Wat is dat nu al lang geleden sedert ik haar de laatste maal te Meerdervoort heb gesproken."
Bets wist niet wat zij hoorde en zei, dat zij er zich over verheugde, dat hij dit weerzien zoo kalm opnam. Zij meende hieruit te mogen opmaken, dat hij zich in het onvermijdelijke had geschikt.
Dolf had Bets, na hun ontmoeting op dien avond bij de van Vurens, nog eenmaal teruggezien, toen bij haar het beloofde bezoek had gebracht. Het was hem opgevallen, dat zij bij die gelegenheid niet zoo hartelijk was als bij het eerste weerzien.
Zij was niet onvriendelijk, maar het was hem niet ontgaan, dat zij zich meer had ingehouden, gereserveerder was geweest.
Hoe groote moeite het haar ook gekost bad zich niet spontaan te geven, zij wilde, volgens haar ernstig voornemen, hem voorloopig niet doen blijken wat zij voor hem voelde. Zij wilde hiermede wachten tot eerst de pijnlijke relaties met Fer waren verbroken, dan hoopte zij, dat de gelegenheid zich zou voordoen nader tot hem te komen.
Ook bij zijn bezoek bad het haar weer, evenals bij de eerste ontmoeting, getroffen, dat Dolf met geen woord over Lucie sprak.
Destemeer trof het haar daarom, dat hij, nu zij hem vertelde, dat Lucie op Beukenwoud was, dit zoo kalm opnam en haar verbazing steeg ten top, toen Lucie binnenkwam en Dolf deze op luchthartigen doch hoffehjken toon toevoegde: „Wel Lucie, dat is een verrassing voor mij, je hier op Beukenwoud weer te zien."
Dolf nam den kleinen Frits op zijn arm, complimenteerde Lucie over .haar avondtoilet en beiden speelden hun rol zoo rustig natuurlijk, dat Bets haar oogen nauwelijks geloofde.
Toen Mevrouw Berwolda daarna haar gasten aan tafel noodde, voegde Dolf zich bij Bets.
Emmy, vermoedende, dat zij die twee hiermede een genoegen deed, bad haar moeder, die Mevrouw Berwolda bij de ontvangst der gasten behulpzaam was, tijdig gewaarschuwd hen aan tafel naast elkander te plaatsen.
Na afloop van den maaltijd keerden allen terug naar de groote hal en schaarden zij zich om den gezelligen, open haard. De huisknecht wierp nog een paar groote beukenblokken op het vuur, dat met een zacht-purperen gloed het groote vertrek verlichtte en de gasten geraakten onwillekeurig onder de bekoring, van dien avond voor Kerstmis, daar met hun meest intieme vrienden te zamen te zijn.



96
Niemand waagde het de plechtige stilte te verbreken en allen staarden in het vuur, dat, oplaaiend, de versche beukenblokken lekte en deze langzaam tot asch verteerde.
Na eenige minuten verbrak Henk's vader het stilzwijgen en zei op meewarigen toon:
„Die brave, oude beuk volbrengt zijn taak nog tot het droeve bittere einde. De trouwe dienaar offert nog het laatste wat hem rest en doet mij onwillekeurig aan de oude bijbelspreuk denken: „Stof zijt Ge en tot stof zult Ge wederkeeren."
Mevrouw Berwolda, bevreesd, dat die droefgeestige opmerking van haar schoonzoon een ongewenschte keer in de aangename stemming zou brengen, zei op vriendelijken toon: „Hoeveel jaren is dat nu reeds geleden, dat die beuk, als jong boompje voor het huis werd geplant? Mijn moeder heeft mij wel eens verteld, dat het gebeurde als een blijvende herinnering aan den geboortedag van haar grootvader."
„Hebt u hem nog gekend, Oma?" vroeg Emmy.
„Of ik hem gekend heb kind? Ik was nog een kind, maar zie hem nog voor me of hij leeft en zoo aanstonds zal binnenkomen om zich bij ons neer te zetten, zooals hij weleer placht te doen, in dien gelukkigen tijd, toen wij nog allen op Beukenwoud woonden.
Hij was een knap, forsch gebouwd man en ik herinner het mij nog als den dag van gisteren, dat wij op een mooien Meiavond op het grasveld voor het huis een ronde om den grooten lommerrijken beuk dansten. Het was dien dag zijn verjaardag en, te oud om met ons mee te jubelen, stond hij alleen bij de voordeur en zag met opgewekten blik hoe vroolijk wij zijn laatsten feestdag vierden. Hij haalde toen zijn viool en wij dansten met elkander.
Men danste toen anders als tegenwoordig. De deftige gavotte en de elegante menuet behoorden weliswaar reeds lang tot het verleden, maar wij hadden nog de quadrilles."
Emmy hep op haar toe en haar hand vattende vroeg zij met vleiende stem: „Toe Oma, laten we vanavond ook eens dansen en leert u ons dan een quadrille, dat zal u nog prettige herinneringen uit het verleden bijbrengen."
Mevrouw Bertwolda meende, dat zich in het muziekkastje nog de muziek van de Lanciers-quadrille bevond en toen die na eenig zoeken gevonden was, verklaarde een der gasten zich bereid het klavier te bespelen waarna de bejaarde gastvrouw vier paren verzocht een carré te vormen.
Zij gaf de figuren aan, verklaarde de bedoeling ervan en duidde telkens met een gracieuse handbeweging de „révérences & vos dames" aan.



97
Zij hadden de grootste pret, wanneer, niettegenstaande haar vermaning om de figuren los en bevallig uit te voeren, enkelen dit wel eens stijf en houterig deden. Barensteyn vermaakte het gezelschap bovenmate door in het andere uiterste te vervallen. Met de sierlijkste strijkages geleidde hij zijn dame hoffelijk naar een der andere paren en maakte de meest excentrieke passen als hij „cavalier seul en avant" danste.
Toen eindelijk de gezellige avond ten einde hep en de gasten zich ter ruste begaven, wierpen Dolf en Lucie elkander bij het scheiden nog een liefdevollen blik toe.
Naar hun kamers gaande hoorden zij het verre kerkklokje van Dieren den Kerstnacht inluiden en het stemmig geluid klonk hen op het middennachtehjk uur als een blijde belofte in de ooren.
Het Eeuwige Mysterie
7



HOOFDSTUK XL
Zijn eerewoord.
„Certainement, si tout va bien, c'est dans Eldorado et non pas dans le reste de la terra."
Voltaire, Candide.
Vervuld van hetgeen haar dien dag was wedervaren, gevoelde Lucie, haar kamer binnengaande, niet de minste lust zich reeds ter ruste te begeven. Zij zette zich bij den schemerlamp in het hoekje van den haard en terwijl zij luisterde naar het stemmig gelui van het klokje, brachten die wegstervende, verre klanken haar gedachten terug naar het kleine plaatsje, naar Meerdervoort, toen haar op den dag van haar huwelijk, dat gelui zoo onheilspellend in de ooren had geklonken.
Wat beloofden die verre klanken haar nu, vreugde of droefheid? ....
Wat had zij in dien korten tijd, sedert zu, na haar huwelijk, Meerdervoort had verlaten, al niet reeds ondervonden?
In gedachten zag zij dat alles voorbij gaan. Dien avond, waarop zij, na afloop van het bal der tennisklub,Dolf voor het laatst had gesproken; haar verblijf bij de van der Hoevens; den tweestrijd bij haar verloving; daarna het huwelijk entoen, tot overmaat van smart, dien rampzaligen brief, die haar omtrent het wangedrag van haar man inlichtte.
Dien dag, toen Bets haar vertelde, dat die brief geen laster bevatte, bad zij zich plotseling onwel gevoeld en was zij door haar vriendin met de auto naar huis gebracht. De m allerijl ontboden geneesheer had Lucie rust, ongestoorde rust voorgeschreven en verklaard, dat hij anders niet voor de gevolgen zou kunnen instaan. j_A
Afgemat, onverschillig voor alles wat er om haar heen gebeurde, bleef zij gedurende weken in stille afzondering op haar kamer en toen eindehjk eenige verbetering intrad, de verpleegster haar de



99
baby bracht en zij zag hoe die inmiddels was aangekomen, begon zij weer meer belangstelling voor haar omgeving te toonen.
Bets had den dokter volledig ingelicht omtrent hetgeen was voorgevallen, van der Hoeven uitdrukkelijk verzocht voorloopig niet over te komen en hem gewaarschuwd, dat, indien hij dit toch deed en de rust van de patiënte verstoorde, dit de ernstigste gevolgen kon hebben.
Bets had hem ook onomwonden zijn schandelijk wangedrag verweten en bericht, dat Lucie zich dit zoo ernstig had aangetrokken, dat zij hem met wilde terugzien.
Eerst maakte hij zich hierover erg ongerust en kwelde hem de vrees, dat, indien de ziekte een ongunstige wending nam, hij hiervan de schuld droeg, doch spoedig zette bij zich er weer overheen en hervatte het vroohjke leventje van vroeger.
Hij verzuimde buitendien niet de relaties met zijn vroegere vriendin, Mevrouw Warren, aan te houden en ontzag zich zelfs niet, zich met haar in den Haag in het pubhek te vertoonen.
Zoodra hij vernam dat Lucie weder herstellende was, schreef hij haar een langen brief vol verontschuldigingen over hetgeen geschied was en meldde, met zijn volgend verlof naar huis te zullen komen.
Zij antwoordde met een kort, koel briefje en verzocht hem, haar het weerzien te willen besparen.
Daarna schreef bij een tweeden brief, waarin hij opnieuw op een toenadering aandrong. Hij beproefde op allerlei wijzen zijn wangedrag goed te praten, beloofde beterschap en meldde in elk geval aan het einde der week te zullen overkomen om die onaangename zaak uit den weg te ruimen.
Verstoord over dit halsstarrig aanhouden had zij den brief verscheurd en in de prullemand geworpen en was Donderdags met den kleinen Frits naar Meerdervoort gereisd. Zij hoopte bij haar ouders steun te zullen vinden, vertelde hen het zedeloos gedrag van haar man, de schandelijke wijze, waarop bij haar veronachtzaamde en zijn karakterloos, liefdeloos optreden.
In schreien uitbarstend verklaarde zij die vernederende behandeling niet langer te zullen verdragen en onherroepelijk besloten te zijn zich te laten scheiden.
Haar moeder schrikte van die onverwachte mededeeling en, diep bewogen met het lot van haar kind, trachtte zij eerst Lucie te kalmeeren. Zij achtte het geval nog niet zóó hopeloos om terstond tot een dergelijke ernstige maatregel te besluiten en meende, dat een verzoening nog zeer goed mogelijk was. Haar vader was



IOO
van dezelfde meening als zijn vrouw en maakte zich reeds bevreesd, dat een echtscheiding hen allen in opspraak zou brengen.
Wanneer Lucie wellicht later als gescheiden vrouw met haar kind bij hen zou intrekken, zou dit in een klein plaatsje als Meerdervoort aanleiding tot veel gekonkel geven en zooiets moest hij tot eiken prijs weten te voorkomen.
Zij met hun enge begrippen en kleinsteedsche opvattingen dachten in de eerste plaats aan hun eigen belangen en stelden die hunner dochter hierbij op den achtergrond.
Zij drongen er bij Lucie op aan, nog eens ernstig met haar man te spreken en alle overredingskracht aan te wenden om hem tot inkeer te brengen. Gelukte haar dit, dan zou haar een zee van ellende bespaard worden en, indien zij even nadacht, Zou zij moeten toegeven, dat zij terwille van het kind niet anders mocht handelen. Lucie begreep maar al te wel, dat met haar belangen geen rekening werd gehouden en teleurgesteld, bij haar ouders niet de minste steun en hulp te vinden, vertrok zij 's Maandags reeds weder naar Amsterdam.
Zij vermoedde niet, dat haar ouders inmiddels de grove onhandigheid begingen een langen brief, vol boetpredikaties, aan haar man te schrijven en deze, meenende, dat Lucie hiervan afwist, en een schikking dus nog mogelijk zou zijn, trad twee dagen later onverwachts haar kamer binnen.
Verontwaardigd, dat hij het, niettegenstaande haar stellig verbod, toch waagde haar te bezoeken en ontsteld hem plotseling voor zich te zien, riep zij:
„Ondanks mijn uitdrukkelijk verlangen je niet weer te ontmoeten, durf je het toch nog wagen hier te komen?!"
„Ja Lucie, ik moet je spreken, je nog eens mijn oprecht berouw betuigen over het leed, dat ik je heb aangedaan. Ik verzeker je, dat ik het meer betreur dan je wellicht wel denkt en ik hoop, dat je het mij zult willen vergeven. Ik beloof je ten stelligste dat ik mijn leven zal beteren en goedmaken, wat ik heb misdreven."
„Jij je leven beteren? Maak dat anderen wijs, maar niet mij. Dacht je, evenals bij onze verloving, nog met een jong, onbedreven kind te doen te hebben, dat zonder de minste ervaring, een blind vertrouwen in je woorden stelde? Je sprak toen van eeuwige liefde en wij waren nauwelijks eenige maanden gehuwd of je haastte je die liefde te bezoedelen."
„Maar Lucie......"
„Ja, laat mij uitspreken, te bezoedelen! Of dacht je misschien, dat ik met weet welk leven je leidt en met welke vrouwen je



IOI
verkeert? Terwijl ik eenige weken geleden doodziek te bed lag, had je zelfs nog de onbeschaamdheid, je met een zekere Mevrouw Warren in het publiek te vertoonen.
Je ziet, dat ik goed ben ingelicht en je nu niet meer tegenover iemand staat die je alles wijs kunt maken. Ik heb langzamerhand leeren zien en begrijpen en wensch, na al het leed dat je me hebt aangedaan, in het vervolg van je gezelschap verschoond te blijven en dat de band tusschen ons voorgoed wordt verbroken. Hoe eerder hoe liever, liever vandaag dan morgen."
Hij ging naar haar toe en wilde haar hand grijpen, doch zij weerde hem heftig af.
„Lucie, Lucie, wat ben je hard voor me. Neem toch in aanmerking, dat wij militairen, ver van huis, voortdurend aan de grootste verleiding zijn blootgesteld. Denk ook eens aan onzen kleinen boy. Kom, wees inschikkelijk, geef mij nog eenmaal de kans je te bewijzen dat mijn berouw oprecht gemeend is. Ik beloof je op mijn eerewoord, dat je me nooit meer, ook maar het geringste zult hebben te verwijten."
„Je woord van eer!" riep zij driftig uit, „je woord van eer, durf je dat opnieuw verpanden? Je springt er wel gul mee om. Heb je ook Bets niet op je woord van eer beloofd dat je met die Mevrouw Warren zoudt breken en het woord was nauwelijks gesproken of je hadt het alweer vergeten.
Ik heb helaas niet het recht je het huis te ontzeggen, maar weet wel, dat in het vervolg tusschen ons alle gemeenschap voorgoed verbroken is!"
Na deze, op heftigen toon gesproken woorden, had hij niets meer gezegd en stilletjes het vertrek verlaten.
Zij hoorde hem naar de kinderkamer gaan om afscheid van den kleine te nemen.
Toen zij daarna de buitendeur hoorde dichtslaan en begreep dat hij was heengegaan, beving haar een oogenblik een vaag gevoel van medelijden en vroeg zij zich af of zij wel goed had gedaan hem door een dergelijke hardvochtige bejegening voor goed de pas af te snijden een beter leven te beginnen.
Zij gevoelde een oogenblik wroeging misschien te ver te zijn gegaan, doch toen zij opnieuw bedacht op welke luchthartige wijze hij met zijn eerewoord speelde en hoe trouweloos hij haar behandelde, vond zij haar straf optreden alleszins gewettigd en wierp zij de verantwoordelijkheid hiervoor op hem.
Hij was, bij de afkondiging der mobilisatie, naar de grens vertrokken en vermaakte zich inmiddels kostelijk in net kleine plaatsje waar hij ingekwartierd was, met de mooie Brabantsche



102
vrouwtjes, die, in den beginne, de komst der officieren als een welkome afleiding in het eentonige dorpsleven begroetten.
Kwam hij nu en dan in Amsterdam, dan hep hij even aan om den kleinen Frits te zien, bleef een oogenblik bij zijn bedje toeven, maar hij het Lucie ongemoeid en dikwijls vertrok hij weder zonder haar te hebben gezien.
Zijn bezoeken werden eindelijk hoe langer hoe zeldzamer en zij leefden, sedert die laatste ontmoeting, als vreemden met elkander.
Na een langdurige afwezigheid vernam zij door een telefonische mededeeling van den dirigeerenden geneesheer van het Militair Hospitaal te Amsterdam, dat hij daar voor een operatie was opgenomen.
In Lucie's kring was het vrijwel algemeen bekend, dat zij, tengevolge van het losbandig leven van haar man, op gespannen voet met deze leefde, maar zij meende, dat het tegenover zijn superieuren toch beter was eenige belangstelling aan den dag te leggen en zij telefoneerde daarom nu en dan naar het hospitaal om naar zijn toestand te informeer en.
De vrienden en kennissen van van der Hoeven heten zich niet onbetuigd en brachten Lucie dikwijls een bezoek om van hun belangstelling in den patiënt blijk te geven.
Het waren meerendeels ongetrouwde jongelui, van hetzelfde wapen als haar man, die vroeger, in het begin van hun huwelijk, wel eens bij ben gedineerd hadden en niet vergeten hadden hoe gastvrij dat mooie, jonge vrouwtje hen dan had ontvangen en hoe aangenaam zij zich met hen wist te onderhouden.
Lucie begreep echter reeds spoedig wat de drijfveer van hun belangstelling in den zieken collega was en dat deze niet uitsluitend het doel hunner bezoeken gold.
Toen een hunner, een jong cavaUerie-officier, het waagde haar op al te vrijpostige wijze het hof te maken, maakte zij aan die bezoeken voorgoed een eind en hield haar deur verder voor die belangstellenden gesloten.
Zoolang zij getrouwd was, had zij plichtmatig voor haar man en haar huishouding geleefd en, zich tegen haar leed verzettend, de herinnering aan Dolf zooveel mogelijk uit haar gedachten verbannen.
Later, toen zij tot de treurige ervaring kwam, dat haar huwelijk mislukt was, kwam die herinnering weder dikwijls terug en het had haar pijnlijk getroffen toen zij vernam, dat die aardige, eenvoudige jongen, die haar vroeger zoo oprecht in de oogen blikte, geen onberispelijk leven leidde. Hij had in Meerdervoort altijd zoo



ingetogen geleefd en zij kon zich niet voorstellen, dat hij eensklaps zoo veranderd was.
Zou hij haar geheel hebben vergeten of had hij om andere redenen den goeden weg verlaten en op dergelijke wijze verstrooing gezocht?
Miste hij haar en zocht hij nu afleiding? Het bedroefde haar en door zelfverwijt geplaagd leefde zij in die stemming voort, tot zij plotseling Dolf op Beukenwoud ontmoette.
Toen hij daar eensklaps voor haar stond had zij terstond begrepen dat dit weerzien hen voorgoed te zamen zou brengen.
Zijn openhartige bekentenis, dat hij om haar te vergeten bijna in losbandigheid was ondergegaan en zijn optreden in het Achterbosch hadden haar de stellige overtuiging gegeven, dat hij haar nog lief had en dat hij in gedachte altijd met haar had voortgeleefd.
In het nachtelijk uur, in het hoekje van den haard gezeten, gevoelde zij zich overgelukkig hem te hebben teruggevonden en, nu zich weder een hoopvoller toekomst voor haar opende, begaf zij zich welgemoed ter ruste.



HOOFDSTUK XII.
Scheidingsproblemen.
„Qui nous dira si la sorte de satisfaction misérable que le méchant semble trouver, par moment dans le mal, devient sensible a 1'ame avant qu'il ne s'y mèle un désir faible et vague, une promesse ou une possibilité lointaine de bonté ou de miséhcorde ?" Maurice Maeterlinck, La sagesse et la destinée.
Mevrouw Berwolda het haar gasten de vrije keus zich naar hun eigen inzichten, op de beste wijze te vermaken.
De jongeren maakten hiervan gedurende de beide Kerstdagen gretig gebruik om de Onzalige bosschen te doorkruisen of een bezoek aan den Geytenberg en de Carolinahoeve te brengen.
Het mooie winterweer leende zich voortreffelijk voor die wandeltochten en Dolf en Lucie, opgetogen ongezocht gelegenheid te hebben in elkanders gezelschap te zijn, wachtten zich wel hun geheim door een al te groote onderlinge vertrouwelijkheid te verraden.
Zij vreesden voor verwikkelingen ingeval het van der Hoeven ter oore zou komen en achtten het daarom raadzaam de grootst mogelijke voorzichtigheid in acht te nemen. Lucie wist Dolf op den tweeden Kerstdag tersluiks een kort briefje ter hand te stellen, waarin zij beloofde hem spoedig te zullen schrijven.
Zij verzocht hem voorloopig geduldig den loop der gebeurtenissen af te wachten en hij keerde dien avond in overgelukkige stemming naar zijn garnizoensplaatsje terug.
Den dag na Kerstmis vertrok het meerendeel der gasten, alleen Emmy, Bets en Henk bleven nog op Beukenwoud om met Mevrouw Berwolda den oudejaarsavond door te brengen.
Ook Lucie ging 's middags met haar jongen en de juffrouw per auto naar Amsterdam terug en, terwijl het kind rustig in haar armen sliep, overwoog zij, wat zij nu te doen had om ten spoedigste, op bevredigende wijze, tot een scheiding te geraken.



io5
Het scheen haar bij nader inzien nog niet zoo gemakkelijk hiertoe den juisten weg te vinden.
Tot wien moest zij zich wenden, wien moest zij vragen haar in die netelige kwestie bij te staan?
Van haar ouders, die zich zoo beslist tegen een scheiding verklaarden, zou zij zeker meer tegen- dan medewerking hebben te verwachten en Bets durfde zij hierin ook niet te mengen, uit vrees, dat deze het zou afkeuren, dat zij terwille van een huwelijk met Dolf het geluk van haar kind ten offer bracht.
Eindelijk besloot zij om den volgenden dag een haar als betrouwbaar bekend zijnde advocaat te raadplegen en deze op te dragen de voorbereidende stappen tot een scheiding te doen.
Bij thuiskomst wachtte haar de teleurstellende tijding, dat men van het Militair Hospitaal had getelefoneerd, dat haar man nu verder thuis kon worden verpleegd en dienzelfden avond met een ziekenauto naar zijn woning zou worden vervoerd.
Met gemengde gewaarwordingen zag Lucie den patiënt tegen Zes uur arriveeren en door twee hospitaalsoldaten, die hem begeleidden, naar zijn kamer dragen.
Niet ten onrechte zag zij terstond in hoe deze onverwachte gebeurtenis al haar plannen in duigen dreigde te doen storten, daar het toch niet aanging een actie tegen haar man in te stellen, terwijl deze bij haar aan huis verpleegd werd.
Zij gevoelde niet den minsten lust de verpleging zelf ter hand te nemen en hierdoor voortdurend met hem in aanraking te komen en droeg die daarom aan een dagverpleegster op.
In den beginne vervulde deze haar taak met de grootste toewijding, doch haar ijver verflauwde spoedig, toen het haar bleek, dat de ongesteldheid van langdurigen aard was.
Zij het zich eenige malen 's morgens verontschuldigen door bijzondere omstandigheden verhinderd te zijn dien dag te komen en Lucie zag zich dan wel verplicht de taak zelf ter hand te nemen.
Het herstel van den zieke vorderde tergend langzaam. Drie weken na zijn thuiskomst was nog niet de minste beterschap te bespeuren en de dokter verklaarde met geen mogelijkheid het tijdstip te kunnen vaststellen, waarop de patiënt zijn kamer zou kunnen verlaten. Hij had Lucie er reeds op voorbereid, dat het herstel lang op zich zou laten wachten en haar gezegd, dat, zoodra de toestand het gedoogde, een tijdelijk verblijf aan zee de voorkeur zou verdienen. Volgens zijn meening was het ook zeer twijfelachtig of haar echtgenoot wel ooit den dienst weder zou kunnen hervatten.
De enkele malen dat zij den zieke behulpzaam was om het



io6
bed te verlaten en plaats te nemen in een gemakkelijke stoel, viel het haar op, dat er iets in hem veranderd was.
De berusting, waarmede hij zijn lot verdroeg, de dankbare blik, waarmede hij haar aanzag, wanneer zij hem hielp, begonnen haar ten laatste ernstig te verontrusten. Uitgeput en vermagerd, staarde hij droefgeestig uit het venster of volgde met belangstellenden blik al haar bewegingen, verlangend naar een vriendelijk woord of een bhjk van hartelijkheid.
Op een avond toen hij haar hand wilde vatten, deed Lucie of zij het niet bemerkte en hoorde zij hem zacht snikken.
Met toenemende angst nam zij dit waar en zag in dien veranderden gemoedstoestand een ongunstig voorteeken van de moeilijkheden, welke haar te wachten stonden, zoodra zij krachtdadig tegen hem ging optreden.
Zoolang, hij zwak en uitgeput op het ziekbed lag, zou zij geduldig wachten, doch zoodra zijn herstel intrad, zou niets haar weerhouden handelend op te treden. Zij had dit Dolf ten stelligste beloofd en zou zich in geen geval uit overdreven kieschheid, al te lankmoedig betoonen en daardoor Dolf s geduld te lang op proef stellen.
Zonder bij de verpleging ook maar de minste teederheid aan den dag te leggen, vervulde zij haar taak met nauwgezetheid en het was treffend, dat, hoe koeler zij haar man bejegende, des te gelatener hij zijn lot verdroeg.
Eiken dag voornemens de scheiding ter sprake te brengen, ontnam het stumperig gedoe van den zieke, die maar al te wel voorzag wat hem bij zijn herstel te wachten stond, haar den moed hieraan gevolg te geven en zij stelde het telkenmale weder uit.
In de vele brieven, die zij Dolf schreef, verzweeg zij met hoe dit alles haar verontrustte.
Hij schreef haar dan steeds omgaand terug, trachtte haar zooveel mogehjk te bemoedigen en sprak zijn onbeperkt vertrouwen uit, dat alles zich ten laatste ten beste zou schikken.
Van der Hoeven sprak nooit met Lucie over hetgeen vroeger gepasseerd was. Hij had terecht uit haar houding opgemaakt, dat net oogenblik nog niet gekomen was om dat onderwerp aan te roeren en hij wilde hiermede wachten tot zich een gunstige gelegenheid zou voordoen.
Hij had, gedurende de lange dagen op zijn ziekbed doorgebracht, veel nagedacht over de oorzaak hunner oneenigheid en ingezien, dat het hem met gemakkelijk zou vallen het onrecht goed te maken en Lucie tot een verzoening te bewegen.
Hij was tijdens het langdurig ziekteproces tot inkeer gekomen,



I07
gevoelde nu oprecht berouw over hetgeen geschied was en hoopte dat zij n vrouw hem nog eenmaal weder haar vertrouwen zou schenken. Nu en dan beproefde hij door een zacht, vriendelijk woord een gesprek met haar uit te lokken en had ook wel eens den kleinen Frits laten roepen, in de verwachting, dat het haar verteederen zou, indien zij zag, dat hij belangstelling voor zijn kind betoonde.
Lucie zag met leede oogen, dat dezelfde vader, dte zich vroeger zoo weinig aan ajn kind gelegen had laten liggen, zich nu meer en meer aan hem hechtte. Inplaats dat dit haar verteederde, maakte het haar bevreesd, dat, indien het eenmaal tot een scheiding tusschen hen zou komen, hij aanspraak op het kind zou maken en dit weer nieuwe moeilijkheden zou geven.
Zij had op haar terugrit van Beukenwoud gehoopt, dat de verhouding met haar man meer en meer zou verkoelen, doch nu bracht zijn onverwachte thuiskomst en zijn verpleging juist het tegenovergestelde teweeg en het scheen baar toe, dat alles samenspande om haar te dwarsboomen.
Week na week verliep met wachten en tobben en waar ze eerst gehoopt had door een snelle procedure haar vrijheid te herkrijgen, scheen het haar nu toe, dat elke dag haar verder van het doel verwijderde.
Verder hinderde het haar geweldig, dat de pleegzuster, onbekend met hun verleden, haar nu en dan met verwijtenden blik aanzag. Lucie vermoedde dat het haar verdacht voorkwam, dat zij zich zoo weinig aan den zieke het gelegen liggen en dat zij dit nu aan andere beweegredenen toeschreef.
Een en ander bracht haar ten laatste in een staat van zenuwachtige overspanning en eindelijk, haar ongeduld niet langer kunnende bedwingen, telefoneerde zij aan Mr. Verstraeten en vroeg deze, of hij haar den volgenden morgen vroegtijdig in consult kon ontvangen.
Den volgenden dag bij haar komst onmiddellijk tot hem toegelaten, deed zij een omstandig verhaal van haar lijdensgeschiedenis, doch verzweeg hetgeen op Beukenwoud was voorgevallen.
Mr. Verstraeten hoorde geduldig haar lang verhaal aan en deelde toen mede, dat een wettige scheiding slechts op vier gronden en wel op de volgende kan worden uitgesproken: ie. Overspel.
ae. Kwaadwillige verlating.
3e. Ingeval een der partijen is veroordeeld tot een vrijheidsstraf van vier jaren of langer. 4e. Zware mishandehng.



io8
Hij vroeg of het losbandig gedrag van haar man haar slechts bij geruchte bekend was of wel, dat zij een bepaald delict wist, dat zoo noodig door getuigen gestaafd konden worden.
Neen, een flagrant delict kon zij niet noemen, wel had zij indertijd een anoniem briefje ontvangen en toenmaals aan het Oranje-hotel geen nadere inlichtingen gevraagd, waar men zich trouwens toch wel gewacht zou hebben haar die te verstrekken.
Van kennissen had zij den naam van een Mevrouw Warren gehoord en het leed voor haar niet den minsten twijfel of haar man had met deze een relatie onderhouden. Toen zij hem namelijk zijn wangedrag verweten had en dien naam genoemd had, had hij het niet tegengesproken, verontschuldigingen aangeboden en beterschap beloofd.
Terwijl zij Mr. Verstraeten dit alles mededeelde, had hij een paar malen het hoofd geschud en, zoodra zij geëindigd was, hervatte hij: „Neen, Mevrouwtje, in die richting moeten wij de zaak niet leiden, dan zou er te veel stof opwaaien; laten wij liever trachten schandaal te vermijden en zien of wij tot een minnelijke schikking kunnen komen. Het zou zeker een ongunstigen indruk maken en in uw nadeel worden uitgelegd, indien wij tegen uw man ageerden, terwijl hij bij u aan huis verpleegd wordt en ik raad u daarom aan ermede te wachten totdat hij weder geheel hersteld is."
Zij had het wel gevreesd dit uitstel, dat haar nog te meer griefde, wijl de moeilijkheden met den dag toenamen.
Teleurgesteld begaf zij zich huiswaarts en zette zich terstond aan het schrijven om Dolf den uitslag van haar consult met Mr., Verstraeten te melden. Zij eindigde met hem op het hart te drukken, toch vooral de grootst mogehjke voorzichtigheid in acht te nemen, zijn brieven in het vervolg niet meer rechtstreeks aan haar, doch poste-restante te adresseeren, want indien haar man, in zijn tegenwoordige gemoedsstemming, gewaar werd, dat zij met een ander correspondeerde, dan zou dit zeker de grootste verwikkelingen geven.
Inmiddels naderde het einde van April en de dokter meende, dat de toestand van den patiënt nu toeliet, dat hij vervoerd kon worden en raadde Lucie aan hem ergens naar een rustig plekje aan zee te brengen.
Lucie schreef terstond naar een, haar bekend pension in Noordwijk aan Zee en eenige dagen later, op een der eerste Meidagen, was haar man, onder geleide van een oppasser, in zijn auto vertrokken.
Bij het afscheid had hij haar bedankt voor alles wat zij gedurende zijn ziekte voor hem gedaan had en daarna op kalmen,



iog
waardigen toon gezegd: „Bs heb, terwijl ik ziek lag, lang nagedacht over alles wat tusschen ons gebeurd is en leeren inzien, Lucie, hoe slecht ik me tegenover je gedragen heb en welk een groot onrecht ik je heb aangedaan. Ik wil je door een voorbeeldig gedrag het bewijs geven, dat ik hierover oprecht berouw gevoel. Ik weet wel dat ik niet mag verwachten, dat je een onbeperkt vertrouwen in mijn woorden stelt, ik zal ook geen enkele plechtige gelofte doen, doch ik smeek je me in de gelegenheid te stellen, je door een proeftijd het bewijs te leveren, dat ik werkelijk een beter mensch ben geworden."
Lucie wist dat dit komen zou, haar voorgevoel had het haar gezegd, het trof haar dan ook niet onvoorbereid en in zeker opzicht verheugde het haar, dat hij dit onderwerp aanroerde, daar zij hoopte hem nog vóór zijn vertrek tot een scheiding te bewegen.
Zich zooveel mogelijk beheerschend, trachtte zij op kalmen, niet onvriendelijken toon hem duidelijk te maken, dat zijn verzoek niet meer voor inwilliging vatbaar was.
„Wat je me vraagt, Willem, is niet meer mogelijk. Het is te laat om na al het gebeurde nog eens te beproeven te zamen een nieuw leven te beginnen. Al voegden we de scherven van de gebroken vaas nog zoo kunstig aaneen, zij heeft voor ons haar waarde verloren. Hoe bedriegelijk wellicht voor anderen, voor ons zou het iets onwezenlijks en niets dan schijn zijn.Het is mij onmogelijk om ooit weer je vrouw te zijn en het zou onzedelijk zijn, me hiertoe te willen dwingen.
Zooeven verklaarde je verbeterd te zijn, een andere levensopvatting te hebben gekregen, welnu, bewijs dit door een daad van zelfopoffering en hergeef mij de vrijheid. Help mij om nog iets van mijn jong leven te maken en een gelukkige toekomst tegemoet te gaan. Indien je later terugziet op het verleden, zal het een troostende herinnering voor je zijn, dat je nog getracht hebt goed te maken, wat je had misdreven."
Zoodra zij uitgesproken had, zag zij aan zijn toornigen blik, dat zij te ver was gegaan en zich te veel had blootgegeven.
Hij had haar geduldig aangehoord toen zij .zich beklaagde, doch nauwelijks repte zij van een scheiding en de hoop op een gelukkiger toekomst of hij richtte zich op en maakte een krampachtige beweging met zijn hand als greep hij naar het gevest van zijn zwaard.
Na haar een oogenblik achterdochtig te hebben opgenomen vroeg hij: „Is het werkelijk om je vrijheid te herkrijgen, Lucie, dat je zoo'n welsprekend pleidooi voert? Het schijnt mij toe,



ZIO
dat er iemand misbruik maakt van de gespannen verhouding, waarin wij leven en tracht in troebel water te visschen."
Zij begreep dat hij het geheim doorgrondde en zooveel mogelijk naar teleurstelling hierover verbergende, antwoordde aj ontwijkend:
„Is dat nu je antwoord op mijn dringend verzoek? Gevoel je niet het minste medelijden met haar wier leven je hebt verwoest? Na mij eerst schandelijk te hebben veronachtzaamd, wil je mij nu niet meer missen en meen je mij aan je zelfzucht ondergeschikt te kunnen maken. Kom Willem, voor de laatste maal smeek ik je om door een ridderlijke daad het gepleegde onrecht goed te maken/'
Hij bleef nog een oogenblik besluiteloos dralen. Nu kwam bij het pijnlijk besef haar voor altijd te moeten missen ook nog de kwellende gedachte, dat zij een ander liefhad en eindelijk, begrijpende dat verdere besprekingen nutteloos waren, reikte hij haar, zonder iets te zeggen, de hand tot afscheid en vertrok.
Was dit nu het resultaat van de bespreking, waarvan zij zoo groote verwachtingen koesterde?
Inplaats dat het haar iets verder bracht, had het haar mijlen teruggevoerd. De strijd nam nu onverwachts een andere keer. Het ging er nu niet alleen om haar vrijheid te herwinnen, maar nu hij vermoedde, dat zij een ander liefhad, Zou hij niet rusten voor hij had uitgevorscht wie haar minnaar was.
Indien hij door toevallige omstandigheden vernam, dat Dolf ajn mededinger was, zou hij hem zeker uitdagen.
Lucie rilde bij de gedachte dat het tusschen hen tot een ontmoeting zou komen en ten einde raad wendde zij zich opnieuw tot Mr. Verstraeten.
Zij deelde hemden loop van het onderhoud met haar man mede, doch verzweeg haar vrees zijn achterdocht te hebben opgewekt.
Zoodra zij op een proces aandrong viel hij haar in de rede met de opmerking:
„Laat ik u zeggen Mevrouwtje, dat, indien u het tot een proces laat komen, ik u niet de niinste zekerheid kan geven, dat de rechter u in het gelijk zal stellen. U zult u herinneren, dat ik u dit bij uw laatste bezoek duidelijk heb uiteengezet. Ik zou in een pleidooi mijn eisch tot schdding op geen enkelen rechtmatigen grond kunnen baseeren en indien ik Mevrouw Warren als getuige laat dagvaarden, zal dat een ongehoord schandaal veroorzaken, terwijl aj zich wel zal wachten een bevestigende verklaring



III
af te leggen, welke in de eerste plaats haarzelf het meest zou compromiteeren. Waartoe die groote haast? Blut in uw brieven en besprekingen met uw man voortdurend op een scheiding aandringen, mat hem af door een koele bejegening, op den langen duur zal dit hem er wellicht toe brengen toe te geven. Een zaak als de uwe moet door gemeenschappelijk overleg, door een schikking geregeld worden en indien u blijft aandringen om een proces te voeren, zou ik mij verplicht zien in overweging te geven u tot een ander rechtsgeleerde te wenden."
Mr. Verstraeten was niet erg op scheidingsprocedures gesteld, en in geen geval op een als de onderhavige. Hij had te veel vrienden en bekenden in de kringen, waarin de heer en mevrouw van der Hoeven zich bewogen en was bevreesd voor het gekakel, zoodra er een stok in het kippenhok werd geworpen. Hij had te veel ervaring in zijn langdurige praktijk opgedaan om met te weten, dat de meeste scheidingen uitgaan van het verlangen om een nieuw huwelijk aan te gaan. Hij had Lucie eens nauwlettend gadegeslagen en het zou hem mets verwonderen, indien dit ook met
hier het geval was.
Zijn argumenten tegen een scheiding waren hoofdzakelijk gegrond op de vrees zijn naam in een schandaleus geval gemoeid te zien, terwijl een minder kieskeurig advocaat allicht evenveel argumenten voor een scheiding zou hebben aangevoerd.
Teleurgesteld over het onbevredigende resultaat van haar bezoek keerde Lucie ontmoedigd naar huis terug. Wat moest zij doen om haar plannen door te zetten nu haar man weigerde naar ter wille te zijn en haar advocaat een proces ontried?
Een oogenblik dacht zij eraan om met haar kind naar Dolf te gaan. Hij zou haar zeker met open armen ontvangen...... Maar
dan schepte ze een incident, „kwaadwillige verlating , dat Mr. Verstraeten als een der wettelijk erkende argumenten voor scheiding genoemd had. Het ongelijk zou dan aan haar zijde zun,oe schande zou haar treffen en dat wilde ze ook met.
Bets in vertrouwen nemen en vragen naar Noordwrjk te gaan om haar zaak te bepleiten achtte ze ook gevaarlijk. Hij zou het haar zeker ten kwade duiden als zij een derde m hun geschil mengde en zich dan nog meer verzetten.
Thuis gekomen schreef zij hem een langen brief en bepleitte hierin opnieuw haar belangen. Zij vroeg antwoord per keerende post en wachtte dit met het grootste ongeduld, doch weken verliepen en zij hoorde niets. Vier weken later bracht de avondpost haar een brief uit Noord-



112
wijk en bij de gedachte, dat de inhoud wellicht over haar geheele verdere leven besliste, aarzelde zij een oogenblik hem te openen.
Haar man meldde nog niet geheel hersteld te zijn, daarom voorloopig den dienst nog niet te kunnen hervatten en, daar bij den aanvang van het zomerseizoen de hotels in Noordwijk weder geopend waren, nu pension in hotel Rembrandt te hebben genomen. Hij vroeg haar met den kleinen Frits tegen half Juni daarheen te komen en hun woning te Amsterdam voorloopig te sluiten.
Geen woord over hun besprekingen en haar brief, geen enkele zinspeling op hun treurige verhouding. Zonder eenige rekening te houden met haar gemoedsstemming verlangde hij, dat zij weder naar hem terugkeerde.
Na langdurigen tweestrijd besloot zij eindelijk te gaan, het advies van Mr. Verstraeten op te volgen en haar man het leven Zoo onaangenaam mogelijk te maken ten einde op die wijze zijn toestemming af te dwingen.
De dokter had het kind veel beweging in de buitenlucht voorgeschreven, zoodat het verblijf aan zee het ten goede zou komen en later zouden Bets en de van Vurens, die reeds in Januari kamers in het Huis ter Duin bespraken, ook naar Noordwijk komen.
Zij antwoordde met een kort, koel briefje, waarin zij haar verwondering uitsprak dat hij haar niet had terug geschreven en meldde verder, dat hij niet moest verwachten, dat zij in de zaak berustte. Zij verzocht hem tegen den vijftienden Juni in het hotel een kamer voor haar te bestellen en hierin tevens een kinderbedje voor Frits te doen plaatsen.
Zij had met Dolf een drukke correspondentie onderhouden, hem geregeld op de hoogte gehouden van hetgeen haar wedervoer en voor haar vertrek schreef zij hem een langen brief met verzoek de zijnen voorloopig poste-restante Noordwijk aan Zee te zenden.
Het was nu reeds bijna een half jaar geleden, dat zij elkander op Beukenwoud hadden weergezien en Lucie vroeg zich met angst af of hij, het lange wachten moede, wellicht ten laatste met in twijfel zou geraken en of zij wel ooit hun doel zouden bereiken.
Dolf, overgelukkig met haar brieven, stelde haar telkens gerust. Hij wachtte geduldig en zou Wijven wachten, want hij had een onbeperkt vertrouwen, dat eenmaal de groote dag zou komen.
Op den morgen van den vijftienden Juni vertrok zij met Frits en de juffrouw met de auto naar Noordwijk en kwam tegen lunchtijd in „Rembrandt" aan.



HOOFDSTUK XIII.
Tersteeg's reis naar Brussel.
„Take her up tenderly, Lift her with care, Fashion'd so slenderly, Young and so fair!"
Thomas Hood, The bridge of sighs.
Zoodra Tersteeg na zijn langdurige ongesteldheid uit het hospitaal was ontslagen, had hij terstond een bezoek aan Bets gebracht en het had hem pijnlijk getroffen, dat hij, na zijn langdurige afwezigheid, zoo opvallend koel door haar werd ontvangen.
Hij had het nog even gewaagd van een nieuwe ontmoeting te Utrecht te reppen, doch zij had hierop niet geantwoord en toen hij 's avonds thuis kwam,vond hij een briefje, waarin zij hem meldde, dat, indien hij het op prijs stelde, dat hun omgang niet werd verbroken, hij dan in het vervolg niet meer op die geheime samenkomsten moest aandringen.
Hij begreep er niets van en wilde juist naar haar toegaan ten einde te beproeven een mogelijk misverstand uit den weg te ruimen, toen er aan de deur werd geklopt en de dienstbode hem een telegram ter hand stelde, dat hem hevig deed ontstellen.
Het kwam uit Brussel en luidde:
„Mevrouw Tersteeg stervende vraagt naar u.
Hospitaal St. Jean."
Dat korte, alarmeerende bericht, dat drama, dat zich daar in den vreemde afspeelde, bracht hem plotseling weder tot het verleden terug.
Zij, die hij vroeger zoo innig had hefgehad en wier beeld door zijn omgang met Bets meer en meer op den achtergrond was gedrongen, was stervende en verrees onverwachts als een schim uit het verleden om hem naar Brussel te roepen.
Wat had haar bewogen om hem in haar sterfuur nog te willen terugzien? Had zij berouw over het onrecht, het leed hem aan-
Het Eeuwige Mysterie
8



ii4
gedaan en verlangde zij voor het heengaan hiervoor nog vergiffenis te vragen?
Wachtte hem wellicht de droeve taak haar nog in het bijzijn van dien ander, de oogen te moeten sluiten?
Het verleden ging hem in gedachte voorbij en zich herinnerende hoe zij zonder een woord tot afscheid was heengegaan en hem met dien ander had bedrogen, stond hij op het punt naar het hospitaal te seinen, dat hij verhinderd was, toen het hem plotseling inviel, dat het onmenschelijk zou zijn, haar teleur te stellen en door het verzoek te weigeren, haar den benauwenden doodstrijd nog moeilijker te maken.
Hij spoedde zich naar het telegraafkantoor en seinde terug:
„Kom spoedigst na visum pas"
Hierna begaf hij zich met de tram naar de Sarphatikade om Bets het onverwachte nieuws mede te deelen en, haar niet thuis treffende, besloot hij nog dienzelfden avond een poging te doen om een visum te verkrijgen.
Hij was in het bezit van een paspoorten wendde zich tot een zijner superieuren met verzoek hiertoe zijn invloed te willen aanwenden. Toen deze, bekend met zijn geheim nummer, den Duitschen consul telefoneerde, verklaarde deze laatste inderdaad bereid te zijn hem den volgenden morgen vóór elf uur het verlangde visum te verstrekken.
Bets vernam bij haar thuiskomst, dat Tersteeg dien avond getracht had haar te bezoeken en zij vermoedde, dat dit het gevolg was van haar schrijven.
Het had haar dien middag alleronaangenaamst getroffen hem na zijn herstel eensklaps de kamer te zien binnentreden. Zij was hierop allerminst voorbereid geweest en zijn bezoek bracht haar de sombere herinnering aan die gevreesde verhouding terug, die zij tot eiken prijs beëindigen wilde.
Zij doorleefde buitendien juist in die dagen een zorgrollen tijd, daar haar schoonmoeder, ten gevolge eener ernstige aandoening van het hart, in zeer zorgwekkende toestand verkeerde.
Zij was in deze stemming dan ook ten stelligste besloten Tersteeg bij hun eerstvolgende ontmoeting onomwonden haar meening te zeggen en, indien hij niet voor rede vatbaar was, voorgoed met hem te breken.
Terwijl zij den volgenden morgen bezig was zich te kleeden, meldde de huisknecht, dat mijnheer Tersteeg telefoneerde - of



"5
hij haar even voor een dringende aangelegenheid mocht spreken.
„Vraag mijnheer even aan het toestel te wachten, ik kom terstond," voegde zij den knecht toe.
Zich zenuwachtig haastend om de laatste hand aan haar toilet te leggen, vroeg zij zich beangst af of hij, wellicht ontstemd over haar briefje, voornemens was haar in het vroege morgenuur een scène te maken en dit lachte haar weinig toe. Zij besloot daarom hem voor te stellen zijn bezoek tot den namiddag uit te stellen en de telefooncel binnentredende zei zij:
„Ja Fer, ik ben het zelf.
Wat zeg je?, Een telegram uit Brussel? Van je vrouw? Stervende? Goed, kom maar, ik zal je afwachten."
Zijn vrouw stervendel Zou inderdaad de voorspelling van haar vriendin Emmy worden bewaarheid en Tersteeg eenmaal weduwnaar geworden met nog meer klem op een huwelijk aandringen?
Zij behoefde zich in elk geval niet ongerust te maken, dat hij in deze omstandigheden zoo aanstonds de onkieschheid zou hebben dit teeder onderwerp aan te roeren en nu met zijn reis naar Brussel en de begrafenis zijner vrouw eenige dagen gemoeid waren, restte haar ruimschoots de tijd om nog eens rustig een plan te beramen, dat aan die verhouding op taktvolle wijze een einde zou maken.
Inmiddels vernam zij dat Tersteeg haar wachtte en zij spoedde zich naar beneden.
„Maar Fer, wat is dat nu?"
„Ja Bets, gisteravond ontving ik dit telegram. Lees maar."
„Wat doe je nu? Je gaat er zeker onmiddellijk heen? Kon je vanmorgen met den vroegtrein niet reeds weg?"
„Neen, ik moest eerst een visum van het Duitsche consulaat hebben en dat kan ik niet voor vanmorgen elf uur krijgen. Ik vertrek met den middagtrein en hoop dan tegen middernacht in Brussel te zijn, indien tenminste geen onverhoopte tegenspoed dit belet. Zooals je weet is Brussel door de Duitschers bezet en valt op een geregeld spoorwegvervoer geen staat te maken. Bij aankomst ga ik onmiddellijk naar het hospitaal en hoop, dat de krachten haar dan nog niet zullen hebben begeven en het niet te laat mag zijn."
Weer overmande haar, zooals dit steeds in zijn bijzijn geschiedde, datzelfde medelijden en medegevoel in zijn leed, waartegen zij zich onmachtig gevoelde zich te verzetten. Hoe gaarne zij het hem ook wenschte te zeggen, dat het haar niet mogelijk was hun vriendschappelijken omgang onder dergelijke



1x6
omstandigheden te bestendigen, zij miste hiertoe ook nu weder den moed en hij bleef dientengevolge nog steeds in het onzekere omtrent haar werkelijke gezindheid.
Terv/ijl hij daar voor haar stond, gebukt onder het leed van daar ginds in den vreemde het tragische slot van zijn verwoest huwelijksleven te zien afspelen, was het haar onmogelijk hem nu, door een onvriendelijke bejegening, nog meer te grieven.
Zij kon het niet van zich verkrijgen hem op dat oogenblik door een onvriendelijk woord te kwetsen en nog meer verdriet aan te doen. Zijn smadelijke behandeling vergetende, trachtte zij hem zoo goed mogelijk te troosten en te bemoedigen en met een hartelijk woord tot afscheid het zij hem de droeve reis naar Brussel aanvaarden.
Tot Esschen ging de reis vrij voorspoedig, doch hier vingen de moeilijkheden eerst recht aan.
In het station, dat door militairen bezet was, zag men niets dan helmen en weerklonk overal sabelgekletter, gecommandeer en gevloek.
Na eindeloos wachten werd de handbagage gevisiteerd, ieder aan den hjve onderzocht naar brieven of geschreven stukken, waarna opnieuw een langdurig oponthoud voor het passenonderzoek werd gevorderd. Eindelijk werd het sein tot vertrek gegeven en zette de trein zich in beweging, doch stopte weder na enkele minuten, bleef toen anderhalf uur op een zijspoor staan en vertrok ten laatste met een boemelgangetje naar Antwerpen. Ook hier weder hetzelfde tooneel als te Esschen, zoodat de trein, die in normale omstandigheden het traject Amsterdam—Brussel in ongeveer vier uur aflegde, de reizigers nu eerst des morgens tegen vijf uur aan de Gare du Nord afzette.
Tersteeg, die onmiddellijk het station wilde verlaten, werd dit belet door den stationswacht, die hem een proclamatie toonde, welke vermeldde, dat het der burgerij op straffe des doods verboden was om tusschen 's avonds tien uur en 's morgens Zeven uur zonder vergunning op straat te verkeeren.
Hij wendde zich toen tot den staüonscommmandant en na lang heen en weer gepraat gelastte deze een Feldwebel hem naar het nabij het station op den Boulevard Botanique gelegen, St. Jean's hospitaal te geleiden.
Bij zijn komst heerschte daar de grootste verwarring, daar tal van gewonde soldaten, in auto's van den Ijzer aangevoerd, overal, tot zelfs in de gangen, op matrassen werden neergelegd.
Zijn geleider bracht hem echter zonder talmen naar een vertrek, waar eenige Duitsche officieren van gezondheid bijeen waren



U7
en toen bij aan één van hen het doel zijner komst bekend maakte, gelastte deze een ondergeschikte, een pleegzuster te roepen. Deze geleidde Tersteeg naar een hoogere verdieping en diende hem bij de hoofdverpleegster, de Moeder-Overste eener Duitsche geestelijke orde, aan.
Nadat zij het telegram had ingezien, sloeg ze hem een oogenblik aandachtig gade, verzocht hem toen plaats te nemen en op den kalmen, berustenden toon, waarop geestelijken gewoon zijn te spreken, voegde zij hem toe: „Br heb goed nieuws voor u. De zieke gaat iets vooruit. Zij zal naar alle waarschijnlijkheid herstellen en nog behouden blijven."
„Zoo," zei Tersteeg, die niet wist wat bij hoorde.
„Ja," hernam zij, „na een ernstige operatie is een rustige nacht gevolgd. Zij heeft nu bijna geen koorts meer en de geneesheer, die haar behandelt, acht voorloopig het gevaar geweken."
Zij zweeg een oogenblik, meenende dat haar bezoeker bij het vernemen dezer heugelijke tijding zijn blijdschap zou uiten, maar toen hij niets zei en haar onrustig bleef aanzien, ging zij voort:
„Zij is nog erg zwak en met het oog op den hevigen schrik bij het ongeval ondervonden, is het ten strengste verboden iemand bij haar toe te laten."
„Ongeval," stamelde Tersteeg.
„Jal Zaterdagmiddag heeft hier in de nabijheid een dynamietontploffing plaats gehad, die een ontzettende ramp heeft veroorzaakt. Het hotel, waarin uw vrouw logeerde, is daardoor geheel verwoest en als door een wonder is zij de eenige der bewoners, die, ofschoon levensgevaarlijk verwond, aan den dood is ontkomen. Gisteren achtten wij haar toestand nog hopeloos. Zij scheen dat in onze oogen te lezen en toen zij het verlangen uitsprak u te zien, hebben wij onmiddellijk getelegrafeerd. Nu is het ergste voorbij, heeft de dokter ongestoorde rust voorgeschreven en nadrukkelijk verboden, wie dan ook, bij baar te laten. Indien de nacht echter rustig verloopt, kunt u haar morgen wellicht zien, doch heden moeten wij alle emoties trachten te vermijden."
Weer wachtte zij een oogenblik, denkende een woord van voldoening te zullen hooren en verwonderd, dat hij, meer verslagen dan verheugd bij het vernemen van het geruststellende nieuws, Zoo weinig vreugde aan den dag legde, vervolgde zij: „Na de overhaaste, vermoeiende reis zult u zelf zeker ook naar rust verlangen. Wacht daarom tot morgen en indien de toestand geen ongunstige wending neemt, zal ik haar 's ochtends op uw komst voorbereiden en u bij baar toelaten."
Tersteeg, die in een edelmoedige opwelling gehoor had gegeven



n8
aan het verzoek van de stervende om naar Brussel te komen, en zich gedurende de reis telkens angstig had afgevraagd of hij niet te laat zou komen, was op deze onverwachte mededeeling van haar herstel aUerminst voorbereid en bleef verbijsterd, in gedachten verzonken voor zich uit staren.
De Mceó^er-Overste, die zijn gejaagd, zenuwachtig doen reeds bij hêt binnentreden was opgevallen, vermoedde den zwaren, innerhjken strijd, dien hij voerde en begreep dat aan dit drama een ander was voorafgegaan.
Op zachten, vermanenden toon, als gold het een zondaar, dien zij tot inkeer wilde brengen, voegde zij hem toe: „Ga in vrede henen, mijn zoon, rust tot morgen. Ik ben op het oogenblik zelf te veel met bezigheden overstelpt en moet daarom dit onderhoud nu afbreken. Be zal u morgen afwachten."
„Mórgen?", vroeg Tersteeg, die haar niet scheen te begrijpen en versuft bleef zitten, „het is niet waarschijnlijk dat ik morgen weder terugkom."
„Waarom zoudt gij, na de lange reis naar hier gemaakt te hebben om haar weer te zien, morgen niet terugkomen? Vanmorgen, toen zij haar einde nabij meende, vroeg zij angstig naar het antwoord uit Amsterdam en zoodra ik haar vertelde, dat ge spoedig hier zoudt zijn, scheen dit haar rust te geven en dankbaar te stemmen."
„Bi wil mij eerst nog bedenken alvorens te beslissen of ik morgen terugkom," herhaalde Tersteeg.
„Hadt gij het voor u beiden misschien wenschelijker geacht, wanneer uw vrouw de ramp niet had overleefd? Bedenk echter, alvorens een straf oordeel uit te spreken, dat het edel is te vergeven."
Deze woorden schenen Tersteeg te ontstemmen, want hij voegde haar op gramstorigen toon toe:
„U, die u uit onze samenleving hebt teruggetrokken, gevoelt met wat het zeggen wil om in deze omstandigheden te vergeven en hiervan de gevolgen te dragen. Dit zou alleen dan gemakkelijk vallen, indien wij ook konden vergeten."
„Wie zegt u, dat ik dat niet begrijp?", hernam zij, hem ernstig aanziende en, zonder door zijn wreveligen uitval ook slechts een oogenblik haar rustige kalmte te verliezen, vervolgde zij:
„De wegen des Heeren zijn ondoorgrondelijk en nu uw vrouw, dank zij de wijze bestiering van Hooger Hand, de eenige is, die bij dat ongeval gespaard is gebleven,, moogt gij u niet onttrekken om baar de hulp en steun te verleenen, die zij zoozeer van noode heeft."



lig
Op zachten toon ging zij voort: „Er staat geschreven: ^ „H17, die zonder zonden is, werpe den eersten steen op hoor .
Dat werd Tersteeg te machtig. Omdat hij ach bezwaard gevoelde zijn vrouw, na alles wat hij van haar ondervonden had, te vergeven en haar weder tot zich te nemen, was het daarom nog niet zijn bedoeling een steen op haar te werpen.
Met welke onoverkomelijke bezwaren zou hij te kampen hebben, wilde hij haar weder in haar vroegere omgeving, in den kring Zijner kennissen terug brengen.
Vestigden zij zich ergens waar niemand nen kende, zoo zou hij verphcht zijn, zijn werkkring, zijn carrière, alles op te geven, zonder eenig uitzicht op eervolle wijze in hun beider onderhoud te kunnen voorzien.
Zoolang de mobilisatie duurde behoefde hij daaraan trouwens niet te denken. Men zou hem op zijn aanvraag geen ontslag uit den militairen dienst verkenen en hij zou dus wel verphcht ara voorloopig te Amsterdam in garnizoen te blijven.
Hij verlangde nu zelf ook het onderhoud te beëindigen. Hn bedankte de Moeder-Overste vriendelijk voor de goede zorgen aan de zieke besteed, beloofde ernstig te zullen nadenken alvorens een beslissing te nemen en in elk geval den volgenden morgen te zullen terugkomen om haar deze mede te deelen.
Hij begaf zich daarna naar een hotel om voor nachtverblijf te zorgen en zoodra bij hierin, na veel moeite, was geslaagd, wierp hij zich dood-vermoeid, gekleed op het bed om eenige rust te nemen. .
Hij was door de snel opeenvolgende emoties te veel geënerveerd om den slaap te kunnen vatten en peinzend wat hem te doen stond, nu hij had te kiezen tusschen zijn vrouw en Bets, zocht hij tevergeefs naar een bevredigende oplossing.
Het gedrag van zijn vrouw en de teedere verhouding tot Bets, hadden wel is waar zijn liefde voor zijn vrouw aanmerkelijk bekoeld, doch hij gevoelde nu toch een innig medelijden voor haar.
Verzoende hij zich met zijn vrouw, dan zou het onvermijdelijke gevolg zijn, dat hij haar weder tot zich moest nemen en zou hij verplicht zijn Bets op te geven. Die opoffering woog hem echter te zwaar en scheen hem, na alles wat er gebeurd was, tegenover Bets te liefdeloos om ertoe te kunnen besluiten.
Toch gingen bij al die overwegingen zijn gedachten steeds weder terug naar zijn vrouw, die, in zulke droeve omstandigheden, in het ziekenhuis reikhalzend zijn komst verbeidde en den volgenden morgen, op weg naar het hospitaal, nog geen bepaald besluit genomen hebbende, verkeerde bij nog altijd in tweestrijd hoe



i ac¬
te handelen. Moest hij haar aan het ziekbed bezoeken om haar daarna vaarwel te zeggen en aan haar lot over te laten of was het beter de Moeder-Overste kortweg te laten weten, dat hij van ajn bezoek had afgezien en weder was vertrokken?
Plotseling beving hem toen de vrees, dat, indien hij haar doodziek, zonder steun, daar in die treurige omgeving achterliet, zij bij het vernemen van die tijding, in haar verwachtingen bedrogen, de kracht zou missen om in den strijd te volharden en dien, levensmoede, wellicht zou opgeven.
Vrees, door haar meedoogenloos te verstooten, de aanleiding tot haar dood te worden en daardoor levenslang door een knagend zelfverwijt te worden geplaagd, deed hem, na eenige aarzeling, besluiten het hospitaal binnen te gaan.
Hij werd tersond bij de Moeder-Overste toegelaten, die onmiddellijk op hem toetrad en, hem geen gelegenheid latende iets in het midden te brengen, toevoegde:
„Dat is edel, dat ge toch gekomen zijt. Zij heeft een goeden nacht gehad en is nu zeer rustig. Zooeven vertelde ik haar, dat zij u hedenmorgen zou terugzien en dit scheen haar even te verontrusten en toen ik trachtte haar te bemoedigen, vertelde zij mij het een en ander van haar vroeger leven.
Tengevolge van den oorlog en andere bijkomende omstandigheden aan de grootste ellende prijsgegeven en veronachtzaamd door hem, voor wien zij u had verlaten, ging zij voortdurend gebukt over het leed, dat aj u had aangedaan en dacht zij met heimelijk verlangen aan u terug.
_ Zij maakte ach hierover beangst en zag er tegenop u terug te zien, maar ik heb haar bemoedigd en gezegd, dat de Heer haar in deze droeve omstandigheden niet zal verlaten. Zij ziet nu uw komst hoopvol tegemoet en ik weet, dat ge die verwachting niet zult beschamen.
Ik zal zelf even met u meegaan, maar rek het onderhoud niet te lang en vermijd vooral ook maar de minste opwinding."
Zonder iets te zeggen volgde hij haar door de talrijke gangen van het groote gebouw.
Aan het einde van een dezer bleef zij staan, verzocht hem even te wachten en trad toen een kamertje binnen.
Voor de deur staande, hoorde hij haar zeggen:
„U verlangde uw man weer te oen, Mevrouw? Hij is hier."
_„Is hij hier? Is het waar? Wil hij mij terugaen?". Zoodra hij daarbinnen die mooie, klankvolle stem, die stem, die vroeger zoo'n groote bekoring voor hem had, hoorde, kon hij zich niet langer bedwingen en bad zij het pleit reeds gewonnen.



121
Ongemerkt trad hij binnen, naderde naar bed en nadat de Moeder-Overste haar nog iets toegefluisterd had, verliet deze met de zuster, die haar verpleegde, het vertrek. Hoe anders had zij zich dit weerzien voorgesteld 1 Inplaats van in toorn te ontsteken en haar in zïyn gramschap met verwijten te overstelpen, gevoelde hij zich diep bewogen, toen hij haar daar, met haar mooi goudblond haar op het kussen, nauwelijks aan den dood ontworsteld, uitgeput op het ziekbed zag liggen.
Hij knielde bij haar neder en haar hand vattend, stamelde hij: „Arme Lizzie, moeten wij elkaar zóó weerzien? Wat zul je veel geleden hebbenl"
Dankbaar zag zij hem aan en tranen welden in haar oogen, bij die teedere woorden, die zij allerminst had verwacht en die haar zoo welkom in de ooren klonken,
„Ben je tóch gekomen?", klonk het zacht van haar lippen.
„Waarom zou ik niet gekomen zijn, nu je me geroepen hebt? Ik vreesde reeds dat het te laat zou zijn."
Deze laatste woorden en die angst te laat te komen, tooverden een blij-gelukkige uitdrukking op haar gelaat en deden eensklaps haar hoop herleven.
De Moeder-Overste trad nu weder binnen en zeide, haar hand op zijn schouder leggend:
„Dat Gods zegen op u beiden moge rusten 1 Het is beter het bezoek nu af te breken, morgen moogt ge weder terugkomen."
Verlicht, nu zijn hart in den moeilijken tweestrijd had gesproken en hierin den doorslag had gegeven, ging hij heen en keerde naar het hotel terug.
Opnieuw geraakte hij in twijfel wat hem te doen stond en overviel hem de vrees of bij wellicht, zooeyen tegenover zijn vrouw, ook te ver was gegaan, teveel aan zijn gevoeligheid had toegegeven en bij haar de verwachting had gewekt, dat alles nu geschikt was en zij weder vereenigd, tezamen door het leven zouden gaan. Zoo ver had hij toch niet mogen gaan, hiertoe had hij teveel verplichtingen tegenover Bets.
Hij besloot baar een omstandig verslag van zijn wedervaren te doen, haar niets te verzwijgen en peinzende, niet wetende hoe het moeilijk briefje aan te vangen, bekroop hem de vrees, dat zij uit het verhaal van het eerste wederzien van zijn vrouw, de gevolgtrekking zou maken, dat hij nu zijn huwelijksplannen had opgegeven. .
Hoe zou hij het haar in de juiste bewoordingen duidelijk maken, dat dit allerminst in zijn bedoeling lag en den schijn



122
vermijden, dat hij hun verhouding tot een gewoon avontuur wenschte terug te brengen.
Hij gevoelde levendig, dat, wilde hij haar na al hetgeen gebeurd was, niet ten tweede male op gevoelige wijze kwetsen, hij verphcht was de beslissing aan haar te laten.
Van haar zou het toekomstig lot van hem en zijn vrouw afhangen en hoe die beslissing ook luidde, hij was vast besloten haar onvoorwaardelijk te aanvaarden.
Hij gevoelde wel, dat haar weigering, haar bezwaren om een huwelijk met hem aan te gaan, de doorzichtige wijze, waarop zij telkens hun samenkomsten verijdelde, zonder twijfel een dieperen grond hadden en nu hij van verre de loop der gebeurtenissen in een afgerond tijdperk omlijst, aandachtig naging, vroeg hij zich af, of ook Bets de verzoening met zijn vrouw wellicht niet als een welkome oplossing zou aanvaarden. De fout tegenover haar begaan gaf haar echter recht op voldoening. Zijn eer gebood hem, haar den voorrang te geven. Hoe hij het ook, terwüle van zijn vrouw, zou betreuren, dat, na hun verzoening, een hereeniging werd verijdeld, hij achtte zich tegenover Bets verphcht, deze het pleit te laten beslechten.
Langzamerhand kwam er meer eenheid in zijn denken. Zich afvragende of Bets hem inderdaad wel liefhad, kwam hij meer en meer tot de overtuiging,. dat zijn onbezonnen optreden hieraan veel afbreuk had gedaan. Vergistte hij zich hierin echter en was dit niet het geval, zoo leed het voor hem met den minsten twijfel, of zij, met haar hoogere opvatting van het leven, zou zich toch terug trekken en hem de vrijheid laten, zich weder met zijn vrouw te vereenigen.
Deze overwegingen, welke hij vroeger, in zijn hoopvolle verwachtingen tegenover Bets, krachtig zou hebben verworpen, gaven hem nu den moed zijn brief aan te vangen en haar alles openhartig te schrijven.
Brussel, Hotel de la Poste.
„Lieve Vriendin
Je weet niet, liefste, tot wélk een zonderlingen uitkomst mijn reis naar Brussel heeft geleid en hoe moeilijk het mij valt je dezen brief te schrijven. Terwijl ik bij mijn vertrek vreesde mijn vrouw niet meer in leven te zien, vernam ik gisterenmorgen bij mijn komst in het hospitaal, waar zij verpleegd wordt, dat zij niet alleen nog leefde, maar ook weder herstellende is. Zij was de eenige geredde van een ontzettende



123
ramp, welke het hotel verwoestte, waar zij met hem, met wien zij vluchtte, op dat oogenblik gelogeerd was. Eergisteren vreesde men, dat haar einde nabij was. en zij verlangde mij toen nog terug te zien om mij vergiffenis te vragen voor hetgeen geschied is.
Je kunt je niet voorstellen Bets, hoe wij dat onverwachte nieuws getroffen heeft. -
Eerst was ik voornemens haar niet weer te zien, doch nu zij daar, geheel onder vreemden, hulpeloos op het ziekbed lag, heb ik door medelijden bewogen, hieraan geen gevolg gegeven. Je zoudt in mijn geval zéker niet anders hebben gehandeld.
Ik heb haar daarom den volgenden morgenwederbezocht en mij toen met haar verzoend.
Te midden van die treurigheid gingen mijn gedachten steeds naar jou, voor wie ik zoo'n groote vereering heb en die zoo een groote plaats in mijn hart inneemt.
Waarom niet vroeger gehoor gegeven aan mijn innigen wensch voor altijd de mijne te worden?
Veel verdriet zou ons dan bespaard gebleven zijn en mij zou in deze omstandigheden den strijd niet zoo moeilijk zijn gevallen.
Nogmaals smeek ik je, liefste, verhoor mijn vurigen wensch, laat 't tusschen ons een inniger verbintenis worden en maak mij gelukkig door een spoedige gunstige beslissing.
Maat, liefste Bets, indien bij jou onze vriendschap niet de liefde is, de mooie liefde, waarvan ik droom, en welke de waarborg voor ons waarachtig geluk is, zeg het mij dan ook onomwonden.
Hoe hard het mij ook zal vallen dit te vernemen, ik zal trachten het leed te dragen en troost zoeken in de vervulling van mijn plicht, door haar, die nu mijn hulp zoo van noode heeft, op te beuren en weder tot het leven terug te voeren.
Voorloopig blijf ik hier nog eenige dagen ter verzorging van Lizzie en wacht nu in de grootste spanning je antwoord, dat over ons beider lot zal beslissen en waaraan ik mij onvoorwaardelijk zal onderwerpen.
Als steeds mijn liefste.
je liefhebbende Fer.



HOOFSTUK XIV.
Oude bekenden.
„Se connaitre soi-même est peut-être le seul idéal acceptable qui nous reste, maïs cette connaissance, qui semble au premier abord, dépendre denotre raison seule, jusqu' a quel point en dépend-elle ?" Maurice Maeterlinck, La sagesse et la destinée.
Eenige weken nadat oom van der Tak door het legaat van tante Mussot op zoo onverwachte wijze in het bezit van een, voor hem aanzienlijk vermogen was gekomen, had hij zijn apotheek verkocht en was hij met zijn vrouw naar een klein plaatsje in de Betuwe vertrokken, om daar zijn verdere levensdagen te slijten.
Hij had Huis, die inmiddels zijn apothekersexamen had gedaan, voorgeslagen zijn apotheek over te nemen en deze had dit ernstig in beraad genomen, doch de onderhandelingen waren afgesprongen, daar hij niet bij machte was de koopsom ineens te voldoen. Hij had wel eenig geld terzijde gelegd, maar dit was niet toereikend en aangezien hij nog steeds in onmin met zijn vader leefde, gedoogde zijn trots niet diens hulp in te roepen.
Kort daarna las hij een annonce in het Pharmaceutisch Weekblad, waarin te Amsterdam een lucratieve zaak met uitgebreide clientèle op aannemehjke voorwaarden te koop werd aangeboden. De koopsom kon zoo noodig bij het teekenen van het contract ten deele en het resteerende in drie-maandehjksche termijnen worden betaald.
Ofschoon hij absoluut geen verstand van zakendoen had, had Huis toch de onderhandelingen zelf gevoerd, op de mooie voorspiegelingen de bedongen koopsom geaccepteerd en kort daarna Zijn nieuwe taak aanvaard.
Huis zou zich een groote teleurstelhng bespaard hebben, indien hij zoo voorzichtig was geweest eerst eenige inlichtingen in te winnen, alvorens op zoo haastige wijze tot den koop te besluiten.
De veelbelovende annonce toch was wel niet in strijd met de



135
waarheid geweest waar deze melding maakte van de uitgebreide clientèle, doch daar de zaak in een der mindere stadsgedeelten was gelegen, behoorde deze voornamelijk tot de minder kapitaal-
Buitendien was de zaak meer een drogisterij dan een apotheek en had deze, tengevolge van de onachtzaamheid van zijn voorganger, geen gunstige reputatie. ... a
De zuinig-bespaarde duitjes van Huis vielen als eerste otter bij het teekenen van het koopcontract en reeds spoedig bleek het, dat de zaak allerminst lucratief was en nauwelijks voldoende opleverde om in zijn onderhoud te voorzien.
Hoe zuinig hij ook leefde en hoe hij zich ook beijverde, het was hem bij het vervallen van den eersten afbetalingstermijn onmogelijk zijn verphchtingen te voldoen en de vorige eigenaar, hiermede alles behalve ingenomen, het zich niet onbetuigd en dreigde met uitzetting, indien hij het verschuldigde niet binnen korten tijd voldeed. . .
Huis met zijn optimistische -levensopvatting had zich die finantieele zorgen niet al te erg aangetrokken en zich, met dezelfde studentikooze hchtzuinigheid van vroeger, er spoedig overheen
^Evenals van der Tak, was hij steeds en ten allen tijde bereid Zijn hulp te verleenen en zoodra dan ook iemand uit de arme bevolking in den omtrek zijn bijstand inriep, aarzelde mjjgeen oogenblik hieraan gehoor te geven. Het gebeurde dikwijls, dat, wanneer zich in de buurt rumoerige straattooneeltjes afspeelden en bij die relletjes harde klappen vielen, de belhamels met bebloede koppen bij hem werden binnengebracht. De apotheek liep dan vol volk en te midden van het druk, opgewonden misbaar dat hiermede gepaard ging, legde hij dan een eerste verband aan, zonder hiervoor eenige vergoeding of den geringsten dank te oogsten.
Zoodra de oorzaak van het tumult, de kroeg, voor die gasten werd gesloten, was de apotheek, alsof het zoo vanzelf sprak, hun toevluchtsoord en niemand dacht er aan hem bij het rumoerig vertrek iets te vergoeden voor het verhes van tijd of de verschafte middelen. , .
Huis zag ze dan, drukdoenerig met den gewonde, Zijn apotheek verlaten en kon het dan niet van zich verkrijgen voor die verbandwatten of dat beetje zalf betaling te vragen, doch wanneer de leveranciers aan het einde der maand met hun kwitanties kwamen, zag hij zich, wegens gebrek aan contanten, vaak verplicht de betaling uit te stellen.



ia6
De apotheek bevond ach in het voorhuis; verder beschikte hij over een achterkamer, die hij tot een klein laboratorium had ingericht, bierachter was de keuken, terwijl een bovenkamer met alkoof hem tot woon- en slaapvertrek dienden.
Alle luxe en overdaad nauwgezet vermijdende, beperkte hij ajn uitgaven tot het allernoodzakelijkste en beredderde bij zijn huiselijke aangelegenheden zooveel mogehjk zelf.
Ben werkvrouw uit de buurt maakte 's morgens zijn bed op en waschte het vaatwerk, terwijl Berthus, het stokoude mannetje, dat hij met den inventaris van den vorigen eigenaar had overgenomen, het verdere huiswerk verrichtte.
De maaltijden werden door een kok geleverd, doch wanneer Huis nu en dan bij deze met de betaling van het verschuldigde achterstallig was, liet de kok hem gewcK>nhjk vergeefs op het eten wachten en zag hij zich dan noodgedwongen verphcht zelf voor zijn diner te zorgen.
Welgemoed ging hij dan naar zijn laboratorium en bakte boven een spiritusvlam nu eens eieren met ham en dan weder ham met eieren.
Op een Zaterdagmiddag, dat hij, door de omstandigheden hiertoe gedwongen, juist op het punt stond al ajn aandacht aan die culinaire kunst te wijden, hoorde hij de bel overgaan en zag hij tot zijn groote verrassing Dolf de apotheek binnenkomen.
Dolf had Huis bij zijn bezoeken aan Meerdervoort steeds opgezocht, doch hem na den dood van tante Mussot niet weer gesproken. Wel hadden zij elkander nu en dan geschreven, elkander wederzijds op de hoogte gehouden van hun wedervaren en het was nu de eerste maal dat Dolf met verlof naar Amsterdam kwam, sedert Huis de welbeklante apotheek had overgenomen.
Na de wederzijdsch hartelijke begroeting noodigde Huis zijn vriend uit te blijven eten. Hem lachend toevoegend: „a la guerre comme a la guerre," blies hij op een fluitje van de spreekbuis, welke gemeenschap met den kelder gaf en vroeg Berthus, die zich daar onledig hield met flesschen spoelen, boven te komen.
Hij droeg hem op het een en ander voor den maaltijd in te slaan, maar Berthus zag hem bedremmeld aan, draaide verlegen met Zijn pet en maakte ten slotte met duim en wijsvinger de mimiek als telde hij geld.
Huis door het gebarenspel er aan herinnerd, dat het credietin de buurt vrijwel was uitgeput en dat zonder contanten de opdracht niet uitvoerbaar was, greep met een royaal gebaar naar zijn portemonnaie, doch ziende, dat deze slechts enkele centen bevatte,



127
liep naar het voorhuis, grabbelde in de toonbanklade wat geld bijeen en stelde dit aan Berthus ter hand.
Na den maaltijd bleven Dolf en Huis nog een uurtje bijeen.
Wanneer nu en dan het belletje Huis noodzaakte zich naar de apotheek te begeven en Dolf, alleen gelaten, eens om zich heen zag, bemerkte hij aan de weinige slordige meubelen en het gebroken incomplete servies maar al te wel, dat hoe optinustisch Huis zich ook over den gang zijner zaken had uitgelaten, het hem met voor den wind ging.
Toen Huis hem vroeg te blijven logeeren, lokte de alkooi met het eenvoudige veldbed Dolf niet bijzonder aan en daar hij bovendien bevreesd was zijn vriend overlast aan te doen en hem te noodzaken zelf den nacht op een matras op den grond door te brengen, sloeg hij de uitnoodiging af.
Tegen acht uur was Dolf vertrokken om zijn handtasch tm Henk op de Leidsche kade te brengen en daar logies te vragen, en bij het afscheid had hij met Huis afgesproken om elkander tegen half elf in Polen te ontmoeten
Sedert Dolf Lucie op Beukenwoud had ontmoet, was hu weder geheel de oude geworden.
Op dien namiddag van den tweeden Kerstdag de terugreis naar zijn garnizoensplaatsje aanvaardende, gevoelde hij zich overgelukkig de zekerheid te hebben, dat Lucie zijn hefde beantwoordde en zij het weder eens waren.
Hetgeen achter hem lag scheen hem een langen, boozen droom toe en nu hem weder een doel en een bestemming wachtte, had zijn leven opnieuw tint en kleur gekregen.
De rente van het vermogen, dat tante Mussot hem had nagelaten, was ruimschoots toereikend om op onbekrompen wijze in het onderhoud van een gezin te voorzien, doch hij meende, dat dit hem niettemin niet mocht weerhouden de handen aan het werk te slaan en hij was daarom ten stelligste voornemens om, zoodra de mobilisatie geëindigd was, weder met frisschen moed de studie te hervatten en den titel van „meester in de rechten" te behalen.
De hartelijke brieven, welke hij geregeld van Lucie ontving, verschaften hem een onbeschrijfelijke voldoening en toen zij later schreef over de veranderde houding van haar man en de bezwaren van haar advocaat om de scheidingsprocedure te voeren, hadden die sombere berichten hem wel verontrust, doch, vertrouwende, dat het Lucie ten laatste zou mogen gelukken de moeilijkheden te overwinnen, had hij haar zooveel mogelijk bemoedigd en tot geduld aangespoord.
Later vernemende dat haar man naar Noordwijk was vertrokken,



128
had hij een paar malen intercommunaal met haar getelefoneerd, maar Lucie, bevreesd dat haar dienstboden iets van hun verhouding zouden ontdekken, had hem verzocht dit liever niet te herhalen.
Met verlof te Amsterdam zijnde, had hij haar een paar malen bij Bets ontmoet en, teneinde bij deze geen achterdocht op te wekken, hadden zij zich moeten bepalen tot de conventioneele beleefdheidsbetuigingen, waardoor de samenkomsten eerder een Zenuwachtige spanning veroorzaakten dan dat zij hen eenige voldoening gaven, zoodat zij ook hiervan ten laatste hadden afgezien.
Lucie was tegenover haar man, haar omgeving en haar vrienden buitengewoon angstvallig dat ze iets van haar verhouding tot Dolf zouden bemerken en daarom weigerde zij ook aan zijn verzoek te voldoen om hem, voor haar vertrek naar Noordwijk, in den Haag te ontmoeten en met hem naar Scheveningen te gaan.
Zij vreesde gecompromiteerd te worden indien men hen daar tezamen zag en zij oordeelde het,in de gegevenomstandigheden, beter zich streng in acht te nemen, dan door een onvoorzichtigheid aanleiding tot onvoorziene complicaties te geven.
Zij schreef hem echter, dat, zoodra Bets of de van Vurens in Noordwijk kwamen, hij met verlof zijnde ook daarheen kon komen en zij elkander dan zoo dikwijls zouden kunnen zien en spreken als zij het wenschten, zonder dat iemand daaraan dan eenige aanstoot zou kunnen nemen.
Hij leefde nu in de blijde verwachting haar daar spoedig te ontmoeten en zag met verlangen het oogenblik tegemoet, waarop hij haar aan het hart zou kunnen drukken......
Bij zijn komst op de Leidsche kade trof hij Henk op zijn kamer en deze vertelde hem, dat Huis zooeven had opgebeld om te vragen of zij *s avonds niet in Polen, maar in den Franziskaner wilden komen, omdat daar beter bier werd geschonken.
Henk had met Huis kennis gemaakt toen deze zijn vacantiedagen te Amsterdam doorbracht en hem, nadat hij zich te Amsterdam had gevestigd nu en dan onmoet.
„Naar den Franziskaner?", vroeg Dolf, bij wien dien naam geen aangename herinneringen opwekte. Ja, waarom met?" vroeg Henk.
„Nou, 't is mij goed," zei Dolf, die vreesde, als hij bezwaar maakte, in bijzonderheden te moeten treden over hetgeen daar toentertijd met hem gepasseerd was.
Nu hij daar nog eens goed over nadacht, was dat toch ook eigenlijk zoo heel erg niet geweest. Hij had zich toen tegenover



129
Bertha weliswaar wat kwajongensachtig aangesteld, maar dat was nu al lang geleden en misschien was ze reeds weder vertrokken. Die geschiedenis was, Vergeleken bij de misère in die dagen doorgemaakt naar zijn meening nog al van vrij onschuldigen aard geweest en hij had die scènes met Bertha, evenals al het overige m dien abnormalen boemeltijd doorleefd, reeds lang aan de vergetelheid prijs gegeven. Hij wilde verder niet al te zwaartillend zijn en nam zich voor des avonds in den Franziskaner ergens te gaan zitten waar Bertha niet bediende. Toen hij dit Henk bij hun komst aldaar voorsloeg zag Dolf tot zijn groote ergernis Huis in druk gesprek met Bertha en hij weifelde een oogenblik of hij Henk zou voorstellen weder heen te gaan, maar zich bedenkende, volgde hij hem naar het tafeltje waar Huis gezeten was.
Bertha beantwoordde ternauwernood Dolf's groet, bracht vlug het bestelde en toen Huis haar toevoegde: „Wel Bertha, wat kijk je sip, hapert er wat aan," antwoordde zij, dat zij het te druk had om een praatje te maken en begaf zij zich haastig naar het buffet.
„Een aardige meid, die Bertha," zei Huis. „Ik kom hier 'savonds geregeld mijn potje bier drinken en praat dan nogal eens met haar; maar zij is anders aL de rest, dat heb ik wel bemerkt."
Dolf ging hierop niet in, maar Henk voegde hem lachend toe: „Zij schijnt nog al indruk op je gemaakt te hebben Huis, zullen we spoedig je verloving vieren?"
„Ja," antwoordde deze, „zoodra ik de honderdduizend trek."
Nadat ze daar een poos hadden gezeten, stelde Huis voor nog even naar de Bor te gaan, maar Dolf maakte hiertegen bezwaar. Hij vreesde daar wellicht een zijner vroegere vriendinnetjes te ontmoeten en vond het daarom beter dergelijke gelegenheden te mijden.
Hij had Lucie duidelijk te verstaan gegeven, dat hij uit baloorigheid druk had geboemeld en nu zij dit wist maakte hij zich niet bevreesd, dat zij hierop later zou terugkomen en hem dit zou verwijten.
Toen hij baar vertelde bijna in die ellende te zijn ondergegaan had zij even gebloosd, doch gezwegen, maar indien zij nu door toevallige omstandigheden zou hooren, dat hij in dergelijke gelegenheden was gezien, zou haar dit niet alleen bevreemden,, maar hep hij groot gevaar, dat zij hieruit de ongunstigste gevolgtrekkingen zou maken en hiertoe mocht hij geen aanleiding geven»
Toen zij heengingen, rekende een andere kelnerin met hen af en op de vraag van Huis, waar Bertha was gebleven, kreeg hij tot antwoord, dat zij „mit Kopfschmerzen" naar huis was gegaan.
Terwijl zij den Dam overstaken en het Rokin opgingen, vroeg Huis, waar zij nu hun ankertje zouden neerleggen en toen Henk
Het Eeuwige Mysterie
9



I3°
de American Bar binnenging en Dolf weifelde mede te gaan, nam Huis hem bij den arm, hem toevoegende:
„Kom Dolf, stel je nu niet aan," waarop zij beiden Henk volgden, die zich reeds een tafeltje had gekozen.
Zij hadden nauwelijks plaats genomen of Dolf zag tot zijn schrik, dat zijn vroegere vriendin Mies, verderop in gezelschap van een paar studenten zat en hem strak aanzag.
Zij had hem bij het binnenkomen terstond herkend en maakte nu mines of zij bij hem mocht plaats nemen.
Dolf wenschte zich op dat oogenblik mijlen ver en vroeg zich af wat hij doen moest om een ontmoeting te voorkomen.
Hij had 's morgens nog een brief met de teederste hefdesbe' tuigingen aan Lucie geschreven en kon toch- niet nog denzelfden avond het gezelschap van een demi-mondaine Zoeken.
Indien hij het haar echter weigerde, haar bruutweg negeerde, hep hij gevaar, dat zij zoo aanstonds toch naar hem toekwam en een scène maakte.
Zij hadden elkander zoo intiem gekend en zij was hem altijd Zoo terwille geweest, dat het nu toch niet aanging haar door een tactloos optreden te kwetsen en in het harnas te jagen.
Hij meende het daarom beter haar te laten komen, met haar te spreken, haar duidelijk aan het verstand te brengen, dat hij zich van verderen omgang met haar moest onthouden en fluisterend voegde hij Henk toe, dat Mies daar zat en hem wenkte, waarna hij den kelner opdroeg haar te vragen even bij hen te komen.
Henk het haar naast zich zitten, stelde haar aan Huis voor en Dolf, wetende hoe gevoelig ze voor een beleefde bejegening was, stond op om haar te begroeten.
„Zoo jongen, zie ik je eindelijk weer eens terug," voegde zij Dolf lachend toe, „waar heb je al dien tijd gezeten?"
„Drukke dienstzaken, Mies," antwoordde deze rustig. „Ik zit in een klein garnizoensplaatsje ergens in Brabant en kom dientengevolge zelden in Amsterdam.'
„Ik ben van den Amsteldijk naar de Jan Steen verhuisd Dolf; kom je morgen bij me koffiedrinken?"
„Dat zal niet gaan Mies. Ten eerste ben ik morgen niet vrij en ten tweede meen ik mij strikt te moeten houden aan den wenk, dien je mij bij ons laatste afscheid gaf, om je in het vervolg met rust te laten en wanneer we ons nog eens terug zouden zien, elkander slechts als oude vrienden te begroeten."
„Gut jongen, wat neem je alles ernstig op!"



iai
„Vijf minuten heeren," riep de kelner, het sluitingsuur aankondigend.
„Wij moeten er vandoor," riep Huis, die onmiddellijk had begrepen, dat die ontmoeting met Mies, Dolf onaangenaam was.
Huis nam haar bij den arm en gezamenlijk gingen zij langs het Rokin naar de Munt, waar Dolf Mies terzijde nam en zei: „Hoor eens Mies, je bent altijd een goeie meid voor me geweest en ik zal me dat ook steeds herinneren, maar over eenigen tijd hoop ik me te verloven en nu moet ik mij, zooals je begrijpen zult, in acht nemen."
Haar gelijktijdig eenige bankbiljetjes gevende, vervolgde ha: „Mag ik je dit als herinnering aan vroeger dagen aanbieden?"
Eerst deed zij of ze niet zag, dat hij haar iets wilde geven, doch zich eensklaps bedenkende, nam zij het geld aan, en zei op onverschilligen toon: „Dank je wel, dag jongensI"
Zij spoedde zich weg en verdween in de Reguhersbreestraat.
Het was alsof hem een pak van het hart was genomen, nu het hem gelukt was bij dit laatste weerzien, zonder haar te bruskeeren, die relatie voor goed te verbreken.
Dolf sprak den volgenden morgen bij het ontbijt met Henk over Huis en uitte zijn vrees, dat het deze op den duur onmogelijk zou vallen in zijn apotheek een goed bestaan te vinden.
Hij zeide het te betreuren, dat Huis bij de overname zoo ondoordacht was te werk gegaan en maakte zich beangst, dat het niet lang duren zou, of zijn vriend zou met een faillissement worden bedreigd.
Hij vroeg aan Henk om een oogje in het zeil te willen houden en nog eens ernstig met Huis te spreken.
Ingeval de zaken er werkelijk slecht voorstonden, zou het zeker geraden zijn tijdig te liquideeren en nog te redden wat er te redden viel.
Hij verklaarde zich bereid om Huis na liquidatie finantieel te steunen en machtigde Henk bij eventueele schikkingen met deze toezegging rekening te houden.
Toen zij 's middags voor Dolf's vertrek in de Bodega op het Damrak zaten, ontmoetten zij daar ook Huis en toen Henk deze over zijn zaken sprak, keek hij eerst ontstemd voor zich, doch, toen hij vernam dat Dolf hem zoo noodig zou helpen, scheen hem dit gerust te stellen en bekende bij openhartig zelf ook te vreezen, dat het er met zijn zaken niet best voorstond.



HOOFDSTUK XV.
Goede tijding en slecht nieuws.
„II y a des moments ou, quelle que soit 1'attitude du corps, 1'ame est a genoux."
Victor Hugo.
Des Vrijdags na Tersteeg's vertrek ontving Bets een kennisgeving voor een aangeteekenden brief uit Brussel herkomstig.
Vermoedende dat deze van Tersteeg was en nieuwsgierig te weten hoe het hem daar gegaan was, besloot zij te voet naar het postkantoor te gaan, teneinde zelf den brief in ontvangst te nemen.
Zich hiertoe op weg begevend, bemerkte zij bij het Oosteinde gekomen tot haar schrik, dat het reeds bij half drie was en meenende dat de loketten voor afgifte van aangeteekende stukken reeds te drie uur werden gesloten, vreesde zij te laat te zullen komen en zag zij, echter tevergeefs, naar een taxi uit.
Aan de overzijde der Sarphatistraat stond nog een van die oude vigelantes, welke betere dagen gekend, door auto's verdrongen, langzamerhand uit het stadsverkeer verdwijnen en teneinde nog op tijd haar besteniming te bereiken, besloot zij zich met het oude voertuig te behelpen.
Het uitgemergelde, broodmagere paard, dat het hoofd tusschen de beenen het hangen en als het ware nog door het tuig op de been werd gehouden, maakte een melanchoheken indruk, doch Bets, beangst te laat te komen, het zich hierdoor niet afschrikken en zich tot den ouden koetsier wendende, die op de treeplank van zijn koets zat, vroeg zij deze of hij wist waar het hoofdpostkantoor was.
Vanaf zijn prilste jeugd gewend de stad in alle richtingen te doorkruisen, alle straten, zelfs de nummers der meest bekende adressen uit het hoofd kennend, nam hij haar verontwaardigd op, toen zij die vraag tot hem richtte en het lag hem op de lippen haar te vragen, of zij meende met een kind te doen te hebben.



133
Zonder zich in het minst om haar aanmaning tot spoed te bekommeren klom hij bedaard op den bok, wikkelde zien zorgvuldig in zijn mantel, trok de paardedeken over zijn knieën, schikte de dikke bouffante om zijn hals en legde daarna, onder het uiten van een ruwen vloek, de zweep over het paard, dat uit deze voorbereiding maar al te wel begrepen had, welke marteling het opnieuw wachtte.
Bij den eersten zweepslag voer een trillende schok door zijn leden en langzaam zette het zich in beweging.
Gedurende den rit voortdurend binnensmonds mopperend, koelde de oude man zijn ontevreden, slecht humeur door verwenschingen te uiten tegen voorbijgangers, politieagenten en niet het minst tegen auto-chauffeurs, welke laatsten hij de slechte tijden en zijn armzalig bestaan weet.
De muffe lucht en de rinkelende raampjes van het over de keien schokkende rijtuig, deden Bets verlangend naar het einde van den tocht uitzien en een zucht van verlichting slaken toen dit eindelijk bereikt was.
Pruttelend nam de koetsier het geldstuk, dat Bets hem toereikte in ontvangst, keek er met verbolgen blik naar en zocht, ofschoon hij zeer goed wist dat dit vergeefsche moeite was, zenuwachtig in zijn zakken naar kleingeld om haar terug te geven.
Toen zij te ongeduldig om er langer op te wachten, hem het geld het behouden, legde hij, zonder zich te verwaardigen een woord van dank te uiten, de zweep over den ouden schimmel en reed grommend weg.
Toen zij den brief aan het loket in ontvangst had genomen, zag zij terstond aan het schrift, dat haar vermoeden juist was geweest en dat hij werkelijk van Tersteeg kwam.
„Wat zou die brief behelzen?"
„Zou zijn vrouw gestorven zijn?"
Haar nieuwsgierigheid niet kunnende bedwingen, begaf zij zich naar een rustiger gedeelte van de groote hal, opende den brief en las tot haar groote verrassing, dat Tersteeg zich met zijn vrouw had verzoend.
Dit onverwachte nieuws overtrof haar verwachtingen en toen zij verder las dat hij de beslissing omtrent hun verhouding geheel aan haar overliet, waardoor haar eindelijk de gelegenheid werd geboden den knellenden band voorgoed te verbreken, gevoelde zij zich overgelukkig.
Nadat zij gedurende den laatsten tijd tevergeefs gepeinsd en getobd had over een uitweg om die pijnlijke relaties op minnelijke wijze te beëindigen, bracht het toeval, in de gedaante



134
van een dynamiet-ontplofnng in een der buitenwijken van Brussel plotseling de oplossing.
Tersteeg behoefde zich niet ongerust te maken, dat zij haar aanspraken zou doen gelden.
Hoe hoogst onsympathiek zijn vrouw Bets ook altijd geweest was, zou zij, met haar hartelijk gevoel van deelneming in het lot van anderen, zelfs ingeval Tersteeg haar niet onverschillig was geweest, geen oogenblik geaarzeld hebben om van hem af te zien.
Zij slaakte een zucht van verlichting bij de gedachte nu voorgoed van alle zorgen bevrijd weder het hoofd te kunnen opheffen en opnieuw herleefde de hoop nog eenmaal haar ideaal te bereiken en Dolf's hart te winnen.
Zij besloot Tersteeg's brief nog dienzelfden avond te beantwoorden en nu nog even bij Lucie aan te loopeh om haar het sensationeele bericht van Tersteeg's verzoening met zijn vrouw mede te deelen.
Lucie had Bets vroeger meermalen van haar plannen, om zich van haar man te doen scheiden, gesproken en Bets had haar vriendin dit dan steeds ontraden, omdat zij meende, dat het voor Lucie verkieselijker was het geschil op vreedzame wijze op te lossen. Zij had Lucie opmerkzaam gemaakt, dat een gescheiden vrouw geen benijdenswaardige positie inneemt en zij later, alleen met haar kind achtergebleven, die beslissing zeker ten diepste zou betreuren.
Het had Bets echter niet gebaat; Lucie verklaarde steeds onverzettelijk bij haar voornemen te zullen blijven en Bets had ten laatste dit onderwerp niet meer aangeroerd.
Bij haar laatste bezoek was Bets, nog even naar den patiënt gegaan en het had ook haar getroffen, dat van der Hoeven zoo veranderd was.
Het had haar medelijden opgewekt, dat hij er zoo zwak en uitgeput uitzag en toen hij zinspeelde op zijn treurige verhouding met Lucie en aan Bets vroeg haar invloed te willen aanwenden om hierin verandering te brengen, had zij dit ook beloofd.
Zij had het toenmaals beter geacht die belofte voor Lucie te verzwijgen en terwijl zij nu in de tram zat, kwam het bij haar op ditmaal haar pogingen te herhalen en haar vriendin te wijzen op het voorbeeld van Tersteeg, die, toch ook in soortgelijke omstandigheden als Lucie verkeerende, zich wel vergevensgeiond had betoond.
Zij trof Lucie in stille, bedrukte stemming aan en vertelde haar, dat Tersteeg naar Brussel was gereisd en welk resultaat die reis gehad had. Zij vroeg haar toen of zij niet, evenals



135
Tersteeg met zijn vrouw, tot het besluit zou kunnen komen zich met haar man te verzoenen om aan die treurige verhouding een einde te maken.
Lucie hoorde haar eerst geduldig aan, maar verklaarde daarna heftig, dat geen macht op aarde in staat zou zijn om haar de scheidingsplannen uit het hoofd te praten.
Ontsteld over de ongewenschte uitwerking van haar woorden trachtte Bets haar vriendin te kalmeeren.
Zij nam haar hand en zei op dringende toon:
„Lucie, overweeg toch eens goed wat je als gescheiden vrouw te wachten staat. Spiegel je aan Tersteeg en volg zijn voorbeeld. Je ziet dat, hoe ernstig deze ook gecompromiteerd werd, hij zich toch weer met zijn vrouw verzoende."
Op bitteren toon voegde Lucie baar toe, dat zij Tersteeg's houding niet begreep en zich niet kon voorstellen, dat hij, na alles wat er gebeurd was, nog zoo toegevend was. Zij voorspelde, dat Tersteeg zijn leven lang zou worden geplaagd door de herinneringen aan het verleden en vatte niet, dat hij, na zoo'n treurige ondervinding, nog den moed had een dergelijke gewaagde proef te nemen.
Toen Bets hiertegen aanvoerde, dat hij uit plichtsbesef handelde, het leven van zijn vrouw redde door haar in deze treurige omstandigheden de vriendenhand te reiken, vroeg Lucie hierop onnadenkend:
„Geloof jij inderdaad Bets, dat, indien Tersteeg, gedurende de afwezigheid van zijn vrouw, een andere had ontmoet en deze recht op zijn liefde had gekregen, hij deze dan zou hebben opgegeven om zich met zijn vrouw te verzoenen?"
Lucie had nauwelijks die woorden geuit of zij begreep uit den ernstig vragenden blik van Bets hoe onvoorzichtig zij zich had uitgelaten. Zij begreep terstond, dat haar vriendin uit deze woorden onvermijdelijk de gevolgtrekking moest maken, dat zij in dat geval verkeerde en dat dit en niets anders de reden was van haar hardnekkig verzet tegen een verzoening met haar man.
Het bleek haar uit den achterdochtigen blik, welke Bets haar toewierp, ten duidelijkste, dat deze haar geheimste gedachten had geraden en, indien haar vriendin verder op de zaak mocht ingaan, zou het haar terwille van de waarheid onmogelijk zijn te ontkennen, dat zij met iemand een hefdesbetrekking onderhield.
Zij vergiste zich niet, want Bets, aan wie door die onverwachte, hartstochtelijke ontboezeming eensklaps de zoete waan werd ontnomen, nog eenmaal iets voor Dolf te kunnen zijn, was



136
meer getroffen dan Lucie wel vermoedde. Het was voor Bets niet twijfelachtig op wien Lucie zinspeelde. Wie toch kon, behalve haar man, meer recht op haar liefde doen gelden dan Dolf?
De bezoeken, die Lucie haar indertijd had gebracht en die toevallig steeds samenvielen met die van Dolf, hadden haar toenmaals reeds bevreemd, doch, toen ze later niet werden herhaald had zij er verder geen beteekenis aan gehecht. Nu echter werd alles haar eensklaps duidelijk. Die beiden hadden elkander weergevonden en wachten op de scheiding om zich te vereenigen.
Hoe was het mogehjk dat zij zoo ziende blind was geweest en dat niet eerder had doorzien?
Dan was ook die ontmoeting op Beukenwoud, die luchthartige begroeting: „Wel Lucie, dat is een verrassing je hier terug te Zien," ook niets anders geweest dan een vooraf beraamde schijnvertooning.
Hoe was het mogelijk, dat zij, die dacht steeds alles te doorgronden, niet reeds toenmaals onmiddellijk begrepen had, dat Dolf die ontmoeting met Lucie op Beukenwoud niet zoo flegmatiek zou hebben opgenomen, indien hij nog steeds had gebukt gegaan onder zijn leed?
Op dien avond bij de van Vurens was het duidelijk gebleken, dat hij zich hierover nog niet had heengezet. Zijn gedrukte, melancholieke stemming, zijn vrees zelfs Lucie's naam tegen haar te noemen, hadden dat afdoend bewezen.
Gedurende die beide Kerstdagen was die neerslachtigheid plotseling verdwenen, had hij weer met opgewektheid over zijn plannen gesproken en gezegd, zich na demobilisatie met frisschen moed op zijn studie te zullen toeleggen.
Hieruit viel dus met zekerheid af te leiden, dat er iets gebeurd was, waardoor hij zich op betere vooruitzichten mocht verheugen.
Hoe naief en belachelijk scheen het Bets nu toe, dat, inplaats van de werkelijke oorzaak van die veranderde stemming aan het weerzien van Lucie toe te schrijven, zij hierin een belofte voor zichzelf had gezien en zich gevleid had met de hoop, dat Dolf zich over zijn verstoorde liefdesillusies had heengezet en nu wellicht iets voor haar was gaan voelen.
De moed ontbrak haar op dat oogenblik om Lucie nader te ondervragen. Na het verblijdend bericht uit Brussel zou het haar al te hard zijn gevallen de harde waarheid te vernemen en liever wilde zij, althans voorloopig, nog voortleven in de stille verwachtingen van haar illusies, al zou het later dan ook des te grievender Zijn, indien het bleek, dat zij zich had vergist.



137
Haar liefde deed haar de logische gevolgtrekkingen ter zijde stellen en hoop koesteren.
Lucie gevoelde ook weinig lust verder op die ondoordachte uitlating in te gaan en zij zaten een oogenblik zwijgend tegenover elkaar. Beiden waren beangst het teedere onderwerp opnieuw aan te roeren, uit vrees zich te veel bloot te geven.
Bets verbrak eindelijk het pijnlijk zwijgen en deelde Lucie mede, dat de toestand van haar schoonmoeder haar veel reden tot ongerustheid gaf. Nadat zij hierover nog een oogenblik hadden gesproken nam Bets afscheid en keerde in moedelooze, gedrukte stemming huiswaarts.
Nu gingen eensklaps al haar illusies verloren. Nauwelijks had zij Lucie Tersteeg's verzoening met zijn vrouw mede gedeeld en haar deze tot voorbeeld gesteld om ook haar tot meerdere inschikkelijkheid jegens haar man te bewegen of zij moest vernemen dat Lucie een ander liefhad en dat deze niemand anders dan Dolf was, leed voor haar geen twijfel.
Wat baatte haar nu die heugelijke tijding uit Brussel, wat baatte het haar dat zij haar vrijheid had herkregen nu deze doelloos werd?
De loop der gebeurtenissen nagaande trof het haar, dat deze tot zulke onverwachte gevolgen hadden geleid en dat, indien die dynamietontploffmg te Brussel niet had plaats gegrepen, Lucie allicht geen aanleiding zou hebben gehad haar die teleurstellende mededeeling te doen.
Zij vroeg zich af of die samenloop van omstandigheden nu louter aan het toeval was te danken of dat deze het gevolg was van de bestiering eener hoogere macht.
Nog kort geleden had een harer vriendinnen beweerd, dat volgens haar meening het toeval niet meetelde in den loop der wereldsche gebeurtenissen en dat alles naar een vaste orde geschiedde.
Zij had zich beroepen op Voltaire, den grooten filosoof en sceptist, wien toch zeker geen strenge geloofsbegrippen kunnen worden toegeschreven en die gezegd heeft:
„Le hasard est un mot qu'enfanta Vignorance Et que de nos esprits marqué l'insuffissance."
Bets had die opvatting toen ernstig bestreden en verklaard wel degelijk overtuigd te zijn, dat, in de meeste gevallen het leven steeds door toevallige omstandigheden wordt beheerscht.
Nu zij echter haar laatste ervaringen naging, geraakte zij in twijfel en indien zij, zooals kort tevoren Tersteeg, op dat oogenblik tegenover de Moeder-Overste van het St. Jans-hospitaal had



i38
gezeten, dan zou deze zeker getracht hebben dien twijfel weg te nemen door baar te wijzen op Gods wijze voorzienigheid.
Toen zij thuis kwam, was zij Tersteeg's brief reeds geheel vergeten en deze 's avonds toevallig in haar taschje vindende, plooide zich een bittere glimlach om haar lippen, toen zij bedacht tot welke zonderlinge uitkomst die verhouding had geleid.
Den brief beantwoordende schreef zij:
„Beste Fer,
Hedenmorgen kreeg ik je brief en was zeer verrast te lezen, dat je vrouw nog in leven is en weder zal herstellen.
Wat heb ik je beklaagd toen je heenging om die reis naar Brussel te ondernemen om, zooals wij toen beiden dachten, de oogen te sluiten van haar die je vroeger zoo dierbaar was. Maar hoe verheugt het mij nu te vernemen, dat je gehoor hebt gegeven aan den drang van je hart, dat je haar niet alleen hebt vergeven, maar je ook met haar hebt verzoend. Je moogt het goede werk niet ten halve doen en haar, om welke reden dan ook, verstooten. Neem haar weer tot je, behandel haar met zachtheid en poog nog iets van het leven te maken.
Wij beiden moeten trachten het tijdperk van leed en bitteren strijd, dat achter ons ligt, te vergeten.
Geheel nutteloos is dit niet geweest, want het heeft mij althans meerdere levenservaring gegeven.
Indien het herstel van je vrouw lang op zich mocht laten wachten en je het verblijf in Brussel wellicht niet kunt rekken, dan zou ik je raden haar naar Amsterdam te vervoeren.
Gaarne zou ik dan mijn woning ter beschikking stellen en mij aan haar verdere verpleging wijden, indien de hoogst ernstige toestand van mijn schoonmoeder mij dit niet belette, daar haar ziekte nu al mijn tijd en aandacht vraagt.
Wees hartelijk gegroet
Bets"
Eenige dagen later bracht de avondpost het antwoord.
Tersteeg berichtte, dat hij zijn vrouw, die langzaam vooruitging, in een particuliere woning had ondergebracht en de verpleging aan een pleegzuster had toevertrouwd.
Hij betreurde het uit haar brief te vernemen, dat hij het mooie,



139
dat hij zich van een verbintenis tusschen hen beiden gedroomd had, nu voorgoed vaarwel moest zeggen.
Het had hem veel leed gedaan, doch hij gevoelde ook, dat plicht boven alles ging en bewonderde de zelfopoffering, waarmede zij in deze beslist had.
Hij berichtte verder, dat het personenvervoer in België tijdelijk was stopgezet en dat hem hierdoor voorloopig de gelegenheid was ontnomen naar Amsterdam terug te keeren.
Hij meldde, dat hij zich te Brussel doodelijk verveelde en vroeg haar dringend hem nader omtrent den toestand van Mevrouw von Harzfeld te willen inlichten.
De toestand van Mevrouw von Harzfeld was inmiddels hoogst bedenkelijk geworden en de dokter had Bets reeds op het ergste voorbereid.
Toen zij eenige dagen later, niets kwaads vermoedende, op een morgen het slaapvertrek van haar schoonmoeder binnentrad en geen antwoord ontving op haar vraag, hoe het met haar ging, bemerkte zij tot haar grooten schrik, dat de krachten de zieke hadden begeven.
Volgens de meening van den in allerijl ontboden geneesheer was de dood reeds in den voornacht ingetreden.
De dood van haar schoonmoeder, de eenige die haar nog met goeden raad en troostende woorden terzijde had gestaan, was voor Bets een onherstelbaar verlies.
Nu zij was heengegaan en baar verpleging, waaraan Bets gedurende de laatste weken al haar aandacht wijdde, niet meer van noode was, vroeg zij zich kommervol af, wat zij nu moest aanvangen om aan haar verder leven nog een doel te geven. De drang naar een eigen intieme omgeving, waarin zij aan haar intense neiging tot hartelijheid en medegevoel uiting zou kunnen geven het zich nu weer des te sterker gevoelen en, hoe zonderling en inconsequent het ook moge schijnen, gingen onwillekeurig haar gedachten terug naar Tersteeg en naar het huwelijksvoorstel, dat hij haar gedaan had. Ingeval Tersteeg zich op dat oogenblik nog niet met zijn vrouw verzoend had en hij Bets, terwijl zij in dezen gemoedstoestand verkeerde, zijn aanzoek herhaald had, dan zou zij dit nu naar alle waarschijnlijkheid hebben aanvaard.
Tengevolge van den dood van haar schoonmoeder en Lucie's uitlating waren de omstandigheden nü zoodanig gewijzigd, dat zij niet zou hebben geaarzeld haar leven aan dat van Tersteeg te binden, liever dan gedoemd te zijn dit doelloos te laten voorbijgaan.
Zij had na haar laatste gesprek met Lucie, haar liefde voor



140
Dolf zooveel mogelijk het zwijgen opgelegd, doch toen hij haar na het overlijden van haar schoonmoeder een langen, hartelijk deelnemenden brief schreef, was de hoop weder herleefd. Zij vroeg zich af of zij zich wellicht ook vergiste en of het ook mogelijk was, dat Lucie niet met Dolf maar met een ander in liefdesverhouding stond.
Zij klemde zich aan deze gedachte als aan een stroohalm vast en toen hij haar met zijn eerstvolgend verlof, een condoleantiebezoek bracht, haar hand nam en met bewogen stem zijn deelneming betuigde, herleefde haar verwachting, dat het oogenblik, waarnaar zij zoo smartelijk verlangde, eindelijk gekomen was.
Dolf schrok van den liefdevollen blik, waarmede zij hem aanzag, terwijl hij met haar sprak.
Hiervoor geen verklaring vindend en denkende aan de vriendschappelijke verhouding, die zooveel jaren tusschen hen bestaan had, schreef hij het toe aan een plotselinge opwelling en hechtte er verder geen waarde meer aan.
Bets bevreesd, dat zij zich teveel had laten gaan, bracht het gesprek terstond op Lucie.
Zij verlangde nu zekerheid te hebben, te weten hoe het tusschen hem en Lucie stond. Liever dan zich voortdurend met de ijdele hoop te vleien, in de toekomst nog iets van hem te wachten te hebben, wilde zij nu de waarheid weten.
Lucie had Dolf het onderhoud met Bets reeds gemeld en niet verzwegen, dat zij vreesde zich te hebben verpraat. Zij had hem aanbevolen om zich bij een eerstvolgende ontmoeting met Bets in acht te nemen en zoo mogelijk te beproeven de opgewekte achterdocht weg te nemen.
Toen Bets nu haar verwondering uitsprak, dat Lucie zich tegen een verzoening met haar man verzette, antwoordde Dolf dan ook, dat, indien men niet volledig met alle omstandigheden bekend is, het moeilijk valt over een ander man's zaken te oordeelen.
Hij ontweek haar verdere vragen zooveel mogelijk en maakte er zich met een algemeenheid van af, doch kreeg de zekere overtuiging, dat Bets de situatie doorzag, waarom hij spoedig een einde aan zijn bezoek maakte.
Toen hij vertrokken was, vroeg zij zich tevergeefs af wat zij van zijn houding moest denken en, geslingerd tusschen hoop en vrees, bleef zij nog steeds in onzekerheid omtrent zijn werkelijke gezindheid.
Na beëindiging der begrafenis werd al haar tijd in beslag genomen door de regeling der nalatenschap en de besprekingen met den notaris.



I4i
Mevrouw von Harzfeld bad eenige legaten vermaakt en liet bet overige deel van haar vermogen aan Bets na, waardoor haar een fïnantieel onbezorgde toekomst gewaarborgd werd.
Zoodra alle schikkingen getroffen waren en zij niets meer om handen had, werd het haar in haar groote woning aan de Sarphatikade te eenzaam en zij vervroegde haar vertrek naar Noordwijk.
Ofschoon een rustig verblijf aan zee in de nabijheid van haar vriendin Bets een welkome afleiding beloofde na de pas-doorleefde, zorgvolle dagen, zag zij toch met eenige spanning de ontmoeting met Lucie te gemoet.



HOOFDSTUK XVI.
Ondergaande zonnen.
„J aime de vos longs yeux la lumière verdatre, Douce beauté 1 Mats tout aujourd'hui m'est amer, Et rien, ui votre amour, ai le boudoir, ai 1'atre Ne me vaut le soleil rayonnant sur la mer." Charles Baudelaire, Les fleurs du mal.
Bij haar aankomst aan het weinig pretentieuze stationnetje van Noordwijk aan Zee, zag Bets Lucie met den kleinen Frits op het perron staan. Uit de droefgeestige, terneergeslagen houding Z** «af .vnendin leidde ze af, dat deze nog steeds onder haar huiselijk leed gebukt ging.
Na elkander hartehjk te hebben begroet, begaven zij zich langs den stijgenden toegangsweg naar het Huis ter Duin, waar Bets pension had genomen.
Zij_hadden elkander sedert dien dag, dat Bets het schrijven van Tersteeg ontving, slechts even terug gezien, toen Lucie bij het overlijden van Mevrouw von Harzfeld haar een bezoek van deelneming had gebracht.
Toen Lucie naar Noordwijk vertrok had zij evenmin gelegenheid gevonden zich ervan te vergewissen waarom haar ondoordachteuitlating van toen op Bets zoo'n indruk had gemaakt en ze leefde nog steeds in de veronderstelling, dat het Bets had ontstemd opnieuw te vernemen, dat zij onverzettelijk bleef in naar voornemen om te scheiden.
Geen oogenblik kwam het bij haar op, dat haar ondoordachte uitlating Bets pijnlijk had getroffen en zij deze hiermede een grievende teleurstelling bereid had. Had zij zoo iets vermoed, dan zou zij zich zeker gewacht hebben dit onderwerp verder aan te roeren; doch zij gevoelde juist in deze dagen zoo groote behoefte baar zorgen wat te verlichten door zich hierover eens vertrouwelijk met iemand te onderhouden, dat zij het stellige voornemen had opgevat om bij de eerste de beste gelegenheid haar hart voor Bets uit te storten. Nadat zij hadden afgesproken elkander s'avonds, na den maaltijd,



*43
op het terras van het Huis ter Duin te ontmoeten, keerde Lucie weder naar Rembrandt terug.
De dubbelzinnige rol, die zij zich verphcht zag tegenover haar man te spelen, viel haar eiken dag moeilijker en zij verkeerde, den laatsten tijd, ten gevolge van allerlei omstandigheden, in de grootste spanning en ongerustheid.
Haar man gedroeg zich voorbeeldig, wendde alles aan om haar gunstig voor een verdere samenleving te stemmen en was haar in alles terwille.
De vorige week had hij zijn moeder gevraagd om een paar dagen bij hen door te brengen en haar volledig omtrent hun verhouding ingelicht. Hij had. haar bemiddeling tot een verzoening gevraagd en zij had, met groote welsprekendheid, gepoogd Lucie tot andere gedachten te brengen.
Zelfs bij haar vertrek had zij nog beproefd haar dochter tot vergevensgezindheid te bewegen en met een weemoedig gebaar naar den kleinen Frits gewezen, doch Lucie had zich ongeduldig afgewend en zij waren toen koel, eenigszins ontstemd van elkaar gegaan.
Den dag voor Bets' komst had Lucie, tengevolge van een bijzonder toevallige gebeurtenis, een hevige scène met haar man gehad.
Zij was dien dag reeds vroegtijdig met Frits en de juffrouw naar het strand gegaan en had hen tegen elf uur verlaten.
Van der Hoeven zat op dat tijdstip op het terras van het Palace Hotel en zag haar haastig den Boulevard oversteken en het dorp ingaan. Nieuwsgierig naar hetgeen haar bewoog om op dien mooien, warmen dag het strand te verlaten, had hij haar onbemerkt gevolgd tot het postkantoor, waar zij binnenging. Door het venster van het portaal turende, zag hij, dat zij aan het loket „poste-restante" een brief in ontvangst nam, en dien angstvallig verborg.
Het gelukte hem, nadat hij ijlings het portaal verlaten had, zich ongezien te verwijderen en, allerpijnlijkst getroffen dat Lucie, met haar strenge opvatting over fatsoen en welvoeglijkheid, zich niet ontzag iets voor hem verborgen te houden, hep hij in zenuwachtige, opgewonden stemming de duinen in. Zonder zich rekenschap te vragen waarheen hij ging, wond hij zich hoe langer hoe meer op bij de gedachte, dat zij, gedurende den tijd, dat hij haar veronachtzaamde, een liefdesbetrekking met een ander had aangeknoopt en dat hij het zich nu gerust uit het hoofd kon zetten om haar nog tot een verzoening te bewegen.
Hij had zich reeds vroeger afgevraagd, wat toch wel de reden mocht zijn, dat Lucie, dié zich in den aanvang van hun huwelijk



144
altijd zoo gedwee en meegaande had betoond, zoo plotseling was veranderd en dan had hij zich wel eens bevreesd gemaakt, dat Zij wellicht in liefdesbetrekking tot een ander stond, doch die angst dan weder als een booze droom laten varen. Nu echter had hij de stellige zekerheid, dat het werkelijkheid was en kwelde hem bij het knagend zelfverwijt ook nog het pijnlijk gevoel der jalouzie.
Een woeste haat tegen hem, die zich zoo ontijdig tusschen hem en zijn vrouw had gedrongen, maakte zich van hem meester en zijn vuist ballende, zwoer bij niet te zullen rusten alvorens hij wist wie dat was.
Terwijl Lucie aan de lunch zat, trad hij doodsbleek en ontdaan op haar toe en zei met een van aandoening trillende stem, dat hij naar het strand ging en haar daar bij de badstoel zou wachten, daar hij haar ten spoedigste over een dringende aangelegenheid wenschte te spreken.
Zonder ook maar in het minst te vermoeden, dat zijn achterdocht was opgewekt, had zij onverschilliig met het hoofd geknikt dat zij komen zou.
Zij begreep er niets van, dat die bespreking zoo'n haast had, Want tot nu toe had hij, wanneer hij een vertrouwelijk gesprek trachtte uit te lokken, hiermede steeds gewacht tot zij na den maaltijd de mokka op het terras gebruikte.
Het verwonderde haar, dat hij ditmaal zoo bijzonder gepresseerd was en het trof haar tevens, dat hij er zoo bleek en ontdaan uitzag en op zoo korten, afgemeten toon tot haar gesproken had.
Angstig vroeg zij zich af of zich wellicht een bijzonder feit had voorgedaan en zij voorzag dat het nu zou spannen.
Na zich gehaast te hebben met de lunch, zond zij na afloop de juffrouw met het kind naar Noordwij k-Binnen en begaf zij zich naar het strand.
Zonder iets te zeggen zette zij zich tegenover hem in een badstoel en nadat hij, klaarblijkelijk in opgewonden stemming, een oogenblik had gezwegen, vroeg hij:
„Mag ik je eens vragen Lucie van wien dat schrijven kwam, dat je vanmorgen in het postkantoor aan het loket „poste-restante" in ontvangst nam?"
Terstond zag hij, dat zij bij het hooren van die vraag verbleekte en begreep hij, dat hij zich in zijn veronderstelling niet had vergist.
Lucie bedacht zich een oogenblik en het beneden zich achtende haar toevlucht tot een rechtstreeksche leugen te nemen, antwoordde zij op luchthartigen toon: „Ik meen het recht te hebben je op



145
die Traag het antwoord schuldig te blijven en niet verphcht te zijn mij, tegen wien ook, te verantwoorden voor het in ontvangst nemen van een brief. Ik wensch me het recht voor te behouden •e correspondeeren met wien ik dit verlang."
„Ja," antwoordde hij, „dat recht zal & je ook niet betwisten, maar zoodra je het op clandestiene wijze doet, heb ik het recht mij ermee te bemoeien."
„Het spijt me," hernam Lucie, „je opvatting niet te kunnen deelen. Tot heden heb ik mij gelaten in mijn droevig lot geschikt, maar eindelijk is mijn geduld uitgeput en acht ik den tijd gekomen wii krachtdadig te verzetten en voor mijn belangen te waken.
Toen ik, onder den invloed mijner ouders in een huwelijk met je bewilligde en dientengevolge de illusies mijner jeugd verloren zag gaan, heb je mij tot dank, kort na ons trouwen, op de meest liefdelooze wijze veronachtzaamd en ons huwelijksleven verwoest; meen je nu ook nog het recht te hebben je in mijn Zaken te mengen en mij in de toekomst het geluk te onthouden, waarop ik evenals ieder ander aanspraak mag maken?
Vrees niet dat ik onbedachtzaam den naam, dien ook ons kind draagt, zal besmetten, maar niettemin zal ik niet rusten alvorens ik mijn vrijheid heb herkregen, waarna ik hoop een gelukkiger toekomst tegemoet te gaan."
Zij was opgestaan, had hem bij die woorden fier in de oogen gezien en was toen, zonder hem met een groet te verwaardigen naar het hotel teruggekeerd.
Nu bad hij uit haar eigen mond gehoord, dat zij droomde van een gelukkige toekomst en al haar hoop en verwachting op een ander had gesteld.
Zijn hoofd bonsde. In zijn feilen hartstocht wilde hij haar niet opgeven en nog veel minder aan een ander gunnen. Had hij die op dit oogenblik voor zich gezien, dan zou hij tot alles in staat zijn geweest.
Lucie wachtte met den maaltijd op hem, doch hij was met gekomen.
Terwijl zij met Frits en de juffrouw aan hun tafeltje zat, had de kelner gevraagd of mijnheer niet kwam en zij had moeten antwoorden, dat zij het niet wist.
Zij vond die vraag vervelend en het hinderde haar dat dit aan de naastbijzijnde tafeltjes werd gehoord. Het was haar niet ontgaan, dat sommige gasten hen wel eens gadesloegen, wanneer zij zwijgend de maaltijden gebruikten en zij vreesde, dat hun onderlinge oneenigheid voor hen geen geheim was gebleven.
Eindelijk gaf zij het wachten op en na afloop van den maaltijd
Het Eeuwige Mysterie
10



146
begaf zij ach naar het terras, waar zij dacht hem te zullen aantreffen.
Toen zij hier tevergeefs een poosje op hem gewacht had, begon aj ach ernstig ongerust te maken en beving haar plotseling de vrees, dat hij, naar aanleiding van hun gespannen onderhoud, tot de een of andere wanhopige daad was gekomen.
Een angstig voorgevoel voorspelde haar, dat er iets ernstigs gebeurd was.
Hoe vurig ze ook verlangde van haar man te scheiden, zij wenschte niet, dat dit geschiedde tengevolge van een gewelddadig, geruchtmakend feit.
In zenuwachtige, gejaagde stemming begaf zij ach naar het strand om te zien of hij wellicht in ajn badstoel zat, doch daar was hij niet. Daarna liep zij langs het terras van het Palace Hotel, waar hij nog wel eens zat en toen naar het Huis ter Duin. Zij vroeg een harer kennissen, dien zij tegenkwam of hij haar man ook gezien had en op het ontkennende antwoord werd het haar bang te moede.
Het ergste vreezende, keerde zij in de grootste overspanning naar Rembrandt terug, hep naar haar kamer, doch vond daar rust noch duur, waarna zij zich opnieuw naar het strand begaf, ach in een badstoel nederzette en in schreien uitbarstte. Al naar kennissen wisten, dat haar man zich den laatsten tijd beter gedroeg en geen buitensporigheden meer beging en zij kende de wereld te goed om niet te weten, dat, indien hij in ajn wanhoop een einde aan zijn leven had gemaakt, men dit aan haar zou wijten. Het zou een onuitwischbare schandvlek op haar naam werpen en allicht een zeer ernstig bezwaar voor een gelukkige verbintenis met Dolf zijn.
Wat zou haar het leven brengen, indien haar dit te wachten stond?
Had het dan niet alle waarde verloren en zou het dan nog wel de moeite waard zijn het langer te rekken?....
De maan was inmiddels schuil gegaan en de zacht ruischende golven, door den wassenden vloed meer en meer haar badstoel naderende, zongen haar verleidelijk toe, als noodden zij haar voorgoed van al het leed te scheiden.
Plotseling zag zij in haar zwaarmoedige overpeinzingen, als een visioen, hoe haar heven, kleinen boy, wanneer hij den volgenden morgen bij het ontwaken zijn moeder zou missen, schreiend naar haar zou zoeken.
Neen, wat er ook gebeurde, haar kleine lieveling mocht ze niet verlaten. Welk treurig lot haar ook te wachten stond, haar plicht gebood te leven en den kamp te strijden tot het bitter eind.



147
Zij liep nog even in gedachten verzonken het strand op en neer en keerde toen met langzame schreden naar haar kamer terug, waar zij zich gekleed op het bed wierp.
Het was haar in den zenuwachtigen, overspannen toestand, waarin zij verkeerde, eerst onmogelijk den slaap te vatten en toen zij tegen middernacht eindelijk was ingedommeld, vloog zij verschrikt op, toen zij de deur naast haar hoorde ontsluiten.
Zij slaakte een zucht van verlichting, toen zij bemerkte, dat hij was thuisgekomen en dankte den hemel, dat haar dat groote leed was bespaard gebleven.
Terwijl zij opstond om zich te ontkleeden nam zij zich voor in het vervolg liever het hoofd te buigen en alles te verduren dan nog eenmaal zoo'n folterende angst, zoo'n verschrikkelijke avond te doorleven.
Weinig vermoedde zij, toen zij dit voornemen opvatte, dat reeds de eerstvolgende ontmoeting met haar man tot een veel spannender scène en een veel ernstiger conflict zou leiden.
Den volgenden morgen hoorde zij, dat haar man reeds vroegtijdig om den huisknecht belde en deze opdroeg, hem aan het station met ziju handtasch te wachten. Eenige oogenblikken later verliet hij zijn kamer en even daarna werd er aan haar deur geklopt en bracht de piccolo haar een briefje.
Hij meldde, dat hij voor een paar dagen naar zijn ouders ging en over den Haag zou terugreizen, daar hij aan het departement ontboden was.
Dit briefje bracht althans voorloopig eenige verlichting in de groote spanning waarin zij verkeerde en het haar den tijd om inmiddels te overleggen, wat haar in deze omstandigheden te doen stond om een conflict tusschen haar man en Dolf te voorkomen.
Zoodra zij van Bets had vernomen, dat deze haar komst naar Noordwijk vervroegde, had zij Dolf gevraagd haar aanstaande Zaterdag te bezoeken en indien haar man hen beiden dan te zamen zou zien, zou dit de ergste gevolgen hebben en dat moest zij tot eiken prijs trachten te vermijden,
Zij herinnerde zich maar al te goed den wraakzuchtigen blik, waarmede haar man haar had aangezien, toen hij vroeg met wien zij in briefwisseling stond en hoe hij den klemtoon op dat „wien" gelegd had.
Plotseling schoot haar te binnen, dat Bets dien middag naar Noordwijk kwam en zij besloot deze in vertrouwen te nemen en om raad en medewerking te vragen.
Zij achtte het niet gewenscht om hierover reeds ter-



148
stond bij Bets' aankomst te spreken en nam zich daarom voor dit uit te stellen, totdat zij 's avonds na den maaltijd rustig te zamen zouden zijn.
Nadat de kleine Frits, dien zomerschen avond, moe van het spelen, met een blos op de wangen in zijn bedje was gelegd, spoedde Lucie zich naar het Huis ter Duin, waar zij Bets op een stil plekje op het terras, ver van het drukke gedoe der overige gasten, aantrof.
Bets verlangde er, evenals Lucie, naar, dat het dien avond tusschen hen beiden tot een verklaring zou komen, opdat de oude, hartelijke verhouding van vroeger weer terug zou keeren. Beiden scheen het echter moeilijk te vallen den eersten stap te doen en Bets, die aan de weifelende houding van Lucie bemerkte, dat deze schroomde zich te geven, vestigde haar aandacht op de prachtige zon, die de donzige wolken in goud- en purpergloed hulde en langzaam, als een groote, gouden bal, aan den horizon wegzonk. Met haar goud-glinsterende stralen nog een laatsten groet over het kalme watervlak werpend, bracht zij het ander halfrond reeds weder den gouden morgenstond.
„Wat een pracht-avond, Luus", zei Bets. „De menschen hebben het altijd over bosch, hei of zee, maar letten bijna nooit op die mooie luchtschakeeringen. Wat zijn die niet schitterend wanneer ook straks de zon is ondergegaan en de maan en de sterren komen. Hoe prachtig en grootsch is de natuur, als na een warmen dag, wanneer ieder naar verkoeling verlangt, onverwacht een dreigend onweêr opsteekt, de wolken woest door het luchtruim jagen en de bliksemstralen niet van de lucht komen.
Wat heb ik dikwijls 's nachts, wanneer ik door een onweêr gewekt werd, bij mijn geopende balcondeur geluisterd naar het kletterend neerslaan van den regen en het indrukwekkend geratel van den donder.
Nu wij beiden hier weer eens recht vertrouwelijk te zamen zijn, met die rustige zee en het mooie, wijde luchtruim in het verschiet, gaan mijn gedachten onwillekeurig terug naar al hetgeen wij sedert ons vertrek uit Meerdervoort hebben doorleefd, naar al het hef en leed dat ons getroffen heeft."
„Hoe benijd ik je Bets, dat je in dat mooie natuurschoon nog zoo kunt opgaan en wat zou ik mij gelukkig gevoelen, indien ik me, evenals jij, vrij van zorgen, daaraan ongestoord zou kunnen geven.
Kort geleden is er een oogenblik in mijn leven geweest, toen ik dacht, dat het mooie, het geluk gekomen was en het leed had afgedaan. Spoedig echter bleek het, dat ik mij bedrogen had en dat



149
die verwachtingen ijdel waren. De omstandigheden hebben het niet gewild, het heeft niet zoo mogen zijn.
Ik had dikwijls het voornemen je erover te spreken, je alles te vertellen, maar toen mijn man weigerde zijn toestemming tot een scheiding te geven en de loop der gebeurtenissen een ongunstigen keer nam, viel het mij moeilijk je over mijn geheim te spreken en ik stelde het van dag tot dag uit.
Je zult je zeker nog wel die prettige Kerstdagen herinneren, die we op Beukenwoud hebben doorgebracht? Op den middag van mijn aankomst is het onverwachts gekomen. Ik was naar mijn kamer gegaan om mijn koffer te ontpakken en zoodra ik hiermede klaar was, ging ik naar de huiskamer, waar ik de juffrouw met Frits had achtergelaten.
Mijn kleinen boy daar niet vindende, zocht ik hem in de gang, hep daarna de bibliotheek binnen en stond plotseling tegenover Dolf, die Frits in zijn armen had.
Ja, Dolf, die ik sedert dien laatsten avond, toen wij te Meerdervoort gezamenlijk van de tennisclub huiswaarts keerden, niet weer teruggezien had, stond daar eensklaps voor mij.
Je weet, dat ik mij nooit, tegen wien ook, beklaagd heb over het leed dat mij trof, toen ik, zwichtende voor den drang mijner ouders, hem voor altijd moest opgeven. Die herinnering heeft mij steeds benauwd en als een angstigen droom vervolgd.
Gedurende mijn huwehjk heb ik getracht mij er zooveel mogelijk tegen te verzetten en nauwgezet mijn phcht na te komen, doch toen, tengevolge van het wangedrag van mijn man, de hoogere beteekenis van mijn huwelijk verloren ging, keerden mijn gedachten steeds weder naar Dolf terug en had ik een heimelijk verlangen hem weer te zien.
Stel je dus eens voor Bets wat er in mij omging, toen ik hem daar eensklaps voor mij zag staan, dienzelfden eenvoudigen, goedhartigen jongen, dien ik vroeger zoo zielslief had!
De droevige, zwaarmoedige trek op zijn gezicht vertelde mij, dat ook hij geleden had en toen ik in zijn blik niet alleen een stil verwijt las voor hetgeen ik hem bad aangedaan, doch tevens Zag dat hij mij nog liefhad, gelukte het mij nauwelijks het onweerstaanbaar verlangen te onderdrukken mij in zijn armen te werpen.
Ik heb mij echter bedwongen, hem voorgesteld eens rustig met elkander te spreken en wij zijn toen te zamen naar het Achterbosch gegaan.
Hij was eerst stil en terughoudend, doch toen ik hem mijn wedervaren vertelde, en zei, dat mijn huwehjk, tengevolge



150
van het wangedrag van mijn man, mislukt was, herleefde hij en scheen hij weer moed te vatten.
Hij bekende, mij nog altijd hef te hebben, niet zonder mij te kunnen leven en drong erop aan, dat ik mij van mijn man zou laten scheiden om daarna verder tezamen door het leven te gaan.
Het was mij onmogelijk aan zijn verzoek weerstand te bieden en ik heb het hem beloofd.
Wij zijn toen overeengekomen onze plannen voorloopig geheim te houden en dit is ook een der redenen geweest, waarom ik hierover tot heden gezwegen heb.
Dat is alles nu reeds meer dan een half jaar geleden en inmiddels Zijn wij geen stap nader tot ons doel gekomen, integendeel er hoe langer hoe meer van verwijderd. Mijn man heeft zich gebeterd, schijnt tot andere inzichten te zijn gekomen en doet alle mogelijke moeite mij weder tot een betere verstandhouding te bewegen. Je begrijpt hoe mij dit bemoeilijkt en contrarieert en ofschoon ik hem voortdurend laat bemerken, dat ik mets meer voor hem gevoel, blijft hij onverstoord aandringen op een minnelijke vereffening van ons geschil.
In dit stadium heeft zich gisteren onverwachts een zeer ernstig incident voorgedaan.
Hij had namelijk toevallig ontdekt, dat ik 's morgens, posterestante, een brief in ontvangst nam en 's middags vroeg hij mij met wien ik in geheime briefwisseling stond.
Ik ben hem toen het antwoord schuldig gebleven en heb gezegd, dat ik meende vrij te zijn in de keuze mijner vrienden, naar believen met hen te kunnen correspondeeren en hiervan aan niemand rekenschap verschuldigd te zijn.
Dit antwoord scheen hem bijzonder te treffen en de wraakgierige blik, welke hij mij toewierp, doet mij vreezen, dat hij niet zal rusten, alvorens hij weet met wien ik in briefwisseling sta en dan zal trachten zich voldoening te verschaffen.
Wanneer Dolf nu aanstaande Zaterdag overkomt en Willem hem in mijn gezelschap ziet, zal het terstond zijn achterdocht wekken en wanneer die twee tegenover elkander komen te staan, zal dit onvermijdelijk tot een ernstige botsing leiden.
Dit moet tot eiken prijs worden voorkomen. Ik ben werkelijk ten einde raad en weet niet wat aan te vangen. Moet ik Dolf alles mededeelen en hem ontraden over te komen of welken anderen maatregel moet ik treffen om eenontmoeting tusschen beiden te voorkomen? Ik weet, dat het voor Dolf een groote teleurstelling zal zijn, zijn bezoek uit te moeten stellen, want,



«5»
sedert die ontmoeting op Beukenwoud, hebben wij elkaar slechts terloops gezien en ons overigens met het wisselen van eenige brieven moeten tevreden stellen.
Ik dacht Bets, indien jij ons eens hielp door er den schijn aan te geven alsof Dolf voor jou naar Noordwijk komt. Ik zou hem dan volledig omtrent al het gebeurde inlichten, hem vragen mij niet al te vriendelijk te bejegenen en het te doen voorkomen of hij voor jou is gekomen.
Ziet Willem ons dan met ons drieën, dan wordt zijn achterdocht afgeleid en allicht een conflict voorkomen."
Toen Lucie zweeg en tot haar verwondering geen antwoord kreeg op haar verzoek, zag zij Bets vragend aan en bemerkte zij tranen in de oogen van haar vriendin. Meenende, dat zij door medelijden bewogen het antwoord schuldig bleef, ging Lucie naar haar toe, gaf haar een kus en vroeg: \
„Vind je het erg slecht van me Bets, dat ik zoo gehandeld heb?
„Neen Lucie, ik vind het niet slecht van je, maar je mededeeling heeft mij verrast. Jk geloof ook dat het beter is de grootst mogelijke voorzichtigheid in acht te nemen, maar ik ben te vermoeid om het dezen avond nog verder te bespreken. Ik zal er eens ernstig over nadenken en morgen zullen we wel gelegenheid vinden dit nog eens met elkander te overleggen."
Nu wist Bets het, nu had ze de stellige zekerheid. Haar zon was dien avond voorgoed ondergegaan.



HOOFDSTUK XVII.
Marijke's erfenis.
„Quel animal méchantl
Quand on 1'attaque il se défend."
„Als je nu niet gauw je pap eet Frits, gaan wij niet naar tante Bets en ook met naar den ouden Bolst.
Bij den ouden Bolst liep het bokje van Frits op het stukje grasveld, dat aan diens nederige visscherswoning grensde.
Zaterdag was er bloemencorso in Noordwijk en Frits zou er aan meedoen. De oude visscher had beloofd voor een wagentje te zullen zorgen en dit met groen en bloemen te versieren. Lucie had nu met Bets afgesproken 's morgens met Frits eens te gaan Zien of Bolst geslaagd was en had haar jongen beloofd, dat hij dan een tochtje met den bokkenwagen mocht maken,
Toen Frits eindelijk gereed was, ging Lucie met hem naar het Huis ter Duin. Zij vonden tante Bets nog aan het ontbijt, en toen zij klaar was, gingen ze tezamen langs het strand naar den ouden Bolst.
Deze had het vorige jaar zijn vrouw verloren en woonde nu eenzaam met zijn dochter Marijke in zijn huisje, dat even buiten het dorp m het duin lag.
De eenvoudige woning met de geraniums in het vensterkozijn naderende, zagen zij den ouden stoeren visscher in zijn blauw wollen trui.met een zuigeling op zijn knie bij de deur zitten.
Hij zat daar stokstijf en durfde zich nauwelijks bewegen uit vrees,dat het porcelein-brooze popje aan zijn groote handen zou ontglippen.
„Hoe heb ik het nu Bolst, ben je ineens grootvader geworden?" nep Lucie vroolijk uit.
„Neen en ja, Mevrouw," antwoordde hij met een droeven lach op het verweerde gelaat.
„Maar zeg eens Bolst, hoe kom je aan dien kleinen dikzak?"
„Dat zal ik je vertellen, Mevrouw. Je weet dat Marijke's man haar heeft verlaten en dat zij na den dood van moeder bij mij is



153
komen inwonen. Zij was, wanneer haar man op zee was, altijd alleen en als hij na afloop van een reis afgemonsterd werd, dan bleef hij wel eens weg. Hij paste niet goed op Mevrouw, hij dronk te veel en liep dan naar andere vrouwen.
Hij het haar reeds korten tijd na hun trouwen aan haar lot over en het was beter geweest als Marijke hem nooit had genomen.
Ik heb het haar genoeg afgeraden, want hij deugde niet, maar dat zal je ook wel weten, als ze eenmaal het trouwen in het hoofd hebben, dan laten ze je maar praten. Dan trekken ze ongeloovig hun schouders op, denken dat het wel beter zal gaan en geven zelfs dan nog niet toe dat je wel gelijk hadt, wanneer het heele dorp al weet dat het verkeerd gaat.
Nadat zij veel verdriet en treurigheid had ondervonden, schreef hij haar, nu eenige maanden geleden, dat hij voorgoed wegbleef. Hij had in Leiden een betrekking als knecht op een plezierjacht gevonden en leefde daar, zooals wij later hoorden, met een slechte vrouw.
De vorige week kregen wij bericht uit het ziekenhuis te Leiden, dat hij overleden was en Marijke, die nog altijd van hem hield, is er met de tram heengegaan om hem te begraven.
Nu kwam er eergisteren een brief in een groote enveloppe van den directeur van het ziekenhuis, waarin deze vroeg of zij nog eens wilde overkomen, daar hij haar nog over een ernstige aangelegenheid wenschte te spreken.
Eerst hadden wij er niet veel zinnigheid in, want zoo'n reis met de tram kost geld en dat past ons niet erg, maar de buurvrouwen hadden er ook van gehoord en die zeiden: „Nou Marijke, dat's duidelijk, je wordt geroepen voor de erfenis." Veel verwachting hadden wij er niet van, want hij kon de centen opperbest an, maar je kon nooit weten en toen buur Bart vroeg of zij met hem wou meerijden als hij dien dag met zijn hondekar naar Endegeest ging, besloot zij toch maar te gaan.
Hij zou haar aan de halte afzetten en dan zou ze verder te voet naar Leiden gaan.
's Middags kon ze weer met hem terugrijden, dan won ze tenminste de tramcenten uit.
Nadat Bart 's middags aan de halte te vergeefs op haar gewacht had, reed hij haar tegemoet en zag haar bij Oegstgeest, doodvermoeid met de erfenis op haar schoot, aan den kant van den weg zitten.
Toen zij in het ziekenhuis kwam, had de dokter haar verteld, dat de vrouw, met wie haar man geleefd had, plotseling was verdwenen en haar kindje onverzorgd had achter gelaten. Een



154
der zusters was met het wichtje naar haar toegekomen om het haar te laten zien. Zij had het in haar armen genomen en toen het tegen haar lachte en zij Zag dat het dezelfde oogen als haar man had, vergat zij alles en zei tegen den dokter: „Ik neem het mee dokter, het schikt wel niet best, maar ik neem het toch mee."
Ik was tegen den avond naar het dorp gegaan en toen ik in de verte Bart met zijn karretje zag aankomen, ben ik haar met een paar buurvrouwen tegemoet geloopen.
Wij waren nieuwsgierig hoe het was afgeloopen, doch toen de vrouwen Marijke met haar erfenis op het karretje zagen zitten, begonnen zij te lachen.
Toen Marijke dat bemerkte kwamen haar de tranen in de oogen en nauwelijks hadden de vrouwen dit gezien of zij liepen weg om een oogenblikje later terug te komen, de eene met een oud ledikantje bij den rommel op zolder gevonden, de ander met wat kindergoed en zoo trokken we in optocht naar huis."
De oude visscher, die het wichtje nog altijd op zijn knie hield en zich gedurende het verhaal niet verroerd had uit vrees het te laten vallen, slaakte een zucht van verlichting, toen Bets het van hem overnam.
„Marijke helpt in de morgenuren in een villa den boel aan kant maken en heeft het stumperdje nu zoolang bij mij gelaten. Zij zal zoo meteen wel terugkomen."
Bets en Lucie hadden elkander zoo nu en dan eens aangekeken en waren beiden onder den indruk van het onopgesmukte verhaal gekomen. Beiden waren getroffen door de onbaatzuchtige wijze, waarmede die eenvoudige menschen gehoor hadden gegeven aan de inspraak van hun hart en hoe rijk ze waren in hun armoede.
Bolst," zei Lucie, nadat ze een oogenblik gezwegen hadden, „je bent toch niet altijd schelpenvisscher geweest?"
„Neen mevrouw, vroeger heb ik gevaren. Als kind was ik bang van de Zee. De verhalen thuis over de velen, die weggebleven waren om nooit meer terug te komen, hadden mij angstig gemaakt voor het monster, dat zooveel slachtoffers eischt.
Maar de eerste maal, dat ik een reis meemaakte en mijn vader mij, twaalfjarigen jongen, meenam voor de vischvangst, is die angst voorgoed verdwenen.
Ik herinner mij nog als den dag van gister dien helderen, blauwen dag, waarop wij wegvoeren.*!*^, j*;
De zee was spiegelglad en de hemel als fluweel, maar dat veranderde spoedig. Reeds den volgende dag stak een felle storm op en s nachts werd het een orkaan. Klappertandend zat ik over-



155
eind in mijn kooi te luisteren naar het wild gehuil, het woest geloei van den wind, doodsbang, dat ons wrakke scheepje, dat nu eens bergen hoog getild dan weer in driftig, schokkende vaart naar beneden gestooten werd, zijn eind nabij was.
Dat was voor mij den vuurdoop; na dien tijd ben ik nooit meer bang op zee geweest. Ik leerde haar nukken kennen, werd ermede vertrouwden we zijn spoedig goede vrienden geworden."
De oude zeerob lachte nu om zijn vroegeren angst.
Van den heldenmoed, waarmede hij zoo dikwijls een menschenleven aan het zee-monster ontworsteld had, sprak hij niet.
Eerst als lichtmatroos, daarna tijdelijk bij den loodsendienst en later in zijn visschersdorpje, was hij, zoodra een schip in gevaar was, altijd de eerste, die in de reddingsboot stapte. Bekend met de geheimen van het vaarwater, trotseerde hij in die donkere, woeste nachten onversaagd den feilen storm. Met minachtenden trek op het gelaat greep hij dan met vaste hand de riemen of het roer en waagde met ware doodsverachting zijn leven om dat van anderen te redden. Doch dat alles behoorde nu reeds lang tot het verleden, hij was nu te oud geworden voor dat werk en verving slechts, wanneer dit bij ziekte noodzakelijk was, nu en dan een der badmeesters. Hij dobberde dan met zijn bootje dicht bij het strand om te waken over de badgasten, die zich wat ver in zee waagden.
Verder verdiende hij een schamel stukje brood met de schelpenvisschenj. 's Zomers met het druk bezoek der badgasten konden zij er nog wel komen, dan verdiende Marijke een aardig stuivertje met haar hulp te verleenen als de boden van de villaatjes wegliepen of het te druk hadden. Zij kreeg dan ook nog wel eens een extraatje; maar 's winters als de zomerwoningen weer leeg stonden,viel er niet veel te verdienen en dan spande het wel eens.
Frits had bij het lange verhaal van den visscher zijn geduld verloren en zijn moeder nu en dan aan haar japon getrokken. Hij verlangde naar het doel van hun tocht, naar het bokje en het wagentje.
Nu bet kind veilig en wel bij Bets was, ging Bolst met Lucie en Frits naar het achtererf, waar het karretje stond en het hen het tuig zien, dat hij te Noord wij k-binnen voor den verderen duur van het seizoen gehuurd had.
Frits hep terstond op het bokje toe, doch dit scheen zijn vriendelijke bedoeling te wantrouwen en bleek er allerminst mee ingenomen. Het ging op zijn achterpooten staan, zoodat Frits bijna kwam te vallen. Bolst trachtte het te grijpen, doch het wist voortdurend te ontkomen en hep angstig in een cirkel om



i56
de pen, waarmede het touw in den grond bevestigd was.
Eindelijk gelukte het Bolst met veel moeite het beestje te pakken en het na veel getob het tuig aan te leggen. Het bokje, dat nooit voor een karretje had geloopen, verzette zich uit alle macht en maakte de gekste sprongen. Het verwachtte weinig goeds van die nieuwigheden en begreep instinctmatig, dat alle verandering geen verbetering brengt.
Eindelijk stond dan, na veel moeite van Bolst, het bokje voor het wagentje, doch nauwelijks was de oude man zoover gereed of het dier maakte een zijsprong en rende in volle vaart het duin in, het karretje, dat omgevallen was, achter zich aan sleepende.
Frits, die Zich bij dit schouwspel in de verwachting van zijn rit teleurgesteld zag, stond het huilen nader dan het lachen en ook Lucie trok een bedenkelijk gezicht bij het onwillig gedoe Vanj X kastje. Zij vreesde het ergste, wanneer Frits zich hiermede Zaterdag op het bloemencorso zou wagen.
Toen zij dit aan Bolst zeide en Frits, het hoorende, in schreien uitbarstte, stelde Bolst haar gerust. Hij was er zeker van het bokje voor dien tijd gedwee te zullen maken, het zou wel wennen en Zaterdag zou hij zelf meegaan om een oogje in het zeil te houden.
Toen zij het huis weder binnentraden zag Lucie Bets in druk gesprek met Marijke. Zij maakte uit de opgetogenheid, waarmede deze Bets bedankte, op, dat deze beloofd had haar te zullen bijstaan.
Marijke behoefde niet ongerust te zqn.
Als het haar te moeilijk werd mocht ze schrijven, Bets het naar adres achter.
Op de terugwandeling langs het strand zei Bets:
„Ik heb eens ernstig over dat gesprek van gisteravond nagedacht. Bc meen ook, dat het beter is Dolf uitvoerig in te hchten en hem te raden zich in acht te nemen.
Zou het niet het beste zijn Luus, indien je hem vroeg met een vertrouwd vriend te komen? Wanneer je man hem dan met ons te zamen ziet en Dolf je niet al te erg het hof maakt, zal hij in twijfel geraken, wie van hen beiden zijn mededinger is."
~* denkbeeld lachte ook Lucie toe en zij spraken af, dat zij het Dolf nog dienzelfden middag zou schrijven.
Daarna vervolgde Bets: „Ik wil je verder nog vertrouwelijk mededeelen Lucie, dat nu mijn schoonmoeder is gestorven en ik alleen achterblijf, ik nu mijn verdere leven niet doelloos wil laten voorbijgaan en daarom besloten ben om in den aanvang



157
van September naar een ziekeninrichting te gaan, ten einde eenige ervaring in het verplegen van gewonden op te doen.
Daarna ga ik naar Den Haag om me als vrijwillig verpleegster op te geven bij het Roode Kruis en te vragen aan een uitzending naar Servië te worden toegevoegd**.



HOOFDSTUK XVIII.
Strand-Idylle.
„Kwam na lijden geen verblijden, Zoo waar 't lijden groot verdriet; Maar na lijden komt verblijden. Daarom acht ik 't lijden niet."
Guido Gezelle.
Eindelijk was de lang verbeide dag, de dag, waarop Dolf naar Noordwijk zou gaan om Lucie te ontmoeten, aangebroken. Hij was smorgens reeds vroegtijdig in Leiden afgestapt en liep nu ongeduldig het perron op en neer, wachtende op den trein, waarmede Zijn vriend Huis uit Amsterdam zou komen.
Dolf had bij ontvangst van Lucie's alarmeerend bericht eerst aan Henk gevraagd om met hem naar Noordwijk te gaan, d.?jh °eze had geantwoord, dat hij wegens een lichte bronchitis tijdelijk zijn kamer moest houden en dus tot zijn leedwezen verhinderd was mede te gaan.
Dat bericht had Dolf een oogenblik in verlegenheid gebracht. Ofschoon hij met eenige zijner collega's zeer bevriend was en met enkele hunner vertrouwelijk omging, was hij toch huiverig een hunner in zijn intiemste aangelegenheden te mengen.
Plotseling was het toen bij hem opgekomen om Huis uit te noodigen met hem naar Noordwijk te gaan. Hij achtte deze hiertoe wel niet in alle opzichten den meest geschikten persoon, doch hij was erizeker van, dat bij Huis zijn geheim in elk geval veilig was. Daar het inmiddels reeds Donderdag was geworden, zond hij hem een telegram met verzoek hem Zaterdagmorgen om tien uur aan het station te Leiden te ontmoeten, waarop hij reeds s middags het toestemmend antwoord ontving.
Lucie's verhaal van de scène, welke zij met haar man had gehad tengevolge der ontdekking van hun briefwisseling, had hem zeer onaangenaam getroffen. Haar »anny*ning voorzichtig te zijn en het verzoek om met alleen naar Noordwijk te komen, had veel



159
van het genoegen, dat hij ach van het weerzien had voorgesteld, weggenomen.
Hoe onuitputtelijk zijn geduld ook was, het had hem toch in hooge mate teleurgesteld te ervaren, dat de toestand hoe langer hoe ingewikkelder werd en dat ach voortdurend nieuwe moeilijkheden voordeden, die hun plannen dwarsboomden.
Toen zij elkaar op dien Decemberdag op Beukenwoud hadden teruggezien, had hij in zijn groote opgetogenheid gemeend, dat hun vereeniging slechts een kwestie van eenige weken zou ajn en nu waren sedert dien reeds vele maanden verloopen zonder dat zij hun doel ook maar eenigszins nabij waren gekomen.
De mooiste dagen, de beste tijd van hun jong leven, gingen aldus nutteloos voorbij en wat hem nog te meer verontrustte was, dat, wanneer van der Hoeven eindelijk in een scheiding zou toestemmen, met de procedure allicht nog maanden gemoeid zouden zijn. Een zijner vrienden, een jong advocaat, dié kortelings in een dergelijke zaak pleitte, had hem verzekerd, dat de duur van zoo'n procedure niet bij benadering was vast te stellen. Het was hem buitendien bekend, dat, wanneer de scheiding ten gunste van Lucie zou worden uitgesproken, zij na dien wettelijk minstens driehonderd dagen moest wachten alvorens weder een nieuw huwehjk te mogen aangaan. Driehonderd dagen, bijna een jaar en dan nog eerst die öjdroovende procedure, waarvan op dat oogenblik zelfs nog geen sprake was.
Zijn vriend had hem glimlachend toegevoegd: „Mijn cliënten waren echter te gehaast om hierop te wachten en zijn toen maar gaan samenwonen."
Aan zooiets viel voor Dolf echter niet te denken en zelfs ingeval Lucie dit zou willen, zou hij zich hiertegen, terwille van haar naam moeten verzetten.
Hij had, ten einde haar in haar droevige omstandigheden nog niet meer te verontrusten, van die bezwarende bepalingen geen melding gemaakt. Wanneer haar man eenmaal in een scheiding had berust, was het altijd nog tijd genoeg haar hiervan op de hoogte te brengen.
De trein uit Amsterdam, welke inmiddels was binnengereden, maakte een einde aan Dolf s sombere overpeinzingen.
Weldra had hij Huis onder de vele reizigers opgemerkt en na hun begroeting haastten aj zich de tram naar Noordwijk te halen om gezamenlijk hun reis te vervolgen.
In de tram vertelde Huis, dat Henk een paar malen bij hem was opgeloopen om over ajn zaak te spreken, dat deze besprekingen tot een accountants onderzoek hadden geleid en dat al»



i6o
nu het bleek dat de zaak er werkelijk verre van rooskleurig voorstond, tot een spoedige liquidatie besloten hadden. Een rechtsgeleerd vriend van Henk had toegezegd te zullen beproeven een schikking met de crediteuren te treffen en Huis was zeer verheugd uit zijn netelige positie te zullen geraken.
Hij had inmiddels gesolh'citeerd naar een betrekking van stadsapotheker in een klein plaatsje in den Achterhoek en had juist dienzelfden morgen een gunstige beslissing vernomen.
Daarna vertelde Dolf zijn vriend in het kort zijn liefdesgeschiedenis, verzweeg hem niets en drong bij hem op stipte geheimhouding aan, opdat Lucie niet in opspraak zou komen.
Huis hoerde Dolf s verhaal met de grootste verwondering aan. Toen deze eindigde, wenschte hij hem hartelijk geluk en voegde hem lachend toe: „Ik bevind mij in hetzelfde schuitje, Dolf. Ik ben ook tot over de ooren verliefd en heb mij gisteren verloofd. Je zult misschien vragen hoe het mij, zoo'n halve bankroetier, die zelf nog niet weet hoe hij aan den kost moet komen, in m'n hoofd opkomt in deze positie een meisje te vragen? Je denkt misschien dat ik, om mij uit den brand te redden, een meisje met geld heb gevraagd?
Neen man, mets van dat alles, zij is zoo arm als de mieren, zij heeft geen rooie cent. Weet je wie het is? Je raadt het nooit 1 Bertha uit den Franciskaner! Na lang beraad heeft zij mij gisteren beloofd mijn vrouw te willen worden. Zij wist, dat wij om te kunnen trouwen geduld moesten hebben, maar nu ik die betrekking heb gekregen openen zich betere vooruitzichten en zullen wij er ons te zamen wel doorheenslaan."
Dolf wist eerst niet wat hij hoorde. Stapelde zijn vriend de eene dwaasheid op de andere? Eerst had hij als student zijn leven vergooid, daarna de in Meerdervoort zuur verdiende, dubbeltje voor dubbeltje terzij gelegde spaarduitjes in een ommezien in die apotheek verspild en nu, nu hij op het punt stond een goede positie te krijgen, ging hij trouwen met een kelnerin uit den Franciskaner.
Het zou zeker niet nalaten een ongunstigen indruk in zijn nieuwe omgeving te maken, indien men te weten kwam wat zij geweest was en ofschoon Dolf niet het minste ten haren nadeele kon aanvoeren, betreurde hij het, dat Huis zoo onbezonnen te werk ging.
Wat wist deze van haar verleden en welken waarborg had hij, dat zij voor hem een goede vrouw zou zijn? Huis bemerkte zeer goed aan Dolf's weifelende houding, dat



i6z
deze verre van ingenomen was met zijn huwelijksplannen en ze. afkeurde.
Hij klopte Dolf op den schouder en voegde hem op gemoedelijken, overredenden toon toe:
„Ik begrijp zeer goed wat er bij je omgaat Dolf en dat mijn mededeeling je verrast, maar ik geef je de stellige verzekering, dat, hoewel rij maar een kelnerin in een bierhuis is, ze een door en door fatsoenlijk meisje is. Zij heeft mij haar verleden verteld, mij oprecht alles opgebiecht wat haar is wedervaren en het heeft mij daarna nog heel wat moeite gekost haar te overreden mijn vrouw te willen worden.
Eerst weigerde zij het met beslistheid."
Toen Dolf ongeloovig met het hoofd schudde, vervolgde hij: „Neen, het waren heusch geen foefjes. Je hadthetzelf eens moeten hooren, toen zij mij zei, dat het voor mij beter was naar een vrouw uit mijn eigen omgeving uit te zien en dat het voor mij in mijn positie niet gewenscht was haar tot vrouw te nemen. Het is mij na lang aanhouden eindelijk toch gelukt haar te overreden.
Ik heb haar vanmorgen voor mijn vertrek nog even laten weten dat mijn sollicitatie met gunstigen uitslag is bekroond en nu hopen we spoedig te trouwen.
Zij heeft mij ook verteld, dat zij jou kende en je als groen zoo sympathiek had gevonden, maar dat het haar hevig gegriefd had, toen je haar later eens, terwijl je ver van nuchter was, onverdiend ruw bejegende.
Ik heb haar dat echter uit het hoofd gepraat, gezegd dat zij het niet al te ernstig moest opnemen en aangevoerd dat, indien ze je weer eens ontmoette, ze haar opinie wel zou wijzigen.
Ik heb de vaste overtuiging, dat zij een beste, hartelijke vrouw voor me zijn zal en ben van de beste voornemens bezield om me flink door alle moeilijkheden heen te slaan."
Toen Dolf hem vroeg of hij wel wist, dat Bertha een kind had, antwoordde Huis, dat hij hiervan alles afwist maar dat hij haar hierom niet minder achtte.
De zooveel oudere Huis, die, vanaf Dolf's jeugd voor deze steeds een diepgevoelde genegenheid had gekoesterd, een genegenheid, die met de jaren nog was toegenomen, gevoelde zich kinderlijk verblijd, toen Dolf hem eindelijk de hand drukte en de hoop uitsprak, dat alles zich ten goede mocht schikken.
Wat baatte het, zoo dacht Dolf, of hij allerlei bezwaren tegen de plannen van Huis opperde en trachtte hem aan het verstand te brengen, dat het in negen-en-negentig van de honderd gevallen verkeerd uitloopt als men een meisje beneden zijn stand trouwt.
Het Eeuwige Mysterie
II



162
Ha zou er z\ch toch niet aan storen en als hij zich boos maakte en het gesprek nam een onaangename wending dan keerde Huis Zoo aanstonds wellicht weder naar Leiden terug.
Hij gaf Huis in overweging zoo aanstonds in Noordwijk tegen Lucie en Bets liever maar met van zijn engagement te reppen en hen dit later eens te vertellen, wanneer zich daartoe een gunstige gelegenheid zou voordoen.
Dolf had och reeds afgevraagd of Lucie niet vreemd zou opkijken, wanneer zij hem zoo aanstonds in gezelschap van Huis zou aantreffen en of het haar met zou verwonderen, dat hij och bij de keuze van een vriend, waar het een dergelijke delicate kwestie gold, juist tot hem gewend had.
Het zou haar zeker nog meer bevreemden, indien zij ook vernam, dat die vriend zich vier-en-twintig uur geleden met een „Biermadel" had verloofd.
Dolf had nooit op iemand neergezien, die in stand beneden hem stond, maar hij wist zeer goed, dat anderen hieromtrent een geheel tegenovergestelde meening zijn toegedaan en dat het beter was hiermede, zoo straks tegenover Lucie en Bets, rekening te houden. Hij oordeelde het om deze reden dan ook beter hen beiden onkundig te laten omtrent de plannen van Huis en zijn kort verblijf te Noordwijk door geen onaangenaam incident te doen verstoren.
Zij waren inmiddels in Noordwijk aan Zee aangekomen en toen zij och tegen lunchtijd in het Huis ter Duin, waar zij logeerden, naar de eetzaal begaven, kwam Bets naar hen toe. Zij heette hen met haar vriendelijke stem hartelijk welkom, noodigde hen uit aan haar tafeltje plaats te nemen en weldra geraakten zij in druk gesprek.
Bets' gezond verstand had ten laatste gezegevierd, zij had opnieuw haar liefde voor Dolf in het diepst van haar hart begraven.
Zij wist, dat het haar moeilijk zou vallen getuige te zijn van het geluk van Lucie en Dolf, maar oj gevoelde te groote vriendschap voor beiden om hen dat offer niet te brengen.
Zoodra de lunch geëindigd was, gingen ze met hun drieën naar het terras en spoedig zagen zij in de verte Lucie aankomen.
Dolf wilde terstond naar haar toesnellen, doch Bets maande hem tot voorzichtigheid aan en zij liepen Lucie toen gezamenlijk tegemoet.
Lucie, opgetogen blij eindelijk Dolf weer te zien, och zoo aanstonds vrij met hem te kunnen onderhouden, verhaastte haar schreden en zette och na de begroeting met hen op het terras om de koffie te gebruiken.



163
Het ontging Dolf niet, dat zij met moeite haar verwondering onderdrukte, toen zij Huis herkende, dien zij als meisje dikwijls in de apotheek bij van der Tak gezien had. Het was haar bekend, dat hij een gesjeesd student en veel ouder was dan Dolf en het bevreemde haar dat diens keuze juist op hem gevallen was. Zij vond het echter beter zich op dat oogenblik hierover niet al te verwonderd te toonen en vertelde, dat zij zooeven de juffrouw met Frits naar den Noord-Boulevard had gezonden, waar het bloemencorso zou worden opgesteld.
Frits zou hieraan in zijn versierden bokkenwagen deelnemen en, ofschoon de oude Bolst beloofd had goed over hem te zullen waken, wilde zij meteen daar toch ook nog even heengaan om zich te overtuigen, dat het bokje geen al te kromme sprongen maakte en Frits goed verzorgd was.
Zij beloofde zich zooveel mogelijk te zullen haasten en zou hen over een klein half uurtje in café „Landbouw" wachten, dan konden ze daar den stoet zien voorbijgaan.
Nadat Lucie hen verlaten had, begaven zij zich daarheen. Langs den weg zagen zij reeds tal van badgasten en dorpelingen nieuwsgierig de komst van het corso afwachten.
Het gelukte hen na veel moeite een plaatsje in de waranda te bemachtigen en zoodra zij daar gezeten waren, voegde zich ook Lucie weder bij hen.
Na langdurig wachten onstond er plotseling beweging in de menigte en hoorden zij in de verte muziek naderen.
Weldra verschenen twee jongelui te paard, die den stoet openden, daarna volgde een landauer met de hooggedopte feestcommissie, dan een zeer luidruchtig muziekcorps en eindelijk tal van vehikels van de meest uiteenloopende soort, allen versierd met loof en bloemen.
Zoodra Lucie aan de bocht van den weg de oude Bolst zag verschijnen riep, zij: „Daar komt hij! Daar komt Frits!"
Nauwelijks zag deze, vermoeid van het wachten en verlegen door de vele menschen, die naar hem keken, bij het passeeren van „Landbouw" zijn moeder daar op het terras zitten of hij riep, dat hij eruit wilde, doch Lucie ging even naar hem toe en fluisterde hem wat in het oor, waarna hij rustig in het wagentje bleef zitten.
Het bokje gedroeg zich zeer betamelijk, hep gedwee, knabbelde wel wat aan de versiering van het voorgaande wagentje, maar gaf overigens geen de minste aanleiding tot ongerustheid.
Daar de stoet na zijn rondgang bij het Casino zou worden ontbonden, begaven zij zich bij afloop ook daarheen en zagen zij Frits



164
met een blozende kleur op de wangen in diepen slaap gedompeld in het wagentje liggen. Het ging hem als zoovelen. Hij had zich dagen van te voren op het pretje verheugd en was nu blij, dat het geëindigd was.
Nadat het corso ontbonden was, bleven velen in het Casino en trokken de dames, in hun lichte zomertoiletjes en de kinderen in hun fancy costumes aller aandacht. Er heerschte dien mooien zomerschen namiddag stemming onder de gasten en het ging levendig toe in het liefelijk gelegen Casino.
Onze vrienden kozen zich een plaatsje op het terras en nadat zij daar een poosje gezeten hadden, sloeg Bets voor één der tennisbanen af te schrijven en een „doublé" te spelen.
De middaguren vlogen snel voorbij en toen daarna ook de gezamenlijke maaltijd in het Huis ter Duin was geëindigd, ging Lucie even naar Rembrandt om te zien of haar kleine jongen rustig sliep.
Zoodra zij hiermede gereed was, ging zij naar het strand om daar volgens afspraak Dolf te ontmoeten, die haar reeds wachtte. Bij het helder schijnsel van de maan, dat de effen-glanzende zee en de lange, blonde duinenrij verlichtte, gingen zij langzaam zwijgend naast elkander voort.
Het was, sedert de ontmoeting op Beukenwoud, de eerste maal, dat zij zich ongestoord aan elkander konden geven.
Zij hadden toen op zenuwachtige haastige wijze die besprekingen in het Achterbosch gevoerd en daarna hadden de beide Kerstdagen en de bezoeken aan Bets gebracht, hen geen gelegenheid geboden, zich vertrouwelijk met elkander te onderhouden. Nu hij, met zijn arm om haar middel geslagen, haar aan het hart drukte, gevoelde hij zich den gelukkigsten der stervelingen.
Nu hep zij aan zijn zijde, de uitverkorene van zijn jongelingsjaren, die hem altijd het liefst was gebleven en om wier verlies hij zoo had getreurd.
Zij vonden eerst geen woorden om uitdrukking aan hun geluk te geven? doch hun zwijgen was des te welsprekender.
Als uit een droom ontwakende wees Lucie Dolf op de lichten van Katwijk, dat zij ongemerkt waren genaderd en maakte hem er opmerkzaam op hoe ver zij zich reeds van Noordwijk verwijderd hadden.
Zij sloeg haar armen om zijn hals, legde haar hoofd tegen zijn schouder en hem met haar mooie, heldere oogen teeder in de zijnen blikkend, zei ze met een van aandoening trillende stem: „Toe Dolf, zeg het mij nog eens, dat je me nog altijd even liefhebt en geduldig wachten zult tot dat ik weder vrij ben!"



r.65
Hij drukte haar hartstochtelijk in zijn armen, overlaadde haar met vurige kussen en fluisterde haar toe: „Vertrouw op mij Luus, vrees niets, ik wacht, hoe lang het ook zal duren. Dezelfde geheimzinnige stem, die mij altijd voorspelde, dat ik je eenmaal zou terugvinden, zegt mij ook nu, dat ten laatste ons geduld met een goeden uitslag zal beloond worden."
Terwijl zij langzaam de terugtocht naar Noordwijk aanvaardden, zei Lucie: „Indien dat voorgevoel nu eens niet wordt bewaarheid, wanneer het mij nu eens met mag gelukken op minnelijke wijze mijn vrijheid te herkrijgen? Wat moeten wij dan doen? Maanden en maanden heb ik tevergeefs getobd, gestreden en getracht mijn man te overreden en wij beiden hebben toch ook het recht ons leven te leven.
Als het niet goedschiks gaat, dan moet het in s' hemelsnaam maar kwaadschiks, dan loop ik op een goeden dag van hem weg en kom ik met mijn kleinen heveling naar jou toe."
„Neen Luus, doe dat niet. Terwille van onze heilige, mooie liefde mag je dat niet doen. Wij kunnen er niets bij winnen en er wellicht alles bij verspelen. Forceer niets, heb geduld, eindelijk zal de dag komen, dat alles zich schikken zal en ons geluk zal dan des te grooter, des te hechter zijn."
Terwijl hij sprak, voelde hij haar arm beven.
De maan was achter de wolken schuil gegaan en Dolf, meenende, dat Lucie in haar luchtig avondtoilet huiverde van de kille avondlucht, sloeg haar bont om haar hals en bracht haar terug naar het Huis ter Duin, waar zij Bets in druk gesprek met Huis aantroffen.



HOOFSTUK XIX.
De laatste troef.
„Existe-ü un drame oü un être parfaitement beau et parfaitement sage souffre aussi profondément que le méchant r MauriceMaeterlinck,Lasagesse et la destinée.
Den volgenden morgen wachtten Lucie en Bets in het Palace Hotel de komst van Dolf en Huis af, die den vorigen avond hun voornemen hadden te kennen gegeven in zee te gaan baden. Zu «ouden daarna m het Palace Hotel komen om met hun vieren te lunchen.
Weldra zagen de beide dames hen van het strand komen en, nadat zij hadden plaats genomen, fluisterde Lucie Dolf toe dat haar man nog met was teruggekomen en dat, indien hij'ook heden wegbleef, zij dan 's middags in het Casino met elkander zouden dineeren.
*s Avonds zou daar worden gedanst en zij zouden vóór Dolf s vertrek ruimschoots gelegenheid vinden om nog eens ongestoord met elkander te kunnen spreken.
Terwijl zü dit bespraken, waren Bets en Huis in druk
afgdoope?" 6 HüiS 55CggCn: "Hct " g°ed
„Is er wat gebeurd?" vroeg Lucie.
„Och," zei Dolf, „eigenlijk had het niet veel te beteekenen. Ik ben zooeven in zee plotseling door een hevige kramp overvallen, doch iemand, die in mijn nabijheid was, zag dat ik moeite had boven water te blijven en dreigde te zinken, kwam mij te hulp en kon mij nog juist grijpen, waarna hij me op het strand bracht, ik ben er gelukkig met den schrik afgekomen." Lucie zag hem bezorgd aan en voegde hem toe: „Het is toch maar beter Dolf, in het vervolg niet meer in zee te gaan zwemmen. Indien er geen hulp nabij is, loop je gevaar te verdrinken. Hetzelfde heeft zich kort geleden te Wijk aan Zee ook voorgedaan en is iemand, die kramp kreeg, verdronken."



i67
Dolf zag haar lachend aan en antwoordde op luchthartigen toon: „Maar Luus, dat kan toch ieder gebeuren. Geloof me, ik heb tot heden nog nooit last van kramp gehad bij het zwemmen, heusch, zoo'n vaart zal het niet loopen.' •
's Avonds in Casino ging het recht geanimeerd toe. Van der Hoeven was dien middag nog niet teruggekomen en Lucie en Dolf genoten dientengevolge volop van de vnjheid, die hen werd gelaten. Zij gingen zoo ongedwongen vertrouwelijk met elkander om dat Bets, die vreesde dat dit in het oog zou loopen, hen hiervoor herhaaldelijk moest waarschuwen. Bets had Huis den vorigen avond op het hart gedrukt er zooveel mogehjk tegen te waken, dat Luus en Dolf te vrij met elkander omgingen en Huis had dien dag reeds eenige malen ondervonden, dat het niet zoo gemakkelijk viel die opdracht te volvoeren. Lucie en Dolf gevoelden zich zoo recht gelukkig, waren beiden zoo opgetogen zich eindelijk vrij en ongedwongen tegen elkander te kunnen uiten en alles verliep zoo ongestoord rustig, dat zij spoedig alle gevaar vergaten en ten laatste de voorzichtigheid geheel uit het oog verloren.
Voor Huis waren die beide dagen aan zee, in die prettige omgeving, zoo'n welkome afleiding in zijn beslommeringen, dat hij tegen den avond zijn rol geheel vergat en fiolen het zorgen.
Nadat Lucie en Dolf na afloop van het diner een paar maal met elkaar gedanst hadden, spraken zij met Bets en Huis at elkander voor het vertrek aan het tramstation te ontmoeten, waarna zij naar het strand gingen om daar nog een oogenblik alleen te zijn. , , ~f
Bij het vertrek beloofde bij haar de volgende maal een vuldaagsch Verlof te zullen aanvragen en dan weder naar Noordwijk te zullen komen. Hij hoopte, dat de omstandigheden hen dan even gunstig zouden zijn jus ditmaal.
Zoodra de tram zich in beweging zette, wuifde Lucie de vertrekkenden met haar zakdoek toe, bracht daarna Bets naar het Huis ter Duin en keerde toen alleen naar Rembrandt terug.
Zij had beide dagen volop van het geluk genoten, maar wat zouden haar de volgende brengen en hoe zou het gaan, wanneer Dolf over drie weken terugkwam en haar man dan m Noord, wijk was?
Van der Hoeven was< den dag na de emotievolle; ontdekking van Lucie's geheime briefwisseling naar het ouderlijk huis vertrokken, teneinde nog eens ernstig met zijn moeder te spreken. • Zij hadden uren lang met elkander overlegd, alles gewikt en gewogen. Zijn moeder was, na hem eerst geduldig te hebben aan-



i68
gehoord, ten laatste wrevelig geworden en had hem opnieuw ajn losbandig gedrag verweten. Volgens haar was het zijn schuld, dat Lucie niet wilde toegeven; als hij ach bij den aanvang van ajn huwelijk met zco onverstandig had gedragen, zou alles zich ten beste hebbent geschikt. Eensklaps had zij gevraagd, hem met een doordringenden bhk aanziende, of het nooit eens bij hem was gekomen om eens grondig te onderzoeken, wat de werkelijke oorzaak was, dat ajn poging tot een verzoening tot heden steeds te vergeefs was geweest en of zijn achterdocht nooit was opgewekt.
Hij had ajn moeder de ontdekking van Lucie's briefwisseling verzwegen, het haar nog niet durven zeggen, maar nu zij het hem op den man af vroeg, vertelde hij haar alles en uitte hij tevens ajn vrees, dat aj met iemand in liefdesbetrekking stond.
„Ik dacht wel dat er zoo iets gaande was," riep aj triomfantelijk uit. Zij had reeds een wrok tegen haar schoondochter, omdat deze ach reeds van den aanvang af zoo weinig vergevensgezind betoond had en die wrok was nog toegenomen,toen Lucie, naar laatste bezoek, haar poging tot een verzoening op zoo ongevoelige wijze had verijdeld.
Die oneenigheid tusschen haar kinderen had haar reeds van den beginne af erg gehinderd en zoodra er van een scheiding gerept werd, had aj ach ernstig ongerust gemaakt, dat dit een ongehoord schandaal zou geven en dat hun familie erdoor in opspraak zou worden gebracht.
Zij wenschte dat tegenover haar vrienden en kennissen tot eiken prijs te voorkomen en nadat zij tevergeefs beproefd had Lucie tot andere gedachten te brengen, had zij er voortdurend over gezonnen h oe zij het wangedrag van haar zoon, dat tot dit alles aanleiding had gegeven, zooveel mogelijk zou kunnen vergoelijken.
Haar sclwondochter had zich tot heden steeds onberispehjk gedragen en haar viel niets te verwijten, doch nu haar zoon haar mededeelde, dat Lucie zich als getrouwde vrouw niet ontzag om een liefdesbetrekking met een ander te onderhouden, meende zij luenneenredentehebbengevonden om de schuld op haar tewerpen.
/üj vond, dat nu zijn zaak er toch hopeloos voorstond en een scheiding onvermijdelijk werd, het geraden was het defensief in een offensief te veranderen en nu zelf op een scheiding aan te dringen. Indien hij haar betichtte van die liefdesverhouding, zou alle blaam haar treffen en wendde hij die van zich af
Hiertegen protesteerde Willem echter ten sterkste en weigerde beslist hieraan gevolg te geven. Hij was er te veel van overtuigd, dat hem alleen die blaam trof en dat zijn moeder zich ver-



i6g
giste, indien ze meende, dat het zoo gemakkelijk zou vallen alle schuld op Lucie te werpen.
Hij verwierp ook het voorstel van zijn moeder om nog eens met Lucie's ouders te spreken, daar Lucie hun invloed reeds lang was ontwassen en in den laatsten tijd steeds haar eigen inzichten volgde.
Daarna had hij het ouderlijk huis ongetroost verlaten en was naar den Haag vertrokken om zich bij het Departement van Oorlog te melden, waar men hem had ontboden. Men deelde hem daar mede, dat hij zich Donderdag aanstaande naar het militair hospitaal te Leiden moest begeven, teneinde zich aan een geneeskundig onderzoek te onderwerpen.
's Zondagsavonds tegen half acht was hij in Noordwijk teruggekeerd en in de verwachting Lucie aan tafel te zuilen treffen, had hij zich in avondtoilet gestoken en hoorde toen met verwondering van den kelner, dat Mevrouw de beide laatste dagen de maaltijden niet in het hotel had gebruikt.
Het bevreemdde hem bovenmate, dat zij, terwijl zij in Rembrandt en pension was, om voor die enkele minuten met Bets te zijn, onnoodige kosten maakte door in het Huis ter Duin te dineeren. Dit kwam hem erg overdreven voor, daar zij den geheelen dag in elkanders gezelschap waren, doch, toen hij daarna vernam, dat Frits in het hotel was gebleven en dat Lucie hem tegen haar gewoonte aan de juffrouw had overgelaten, wekte dit zijn achterdocht op en vreesde hij, dat er iets ernstigs gaande was.
Hij gebruikte haastig wat van de verschillende spijzen, die hem voorgezet werden en ging toen naar het Huis ter Duin.
Hij zocht het terras af, hep de verschillende zalen door, ging toen naar het Palace Hotel, daarna langs het strand en begaf zich, toen hij haar ook daar niet zag, naar het Casino, waar hij achter in de zaal Bets met iemand, die hem onbekend was, aan een tafeltje zag zitten. .
Besluiteloos wat te doen, overwoog hij een oogenblik of hij haar zou aanspreken, maar huiverig haar in het bijzijn van een vreemde naar zijn vrouw te vragen en wellicht een mal figuur te slaan, gaf hij hieraan geen gevolg.
Meer en meer verontrust over haar afwezigheid liep hij in opgewonden stemming den Noordwijkschen weg op en, weder teruggaande, eensklaps zijn vrouw in het verlichte station ziende, ontstelde hij hevig, toen hij gewaar werd, dat zij met haar zakdoek een luitenant van de infanterie toewuifde, die in gezelschap van den onbekende, waarmede hij Bets in het Casino had gezien, met de tram vertrok.



170
Nu werd hem plotseling alles duidelijk en begreep hij waarom aj niet in Rembrandt had gedineerd. Het leed voor hem nu niet den minsten twijfel of aj had gedurende ajn afwezigheid dien ander ontmoet, denzelfde met wien aj een briefwisseling onderhield en die ajn verzoening met Lucie verhinderde.
Een van de twee, die daar met de tram vertrokken waren, moest het zijn en dan was het vanzelfsprekend die mijnheer van de infanterie, die had natuurlijk met zijn vrouw geflirt, terwijl zijn vriend met Bets in gesprek was.
Weer overviel hem datzelfde pijnlijke gevoel, diezelfde knagende jalouae, als toen hij haar in het postkantoor dien brief in ontvangst zag nemen.
Eerst wilde hij in zijn groote opgewondenheid onmiddellijk naar het hotel gaan, haar ter verantwoording roepen en haar dwingen den naam van zijn mededinger te noemen. De kille zeewind bracht echter afkoeling
Bij het hotel gekomen bedacht hij zich, besloot met het oog op het late avonduur nu liever geen scènes te maken en de bespreking met zijn vrouw tot den volgenden morgen uit te stellen. Vreezende toch niet te kunnen slapen, ging hij terug naar het Casino, waar nog druk werd gedanst en zette zich in een hoekje op het terras, waar hij een whisky bestelde.
Nauwelijks had hij daar eenige minuten gezeten of een zijner collega's, een ritmeester der huzaren, die hem bij den ingang gezien had, kwam naar hem toe en vroeg hem lachend, waarom hij zoo moederziel alleen in het donker zat te kniezen.
Hij stelde hem voor mee naar binnen te gaan, waar hij met eenige collega's en hun dames een goed plaatsje had bemachtigd. Van der Hoeven wilde zich er eerst van afmaken, gevoelde zich niet gestemd voor een drukke conversatie, doch kon niet zoo vlug een geldige verontschuldiging vinden en bevond zich weldra in het luidruchtige gezelschap van eenige officieren met hun dames, die tijdelijk een Noordwijksch hotel of een der villa's bewoonden.
Een der dames, die naast hem zat, vroeg naar Lucie en waarom aj hen nooit zagen.
Zij had Lucie 's avonds wel in het Casino gezien, maar zij had het zoo druk met haar cavalier, dat er geen denken aan was geweest een woordje met haar te wisselen.
Zij vroeg op eenigszins sarcastischen toon, wie die mijnheer was en toen zij zag, dat hij bij die onverwachte vraag ontstelde en zich een oogenblik bedacht, merkte zij spottend op, dat het een infanterist was en vroeg toen lachend:
„Je vrouw is toch hoop ik niet naar een ander wapen overgeloopen?"



I7i
Hij kon bij die vraag ternauwernood zijn ergernis bedwingen, doch zich zooveel mogelijk beheerschende, redde hij er zich met een grapje uit.
Zijn kennissen hadden het dus ook opgemerkt, dat zijn vrouw door iemand het hof werd gemaakt en hieruit reeds hun conclusies getrokken.
Bij al zijn leed voegde zich nu ook nog het treurig vooruitzicht, dat zijn naam en die zijner vrouw gedurende de eerstvolgende maanden over de tong zouden gaan en hun oneenigheid belangwekkende stof voor de chronique scandaleuse zou bieden. Bevreesd zoo aanstonds opnieuw door een of andere opmerking onaangenaam te worden getroffen, wendde hij voor vermoeid te zijn van de reis en naar rust te verlangen.
Hij haastte zich zyn gezelschap te verlaten en terwijl hij zich verwijderde, hoorde bij, dat zij lachten en zich, waarschijnlijk te zijnen koste, vermaakten.
Hij wist wat dat beteekende, dat lachen over een misplaatste aardigheid, die spot met eens anders leed.
Hoe dikwijls had hij zelf ook anderen in dergelijke omstandigheden achter hun rug bespot, zich met hun ongeluk en leed vermaakt en dit hierdoor nog vergroot.
Nu was het zijn beurt, nu was hij, de Don Juan van weleer, de bedrogen echtgenoot en zou het milieu, waarin hij leefde, hem evenmin sparen en zijn naam meedoogenloos door het slijk sleuren.
Toen hij dit bedacht, spookte het hem woest door het hoofd en maakte een ongekende woede tegen dien ander, die hem zijn vrouw ontroofde en die de oorzaak was van al het leed dat hem te wachten stond, zich van hem meester.
Hij wilde niet rusten alvorens hij diens naam wist en dan zoo mogelijk een ontmoeting provoceeren; hoewel dit ongetwijfeld een groot schandaal zou veroorzaken, zoo kon hij zich hierdoor tenminste een eervolle retraite verschaffen.
Den volgenden dag bij het opstaan gevoelde hij zich wat kalmer dan den vorigen avond en, voornemens het er dien dag op te laten aankomen, een afdoende beslissing uit te lokken, begaf hij zich naar het strand, waar hij Lucie met een handwerkje in haar badstoel zag zitten.
Hij schoof een badstoel nader en begon haar op rustigen, halmen toon te vertellen, dat hij naar zijn ouders was geweest en daarna naar het departement in den Haag was gegaan, waar hem gelast werd zich aanstaande Donderdag te Leiden aan een geneeskundig, onderzoek te onderwerpen.



ï7»
Dit zou uitwijzen of hij geschikt was den dienst weer te hervatten of dat hij naar een anderen werkkring uit moest zien.
„Ik hoop Lucie," ging hij voort, „dat jij het met mij eens bent, dat het tusschen ons hangend geschil tot een bevredigende oplossing moet komen en dat, hoe de uitslag van het geneeskundig onderzoek ook moge zijn, de verhouding, waarin wij nu leven, op den duur niet kan worden bestendigd.
Ik leefde den laatsten tijd in de verwachting, dat, nu ik niet den minsten aanstoot meer geef en mijn best doe een goed echtgenoot te zijn, dit van gunstigen invloed zou zijn geweest op onze verhouding en dat je mij ten laatste het verleden zoudt willen vergeven.
Ik smeek je voor de laatste maal, laat het tusschen ons weer goed zijn, ga niet voort met die geheimzinnige briefwisseling en dat flirten met anderen wanneer ik afwezig ben."
Zij barstte in een schaterlach uit en riep:
„Wat zeg je daar? Flirten met anderen? Hoe kom je aan dergelijken onzin?"
„Hoe ik daaraan kom?", antwoordde hij, „wel ik was er gisterenavond getuige van hoe hartelijk je dien mijnheer van de infanterie m de vertrekkende tram toewuifde en allen twijfel werd opgeheven, toen mij daarna in het Casino van alle kanten om inlichtingen werd gevraagd over dien luitenant, met wien je zoo druk gedanst had en die je zoo in het oog loopend het hof maakte 1"
Zij bloosde even, toen zij hoorde dat hij alles wist en hij zag hierin een stilzwijgende bevestiging van zijn woorden.
Nadat zij zich een oogenblik had bedacht, zei zij op rustigen toon, als gold het de eenvoudigste zaak ter wereld:
„Maak je toch niet belachelijk door mij ervan te betichten dat tk met anderen flirt en mij het hof laat maken. Omdat ik hier m Noordwijk in mijn eenzaamheid wat afleiding heb gezocht en mij gedurende de dagen van je afwezigheid bij Bets en haar kennissen heb aangesloten, durven jij en je vrienden mij verwijten, dat ik flirt!
Het moet wel een uitgelezen kring van vrienden zijn, waarin je verkeert, wanneer deze den moed heeft op dergelijke hchtvaardige wijze mijn naam te bekladden. Je gevoelt je gecompromiteerd, omdat ik in het Casino met een der kennissen van Bets heb gedanst en hen daarna aan het tramstation uitgeleide deed, maar zijn die feiten nu van zoo ernstigen aard, dat zij een smaad op mijn gedrag werpen? Zijn die even ernstig als hetgeen jij mij hebt aangedaan? Je moest je schamen en in-



173
dien dit alles is wat je te vertellen hebt, acht ik bet beter dit onderhoud af te breken.
En wat nu je vraag betreft, wat we zullen aanvangen als net geneeskundig onderzoek bekend is, die kwestie laat mij tamelijk koud! Ik ga in geen geval weer met je naar huis terug, want ik denk er sterk over mij bij Bets aan te sluiten, die als pleegzuster naar Servië gaat." . .
Zij stond op, het hem over aan zijn sombere overpeinzingen en liep haastig naar het hotel, waar zij Bets opbelde.
Zij vreesde terecht, dat hij, nu zij gezegd had zich bij Bets en baar kennissen te hebben aangesloten, zich onmiddellijk tot deze zou wenden teneinde van haar verdere bijzonderheden en den naam van zijn mededinger te vernemen.
Zij wist, dat hij voor niets zou terugdeinzen om achter de waarheid te komen en indien zij Bets met tijdig waarschuwde, zou deze allicht door een strikvraag in den val loopen.
Zoodra Bets na eenig wachten aan de telefoon kwam, deelde Lucie haar het gesprek met haar man mede; zij vroeg Bets om, ingeval deze zich tot haar wendde, zich vooral in acht te nemen en te trachten zijn achterdocht weg te nemen.
Lucie had zich niet vergist, want, nadat haar man nog een oogenblik in zijn badstoel had zitten peinzen, was hij opgestaan om zich naar het Huis ter Duin te begeven.
Hij bad nu weder opnieuw ervaren, dat hij bij een bespreking met zijn vrouw tegen haar logische wijze van redeneeren met was opgewassen. Het ontmoedigde en vernederde hem steeds aan zijn vroeger wangedrag herinnerd te worden en dat ZM Zich hierop beriep nu hij haar beschuldigde van flirten.
Erover nadenkende hoe hij het moest aanleggen om achter de waarheid te komen,liep hij langzaam het strand op en neder. Eindelijk scheen zijn besluit genomen en ging hij den trap op, die van het strand naar het terras van het Huis ter Duin voert.
Nadat hij Bets hier tevergeefs had gezocht en van den portier bad vernomen, dat zij in de leeszaal was, ging bij daarheen en zag haar aan een schrijftafel zitten.
JDaar de meeste gasten gedurende de ochtenduren aan het strand vertoefden, was de zaal bijna geheel verlaten en bood deze een geschikte gelegenheid om zich een oogenblik rustig met haar te onderhouden.
Indien Lucie Bets niet had ingelicht, zou deze aan de houding van van der Hoeven toch terstond hebben bemerkt, dat hij iets in zijn schild voerde. Zij nam daarom terstond de leiding van het gesprek en voegde hem toe:



»74
CatCA ,C JeeLtCrUg 611 ^.«.hrt gegaan aan het departement? Ga je den dienst weer spoedig hervatten?"
^ haar> dat geneeskundig onderzoek
moest ondergaan en vroeg daarna:
„Hoe bevalt het je in het Huis ter Duin, Bets? Zijn ie casten gisteren weer vertrokken?" ' ' gasten
„Gasten?" vroeg zij op onschuldigen toon, alsof zij niet beereeo
*£3p *ofr2!T' f SdT h6t ^ ee^ips 2 bSne„! nep zij. „O ja, die zijn Zaterdagmorgen na het ontbijt weer
korrgefee?"^ Vri,'dagmiddag &k°«™ « «S hier maar
«s5*"/nerkte rf*00^ °P> dacht dat jij en Lucie die gasten gisterenavond aan het station uitgeleide deden".
brachten t N.™ ,2üfN' &*™*™d even naar de tram brachten? Neen, dat waren mijn gasten niet. Een hunner is een gewezen apotheker uit Meerdervoort en den ander had ik wel eens bij de Van Vurens ontmoet. Toen ik gisterenmiddagTn het dorp was, heb ik ze toevallig ontmoet, zij zochten logies om
teTengen."161 ^ ^ *" ™ dag °f wat «»SdS
Toen ik 's avonds met Lucie in het Casino was, hebben we hen daar opnieuw ontmoet.
Zij zijn een half uurtje in ons gezelschap gebleven, hebben ons ten dans gevraagd en daarna zijn we even met hen meegeloopen om hen te zien vertrekken. g
MhiS tl erS ^f*88^?" vroeg ze hem lachend aanziend. é*fhi?Z hf ,Y«haal zoo rustig en als vanzelfsprekend gedaan, da* *"! werkelijk een oogenblik in twijfel geraakte, hii a?h ?i?F-V?ïet Rembrandt terugkeerde, vroeg
ÏK?ilSteuSem' VefglSte « ~ ~ *&
wJr0^3?**11 het-hem 106 ^ Bets' verhaal te mooi was om waar te kunnen zijn en steeds keerden zijn gedachten tem?
officier van gezondheid naar den uitslag vroeg, vernam hij dat deze zich hierover niet mocht uitlaten, doch dat meThemdS wei van het Departement zou berichten.
Denzelfden dag kwamen de van Vurens in Noordwijk en s Zondags daarna arriveerde ook Henk. 1
Henk was door Dolf ingelicht omtrent zijn verhouding tot



«75
Lucie en toen hij van Bets het omstandig verhaal vernam van hetgeen er s'Maandagsmorgens tusschen Lucie en haar man voorgevallen was, vatte hij het voornemen op zich druk met Lucie te occupeeren, teneinde aldus de aandacht van Dolf af te leiden.
Hij ontmoette Lucie dagelijks in gezelschap van Bets en de van Vurens en bemerkte al ras, dat hij zijn oogmerk bereikte, daar van der Hoeven hen voortdurend angstvallig bespiedde, hen overal naging en, eindelijk het spoor bijster rakende, in Henk zijn mededinger meende te zien.
Zoodra Dolfs verlof was aangebroken kwam deze met Huis weer naar Noordwijk en toen zij 's Zondagsmiddags mét Henk op het terras van het Palace Hotel zaten, zagen zij eenigen tijd later van der Hoeven, die zich aan een tafeltje in hun nabijheid zette*
Deze herkende terstond in Dolf denzelfden, die Lucie had toegewuifd en hij hoopte iets van het gesprek op te vangen, dat hem aanleiding kon geven agressief op te treden.
Hij nam hen van terzijde op, doch Henk had Zijn vrienden tijdig gewaarschuwd en zij wachtten Zich wel de voorzichtigheid uit het oog te verhezen.
Dolf had van der Hoeven slechts eenmaal gezien, toen deze in het station te Meerdervoort door Lucie van den trein werd gehaald en zou hem, nu hij in zijn politiek was, zeker niet hebben herkend.
Het hinderde Dolf en maakte hem prikkelbaar, daar te zitten in de nabijheid van dien man, die Lucie en hem zooveel leed berokkende.
Hij gevoelde, dat hij zich onmogelijk zou kunnen beheerschen, indien zich ook maar het geringste incident voordeed en hij wist, dat hij dit moest weten te. voorkomen, teneinde de toestand niet nog ingewikkelder te maken.
Hij stelde daarom voor heen te gaan en zij begaven zich toen naar het Huis ter Duin, waar zij de van Vurens met Bets aantroffen. .
Toen van der Hoeven 's avonds in de eetzaal van het Casino voor het geopende venster zat, zag hij Bets met het drietal vrienden op het terras plaats nemen. Weldra voegden zich ook de van Vurens bij hen en een oogenblik later kwam Lucie, waarna hij zijn aandacht verscherpte.
Zij nam plaats tusschen Bets en Henk en hij meende te hooren, dat zij den infanterist met Dolf aansprak, doch zeker was hij hiervan niet daar de afstand te groot was om hun gesprek te kunnen volgen.



Lucie en Dolf wisten niet, dat van der Hoeven ach op zoo korten afstand bevond, doch angstig door één onvoorzichtigheid alles op het spel te zetten, namen zij ach in acht. Zij hadden ach geen enkele maal afgezonderd en vermeden alles, wat ooi maar in de geringste mate de achterdocht zou kunnen opwekken
Tegen half elf begaf Lucie zich alleen naar Rembrandt en even later keerden ook de anderen naar hun hotel terug.
Hoe angstvallig hij den ganschen avond ook gespied had het was hem met gelukt iets te bemerken, dat hem in zijn achterdocht versterken kon en het bleef hem een raadsel, wie van hun drieën den geheirnzinnigen briefschrijver was.
Lucie begaf zich den volgenden morgen reeds vroegtijdig met Frits naar den woning van den ouden Bolst. Deze had haar jongen beloofd, dat hij dien dag een toertje met ajn bok mocht maken en toen zij alleen langs den Boulevard naar het hotel terugkeerde, bemerkte zij een ongewone drukte op het strand. Zij zag dat de menschen hun badstoelen verheten, ach haastten naar de plaats waar gebaad werd, waar reeds tal van nieuwsgierigen waren tezamen geloopen; doch veronderstellende, dat daar een vliegtuig geland was, schonk aj hieraan verder gaan aandacht.
Zij ging naar haar kamer en had ach daar nauwelijks gedurende een kwartier onledig gehouden met een handwerkje, toen er aan de deur werd geklopt en tot haar groote verwondering haar man binnentrad, die op korten, afgemeten toon tegen haar zei:
„Ik kom je eens even vertellen, dat er zoo juist een ernstig ongeluk is gebeurd."
Lucie ging kalm met haar handwerk voort en vroeg zonder veel aandacht aan zijn woorden te schenken op onverschilligen
"Een ongeluk? Ik zag zooeven wel een ongewone beweging op het strand, doch ik dacht, dat er een vliegtuig was gedaald."
„Een vliegtuig?", hernam hij en vervolgde toen met bevende stem: „Wel neen, een der badgasten had zich te ver in zee gewaagd, is door kramp overvallen en werd zooeven opgehaald."
Zonder zich nog in het minst te verontrusten, vroeg zij argeloos: „Is het iemand uit Noordwijk?"
„Neen," antwoordde hij, terwijl hij vóór haar ging staan en haar uitvorschend aanzag, „het is iemand, die Zaterdag hier is aangekomen en in het Huis ter Duin logeert.
Indien ik goed heb gezien, is het die infanterist met wien jullie gisterenavond in het Casino waren."



177
Nauwelijks bad hij de woorden geuit of zij vloog overeind, omklemde de leuning van haar stoel en staarde hem doodsbleek en sprakeloos aan. De wanhoop nabij, riep zij met heesche stem „Dolf! Verdronken! Dood! Mijn heveling dood!?"
Luid schreiend viel zij voorover met haar hoofd op de sofa en riep: „Nu heb ik dies verloren, nu is hij weg, voor altijd weg! O God, waarom moest dat mij treffen?"
Eensklaps richtte zij zich op en riep: „Waar is hij? Waar is hij? Ik wil hem zien! Ik wil naar hem toe!"
Zij wilde langs hem heen de kamer uit snellen, doch hij belette dit, vatte haar arm en riep haar op dreigenden toon toe:
„Ik verlang dat je bier blijft! Je gaat er niet heen! Geen scènes versta je! Er wordt al genoeg over ons gekletst en ik verbied je onzen naam nog meer in opspraak te brengen."
Bij het hooren van die woorden, van dien korten, bevelenden toon, van dat stemgeluid, dat haar dikwijls zoo onaangenaam in de ooren had geklonken, trad Lucie op hem toe en zag hem aan met een blik, die van Zoo grooten haat en afkeer getuigde, dat hij verschrikt terugtrad.
Opnieuw beproefde zij langs hem heen de kamer uit te snellen, maar weer belette hij het haar en zich voor de deur plaatsende zag hij baar ijzig kalm aan en zei: „Ik verbied je het hotel te verlaten. Hij is niet dood. Een zijner vrienden, een medicus, die gelijktijdig met hem in zee baadde, heeft onmiddellijk alles beproefd om zijn levensgeesten op te wekken en schijnt hierin te zijn geslaagd. Nu hebben zij hem naar het Huis ter Duin gebracht."
Op sarcastischen toon vervolgde hij:
„Het blijkt nu echter, dat ik toch goed had gezien, toen ik je beschuldigde een liefdesbetrekking met iemand te onderhouden. Je vondt die veronderstelling toen zoo belachelijk, maar in je angst heb je het nu bekend, je geheim verraden en zijn naam genoemd.
Maak je met ongerust, die meneer zal wel weer herstellen en bhjven leven, maar hij zal mij rekenschap geven van zijn daden!"
Nauwelijks had bij die woorden geuit of zij vloog als een furie op hem toe.
„Ellendeling," schreeuwde zij hem toe, „eerst doe je het voorkomen dat hij verdronken is, breng je mij tot wanhoop om aldus op de meest geraffineerde wijze achter mijn geheim te komen en nu je dat gelukt is, durf je mij nog te dreigen! Als je het waagt één haar van zijn hoofd te krenken, zul je ervoor boeten."
Het Eeuwige Mysterie
13



178
Hij las het in haar oogen, dat zij tot alles in staat was en voor niets zou terugdeinzen en hij begreep, dat het geraden was den strijd op te geven.
Hij het haar gaan en zonder zich aan de menschen te storen, die haar verwonderd nakeken, vloog ze blootshoofds langs den Boulevard naar het Huis ter Duin.
Goddank, hij leefde nogl Zij wilde hem zien, zich overtuigen, dat hij inderdaad nog leefde! Hem verplegen, dag en nacht bij zijn legerstede waken!
De menschen mochten het zien, zij mochten het weten, het was haar totaal onverschillig! Haar geduld was ten einde, vanaf dit oogenblik behoorden zij bij elkander en verbrak ze voor altijd den band met dien ander.
Ze snelde naar de kamer van Bets en toen deze afwezig bleek, vernam ze van het kamermeisje, dat Bets op kamer 26 was bij een zieke, die zooeven was binnengebracht.
Toen zij daar binnenging, gaf Bets haar terstond een teeken om niets te zeggen, maar toen zij Dolf doodsbleek met gesloten oogen op het bed zag hggen, kon zij zich niet langer bedwingen en knielde zacht snikkend bij haar vriendin neder.
Bets hief haar op en verliet geruischloos mét haar het vertrek om och naar haar kamer te begeven, waar zij haar den loop van het ongeval vertelde.
Hij was met Henk gaan zwemmen en waarschijnlijk weder door kramp overvallen, in de diepte gezonken. Een der badmeesters, die met zijn bootje in de nabijheid lag, had het opgemerkt en was er terstond naartoe geroeid, doch Dolf had in dien korten tijd het bewustzijn reeds verloren.
Henk was onmiddellijk toegesneld en het was hem na veel moeite gelukt Dolf weer bij te brengen.
Hij was ternauwernood aan den dood ontsnapt en nu ernstig ziek. De dokter had hem zooeven bezocht en zeer bedenkelijk gekeken. Hij had groote rust en kalmte voorgeschreven, zou 's middags terugkomen en, indien de patiënt niet al te zwak was een nader onderzoek instellen.
Den volgenden morgen constateerde de dokter een ernstige longontsteking, verbood met hem te spreken en verzocht de grootst mogelijke voorzichtigheid in acht te nemen.
De beide vriendinnen waakten dag en nacht afwisselend bij den zieke, Bets des nachts en Lucie over dag. Zij verpleegden hem om beurten en den derden dag opende hij even de oogen en zag, toen hij Lucie herkende, haar met dankbaren blik aan.



179
Henk beijverde zich hen zooveel mogehjk behulpzaam te zijn; hij had Dolf een paar malen bezocht en medelijdend met het hoofd geschud, toen hij zag hoe ernstig de patiënt eraan toe was.
Hij had voorgesteld 's nachts bij Dolf te waken, maar noch Lucie, noch Bets had hierin toegestemd.
Lucie was na haar vertrek niet weer naar Rembrandt teruggegaan. Zij wilde tot geen prijs haar man weer ontmoeten of gehinderd worden door de nieuwsgierige blikken der gasten en was met Frits en de juffrouw naar het Huis ter Duin verhuisd.
De juffrouw vertelde haar, dat mijnheer de kamers had opgezegd, afscheid van Frits had genomen en daarna was vertrokken.
Den vijfden dag nam de dokter Lucie terzijde en zei haar, dat het er volgens zijn meening met den patiënt niet mooi voorstond. Hij vreesde dat het verkeerd hep met Dolf, daar hij niet de minste verbetering in zijn toestand bespeurde en maakte zich erg ongerust over den hardnekkigen hoest, die ernstig gevaar opleverde.
Hij vroeg haar of zij ook wist of hij familie had, of zij bekend was met hun woonplaats en hij achtte het noodzakelijk hen te waarschuwen.
De dokter schrikte, toen hij zag hoe hevig Lucie door die mededeeUng werd getroffen en bracht haar naar Bets, waar zij Zich luid schreiend op de sofa wierp.
Zij had zich steeds gevleid met de hoop hem te zullen behouden en nu zij eensklaps hoorde dat hij verloren was, dat hij voor altijd van haar heen zou gaan, dat haar het liefste wat zij bezat, het eenige dat haar nog aan het leven bond zou ontnomen worden, wrong zij radeloos de handen en gaf zij zich over aan haar droefheid.
Bets, die zich na de nachtwaak ter ruste had begeven, was hevig ontsteld bij het vernemen van dit slechte nieuws. Het trof haar onverwacht, daar ook zij in de stellige meening leefde, dat Dolf met zijn sterk gestel het ongeval wel te boven zou komen. Nu zij onverwachts hoorde, dat het verkeerd hep, dat hij verloren was, die jongen, die haar zoo na aan het hart lag, werd ook zij wanhopig en wist zij haar groote smart slechts met de grootste zelfTDeheersching te onderdrukken.
Zij nam Lucie in haar armen en trachtte haar zoo goed mogelijk te troosten en moed in te spreken.
Inmiddels was Henk de kamer binnengekomen, doch ging op verzoek van den dokter onmiddellijk weer heen om aan Willy te telegrapheeren en hem te berichten, dat zijn spoedige overkomst gewenscht was.
Lucie begaf zich daarna weder naar den patiënt en toen Bets



i8o
in het avonduur binnentrad om haar taak over te nemen en de nachtwaak te beginnen, weigerde Lucie dit op beslisten toon. Zij wilde blijven, hem met verlaten, om, wanneer inderdaad het ergste gebeurde, bij hem te zijn.
Na zeer veel moeite gelukte het Bets echter Lucie te bewegen eenige uren rust te nemen en zij beloofde haar tijdig te zullen waarschuwen ingeval de toestand onverhoopt een ongewenschte keer dreigde te nemen.
Toen Lucie in haar kamer kwam, vond zij een schrijven van een advocaat in den Haag, waarin deze meldde, dat hij opdracht van haar man had ontvangen om zich met haar rechtskundig adviseur in verbinding te stellen, teneinde op de minst opzienbarende wijze en in den kortst mogehjken tijd een echtscheiding tot stand te brengen.
Hij vroeg haar of zij reeds met een advocaat in overleg was getreden en of zij hem dit dan ten spoedigste wilde melden.
Den brief lezende barstte zij in snikken uit. Eindelijk was dan na harden strijd het pleit beslecht en opende zich het vooruitzicht, dat zij langs minnelijken weg van haar man zou kunnen scheiden. Wat baatte haar echter die vrijheid, nu hij, met wien zij gehoopt had een gelukkige toekomst tegemoet te gaan, op het punt stond haar voor goed te verlaten?
Had die vurig verlangde toestemming haar op een ongunstiger tijdstip kunnen bereiken als op dit oogenblik, dat Dolf's toestand zelfs niet gedoogde dat zij het hem mededeelde?
Zij legde zich oververmoeid, gekleed ter ruste en schrikte, toen zij bij het ontwaken bemerkte, dat het reeds dag was.
Zij verwonderde zich erover dat Bets haar niet gewekt had en begaf zich zenuwachtig gehaast naar de kamer van den zieke, waar zij tot haar groote vreugde hoorde, dat de nacht vrij kalm was voorbijgegaan.
Terwijl Bets op haar kamer het ontbijt gebruikte, werd haar een telegram gebracht van Willy, die berichtte tegen elf uur in Noordwijk te zullen zijn.
Op haar verzoek ging Henk naar het tramstation om hem af te halen, hem een uitvoerig verslag van het gebeurde te geven en hem in te lichten omtrent Dolf's verhouding tot Lucie.
Wüly, diep bedroefd bij het vernemen van het treurig nieuws, had moeite zich goed te houden toen hij zijn broer in dien zorgwekkenden toestand weerzag en Bets, bevreesd, dat het bezoek Dolf zou vermoeien, drong er op aan dit te bekorten......
De dokter had bij zijn visite de schouders opgehaald en slechts gezegd „waar leven is, is hoop," doch Bets bespeurde den



i8x
volgenden nacht voor de eerste maal eenige verandering in den toestand van den zieke.
De koorts was in den voornacht iets afgenomen, hij had een paar malen de oogen geopend en haar vragend aangekeken. Zij had toen zijn hand genomen, waarna hij rustig was ingeslapen en bijna niet meer had gehoest.
Zij ging 's morgens reeds vroegtijdig naar Lucie's kamer om haar het heugelijk nieuws te brengen en deze, haar tranen niet kunnende bedwingen, bad snikkend, dat hij gespaard mocht blijven.
De dokter betoonde zich ook zeer ingenomen met het gunstig bericht en verblijdde er zich bovenal over, dat het hoesten was verminderd. Hij constateerde minder koorts, beval de grootste voorzichtigheid aan en, opmerkende, dat één zwaluw nog geen lente maakt, verzocht hij nadrukkelijk niemand bij Dolf toe te laten.
Lucie en Bets, nu eens opgetogen over de geringste verbetering, dan weer diep terneergeslagen, als zij een hoogere temperatuur opnamen, leefden gedurende de dagen, die volgden, in de grootste spanning. Op den tienden dag trad echter een aanmerkelijke verbetering in en achtte de geneesheer het gevaar geweken.
Het herstel van den zieke vorderde echter langzaam, doch Lucie en Bets, beiden overgelukkig dat hij behouden bleef, wijdden zich geduldig en met de grootste toewijding aan zijn verdere verpleging.
Eindelijk, op een mooien, warmen morgen, veroorloofde de dokter Dolf een oogenblik in het zonnetje te wandelen en toen het bleek dat dit den patiënt goed had gedaan en hij langzamerhand zijn krachten herkreeg, mocht hij weldra met Lucie ook korte wandelingen op het strand maken.
Bij hun eersten uitgang, de eerste maal sedert zijn herstel dat zij zich zonder schroom in het publiek vertoonden, tezamen langs het stra nd gingen, zochten zij tevergeefs naar woorden om hun dankbaar gelukkige stemming te uiten.
Zwijgende luisterden zij naar het zachte ruischen der golven, naar het melodische lied, dat de zee hen als een bruidszang toezong
Na lang, geduldig wachten brak eindelijk den lang verbeiden dag aan, dat zij hun hevelingswensch bevredigd zagen en zij vol moed en bhjde verwachtingen de groote reis door het leven, de reis met al zijn hef en al zijn leed aanvaardden en, wanneer, in den loop der jaren hun geluk werd bedreigd, hun bootje gevaar



i8a
liep te stranden, dan hielp hun mooie, blijvende liefde hen steeds weder veilig door de branding.
De trouwe vriendin, rij die zoo veel had gegeven en zoo weinig had geoogst, had hen inmiddels verlaten.
Zoodra haar taak volbracht, haar hulp niet meer van noode was, had zij de beide geheven verlaten en was zij heen gegaan om, ver in den vreemde, haar leven te wijden aan de verpleging der lijdende menschheid.
EINDE.
Van denzelfden schrijver is verschenen:
T GEDIJT NIET
HERINNERINGEN UIT BANGE DAGEN.
(zie volgende pagina)



i83
Uitgaven van AUert de Lange te Amsterdam.
T GEDIJT NIET
HERINNERINGEN UIT BANGE DAGEN door
ALFRED TERMONDE
OORSPRONKELIJKE ROMAN
INHOUD:
Een rustelooze nacht. Fortuna lacht.
De rampzalige gelijkenis. Bonnot, Garnier & Co.
Ferrier en Castel. De Parijsche politie.
Bestolen dieven. Suze beslecht het feit.
Het Noodlot. De brownings aan het Oude bekenden. woord.
In het huis van smart. De dag der vergelding Idylle. nadert.
Tragische levens. Jouin gewroken.
Het complot. La commedia è finita.
Prijs f 2.90; gebonden f 3.90.
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:



184
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam. ROLF BURMAN
RECHT OP GELUK
GESCHIEDENIS VAN EEN LIEFDE 3e DRUK
Deze oorspronkelijke roman speelt in onze dagen en gaat uit van een leemte in onze huwelijkswetgeving.
Prijs f 2.25
Gebonden . . . f 3.35
ROLF BURMAN
'T ONAFWENDBARE
3e DRUK
Het gegeven van dit verhaal heeft de schrijver gevonden in de woorden van Maeterlinck:
Car les lois des effets et des causes sont étrangères a celles de notre conscience."
Prijs f 3.90
Gebonden . . . f 4.90
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



i85
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam.
ROLF BURMAN
ROEPING
EEN ROMAN VAN VROUWEN ae DRUK
De moderne vrouw wordt in dit werk geschetst met den levenskijk en fantasie, welke in de overige werken van den schrijver zoo zeer de aandacht trokken en de aanleiding waren tot het in korten tijd veroverd succes.
Prijs f 3.90
Gebonden . . . f 4.90
ROLF BURMAN
SNIPPERS
NOVELLEN EN SCHETSEN INHOUD:
Gelijk ook wij vergeven, Prodeana, Schetsen naar 't levend model: I. Een onverbeterlijke. II. For auld lang syne. III. Summum Jus. IV. Uitschot. Haar Kerstgeschenk. Twaalf jaren levens.
Prijs f 2.25
Gebonden . . . f 3.—
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



i86
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam
ROLF BURMAN
HET AARDSCHE DEEL
ae DRUK
De gedachte van Victor Hugo: „Les morts sont les invisibles, mais ils ne sont pas les absents" ligt ten grondslag aan dezen roman.
Prijs f 3.90
Gebonden . . . f 4.90
ROLF BURMAN
EEN BOETE
„I must say to myself that I ruined myself and that nobody, great or small, can be ruined except by his own hand."
Oscar Wilde.
Deze roman speelt in het vlakke land, dat hier, door de herinneringen die het wekt, het symbool wordt, in zijn vaak naargeestige eentonigheid van de duistere machten waartegen een ziel te worstelen heeft
Prijs f 2.90
Gebonden . . . f 3.90
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



i87
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam.
ROLF BURMAN
ALS DE HEIDE BLOEIT
Prijs f 3.90
Gebonden . . . f 4.90
Het laatste tot heden verschenen werk van Rolf Burman, waarvan den verkoop de stoutste verwachtingen heeft overtroffen.
BOEIENDE REISLECTUUR
PATRICIA BRENT
SPANNENDE ROMAN
In Engeland werden meer dan 25000 Exemplaren van dit werk verkocht.
Patricia, een bekoorlijk jong meisje, moet zelf in haar levensonderhoud voorzien en wordt particulier secretaresse bij een parlementslid.
Zij verblijft in een pension en verklaart uit ijdelheid, tegenover haar huisgenoten, geëngageerd te zijn met een kapitein van het Engelsch leger, waardoor zich, op geestige wijze, de koddigste misverstanden ontspinnen.
Het boek heeft in Engeland, Zweden, Noorwegen en Nederland een ongekend succes en wordt met vertrouwen aanbevolen.
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



i88
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam.
BOEIENDE REISLECTUUR I. B. NEUMANN, Oud-Resident der Lampongsche Districten.
SILAMA. Een liefdesdrama in de Lampongsche Districten. Prijs f 340; geb. f 3.40.
HALIMA. Hartstocht en IJdelheid in de Lampongsche Wereld. Prijs f 240; geb. 340.
OVER EN TUSSCHEN, BLANK EN BRUIN.
Prijs f 2.40; geb. f 340.
Deze werken zijn in boeiende romantische vorm geschreven en berusten niet op fantasie. Zij betreffen belangwekkende gebeurtenissen uit het Lampongsche leven, die werkelijk hebben plaats gegrepen.
Brieven van een Selfmade koopman aan zijn zoon
DOOR
G. H. LORIMBR
Tweede druk. Prijs f 2.25; geb. f 2.90.
Wat deze vader onder woorden brengt, is ondanks zijn spottenden, overmoedigen, soms cynischen toon, een ernstige waarschuwing, niet enkel gericht tot zijn eigen zoon, maar tot vele zoons van vele vaders, die, ze mogen dan kooplieden zijn of niet, materialistisch gezind zijn of niet, allen het welzijn hunner kinderen beoogen.
De eerste druk werd in korten tijd uitverkocht.
DE OUDE ZAAK GODEFROOI
DOOR
RALPH SPRINGER
Prijs f 3.25; gebonden f 4.25. Een boek uit het volksleven, scherp omlijnd en geestig geschreven.
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



i8g
Uitgaven van AUert de Lange te Amsterdam.
Mevr. B. E* Van Osselen*Van Delden s
VEEL GEVRAAGDE KINDERBOEKEN:
Hansje Rozengaarde, Vijfde druk .... ƒ 1.80 geb. ƒ 2.50
Baas Willem, Derde druk 1.80 „ - 2.50
De Kleine Frits, Vierde druk 1.80 „ - 2.50
'f Jodinnetje van Elspeet, Vierde druk . . - 1.80 „ - 2.50
Arthur's Viool, Derde druk 1.80 ., - 2.50
Frank en Paula, Tweede druk - 1.80 ,. - 2.50
Corrie en de Kaboutertjes, Derde druk . - 1.80 „ - 2.50
's Winters op Beukenwoud, Derde druk . - 1.80 „ - 2.50
De Familie Dolijn, Tweede druk 1.80 - 230
•Twee Vrinden, Tweede druk - 1.80 .. - 2.50
De Familie Godard, Tweede druk 1.80 „ - 2.50
flijenheuvel, Tweede druk 1.80 „ - 2.50
Grootmoeder en Kleinzoon, Tweede druk . - 1.80 ,, - 2.50 De Schaapskooi op de Elspeeter Heide,
Tweede druk - 1-80 .. - 2.50
De Moore's, Tweede druk - 1.80 ., - 230
De Lastige Ekster, Tweede druk .... - 1.80 „ - 2.50
Het meisje uit Amerika, Tweede druk . . - 1.80 „ - 2.50
Adam en Lili Tweede druk 1.80 „ - 2.50
Philip de Schaapherder - 1.80 ,. - 2.50
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den:
Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



igo
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam.
Werkjes voor de Jeugd.
Andriesse (K.), In het Armhuis. Een vertelling, post 8».
ƒ0.60; geb. ƒ0.90.
Bruyn (A. J.), De zoon van den Rentmeester, groot 8'. Geülustreerd ƒ 1.50; geb. ƒ 2.25
Fabius-Cremer Eindhoven (Mw.).
1 De Verheidens, post 8*. met 4 pi. ƒ 1.50; geb. ƒ2.25.
— —, Op avontuur. Een verhaal voor jongens, post 8*. met
4 platen. ƒ 1.50; geb. ƒ 2.25
Langer/mans (Mej. W.), Vriendjes, die ik gekend heb. Zeven
vertellingen voor kinderen van 8—11 jaar. post 8'. Ge-
ifhisteerd. ƒ 1.35; geb. ƒ 1.75.
Rye (A. J. van) en E. G. Houbolt, De jonge Gijzelaar. Een
verhaal uit het begin van den tachtigjarigen oorlog, post 8*.
Geülusteerd. ƒ 1.50; geb. 7*35.
— —, Odo, De Batavenknaap. groot 8». Geïllustreerd, geb. ƒ 3^5. Traynel (O. de), Het gestolen geheim. Kinderboek, post 8».
Geïllustreerd. ƒ 0.90; geb. ƒ 1.30.
Vries (J. H. de), Uw Levensweg. ƒ1.50; geb. ƒ140.
W||k (C. van), De geschiedenis van drie dappere Indianen.
P0^ S»' ƒ0.35; geb. ƒ0.60.
, De strijd om de schatten van oom Tom. post 8°.
ƒ0.35; geb. ƒ0.60.
, Prins Zwartrok, post 8». ƒ0.35; geb. ƒ0.60.
» Wildbrugge, bevattende de drie bovenstaande werkjes
in één deeltje. ƒ i.go; geb. ƒ2.50.
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



igi
Uitgaven van Allert de Lange te Amsterdam.
Prijsuitdeeling voor de Jeugd.
Wijthotf (Henriette), Ook een held. Vertelling. 2e druk. post 8*. Geïllustreerd. ƒ 0.20
, Schoorsteenvegertje, ae druk. „ 0.30
, Achter de trahes. Met plaat, post 8°. „ 0.20
— —, De bovenste sport, (met plaat), post 8*. „ 0.20
— —, Het ezeltje van den zandman, post 8*. ,, 0.20
, Vriendjes. Vertelling, post 8°. ,, 030
—'—, Kleine helden, post ƒ1.80 geb. „ 2.50
—I—» Aries Zusje, Kerstvertelling. 2e druk. post 8°. (Hét
een plaatje). ƒ 0.20
— —, Lindenbloesempje. ae druk. post 8°. „ 0.20 , Uit Glanskopjes leven. Paaschsprookje. ae druk. post 8°.
ƒ 040
» Grootmoeder. Paaschsprookje. ae druk, post 8°. „ 0.20
, Op de heide, ae druk, post 8*. „ 0.30
—-—» Zangvogeltje. Pinkstervertelling, ae druk. post 8°. „ 040
1 Piet en Pietertje. ae druk, post 8*. 0.30
, In den mist. ae druk. post 8°. „ 0.20
, Oude jaar buiten het nestje. 2e druk, post 8*. ƒ, 0.20
, Kinderen als wij, Vertellingen voor jongens en meisjes.
Met een plaatje van Anna Wijthoff. ae druk, post 8*.
ƒ1.80; geb. ƒ2.50
(Dit werkje bevat de bovenstaande 9 verhalen).
Bij getallen zeer voordeelige voorwaarden.
Alom verkrijgbaar bij of te ontbieden van den boekhandel in Nederland en Koloniën, alsmede tegen toezending van een postwissel aan den Uitgever ALLERT DE LANGE te Amsterdam.



192
Uitgaven van AUert de Lange te Amsterdam.
Bij ALLERT DE LANGE, Uitgever, AMSTERDAM verschenen de volgende praktische Gidsen en zijn alom verkrijgbaar: Pleizierreizen door Europa. Inlichtingen omtrent binnen- en buitenlandsche reizen met vele tarieven
en plaatjes, ae druk / 2.50; geb. ƒ 2.90
Amsterdam en Omstreken. Gids voor bezoekers
met Plattegrond en vele Stadsgezichten, ge druk . . ,, 1.35 Amsterdam and lts environs, als bovenstaand uitgegeven, ge druk », 1.35
Amsterdam et ses environs, als bovenstaand uitgegeven, ge druk 1.25
Amsterdam und Umgebungen, als bovenstaand uitgegeven, ge druk • • „ 1.25
Gids voor Berlijn en Omstreken. 2e druk. Met kaart. ,, o.go
Zeven dagen in Londen. Praktische Gids met een kaart en straatregister. 5e druk ,, 1.25
Gids voor Brussel en Antwerpen Met kaart. 7e geïllustreerde druk „ 1.25
Acht of tien dagen te Parijs. Praktische Gids. Met kaart. 6e geïllustreerde druk „ 1-25
Gids voor een Reinreis en Kleef. Beknopte Gids van Keulen tot Matnz. Met een kaart van den Rijnloop. 8e druk » 1-25
Beknopte en doelmatige Gids voor een reis door Zwitserland. 3e druk. Met kaart ,, 1-25
Beknopte en doelmatige Gids voor een reis door den Harz. Met kaart. 3e geïllustreerde druk . . . „ o.go
Gids voor Luik, Belgische Ardennen en Maasvallei. Met kaart. 4e druk » 1-25
Gids voor Baden en het Schwarzwald. Met kaart,
geïllustreerde ae druk » 040