VERZAMELING VOORSCHRIFTEN
BETREFFENDE
DEN BURGERLIJKEN VEEARTSENIJKUNÜIGEN DIENST
BIJEENGEBRACHT DOOR
J. G. HOEKMAN,
ADMINISTRATEUR BIJ HET DEPARTEMENT VAN LANDBOUW, NIJVERHEID EN HANDEL.
BATAVIA
LANDSDRUKKERIJ 1913.



KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2289 7760









VERZAMELING VOORSCHRIFTEN
BETREFFENDE
DEN BURGERLIJKEN VEEARTSENIJKUNDIGEN DIENST
BIJEENGEBRACHT DOOR
J. G. HOEKMAN,
ADMINISTRATEUR BIJ HET DEPARTEMENT VAN LANDBOUW, NIJVERHEID EN HANDEL.
BATAVIA
LANDSDRUKKERIJ 1913.






BEMOEIENIS VAN HET DEPARTEMENT VAN LANDBOUW, NIJVERHEID EN HANDEL.
Art. 2 van hetKoninklijk besluit van 28 Juli .19 04 IV 2 8 (Ind. Staatsblad II' 3 8 0):
Tot den werkkring van het Departement van Landbouw (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel; Staatsblad 1911 n; 467) behooren:
1. Enz;
2. De veeteelt en de paardenfokkerij;
3. De burgerlijke veeartsenijkundige dienst;
4. Enz;
9. Natuurwetenschappelijke onderzoekingen in direct of indirect verband met de teelt en exploitatie van gewassen, de visscherij, de veeteelt en de paardenfokkerij.
Aanvankelijk ressorteerden de paarden- en veeteelt en de veeartsenijkundige dienst onder het Departement van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid (Staatsblad 1866 JJL! 127), later onder het Departement van Binnenlandsch Bestuur (Staatsblad 1885 Il! 7).






HOOFDSTUK I. PERSONEEL.
I. DE INSPECTEUR.
1. Indienststelling.
Art. 1 van het Gouvernements besluit van 13 Januari 1900 Tl' 19 (Staatsblad ü! 32):
Krachtens Koninklijke machtiging in dfenst te stellen een Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, op eene bezoldiging van ƒ 650 'smaands met twee driejaarlijksche verhoogingen van ƒ 75 's maands elk en met vergunning om voor zijne dienstreizen te declareeren op den voet der bestaande bepalingen.
2. Verhooging van bezoldiging.
Bij art. 2 van het Gouv. besluit van 13 October 1906 II5 1 (Staatsblad IT- 436), opgenomen op blz. 11 is de bezoldiging van den Inspecteur, met ingang van 1 November 1906, gebracht op ƒ 800 'smaands met twee driejaarlijksche verhoogingen, elk van ƒ 100 's maands.
3. Bevoegdheid tot het verzenden van diensttelegrammen.
Art. 1 v/h Gouv. besluit v&n 14 Februari 1901 11" 29:
Met nadere aanvulling van het besluit van 9 Mei 1872 n! 2 (Staatsblad n! 88), te bepalen dat de daarbij bedoelde Regeeringstelegrammen ook kunnen worden verzonden door den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, wanneer deze zich buiten zijn standplaats bevindt, aan den Directeur van Binnenlandsch'Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel), aan de Hoofden van gewestelijk en plaatselijk bestuur en aan de Gouvernementsveeartsen.



6
4. Beschikbaar gestelde fondsen.
a. Gouv. besluit van 16 Januari 1902 II' 3 (B ijblad II' 5681):
Krachtens Koninklijke machtiging:
a. ten behoeve van den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst beschikbaar te stellen een som van ƒ 150 (één honderd. vijftig gulden) 's maands voor schrijfloonen; Dit bedrag is sedert verhoogd; zie hieronder.
ö. bij dien Inspecteur in dienst te stellen een bureauoppasser op een bezoldiging van ƒ 12 (twaalf gulden) 's maands;
c. beschikbaar te stellen een bedrag van ƒ 800 (acht honderd gulden) 's jaars voor het aanschaffen van standaardwerken en tijdschriften op veeartsenijkundig gebied ten behoeve van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst.
b. Art. 2 van het Gouv. besluit van 27 Januari 1910 115 23 (Bijblad II' 7277):
Met buitenwerkingstelling van artikel 2 van het besluit van 9 Mei 1909 II' 14 de krachtens het besluit van 16 Januari 1902 II' 3 (Bijblad II' 5681) voor schrijfloonen ten behoeve van de inspectie van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst toegestane som van ƒ 1800 's jaars te verhoogen met ƒ 720 (zeven honderd twintig gulden) 's jaars en alzoo te brengen op ƒ 2520 (twee duizend vijf honderd twintig gulden) 's jaars.
Deze verhooging houdt verband met de indienststelling van twee Adjunct-Inspecteurs (zie blz. 17), voor ieder van wie gerekend werd op een schrijver op ƒ 30 's maands.
Bij het aangehaalde Gouvernements besluit van 9 Mei 1909 II' 14 was tijdelijk een bedrag van ƒ 30 's maands beschikbaar gesteld voor schrijfloonen ten behoeve van één AdjunctInspecteur.
5. Openhouden der betrekkingen van Inspecteur (en van AdjunctInspecteur) bij buitenlandsch verlof.
Gouv. besluitvan 10 November 1910 II' 18 (S t a a t sblad II' 581): .
Ten vervolge van het besluit van 1 October 1909 II' 42 (Staatsblad II' 480) te bepalen, dat bij verlof naar Europa van den titularis voor niet langer dan een jaar, tijdelijk worden waargenomen de betrekkingen van Inspecteur en Adjunct-Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in NederlandschIndië.



6. Instructie. (Zie biz. 15).
II. ADJUNCT-INSPECTEURS.
1. Indienststelling.
Art. 1 van het Gouv. besluit van 27 Januari 1910 11' 23 (Staatsblad 11' 76):
Met buitenwerkingstelling van artikel 1 van het besluit van 30 Januari 1909 II' 7 bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in dienst te stellen twee Adjunct-Inspecteurs, ieder op een bezoldiging van ƒ 650 (zes honderd vijftig gulden) 's maands met twee driejaar li jksche traktementsverhoogingen elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands;
met bepaling dat:
a. indien als zoodanig worden benoemd veeartsen, die in het genot zijn van traktementsverhoogingen voor met gunstigen uitslag afgelegd examen in een of meer Inlandsche talen, deze ook als Adjunct-Inspecteur in het genot van die verhooging zullen blijven;
b. indien als zoodanig worden benoemd veeartsen, in het genot eener bezoldiging van ƒ 650 of ƒ 725 's maands, de tijd doorgebracht op die bezoldiging, zal medetellen voor het toekennen van traktementsverhooging in de betrekking van adjunctinspecteur.
Bij het bovenaangehaalde besluit van 30 Januari 1909 D.' 7 waren twee Adjunct-Inspecteurs tijdelijk in dienst gesteld.
2. Werkzaamheden.
Artikel 4 van het Gouv. besluit van 27 Januari 1910 II' 23:
Te bepalen, dat de Adjunct-Inspecteurs bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst zullen werkzaam zijn volgens door den Directeur van Landbouw te geven aanwijzingen.
3. Ambtressorten.
§1 van het Besluit van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel van 12 Juli 1913 II' 7465:
Krachtens artikel 4 van het Gouvernements besluit van 27



8
Januari 1910 II' 23 te bepalen, dat een Adjunct-Inspecteur bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst zal zijn gevestigd te: a. Malang met ressort de residentiën Semarang, Rembang, Soerabaja, Soerakarta, Madioen, Kediri, Pasoeroean, Besoeki, Madoera en Bali en Lombok. &. Buitenzorg met ressort de residentiën Bantam, Batavia, Preanger Regentschappen, Cheribon, Pekalongan, Banjoemas, Kedoe, Djokjakarta en de bezittingen buiten Java en Madoera met uitzondering van het gewest Bali en Lombok.
4. Aanspraak op openhouden der betrekking bij buitenlandsch
verlof. (Zie blz. 6 hiervoor).
5. Diensttijd tellende voor verhooging bij benoeming tot Inspecteur.
Gouv. besluit van 14 Maart 1911 ü! 44 (Staatsblad ff 223):
Te bepalen, dat bij eventueele benoeming (tijdelijk of definitief) van een Adjunct-Inspecteur bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst tot Inspecteur van dien dienst de tijd, gedurende welken de maximum-bezoldiging als Adjunct-Inspecteur is genoten, medetelt voor de toekenning der aan de betrekking van Inspécteur verbonden traktementsverhoogingen.
III. EUROPEESCHE VEEARTSEN.
1. Benoembaarheid. Uitzending.
Koninklijk besluit van 13 October 1875 nJ 12 (Indisch Staatsblad Il! 294), zooals dit wordt gelezen ingevolge de Konink. besluiten van 5 Juli 1890 II' 22 (Ind. Stbl. II' 183), 27 November 1906 II' 72 (Ind. Stbl. 1907 W 96), 12 Juni 1908 ïl° 48 (Ind. Stbl. W 526) en 28 Maart 1913 W 53 (Ind. Stbl. 11' 394):
Art. 1.
Tot Gouvernements veearts in Nederlandsch-Indië zijn benoembaar zij, die hebben afgelegd een voldoend examen overeenkomstig het bij dit besluit gevoegd programma.
Het af te leggen examen wordt gesplitst in twee gedeelten,



9
in dier voege, dat het eerste gedeelte omvat de vakken onder 1 tot en met 9, en het tweede gedeelte de overige vakken op het programma vermeld.
De eommissiën tot het afnemen van de voormelde examens worden benoemd: in Nederland door onzen Minister van Kolonie.-, in Nederlandsch-Indië volgens voorschriften, uit te vaardigen door den Gouverneur-Generaal.
Art. 2.
Het examen wordt theoretisch afgenomen in de vakken, op het programma vermeld onder i, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 en 16, en practisch in de vakken, vermeld onder 4, 5, 9, 12, 13 en 15, en in de toegepaste leer van het uitwendig voorkomen (extérieur)-der huisdieren, benevens in de voederkennis.
Bij het afnemen van het examen wordt de Nederlandsche taal gebezigd.
Art. 3.
Om tot het tweede gedeelte te worden toegelaten, wordt gevorderd, behalve het bewijs dat de kandidaat het eerste gedeelte met goed gevolg heeft afgelegd, eene verklaring van den directeur der Rijks-veeartsenij school in Nederland of van een tot uitoefening van de veeartsenijkunde in Nederland of Nederlandsch-Indië bevoegden persoon, dat de kandidaat gedurende minstens twee jaren de genees- en heelkundige behandeling van zieke dieren heeft gevolgd.
Art. 4.
Vrijgesteld van het examen: ü. in zijn geheel zijn zij, die aan eene Rijksveeartsenijschool in Nederland het diploma van veearts hebben verkregen en zij, die na afgelegd examen in een ander rijk de bevoegdheid tot uitoefening der veeartsenijkunde in haren geheelen omvang hebben verkregen en daarna, óf door Ons tot die uitoefening in Nederland zijn toegelaten, of door Ons of door Onzen Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië benoembaar zijn verklaard tot Gouvernements veearts aldaar (*); (') Aldus luidt deze alinea ingevolge Stbl. 1890 n°. 183.



10
6. in de vakken, op het programma vermeld onder 1, 2, 3 en 4, zijn zij, die de bevoegdheid hebben om in Nederland of in Nederlandsch-Indië als civiel- of militair apotheker werkzaam te zijn;
■e. in de vakken,- op het programma vermeld onder 1, 2 en 3 en van dat in artsenijwarenkennis, zijn zij, die met goed gevolg het eerste natuurkundig examen hebben afgelegd volgens art. 4 der wet van 1 Juni 1865, Ned. Stbl. II' 59, gewijzigd bij die von 8 Juli 1874, Ned. Stbl. ÏÏ? 97; zij, die de bevoegdheid hebben in Nederland of in Nederlandsch-Indië als hulpapotheker werkzaam te zijn; en zij, die aan een Nederlandsche hoogeschool den graad van kandidaat in de geneeskunde hebben verkregen.
Art. 5. ,
Naar gelang van de behoefte, wordt door Onzen Minister van koloniën het vereischte personeel voor den burgerlijken vétérinairen dienst in Nederlandsch-Indië ter beschikking gesteld van den Gouverneur-Generaal.
Art. 6.
Aan de uitzending uit Nederland zijn verbonden de volgende voordeelen:
a. eene voorloopige bezoldiging van ƒ 150 (één honderd vijftig gulden) 's maands, ingaande met den dag van inscheping naar Nederlandsch-Indië (2);
t. eene gratificatie voor uitrusting ten bedrage van ƒ 1000.—;
c. overtocht naar Batavia, als Gouvernements passagier der eerste klasse.
Art. 7.
Het door Onzen Minister van Koloniën voor den burgerlijken vétérinairen dienst in Nederlandsch-Indië, ter beschikking van den Gouverneur-Generaal te stellen personeel moet zich schriftelijk verbinden tot de onverwijlde teruggave aan 'slands kas in Nederlandsch-Indië van alle gelden, welke aan hetzelve en
(2) Aldus luidt deze alinea ingevolge St. 1913 n°. 394.



11
te zijnen behoeve zullen zijn voldaan, zoo wegens kosten tan opleiding voor den dienst in Indië, zoo daarvoor uit 's lands kas is bijgedragen, als ter zake van gratificatie voor uitrusting en overtocht naar Batavia, bijaldien het binnen den tijd van vijf jaren na zijne aankomst op Java, anders dan tengevolge van wèl bewezen ziels- of lichaamsgebreken, buiten eigen toedoen ontstaan, uit 's Gouvernementsdienst wordt ontslagen.
PROGRAMMA van kundigheden, welke worden vereischt om te worden benoemd tot Gouvernementsveearts in Nederlandsch-Indië, bedoeld bij artikel 1 van het Koninklijk besluit van 13 October 1875 No. 12.
1°. Natuurkunde. 2°. Scheikunde.
3°. Natuurlijke historie (plant-, dier-, delfstof- en aardkunde).
4°. Kennis der voeder-, vergift- en artsenijplanten en artsenijwarenkennis.
5°. Ontleedkunde der huisdieren.
6°. Weefselleer en physiologie der huisdieren.
7°. Natuurlijke historie, leer van het uitwendig voorkomen (zoogenaamd extérieur) en raskennis der huisdieren.
8°. Gezondheidsleer der huisdieren en veeteelt.
9°. Kennis van den hoef en het hoefbeslag. 10°. Ziektekundige ontleedkunde der huisdieren. 11°. Algemeene en bijzondere ziektekunde en geneesleer der huisdieren.
12°. Heelkundige ontleedkunde, heelkunde, operatie- en verbandleer der huisdieren en leer der hoefziekten. 13°. Verloskunde der huisdieren.
14°. Veeartsenijkundige geneesmiddelen en vergiftleer.
15°. Veeartsenijkundige kliniek en artsenijmengkunde.
16°. Gerechtelijke veeartsenijkunde en veeartsenijkundige politie.
2. Bezoldiging.
Art. 2 van het Gouv. besluit van 13 October 1906 H? 1 (Staatsblad n; 436):
Krachtens Koninklijke machtiging, met wijziging in zoover



12
van artikel 1 van het besluit van 13 Januari 1900 Tl' 18 (Staatsblad n; 32) en met intrekking van artikel 1 van het besluit van 18 Januari 1876 ns 24 (Staatsblad II' 20), de bezoldiging van den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, met ingang van 1 November 1906 te stellen op ƒ 800 (acht honderd gulden) 'smaands met 2 (twee) driejaarlijksche verhoogingen, elk van ƒ 100 (één honderd gulden) 's maands, en van de Europeesche Gouvernements veeartsen op ƒ 275 (twee honderd vijf en zeventig gulden) 's maands met 6 (zes) driejaarlijksche verhoogingen, elk van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands;
zullende voor de in dienst zijnde veeartsen, — met inbegrip van hen, die op wachtgeld, nonactiviteit of met buitenlandsch verlof zijn —, de diensttijd in die betrekking doorgebracht medetelh ïn voor de toekenning van verhoogingen volgens de nieuwe regeling.
3. Formatie.
Gouv. besluit van 11 Januari 1913 Il! 48 (Staatsblad Tl" 45):
Het getal Europeesche veeartsen voor den Indischen dienst, ingevolge artikel I van het besluit van 16 Januari 1912 Il! 92 (Staatsblad n! 116) vastgesteld óp vijf en dertig te vermeerderen met vijf en alzoo te brengen op veertig.
4. Ambtsressorten. Standplaatsen.
a. Gouv. besluit van 26 Juni 1902 11! 32 (Staatsblad II' 259):
Den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel) te machtigen:
I. den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in eenig niet tot een vétérinair ambtsressort behoorend gewest, zoo daarvoor hulp gevraagd wordt, op te dragen aan een door hem daarheen te zenden Europeeschen Gouvernements veearts; zullende de hoofden der hier bedoelde gewesten gehouden zijn tot erlanging der te vragen hulp zich langs den kortst mogelijken weg tot dien departementschef te wenden. II. Naar gelang van oogenblikkelijke behoeften tijdelijk: a. de burgerlijke veeartsenijkundige ambtsressorten te splitsen of samen te voegen;



13
b. de Europeesche Gouvernements veeartsen in het algemeen en in het geval van samenvoeging als bedoeld sub a hierboven, aan elkander ondergeschikt te doen dienen;
c. eenig niet tot een burgerlijk veeartsenijkundig ambtsressort behoorend gewest of gedeelten van zulk een gewest als zoodanig ressort aan te wijzen;
d. burgerlijke veeartsenijkundige ambtsressorten door Inlandsche Gouvernements veeartsen te doen waarnemen.
b. Art. 2 van het Gouv. besl. van 25 November 1904 IT- 27 (Staatsblad 11* 460):
Met intrekking van alle daarmede strijdige bepalingen den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel) bevoegd te verklaren tot aanwijzing van de gewesten en de plaatsen, waar Europeesche Gouvernements veeartsen gevestigd zullen zijn, zoomede tot vaststelling van de ambtsressorten en standplaatsen van die ambtenaren.
c. § II van het Besluit van den Directeurvan Landbouw, N ij verheid en Handel van 12 Juli 1913 II' 7465:
Met buitenwerkingstelling van het dezerzijdsch besluit van 6 Juli 1908 II* 4943 (Bijblad Il! 6910), zooals dat besluit is gewijzigd en aangevuld door de dezerzijdsche besluiten van 4 Maart en 26 October 1910 Nos 1950 en 9802, 4 en 22 Maart en 24 Juli 1911 Nos 2241, 2842 en 6760 (Bijblad Nos 7461, 7463 en 7432), 18 November 1911 II* 10461a en 28 December 1912 11' 12777, te bepalen dat een Europeesch veearts zal zijn gevestigd op elk der in onderstaanden staat vermelde plaatsen voor de daarbij omschreven ressorten.
STANDPLAATS. RESSORT.
1. Serang Residentie Bantam.
2. "Weltevreden Afdeelingen Stad en Voorsteden van Batavia,
Meester Cornelis en Tangerang der residentie Batavia.
3. Buitenzorg Afdeelingen Buitenzorg en Krawang der re¬
sidentie Batavia.
4. Soekaboemi Afdeelingen Soekaboemi en Tjiandjoer der resi¬
dentie Preanger Regentschappen.



14
STANDPLAATS. RESSORT.
5. Bandoeng Afdeelingen Bandoeng en Soemedang der resi¬
dentie Preanger-Regentschappen.
6. Garoet Afdeelingen Limbangan (Garoet)en Soekapoera
(Tasikmalaja) der residentie Preanger-Regentschappen.
7. Cheribon Residentie Cheribon.
8. Pekalongan I Residentie Pekalongan.
9. Salatiga Afdeelingen Salatiga en Kendal der residentie
Semarang.
10. Koedoes Afdeelingen Semarang, Demak, Grobogan, Koe¬
does, Pati en Japara der residentie Semarang.
11. Rembang Residentie Rembang.
12. Soerabaja Residentie Soerabaja met de plaats Kamal in het
onderdistrict van dien naam, district Kebanjar, afdeeling Bangkalan der residentie Madoera.
13. Pamekasan Residente Madoera met uitzondering van de
plaats Kamal in het onderdistrict van dien naam, district Kebanjar der afdeeling Bangkalan.
14. Bondowoso Residentie Besoeki.
15. Pasoeroean „ Pasoeroean.
16. Kediri „ Kediri.
17. Madioen „ Madioen.
18. Soerakarta „ Soerakarta.
19. Djokjakarta „ Djokjakarta.
20. Magelang „ Kedoe.
21. Poerwokerto „ Banjoemas.
22. Padang Afdeelingen Padang, Zuid-Westkust en Bati-
poeh en Pariaman van het gouvernement Sumatra's Westkust.
23. Port de Koek Afdeelingen Agam, L. Kota,TanahDatar, Loe-
boek Sikaping en Splok van het gouverneI ment Sumatra's Westkust en de afdeeling Indragiri der residentie Riouw en Onderhoorigheden.
24. Padang Sidimpoean... Afdeelingen Sibolga en Batang Toroe distric¬
ten, Natal en Batang-Natal, Padang SidimIMkV; poean en Mas der residentie Tapanoeli.
25. Balige Afdeeling Bataklanden der residentie Tapanoeli.
26. Benkoelen Residentie Benkoelen.
27. Telokbetong Residentie Lampongsche districten.
28. Lahat Residentiën Palembang en Banka en Onder-
hoorigheden.



15
STANDPLAATS EESSOET.
29. Djambi Eesidentie Djambi.
30. Medan Afdeelingen Deli en Serdang, Langkat, Asahan
en Bengkalis der residentie Oostkust van Sumatra.
31. Kabaan' Djahe Afdeeling Simeloengoen en Karolanden der
residentie Oostkust van Sumatra.
32. Koetaradia Gouvernement Atyeh en Onderhoorigheden.
33. Makasser Gouvernement Celebes en Onderhoorigheden.
34. Menado Eesidentie Menado.
36. Singaradja Eesidentie Bali en Lombok.
36. Soembawa-besar Afdeeling Soembawa der residentie Timor en
O nderhoorigheden.
37. "Waingapoe Eesidentie Timor en Onderhoorigheden' met
uitzondering der afdeeling Soembawa.
6.
Instructie voor den Inspecteur en de Veeartsen van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst.
Gouv. besluit van 11 Juni 1901 n! 8 (Staatsblad n! 226), zooals dit is gewijzigd bij de Gouv. besluit en van 23 September 1904 n? 20 (Staatsblad n* 382) en 12 Mei 1911 ü! 42 (Staatsblad II? 327).
Deze. instructie houdt geen rekening met de Adjunct-Inspecteurs, die eerst in 1910 definitief in dienst zijn gesteld.
Overal waar gesproken wordt van Directeur van Binnenlandsch Bestuur moet daarvoor in verband met Staatsblad 1904 n* 380 en 1911 Il; 467 worden gelezen: Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Art. 1.
De Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst is Chef van de afdeeling van dien naam van het Departement van Binnenlandsch Bestuur; hij is gevestigd te Batavia.
Ingevolge artikel 5 lett. 6 van Staatsblad 1904 ü! 382 is de Inspecteur sedert 1 Januari 1905 gevestigd te Buitenzorg.
Den Directeur van Binnenlandsch Bestuur, aan wien hij rechtstreeks ondergeschikt is, staat hij ter zijde in de algemeene leiding van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst. Op diens verlangen licht hij den Directeur voor in alle aangelegenheden



16
van den dienst en doet daaromtrent zoodanige voorstellen als hem noodig voorkomen.
Ook kan hij door den Directeur worden belast met het instellen van plaatselijke onderzoekingen.
Art. 2.
Het algemeen veeartsenijkundig Staatstoezicht is opgedragen aan den Inspecteur.
Hij brengt zijne bevindingen daaromtrent ter kennis van de betrokken Hoofden van gewestelijk bestuur, zoo noodig met voorstellen omtrent de te nemen maatregelen. Hij brengt bovendien die bevindingen en voorstellen, zoomede het gevolg dat deze hebben gehad, ter kennis van den Directeur.
Art. 3.
De Inspecteur overtuigt zich of de in het belang van den veestapel en van den paardenstapel werkende vereenigingen of corporatiën, die door het Gouvernement geldelijk gesteund worden, die gelden nuttig aanwenden.
Art. 4.
Het uitoefenen van particuliere veeartsenijkundige praktijk is den Inspecteur verboden.
Art. 5.
De Gouvernements veeartsen zijn ondergeschikt aan de Hoofden van gewestelijk bestuur van de gewesten, die hun ressort uitmaken, en in technische en administratieve aangelegenheden ook aan den Inspecteur.
Zij zijn gehouden de daaromtrent door den Inspecteur gegeven bevelen en aanwijzingen op te volgen en hem, desverlangd, binnen hun ressort op zijne inspectiën te vergezellen.
Is hunne tegenwoordigheid noodig in een tot hun ressort behoorend gewest, waarin hunne standplaats niet gelegen is, dan roept het Hoofd van dat gewest hen rechtstreeks op.
De Gouvernements veearts geeft van zijn vertrek in voldoening aan die oproeping, ook in de gevallen bedoeld bij de artikelen 7 en 9, mondeling of schriftelijk kennis aan het Hoofd van plaatselijk bestuur zijner standplaats.



17
Art. 6.
De Hoofden van gewestelijk bestuur zijn bevoegd, voor zoover de omstandigheden zulks vorderen, de Gouvernements veeartsen tijdelijk te stellen onder bevelen van de Assistent-Residenten, Hoofden van plaatselijk bestuur.
Aldus luidt dit artikel ingevolge Staatsblad 1911 II' 327. Tevoren stond er in plaats van „Assistent-residenten, Hoofden van plaatselijk bestuur" alleen „Hoofden van plaatselijk bestuur". De verandering is aangebracht om te voorkomen, dat een veearts ondergeschikt zou worden gemaakt aan een Controleur, een Civielen Gezaghebber of een ander ambtenaar beneden den rang van Assistent-Resident, die in de Buitenbezittingen vaak hoofd van plaatselijk bestuur zijn.
Art. 7.
Wanneer den Gouvernements veeartsen gevallen worden medegedeeld door Europeesche of Inlandsche bestuursambtenaren van veeziekte met een snel doodelijk verloop of bij vermoeden, dat zij van een besmettelijken aard is, moeten zij terstond, zonder een opdracht daartoe af te wachten, een onderzoek daarnaar instellen.
De Hoofden van gewestelijk bestuur voorzien de Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren van instructies om die ziektegevallen onverwijld aan den Gouvernements veearts te rapporteeren.
Na afloop van zijn onderzoek dient de Gouvernements veearts met den meesten spoed, door tusschenkomst van het betrokken Hoofd van plaatselijk bestuur aan het Hoofd van gewestelijk bestuur een rapport in van zijne bevindingen, vergezeld van zijn advies omtrent de te nemen maatregelen.
Art. 8.
Waar het sanitair toezicht op het slachten van vee op hun standplaats bij keur geregeld is, zijn de Gouvernements veeartsen ambtshalve keurmeesters.
Op andere plaatsen binnen hun ressort kunnen andere personen als keurmeesters worden aangewezen, wanneer die betrekking naar het gevoelen van het Hoofd van gewestelijk bestuur door den Gouvernements veearts van uit zijn standplaats niet waargenomen kan worden.
Voorschriften. 2



18
Die personen staan als keurmeesters onder contróle van den Gouvernements veearts.
Als keurmeester is de Gouvernements veearts aan het Hoofd van plaatselijk bestuur ondergeschikt.
Dit artikel is gedeeltelijk buiten-werking gesteld; zie onderstaande bepalingen:
Gouv. besluit van 3 Maart 1909 n? 5 (Staatsbl. 11? 175):
Artikel 8 der Instructie voor den Inspecteur en de veeartsen van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, vastgesteld bij het besluit van 11 Juni 1901 II? 8 (Staatsblad "pi? 226), buiten werking te stellen voor plaatsen, behoorende tot het ressort van een localen raad, en zulks met ingang van 1 Januari 1910 of voor iedere plaats zooveel eerder als aldaar van wege 's raads ressort dan wel op den voet van artikel 113, alinea 1, sub a, der Locale raden ordonnantie (Staatsblad 1905 II? 181) in de behoefte aan keurmeesters van vee en vleesch zal zijn voorzien.
Gouv. besluit van 27 October 1909 11? 19 (Staatsblad II? 513):
Met wijziging in zoover van het besluit van 3 Maart 1909 II? 5 (Staatsblad 11? 175) te bepalen, dat in dat besluit in stede van 1 Januari 1910 wordt gelezen 1 Januari 1911.
De locale raden kunnen met instemming van de Regeering blijven beschikken over de Gouv. veeartsen:
Circulaire van den len Gouv. Secretaris aan de Locale Raden van 3 Maart 1909 II? 581 (Bijbl. 7028):
De regelingen en bemoeienissen in zake de keuring van slachtvee en vleesch geheel aan de locale raden willende overlaten, heeft de Gouverneur-Generaal bij het besluit van heden n? 5 (Staatsblad n? 175) buitenwerking gesteld artikel 8 der „Instruc- ; tie voor den Inspecteur en de veeartsen van den burgerlijken ; veeartsenijkundigen dienst" (Staatsblad 1901 H' 226), bepalende dat waar het sanitair toezicht op het slachten van vee op hun standplaats bij keur geregeld is, de Gouvernements veeartsen ambtshalve keurmeesters zijn.
Daarbij is als uiterste termijn voor de inwerkingtreding van dezen maatregel, een nog ver verwijderd tijdstip — 1 Januari 1910 — aangenomen, ten einde aan de locale raden, die voor



19
keurmeester van de diensten van Gouvernements veeartsen gebruik maken, gelegenheid te geven naar een eigen keurmeester om te zien.
Blijven de raden er echter de voorkeur aan geven van de dien: sten van de Gouvernements veeartsen gebruik te maken, dan J bestaat daartegen bij de Regeering geen bezwaar en kunnen zij tot Haar het verzoek richten die landsdienaren te belasten met werkzaamheden ten behoeve van 's Raads ressort op den voet van artikel 113, lste lid sub a, der locale Radenordonnantie (Staatsblad 1905 ïl' 181).
In dat geval ligt het echter in de bedoeling eene zoodanige regeling te treffen, dat door 's Raads ressort aan het Land zal worden betaald, hetzij eene vaste vooraf overeen te komen som, hetzij een bedrag, gelijkstaande met dé door dat ressort wegens door de Gouvernements veeartsen gedane keuringen ontvangen keurloonen, een en ander voor ieder geval afzonderlijk te regelen.
Door de mededeeling van het vorenstaande heb ik de eer aan een van den Landvoogd ontvangen opdracht te voldoen.
Waar de Gouvernements veeartsen als zoodanig nog fungeeren als keurmeester moeten de door hen geinde keurloonen in rsLands kas worden gestort:
Ordonnantie van 13 October 1906 (Staatsblad II' 435):
De keurloonen, die Europeesche Gouvernements veeartsen ont| vangen voor krachtens hun ambt verrichte keuringen, worden door hen maandelijks in 'sLands kas gestort.
Art. 9.
Bijzondere zendingen of onderzoekingen in het belang van den veeartsenijkundigen dienst binnen hun ressort, kunnen aan de Gouvernements veeartsen door de Hoofden van gewestelijk bestuur of door den Inspecteur, daarbuiten door den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en HanHel) opgedragen worden.
Art, 10.
De Gouvernements veeartsen oefenen toezicht uit op de ver-



20
zorging en den gezondheidstoestand van alle dieren binnen hun ressort, welke eigendom van den Lande zijn of tijdelijk voor doeleinden, ten bate van den L*mde in eenige Landsinrichting zich bevinden, uitgezonderd die, welke bij het Departement van Oorlog in verantwoording zijn.
De daaronder voorkomende zieke dieren worden door hen behandeld, wanneer de afstand van de plaats, waar zij gestationneerd zijn, tot de standplaats van den Gouvernements veearts zulks toelaat.
De diensten door de Gouvernements veeartsen tijdelijk te verleenen ten behoeve van de bij het Departement van Oorlog in verantwoording zijnde dieren, zijn of worden afzonderlijk ge•regeld.
Zie blz. 32.
' Bij aankoop ten behoeve van 's Lands dienst, alsmede bij verkoop van de in de lste alinea bedoelde dieren, worden deze zoo mogelijk vooraf door den Gouvernements veearts gekeurd.
Artikel 11.
Voor de zoötechnische zaken, betreffende den veestapel en de paarden van particuliere ondernemingen, zijn de Gouvernements veeartsen verplicht ambtshalve en zonder betaling hun dienst te verleenen ingeval dit hun wordt opgedragen door het betrokken Hoofd van bestuur, hetwelk, wanneer de veearts wordt gezonden op verzoek van den ondernemer of ingeval deze in zijn bijzonder belang van de aanwezigheid van dien deskundige wenscht partij te trekken, vooraf van dien ondernemer eene verklaring vordert, dat hij de aan den veearts overeenkomstig de bestaande bepalingen te vergoeden reis- en verblijfkosten zal terugbetalen aan den Lande, binnen ééne maand, nadat hem het bedrag daarvan zal zijn opgegeven.
Artikel 12.
Het uitoefenen van particuliere veeartsenijkundige praktijk is den Gouvernements veeartsen geoorloofd op- en binnen een afstand van zes palen van hunne standplaats.
Het Hoofd van gewestelijk of plaatselijk bestuur kan in urgente gevallen vergunning verleenen om ook op grooteren af-



21
stand ten behoeve van particulieren, veeartsenijkundige hulp te verleenen.
Artikel 13.
Door tusschemkomst van de betrokken Hoofden van gewestelijk bestuur dienen de Gouvernements veeartsen aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel) in:
a. maandelijks een gedétailleerd rapport van hunne verrichtingen in dat tijdvak, hunne opmerkingen en hunne wetenschappelijke beschouwingen dienaangaande, vergezeld van een staat der ziektegevallen, die gedurende dat tijdvak aan hen gerapporteerd zijn; &. jaarlijks een algemeen rapport omtrent hunne werkzaamheden, hunne bevindingen met betrekking tot den toestand van den veestapel en het paardenras in hun ressort en hunne beoordeeling van de onder hen dienende Inlandsche veeartsen. Deze periodieken worden residentiegewijze opgemaakt volgens de door den Directeur van Binnenlandsch Bestuur vastgestelde modellen. Zij worden door de Hoofden van gewestelijk bestuur, voorzien van hunne beschouwingen, wanneer daartoe aanleiding bestaat, voor „gezien" geteekend.
Zie omtrent deze periodieken blz. 22 vgl. Artikel 14.
De Gouvernements veeartsen houden een archief aan, dat bij hunne overplaatsing als anderszins bij proces-verbaal aan hun opvolger, of, bij ontstentenis van dezen, aan een door het Hoofd van gewestelijk bestuur aan te wijzen ambtenaar, wordt overgegeven.
Het is hun geoorloofd rechtstreeks officieële correspondentie te voeren, zoowel met de Europeesche autoriteiten, aan wie zij ondergeschikt zijn, als met de Inlandsche ambtenaren en beambten, met wie zij in dienstbetrekking staan. De correspondentie met de Inlandsche hoofden zal zich bepalen tot het geven van adviezen van technischen aard, dan wel tot het vragen van inlichtingen.
Circulaire van den Direteur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen in N.-I. van 18 Juni 1906 ïl! 4014:
Het heeft mijne aandacht getrokken, dat sommige vee-



22
artsen kaarten, welke hun in het belang van hun dienstverrichtingen zijn verstrekt geworden, blijkbaar als privaateigendom beschouwen, wat ik meen te mogen opmaken uit het feit, dat de opvolgers van enkelen hunner om verstrekking van andere exemplaren dier kaarten verzochten, wijl zij in hun archief ontbraken.
Die opvatting is niet juist en ook in strijd met Bijblad Il! 5219, hetwelk uitdrukkelijk voorschrijft, dat boekwerken in het algemeen — waartoe ook kaarten als anderszins moeten worden gerekend — welke van Regeeringswege aan ambtenaren qualitate qua zijn gezonden, moeten worden beschouwd als tot het ambtelijk archief te behooren en eventueel aan de opvolgers dier ambtenaren moeten worden overgegeven.
Ik heb de eer bedoeld voorschrift voor zooveel noodig in herinnering te brengen, met verzoek daarmede en met de overige daarin genoemde aanwijzingen rekening te willen houden.
Artikel 15.
De bepalingen van deze instructie, met uitzondering van de artikelen 11 en 12, zijn ook toepasselijk op gediplomeerde particuliere veeartsen, die tijdelijk met de waarneming van de betrekking van Gouvernements veearts worden belast.
6. Indiening van periodieken door de Gouv. veeartsen.
Schrijven van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel aan de Hoofden der tot een veeartsén ij kundig ambtsressort behoorende gewesten Tan 7 Juni 1913 n; 6045 (Bijblad 802):
Het groot aantal circulaires betreffende de indiening van maand- en jaarverslagen door de Gouvernements veeartsen, welke indiening plaats heeft in voldoening aan artikel 13 der Instructie in Staatsblad 1902 II' 226, maakt het wenschelijk deze bijeen te brengen in de onderstaande regeling, waarmede ik gaarne de(n) Gouvernements veearts(en) in Uw gewest in kennis zag gesteld, onder mededeeling, dat hiermede vervallen de circulaires van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 9 Januari, 13 April en 24 Augustus 1891 Nos 128, 1879 en 4539, 21 April 1894 Il! 2654, 2 December 1897 Il! 5635, 26 Mei en 30 December 1898 Nos 2435 en 6027, 8 December 1899 Nos 5698, 5699a en 56996 en 16 Januari



23
1901 W 281 en van den Directeur van Landbouw dd 21 Juli 1906 Il! 4972, 5 November 1906 11' 7923 en 17 September 1908 n! 7923.
I. DAGBOEKEN.
Voor de minuut der dagboeken wordt een uitsluitend daarvoor te bestemmen boek aangelegd, dat van dag tot dag wordt bijgehouden. Elke dag wordt des avonds na volledige invulling der verrichte werkzaamheden met een streep afgesloten. Dit dagboek, hetwelk als legger in het archief van iederen Gouvernements veearts behoort aanwezig te zijn, moet bij de inspectie steeds aan de inspecteerende ambtenaren vertoond kunnen worden, bijgehouden tot op den laatstten dag, die op de standplaats werd doorgebracht.
Ultimo van elke maand wordt het dagboek afgesloten en binnen twee dagen wordt een afschrift, gedateerd en onderteekend door den steller, aan het Hoofd van Gewestelijk Bestuur ingediend ter doorzending aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, tenzij zulks door afwezigheid niet mogelijk is, in welk geval de indiening moet geschieden binnen twee dagen na terugkeer op de standplaats.
Op doorzending aan het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel vóór den 15den van elke maand wordt veel prijs gesteld.
De in te dienen dagboeken moeten op half vel geschreven worden, zoodat gelegenheid bestaat tot het stellen van opmerkingen op de andere helft.
Alle dienstverrichtingen, die gedurende een dag hebben plaats gehad, behooren zoo kort mogelijk te worden vermeld, onder mededeeling van het doel, de bevinding en het resultaat der verrichte werkzaamheden, met de noodige toelichtingen, indien deze van belang worden geacht, bijv. in den volgenden vorm:
„8 Juli. Veepasar bezocht te
„district , wegens het heerschen van
„mond- en klauwzeer in verschillende desa's van genoemd „district.
„Zieke dieren werden niet aangetroffen. De pasar was druk „bezocht; terwijl nl. het gemiddeld aantal der aldaar verhandelde „dieren + 150 stuks runderen bedraagt, waren thans 228 dieren „aanwezig, waaronder veel mager vee. De verklaring hiervoor



24
„is gelegen in de omstandigheid, dat het landbouwwerk grooten„deels is afgeloopen en bijna alle gronden met padi beplant zijn, „terwijl de geheele streek nagenoeg geen weidevelden heeft en „het opschuren van damen of andere voedingsmiddelen nog slechts „bij uitzondering geschiedt.
„De prijzen waren voor koeien betrekkelijk laag, nl. +
,.ƒ voor middelmatige jonge fokkoeien, ƒ
„voor oude magere koeien en ƒ voor vaarzen. Voor
„slachtvee werden goede prijzen gemaakt nl. ƒ ..: per
„K.G. geschat levend gewicht.
„Vervolgens doorgereisd naar desa , ge-
„legen in hetzelfde district, van waar ziektegevallen werden gerapporteerd. De ziek gemelde dieren bleken te lijden aan mond„en klauwzeer.
,,De dieren waren reeds geïsoleerd op de erven waar ze thuis „behoorden.
„Den assistent-wedono, die mij vergezelde, medegedeeld, welke „maatregelen ingevolge Staatsblad 1912 II' 435 lett. E verder moe„ten worden toegepast en de plaatsen aangewezen, waar de bij „§ 3 van genoemd Staatsblad bedoelde biljetten moeten worden „aangeplakt, van welke biljetten hem eenige exemplaren ter hand „gesteld.
„Vervolgens doorgereisd naar , alwaar
„verbleven" enz.
Op deze wijze dienen steeds de verrichte werkzaamheden te worden toegelicht, opdat uit de dagboeken niet slechts blijkt, welke dienstreizen gemaakt werden, doch ook of de betrokken veearts deze reizen zoo goed mogelijk weet dienstbaar te maken aan het verzamelen van gegevens, waarvan de kennis van belang is en op doelmatige wijze eene goede toepassing der voorschriften betreffende de bestrijding van besmettelijke veeziekten weet te bevorderen.
Het is hiervoor niet noodig, en het ligt volstrekt niet in de bedoeling, dat hierdoor de dagboeken noodeloos uitvoerig worden; integendeel dienen steeds alle mededeelingen zoo kort en zakelijk gesteld te zijn, als mogelijk is.
Onderwerpen, die zich hiertoe niet leenen, kunnen als afzonderlijke rapporten worden ingediend.
Behalve de dagboeken moeten van alle besmettelijke ziekten,



25
genoemd in Staatsblad 1912 Il! 435, lett. B, zooals dit sedert is of nog zal worden aangevuld, voor zoover de ziektegevallen door den Gouvernements veearts persoonlijk moeten worden geconstateerd, steeds gelijktijdig met de dagboeken ziektestaten worden ingediend.
Indien echter bij het heerschen van uitgebreide epizoötieen of enzoötieen, bijv. van mond- en klauwzeer, surra enz., niet alle gevallen van deze ziekten door den veearts persoonlijk kunnen worden onderzocht en de desbetreffende opgaven van de betrokken Hoofden van plaatselijk bestuur nog niet alle zijn ontvangen, kunnen deze staten afzonderlijk worden nagezonden, zoodra ze ontvangen en geverifieerd zijn. Het tot nu toe gevolgde model der ziektestaten kan in hoofdzaak worden gevolgd; alleen dient de kolom „afgemaakt" voortaan in vieren te worden gesplitst, zooals in het hier bijvoegd model is aangegeven.
Zoowel aan het hoofd van den staat, als op het buitenvel, wordt de naam der ziekte duidelijk vermeld, terwijl in de kolom toelichtingen voor elk ziektegeval steeds moet worden aangegeven, door wien de ziekte is geconstateerd. Indien gevallen van malleus of tuberculose als ziek verbleven zijn vermeld, moet steeds worden toegelicht, waarom de dieren niet werden afgemaakt, terwijl verder op eiken ziektestaat de toelichting dient te worden gegeven, die ter beoordeeling van den toestand wenschelijk is.
De kolom „sterkte van den veestapel" moet steeds worden ingevuld met betrekking tot de diersoort, waaronder de ziekte voorkomt.
Voor ieder der genoemde besmettelijke ziekten, voor zoover er gevallen van zijn voorgekomen, moet een afzonderlijke staat worden ingediend, waarin het aantal ziektegevallen afdeelingsgewijze is getotaliseerd.
II. JAARVERSLAG.
Dit wordt jaarlijks vóó ultimo Januari ingediend. De ondervolgende onderwerpen worden erin behandeld in de hieronder aangegeven volgorde.
A. Personeel. Veranderingen in het afgeloopen jaar. Formatie bij het einde van het jaar.
B. Algemeen e gezondheidstoestand van den



26
veestapel. Met besmettelijke ziekten, die veelvuldig werden waargenomen. Parasitaire ziekten, waardoor de veestapel veelvuldig geteisterd wordt.
Niet bekende of weinig voorkomende parasieten, die werden onderzocht.
Kampen van hooger hand, waaronder de veestapel te lijden had bijv. langdurige hooge waterstand door bandjirs, droogte, waardoor schaarschte aan veevoer enz. Andere omstandigheden, waardoor de veefokkerij beïnvloed werd.
C. Besmettelijke veeziekten. De bij Staatsblad 1912 n? 435 lett. B genoemde ziekten elk afzonderlijk te behandelen met vermelding voor ieder der voorgekomen ziekten, hoe de desbetreffende voorschriften werden toegepast. Of de toepassing tot moeilijkheden heeft aanleiding gegeven, welk resultaat met die maatregelen verkregen werd en verder alles wat met betrekking tot de ziektebestrijding wetenswaardig is.
Vervolgens worden afzonderlijk behandeld alle andere besmettelijke ziekten, die werden waargenomen, eveneens met de beschouwingen, waartoe ze aanleiding gaven.
D. Pathologisch anatomische, bacterioscopische en experimenteel pathologische werkzaamheden. Hierbij wordt een overzicht gegeven van alle zelfstandig verrichte onderzoekingen op dit gebied.
E. Werkzaamheden op het gebied der volksgezondheid. Vleeschkeuring. Contróle op melkerijen, melkcontróle enz. Keuring van voedingsmiddelen in het algemeen.
In deze rubriek wordt in de eerste plaats meegedeeld, op welke plaatsen dagelijks groote huisdieren worden geslacht. Of op bedoelde plaatsen behoorlijk ingerichte slachthuizen zijn opgericht, zoo niet waar het slachten plaats heeft. Of op bedoelde plaatsen voorschriften betreffende vee- of vleeschkeuring bestaan en zoo ja door wie de keuring wordt verricht.
Hoe op de verschillende plaatsen de verhouding is van het aantal geslachte vrouwelijke dieren tot de geslachte stieren en ossen en hoe Staatsblad 1905 11' 416 wordt nageleefd. Van alle geslachte dieren wordt een verzamelstaat ingediend gespecificeerd Voor mannelijke dieren, vrouwelijke dieren'en castraten, voor iedere diersoort afzonderlijk.



Hoe de toestand der melkerijen is, tot welke rassen de melkrunderen behooren en tot welke aantallen elk ras op de verschillende melkerijen aanwezig is. De getalsterkte van den melkveestapel wordt afdeelingsgewijze getotaliseerd, in een staat opgegeven volgens een door den Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, aangegeven model.
Verder wordt medegedeeld of eene contröle op den melkhandel bestaat en, zoo ja, op welke plaatsen en waarin de contröle bestaat.
Of contröle op de bereiding van andere voedingsmiddelen wordt uitgeoefend bv. op broodbakkerijen, op de vervaardiging van tahoe, tempeh enz.
F. Veeteelt en veehouder ij; veehoeder ij. In dit hoofdstuk wordt medegedeeld, welke diersoorten in de verschillende streken voornamelijk gefokt worden en hoe men de dieren houdt. Voor iedere diersoort afzonderlijk te behandelen, te beginnen met buffels, daarna runderen, vervolgens paarden en eindelijk kleine' huisdieren en pluimvee. Verder worde vermeld of iets gedaan wordt om tot verbetering van den veestapel te komen, zoo ja, waarin de genomen maatregelen bestaan en met welk resultaat ze worden toegepast.
Van de met bestuurshulp verstrekte fokdieren moet een staat worden overgelegd, afzonderlijk voor mannelijke en vrouwelijke fokdieren, waarop alle mutaties gedurende het verloopen jaar zijn aangeteekend, een en ander volgens door den Inspecteur, Chef van den dienst, aan te geven modellen.
Ook worde steeds opgegeven, wat gedaan werd om de bevolking er toe te brengen de bijproducten van den landbouw, in hoofdzaak het padistroo, te doen opschuren voor veevoeder en met welk resultaat.
Of weidegronden voor gemeenschappelijk gebruik, z.g.n. gemeenteweiden, worden aangelegd en onderhouden en of veevoedergewassen door de veehouders op hun eigen erven worden aangeplant, zoo ja, welke, enz.
Ten slotte wordt een overzicht gegeven van eventueele toe- of afname van den veestapel, bewerkt in verhouding tot de getalsterkte van de bevolking en de bebouwde oppervlakte in H.A. districtsgewijze, en tot de totale oppervlakte in vierkante geografische mijlen residentiesgewijze, volgens de opgave „grondgebied



28
en bevolking" in den Eegeerings Almanak.
De districtsgewijze opgave van de bebouwde oppervlakte wordt berekend naar den aanslag in de landrente, die op de residentiebureaus te vinden is.
G. Veehandel, veetentoonstelling, wedrennen, harddraverijen, dierenbescherming. Op te geven de voornaamste veepasars met het gemiddeld aantal der verschillende huisdieren, dat op eiken pasardag verhandeld wordt, of, zoo mogelijk, het totaal aantal over het geheele jaar, met opgave van de prijzen, die in de verschillende maanden op elke pasar werden besteed en, indien geregeld slachtvee per spoor verzonden wordt, opgave van het aantal dieren, dat op die wijze maandelijks werd uitgevoerd en de plaatsen, waarheen zulks geschiedde.
Omtrent de overige onderwerpen wordt medegedeeld alles wat daaromtrent wetenswaardig wordt geacht of verwezen naar vroeger ingediende rapporten.
H. Veeverkeer. Omtrent de veebeweging te land worden zoo nauwkeurig mogelijk mededeelingen verstrekt, terwijl omtrent de veebeweging over zee staten worden ingediend overeenkomstig de daaromtrent gegeven voorschriften.
Verder worden conduite beoordeelingen van de aan de Europeesche veeartsen toegevoegde Inlandsche veeartsen en van de onder hen dienende veemantri's (van de laatsten gezamenlijk op één staat) bij het jaarverslag gevoegd.
Voor Uw medewerking om een tijdige indiening der besproken periodieken te bevorderen, houd ik mij gaarne aanbevolen.
De indiening kan plaats hebben zonder geleidemissive of -lijst, tenzij UHEdG. aanleiding mocht vinden om niet te volstaan met voor „gezien" te teekenen, maar bepaalde opmerkingen te maken en deze zich niet eigenen om als kantteekening in de periodieken te worden geplaatst (zie artikel 9 der Instructie in Staatsblad 1901 II' 226).



RESIDENTIE
DIENSTJAAR.
VEEZIEKTE-RAPPORT
(naam der ziekte)
OVER
de maand



RAPPORT OMTRENT
31
IN DE RESIDENTIE.
DESA- i§'
J Sfl
I b 03 5
& o 2 aff «t■, . £. I li J ■ 8
'■'M . 'j£ -B S S "Bfl 3 2 S
2 ?P . "ó S = cao <-> S -o
a ts .2 c « § -ö—S "3
8P : S £ "S g s I £ tl
M < 0 0|cis Pl,|o2 N | PQ | H
"WAARVAN _ o
afgemaakt g
na in beslagname. vrijwillig. "Se0
—r bos
I§ is-gg» -|| la-sg» § LiL ,.M
3*3 ®m3 §"3 73 fe I mo Toebchtmgen.
! | !l| ecï ïla ^ï l & .1
I I I I I I
.
J I .. -
, den
De Gouvernements veearts,
30



7. Waarneming van den Militairen Veeartsenijkundigen Dienst.
a. Gouv. besluit van 18 April 1905 II' 21 (Staat sblad II' 256) gewijzigd bij de Gouv. besluiten van 18 Januari 1913 II' 64 (Staatsblad II' 163) en 7 Juni 1913. II' 24 (Staatsblad II' 399):
Voorschrift betreffende de waarneming van den militairen veeartsenijkundigen dienst door Gouvernements veeartsen.
Artikel 1.
1. Bij ontstentenis of afwezigheid van militaire paardenartsen, zoomede in garnizoenen, waar volgens de betrekkelijke formatie geen militaire paardenartsen aanwezig zijn en niet door een militair paardenarts uit een naburig garnizoen in den vétêrlnairen dienst kan worden voorzien, zijn de veeartsen in 's Gouvernements burgerlijken dienst gehouden om, op den voet van de voorschriften in het Reglement voor den militairen vétérinairen dienst in Nederlandsch-Indië, den veeartsenijkundigen dienst bij het leger in zijn geheelen omvang op hunne standplaats waar te nemen, voor welk doel zij gebruik kunnen maken van 's Rijks genees- en verbandmiddelen, benevens instrumenten (1).
2. Het verleenen van hulp buiten die standplaatsen geschiedt zoo noodig telkens op verzoek van den betrokken Plaatselijken (Militairen) Commandant, echter niet dan nadat deze zich vooraf bij het betrokken Hoofd van plaatselijk bestuur ervan vergewist heeft, dat tegen de tijdelijke afwezigheid van den Gouvernements veearts geen bedenkingen bestaan.
Artikel 2.
1. De veeartsen in 's Gouvernements burgerlijken dienst, welke ingevolge het bepaalde bij artikel 1 met de waarneming van den militairen vétérinairen dienst zijn belast, genieten daarvóór geen geldelijke tegemoetkoming, doch kunnen voor de uitoefening van dienst buiten hun standplaats reis- en verblijfkosten declareeren op den voet der bestaande bepalingen nopens het reizen voor burgerlijke landsdienaren, voor zoover daarop niet reeds uit anderen hoofde aanspraak bestaat.
2. Indien de hulp dezer deskundigen wordt ingeroepen voor
C) Aldus luidt deze alinea ingevolge Stbl. 1913 n°. 399.



paarden van Officieren, zijn deze laat sten verplicht transportmiddelen ter beschikking van den veearts te stellen, dan wel die paarden ter onderzoek en mogelijke behandeling te zenden naar zijne woning of naar eene im overleg met hem door den plaatselijken (Militairen) Commandant aangewezen plaats in het garnizoen (ziekenstal, kazerme enz.).
Artikel 3.
In zijne functiën van waarnemend militair paardenarts staat de Gouvernements veearts onder het algemeen toezicht van den Chef over den geneeskundigen dienst en onder de rechtstreeksche bevelen van den Inspecteur-Paardenarts (*).
Artikel 4.
Behalve met den Korpscommandant en den Plaatselijken (Militairen) Commandant, betreffende zaken tot hunne bevoegdheid behoorende, welke zaken echter zooveel mogelijk mondeling moeten worden afgedaan, voert een Gouvernements veearts betreffende aangelegenheden van den militairen veeartsenijkundigen dienst alleen briefwisseling met of door tusschenkomst van den Inspecteur-Paardenarts (*).
Artikel 5.
1. De betrokken Korpscommandanten zijn gehouden de Gouvernementsveeartseni in het inrichten van hunne diensten in de kazerne zooveel mogelijk te steunen en te doen steunen; zij zorgen dat deze ambtenaren bij hunne militaire dienstverrichtingen volgens hun maatschappelijken rang en stand worden bejegend.
(2) Bij voorkeur zal de Gouvernementsveearts zijne opmerkingen of aanwijzingen betreffende den gezondheidstoestand van de paarden of de hygiëne enz. rechtsstreeks ter kenmis van den Korpscommandant brengen en zich, waar mogelijk, onthouden van het geven van bevelen aan gegradueerde of mindere militairen, die niet tot het personeel van den ziekenstal behooren.
Artikel 6.
De Plaatselijke (Militaire) Commmandant stelt in overleg met
(*) Aldus luidt dit artikel ingevolge Stbl. 1913 n°. 163. Voorschriften. 3



34
het Hoofd van plaatselijk bestuur het uur vast van het dagelijksch ziekenrapport in de kazerne, van het bezoek aan den ziekenstal en van het wekelijksch onderzoek in de troepenstallen; hij geeft van een en ander kennis aan de betrokken Korpscommandanten.
Artikel 7.
1. Indien daartoe over geen militairen veearts kan worden beschikt, kunnen de Gouvernements veeartsen mede worden benoemd in de commissiën voor de keuring en den aankoop van voor het Leger benoodigde paarden, trek- en draagdieren, tot welk einde de betrokken afdeelings- of gewestelijke militaire commandant in overleg treedt met het betrokken Hoofd van gewestelijk bestuur.
2. In dergelijke commissiën benoemd, hebben de Gouvernements veeartsen zich te gedragen naar de Algemeene voorschriften betreffende de aanschaffing enz. van de tot het Leger behoorende paarden en naar de als aanhangsel bij die voorschriften gevoegde „Instructie voor den aankoop, de afkeuring en afmaking van troepenpaarden en muildieren".
6. Beschikking over genees- en verbandmiddelen voor de waarneming van den militairen vétérinairen dienst.
Circulaire van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen in N.-I. van 8 December 1905 II' 5745 (Bijblad II' 6422):
Naar aanleiding van Staatsblad 1905 II' 256 is de vraag gesteld of een Gouvernements veearts, aan wien de waarneming van den militairen veeartsenijkundigen dienst wordt opgedragen, voor de uitoefening daarvan mag beschikken over de Gouvernements genees- en verbandmiddelen in beheer bij den ter plaatse gevestigden civielen geneesheer.
Deze vraag moet ontkennend worden beantwoord. Bedoelde veeartsen kunnen evenwel op plaatsen, waar geen afzonderlijke apotheek voor den militairen vétérinairen dienst aanwezig is, de vereischte genees- en verbandmiddelen ten behoeve van dien dienst betrekken uit de garnizoensapotheek ter plaatse op door



35
hen af te geven recepten. De wijze van voorziening voor de plaatsen, waar zich geen militaire apotheek bevindt, zal in verband met omstandigheden in elk voorkomend geval worden geregeld door of van wege het Departement van Oorlog, nadat de betrokken Gouvernements veearts een met redenen omkleed verzoek om genees- en verbandmiddelen aan den Gewestelijk Eerstaanwezenden Officier van Gezondheid zal hebben ingediend.
De mede aan mijn oordeel onderworpen vraag of de Gouvernements veeartsen voor hun particuliere praktijk mogen gebruik maken van de uit den voorraad van het Departement afkomstige medicijnen enz. moet eveneens ontkennend worden beantwoord
Ik heb de eer TJEdG. te verzoeken met het vorenstaande bij voorkomende gelegenheid rekening te willen houden.
c Artikel 16 van het Reglement voor den militairen geneeskundigen dienst in N-I (Staatsblad 1909 II' 225), zooals dat is aangevuld bij Staatsblad 1911 II' 117):
Aan de volgende personen en hunne gezinnen O, mits wonende binnen twee paal van het centrum der garnizoensplaats of der standplaats van de in artikel 1 sub d en e bedoelde geneesheeren (d. z. particuliere geneesheeren, belast met de waarneming van den civielen geneeskundigen dienst), zoomede aan hunne bij hen inwonende bedienden, verleent de militaire geneeskundige dienst kosteloos genees-, heel- en verloskundige hulp en geneesmiddelen: a. enz.;
«, de Gouvernements veeartsen, die in garnizoenen, waar bereden korpsen zijn gelegerd, op den voet van het bepaalde bij Staatsblad 1905 II' 256 zijn belast met de functiën van Plaatselijk Eerstaanwezend Paardenarts. Wonen de voormelde personen en hunne gezinnen verder dan twee paal van het centrum der garnizoensplaats of der standplaats van de in artikel 1 sub d en e bedoelde geneesheeren, dan bepaalt zich hunne aanspraak tot kostelooze verstrekking van door een bevoegd geneesheer voorgeschreven geneesmiddelen. Afgescheiden enz.
(') Hieronder worden verstaan de vrouwen, de minderjarige wettige kinderen, de minderjarige natuurlijke wettighjk erkende kinderen en de minderjarige stiefkinderen.



36
Recepten van burgergeneesheèren voor personen, die volgens dit artikel recht hebben op vrije geneeskundige behandeling, kunnen gratis in een militaire apotheek worden gereed gemaakt.
d. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 13 Maart 1911 n' 2529:
Ik heb de eer Uw aandacht te vestigen op Staatsblad 1T- 117 van dit jaar waarbij bepaald is, dat de Gouvernements veeartsen, die in garnizoenen, waar bereden korpsen zijn gelegerd, op den voet van het bepaalde bij Staatsblad 1905 ü? 256 zijn belast met de functiën van Plaatselijk Eerstaanwezend Paardenarts, recht hebben op kostelooze verleening van genees-, heel- en verloskundige hulp — hieronder ook specialistische behandeling begrepen voor zoover deze door den militair geneeskundigen dienst
ter plaatse oogenblikkelijk kan worden gegeven, en op kostelooze verstrekking van geneesmiddelen.
8. Waarneming van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst door militaire paardenartsen.
Gouv. besluit van 22 Januari 1901 li' 37 (Bijblad n; 5553): Te bepalen:
I. dat bij ontstentenis of afwezigheid van den Gouvernements veearts, dan wel daar, waar volgens de formatie geen Gouvernements veearts voor het gewest is aangewezen, in dringende gevallen, op verzoek van de Hoofden van gewestelijk bestuur, de militaire paardenartsen — zoo de gezondheidstoestand der aan hunne zorgen toevertrouwde troepenpaarden dit toelaat — door de betrokken plaatselijke (militaire) commandanten kunnen worden aangewezen om met de waarneming van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst te hunner standplaats door het betrokken Hoofd van gewestelijk bestuur te worden belast;
II. dat de militaire paardenartsen, die ingevolge § I van dit besluit met de waarneming van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst zijn belast, daarvoor geene geldelijke tegemoetkoming genieten, doch hun, voor het geval zij naar het oordeel van het betrokken Hoofd van gewestelijk bestuur voor de uitoefening van dien dienst gebruik moeten maken van transportmiddelen, de door hen eventueel daarvoor ge-



37
dane uitgaven zullen worden vergoed op den voet der bestaande bepalingen. ,\-t*4
9. Kosten van vervoer van op reis medegenomen instrumenten enz.
Gouv. besluit van 27 Mei 1906 11? 13 (Bijblad n? 6486):
Te bepalen, dat Gouvernements veeartsen bij reizen in commissie de kosten van vervoer der in het belang van den dienst medegenomen instrumenten, utensiliën en proefdieren den Lande in rekening mogen brengen, zullende de betrekkelijke vorderingen zooveel mogelijk gestaafd moeten worden door bewijsstukken in originali.
Bij schrijven van 9 Juni 1906 11' 3760 is dit besluit door den Directeur van Landbouw ter kennis gebracht van de de Hoofden van gewestelijk bestuur.
10. Verstrekking van bureaumeubilair. Aankoop van proefdieren. Aanmaak van hokken. Opzending van ziektemateriaal.
a. Artikel 1 van het Gouv. besl. van 18 Augustus 1909 n? 21: Te bepalen:
0. dat de veeartsen bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst aanspraak hebben op het navolgende bureaumeubilair:
één schrijftafel met loket;
twee tafels, waarvan één voor microscopisch onderzoek; vier stoelen;
één geëmailleerd muurfonteintje of één geëmailleerd waschstel met metalen standaard;
. archiefkasten en rekken overeenkomstig de behoefte, bij proces-verbaal te constateeren;
1. dat door de sub a bedoelde ambtenaren aan den Lande in rekening zullen kunnen worden gebracht de kosten van aankoop en onderhoud van de voor hun dienstwerk benoodigde proefdieren en van de noodige hokken voor deze dieren, een en ander ter beoordeeling van den Directeur van Landbouw, zoomede de kosten van verpakking, verzending enz. van onderzoekingsmateriaal ten behoeve van het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg.
&. Circulaire van den Directeur .van Land-



38
bouw aan de Hoofden der Gewesten behoor ende tot een veeartsen ij kundig ressort dd. 23 November 1909 II' 8930:
Uit ontvangen rekeningen voor krachtens het U bekend Gouvernementsbesluit van 18 Augustus j.1. EP 21 door Gouvernements veeartsen aangekocht bureaumeubilair is mij gebleken, dat daarbij door enkele dier ambtenaren er niet voldoende naar gestreefd wordt om de uitgaven tot het bepaald noodzakelijke te beperken.
De bedoeling van genoemd besluit is, dat de Veeartsen, indien zij er inderdaad behoefte aan hebben, zich zullen voorzien van eenvoudig solied meubilair, zooals men dat gewoonlijk op de Gouvernements bureaux aantreft, en waarvan de aankoop tegen de minst te bedingen prijzen zal dienen te geschieden.
Ik heb de eer UHEdG. te verzoeken bij voorkomende gelegenheid met het vorenstaande rekening te willen doen houden.
c. Gouv. besluit van 31 Mei 1912 II' 6 (Staatsblad II' 351):
Den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te machtigen om, met inachtneming van het bepaalde bij artikel 1 van het besluit van 18 Augustus 1909 11' 21, ter bestrijding van de uitgaven voor kantoor- en lokaalbehoeften van de Gouvernements veeartsen te beschikken over de jaarlijks bij de begrooting beschikbaar gestejde bedragen;
met bepaling enz.
11. Indemniteit voor kantoorhuur.
Gouv. besluit van 8 Mei 1913 ïl' 20 (Staatsblad II? 361);
Te bepalen, dat de Veeartsen bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst in Nederlandsch-Indië, voor zoover zij naar het oordeel van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel behoefte hebben aan een bureau-localiteit en deze hun niet kan worden aangewezen in een Gouvernements gebouw, aanspraak hebben op eene indemniteit voor kantoorhuur tot een door den Directeur der Burgerlijke Openbare Werken vast te stellen bedrag 's maands.
12. Recht op daggelden bij commissiereizen in de ressorten der Buitenbezittingen.
Gouv. besluit van 22 Augustus 1910 II' 6 (Staatsblad D.' 447):



39
Gelet op artikel 1 van het besluit van 10 December 1836 II' 4 (Staatsblad n! 55), waarbij o. m. is bepaald, dat de Residenten en Assistent-Residenten op de bezittingen buiten Java en Madoera geen daggelden zullen kunnen declareeren voor reis- en verblijfkosten binnen hun ressort, doch dat hun daarentegen behalve transportmiddelen, op de door de Regeering goed te keuren declaratiën zullen worden gevalideerd de kleine uitgaven, welke zij speciaal voor hunne reizen hebben moeten doen;
welke bepalingen bij artikel 2 van het besluit van 8 Augustus 1863 EP 23 (Staatsblad EP 91) werden toepasselijk verklaard op alle ambtenaren op de buitenbezittingen, die met burgerlijk gezag zijn bekleed of die op last van het Hoofd van gewestelijk bestuur binnen hun ressort reizen, voor zoover hun niet reeds bij speciale bepalingen het recht op reis- en verblijfkosten is toegekend;
Gelezen enz.;
Is goedgevonden en verstaan:
Met wijziging in zoover van artikel 2 van het besluit van 8 Augustus 1863 EP 23 (Staatsblad EP 91), gerekend van 1 Januari 1908, artikel 1 van het besluit van 10 December 1836 EP 4 (Staatsblad EP 55) buiten werking te stellen ten aanzien van de Gouvernements veeartsen en de Landbouwadviseurs.
In verband met deze bepaling kunnen veeartsen in de Buitenbezittingen ook bij reizen binnen hun ressort daggelden declareeren op den voet van het Reisreglement.
13. Vergoeding van reis- en verblijfkosten bij behandeling in het Instituut Pasteur.
Gouv. besluit van 18 Januari 1913 11' 65: Den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te machtigen om aan het Europeesch en Inlandsch personeel van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, van het laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek en van de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg, alsmede aan de leerlingen dier school, tegemoetkomingen uit te betalen in de kosten, waarin bedoeld personeel en bedoelde leerlingen vervallen, wanneer zij zich bij het Instituut Pasteur te Weltevreden onder behandeling moeten stellen wegens bij dienstverrichtingen opgedane infectie met smetstof van hondsdolheid; met enz.



40
14. Verantwoording van te goeder rekening verstrekte gelden.
Artikel 1 van het besluit van den Directeur van Landbouw van 13 Maart 1905 Il! 915:
Voor zooveel noodig in overleg met de Algemeene Rekenkamer met wijziging in zoover van de 4de alinea van artikel 1 der administratieve voorschriften betreffende de boekhouding bij het Boschwezen op Java en Madoera (Bijblad n! 4276) vast te stellen de volgende:
Regeling met betrekking tot de ingevolge artikel 45 der Indische Comptabiliteitswet ten laste van de VIde afdeeling van het IIde hoofdstuk der begrooting van Nederlandsch-Indië verstrekte sommen ter goede rekening:
Artikel 1.
Behoudens de verplichting tot opmaking van rekeningen ingeval van aftreding, overlijden, voortvluchtigheid of onder curateelestelling, dienen de houders van gelden ter goede rekening aan de Algemeene Rekenkamer een verantwoording in over elk kwartaal van het burgerlijk jaar of — bij niet doorloopend verstrekt wordende gelden — over het gedeelte van een kwartaal waarin de uitgaven of de laatste uitgaven zijn bewerkstelligd.
Indien in den loop van een kwartaal overneming van beheer heeft plaats gehad, wordt ongeacht het proces-verbaal van overneming, door den laatst opgetreden rekenplichtige aan de Algemeene Rekenkamer eene verantwoording ingediend, loopende van den aanvang van het kwartaal af, derhalve ook over dat gedeelte hiervan, waarin één of meer voorgangers de gelden in beheer hebben gehad.
Artikel 2.
De bij artikel 1 bedoelde verantwoordingen en processen-verbaal van overneming worden:
I. ingericht: de processen-verbaal overeenkomstig het aan deze beschikking gehecht model letter B; de andere verantwoordingen overeenkomstig het aan deze beschikking gehecht model letter A;
II. ingezonden door tusschenkomst van de autoriteiten, die de voorschotten gemandateerd hebben, aan het Departement van Landbouw en wel:



41
o. de kwartaal verantwoordingen uiterlijk veertien dagen na afloop van het tijdvak, waarover zij loopen;
6. de aan het slot van het eerste lid van artikel 1 bedoelde rekeningen uiterlijk veertien dagen na den dag, waarop de laatste uit het toegestaan bedrag te bewerkstellingen uitgaaf is gedaan;
c. de rekeningen (processen-verbaal) ingeval van aftreding uiterlijk veertien dagen na den dag of laatsten dag van overgave van het beheer;
d. de rekeningen voor welker opmaking op den voet van artikel 92 of artikel 94 der Indische Comptabiliteitswet een ambtenaar is aangewezen, uiterlijk veertien dagen na dien waarop de stukken, voor de opmaking benoodigd in het bezit van den aangewezen ambtenaar zijn gekomen.
De hiervoren bedoelde tijdstippen van inzending zijn die, waarop de verantwoordingen door de rekenplichtigen uiterlijk behooren te worden' verzonden.
Artikel 3.
In elk geval waarin een houder van gelden ter goede rekening achterlijk is in de inzending van zijne verantwoording (c. q. proces-verbaal van overneming) wordt daarvan door de bij artikel 2, § II, bedoelde autoriteiten kennis gegeven aan het Departement van Landbouw (artikel 92 der Indische Comptabiliteitswet, juncto artikel 5 van het Gouvernements besluit van 15 Maart 1901 Il! 21 opgenomen in EP 5574 van het Bijblad).
Artikel 4.
De voorafgaande bepalingen gelden niet voor de verantwoordingen van aan koffieinkooppakhuismeesters verleende voorschotten, voor zoover die verantwoordingen een onafscheidelijk deel Bitmaken van de door hen af te leggen rekeningen van hun materieel beheer. De dienaangaande reeds getroffen regelingen blijven gehandhaafd totdat daarin nader mocht worden voorzien.
Artikel 5.
Deze regeling wordt voor het eerst toegepast met betrekking tot de ten laste der Indische begrooting van 1905 verstrekte sommen ter goede rekening.



42
MODEL Lett. A. Residentie.......
Afdeeling.
43
DIENSTJAAR 19..
Kwartaal.
VERANTWOORDING van ter goede rekening ontvangen gelden tot het doen van betalingen ten behoeve van
ten laste van artikel .. > der begrooting van 19..
ONTVANGSTEN. Datum. Omschrijving. I Bedrag
I ; 1
i
Per saldo van het vorige kwartaal (l) f
„ ordonnancie van den Directeur van dd. ..
n°
„ mandaat van den Resident van dd. ..
n°.
Totaal f
(') Deze aanteekening komt niet voor in eene verantwoording over het le kwartaal, omdat het saldo van het 4e kwartaal van het verloopen jaar in 's Lands kas moet worden teruggestort en niet mag worden aangewend tot dekking van uitgaven in een volgend tijdvak gedaan.
O Deze aanteekening komt alleen voor in eene verantwoording over het 4e kwartaal (zie de vorige noot). Bfl terugstorting in 's Lands kas van ongebruikt gebleven gelden, behoort het stortingsbewijs bij de verantwoording te worden overgelegd.
(") In te vullen den titel van den comptabele.
(4) Handteekening van den comptabele.
UITGAVEN.
Bedrag per J
Datum, Omschrijving. deel of van Totaal.
bewijsstuk, j
Teruggestort in 's Lands kas te
(zie het overgelegde bewijs) het ongebruikt gebleven bedrag van (*)
Totaal I f
den ....
Origineel
Afgegeven voor Duplicaat
De (>)
(4)
Behoort bjj artikel 2 van „Eerstehjk" van het besluit van den Directeur van Landbouw van 13 Maart 1905 n*. 915.
Mij bekend De Secretaris GOBIUS.



44
Model Lett. B.
PROCES-V EEBAAL. (Tusschentijdsche rekening).
Op heden den hebben wij ... Tx.
aftredend en
optredend de administratie van aan
eerstgenoemde verstrekte gelden ter goede rekening opgenomen en daarbij bevonden
wegens voorschotten tot betaling van (*)
aan saldo van het vorig kwartaal ƒ
ontvangen sedert het begin van het kwartaal bij mandaat dd n! .... „
bij idem dd Et! .... „
ƒ
de uitgaven sedert het begin van het kwartaal bedragen
Het saldo in kas moet dus bedragen ƒ
en hebben wij in kas bevonden „
Wordende hierbij verklaard, dat de administratie tot op den dag is bijgewerkt en dat het bovenbedoelde saldo met de administratie door den ondergeteekende
is overgegeven aan en overgenomen door den medeondergeteekende Van welke verrichting is opge¬
maakt dit proces-verbaal in viervoud om te dienen waar zulks zal behooren.
Afgegeven voor
Voor de overname Voor de overgave
De De
Behoort bij art. 2 van „Eerstelijk" van het besluit van den Directeur van Landbouw van 13 Maart 1905 II' 915.
Mij bekend: De Secretaris, GOBIUS.
O In te vullen den aard van het voorschot.



45
15. Vergoedingen voor de deskundigen bij keuring van vee aan boord.
a. Gouv. besluitvan 21 Januari 1906 D.' 14 (S t b L II' 64):
Met buitenwerkingstelling van het besluit van 27 Maart 1890 II' 7 (Staatsblad II' 78) en van artikel 2 van het besluit van 20 April 1893 II' 8 (Staatsblad II' 111), te bepalen, dat aan de deskundigen of aan de als zoodanig aangewezen personen — mits niet behoorende tot de Europeesche of Inlandsche Landsdienaren —, die, overeenkomstig de ter zake bestaande of nader uit te vaardigen bepalingen, belast worden met de keuring van over zee aangevoerd vee, voor elke inspectie aan boord van een schip of vaartuig, nevens vrijen overtocht naar en van boord, wordt toegekend:
aan Europeesche deskundigen een belooning van ƒ 10 (tien gulden) en
aan Inlandsche deskundigen een belooning van ƒ 3 (drie gulden);
met dien verstande, dat voor bedoelde verrichtingen op één dag geen hoogere belooning wordt uitbetaald dan ƒ 20 (twintig gulden) aan de Europeesche en ƒ 6 (zes gulden) aan de Inlandsche deskundigen;
zullende de Europeesche en Inlandsche landsdienaren, die met vorenbedoelde keuringen belast worden daarvoor alleen aanspraak kunnen maken op vrijen overtocht van den wal naar boord en terug.
Ook de voorschriften .van 1890 en 1893 — door bovenstaand Staatsblad vervallen — lieten de heffing van keurloonen door veterinaire Landsdienaren niet toe. Daaraan zijn de Gouv. veeartsen een paar keer uitdrukkelijk herinnerd:
b. Circulaire van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur aan de Hoofden van Gewestelijk Bestuur in N.-I. van 18 October 1904 II' 7294 (Bijblad II' 6319):
Tot dusver werd vrij algemeen de opvatting gehuldigd, dat volgens de bepaling in Staatsblad 1893 n' 111, de Gouvernements veeartsen (Europeesche en Inlandsche) voor het keuren van uit het Buitenland aangevoerd vee, recht hadden op de belooningen, bedoeld bij het besluit van 27 Maart 1890 II' 7 (Staatsblad II' 78).
Die opvatting is minder juist.



46
Toen met intrekking der ordonnantiën in Staatsblad 1879 II* 176 en 1889 11' 210, bij de verordening in Staatsblad 1893 II' 110 bepalingen omtrent de verplichte quarantaine van uit het Buitenland aangevoerd vee in het leven waren geroepen, werd op bedoelde veeartsen en andere deskundigen het besluit in Staatsblad 1890 11! 78 in zijn geheel van toepassing verklaard, dus met inbegrip van de slotalinea, welke aan de Gouvernements veeartsen het vorderen eener belooning voor hunne diensten uit dezen hoofde uitdrukkelijk ontzegde, hebbende zij voor hunne verrichtingen ten deze slechts aanspraak op vrijen overtocht naar en van boord.
In voldoening aan eene daartoe van de Regeering ontvangen opdracht heb ik de eer TJHEdG. het vorenstaande mede te deelen en te verzoeken in den vervolge daarmede rekening te- willen houden en doen houden, teekenende ik hierbij dat, voor zoover te dezer zake vroeger reeds belooningen aan Gouvernements veeartsen mochten zijn uitbetaald, het bedrag daarvan niet behoeft te worden teruggevorderd.
c. Circulaire van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen in N.-I. van 22 Juli 1905 II' 3060 (Bijblad 11' 6325):
Het is mij gebleken, dat er Gouvernements veeartsen zijn, die voor het verrichten der keuring, welke ingevolge Staatsblad 1902 II' 67 aan den invoer van vee en paarden, afkomstig uit Australië, moet voorafgaan, aan den importeur keurloon in rekening brengen.
De Regeering, dit vernemende, heeft als Haar meening te kennen gegeven dat zulks ten onrechte geschiedt en dat bedoelde keuringen door de betrokken veeartsenijkundige landsdienaren ambtshalve en kosteloos behooren plaats te hebben.
Ik heb de eer UWG. te verzoeken met deze zienswijze in den vervolge rekening te willen houden.
16. Tarief van betaling aan Europeesche veeartsen voor de behandeling van zieke en gebrekkige paarden.
Publicatie van 25 Juni 1854 (Staatsblad 11' 48): De Gouverneur-Generaal doet te weten:
Dat Hij, in aanmerking hebbende genomen, dat het wenscheiljk is te bepalen, hoeveel aan Europeesche veeartsen moet wor-



47
den betaald voor de behandeling van zieke of gebrekkige paarden, in het geval dat geene overeenkomst omtrent de hoegrootheid van de betaling is gesloten; Heeft goedgevonden en verstaan:
Te arresteeren het volgend tarief van betaling voor de behandeling van zieke of gebrekkige paarden.
Art. L
Voor ieder onderzoek van een paard, indien de veearts zich daartoe op eenen afstand van niet meer dan drie palen van zijn woonhuis heeft moeten begeven, ƒ 2.— (twee gulden).
Bij verderen afstand worden transportmiddelen verleend of vergoed.
Art. 2.
Voor ieder onderzoek van een paard dat aan de woonplaats van den veearts gebracht wordt ƒ 1.— (een gulden).
Art. 3.
Voor het doen van eene aderlating, het zetten eener dracht, het openen van gezwellen en andere kleine operatiën, ƒ 2.— (twee gulden).
Art. 4.
Voor het kastreeren van een hengst, ƒ 5.— tot ƒ 10.— (vijf tot tien gulden).
Art. 5.
Voor de verlossing van eene merrie, ƒ 10.— (tien gulden). Art. 6.
Voor de bereiding en levering van geneesmiddelen, 25 pCt. (vijf en twintig ten honderd) meer dan hun inkoopprijs.



48
Art. 7.
Geschillen, omtrent den inkoopprijs ontstaan, worden beoordeeld de commissie van geneeskundig onderzoek en toevoorzicht, onder wier ressort de veearts behoort.
17. Toekenning van transportkosten aan Europeesche particuliere veeartsen in de residentie Oostkust van Sumatra voor de uitoefening van vétérinaire diensten ten behoeve van den Lande.
Gouv. besluit van 17 Maart 1896 II' 19 (Bijblad II' 5339):
Te bepalen dat aan Europeesche particuliere veeartsen in de residentie Oostkust van Sumatra zullen worden toegekend: a. wanneer zij worden belast met de keuring van over zee aangevoerd vee overeenkomstig de ordonnantie van 20 April 1893 (Staatsblad II' 110) zooals die is verduidelijkt en aangevuld bij de ordonnantie van 17 December 1895 (Staatsblad II' 279) C):
transportkosten voor de reizen van den plaats hunner vestiging tot die van invoer van het vee en terug, onverschillig hoe groot de afstand tusschen deze beide plaatsen is, overeenkomstig het reglement op het reizen in Nederlandsch-Indië van Europeesche burgerlijke landsdienaren en andere personen, opgenomen in Staatsblad 1890 II' 209, wordende zij bij de toepassing der bepalingen van dit reglement gerangschikt onder de 3de klasse van reizigers, bedoeld bij artikel 2, en de door hen terzake te doene reizen gebracht onder de commissie- en andere reizen, bedoeld bij artikel 8 sub &; en zulks boven de, hun krachtens artikel 2 van het besluit van 20 April 1893 11' 8 (Staatsblad II' 111), voor de hierbedoelde keuring bij het besluit van 27 Maart 1890 n' 7 (Staatsblad n' 78) (2) toegekende belooning; 6. wanneer zij worden belast met andere vétérinaire diensten ten behoeve van den Lande:
transportkosten overeenkomstig het bepaalde sub a, en bovendien eene belooning van ƒ 6. —(zes gulden) of ƒ 3.— (drie gulden) daags, al naar gelang de in het belang van deze vétérinaire diensten gedane reizen zich uitstrekken
f1) Hiervoor thans te lezen: Staatsblad 1912 n*. 482.
Hi » » » » 1906 n°-tö-



49
«ver een afstand van meer dan zes palen, dan wel van zes palen of minder van hunne woonplaatsen.
18. Toepasselijkheid van de bepalingen der Morphine-ordonnantie op veeartsen.
a. Besluit van den Directeur van Landbouw, Nij verheid en Handel van 12 December 1911 II? 11275 (Bijblad n? 7596):
Ter uitvoering van het voorgeschrevene bij artikel 7 alinea 1 der in de morphineordonnantie (Staatsblad 1911 EP 485) voorkomende bepalingen vast te stellen het bij dit besluit behoorend model van het door veeartsen aan te houden register, waaruit te allen tijde kan blijken, hoe groot de restantvoorraad is van elk der in artikel 1 van de bepalingen in bovenaangehaalde ordonnantie genoemde stoffen en gereedschappen.
"Voorschriften
4



MODEL REGISTER.
(i)
O IA
Hoeveelheid in bezit op
den.... sten
19 O
Hoeveelheid gedurende de loopende maand
a. ingevoerd
b. door koop verkregen
c. door omzetting. (*)
Datum van invoer of verkrijging.
Van waar afkomstig. («)
Door wien en op welken datum de verklaring bedoeld in artikel 2 der Morphine-ordonnantie is afgegeven. (s)
Hoeveelheid met welke de voorraad is verminderd
door omzetting ten gevolge van bereidingsproces.
door verkoop (6)
Welke omzetting van de stof heeft plaats gehad.
Datum van omzetting of verkoop. (") Naam en woonplaats van van den kooper. (')
Op wiens last de verstrekking heeft plaats gehad.
Restant voorraad op het einde van de maand. (8)
0) (2) (8) (4)
(s) O
(8)
Voor elk artikel behoort een afzonderlijk vel te worden genomen.
In te vullen den naam van het artikel.
In te vullen maand en jaar.
Deze hoeveelheden met vermelding der letters a, b en c onder elkander op te nemen. ......
B« invoer moet hier worden ingevuld naam en Woonplaats van den afzender; bg verkruging door koop de naam en woonplaats van den apotheker of apotheekhoudend geneesheer die de artikelen verkocht heeft. De^KSn^onnantie is opgenomen in het Staatsblad van Nederlandsch-Indie van 1911 no. 485 (Javasche Oou-
STO^TékïT'Sde^öol^n artikelen voorkomende op een door een geneesheer voorgeschreven recept. Ook van dengeno voor wien een recept, is voorgeschreven waarop bedoelde artikelen voorkomen. Op het eind van elke maand moet de staat worden afgesloten.



51
b. Voornaamste bepalingen der morphineordonnantie, voor zoover ze van belang zijn te achten voor de veeartsen.
De invoer van:
a. ruw of bereid opium, morphine, praeparaten van opium, opium- of morphinehoudende of met opium of morphine vermengde vaste stoffen en vochten;
b. cocaine en a en b eucaine en alle andere stoffen, welke als surrogaat van morphine kunnen worden aangewend;
c spuitjes of andere gereedschappen, bestemd voor het toedienen van onderhuidsche inspuitingen met morphine en dergelijke verdoovende middelen,
indien zij bestemd zijn voor geneeskundig gebruik en, voor zooveel de sub a bedoelde stoffen betreffen, niet behooren tot de zoogenaamde opiumpillen, opiumpoeders, anti-opiumpillen en anti-opiumpoeders of andere middelen, die gezegd worden te dienen om het opiumgebruik af te wennen,
is toegestaan o. a. aan veeartsen op plaatsen, waar geen apotheek gevestigd is, met dien verstande, dat zij die bevoegdheid behouden, zoolang zij daar gevestigd blijven, ook nadat ter plaatse een apotheek is geopend (Artikel 1). Ten behoeve van een veearts mag van de onder a, b en c van artikel 1 genoemde stoffen en gereedschappen telkenmale niet meer worden ingevoerd, dan de hoeveelheid of het aantal, waaraan behoefte bestaat, welke behoefte bij eiken voorgenomen invoer geconstateerd wordt door een schriftelijke verklaring van den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst (Artikel 2).
Van eiken voorgenomen invoer van stoffen of gereedschappen als bovenbedoeld wordt schriftelijk mededeeling gedaan aan het tolkantoor van invoer. Die mededeeling bevat, onder aanbod van eede, de verklaring, dat de stoffen en gereedschappen uitsluitend bestemd zijn voor geneeskundig gebruik, zoomede een opgave van den aard en het gewicht van de in te voeren stof of van den aard en het aantal der in te voeren gereedschappen, en gaat vergezeld van de in het vorig artikel bedoelde verklaring (Artikel 3).
Aan veeartsen is vergund het bezit, het in eigendom of in voorraad hebben, het vervoer, de bereiding of fabricatie en de verkoop van alle in artikel 1 vermelde stoffen en gereedschappen,



52
bestemd voor geneeskundig gebruik, met uitzondering van de middelen om het opiumgebruik af te wennen (Artikel 4).
Veeartsen mogen de in artikel 1 bedoelde stoffen en gereedschappen alleen verkoopen aan andere veeartsen en aan apothekers en geneeskundigen (Artikel 5).
De veeartsen houden een register aan, waaruit te allen tijde kan blijken hoe groot de restant voorraad is van elk der in artikel 1 bedoelde stoffen en gereedschappen, waarvoor het model door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel wordt vastgesteld (Artikel 7).
De voorschriften der ordonnantie gelden niet ten aanzien van den invoer, het bezit, het in eigendom of voorraad hebben, het vervoer, de bereiding of fabricatie en den verkoop van opium en andere stoffen en gereedschappen bestemd voor geneeskundig gebruik door, ten behoeve van of van wege het Gouvernement, en zijn mede niet van toepassing op dienaren van het Gouvernement van ambtswege handelende (Artikel 10.
IV. INLANDSCHE VEEARTSEN.
Van deze beambten zijn thans twee categorieën in dienst. Van de oudere soort zijn er sechts enkelen meer over. Zij werden opgeleid op den voet van Staatsblad 1876 n? 348, d. w. z. door toevoeging als kweekeling-veearts aan een Gouv. veearts gedurende twee a drie jaar, waarna examen werd afgelegd. Daar van deze opleiding is afgezien, zijn van genoemd Staatsblad alleen nog van belang:
Artikel 1, lett. e: dat aan de Inlandsche veeartsen wordt toegelegd eene bezoldiging van ƒ 35 's maands, met vierjaarlijksche verhoogingen van ƒ 5 's maands tot een maximum van ƒ 60 's maands (*);
en Artikel 2, lett. b: dat de aanstelling en het ontslag der kweekeling-veeartsen en Inlandsche veeartsen, alsmede het aanwijzen van standplaatsen aan Inlandsche veeartsen zijn opgedragen aan den directeur van onderwijs, eeredienst en nijverheid (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel).
De Directeur is mede bevoegd ressorten van Europeesche veeartsen door Inlandsche veeartsen te doen waarnemen; zie Stbl. 1902 n? 259 blz. 13.
(*) De Inlandsche veearts te Pontianak geniet krachtens het Gouv. besluit van 10 December 1912 no. 22 een toelage van f 10 's maands wegens dure levenswijze.



53
Thans worden Inlandsche veeartsen gevormd aan de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg. Zie voor deze opleiding, voor de bezoldiging enz. blz. 62 vgl.
Op beide categorieën van veeartsen zijn toepasselijk de volgende bepalingen.
1. Kostuum.
Gouv. besluit van 25 Mei 1881 IP 11 (B ij b 1 a d IP 3688):
Met aanvulling van de „Bepalingen voor kostumes van inlandsche hoofden en ambtenaren in de gouvernementslanden op Java en Madoera" (Bijblad op het Staatsblad van Nederlandsch-Indië IP 2308, 2410 en 2841), aan de inlandsche veeartsen toe te staan het dragen van het kostuum, onder anderen voor de doctors-djawa vastgesteld.
2. Rang en staatsie.
Gouv. besluit van 13 Maart 1893 IP 3 (Staatsblad £P 88):
Te bepalen dat de Inlandsche veeartsen in NederlandschIndië den rang zullen hebben en mitsdien de staatsie en het gevolg mogen voeren, welke voor de dokters djawa zijn of nader zullen worden vastgesteld.
3. Vergoeding van reis- en verblijfkosten bij behandeling in het Instituut Pasteur. (Zie blz. 39).
4. Reis- en verblijfkosten.
Van toepassing is het Reglement op de reis-, verblijf-entransportkostenvan hetlnlandsch personeel bij den burgerlijken geneeskundigen en vétérinairen dienst, vastgesteld bij het Gouv. besl. van 4 Juli 1882 IP 40 (Stbl. EP 187) en gewijzigd bij Stbl. 1900 IP 274 en 1901 IP 357:
Art. 1.
Aan döctors-djawa, kweekelingen van de school tot opleiding van Inlandsche geneeskundigen, vaccinateurs, hnlp- en élèvevaccinateurs, Inlandsche veeartsen, kweekeling-veeartsen en mantri's voor den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst wordt bij



54
dienstreizen, die zich verder uitstrekken dan tot eenen afstand van zes palen buiten hunne verblijf- of standplaats, toegekend:
A. te land:
bij reizen in commissie, eene tegemoetkoming voor transportkosten van ƒ 0.33 per paal aan doctors-djawa, vaccinateurs, hulpvaccinateurs en Inlandsche veeartsen, en van ƒ 0.20 per paal aan kweekelingen der school tot opleiding van Inlandsche geneeskundigen, élève-vaccinateurs, kweekeling-veeartsen en mantri's bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst;
bij reizen ter bereiking der bestemming, zooals bij overplaatsing of eerste aanstelling, worden de boven vastgestelde bedragen respectievelijk verhoogd:
voor ongehuwden tot ƒ 0.36 en ƒ 0.23; „ gehuwden „ „ 0.42 „ „ 0.26;
B. te water (waaronder begrepen alle reizen op rivieren, binnenwateren en over zee):
bij reizen in commissie, vrij transport voor zich zeiven, en bij reizen ter bereiking der bestemming ook voor hun wettig gezin, aan doctors-djawa, vaccinateurs, hulpvaccinateurs en Inlandsche veeartsen als passagiers der tweede klasse, en aan kweekelingen der school tot opleiding van Inlandsche geneeskundigen, élèvevaccinateurs, kweekeling-veeartsen en mantri's bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst als passagiers der derde klasse; danwel, zoo zij zelf in de noodige transportmiddelen voorzien, eene tegemoetkoming, die het bij tarief of door gebruik vastgestelde bedrag voor prauwhuur niet overschrijdt, hetgeen telkens door het hoofd van gewestelijk of plaatselijk bestuur op de declaratie gecertificeerd wordt (*).
Gouv. besluit van 6 October 1907 11' 9 (Bijblad n? 6756):
Krachtens artikel 10 van het Reglement op de reis-, verblijf- en transportkosten van het Inlandsche personeel bij den burgerlijken geneeskundigen en vétérinairen dienst (Staatsblad 1882 II? 187, 1900 11? 274 en 1901 D? 357), met afwijking van artikel 1 van dat reglement te bepalen, dat de in de afdeeling Krawang der residentie Batavia geplaatste
(*) Aldus luidt dit artikel ingevolge Stbl. 1900 no. 274.



55
mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst bij «ommissiereizen transportkosten in rekening mag brengen tot het bij dat artikel voor Inlandsche veeartsen vastgestelde bedrag.
Art. 2.
Bij reizen te land langs wegen, waarvoor geene afstandswijzera •zijn aangenomen, wordt het aantal afgelegde palen telkens door het hoofd van gewestelijk of plaatselijk bestuur op de declaratie bekend gesteld, waarbij voor wegen, op welke de afstanden niet in palen zijn aangeduid, tot maatstaf wordt genomen dat een afstand, die, gewoonlijk te voet in één uur wordt afgelegd, gelijk -aan drie palen is.
Voorts is nog bij reizen te land van toepassing het reglement op het reizen langs spoorwegen bedoeld bij Stbl. 1872 Il! 77, aangevuld bij Stbl. 1873 IP 166; zullende, zoo van dit middel van vervoer wordt gebruik gemaakt, de in art. 1 genoemde personen worden overgevoerd als reizigers in rijtuigen der 3de klasse, met dien verstande evenwel, dat hun de kosten van vervoer van bedienden en bagage niet worden vergoed.
Art. 3.
Daar waar door het Gouvernement overeenkomsten zijn of mochten worden getroffen met aannemers voor het vervoer van Gouvernements reizigers en hunne bagage, wordt door de in art. 1 genoemde personen, voor zooveel zij vallen in de termen van <lie overeenkomsten, van de diensten en transportmiddelen van die aannemers gebruik gemaakt, wordende alsdan niet toegekend de bij dat artikel bedoelde tegemoetkoming.
Art. 4.
Aan dokters-djawa wordt bij reizen, zoowel te land als te water, een daggeld toegelegd van ƒ £—. Aan de overige in art. 1 bedoelde personen kan, zoowel bij reizen te land als te water, bij uitzondering in bijzondere gevallen een daggeld worden toegelegd van hoogstens ƒ 1.— voor hen, die onbezoldigd zijn, en van hoogstens ƒ 0.50 voor hen, die bezoldiging, toelage of onderstand uit 'slands kas genieten; zullende de noodzakelijkheid tot het toekennen van daggeld en het bedrag daarvan telkens op



56
de declaratie moeten blijken uit eene met redenen omkleede verklaring van het hoofd van gewestelijk bestuur bij reizen ter bereiking der bestemming ter plaatee waar de reis aanvangt, en bij reizen in commissie van dezelfde autoriteit in de bereisde streken (*).
Bij reizen te land, waarbij de reiziger op één en denzelfden dag van- en naar zijne standplaats heen en terug reist, wordt hem de helft te goed gedaan van het daggeld, dat hij bij eene langere reis zou hebben genoten, welke helft eveneens wordt toegestaan voor den dag van terugkomst, wanneer de reis meerdan een dag geduurd heeft.
Gouv. besluit van 11 Januari 1913 II' 47 (Stbl. B' 44):
Te bepalen, dat aan de Inlandsche veeartsen, die aan de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg zijn opgeleid, bij reizen, zoowel te land als te water, een daggeld wordt toegelegd van ƒ 1.— (een gulden).
Art. 5.
Bij het toekennen van daggelden wordt zooveel mogelijk tot maatstaf genomen, dat per dag ten minste moet worden afgelegd een afstand van 18 palen en, langs spoorwegen reizende, minstens: 100 kilometers of 67 palen van 400 rijnlandscbe roeden.
Art. 6.
Doctors-djawa en Inlandsche veeartsen kunnen, bij reizen wegens overplaatsing of in commissie, de kosten van het transport der door hen mede te voeren medicijnkisten, geneesmiddelen en: instrumenten den lande in rekening brengen; zullende de betrekkelijke vorderingen zooveel mogelijk moeten gestaafd wordeni door bewijsstukken in originaU.
Art. 7.
Aan de in art. 1 bedoelde personen kunnen voorschotten op hunne reis-, verblijf- en transportkosten worden toegekend, o^ den voet als bij art. 12 van het reglement op de reis- en verblijfkosten van burgerlijke ambtenaren in Nederlandsch-Indië, Stb. 1862 n? 153a, voor Europeesche ambtenaren is vastgesteld.
(*) Aldus luidt deze alinea ingevolge StM. 1901 no. 857.



57
Art. 8.
Vóór het vertrek legt de reiziger een declaratie aan overeenkomstig het model, vastgesteld bij het in art. 7 bedoeld reglement.
Die declaratie moet voor vertrek en aankomst ter viseering worden aangeboden aan het betrokken hoofd van gewestelijk of plaatselijk bestuur.
Op die declaratie wordt tevens aangeteekend of daarop al dan: niet voorschot is verleend.
Art. 9.
Dit reglement is niet van toepassing op vaccinateurs, hulp- ea élève-vaccinateurs, reizende binnen hun vaccine-district voor de verrichting van hun gewoon dienstwerk.
Art. 10.
De Gouverneur-Generaal is bevoegd in bijzondere gevallen van, bovenstaande regelen af te wijken
V. MANTRI'S.
1. Eerste indienststelling.
Gouv. besl. van 26 Februari 1898 17 (Staatsblad IP 89):
Krachtens Koninklijke machtiging in dienst te stellen tien, mantri's voor den veeartsenijkundigen dienst op ƒ 40 (veertig gulden) 's maands ieder.
2. Benoeming, plaatsing en ontslag.
Artikel 1 van het Gouv. besl. van 23 November 1898 li' 30 (Staatsbl. II? 314):
Te bepalen, dat de aanstelling en het ontslag der mantri's voor den veeartsenijkundigen dienst en de aanwijzing hunner standplaatsen geschieden door den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel).
O Dit artikel is aan het reglement toegevoegd bQ-StU. 1901 no. 357.



58
3. Wijziging der bezoldiging.
Artikel 1 van het Gouv. besl. van 14 December 1907 II' 48 (Staatsblad II' 512):
Met wijziging in zoover van het besluit van 26 Februari 1898 IP 17 (Staatsblad EL' 89) te bepalen, dat de voortaan te benoemen mantri's voor den veeartsenijkundigen dienst een bezoldiging genieten van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands met 3 (drie) ■driej aarlij ksche traktementsverhoogingen, elk van ƒ 5 (vijf gul-den) 's maands.
4. Laatste uitbreiding van de formatie.
Artikel 2 van het Gouv. besluit van 16 Januari 1912 1T- 92 (Staatsblad II' 116):
Het getal mantri's voor den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, ingevolge het besluit van 30 Augustus 1911 EL' 54 (Staatsblad 11' 496) vastgesteld op dertig, te vermeerderen met negen en negentig op de bij artikel 1 van het besluit van 14 December 1907 11' 48 (Staatsblad II' 512) vastgestelde bezoldiging.
5. Toelage bij plaatsing in de residentie Benkoelen.
Gouv. besluit van 16 Januari 1913 II' 22 (Staatsblad II' 119):
Met buitenwerkingstelling van artikel 1 van het besluit van 18 April 1912 II' 17, aan de in de residentie Benkoelen geplaatste mantri's bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, toe te kennen een toelage boven hunne bezoldiging van ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands, met dien verstande, dat bij de toekenning van •de hun volgens artikel 1 van het besluit van 14 December 1907 B' 48 (Staatsblad II' 512) toekomende traktementsverhoogingen ■deze toelage met hét bedrag dier verhoogingen zal worden verminderd.
Bij wijze van tijdelijken maatregel is voor de residentie Palembang een gelijkluidende regeling vastgesteld bij artikel 1 van het Gouv. besluit van 4 Februari 1913 II' 20.
6. Vergoeding voor reis- en verblijfkosten bij behandeling in het
Instituut Pasteur. (Zie blz. 39).



59
7. Instructie voor de Mantri's bij den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst.
Vastgesteld bij het besluit van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel van 30 October 1912 EP 10569 (B ij b 1 a d EP 7806):
Art. 1.
De werkzaamheden van de veemantri's worden in overleg met den Gouvernements veearts, in wiens ressort zij geplaatst zijn, geregeld door het betrokken Hoofd van gewestelijk bestuur.
Art. 2.
De veemantri's zijn in technische en administratieve aangelegenheden rechtstreeks ondergeschikt aan den Gouvernements veearts en gehouden de hun door dezen ambtenaar gegeven bevelen en aanwijzingen stipt op te volgen; in alle andere aangelegenheden aan den betrokken besturenden ambtenaar.
Art. 3.
Zij oefenen geregeld toezicht uit op den gezondheidstoestand van den veestapel en den toestand van den veestapel in het algemeen, zoomede op de handhaving der verordeningen en regelingen in het belang van den gezondheidstoestand en de maatregelen ter verbetering van den veestapel vastgesteld.
Zij hebben zich ten deze te gedragen naar de aanwijzingen van den Gouvernements veearts.
Artikel 4.
Wanneer door Europeesche of Inlandsche bestuursambtenaren aan de veemantri's gevallen worden medegedeeld van veeziekten met een snel doodelijk verloop, of die vermoed worden van een besmettelijken aard te zijn, stellen zij terstond, zonder een opdracht af te wachten, een plaatselijk onderzoek in.
Art. 5.
Van alle ziektegevallen, waarvan zij vermoeden, dat zij van



60
besmettelijken aard zijn, geven zij onverwijld kennis, zoowel aan den Gouvernements veearts, als aan de betrokken Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren.
Art. 6.
Het is hun alleen geoorloofd dienstcorrespondentie te voeren met den betrokken Gouvernements veearts en de Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren van hun ressort. Deze correspondentie zal zich beperken tot het geven of vragen van inlichtingen betreffende hunne dienstwerkzaamhedem
Art. 7.
De veemantri's zijn verantwoordelijk voor de hun van Gouvernement swege in gebruik afgestane goederen, instrumentenen gereedschappen, welke artikelen behoorlijk geïnventariseerd moeten worden.
Art. 8.
Zij houden een agenda aan van de door hen ontvangen, alsook van de van hen uitgaande stukken, welke stukken jaarlijks in een bundel verzameld moeten worden.
Zij leggen een dagboek aan, zoo mogelijk in de Nederlandsche taal, waarin zij van dag tot dag, hunne werkzaamheden vermelden, met een zakelijk verslag omtrent alles, wat op veeartsenijkundig gebied door hen waargenomen of verricht is.
De dagboeken moeten op half vel geschreven worden en aan het einde van elke maand ter viseering ingediend worden aan den Europeeschen bestnrenden ambtenaar, in wiens ressort hun standplaats gelegen is, die ze daarna zoo spoedig mogelijk doorzendt aan den Gewvernements veearts.
De dagboeken moeten vergezeld gaan van een opgave van alle ziektegevallen, welke gedurende de afgeloopen maand gerapporteerd zijn.
Art. 9.
Bij overplaatsing of ontslag geven zij de bij hen in verantwoording zijnde goederen, instrumenten en gereedschappen en



61
het archief met toebehooren aan den naastbij zijnden Europeeschen besturenden ambtenaar van hun ressort over.
Art. 10.
Indien voor eenig ressort van een veemantri, tijdelijk geen veearts is aangewezen, wordt overal, waar in deze instructie geschreven staat „Gouvernements veearts", gelezen „de betrokken Europeesche bestuursambtenaar".



B. VEEARTSENIJKUNDIG ONDERWIJS.
I. INLANDSCHE VEEARTSENSCHOOL TE BUITENZORG.
1. Oprichting, personeel, benoeming tot Inlandsen veearts.
Gouv. besluit van 24 Januari 1907 II' 63 (S t a a t sblad II' 66).
I. Te Buitenzorg wordt voor Inlandsche jongelieden, aan te wijzen door den Directeur van Landbouw, de gelegenheid geopend om te worden opgeleid tot Inlandsen veearts, welke opleiding zal plaats hebben ten deele aan de Landbouwschool ter plaatse, deels aan het aldaar op te richten laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek.
II. Voor die opleiding worden in dienst gesteld:
le. een Europeesch leeraar op een bezoldiging van ƒ 350 (drie honderd en vijftig gulden) 's maands, met twee driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands;
Bij Staatsblad 1910 II' 60 en 1913 11' 528 is de bezoldiging van dezen leeraar verhoogd, terwijl bij eerstgenoemd Staatsblad een tweede en bij Staatsblad 1910 11' 682 een derde leeraar in dienst is gesteld (zie hierachter). 2e. een door den Directeur van Landbouw te benoemen Inlandsen assistent-leeraar op eene bezoldiging van ƒ 100 (één honderd gulden )'s maands, met acht tweejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands.
Gewijzigd bij Staatsblad 19±3 11' 527; zie hierachter. III. De Directeur van Landbouw wordt gemachtigd om te beschikken over:
le. een bedrag van ten hoogste ƒ 200 (tweehonderd gulden) 's maands voor de uitbetaling van toelagen voor het geven! van lessen aan de aanstaande Inlandsche veeartsen;
2e. de noodige fondsen voor de uitbetaling van toelagen aan elk der leerlingen van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands,. welke toelage kan worden verhoogd tot respectievelijk ƒ 30 (dertig gulden) en ƒ 35 (vijf en dertig gulden) 's maands voor



63
de leerlingen van het derde en van het vierde studiejaar, die
voldoen aan de voorwaarde van ijver en goed gedrag; 3e. ƒ 125 (een honderd vijf en twintig gulden) 's maands voor
aankoop en onderhoud van leermiddelen en aanschaffing van
geneesmiddelen. IV. De leerlingen worden na volbrachte studie door den Directeur van Landbouw benoemd tot Inlandsen veearts op eene bezoldiging van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands met drie driejaarlijksche traktementsverhoogingen elke van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands.
Gewijzigd bij Staatsblad 1913 11? 527, zie hieronder.
2. Wijziging van de bezoldiging der Inlandsche veeartsen en van den assistent-leeraar.'
Gouv. besluitvan 13 Augustus 1913 IP 5 (Staatsblad 11? 527):
Eerstelijk: De bezoldiging van de Inlandsche veeartsen, die hunne opleiding hebben gehad aan de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg, thans ingevolge artikel één sub IV van het besluit van 24 Januari 1907 n? 63 (Staatsblad n? 66) bedragende ƒ 75.— 's maands met drie driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 25.— 's maands nader vast te stellen op ƒ 100.— (één honderd gulden) 's maands met vier driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 25.— (vijf en twintig gulden) 's maands.
Ten tweede: Met wijziging in zoover van artikel één sub II ten 2e van het besluit van 24 Januari 1907 II? 63 (Staatsblad n' 66) te bepalen, dat de betrekking van Inlandsen Assistentleeraar aan de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg zal worden vervuld door een bij die inrichting te detacheeren Inlandschen veearts, die voor den duur dier detacheering, boven zijne bezoldigng eene toelage zal genieten van ƒ 50.— (vijftig gulden) 's maands.
Ten derde: Te bepalen, dat dit besluit wordt geacht in werking te zijn getreden op 1 Juli 1913.
3. Wijziging van de bezoldiging der leeraren. Uitbreiding van het aantal leeraren. Beschikking over fondsen.
Gouv. besluit van 24 Januari 1910 n? 17 (Staatsblad n? 60):
Eerstelijk: I. De bezoldiging van den Europeeschen leer-



64
aar voor de opleiding van Inlandsche veeartsen te Buitenzorg, thans ingevolge het bepaalde bij artikel I, § II, sub le van het besluit van 24 Januari 1907 II? 63 (Staatsblad 11? 66) bedragende ƒ 350 's maands, met twee driejaarlijksche verhoogingen, elke van ƒ 75 's maands, nader vast te stellen op ƒ 350 (drie honderd vijftig gulden) 's maands, met vijf driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands;
II. voor die opleiding in dienst te stellen een tweeden Europeeschen leeraar op de sub I van dit artikel bedoelde gewijzigde bezoldiging.
Ten tweede: Met wijziging in zoover van het bepaalde bij artikel I, § III, van het besluit van 24 Januari 1907 n? 63 (Staatsblad n? 66), den Directeur van Landbouw te machtigen om voor bediendenloon, toelagen voor het geven van onderwijs en toelagen voor de leerlingen, zoomede voor aankoop en onderhoud van leermiddelen en voor aanschaffing van genees- en verbandmiddelen ten behoeve van den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen te Buitenzorg, te beschikken over de jaarlijks bij de begrooting beschikbaar gestelde bedragen.
Deze omschrijving is ruimer gemaakt bij art. 2 van Stbl. 1910 II? 682 (hieronder).
4. Verandering van naam. Leiding der school. Derde leeraar. Apotheekbediende. Beschikking over fondsen.
Gouv. besluitvan31 December 1910 tl? 4 (S t a a t s-
blad Ü? 682):
Eerstelijk: I. te bepalen:
«. dat de bij artikel 1, § I van het besluit van 24 Januari 1907 n? 63 (Staatsblad II? 66) ingestelde cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen voortaan zal worden aangeduid als „Inlandsche veeartsenschool";
6. dat de leiding der onder a bedoelde school wordt opgedragen aan een door den Directeur van Landbouw aan te wijzen ambtenaar, die als zoodanig den titel voert van Directeur der Inlandsche veeartsenschool en aan wien een toelage van ƒ 100 (één honderd gulden) 's maands boven zijn bezoldiging wordt toegekend. II. Ten vervolge van artikel 1 van het besluit van 24 Januari
1910 II? 17 (Staatsblad II? 60) bij de Inlandsche veeartsenschool
in dienst te stellen:



65
c. een derden Europeeschen leeraar op de bij § I Tan artikel 1 van evengenoemd besluit bedoelde bezoldiging;
*. een apotheekbediende op eene bezoldiging van ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands met 2 (twee) eenjaarlijksche traktementsverhoogingen van ƒ 7.50 (zeven gulden vijftig cent) 's maands; met enz.
'Ten tweede: Met uitbreiding van artikel 2 van het besluit van 24 Januari 1910 11? 17 (Staatsblad II! 60) den Directeur van Landbouw te machtigen om ten behoeve van de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg te beschikken over de jaarlijks hij de begrooting beschikbaar te stellen bedragen voor toelagen voor het geven van onderwijs, bediendenloonen, toelagen en reiskosten voor de leerlingen, leermiddelen, aanschaffing en onderhoud van meubilair en instrumenten, voedings- en verple«ingskosten van voor het onderwijs benoodigde dieren en voor genees- en verbandmiddelen.
5. Nadere wijziging van de bezoldiging der leeraren.
Art. 1 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1913 11! 35 (Staatsblad El' 528):
De bezoldiging van de Europeesche leeraren bij de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg, thans ingevolge artikel één sub I en II van het besluit van 24 Januari 1910 El! 17 (Staatsblad IP 60) en artikel één sub II van het besluit van 31 December 1910 EP 4 (Staatsblad EP 682) bedragende ƒ 350.— 's maands met vijf driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75.— 's maands, nader vast te stellen op ƒ 350.— (drie honderd vijftig gulden) 's maands met zes driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75.— <vijf en zeventig gulden) 's maands.
6. De leeraren mogen geen praktijk uitoefenen.
Gouv. besluit van 7 September 1910 EP 35 (Staatsblad EP 473):
Aan de veeartsenijkundige ambtenaren, verbonden aan het veeartsenijkundig laboratorium en den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen te Buitenzorg, met uitzondering van den te Buitenzorg geplaatsten Gouvernementsveearts, voor het geval deze nevens zijn eigen betrekking belast mocht zijn met iunctiën aan een der genoemde inrichtingen, is het uitoefenen
VOOESCHBIFTIN. e
O



66
van particuliere veeartsenijkundige praktijk verboden, met dien verstande, dat onder dit verbod niet begrepen is het houden van consulten met andere veeartsenijkundigen- en het verleenen van oogenblikkelijke hulp in dringende gevallen.
7. Reiskosten voor de leerlingen.
Gouv. besluit van 16 Februari 1909 ïl' 25 (Staatsblad D? 140):
Krachtens Koninklijke machtiging te bepalen, dat de leerlingen van den cursus voor de opleiding van Inlandsche veeartsen te Buitenzorg vergoeding van reiskosten genieten voor een rei» van de plaats hunner inwoning naar Buitenzorg en terug, wordende de regeling van de wijze, waarop moet worden gereisd, overgelaten aan den Directeur van Landbouw.
De leerlingen ontvangen vergoeding voor reizen per boot als passagier tweede en per spoor als reiziger derde klasse.
8. Kosten van verpleging in een hospitaal en vrije geneeskundige, behandeling voor de leerlingen.
a. Gouv. besluit van 19 December 1908 W 35i Ten vervolge van het besluit van 18 October 1905 n? 29 (Staatsblad II? 524) te bepalen:
I. dat de civiele en militaire geneeskundigen, die onder genot eener toelage uit 's Lands kas belast zijn met de waarneming van den civielen geneeskundigen dienst en het opzicht over de vaccine, gehouden zijn de leerlingen van den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen (thans Inlandsche veeartsenschool) te Buitenzorg, voor zoover hunne ouders of verzorgers een inkomen hebben van minder dan ƒ 150 (één honderd vijftig gulden) 's maands, zonder verdere belooning, gratis geneeskundig te behandelen en hen zoo noodig in hun woning te bezoeken;
II. dat zij, die ingevolge het bepaalde sub I van dit besluit recht hebben op vrije geneeskundige behandeling, tevens aanspraak hebben op kostelooze verstrekking van geneesmiddelen.
o. Artikel 2 van het Gouv. besluit van 9* Maart 1912 II? 16 (Staatsblad 11? 236): Te bepalen, dat in de eerste rubriek van § 22 van het militair-



67
tarief IP 39 (Staatsblad 1889 II' 85) de aanhef van de bepaling betreffende „Leerlingen van de Landbouwschool, van den Cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen (Inlandsche veeartsenschool) en van den Opleidingscursus voor tuin- en landbouw te
fo", nen.Z°rg eDZ'"' Z°°alS deZe bepaJinS luidt ingevolge Staatsblad 1910 IP 541, wordt gelezen:
„Leerlingen van de Landbouwschool, van de Inlandsche veeartsenschool en van de Cultuurschool te Buitenzorg enz.».
Krachtens deze bepaling kunnen leerlingen van de Inlandsche veeartsenschool in de militaire hospitalen worden opgenomen m de S« klasse tegen betaling van de helft van hun of TJLf daarenl,07en van f 2— daags, indien hun ouders of verzorgers een inkomen van ƒ 150.— tot ƒ 499.— en van J 4.— daags, indien deze een inkomen van ƒ 500.— of meer s maands hebben.
9- Indienststelling van een opzichter.
Gouv. besluit van 15 Januari 1912 IP 56 (Staatsblad IP 51):
Ten vervolge van artikel 1, § II, van het besluit van 31 December 1910 IP 4 (Staatsblad II? 682) bij de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg in dienst te stellen een opzichter op eene bezoldiging van ƒ 60 (zestig gulden) 's maands, met twee driejaarlijksche verhoogingen elk van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) s maands en een indemniteit voor huishuur van ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands.
10. Vergoeding voor reis- en verblijfkosten bij behandeling in het Instituut Pasteur voor personeel en leerlingen. (Zie blz. 59).
11. Reglement voor het eindexamen der Inlandsche Veeartsenschool te Buitenzorg en Voorwaarden voor het verkrijgen van het diploma van Inlandsen veearts, zoomede het daaraan gehecht model voor zulk een diploma.
Besluit van den Directeur van Landbouw van 15 September 1910 IP 8453:
Artikel 1..
Jaarlijks omstreeks het einde van het schooljaar wordt aan de leerlingen der hoogste klasse der Inlandsche Veeartsenschool



68
de gelegenheid gegeven het examen voor Inlandsen Veearts af te leggen.
Het examen wordt afgenomen door eene commissie bestaande uit den Directeur der school, de te Buitenzorg aanwezige leeraren der school, die gedurende het afgeloopen schooljaar in één of meer der examenvakken onderwijs gegeven hebben, benevens den Inspecteur Tan den Veeartsenijkundigen dienst of bij diens afwezigheid één der Adjunct-Inspecteurs Tan dien dienst.
Artikel 2.
De Directeur der school is Voorzitter der commissie. Aan hem is de regeling Tan het examen opgedragen. Door de commissie wordt uit haar midden een Secretaris gekozen.
Het examen Toor Inlandsch Veearts betreft de vojgende theoretische Takken:
1. Algemeene ziektekunde en ziektekundige ontleedkunde der huisdieren.
2. Bijzondere ziektekunde en geneesleer der huisdieren.
3. Heelkundige ontleedkunde.
4. Heelkunde (inclusief hoefziekten en oogheelkunde).
5. Operatie- en Terbandleer.
6. Algemeene en bijzondere geneesmiddel- en Tergiftleer.
7. Verloskunde.
8. Veeartsenijkundige kliniek.
9. Artsenijmengkunde.
10. Parasitaire en besmettelijke ziekten.
11. Gerechtelijke Veeartsenijkunde en Veeartsenijkundige politie.
12. Veeteelt (algemeene en bijzondere Teeteelt, voederkennis).
13. Vleesch- en melkhygiëne.
14. Landbouwkunde.
Het practisch examen omvat de boven onder 3, 5, 7, 8, 9, en 13 genoemde vakken.
Artikel 4.
Aan de leerlingen, die het examen met gunstig gevolg hebben afgelegd, wordt door de commissie een diploma van Inlandsch Veearts uitgereikt, volgens het aan dit reglement gehecht model.



69
Artikel 5.
Aan de leerlingen, die het diploma verwerven, worden tegen betaling van het kostende, na afgifte van een ontvangbewijs, een microscoop en een stel sectie-, hoef- en operatieinstrumenten verstrekt.
De betaling kan plaats hebben ineens dan wel door een dadelijk met de benoeming tot assistent-leeraar of tot Inlandsch veearts ingaande inhouding op de bezoldiging van ƒ 10.— (tien gulden) 's maands.
MODEL. Diploma van Inlandsch Veearts.
De commissie, belast met het afnemen van het examen voor
Inlandsch veearts, heeft in hare zitting van
geëxamineerd
geboren te , den 19..
in de vakken, genoemd in artikel 3 van het Reglement voor het eindexamen der Inlandsche Veeartsenschool, en hem op grond van den uitslag van dat examen dit diploma uitgereikt.
Buitenzorg, 19..
Namens de Commissie,
Handteekening van
den geëxamineerde: Voorzitter.
Gezien: Secretaris. De Directeur van Landbouw,
12. Bekendmaking van den Directeur der Inlandsche Veeartsenschool betreffende die inrichting dd. 10 Augustus 1910 (Nederlandsche en Maleische tekst):
EISCHEN VAN TOELATING.
1. Tot de Inlandsche Veeartsenschool kunnen jaarlijks 8 Inlandsche jongelieden, bij voorkeur niet ouder dan 20 jaar, die aan de eischen van toelating voldoen, toegelaten worden. Indien meer dan 8 candidaten zich aanmelden, wordt met inaoht-



70
neming van de genoten vooropleiding der sollicitanten een. keus gedaan.
2. De candidaat moet, naast grondige kennis van de Nederlandsche taal, ook overigens een voldoende mate van ontwikkeling bezitten om het onderwijs, — dat in de eerste 2 jaren grootendeels met dat aan de Landbouwschool samenvalt — met vrucht te kunnen volgen. Voor toelating komen in aanmerking jongelieden, die in het bezit zijn van: o. een overgangsdiploma van de 3de naar de 4de klasse eener
Hoogere Burgerschool met 5 jarigen cursus, dan wel het einddiploma, eener H. B. S. met 3 jarigen cursus;
&. een diploma der 2de of der lste afdeeling eener Opleidingsschool voor Inlandsche ambtenaren, dan wel het einddiploma der school voor zonen van Inlandsche hoofden te Tondano;
c. een diploma van met goed gevolg afgelegd eindexamen eener kweekschool voor Inlandsche onderwijzers, waar de Nederlandsche taal als voertaal wordt gebruikt, dan wel een daarmede ongeveer gelijkstaande ontwikkeling bezitten.
3. Bij de aangifte dient de candidaat, onder opgave van zijn leeftijd, alsmede den naam en de positie van zijn vader, over te leggen:
et. diploma's of andere bescheiden, betreffende het genoten onderwijsj
5. een verklaring van een Europeesch Geneesheer, waaruit blijkt, dat hij lichaamlijk geschikt is voor den burgerlijken dienst in Ned.-Indië in het algemeen, als bedoeld bij Stbl. 1904 11? 206.
ONDERWIJS EN VOORUITZICHTEN.
*1. Het onderwijs wordt kosteloos gegeven.
2. Boeken, schrijfbehoeften en leermiddelen worden gratis verstrekt, met uitzondering van een microscoop, één stel sectieen één stel operatieinstrumenten. Deze worden den leerlingen in bruikleen afgestaan, totdat zij afbetaald zijn. De afbetaling kan na verkregen plaatsing in 's Lands dienst naar keuze ih eens of in termijnen geschieden.
3. Ingeval de vermogenstoestand van den candidaat of van zijn verzorgers er aanleiding toe geeft, een en ander ter beoordeeling van den Directeur van Landbouw, kan aan den leer-



71
ling een toelage van ƒ 25.— 's maands worden toegekend, welke kan worden verhoogd tot resp. ƒ 30.— en ƒ 35.— >s maands voor de leerlingen van het 3*> en é*° studiejaar, die voldoen aan de voorwaarden van ijver en goed gedrag.
4. De cursus duurt 4 jaren. Het schooljaar vangt aan omstreeks een week na de poeasa en eindigt enkele dagen vóór het begin der volgende poeasa.
5. Er zijn twee vacanties, elk van ongeveer een maand, de eerste samenvallende met de poeasa, de tweede omstreeks'het midden van het schooljaar.
6. Aan het einde van elk studiejaar wordt een overgangsexamen afgenomen, om te beoordeelen welke leerlingen tot een hoogere klasse kunnen bevorderd worden. Eenmaal per jaar wordt den leerlingen der 4d* klasse gelegenheid gegeven het eindexamen af te leggen. Aan hen, die met goed gevolg dit examen afleggen, wordt het diploma van Inlandsch veearts uitgereikt.
7. Zij, die in het bezit zijn van dit diploma, worden door dien Directeur van Landbouw tot Inlandsch veearts benoemd op een bezoldiging van ƒ 75.— 's maands met drie driejaarlijksche verhooging van ƒ 25.— 's maands (1).
8. De leerlingen genieten vergoeding van reiskosten voor eén reis van de plaats hunner inwoning naar Buitenzorg en terug. Gedurende de vacantie mogen de leerlingen der eerste drie studiejaren zich op eigen kosten naar hunne familie begeven, mits zorg dragende, dat zij bij den aanvang der lessen weer tegenwoordig zijn.
Sekolah Dokter Chewan Boemi-poetra di Buitenzorg.
Tiap-tiap taoen didalam sekolah Dokter Chewan ada tempat boeat terima moerid baroe 8, jaitoe boeat orang-orang moeda bangsa Boemi-poetra jang oemoernja sebaik-baiknja belom lebih dari 20 taoen dan menoeroet peratoeran boleh diterima. Djikalau jang minta lebih dari 8 orang maka dipilih diantara mareka itoe menoeroet pengadjaran jang soedah diterima olehiija.
i1) Thans f 100 met 4 verhoogingen van f 25 om de 3 jaar.



72
PERDJANDJIAN SOEPAJA DAPAT DITERIMA.
1. Orang minta diterima haroes mempoenjai kepandaian behasa Bejanda jang sampoerna dan lainnja, tjoekoep bagi menerima pengadjarannja dengan nioedah. Pengadjaran itoe dalem 2 taoen jang pertama diterimakan bersama-sama moerid sekola. Tani (Landbouwschool).
Jang boleh diterima jaitoe orang moeda jang mempoenjair
a. diploma jang menerangkan bahwa jang poenja soedah naik dari klas 3 ka klas 4 dari sekolah H. B. S. jang 5 taoen atau diploma tanda tamat beladjar dari sekolah H. B. S. jang 3 taoen;
b. diploma le atau 2? afdeeling dari Opleidingsschool boeat priaji Boemi-Poetra atau diploma tanda tamat beladjar dart sekolah boeat anak-anak Pegawai di Tondano;
c. diploma dari Kweekschool jang soedah memakei behasa Belanda;
d. kepandaian jang boleh disamakan dengan a, b, atau c.
2. Dalem soerat permintaan haroes diseboetkan oemoer si peminta, nama dan pangkat bapanja dan lagi soerat permintaan itoe haroes diserta:
a. diploma atau soerat keterangan lainnja jang menjeboetkan
pengadjaran jang soedah diterima olehnja; 6. keterangan dari Dokter Belanda jang menerangkan kesechat-
an badan goena bekerdja dibawah Gouvernement di Hindia
Nederland, seperti terseboet dalem Staatsblad taoen 1904 n?
206.
PENGADJARAN DAN DJADINJA.
1. Pengadjaran diterima dengan tiada membajar wang sekolah.
2. Kitab-kitab, perkakas toelis dan lain-lain perkakas jang dipakai dalem pengadjaran diberikan pertjoema (tiada membajar),. ketjoeali: microscoop, perkakas goena boeka bangkai dan perkakas potong. Perkakas-perkakas ini die pindjamken sampei sesoedahnja dibajar. Pembajaran itoe boleh ditjitjil atau sama sekali sesoedahnja djadi Dokter dibawah Gouvernement.
3. Djikalau kemiskinan mendjadikan sebab, menoeroet bagaimana timbangan Directeur Landbouw, moerid boleh dapat toelage ƒ 25 — seboelan. Bagi moerid klas 3 dan 4 toelage itoe



73
boleh ditambah djadi ƒ 30.— dan 35.— seboelan, djikalau moerid itoe radjin dan baik tabi'atnja.
4. Lamanja sekolah 4 taoen. Tiap-tiap taoen moelainja kirakira satoe minggoe sesoedahnja boelan Poeasa dan toetoepnja sekolah doea tiga hari sebelomnja boelan poeasa.
5. Dalem satoe taoen sekolah ditoetoep 2 kali, lamanja koerang lebih satoe boelan jaitoe Poeasa dan pada tengah-tengah taoen .
6. Pada achir tiap-tiap taoen diadakan oedjian akan memeriksa siapa jang boleh dinaikkan pangkatnja. Tiap-tiap taoen diadakan djoega bagi moerid klas 4. Siapa jang dianggep tjoekoep kepandaiannja dalem oedjian itoe diberi diploma Inlandsch Veearts.
7. Siapa jang poen ja itoe diploma didjadikan Inlandsch Veearts oleh Directeur Landbouw dengan gadjih ƒ 75.— seboelannja dan tiap-tiap 3 taoen ditambah ƒ 25.— seboelan hingga tiga kali i1).
8. Moerid-moerid mempoenjai hak gantian bekal boeat satoe kali poenja pergi dari tempat kediamannja ka Buitenzorg.
Pada waktoenja sekolah ditoetoep moerid-moerid dari klas1, 2 dan 3 boleh poelang karoemah orang toewanja atau sanaksaudaranja dengan ongkost sendiri, tetapi sebelom sekolah diboeka lagi, haroes kembali akan menerima pengadjaran.
12. Stationnaire kliniek behoorende bij de school.
a. Gouv. besluit van 5 April 1909 11! 8:
Te bepalen, dat voor voeding en verpleging van dieren, opgenomen in de stationnaire kliniek van den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen (thans: Inlandsche veeartsenschool) te Buitenzorg, door de eigenaren der dieren, voor zoover zij naar het oordeel van den Directeur van Landbouw geacht kunnen worden daartoe in staat te zijn, eene vergoeding zal worden betaald volgens een door dien Departementschef vast te stellen tarief.
b. Besluit van den Directeur van Landbouw van 13 April 1909 n" 2771:
Vast te stellen het volgend:
(') Sekarang f 100 seboelannja tiap-tiap 3 taoen ditambah ƒ25 seboelan* hingga 4 kali.



74
Tarief voor de berekening der kosten voor voeding en verpleging van dieren, opgenomen in de stationnaire kliniek van den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen te Buiten¬
zorg:
Voor een groot paard 50 cent per dag.
Voor een klein paard 40 „ „ „
Voor een rund 40 „ „ „
Voor een buffel 25 „ „ „
Voor een kalf, geit of schaap 10 „ „ „
Voor een grooten hond 20 „ „ „
Voor een kleinen hond 15 „ „ ,,
Indien speciale voeding voor een patiënt noodzakelijk mocht ■zijn, worden de kosten hiervan extra in rekening gebracht.
c. Gouv. besluit van 23 Maart 1910 n? 45:
Bij wijze van tijdelijken maatregel te bepalen, dat zieke huis-dieren, bestemd om te worden opgenomen in de aan den cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen te Buitenzorg verbonden veeartsenijkundige kliniek, van de woonplaats van de eigenaren naar Buitenzorg en terug, voor rekening van den Lande leunen worden vervoerd, voor zoover dat vervoer per spoor moet .geschieden.
d. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Residenten van Bantam, Batavia en de Preanger Regentschappen dd. 12 Mei 1910 11! 4384:
Hoewel de behandeling van zieke huisdieren in de aan den -cursus tot opleiding van Inlandsche veeartsen alhier verbonden cliniek kosteloos geschiedt en aan on- en minvermogenden zelfs geen kosten voor voeding en verpleging der in de stationnaire cliniek opgenomen dieren in rekening worden gebracht, heeft Tiet aantal dieren, dat ter behandeling wordt aangeboden, niet dien omvang aangenomen als in het belang van het onderwijs noodzakelijk is.
Ten einde hieraan tegemoet te komen is door de Regeering bij wijze van tijdelijken maatregel bepaald, dat zieke huisdieren, bestemd om te worden opgenomen in bedoelde cliniek, van de woonplaats van den eigenaar naar Buitenzorg en terug, voor rekening van den Lande kunnen worden vervoerd, voor zoover «dat vervoer per spoor moet geschieden.



75
Ik heb de eer TJHEdG. te verzoeken aan dezen maatregel zooveel mogelijk algemeene bekendheid te willen geven, zoowel
door verspreiding van de tot een aantal van exemplaren
hierbij aangeboden bekendmaking als door bespreking op de koempoelans der verschillende bestuursambtenaren.
Gaarne zag ik voorts dat den bestuursambtenaren en Gouvernements veeartsen in Uw gewest door UHEdG. werd opgedragen de opzending van zieke huisdieren naar de cliniek zooveel mogelijk te bevorderen en daarbij voor zooveel noodig hulp te verleenen.
Ten einde te kunnen controleeren dat van de gelegenheid tot vrij vervoer geen misbruik wordt gemaakt zal het gewenscht zijn dat de Chef van het veeartsenijkundig laboratorium, die met de leiding van het onderwijs aan den cursus belast is, van elke opzending van dieren naar de cliniek bericht wordt gezonden.
Dëngën ini Kandjëng Toewan Directeur Tëtanen mëmbri tahoe, djikaloe ada binatang piharaan sakit, maka bolehlah jang poenja kirimkën binatang itoe ka Bogor akën diobati di roemah-sakit chewan di sëkola doktor-chewan di Bogor. Prihal diobatnja sëkalian dëngën obatnja, jang poenja binatang tiada oesah bajar apa2. Hanja jang misti diganti ongkosnja, ja itoe tiada lain mëlainken ongkos mërawati dan makannja binatang sakit itoe sahadja, mënoeroet pratelaan di bawah ini. Djikaloe jang poenja binatang orang mëlarat atawa koerang mampoeh, maka prihal ongkos mërawati dan makannja binatang sakit djoega tida oesah diganti apa2.
Pratelaan prihal itoengan ongkosnja makan dan mërawati binatang jang diobati di roemah-sakit-chewan di sëkola doktor-
chewan di Bogor.
Koeda bësar saekor sahari ƒ o.50
këtjil „ „ 0 40
sampi (lëmboe) „ | q 4q
kërbo „ • „ ' q 25
anak sapi (pëdet), anak kërbo (eneng, goedel), kambing
atawa kambing gembel (domba, biribiri) saekor „ 0.10
andjing bësar saekor 020
këtJfl « " 0.15



76
Djikaloe binatang sakit itoe oleh kërna pënjakitnja përloe dikasih makan lain dari pada makanan bijasa, maka ongkosnja makanan itoe misti diganti oleh jang poenja.
Ongkosnja tambangan kreta api mëmbawa binatang sakit dari tëmpat tinggalnja jang poenja ka Bogor poelang-pëgi ditanggoeng oleh Kandjëng Goebërnëment.
Adapoen jang poenja binatang itoe taboleh-tida misti soeroeh antër binatangnja dibawa ka Bogor dan diambil poela dari Bogor.
Prihal menoempang kreta api dëngën ongkos Kandjëng Goebërnëment misti dëngën soerat idin dari Toewan Doktor Chewan bawah tëmpat tinggalnja jang poenja binatang atawa dëngën soerat idin dari Pamarentah nëgri.
II. OPLEIDING VAN MANTRI'S. 1. Instelling van een cursus te Buitenzorg.
Artikel 1 van het Gouv. besl. van 23 Maart 1911 n! 4, zooals dat is gewijzigd bij artikel 1 van het Gouv. besluit van 15 Februari 1913 n? 37:
Bij wijze van tijdelijken maatregel te bepalen als volgt: I. Te Buitenzorg wordt opgericht een cursus voor de opleiding van Inlanders, bestemd om te worden werkzaamgesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of als keurmeester van slachtvee en vleesch;
II. Het onderwijs aan dien cursus zal worden gegeven door drie door den Directeur van Landbouw aan te wijzen veeartsenijkundige landsdienaren, die daarvoor ieder een door dien Departementschef te bepalen toelage van hoogstens ƒ 75.— (vijf en zeventig gulden) 's maand» uit 's Lands kas zullen genieten;
III. Een reglement en een leerplan voor den cursus zullen worden vastgesteld door den Directeur van Landbouw;
IV. De duur van eiken cursus wordt gesteld op hoogstens vier maanden;
V. Aan de leerlingen van den cursus kan zoo noodig, ter beoordeeling van den Directeur van Landbouw, gedurende



77
den tijd, dat zij de lessen volgen, eene toelage voor levensonderhoud worden toegekend van ƒ 10.— (tien gulden) 's maands;
VI. Voor leermiddelen enz. kan worden beschikt over eene som van ƒ 10.— (tien gulden) per leerling; VII. Personen, bestemd om te worden aangesteld als keurmeester van slachtvee en vleesch binnen het ressort van een Localen Baad worden niet tot den cursus toegelaten, dan nadat door den betrokken raad' de kosten hunner opleiding tot een door den Directeur van Landbouw vast te stellen bedrag in 's Lands kas zijn gestort, zullende voor het geval de betrokkene den cursus vóór den afloop daarvan verlaat, door genoemden Departementschef een door hem te bepalen evenredig gedeelte der gestorte kosten kunnen worden gerestitueerd; VIII. Aan de personen, bestemd om te worden werkzaamgesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, wordt toegekend het recht om voor de reis naar Buitenzorg en, wanneer zij buiten eigen toedoen den cursus moeten verlaten, voor de reis van Buitenzorg naar hunne woonplaatsen terug te declareeren op den voet van de voor de mantri's bij dien dienst bestaande bepalingen (*).
2. Opleiding van keurmeesters voor Locale Raden.
Schrijven van den Directeur van Landbouw a'an de Voorzitters der Locale Baden dd. 8 April 1911 li? 3435.
Bij het TJ bekend Gouvernements besluit van 23 Maart jl. n; 4 is de gelegenheid geopend om Inlanders bestemd om te worden benoemd tot keurmeester van slachtvee en vleesch voor •die functie te doen opleiden.
Gaarne vernam ik van >UHEdG. 0j ^e ^0Qp ^ voorgezeten
Baad van die gelegenheid wenscht gebruik te maken om een of meer personen te doen opleiden.
Vereischt wordt voldoende kennis van het Hollandsen om het in die taal te geven onderwijs te kunnen volgen.
(') Aldus luidt deze § ingevolge artikel 1 van het Gouv. besl. van 15 ITebruari 1913 N°. 37.



78
De kosten der opleiding bedragen, als een cursus compleet is,, wat in den eersten tijd altijd wel het geval zal zijn, ƒ 140 per leerling voor den geheelen cursus.
Daar het in de bedoeling ligt den eersten cursus op 1 Mei a,s. te doen aanvangen houd ik mij voor een spoedig bericht gaarne aanbevolen.
3. Reglement en leerplan voor den cursus.
Besluit van den Directeur van Landbouw van 27 Mei 1911 11' 4961, zooals dat is gewijzigd bij diens besluit van 11 Februari 1913 II5 1570:
REGLEMENT voor den cursus tot opleiding van Inlanders, bestemd om te worden werkzaam gesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of als keurmeester van slachtvee en vleesch.
Artikel 1.
Aan den cursus wordt onderwijs gegeven in de volgende vakken:
a. bouw en verrichtingen van het normale dier; 6. veeteelt;
c. ziekteleer van het vee;
d. vee- en vleeschkeuring;
e. veeartsenijkundig staatstoezicht en veeartsenijkundig politie.
Artikel 2.
(1) Leider van den cursus is de Directeur der Inlandsche veeartsenschool.
(2) De leider zorgt voor de uitvoering van het door den Directeur van Landbouw vastgestelde leerplan.
(3) Hij stelt een rooster van lesuren vast, dat echter vooraf door hem aan de goedkeuring van den Directeur van Landbouw moet worden onderworpen. !i ' "
(4) Hij zorgt voor de aanschaffing van de benoodigde leermiddelen, dient maandelijks een staat in van de toelagen, toekomende aan de met het geven van onderwijs aan den cursus



79
belaste veeartsenijkundige landsdienaren, en van de aan de daarvoor in aanmerking komende leerlingen uit te betalen toelagen voor levensonderhoud, en neemt verder de maatregelen, dan wel doet de voorstellen, die hij in het belang van den goeden gang van zaken bij den cursus noodig acht.
Artikel 3.
De met het geven van onderwijs aan den cursus belaste veeartsenijkundige landsdienaren gedragen zich daarbij naar de ter zake vastgestelde voorschriften en de hun door den leider gegeven wordende aanwijzingen.
Artikel 4.
(1) Tot den cursus kunnen alleen worden toegelaten Inlanders, die den leeftijd hebben bereikt van omstreeks 20 jaren, lichamelijk goed ontwikkeld zijn, van goed zedelijk gedrag zijn en voldoende kennis hebben van de Hollandsche taal om het onderwijs te kunnen volgen.
(2) Omtrent de toelating beslist de Directeur van Landbouw.
Artikel 5.
(1) Na afloop van eiken cursus wordt van de leerlingen een openbaar examen afgenomen.
(2) Aan hen, die het geheele examen of een gedeelte, nl. dat in de vakken a, b, c en e, dan wel in het vak d met voldoenden uitslag hebben afgelegd, wordt tegen betaling van het verschuldigd zegelgeld ad ƒ 1.50 (één gulden vijftig cent), een diploma uitgereikt volgens het aan dit reglement gehecht model (*).
Artikel 6.
(1) Het in artikel 5 bedoelde examen wordt afgenomen door eene commissie bestaande uit: (i. den leider van den cursus,
b. de met het geven van onderwijs aan den cursus belaste veeartsenijkundige landsdienaren,
(') Aldus luidt dit artikel ingevolge het besluit van den Directeur van L. N. H. van 11 Februari 1913 N". 1570.



80
•e. den Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of een door dezen aan te wijzen Adjunct-Inspecteur van dien dienst.
(2) De Voorzitter van de in de vorige alinea bedoelde commissie is de leider van den cursus, terwijl een secretaris door •de commissie uit haar midden wordt aangewezen.
Artikel 7.
Tot het afleggen van het in artikel 5 bedoelde examen kunnen ook worden toegelaten personen, die den cursus niet of niet geheel hebben gevolgd, indien zij overigens, ter beoordeeling van den Directeur van Landbouw, aan de gestelde eischen voldoen.
Artikel 8.
Dit reglement wordt geacht in werking te zijn getreden op 15 Mei 1911.
LEERPLAN voor den cursus tot opleiding van Inlanders, bestemd om te worden werkzaam gesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of als keurmeester van slachtvee en vleesch.
Bouw en verrichtingen van het normale dier.
a. Beender- en gewrichtsleer.
6. Spierteer en werking der spieren, wat betreft de groote
spiergroepen, c. Ingewandsleer, spijsverteering en ademhaling. ■4. Bloed, bloedsomloop, hart en de groote vaten, e. Lymphklieren en Lymphvatenstelsel.
ƒ. Eenige kennis van hersenen, ruggemerg, zenuwen en zintuigen.
g. Urine- en geslachtsorganen.
h. Huid en Slijmvliezen.
Veeteelt.
<a. Uitwendige bouw der dieren vooral in verband met de diensten, die gevergd worden.



81
Signalement der dieren omvattende:
1. Geslacht en geslachtskenmerken.
2. Metingen.
3. Rassenkennis.
4. Ouderdomskennis.
5. Kleuren en afteekeningen.
-e. Grondslagen der fokkerij, erfelijkheid, overerving, reine teelt, kruising enz.
d. Overzicht der gebreken, die dieren voor de fokkerij minderwaardig maken of uitsluiten.
e. Castratie der mannelijke dieren voor de fokkerij.
f. Bronst, paring, zwangerschap, baring, verpleging van moeder en kind (het laatste tot den tijd van dienstdoen). Gezondheidsleer en voederkennis in het algemeen (en in het bijzonder van de fokdieren).
h. Runder- en karbouwenfokkerij, ■ï. Paardenfokkerij.
j. Kleine huisdieren (geiten, schapen, varkens, kippen en eenden).
Tc. Maatregelen van regeeringswege genomen om de veeteelt te bevorderen.
Ziekteleer van het vee.
•a. Algemeen begrip omtrent aard, oorzaken en verschijnselen van ziekten.
6. Begrip omtrent parasitaire, besmettelijke en infectie ziekten. «. Onvatbaarheid en entingen.
d. Ontsmetting en ontsmettingsmiddelen.
e. Oorzaken en verschijnselen der volgende besmettelijke ziekten:
1. Kwade droes.
2. Goedaardige droes.
3. Septichaemie.
4. Miltvuur.
5. Tuberculose.
6. Runderpest.
7. Longziekte.
8. Mond- en klauwzeer.
9. Hondsdolheid.
10. Besmettelijke vaginitis en abortus.
VOORSCHBIFTIN. o



82
11. Besmettelijke lymphangitis en lymphadenitis der runderen.
12. Surra.
13. Kwaadaardige dekziekte.
14. Piroplasmose.
15. Schurft.
16. Saccharomycosis.
Vee en vleeschkeuring.
a. Gezondheidskenmerken en wijze van onderzoek van het levende dier. ft. Slachtmethoden.
c. De voornaamste ziekelijke veranderingen voor de beoordeeling bij de vleeschkeuring: ï. Parasitaire en besmettelijke ziekten.
2. Bijzondere voor de vleeschkeuring belangrijke ziekten.
3. Vergiftigingen.
«3. Noodslachtingen en vleeschvergiftigingen. e. Andere oorzaken van afkeuring van geheele slachtdieren of gedeelten daarvan.
Veeartsenijkundig staatstoezicht en veeartsen ij kundige politie.
a. Voornaamste wettelijke bepalingen betreffende het veeartsenijkundig staatstoezicht en de veeartsenijkundige politie.
6. Ontsmetting van personen, stallen, slachtplaatsen en middelen van vervoer.



83
DIPLOMA 0).
De Commissie, belast met het afnemen van het eindexamen van den Cnrsns tot opleiding van Inlanders, bestemd om te worden werkzaam gesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of als keurmeester van vee en vleesch
verklaart dat
voldaan heeft aan de gestelde eischen voor:
o. mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst;
6. keurmeester van vee en vleesch.
Buitenzorg, den
De Commissie vd.
Voorzitter.
Secretaris.
Directetr UvJST T dipl°ma in^evol«e üet ^sluit van den
•uirecteur van L. N. H. van 11 Februari 1913 N". 1570.



84
4. Aanwerving van leerlingen.
a. Missive van den Directeur van Landbouw aan de Hoofden der tot een veeartsenijkundig ambtsressort behoorende gewesten dd. 1 Juli 1911 II' 6098:
Ik heb de eer UHEdG. aan te bieden eenige exemplaren van het door mij vastgestelde Reglement en leerplan voor den cursus tot opleiding van Inlanders, bestemd om te worden werkzaam gesteld als mantri bij den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst of als keurmeester van slachtvee en vleesch.
Gaarne zou ik zien, dat door U, voor zoover zulks nog niet mocht zijn geschied, het bestaan van deze gelegenheid tot opleiding voor de betrekking van mantri bij bovengenoemden dienst ter kennis van de Inlandsche bevolking in Uw gewest werd gebracht.
De volgende cursus zal 1 Otcober a.s. aanvangen. Bij de aanneming van leerlingen voor den thans in gang zijnden cursus is het bezwaar gevoeld, dat over geen voldoende gegevens kon worden beschikt ter beoordeeling van de geschiktheid der candidaten.
Het zij mij daarom vergund ook te dezen aanzien Uw tusschenkomst in te roepen, welke zou kunnen worden verleend op de volgende wijze.
UHEdG. zou kunnen doen bekend maken, dat eventueele candidaten zich hebben te wenden tot den Gouvernements veearts in Uw gewest, die hun gedurende een of twee weken observeert (behoudens natuurlijk het geval, dat hun ongeschiktheid al dadelijk blijkt). Zij kunnen den veearts dan bij de uitoefening van den plaatselijken dienst en op kleine tournées vergezellen, waardoor deze gemakkelijk in staat zal zijn zich een oordeel omtrent hunne geschiktheid te vormen. Daarbij zal vooral zijn te letten op handigheid, omgang met dieren, enz.
Uiterlijk op 1 Augustus a.s. wordt dan door den veearts aan dit Departement een opgaaf gezonden van de geschikt geoordeelde jongelieden, uit wie hier vervolgens een 10-tal (het maximum voor eiken cursus) wordt gekozen.
Aan de(n) Gouvernements veearts(en) in Uw gewest ware een afdruk van dezen brief met reglement en leerplan toe te zenden.



85
b. Missive van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden der tot een veeartsenijkundig ambtsressort behoorende gewesten dd. 2 December 1911 Il! 10693:
Onder mededeeling, dat met 1 Februari van het volgend jaar alhier opnieuw een cursus tot opleiding van veemantris en keurmeesters van slachtvee en vleesch zal aanvangen, heb ik de eer UHEG. te verzoeken ten aanzien van het aanwijzen van candidaten voor dien cursus dezelfde maatregelen te willen treffen als .aangegeven in het dezerzijdsch schrijven van 1 Juli jl. 11? 6098.
Aan de(n) betrokken Gouvernements veearts(en) ware op te dragen tijdig aan dit Departement een opgave in te zenden van de geschikt geoordeelde candidaten, waarbij de aandacht erop ware te vestigen, dat niet alleen dient te worden gelet op voldoende kennis van de Hollandsche taal, doch vooral ook op practische geschiktheid en op voldoende verstandelijke vermogens om het onderwijs te kunnen volgen.
Beleefd roep ik verder Uw tusschenkomst in voor mededeeling aan de locale raden in Uw gewest, dat er opnieuw gelegenheid zal bestaan tot opleiding van keurmeesters, waarbij kan worden aangeteekend, dat ook de vanwege die raden aan te wijzen candidaten voorloopig door den Gouvernements veearts kunnen worden onderzocht.
Hierdoor zal kunnen worden voorkomen, wat bij den thans loopenden cursus is moeten' geschieden, nl. dat verscheidene candidaten wegens algeheele onbekwaamheid om het onderwijs te volgen al spoedig van den cursus moesten worden verwijderd.



C. VEEARTSENIJKUNDIG LABORATORIUM.
1. Oprichting. Personeel.
Gouv. besluit van 1 Februari 1907 II' 25 (Staatsblad IP 89):
Eerstel ij k: Krachtens Koninklijke machtiging te bepalen, dat bij het Departement van Landbouw te Buitenzorg wordt opgericht een laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek, waarbij worden in dienst gesteld:
le. een afdeelingschef op eene bezoldiging van ƒ 500 (vijf honderd gulden) 's maands met vier driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands, benevens vrije woning of, bij gemis daarvan, eene indemniteit voor huishuur van ƒ 100 (één honderd gulden) 'smaands; 2e. een opzichter-amanuensis, op eene bezoldiging van ƒ 60 (zestig gulden) 's maands met twee driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands. Ten tweede: Den Directeur van Landbouw te machtigen om voor minder personeel, reis- en verblijfkosten en verder noodige uitgaven ten behoeve van het in artikel 1 van dit besluit genoemd laboratorium te beschikken over de jaarlijks bij de begrooting toegestane bedragen.
2. Indienststelling van een assistent.
Gouv. besluit van 26 Januari 1910 D? 14 (Staatsblad IP 73):
Bij het laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek bij het Departement van Laudbouw te Buitenzorg in dienst te stellen een assistent op eene bezoldiging van ƒ 275 (twee honderd vijf en zeventig gulden) 's maands met 6 (zes) driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elk van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands.
3. Verhooging van de bezoldiging van den assistent. Indienststelling van een laborant.
Gouv. besluit van 31 December 1910 IP 5 (Staatsblad IP 683):



87
Eerstelijk: De bezoldiging van den assistent bij het laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek bij het Departement van Landbouw te Buitenzorg, thans ingevolge het besluit van 26 Januari 1910 II? 14 (Staatsblad II' 73) bedragende ƒ 275 's maands met zes driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75 's maands, nader vast te stellen op ƒ 350 (drie honderd vijftig gulden) 's maands met vijf driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands.
T e n t w e e d e: Bij het in artikel 1 van dit besluit genoemde laboratorium in dienst te stellen een laborant op eene bezoldiging van ƒ 50 (vijftig gulden) 's maands, met vier tweejaarlijksche traktementsverhoogingen van ƒ 12.50 (twaalf gulden vijftig cent) 's maands.
4. Indienststelling van een tweeden assistent en van eenig minder personeel.
Gouv. besluit van 23 Januari 1913 II' 58 (Staatsblad II' 176):
Ten vervolge van het besluit van 26 Januari 1910 11' 14 (Staatsbladll' 73), juncto het besluit van 31 December 1910 B? 5 (Staatsblad II' 683), bij het laboratorium voor veeartsenijkundig onderzoek bij het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel, bedoeld bij het besluit van 1 Februari 1907 11' 25 (Staatsblad ü' $9), in dienst te stellen:
«. nog een assistent op eene bezoldiging van ƒ 350 (drie honderd vijftig gulden) 's maands met 5 (vijf) driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) ,s maands;
i. een eersten laboratoriumbediende op eene bezoldiging van ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands met 2 (twee) eenjaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 5 (vijf gulden) 's maands en 2 (twee) tweejaarlijksche, elke van ƒ 7.50 (zeven gulden vijftig cent) 's maands;
«. een schrijver op een bezoldiging van ƒ 10 (tien gulden; 's maands met 4 (vier) driejaarlijksche traktementsverhoogingen, elke van ƒ 10 (tien gulden) 's maands.
5. Nadere verhooging van de bezoldiging der assistenten.
Art. 2 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1913 n' 35 (Staatsblad II' 528):
De bezoldiging van de assistenten bij het laboratorium voor



88
veeartsenijkundig onderzoek bij het Departement van Landbouw,. Nijverheid en Handel te Buitenzorg, thans ingevolge artikel één van het besluit van 31 December 1910 TC 5 (Staatsblad n? «83) en artikel één sub a van het besluit van 23 Januari 1913 TP 58 (Staatsblad IP 176) bedragende ƒ 350 's maands met vijf A-rejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75 's maands, nader vast te stellen op ƒ 350 (drie honderd vijftig gulden) 's maands met zes driejaarlijksche verhoogingen elke van ƒ 75 (vijf en zeventiggulden) 's maands.
6. Verbod tot uitoefening van particuliere praktijk .
Zie blz. 65 hiervoor.
7. Vergoeding voor reis- en verbH|fkosten bij behandeling in het Instituut Pasteur:
Zie blz. 39 hiervoor.
8. Toezending van onderzoekingsmateriaal aan het laboratorium.
Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 29 October 1908 7987:
Hierbij heb ik de eer UWeiEdelgestrenge te doen toekomen eene door den Chef der Afdeeling „Veeartsenijkundig Laboratorium" bij mijn Departement opgestelde circulaire, met wier inhoud ik TT verzoek rekening te willen houden.
De instrumenten in de circulaire genoemd, worden U toegezonden.
Nog vestig ik er in het bijzonder Uwe aandacht op, dat, ter voorkoming van alle noodelooze vertraging, het ondèrzoekingsötateriaal niet aan ondergeteekende doch steeds direct aan bovengenoemden afdeelingschef geadresseerd dient te worden.
Buitenzorg, 15 October 1908.
Ik heb de eer U te berichten, dat van af heden aan het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg ondemöeMngen^ de veeartsenijkunde betreffende, kunnen geschieden.
Het laboratorium zal zich bezighouden met diagnostische onderzoekingen ten behoeve der praktijk alsmede met het bestu-



89
deeren der besmettelijke veeziekten en de middelen ter bestrij* ding daarvan.
Het is in het belang der werkzaamheden, dat zooveel mogelijk ziektemateriaal aan de inrichting worde toegezonden.
Ik verzoek U daarom beleefd: le. indien zich ziektegevallen in Uw ressort voordoen, waarva* U de diagnose pathologisch-anatomisch of bacteriologisch wil hebben vastgesteld, ziektemateriaal in eenigen vorm aan: het laboratorium te doen toekomen; 2*. van de hieronder genoemde ziekten zooveel mogelijk materiaal te zenden met het oog op de bestudeering dezer ziekten en de eventueele bereiding van sera en entstoffen. Al naar den aard der ziekte zal dit materiaal verschillend moeten zijn en in een anderen vorm moeten worden geconserveerd, ten einde bij de hooge temperatuur en den duur van het transport met succes de oorzaak der ziekte nog te kunnen aantoonen.
De inzending moet vergezeld gaan van een opgave wanneer het materiaal verzameld is, mededeeling omtrent de herkomst van het materiaal en van een kort overslag van het ziekte- en sectiebeeld van het gestorven dier.
De eventueel benoodigde instrumenten voor het opzenden van materiaal zullen U worden toegezonden.
Als algemeene regel geldt, flat er naar gestreefd moet worden ziektestof te verkrijgen van verscbe cadavers of van in de agonie geslachte dieren, daar anders anaërobe en aërobe cadaverbaeillen het onderzoek zeer bemoeilijken. De verzending van versch materiaal moet per snelste gelegenheid geschieden.
Van de septicaemia haemorrhagica, het miltvuur en andere ziekten, die onder het beeld eener septicaemie verloopen (septicaemie, pyaemie) kan bloed op steriele ■wrjae worden genomen; de bacteriën behouden hierin hunne eigenschappen meestal lang genoeg &m ze te kunnen aantoonen en isöleeren.
Tot dit doel zijn aan U eenige steriele •Pasteursche pipetten •gezonden, waarmede bovendien elk vloeibaar pathologisch materiaal kan worden verzameld. (Etter uit abcessen o. a. van lymphangitis, saccharomycotica, goedaardigen droes of anderese- en exereta).
De voorzorgen, die b^ net nemen en opzenden op deze vrijae-



90
Tan materiaal in acht genomen dienen te worden zijn: grondige desinfectie, liefst door flambeeren of schroeien met een gloeiend mes, Tan de plaats, Tanwaar de ziektestof zal genomen worden. Daarna wordt de pipet door opzuigen geTuld, onder de noodige voorzorg zich zelf niet te infecteeren en Tervolgens dicht gesmolten aan beide uiteinden zonder het materiaal zelf te Teel te Terhitten.
De pipet wordt Terzonden in een pisangstam (bij korten duur Tan het transport in watten Terpakt en daarna in ijs); dit Terdient aanbeTeling, omdat door de lagere temperatuur andere bacteriën, die er in kunnen gekomen zijn, zich minder snel ontwikkelen, terwijl het geTaar Toor breken Tan de pipetten uiterst gering is.
Voor deze Terzending dient het blikken busje, dat met pisangstam geTuld wordt, welke door middel Tan de bijgeToegde boor Tan een of meer gaten wordt Toorzien, waarin de pipetten passen.
Zooals reeds gezegd, kan deze methode dienen Toor septicaemie en miltTuur, het ligt echter in de bedoeling Toor miltTuur de gipsstaafjesmethode te gebruiken; de hiervoor noodige gipsstaafjes zullen, zoodra ze Toorradig zijn TJ worden toegezonden.
Het zenden Tan aan de lucht gedroogde strijkpreparaten Tan bloed of ander Tloeibaar materiaal, kan boTendien bijdragen tot het Taststellen der diagnose.
Wat de septicaemia haemorrhagica betreft, wordt er prijs op gesteld zooTeel mogelijk materiaal te ontTangen, daar Toor de bereiding Tan het serum tegen de septicaemie, waarmede een aanvang is gemaakt, het noodig is OTer Teel stammen Tan den bacil te beschikken.
Van kwaden droes is het Toorloopig niet noodig materiaal te zenden, tenzij TJ de diagnose wenscht gesteld te hebben of de door TJ gemaakte diagnose wil doen controleeren. Een onderzoek wordt ingesteld in hoeTerre het mogelijk is de serodiagnostiek Toor kwaden droes in toepassing te brengen.
Van de parasitaire bloedziekten (trypanosomiasen, piroplas•mosen enz.) zal gaarne materiaal worden verkregen, daar deze ziekten een belangrijk onderwerp van studie aan het laboratorium zullen uitmaken. Het opzenden Tan dit materiaal zal zoo mogelijk moeten geschieden (Toor trypanosomiasen) door middel



91
van geënte proefdieren; hierbij moet gebruik gemaakt worden Tan een proefdier, dat geToelig is Toor de infectie, doch dat met groote zekerheid gedurende den duur Tan het transport niet aan deze infectie te gronde gaat (Caria of konijn).
Ook strijkpreparaten Tan bloed (zoowel gekleurde, als aan de lucht gedroogde) zullen gaarne ontvangen worden.
Van geTallen Tan piroplasmose is het gewenscht Tan teken, die zich od het zieke dier beTinden, een aantal in alcohol en in Terschen staat te zenden.
Voor histologisch onderzoek kunnen weefselstukken in 10% formaline geeonserreerd aan het laboratorium worden toegezonden.
Voor parasieten Terdient het aanbeTeling een voldoend aantal exemplaren in glycerine en water (gelijke deelen) te conserveeren.
De Chef Tan het Veeartsenijkundig Laboratorium, L. DE BLIECK.
9- Verkrijgbaarstelling van malleïne en tuberculine bij het laboratorium.
Circulaire Tan den Directeur Tan Landbouw aan de Gouv. veeartsen Tan 19 Mei 1909 II? 3772:
Ik heb de eer ü mede te deelen, dat aan het Teeartsenijkundig laboratorium Terkrijgbaar is gesteld malleïne en tuberculine.
AanTragen dienen te geschieden aan den Chef Tan het Teeartsenijkundig laboratorium alhier met opgaTe Tan de hoet e e 1 h e i d en met de aanduiding „t e r d u n d" dan wel „o nt e r d u n d".
De tuberculinatie Tan runderen met de bedoelde tuoerculine moet geschieden Tolgens de Toorschriften, die algemeen toegepast worden. Bij de beoordeeling der reactie dient de maatstaf gebruikt te worden, die Toor de tuberculine Tan Koch, zooals die in Europa aangewend wordt, geTolgd wordt.
Naar aanleiding Tan de onderzoekingen, aangaande de ophthalmoreactie met malleïne ter onderkenning Tan kwaden droes en de resultaten hiermede door den Chef Tan het Teeartsenijkundig laboratorium Terkregen, Terzoek ik U Uwe medewerking te willen Terleenen tot het Terkrijgen Tan meerdere gegeTens omtrent de waarde dezer reactie yoor de praktijk.



92
Ik stel er daarom prijs op, dat bij alle voorkomende gevallen van kwaden droes (clinische en twijfelachtige) zooveel mogelijk deze reactie wordt toegepast en beoordeeld overeenkomstig de voorschriften door genoemden Chef gegeven in de hierbijgaande Veeartsenijkundige mededeeïingen li5 I 1909.
Indien de omstandigheden het toelaten, is het gewenscht ook de subcutane malleïnatie te verrichten en ook hierbij de voorschriften in genoemde mededeeling aangegeven, te volgen.
Voor de statistiek worden bij de malleïne formulieren gezonden, die nauwkeurig ingevuld dienen te worden; zij zijn ingericht voor beide reacties. Aangaande de sectie en beoordeeling der pathologisch-anatomische veranderingen, alsmede omtrent het opzenden van verdacht materiaal zijn in genoemde mededeelingen aanwijzingen gegeven. In twijfelachtige gevallen van longkwadendroes dient steeds materiaal in 5% formaline voor histologisch onderzoek opgezonden te worden.
De formulieren behooren zoo spoedig mogelijk na het onderzoek aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium te worden gezonden.
Indien een of beide reacties geen voldoende zekerheid geven,, is het gewenscht de reactie na 2 a 3 weken te herhalen.
Ook van gezond bevonden paarden worden gaarne ingevulde formulieren ontvangen.
10. Onderzoek naar kwaden droes (conjunctivale malleinatie).
a. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 11 Juli 1910 EP 6338:
Referte de dezerzijdsche circulaire van 19 Mei 1909 EP 3772 (*)) en het dezerzijdsch schrijven van 17 Januari 1910 EP 515 (*).
In verband met de onderzoekingen in zake de conjunctivale malleinatie aan het veeartsenijkundig laboratorium en de gegevens door de Gouvernements veeartsen in de praktijk met deze onderzoekingsmethode verkregen, wordt door den Chef van genoemd laboratorium in overweging gegeven het onderzoek naar kwaden droes in den vervolge te doen plaats hebben, als op de bijlage dezer is aangegeven.
(') Zie blz. 91.
(') Herinnering aan de tijdige indiening van formulieren.



93
Ik heb de eer UEG. te verzoeken voortaan overeenkomstig vorenbedoelde aanwijzingen te willen handelen.
ONDERZOEK VAN KWADEN DROES.
Indien op een stal of in een koppel één of meer gevallen van kwaden droes zijn geconstateerd, worden alle van besmetting verdachte paarden (dus alle paarden, waarvan bekend is, dat zij met het zieke dier in aanraking zijn geweest of in denzelfden stal hebben verkeerd), door middel van de conjunctivale malleinatie onderzocht. De dieren, die positief (++ en +) reageeren, worden als ziek, de paarden, die twijfelachtig ( + ) reageeren, als verdacht beschouwd. Van deze verdachte paarden wordt -serum ter agglutinatie aan het Laboratorium gezonden.
Paarden met een agglutinatietiter van 100—300 worden gezond, van 1000 en daarboven ziek, van 500—800 verdacht verklaard. In het laatste geval moet na 3 a 4 weken de ophthalm om al lei natie in het andere oog worden herhaald en wederom serum worden gezonden; op grond van den agglutinatietiter, die dan geconstateerd wordt, wordt de diagnose gesteld. Wordt het noodig gevonden nog een 3de maal het onderzoek te herhalen, dan geschiedt dit wederom na 3 weken. Bij het zenden van serum in deze twijfelachtige gevallen dient de oogreactie met hare bijzonderheden nauwkeurig te worden medegedeeld, opdat in verband met de agglutinatie gemakkelijker een beslissing kan worden genomen worden. De mededeeling geschiedt niet op een formulier, maar in een schrijven, dat de serumzending vergezelt.
De oogreactie vindt plaats overeenkomstig de vroeger gegeven voorschriften, echter met deze wijziging, dat niet meer 's avonds, doch 's morgens zeer vroeg om 6 a 7 uur wordt ingedruppeld. Deze wijziging is aangebracht, omdat gebleken is, dat enkele malen bij chronische gevallen van verborgen kwaden droes z.g. „v r o ege-r e ac t ie s" voorkomen, die 7 uur na de indruppeling reeds zijn afgeloopen. Men heeft bij de thans aangegeven wijze van werken den geheelen dag voor zich om het verloop der reactie te volgen; zij dient na 7, 12 en 24 uren opgenomen te worden. Ook de bijzonderheden der reactie komen hij de beoordeeling in aanmerking.
Voor het opvangen van bloed en het verzenden van serum



94
worden TJ eenige instrumentjes gezonden, bestaande uit een houten,blokje, waarin een steriele glazen buis en een pipet. Do benoodigde aderlaat-canule zal spoedig volgen; voorloopig kan een vrij dikke canule van een Pravaz'sche spuit tot dat doel gebruikt worden. Indien van meerdere dieren vlak na elkander bloed moet getapt worden, kan hiervoor dezelfde canule gebruikt worden, mits zij na elk gebruik eerst met 5% carbol, daarna met gekookt water of steriele 0,9% keukenzout-oplossing terdege doorgespoeld wordt. Ten overvloede laat men om nog achtergebleven carbol te verwijderen bij het herhaalde gebruik steeds, eenige kubiek centimeters bloed wegloopen alvorens de glazen buis te vullen.
Het nemen van het serum geschiedt op de volgende wijze. De huid wordt over een kleine oppervlakte ter hoogte van het midden van de vena jugularis kaal geknipt en met alcohol 70% gedesinfecteerd. De canule wordt van onder naar boven in de ader gestoken; door middel van drukken met den vinger op de ader stroomt dan het bloed naar buiten, dat in de steriele buis wordt opgevangen. De buis wordt met een kurk gesloten en blijft 5 minuten rustig staan; alsdan is het bloed gestold en kan het vervoerd worden. Na eenige uren zet zich het heldere, gele vloeibare serum af, dat in de steriele pipet wordt opgezogen. De pipet wordt daarna aan beide einden dicht gesmolten, waarbij moet worden zorggedragen, dat het serum niet te hoog verhit wordt. De bloedhuis wordt daarna gereinigd en droog gemaakt en tezamen met de met serum gevulde pipet aan het Laboratorium gezonden. Het houten blokje dient niet bezoedeld te worden, opdat het voor meerdere zendingen kan gebruikt worden.
Ten einde zekerheid te verkrijgen, dat geen met malleus geinfecteerde paarden meer in een stal of koppel zijn, wordt de conjunctivale malleinatie bij alle aanwezige paarden met tusschenpoozen van 4 weken zoolang herhaald, totdat bij 2 op elkander volgende malleinaties geen positief reageerende dieren meer gevonden worden. Bij herhaalde reactie wordt steeds het oog ingedruppeld, waarin de laatste maal de reactie niet is uitgevoerd.
De formulieren voor de malleinatie dienen zoo uitvoerig mogelijk ingevuld te worden met vermelding of het paard is afgezonderd, gestorven of afgemaakt. In de beide laatste gevallen



95
wordt het sectieverslag tegelijk medegedeeld. Eens per maand wordt ran de paarden, waarbij het geheele onderzoek is afgeloopen d. w. z. waarvan de diagnose gesteld is, een formulier ingezonden. Op dit formulier, dat genummerd wordt, krijgt ook elk paard een afzonderlijk nummer.
Indien afgezonderde paarden na eenigen tijd worden afgemaakt, wordt het sectiesTerslag aan den Chef Tan het Laboratorium medegedeeld, met Terwijzing naar het nummer Tan paard en formulier, opdat de formulieren behoorlijk kunnen worden bijgewerkt. Voor een juiste statistiek is dit onontbeerlijk.
Van de negatief reageerende paarden, die gezond Terklaard worden, is het Toldoende het aantal dieren en de woonplaats Tan de eigenaars op te geTen. Indien bij sectie twijfel mocht bestaan omtrent den kwaaddroezigen aard Tan pathologische verauderingen in longen, leTer of andere organen, is het gewenscht kleine stukjes materiaal in 5% formaline Toor histologisch onderzoek in te zenden.
De Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium, DE BLIECK.
&. Circulaire Tan den Directeur Tan Landbouw aan de Gouv. Teeartsen Tan 31 Januari 1911 n? 1106:
Met Terwijzing naar de dezerzijdsche circulaire Tan 19 Mei 1909 EP 3772 (*) heb ik de eer TJ WEG. te Terzoeken de formulieren betreffende de door TJ in het afgeloopen jaar Terrichte malleïnaties, Toor zooTer de inzending daarran nog niet heeft plaats gehad, Tóór 1 Maart a.s. aan den Chef Tan het Veeartsenijkundig Laboratorium alhier te willen doen toekomen.
Voor zooveel betreft de paarden, die negatief gereageerd hebben, is het voldoende het aantal dieren en de woonplaatsen der eigenaren te vermelden. Ook van de afgezonderde, positief gereageerd hebbende paarden, dienen formulieren te worden ingezonden, terwijl, nadat de afgezonderde paarden gestoken of afgemaakt zijn en daarop sectie is kunnen worden Terricht, omtrent den uitslag daarvan, zoomede omtrent de reactie, uitvoert Zie blz. 91.



96
rig mededeeling dient te worden gedaan, met verwijzing naar iet nummer van het paard en dat van den malleïnestaat.
c. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 16 Januari 1911 IT5 527.
Referte laatstelijk aan de dezerzijdsche missive van 11 Juli a.p. li' 6338.
Ten einde meer eenheid te brengen in de wijze, waarop door de verschillende Gouvèrnements veeartsen het onderzoek op malleus wordt verricht, heb ik bij mijn besluit van heden II! 526, waarvan een afdruk hierbij gaat, voorschriften ter zake vastgesteld.
Bij die voorschriften is gevoegd een nota van den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium betreffende de wijze van toepassing der malleinatie.
Ik heb de eer TJEdG. te verzoeken voortaan overeenkomstig de in deze stukken gegeven voorschriften en aanwijzingen te willen handelen.
Bij Uwe voorstellen aan het Bestuur omtrent te nemen maatregelen, als bedoeld bij de dezerzijdsche circulaire van 22 November 1909 II! 8888, zal door U het volgende in acht zijn te nemen:
Ingeval er door eigenaars van verdachte dieren bezwaar tegen wordt gemaakt om deze aan de malleinatie te onderwerpen en daartoe dus niet kan worden overgegaan, zullen de dieren verder als verdacht moeten blijven beschouwd en afgezonderd moeten worden gehouden, totdat op andere wijze zekerheid omtrent het al of niet bestaan van malleus is verkregen.
De bij § 1 sub 6 bedoelde dieren, die bij de eerste malleinatie negatief reageeren, moeten, zoolang het onderzoek duurt, als verdacht blijven beschouwd en behooren dus onder politietoezicht te worden gesteld. En bestaat echter geen bezwaar tegen, dat zij gedurende den tijd tusschen de eerste en de tweede malleinatie verloopende, worden gebruikt, mits vooraf alle op het erf aanwezige aan malleus lijdende dieren met uitwendige verschijnselen der ziekte zijn afgemaakt en de stallen ontsmet.
Dieren, die bij de tweede malleinatie weder negatief reageeren, zijn niet verder aan toezicht onderworpen. Van die, welke daarbij positief of twijfelachtig reageeren, behoort het verder gebruik verboden te worden. Deze dieren moeten afgezonderd



97
worden gehouden tot zekerheid is verkregen, dat zij niet aan malleus lijden of totdat zij worden afgemaakt of sterven.
De dieren, bedoeld bij § 1 sub a, blijven in elk geval afgezonderd tot zekerheid'is verkregen.
d. Besluit van den Directeur van Landbouw van 16 Januari 1911 n' 526.
Voorschriften voor het diagnostisch onderzoek op kwaden droes (malleus).
§ 1. Aan het diagnostisch onderzoek op malleus behooren te worden onderworpen:
dieren, die verschijnselen vertoonen, welke het bestaan van malleus doen vermoeden;
3. dieren, die, hoewel geen verschijnselen vertoonende, als onder o bedoeld, niettemin verdacht moeten worden besmet te zijn, omdat zij met zieke of verdachte dieren in aanraking zijn geweest of zich met deze op hetzelfde terrein bevinden, dan wel aangevoerd zijn uit streken, waar malleus voorkomt of vermoed wordt voor te komen.
§ 2. Het onderzoek geschiedt door middel van: «. de malleïneproef (conjunctivale malleïnatie);
4. het serumonderzoek.
De malleïneproef wordt in alle bij § 1 bedoelde gevallen toegepast, het serumonderzoek bovendien bij paarden, die op de malleïneproef twijfelachtig reageeren.
§ 3. Dieren, die positief op de malleïnatie reageeren, moeten worden beschouwd aan malleus te lijden.
Wanneer deze dieren geen uitwendig waarneembare verschijnselen van malleus vertoonen, kunnen zij, indien de eigenaar daartoe den wensch te kennen geeft, na minstens drie weken opnieuw worden onderzocht, waarbij dan ook het serumonderzoek plaats heeft.
Het onderzoek kan vervolgens op verzoek van den eigenaar telkens met tusschenpoozen van minstens drie weken worden herhaald, totdat zich uitwendig waarneembare verschijnselen van malleus voordoen of totdat het dier tweemaal achter elkaar negatief op de malleïnatie heeft gereageerd en daarbij ook het serumonderzoek een negatief resultaat oplevert. In het. laatste
VOOBSCHRIFTBK.



98
geval worden de dieren beschouwd als niet meer aan malleus telijden.
§ 4. Bij dieren, die t w ij f e 1 a c h t i g reageeren, wordt den volgenden dag de indruppeling van malleïne in hetzelfde oog herhaald. Kan na deze herhaling nog geen beslissing worden genomen, dan wordt serum ten onderzoek opgezonden aan het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg.
Indien op grond van het resultaat der beide malleïnaties en van het serumonderzoek door den Chef van gemeld laboratorium nog niet kan worden uitgemaakt of malleus aanwezig is, dan wordt het onderzoek (malleïnatie en serumonderzoek) telken» na verloop van drie weken herhaald tot zekerheid is verkregen.
§ 5. Wanneer dieren met uitwendige verschijnselen der ziekte (§ 1, sub a) negatief reageeren, wordt serum aan het veeaHseniikundis laboratorium opgezonden en indien bij het on¬
derzoek daarvan geen zekerheid is verkregen, verder gehandeld als in het geval, bedoeld in de tweede alinea van § 4.
Dieren zonder uitwendige verschijnselen van malleus (§ 1, subö), die negatief op de malleïnatie reageeren, worden na drie weken opnieuw aan de malleïneproef onderworpen. Reageeren zij dan weder negatief, dan worden zij beschouwd als niet aan malleus te lijden. Wanneer deze dieren bij de tweede malleïnatie positief of twijfelachtig reageeren, wordt serum ten onderzoek opgezonden aan het veeartsenijkundig laboratorium en verder eveneens gehandeld overeenkomstig het bepaalde bij de tweede alinea van § 4.
§ 6. Dieren, die op grond van positieve reactie, bedoeld bij § 3, d a d e 1 ij k worden afgemaakt, moeten worden geseceerdDe bevindingen bij de secties moeten in de malleïnestaten worden aangeteekend en deze staten, benevens een exemplaar van het proces-verbaal, dat voor de uitkeering der schadeloosstelling moet worden opgemaakt, worden ingediend aan den Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst. Deze zendt de malleïnestaten door aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium.
§ 7. Wordt een ziek dier, waarvoor niet dadelijk na het constateeren der ziekte door den eigenaar toestemming tot afmaken werd gegeven, later afgemaakt of sterft het, dan wordt evenna verloop van drie weken herhaald tot zekerheid is verkregen.



99
het nummer van het dier en van den malleïnestaat toegezonden aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium.
Op dezelfde wijze wordt gehandeld, wanneer een verdacht dier, dat afgezonderd is, sterft of afgemaakt wordt.
§ 8. De malleïnestaten betreffende de niet dadelijk afgemaakt wordende dieren (dus alle malleïnestaten behalve die, bedoeld in § 6) moeten aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium worden ingezonden.
§ 9. Bij herhaling van het onderzoek wordt telkens een nieuwe malleïnestaat opgemaakt en ingezonden met verwijzing naar den vorigen staat en het nummer van het dier.
§ 10. De malleïnestaten van de bij § 5, alinea 2, bedoelde dieren worden eerst ingezonden na de tweede malleïnatie. In deze staten kan worden volstaan met vermelding van het aantal dieren en naam en woonplaats van den eigenaar.
§ 11. De malleïnestaten moeten steeds zoo spoedig mogelijk na het onderzoek worden ingediend en, ingeval serum ingezonden wordt, tegelijk daarmede worden verzonden.
§ 12. De veeartsen houden van alle door hen ingediend wordende malleïnestaten een minuut aan voor hun archief.
AANWIJZINGEN BETREFFENDE DE CONJUNCTIVALE MALLEÏNATIE EN HET SERUMONDERZOEK.
(Behoort bij het besluit van den Directeur van Landbouw van 16 Januari 1911 Il; 526).
Aanvraag en verstrekking van malleïne.
De conjunctivale malleïnatie bestaat in het indruppelen van 5 druppels onverdunde malleïne in den ooglidzak.
De malleïne wordt op aanvrage verstrekt; bij elke malleïnezending bevindt zich een exemplaar van deze aanwijzingen en een bestelkaart voor malleïne, malleïnestaten en instrumenten voor serumzending.
De malleïne wordt afgeleverd in buizen van 1 en 5 gram. Daar de malleïne, nadat de buis geopend is, spoedig door lagere organismen wordt verontreinigd, is het gewenscht bij het aanvragen van buizen a 1 of a 5 Gram rekening te houden met het aantal paarden, dat tpupliit wm-Ht «»Qm„ii„ï
' —o—J" " gciuaueuiet-ru.
De malleïne moet op een koele donkere plaats bewaard worden.



100
De buisjes worden geopend door de punt er af te breken; mep doet daarna het best de malleïne in een fleschje of smalle glazen cylinder te gieten, waaruit zij gemakkelijk door middel van het oogdruppelbuisje is op te zuigen. Op elke zending malleïne zijn aangegeven een nummer en de datum van bereiding. Op de malleïnestaten is dit nummer met het oog op de contröle van de werking der malleïne te vermelden.
Methode.
De indruppeling moet geschieden op een zoodanig tijdstip, dat de reactie zoo mogelijk den geheelen dag te volgen is, doch in elk geval, dat zij 6, 12 en 24 uren na het indruppelen kan worden waargenomen en aangeteekend.
Bij het indruppelen wordt zorg gedragen, dat de malleïne niet te snel afvloeit; men voorkomt dit door het hoofd van het dier hoog en zoo mogelijk schuin te houden en het oog door drukken te fixeeren. Wordt de traanafscheiding te sterk, zoodat toch de malleïne afvloeit, dan is het beter het oog te laten sluiten en met de hand een paar malen zacht over de oogleden te masseeren. Daarna wordt het dier zoodanig geplaatst, dat het zijn oog niet kan schuren, terwijl het aangewezen is een veemantri of een politiebeambte te doen toezien, dat het oog niet door den eigenaar of het stalpersoneel wordt schoongeveegd. Tevens kan deze beambte contróleeren of een gevormde etterprop door overvloedige traansecretie of slaan met het hoofd op den bodem is gevallen, welke reactie anders niet door den veearts zou zijn waargenomen.
Beschrijving der reactie.
De reactie wordt onderscheiden in: a. de eigenlijke reactie; o. de b ij zonderheden der reactie.
De eerste bestaat in afscheiding van etterig secreet. Al naar de hoeveelheid etter gering, minder groot of zeer groot is wordt zij aangeduid met de teekens ±, + of + +.
Een juiste omschrijving te geven, welke graad van etterafscheiding met deze teekens bedoeld wordt, is onmogelijk. Elke veearts zal door vergelijking van reacties bij verschillende paarden, alsmede door het contróleeren der reacties door het maken



101
van nauwkeurige secties, spoedig vertrouwd zijn met de béoordéeling dezer teekens.
Een negatieve e 11 e r a f s c h e i di n g, aan te duiden door het teeken —, kenmerkt zich door het absoluut niet aanwezig zijn van etterig secreet. Afscheiding van catarrhaal exsudaat wordt eveneens als negatief aangeduid.
Een groot gedeelte der gezonde paarden vertoont hoegenaamd geen uitvloeiing na de indruppeling: het oog blijft droog; doch ook bij een aantal gezonde dieren ontstaat een niet specifieke traumatische reactie, die zich uit in roodheid en geringe secretie van het slijmvlies. Na 2 a 3 uren is gewoonlijk deze traumatische reactie verdwenen, doch bij de zieke dieren gaat zij in de specifieke ontsteking over: het slijmvlies wordt rood, zwelt en etterige afscheiding ontstaat. Gewoonlijk is de afscheiding na 6-12 uren het hevigst om daarna af te nemen doch na 24, 36 en 48 uren kan zij nog bestaan.
In sommige gevallen komen atypische reacties voor waarbij de etterafscheiding reeds na 7 uur geheel afgeloopen is" of pas na 24 uur begint.
De bijzonderheden der reactie zijn roodheid en zwelling der conjunctiva, zwelling der oogleden en tranenvloed. Deze bijzonderheden worden 12 uur na de indruppeling opgenomen en al naar de intensiteit (waarbij vooral het zieke oog, dat niet is ingedruppeld, het contróleoog, moet worden vergeleken) Aangeduid door de teekens —, ±, + of + -j-.
Een enkele maal, doch zeer zelden, rëageeri ook het controleoog.
Opname der lichaamstemperatuur. Direct vóór en 12 uur na de indruppeling wordt, zoo mogelijk de lichaamstemperatuur gemeten. Indien een groot aantal of lastige paarden met wéinig hulp gemalleïneerd moeten worden, zal natuurlijk het opnemen der temperatuur bezwaren opleveren. Indien het echter eenigszins mogelijk is verdient het alle aanbeveling. Het opnemen van de temperatuur vóór en na de indruppeling heeft ten doel na te gaan óf ten gevolge der malleïnatie de temperatuur stijgt. De graad van stijgen geeft dikwijls aanwijzing, dat een minder duidelijke reactie als positief kan beschouwd worden.
De malleïnatie mag niet verricht Worden, indien



102
Teeds een irritatie of ontsteking van de conjunctiva bestaat, daar •dit tot miswijzing kan aanleiding geven.
Beoordeeling van het resultaat der malleïnatie.
Het resultaat der conjunctivale malleïnatie is positief, als de bij de lste indruppeling de etterafscheiding omstreeks 6 en 12 uur na de indruppeling nog + -f is en duidelijke zwelling en roodheid der conjunctiva bestaat.
Zwelling van het ooglid, evenals tranenvloed, geven meerderen steun voor het positieve resultaat; zoo ook het niet geheel afgeloopen zijn der etterafscheiding na 24 uren. Doch deze laatste bijzonderheden zijn niet noodzakelijk.
De etterafscheiding is het hoofdcriterium voor de beoordeeling van het resultaat der malleïnatie.
Het resultaat der malleïnatie wordt als negatief aangeduid, indien 6, 12 en 24 uren na de indruppeling geen etterafscheiding bestaat en geen noemenswaardige zwelling van conjunctiva en ooglid of tranenvloed aanwezig is. Boodheid der conjunctiva neemt men altijd waar; hieraan is echter bij negatieve etterafscheiding geen beteekenis te hechten.
Het resultaat is in alle andere gevallen twijfelachtig te noemen; ook de hierboven genoemde atypisch verloopende reacties behooren tot deze rubriek. Bij deze twijfelachtig reageerende dieren wordt de malleïne indruppeling den volgenden dag herhaald in hetzelfde oog. Het komt nl. voor, dat bij kwaaddroezige dieren, nadat zij op de eerste indruppeling twijfelachtig gereageerd hebben, den volgenden dag, bij herhaling in hetzelfde oog, het resultaat positief is. Dit verschijnsel is als een sensibiliseering der conjunctiva op te vatten. Indien de etterafscheiding bij de lste indruppeling na 6 en 12 uren + is en bij de den volgenden dag in hetzelfde oog herhaalde indruppeling erger is geworden, wordt het resultaat van het geheele onderzoek als positief beschouwd.
Indien na deze herhaalde indruppeling geen beslissing kan genomen worden, dan blijft het resultaat als t w ij f e 1 a c h t i g beschouwd. Alsdan wordt serum opgezonden en het onderzoek (malleïnatie en serumonderzoek) eerst na 3 weken herhaald en wel in het c o n t r 61 e o o g. Van het resultaat der lste en 2de indruppeling wordt een malleïnestaat bij het aangeboden se-



103
Turn gevoegd. Het advies wordt zoo spoedig mogelijk den veearts medegedeeld. Indien herhaling van het onderzoek noodig is, wordt het resultaat daarvan op een nieuwen malleïnestaat aangegeven, met verwijzing naar het nummer van het paard en •den vorigen malleïnestaat.
Nemen van bloed en verzending van serum.
Voor het opvangen van bloed en het verzenden van serum worden op aanvrage instrumentjes gezonden, bestaande uit een houten blokje, waarin een steriele glazen buis en een steriele pipet zich bevinden. Een aderlaatcanule wordt -eveneens vanwege het Laboratorium verstrekt; vóór het gebruik wordt de canule uitgekookt. Indien van meerdere dieren vlak na elkander bloed moet worden getapt, kan hiervoor dezelfde ■canule gebezigd worden, mits zij na elk gebruik eerst met 5% •carbol, daarna met gekookt water of steriele 0,9% keukenzoutoplossing terdege doorgespoeld wordt. Ten overvloede laat men, om nog achtergebleven carbol te verwijderen, bij herhaald gebruik steeds eenige kubieke centimeters bloed wegloopen, alvoTens de glazen buis te vullen.
Het nemen van serum geschiedt op de volgende wijze. De huid wordt over een kleine oppervlakte ter hoogte van het midden van de vena jugularis kaal geknipt en met alcohol 70% ge-desinfecteerd. De canule wordt van onder naar boven in de ader gestoken; door middel van drukken met de vinger op de ader stroomt dan het bloed naar buiten, dat in de steriele buis wordt opgevangen'. De buis wordt met een kurk gesloten en blijft 5 minuten rustig staan; alsdan is het bloed gestold en kan het vervoerd worden. Na eenige uren zet zich het heldere gele vloeibare serum af, dat in de steriele pipet wordt opgezogen. De pipet wordt daarna aan beide einden dichtgesmolten, waarbij moet worden zorggedragen, dat het serum niet te hoog verhit wordt. Voor het dicht smelten der pipetten is aan te bevelen een gasblaasvlam of een benzineblaasvlam. De laatste is door tusschenkomst van den Inspecteur van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen Dienst verkrijgbaar. De pipetten moeten bij het dichtsmelten zoo weinig mogelijk puntig worden uitgetrokken, met het oog op het gevaar voor breken.



104
A a n w ij zingen voor de sectie.
Bij het doen van kwade-droes secties wordt in het bijzonder de aandacht gevestigd op het onderzoek der bronchiale en mediastinale, submaxilaire en retropharyngeale lympklieren. Het komt n.1. voor, dat deze klieren gezwollen zijn of kwade-droeshaardjes bevatten, terwijl in de organen (de longen in de eerste plaats) nog geen ontstekingshaarden gevonden worden. Meermalen is het gelukt uit dergelijke gezwollen lympklieren kwadedroesbacillen te isoleeren. In de tweede plaats wordt nog gewezen op het feit, dat het kwadedroeshaardje in de longen in zijn jongste ontwikkeling een haemorrhagisch hepatisatiehaardje is, waarin spoedig een grauw geel necrotisch centrum zich openbaart. Vindt men dergelijke ontstekingshaardjes en vooral indien daarbij de correspondeerende lymphklieren gezwollen zijn, dan kan met zekerheid de macroscopische diagnose „kwadedroes" gesteld worden. Met het veelvuldig voorkomen van parisitaire leverhaardjes (chalicosis nodularis), hetgeen tot verwarring met kwaden droes aanleiding zou kunnen geven, dient rekening gehouden te worden. Indien bij sectie twijfel mocht bestaan omtrent den kwaaddroezigen aard van pathologische veranderingen in longen, lever of andere organen, is het gewenscht kleine stukjes materiaal in 5% formaline voor histologisch onderzoek in te zenden en te verwijzen naar den malleïnestaat van het dier, waarvan het weefsel afkomstig is.
De Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium,. DE BLIECK.
e. Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Europeesche en Inlandsche Gouv. veeartsen dd. 31 October 1912 n? 10652:
Onder aanbieding van eene nota van den Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium bevattende aanwijzingen betreffende het opzenden van bloedserum voor malleusonderzoek naar de door hem beheerde inrichting, heb ik de eer TJWEG. te verzoeken in den vervolge het opzenden van boedserum overeenkomstig die aanwijzingen te willen doen geschieden.



105
MALLETJSONDERZOEK.
Aanwijzingen betreffende het opzenden van Bloedserum naar het Veeartsenijkundig Laboratorium.
Het is gebleken, dat in sommige gevallen de agglutinatietiters van ingezonden sera onregelmatige sprongen vertoonden^ welke niet nader verklaard konden worden. Een enkele maal komt het voor, dat zich in de sera, welke naar het Veeartsenijkundig Laboratorium ten behoeve der malleusdiagnostiek worden gezonden, vlokjes van gecoaguleerd eiwit bevinden, alsof deze sera bij het dichtsmelten der pipetten te hoog zijn verhit. Dit gaf aanleiding in deze richting een nader onderzoek in te stellen, waarbij duidelijk werd, dat, ook al treedt geen eiwitstolling op, bij het dichtsmelten van de pipet een overmatige verhitting van het serum kan ontstaan, welke van invloed is op de grootte van de titer.
Temperaturen boven 55 °C, ook bij korte inwerking, Verlagen het gehalte aan agglutininen en zullen ook voor de komplementbindende stoffen nadeelig zijn. Om dergelijke ongunstige invloeden buiten te sluiten kunnen de pipetten met lak van zachte consistentie gesloten worden. Daartoe wordt na het opzuigen het wattenpropje verwijderd en de lak dik vloeibaar in de wijde opening der pipet gegoten, daarna laat men dat einde der pipet afkoelen alvorens het serum er mede in aanraking te brengen en vervolgens wordt het dunne uiteinde eveneens dichtgelakt, zonder het serum te verwarmen. Wordt echter aan dichtsmelten de voorkeur gegeven, dan is het noodig na het dicht smelten, minstens één minuut te Wachten, alvorens men het serum met de plaats van dichtsmelting in aanraking brengt. Ter vermijding van fouten zij hier in het kort aangegeven op welke wijze een pipet met serum het beste kan worden gesloten.
C
lste. Opzuigen van het serum tot bij c.
2d«. Pipet bijna horizontaal houden en dichtsmelten bij a,.



106
zonder dat het serum met die plaats in aanraking komt (bij deze manipulatie zullen gewoonlijk door de verhitting der bij « aanwezige luchtkolom eenige druppels serum bij ö uit de pipet vloeien).
3<ie. Minstens één minuut wachten alvorens het serum met a in aanraking te brengen.
4de. Pipet bijna verticaal houden, zoodat bij ö een luchtruimte ontstaat en vervolgens bij 6 dichtsmelten.
5de. Pipet in een zoodanige houding neerleggen, dat ook het •glas bij ö tijd heeft om af te koelen.
Daar vanaf heden zooveel mogelijk naast de agglutinatie de komplementbindingsreactie zal worden verricht, worden pipetten met grooteren inhoud toegezonden, teneinde minstens 2 cc. serum te kunnen ontvangen.
De Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium, Dr. L. DE BLIECK.
11. Onderzoek op miltvuur.
Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 11 Juli 1910 B* 6339:
In aansluiting aan de missive van mijn ambtsvoorganger van 29 October 1908 n' 7987 heb ik de eer TJEG. als bijlage aan te bieden eenige door den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium alhier opgestelde aanwijzingen in zake miltvuuronderzoek, waarmede ik TJ verzoek rekening te willen houden.
De instrumenten door Dr. de Blieck genoemd zullen TJ worden toegezonden, terwijl, zooals TT bekend is, voor de benoodigde kleurstoffen, voorwerpglazen enz. aanvragen kunnen worden ingediend aan den Inspecteur, Chef van Uwen dienst.
Ik maak van deze gelegenheid gebruik er bij UEG. op aan te dringen om zooveel mogelijk materiaal voor onderzoek aan het laboratorium te zenden, daar dit voor eene juistere statistiek der besmettelijke ziekten noodig is, terwijl tevens door het laboratorium langs dezen weg van tijd tot tijd materiaal kan worden verkregen, dat kan bijdragen tot meerdere kennis omtrent nog niet bekende infectieziekten der dieren in Nederlandsch-Indië.
MILTVUUR-ONDERZOEK. Volgens de statistiek zijn in 1909 112 miltvuurgevallen voor-



107
gekomen. In het geheel zijn van deze 112 gevallen er slechts 5 bacteriologisch vastgesteld; deze waren afkomstig van buffels uit Krawang. Het miltvuur is meermalen bij sectie moeilijk te •diagnostiseeren; het kan verward worden met septicaemia haemorrhagica, piroplasmose en andere acuut verloopende infectieziekten. Gewoonlijk treft men bovendien cadavers aan, die reeds eenigen tijd oud zijn en wordt het microscopisch onderzoek bemoeilijkt door op miltvuurbacillen gelijkende cadaverbacillen, die zich spoedig na den dood in het bloed en de organen bevinden. Zelfs de gebruikelijke kapselkleuring geeft dan niet voldoende zekerheid omtrent de indentiteit van de bacterie. De kapselkleuring, die het meest aanbeveling verdient en voor de praktijk zeer geschikt is, wordt als volgt uitgevoerd:
Een preparaat van bloed uit een der perifere aderen wordt aan de lucht gedroogd en in formaline (40% formaldehyde) gefixeerd gedurende 2 minuten. Daarna wordt het preparaat flink met water gewasschen en met 2% waterige gentiaanviolet snel gekleurd (20—30 seconden), wederom met water afgespoeld en daarna met olieimmersie bekeken.
Bij voorkomende gevallen van miltvuur is het aangewezen steeds een dergelijk preparaat te maken, opdat zoodra de bekende miltvuur bacillen met kapsel duidelijk zijn geconstateerd, maatregelen ter bestrijding dezer ziekte kunnen worden genomen.
Van door U op deze wijze geconstateerde positieve of verdachte gevallen dient echter bovendien materiaal voor uitgebreid bacteriologisch onderzoek steeds naar het Laboratorium gezonden te worden. Tot dat doel worden TJ één of meer blokjes gezonden, bevattende een gipsstaafje en een voorwerpglas. Het gipsstaafje is met bouillon gedrenkt en daarna gesteriliseerd. Indien nu een gestorven dier van miltvuur verdacht wordt, is ket voldoende het gipsstaafje, met een weinig bloed gedrenkt, ter onderzoek te zenden. Het gipsstaafje wordt daartoe met een pincet uit het steriele buisje genomen, 1 minuut in helder water gelegd en daarna met bloed uit een perifere ader bevochtigd; het overtollige bloed laat men afdruipen. Vervolgens wordt het staafje in het buisje gedaan en met de wattenprop gefixeerd, door die prop zoo diep mogelijk in het buisje te drukken. Het geheel wordt in het metalen kokertje in het houten blokje gedaan en door aanvullen met watten verhinderd, dat het bij



108
het transport tengevolge van schudden zou kunnen breken. Het voorwerpglas is bestemd om met een weinig perifeer bloed dun te worden bestreken. Het preparaat laat men aan de lucht drogen en doet het daarna, in filtreerpapier gewikkeld, in het blikken doosje. Het blokje wordt goed gesloten en vergezeld van een brief, waarin de herkomst van het materiaal vermeld staat, stevig verpakt aan het Laboratorium gezonden.
Zooals TJ duidelijk zal zijn, dient het bloedpreparaat voor de bovengenoemde kapselkleuring en het gipsstaafje, waarin de bacillen bij uitstek sporen vormen, voor- het isoleeren en definieeren van den miltvuurbacil.
Er zij nog op gewezen, dat het gewenscht is, het houten blokje niet met miltvuurmateriaal te bezoedelen, opdat het opnieuw kan gebruikt worden. Indien meerdere gipsstaafjes noodig zijn, kunnen die telegrafisch aan het Laboratorium aangevraagd worden. Indien de buisjes niet geopend worden, blijven zij onbepaalden tijd voor het gebruik geschikt.
De Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium, DE BLIECK.
12. Onderzoek op en bestrijding van tuberculose.
Missive van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 11 Februari 1911 n! 1457:
Ik heb de eer TJwEG. hierbij aan te bieden eene door den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium samengestelde nota, bevattende aanwijzingen omtrent het onderzoek op tuberculose door middel van de conjunctivale tuberculinatie en de daarop volgende subcutane tuberculinatie, met verzoek voor den vervolge overeenkomstig die aanwijzingen te willen handelen.
AANWIJZINGEN VOOE HET ONDERZOEK OP TUBERCULOSE DOOR MIDDEL VAN DE CONJUNCTIVALE TUBERCULINATIE EN DAAROP VOLGENDE SUBCUTANE TUBERCULINATIE.
Aanvraag en verstrekking der tuberculine.
De tübefrCtrfine wórdt op aanvrage door het Veeartsenijkundig Laboratorium verstekt.



10?
Voor de conjunctivale tuberculinatie wordt een andere soort tuberculine (z.g. Tub. B.) bereid, dan voor de subcutane tuber«eulinatie. De tuberculine, die bij de subcutane methode wordt aangewend, wordt Tub. A. genoemd.
Bij elke tuberculine zending wordt een bestelkaart gevoegd, waarop duidelijk dient te worden aangegeven de hoeveelheid tuberculine, die men van elke soort wenscht.
Conjunctivale tuberculinatie met tuberculine B.
Voor de methodiek en bijzonderheden der conjunctivale tuberculinatie, alsmede voor de te nemen voorzorgen in zake toezicht bij het verloop der reactie, zij in het algemeen verwezen naar de aanwijzingen, dienaangaande voor de conjunctivale mal^ leinatie gegeven.
De conjunctivale tuberculinatie bestaat in het indruppelen van 5 druppels onverdunde tuberculine B in den ooglidzak; de indruppeling moet geschieden op een zoodanig tijdstip, dat de reactie 6, 12 en 24 uren na de indruppeling door den veearts kan worden waargenomen.
Bij de indruppeling ontstaat gewoonlijk verhoogde traanseoretie; het is gewenscht in dat geval het oog zich te laten sluiten en daarna eenige malen zacht over het ooglid te masseeren.
Beschrijving der reactie.
De reactie kenmerkt zich door etteraf scheiding, die, al naardat zij zeer groot, minder groot, gering of nihil is ,wordt aangeduid door de teekens + +,+,+ of —.
Als bijzonderheden der reactie zijn te noemen de roodheid en zwelling der conjunctiva, zwelling der oogleden en tranenvloed; zij worden 12 uur na de indruppeling opgenomen. Van deze bijzonderheden heeft de tranenvloed weinig beteekënis voor de beoordeeling van .het resultaat der tuberculinatie. De overige hebben echter wel degelijk waarde: al naar de intensiteit worden zij aangeduid door de teekens + .+, +, + of —.
Het is steeds noodig voor de juiste beoordeeling het ingedruppelde oog met het andere oog te vergelijken.



110
Bunderen, die aan conjunctivitis lijden, mogen niet ingedruppeld worden. Het resultaat der reactie wordt op het daarvoor bestemde formulier aangeteekend; de formulieren behooren volledig ingevuld te worden.
Subcutane inspuiting van tuberculine A.
Vier dagen na de indruppeling worden de runderen s u bcutaan getuberculineerd. Het is onnoodig de methode hier te releveeren, zij is voldoende bekend. Temperatuuropnamen behoeven niet verricht te worden. Het kan echter wel geschieden, indien men de overtuiging heeft, dat de lichaamstemperatuur der runderen vóór de tuberculinatie vrij constant was en beneden 39,5° C. is gebleven.
Men treft dit in het algemeen slechts aan bij runderen in koelere klimaten en dan nog slechts indien de dieren reeds voldoende geacclimatiseerd zijn. Bij pas geimporteerde runderen en bij runderen in warme klimaten zijn derhalve de temperatuurmetingen na te laten, daar zij tot verwarring bij de beoordeeling aanleiding zouden geven.
Secundaire oogreactie.
Echter wordt 6, 12 en 24 uren na de inspuiting nauwkeurig het oog geobserveerd, waarin 4 dagen tevoren de conjunctivale tuberculinatie is verricht.
Bij het meerendeel der tuberculeuze runderen gaat dat oog wederom reageeren, niettegenstaande geen herhaalde indruppeling is geschied; z.g. secundaire oogreactie treedt op.
De secundaire reactie wordt waargenomen en van het resultaat aanteekening gehouden op het daarvoor bestemde formulier op de wijze als voor de primaire oogreactie is aangegeven. Indien eventueel temperatuurmetingen plaats vinden, geschiedt dit op de uren, welke op de formulieren, bestemd voor de subcutane methode, zijn aangegeven.
Beoordeeling van het resultaat der tuberculinatiën.
Dosis voor de subcutane tuberculinatie:



111
voor groote runderen: 350 mGr. onverdunde tuberculine A. voor kleine runderen: 200-300 mGram idem. voor kalveren: 100 mGram idem.
De tuberculine A. wordt ook onverdund verzonden, zij dient onmiddellijk vóór het gebruik verdund te worden met de tienvoudige hoeveelheid y2% carbolwater.
Indien bij een rund de primaire en de secundaire oogreactie positief zijn d. w. z. de etterafscheiding 6 en 12 uur na de indruppeling + -f- of + is, gepaard gaande met roodheid en zwelling der conjunctiva, dan wordt het dier als lijdende aan tuberculose beschouwd.
Hetzelfde geldt voor runderen, waarbij de primaire oogreactie twijfelachtig (+) en de secundaire oogreactie sterk positief (+ +) is.
Indien temperatuuropnamen bij de subcutane tuberculinatie hebben plaats gehad, en het resultaat daarvan niet met dat der conjunctivale in overeenstemming is, geschiedt de beoordeeling van het resultaat van het geheele onderzoek in overleg met den Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium.
Indien primaire en secundaire oogreactie negatief zijn, d. w. z. geen etterafscheiding is ontstaan, terwijl de roodheid en zwelling de conjunctiva slechts gering zijn, wordt het rund vrij van tuberculose verklaard.
In alle andere gevallen is het resultaat twijfelachtig en zijn de dieren als verdacht te beschouwen; de tuberculinatie wordt alsdan in haar geheel na 1 maand herhaald. De beoordeeling van het resultaat van het herhaalde onderzoek geschiedt in overleg met den Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium.
De sectiën moeten nauwkeurig geschieden; het verslag ervan wordt op afzonderlijke sectie-protocollen, waarop alle klieren en organen voorkomen, die op de aanwezigheid van tuberculeuze veranderingen behooren te worden onderzocht, nauwkeurig aangeteekend.
Na afloop van het geheele onderzoek (inclusief de te verrichten sectiën) worden de tuberculinestaten en sectie-protocollen, zoo spoedig mogelijk, aan den Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium gezonden.
Van de negatief reageerende dieren worden slechts het aan-



113
"tal der dieren en de naam van den eigenaar op het formulier vermeld.
Van alle tuberculinestaten en sectifeprotocollen wordt door •den Gouvernements veearts een afschrift in zijn archief aangebonden.
De Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium, DE BLIECK.
ö. Besluit van den Directeur van Landbo uw van 2 Juli 1911 W 51585
Voorschriften voor het diagnostisch onder zoek op tuberculose.
§ 1. Aan het diagnostisch onderzoek op tuberculose behooren -te worden onderworpen:
«. dieren, die verschijnselen vertoonen, welke het bestaan van tuberculose doen vermoeden;
dieren, die, hoewel geen verschijnselen vertoonende, als onder a bedoeld, niettemin verdacht moeten worden besmet te zijn, omdat zij met zieke of verdachte dieren in aanraking zijn geweest of zich met deze op hetzelfde terrein bevinden, dan wel aangevoerd zijn uit streken, waar tuberculose voorkomt of vermoed wordt voor te komen.
§ 2. Het onderzoek geschiedt volgens de ter zake door den Directeur van Landbouw gegeven of nader te geven voorschrifr ten.
§ 3. Dieren, die positief reageeren, moeten worden aangemerkt als lijdende aan tuberculose. .
§ 4. Bij dieren, die twijfelachtig reageeren, wordt met tusschenpoozen van een maand de tuberculinatie herhaald, totdat zekerheid verkregen is.
§ 5. Dieren, die op grond van positieve reactie worden geslacht, moeten worden geseceerd.
Van de bevindingen bij de secties moeten verslagen worden opgemaakt, die met de tuberculinatiestaten en de aanvraag in duplo voor de uitkeering der schadeloosstelling worden toegezonden aan den Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst. Deze zendt de sectieverslagen en de tubercu-



113
linatiestaten aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium en de aanvraag aan den Directeur van Landbouw door.
§ 6. Bij herhaling der tuberculinatie wordt telkens een nieuwe staat opgemaakt en ingezonden met verwijzing naar den vorigen staat en het nummer van het dier.
§ 7. De tuberculinatiestaten moeten steeds zoo spoedig mogelijk na de tuberculinatie worden ingediend.
13. Onderzoek op Osteomalacie (Osteoporosis).
o. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de G-ouv. veeartsen van 15 Juni 1907 tt? 4792:
Blijkens het verslag, uitgebracht door de Jury van de tentoonstelling van aan Inlanders uit de Preanger-Regentschappen toebehoorende paarden en veulens, gehouden te Bandoeng op 29 Maart jl., werden bij meerdere uit verschillende streken van dat gewest bijeengebrachte merries en veulens gevallen van osteomalacie (osteoporosis) geconstateerd. Naar de meening der jury moet. deze ziekte, al is er weinig van bekend, vrij algemeen verspreid voorkomen, zoodat een onderzoek naar het voorkomen dezer ziekte in andere streken nuttig is te achten.
Mij hiermede vereenigende, heb ik de eer UEdG. te verzoeken aan bedoelde ziekte bijzondere aandacht te willen schenken en hij voorkomende gevallen daarvan mededeeling te doen in Uw dagboeken,'met vermelding van bijzonderheden omtrent duur, verspreiding, wijze van voorkomen (bij jonge of oudere paarden) •enz.
b. Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Gouv. veeartsen van 2 September 1911 n? 7979:
Met verwijzing, voor zooveel noodig naar de dezerzijdsche missive van 15 Juni 1907 ff 4792 - waarvan ten overvloede een afdruk hierbij is gevoegd — heb ik de eer TJEdG. te verzoeken bijgaande vragenlijst betreffende osteoporose en osteomalacie te wiUen invuUen en mij daarna terugzenden.
Mocht bij TJ zekerheid bestaan, dat in Uw ressort genoemde ziekten niet voorkomen, dan zal ik daarvan gaarne mededeeling ontvangen; eveneens in het geval, dat U niet over voldoende gegevens beschikt om reeds thans de gestelde vragen te beantwoorden. Ik zal er dan echter prijs op stellen, dat U bij geleVoorschriften.



114
eenheid van TJw reizen ter zake informaties inwint en bij Uw Sgboeten afzonderlijk rapporteert omtrent de ponten der^ vragenlijst (aan te dniden alleen door hnn nummer), naar gelangr zij voor beantwoording vatbaar zijn.
1. Komt de ziekte in Uw geheele ressort verspreid voor ofbepaalt zij zich tot enkele centra?
2 Worden uitsluitend gevallen bij paarden waargenomen of lijden ook andere dieren aan deze ziekte? Welke diersoort
Op welken leeftijd komt de ziekte het meest voor? In welke verhouding komt de ziekte voor bi] ^nnelijke en vrouwelijke dieren? Is hieromtrent bij de verschillendediersoorten verschil te constateeren?
Is door U waargenomen, dat de drachtigheid eemgen invloed heeft op het voorkomen of eventueel verergeren der
3. 4.
5.
ZIGKXG j
6. i8 de ziekte door U zoowel bij inheemsche als geïmporteerde dieren waargenomen? ,
7 is de ziekte in Uw ressort reeds lang bekend? Kwam de
' ziekte reeds vroeger onder de inheemsche dieren voor of is de ziekte pas opgetreden, nadat uitheemsche dieren in-
gevoerd werden?
8 Zijn U ook gevallen bekend (en bij welke diersoorten) van beenbreukziekte (osteomalacie) zonder de verschijnselen van osteoporose? Kwamen deze gevallen sporadisch of menig-
vuldie voor? , , -, „
9 Wat is U bekend omtrent den kalkrijkdom van den bodem en de kwaliteit van het gras in de streken, waar de ziekte zich voordoet? _
10. Is door U opgemerkt, dat na langdurige droogte het aantar zieke dieren belangrijk toenam?
11. Wat is U bekend omtrent de voeding der dieren, die aan osteoporose lijdende waren?
12 Is door U opgemerkt, dat door verplaatsing naar een andere streek de toestand van een ziek dier verbeterde?
13 Hoe is algemeen het verloop der ziekte, wanneer geen behandeling ingesteld wordt? Treedt spontaan herstel op, of is de uitgang letaal, en welke ziektesymptomen zijn door U achtereenvolgens bij ieder ziektegeval waargenomen?



115
IA Tc. f1™„ TT „ 1 1 J-ju_i •
Heeft TJ resultaat van eenig medicament of van verande ring of vermeerdering van voedsel gezien? 15. Is volgens Uwe meening, aan de hand der door U opgedant ervaringen bij het voorkomen en verlooD der osteonnmap
deze ziekte eene infectieziekte of niet? 14. Opzending van hondsdolheid-materiaal.
a. Circulaire van den Directeur van Landbouw aan de Hoofden der tot een veeartsenijkundig ambtsressort behoorende gewesten van 24 April 1909 B? 3124:
Bij de circulaire van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 27 Januari 1900 B' 396 zijn voorschriften gegeven omtrent het verrichten van contróle-entingen op proefdieren door de Gouvernements veeartsen in gevallen van hondsdolheid (verg. ook de op twee na laatste alinea van de circulaire van genoemden Departementschef van 8 December 1899 B! 5699a).
Daar de meeste veeartsen hiervoor niet voldoende ingericht en de contróle-entingen niet bepaald noodig zijn, daar voor het constateeren van dolheid volstaan kan worden met opzending aan het Instituut Pasteur van eene hoeveelheid hersenen van de afgemaakte of gestorven dieren, komt het mij wenschelijk voor bedoelde voorschriften in te trekken.
Ook het bij eerstgemelde circulaire bedoelde vervoer van aan dolheid lijdende of daarvan verdachte dieren en hunne cadavers dient, met het oog op het daaraan verbonden gevaar, tot het allernoodzakelijkste te worden beperkt.
Gaarne zak ik daarom, dat voortaan werd gehandeld als volgt r Van elk voorkomend geval van hondsdolheid of vermoedelijke hondsdolheid zal onmiddellijk, zoo noodig en mogelijk telegraphisch, kennis dienen te worden gegeven aan den betrokken Gouvernements veearts, die na ontvangst van het bericht onverwijld ter plaatse een onderzoek gaat instellen. De dieren of hunne cadavers moeten intusschen onder toezicht van de politie doelmatig worden bewaard, zoodat zij geen gevaar voor verbreiding der ziekte kunnen opleveren.
Alleen wanneer, ingeval er menschen gebeten zijn door een vermoedelijk dol dier, door opzending van het dier of het cadaver tegelijk met de gebeten personen naar den veearts een even-



116
tueel noodig vertrek naar het Instituut Pasteur kan worden bespoedigd, dient zulks zoo mogelijk te geschieden, natuurlijk onder de noodige voorzorgen en zoo noodig onder geleide der politie.
Ingeval menschen door aan dolheid lijdende of daarvan verdachte dieren zijn gebeten en zij zich naar het Instituut Pasteur begeven, moet zoo mogelijk door den Gouvernements veearts steeds, zoowel voor het histologisch onderzoek als voor proefentingen, de noodige hersensubstantie, behoorlijk geconserveerd, aan genoemde inrichting worden opgezonden.
Indien geen menschen gebeten zijn zullen de veeartsen hetzelfde materiaal, voor zoover zij er de beschikking over verkrijgen kunnen, hebben op te zenden aan het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg.
De kosten der zendingen kunnen door UHEdG. worden betaalbaargesteld respectievelijk ten laste van de begrotingsartikelen, overeenkomende met de artikelen 299 en 386 der begrooting van 1909.
In de maandelijks door de Gouvernements veeartsen bij hunne dagboeken over te leggen ziektestaten betreffende hondsdolheid (zie de circulaire van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 8 December 1899 IF 56996) C) zullen dezen voortaan behooren aan te teekenen of en, zoo ja, aan welke inrichting (het Instituut Pasteur te Weltevreden of het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg) materiaal als bovenbedoeld is opgezonden.
Onder aanteekening, dat door deze circulaire de hiervoren aangehaalde circulaire van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 27 Januari 1900 B! 396 en het mede reeds vermelde voorschrift in de op twee na laatste alinea van de circulaire van dien Departementschef van 8 December 1899 B! 5699a komen te vervallen, heb ik de eer UHEdG. te verzoeken den Gouvernements veearts voor Uw gewest en de overige ambtenaren, wie zulks aangaat, met het vorenstaande in kennis te willen stellen en v. z. n. van instructiën te willen voorzien.
Een tiental exemplaren van deze circulaire wordt daartoe hierbij aangeboden.
(') Sedert vervangen door de circulaire van den Directeur van L. N. H. van 7 Juni 1913 no. 6045 (blz. 19).



117
6. Schrijven van den Direeteur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen van 7 Juli 1910 n' 6245:
Naar de Chef van het Veeartsenijkundig Laboratorium mij mededeelt, komt het nog herhaaldelijk voor, dat materiaal voor het onderzoek van hondsdolheid niet op de vereischte wijze wordt opgezonden.
Ik breng TJ daarom in herinnering de circulaire van mijn ambtsvoorganger van 24 April 1909 W 3124 welke door het Hoofd van gewestelijk bestuur te Uwer kennis moet zijn gebracht, bij welke circulaire is voorgeschreven, dat, indien bij voorkomende gevallen van hondsdolheid bekend is, dan wel het vermoeden bestaat, dat menschen door het dier geïnfecteerd zijn, hersenmateriaal naar het I n s t i t u u t Pasteur te Weltevreden moet gezonden worden, terwijl indien geen infectie van personen heeft plaats gehad of vermoed wordt, zoodanig materiaal aan het Veeartsenijkundig Laboratorium te B u i t e n z o r g dient gezonden te worden. Dit laatste is bepaald, opdat door een jmstere diagnostiek betere gegevens omtrent de verbreiding der ziekte zouden kunnen worden verkregen.
Ten aanzien van het verkrijgen en verzenden van dolheidmatenaal ten behoeve van het laboratorium geeft de Chef de volgende wenken. Nadat sectie verricht is, hetgeen door U persoonlijk dient te geschieden, worden de hersenen uit de schedelholte genomen, waarna één hersenhelft in 70% alcohol en de andere helft in glycerine puriss. aan het laboratorium wordt gezonden.
Ik heb de eer UEdG. te verzoeken in den vervolge, voor zoover dit met reeds geschiedt, met het vorenstaande rekening te willen houden.
15. Afstand" in Drukteen van afgekeurde landsdieren.
o. Gouv. besluit van 29 October 1910 B; 31 (Biib 1 a d BS 7320>: J
Eerstelijk: Ten vervolge van artikel 2 van het besluit van 6 Mei 1905 B! 19 (Bijblad fl* 6251) de Hoofden der Depar-
P) Zie blz. 115.



118
tementen van Algemeen Bestuur te machtigen om, ieder voor zooveel hem aangaat, tot diensten of inrichtingen onder zijn Departement behoorende afgekeurde, voor alle verdere diensten ongeschikte dieren, voor zoover zij bij het Veeartsenijkundig Laboratorium te Buitenzorg nog zijn te benutten en zij niet uit hoofde van den aard hunner gebreken voor dadelijke afmaking in aanmerking komen, aan gemeld laboratorium in bruikleen af te staan, voor zoolang zij aldaar te benutten zijn;
met uitnoodiging aan den Directeur van Landbouw om met betrekking tot de opzending dier afgekeurde dieren naar genoemd laboratorium de betrokkken autoriteiten van de noodige aanwijzingen te voorzien.
Ten tweede: Machtiging te verleenen om:
I. in eigendom aan den Lande toebehoorende afgekeurde paarden en muildieren, die voor aBe verdere diensten ongeschikt worden geacht en niet in aanmerking komen voor den in artikel 1 van dit besluit bedoelden afstand in bruikleen aan het Veeartsenijkundig Laboratorium te Buitenzorg, te doen afmaken en de cadavers dier dieren, voor zoover het tot het leger behoorende paarden of muildieren betreft, of het vleesch voor de consumptie wordt afgekeurd, volgens de ter zake bestaande voorschriften door de zorg van de plaatselijke politie te doen begraven en de overige ondershands te doen verkoopen;
II. in eigendom aan den Lande toebehoorende afgekeurde karbouwen en runderen, die voor alle verdere diensten ongeschikt worden geacht, en niet in aanmerking komen voor den in artikel 1 van dit besluit bedoelden afstand in bruikleen aan het Veeartsenijkundig Laboratorium te Buitenzorg, pubUek of ondershands als slachtvee te doen verkoopen, dan wel, indien zij daarvoor niet geschikt zijn, te doen afmaken en volgens de ter zake bestaande voorschriften van de plaatselijke politie te doen begraven, zullende in het eerstbedoeld geval er voor dienen te worden gewaakt, dat de dieren werkelijk worden geslacht;
met bepaling, dat de kosten, verbonden aan het begraven van de sub I en II bedoelde cadavers, zuBen worden verrekend met het betrokken Departement.



119
6. Missive van den Directeur van Landbouw aan de Hoofden der Departementen van Algemeen Bestuur (except Marine) van 20 December 1910 B! 11740:
Aan het slot van artikel 1 van het U bekende Gouvernementsbesluit van 29 October jl. B! 31 is mij opgedragen om met betrekking tot de opzending van de in dat artikel bedoelde dieren ;aan het veeartsenijkundig laboratorium alhier de betrokken -autoriteiten van de noodige aanwijzingen te voorzien.
Met het oog op de transportkosten zal de getroffen regeling wel tot Java dienen te worden beperkt.
De zaak zou naar het mij voorkomt het eenvoudigst zijn te regelen als volgt:
Nadat een dier afgekeurd is, wordt hiervan door den betrokken beheerder onder opgave van soort, leeftijd en gebreken van het dier en, indien het een paard betreft, van de hoogte daarvan, rechtstreeks mededeeling gedaan aan den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium alhier, die naar omstandigheden verzoekt het dier op te zenden of mededeelt, dat hij het niet gebruiken kan. In het eerste geval wordt het dier dadelijk aan iet laboratorium toegezonden en van den datum van afzending «nz. mededeebng gedaan aan den Chef dier inrichting.
Voor het geval TJHEG.(TJE.) zich met het vorenstaande kan vereenigen, heb ik de eer U te verzoeken om voor zooveel Uw Departement aangaat ter zake de noodige bevelen te willen geven.
Van hetgeen door U in deze wordt gedaan zal ik gaarne bericht ontvangen.
Tegen deze regeling zijn geen bedenkingen ingebracht.



D. VEEARTSENIJKUNDIG STAATSTOEZICHT EN VEEARTSENIJKUNDIGE POLITIE.
1. Reglement op het Veeartsenijkundig Staatstoezicht en de Veeartsenijkundige Politie in N. L
Ordonnantie van 13 Augustus 1912 (Staatsblad n! 432), zooals die is aangevuld bij de ordonnantie van 1 Maart 1913 (Staatsblad II? 268):
Met buitenwerkingstelHng van de ordonnantiën van 28 Mei 1878 (Staatsblad IP 163), 9 November 1892 (Staatsblad EP 240), 20 April 1893 (Staatsblad IP 110), 11 Januari 1897 (Staatsblad D* 26), 24 April 1897 (Staatsblad N°s 120 en 121), 28 December 1901 (Staatblad IP 483), 20 Januari 1902 (Staatsblad EP 67), 3 October 1903 (Staatsblad IP 344), 12 November 1903 (Staatsblad IP 384), 9 Februari 1904 (Staatsblad IP 127), 2 October 1906 (Staatsblad Tl' 424) en 8 Februari 1908 (Staatsblad IP 127), zooals die zijn gewijzigd en aangevuld, van de besluiten van 9 November 1892 EP 12 (Staatsblad IP 241), 12 November 1903 El? 11 (Staatsblad EL' 385), 25 Maart 1905 EP 5 (Staatsblad IP 224) en 8 April 1908 IP 9 (Staatsblad EP 317) en verder van alle daarmede strijdende bepalingen vast te stellen het volgende:
REGLEMENT op het Veeartsenijkundig Staatstoezicht en de Veeartsenijkundige Politie in Nederlandsch-Indië.
EERSTE AFDEELING. Veeartsen ij kundig Staatstoezicht. Artikel 1.
Het veeartsenijkundig staatstoezicht in Nederlandsch-Indië omvat:
o. het onderzoek naar den gezondheidstoestand'van den veestapel en den toestand van den veestapel in het algemeen, zoo-



121
mede, waar noodig, de aanwijzing van de middelen ter verbetering en de bevordering van de toepassing dier middelen; 6. de handhaving der verordeningen en regelingen in het belang van den gezondheidstoestand van den veestapel vastgesteld.
Artikel 2.
Het veeartsenijkundig staatstoezicht is onder de algemeene leiding van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel opgedragen aan de ambtenaren van den burgerlijken, veeartsenijkundigen dienst en aan de Hoofden van gewestelijk en plaatselijk bestuur.
TWEEDE AFDEELING.
Veeartsenijkundige Politie. (Bescherming van den veestapel tegen besmettelijke ziekten).
§ 1. Wering van besmettelijke veeziekten uit het buitenland en voorkoming van het overbrengen van zoodanige ziekten bij vervoer van vee over zee binnen Nederlandsch-Indië.
Artikel 3.
(1) De Gouverneur-Generaal is bevoegd om, indien Hij zulkster voorkóming van het overbrengen van besmettelijke veeziekten wenscheUjk acht, den invoer van vee en van zaken, die van vee afkomstig zijn, zooals haar, wol, beenderen, huiden horens versch en gedroogd vleesch, zoomede hooi en stroo, voor veevoerder bestemd, uit landen of streken buiten NederlandsenIndië voor het geheele grondgebied van Nederlandsch-Indië of voor een gedeelte daarvan tijdelijk te verbieden of aan zoodanige beperkende bepalingen te onderwerpen als Hem geraden voorkomen.
m M?6 StaaSb1lad *912 B? 433 en ff 120 hierachter.
(2) Met vee mt landen of streken buiten Nederlandsch-Indiö van waar krachtens het bepaalde bij de vorige alinea de invoer" van vee in Nederlandseh-Indie of in een gedeelte daarvan tijde-



122
lijk verboden is, wordt voor de toepassing van deze ordonnantie gelijk gesteld:
a. vee, dat in de laatste dertig dagen in bedoelde landen of
streken aan land is geweest; *. vee, dat er tegelijk mede wordt aangevoerd of er gedurende de reis mede aan boord van hetzelfde schip is geweest.
Ook voor zelfbesturende landschappen -bezit de Regeering de bevoegdheid den in-, uit- en doorvoer van vee te reglementeeren. Zie onderstaande:
Missive van den lBten Gouvernement s-Secretaris van 27 Februari 1902 II5 727 (gericht aam den Directeur van Binnenlandsch Bestuur).
Met referte aan Uwe missive van 11 Mei 1901 B! 2566 heb ik de eer, op last van den Gouverneur-Generaal, UHEdG. mede te deelen, dat de Regeering van oordeel is, ook zonder dat de politieke contracten daaromtrent eene uitdrukkelijke bepaling inhouden, de bevoegdheid te bezitten den in-, uit- en doorvoer van vee in de zelfbesturende landschappen te beperken en te reglementeeren, wanneer de algemeene belangen van Nederlandsch-Indië dit wenschelijk maken.
Waar de Hoofden van Gewestelijk Bestuur in hunne ter zake aan UHEdG. uitgebrachte adviezen deze bevoegdheid ontkennen, hebben zij, naar de meening van den GouverneurGeneraal de politieke contracten te zeer beschouwd als de uitsluitende bronnen voor de beoordeeling der staatkundige verhouding en vergeten, dat ook buiten de détail-bepalingen dier stukken om, de Regeering zekere rechten ontleent aan Hare, eveneens in die contracten erkende Opperheerschappij.
Is het dus niet noodig suppletoire overeenkomsten te sluiten om aan het Gouvernement de bevoegdheid te verzekeren, den in-, uit- en doorvoer van vee te regelen, de vraag of het voor, de goede handhaving van de daartoe strekkende voorschriften noodig is contractbepalingen in het leven te roepen, behoeft naar het oordeel van den Landvoogd eerst een punt van overweging uit te maken, wanneer en voorzoover van onvoldoende medewerking der Inlandsche bestuurders in dit opzicht gebleken mocht zijn, hetgeen tot dusver, te oordeelen naar de door UHEdG. overgelegde adviezen, niet het geval is.
Artikel 4.
(1) Schepen, die vee of andere zaken aan boord hebben, waarvan de invoer in Nederlandsch-Indië of in een gedeelte daarvan krachtens het bepaalde bij artikel 3, alinea 1, door den Gouverneur-Generaal verboden is, worden in het gebied, waarvoor het verbod geldt, alleen toegelaten in de havens of op de reeden van



123
plaatsen waar een deskundige gevestigd is. Zij mogen geenerlei gemeenschap met den wal hebben, dan nadat al het aan boord aanwezige vee, ook voor zoover het niet afkomstig is uit landen of streken van waar de invoer van vee verboden is, door den deskundige gekeurd en vrij van besmettelijke ziekte bevonden is.
Zie voor de verklaring, wie als deskundigen worden aangemerkt, art. 34 van deze ordonnantie.
(2) Op oorlogsschepen, die geen ander vee aan boord hebben dan slachtvee, bestemd voor scheepsgebruik, is het bepaalde bij de vorige alinea niet van toepassing, mits door een aan boord zijnd geneesheer aan de autoriteit, die over de haven of reede het rechtstreeksch gezag uitoefent, wordt verklaard, dat de aan boord aanwezige dieren vrij van besmettelijke ziekte zijn.
(3) In de havens of op de reeden mogen vee en zaken, waarvan de invoer ter plaatse krachtens artikel 3, alinea 1, verboden is, niet buiten het schip worden gebracht dan alleen ter overscheping, welke overscheping geheel te water moet geschieden.
Artikel 5.
(1) De bij artikel 4, alinea 1, bedoelde schepen, die in het gebied, waarvoor het verbod van invoer geldt, worden aangetroffen in de haven of op de reede van een plaats, waar geen deskundige gevestigd is, of aan boord waarvan bij de voorgeschreven keuring eene besmettelijke veeziekte wordt geconstateerd, moeten op eerste aanzegging van de autoriteit, die over de haven of reede het rechtstreeksch gezag uitoefent, onmiddellijk zich vandaar verwijderen.
(2) Zij worden eerst weder in de haven of op de reede toegelaten nadat al het aan boord aanwezige vee is afgemaakt, de doode lichamen op den bodem der zee zijn nedergelaten en schip en lading behoorlijk, overeenkomstig de daaromtrent bestaande voorschriften, ten overstaan van eene door het Hoofd van plaatselijk bestuur benoemde commissie zijn ontsmet.
Een handleiding voor het desinfeeteeren van schepen is vastgesteld bij artikel 2 van het Gouv. besluit van 17 December 1895 li' 37. Zie hierachter.
(3) De ontsmettingskosten komen ten laste van den eigenaar van het schip.



124
(4) Voor het afgemaakte vee wordt geen schadeloosstelling gegeven.
(5) Ten aanzien van schepen die ernstige averij beloopen hebben of in nood verkeeren, kan door het Hoofd van plaatselijk, bestuur van het in dit artikel bepaalde worden afgeweken, zullende dan echter door hem zooveel doenlijk maatregelen moeten worden genomen om insleeping van besmettelijke veeziekten te voorkomen.
Artikel 6.
(1) Wanneer de gezagvoerder van een schip niet onmiddellijk gevolg geeft aan de aanzegging, bedoeld bij artikel 5, alinea 1, is of blijft alle gemeenschap met het schip verboden.
(2) Het plaatselijk bestuur zorgt, dat hiervan onmiddellijk kennis wordt gegeven aan den gezagvoerder van het schip en dat de noodige maatregelen worden genomen tot handhaving van het verbod.
Artikel 7.
(1) Door den Gouverneur-Generaal worden aangewezen: o. de plaatsen in Nederlandsch-Indië, waar de invoer wordt toegelaten van vee dat over zee wordt aangevoerd van buiten Nederlandsch-Indië; 6. de plaatsen op Java en Madoera, waar vee van binnen Nederlandseh-Indië over zee mag worden ingevoerd;
c. de plaatsen op Java en Madoera, waar vee over zee mag worden uitgevoerd;
d. de gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen van de bezittingen buiten Java en Madoera, waar alle vee, dan wel bepaalde dieren of diersoorten, van binnen NederlandschIndië over zee mogen worden ingevoerd;
e. de gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen van de bezittingen buiten Java en Madoera, waar alle vee, dan wel bepaalde dieren of diersoorten, over zee mogen worden uitgevoerd;
met dien verstande, dat voor de aanwijzing bedoeld onder a uitsluitend en voor die bedoeld onder 6, c, d en e zooveel mogelijk, slechts in aanmerking komen plaatsen, waar een deskundige gevestigd is, of die, wegens hare



125
ligging ten opzichte van de standplaats van een deskundige, daarmede kunnen worden gelijk gesteld, en dat overigens daar, waar geen deskundige gevestigd is, de in- en uitvoer van vee zoodanig zullen worden beperkt als ter voorkoming van het overbrengen van besmettelijke veeziekten noodig wordt geacht.
(2) De besluiten, strekkende tot uitvoering van het bepaalde m de vorige alinea, worden opgenomen in het Staatsblad van Néderlandsch-Indië.
Zie Stbl. 1912 ff 434j hierachter.
(3) Met vee, dat aangevoerd wordt van buiten NederlandschIndië wordt voor de toepassing van deze ordonnantie gelijk gesteld: *
«. vee, dat in de laatste dertig dagen buiten Nederlandsch-Indië
aan land is geweest; *• vee, dat er tegelijk mede wordt aangevoerd of er gedurende
de reis mede aan boord van hetzelfde schip is geweest. Artikel 8.
Voor andere dan de ingevolge artikel 7, alinea 1, aangewezen plaatsen of streken in Nederlandsch-Indië is invoer of uitvoer van vee, als daarbij bedoeld, verboden, behoudens dat de Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel in bijzondere gevallen en onder zoodanige voorwaarden als hem geraden zullen voorkomen, ook voor andere dan de daarvoor krachtens het bepaalde sub Mene, van gemelde alinea aangewezen plaatsen gedeelten van gewesten of gewesten in de bezittingen buiten Java en Madoera, in- of uitvoer van vee kan toestaan.
Hiervan is gebruik gemaakt om den invoer van slachtvee voor de garnizoenen in de residentie Timor mogelijk te makenBesluit van den Directeur van Landbouw, 5 12425 6n andel Van 18 December 1912
Met ingang van 1 Januari 1913:
a. enz.;
b. vergunning te verleenen tot den invoer van slachtrunderen, afkomstig van Java, op de eüanden der residentie Timor daa? 611 bestemd voor de garnizoenen al-
onder voorwaarde, dat de dieren vóór de inscheping zes dagen in quarantaine worden gehouden onder toezicht van
tn^?0Tmeme?ts™rts °P de P^ats van inscheping en dat uit een schriftelijke verklaring van dien ambtenaar



126
welke met elke bezending slachtrunderen moet worden medegegeven, blijkt, dat de dieren vóór en na afloop vanbovenbedoelde quarantaine door hem vrij van eenige besmettelijke ziekte zijn bevonden.
Artikel 9.
(1) Behoudens het bepaalde bij de 2de en 3de alinea van dit artikel, moet vee vóór de ontscheping door den met den veeartsenijkundigen dienst in het betrokken ressort belasten deskundige of, bij ontstentenis, afwezen of verhindering van dezen, door een anderen daarvoor aangewezen deskundige worden gekeurd.
(2) Wanneer op plaatsen, welke krachtens artikel 7, alinea L sub ft, c, d en e, voor den invoer van vee zijn aangewezen, geen deskundige gevestigd is, mag het vee, nadat voldaan is aan het bepaalde bij artikel 11, aldaar zonder keuring worden ontscheept en wordt het dadelijk tot het vrije verkeer toegelaten, dit laatste echter voorzoover Java en Madoera betreft alleen, ingeval het vee op de plaats van inscheping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is en noch op de plaats, noch in de streek of streken van waar het vee afkomstig is, een besmettelijke veeziekte voorkomt, waarvoor het in te voeren vee vatbaar is, moetende het anders na de ontscheping worden gekeurd door een deskundige, die daartoe zoo mogelijk telegraphisch, door het Hoofd van plaatselijk bestuur zal worden ontboden.
(3) Voor plaatsen, waar eene behoorlijk geïsoleerde quarantainegelegenheid aanwezig is, kan door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vergunning worden verleend om de keuring van vee, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië, te doen geschieden na de ontscheping. Dezelfde vergunning kan door dien Departementschef worden verleend voor andere plaatsen, doch alleen ten opzichte van vee of bepaalde diersoorten, aangevoerd wordende uit streken van Nederlandsch-Indië, die voortdurend vrij zijn van alle besmettelijke veeziekten of van de besmettelijke veeziekten, waarvoor de betrokken diersoorten vatbaar zijn.
Hieraan is uitvoering gegeven bij artikel 1 van het besluit van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van 28 December 1912 B! 12750, luidende:



127
Eerstelijk: Krachtens artikel 9 alinea 3 van de ordonnantie in Staatsblad 1912 n? 432 te bepalen:
a. dat te Tandjong Priok, Soerabaja, Banjoewangi en Bela-wan (residentie Oostkust van Sumatra), alwaar eene behoorlijk geisoleerde quarantaine-gelegenheid aanwezig is, de keuring van vee, afkomstig van binnen NederlandschIndië, kan geschieden na de ontscheping;
b. dat de eilanden behoorende tot de residentiën Bali en Lombok en Timor en Onderhoorigheden, met uitzondering van de eilanden Soembawa en Botti, worden beschouwd als te zijn vrij van besmettelijke veeziekten, kunnende mitsdien het vee, afkomstig van genoemde eilanden, worden gekeurd na de ontscheping, indien voldaan is aan het bepaalde bij artikel 11 alinea 1 sub a der ordonnantie in Staatsblad 1912 11? 432.
Ten vervolge van deze beschikking is bij de besluiten van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van: a. 31 Januari 1913 B! 1175; k 16 April 1913 B! 4030;
c. 6 Mei 1913 B? 4721;
d. 26 Augustus 1913 B! 9109;
bepaald, dat ook te:
a. Pasoeroean, Probolinggo en Kaliboentoe, residentie Pasoeroean,
b. Semarang, Pekalongan, Tegal en Panaroekan,
c. Cheribon,
d. ' Emmahaven,
alwaar eveneens een behoorlijk geisoleerde quarantainegelegenheid aanwezig is, de keuring van vee, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië, kan geschieden na de ontscheping.
(4) Vee, dat aan keuring onderworpen is, doch waarvan de entscheping is toegelaten vóórdat de keuring heeft plaats gehad, wordt gedurende den tijd tusschen de ontscheping en de keuring in quarantaine gesteld.
(5) Keuring van vee geschiedt alleen tusschen zonsopgang en zonsondergang.
Artikel 10.
Dieren, die vatbaar zijn voor bepaalde door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan te wijzen besmettelijke ziekten, worden in door dien Departementschef te bepalen gevallen en op de wijze als door hem voor zooveel noodig zal worden vastgesteld, na de keuring nog onderworpen aan een nader veeartsenijkundig onderzoek.



128
Hieraan is uitvoering gegeven bij artikel 2 van besluit van den Directeur van Landbouw, Nij verheid en Handel van 28 December 1912 ff 12750, zooals dat wordt gelezen ingevolge diens besluit van 30 Juli 1913 B? 8127:
Krachtens artikel 10 van de ordonnantie in Staatsblad 1912 Il! 432 te bepalen, dat alle paarden, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië, uitgezonderd die, afkomstig van de residentie Timor en Onderhoorigheden, het eiland Soembawa niet inbegrepen, na de keuring nog zullen worden onderworpen aan een nader veeartsenijkundig onderzoek, overeenkomstig de bij het dezerzijdsch besluit van 16 Januari 1911 EL' 526 (*) gegeven voorschriften.
Het boven bepaalde is niet van toepassing op de paarden, bedoeld bij artikel 31 der o r d le:
Besluit van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel van 16 April 1913 B! 4029:
Te bepalen, dat artikel 2 van het dezerzijdsch besluit van 28 December 1912 B! 12750, betreffende het onderwerpen aan een nader veeartsenijkundig onderzoek van alle paarden, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië, uitgezonderd die, afkomstig van het eiland Soemba, niet van toepassing is op de paarden, bedoeld bij artikel 31 alinea ï, van de ordonnantie in Staatsblad 1912 B! 432, zooals die alinea wordt gelezen ingevolge de ordonnantie in Staatsblad 1913 11? 268, wordende de beoordeeling van de noodzakelijkheid van een nader onderzoek van die paarden als bovenbedoeld overgelaten aan de militaire autoriteiten op de plaats van bestemming.
Artikel 11.
(1) Met betrekking tot het in te voeren vee moeten worden overgelegd:
a. voor alle vee dat ter plaatse van ontscheping aan keuring is onderworpen:
eene schriftelijke verklaring van het Hoofd van plaatselijk bestuur ter plaatse, waar de ontscheping moet geschieden, waaruit blijkt, dat te zijnen genoege door den invoerder de noodige waarborgen zijn verstrekt, dat de eventueel voor te schrijven quarantainemaatregelen met betrekking tot
O Zie blz. 97.



129
het door hem in te voeren vee naar behooren kunnen worden ten uitvoer gelegd. Deze verklaring wordt niet vereischt voor plaatsen, waar van Gouvernementswege in de behoefte aan quarantainegelegenheid is voorzien; b. voor vee afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië:
1°. indien ter plaatse van inscheping een deskundige gevestigd is of die plaats gelijk gesteld is met plaatsen, waar een deskundige gevestigd is, dan wel indien alleen vee wordt toegelaten, dat bij de inscheping gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is: eene schriftelijke verklaring van den met den veeartsenijkundigen dienst in het betrokken ressort belasten deskundige of, bij ontstentenis, afwezen of verhindering van dezen, van een anderen daarvoor aangewezen deskundige, dat de dieren vóór de inscheping gekeurd en vrij van besmettelijke ziekte en teken bevonden zijn, vermeldende tevens of op de plaats van inscheping en in de streek of streken, van waar het vee afkomstig is al dan niet eene besmettelijke veeziekte voorkomt, waarvoor het gekeurde vee vatbaar is; 2°. in andere dan de sub 1° bedoelde gevallen eene schriftelijke verklaring van den ter plaatse van inscheping met het dagelijksch bestuur belasten Europeeschen ambtenaar, dan wel bij ontstentenis van zoodanigen Europeeschen ambtenaar van den te dier plaatse gezagvoerenden Inlandschen bestuursambtenaar, vermeldende den datum van inscheping, het aantal en de soort der ingescheepte dieren en dat, voor zoover hem bekend, noch op die plaats, noch in de streek of streken van waar het vee afkomstig is, eene besmettelijke veeziekte heerscht. De afgifte van bedoelde verklaringen geschiedt kosteloos, voor vee, afkomstig van buiten Nederlandsch-Indië, behalve Nederland:
1°. eene schriftelijke verklaring van de plaatselijke autoriteit der streek, waaruit het vee afkomstig is, constateerende dat daar geen besmettelijke veeziekte heerscht of gedurende de laatste drie maanden vóór de inscheping geheerscht heeft, welke verklaring ingeval ter plaatse, waar het vee wordt ingescheept, een Nederlandsch consulair ambtenaar aanwezig is, door dezen voor haar inhoud moet zijn gewaarmerktVoorschriften. n



130
2°. eene door den gezagvoerder van het schip gewaarmerkte opgaaf, vermeldende het aantal en de soort der vervoerde dieren, de plaatsen van in- en ontscheping en de mutaties, die gedurende de reis onder het vee hebben plaats gehad door geboorte, sterfte of andere oorzaken.
Voor de plaatsen, die gelijkgesteld worden met die, waar een deskundige gevestigd is (sub b, le) zie Staatsblad 1912: n! 435, hierachter. (2) De in de vorige alinea bedoelde bescheiden, voorzoover
vereischt, moeten worden overhandigd:
o. voor vee, dat aan boord wordt gekeurd aan den keurder,, zullende deze niet tot de keuring mogen overgaan alvorensdie bescheiden door hem ontvangen en in orde bevonden zijn;
b. voor vee, waarvan de keuring na de ontscheping geschiedt of dat niet aan keuring onderworpen is, aan de autoriteit, die over de haven of reede het rechtstreeksch gezag uitoefent of, bij ontstentenis van zulk een autoriteit, aan den ter plaatse van ontscheping gezagvoerenden Inlandschen bestuursambtenaar, zullende door den betrokken ambtenaar geen vergunning tot de ontscheping mogen worden gegeven, alvorens die bescheiden door hem ontvangen en in orde bevonden zijnArtikel 12.
(1) Indien:
a. bij de keuring al het vee vrij van besmettelijke ziekte envan teken blijkt;
6, zich gedurende de reis geen naar het oordeel van den keurder verdachte sterfgevallen hebben voorgedaan en
c. het aantal dieren overeenkomt met de in artikel 11, alinea 1. sub c, 2°, bedoelde opgaaf,
mag, op vertoon van eene door den keurder kosteloos af te geven schriftelijke verklaring, tot de ontscheping wórdenovergegaan en wordt:
1°. vee, dat aangevoerd is van buiten Nederlandsch-Indië, met uitzondering van Nederland, in quarantaine gesteld, welke quarantaine wordt bepaald op twaalf dagen, verminderd met het aantal dagen, verloopen sedert den datum van inscheping van het laatst aan boord genomen vee, met dien verstande, dat vee, dat aan het bij artikel 10»



131
bedoeld nader veeartsenijkundig ondersoek onderworpen is, in elk geval in quarantaine blijft totdat dit ondersoek afgeloopen is;
2». vee, dat wordt aangevoerd uit Nederland dadelijk ten invoer toegelaten;
Voor vee, aangevoerd uit Nederland zijn geen bijzondere voorwaarden gesteld, omdat bij den uitvoer van Staatswege, speciaal ten aanzien van tuberculose afdoende contröle wordt uitgeoefend. 3°. vee, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië dadelijk' tot het vrije verkeer toegelaten, met uitzondering van vee, dat krachtens het bepaalde bij artikel 10 aan een nader veeartsenijkundig onderzoek moet worden onderworpen, wordende dat vee voor den duur van dat onderzoek in quarantaine gesteld. (2) Wordt niet voldaan aan de onder & en 0 van alinea 1 bedoelde voorwaarden, dan wordt het vee twaalf dagen in quarantaine gehouden of, voor zooveel betreft vee, dat aan het in artikel 10 bedoeld nader veeartsenijkundig onderzoek onderworpen is, zooveel langer als voor dat onderzoek noodig is.
Artikel 13.
(1) Indien bij de keuring aan boord van een schip onder het aangebrachte vee veepest wordt geconstateerd, is de ontscheping van alle tot de lading behoorende dieren, voor zoover zij behooren tot de diersoorten, die voor deze ziekte vatbaar worden geacht, verboden. De overige dieren mogen eerst worden ontscheept nadat voldaan is aan het bepaalde bij artikel 14.
Voor veepest worden vatbaar geacht alle herkauwende dieren en varkens; zie artikel 4, § 1, lett. B. van Stbl. 1912 B' 435 hierachter.
(2) Wordt eenige andere besmettelijke ziekte dan wel de aanwezigheid van teken op het vee geconstateerd of zijn er onder de aangebrachte dieren, die verdacht worden aan eene besmettelijke ziekte te lijden, dan is alleen de ontscheping van de zieke en met teken behepte dieren verboden. De overige dieren mogen' dan: op vertoon van eene door den keurder kosteloos af te geven verklaring, worden ontscheept. Voor zoover zij behooren tot eene diersoort, die voor de 'betrekkelijke ziekte of voor besmetting door de aangetroffen teken vatbaar wordt geacht, worden



zij voor den tijd van twaalf dagen of voor zooveel betreft dieren, die onderworpen zijn aan het in artikel 10 bedoelde nader onderzoek, zooveel langer als voor dat onderzoek noodig is, in quarantaine gesteld, terwijl op de overige van toepassing is het bepaalde bij artikel 12.
Zie voor de definitie van verdacht vee artikel 36 van deze ordonnantie,
(3) Wordt bij vee, waarvan ingevolge het bepaalde bij artikel 9 de keuring na de ontscheping plaats heeft, eene besmettelijke ziekte geconstateerd of worden er dieren onder aangetroffen, die verdacht worden aan zoodanige ziekte te lijden, dan is ten aanzien van dit vee van toepassing het bepaalde bij artikel 16. Indien bij de keuring teken worden aangetroffen moeten deze door of van wege den eigenaar worden verwijderd en verbrand.
(4) Als gezond worden beschouwd de aanvankelijk met teken behepte dieren, nadat deze ten genoege van den keurder van teken gezuiverd zijn.
Artikel 14.
Ten aanzien van de schepen, waarop zich dieren bevinden, waarvan ingevolge het bepaalde bij artikel 13 de ontscheping verboden is, is van toepassing het bepaalde bij de artikelen 5 en 6, met dien verstande, dat ingeval van veepest al het aan boord aanwezige vee, voor zoover het behoort tot de diersoorten, die voor deze ziekte vatbaar worden geacht, en in alle andere gevallen alleen de zieke dieren moeten worden afgemaakt en dat in de laatstbedoelde gevallen vóór de verwijdering van het schip uit de haven of van de reede gelegenheid wordt gegeven tot ontscheping van het overige aan boord aanwezige vee.
Artikel 15.
Haar, wol, beenderen, huiden, horens en andere zaken, afkomstig van het in artikel 13, alinea 1 en 2, bedoelde zieke of met teken behepte vee, alsmede hooi en stroo, dat voor veevoerder aan boord bestemd was, mogen niet worden ontscheept. Overigens mogen zaken, die met bedoeld vee aan boord in aanraking zijn geweest, alleen dan worden ontscheept, indien zij ten genoege van den met de keuring belasten deskundige zijn ontsmet.



133
Artikel 16.
(1) Wanneer onder het in quarantaine vertoevend vee veepest wordt geconstateerd, moet het tot dezelfde lading behoorende vee, voor zooveel betreft de diersoorten, die voor de ziekte vatbaar worden geacht onverwijld worden afgemaakt.
(2) Wordt eenige andere besmettelijke ziekte, geconstateerd gedurende de quarantaine, dan wordt deze voor de dieren, die voor de betrekkelijke ziekte vatbaar worden geacht, verlengd tot 12 dagen na den dood of het herstel van het laatstaangetaste dier of, voor zooveel betreft dieren, die aan het in artikel 10 bedoeld onderzoek onderworpen zijn, tot na afloop van dat onderzoek.
(3) Het in quarantaine gestorven of afgemaakte vee, de kralen of stallen, waarin dit vee* gestaan heeft en de zaken, die er mede in aanraking zijn geweest, worden begraven, verbrand of ontsmet op de wijze als is aangegeven in de bij artikel 35, alinea 2, bedoelde instructies.
Artikel 17.
(1) Voor zoover zulks niet van Gouvernementswege is geschied, moet in den bouw van stallen of kralen voor het in quarantaine te stellen vee, door den invoerder voor zijne rekeninworden voorzien. Zoolang hieraan niet voldaan is, wordt de bij artikel 11, alinea 1, sub a, bedoelde verklaring, door het Hoofd van plaatselijk bestuur niet afgegeven.
(2) In het onderhoud en de bewaking van het in quarantaine gestelde vee wordt mede door den invoerder voorzien of, zoo hij ten deze in gebreke mocht blijven, op zijne kosten door het Hoofd van plaatselijk bestuur. Evenzoo komen de kosten voor het afmaken, begraven, verbranden en ontsmetten, bedoeld bij artikel 16, en andere uitgaven van dezen aard geheel voor rekening van den invoerder.
(3) Voor het in quarantaine afgemaakte vee wordt geen schadeloosstelling uitgekeerd, evenmin voor de kralen of stallen waarin de dieren hebben gestaan en voor zaken, die met hen in aanraking zijn geweest, welke op den voet van de bestaande bepalingen zijn verbrand.



134
Artikel 18.
(1) Het toezicht op de naleving der quarantainevoorschriften wordt gehouden door den met den veeartsenijkundigen dienst in het ressort belasten deskundige of, bij ontstentenis, afwezen of verhindering van dezen, door een anderen daarvoor aangewezen deskundige.
(2) In quarantaine gesteld vee mag de quarantaineplaats slechts verlaten indien uit eene door den betrokken deskundige kosteloos af te geven schriftelijke verklaring blijkt, dat de quarantaine zonder stoornis is afgeloopen.
(3) De toegang tot de plaatsen, waar vee in quarantaine wordt gehouden is verboden aan allen, die er niet ambtshalve of tot het verzorgen der dieren moeten zijn.
(4) Door het Hoofd van plaatselijk bestuur worden verder in overleg met den betrokken deskundige de noodige voorschriften gegeven ter voorkoming van het overbrengen van besmetting.
§2. Bestrijding van besmettel ij ke veeziekten.
Artüiel 19.
(1) De veeartsenijkundigen, die bij door hen waargenomen vee het bestaan ontdekken van eene besmettelijke ziekte, dan wel feiten of verschijnselen constateeren, op grond waarvan dat vee als van besmettelijke ziekte verdacht moet worden beschouwd, zijü verplicht van hunne bevinding zoo spoedig mogelijk en in elk geval binnen vier en twintig uren mededeeling te doen aan het betrokken Hoofd van plaatseüjk bestuur.
(2) Dezelfde verplichting bestaat, indien honden, katten of apen door hen lijdende worden bevonden aan of verdacht worden van hondsdolheid.
(3) Eveneens zijn tot de in de voorgaande twee alinea's bedoelde aangifte verplicht personen, die, zonder veeartsenijkundige te zijn, hun bedrijf maken van de behandeling van ziek vee-.
Artikel 20.
(1) Wanneer Europeesche of Inlandsche bestuujfsambtenarea



135
vermoeden, dat zich bij eenig stuk vee verschijnselen van eene besmettèHjftë ziekte voordoen, zijn zij verplicht hiérvan dnMddellijk mededeeling te doen aan den met den burgerlijken veea¥tsen$j%ündigén dienst in het betrokken ressort bëfóistë* «60kurtdige.
(2) In afwachting van de «tspraak van dien dèstnndige kan •de betrekken bestuursambtenaar voorloopig gelasten, dat de stal of het erf, waarop de verdachte dieren zich bevinden, wordt afgesloten. Van dit bevel wordt den eigenaar of houder onmiddellijk schriftelijk öf mondeling kennis gegeVën, terwijl, ingeval het door eene lagere autoriteit is gegeven, daarvan eveneens ■dadelijk mededeeling wordt gedaan aan het Hoofd van plaatselijk bestuur.
(3) Bovendien wordt in de bezittingen buiten Java en Madoera, wanneer bij het uitbreken van eene vermoedelijk besmettelijke veeziekte de deskundige zich op te grooten afstand van dè> plaats bevindt om spoedig een onderzoek te kunnen instellen eh ook geen gelegenheid bestaat om telegrafisch zijn advies in te winnen, zoodra zich meerdere gevallen van de ziekte voordoen, in afwachting van het advies van den deskundige de uitvoer van vee uit de streek, waar de ziekte heerscht door den betrokkenEuropeeschen besturenden of gezagvoerenden ambtenaar verboden.
Artikel 21.
(1) Door den deskundige wordt na afloop van het door hein ingesteld onderzoek ter zake onverwijld advies uitgebracht aah het Hoofd van plaatselijk bestuur en, indien door een ander bestuursambtenaar een bevel of verbod is uitgevaardigd, als bédeeld bij artikel 20, alinea's 2 en 3, ook aan dezen.
(2) Wanneer bij het onderzoek gèbleken is, dat geen besmettelijke veeziekte aanwezig is, worden de ingevolge artikel 20, alinea's 2 en 3, gegeven bevelen dadelijk ingetrokken. Bij twijfel omtrent de aanwezigheid van eene besmettelijke ziekte blijven de bedoelde bevelen, voor zooveel naar hef oordeel van den deskundige noodig, gehandhaafd tot door hem ter zake zekerheid' is verkregen.
(3) Indien het bestaan eener besmettelijke ziekte is gecon-



136
stateerd, worden door het Hoofd van plaatselijk bestuur, met inachtneming van het advies van den deskundige, de vereischte bevelen gegeven voor de toepassing van de maatregelen voorgeschreven bij deze ordonnantie en de krachtens artikel 35 daarvan vastgestelde instructiën.
(4) Wanneer het Hoofd van plaatselijk bestuur zich met het advies van den deskundige niet kan vereenigen en ter zake bij. nader overleg geen overstemming kan worden verkregen, kanhij de beslissing van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel inroepen, zullende echter in elk geval, in afwachting van diens uitspraak, bedoeld advies, voor zoover het niet in strijd is met de bestaande bepalingen, moeten worden opgevolgd..
(5) Waar het heerschen eener besmettelijke veeziekte door den deskundige eenmaal is vastgesteld, kan bij nieuw optredende ziektegevallen de toepassing der voorgeschreven maatregelen door het Hoofd van plaatselijk bestuur zonder nader overleg met dien deskundige dadelijk worden bevolen. Telkens wanneer een Hoofd van plaatselijk bestuur van deze bevoegdheid gebruik, maakt, geeft hij hiervan aan den deskundige kennis.
(6) Zoodra de ziekte geweken is, worden de genomen maatregelen ingetrokken.
Artikel 22.
(1) Wanneer door den betrokken deskundige is geconstateerd,, dat eene besmettelijke veeziekte heerscht, wordt zulks met de ter zake genomen maatregelen door het Hoofd van plaatselijk bestuur bij een door hem uit te geven en openbaar te maken verklaring onmiddellijk ter kennis gebracht van de ingezetenen in zijne afdeeling en doet hij daarvan tevens dadelijk mededeeling aan het Hoofd van het gewest en den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, zoomede, ingeval de ziekte nabij of aan de grenzen voorkomt, aan de bestuurshoofden der aangrenzende afdeelingen, en, wanneer ter plaatse, waar de ziekte zich voordoet of in de nabijheid daarvan, dieren aanwezig zijn onder beheer van het Departement van Oorlog, aan den betrokken militairen commandant. De mededeeling aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel geschiedt voor zooveel mogelijk telegraphisch.



187
Over de kennisgeving aan de militaire autoriteiten handelen :
a. Schrijven van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur aan de Hoofden van Gewestelijk Bestuur in K-I. van 15 September 1900 fl? 4462.
Aangezien de wenschelijkheid is gebleken, dat ook aan de militaire autoriteiten bekend is, wanneer besmettelijke ziekten onder het vee zich voordoen op plaatsen, waar dieren aanwezig zijn bij het Departement van Oorlog in verantwoording, heb ik de eer UHEdG. te verzoeken om in den vervolge ook aan den plaatselijken Commandant te Uwent afschriften te zender van de verklaringen bedoeld in de tweede alinea van artikel 1 van de ordonnantie in Staatsblad 1878 B! Ï63, alsmede van de rapporten, die dergelijke verklaringen soms enkele dagen voorafgaan, benevens van de maandrapporten omtrent de ziekten van het vee in Uw gewest, bedoeld bij dezerzijdsche circulaire van 9 Januari 189i B? 128.
Ik teeken hierbij aan, dat de Legercommandant genoemden plaatselijken militairen Commandant in kennis heeft gesteld met mijn voornemen om U in vorenstaanden zin aan te schrijven.
De hier bedoelde rapporten zijn sedert vervallen.
I. Schrijven van den Directeur van Landbouw van de Hoofden van Gewestelijk Bestuur van 23 Februari 1910 11? 1640:
Door het Legerbestuur wordt er over geklaagd, dat de betrokken militaire autoriteiten veelal niet anders dan door de berichten in de Javasche Courant en dientengevolge niet tijdig en niet volledig kennis krijgen van het uitbreken van besmettelijke veeziekten en de ter zake getroffen maatregelen.
Daar dus blijkbaar niet overal meer de hand wordt gehouden aan het voorkomende in de missive van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 15 September 1900 n? 4462, acht ik het niet overbodig op die aanschrijving bij deze v. z.' n. Uwe bijzondere aandacht te vestigen.
Voor Batavia, de Preanger Begentsehappen, Kedoe, Soerakarta, Djokjakarta, Semarang, Soerabaja en Pasoeroean, d. z. de gewesten, waar bereden troepen zijn gelegerd of die veelvuldig door deze troepen bezocht worden, werd hieraan nog toegevoegd:
Ten aanzien van surra is intusschen een aanvulling van bedoelde aanschrijving wenschelijk gebleken.
Ten einde met bereden troepen besmette kampongs of stre-



138
ken te kunnen vermijden en niet onverwachts voor het feit te staan, dat aan eene troepenafdeeling de doortocht is verboden, is het noodig, dat de militaire autoriteiten van het uitbreken dezer ziekte en van het uitvaardigen en intrekken van maatregelen daartegen niet alleen geregeld maar ook zoo spoedig mogelijk kennis krijgen.
De Legercommandant acht het daarom wenschelijk, dat door de Hoofden der gewesten, waar bereden troepen zijn gelegerd of welke veelvuldig door deze troepen worden bezocht, van elk nieuw optreden van surra onder den veestapel en van het uitvaardigen en intrekken van verbodsbepalingen betreffende in-, uit- en doorvoer als gevolg van het optreden en verdwijnen dezer ziekte, telegrafisch, c. q. telefonisch, kennis wordt gegeven aan de Commandanten der betrokken militaire afdeelingen op Java.
Ik heb de eer UHEdG. te verzoeken voortaan dienovereenkomstig te willen handelen en doen handelen.
(2) In de bij de vorige alinea bedoelde verklaring van het Hoofd van plaatselijk bestuur wordt het gebied, waarvoor de genomen maatregelen gelden, duidelijk aangegeven zoo noodig met vermelding der grenzen.
(3) De intrekking der genomen maatregelen wordt door het Hoofd van plaatselijk bestuur mede op de in alinea 1 bedoelde wijze in zijne afdeeling bekend gemaakt en daarvan tevens schriftelijk mededeeling gedaan aan de aldaar genoemde auto. riteiten.
(4) De bij de alinea's 1 en 3 van dit artikel bedoelde bekendmaking en mededeeling geschieden mede door den ambtenaar, -die een verbod uitvaardigt als bedoeld bij artikel 20, alinea 3. ïs die ambtenaar geen Hoofd van plaatselijk bestuur, dan doet hij de mededeeling tevens aan het Hoofd van plaatselijk bestuur, terwijl hij dan van de intrekking der genomen maatregelen alleen mededeeling aan de genoemde autoriteiten behoeft te doen, voor zoover die intrekking niet geschiedt door of ingevolge eene van het Hoofd van plaatselijk bestuur uitgaande verklaring.
(5) De Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel zorgt voor bekendmaking van de ontvangen berichten in de Javasche -Courant.
Artikel 23.
(1) Ter voorkoming van verbreiding eener besmettelijke veeziekte kunnen de volgende maatregelen worden genomen, voor



139
«lk geval te beoordeelen naar de mate van het ge**ar en in verband met de belangen van het verkeer:
«. afzondering van ziek en verdacht vee ter plaatse en op de wijze bij de betrekkelijke lastgeving aan te geven;
o. ontzegging van den toegang tot de plaats, voor de afzondering of verpleging van ziek en verdacht vee aangewezen, aan allen, die er niet ambtshalve op last van de bevoegde autoriteit of tot het verzorgen der dieren moeten zijn;
«i onder toezichtstelling van het verdachte vee gedurende een bepaalden termijn met verbod om het gedurende dien termijn anders dan met voorkennis en goedvinden van het met het toezicht belaste personeel te vervoeren;
<*. inbeslagneming en afmaking van ziek en verdacht vee-
e. verbranding of begraving van de lijken van gestorven of afgemaakt vee;
ƒ. desinfectie of vernietiging van de kralen of stallen, waarin door de ziekte aangetast vee gestaan heeft, met alle toebehooren, zoomede alles wat voor of door dat vee gebruikt of daarmede in aanraking geweest is-
ontsmetting van alle personen, die met door de ziekte aangetast vee in aanraking of bij het desinfecteeren van kralen, stallen en voorwerpen, dan wel bij het afmaken, verbranden of begraven van vee behulpzaam geweest zijn, zoomede van alle personen, die zich uit besmette stallen of terreinen naar buiten wenschen te begeven; A. verbod, voor bepaalde kringen of streken, van : 1°. den in-, uit- en doorvoer van vee;
2°. den uitvoer van andere dieren en van alle zaken, welke
gevaar voor verbreiding der ziekte opleveren; 3°. het gebruik van gemeenschappelijke weide-, drink- en badplaatsen, het brengen van vee op openbare verkeerswegen, het houden van veemarkten en veeverk©opi»gen; i. verbod tot het laten losloopen van honden, katten en pluimgedierte in de kringen of streken bedoeld sub h en in de daaraan grenzende streken én lastgeving, dat de dieren, die in strijd met dit verbod losloopende worden aangetroffen, worden gedood;
k. bevel dat in de kringen, sub h van dit artikel! bedoeld en in de daaraan grenzende streken:
1°. de stallen en kralen van vee door de betrokken veehou-



140
aers op bepaalde tijden worden gereinigd en steeds voldoende schoon gehouden, overeenkomstig de aanwijzingen van het plaatselijk bestuur of van de door dat bestuur met het toezicht op die stallen en kralen belaste ambtenaren of beambten; 2°. alle vee, ter onderkenning, van een brandmerk of een ander kenteeken voorzien worde en van elke geboorte, elk ziekte- of sterfgeval en elke andere mutatie onder het vee binnen 24 uren door den betrokken veehouder worde kennis gegeven aan het bestuur; l. verbod tot het betreden van de plaatsen, waar aan eene besmettelijke ziekte gestorven of wegens zoodanige ziekte afgemaakt vee, dan wel uitwerpselen van aan eene besmettelijke veeziekte lijdende dieren begraven zijn, zoomede tot het omwoelen van de aarde dier plaatsen binnen een telkens te bepalen termijn; m. kenbaarmaking van de toegangen tot de plaatsen, waar ziek of verdacht vee afgezonderd is, alsmede van de grenzen dier plaatsen en plaatsing aan de toegangen van een paal, waaraan een plank, voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte", en den naam der ziekte ook in alle ter plaatse gesproken inheemsche talen.
(2) De krachtens de lste alinea van dit artikel uit te vaardigen verbodsbepalingen gelden niet voor het vervoer van aan eene besmettelijke ziekte lijdende of gestorven dieren en van zoodanige dieren afkomstige zaken naar het veeartsenijkundig laboratorium te Buitenzorg, of andere door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan te wijzen inrichtingen. Voor dit vervoer worden door genoemden Departementschef de noodige voorschriften gegeven.
(3) Voor de uitvoerig van alle maatregelen, in dit artikel omschreven, kan worden beschikt over de werkbare mannen van de Inlandsche bevolking.
Artikel 24.
(1) De eigenaar of houder van vee is verplicht, op aanzegging van den betrokken bestuursambtenaar en overeenkomstig diens aanwijzingen, afdoende maatregelen te treffen, opdat de dieren gedurende den tijd, dat afzondering, opsluiting, bewaking



141
of toezicht is voorgeschreven, de aangewezen verblijfplaats niet kunnen verlaten en van andere dieren afgezonderd blijven.
(2) Bezwaren van de eigenaars of houders van vee tegen toepassing der voorgeschreven maatregelen mogen niet tot uitstel daarvan leiden.
Artikel 25.
(1) Dieren, die in strijd met het bepaalde bij de eerste alinea van artikel 24 buiten de aangegeven verblijfplaats worden aangetroffen, kunnen op last van het Hoofd van plaatselijk bestuur onmiddellijk in beslag genomen en afgemaakt worden.
(2) Het bepaalde bij de vorige alinea is mede van toepassing ingeval bij dieren, die vervoerd worden of zich op den openbaren weg bevinden, eene besmettelijke ziekte wordt waargenomen of vermoed aanwezig te zijn, behoudens dat niet tot afmaking dier «lieren wordt overgegaan, dan nadat de ziekte door een deskundige is geconstateerd.
Artikel 26.
Bij twijfel omtrent de oorzaak van sterfgevallen onder het vee is ieder besturend ambtenaar bevoegd, ter constateering der ziekte, die den dood ten gevolge heeft gehad, de lijken te doen opgraven, waar zij zich ook bevinden en, ingeval op afvrage de plaats van begraving niet wordt aangewezen, overal te doen onderzoeken, waar die plaats vermoed wordt te zijn.
Artikel 27.
(1) De besturende ambtenaren en de door hen daartoe aangewezen politiebeambten en deskundigen hebben te allen tijde desnoods met behulp van den sterken arm, toegang tot alle plaatsen, waar zich ziek of verdacht vee bevindt of waar het vermoed wordt te zijn, voorts tot winkels of bergplaatsen van vleesch, vilderijen en dergelijke werkplaatsen, zoomede tot die plaatsen, waar zij zich moeten begeven om uitvoering te geven aan artikel 26 dezer ordonnantie.
(2) De bij alinea 1 bedoelde deskundigen zijn te allen tijde bevoegd ziek en verdacht vee aan een onderzoek te onderwer-



142
pen en daarbij gebruik te maken van alle hun ten dienste staande middelen ter onderkenning van besmettelijke veeziekten.
Artikel 28.
(1) Aan hen, wier vee krachtens artikel 23, alinea 1, sub d,. dezer ordonnantie in beslag genomen en afgemaakt is, wordt geheele of gedeeltelijke schadeloosstelling verleend volgens een door den Gouverneur-Generaal vast te stellen maatstaf, tenzij zij in verzuin» zijn geweest ten aanzien van de verplichting tot kennisgeving bedoeld bij artikel 381 van het Wetboek van Strafrecht voor Europeanen en artikel 383 van dat voor Inlanders. Zoodanige schadeloosstelling kan in door den Gouverneur-Generaal te bepalen gevallen ook worden verleend aan hen, wier vee ha constateering eener besmettelijke ziekte met hun instemming is afgemaakt.
De hier aangehaalde artikelen van de Strafwetboeken luiden, als volgt:
Artikel 381 (voor Europeanen). „ 383 (voor Inlanders).
Ieder houder of bewaarder van dieren, vermoedelijk aangedaan door een besmettelijke ziekte, die daarvan niet dadelijk kennis geeft aan het Hoofd van het bestuur der plaats, waar deze zich bevinden, en die, zelfs voor dat hij antwoord heeft ontvangen op die kennisgeving, deze dieren niet opgesloten houdt, wordt gestraft met
(Europeanen) gevangenisstraf van zes dagen tot twee maanden en geldboete van acht tot honderd gulden.
(Inlanders) ten arbeid-stelling aan de publieke werken voor den kost zonder loon van zes dagen tot twee maanden.
Artikel 382 (voor Europeanen). „ 384 (voor Inlanders).
Zij, die, in weerwil van het verbod der bevoegde macht,, hun besmette dieren vereenigd laten met andere, worden gestraft met
(Europeanen) gevangenisstraf van twee tot zes maanden en geldboete van vijftig tot twee honderd vijftig gulden.
(Inlanders)» dwangarbeid buiten den ketting van twee tot zes maanden: en geldboete van, vijftig tot twee honderd vijftig gulden.
Artikel 383 (Europeanen). „ 385 (Inlanders):



143
Zoo uit de in liet vorig artikel bedoelde vereeniging besmetting onder andere dieren ontstaat, worden zij, die gehandeld hebben in strijd met de bevelen der bevoegde macht, gestraft met
(Europeanen) gevangenisstraf van twee tot vijf jaren en geldboete van vijftig tot vijf honderd gulden, alles onverminderd de uitvoering der algemeene verordeningen en reglementen over de ziekten der dieren en de toepassing der daarin bedreigde straffen.
(Inlanders) dwangarbeid buiten den ketting van twee tot vijf jaren en geldboete van vijftig tot vijf honderd gulden, alles onverminderd de uitvoering der algemeene verordeningen en reglementen over de ziekten der dieren en de toepassing der daarin bedreigde straffen.
Volgens artikel 384 voor Europeanen en artikel 386 voor Inlanders is, indien de in de genoemde artikelen bedoelde misdrijven en overtredingen, waartegen geen zwaardere straf is bedreigd dan gevangenisstraf, resp. dwangarbeid buiten den ketting, worden gepleegd door ambtenaren of ondergeschikte beambten en bedienden der politie, voor Europeanen de gevangenisstraf van niet minder dan eene maand en van niet meer dan een derde boven het maximum der straf, die zou kunnen worden toegepast op andere schuldigen, en voor Inlanders de duur der straf niet minder dan een maand.
(2) Het besluit tot inbeslagneming en afmaking van vee krachtens artikel 23, alinea 1, sub d, moet den naam van den eigenaar vermelden of bij gebreke daarvan de verklaring bevatten, dat die eigenaar den betrokken ambtenaar onbekend is en verder de dieren, die in beslag genomen en afgemaakt worden, omschrijven.
(3) Het bedrag der schadeloosstelling voor af te maken vee wordt berekend naar de marktwaarde, die het vee in den staat, waarin het zich op het oogenblik van de schatting bevindt, nog zou vertegenwoordigen, indien het niet door de ziekte, ter zake waarvan de afmaking geschiedt, was aangetast. Bedoelde waarde wordt, indien de gezamenlijke waarde van het aan eenzelfden persoon toebehoorend af te maken vee vermoed wordt niet meer dan ƒ 500 (vijf honderd gulden) te bedragen, vastgesteld door den betrokken deskundige en anders door eene door het Hoofd van plaatselijk bestuur aan te wijzen commissie van drie personen.
(4) Van de schatting wordt een behoorlijk onderteekend pro-



144
«es-verbaal opgemaakt, waarin elk stuk vee afzonderlijk wordt vermeld.
(5) De eigenaar van het vee wordt met de schatting van den deskundige of van de commissie bekend gemaakt en kan, wanneer hij daarmede geen genoegen neemt, zijne bezwaren in. brengen bij het Hoofd van plaatselijk bestuur, dat in hoogste ressort beslist.
(6) De toegewezen som wordt aan den eigenaar aangeboden. Tot die aanbieding «of tot de uitbetaling wordt echter niet overgegaan dan nadat de stallen enz., overeenkomstig de ter zake bestaande bepalingen of de door den betrokken deskundige gegeven aanwijzingen behoorlijk zijn ontsmet en, ingeval de eigenaar woont binnen een krachtens artikel 23, alinea 1, sub h, dezer ordonnantie aangewezen kring van afsluiting, bovendien eerst, wanneer de invoer van vee binnen dien kring weder is toegestaan.
(7) De aanbieding der toegewezen som aan den eigenaar geschiedt, hetzij in gereed geld, hetzij in den vorm van eene ordonnantie of een mandaat van betaling op de Lands kas in welker ressort hij gevestigd is. Bij weigering der in ontvangstname wordt de som in 's Lands kas teruggestort of de ordonnantie of het mandaat ingetrokken en vernietigd. De bedragen, die dientengevolge of wegens afwezen dan wel ontstentenis van den eigenaar niet kunnen worden uitgekeerd, worden op aanvraag van dezen of van zijne rechtverkrijgenden opnieuw betaalbaar gesteld, mits die aanvraag wordt gedaan binnen vijf jaren na den datum van het besluit van inbeslagname.
Artikel 29.
Voor stallen of kralen en andere zaken, die krachtens het bepaalde bij artikel 23 alinea 1, sub ƒ, verbrand of op andere wijze vernietigd worden, omdat zij niet voor ontsmetting vatbaar worden geacht, wordt geen schadeloossteBing verleend. De Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel is echter bevoegd om in bijzondere gevallen, te zijner beoordeeling, ter zake een door hem te bepalen tegemoetkoming toe te kennen.
Artikel 30.
(1) Wanneer aan een besmettelijke ziekte lijdende of daar-



145
van verdachte dieren op last van het Hoofd van plaatselijk bestuur worden afgezonderd buiten het erf waar zij thuis behooren, wordt het daarvoor aangewezen terrein zoo noodig voor Tekening van den Lande omheind. In de behoefte aan stalling moet door of van wege de eigenaren worden voorzien.
(2) Het onderhoud en de verpleging der in de vorige alinea bedoelde dieren komen mede ten laste van den eigenaar. Indien hij hierin ter beoordeeling van het Hoofd van plaatselijk hestuur niet behoorlijk voorziet, kan deze autoriteit de afgezonderde dieren doen afmaken en verbranden of begraven.
(3) Het afmaken van aan eene besmettelijke ziekte lijdende -dieren en het verbranden en begraven der lijken geschiedt door of onder toezicht van de politie op kosten van den Lande.
(4) Het ontsmetten of vernietigen der gebruikte stallen, stalgereedschappen en andere voorwerpen en van alles, wat gevaar voor verbreiding eener veeziekte oplevert, geschiedt onder toezicht van de politie door of van wege en op kosten van den "eigenaar of houder.
Artikel 31.
(1) Voor dieren, in beheer bij het Departement van Oorlog, en voor paarden van officieren, welke door militaire paardenartsen worden behandeld, wordt de toepassing der algemeene en bijzondere voorschriften ter bestrijding van besmettelijke veeziekten, aan de militaire autoriteiten overgelaten WjR
(2) Zij zijn verplicht aan de burgerlijke autoriteiten der streek, waarin de aan eene besmettelijke ziekte lijdende dieren zich bevinden, kennis te geven van het ontstaan der ziekte, hen door wekelijksche rapporten op de hoogte te houden van het
verloop en hun van het eindi&ren der ziekte niPrio.WKr,,,- +a a™.»
§ 3. Strafbepalingen. Artikel 32.
Worden gestraft: 1°. met gevangenisstraf of ten arbeidstelling aan de publieke
0) Aldus luidt deze alinea ingevolge de ordonnantie van 1 Maart 1913 .(Staatsblad n°. 268).
Voorschriften. jq



146
•werken voor den kost zonder loon, naar gelang van den landaard van den schuldige van zes dagen tot drie maanden: invoer, uitvoer, ontscheping of inscheping van vee in strijd met het bepaalde bij deze ordonnantie, overtreding of poging tot overtreding van een verbod, uitgevaardigd krachtens artikel 3, alinea 1, dezer ordonnantie, onttrekking van vee aan de voorgeschreven quarantaine, overtreding-van het bepaalde bij artikel 15 dezer ordonnantie of van een bevel of verbod,, als bedoeld bij artikel 23, alinea 1, dezer ordonnantie sub o> voor zoover verdacht vee betreft, sub c en sub h, en niet nakoming van een of meer der door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel krachtens artikel 8 dezer ordonnantie gestelde voorwaarden;
2°. met eene geldboete van ƒ 100 (één honderd gulden) tot ƒ 500(vijf honderd gulden): de gezagvoerder, die niet onmiddellijk, gevolg geeft aan de aanzegging, bedoeld bij artikel 5, alinea 1, dezer ordonnantie;
3°. met eene geldboete van ƒ 5 (vijf gulden) tot ƒ 100 (één honderd gulden): alle andere overtredingen van deze ordonnantie of van de krachtens deze ordonnantie uitgevaardigde bevelen of verbodsbepalingen, de ambtelijke voorschriften uitgezonderd;
alles onverminderd de straffen, tegen den houder of bewaarder van door besmettelijke ziekte aangetast of daaraan vermoedelijk onderhevig zijnd vee, die daarvan geen kennia geeft aan het Hoofd van plaatselijk bestuur of besmet vee niet behoorlijk afzondert, en ingeval van wederBpannigheid bij de Wetboeken van Strafrecht bedreigd.
Artikel 33.
(1) Hetgeen in strijd met deze ordonnantie of de krachten» deze ordonnantie uitgevaardigde bevelen of verbodsbepalingen is ontscheept, ingescheept, ingevoerd, uitgevoerd of vervoerd wordt in beslag genomen en kan door den rechter worden verbeurd verklaard.
(2) Wanneer de in beslag genomen zaken uit hoofde van gevaar van bederf of besmetting niet voor bewaring geschikt zijn, worden deze, na te zijn gewaardeerd op de wijze in artikel 28 dezer ordonnantie vermeld, op last van het Hoofd van plaatse-



147
lijk bestuur dadelijk vernietigd of onschadelijk gemaakt. Ingeval van vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging wordt de bij de waardeering vastgestelde waarde aan den eigenaar van de vernietigde zaken uitgekeerd. Ten aanzien van deze uitkeering is van toepassing het bepaalde bij alinea 7 van artikel 28.
§4. Slotbepalingen.
Artikel 34.
In deze verordening worden verstaan: onder veeartsenijkundigen en deskundigen:
a. personen, die in het bezit zijn van een bewijs van in Nederland of in Nederlandsch-Indië met goed gevolg afgelegd examen voor veearts;
6. personen die, na afgelegd examen in een ander rijk de bevoegdheid tot uitoefening van de veeartsenijkunde in haren geheelen omvang hebben verkregen en daarna óf tot die uitoefening in Nederland zijn toegelaten óf benoembaar zijn verklaard tot Gouvernements veearts in Nederlandsch-Indië;
e. personen, die in het bezit zijn van een diploma van met goed gevolg afgelegd eindexamen van de Inlandsche veeartsenschool te Buitenzorg;
d. de Inlandsche Gouvernements veeartsen, die aangesteld zijn op den voet van het bepaalde bij artikel 1 van het besluit van 31 December 1876 fl; 2 (Staatsblad fl? 348);
onder vee: de eenhoevige en de herkauwende dieren en de varkens.
Artikel 35.
(1) De Gouverneur-Generaal bepaalt: ó. welke plaatsen voor de toepassing dezer ordonnantie en de krachtens deze ordonnantie uit te vaardigen bepalingen worden gelijk gesteld met plaatsen waar een deskundige gevestigd is;
b. welke veeziekten voor de toepassing dezer ordonnantie en van de krachtens deze ordonnantie uit te vaardigen bepalingen als besmettelijk worden aangemerkt en welke diersoorten geacht worden voor elk dier ziekten vatbaar te zijn.



148
Hieraan is uitvoering gegeven bij art. 4, § I, A en B van Stbl. 1912 B? 435, blz. 156 hierachter. (2) De Gouverneur-Generaal stelt, voor zooveel noodig, mstructiën vast voor de met het voorkomen en bestrijden van besmettelijke veeziekten belaste ambtenaren, waarbij rekening wordt gehouden met hetgeen ten opzichte van elke ziekte in het bijzonder noodig is.
Zie art. 4 § n van Stbl. 1912 fl! 435, blz. 157 hierachter.
Artikel 36.
Als verdacht van aan eene besmettelijke veeziekte te lijden worden beschouwd:
1°. dieren, die verschijnselen vertoonen, welke het uitbreken
eener besmetteUjke ziekte doen vermoeden; 2°. dieren, die dergeUjke verschijnselen nog niet vertoonen, maar
waarvan niettemin vermoed wordt, dat zij de smetstof in
zich hebben opgenomen.
Artikel 37.
Deze ordonnantie treedt in werking op 1 Januari 1913. 2. Verbod van invoer van vee uit het buitenland.
Artikel 2 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1912 B' 39 (Staatsblad B? 433), gewijzigd bij artikel 1 van het Gouv. besluit van 16 Januari 1913 B' 46 (Staatsblad B! 120):
Eersteüjk: Enz.
Ten tweede: Krachtens artikel 3, alinea 1, der ordonnantie van heden (Staatsblad » 432) te bepalen als volgt:
I. Behoudens het bepaalde sub III is tijdeüjk verboden: a. de invoer in Nederlandsch-Indië, met uitzondering van het niet tot het eüand Sumatra behoorend gedeelte der residentie Biouw en Onderhoorigheden, van herkauwende dieren afkomstig van Afrika en Azië, en van varkens, afkomstig van buiten Nederlandsch-Indië (l);
Deze verbodsbepaling is in de eerste plaats gegrond op hefi gevaar van insleeping van veepest en varkenspest.
De uitzondering voor de eilanden behoorende tot de residentie Biouw is gemaakt, omdat deze voor de voorziening in de behoefte aan slachtvee geheel aangewezen zijn op Singapore,
(*) Aldus luidt deze zinsnede ingevolge Staatsblad 1913 n°. 120.



149
verder op de eilanden zelve geen eigen veestapel aanwezig is en een verbod toch niet zou zijn te handhaven, ö. de invoer in Nederlandsch-Indië van runderen, afkomstig van de Staten Queensland, New South Wales en Victoria van den Australischen Statenbond;
Deze bepaling vindt haar grond in het gevaar van binnen brengen van tuberculose en longziekte. «?. de invoer in Nederlandsen Indië van haar, wol, huiden, horens en gedroogd vleesch afkomstig van Afrika, Azië en Australië en van versch vleesch, alsmede van hooi en stroo voor veevoeder bestemd, afkomstig van Afrika en Azië.
II. De invoer in Nederlandsch-Indië van runderen, afkomstig van het gedeelte van Australië niet behoorende tot de Staten Queensland, New South Wales en Victoria is alleen toegestaan voorzoover het bestemd is om te worden geslacht en onder voorwaarde dat:
a. de runderen niet tot het vrije verkeer worden toegelaten, doch in quarantaine blijven, totdat zij naar de slachtplaats worden vervoerd;
6. het vervoer naar de slachtplaats geschiedt met inachtneming van eventueel door den betrokken deskundige te geven aanwijzingen;
c. de dieren na aankomst op de slachtplaats onverwijld worden geslacht.
III. In bijzondere gevallen kan door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vergunning worden verleend tot den invoer van vee als sub Ia bedoeld en van andere runderen uit het gedeelte van Australië, niet behoorende tot de Staten Queensland, New-South-Wales en Victoria, dan in sub II bedoeld, een en ander onder zoodanige voorwaarden als dien Departementschef noodig voorkomen.
De gelegenheid om uitzonderingen te maken is opengelaten in de eerste plaats om invoer van fokvee mogelijk te maken (Bengaalsche stieren, Australisch melkvee).
3. Plaatsen en streken aangewezen voor den in- en uitvoer van vee.
Artikel 3 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1912 D? 39 (Staatsblad II? 434): Eerstelijk: Enz.
Ten derde: Ter uitvoering van artikel 7, alinea 1, der ordonnantie van heden (Staatsblad 11' 432\ aan te wijzen:



150
als de plaatsen, waar vee, dat wordt aangevoerd van buiten Nederlandsch-Indië, ten invoer wordt toegelaten, voor zoover die invoer niet krachtens het bepaalde bij artikel 3, alinea 1, van gemelde ordonnantie verboden is:
Tandjong Priok
Cheribon
Tegal
Pekalongan
Semarang
Rembang
Soerabaja
Kamal
Pasoeroean
Emmahaven
Belawan
Oelèë Lhenë
Pontianak
Makasser
(Batavia)
(Cheribon)
(Pekalongan)
(idem)
(Semarang)
(Bembang)
(Soerabaja)
(Madoera)
(Pasoeroean)
(Sumatra's Westkust)
(Oostkust van Sumatra)
(Atjèh en Onderhoorigheden)
(Westerafdeeling van Borneo)
(Celebes en Onderhoorigheden).
als de plaatsen op Java en Madoera, waar vee van binnen Nederlandsch-Indië over zee mag worden ingevoerd:
Tandj ong-Priok
Cheribon
Tegal
Pekalongan
Semarang
Bembang
Soerabaja
Sangkapoera
Kamal
Boender
Kalianget
Sapoedi
Pasoeroean
Probolinggo
Kaliboentoe
Besoeki
Panaroekan
Kalboet
(Batavia)
(Cheribon)
(Pekalongen)
(idem)
(Semarang)
(Bembang)
(Soerabaja)
(idem)
(Madoera)
(idem)
(idem)
(idem)
(Pasoeroean)
(idem)
(idem)
(Besoeki)
(idem)
(idem)



151
Djangkar (Besoeki) Banjoewangi (idem).
als de plaatsen op Java en Madoera, van waar vee over zee mag worden uitgevoerd:
Anjerlor (Bantam)
Poelo Kali (idem)
Karangantoe (idem) Tandjong-Priok (Batavia)
Cheribon (Cheribon)
Tegal (Pekalongan)
Pekalongan (idem)
Semarang (Semarang)
Bembang (Rembang)
Soerabaja (Soerabaja)
Sangkapoera (idem)
Tlagabiroe (Madoera)
Kamal (idem)
Kalibesar (idem)
Madegan (idem)
Branta (idem)
Boender (idem)
Parindoean (idem)
Marengan (idem)
Amboenten (idem)
Kangean (idem)
•Sepekan (idem)
Goa Goa (idem)
Sapoedi (idem)
Djoengkat (idem)
Tlango (idem)
Giligenteng (idem)
Giliradja (idem)
Pasoeroean (Pasoeroean)
Probolinggo (idem)
Kaliboentoe (idem)
Besoeki (Besoeki)
Banjoewangi (idem).
als de gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen in de bezittingen buiten Java en Madoera, waar alle vee dan wel



152
alle vee, mits het bij de inscheping:
door een deskundige gekeurd en
gezond en vrij' van teken bevon¬
den is.
bepaalde dieren of diersoorten van binnen Nederlandsch-In dië over zee mogen worden ingevoerd:
Emmahaven (Sumatra's Westkust) alle vee
Poelo Tello (idem) Siboga (Tapanoeli) Goenoeng Sitoli (idem) Benkoelen (Benkoelen) Kroë (idem)
Kota Agoeng (Lampongsche Districten) Telokbetong (idem) Kalianda (idem) Tjabang (idem) Menggala (idem)
Palembang (Palembang)
Diambi (Djambi) f
alleen varkens, die bij ae inscne
ping door een deskundige ge keurd en gezond en vrij van te ken bevonden zijn.
Belawan (Oostkust van Sumatra) alle vee
alle andere plaatsen in de residentie Oostkust van Sumatra waar haven- of tolkantoren zijn
de voor den algemeenen handel opengestelde plaatsen van het Gouvernement Atjèh en Onder¬
hoorigheden
Tandjong Pinang (Biouw en Onderhoorigheden) alle vee.
alle vee
Moeara Saba (idem) Koeala Toengkal (idem)
aBe vee afkomstigvan Belawan.
alle vee.
Soengei Goentoeng (idem)
Koeala Mandah (idem)
Koeala Gaoeng (idem)
Poelau Kidjang (idem)
Kenerat (idem)
alle vee, mits het bij de inscheping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is.
Muntok (Banka en Onderhoorigheden)
Belinjoe (idem)
SoengeUiat (idem)
Merawang (idem)
Pangkalpinang (idem)
Koba (idem)
Toboali (idem) Tandjong Pandan (Billiton)
alle vee, mits 'het bij de inscheping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij vanteken bevonden isJ



153
alle vee, mits het bij de inschepingdoor een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is.
Pontianak (Westerafdeeling van Borneo) alle vee
Ketapang (Westerafdeeling van Borneo) Sambas (idem) Pemangkat (idem) Singkawang (idem) Bandjermasin (Zuider- en Oosterafdee-
ling van Borneo) Sampit (idem) Kota Waringin (idem) Samarinda (idem) Kotabaroe (idem) Stagen (idem) Balikpapan (idem) Tandjongselor (idem) de residentie Menado
Makasser (Celebes en Onderhoorigheden) alle vee
alle vee, mits het bij de het overige gedeelte van het inscheping door een desGouvernement Celebes en Onder- kundige gekeurd en gehoorigheden zond en vrij van teken
' bevonden is.
de residentie Amboina alle vee, met uitzondering, voor zooveel de Zuidwester- en Zuidooster eilanden betreft van paarden, runderen en karbouwen.
de residentie Ternate alle vee
Merauke (Zuid-Meuw-Guinea) alle vee, mits het bij de inscheping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is.
Bima (Timor en Onderhoorigheden) alleen hengsten en ruinen, rechtstreeks afkomstig van Beo (Flores).
Singaradja (Bali en Lombok) .
Ampenan (idem) Laboean Hadji (idem)
Od de kleine Soenda-eilanden macr rins cwn ttpo wnWIoTi-
ingevoerd, behalve paarden op Bali en Lombok en hengsten en ruinen van Beo (Flores) te Bima op het eiland Soembawa.
Deze bepaling heeft tweëerlei strekking, nl. eerstens om eilanden, die voortdurend vrij zijn van veeziekten (b.v. Soemba, Bali) ook voor den vervolge daarvoor te vrijwaren, tweedens om verbastering der paardenrassen door invoer va» vreemd fokmateriaal te voorkomen.
alleen paarden.



154
alle vee
De uitzondering voor paarden van Eeo, die te Bima mogen worden aangebracht, was noodig om den paardenhandel van Flores, die over Bima gaat, niet te fnuiken, als de gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen, van de bezittingen buiten Java en Madoera, waar aBe vee dan wël bepaalde dieren of diersoorten over zee mogen worden uitgevoerd:
Emmahaven (Sumatra's Westkust) alle vee Siboga (Tapanoeli) aBeen paarden Goenoeng Sitoli (Tapanoeli) alleen varkens
Palembang (Palembang) Djambi (Djambi)
Bengkalis (Oostkust van Sumatra Tandjong Balei (idem) Tandjongtiram (idem) Bandarkalipa (idem) Pakanbaroe (Oostkust van Sumatra Perbaoengan (idem) Bantau Pandjang (idem)
Belawan (idem) alle vee
alle vee, eenhoevige en herkauwen de dieren echtet alleen naar Bela wan.
de overige plaatsen in de residentie Oost¬
kust van Sumatra, waar haven- of tolkanto¬
ren zijn )
de voor den algemeenen handel opengestelde plaatsen van het Gouvernement Atjeh en Onder boorigheden
Bengat (Biouw en Onderhoorigheden) Pontianak (Westerafdeeling van Borneo)
alle vee, eenhoevige en herkauwende dieren echter alleen naar Belawan.
Tandjong Poera Pangkalan Brandan
(idem) (idem)
alle vee aBeen naar Belawan
alle vee
Ketapang Sambas Pemangkat Singkawang Balikpapan (Zuider
Kota Baroe
(idem)
(idem)
(idem)
(idem) en Oosterafdeeling van Borneo) (idem)
alle vee
alle vee, doch alleen naar plaatsen gelegen binnen het gewest
alle vee



155
de residentie Menado | Makasser (Celebes en Onderhoorigheden) J de overige plaatsen in het gouverne- ] alle vee, doch alleen ment Celebes en Onderhoorigheden f naar Makasser de residentie Amboina alle vee
de residentie Ternate alle vee, doch alleen naar plaatsen binnen het gewest.
Merauke (Zuid-Meuw-Guinea) alle vee
alle vee, doch
Atapoepoe (Timor en Onderhoorigheden) alleen naar Koepang (idem) plaatsen waar
een deskundige gevestigd is.
Baa (idem)
Seba (idem) alle vee, met
Waingapoe (idem) uitzondering
Bima (idem) Van merries,
Soembawa (idem) doch alleen
Taliwang (idem) ! naar plaatsen,
Ende (idem) waar een des-
Reo (idem) kundige geves-
Laboean Badjo (idem) tigd is.
Aimere (idem)
de residentie Bali en Lombok alle vee.
Het verbod van uitvoer van merries van de eilanden der residentie Timor is van veeteeltkundigen aard. Het wordt nl. wenschelijk geacht de goede merreis zooveel mogelijk voor de fokkerij op die eilanden zelf te behouden.
De Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel mag uitzonderingen toestaan, zie artikel 8 van Staatsblad 1912 fl! 432, hiervoor.
4. Plaatsen gelijkgesteld met standplaatsen van deskundigeu Welk vee voor verschillende ziekten vatbaar is. Instructies voor de bestrijding van besmettelijke veeziekten.
Artikel 4 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1912 B; 39 (Staatsblad B? 435), gewijzigd en aangevuld bij artikel 2 en 3 van het Gouv. besluit van 16 Januari 1913 (Staatsblad B! 120). Eerstelijk: Enz.



156
Ten vierde: Ter uitvoering van artikel 35 der ordonnantievan heden (Staatsblad II? 432)
I. Te bepalen dat voor de toepassing van die ordonnantie en de krachtens die ordonnantie uitgevaardigde bepalingen,
A. met plaatsen, waar een deskundige gevestigd is, worden gelijk gesteld de volgende plaatsen: Tandjong-Priok (Batavia) Tegal (Pekalongan) Boender (Madoera) Kalianget (idem)
Emmahaven (Sumatra's Westkust) Belawan (Oostkust van Sumatra) Oelèë Lheuë (Atjèh en Onderhoorigheden) 0).
Tandjong Priok is gemakkelijk te bereiken van uit Weltevreden (spoor), Tegal van uit Pekalongan (stoomtram), Boender van uit Pamekasan (stoomtram), Kalianget idem, Emmahaven van uit Padang (spoor), Belawan van uit Medan (spoor) en Oelèë Lheuë van uit Koetaradja (stoomtram). B. de volgende veeziekten als besmettelijk worden aangemerkt en daarvoor geacht worden vatbaar te zijn de achter elk dier ziekten vermelde diersoorten:
0. Veepest bij herkauwende dieren en varkens. 6. Anthrax (miltvuur) bij alle vee.
c. Septichaemia epizoötica (pluriformis) bij herkauwende dieren en varkens.
d. Aphtae epizoötica (mond- en klauwzeer) bij herkauwende dieren en varkens.
e. Malleus (kwade droes) bij eenhoevige dieren.
f. Saccharomycose bij eenhoevige dieren.
g. Scabiës (schurft) bij eenhoevige en herkauwende dieren.
h. Surra bij alle vee.
1. Dourine (kwaadaardige dekziekte) bij eenhoevige dieren. ƒ. Piroplasmose bij herkauwende dieren.
k. Tuberculose bij runderen en buffels. I. Rabies (hondsdolheid) bij alle vee.
De bestrijding der hondsdolheid bij honden enz. is afzonderlijk geregeld, zie hierachter. m. Lymphingitis infectuosa (farcin du boeuf) bij runderen.
0) Aldus luidt deze opsomming ingevolge Staatsblad 1913 n*. 120.



157
n. Pleuro-pneumonia contagiosa (besmettelijke longziekte) bij
runderen, ■o. Varkenpest bij varkens. p. Besmettelijke borstziekte bij varkens (*). II. Vast te stellen de volgende:
INSTRUCTIËN voor de ambtenaren, belast met het voorkomen en bestrijden van besmettelijke veeziekten.
A. Algemeene voorschriften.
§ 1. Onder verdacht vee wordt in dit besluit verstaan vee, <lat ingevolge artikel 36 der ordonnantie van heden (Staatsblad BJ 432) wordt beschouwd als verdacht van aan eene besmettelijke ziekte te lijden.
§ 2. (1) Lijken van aan eene besmettelijke ziekte gestorven of deswege afgemaakte dieren, die volgens de voor de betrekkelijke ziekten gegeven voorschriften verbrand moeten worden, mogen niet van de huid worden ontdaan; deze behoort mede te worden verbrand.
(2) De verbranding geschiedt zoo mogelijk boven of anders in de onmiddellijke nabijheid van den grafkuil en wel door het lijk op een laag takkebosschen, stroo, riet of andere brandstof te leggen en met hooi, stroo, droge klapperbladeren, alang-alang of dergelijke brandstof te overdekken, nadat zoo mogelijk de te bezigen stoffen en het lijk, hetwelk in dat geval wordt opengesneden, met petroleum of eene andere brandbare vloeistof is overgoten.
§ 3. Waar wegens gebrek aan de noodige brandstof of om andere redenen voor de voorgeschreven verbranding van lijken geen gelegenheid bestaat, worden deze begraven.
§ 4. De grafkuilen bestemd ter begraving van aan eene besmettelijke ziekte gestorven dieren moeten zoo mogelijk minstens 2 Meter diep zijn. De huid der cadavers moet voor de begraving door lange insnijdingen onbruikbaar worden gemaakt.
§ 5. Voor zoover in de afzonderlijke instructiën geen bepaalde voorschriften gegeven zijn omtrent de wijze van ontsmetting
0) Met de onder o en p genoemde ziekten is deze hjst aangevuld bij Staatsblad 1918 no. 120.



158
van stallen enz., geschiedt dit volgens door den betrokken deskundige te verstrekken aanwijzingen.
B. Veepest bij herkauwende dieren en varkens.
§ 1. Aan de houders of bewaarders van vee in de districten, waar veepest heerscht, en in de daaraan grenzende districten, wordt bevolen het vee, dat verschijnselen van ziekte vertoont, in afwachting van het onderzoek der daartoe aangewezen ambtenaren of beambten, onmiddellijk van de gezonde dieren te scheiden, door de zieke dieren in de kraal of den stal te laten en de nog gezonde dieren daarbuiten te brengen en in zooveel kleine groepjes als het terrein toelaat te verdeelen, op behoorlijken afstand van elkander en waar mogelijk aan de windzijde van de kraal of den stal van het zieke vee.
§ 2. (1) Het bij onderzoek ziek bevonden vee wordt ter verpleging buiten de desa of kampong gebracht op een droge open plaats, waar men zeker is van een goeden luchtstroom en, zoo mogelijk, gelegenheid bestaat om het vee te doen weiden en baden.
(2) Deze plaats wordt door een sterk hekwerk van bamboe omsloten, terwijl aldaar worden gegraven putten van ongeveer 2y2 Meter diepte, waarin de meststoffen en uitvloeiingen, die men herhaaldelijk uit de ziekenkralen verwijdert, gestort worden.
(3) Het brengen van vee uit de omheinde plaats naar buiten, zonder vergunning van den toezichthebbende op de verpleging, wordt verboden en de toegang tot die plaats wordt ontzegd aan allen, die er niet ambtshalve, op last der bevoegde autoriteit, of tot het verzorgen der dieren moeten zijn. Een en ander wordt, evenals het verbod om vee te brengen in den bij § 5 bedoelden kring en om in dien kring honden, katten en pluimgedierte te laten losloopen, aan de bevoUring behoorlijk bekend gemaakt.
(4) De meststoffen enz. worden in de daarvoor bestemde putten zooveel mogelijk verbrand. Zijn deze putten gevuld tot op 60 centimeters van den beganen grond, dan vult men ze op met goed versche aarde, na vooraf zoo mogelijk den inhoud met een laag chloorkalk of ongebluschte kalk te hebben overdekt.
(5) Ieder, die de omheinde ruimte verlaat, moet zich baden, na handen en voeten, zoomede de werktuigen, die hij mocht



189
medenemen, met carbolwater te hebben afgewasschen of op andere door den deskundige aan te geven wijze te hebben ontsmet; zijn kleederen worden in kokend heet zeepwater gewasschen of met carbolwater behandeld. Schoeisel wordt met carbolwater ontsmet. Een eh ander moet geschieden in de onmiddellijke nabijheid van den uitgang der omheinde plaats.
(6) Met carbolwater wordt hier en in de verdere bepalingen dezer instructie bedoeld eene oplossing van een gehalte van 10% ruw carbolzuur.
§ 3. (1) De kralen of stallen, waarin bij onderzoek ziek vee bevonden is — zoo zij niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerking komen, — en alle voorwerpen, die met dat vee in aanraking zijn geweest, worden eerst met heet water, daarna met carbolwater dan wel op andere door den deskundige aan te geven wijze ontsmet.
(2) Kralen en stallen, voor zoover zij uit bamboe, atap of alang-alang bestaan, besmet hooi, stroo, riet, gras, mest en alle andere zaken, die eene geringe waarde vertegenwoordigen en voor verbranding vatbaar zijn, worden verband.
(3) De bovenste laag aarde uit de kraal wordt afgegraven ter diepte van 30 centimeter, terwijl de dan zichtbare grond met versche aarde wordt aangehoogd.
(4) De afgegraven aarde wordt in een kuil zoo mogelijk 2 Meter diep, gestort en met het bij de ontsmetting gebezigd carbolwater overgoten, dan wel op andere door den deskundige aan te geven wijze ontsmet; de kuil wordt daarna dichtgemaakt en de aarde goed aangestampt.
(5) De menschen, die zieke dieren hebben verzorgd of daarmede op eenigerlei wijze in aanraking geweest zijn, alsmede zij, die de ontsmettingsmaatregelen hebben uitgevoerd, en de werktuigen, welke daarbij zijn gebezigd, worden ontsmet met inachtneming van hetgeen in de voorlaatste alinea van § 2 is voorgeschreven.
§ 4. (1) Verdacht vee wordt gedurende veertien dagen onder streng toezicht gehouden en het vervoer van dat vee gedurende bedoeld tijdvak verboden, tenzij om het te laten weiden of voor veldarbeid te bezigen binnen de grenzen der desa of kampong.
(2) Wanneer een of meer van de onder toezicht gestelde dieren bij onderzoek mochten bevonden worden eenig verschijnsel



160
van veepest te vertoonen, worden die onmiddellijk afgezonderd ter plaatse, bij § 2 bedoeld.
(3) Na het verstrijken van veertien dagen na het laatste ziektegeval wordt het toezicht op de overige dieren opgeheven.
§ 5. (1) Binnen een kring, die getrokken wordt op een afstand van zoo mogelijk minstens 50 Meter om de ziekenkraal en de daarbij aangewezen plaatsen tot begraving van gestorven vee, c. q. ook tot bad- en weideplaats voor het afgezonderde vee, wordt geen ander vee toegelaten dan hetgeen op last van het bestuur aldaar gebracht wordt.
(2) De omtrek van den kring wordt op eene door het Hoofd van plaatselijk bestuur aan te geven wijze door merkbare teekenen aangewezen, terwijl aan den toegang of de toegangen een paal wordt geplaatst, waaraan een plank, voorzien van de woorden „Besmettelijke veeziekte: veepest", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
(3) De kring wordt bewaakt door werkbare mannen van de Inlandsche bevolking, die de wacht houden in tijdelijke gardoe's, op zoodanigen afstand van elkander verwijderd, dat de wachters elkander kunnen zien of toeroepen.
(4) De wachtposten worden, zoo dikwijls mogelijk, op ongezette tijden door de politie of andere daarvoor aangewezen personen geïnspecteerd.
(5) Binnen den kring wordt het laten losloopen van honden, katten en pluimgedierte verboden en worden aBe dieren, die in strijd met dit verbod losloopende worden aangetroffen, gedood.
§ 6. (1) De politie en het speciaal daartoe aangewezen per-soneel zien toe, dat het afgezonderde vee niet buiten de daarvoor aangewezen plaats of plaatsen gebracht worde.
(2) Zij laten in de omheinde ruimte, bedoeld bij § 2, niemand toe dan ambtenaren, inlandsche hoofden, de verzorgers van het verpleegde vee en degenen, die het gestorven vee moeten begraven of er ander werk verrichten. Zij zorgen, dat ieder, die deze omheinde ruimte verlaat, zoomede voorwerpen, die daaruit vervoerd worden, behoorüjk worden ontsmet, en dat de verbodsbepalingen, vermeld in § 5 worden nageleefd.
§ 7. (1) Het ter verpleging afgezonderde vee bedoeld in § 2 moet zorgvuldig verpleegd worden. De genezen dieren worden, na met carbolwater afgewasschen of op andere door den des-



161
"kundige aan te geven wijze ontsmet te zijn, buiten den bij § 5 bedoelden kring gebracht.
(2) De dieren, die de ziekte niet te boven komen, worden gedurende de laatste levensuren wanneer de vliegen beginnen te azen, toegedekt. Ook de lijken worden bedekt gehouden totdat met het verbranden of begraven een aanvang wordt gemaakt.
§ 8. (1) Van de afgezonderde dieren, die gestorven zijn, worden de lijken verbrand.
(2) De verkoolde overblijfselen worden in den grafkuil zoo mogelijk met een laag chloorkalk of ongebluschte kalk overdekt, waarna de kuil wordt aangevuld met versche aarde, die vast aangestampt wordt.
(3) De dicht gemaakte grafkuil wordt met een stevige bamboe omheining omringd, waarbinnen en waaromheen snelop•schietend struikgewas wordt geplant, zoo mogelijk van doornen voorzien.
(4) De kuilen, waarin uitwerpselen van zieke dieren geworpen zijn, worden, ingeval men ze niet tot begraving van gestorven vee bezigt, op dezelfde wijze behandeld als de grafkuilen. Het betreden dezer plaatsen en het omwoelen van de aarde aldaar worden gedurende één jaar verboden, welk verbod aan de bevolking behoorlijk wordt bekend gemaakt.
§ 9. (1) Zoodra alle afgezonderde dieren hersteld of gestorven zijn, worden de ziekenkralen op de plaats, waar ze gestaan hebben, verbrand, de aarde der ziekenkralen afgegraven en verder gehandeld zooals voorgeschreven bij § 3.
(2) Dertig dagen daarna worden de bij § 5 vermelde maatregelen opgeheven en wordt de bij § 2 bedoelde omheining verbrand.
§ 10. Wanneer veepest is uitgebroken onder vee, dat van elders is aangevoerd of vermoedelijk door van elders gekomen vee onder den veestapel gebracht is, worden de volgende maatregelen genomen':
a. De door veepest aangetaste dieren worden onmiddellijk in beslag genomen en afgemaakt.
&. De kralen of stallen, waar die dieren gestaan hebben, de voórwérpen en de menschen, die met hen in aanraking geweest zijn, worden ontsmet — de voorwerpen en kralen of stallen, voor zoover zij daarvoor in aanmerking komen, verbrand — en Voorschriften. 11



182
de afgemaakte dieren verbrand met inachtneming van de voorschriften, bij de §§ 3, 7 en 8 gegeven. Hetgeen bij eerstgemelde paragraaf is voorgeschreven voor de menschen, die de ontsmettingsmaatregelen hebben uitgevoerd, geldt mede voor hen, die hebben deelgenomen aan het afmaken, verbranden en begraven van de zieke dieren.
c. Ten aanzien van verdacht vee wordt gehandeld, zooals bij § 4 is aangegeven, met dit onderscheid, dat de dieren, die eenigverschijnsel van veepest mochten vertoonen, worden afgemaakt en verbrand, met inachtneming van hetgeen voor een en ander hiervoren bepaald is.
d. Om de plaatsen, waar veepest is voorgekomen, wordt een kring getrokken, overal zoo mogelijk minstens 50 Meter van die plaatsen verwijderd.
Voor en binnen dien kring wordt verboden: 1°. de invoer van vee;
2°. de uitvoer van vee, huiden, horens en klauwen, alsmede andere van vee afkomstige zaken, zooals, vleesch, melk, haar,, wol, beenderen en wat dies meer zij, van koedekken, gras, hooi, stroo, gebruikt stalgereedschap, van honden, katten en pluimgedierte; dit verbod geldt niet voor geconserveerd vleesch en geconserveerde melk, niet afkomstig van vee inden verboden kring, noch voor stroo en hooi, dat als verpakkingsmateriaal wordt gebruikt en niet met vee in aanraking is geweest; ingeval van twijfel omtrent een en ander beslist het Hoofd van plaatselijk bestuur;
3°. het gebruik van gemeenschappelijke weide-, drink- en badplaatsen, het brengen van vee op openbare verkeerswegen en het houden van veemarkten en veeverkoopïngen;
4°. het laten losloopen van honden, katten en pluimgedierte, voor zooveel noodig ook in de aan den kring grenzende streken, met lastgeving, dat de dieren, die in strijd met dit verbod losloopende worden aangetroffen, worden gedood. Verder wordt gelast, dat binnen den bedoelden kring en, voor
«ooveel noodig, ook in de daaraan grenzende streken:
1°. de stallen en kralen van vee door de betrokken veehouders op bepaalde tijden worden gereinigd en steeds voldoende schoongehouden, ter 'beoordeeling van toet plaatselijk bestuur of van door dat bestuur daartoe aangewezen ambtenaren of beambten;



163
2°. alle vee ter onderkenning van een brandmerk of ander kenteeken voorzien worde en van elke geboorte, elk ziekte- of sterfgeval en elke andere mutatie onder het vee binnen 24 uren door den betrokken veehouder worde kennis gegeven aan het Bestuur. De omtrek van- en de toegangen tot den kring worden overeenkomstig het bepaalde bij § 5 door merkbare teekenen aangewezen en de bewaking daarvan aan de werkbare mannen van de Inlandsche bevolking opgedragen.
e. Het vee buiten den sub b bedoelden kring wordt met een andere letter of een ander teeken gemerkt dan het vee binnen dien kring.
Het gemerkte vee wordt geregistreerd en de veestapel zoo dikwijls mogeUjk geïnspecteerd en met de registers vergeleken, ten einde zoodoende overtreding van het verbod van in- en uitvoer te bemoeilijken en zoo spoedig mogelijk te ontdekken.
f. Wanneer binnen den sub d bedoelden kring van afsluiting gedurende dertig dagen geen geval van veepest meer is voorgekomen, worden de maatregelen opgeheven.
§ 11. Indien het blijkt dat, niettegenstaande de maatregelen, ingevolge § 10 genomen, de veepest zich verder verspreidt, dan wordt het afmaken gestaakt en gehandeld als in de §§ 1 tot en met 9 en in § 10 sub c tot en met f is aangegeven. Op dezelfde wijze wordt te werk gegaan, waar politieke overwegingen noodzaken om van het afmaken van vee af te zien.
§ 12. (1) Wanneer een kring van afsluiting, ingevolge § 10, sub d, aangewezen, wordt doorsneden door een weg, die niet zonder groot nadeel voor algemeene belangen in de afsluiting kan worden begrepen, wordt het verkeer over den weg vrijgelaten, behoudens het noodige toezicht ten einde te voorkomen, dat vee van den weg in het afgesloten terrein worde gebracht.
(2) Het vee, aan weerszijden van den weg binnen een afstand van 50 Meter aanwezig wordt, voorzoover het binnen den kring is, verwijderd, doch niet buiten den kring gebracht.
(3) In het aldus verkregen veevrij gedeelte wordt de invoer van vee en, voor zoover het aan het overgebleven gedeelte van den getrokken kring grenst, de invoer van al hetgeen niet uit dien kring mag worden uitgevoerd, verboden.



164
(4) Voorts wordt aldaar mede verboden het laten losloopen van honden, katten en pluimgedierte, terwijl de in strijd hiermede losloopende dieren worden afgemaakt.
§ 13. Aan de eigenaren van dieren, die ingevolge het bepaalde bij § 10 sub a of sub c worden afgemaakt, wordt, indien zij krachtens de eerste zinsnede van het eerste lid van artikel 28 der ordonnantie van heden (Staatsblad W 432) aanspraak op schadeloosstelling hebben, deze verleend tot het volle bedrag van de geschatte waarde der afgemaakte dieren.
§ 14. De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken te zijn zoodra sedert dien dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 30 dagen verloopen zijn.
C. Anthrax (miltvuur) bij alle vee. § JL (1) Dieren, lijdende aan miltvuur moeten worden afgezonderd, zoodanig, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen. Zoo mogelijk heeft de afzondering plaats in den stal of op de plaats waar de dieren ziek geworden zijn. In de onmiddellijke nabijheid daarvan worden putten gegraven van 2 a 2y2 Meter diepte, waarin de meststoffen en uitvloeiingen, die men herhaaldelijk uit de ziekenkralen verwijdert, gestort worden.
(2) Na den dood of het herstel der zieke dieren of, zoo de putten eerder tot op 60 centimeter van den rand gevuld zijn, worden deze aangevuld met versche aarde.
§ 2. Het slachten of doen slachten van zieke dieren is verboden.
§ 3. (1) Verdachte dieren mogen het erf waar ze thuis behooren niet verlaten, terwijl aldaar geen ander vee gebracht mag worden.
(2) Doen zich onder de verdachte dieren ziektegevallen voor, dan worden de zieke dieren onmiddellijk afgezonderd op de wijze, in § 1 aangegeven.
(3) Zijn onder de verdachte dieren gedurende een tijdsverloop van 14 dagen geen ziektegevallen voorgekomen, dan worden zij weder tot het vrije verkeer toegelaten.
§ 4. Aan den toegang of de toegangen tot het erf of het terrein, waar ziek of verdacht vee afgezonderd is, wordt een paal



tffi
geplaatst, waaraan een plank, voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: miltvuur" benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 5. De lijken van aan miltvuur gestorven dieren worden verbrand.
§ 6. (1) Na den dood of het hèrstel der zieke dieren worden de kralen of stallen, •waarin zij gedurende de ziekte verbleven zijn, en alle voorwerpen, die met de zieke dieren in aanraking zijn geweest, voor zoover zij niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerking komen, ontsmet.
(2) Kralen en stallen, voor zoover deze uit bamboe, atap of alang-alang bestaan, en alle andere zaken, die niet voor ontsmetting vatbaar zijn, worden verbrand.
§ 7. De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 14 dagen verloopen zijn.
D. Septichaemia epizoötica (pluriformus) bij
herkauwende dieren en varkens.
Hiervoor geldt hetzelfde als voor miltvuur, behoudens dat niet verboden wordt de aan de ziekte lijdende dieren te slachten, terwijl het vervoer van huiden, afkomstig van geslachte dieren, kan worden toegestaan, mits in volkomen drogen toestand.
E. Aphtae epizoötica (mond- en klauwzeer) bij
herkauwende dieren en varkens.
§ 1. De zieke en verdachte dieren moeten zoodanig afgezonderd worden, dat zij niet met andere herkauwende dieren of varkens in aanraking kunnen komen. De afzondering geschiedt zoo mogelijk in den stal of op het erf, waar de zieke of verdachte dieren thuis behooren.
§ 2. De stallen, kralen of terreinen, waar ziek of verdacht vee verpleegd wordt, moeten goed schoon gehouden worden.
§ 3. Aan den toegang of de toegangen tot het erf of het terrein, waar ziek of verdacht vee afgezonderd is, wordt een paal



Ififi
geplaatst waaraan een plank voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: mond- en klauwzeer", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 4. (1) Voor zoover de ingevolge § 1 afgezonderde dieren geen ziekteverschijnselen vertoonen kan vergunning worden verleend tot het laten weiden op daartoe aangewezen terreinen.
(2) Mede kan, indien daartoe met het oog op de belangen van den landbouw of het transportwezen ter plaatse aanleiding bestaat, worden toegestaan het gebruik van de in de vorige alinea bedoelde dieren langs bepaalde wegen of op bepaalde terreinen.
§ 5. (1) Het slachten van ziek en verdacht vee wordt toegestaan, mits het vooraf door een deskundige of door een van wege het openbaar gezag aangesteld keurmeester van vee en vleesch gekeurd is. De deelen, die ziekelijke veranderingen vertoonen moeten worden verbrand of begraven.
(2) Voor het in de vorige alinea bedoelde vee kan, indien het zich in de nabijheid van eene openbare slachtplaats bevindt, vergunning worden verleend om het daarheen te vervoeren, mits er geen gevaar bestaat, dat het gedurende het vervoer met herkauwende dieren of varkens in aanraking zal komen.
(3) De huiden van de geslachte dieren, mogen alleen in volkomen drogen toestand vervoerd worden.
§ 6. Het vervoer van melk, room en karnemelk, afkomstig van zieke of verdachte dieren, wordt alleen toegestaan, nadat deze artikelen vooraf gekookt zijn.
§ 7. De toegang tot de stallen of terreinen, waar ziek of verdacht vee afgezonderd is, wordt verboden aan allen, die er niet ambtshalve of voor de verpleging of behandeling van het vee moeten zijn.
§ 8. Wordt mond- en klauwzeer waargenomen tijdens het vervoer van dieren, dan wordt dadelijk het verder vervoer der zieke en verdachte dieren verboden en worden deze afgezonderd. Indien het vervoer per spoor plaats heeft worden de daarvoor gebezigde wagons aangehouden en ontsmet.
§ 9. De lijken van aan mond- en klauwzeer gestorven dieren moeten worden verbrand of begraven.



167
§ 10. (1) Na den dood of het herstel der zieke dieren wcu> den de kralen of stallen, waarin zij gedurende de ziekte ver-, bleven zijn, en alle zaken, die met de zieke of verdachte dieren in aanraking zijn geweest, in het bijzonder ook de kleederen van de personen, die met de verpleging der dieren belast zijn •geweest, voor zoover een en ander niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerking tornt, ontsmet.
(2) Kralen en stallen, voor zoover deze uit bamboe en atap •of alang-alang bestaan en alle andere zaken, die niet voor ontsmetting vatbaar zijn, worden verbrand.
§ 11. De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken "te zijn zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aL daar zieke dier 14 dagen verloopen zijn.
F. Malleus (kwade droes) bij eenhoevige dieren.
§ 1. Dieren, die de karakteristieke ziekteverschijnselen van malleus in zoodanigen graad vertoonen, dat de ziekte daaraan door een deskundige met zekerheid kan worden onderkend, worden in beslag genomen en zoo spoedig mogelijk afgemaakt en begraven.
§ 2. Dieren, die verdacht worden aan malleus te lijden worden zoodanig afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen en door den betrokken deskundige zoo spoedig mogelijk aan een diagnostisch onderzoek onderworpen, overeenkomstig door den Directeur van Landbouw, Nijverheid -en Handel vast te stellen regelen.
§ 3. (1) Dieren, die bij het in § 2 bedoeld onderzoek blijken aan malleus te lijden worden, indien de eigenaar daartegen geen bezwaar heeft, afgemaakt en begraven.
(2) Wenscht de eigenaar de ziek bevonden dieren niet te doen afmaken, dan blijven deze afgezonderd totdat zij bij een later onderzoek blijken genezen te zijn of totdat de verschijnselen van malleus tot zoodanige ontwikkeling zijn gekomen, dat de ziekte daaraan door den deskundige met zekerheid kan worden onderkend. In het eerste geval wordt de afzondering opgeheven en in het tweede geval worden de dieren afgemaakt en beigraven.
§ 4. Dieren, ten aanzien waarvan bij het in § 2 bedoelde on-



168
derzoek niet dadelijk met zekerheid blijkt of zij al dan niet aam malleus lijdende zijn, blijven afgezonderd of worden, indien im verband met den uitslag van het onderzoek de afzondering kan worden opgeheven, onder politietoezicht gesteld tot door een nader onderzoek de bedoelde zekerheid is verkregen.
§ 5. (1) Aan de eigenaren van dieren, die ingevolge het bepaalde bij § 1 en § 3, alinea 2, worden afgemaakt, wordt, indien zij krachtens de eerste zinsnede van het eerste lid van artikel 28 der ordonnantie van heden (Staatsblad B' 432) aanspraak op schadeloosstelling hebben, deze verleend ten bedrage van de helft der geschatte waarde van de afgemaakte dieren, met een maximum van ƒ 30 voor dieren van 1.25 Meter of minder schofthoogte en van ƒ 50 voor grootere dieren.
(2) Gelijke schadeloosstelling wordt verleend aan de eigenaren van dieren, die ingevolge het bepaalde bij § 3, alinea 1,. worden afgemaakt.
§ 6. Wanneer een afgezonderd of onder politietoezicht gesteld dier sterft is de eigenaar of houder verplicht hiervan onmiddellijk kennis te geven aan he Bestuur.
§ 7. (1) De afzondering van zieke of verdachte dieren geschiedt zooveel mogelijk op het erf of terrein waar zij thuis, behooren.
(2) Aan den toegang of de toegangen tot het erf of het terrein, waar zieke of verdachte dieren afgezonderd zijn, wordt een paal geplaatst, waaraan een plank, voorzien van de woorden: „besmettelijke veeziekte: kwade droes", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen..
§ 8. Het vervoer van de zieke dieren naar de plaats voor de afzondering of de afmaking en begraving aangewezen, geschiedt door of onder toezicht van politie, zoodanig, dat zij niet met andere eenhoevige dieren in aanraking kunnen komen en geen van de zieke dieren afkomstige stoffen, welke gevaar voor deverbreiding der ziekte opleveren op den weg kunnen komen.
§ 9. De toegang tot stallen of terreinen, waar zieke of verdachte dieren afgezonderd zijn, wordt verboden aan allen, dieer niet ambtshalve of voor de verpleging of behandeling van het vee moeten zijn.
§ 10. Wordt malleus waargenomen of vermoed aanwezig te?



169
zijn bij dieren, die vervoerd of op den openbaren weg wórdenaangetroffen, dan worden ze in beslag genomen en, na constateering der ziekte door een deskundige, afgemaakt.
§ 11. (1) De stallen of kralen, waarin aan malleus lijdende dieren of dieren, die daarvan verdacht worden en later bleken inderdaad aan de ziekte te lijden, verbleven zijn, de stalgereedschappen, de tuigen en alle andere voorwerpen, die met deze dieren in aanraking zijn geweest, in het bijzonder ook de kleederen van de personen, die de dieren hebben verzorgd, moeten,, voor zoover zij niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerking komen, worden ontsmet.
(2) De ontsmetting geschiedt als volgt:
Nadat alle dieren uit den stal verwijderd zijn, wordt de dakbedekking er afgenomen en al het houtwerk van vloeren, wanden en voederbakken opgebroken. De planken en balken worden,, zoo mogelijk, met eene heete.20% soda-oplossing en anders met. kokend water afgeschrobd, tot ze volkomen van alle zichtbaar vuil ontdaan zijn, en daarna gedurende een tijdvak van minstens* 3 dagen op rijen verticaal in de buitenlucht zoodanig opgesteld, dat de geheele oppervlakte zooveel mogelijk aan zonnestralen,, wind en regen is blootgesteld. De houten stijlen, die niet kunnen worden weggenomen, worden eveneens met eene heete 20%. soda-oplossing of met kokend water grondig van alle vuil ontdaan en vervolgens geteerd of geverfd. De vloeren moeten worden ontsmet volgens aanwijzing van den deskundige en de muren tot een hoogte van 2 Meter boven den grond worden afgebikt en gecementeerd. Voor zoover kralen of stallen uit bamboe, atap of alang-alang bestaan, worden zij verbrand. Op dezelfde wijze wordt gehandeld met besmet hooi, stroo, gras, mest en alle andere zaken, die niet voor ontsmetting vatbaar zijn. Nadat een en ander heeft plaats gehad, kunnen het dak en de planken weder worden aangebracht en de stal, nadat de murengewit zijn en al het houtwerk geteerd of geverfd is, weder in: gebruik genomen worden.
(3) Bij groote stallen kan de ontsmetting bij gedeelten plaats hebben. Ook kan, indien een eigenaar zulks wenscht, een anderewijze van ontsmetting worden gevolgd, zullende echter in elk geval de ontsmetting moeten geschieden ten genoege van denbetrokken deskundige.



170
(4) Wordt, nadat de ontsmetting op de aangewezen wijze heeft plaats gehad, opnieuw een dier door malleus aangetast, dan behoeven alleen de standplaats van het zieke dier en de onmiddellijk daaraan grenzende opnieuw te worden ontsmet.
§ 12. De ziekte wordt geacht op een bepaald terrein geweken te zijn, zoodra alle overblijvende paarden gezond zijn verklaard en de stallen gedesinfecteerd zijn.
Reeds vóór de vaststelling der Instructie voor malleus zond de Directeur van Landbouw let volgend:
Schrijven aan de Hoofden der tot een veeartsen ij kundig ambtsressort behoorende gewesten dd. 22 November 1909 11' 8888:
De bestaande bepalingen betreffende de bestrijding van besmettelijke veeziekten zijn in verschillende opzichten onvoldoende gebleken. Vooral ten aanzien van malleus (kwade droes) is daarmede tot dusver weinig bereikt. Gedurende 1908 werden niet minder dan 1093 gevallen van deze* ziekte geconstateerd. Neemt men daarbij nog in aanmerking, dat een groot aantal .gevallen niet ter kennis van het Bestuur of van de veeartsen komt, dan behoeft het wel geen nader betoog, dat eene meer afdoende bestrijding van de ziekte dringend noodig is.
Daar de ziekte niet te genezen is en veelal een zeer langdurig verloop heeft, zoodat de aangetaste dieren gedurende langen tijd een bron van besmetting opleveren, is het èn in het belang van de eigenaren, èn in dat van de gemeenschap ten zeerste gewenscht, dat dieren, bij welke door een deskundige malleus geconstateerd is, zoo spoedig mogelijk worden afgemaakt.
Op de daarvoor onmisbare medewerking van de eigenaren kan echter onder de bestaande omstandigheden slechts bij uitzondering worden gerekend, zoowel omdat de overtuiging, dat de ziekte niet te genezen is, nog niet algemeen doorgedrongen is, als omdat tegen de onkosten en den last, die het laten afmaken en het begraven met zich brengen, wordt opgezien.
In het dezerzijdsch aan de Regeering ingediend ontwerp tot herziening van de veeartsenijkundige wetgeving zijn een tweetal voorzieningen voorgesteld om zooveel mogeiïjk aan bedoelde bezwaren tegemoet te komen, n.1. toekenning van gedeeltelijke schadeloosstelling als premie op tijdige aangifte en het geven



171
van toestemming tot afmaking van de aangetaste dieren, zoomede afmaking en begraving door de politie op kosten van denLande.
Waar het te voorzien is, dat de inwerkingtreding der nieuwe bepalingen nog wel eenïgen tijd op zieh zal laten wachten, en bij langer uitstel van de tegen malleus noodig geachte maatregelen de ziekte zich steeds meer kan uitbreiden, is het ten zeerste gewenscht, dat met de toepassing dier maatregelen op Java en Madoera en de daarvoor in aanmerking komende streken van de Buitenbezittingen zoo spoedig mogelijk een aanvang wordt gemaakt.
De Regeering heeft daarom door het verleenen van machtiging om over de daarvoor noodige fondsen te beschikken de gelegenheid geopend om tot bedoelde toepassing, voorzoover de bestaande bepalingen het toelaten, al dadelijk over te gaan.
Bi heb mitsdien de eer TJHEdGestr. hierbij een 'afschrift aan te bieden van de in bovenvermeld ontwerp opgenomen bepalingen voor de bestrijding van malleus met verzoek om na bespreking der zaak met de besturende ambtenaren v. z. n., in overleg met den Gouvernements veearts ter zake de noodige maatregelen te willen nemen.
Tot toelichting diene het volgende: (*)
§ 1. De aandacht zij v. z. n. gevestigd op het bepaalde bij de artikelen 381, 382 en 383 van het Wetboek van Strafrecht voor Europeanen en de artikelen 383, 384 en 385 van dat voor Inlanders, betreffende verpMchte aangifte enz. van het voorkomen van besmettelijke veeziekte, aan de toepassing waarvan zoo streng mogeüjk de hand zal dienen te worden gehouden.
§ 2. handelt over het verleenen van de schadeloosstelling.
Daarop bestaat alleen aanspraak, indien de eigenaar tijdig aangifte heeft gedaan en dadelijk na het constateeren der ziekte door den veearts, toestemming geeft tot afmaking van alle hem toebehoorende, aan malleus lijdende dieren. Tot de uitbetaling wordt verder niet overgegaan, vóórdat stallen en kralen overeenkomstig de voorschriften en op kosten van den eigenaar ontsmet of verbrand zijn.
Het afmaken en begraven geschiedt in elk geval door of onder
(') De §§ van het ontwerp komen niet geheel overeen met die der later vastgestelde Instructie.



172
toezicht van de politie en de kosten daarvan kunnen ten laste van. den Lande worden gebracht, ook in de gevallen, dat wegensniet tijdige aangifte of het niet dadelijk verleenen van toestemming tot afmaking geen schadeloosstelling kan worden uitgekeerd, omdat daardoor meer zekerheid wordt verkregen, dat een en ander behoorlijk geschiedt.
De schatting der waarde kan geschieden door den Gouvernements veearts.
§ 3. De afzondering van paarden met verdachte ziekteverschijnselen dient natuurlijk even streng te zijn als die van paarden, bij welke de ziekte met zekerheid geconstateerd is. Het verschil is alleen, dat ten aanzien van eerstbedoelde dieren niet op afmaken wordt aangedrongen, omdat nog de kans van genezing bestaat (n.1. in het geval dat blijkt, dat zij niet aan malleus lijden).
§ 4. Er wordt hier met betrekking tot de ten opzichte van de verdachte dieren zonder ziekteverschijnselen te nemen maatregelen onderscheid gemaakt, voor de gevallen dat de zieke dieren niet en dat zij wel worden afgemaakt.
Wanneer de zieke dieren niet worden afgemaakt, blijven zij geruimen tijd een bron voor besmetting opleveren, in de eerste plaats voor de overige paarden van den eigenaar. De zieke en gezonde dieren zullen veelal door den zelfden persoon verzorgd worden en daarbij zal, in aanmerking genomen de zorgelooze aard van den inlander, die hem er al spoedig toe brengen zal om het, als hij er kans toe ziet, met de voorgeschreven voorzorgsmaatregelen niet te nauw te nemen, voortdurend gevaar bestaan voor het overbrengen van besmetting, niet alleen op de gezonde paarden van den eigenaar maar middels dezen ook op andere.
Zijn daarentegen de zieke dieren dadelijk afgemaakt en de stallen ontsmet dan is de infectiebron opgeruimd en heeft men er slechts op te letten, dat de verdachte dieren, zoodra zij verschijnselen van malleus mochten gaan vertoonen, worden afgezonderd.
De minder strenge maatregelen ingeval van afmaking der zieke dieren zullen voorts in niet geringe mate er toe bijdragen om houders van meerdere paarden, zooals de eigenaren van wagenverhuurderijen, er eerder toe te brengen om hunne zieke dieren te doen afmaken.



§ 5. Kennisgeving van het sterven van afgezonderde of onder toezicht gestelde dieren is noodig om het door de politie te kunnen doen constateeren, waardoor voorkomen wordt, dat de dieren clandestien naar elders worden vervoerd onder voorgeven, indien het verdwijnen bij inspectie blijkt, dat ze gestorven zijn. Verzuim in deze is echter thans niet strafbaar dan alleen in het geval bedoeld in artikel 1 lett. m. ten 2° van Staatsblad 1892 11? 240.
Ook het voorgeschrevene in § 9 kan, zoolang de nieuwe bepalingen door de Eegeering nog niet zijn vastgesteld, slechts toepassing vinden in zoover Staatsblad 1892 Il! 240 zulks toelaat (zie de artikelen 1 en 9).
De kosten van de ontsmetting van stallen enz. komen ten laste van den eigenaar.
De Gouvernements veeartsen zullen bij hun maandelijksch ziekterapport betreffende malleus hebben op te geven de signalementen der wegens malleus afgemaakte dieren, de getaxeerde waarde der dieren en het bedrag der uitbetaalde schadeloosstellingen.
In hunne dagboeken behooren zij verder uitvoerig melding te maken van alle gevallen, waarin niet tot afmaking kon worden overgegaan, met opgave van de reden daarvan en van de genomen maatregelen.
Over de noodige fondsen kan door UHEdG. worden beschikt ten laste van artikel 386 der begrooting.
Een voldoend aantal exemplaren van deze circulaire wordt hierbij gevoegd ter verspreiding onder de betrokken Gouvernements veeartsen en besturende ambtenaren van Uw gewest.
Schrijven van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel aan de Hoofden van Gewestelijk Bestuur van 12 Februari 1913 B; 1606:
Tot het in beslag nemen en afmaken van aan malleus lijdende paarden, voorgeschreven bij Staatsblad 1912 B! 435 sub II F, zal ingevolge het bepaalde bij alinea 2 van artikel 28 der ordonnantie in Staatsblad 1912 B; 432 van bestuurswege bij besluit machtiging moeten worden verleend.
Deze besluiten zouden kunnen uitgaan van het betrokken Hoofd van plaatselijk bestuur, dat daarbij tevens zou kunnen



171
bepalen, hoeveel de uit te betalen schadeloosstelling zal bedragen.
Ten einde het uitvaardigen dezer besluiten gemakkelijk te maken heb ik op de tweede bladzijde van de tot nu toe in gebruik zijnde processenverbaal, waarbij de Gouvernements veeartsen het afmaken der aan malleus lijdende paarden constateerden en waarop tevens vermeld werd, hoeveel aan schadeloosstelling was uitbetaald, een door de betrokken bestuursambtenaren nader in te vullen besluit doen drukken, waarbij het bovenstaande wordt aangegeven.
Ik heb de eer UHEG. van dat proces-verbaal met besluit hierbij eenige exemplaren te doen toekomen, ter verstrekking aan de betrokken ambtenaren.



175
PROCES-VERBAAL.
De «ndergeteekende, Gouvernements veearts te verklaart:
het paard,
le. te hebben bevonden, dat •= - vermeld in onderde paarden,
staauden signalementstaat, toebehoorende aan
, wonende
is
lijdende
zijn
aan malleus (kwaden droes)
2e. dat de eigenaar tijdig aangifte heeft gedaan en dadelijk, nadat de aard der ziekte was geconstateerd, toestemming
heeft gegeven tot afmaking van
het paard
heeft
3e. dat die afmaking den
plaats gehad;
4e. dat de eigenaar, voor zoover is kunnen worden nagegaan,
geen andere aan malleus lijdende paarden bezit;
stal het paard
5e. dat de —— waarin —-— afgemaakte - —- gedu-
stallea, de paarden,
durende de ziekte
is
zijn
-verbleven zoomede de gereedschap-
het paard
ipen, tuigen en andere zaken, die met ■ in aanra-
de paarden
king zijn geweest, volgens zijn aanwijzingen zijn verbrand of ontsmet.
SIGNALEMENTSTAAT.
t>„„ m t «.-j Schoft- Bijzondere ken- Geschatte
Bas Geslacht | Kleur Leeftad hoogte | Reekenen waarde
, den 19 De Gouvernements veearts,



L76
het
De ondergeteekende, eigenaar van - in dit proces-verbaal bedoeld paard .li. 1V y. + *
verKiaart ais sciiautjiuuBSLciimg >uw u^».
hedoelde paarden
van dat dier
maken — te hebben ontvangen de som van j
dezer dieren
(zegge )
den 19
den 19 Het Hoofd van plaatselijk bestuur van Heeft besloten:
Krachtens artikel 23, 'alinea 1, sub d, van de ordonnantie in Staatsblad 1912 IF 432 machtiging te verleenen tot het doen
de
inbeslagnemen en afmaken van -^g aan de keerzijde vermelde
paarden paard
met bepaling, dat aan den rechthebbende zal worden uitbetaald eene schadeloosstelling van ƒ



177
G. Saccharomycosè bij eenhoevige dieren.
§ 1. Dieren, die verschijnselen van saccharomycosè vertoonen, moeten zoodanig worden afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen.
§ 2. (1) Indien de eigenaar zulks wenscht worden de zieke •dieren op kosten van den Lande door de politie afgemaakt en begraven.
(2) Het vervoer van deze dieren naar de plaats voor de afmaking en begraving aangewezen, geschiedt door of onder toezicht van de politie.
§ 3. Aan den toegang of de toegangen tot den stal, het erf of het terrein, waar ziek vee afgezonderd is, wordt een paal geplaatst, waaraan een plank voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: saccharomycosè" benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen,
§ 4. Zoodra de zieke dieren hersteld zijn wordt hiervan door den betrokken deskundige kosteloos eene schriftelijke verklaring afgegeven en wordt de afzondering opgeheven.
§ 5. (1) Na den dood of het herstel der zieke dieren worden de kralen of stallen, waarin zij gedurende de ziekte afgezonderd zijn geweest, de voor die dieren gebruikte tuigen en harnachementen en andere voorwerpen, die er mede in aanraking zijn geweest, ontsmet.
(2) De in § 4 bedoelde verklaring wordt door den deskundige niet afgegeven, dan nadat de ontsmetting behoorlijk heeft plaats gehad.
§ 6. Wiordt saccharomycosè waargenomen of vermoed aanwezig te zijn bij dieren, die vervoerd worden of op den openbaren weg worden aangetroffen, dan worden de zieke dieren in beslag genomen en kunnen zij, indien zij niet binnen tweemaal vier en twintig uren door of van wege den eigenaar worden opgevraagd, na constateering der ziekte door een deskundige, worden afgemaakt.
Voorschriften. 12



178
§ 7. De ziekte wordt geacht in een stal of op een erf of terrein geweken te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 14 dagen zijn verloopen.
H. Scabiës (schurft) bij eenhoevige en herkauwende dieren-
§ 1. Dieren, lijdende aan schurft moeten zoodanig worden afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen.
§ 2. Aan den toegang of de toegangen tot het erf of het terrein, waar ziek vee afgezonderd is, wordt een paal geplaatst,, waaraan een plank voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: schurft", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatsegesproken wordende inheemsche talen.
§ 3. Het slachten van aan schurft lijdende dieren is geoorloofd. De huiden der geslachte dieren moeten echter worden verbrand.
§ 4. Zoodra de zieke dieren hersteld zijn wordt hiervan door den betrokken deskundige kosteloos een schriftelijke verklaringafgegeven en de afzondering opgeheven.
§ 5. (1) Na den dood of het herstel van de zieke dieren worden de stallen of kralen, waarin zij gedurende de ziekte zijn verbleven en alle voorwerpen, die met de zieke dieren in aanraking zijn geweest, voor zoover zij niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerkingkomen, grondig schoon gemaakt. Houtwerk en muren der stallen worden vervolgens gewit en geteerd.
(2) Zaken, die niet voor afdoende reiniging vatbaar zijn, worden verbrand.
§ 6. Wordt schurft waargenomen of vermoed aanwezig te zijn bij dieren, die vervoerd worden of op den openbaren weg woïden aangetroffen, 'dan worden deze in beslag genomen en kunnen zij, indien zij niet binnen tweemaal vier en twintig uren door of van wege den eigenaar worden opgevraagd, nadat de Ziekte door een deskundige is geconstateerd, worden afgemaakt.
S 7. De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken



179
te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 14 dagen zijn verloopen.
I. Surra bij alle vee.
§ 1. Dieren, lijdende of verdacht van te lijden aan surra, moeten worden afgezonderd en opgesloten in stallen, waarbinnen het licht zoodanig getemperd is, dat geen vliegen binnendringen.
§ 2, Indien de eigenaar zulks wenscht worden de zieke dieren door of van wege de politie op kosten van den Lande afgemaakt en begraven.
§ 3. Wordt op meer dan een erf van een desa of kampong surra geconstateerd, dan moet ook het niet zieke of verdachte vee in die desa of kampong van des morgens 6 tot des avonds 7 uur opgesloten gehouden worden in stallen, als in § 1 bedoeld.
§ 4. Aan den toegang of de toegangen tot het erf, de desa of de kampong, waar zich ziek of verdacht vee bevindt, wordt een paal geplaatst, waaraan een plank, voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: surra", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 5. (1) Voor zoover daartoe met het oog op de belangen van den landbouw of het transportwezen aanleiding bestaat kan vergunning worden gegeven tot het gebruik van de bij de §§ 1 en 3 bedoelde dieren, voor zoover zij geen ziekteverschijnselen vertoonen.
(2) Gedurende den arbeid moeten deze dieren zooveel mogelijk tegen vliegen worden beschut, hetzij door ze met een zoogenaamd vliegennet te bedekken, hetzij door de huid in te smeren met olieachtige middelen of, waar het buffels geldt, door de dieren te voren een modderbad te doen nemen.
(8) Tusschen des avonds 7 en des morgens 6 j»ur mogen de dieren geweid en naar de badplaatsen gebracht worden.
§ 6. Indien w1 meerdere desa's van een bepaalde streek surra voorkomt, kunnen in die streek in- en uitvoer van vee en het houden van -veemarkten geheel of gedeeltelijk verboden worden. Doorvoer blijft onder de noodige waarborgen, dat geen aanra-



180
king met den verdachten veestapel kan plaats hebben, toegestaan.
8 7 (1) Dieren, lijdende aan surra, mogen, indien naar het oordeel van den betrokken deskundige de voedingstoestand nog zoodanig is, dat het vleesch uit dien hoofde voor de consumptie geschikt is te achten, op eene door dezen kosteloos af te geven schriftelijke verklaring worden geslacht.
(2) Het vervoer naar de slachtplaats en het slachten mogen slechts geschieden des avonds, tusschen 7 en 9 uur.
(3) Het vleesch mag niet eerder dan 10 uren na het slachten in comsumntie worden gebracht.
(4) Alle afval en vuil moet na het slachten onmiddellijk worden verbrand of begraven en de slachtplaats goed schoon ge-
maakt. , , i„„+0
(5) De huid moet gedurende 24 uren op een donkere plaats worden bewaard, zoodat er geen vliegen bijkomen; daarna kan zij op de gebruikelijke wijze worden behandeld.
8 8 Na het herstel van de zieke dieren wordt hiervan door den betrokken deskundige kosteloos eene schrifteli afgegeven en wordt de afzondering van het aldus hersteld verklaarde vee opgegeven.
§ 9 De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 3 maanden zijn verloopen.
K. D o u r i n e (kwaadaardige dekziekte) bij eenhoevige dieren.
8 1 Dieren, lijdende aan kwaadaardige dekziekte moeten worden afgezonderd en opgesloten in stallen waarbinnen het licht zoodfnig getemperd is, dat geen ^ De hengsten mogen niet dekken en de merries met gedekt worden.
8 2 Indien in eene bepaalde streek binnen een kort tijdsverloop verschillende gevallen van kwaadaardige dekziekte worden geconstateerd, moeten, zoolang de ziekte voorkomt, op geregelde tijden alle in die streek aanwezige eenhoevig dieren d e voor de voortteling worden gebezigd, door den be rokken deskundige worden onderzocht. Dieren, die verschijnselen van die ziekte vertoonen, worden voor den tijd van 3 maanden af-



181
gezonderd op de wijze in § 1 aangegeven. Deze termijn wordt zoo noodig telkens met een door den deskundige te bepalen tijdvak verlengd.
§ 3. Het slachten van aan kwaadaardige dekziekte lijdende dieren is geoorloofd.
§ 4. Aan den toegang of de toegangen tot het erf waar zich zieke of verdachte dieren bevinden, wordt een paal geplaatst, waaraan een plank voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: kwaadaardige dekziekte", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 5. Na het herstel van de afgezonderde dieren wordt hiervan door den betrokken deskundige kosteloos eene schriftelijke verklaring afgegeven en wordt de afzondering voor het aldus hersteld verklaarde vee opgeheven.
§ 6. Wordt kwaadaardige dekziekte waargenomen bij dieren, die vervoerd worden of op den openbaren weg worden aangetroffen, dan worden deze in beslag genomen en kunnen zij, indien zij niet binnen tweemaal vier en twintig uren door of vanwege den eigenaar worden opgevraagd, nadat de ziekte door een deskundige is geconstateerd, worden afgemaakt.
§ 7. De ziekte wordt geacht in eene bepaalde streek geweken te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 3 maanden zijn verloopen.
L. Piroplasmose bij herkauwende dieren.
§ 1. (1) Dieren, lijdende aan piroplasmose, moeten zoodanig worden afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen.
(2) Indien bij de zieke dieren teken worden aangetroffen, moeten deze zorgvuldig worden verwijderd en verbrand en na eventueel herstel moeten de dieren bovendien met een sterke keukenzoutoplossing goed geborsteld en afgewasschen worden, om mogelijk achtergebleven jonge teken te dooden.
§ 2. (1) De stallen of kralen waarin aan piroplasmose lijdende dieren verpleegd zijn en alle voorwerpen, die met de zieke dieren in aanraking zijn geweest, moeten, zoo zij niet op grond



182
van het bepaalde bij de volgende alinea voor verbranding in aanmerking komen, van teken worden gezuiverd.
(2) Zaken, die niet voor zoodanige zuivering vatbaar zijn, moeten worden verbrand.
(3) De stallen of kralen moeten na van teken gezuiverd te zijn worden geteerd of geverfd.
(4) De bodem van dé Stallen, kralen of terreinen waar zieke dieren verbleven zijn moet eveneens van teken gezuiverd worden,; betzij door vuur, hetzij door het omspitten van den grond.
§ 3. De herstelde dieren worden, nadat aan het bepaalde bij § 1, alinea 2, ten genoege van den betrokken deskundige voldaan is, 'ten bewijze waarvan door dezen kosteloos eene schriftelijke verklaring wordt afgegeven, weder tot het vrije verkeer toegelaten.
§ 4. (1) De herkauwende dieren, die met zieke dieren op hetzelfde erf worden gehouden, moeten mede, op de wijze, aangegeven in § 1, alinea 2, van teken worden gezuiverd.
(2) Zoolang hieraan niet ten genoege van den betrokken deskundige voldaan is, mogen deze dieren het erf niet verlaten.
§ 5. Aan den toegang tot het erf of het terrein, waar ziek of verdacht vee afgezonderd is, wordt een paal geplaatst waaraan een plank, voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: piroplasmose", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsehe talen.
§ 6. De lijken van aan piroplasmose gestorven dieren moeten worden verbrand.
§ 7. De ziekte wordt geacht in eene bepaalde streek geweken te zijn, zoodra het laatst aldaar zieke dier hersteld of gestorven is en de verdachte dieren en de stallen en weiden, overeenkomstig het hiervoren bepaalde, behoorlijk van tekeh zijn gezuiverd.
M. Tuberculose bij runderen en buffels.
§ 1. (1) Dieren, bij welke door een deskundige tuberculose is geconstateerd, worden in beslag genomen.
(2) Verkeereh dë zieke dieren ifl slechten voedingstoeStahd, dan worden zij afgemaakt en begraven. Is daarentegen de voedihgstoestand nog goed, dan worden zij onder toezicht van de



183
politie op een door den betrokken deskundige aan te wijzen plaats geslacht.
(3) Indien het vleesch van de geslachte dieren door bedoelden deskundige voor de consumptie geschikt wordt verklaard, dan wordt dit ten bate van den Lande verkocht, terwijl alles, wat verder van de zieke dieren afkomstig is, wordt begraven. Blijkt «chter het vleesch niet geschikt voor de consumptie, dan worden <de geslachte dieren geheel begraven.
§ 2. Dieren, die verdacht worden aan tuberculose te lijden, veorden zoodanig afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen en door den betrokken deskundige aoo spoedig mogelijk aan een diagnostisch onderzoek onderworpen overeenkomstig door den Directeur van Landbouw, Nijverleid en Handel vast te stellen regelen.
§ 3. (1) Met dieren, die bij het in § 2 bedoeld onderzoek blijken aan tuberculose te lijden, wordt gehandeld op de wijze, in § 1 aangegeven.
(2) Dieren, die vrij van tuberculose worden bevonden, worden uit de afzondering ontslagen en weder tot het vrije verkeer toegelaten.
(3) Dieren, ten aanzien waarvan bij het onderzoek niet dadelijk met zekerheid blijkt of zij al dan niet aan tuberculose lijdende zijn, blijven afgezonderd, totdat door een nader ondersoek de bedoelde zekerheid is verkregen.
§ 4. Aan de eigenaren van dieren, die ingevolge het bepaalde bij § 1 en § 3, alinea 1, worden in beslag genomen en afgemaakt •(geslacht), wordt, indien zij krachtens de eerste zinsnede van het ■eerste lid van artikel 28 der ordonnantie van heden (Staatsblad B- 432) aanspraak op schadeloosstelling hebben, déze verleend "tot het volle bedrag van de geschatte waarde der dieren.
§ 5. Wanneer een afgezonderd dier sterft, is de eigenaar of "houder verplicht hiervan onmiddellijk kennis te geven aan het Bestuur.
§ 6. (1) De afzondering van zieke of verdachte dieren geschiedt zoo veel mogelijk op het erf of terrein, waar zij thuis behooren.
(2) Aan den toegang of de toegangen tot het erf of het ter-



184
rein, waar zieke of verdachte dieren afgezonderd zijn, wordt een paal geplaatst, waaraan een plank voorzien van de woorden„besmettelijke veeziekte: tuberculose" benevens den naam derziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 7. (1) De stallen of kralen, waarin aan tuberculose lijdende dieren gedurende de ziekte verbleven zijn, en alle voorwerpen, die met de zieke dieren in aanraking zijn geweest, moeten, voorzoover zij niet op grond van het bepaalde bij de volgende alinea, voor verbranding in aanmerking komen, worden ontsmet.
(2) Zaken, die niet voor ontsmetting vatbaar zijn, worden verbrand.
Missive van den Direteur van Landbouw.aan de Hoofden der tot een veeartsenijkundig ambtsressort behoorende gewesten van 2 Juni 1911 n? 5151:
Tot de veeziekten, aan de bestrijding waarvan bijzondere aandacht dient te worden geschonken, behoort de tuberculose. Deze terecht zeer gevreesde ziekte, die elders ernstige nadeelen aan den veestapel toebrengt, komt, voor zoover bekend, hier te lande tot dusver bijna uitsluitend voor onder het geïmporteerde vee; de inheemsche veestapel schijnt er nog zoo goed als. vrij van te zijn.
Het voorkomen van verdere uitbreiding der ziekte is voor den veestapel van het grootste belang te achten en het is daarom dringend noodig, dat spoedig maatregelen daartegen worden genomen.
In de eerste plaats dienen daartoe zooveel mogelijk alle aan de ziekte lijdende dieren te worden opgeruimd en verder moet er voor worden gezorgd, dat tuberculeuse dieren niet meer worden ingevoerd.
Reeds in 1905 zijn door den tegenwoordigen Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, die destijdsGouvernements veearts te Semarang was, pogingen aangewend om den melkveestapel aldaar van tuberculose te zuiveren, terwijl sedert ook elders maatregelen zijn genomen ter voorkoming van verspreiding der ziekte.
Van eene algemeene consequent doorgevoerde bestrijding is echter tot dusver nog geen sprake kunnen zijn, ook omdat de



185
toepassing der in Europa gebruikelijke methoden tot onderkenning van de ziekte bezwaren opleverde.
Thans is evenwel door den Chef van het veeartsenijkundig laboratorium eene methode vastgesteld i1), die het mogelijk maakt om met eene voldoende mate van zekerheid de al of niet aanwezigheid van tuberculose te constateeren.
Voor de toepassing dier methode is de medewerking der eigenaren van de dieren noodig en deze is, naar reeds gebleken is, over het algemeen niet te krijgen, indien voor het ziek bevonden vee, dat ter voorkoming van verspreiding dier ziekte dient te worden afgemaakt, geen althans gedeeltelijke schadeloosstelling wordt gegeven.
Door de Regeering zijn daarom de noodige fondsen te mijner beschikking gesteld om voor zoodanig vee de helft der geschatte waarde uit te keeren.
De schadeloosstelling zal alleen worden verleend, wanneer een eigenaar genegen wordt bevonden alle hem toebehoorende dieren te doen onderzoeken en de ziek bevondene te slachten.
Het vleesch kan bovendien voor zoover het door den Gouvernements veearts voor de consumptie wordt goedgekeurd door hem te eigen bate worden verkocht.
De schadeloosstelling moeten voor elk voorkomend geval door den betrokken Gouvernements veearts door tusschenkomst van den inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst aan dit Departement worden aangevraagd bij een staat in duplo volgens bijgaand model, van welken staat dezerzijds dan bij accoordbevinding een exemplaar aan het betrokken Hoofd van gewestelijk bestuur wordt gezonden ter mandateering.
Ik heb de eer UHdG. te verzoeken de(n) Gouvernements veeartsen) in Uw gewest met het vorenstaande in kennis te willen
stellen en ^5^- te willen doen toekomen het hierbij overgehun
legd extract uit mijn besluit van heden II' 5150 (2) houdende vaststelling van voorschriften omtrent het diagnostisch onderzoek
op tuberculose en de mede hiernevens gaande blanco
aanvragen om schadevergoeding.
Een ......... tal afdrukken van dit schrijven ten behoeve van
genoemden ambtenaar en de Assistent-Residenten in Uw gewest zal U mede hierbij aantreffen.
(') Zie blz. 108. C) Zie blz. 112.



186
No
AANVRAAG tot uitbetaling van schadeloosstelling voor wegens tuberculose afgemaakt vee.
De ondergeteekende Gouvernements
veearts te verklaart:
le. dat hij met toestemming van den eigenaar
van beroep wonende te
alle aan dezen behoorende en daarvoor in aanmerking komende dieren op tuberculose heeft onderzocht en daarbij aan deze ziekte lijdende heeft bevonden de hieronder vermelde dieren:
h tt te betalen
aantal diersoort ras w»a«J« schadeloos-
waarae stelling.
2e. dat de dieren met toestemming van den eigenaar voornoemd zijn afgemaakt en geseceerd.
, den 19 .
De Gouvernements veearts,
Mo.
Aangeboden aan den met uitnoo-
diging om voor de uitbetaling der schadeloosstelling het noodige te willen verrichten.
Buitenzorg, den 19 .
De Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, Namens dezen: De Secretaris,



187
N. R a b i ë s (hondsdolheid) bij alle vee.
§ 1. Vee, lijdende aan hondsdolheid, moet door of van wege de politie worden afgemaakt en verbrand.
§ 2. Verdacht vee moet gedurende een tijdvak van vier maanden zoodanig worden afgezonderd, dat het niet met ander vee in aanraking kan komen.
§ 3. Voor zoover het ingevolge § 2 afgezonderde vee geen ziekteverschijnselen vertoont, kan vergunning worden verleend tot het laten weiden op daartoe aangewezen terreinen en tot het gebruik van het vee.
§ 4. Het slachten of doen slachten van aan hondsdolheid lijdend of op grond van waargenomen verschijnselen daarvan verdacht vee is verboden.
§ 5. De plaatsen in stallen of gebouwen, waar afgemaakt of gestorven vee gedurende de ziekte heeft gestaan, moeten worden ontsmet.
§ 6. In stallen of kralen en op erven of terreinen, waar ziek vee is verbleven, mag, nadat dat vee afgemaakt en verbrand of om andere reden van daar verwijderd is, gedurende de eerstvolgende 3 dagen geen ander vee worden gebracht, in stallen bovendien niety vóór de bij de vorige paragraaf bedoelde ontsmetting heeft plaats gehad.
§ 7. Honden en katten, thuis behoorende op een erf, waar hondsdolheid bij vee wordt geconstateerd, moeten worden afgemaakt, dan wel gedurende vier maanden worden vastgelegd of in een goed gesloten kooi of hok worden opgesloten, zoodanig, dat geen gevaar voor ontsnapping bestaat.
O. Lymphingitis infectuosa (farcin du boeuf) bij runderen.
§ 1. Runderen, lijdende aan farcin du boeuf moeten zoodanig worden afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen.



188
§ 2. (1) Aan eigenaren of houders van zieke runderen kan worden toegestaan de dieren binnen een door het Hoofd van plaatselijk bestuur in overleg met den veeartsenijkundigen dienst in het betrokken ressort belasten deskundige aan te wijzen kringte gebruiken, mits er voor gezorgd wordt, dat de zieke dieren daarbij niet met andere dieren in aanraking komen.
(2) De zieke dieren mogen alleen buiten den bij alinea 1 bedoelden kring worden gebracht om rechtstreeks naar een slachtplaats te worden vervoerd.
(3) Het slachten geschiedt onmiddellijk na aankomst op de slachtplaats onder toezicht van de politie en in tegenwoordigheid van den deskundige.
(4) De zieke deelen worden overeenkomstig de aanwijzingen van den deskundige ontsmet of vernietigd.
§ 3. Aan den toegang of de toegangen tot den in § 2 bedoelden kring, wordt een paal geplaatst waaraan een plank voorzien van de woorden „besmettelijke veeziekte: farcin du boeuf", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
P. Pleuro-pneumonia contagiosa (besmettelijke longziekte) bij runderen.
$ 1. (1) Wanneer besmettelijke longziekte geconstateerd wordt, moeten zoowel de zieke als de verdachte dieren in beslag worden genomen en zoo spoedig mogelijk worden afgemaakt.
(2) Zoolang de afmaking niet heeft plaats gehad, moeten de dieren zoodanig worden afgezonderd, dat zij niet met andere dieren in aanraking kunnen komen en mogen op het erf of het terrein, waar zij zich bevinden, geen andere runderen worden toegelaten.
§ 2. (1) Van de afgemaakte zieke dieren, zoomede van de verdachte dieren, die na de afmaking blijken door de ziekte te zijn aangetast geweest, moeten de borst- en de buikingewanden verbrand of begraven en de huiden ontsmet worden.
(2) Het vleesch en de ontsmette huiden van de bij alinea 1 bedoelde dieren, zoomede de afgemaakte verdachte dieren, die vrij van besmettelijke longziekte zijn bevonden worden ten bate van den Lande verkocht.



189
(3) Indien zieke of verdachte dieren mochten zijn geslacht of indien eerst na het slachten blijkt, dat niet voor ziek of verdacht gehouden dieren door de ziekte waren aangetast, moeten borst- en buikingewanden worden verbrand en de huiden worden ontsmet.
§ 4. De stal of het gebouw en wanneer dit door den deskundige noodzakelijk wordt geacht, ook het terrein, waar zich zieke of verdachte dieren bevonden hebben moeten worden ontsmet, waarna er gedurende 30 dagen geen runderen mogen worden toegelaten.
§ 5. Aan de eigenaren van dieren, die ingevolge het bepaalde bij § 1, alinea 1, worden in beslag genomen en afgemaakt, wordt, indien zij krachtens de eerste zinsnede van het eerste lid van artikel 28 der ordonnantie van heden (Staatsblad n? 432) aanspraak op schadeloosstelling hebben, deze verleend tot het volle bedrag van de geschatte waarde der dieren.
§ 6. Indien het blijkt, dat, niettegenstaande de in de §§ 1 -tot en met 4 voorgeschreven maatregelen, de ziekte zich verder verspreidt, wordt het afmaken gestaakt en worden de volgende maatregelen genomen:
«. om de erven of terreinen, waar besmettelijke longziekte is voorgekomen, wordt een kring getrokken overal zoo mogelijk 50 Meter van die erven of terreinen verwijderd;
Voor en binnen dien kring wordt verboden: 1°. de invoer van herkauwende dieren;
2°. de uitvoer van herkauwende dieren, van onbereide of niet ontsmette huiden, horens, hoeven en klauwen van herkauwende dieren, van mest en allen anderen afval, hooi, stroo en ander veevoeder;
3°. het gebruik van gemeenschappelijke weide, drink- en badplaatsen, het brengen van vee op openbare verkeerswegen en het houden van veemarkten en veeverkoopingen;
4°. het laten losloopen van honden, katten en pluimgedierte, met lastgeving, dat de dieren, die in strijd met dat verbod losloopende worden aangetroffen, worden gedood; o. in den sub a bedoelden kring worden al de herkauwende
dieren geregistreerd, gemerkt en, indien daartoe aanleiding



190
bestaat, volgens door den Directenr van Landbouw, Nijverheid en Handel vast te stellen voorschriften aan een diagnostisch onderzoek onderworpen. Zoo dikwijls mogelijk wordt de veestapel geinspecteerd en met de registers vergeleken» ten einde zoodoende overtreding van het verbód van in- en uitvoer te bemoeilijken en zoo spoedig mogelijk te ontdekken. De omtrek van den kring wordt op eene door het Hoofd van plaatselijk bestuur aan te geven wijze door merkbare teekenen aangewezen, terwijl aan den toegang of de toegangen, een paal wordt geplaatst, waaraan een plank voorzien van de woorden: besmettelijke veeziekte: „longziekte", benevens den naam der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen; c. de kring wordt bewaakt door de werkbare mannen der inlandsche bevolking, die de wacht houden in tijdelijke gardoe's op zoodanigen afstand van elkaar geplaatst, dat de wachters elkander kunnen zien of toeroepen. Verder wordt gelast dat:
1°. van elk ziekte- of sterfgeval en elke andere mutatie onder het vee binnen 24 uur door den betrokken veehouder kennis gegeven wordt aan het Bestuur;
2°, (de staBen en kralen van vee door de betrokken veehouders op bepaalde tijden worden gereinigd en steeds voldoende schoongehouden, ter beoordeeling van het plaatselijk bestuur of van door dat bestuur daartoe aangewezen ambtenaren of beambten.
§ 7. (1) Wanneer de kring van afsluiting wordt doorsneden door een weg, die niet zonder groot nadeel voor algemeene belangen in de afsluiting kan worden begrepen, wordt het verkeer over den weg vrijgelaten, behoudens het noodige toezicht ten einde te voorkomen, dat vee yan den weg in ihet afgesloten terrein wordt gebracht.
(2) Het vee aan weerszijde» van den weg binnen een afstand van 50 Meter aanwezig, wordt, voorzoover het binnen den kring is, verwijderd, doch niet buiten den kring gebracht.
§ 8. De ziekte wordt geacht in een bepaalde streek geweken te zijn, zoodra sedert den dood of het herstel van het laatst aldaar zieke dier 4 maanden verloopen zijn.



191
Q. Varkenspest en besmettel ij ke borstziekte bij varkens (*).
§ 1. (1) Varkens, lijdende aan of verdacht van te lijden aan varkenspest of besmettelijke borstziekte,, moeten in goed gesloten hokken opgesloten worden.
(2) Als verdacht worden beschouwd alle varkens in de kampoengs, waar genoemde ziekten heerschen of een daarvan is geconstateerd.
§ 2. Indien in eene kampoeng varkenspest of borstziekte is geconstateerd, worden onmiddellijk de uit- en invoer van varkens en de uitvoer van varkensvleesch verboden, terwijl onverwijld alle aanwezige varkens in een register moeten worden in geschreven.
§ 3. (1) Indien in meerdere kampoengs of desa's van een bepaalde «treek varkenspest of borstziekte is geconstateerd, worden de maatregelen, genoemd in de §§ 1 en 2 van deze instructie, in de geheele streek toegepast, terwijl alsdan eveneens het vervoer van varkens tusschen de verschillende kampoengs, gelegen binnen de grenzen van bedoelde streek, zoomede de uiten invoer van varkens en varkensvleesch verboden zijn.
(2) Aan den toegang of de toegangen tot de besmette kampoengs en aan de toegangswegen tot de besmette streek wordt een paal geplaatst waaraan een plank, voorzien van de woorden „besmettelijke varkensziekte", benevens de namen der ziekte in alle ter plaatse gesproken wordende inheemsche talen.
§ 4. Indien de eigenaars zulks wenschen, mogen zieke en verdachte dieren, op een door den betrokken deskundige kosteloos af te geven schriftelijke vergunning, worden geslacht, nochtans alleen onder persoonlijk toezicht van dien deskundige, terwijl alle borst- .en buikingewanden moeten worden verbrand.
§ 5. Voor de geheele besmette streek en, voorzooveel noodig, ook in de aangrenzende streken, wordt verder .gelast dat: a. van-alle mutaties onder de varkens binnen 24 uren kennis
(') De Instructie voor deze ziekten is vastgesteld bij Staatsblad 1913 n°. 120.



192
moet worden gegeven aan de betrokken kampoenghoofden, die hiervan aanteekening houden in een mutatieregister; de hokken door de betrokken eigenaars op bepaalde tijden moeten worden gereinigd en steeds behoorlijk schoon gehouden, ter beoordeeling van de door het Hoofd van plaatselijk bestuur daartoe aangewezen ambtenaren of beambten.
§ 6. (1) Nabij ieder varkenshok, waarin ziektegevallen voorkomen, wordt een put van zoo mogelijk 2 Meter diepte gegraven, waarin de meststoffen uit den stal dagelijks worden verbrand, evenals de cadavers der gestorven dieren.
(2) Zijn alle zieke dieren uit een stal gestorven, dan wordt deze afgebroken en worden de materialen als bamboe, oud houtwerk, atap, alang-alang enz., welke niet goed op andere wijze te desinfecteeren zijn, op de plaats, waar de stal gestaan heeft, uitgespreid en verbrand; vervolgens wordt de aarde op die plaats ter diepte van 30 c.M. afgegraven en in de put gestort, die daarna geheel wordt gevuld met de uitgegraven aarde, terwijl het resteerende gedeelte hiervan wordt gebezigd ter vervanging van ■de afgegraven aarde op de plaats, waar het hok heeft gestaan.
§ 7. Nadat de in de vorige §§ aangegeven maatregelen genomen zijn en de zekerheid bestaat, dat geen clandestien vervoer kan plaats hebben, zonder dat zulks onmiddellijk wordt ontdekt, kan, in overleg met den Inspecteur van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst tot inbeslagname van alle zieke en, voorzooveel noodig, ook van verdachte varkens worden overgegaan en kunnen deze afgemaakt en verbrand worden op de wijze, als in de vorige § is aangegeven.
§ 8. Ongeveer een maand na het laatst geconstateerde ziektegeval worden door den betrokken deskundige alle varkens in de besmette kampoengs geïnspecteerd.
Worden bij dat onderzoek dieren aangetroffen met verdachte ziekteverschijnselen, welke het vermoeden wettigen, dat de ziekte nog zoogenaamd latent aanwezig is, dan worden dergelijke dieren in beslag genomen, afgemaakt en verbrand.
Voor de in beslag genomen en afgemaakte varkens wordt de volle marktwaarde uitbetaald, onmiddellijk nadat de verbranding der cadavers heeft plaats gehad op de wijze als in § 6 is aangegeven.



193
§ 9. (1) Indien zich gedurende zes maanden,: nadat het in «de vorige § bedoeld onderzoek is afgeloopen, geen nieuwe ziektegevallen hebben voorgedaan, worden de beperkende maatregelen op het vervoer ingetrokken.
(2) Het opgesloten houden der varkens en de aangifte en bijhouding der mutaties, worden echter nog gedurende een half jaar na laatstgenoemden datum gehandhaafd.
5. Toelichting op de Staatsbladen nos 432/435 van 1912.
Schrijven van den Directeur van Landbouw; Nij verheid en Handel aan de Hoofden van Gé: westelijk Bestuur van 19 November 1912 B* 11307i
Zooals UHEdG. zal zijn gebleken, zijn onlangs nieuwe bepalingen vastgesteld betreffende het veeartsenijkundig staatstoezicht en de veeartsenijkundige politie hier te lande, waardoor -een groot aantal zeer verspreid voorkomende oude voorschriften buiten werking worden gesteld.
Op deze bepalingen, die in het Staatsblad zijn opgenomen onder de nummers 432 t/m 435 en in werking treden met 1 Januari 1913, is door den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst een toelichting gemaakt, in het bijzonder "bestemd voor de Gouvernements 'veeartsen, maar evenzeer van "belang voor de betrokken Bestuursambtenaren en havenautori: teiten. Met het oog hierop doe ik UHEdG, er een aantal exemplaren van toekomen ter uitreiking aan de veeartsen en/of de •overige genoemde ambtenaren.
Ik teeken hierbij aan, dat de door den Inspecteur aan zijn toelichting toegevoegde modellen kunnen worden geacht door mij te zijn vastgesteld, terwijl ook hetgeen is medegedeeld omtrent het doen vervaardigen van gedrukten en van brandijzers door mij is goedgekeurd.
a. STAATSBLAD No. 432.
Art. 3 regelt de bevoegdheid van den Gouverneur-Generaal om den invoer van vee en daarmee in verband staande producten te verbieden of te beperken. De inhoud komt overeen- met de "tot nu toe geldende bepalingen, doch is uitgebreid met de woor •den „yersch en gedroogd vleesch". Krachtens dit voorschrift
VOORSCHRIFT*». 13



194
is bij § I, 6 en c, van Staatsblad 11! 433 o. a. de invoer van dengdeng uit Afrika, Azië en Australië en van versch vleesch uit beide eerstgenoemde werelddeelen verboden.
In artikel 7 wordt de in- en uitvoer van vee over zee geregeld en deze beperkt tot de door den Gouverneur-Generaal daarvoor aangewezen plaatsen.
Art. 9 regelt het veeartsenijkundig onderzoek van het over zee aangevoerde vee.
Hoewel het wenschelijk zou zijn al het vee bij invoer aan keuring door een deskundige te onderwerpen, moest hiervan worden afgezien, omdat hierdoor de veehandel op enkele plaatsen,, waar geen deskundige gevestigd is, te veel zou worden belemmerd.
Voor dergelijke plaatsen is dus de vrije invoer toegelaten, mits het vee vóór de inscheping door een deskundige gekeurden gezond bevonden is en in de streek, waaruit het afkomstig is, geen besmettelijke ziekte heerscht.
Is op de plaats van invoer eene behoorlijk geïsoleerde quarantaine gelegenheid aanwezig, dan kan de Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vergunning geven de keuring na de ontscheping te dóen plaats hebben in bedoelde quarantainegelegenheid.
Ook voor andere plaatsen kan vergunning verleend worden dekeuring na de ontscheping te doen plaats hebben, doch alleen,, indien het vee afkomstig is uit streken, die voortdurend vrij zijn van besmettelijke veeziekten, waarvoor het in te voeren vee vatbaar is.
Voor de aanwijzing van plaatsen, waarvoor een dergelijke ver^ gunning wenschelijk is, zal door den betrokken Gouvernements Veearts een voorstel moeten worden ingediend.
De aandacht wordt er verder op gevestigd, dat ingevolge art. 34 voortaan paarden en varkens aan dezelfde voorschriften onderworpen zijn als herkauwende dieren.
Onderstaand voorbeeld moge ter verduidelijking dienen.
Invoer Madoereesch vee te Soerabaja^
Het vee wordt, aannemende dat door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel verklaard is, dat te Soerabaja een behoorlijk geïsoleerde quarantaine-plaats aanwezig is, na ontscheping naar die quarantaine-plaats gebracht en aldaar gekeurd door dên Gouvernements Veearts of Vervanger.
Bij aanvoer te Probolinggo, Kaliboentoe, Besoeki, Paharoekan,.



195
Kalboet en Djangkar, moet het Madoereesche vee, indien geen behoorlijk geïsoleerde quarantaine-gelegenheid aanwezig is, vóélde ontscheping gekeurd worden, aangezien op het eiland Madoera mond- en klauwzeer heerscht en dus voor dit vee door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, niet de bij alinea 3 van art. 9 bedoelde vergunning tot keuring na de ontscheping kan worden verleend, indien voornoemde quarantainegelegenheid ontbreekt, terwijl het vee om dezelfde reden niet zonder keuring tot het vrije verkeer mag worden toegelaten, ook al is het vóór de inscheping gekeurd door een veeartsenijkundig ambtenaar.
Vee afkomstig van Bali daarentegen mag, indien het vóór de inscheping gekeurd en gezond bevonden is, vrij worden ingevoerd. Heeft vóór de inseheping daarentegen geen keuring plaats gehad, dan kan de keuring bij invoer geschieden^ na de ontscheping, indien de hiervoor noodige vergunning aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel is gevraagd en verkregen.
Hetzelfde geldt voor paarden, afkomstig van eilanden, waar geen besmettelijke ziekten heerschen, terwijl die afkomstig van eilanden, waar malleus voorkomt of de afwezigheid dezer ziekte niet vaststaat, aan het voorgeschreven diagnostisch onderzoek zijn onderworpen.
Bovenbedoelde eilanden zullen steeds aan de betrokken Veeartsen worden bekend gemaakt.
Art. 10 heeft o. a. betrekking op malleus en tuberculose, voor het diagnostisch onderzoek waarvan reeds voorschriften werden gegeven.
Paarden of vee, verdacht van door een dezer ziekten geïnfecteerd te >zijn, moeten dus bij invoer, indien ze afkomstig zijn uit landen of streken, waar deze ziekten voorkomen, ingevolge dit artikel aan het voorgeschreven diagnostisch onderzoek worden onderworpen.
Art. 11, alinea 1, letter a, is overeenkomstig de bestaande bepalingen.
Letter b. Bij uitvoer van vee, paarden en varkens daaronder begrepen, van plaatsen, waar een deskundige gevestigd is, moet dtt vee door dezen of zi^n vervanger gekeurd worden. Hetzelfde moet geschieden, indien vee van uit een plaats, waar geen deskundige gevestigd is, moet worden uitgevoerd naar een plaats,



196
waar geen vee wordt toegelaten, tenzij het bij de inscheping door een deskundige gekeurd is, bijv. bij uitvoer van Talagabiroe op Madoera naar Bandjermasin, moet dit vee vóór de' inscheping worden gekeurd, daar anders de ontscheping te Bandjermasin, ingevolge het bepaalde bij Staatsblad B! 434, letter d, geweigerd moet worden.
Het zal dus gewenscht zijn de betrokken havenautoriteiten er op te wijzen, dat bij de uitklaring van prauwen met vee er goed op gelet wordt of het op de plaats van bestemming mag worden ingevoerd, indien het niet door een deskundige gekeurd en gezond bevonden is, zooals bijv. voor de Zuider- en Oösteiv afdeeling van Borneo, Banka, Billiton enz. het geval is, zie Staatsblad B' 434, letter d.
In dergelijke gevallen dient geen vergunning tot uitvoer te worden gegeven, alvorens de dieren door een deskundige gekeurd zijn.
Uit den aard der zaak is de deskundige, door wien de keuring geschiedt, bekend met alle streken, vanwaar wegens het heerschen van veeziekte de uitvoer verboden is.
Hij zal dus nauwkeurig hebben na te gaan, van waar het vee is aangevoerd en dieren, die uit besmette streken mochten afkomstig zijn, hebben aan te houden.
Letter 6, 2». Op plaatsen, waar geen deskundige gevestigd is, wordt Van wege den met het plaatselijk bestuur belasten ambtenaar de vereischte verklaring, dat noch in de streek of de strekèn, waaruit de dieren afkomstig zijn, noch op de plaats van inscheping, eene besmettelijke ziekte heerscht, afgegeven.
Het verdere gedeelte van dit artikel is geüjkluidend met de bestaande bepalingen en behoeft dus geen nadere toeUchting. Enkel is het uit Nederland aangevoerde vee van alle formaliteiten vrijgesteld, omdat dit vee vóór de inscheping ambtshalve is gekeurd en getubercuUneerd.
De derde alinea van art. 19 en die van art. 20 zijn nieuw, doch behoeven geen toeUchting.
Art 22. In afwijking van de bestaande bepalingen wordt thans, nadat ingevolge alinea 1 van dit artikel het heerschen eener ziekte door den betrokken deskundige is geconstateerd, daaraan door het Hoofd van plaatselijk bestuur de noodige bekendheid gegeven.



197
Uit het gebruik van het woord heerschen blijkt, dat hieronder niet te verstaan zijn sporadische ziektegevallen.
Bij het voorkomen van een of meer gevaBen van malleus bijv. op een erf, kan dus volstaan worden met de voor die ziekte vastgestelde maatregelen zonder verdere pubHciteit.
Art. 23, alinea 1 geeft aan, welke maatregelen bij besmettelijke veeziekten in het algemeen door de bevoegde autoriteit kunnen genomen worden, terwijl in de desbetreffende instructies (Staatsblad B' 435) wordt aangegeven, welke dezer maatregelen bij iedere ziekte moeten worden toegepast.
De te nemen maatregelen stemmen overigens in hoofdzaak overeen met de bestaande bepalingen, behalve dat volgens lett. d het afmaken niet meer beperkt is tot „van elders aangevoerd vee".
Alinea 2 stelt de mogelijkheid open om uit eene besmette streek ziekteproducten, dan wel organen of dieren op te zenden naar het Veeartsenijkundig Laboratorium te Buitenzorg.
Art. 25 geeft de bevoegdheid om dieren, lijdende aan eene besmettelijke ziekte, die buiten de plaats van afzondering worden aangetroffen of clandestien vervoerd worden, dan wel op den openbaren weg worden aangetroffen, na constateering der ziekte door den betrokken deskundige, onmiddellijk te doen afmaken.
Het woord kunnen is hier gebruikt, om vrijheid te laten dieren, die aan minder gevaarlijke en nog te genezen ziekten bijv. saccharomycosè, lijdende, op 'den pubUeken weg worden aangetroffen, dan wel die per ongeluk uit de hun aangewezen plaats van isoleering mochten zijn losgeraakt, indien zulks wenschelijk blijkt, niet te doen afmaken.
Art. 27, alinea 1 komt overeen met de bestaande bepalingen.
Alinea 2 heeft ten doel het onderzoek middels maBeine, tuberculine en andere, voor diagnostische doeleinden noodig geoordeelde onderzoekingsmethoden, steeds in toepassing te kunnen brengen.
Art. 28, alinea 1 bepaalt, dat schadeloosstelling zal worden uitbetaald aan hen, wier vee in beslag genomen en afgemaakt is, indien zij hebben voldaan aan de verplichting tot het doen van t ij d i g e aangifte.
In deze bepaling heeft men een krachtig middel om het doen van aangifte te bevorderen. Er dient daarom streng de hand



198
aan gehouden te worden, dat bij verzuim van of te late aangifte, afgescheiden van de in te stellen vervolging, nimmer scba> delooSBtelling wordt uitbetaald en dat de reden daarvan steeds wordt medegedeeld.
Voor welke ziekten dieren in beslag genomen en afgemaakt mogen worden, is in de desbetreffende instructie voor iedere ziekte aangegeven (Staatsblad 1912 11' 435), alsmede de hoegroot» heid der te betalen schadeloosstelling.
Verder kan in door den Gouverneur-Generaal te bepalen gevallen ook bij afmaken wegens andere ziekten schadeloosstelling worden verleend, indien het wenschelijk gebleken is, dieren voor bedoelde ziekten af te maken en de eigenaren daartegen geen bezwaar hebben. Deze bepaling is o. a. opgenomen voor eventueele bestrijding van ziekten, die bij Staatsblad IP 435 niet genoemd zijn.
Men make dus uit het bepaalde bij art. 23, lett. d, niet op, dat de deskundige voor iedere besmettelijke veeziekte volgens eigen zienswijze zou mogen adviseeren tot in beslagneming en afmaking, daar in de gevallen, die in de instructie niet zijn genoemd, ook geen schadeloosstelling zou kunnen worden toegekend.
Met aanvulling der bestaande bepalingen ie de taxatie van de waarde van afgemaakte dieren geheel aan den deskundige overgelaten voor de gevallen, waarin de waarde der gezamenlijk af te maken dieren van eenzelfden stal op niet meer dan ƒ 500 getaxeerd wordt. Hierdoor kan steeds snel worden gehandeld, doch hiermede is tevens den Veeartsen eene groote verantwoordelijkheid opgelegd en dienen zij dus bij deze taxatie's steeds de meeste nauwgezetheid te betrachten, zoodat zoowel 's Lands belang, als de belangen van de eigenaars behoorlijk worden behartigd.
De overige alinea's van dit artikel komen overeen met de bestaande bepalingen.
Art. 29. Als regel is aangenomen dat geen schadeloosstelling wordt verleend voor stallen, die vernietigd moeten worden, omdat zij niet te desinfecteeren zijn en wel, omdat in de eerste plaats de eigenaar er belang bij heeft een dergelijken stal niet meer te gebruiken, doch vooral ook, omdat dergelijke stallen meestal uit nagenoeg waardelooze materialen bestaan zooals oude bamboe en atap. Dergelijke stallen, die door de eigenaars



199
zelf gebouwd worden, kosten bun zeer weinig en zijn niet te taxeeren.
Hierbij dient echter wel zorg gedragen te worden, dat materialen, die nog bruikbaar zijn, als houten stijlen, planken, nieuwe bamboe enz. en die, indien de stal slechts geheel uit elkaar genomen wordt, op eenvoudige wijze volgens de aangegeven voorschriften te desinfecteeren zijn, nimmer mogen vernietigd "worden, tenzij de eigenaar zulks verlangt.
Slechts in bijzondere gevallen, nl. wanneer de eigenaar onbemiddeld is en hij door het afbreken van den stal betrekkelijk groote schade lijdt, kan aan den Directeur van Landbouw een gemotiveerd voorstel worden ingediend tot het toekennen van eenige schadeloosstelling. De aanvrage dient dan vergezeld te gaan van eene nauwkeurige opgave van de vernietigde materialen en de getaxeerde waarde van ieder stuk, onder mededeeling, waarom de schadeloosstelling wordt gevraagd.
Art 30, alinea 1 geeft aan, hoe gehandeld moet worden met •dieren, die op het erf van den eigenaar niet voldoende kunnen worden geïsoleerd. Wordt het afzonderingsterrein slechts voor «en bepaalde ziekte of voor enkele ziektegevallen, dus slechts voor tijdelijk gebruik aangewezen, dan spreekt het van. zelf, dat de ompaggering, indien noodig, zoo eenvoudig mogelijk bijv. van horizontaal loopende bamboe moet gemaakt worden.
Als regel zal echter de afzondering op het erf van den houder moeten geschieden en zal hierop enkel een uitzondering mogen "worden gemaakt, indien dit in het belang der ziektebestrijding "noodzakelijk is.
Waar thans bij het voorkomen van chronisch verloopende ■ziekten als malleus en tuberculose, die het meest aanleiding geven tot langdurige isoleering van dieren, deze onmiddellijk Tnöeten worden afgemaakt, zal er, op Java en Madoera althans, vyel zelden aanleiding meer bestaan tot isoleering van dieren op speciaal daarvoor aangewezen terreinen.
De overige alinea's van dit artikel komen overeen met de bestaande bepalingen.
b. STAATSBLAD No. 433.
Dit Staatsblad treedt in de plaats van de bestaande bepaUngen. Deze zijn slechts in zooverre aangevuld, dat voortaan de invoer van dengdeng uit Afrika, Azië en Australië en van versch



260
vleesch uit de eerstgenoemde twee werelddeelen ook verboden is (zie hiervoren).
c. STAATSBLAD No. 434.
Het is noodig dat de Gouvernements Veeartsen, in wier ressorten plaatsen voor den in- en uitvoer van vee zijn opengesteld, voor elk van die plaatsen, in overleg met de betrokken havenautoriteiten, tijdig nagaan, van welke uitvoer van vee plaats heeft, opdat belanghebbenden tijdig kunnen worden ingelicht omtrent de met 1 Januari a. s. in werking tredende bepalingen^ verder dienen de Gouvernements Veeartsen tijdig eventueele voorstellen aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te doen, met betrekking tot de keuring, bedoeld bij art9, alinea 3 van Staatsblad B! 432.
Op plaatsen, waar vee met prauwen wordt aangevoerd, zal het o. a. wel steeds wenschelijk zijn, dat importeurs voor behoorlijk geïsoleerde quarantaine-gelegenheden zorgen, opdat het vee niet in de prauwen behoeft te worden gekeurd.
De verpBchte keuring van vee bij uit- en invoer geeft een goede gelegenheid om tevens het vrouwelijk vee op geschiktheid voor de voortteling te onderzoeken.
Daarbij zuBen de exemplaren, die niet meer nuttig voor de voortteUng worden geacht, van een brandmerk moeten worden voorzien, ten bewijze dat ze voor de slachtbank bestemd kunnen worden, terwijl daarvan tevens aanteekening dient te worden gehouden in de bij uit- en invoer van vee af te geven verklaringen.
ModeBen te gebruiken bij in- en uitvoer van vee zijn als bijlage hierbij gevoegd.
N°. 1 is een model voor de verklaring af te geven door den deskundige op de plaats van uitvoer, art. 11, alinea 1, 6. le, van Staatsblad B' 432.
N°. 2 voor de verklaring af te geven door den deskundige op de plaats van invoer, art. 12, alinea 1, van dat Staatsblad.
N°. 3 voor de verklaring af te geven op de plaats van uitvoer door den ter plaatse van inscheping met het dagelijksch bestuur belasten Europeeschen ambtenaar, dan wel bij ontstentenis van zoodanigen Europeeschen ambtenaar, door den te dier plaatse gezagvoerenden Inlandschen bestuursambtenaar, art. 11, alinea
1|: b. 2«V



201
Nauwkeurig invullen dezer verklaringen verdient aanbeveling:.
Het handigst zal het zijn, boekjes te gebruiken van de grootte der bijgaande modellen, waarin 200 verklaringen, waarvan 100 bestemd zijn om te worden aangehouden en 100, aan een geperforeerden rand verbonden, om te worden afgegeven; door gebruikmaking van carbonpapier kan het afgeven van deze verklaringen zeer worden vereenvoudigd.
Aan eiken eigenaar wordt een verklaring verstrekt voor al het vee, dat hij tegelijkertijd, met hetzelfde vaartuig uit- of invoert of ingevoerd heeft.
De boekjes met verklaringen moeten door hem, die ze afgeeft, vooral persoonlijk worden gefolieerd en geparafeerd, waarbij op 1 Januari van elk jaar opnieuw met ff 1 wordt begonnen.
Van den inhoud der afgegeven verklaringen moet nauwkeurig aanteekening gehouden worden in een daarvoor bestemd register, ingericht zooals in de modellen der maandelijksche opgaven 4, 5 en 6 is aangegeven.
Deze registers moeten op ultimo van elke maand worden afgesloten, waarna de totalen worden berekend, terwijl op den ]sten Tan de volgende maand weer met een nieuwe bladzijde wordt begonnen.
Op het einde van het jaar worden de maandelijksche totalen van het geheele jaar onder elkaar geplaatst en wordt berekend hoeveel exemplaren van elke diersoort gedurende het geheelejaar zijn uit- of ingevoerd.
Ieder deskundige heeft een register voor uit- en een voor ingevoerd vee, dat eveneens moet worden gefolieerd en geparafeerd, waarbij op 1 Januari van elk jaar weer met 11' 1 wordt begonnen in een nieuw register.
De Europeesche en Inlandsche Bestuursambtenaren, die verklaringen B' 3 afgeven, houden alleen een register aan voor uitgevoerd vee, ingericht volgens model B' 6, dat door dengene, die de verklaringen voor de daarin opgenomen dieren heeft afgegeven, eveneens moet worden gefolieerd en geparafeerd en op het einde van elke maand en van elk jaar worden afgesloten, zooals het voor de registers van uit- en invoer door de deskundigen aan te houden is aangegeven.
Maandelijks worden afschriften dezer registers volgens de opgaven voor uit- en ingevoerd vee (modellen B' 4 en 5) met de dagboeken ingediend, terwijl de opgaven van uitgevoerd vee



202
van de Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren, in de eerste dagen van de maand volgende op die, waarover zij loopen, aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel ingediend moeten worden.
Ter plaatse van invoer wordt gehandeld als is voorgeschreven bij Staatsblad 1912 11' 432 artikel 11, alinea 2, a en b, terwijl de verklaringen na accoordbevinding worden vernietigd.
Vorenbedoelde boekjes met verklaringen, registers en gedrukten voor de maandelijksche opgaven, kunnen de betrokken ambtenaren voor Gouvernementsrekening doen aanmaken.
De bovenbedoelde brandijzers zullen vanwege het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel worden aangemaakt en tijdig aan de deskundigen worden opgezonden. Het merk (SB) worde ingebrand op de linkerdij.
Uit den aard der zaak kunnen deze ijzers eveneens worden gebruikt in andere gevallen, waarin vrouwelijke buffels en runderen op geschiktheid voor de slachtbank worden gekeurd. Op •deze wijze zal bereikt worden, dat voortaan geen ander vee mag worden geslacht, dan dat voorzien is van bovenbedoeld merk.
d. STAATSBLAD No. 435.
§ I. A. De plaatsen in dit lid genoemd worden wegens de nabijheid van een standplaats van een Europeeschen of Inlandschen Veearts met die standplaatsen gelijkgesteld.
B. Is gelijkluidend aan de bestaande bepalingen met toevoeging van rabies bij alle vee en farcin dn boeuf en pleura pneumonia contagiosa bij runderen.
§ II. B. Veepest. De voorschriften zijn ongeveer gelijkluidend aan de bestaande bepalingen en behoeven dus geen toelichting.
C. Anthrax.
Het spreekt wel van zelf, dat de meststoffen enz. in de nabij den stal gegraven kuilen, steeds zooveel doenlijk moeten worden verbrand en dat de verbranding der cadavers indien mogelijk, •eveneens in bedoelde grafkuilen moet plaats hebben.
D. Septichaemie.
Het zal geen betoog behoeven, dat, hoewel het slachten der aangetaste dieren geoorloofd is, om den eigenaars te gemoet te komen bij hun verlies, niettemin streng verboden moet wor-



203
den het vervoer van vleesch buiten de kampong, waar de\ wekttegevallen zijn geconstateerd, en dat de afvalproducten en ziekelijk veranderde deelen, na het slachten, zorgvuldig moeten worden verbrand.
Alle dieren, die met een ziek geworden dier op deajelfde weideplaatsen hebben gegraasd of op dezelfde plaatsen hebben, gebaad, moeten als verdacht worden beschouwd en dos afgezonderd worden gehouden, tot 14 dagen na het laatste ziektegeval.
F. Malleus.
Gelijkluidend met de reeds geldende bepalingen, behalve dat klinisch zieke dieren steeds moeten worden in beslag genomen en afgemaakt, terwijl bij positief reageerende dieren zonder zulke verschijnselen aan den eigenaar wordt overgelaten, of al of niet tot afmaking wordt overgegaan. In beide gevallen kan eene schadeloosstelling tot de helft der geschatte waarde met een maximum van respectievelijk ƒ 30 en ƒ 50 worden toegekend, dus het dubbele van het bedrag, waarop thans aanspraak bestaat.
I. Surra. ->tty.'/
§ 2. Hier worden in hoofdzaak paarden bedoeld of andere dieren, die in zoo'n déplorabelen toestand verkeeren, dat .het vleesch niet meer geschikt is voor de consumptie. Het begraven en afmaken geschiedt op kosten van den Lande. Daar het afmaken slechts op verlangen van den eigenaar mag geschieden, wordt voor de dieren natuurlijk geen schadeloosstelling verleend,
§ 7. Heeft in 't bijzonder betrekking op slachtvee.
M. Tuberculose.
De thans geldende bepalingen zijn in zoover gewijzigd, dat dieren, bij welke klinisch met zekerheid tuberculose wordt geconstateerd, in beslag genomen moeten worden en afgemaakt, tegen betaling van de volle getaxeerde waarde als schadeloosstelling.
Hetzelfde geschiedt met verdachte dieren, die bij het ingestelde diagnostisch onderzoek duidelijk positief reageeren.
Is de reactie niet absoluut zeker positief, dan dienen de dieren afgezonderd te blijven en telkens op nieuw getuberculineerd te worden tot zekerheid is verkregen.
Waar thans goed melkvee in Nederlandsch-Indië betrekkelijk schaarsch is, dienen de Gouvernements Veeartsen er wel voor te waken, dat geen dieren onnoodig worden afgemaakt door eene



204
Kchtvaardige. beoordeeling der reactie, te meer niet daar dc dieren, zoo lang ze geen klinische verschijnselen vertoonen, als vrij wel ongevaarlijk moeten beschonwd worden, wat de verbreiding der ziekte betreft. N. Eabies.
De voor deze ziekte uitgevaardigde bepalingen zijn noodig, omdat bij de hondsdolheidordonnantie geen maatregelen worden voorgeschreven voor vëe, lijdende aan deze ziekte.
O. Lymphingitis infectuosa bij het rund.
Daar deze ziekte tot nog toe slechts in enkele streken in Nederlandsch-Indië geconstateerd is (Sumatra's Oostkust), wordt het wenschelijk geoordeeld haar zoo krachtig mogelijk te bestrijden, daar ze thans nog betrekkelijk gemakkelijk geheel uit te roeien zal zijn. Toelichting zal deze instructie overigens niet behoeven.
P. Pleura pneumonia contagiosa bij het rund. 1 Zooals bekend mag verondersteld worden, werd deze ziekte hier uit Australië ingevoerd. Hoewel de daardoor ontstane enzoötiën thans onderdrukt schijnen en door verbod van invoer uit Australië getracht wordt eene nieuwe insleping te voorkomen, blijve de aandacht der Gouvernements Veeartsen toch steedri op deze ziekte gevestigd.
De instructie geeft de middelen aan om bij eventueel opnieuw geconstateerde gevallen deze door afmaken onmiddellijk te kunnen onschadelijk maken. Overigens zal ook deze instructie geen toelichting behoeven.



205
MODEL No. 1.
No.
VEEARTSENIJKUNDIGE VERKLARING VOOR VEE UITGEVOERD
van , naar
toebehoorende aan , te
stoomer
Uitgevoerd per (a), genaamd den
prauw
Voor de slachtbank be
Istemd vrouwe lyk vee.
runderen.
buffels.
Ander vee
runderen. | buffels, paarden, varkens, schapen. geiten.
k. st. o. k. st. o. jm. h. r. m. vr. c. m. vr. c. m. jvr. c.
: j
Brandmerk SLACHTVEE linker dij SB
(o) Overtollige woorden doorhalen.



206
Ondergeteekende verklaart, dat het aan de ommezijde ver melde vee:
1. ÏUVJ1 u.c moi,ucy.ug g^v-uiu «ot "'J ' i» . !■ J
en teken bevonden is;
2. op de plaats van inscheping:
voorkomt
iwan tn\ hf»JTTlf»+tpliikp 7/iektflTll (|2Ï nl. (<1>. . .
s. v 7 J voorkomen
3. in de streek of streken vanwaar het vee afkomstig is:
voorkomt
geen (a) besmettelijke ziekte(n) —0rkomen ^ nl' ^
i ™« .,„+Kr.o,. ia /ta+hï -1019. Tli 4.39. art
waarvoor uei gencumc ra launuu « j-^j.^ " — -
11).
Gekeurd te , den 19. •
Eur.
De —ï (o) Gouvernements Veearts,
i ' Inl.
(o) Overtollige woordenisdOOPhaleni



207
MODEL No. B;
No.
VEEARTSENIJKUNDIGE VERKLARING VAN VEE INGEVOERD
te
den
afkomstig van
buiten
(e) Nederlandsch-Indië, nl.
binnen
toebehoorende aan te
stoomer
Ingevoerd per — (a), genaamd den
prauw '
runde- I Voor de ren, [slachtbank be_ ,stemd vrouwebuffels. vee.
Ander vei
runderen, buffels, paarden, varkens, schapen. geiten.
k. st. o. k. st. o. m. h. | r. m. vr. c. m. vr. c. m. vr. c,
I j J.
Brandmerk SLACHTVEE linker dij SB
(a) Overtollige woorden doorhalen.



208
Ondergeteekende verklaart, dat bet aan de ommezijde vermelde vee
1. niet (a) vrij van besmettelijke ziekte en van teken bevonden is.
% zich gedurende de reis geen (a) sterfgevallen hebben voorgedaan.
3. het aantal dieren niet (o) overeenkomt met de door den gëzaghebber van het schip gewaarmerkte opgaaf, voor zoover betreft vee, afkomstig van buiten Ned.-Indië, behalve Nederland.
Dat mogen worden ingevoerd en, ■a. rechtstreeks tot het vrije verkeer toegelaten (a)
runderen, buffels, paarden, varkens,
schapen, geiten (a).
i. in quarantaine gesteld (a)
runderen, buffels, paarden, varken»,
schapen, geiten (o) (Stbl. 1912 II' 432 art. 12).
Gekeurd te , den 19..
Eur.
De (a) Gouvernements \ eearts,
(o) Overtollige woorden doorhalen.



209
MODEL No. 3.
No.
VERKLARING VOOR VEE UITGEVOERD van naar
toebehoorende aan
stoomer
Uitgevoerd per - — («), genaamd prauw
Runderen. Buffels. Paarden. Varkens. Schapen. Geiten.
i i i \~
k. st. o. k. j st. | o. m. h. r. m. vr. c. m. | vr. c. m. vr. c.
te
.... den
(a) Overtollige woorden doorhalen.
VOOESCHEIFTEN.
14



210
Ondergeteekende verklaart: dat voor zoover hem bekend, noch op de plaats van inscheping, noch in de streek of streken, van waar het vee afkomstig is, een besmettelijke veeziekte heerscht (Stbl. 1912 11= 432, art. 11).
Verscheept , den 19..
Eur.
De (o) bestuursambtenaar,
Inl. _i



MODEL N°. 4. (Stbl. 1912 N°. 432 art. 11).
OPGAVE VAN UITGEVOERD VEE
TB
over de maand , 19....
• > den 19 .
Eur.
°e -y^— Gouvernements Veearts



213
Datum van keuring 19
Datum van uitvoer 19
Nummer der verklaring.
Voor de
Naam van Plaats Plaats Naam van de slaolJtbank
bestemd
den van van stoomer(B) vrouwelijk
vee.
eigenaar. uitvoer. bestemming, prauw (p).
run- buf. deren, fels,
Totaal
ANDER VEE.
TOEL1CH-
runderen. buffels. paarden, varkens, schapen. geiten. TINGEN. k. st. o. k. st o.. m. h. r. m. vr. c. m. vr. c. in. vr. c.
212






MODEL N°. 5. (Stbl. 1912 N° 432 art. 11 en 12)
OPGAVE VAN INGEVOERD VEE
TE
over de maand 19....
, den 19 .
Eur.
De flnnvfirnpmpnta Vpsarta
Inl.



216
217
Datum van keuring 19....
Datum van invoer 19....
Nummer der verklaring.
Voor de ANDER VEE Naam van Plaats Plaats Naam van de Toelichtingen omden van van stoomer(s) vr°uweljjk trent invoer
\_!_ vee. I runderen, buffels, paarden, varkens, schapen, geiten. uivoer,
eigenaar. invoer. herkomst. prauw (p). | quarantaine enz.
[deren. fels. k-|st-|°- k. st. o. m. | h. | r. m.jvr.j c. m.jvr.j c. m.lvr.l c.
Totaal






MODEL N°. 6. (Stbl. 1912 N°. 432'art. 11).
OPGAVE VAN UITGEVOERD VEE
TE
over de maand 19....
, den 19.
De . ' bestuursambtenaar,



220
221
fll
JS '3 ► Naam van Plaats Plaats Naam van de
§ # | 10 den van van stoomer(s)
S ' 9 • § ab eigenaar. uitvoer. bestemming. prauw (p).
s ca J os g .S
R P S
i I ^!
ANDER VEE.
TOELICH-
runderen. buffels. paarden, varkens, schapen. geiten. TING-EN k. st. o. k. j st. o. Jm. h. r. m. vr. c. m. |vr.| c. m. vr. c.
I
Totaal.



6. Hondsdolheid.
a. Ordonnantie van 12 Juni 1906 (Staatsblad II' 281), zooalsdieisgewijzigdbijdebrdonnantie van 12 December 1906 (Staatsblad 11! 514:)
Met intrekking der ordonnantie van 9 Juli 1890 (Staatsblad n? 144), vast te stellen de volgende Bepalingen ter voorkoming en bestrijding van rabiës (hondsdolheid) in Nederlandsch-Indië r.
I. Verbod tot invoer van honden en katten in
sommige gewesten of eilanden.
Artikel 1.
In de door den Gouverneur-Generaal aan te wijzen gewesten of eilanden is de invoer van honden en katten verboden.
II. Invoer van honden over zee in andere dan .de onder I bedoelde gewesten of eilanden.
Artikel 2.
Gezagvoerders van schepen of vaartuigen, die, honden aan boord hebbende, eenige reede of haven in Nederlandsch-Indië aandoen buiten de in artikel 1 bedoelde gewesten of eilanden, zijn verplicht in den praaibrief, bedoeld bij artikel 6 van het Algeméén Politiereglement voor Reeden in Nederlandsch-Indië (Staatsblad 1905 B! 547), uitdrukkelijk melding te maken van het aantal, het ras of de soort, de kleur en het geslacht dierhonden, met opgaaf van de namen der houders, zoomede van de bestemming.
Artikel 3.
De ontscheping van honden mag alleen plaats hebben krachtens eene, door den bij de volgende artikelen daartoe aangewezen ambtenaar kosteloos uitgereikte, schriftelijke vergunning, met inachtneming van de overeenkomstig de bepalingen dezer ordonnantie c. q. daarbij gestelde verplichtingen.
Artikel 4.
(1) De ontscheping van honden, die van buiten Nederlandsch-



223
Indië worden aangevoerd, is alleen toegelaten op de door den Gouverneur-Generaal aan te wijzen plaatsen.
(2) Vóór de Ontscheping worden de in de vorige alinea bedoelde honden aan boord gekeurd door een Europeesch veeartsenijkundig Landsdienaar, die echter niet tot keuring overgaat dan nadat hem voorgelegd en door hem in orde bevonden zijn: le. eene schriftelijke verklaring van de plaatselijke autoriteit der streek, waaruit de hond afkomstig is, dat gedurende de laatste zes maanden vóór het vervoer van het dier daar geen hondsdolheid is voorgekomen, noch op het oogenblik van vervoer voorkwam, welke verklaring, behalve voor zooveel betreft in Europa of Amerika gelegen plaatsen, behoorende tot het Koninkrijk der Nederlanden, voor haren inhoud moet zijn gewaarmerkt door een Nederlandsch Consulair ambtenaar, indien aanwezig ter plaatse van inscheping van het dier;
2e. eene schriftelijke verklaring van een veeartsenijkundig ambtenaar ter plaatse, waar de hond is ingescheept, dat het dier vóór het vertrek vandaar is gekeurd en vrij van hondsdolheid is bevonden, welke verklaring — behalve voor zooveel de onder 1« aangeduide plaatsen betreft — voor de keuring gewaarmerkt moet zijn door een ter plaatse aanwezig Nederlandsch Consulair ambtenaar of, bij ontstentenis van dezen, door de hoogste plaatselijke autoriteit;
3e. eene schriftelijke verklaring van den gezagvoerder van het schip, waarmede de hond is vervoerd, dat gedurende de reis het dier niet ontscheept is geweest en aan boord zich geen geval van hondsdolheid heeft voorgedaan.
(3) Indien bij de ingevolge de vorige alinea verrichte keuring het dier vrij van hondsdolheid is bevonden, reikt de met de keuring belaste ambtenaar aan den houder de bij artikel 3 bedoelde vergunning uit.
(4) Bestaat bij dien ambtenaar niet de overtuiging, dat geen gevaar voor hondsdolheid aanwezig is, doch is deze ziekte evenmin met stelligheid te constateeren, dan wordt die vergunning verleend onder de daarin te omschrijven verplichting, dat terstond na de ontscheping de hond in quarantaine worde gesteld.
(5) Bij verhindering of niet-tijdige verschijning van den Europeeschen veeartsenijkundigen Landsdienaar kan de met de Havenpolitie belaste ambtenaar de vereischte vergunning ver-



leenen tot ontscheping van den hond, mits de bij alinea 2 van dit artikel bedoelde schriftelijke verklaringen door hem in orde zijn bevonden en het dier, in afwachting van het onderzoek van den Europeeschen veeartsenijkundigen Landsdienaar, terstond bij de ontscheping in voorloopige quarantaine wordt gesteld. Doet bij dat onderzoek het in alinea 4 bedoeld geval zich voor, zoo wordt de voorloopige- door definitieve- quarantaine vervangen.
Artikel 5.
(1) Honden, die van eenige plaats binnen Nederlandsch-Indië worden aangevoerd, worden tot ontscheping slechts toegelaten krachtens eene op den voet van artikel 3 door den met de Havenpolitie belasten ambtenaar uitgereikte schriftelijke vergunning.
(2) Tot de afgifte dezer vergunning wordt niet overgegaan dan nadat aan genoemden ambtenaar overgelegd en door hem in orde bevonden zijn:
le. eene schriftelijke verklaring, afgelegd ten overstaan van het Hoofd van plaatselijk bestuur der streek, waaruit de hond afkomstig is, vermeldende de plaatsen, waar het dier gedurende de laatste zes maanden, voorafgaande aan den dag van vertrek, zich heeft bevonden;
2e. eene schriftelijke verklaring van het Hoofd van plaatselijk bestuur der afdeeling of afdeelingen, waar de hond gedurende genoemd tijdvak in Nederlandsch-Indië zich heeft bevonden, inhoudende dat gedurende de laatste zes maanden zich geen geval van hondsdolheid in de afdeeling heeft voorgedaan, zoomede voor de laatste verblijfplaats den datum van vertrek, benevens gelijksoortige schriftelijke verklaringen van vermelde autoriteit, ter plaatse waar de hond is ingescheept, en van dien ambtenaar of het betrokken Districtshoofd voor de tusschenliggende plaatsen, waar het dier op de doorreis heeft vertoefd, ingeval het verblijf aldaar of ter plaatse van inscheping langer dan twee etmalen heeft geduurd;
3e. eene schriftelijke verklaring van den gezagvoerder, inhoudende dat gedurende de reis de hond niet is ontscheept geweest en aan boord zich geen geval van hondsdolheid heeft voorgedaan.



225
Artikel 6.
(1) De bij artikel 4 bedoelde keuring geschiedt tusschen zonsopgang en zonsondergang.
(2) Voor deze keuring geniet de keurder, behalve vrij transport naar en van boord, een keurloon van ƒ 2.50 (twee gulden, vijftig cent) voor eiken hond. De transportkosten en het keurloon moeten door den houder van den hond zijn voldaan voordat tot de keuring wordt overgegaan.
Artikel 7.
(1) De duur der quarantaine bedraagt, behalve in het geval van voorloopige quarantaine, bedoeld bij de vijfde alinea van artikel 4, zes maanden, of zooveel langer als de keurder noodig oordeelt.
(2) Het toezicht op de uitvoerig der quarantaine-voorschriften is opgedragen aan den keurder. Zonder diens schriftelijke verklaring dat de quarantaine zonder stoornis is afgeloopen, mag de hond de quarantaine-plaats niet verlaten.
(3) Van het opheffen der quarantaine geeft de keurder aan den invoerder schriftelijk kennis, met bepaling van den termijn, binnen welken de hond moet zijn afgehaald.
(4) De quarantaine-kosten komen ten laste van den invoerder van den hond.
(5) Het Hoofd van plaatselijk bestuur regelt de toepassing der quarantaine en stelt het bedrag vast, voor verpleging en voeding op de mede door hem te bepalen wijze te voldoen, voor zooveel niet door den invoerder zeiven in een en ander wordt voorzien. Aan de hierbedoelde regelingen wordt de noodige openbaarheid gegeven.
III. Plaatselijke bestrijding van rabiës (hondsdolheid).
Artikel 8.
(1) Het Hoofd van plaatselijk bestuur is bevoegd: a. te bevelen, dat honden, katten of apen, die een mensch hebben gebeten of gebeten zijn door een van rabiës verdacht dier, gedurende een door hem te bepalen termijn van niet Voorschriften. 15



minder dan vijf dagen worden vastgesteld, opgesloten of onder toezicht gesteld, het laatste al dan niet met overbrenging naar een door of namens hem aangewezen plaats;
b. bij algemeene bekendmaking plaatsen of kringen aan te wijzen, waarbinnen het tijdelijk verboden is bonden, katten of apen buiten het woonerf van den houder te doen losloopen, tenzij — voor zooveel honden betreft — voorzien van een muilkorf, overeenkomstig door voornoemd Bestuurshoofd vastgesteld model;
c. te gelasten, in het geval, bedoeld onder a, dan wel binnen de onder ö bedoelde plaatsen of kringen, dat van elk ziekteof sterfgeval onder de honden, katten of apen binnen 24 uren door den houder aan het Bestuur wordt kennis gegeven.
(2) In het geval, bedoeld onder a van de vorige alinea, komen de kosten van verpleging en voeding, tot een door het Hoofd van plaatselijk bestuur te bepalen bedrag, ten laste van den houder van het onder toezicht gesteld dier, tenzij deze zelf in het benoodigde voorziet.
(3) Genoemd Bestuurshoofd regelt de wijze, waarop aan de onder b van alinea 1 omschreven algemeene bekendmaking plaatselijk de noodige openbaarheid wordt gegeven, en brengt zijne daar bedoelde beschikkingen, zoomede de intrekking daarvan, onverwijld, zoo mogelijk telegrafisch, ter kennis van den Directeur van Landbouw, die ten spoedigste voor bekendmaking in de Javasche Courant zorgt f1),
„Illbis. Uitvoer van honden, katten en apen „uit met rabiës besmette streken.
Artikel 8&ia.
„Uitvoer van honden, katten en apen uit plaatsen of kringen, „ten opzichte van welke een algemeene bekendmaking als be„doeld onder b van het eerste lid van artikel 8 van kracht is, „is verboden" (2).
IV. Slot- en strafbepalingen. Artikel 9.
(1) Honden of katten in strijd met de bepalingen dezer or-
(') Aldus luidt deze alinea ingevolge Stbl. 1906 no. 514.
(2) Deze paragraaf ft aan de ordonnantie toegevoegd bij Staatsblad 190b no. 514.



donnantie ingevoerd of ontscheept, honden waaromtrent de bij de vergunning tot ontscheping voorgeschreven verplichtingen niet behoorlijk zijn nageleefd, of waarvoor de invoerder in gebreke is gebleven het verschuldigde aan quarantaine-, verplegings- en voedingskosten vóór of op het bepaalde tijdstip te Voldoen, of die na de opheffing der quarantaine niet binnen den daarvoor gestelden termijn zijn afgehaald, zoomede ''honden; 'katten of apen, lijdende aan rabiës of doof van die ziekte verdachte dieren gebeten, dan wel waaromt-rëntidë sub !al; der:'eerste- alinea van artikel 8 bedoelde bevelen door den houder: 'hiët i;bê'hoorlijk zijn nageleefd, of die in strijd!niet artikel'Söis'zijn uitgevoerd, kunnen door of op last ''dër!BöÊtife ! Worden* ^-afgemaakt'Of voor wetenschappelijke doeleinden bestemd, dan wel, voor zoover het algemeen belang zich niet daartegen verzet, ten voordeele van den Lande in het openbaar worden verkocht
(2) Honden, katten of apen, welke in strijd, met een krach, tens het bepaalde,, s»b b der eerste .alinea(Va», artikel 8 uitgevaardigd verbod buiten het woonerf van den houder losloopend worden aangetroffen zonder, wat honden.hetreft, van den voorgeschreven muilkorf te zijn voorzien, kunnen door of op last van de Politie worden opgevat, tenzij wegens de daarbij zich voordoende bezwaren afmaking noodzakeJijjk,;is.,,'
(3) Ingevolge het bepaalde bij de vorige alinea opgevatte dieren worden, tegen vergoeding der kosten van verpleging en voeding volgens een door het Hoofd van plaatselijk bestuur vast te stellen tarief, aan den houder teruggegeven,; voor zooveel honden betreft onverminderd het bepaalde bij artikel 10 deiordonnantie van heden (Staatsblad D? 283). ..;
(4) Is binnen den termijn van drie dagen na den dag der opvatting geen verzoek om teruggaaf ontvangen of blijkt niet dat de persoon, die een zoodanig verzoek doet, de houder van den teruggevraagden hond is of dat hij gerechtigd is namens dezen een zoodanig verzoek te doen, dan kan met de dieren worden gehandeld op de wijze als in alinea 1 aangegeven.
(5) Voor de krachtens de vorige alinea's afgemaakte of bij de uitvoering daarvan gekwetste dieren wordt geene schadeloosstelling uitgekeerd.
(6) De toepassing der bepalingen van dit artikel geschiedt
(') Aldus luidt deze alinea ingevolge Staatsblad 1906 no. 514.



228
met inachtneming der bevelen van het Hoofd van plaatselijk bestuur.
Artikel 10.
De Europeesche en Inlandsche Bestuursambtenaren en het door het Hoofd van plaatseüjk bestuur daartoe aangewezen ambteUjk personeel hebben, mits van eene schriftelijke lastgeving van genoemd bestuurshoofd voorzien, ter verzekering eener goede naleving van de bepalingen dezer ordonnantie, tusschen zes uur des morgens en zes uur des avonds toegang tot alle gebouwen, erven, besloten plaatsen en hetgeen daartoe behoort, de militaire en burgerlijke Landsgebouwen daaronder begrepen.
Artikel 11.
(1) Voor de toepassing dezer ordonnantie worden aangemerkt: a. als „houder" van de daarbij bedoelde dieren:
le. de hoofdbewoner van het woonerf, waar die dieren anders dan toevallig aanwezig zijn, tenzij een ander aldaar tijdelijk vertoevend of blijvend gevestigd persoon erkent de houder te zijn; 2e. de gezagvoerder van het schip of vaartuig, waarop de dieren zich bevinden, tenzij een ander daarop aanwezig persoon erkent de houder te zijn; 6. als „invoerder" van een hond degene, door of te wiens behoeve de ontscheping geschiedt.
(2) Het Hoofd van plaatselijk bestuur beslist, zoo noodig, wie als hoofdbewoner van eenig woonerf of als „invoerder" van een hond is te beschouwen.
Artikel 12.
Overtreding van het bepaalde bij artütel 1 of 3 en het verbreken der quarantaine of voorloopige quarantaine, bedoeld bij de alinea's 4 en 5 van artikel 4, overtreding van het bepaalde bij artücel 86is, of weigering van toegang aan de bij artikel 10 bedoelde ambtenaren of beambten wordt gestraft met eene geldboete van ƒ 10 (tien gulden) tot ƒ 100 (één honderd gulden), of gevangenisstraf dan wel tenarbeidstelling aan de pubBeke werken voor den kost zonder loon van drie tot acht dagen (*).
(*) Aldus luidt dit artikel ingevolge StbL 1906 no. 614.



229
Artikel 13.
Verzuim in het nakomen der krachtens de eerste alinea van artikel 8 uitgevaardigde bevelen of verbodsbepalingen wordt gestraft met eene geldboete van ƒ 1 (één gulden) tot ƒ 15 (vijftien gulden) of gevangenisstraf dan wel tenarbeidstelling aan de publieke werken voor den kost zonder loon van één tot drie dagen.
Artikel 14.
(1) Deze ordonnantie kan worden aangehaald als „Hondsdolheid-ordonnantie".
(2) Zij treedt in werking op 1 September 1906.
b. Gewesten gesloten voor den invoer van honden.
1. Artikel 2 van het Gouv. besl. van 12 Juni 1906 n? 27 (Staatsbl. II? 282).
Krachtens artikel 1 der ordonnantie van heden (Staatsblad n! 281) te bepalen, dat, met ingang van 1 September 1906, de invoer van honden en katten verboden is in de residentiën Madoera, Lampongsche Districten, Benkoelen en Djambi, de eilanden bewesten Sumatra en die beoosten dat eiland, (waaronder begrepen de eilanden der gewesten Biouw en Onderhoorigheden, Banka en Onderhoorigheden en Billiton), de gewesten Westerafdeeling van Borneo, Zuider- en Oosterafdeeling van Borneo, Celebes en Onderhoorigheden, Menado, Amboina, Ternate en Onderhoorigheden, Zuid-Nieuw-Guinea, Timor en Onderhoorigheden en Bali en Lombok.
2. Gouv. besluit van 17 December 1906 B' 28 (Staatsblad B! 539).
Met wijziging in zoover van artikel 2 van het besluit van 12 Juni 1906 B' 27 (Staatsblad B! 282) te bepalen, dat de invoer van honden en katten verboden is in de residentiën Madoera, Lampongsche Districten, Benkoelen en Djambi, de eilanden bewesten Sumatra, de eilanden behoorende tot de residentie Biouw en Onderhoorigheden, in de gewesten Westerafdeeling van Borneo, Zuider- en Oosterafdeeling van Borneo, Amboina, Ternate en



230
Onderhoorigheden, Zuid-Nieuw-Guinea, Timor en Onderhoorigheden en Bali en Lombok, benevens op het eiland Soembawa.
3. Artikel 1 van het Gouv. besluit van 22 Januari 1912 B! 2 (S t a a t s b 1. fl! 134).
Te bepalen, dat uit de in het besluit van 17 December 1906 Il; 28 (Staatsblad B! 539) voorkomende opsomming van-gewesten en eilanden, waar de invoer van honden en katten verboden is, vervallen de gewesten Westerafdeeling van Borneo, Zuider- en Oosterafdeeling van Borneo, Amboina en Ternate en Onderhoorigheden.
c. Plaatsen, waar honden van buiten N.-l. mogen worden ingevoerd.
Art. 3 van het Gouv. besluit v a n 12 Juni 1906 B! 27 (Staatsbl. B' 282).
Krachtens artikel 4 der ordonnantie van heden (Staatsblad Il! 281), aan te wijzen de volgende reeden en havens als plaatsen, waar van buiten Nederlandsch-Indië aangevoerde honden onder de in die ordonnantie aangegeven voorwaarden mogen worden ontscheept:
Tandjong-Priok, Cheribon, Pekalongan, Semarang, Soerabaja, Pasoeroean, Palembang, Belawan Deli en Emmahaven.
d. Circulaire van den Procureu r-G e n e r a a 1 aan de Hoofden van Gewestelijk bestuur van 8 Februari 1909 B' 420 (Bij blad li- 6960):
Ik heb de eer UHEdG. te verzoeken het volgende onder de aandacht te brengen van de Hoofden van plaatselijk Bestuur in Uw gewest.
Art. 8 lid 1 sub b van de Hondsdolheidordonnantie (Staatsblad 1906 B; 281) geeft den Hoofden van plaatselijk Bestuur de bevoegdheid bij algemeene bekendmaking plaatsen of kringen aan te wijzen, waarbinnen het tijdelijk verbonden is honden, katten of apen buiten het woonerf van den houder te doen losloopen, tenzij — voor zooveel honden betreft — voorzien van een muilkorf, overeenkomstig door hen vastgesteld model.
Verzuimt iemand de uitgevaardigde verbodsbepaling in acht te nemen, dan kan hij voor den rechter worden geroepen (art. 13).



231
Deze echter zal dan moeten nagaan of de verbodsbepaling wel voldoet aan hetgeen in art. 8 lid 1 is gezegd en kan, indien dit niet letterlijk in allen deele het geval is, weigeren een veroordeeling uit te spréken.
Zoo deed de residentierechter te Klaten, o. a. bij vonnis van 29 October 1908, niettegenstaande hij als bewezen aannam, dat de beklaagde werkelijk zijn hond op den openbaren weg had doen losloopen en niettegenstaande het Hoofd van plaatselijk Bestuur de hierbij in afschrift gevoegde bekendmaking had gedaan.
De genoemde residentierechter overwoog, dat het feit noch misdrijf noch overtreding opleverde, omdat „de verbodsbepaling van den Assistent-Resident van Klaten dd. 15 November 1907, welke bekendmaking niet nagekomen is, in ieder geval niet voldoet aan het voorschrift van opgemeld artikel 8, omdat daarin niet aangegeven wordt, binnen welke plaats of kring het verboden is honden zonder muilkorf buiten het woonerf van den houder, te doen losloopen, waartegen niet obsteert, dat die verbodsbepaling gericht is tot alle eigenaren of houders van honden ter hoofdplaats Klaten".
De waarde van deze beslissing geheel in het midden latend, zal het wenschelijk zijn met haar rekening te houden, omdat is gebleken, dat zij mogelijk is. In letterlijken zin toch is het juist, dat bij den te Klaten gekozen vorm van de bekendmaking niet uitdrukkelijk is gezegd, dat de verbodsbepaling is gegeven voor de hoofdplaats Klaten.
Voorts heb ik de eer, in verband hiermede, UwHoogEdgestr. in overweging te geven voor Uw gewest een vast formulier voor te schrijven, hetwelk bij de bedoelde bekéndmaking gevolgd zal worden.
Dit formulier kan op velerlei wijzen worden gesteld, een van deze zou b.v. wat begin en slot betreft kunnen zijn als volgt:
ALGEMEENE BEKENDMAKING.
Het Hoofd van plaatselijk Bestuur te ,
krachtens de bevoegdheid verleend bij artikel 8 eerste lid letter b. van de Hondsdolheidordonnantie (Stb. 1906 B! 281) maakt bekend, dat het van heden af tot de intrekking van dit verbod,
ter hoofdplaats (c. q. in het district of
onderdistrict ) verboden is honden, katten
of apen buiten het woonerf van den houder te doen losloopen,



232
tenzij — voor zooveel honden betreft — voorzien van een muilkorf, overeenkomstig het te zijnen kantore te bezichtigen model.
, den 19
Het Hoofd van plaatselijk Bestuur voornoemd, ' XHan<lteekening)
Tusschen begin en slot kunnen dan die bepalingen uit de wet worden overgenomen, welke het Hoofd van plaatselijk Bestuur voor de ingezetenen wenschelijk acht.
Ook zou het aanbeveling kunnen verdienen den Hoofden van plaatselijk Bestuur eraan te herinneren, dat zij de wijze moeten regelen, waarop aan hun bekendmaking de noodige openbaarheid zal worden gegeven. Dit kan geschieden in de eerste plaats door plaatsing in de Javasche Courant, voorts door plaatsing in een of meer van de plaatselijke dagbladen in het besluit met name te noemen en naar omstandigheden c. q. ook door aanplakking of op andere aan te geven wijze.
Met het proces-verbaal van de gepleegde overtreding dient aan den met de vervolging belasten ambtenaar verschaft te worden het bewijs, dat aan de bekendmaking openbaarheid werd gegeven; een exemplaar dus van de Javansche Courant of van het plaatselijk dagblad, dan wel de getuigenis van twee personen, dat de bevolen aanplakking enz. ook is geschied.
BEKENDMAKING.
De Assistent-Resident van Klaten maakt bekend aan alle eigenaren of houders van honden ter hoofdplaats Klaten, dat van af heden tot tijd en wijle deze maatregel zal worden ingetrokken, ingevolge Staatsblad 1906 B' 281 art. 8(1)&:
alle honden, die buiten het woonerf van den eigenaar of houder worden aangetroffen, voorzien moeten zijn van een muilkorf, waarvan het model te bezichtigen is op het Assistent-Besidentie kantoor alhier.
Bij aantreffen buiten het woonerf zonder den voorgeschreven muilkorf worden de honden opgepakt en aangehouden.
Is binnen den termijn van drie dagen, na den dag der op-



233
vatting, geen verzoek om teruggaaf ontvangen, dan zullen de dieren worden afgemaakt.
Bij 't verzoek om teruggaaf van een opgevatte hond moeten de kosten van verpleging en voeding, door mij vastgesteld op ƒ per dag en per hond, worden teruggegeven.
Klaten, 15 November 1907.
De Assistent-Resident van Klaten.
7. Handleidingen voor de kennis der kenteekenen van verschillende besmettelijke ziekten. (')
a. RUNDERPEST OF VEETYPHUS.
(Gouv. besluit van 8 Maart 1871 B; 4; Bijblad B; 2464):
De runderpest of veetyphus is eene alleen aan het rund eigene, met koorts vergezelde, aanstekende ziekte, welke de dieren slechts eens in hun leven aandoet. Oorspronkelijk ontwikkelt zij zich alleen bij het steppenvee, en kan in deze gewesten alleen door besmetting ingevoerd worden.
Verschijnselen.
Van het oogenblik der besmetting tot dat van het eerste ontstaan der ziekte-verschijnselen verloopen gewoonlijk 3—8 dagen.
Het werkelijk begin der ziekte kenmerkt zich door eene meer of minder hevige huivering, die soms tot beving overslaat, daarna verhoogde ligchaamswarmte met afwisselende temperatuur van ooren, hoornen en extremiteiten. De neus en neusspiegel zijn heet en droog, het slijmvlies van den neus hooger rood gekleurd; de dieren staan treurig, voor uitwendige indrukken minder vatbaar en van de krib verwijderd in den stal; in de weide bewegen zij zich afgemat en slap en bBjven van de kudde afgezonderd. Vele dieren zijn zeer onrustig, trippelen links en rechts, brullen, stooten met de hoornen en stampen met de voeten.
Op het slijmvlies van den mond doen zich groote vlekken voor, die later in eene zwerende vlakte overgaan; de dieren eten of in het geheel niet of zien enkel van tijd tot tijd naar
(') Deze handleidingen opgesteld in 1871 en 1875 zn'n uit den aard der zaak verouderd. Zij zjjn echter niet door andere vervangen.



234
liet voedsel om, liet herkaauwen houdt öf geheel op öf heeft onregelmatig plaats, de dorst vermeerdert, de ontlasting van donkere, drooge, dikwijls met slijm overtrokken excrementen is vertraagd; vele dieren toonen buikpijn, zij zien dikwijls naar den gewoonlijk opgezetten buik om en krommen den rug.
De ontlasting der urine en de melkafscheiding zijn meestal verminderd, de ademhaling vrij menigvuldig, zonder dat het onderzoek der borst eenig longenlijden aanduidt; de pols 60— 80 slagen in de minuut.
Twee of drie dagen na de eerste koortsverschijnselen hebben zich reeds exsudaten op de slijmvliezen gevormd, die later afgestooten worden; dan veranderen zich de symptomen en worden karakteristieker; de koorts wordt aanhoudend of nog heviger, de afgematheid, treurigheid en afgestomptheid nemen toe; de dieren liggen meestal of waggelen wanneer zij opstaan; ademhaling sterk vermeerderd, pols dikwijls tot 90 slagen toe; de verschijnselen van een acuut-darmlijden worden nu reeds duidelijk, de koliekverschijnselen meer geprononceerd.
Eetlust en herkaauwen houden geheel op, de ontlastingen worden week en breiachtig, ten laatste dun en niet zelden bloe dig gekleurd, soms gemengd met murw afgestooten exsudaat in den vorm van platen of buizen; bij de ontlastingen toonen de dieren veel pijn; zij worden zwakker, de aars staat dikwijls open en het sterk roode, vuil gekleurde slijmvlies zakt uit.
Die dieren vermageren aanmerkelijk, soms . ontwikkelen zich luchtgezwellen onder de huid of er ontstaat huiduitslag, de oogen zakken in; taaije, stinkende slijm vloeit uit oogen en neus; eechymosen vormen zich op het neusslijmvlies, exsudaatmassen worden uit den mond afgestooten en zij laten bloedige gewonde plaatsen achter. De ademhaling geschiedt onder sterk steunen en met een holle hoest; uit de scheede vloeit taaije, stinkende, vuile slijm in strengen; dragtige koeijen werpen ontijdig, waarna het lijden nog toeneemt.
Bij genezing verminderen de opgenoemde ziekteverschijnselen; bij doodelijken uitgang nemen zij toe en de dood volgt binnen 4 a 11 dagen naar gelang van de hevigheid van het ziektegeval, onder stuiptrekkingen.
Pathologische anatomie. De runderpest doet zich kennen als een uitzweetingsproces op



235
de slijmvliezen van alle organen, bovenal op die van het voedingskanaal, bij voorkeur der lebmaag en der dunne darmen. Drie tijdperken van dit proces kunnen gevoegelijk aangenomen worden.
Het eerste tijdperk is dat van Catarrh. Het slijmvlies van de lebmaag, vooral in de nabijheid van den portier, voorts dat der dunne darmen is gezwollen, roodgekleurd en met punten of strepen van uitgezweet bloed voorzien.
De omgeving van de Peyersche klierhoopjes en hare buisjes zijn gezwollen en roodgekleurd (gearesleerd).
De contenta bestaan uit eene taaije, kleverige, meest roodachtig bloederige vloeistof, het daaronder liggende celweefsel is door eene troebele vloeistof geimbibeerd. Deze verschijn;. Selen komen in de dikke darmen minder voor, het meest nog in den blinden- en endeldarm. Hetzelfde heeft plaats op de slijmvliezen van het strottenhoofd, de luchtpijp en hare takken en van de pis- en geslachtsorganen.
. Uit deze verschijnselen kan men nog niet met zekerheid tot de runderpest besluiten, aangezien zij bij acute maag- en darmcatarrh en ook bij andere ziekten worden aangetroffen.
In het tweede tijdperk — dat der exsudatie — is de toestand meer karakteristiek. Op het donkergekleurde violette slijmvlies van de lebmaag, vooral aan de zijvlakten dicht bij het portiergedeelte, bevinden zich talrijke exsudaatplaatjes, eenige lijnen in doorsnede en een halve tot een lijn in dikte, of croupeuse exsudaten en plaatvormige stollingen, die aan de vrije oppervlakte ligt gewelfd, geelachtig bruin of roodachtig van kleur zijn. Op den midden zitten zij meest vast, met den als ingevreten rand slechts los aan het slijmvlies verbonden. Bij het wegnemen dezer exsudaten vindt men het slijmvlies een weinig uitgehold, helder rood gekleurd en van afstand tot afstand, vooral waar de plaatjes vastgezeten hebben, met bloedpunten bezet of oppervlakkig gewond. Dezelfde formatie van exsudaten kan men verder vervolgen, vooral in de dunne, minder in de dikke darmen.
De catarrh van het darmslijmvlies is steeds het hevigst in de onmiddellijke nabijheid dezer -exsudaten. Soms treft men buisvormige, meerdere voeten lange, eenige lijnen dikke, graauwe of vuilroode, bloedig gekleurde exsudaten op de vrije oppervlakte van de dunne darmen aan.



236
Gedurende het derde tijdperk zijn genoemde exsudaten afgestooten, zij vloeijen als eene roomachtige massa in de darmholte rond en verzamelen zich in de dikke darmen om eindelijk als. eene weeke vlokkige massa ontlast te worden.
De plaatsen, waar de exsudaten vast gezeten hebben, zijn kenbaar door het verlies van zelfstandigheid.
Bij gestorven dieren vindt men steeds de veranderingen van. het tweede en derde tijdperk samen.
In de ademhalingsorganen bestaan dezelfde verschijnselenDe galblaas is dikwijls tot de grootte van een kinderhoofd uitgezet, het slijmvlies op dezelfde wijze veranderd.
In den mond bevinden zich deze exsudaten meest in den vorm van breiachtige, afstrijkbare, graauwe of geelachtig graauwe plaatjes, ter grootte eener lins (Erosien), vooral aan het slijmvlies der lippen en aan de randen van het tandvleesch, zelden aan de tong, onder welke het slijmvlies sterk rood en geëxcorieerd voorkomt.
De slijmvliezen van scheede en baarmoeder toonen gelijke verschijnselen; bij koeien, die, ziek zijnde, geworpen hebben ofr kort na het kalven, door de ziekte werden aangetast, vindt men deze slijmvliezen met een vliesachtig gestold of vuil etterachtig beslag overtrokken.
Behalve deze constante veranderingen wordt op de lijken nog het volgende gevonden.
Het haar is meestal zonder glans, stroef; de huid soms hier en daar met een korstachtig uitslag of vooral aan den rug met emphyseem bezet; de buik is sterk opgezet, in de binnenste ooghoeken vindt men taaije of tot korsten verdroogde vuile slijm, die zich ook dikwijls in strengen langs de zijvlakten van den neus uitstrekt; de neusspiegel is droog, met spleten voorzien; de neusgaten gedeeltelijk met tot korsten verdroogde slijm, gedeeltelijk met eene dikke vuüe vloeistof van etterachtig voorkomen verontreinigd; de endeldarm is meestal wat uitgeperst, gezwollen, donker rood en evenals de staart en de achterbeenen met excrementen bevuild.
De centraal-organen van het zenuwstelsel zijn gewoonlijk normaal.
Het longenweefsel is, wanneer er geene ziekelijke veranderingen van vroeger aanwezig zijn, öf geheel onveranderd óf slechts wat bloedrijker als gewoonlijk, zelden oedemateus; het



237
hart is slap en week, aan zijne buitenwanden soms doortrokken met capillaire bloedingen; zijne spiermassa is van donkere vuilbruine kleur, ligt te scheuren; het bevat in zijne kamers evenals dë aderlijke vaten, donker, meest vloeibaar bloed.
Reeds weinige uren na den dood schijnt het inwendig bekleedend vlies van het hart en de groote vaten gelijkmatig vuil blaauwróod geimbibeerd.
De eerste en tweede maag bevatten breiachtig voedsel, het epitelium is ligt af te strijken; de boekmaag (Loser) is nu eens hard, dan week op het aanvoelen, naar gelang der contenta. Den naam van Löserdürre ontleende de runderpest dus aan eenen niet constanten toestand.
De darmscheilsklieren toonen niet altijd hetzelfde voorkomen, soms geheel onveranderd, dikwijls wat gezwollen, door eene roodachtig gele troebele vloeistof doortrokken; zelden zijn zij tot het dubbele vergroot.
De lever is öf bloedrijk, donker van kleur, hard öf (en wat meermalen gebeurt) beursch, bloedarm, leemgeel en bij doorsnijding vloeit er veel dunnen gal uit.
De milt is in den regel onveranderd.
De nieren zijn dikwijls gezwollen, murw, bloedrijk; de pisblaas meest met troebele, donkere pis gevuld, haar slijmvlies met wrongen bezet, ligt geinjiceerd, dikwijls met een slijmig beslag bedekt.
De eenige kenteekenen aan het kadaver, tot bevestiging der diagnose van runderpest, geeft aldus de bevinding van lebmaag en darmkanaal aan de hand, met inachtneming der gevonden veranderingen op het slijmvlies der ademhalingsorganen. Van minder belang is de bevinding der boekmaag, lever en galblaas, het slijmvlies der pis- en geslachtsorganen.
De centraal-organen van het zenuwstelsel vertoonen geene karakteristieke veranderingen.
b. MILTVUUR.
(Gouv. besluit van 23 April 1875 II? 10; Bijblad B' 2905).
Mütvuur is eene onder verschillende vormen en bijna in alle landstreken der aarde, gewoonlijk epi- of enzoötisch, zelden sporadisch, bij paarden, koeien, karbouwen, schapen, geiten,



238
varkens, gevogelte en bij de in het wild levende dieren voorkomende eonstitutioneele ziekte, welke door eene zich gedurende haar verloop ont$Ö£kelende smetstof op andere diersoorten en ook op den mensch overgaat en hare produkten op verschillende plaatsen van het lichaam afzet.
De vorm en verschijnselen, waaronder deze ziekte optreedt, zijn dikwijls verschillend.
Het plotseling optreden, hetwelk gewoonlijk den dood ten gevolge heeft, het aanwezig zijn van gezwellen, de neiging tot af- en uitscheiding van exsudaten en extravasaten, het donker zwart, teerachtig bloed, de ophooping daarvan in milt, lever en longen, het hevig lijden van het zenuwstelsel, zichtbaar aan de voorhanden gevoelloosheid, die dikwijls door opgewektheid wordt voorafgegaan, de temperatuurswisseling, de onregelmatigheid van den bloedsomloop, het snel afnemen der krachten, de somwijlen plotselinge intreding van versterf, de spoedige ontbinding na den dood, de ontwikkeling eener smetstof en vooral de algemeene verbreiding, zijn kenteekenen, bepaaldelijk aan miltvuur eigen.
Om de onderkenning, die, wegens het verschil in vorm en karakter der ziekte, somwijlen nog al moeilijkheden oplevert, gemakkelijk te maken, is het aannemen van drie vormen noodzakelijk, n.1.:
A. die, waarbij de ziekte zonder lokalisatie, maar eenvoudig als bloedziekte verloopt en meest doodelijk is;
B. die met lokalisatie in inwendige organen;
C. die met lokalisatie aan de huidoppervlakte.
A. Miltvuur zonder lokalisatie (apoplectisch Miltvuur).
Deze vorm komt het meest bij runderen, karbouwen en schapen voor, minder dikwijls bij het varken en het zeldzaamst bij paarden, en tast gewoonlijk goed gevoede, krachtige dieren aan.
Ziekte-verschijnselen. Deze zijn verschillend naar het verloop, of dit n.1. snel of langzaam is. In het eerste geval worden de dieren plotseling door de ziekte aangetast, somwijlen onder het eten of gedurende den arbeid; zij beginnen te waggelen, vallen neder, krijgen krampen en stuiptrekkingen en onder ontlasting van bloedig schuim uit mond en neus, of van zwart



239
bedorven bloed uit den endeldarm en de scheede, vólgt'gewoonlijk in 5—15 minuten de dood.
Bij een langzaam verloop worden de dieren mede plotseling aangetast, houden op met eten, staan afgestompt met neerhangenden kop en ooren, sidderen, hebben eenen onzekeren, waggelenden gang of loopen bewusteloos in het rond en blijven eindelijk staan met wijd uit elkander geplaatste beenen.
De ademhaling is versneld, onregelmatig, gepaard met groote inspanning der buikspieren; pols- en hartslag zijn bespoedigd, dikwijls onvoelbaar of sterk kloppend; de oogen zijn rood, strak en uitpuilend; de temperatuur verhoogd of afwisselend, met koud worden der ledematen.
Bij hét intreden van den dood beginnen de dieren te trekken met de ledematen, beven, halen angstig en steunend adem, waggelen heen en weer, storten neder en gaan gewoonlijk binnen 1—36 uren onder krampen, tandenknarsen, bloedige ontlastingen uit de natuurlijke openingen, dood.
Verstopping of spaarzame en pijnlijke ontlasting van droge, harde, met slijm en bloed omringde, zwarte mest en bloedige urine behooren bij dezen vorm tot de constante, de aanwezigheid van karbonkels aan kop en keel tot de meer zeldzètine verschijnselen.
Lijkverschijnselen. De lijkopening vertoont buiten de vroeger opgeoemde bloedeigenschappen en gewoonlijk zeer omvangrijke akute miltgezwellen, meest uitgebreide bloeduitstortingen in de bindweefsellagen van de huid en weivliezen, akute zwellingen van de darmscheilklieren en belangrijke bloedsophoopingen in de longen en hersenen.
Miltvuurkoorts.
Dit is de gewone vorm bij het paard, komt echter ook bij het rund en den karbouw voor; zeldzamer bij het varken.
Ziekte-verschijnselen. De ziekte begint dikwijls met koortskoude, die spoedig door eene brandende hitte wordt opgevolgd; de dieren staan lusteloos en afgestompt met hangend of op de krib steunend hoofd, of worden onrustig, blikken wild in het rond, brullen, stampen met de voeten en slaan tegen den buik, waarbij de oogen strak staan en uitpuilen. Paarden rollen zich even als bij koliek, of steigeren en dringen op alle voorwerpen in. De lichaamswarmte wordt meer afwisselend, de extrémi-



240
teiten meest koud, de ademhaling bespoedigd, kort, somwijlen snuivend, de pols versneld, onduidelijk te voelen; de mond en neus warm, vuilrood gekleurd en de neus droog. De eetlust is öf geheel opgehouden óf bestaat slechts in geringe mate, de excrementen zijn droog, donker gekleurd en dikwijls met bloed gemengd. Bij melkkoeien is de melk geheel verdwenen of aanmerkelijk verminderd, somwijlen vuilblauw gekleurd, taai, flauw van smaak en gaat spoedig tot ontbinding over.
Ook bij dezen vorm onderscheidt men een snel en langzaam verloop.
Bij een snel verloop, dat meest bij sterk gevoede dieren voorkomt, treden de verschijnselen spoedig in, nemen sterk toe en de dood volgt onder stuiptrekkingen en onwillekeurige bloedige ontlastingen reeds binnen 12—36 uren.
Bij het langzaam verloop nemen de verschijnselen slechts met geringe hevigheid toe; er kan zelfs eene tijdelijke schijnbare beterschap volgen, zoodat de eetlust weer «enigermate terugkeert. Langzamerhand echter worden de zieke dieren weer lusteloos en afgestomt, pols en ademhaling benevens de afscheiding der slijmvliezen vermeerderen sterk en bloedige doorloop met opzwelling van den buik treedt in.
De dieren vervallen opmerkelijk, ooren en ledematen worden koud en, nadat soms gezweBen op den rug zijn te voorschijn gekomen, volgt de dood na 3—7 dagen.
Lijkverschijnselen. Bloedsovervulling in de meeste organen, vooral der longen met donkerrood, bijna zwart, dik teerachtig bloed; akute, soms vrij groote miltgezweBen, infiltratie der darmscheilklieren, bloeduitstortingen in de darmholten, in het bindweefsel onder de huid en de spier- en weivliezen; somwijlen ook ziltachtige uitstortingen rond de groote vaten van het hart en het borstgedeelte der luchtpijp.
Slechts zelden en alleen bij een langzaam verloop zijn vergrooting, infiltratie en zweren in de Peijersche kliergroepen der dunne darmen aanwezig. Gezwellen op de huid zijn meestal voorhanden.
B. Met lokalisatie in inwendige organen.
Tot dezen vorm kan men brengen: 1. de tong-, mond- of gehemelte-anthrax, zelden bij het paard, meest bij runderen en varkens voorkomende;



241
2. de rug- of endeldarmkarbonkel bij het rund, en
3. de zoogenaamde miltvuurkeelziekte bij het varken, zeldzamer bij het rund voorkomende.
I. De tong-, mond- of gehemelte-anthrax.
Ziekte-verschijnselen. Op den rug en het grondstuk (wortel) der tong, het gehemelte, de inwendige vlakte der wangen en lippen, en rond het tongriempje ontwikkelen zich somwijlen, zonder dat koortsverschijnselen zijn voorafgegaan, kleine blaasjes van de grootte eener erwt, van eene witte en doorschijnende kleur.
Spoedig echter. worden zij rood, bruin, violet of zwart en nemen dan, vooral wanneer zij in gering aantal aanwezig zijn, snel in omvang toe en bereiken soms de grootte van een kippenei. Gewoonlijk barsten zijn van zelve of onder het eten, en ontlasten dan eenen scherpen, vuilgekleurden en bijtenden etter, of zij vormen korsten, onder welke zweren ontstaan, die binnen een zeer korten tijd de tong, lippen en wangen aantasten. Nu treden ook de verschijnselen van koorts duidelijk te voorschijn; de omtrek der zweren zwelt sterk op, de pijn vermeerdert, slijm en etter vloeien in groote hoeveelheid uit den mond en meest 1—3 dagen na het bersten der blazen bezwijken de dieren.
Het versterf strekt zich meestal ook op het harde gehemelte, den slokdarm en de luchtpijp uit. Treedt er genezing in- wat zelden gebeurt-, dan blijven er niet zelden gedurende een langen tijd zweren over, die het eten zeer bemoeilijken.
Lijkverschijnselen. Behalve de genoemde verschijnselen in mond- en keelholte, vindt men de bij miltvuur in het algemeen opgegeven kenteekenen.
2. De endeldarmkarbonkel.
Bij dezen vorm, ook rug- of lendenbloed genoemd, vertoonen zich bij de dieren de verschijnselen van miltvuurkoorts en ontlasten zij onder hevig persen tegelijk met de mest, die gewoonlijk hard en droog is, eene hoeveelheid zWart, taai, teerachtig bloed. Het slijmvBes van den endeldarm is daarbij ontstoken, heet en aanmerkelijk gezwollen. De dood volgt óf binnen weinige uren óf eerst na eenige dagen.
VOORSCHRIFTEN. 16



242
Lijkverschijnselen. Behalve de bij miltvuur konstant voorkomende veranderingen heeft men nog het versterf van het slijmvües van den endeldarm en de ziltachtige uitstortingen tusschen zijne vliezen.
Bloedingen uit den endeldarm komen ook bij-andere ziekten voor. Alleen wanneer zij met verschijnselen van miltvuurkoorts gepaard gaan, kan men met zekerheid de aanwézigheid van deze ziekte constateeren.
3. De hals- of keelmiltvuurziek'te.
Ziekteverschijnselen. Deze ziekte komt dikwijls bij het varken, minder bij het rund of den karbouw voor en bestaat I» eene miltvuurachtige ontsteking van den hals en de omliggende deelen, waarbij zich dikwijls roos voegt.
Bij de kenteekenen van een koortsachtig algemeen lijden komen eene versnelde, angstige en hijgende ademhaling, donkergekleurde, zeer heete en droge mond en snuit, zwelling van de tong, slikkingsbezwaren en neiging tot braken of werkeüjk braken; in de keel ontstaan zeer heete, vlakke, donkerrood gekleurde gezwellen, die zich weldra van den iials tot de borst uitstrekken, spoedig eene blauwe, violette of zwarte kleur aannemen en week worden. Het algemeen lijden neemt snel toe, evenzoo de ademhalingsbezwaren; de dieren staan met wijdgeopenden mond, waaruit voortdurend slijm vloeit, Uggen uitgestrekt op den bodem of zitten op de achterbeenen; snuit en mond worden loodkleurig en door stikking of versterf volgt de dood binnen 12—24 uren, zelden later.
Genezing is zeldzaam.
Lijkverschijnselen. Deze komen overeen met de bovengenoemde ontleedkundige veranderingen.
C. Met lokalisatie aan de huidoppervlakte.
Hiertoe behooren: 1 de karbonkelziekté, en 2. de branderige roos.
1. De karbonkelziekte. Onder karbonkels verstaat men eigenaardige samengestelde



243
gezwellen, die groote neiging hebben in versterf over te gaan; bij alle dieren, maar het meest bij runderen, karbouwen en paarden voorkomen en immer van miltvuurkoorts vergezeld zijn.
Ziektverschijnselen. Tegelijk met de verschijnselen van miltvuur, koorts of dikwijls zonder deze, ontwikkelen zich op verschillende lichaamsdeelen builen of gezwellen, die in den beginne klein zijn, zich echter gewoonlijk snel vergrooten en dikwijls een enorme omvang bereiken; slechts zelden blijven zij hunne oorspronkelijke grootte behouden. Hun uitwendig aanzien isverschillend. Het zijn:
1°. bepaald omschreven, harde en begrensde builen, die eerst heet en pijnlijk zijn, spoedig echter koud en onpijnlijk worden, snel in versterf overgaan, uit een vaste, spekachtige, geelgekleurde massa bestaan, bij insnijding geel water ontlasten en het meest aan het voorste gedeelte des lichaams, den hals, de borst en schouders, doch ook wel op andere plaatsen voorkomen (miltvuurbuilen of karbonkels);
2°, platte, uitgebreide, meer weeke, deegachtige, koude, onpïjnlijke gezwellen, die eene ziltachtige, met bloedstrepen gemengde vloeistof bevatten. Zij komen meest aan de pooten, onderborst eh buik voor (miltvuurgezwellen, oedemen);
3°. platte verhevenheden, die zich spoedig in windgezwellen veranderen, gewoonlijk een belangrijken omvang bereiken, het meest aan den buik en de ledematen voorkomen en bij drukking met de hand een knetterend ruisChend geluid geven (ruischend versterf, windgezwellen).
Na het optreden der builen of gezwellen wordt de ziekte minder hevig; er kan van nu af genezing intreden. Dit gebeurt echter zelden; meestal keeren de verschijnselen met vernieuwde hevigheid terug en de dood volgt binnen 3—7 dagen.
De builen — welke nooit in ettering overgaan — veroorzaken versterf aan de huid en omliggende deelen en ontlasten eene invretende, etterachtige of geelkleurige vloeistof.
Eene geheele verdwijning of opvallende vermindering derzelve heeft bijna altijd een spoedigen dood ten gevolge.
Sektieverschijnselen. Buiten de uitwendige karbonkels en gezwellen vindt men de bij mütvuur in het algemeen opgegeven verschijnselen.
Hiertoe behoort ook de bij varkens zelden voorkomende zoogenaamde witte borst, zijnde eene onder de verschijnselen eener



244
hevige miltvuurkoorts aan den hals, in de nabijheid van hét strottenhoofd en de oorspeekselklier optredende karbonkel, op welken de haren overeind staan en stijf, hard en broos worden. Trekking aan dezelve veroorzaakt hevige pijn. Binnen weinige dagen volgt onder ademhalingsbezwaren en stuiptrekkingen de dood.
'1. Miltvuurroos.
De miltvuurroos in den meest gewonen vorm bij het varken, komt echter ook bij het schaap voor. Sommige veeartsenijkundigen, o. a. Böll, rekenen hiertoe ook de zoogenaamde paardentyphus.
Ziekteverschijnselen. Ook hier zijn dikwijls de voorboden onduidelijk en worden meestal niet herkend. De dieren zijn lusteloos, weigeren te eten, hebben eenen wankelenden gang, liggen veel; de lichaamswarmte wisselt af, somwijlen is koortskoude voorhanden, pols en ademhaling zijn bespoedigd; de mestontlasting is vertraagd, de mest zelve hard en zwartachtig; neiging tot braken of werkeBjk braken treedt in. Na 12—24 uren ontwikkelen zich aan den onderbuik, de borst, den hals en de inwendige vlakte van de dijen roode vlekken, die zich spoedig vergrooten, ineenvloeien en genoemde lichaamsdeelen bijna geheel bedekken. De kleur wordt spoedig donkerrood, violet en bij doodelijken afloop blauwachtig zwart. De lusteloosheid neemt toe, gevolgd door verzwakking en verlamming van het achterstel; de slijmvliezen en snuit worden vuükleurig, de ledematen koud en de dood volgt onder krampen en stuiptrekkingen binnen 1—3 dagen.
Bij een goedaardiger afloop blijven de vlekken meestal klein en begrensd; het algemeen lijden is minder, waarop reeds na eenige dagen de genezing volgt, dikwijls onder afschilfering der opperhuid en het uitvallen der haren.
Lijkverschijnselen. De bij miltvuur in het algemeen opgegeven kenteekenen zijn ook hier voorhanden.
c. MOND- EN KLAUWZEEB. (Zelfde besluit als miltvuur).
Is eene bij runderen, karbouwen, schapen en geiten en zeld-



245
zaam bij varkens voorkomende besmettelijke ziekte, die zich door het optreden van Jblazen op het slijmvlies van den mond en aan de klauwen en bij runderen ook aan den uier openbaart.
Het mondzeer zoowel als het klauwzeer, kunnen ieder op zich zelf staan, doch ook gezamenlijk voorkomen en heerschen dikwijls gelijktijdig met miltvuur.
Het mondzeer komt, onder gelijke verschijnselen als bij runderen, uiterst zeldzaam ook bij paarden voor.
Ziekteverschijnselen. De ziekte begint met koorts; het slijmvlies der mondholte wordt heet, bedekt met taai slijm, dat in draden uit den mond hangt; de eetlust is verminderd, de opname van het voedsel pijnlijk, het slikken moeilijk en de dieren spelen gaarne met den mond in het water; de afgang is vertraagd, de herkauwing verminderd en de melk blauw en waterachtig.
Na 24—48 uren ontstaan, vooral aan de voorlip, den tandelcozen rand der bovenkaak en de randen van de tong, witte of witgelfe blazen ter grootte eener erwt tot die eener hazelnoot, die gevuld zijn met eene waterachtige of geel gekleurde, spoedig etterachtig wordende vloeistof en na 1 a 2 dagen bersten, waarna zij een sterk roodgekleurd en verwond slijmvlies of, met een vuil wit gekleurde stof bedekte zweren, achterlaten.
Na het uitbreken der blazen neemt de koorts af; de dieren kwijlen echter nog immer, hebben veel dorst en vermageren opvallend. Bij de daarna intredende genezing verdwijnen echter de opgegeven verschijnselen zeer spoedig.
Bij de dieren, bij welke gelijktijdig met het mondzeer ook het klauwzeer uitbreekt, vertoont zich, nadat eenige dagen koorts aanwezig was, een vermeerderde gevoeligheid, roodheid en pijn, vooral aan den achter- en bovenrand en de ondervlakte van de klauwen, ten gevolge waarvan kreupelheid en neiging tot liggen intreedt.
Binnen 1—2 dagen ontwikkelen zich op de genoemde plaatsen blazen van dezelfde hoedanigheid als bij het mondzeer voorkomen.
Ook na het uitbreken der blazen treedt, evenals bij het mondzeer, gewoonlijk binnen 14 dagen volkomen genezing in.
Vooral bij koeien komt dikwijls ook een soortgelijke uitslag aan kling en uier voor.
Wegens het goedaardig verloop van het mond- en klauwzeer is het ter beteugeling daarvan niet noodzakelijk de zieke dieren



246
af te maken. Alleen is tijdige en strenge afzondering alsmede desinfectie dringend noodzakelijk.
d. LONGZIEKTE.
Deze besmettelijke ziekte richtte onder het hoornvee in Europa, Australië en Amerika van tijd tot tijd vreeseïijke verwoestingen aan, doch is tot nog toe in den Indischen Archipel niet voorgekomen.
Zij bestaat in eene, slechts bij het rund voorkomende, eigenaardige ontsteking der longen en der pleura, welke steeds in uitzweeting van waterachtige en plastische stoffen overgaat en een slepend verloop heeft.
De ziekte begint met een eigenaardige, drogen, zwakken, korten hoest, welke in het begin slechts bij het opstaan of het drinken gehoord wordt; deze hoest wordt later pijnlijk moei lijk, met krommen rug, gestrekten hals en sterke beweging der flanken uitgestooten.
Gewoonlijk blijft deze toestand 2 a 6 weken bestaan; plotseling komen alle verschijnselen van eene acute long-ontsteking met hevige koorts te voorschijn.
Het ademen wordt versneld, moeilijk, het hoesten pijnlijker en het dier zoekt den hoest te onderdrukken.
De dieren gevoelen hevige pijn bij het drukken aan de borstwanden achter den schouder, gaan niet meer liggen, maar blijven met uit elkaar gezette voorbeenen staan.
De pols is versneld tot 70 a 80 slagen in de minuut, de slijmvliezen zijn rood gekleurd, de neus is droog, de eetlust heeft geheel opgehouden, de ontlasting is droog en donker, melkafscheiding heeft niet meer plaats.
Na den vijfden dag volgt gewoonlijk de beslissing; óf de koorts, het versnelde ademen en de hoest nemen af en de eetlust keert terug, öf de verschijnselen, zooeven beschreven, nemen in intensiteit toe en tusschen den 5en en den 8en dag volgt de dood, öf wel de ziekte neemt langzamerhand toe en gaat in een zwakken of typheusen toestand over. Het ademen'wordt rochelend hoorbaar en geschiedt met open mond en uitgestoken tong, de adem wordt stinkend, er vloeit slijm uit mond, neus en oogen; de dieren vermageren sterk en binnen 3 a 4 weken volgt de dood.
Strenge afzondering der aangetaste dieren is dringend gebiedend.



247
Het is altijd geraden om alle nog gezonde dieren in te enten, waardoor het ziekte-karakter wordt gematigd en het verloop bespoedigd.
e. POKKEN.
Is een besmettelijke uitslag, welke van koorts vergezeld gaat, bij alle huisdieren, met uitzondering van het paard, voorkomt en zich slechts ééns in het leven openbaart.
De oorzaken van zelfontwikkeling der pokken zijn onbekend.
Besmetting komt zeer dikwijls voor; gewoonlijk is de mensch de overbrenger der besmetting van de eene kudde op de andere.
De ziekte kenmerkt zich door uitslag met een regelmatig verloop.
Onder koortsverschijnselen komen eerst, op een vlooiensteek gelijkende plekjes, te voorschijn.
Deze verheffen zich tot kleine, harde huidknobbeltjes, welke gewoonlijk iets grooter worden, in eene blaas of puist veranderen en door een rooden ring omgeven zijn.
In het begin zijn zij met eene waterheldere stof (lymphe) gevuld, die later troebel en etterachtig wordt.
De blaas berst, droogt op en er vormt zich eene bruine of zwartachtige korst, welke na het afvaBen een lidteeken achterlaat.
De ziekte is onder gunstige omstandigheden binnen 8 a 14 dagen afgeloopen.
Bij de koe alleen komen de pokken als zelfstandige ontwikkeling voor en vertoonen zij zich gewoonlijk bij pas melk gevende of jonge beesten.
De pokken komen voor aan de tepels en de naastbijgelegen gedeelten van de uiers.
Bij verminderden eetlust, welke laatste geheel verdwijnt, worden de dieren zeer gevoelig aan de tepels, welke ook een weinig zwellen. Na den derden of vierden dag vormen zich de boven beschreven knobbels, welke later blaasjes worden.
Zij zijn rond, ter grootte van een erwt en hebben in het midden eene kleine verdieping.
De inwendige structuur heeft veel overeenkomst met het inwendige van een citroen.
Hunne volkomen vorming heeft plaats tusschen den achtsten en den elfden dag.



248
De oorzaken zijn onbekend; de besmetting deelt zich mede door het melken, weshalve het geraden is de zieke dieren het laatst en voorzichtig te melken.
De besmetting geschiedt door de lymphe.
Bij het schaap kunnen de pokken aan alle lichaamsdeelen voorkomen. De geliefkoosde plaatsen zijn echter de kop de binnenvlakte der beenen, de borst en de buik en vooral daar waar geen wol groeit.
Het opkomen en het opdrogen der pokken geschiedt onder dezelfde verschijnselen als de koepokken. De afloop der ziekte is bij het schaap over het algemeen minder gunstig. Onder gewone omstandigheden is er altijd 10—20 percent verlies.
De duur der ziekte is van 3 tot 4 weken.
Het algemeen lijden in het begin der ziekte komt later meer te voorschijn en is meer catarrhaal. De oogen zijn rood ontstoken en tranen aanhoudend; uit den neus ontlast zich een waterachtig slijm, de uitwaseming der huid is walgeÜjk zoetachtig, de adem versneld, de gang stijf, de eetlust heeft opgehouden.
Zoodra de pokken beginnen op te drogen, houden onder gunstige omstandigheden alle vorengenoemde verschijnselen op.
Bij de geit komen de pokken zelden voor, doch openbaren zich op dezelfde wijze onder gelijk verloop en gelijke verschijnselen als bij de koe.
Bij het varken doen zij zich voor als bij het schaap, echter met korter verloop.
Afzondering der aangetaste dieren is noodig, inenting der gezonde wenschelijk, ter bevordering van een sneller verloop der ziekte.
8. Handleiding voor het desinfecteeren van schepen.
Art. 2 v/h Gouv. besl. van 17 December 1895 B' 37:
Met buitenwerkingstelling van de handleiding, bedoeld bij artikel 2 van het besluit van 14 Mei 1879 B! 14, voor de toepassing van het tweede lid van artikel IV der ordonnantie van 20 April 1893 (Staatsblad B5 110) en van de artikelen 3 en 4 der ordonnantie van 28 Mei 1878 (Staatsblad B! 163), vast te stellen de volgende „Handleiding voor het desinfecteeren van schepen, waarop vee is geweest, hetwelk door eene besmettelijke ziekte was aangetast of verdacht werd daardoor aangetast te zijn en



249
van zaken van zulk vee afkomstig of daarmede in aanraking geweest".
Wanneer bij aanvoer van vee uit het buitenland, aan boord van het aanvoerende schip de aanwezigheid eener besmettelijke veeziekte is geconstateerd, of onder het aangebrachte vee dieren zijn, die verdacht worden aan eenige besmettelijke ziekte te lijden, zoomede in het geval, omschreven bij artikel 2 der ordonnantie van 28 Mei 1878 (Staatsblad fl- 163), moet, tenzij de invoerder verkiest zijn vee naar de plaats van herkomst, dan wel naar elders, buiten Nederlandsch-Indië te doen teugvoeren, zoo spoedig mogelijk de bij het tweede lid van artikel IV der ordonnantie van 20 April 1893 (Staatsblad II? 110) of bij artikel 3 van voormelde ordonnantie van 1878 bedoelde afmaking plaats hebben.
Daartoe zullen de dieren zoo mogelijk door revolverschoten en anders op de momenteel meest geschikt geoordeelde wijze gedood worden.
Nadat het schip zich intusschen een paar mijlen van de reede of van de haven verwijderd heeft, worden de gedoode dieren buiten boord gehangen; hunne lichamen bezwaard met steenen of anderszins, borst- en buikholten opengesneden, waarna men de cadavers in zee laat vallen.
Vervolgens wordt onmiddellijk tot het desinfecteeren overgegaan.
Die bewerking strekt zich echter niet uit tot het geheele schip met inbegrip der geheele lading, doch bepaalt zich tot de plaatsen, waar de dieren gestaan hebben en tot datgene wat van het besmette of verdachte vee afkomstig of daarmede in aanraking is geweest.
De desinfectie geschiedt als volgt:
Hebben de dieren alleen op het dek gestaan, dan wordt het ruim, met de zich daarin bevindende lading, behoorlijk afgesloten en het dek door afspoeling van alle onreinheden gezuiverd. Daarna worden de plaatsen, waar de dieren gestaan hebben en alle zaken, die van het besmette of verdachte vee afkomstig of daarmede in aanraking zijn geweest, met zoo heet mogelijk, liefst kokend water bespoten, vervolgens met heete zeepsop geschrobd of geboend en eindelijk nagewasschen met een 10 pCt. ruwe carbol-oplossing of een sublimaat-oplossing van 1 Gram sublimaat en 2 Gram zuiver zoutzuur op 1 Liter



250
water, om ten slotte minstens één uur aan de zon te worden blootgesteld.
Hebben de dieren ook in het ruim gestaan, dan wordt dit, benevens alles wat van het verdachte of besmette vee afkomstig of daarmede in aanraking is geweest, op dezelfde wijze als bovenomschreven is, behandeld en daarna zoo mogelijk, aan een chloorberooking blootgesteld, welke aldus geschiedt:
Nadat alle zaken, die van besmet of verdacht vee afkomstig zijn, of daarmede in aanraking zijn geweest, schoongemaakt en in het ruim zijn gebracht, worden alle luiken op één na gesloten.
Daarna wordt een groote verglaasde aarden schotel in het ruim gezet, gevuld met 1 K.G. bruinsteen, 3 K.G. keukenzout en 3 Liter water, waarbij men langzaam en al roerende 2 K.G. geconcentreerd ruw zwavelvuur giet.
Vervolgens wordt het nog opengebleven luik gesloten.
De opgegeven hoeveelheden zijn berekend voor eene ruimte waar 40 a 50 dieren kunnen staan.
Het ruim dient tweemaal 24 uren gesloten te blijven, kunnende evenwel, op advies der commissie, te wier overstaan de desinfecteering plaats vindt, aan het schip worden toegestaan om vóór het verstrijken van dien termijn de haven of reede te verlaten.
Personen, die met de besmette of verdachte dieren in aanraking zijn geweest, moeten zich baden, na handen en voeten en vooral hun schoeisel met de carbol-oplossing te hebben afgewasschen; hunne kleederen worden na behandeling met carbol- of sublimaat-oplossing, in kokend zeepsop uitgewasschen en daarna gedroogd.
Zaken van waarde, die op eene andere wijze voldoende ontsmet kunnen worden en door eene chloorberooking zouden bederven, mogen van deze ontsmettingswijze worden uitgezonderd, terwijl zaken, die gemakkelijk te vernieuwen en op geenerlei wijze voldoende te desinfecteeren zijn, in zee geworpen of vernietigd moeten worden.
9. Voorzorgsmaatregelen tegen besmsttelljke 7ipkte met betrekking tot vervoerd wordende ptarJen en runderen.
Hoofdstuk 19 van Instructie VI voor den dienst der Staatsspoorwegen.
(1) De plaatsen, waar vee op de emplacementen heeft ver-



251
toefd, hetzij vóór de lading of na de lossing, worden onmiddellijk schoongemaakt; achtergelaten gras, bladeren, uitwerpselen enz. worden bijeen geveegd en verbrand.
(2) De voor het vervoer gebezigde wagens worden onmiddellijk na lossing van het vee goed uitgeveegd en met groene zeep en water flink uitgewasschen.
(3) Bezems, lappen en wat verder voor het reinigen vereischt is, groene zeep uitgezonderd, worden plaatselijk aangeschaft en afzonderlijk in het journaal verantwoord.
(4) Groene zeep wordt naar behoefte aangevraagd.
(5) Telkenmale vóór de belading met paarden of vee moeten de daarvoor bestemde wagens gereinigd en uitgewasschen worden op de wijze als in alinea (2) is aangegeven.
(6) Is tijdens het vervoer, of wordt bij aankomst der zending op het station van bestemming eene besmettelijke ziekte onder het in den wagen vervoerde vee geconstateerd, waardoor de wagen door zieke dieren geïnfecteerd is, dan wordt het voertuig na zorgvuldige reiniging, als bedoeld in alinea (2) onverwijld naar de naastbij gelegen werkplaats opgezonden, om daar te worden gedesinfecteerd.
(7) Het opzenden van geïnfecteerde wagens naar de werkplaatsen moet steeds met den meesten spoed geschieden. Die wagens mogen niet langer dan strikt noodig op de verschillende stations worden aangehouden.
(8) De te desinfecteeren wagens worden aan beide zijden met een rood biljet model B! 363 en een biljet B! 361 beplakt; op biljet B! 361 worden duidelijk de redenen van opzending vermeld, onder opgave of zieke paarden of runderen vervoerd zijn.
(9) Na aankomst der wagens in de werkplaatsen wordt het voertuig onverwijld op de volgende wijze ontsmet.
e. Indien de wagen door zieke runderen besmet is.
Nadat vloer en wanden van nog aanklevend vuil ontdaan zijn, worden bodem, zijwanden, zolder, lantierboomen met groene zeep en heet water gereinigd; voor dit doel kan ook van een 3% soda oplossing of van eene 1%% kaliloogoplossing gebruik gemaakt worden.
Eerst daarna worden dezelfde plaatsen en voorwerpen geschrobt met een 3% creoline-oplossing of 2y2% bacilloloplossing.
b. Indien de wagen op de wijze als sub a aangegeven met groene zeep, soda of kaliloogoplossing gereinigd is, moet al het



252
houtwerk bestreken worden met behulp van witkwast of lap met eene sublimaatoplossing van 1 : 100, waarbij dan moet worden gezorgd, dat die oplossing in houten emmers of vaten bewaard wordt.
Aan de sublimaatoplossing wordt keukenzout toegevoegd, om een overmaat van chloor in de oplossing te behouden; de verhoudingen zijn 2 deelen keukenzout op 1 deel sublimaat.
Na een uur moet al het houtwerk opnieuw met deze oplossing worden bestreken.
Daar sublimaat in die oplossing een hevig werkend vergift is, moet het daarmede bestreken houtwerk één dag na de bestrijking met heet water flink worden afgespoeld en moet deze afspoeling wat betreft vloer en zijwanden van den wagen na 24 uren nog eens worden herhaald.
10. Vervoer van vee.
a. Ordonnantie van 3 Juni 1891 (Staatsblad B! 142), zooals die is gewijzigd bij de ordonnanties van 19 Augustus 1892 (Staatsblad II' 181) e n 15 December 1902 (Staatsblad II! 449);
Art. 1.
Geen buffels of runderen mogen van het een district naar het andere worden vervoerd zonder een geleidebüjet, kosteloos af te geven door het hoofd van het district of van een der daaronder ressorteerende onderdistricten, van waar het vervoer plaats heeft.
Bij ontstentenis, afwezigheid of wettige verhindering van de hiervoren aangeduide hoofden, worden de geleidebiljetten namens hen afgegeven door andere personen, aan wie de bevoegdheid daartoe door het Hoofd van plaatselijk bestuur is verleend.
Waar de benamingen „district" of „onderdistrict" niet gebruikelijk zijn, bepaalt het Hoofd van gewestelijk bestuur welke onderdeelen van zijn gewest in den zin dezer ordonnantie als zoodanig zijn te beschouwen en welke hoofden tot de afgifte van geleidebüjetten bevoegd zijn; het Hoofd van gewestelijk bestuur maakt die bepaling op de gebruikelijke wijze algemeen bekend.
De bepaling in het tweede lid is ook ten aanzien van de in het derde lid bedoelde hoofden van toepassing (*).
(') AÏdus luidt dit artikel ingevolge Stbl. 1902 no. 449.



253
Art. •>.
Zoodra in eenig gewest een- verklaring, als bedoeld bij art. 1, alinea 2, der ordonnantie van 28 Mei 1878, Stbl. 11' 163, is bekend gemaakt, zullen de in art. 1 bedoelde geleidebiljetten, zoowel in de afdeeling waarin de besmettelijke veeziekte is geconstateerd, als in de daaraan grenzende afdeelingen, ook van andere gewesten, alleen mogen worden afgegeven door de hoofden van plaatselijk bestuur of door dezen daarvoor aan te wijzen ambtenaren of beambten.
Voor artikel 1, alinea 2, der ordonnantie van 28 Mei 1878 (Staatsblad II5 163) moet thans gelezen worden: artikel* 22, alinea 1, der ordonnantie in Staatsblad 1912 B! 432 (zie blz. 120).
De betrokken hoofden van gewestelijk bestuur zijn bevoegd de toepassing ook voor andere gedeelten van hun gewest te bevelen, zoomede om ter voorkoming van eene noodelooze belemmering van den veehandel, in overeenstemming met den betrokken Gouvernementsveearts, haar te beperken tot de besmette en de daaraan grenzende districten of onderdistricten (*).
Waar • in gewesten buiten Java en Madoera geen voldoend Europeesch personeel beschikbaar is, kan het hoofd van gewestelijk bestuur de afgifte van die geleidebiljetten ook toevertrouwen aan, daarvoor bepaald door hem aangewezen, Inlandsche hoofden.
Gelijke bevoegdheid is mede voorbehouden aan de Residenten van Soerakarta en Djokjakarta, zoomede aan den Resident van Batavia, voor zooveel betreft zijn gewest met uitzondering der afdeeling Stad en Voorsteden van Batavia, zullende in de eerstgenoemde twee gewesten de aanwijzing der Inlandsche hoofden geschieden in overeenstemming met den betrokken Rijksbestuurder (2).
Art. 3.
Wanneer de in art. 2 bedoelde persoon, die het geleidebiljet afgeeft, zulks noodig oordeelt, zal het vervoer van vee, waarvoor consent verleend is, moeten plaats hebben onder geleide van Inlandsche veeartsen of politiebeambten.
(*) Aldus luidt deze alinea ingevolge Stbl. 1892 no. 181.
(*) Deze alinea is aan het artikel toegevoegd by Stbl. 1892 no. 181.



254
De vervoerders van vee zijn alsdan verplicht, de bevelen van dat geleide op te volgen, voor zoover het vervoer betreft.
Art. 4.
Bovenstaande bepalingen zijn niet van toepassing op het vervoer binnen de grenzen der hoofdplaatsen van gewesten.
Art. 5.
Overtreding van de bepalingen dezer ordonnantie door de vervoerders van vee wordt gestraft met eene boete van een tot vijf-en-twintig gulden.
b. Buitenwerkingstelling van bovenstaande ordonnantie voor de residentie Madoera.
Ordonnantie van 25 September 1908 Staatsblad B' 580):
De ordonnantie van 3 Juni 1891 (Staatsblad B! 142), zooals deze is gewijzigd bij de ordonnanties van 19 Augustus 1892 (Staatsblad B* 181) en 15 December 1902 ( Staatsblad B* 449), is niet van toepassing ten aanzien van het vervoer van vee binnen het gewest Madoera.
Vervoer van vee is binnen dat gewest zonder geleidebiljet geoorloofd.
Het hoofd van genoemd gewest wijst de ambtenaren aan, door wie geleidebüjetten worden uitgereikt bij vervoer van vee naar buiten het gewest.



E. VEETEELT.
I. ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN.
1. Instructie van de HoofJen van gewestelijk bestuur en van de Ruyoaten.
Artikel 26 A der Instructie voor de Hoofden van Gewestelijk bestuur op Java en Madoera (Staatsblad 1867 B; 114) schrijft voor, dat de Resident zijn bijzondere zorg wijdt aan het verkrijgen van nauwkeurige statistieke opgaven o. a, omtrent den veestapel in zijn gewest.
Artikel 28 B van de Instructie voor de regenten opgenomen in hetzelfde Staatsblad luidt:
De regent is verpUcht de aandacht der Inlandsche bevolking te vestigen op het belang van eene vermeerdering van den veestapel.
Hij ziet toe, dat de cijferopgaven van het aanwezig vee en de daaronder voorvaBende veranderingen met nauwkeurigheid worden samengesteld.
Bij het ontstaan van epidemische of besmettelijke ziekten, dan wel van buitengewone sterften onder het vee, en bij buitengewonen uitvoer, geeft hij daarvan terstond kennis aan den resident of assistent-resident.
2. Statistiek van den veestapel.
a. Artikel 1 van het Gouv. besluit van 20 Augustus 1904 B' 20 (Stbl. B' 334):
Met intrekking van artikel 1 van het besluit van 6 April 1900 B? 42 (Staatsblad B! 126) te bepalen als volgt:
§ I. Op Java en Madoera wordt in het jaar 1905 en verder in elk opvolgend vijfde jaar (*) op de hoofdplaatsen van gewesten, afdeelingen, zoomede in alle dessa's, gehuchten of nederzettingen, voor zooveel noodig na voorafgaande nummering der erven, eene opneming gehouden, zoowel van de Europeesche en daarmede ge-
(!) Voor het jaar 1910 is van de opname afgezien.



256
lijkgestelde als van de Inlandsche en daarmede gelijkgestelde bevolking en van den veestapel.
De resultaten van die opneming worden, voor eiken landaard afzonderlijk, ingeschreven in registers volgens de aan deze voorschriften gehechte modellen Lft. A en B.
§ II. De in § I bedoelde opneming geschiedt, onder toezicht van de Europeesche ambtenaren van het Binnenlandsch Bestuur, door de plaatselijke Inlandsche ambtenaren en hoofden, zoomede door de officieren, wijkmeesters of hoofden der verschillende landaarden.
§ III. De sedert de laatste opneming voorgevallen mutatiën in den staat der Inlandsche bevolking worden door de dessahoofden op de rapportdagen aan het districts- of onderdistrictshoofd medegedeeld, aan elk voor zoover het door hem bestuurde onderdistrict betreft.
Waar dit, naar het oordeel van het Hoofd van gewestelijk bestuur aan de dessahoofden kan worden opgedragen, geschieden de opgaven schriftelijk volgens het aan dit besluit gehecht register La. C.
Door de districts- en onderdistrictshoofden wordt voor elke dessa aangelegd een mutatie-register, ingericht volgens hetzelfde register La C, waarin de door de dessahoofden gerapporteerde mutatiën worden ingeschreven.
Die registers worden op het eind van elk kwartaal opgeteld en den Controleur een dessa'sgewijze verzamelstaat voor ieder district aangeboden.
§ IV. Het Hoofd van gewestelijk bestuur stelt voor zooveel noodig voorschriften vast nopens de wijze, waarop door de Europeesche en Inlandsche ambtenaren contröle wordt uitgeoefend op de verzameling en richtige bijhouding van de bij dit artikel bedoelde statistische gegevens, en regelt dé werkzaamheden der in § II genoemde ambtenaren en hoofden, opdat eene zorgvuldige en vlugge uitvoering gewaarborgd zij.
§ V. De gegevens, verkregen door de opneming, bedoeld bij § I, dienen tot samenstelling van de statistieken nopens de bevolking en den veestapel, waarvan de indiening is voorgeschreven bij artikel 2 van dit besluit.



257
Model letter A.
Residentie Afdeeling ... District Onderdistrict
Hoofdplaats
Dessa
Kampoeng Gehucht ..
BEVOLKINGSREGISTER, betreffende
a. Europeanen.
derd de Inlandsche Christenen.
Voorschriften
17



258
259
i-1 Nummer van het erf.
co Aantal op zich zelf gevestigde huisgezinnen.
Aantal en namen der tot het gezin behoorende
personen.
Geslacht.
*- Mannelijk, o* Vrouwehjk.
Leeftijd
(uit te druk¬
ken in volle
jaren).
Burgerhj'ke staat.
-j ongehuwd.
oo gehuwd.
weduwnaar, «o weduwe of gescheiden.
Geboorte< land.
10
(o) De in deze kolom vermelde gegevens dienen tot invulling van rubriek 38
Godsdienst.
11
Ambt, bediening, bedrijf, ambacht of ander middel van bestaan.
m
Aantal
meerderjarige,
tot het gezin behoorende analfabeten.
13
Veestapel.
Paarden
Eunderen
voor den arbeid,
Voertuigen
bestemd
Buffels voor het
vervoer van:
£ ongeschikt. 5; geschikt. 5 ongeschikt. i^J geschikt.
£5 ongeschikt. £ geschikt.
§ personen.
f2 goederen. Toelichtingen
I
van tabel IV, gearresteerd bij het besluit van heden N°.






261
Model letter B.
Residentie .. Afdeeling .. • District Onderdistrict
Hoofdplaats
Dessa
Kampoeng Gehucht ..
BEVOLKINGSREGISTER, betreffende
o. Inlanders (waaronder Inlandsche Christenen).
6. Chineezen.
c. Arabieren.
d. Andere Vreemde Oosterlingen.



262
263
Nummer von het erf. co Aantal op zich zelf gevestigde huisgezinnen.
Aantal en namen der tot het
gezin behoorende personen.
Ge
slacht.
*- Mannelijk.
~ Vrouwelijk.
o> 0—16 jaren.
o 16—60 jaren.
oo 50 jaren en ouder.
cd Ongehuwd.
o Gehuwd.
£ Weduwnaar, weduwe of gescheiden. K m § tz! in
a » §■ — ■—■—
S * & f buiten £ Mohammedanen.
oJ Beleiders van Chineesche godsdiensten.
Sa Hindoe's.
5 Protestanten.
S Roomsch Katholieken.
Leeftijd, (a)
Burgerlijke staat.
Geboren.
Godsdienst.
Christenen.
Middel van bestaan.
Landbouw (hetzij al dan niet vermeld in kolom 25;.
Bezitters of aandeel-
hebbenden in
bouwgrond.
o Tevens ploegvee bezittenden.
f2 geen eigen ploegvee bezittenden.
fg huurder of pachter (b).
g Mede Inlanders.
Niet Inlanders (op 5£ particuliere ondernemineenV.
Geen eigen bouw grond bezittende maar werkzaam in het landbouwbedrijf als:
arbeider bij:
Ambt, bediening,
bedrijf, ambacht of ander
middel van
bestaan, buiten of behalve den landbouw. 25
Veestapel.
Paarden.
Runderen.
Buffels.
voor den arbeid.
g Geschikt.
^ Ongeschikt.
gg Geschikt.
g Ongeschikt.
§ Geschikt.
£2 Ongeschikt.
Personen.
go Goederen. S£ Toelichtingen.
(a) Den leeftijd uit te drukken in volle jaren. „
(&; Onder huur of pacht te begrijpen betaling van den huurprijs vandenbduw(maro, mertiga, enz.).
Voertuigenbestemd voor het vervoer van:
«rond hetzij in"geld, hetzij in den vorm van een deel van de opbrengst in natura






265
Model letter C.
Residentie .. Afdeeling ... District Onderdistrict
Dessa No. .
MUTATIE-REGISTER betreffende de Inlandsche bevolkin



266
267
Naam van den muteerenden persoon.
i-1 Nummer van het erf, to Geboren.
w Bijgekomen.
Vertrokken.
c Overleden.
e» Mannelijk.
Vrouwehj'k. oo 0—16 jaren, go 16—50 jaren. o 50 jaren en onder. g ongehuwd. S gehuwd.
5 Weduwnaar, weduwe of gescheiden.
Ge¬
slacht.
Leeftijd.
Burgerlijke staat.
Geboren.
Godsdienst.
Christenen.
in
buiten
NederlandschIndië.14 15
5 Mohammedanen.
^ Hindoe's.
£ Protestanten.
S Roomsch katholieken.
Bezitters f aandeel
■benden in
louwgrond.
lo tovens ploegvee uozltten-
° den.
geen eigen ploegvee ber* zittenden.
g huurders of pachters .(a)
mede Inlanders.
niet Inlanders (op particuliere *■ ondernemingen).
Bestemd voor mutatiën uitsluitend
ia) Onder huur of pacht te begrijpen betaling van den huurprijs van den bouwgrond mertiga, enz.).
Middel van bestaan.
Landbouw (hetzij al dan niet vermeld in kolom 26).
Ambt,
bediening,
Geen eigen bouwgrond vfil1rHf
ambacht
bezittenden, maar
werkzaam in het land bouwbedrijf als:
arbeiders bij:
of ander middel van bestaan buiten of behalve den landbouw.
26
Veestapel.
Paarden.
Runde¬
ren.
Buffels.
Voertuigenbestemd
voor het
vervoer van:
voor den arbeid.
g geschikt, ïij geschikt. §g ongeschikt, g geschikt, g ongeschikt. £2 geschikt. £g personen. g§ goederen. S£ Toelichtingen.
Inder de Inlandsche bevolking.
zij in geld, hetzij in den vorm van een deel van de opbrengst in natura (maro,



268
b. Artikel 2 van het Gouv. besl. van den 208ten Augustus 1904 li' 20 (Bijblad B' 6071):
Met intrekking van artikel 2 van het besluit van 6 April 1900 B! 42 (Bijblad op het Staatsblad van Nederlandsch-Indië B! 5539) te bepalen als volgt:
a. Door de Hoofden van gewestelijk bestuur op Java en Madoera worden vóór 1 Juni van het jaar volgende op dat, waarin de bij artikel 1 van het besluit van heden fl! 20 (Staatsblad B' 334) bevolen opneming van de bevolking en den veestapel heeft plaats gehad, aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur ingediend tabellen, ingericht volgens de aan dit besluit gehechte modellen I t/m X ("■), voor zoover de Inlanders aangaat, aan de hand der bij artikel 1 § III van evengenoemd Staatsblad voorgeschreven mutatie-registers bijgewerkt tot ultimo December van het jaar van opneming.
6. Door de Hoofden van gewestelijk bestuur op de bezittingen buiten Java en Madoera worden voor 1 Juni van het jaar volgende op dat, waarin op Java en Madoera de bij artikel 1 van het besluit van heden B! 20 (Staatsblad B! 334) bevolen opneming van de bevolking en den veestapel heeft plaats gehad, aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur ingediend tabellen, ingericht volgens de aan dit besluit gehechte modellen I t/m X 0), met dien verstande dat voor die gewesten of gedeelten van gewesten, waar eene min of meer geregelde opneming van de Inlandsche bevolking en den veestapel, als voor Java en Madoera is voorgeschreven, niet kan plaats vinden, die tabellen zooveel mogelijk op den voet behooren te worden gevolgd, zullende alsdan voor de met namen te noemen gedeelten dier gewesten, waaromtrent geen genoegzaam vertrouwbare gegevens geleverd kunnen worden, de cijfers nauwkeurig behooren te worden onderscheiden in:
(1) cijfers, die eenigszins vertrouwen verdienen;
(2) cijfers, bij benadering verkregen;
(3) cijfers, berustende louter op gissing.
(') Alleen model I heeft betrekking op den veestapel, zoodat "ook dit alleen hierachter is opgenomen.



Model I.
Eesidentie
Jaar
AANTOONING-
VAK DE
STERKTE DER BEVOLKING EN VAN DEN VEESTAPEL.



Sterkte van der
Sterkte der bevolking Aantal op j
volgens de opneming in zich zelf
190.. in verband gevestigde Paarden. Districten. met het geslacht. huis-
gezinnen. VOOi
Manne- I Vrouwe-I ~ , , Onge- Ge- I J
lijk. [ lijk. 1 TotaaL schikt, schikt. 1 Totaal-|
a. EURC
b. cm
c. ARA
d. ANDERE VREEMDE e. IN
270
271
veestapel volgens de opneming in 190..
— Voertuigen be-
Runderen. Buffels. stemd voor het
I vervoer van: J-oeuon-
tingen.
den arbeid.
I Onge- I Ge- Onge- Ge- I per- goeschikt. I schikt. IotaaL schikt, schikt. | i0taai- j sonen. deren. |
PEANEN. métótt
NEEZEN.
BIEREN.
OOSTERLINGEN. LANDERS.
(!) Deze kolom alleen voor de Inlanders in te vullen.



272
e. Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van gewestelijk bestuur op Java en Madoera van 9 September 1911 ff 8236:
Vergelijkt men de met de jaarverslagen van verschillende Gouvernements veeartsen ontvangen opgaven betreffende de sterkte van den veestapel in 1910 met de cijfers van de in 1905 plaats gehad hebbende opneming (Koloniaal Verslag 1907, bijlage A), dan zou men de gevolgtrekking moeten maken, dat deze in verscheidene gewesten van Java en Madoera niet onbelangrijk moet zijn achteruitgegaan.
Met vrij groote waarschijnlijkheid (voor één gewest is dit door gedeeltelijke opname reeds gebleken) is echter aan te nemen, dat dit in werkelijkheid niet het geval is — doch moeten de verschillen zeer waarschijnlijk worden geweten aan het feit, dat de in § III van artikel 1 van het Gouvernements besluit dd. 20 Augustus 1904 ff 20 (Staatsblad ff 334) bedoelde mutatieregisters niet nauwkeurig zijn bijgehouden.
Ten einde omtrent een en ander echter zekerheid te verkrijgen, veroorloof ik mij UHEdG. beleefd in overweging te geven de betrokken Controleurs en de<n) Gouvernements veearts(en) in Uw gewest op te dragen in willekeurige desa's — in elk onderdistrict in één desa — de sterkte van den veestapel persoonlijk op te nemen. Mocht uit het resultaat daarvan blijken, dat de verkregen cijfers niet overeenkomen met de door de Inlandsche ambtenaren verstrekte gegevens, dan zouden laatstgenoemde ambtenaren zijn te wijzen op het bij Staatsblad 1904 ff ,334 gegeven voorschrift omtrent het bijhouden van de mutatieregisters betreffende den veestapel.
Mocht verder blijken, dat de veestapel in Uw gewest werkelijk in beduidende mate in sterkte is verminderd, dan ware den Gouvernements veearts(en) op te dragen in overleg met de bestuursambtenaren in Uw gewest een onderzoek naar de oorzaken daarvan in te stellen, opdat eventueel maatregelen tot verbetering van den toestand zouden kunnen worden genomen.
Gaarne zal ik vernemen, wat door UHEdG. naar aanleiding van het vorenstaande wordt verricht.
d Missive van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van Ge-



273
westelijk Bestuur op Java en Madoera van 31 Juli 1912 B! 7299:
Uit de naar aanleiding van mijn schrijven van 9 September 1911 B' 8236 van de Residenten op Java en Madoera ontvangen berichten is gebleken, dat inderdaad in vele gewesten de bijhouding van de mutatieregisters betreffende den veestapel veel te wenschen overlaat.
Hoewel volkomen inziende, dat met de ter beschikking staande middelen geen absolute juistheid van cijfers mag worden geeischt en ten volle waardeerende de toezegging van vele Residenten om voortaan nauwlettender contröle te doen uitoefenen, meen ik nochtans niet te mogen nalaten nogmaals de aandacht van UHEdG. te vestigen op het groote belang van een zooveel mogelijk juiste statistiek van de sterkte van den veestapel, zonder welke het dikwijls niet mogelijk is tijdig in te grijpen daar, waar ongunstige factoren hun invloed op den* veestapel doen gelden.
Ik acht het daarom zeer gewenscht, dat inzonderheid de Inlandsche besturende ambtenaren nogmaals uitdrukkelijk gewezen worden op het groote belang van een geregelde verificatie en contrólé der mutatieregisters en dat aan de Europeesche contróleerende ambtenaren wordt opgedragen om, telkens wanneer zich tijdens hunne tournee's de gelegenheid daartoe voordoet, eveneens zich die registers ter verificatie te laten voorleggen.
Verder zouden de Gouvernements veeartsen in de gelegenheid zijn te stellen periodiek kennis te nemen van de mutaties door hun door de controleurs de van de districtshoofden ontvangen kwartaalstaten te doen toezenden. De veearts zou dan daaruit de totalen onderdistrictsgewijze kunnen overnemen en vervolgens de staten door Uwe tusschenkomst terugzenden.
Ik heb de eer UHEdG. te verzoeken de betrokken ambtenaren naar aanleiding van het vorenstaande in den daarbij bedoelden zin nader van instructies te willen voorzien.
Een voldoend aantal exemplaren van dit scrrijven wordt daartoe hierbij gevoegd.
3. Statistiek van het veevervoer over zee.
a. Circulaire van den Directeur van Financiën aan de betrokken ambtenaren van de in-
VOOESCHEIPTIN. Jg



274
en uitvoerrechten van 22 October 1901 II' 337/ 20050:
Ik heb de eer UwEdG. te verzoeken van af den dag der ontvvangst van deze circulaire aanteekening te willen houden en doen houden van de te uwent ingevoerde, vervoerde en uitgevoerde hoeveelheden vee en die aanteekeningen in den vorm eener opgaaf, verdeeld in de volgende kolommen: le. Datum van invoer, vervoer of uitvoer, ■ 't;b 2e. Hoeveelheid, soort en waarde van het ingevoerde, vervoerde
en uitgevoerde vee, 3e. Plaatsen van herkomst, 4e. Plaatsen van bestemming,
jaarlijks, vóór of op ultimo Januari rechtstreeks te doen toekomen aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel).
Ik teeken hierbij aan dat op eene vroegtijdige inzending van nauwkeurige opgaven veel prijs wordt gesteld, terwijl steeds alle door of namens genoemden Departementschef ter zake gevraagde inlichtingen met spoed zullen moeten worden verstrekt.
b. Idem van 31 Juli 1902 n' 397/13946:
Ik heb de eer UwEdG. te verzoeken de bij mijne circulaire van 22 October 1901 B! 337/20050 bedoelde opgaaf omtrent de veebeweging in den vervolge steeds rechtstréeks, dus zonder tusschenkomst van mijn Departement, te willen doen toekomen aan den Directeur van Binnenlandsch Bestuur (thans: Landbouw, Nijverheid en Handel).
TJEdG. gelieve tevens voortaan die opgaaf in te richten overeenkomstig het hierbij gevoegd model, terwijl zij — instede van jaarlijks — maandelijks (vóór den llden van de maand volgende op die, waarop zij betrekking heeft) aan genoemden Departementschef zal moeten worden gezonden.
De cijfers betreffende de reeds verloopen maanden van het jaar 1902 kunnen, mits maandsgewijs opgegeven, in één staat • worden opgenomen.



STAAT VAN IN- EN UITGEVOERD VEE GEDURENDE HET JAAR 19....



276
277
Datum Naam van het vaartuig
Van of naar welke
van V waarmede is in- of
plaats.
in- en uitvoer. uitgevoerd.
Invoer. Uitvoer.
I £ s' i s I ö § § I i ~ s § I s' § Ü
§ 03 -S o'S S S o © cd 3 3 3 B f ^ S



278
c. Idem ran 12 Februari 1906 II' 645/3491:
Het is gebleken, dat met opzicht tot de opgaaf, bedoeld bij de dezerzijdsche circulaire van 31 Juli 1902 B' 397/13946, onzekerheid bestaat omtrent de vraag, op welken dag vee, dat ingevolge de voorschriften onderworpen wordt aan quarantaine, moet worden beschouwd als te zijn ingevoerd: op den dag van ontscheping dan wel op dien van het einde der quarantaine.
Naar aanleiding hiervan heb ik de eer TJEdG. mede te deelen, dat ten aanzien van voormelde opgaaf de datum van ontscheping van het vee ook als die van invoer moet worden aangewerkt.
Met het vorenstaande gelieve TJEdG. voortaan rekening te houden en te doen houden.
d. Aanschr ij vingen van dezelfde strekking als de bovenbedoelde zijn ten aanzien van het vrijhandelgebied door den Commandant der Zeemacht gericht tot de betrokken Havenmeesters.
4. Aankoop van fokmateriaal door de Gouv. veeartsen.
Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen op Java en Madoera van 13 December 1905 B' 5847:
Bij mijn beschikking van heden B' 5845 zijn ontbonden de bij de besclnkking van den Directeur van Binnenlandsch Bestuur van 20 Februari 1903 B! 62 ingestelde „Vaste commissies voor de keuring en den aankoop van fokdieren (paarden en runderen) op Java", waarover handelt de missive van dien Departemmentschef van 20 Februari 1903 B' 1137, welke met de daarbij behoorende „Instructie" in Uw archief moet berusten.
De bedoeling is, dat voortaan de aankoop van fokmateriaal telkens zal geschieden door een commissie, bestaande uit den veearts in het ressort, waar het vee te koop is en dien in het ressort, waarvoor het bestemd is.
Met het verzamelen van aanteekeningen omtrent het in ieders ressort aanwezige fokmateriaal op de wijze, als in die Instructie is aangegeven, zal zijn voort te gaan, met dien verstande dat de gegevens, hetzij bij de dagboeken, hetzij afzonderlijk, aan het Departement van Landbouw worden ingediend. Hierdoor wordt



279
dit Departement in staat gesteld om telkens wanneer voor een of ander gewest fokdieren benoodigd zijn, te beoordeelen, waar aankoop het best kan plaats hebben.
Ter zake van het verzamelen van aanteekeningen omtrent fokdieren door de vroegere commissies kwam in de toelichting op de instructie het volgende voor:
„De leden dier commissies houden ieder afzonderlijk aanteekening van het fokmateriaal binnen eigen ressort en verzamelen gegevens, zoo omtrent de houders of bewaarders der „dieren (hun ieder woonplaatsen, kwaliteiten, rechtsverhou,,ding tot de dieren, enz. enz.), als omtrent de dieren zelve „(ouderdom, waarde enz. enz.).
„Op hunne gewone inspectiereizen verrijken de commissie„leden die aanteekeningen met eigen waarnemingen.
„Zij vermeerderen die aanteekeningen voorts met advertenties, strooibiljetten als anderszins, blijkens welke eigenaren „van fokmateriaal zich daarvan willen ontdoen en omtrent „welke aanbiedingen hun de gelegenheid ontbreekt op hunne „gewone inspectiereizen om daarvan verder notitie te nemen".
5. Aankoop van fokvee met medewerking van credietbanken.
Circulaire voor den leu Gouv. Secretaris aan de Hoofden van gewestelijk bestuur op Java en Madoera (met uitzondering van de Vorstenlanden) van 30 Juni 1909 ïl! 1665a:
Voor eene zoo doelmatig mogelijke regeling in gevallen dat van Eegeeringswege aan de Inlandsche bevolking steun wordt verleend voor dé vermeerdering of instandhouding van haren veestapel, verdient het, naar het inzien van de Regeering, aanbeveling dat, waar daartoe gelegenheid bestaat voor de financieele administratie gebruik gemaakt wordt van de medewerking van de plaatselijke landbouwcredietbanken.
Hoewel'het thans ook wel voorkomt dat fondsen ten behoeve van den veestapel der bevolking aan de credietbanken worden verstrekt, is het toch vrijwel regel dat voor den aankoop van het vee en de terugvordering van de verstrekte fondsen door het Bestuur wordt gezorgd, waardoor vaak veel extra-werk op de schouders der betrokken ambtenaren wordt gelegd. Hieraan is wel het voordeel verbonden dat de onkosten zoowel voor de Regeering als voor de belanghebbende bevolking tot een minimum worden beperkt, doch ook wanneer de credietbanken in de zaak worden betrokken, behoeven die kosten, naar het inzien van den



280
Landvoogd, niet hoog te zijn, indien de Regeering het geld renteloos (doch overigens op de gebruikelijke voorwaarden) aan die banken verstrekt en de buitengewone risico als gevolg van welbewezen force majeure (d. w. z. buiten schuld van de veehouders geleden verliezen wegens ziekte, ongevallen e. d.), evenals thans op Zich neemt, door kwijtschelding te verleenen van de daarvoor in aanmerking komende bedragen.
Waar bovendien de eischen eener gezonde credietverschaffing medebrengen, dat alleen hulp wordt verleend aan c r e d i e tw a ar d i g e personen en binnen de grenzen hunner credietwaardigheid — hetgeen trouwens ook noodzakelijk is om te geraken tot eene rationeele vee-verbetering en -vermeerdering — behoeven de credietbanken in geen geval meer te dragen dan de gewone risico, die zij ook bij hunne overige uitzettingen op zich nemen.
De door de bank te heffen rente zou zich dus kunnen bepalen tot een zoodanig bedrag als noodig is tot dekking van de administratiekosten (daaronder begrepen salarissen, reiskosten, tantièmes, afschrijvingen op den inventaris) en tot bestrijding der gewone risico (d. i. aanvulling van het reservefonds).
Daar volgens bekomen informatie die administratiekosten gemiddeld bedragen 4% der uitgeleende bedragen, zouden de banken naar het den Landvoogd voorkomt, kunnen volstaan met eene rente van 5% of ten hoogste 6% te vorderen.
Wel is waar wordt voor gewone veeleeningen in den regel eene rente van 12% vaak zelfs van 18%>, gevorderd, doch hierin behoeft, naar het inzien van Zijne Excellentie, geen bezwaar te worden gezien om in gevallen als hierbedoeld, waarbij het geldt de aanschaffing van uitgezocht fokvee, waarvoor uit den aard der zaak een hoogere prijs wordt betaald dan voor trek- en ploegvee, eene zooveel lagere rente in rekening te brengen, mits daartegenover de nadrukkelijke voorwaarde worde gesteld, dat de debiteur fokvee koopt, hetwelk, na door den Gouvernements veearts gekeurd en voor de fokkerij geschikt bevonden te zijn, door tusschenkomst van de daartoe aangewezen bestuursambtenaren aan hem wordt verstrekt, en dat de debiteur zich verbindt het aangekocht vee onder toezicht te stellen van den veearts en niet te vervreemden zonder voorkennis van het bankbestuur.
Verstrekking door tusschenkomst van het bestuur komt noodig



281
voor, omdat hef bijna altijd gewenscht zal zijn vee van andere streken in te voeren, terwijl men, de bevolking zelf het vee latende aankoopen, groote kans loopt, dat het vee slechts van eigenaar zou verwisselen en zelfs dat op het eigen vee crediet zou worden gevraagd, onder voorwendsel dat het nieuw gekocht is.
Ten einde de bezwaren, welke mogelijk van de zijde der Inlandsche bevolking zouden kunnen worden gemaakt tegen den hoogeren prijs van uitgezocht fokvee dan van de ^dieren, welke de markt in den regel aanbiedt, gemakkelijker te overwinnen, zou verder de termijn, waarbinnen de verleende voorschotten moeten zijn terugbetaald, zoo noodig kunnen worden gesteld op vijf jaren. In aanmerking genomen dat fokstieren veelal voor gemeenschappelijke rekening van eenige veehouders worden aangeschaft, zal bij het stellen van een zoodanjgen termijn de last, welke de leeners op zich nemen, zeker niet drukkend zijn.
In verband met het vorenstaande zou de Landvoogd gaarne zien dat voortaan, indien in overleg met den veeartsenijkundigen dienst maatregelen noodig worden geacht, strekkende tot vermeerdering of verbetering van den veestapel (groot en klein vee) in Uw gewest met behulp van door de Regeering beschikbaar te stellen voorschotten, vooraf aan de afdeelingsbanken en soortgelijke credietinstellingen worde afgevraagd of zij genegen zijn op den hoogeraangegeven voet hunne medewerking daarbij te verleenen voor de financieele administratie.
Door UHEdG. te verzoeken in voorkomende gevallen met dit verlangen van Zijne Excellentie rekening te willen houden, heb ik de eer te voldoen aan eene bekomen opdracht.
6. Functie van de Inlandsche gemeenten bil de aanschaffing vau van fokvee.
Circulaire van den Gouv. Secretaris aan de Hoofden van Gewestelijk Bestuur op Java en Madoera (met uitzondering van de Vorstenlanden) van 3 October 1911 fl! 2277:
Het is den Gouverneur-Generaal gebleken, dat de circulaire van den 1™ Gouvernements Secretaris van 25 October 1910 B? 2413a geleid heeft tot eene minder juiste opvatting omtrent de bedoelingen der Regeering in zake de gedragslijn welke behoort te worden gevolgd bij de in het belang der bevolking te nemen maatregelen tot verbetering van den veestapel en de ver-



282
«chaffing van crediet voor dat doeleinde. Aangezien de bewoordingen waarin bedoelde aanschrijving is vervat inderdaad tot misverstand aanleiding geven, heeft de Gouverneur-Generaal gemeend tot de intrekking der circulaire te moeten overgaan, wordende in verband hiermede nopens deze aangelegenheid thans het volgende onder Uwe aandacht gebracht.
Indien het wenschelijk blijkt om ter verbetering van den veestapel in eene streek aan de bevolking de beschikking te verschaffen over dekhengsten of springstieren, dan wel hare medewerking uit te lokken tot het aanschaffen en verzorgen van deze ■dieren, verdient het naar het oordeel van Zijne Excellentie geen aanbeveling de Inlandsche gemeente daarbij als tusschenpersoon te gebruiken, aangezien in het algemeen deze niet kan worden geacht zich te eigenen voor de uitvoering van maatregelen tot verbetering van den veestapel. Zoo mogelijk zal daarom in dergelijke gevallen er de voorkeur aan moeten worden gegeven de medewerking te benutten van personen, die van het houden van deze dieren een beroep maken of zullen kunnen maken, of van groepen van belanghebbenden, om desvereischt aan deze personen of groepen van personen voor het aanschaffen der fokdieren crediet te verschaffen.
Door mededeeling van het vorenstaande heb ik de eer aan een van den Landvoogd bekomen opdracht uitvoering te geven.
7. Vorming van weidevelden in gemeentelijk bezit.
a, Gouv. besluit van 1 October 1906 ff 19 (B ijblad ff 6536):
De Hoofden van gewestelijk bestuur in de Gouvernementslanden op Java en Madoera te machtigen om, onder zoodanige bijzondere voorwaarden als voor elk geval door hen noodig zullen worden geoordeeld en na voorafgaande raadpleging van den betrokken Gouvernements veearts, tot het vrij Staatsdomein behoorende stukken grond aan de Inlandsche gemeenten in hun gewest voor de vorming van weidevelden in gemeentelijk bezit af te staan;
zullende daarbij telkens moeten worden bepaald: le. dat het bezitsrecht geacht wordt te zijn geëindigd, zoodra bij besluit van het Hoofd van gewestelijk bestuur is gecon-



283
stateerd, dat de 'gronden niet meer voor het aangewezen doel gebezigd worden of voor het onderhoud daarvan niet overeenkomstig de bestemming voldoende zorg gedragen wordt, bij welke beschikking, zoo noodig, tevens een termijn zal worden gesteld, binnen welken de op de gronden aanwezige bebouwingen en beplantingen zullen moeten zijn weggeruimd, zullende bij niet-voldoening daaraan, op kosten van den belanghebbende, die ontruiming van Bëstuurswege geschieden; 2e. dat voor den aanleg en het onderhoud dier weidegronden geene dienstprestatiën zullen mogen worden gevorderd dan met inachtneming van het bepaalde bij artikel 17 der Inlandsche Gemeenteordonnantie (Staatsblad 1906 B; 83).
b. Schrijven van den Directeur.van Landbouw aan de Hoofden van gewestelijk bestuur op Java en Madoera (behalve die van Djokjakarta en Soerakarta) van 2 November 1906 B? 7853:
Bij het Gouvernementsbesluit van 1 October jl. B! 19, waaruit UHEdG. van Regeeringswege extract is verleend, zijn de Hoofdden van gewestelijk bestuur in de Gouvernements landen op Java en Madoera gemachtigd onder de door hen in elk bijzonder geval noodig geoordeelde voorwaarden en onder de beide in dat besluit genoemde beperkingen, tot het vrij Staatsdomein behoorende stukken grond aan de daarvoor in aanmerking komende Inlandsche gemeenten in hun gewest voor vorming van weidevelden in gemeentelijk bezit staan, na ter zake vooraf den betrokken Gouvernements veearts te hebben geraadpleegd.
Met betrekking tot deze aangelegenheid zijn door den Inspecteur, Chef van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, eenige wenken en aanwijzingen gegeven, welke in bijgaande nota zijn samengevat.
Overeenkomstig het verlangen der Regeering heb ik de eer Uwe aandacht op den inhoud dier nota te vestigen, met verzoek er bij voorkomende gelegenheid rekening mede te willen houden.
Nota, houdende wenken en aanw ij zingen met betrekking tot dekeuze, den aanleg, enz. van gemeent e-w eidegronden:
In streken, waar geschikte gronden zijn, is het weiden van het



284
vee op daarvoor speciaal aangelegde en afgesloten weideplaatsen de goedkoopste en gemakkelijkste wijze van onderhoud van den veestapel. In hoeverre de veestapel gedijen kan bij uitsluitend weidegang, hangt natuurlijk geheel af van de qualiteit van den bodem, de daarop gekweekte grassoorten, klimaat enz. en is het dus gewenscht, dat de bodem zoo goed mogelijk bewerkt, van onkruid gezuiverd, bemest en beplant wordt. Dit nu zal voor één persoon dikwijls moeilijk zijn, terwijl het voor de gezamenlijke bewoners eener desa beter mogelijk is. Om deze reden verdient dus het aanleggen van z.g.n. gemeenteweiden in sommige streken, waar de omstandigheden daarvoor gunstig zijn, aanbeveling.
Tegenover de voordeelen van gemeenschappelijken weidegang staan echter ook nadeelen en deze zijn op Java in vele streken overheerschend. In de eerste plaats moet hier genoemd worden het gevaar van verbreiding van twee ziekten n.1. surra en piroplasmose. De eerste ziekte wordt door sommige vliegensoorten, die uitsluitend in de buitenlucht parasitëeren, van het eene dier op het andere overgebracht. Daar nu één ziek dier de bron is, waaruit door tusschenkomst van de bedoelde vliegen alle andere dieren, die er mee samen grazen, kunnen geinfecteerd worden, spreekt het wel van zelf, dat in streken, waar deze ziekte voorkomt, het gemeenschappelijk weiden voor de dieren een gevaar oplevert, dat des te grooterjs, naarmate er meer dieren bij elkaar loopen.
De piroplasmose wordt door verschillende teekensoorten verspreid, die op de weideplaatsen gunstige voorwaarden voor hunne ontwikkeling vinden. Heeft eene teek bloed van een geinfecteerd dier gezogen, dan worden de ziektekiemen in de eieren opgenomen en zijn de uit dergelijke geinfecteferde eieren ontstane larven in staat de ziekte op andere dieren over te enten. Zoo kan dus al weer een ziek dier eene geheele weide infecteeren en daarmede al het vee, dat men er op laat grazen.
De eerste der twee genoemde ziekten komt over Java zeer verspreid voor. Ze is voor paarden steeds doodelijk; runderen en buffels daarentegen genezen onder gunstige omstandigheden veelal. Zij blijven dan echter maanden lang lijdende en zijn niet in staat eenigen arbeid te verrichten. Vandaar de veel gehoorde klacht, in streken waar surra heerscht, dat het vee over het algemeen zoo gauw vermoeid en niet tot zwaren arbeid



285
in staat is. Dergelijke dieren zijn surralijders. Daar de ziekte echter zeer sleepend verloopt en de eetlust steeds goed blijft, wordt ze niet onderkend.
Hoeveel dieren jaarlijks aan deze ziekte sterven en hoeveel de werkkracht van den veestapel er door vermindert, is zelfs bij benadering thans nog niet op te geven; vermoedelijk is het verlies door haar veroorzaakt echter grooter dan van eenige andere ziekte.
Tegen verschillende soorten van piroplasmosen is de inheemsche veestapel gedeeltelijk immuun, zoodat de sterfte betrekkelijk gering is. Geimporteerd vee sterft daarentegen bij massa's aan deze ziekte (van het geimporteerd Australische vee + 80%).
Bij het aanleggen van z.g.n. gemeenteweiden dient dus met deze ziekten in de eerste plaats rekening gehouden te worden. Ook bij andere besmettelijke ziekten is iedere verzameBng van vee natuurlijk gevaarlijk, bijv. bij het veelvuldig voorkomende mond- en klauwzeer; dit Bjden is echter weinig gevaarlijk en zoo besmettelijk, dat ook zonder gemeenschappelijken weidegang meestal alle dieren geinfecteerd worden, wanneer ze eenmaal in een desa gebracht is, zoodat het dan soms voordeelig kan zijn dat aBes tegelijk geinfecteerd wordt.
In streken, waar veelvuldig surra voorkomt, is dus het aanleggen van gemeenteweiden absoluut te ontraden en dat is bijna in alle lage kuststreken van Java's Noordkust en in verschiBende kleinere gedeelten van vele residenties het geval.
Over het algemeen schijnt de ziekte in bergstreken minder voor te komen, mogelijk juist, omdat men daar minder groote aaneengeschakelde complexen weidegrond heeft dan in de vlakte waar, na den padioogst, alle sawahs een aaneengeschakeld weideveld vormen, waar al het vee met elkaar in aanraking komt.
Voor geimporteerd vee, dat gevoelig is voor piroplasmosen, zooals het Australische en het HoBandsche, is iedere weidegang met inheemsch vee, in ieder geval gedurende het eerste paar jaren na den import, af te raden.
Verder dient in het oog gehouden, dat de weiden niet te ver van de woonplaats der veehouders verwijderd mogen zijn en dat het dus gewenscht is, dat zooveel mogelijk iedere desa haar eigen weide heeft, waarop geen vreemd vee wordt toegelaten.



286
8. Bevordering van den handel in vee door oprichting van openbare veemarkten, aanstelling van marktmeesters en plaatsing van weegbruggen.
Missive van den l8*6" Gouv. Secretaris aan de Gewestelijke Raden van 12 Augustus 1909 B! 2095 (Bij blad B' 7082):
In het belang van de veeteelt is door de Welvaartcommissie aan de Eegeering in overweging gegeven om de oprichting van openbare veemarkten, met aanstelling van marktmessters en plaatsing van weegbruggen aldaar, te bevorderen.
De Gouverneur-Generaal acht het hoogst gewenscht dat, waar daaraan behoefte bestaat, de handel in vee op die wijze zooveel mogelijk worde vergemakkelijkt en zou het daarom ten zeerste op prijs stellen, indien de Gewestelijke Baden, tot wier competentie deze aangelegenheid behoort, aan deze zaak de noodige aandacht zouden willen wijden, met inachtneming v. z. n. van de aan de Gemeenteraden toegekende bevoegdheden ten aanzien van de oprichting en het beheer van passers e. d.
Daarbij zal evenwel rekening moeten worden gehouden met de omstandigheid, dat het voorschrift in artikel 60 van het Regeerings-reglement zich verzet tegen de heffing op de passers van belastingen in den eigenlijken zin van dit woord, bijv. van eene belasting bij overgang van vee. Daarentegen bestaat er geen bezwaar tegen, dat retributies (vide artütel 50 der Locale radenordonnantie, Staatsblad 1895 B? 181, juncto 1908 B? 262) geeischt worden b.v. wegens het gebruik van weegbruggen en in den vorm van een gering veeggeld (z.g.n. wang sapoe), welke laatste heffing bij voorkeur facultatief ware te stellen (öf betaUng van een gering bedrag öf verplichting tot schoonmaken).
Onder aanteekening ten slotte, dat eventueel er naar zou kunnen worden gestreefd, dat een gedeelte der kosten, verbonden aan in het belang van de veeteelt te nemen maatregelen als hier voren bedoeld, door de in de eerste plaats belanghebbenden, o. a. de suikerfabrikanten en de veeëxporteurs, wordt gedragen, heb ik de eer de mededeeüng van het vorenstaande te doen strekken in voldoening aan eene van Zijne Excellentie bekomen opdracht.



II. PAARDENFOKKERIJ.
1. Stationneering van dekhengsten.
a. Artikel 1 van het Gouv. besl. van 19 Juli 1905 ff 38:
Den Directeur van Landbouw te machtigen om de gewesten aan te wijzen, waar van Gouvernementswege in het belang van de paardenteelt dekhengsten worden gestationneerd en de voorwaarden vast te stellen, waaronder deze dieren aan daarvoor geschikt geoordeelde Inlanders in bewaring of verzorging worden gegeven.
&. Gouv. besl. van 14 December 1905 DJ 21:
Met wijziging in zoover van artikel 1 van het besluit van 19 Juli 1905 n! 38, den Directeur van Landbouw te machtigen, om te bepalen, op welke wijze de van Gouvernementswege in verschillende gewesten geplaatste dekhengsten worden beheerd, verzorgd of in bewaring gegeven.
2. Aankoop van Sandelhoutdekhengsten.
a. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen op Java en Madoera van 7 April 1906 ü- 2232:
Tot nog toe werden van geen der Gouvernementsveeartsen (behoudens een enkele uitzondering) gegeven ontvangen omtrent te koop zijnde dekhengsten als bedoeld in mijn schrijven van 13 December 1905 TL- 5847 (*).
Volgens den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst staat dit wellicht in verband hiermede, dat vele veeartsen nog in de onderstelling verkeeren, dat mijn aan de Voorzitters der toenmalige commissies voor den aankoop van fokvee gericht telegram van 20 April 1905, om tot nader order geen fokhengsten aan te koopen, van kracht is gebleven.
Ten einde alle misverstand ten deze op te heffen, deel ik ü
O Zie blz. 278.



288
mede, dat er thans wederom behoefte bestaat aan goede dekhengsten, in de eerste plaats voor de Preanger Regentschappen, zoodat ik het op prijs zal stellen om telkens wanneer TJ een naar Uw oordeel geschikt paard aantreft, daarvan dadelijk bericht te ontvangen onder bijvoeging van de noodige gegevens.
6. Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen op Java en Madoera van 19 November 1906 DJ 8403:
Vervolk op de dezerzijdsche missives van 13 December 1905 W 5847 (-) en 7 April 1906 » 2232 (2).
Blijkbaar zijn de thans voor den aankoop van Sandelhoutdekhengsten geldende voorwaarden te zwaar. Berichten omtrent het te koop zijn van zulke hengsten worden bij mijn Departement althans niet ontvangen, terwijl toch voor de PreangerBegentschappen en voor de Padangsche Bovénlanden behoefte bestaat aan aanvuBing van het aantal aanwezige hengsten, en voor verschillende andere gewesten geen gevolg kan worden gegeven aan voorstellen om ook daar van Gouvernementswege hengsten te stationneeren.
Het wordt daarom noodig geacht verschiBende der thans gestelde eischen te doen vervaBen en andere te wijzigen, waartoe naar het oordeel van den Inspecteur van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen dienst kan worden overgegaan zonder gevaar dat de fokkerij er in het minst door geschaad zal worden. Wel zullen dan de aan te koopen hengsten niet altijd geschikt zijn voor een bepaald gewest: zoo heerschen in verschillende streken verschiBende opvattingen omtrent gewenschte kleur en teekens en zal bv. voor de Preanger-Regentschappen de minimum-maat wat grooter moeten zijn dan elders, maar paarden voldoende aan de hieronder te vermelden eischen zuBen zeker geschikt zijn voor een der gewesten, waar er behoefte aan bestaat.
Ik heb daarom de eer TJEdG. te verzoeken te willen uitzien naar dekhengsten voldoende aan de volgende eischen.
Ras. De dieren moeten zijn van volbloed Sandelhoutras.
Bouw. Zij moeten zijn van solieden lichaamsbouw, liefst
C1) Zie blz. 278. (•) „ „ 287.



289
met zware beenen, zonder ernstige erfelijke gebreken, met goede vierkante gangen en een schofthoogte van minstens 1.28 M.
Kleuren. Bonte paarden zijn niet gewenscht. Overigens kunnen dieren van elke kleur worden aangekocht.
Teekens. Indien een paard niet bepaald superieur is en een of meer teekens heeft, die bij de bevolking van Java en Madoera en van Sumatra's Westkust algemeen als slecht bekend staan, wordt het bij voorkeur niet aangekocht.
L e e f t ij d. De leeftijd mag zijn van drie tot acht jaar. Voor bepaald superieure dieren mag van dezen regel worden afgeweken ter beoordeeling van de commissie van aankoop en in verband met den bedongen prijs.
Meting. De maten moeten in centimeters worden aangegeven volgens onderstaand staatje:
Schofthoogte (hoogste Pjjpomvang (gemeten
Borstomvang (gemeten
punt schoft bij het ,, , t + 1 cM. onder hand-
. , langs singelstreek),
vierkant staande dier). wortel.
Ten aanzien van den aankoop van reformpaarden van het Leger kan voortaan als regel worden aangenomen dat de aanschaffing gewenscht is, indien zij geschikt geacht worden om nog eenige jaren met vrucht te dekken.
Indien met het bovenstaande rekening wordt gehouden, verwacht ik dat er weer voldoende aanbod van geschikte dekhengsten zal ontstaan. Het zal op prijs gesteld worden, indien blijkt dat U zich meer dan gewone moeite geeft om zoodanig aanbod te krijgen. Van Uw bevinding zal telkens afzonderlijk, niet bij Uw dagboeken, aan mijn Departement zijn te berichten.
3. Rapporten betreffende de verrichtingen der dekhengsten.
a. Missive van den Directeur van Landbouw aan de Residenten van Batavia, dePreanger Regentschappen, Pekalongan, Semarang, Rembang, Pasoeroean, Kedoe en de Padangsche Bovenlanden dd. 12 Juli 1907 B! 5553:
Ik heb de eer UHEdG. te verzoeken den Gouvernements veearts te
Voorschriften. 19



290
a. Buitenzorg, 6. Bandoeng, c. d. Uwent,
e. Bodjonegoro,
f. g. h. Uwent,
te willen opdragen voortaan te beginnen met het 3de kwartaal 1907 bij zijn dagboek over de laatste maand van elk kwartaal van het burgerlijk jaar over te leggen een extract uit de dekregisters van de in zijn ressort gestationneerde Gouvernements dekhengsten.
6. Idem dd. 12 November 1907 B! 9264: Ten vervolge van dezerzijdsche missive van 12 Juli jl. B! 5553 heb ik de eer UHEdG. te verzoeken de daarbij bedoelde extracten uit de dekregisters te willen doen inrichten overeenkomstig het hierbij aangeboden model.
IIIe kwartaal 1907.
Aantal nieuw aan- Totaal a«ntal Aantal afgegeven Maand. geboden merries. dekkingen. geboortebewijzen.
Juli 5 13 4
Augustus.. 490 September. 6 10 3
4. Terugbrengen van overwalsche merries op Java en Madoera tot de fokkerij.
Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van gewestelijk bestuur op Java en Madoera van 29 M e i 1913 B! 5658:
Daar herhaaldelijk uit verschülende gewesten aanvragen ontvangen worden voor de verstrekking van overwalsche merries aan de bevolking, komt het mij, om teleursteBing te voorkomen, gewenscht voor het volgende onder Uwe aandacht te brengen.
Ter bescherming van den paardenstapel op de voornaamste eilanden, waar veel aan paardenfokkerij wordt gedaan, is sedert



29]
begin 1912 de uitvoer van merries veboden uit de gebeele residentie Timor en Onderhoorigheden.
Sedert eenige jaren worden verder verschillende maatregelen genomen om op bedoelde eilanden de teelt van goede paarden te bevorderen en daar deze fokkerij op alle eilanden nog zeer kan worden uitgebreid, zou het niet logisch zijn te achten, indien ten behoeve van de bevolking op Java goede fokmerries aan de: fokkerij op bedoelde eilanden worden onttrokken.
Uit een ingesteld onderzoek is bovendien gebleken, dat een zeer groot aantal Javaansche en gekruiste merries, geschikt Toor de fokkerij, als tuigpaarden worden gebruikt in de verhuurderijen op de grootere plaatsen van Java.
Hierdoor wordt het beste materiaal voortdurend aan de fokkerij onttrokken, omdat de fokkers, meestal bezwijkende voor de hooge prijzen, hunne beste merries verkoopen en de minderwaardige, onverkoopbare dieren voor de fokkerij aanhouden.
Het is duidelijk, dat de paardenfokkerij op Java niet opnieuw tot bloei kan geraken, indien hierin geen verandering wordt gebracht. De mogelijkheid om daartoe te geraken is geenszins uitgesloten.
In de eerste plaats zou kunnen worden getracht voor de streken, waar de hulp van het Bestuur wordt ingeroepen tot het verkrijgen van fokmerries, deze te doen opkoopen in de verhuurderijen op bovenbedoelde plaatsen.
Men denke niet, dat dergeüjke merries noodzakelijk van mindere hoedanigheid moeten zijn dan overwalsche, daar, zooals reeds gezegd, juist de beste merries, waaronder vele met overwegend Sandelhoutbloed, in de verhuurderijen worden aangetroffen.
Door op deze wijze wederom het goede materiaal aan de fokkerij te doen deelnemen, zal in werkelijkheid de paardenteelt reeds aanmerkelijk bevorderd kunnen worden. Het spreekt vanzelf, dat ter bereiking van dit doel, het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel gaarne steun zal verleenen, zoowel voor den aankoop en verstrekking op afbetaling, als voor het in bruikleen afstaan van goede dekhengsten.
Daar hiermede echter de oorzaak van het bestaande kwaad niet wordt opgeheven, rijst verder de vraag of het niet gewenscht en mogelijk zou zijn, aan het verleenen van vergunning tot de oprichting van verhuurderijen, steeds de voorwaarde te verbin-



292
den dat enkel merries mogen worden gebezigd, die beneden eenè zekere hoogte, bijv. 1,15 M., zijn en grootere merries slechts, indien zij door den Gouvernements veearts ongeschikt bevonden zijn voor de fokkerij, dan wel een zekeren leeftijd, bijv. van 12 jaren, hebben overschreden.
Alleen op deze wijze zal n. h. $ het toenemend gebrek aan paarden op den duur verminderen, want al zouden door de ter overweging aanbevolen maatregelen de eerste jaren een zeker aantal merries aan het transportwezen onttrokken worden, over eenige jaren komen daarvoor de afstammelingen in de plaats, terwijl de aan de verhuurderijen te onttrekken merries op het oogenblik nog door overwalsche hengsten vervangen kunnen
worden. , „ .
Ik houd mij aanbevolen omtrent het vorenstaande Uwe zienswijze te mogen vernemen.
5. Bescherming van jonge en lijdende paarden.
Ordonnantie van 27 October 1903 (Staatsbl ff 370), zooals die is aangevuld bij de ordonnantie van 4 Januari 1906 (Staatsbl. ff 5):
Met intrekking der ordonnantie van 5 Maart 1897 (Staatsblad
DJ 87) te bepalen:
Met geldboete van een tot vijftien gulden wordt gestraft
I Hij, die voor draag-, rij- of trekdiensten gebruikt of doet gebruiken paarden, welke nog geen veulentanden gewisseld hebben of bij welke de twee binnenpaardentanden der voor- (boven ) kaak nog niet in wrijving komen met de binnenpaardentanden der achter- (beneden ) kaak en welke dus kunnen geacht worden den vollen leeftijd van drie jaren nog niet te hebben bereikt.
Onder het in deze bepaling bedoeld gebruik wordt mede verstaan het laten dragen van tuig dan wel het vastbinden of bevestigen aan een voertuig of aan een trekdier.
II Hij die voor gezegde diensten gebruikt of doet gebruiken dieren, lijdende aan bij bet gebruik pijnlijke kreupelheid dan wel aan wonden.
III. De gebruiker eener merrie, die toelaat, dat een veulen, bij hetwelk nog niet alle zes veulentanden aanwezig zijn en dat derhalve geacht moet worden nog niet den leeftijd van zes



293
maanden te hebben bereikt, medeloopt met het moederpaard, wanneer dit voor draag-,.rij- of trekdiensten gebruikt wordt.
6. Stoeterij te Padalarang.
a. Artikel 1 van het Gouv. besl. van 13 Juli 1911 ff 32 (Bijblad B; 7422):
Met buitenwerkingstelling van de besluiten van 27 Augustus 1905 B! 7 en 12 en 13 Maart 1906 nos 2 en 26 (Bijblad op het Staatsblad van Nederlandsch-Indië nos 6329, 6443 en 6444) te bepalen als volgt:
1. De ingevolge artikel 1 van het besluit van 27 Augustus 1905 fl! 7 te Padalarang (Preanger Begentschappen) als aanhangsel van het aldaar gevestigd remonte-depót van het Leger opgerichte tamme stoeterij wordt verheven tot eene zelfstandige inrichting, ressorteerende onder het Departement van Landbouw.
Zij is bestemd tot verbetering van het gebruikspaard van de bevolking.
2. De Directeur van stoeterij en remonte-depót is rechtstreeks ondergeschikt aan den Directeur van Landbouw, behoudens wat aangaat het beheer van het remonte-depót, ter zake waarvan hij ondergeschikt is aan den Chef van het Wapen der Cavalerie als inspecteur van dat depót.
3. Bij afwezen, verhindering of ontstentenis van den Directeur treedt, zoolang niet op andere wijze in het beheer wordt voorzien, de adjunct-directeur als zoodanig op.
4. Voordrachten tot benoeming van — of tot het verleenen van ontslag of buitenlandsch verlof aan den Directeur van stoeterij en remonte-depót worden door den Directeur van Landbouw gedaan in overleg met den Commandant van het Leger en Chef van het Departement van Oorlog in Nederlandsch-Indië.
5. Met de veeartsenijkundige behandeling en het toezicht op de hygiëne van de tot de stoeterij behoorende dieren blijft voorloopig belast de plaatselijk eerstaanwezend militair paardenarts te Padalarang.
Hij is voor zijne werkzaamheden bij de stoeterij verantwoordelijk aan den Directeur van Landbouw, die voor de uitoefening daarvan de noodige voorschriften vaststelt.
6. Bij ontstentenis dan wel afwezigheid van den sub 5 be-



294
doelden paardenarts worden diens functiën tijdelijk waargenomen door den Gouvernements veearts te Bandoeng of een anderen door den Directeur van Landbouw aan te wijzen veearts.
7. Tot zoolang het niet mogelijk bHjkt daarvoor geschikt burgerlijk personeel in dienst te nemen wordt het navolgend militair personeel bij de stoeterij tewerk gesteld:
Één adjudant-onderofficier of Europeesch onderofficier van lageren rang der Cavalerie of Artillerie en
Twee Inlandsche cavaleristen der le of 26 klasse, welk personeel alsdan bij het Leger pro memorie wordt gevoerd.
De inkomsten van dit militaire personeel worden geregeld door den Directeur van Landbouw, met dien verstande echter, dat zij in geen geval minder zullen bedragen dan de betrokkenen bij het Leger zouden genieten met inbegrip van de indemniteiten voor voeding en voor kleeding.
8. Harnachementsvoorwerpen, gereedschappen enz., benoodigd voor de stoeterij, worden voor zooveel mogelijk tegen regularisatie der waarde verstrekt uit den voorraad van het Departement van Oorlog en overigens door den Directeur van stoeterij en remonte-depót tegen de minst te bedingen prijzen aangekocht.
De voor de behandeling der zieke dieren van de stoeterij benoodigde genees- en verbandmiddelen, utensiliën en instrumenten worden mede voor zooveel mogelijk verstrekt uit den voorraad van het Departement van Oorlog, en zulks tegen vergoeding van ƒ 0.15 (vijftien cent) 's maands voor elk op den l-sten der maand aanwezig dier.
9. Het onderhoud van de tot de stoeterij behoorende gebouwen, zoomede eventueele bijbouwingen, geschieden voor rekening van het Departement van Landbouw, door den Dienst der Genie.
10. De Directeur van Landbouw is bevoegd om ten behoeve van de stoeterij te beschikken over de bij de begrooting beschikbaar gestelde bedragen.
11. Door den Directeur van Landbouw wordt een reglement vastgesteld voor het beheer der stoeterij, wat het comptabel beheer betreft in overleg met de Algemeene Rekenkamer.
b. Indienst stelling van een Directeur. Artikel 1 van het Gouv. besl. van 17 September 1910 B' 24 (Staatsbl. B! 493):
Met buitenwerkstelling van de ter zake geldende bepalingen



295
bij de tamme stoeterij te Padalarang in dienst te stellen een Directeur, op eene bezoldiging van ƒ 600 (zes honderd gulden) 's maands, met drie driejaarlijksche traktementsverhoogingen van ƒ 100 (één honderd gulden) 's maands, benévens vrije woning, met bepaling, dat die Directeur tevens zal asijn Directeur van het Remonte-Depót te genoemder plaatse en den titel zal voeren van „Directeur van stoeterij en remonte-depót te Padalarang".
De Directeur van stoeterij en remonte-depót heeft krachtens Staatsblad 1910 D? 544 recht op vrije geneeskundige behandeling.
c. Indienststelling van een opzichter.
Gouv. besl. van 16 Janu ari 1913 n! 76 (Staatsblad II' 141):
Bij de tamme stoeterij te Padalarang in dienst te stellen een opzichter op eene bezoldiging van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands met vijf tweejaarlijksche traktementsverhoogingen elke van ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands, benevens het genot van vrije woning of bij gemis daarvan eene indemniteit voor huishuur van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands.
d. Reglement voor het beheer der stoeterij.
Besluit van den Directeur van Landbouw, N ijverheid en Handel van 15 December 1911 B? 11374 (Bijblad B; 7551):
Voor zooveel noodig in overleg met de Algemeene Rekenkamer vast te stellen het volgende:
Reglement voor het beheer van de tamme stoeterij te Padalarang.
Artikel 1.
(1) De Directeur van stoeterij en remonte-depót houdt bij de leiding van de stoeterij haar doel steeds voor oogen en voert het beheer op de meest economische wijze, een en ander met inachtneming van de ter zake bestaande bepalingen en volgens de voorschriften en aanwijzingen van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel.
(2) Hij regelt de werkzaamheden van den hem toevoegden



296
adjunct-directeur en licht dezen volledig in omtrent het beheer en de leiding van de stoeterij.
(3) Ten aanzien van de technische aangelegenheden der stoeterij en van de opvoeding der veulens gaat de directeur te rade met den veeartsenijkundige, aan wien de veeartsenijkundige behandeling en het toezicht op de hygiëne der dieren van de stoeterij zijn opgedragen.
(4) Waar verder in dit reglement zonder nadere aanwijzing wordt gesproken van den directeur wordt bedoeld de directeur van stoeterij en remonte-depót.
Artikel 2.
(1) Uiterlijk veertien dagen na afloop van elk kwartaal wordt door den directeur aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel ingediend een kort en zakelijk verslag omtrent de voornaamste gebeurtenissen bij de stoeterij gedurende het afgeloopen kwartaal, benevens een op ultimo van dat kwartaal afgesloten mutatiestaat van de paarden en veulens.
(2) Verder wordt door hem in de maand Januari van elk jaar een verslag over het afgeloopen jaar ingediend, waarin een kort en duidelijk beeld wordt gegeven van hetgeen in dat jaar bij de stoeterij heeft plaats gehad.
(3) Bovendien doet de directeur tusschentijds van alle belangrijke voorvallen bij de stoeterij, zooals b.v. van het uitbreken van besmettelijke ziekte, dadelijk mededeeling aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel.
Artikel 3.
De Directeur mag zonder vergunning van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel de stoeterij voor niet langér dan tweemaal vier en twintig uren verlaten.
Artikel 4.
(1) De met de veeartsenijkundige behandeling en het toezicht op de hygiëne van de tot de stoeterij behoorende dieren belaste veeartsenijkundige is gehouden minstens eenmaal 's weeks een onderzoek in te stellen naar den gezondheidstoestand van alle dieren.



297
(2) Het tijdstip waarop en de plaats waar zulks moet geschieden worden bepaald in overleg met den directeur.
(3) Eventueele opmerkingen omtrent voeding, stalling en verzorging der dieren brengt hij ter kennis van den directeur, die in overleg met hem de noodige maatregelen neemt.
(4) Bij het voorkomen van besmettelijke ziekte onder de dieren geeft hij dadelijk kennis aan den directeur en geeft hij tevens aan de maatregelen, die ter zake moeten worden getroffen.
Artikel 5.
(1) Binnen veertien dagen na afloop van elk kwartaal dient de veeartsenijkundige door tusschenkomst van den directeur een verslag in betreffende den gezondheidstoestand, de voorgekomen ziektegevallen en de verrichte secties.
(2) Sera en andere door het veeartsenijkundig laboratorium verstrekt wordende benoodigdheden voor het onderzoek of de behandeling van zieke dieren kunnen door den veeartsenijkundige rechtstreeks aan den Chef van dat laboratorium worden aangevraagd.
Artikel 6.
(1) Eens per half jaar en verder zoo dikwijls de Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel dit noodig oordeelt, wordt de stoeterij bezocht door den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst.
(2) Bij hét in alinea 1 bedoeld halfjaarlijksche bezoek worden alle dieren der stoeterij door den Inspecteur bezichtigd en wordt in gemeenschappelijk overleg met den directeur overwogen :
1. welke fokdieren door andere behooren te worden vervangen;
2. welke der jonge paarden als fokdieren voor de stoeterij zijn aan te houden;
3. welke der vervangen wordende fokdieren en welke van de niet voor de stoeterij aan te houden jonge paarden voor
| de fokkerij der bevolking in aanmerking komen.
(3) De bovenbedoelde keuring en de naar aanleiding daarvan te houden besprekingen worden bijgewoond door den met den veeartsenijkundigen dienst bij de stoeterij belasten veeartsenijkundige, ten einde van advies te kunnen dienen.



298
(4) Omtrent een en ander wordt door den directeur verslag uitgebracht aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, welk verslag vergezeld gaat van de voorstellen, waartoe op grond van de gehouden besprekingen of uit anderen hoofde in het belang van de stoeterij aanleiding bestaat.
Artikel 7.
(1) Het Inlandsch personeel bij de stoeterij wordt door den directeur aangesteld of aangenomen en ontslagen.
(2) Dit personeel bestaat uit:
een schrijver op eene bezoldiging van hoogstens ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands;
een hoevensnijder op eene bezoldiging van hoogstens ƒ 20 (twintig gulden) 's maands;
twee hengstenverzorgers op eene bezoldiging van ten hoogste ƒ 15 (vijftien gulden) 's maands, behoudens voor het geval hiervoor in militairen dienst zijnde personen worden aangewezen, in welk geval de bezoldiging nader wordt geregeld;
mandoers op eene bezoldiging van hoogstens ƒ 1|5 (vijftien gulden) 'smaands;
paardenverzorgers op eene bezoldiging van hoogstens ƒ 10 (tien gulden) 's maands, als zij tevens gebezigd worden voor het berijden der paarden en anders van ƒ 8 (acht gulden) 'smaands;
koelies op een bezoldiging van hoogstens ƒ 7 (zeven gulden) 's maands;
zullende in dienst kunnen worden genomen:
een mandoer op ieder honderdtal of gedeelte daarvan bij de stoeterij aanwezige paarden en veulens;
een paardenverzorger op ieder tiental of gedeelte daarvan bij de stoeterij aanwezige merries en veulens;
een stalkoelie op ieder twintigtal of gedeelte daarvan bij de stoeterij aanwezige merries en veulens;
een stalkoelie voor den hengstenstal;
twee koelies voor de waterleiding;
een koelie voor het schoonmaken van het emplacement;
twee koelies op ieder twintigtal of gedeelte daarvan bij de stoeterij aanwezige merries en veulens voor het onderhoud der grastuinen en het snijden van gras;
met dien verstande, dat het aantal paarden en veulens zal



299
worden berekend maar de sterkte op den laatsten dag der vorige maand.
Artikel 8.
(1) Door den directeur kan worden beschikt:
1. voor bureaubehoeften over ƒ 5 (vijf gulden) 's maands;
2. voor aanschaffing en onderhoud van stalbenoodigdheden over hoogstens ƒ 10 (tien gulden) 's maands;
3. per Sandelhoutpaard of veulen over ten hoogste 3yz K.G. en per Australisch of gekruist paard of veulen over hoogstens 5 K.G. padi per dag;
4. voor verlichting der stallen over hoogstens 0.2 Liter petroleum per stal en per dag en van het terrein over hoogstens 0.3 Liter petroleum per paallantaarn en per dag.
(2) In stede van padi kunnen andere voedingsmiddelen worden verstrekt, mits daaruit voor den Lande geen meerdere kosten voortvloeien.
Artikel 9.
(1) Voor de betaling van loonen van het personeel en voor andere uitgaven ten behoeve van de stoeterij worden door den directeur de noodige fondsen ter goede rekening aangevraagd aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel, in den regel voor de behoefte van een maand ineens.
(2) De uitgaven en ontvangsten voor de stoeterij worden door den directeur eigenhandig aangeteekend in een gefolieerd kasboek, hetwelk op 1 Januari van ieder jaar vernieuwd wordt.
(3) De ter goede rekening ontvangen gelden worden door hem verantwoord overeenkomstig de regelen, vastgesteld bij de beschikking van den Directeur van Landbouw van 13 Maart 1905 11' 915 (*) en de eventueel daarin aan te brengen wijzigingen.
(4) Bij de verantwoording wordt overgelegd een staat bevattende eene opgave van de hoeveelheden en de geldswaarde der' gedurende het kwartaal ingekochte en van den aannemer ontvangen voedingsmiddelen en petroleum, zoomede eene opgave van de geldswaarde, waarover ingevolge artikel 8, alinea 1, 3 en 4 van dit reglement in totaal kan worden beschikt.
0) Zie blz. 40.



300
(5) De uitbetaalde koelieloonen worden in de verantwoording of in een daarbij over te leggen staat slechts in zoover gespecificeerd, dat blijkt voor welke werkzaamheden de koelies zijn gebezigd. Overigens wordt het personeel bij name vermeld.
Artikel 10.
(1) Uiterlijk veertien dagen na afloop van elk kwartaal van het burgerlijk jaar wordt door den directeur door tusschenkomst van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Algemeene Rekenkamer eene verantwoording ingediend van het bij de stoeterij gevoerd materieel beheer, ingericht overeenkomstig het aan dit reglement gehecht model.
(2) Ingeval van overgave van het beheer moet door den aftredenden beheerder eene verantwoording als in alinea 1 bedoeld worden ingediend uiterlijk veertien dagen na den dag of laatsten dag der overgave.
Artikel 11.
Uiterlijk veertien dagen na afloop van elke maand wordt door den directeur aan den Hoofdintendant der Militaire Administratie eene opgave ingediend van het bedrag, dat wegens verstrekking van genees- en verbandmiddelen, utensiliën en instrumenten met het Departement van Landbouw zal moeten worden geregulariseerd.



MATERIEELE VERANTWOORDING VAN DEN DIRECTEUR VAN STOETERIJ EN REMONTEDEPOT TE PADALARANG BETREFFENDE HET BEHEER DER STOETERIJ OVER HET KWARTAAL 19 0.
O Of: tijdvak t/m.
tusschentjjdsche verantwoording betreft.
wanneer het een



302
303
Sandelhout Gekruiste veulens
, AustraMaand. Dag. paarden. veulens. lische heng-
sten. heng- merrieS-
heng- heng- . sten-
sten. merries. ste£ merries.
i
Totaal.... I
Van het leger afkomstig Australische
Nummer
mernes veulens van w „, ,. ...
van de van net Toelichtingen.
v»u uo bewijs.
£To1- heng-
kmg. sten. mernes.
| -
, !
N.B. De sterkte moet van dag tot dag worden opgegeven en van de mutatiën moeten zooveel mogelijk bewijsstukken worden overgelegd.
19
Padalarang, den
origineel Afgegeven voor .
De Directeur van stoeterij en remontedepót



304
e. Eegelen in acht te nemen bij den overgang van de op de Tamme Stoeterij te Padalarang gefokte veulens tot dekhengst- of fokmerrie, vastgesteld bij het besluit van den Directeur van Landbouw van 10 Mei 1909 II' 3490:
1. De beheerder van de Stoeterij zal de jonge hengsten, welke hun vierde levensjaar zijn ingetreden, af en toe laten dekken, zoodat zij op den leeftijd van ± 3% ïaar daaraan gewend zijn.
2. Jonge merries, welke 3 a Sy2 jaar zijn, worden zoo mogelijk gedekt.
3. Bij de in te dienen verslagen over het le en 36 Kwartaal voegt de beheerder van de Stoeterij eene opgave der bij de Stoeterij aanwezige jonge hengsten, welke reeds gedekt hebben en der jonge merries, welke reeds gedekt zijn, daarbij vermeldende, welke jonge dieren hij als dekhengst of fokmerrie bij de Stoeterij wenscht te behouden.
4. Na ontvangst van deze opgave wordt de te Bandoeng bescheiden gouvernements-veearts met den beheerder van de Tamme Stoeterij in Commissie gesteld om de niet voor de Stoeterij aan te houden dieren te keuren op hunne geschiktheid als fokdier.
5. In een van deze keuring op te maken verslag, in te richten volgens het hierbij gevoegd model, laat ieder der Commissieleden van zijn gevoelen blijken. Luidt het oordeel der beide leden niet eenstemmig dan zal ook de Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst zijn gevoelen ter zake uitspreken.
6. In verband met deze adviezen zal door den Directeur van Landbouw eene beslissing worden genomen.



VERSLAG BETREFFENDE DE BIJ DE STOETERIJ AANWEZIGE JONGE DIEREN, WELKE VOOR DEKHENGST OF FOKMERRIE IN AANMERKING WORDEN GEBRACHT.
Voorschriften.
20



306
307
Geschikt
Kleur
Ge- en Hoogte Pijp- Borst- w N • Ras- slacht, afteeke- in M. omvang, omvang. 0ordeel van den
ningen. beheerder van
de stoeterij.
heid als fokdier. (a)
Oordeel van den Oordeel van den Beslissing van den Directeur van
te Bandoeng Inspecteur ^ Landbouw, bescheiden Gouv. van den cmel veearts. veeartsenijk.
dienst.
(a) Bij het uitspreken van dit oordeel moet voor oogen worden gehouden dat is dan de slechtste der bij de bevolking aanwezige hengsten.
(b) Alleen in te vullen als de adviezen in de voorgaande kolommen tegenstrijdig zp,
iedere jonge hengst van de stoeterij aanneembaar is te verklaren, indien hij beter



308
Regeling betreffende het dekken van niet aanhetGouvernementtoebehoorendemerries door de op de Stoeterij te Padalarang aanwezige dekhengsten.
Besluit van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel van 6 September 1913 B' 9467a:
§ 1. Geene merrie wordt toegelaten dan na door den militairen paardenarts belast met den veeartsenijkundigen dienst op de Stoeterij te zijn gezond bevonden.
§ 2. De merries blijven geheel voor resico van de eigenaren; zij worden op de Stoeterij gevoed en verpleegd en kunnen daar desgewenscht blijven, totdat zij als waarschijnlijk bezet zijn te beschouwen.
§ 3, Voor voeding en verpleging is per dag verschuldigd: voor eene merrie met een schofthoogte van 1.45 M. of hooger ƒ 0.40,
voor eene merrie met een schofthoogte van minder dan 1.45 M. ƒ 0.30.
§ 4. Het dekgeld bedraagt:
een Arabischen hengst ƒ 20.— voor dekking door een Sandelhout hengst ƒ 15.—
een jongen Sandelhout hengst ƒ 2.50. Het verschuldigd bedrag wordt tegen ontvangstbewijs afgedragen aan den Directeur der Stoeterij.
§ 5 De Directeur der Stoeterij kan de toelating van merries weigeren, indien hem zulks door gebrek aan plaatsruimte of in het belang der hengsten noodig voorkomt.
7 Missive van den Directeur van Landbouw, Nijverheid èn Handel aan den Resident der Preanger Regentschappen van 7 October 1912 no. 1910.
Ik heb de eer UHEdG. te doen toekomen .... exemplaren eener door den Inspecteur, Chef van den veeartsenijkundigen dienst, na bespreking met U, ontworpen regeling betreffende de dekhengstenstations in Uw gewest.
Met kleine wijzigingen komt deze regeling overeen met de thans reeds toegepaste, die echter niet volledig op schrift ge-



309
steld was. .MetJhet oog hierop achtte ik het niet bepaald noodig ter zake vooraf Uw gevoelen te vragen, ofschoon hier en daar sprake is van verplichtingen der Inlandsche en Europeesche bestuursambtenaren. Dit neemt niet weg, dat ik gaarne in kennis zal worden gesteld met eventueele bezwaren, die Uwerzijds tegen de uitvoering der regeling mochten rijzen.
Exemplaren zouden zijn te zenden aan de Gouv. veeartsen in Uw gewest en aan de betrokken Europeesche ambtenaren met uitnoodiging om mede te werken tot een doeltreffende uitvoering der voorschriften.
REGLEMENT voor de hengstenstations in de Preanger Reqentschappen.
Artikel 1.
Leiding en toezicht. De leiding van en het toezicht op de paardenfokkerij in de Preanger-Eegentschappen zijn onder de bevelen van den Inspecteur, Chef van den Burgerlijken Veeartsenijkundigen Dienst, opgedragen aan de in dat gewest geplaatste Gouvernements Veeartsen, ieder voor zooveel zijn ressort betreft.
Artüiel 2.
Hengstenstations.
De van Gouvernementswege beschikbaar gestelde dekhengsten worden gestald in voor Landsrekening opgerichte hengstenstations, verdeeld in hoofd- en nevenstations. De stations, welke elk een naam en een nummer dragen, staan onder toezicht van hengstenhouders.
Artikel 3.
Oprichting en verplaatsing.
Voorstellen tot oprichting van nieuwe of verplaatsing dan wel opheffing van bestaande hengstenstations worden door den toetrokken Gouvernements Veearts door tusschenkomst van het



310
Hoofd van Gewestelijk Bestuur aan den Directeur van Land bouw, Nijverheid en Handel ingediend.
Artikel 4.
Onderhoud.
De Gouvernements Veeartsen zorgen voor het onderhoud van de stations, zoowel wat gebouwen als terreinen met waterleidingen en aanplantingen enz. betreft, als wat aangaat de voeding en verpleging der hengsten, den aankoop en het onderhoud van stalgereedschappen en tuigen, de uitgaven voor verlichting en ligstroo en de bewaking en het schoonhouden van tijdelijk niet in gebruik zijnde hengstenstations.
Ter bestrijding van de uitgaven voor deze doeleinden, waaronder begrepen de loonen van hengstenhouders en staljongens (zie art. 9), doch niet de uitgaven voor bewaken en schoonhouden van tijdelijk leegstaande stations (zie art. 5), kunnen zij beschikken over een bedrag van hoogstens ƒ 23.- (drie en twintig gulden) per maand en per dekhengst voor het ressort van den veearts te Bandoeng en over ƒ 25.- per maand en per paard voor het ressort van dien te Soekaboemi.
De benoodigde bedragen worden kwartaalsgewijze aangevraagd en worden berekend naar het aantal hengsten, dat op ultimo van het vorige kwartaal tot de sterkte der stations gerekend kon worden.
Bij vermeerdering van dit aantal in den loop van het kwartaal kan tusschentijds een bedrag van hoogstens ƒ 0.25 per paard en per dag meer worden aangevraagd, terwijl bij vermindering een gelijk bedrag minder in rekening wordt gebracht.
De veeartsen zorgen voor aanschaffing van de benoodigde gedrukten, waarvoor per station en per jaar over een bedrag van hoogstens ƒ 2.50 mag worden beschikt.
Bij tijdelijk verblijf der hengsten aan het Passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng worden de kosten van voeding en verpleging (aankoop en onderhoud van stalgereedschappen, loonen van hengstenhouders en staljongens der tijdelijk gedetacheerde hengsten, verlichting en ligstroo) slechts met uitzondering van gras ook uit het in de 2« alinea van dit artikel bedoelde bedrag betaald Geneesmiddelen, utensiliën en instrumenten worden



311
uit den voorraad van het passantenhuis voor dekhengsten verstrekt.
Artikel 5.
Bewaking van t ij del ij k leegstaande stations.
Voor bewaking en schoonhouden van tijdeüjk niet in gebruik zijnde hoofd- of nevenstations kan een persoon worden aangenomen, die als belooning de beschikking krijgt over de opbrengst van den gras-aanplant en aan wien bovendien een bedrag van hoogstens ƒ 2.50 per maand kan worden uitbetaald.
Artikel 6.
Fokdistricten.
Elk hengstenstation heeft een eigen ressort (fokdistrict), omvattende een of meer districten of onderdistricten. Het fokdistrict draagt nummer en naam van het hengstenstation. Merries thuis behoorende in het eene fokdistrict kunnen echter ook ter dekking gebracht worden aan het station in een ander fokdistrict.
Artikel 7.
Dekhengstenregister.
In elk der veterinaire ressorten worden de dekhengsten ingeschreven in een „dekhengstenregister" (model B! 1), hetwelk wordt aangelegd en geregeld bijgehouden door den Gouvernements Veearts.
Artikel 8.
Plaatsing en overplaatsing.
De Gouvernements Veeartsen bepalen, ieder voor zijn ressort, welke hengsten op de verschillende stations geplaatst zullen zijn en gedurende welken tijd zij aldaar ter beschikking gesteld zullen worden.
Voor de uitgaven van plaatsing en overplaatsing der dekheng-



312
«ten, het overbrengen der stations, de reiskosten van hengstenhouders en staljongens, vervoer van dit personeel en hun vrouwen en kinderen per spoor, benevens vervoer van stalgereedschappen en geneesmiddelen, kan over een bedrag van hoogstens ƒ 5.— per station en per jaar beschikt worden.
Van de plaatsing op of het wegnemen van één of meer dekhengsten van een station, wordt, zoo mogelijk minstens 14 dagen te voren, door den veearts aan de betrokken Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren kennis gegeven, met verzoek dit aan de bevolking te willen bekend maken.
Artikel 9.
Stalpersoneel.
De hengstenhouders, leerling-hengstenhouders en staljongensstaan onder de bevelen van den Gouvernements Veearts, door wien zij worden in dienst genomen en ontslagen, terwijl plaatsing, overplaatsing en het verleenen van verlof aan hun beoordeeling is overgelaten.
Aan elk hengstenstation moeten gedurende den dektijd geplaatst «ijn: een hengstenhouder en voor meer dan één hengst, tot een maximum van 4, bovendien één staljongen. Zijn er meer dan 4 hengsten op een station, dan wordt een tweede staljongen aangesteld. Voor eventueele aanvulling bij ziekte of ontslag dienen steeds een paar goed onderlegde leerling-hengstenhouders, boven het benoodigde aantal, beschikbaar te zijn.
Het loon van een hengstenhouder bedraagt ƒ 15 a ƒ 20—, dat van een staljongen ƒ 6.— tot ƒ 7.50 en dat van een leerlinghengstenhouder, als dienstdoend staljongen, ƒ 10 tot ƒ 12.— per maand, terwijl 28j bovendien «Üen recht hebben op vrije woningArtikel 10.
Voeding en verpleging. De hengstenhouders zorgen voor voeding en verpleging en het afrijden der "hengsten, het onderhond van stalgereedsenappen en tuigen en van alles, wat verder tot «het hengstenstation ttéhoort, het laten dékken der merries, het Tjijhooflen van registers en verantwoordingen van uitgaven der stattens. Zij bezoéken zooveel mogeKjk «e destt^ %innen het fokdistrict van hun



313
station gelegen en stellen zich op de hoogte van de resultaten der dekkingen, trachten het daarheen te leiden, dat zooveel mogelijk alle merries, die daarvoor in aanmerking komen, door de Gouvernements hengsten worden gedekt en doen verder alles, wat in het belang der fokkerij geacht kan worden.
Van hunne werkzaamheden en bevindingen geven zij schriftelijk kennis aan den betrokken Gouvernements Veearts in den vorm van een dagboek, dat gelijktijdig met de registers aan het einde van de maand aan dezen moet worden ingediend.
In geval van ziekte der dekhengsten geven zij hiervan onmiddellijk, rechtstreeks, schriftelijk nauwkeurig bericht, zoo mogelijk bovendien telefonisch, aan den Gouvernements Veeartsvan het ressort. In spoedeischende gevallen zenden zij, wanneer geen telefoon aanwezig is, zoo mogelijk telegrafisch bericht.
Indien de komst van den Gouvernements Veearts niet afgewacht kan worden, stellen zij een voorloopige behandeling in,, voor zoover zij daarmede voldoende bekend zijn. Hengsten, vermoedelijk lijdende aan een besmettelijke ziekte, worden onmiddellijk geïsoleerd; verder worden alle maatregelen genomen,, welke voor dat geval door den Gouvernements Veearts zijn voorgeschreven. Bij "het constateeren van eene besmettelijke ziekte onder de fokmerries of veulens geven zij hiervan onmiddellijk rechtstreeks schriftelijk kennis aan den Gouvernements Veeartsen aan de betrokken Inlandsche bestuursambtenaren.
Het hulppersoneel verricht alle werkzaamheden, die het voorhet onderhoud van de paarden en de stations worden opgedragen.
Artikel 11. Inventaris.
Aan elk hengstenstation is een door den Gouvernements Veearts onderteekende staat aanwezig van alle verstrekte stalgereedschappen, tuigen, instrumenten, geneesmiddelen en utensiliën, registers, verantwoordingsboekjes enz. met vermelding van de data van verstrekking en van eventueele afschrijving of vernieuwing. Zaken, die daarvoor geschikt zijn, worden op een of andere wijze duidelijk gemerkt.
Door de schuld van het stalpersoneel verloren gegane of beschadigde . Gouvernementsgoederen worden door hen vergoed.



314
Artikel 12.
Gebruik van de hengsten.
De hengsten mogen, zonder toestemming van den Gouvernements Veearts, door niemand anders bereden worden dan door het stalpersoneel.
Het dekken van merries door de Gouvernements dekhengsten mag alleen geschieden aan de hengstenstations of aan het passantenhuis voor dekhengsten.
Artikel 13.
Dekregister.
Aan iederen hengstenhouder worden, voor eiken hengst van zijn station, 3 dekregisters (register pematjek) verstrekt (model ff 2), welke door hem nauwkeurig bijgehouden moeten worden n.1.:
No. 1. Legger voor het hengstenstation.
No. 2. Afschrift van D.! 1 om maandelijks aan den Gouvernements Veearts voor contröle en ter overschrijving toegezonden te worden.
No. 3. Idem voor den Assistent-Wedana van het onderdistrict ('), waar de hengsten gedurende de afgeloopen maand ter dekking gestaan hebben.
Dit register wordt door genoemde ambtenaren aan het einde van elke maand aan den hengstenhouder toegezonden, om door hem bijgewerkt en weer teruggezonden te worden.
Indien aan het einde der maand geen hengsten meer aan een «tation zijn, wordt register 1Y- 3 met de opgave van ontvangen dekgelden (model W 7) alsdan rechtstreeks aan den Gouvernements Veearts gezonden, ter overschrijving van geboorte van veulens, niet geslaagde dekkingen, verkoop of sterven van gedekte merries enz.
De Gouvernements veearts heeft te zijnen kantore eveneens voor eiken dekhengst een register (11? 4), dat maandelijks uit de ontvangen dekregisters wordt bijgewerkt.
(i) Voor zoover betreft het onderdistrict, waarin de districtshoofdplaats ïs gelegen, de Wedana. Dit geldt ook voor volgende artikelen.



315
Artikel 14.
Verplaatsing der hengsten.
Bij overplaatsing van een hengst van het hoofd- naar een nevenstation in hetzelfde fokdistrict of omgekeerd, worden de dekregisters ff 1 en 2 door den hengstenhouder meegenomen; bij overplaatsing naar een station in een ander fokdistrict blijven beide registers echter aan het eerste station.
Op de nieuwe standplaats van den hengst worden dan den hengstenhouder van dat station nieuwe registers B! 1 en 2 en aan den Assistent-Wedana een nieuw register B! 3 verstrekt om door den hengstenhouder te worden bijgehouden, beginnende met het nummer, volgende op het laatste nummer der dekking van het vorige station. Is de hengst reeds vroeger op dit station geplaatst geweest, dan worden de oude registers weer gebezigd.
Artikel 15.
Dienststaat dekhengsten.
De voorste bladzijde van elk dekregister moet een volledig afschrift bevatten van hetgeen in het dekhengstenregister omtrent den hengst is aangeteekend met vermelding van de stations, waar de hengst geplaatst is geweest, den datum van plaatsing en het nummer der laatste dekking van elk station.
Bij afvoering als dekhengst in de Preanger Regentschappen wordt hiervan melding gemaakt, onder opgave van reden en datum van afvoering, eventueel datum en prijs van verkoop of naam van het gewest, waar het paard opnieuw als dekhengst is geplaatst.
Artikel 16.
Gedekte merries.
In de eerste kolom van het dekregister worden de gedekte merries, onder doorloopend nummer, opgenomen, dadelijk na de dekking.
In de laatste kolom worden de resultaten der dekking aangeteekend, n.1. niet geslaagd, abortus, verkocht, dood enz. en bij geboorte van een veulen: datum van geboorte, geslacht en kleur van het veulen, benevens het nummer van het geboortebewijs.



316
Bij niet geslaagde dekking worden na vermelding daarvan in de laatste kolom bovendien ingeschreven de datnm van de eerstvolgende dekking en het nummer van den hengst, door welken deze laatste dekking is geschied.
Artikel 17.
D e k b e w i j z e n (soerat keterangan).
Voor eiken dekhengst wordt aan den hengstenhouder een register van dekbewijzen „Soerat keterangan" verstrekt, die door dezen nauwkeurig worden bijgehouden (model fl! 3).
Deze registers van dekbewijzen worden vóór de verstrekking door den Gouvernements Veearts persoonlijk genummerd en geparafeerd (voor eiken hengst te beginnen met B! 1), terwijl door dezen nauwkeurig aanteekening wordt gehouden van het aantal voor eiken hengst afgegeven dekbewijzen.
Dadelijk na de eerste dekking en nadat volledige inschrijving van eigenaar en signalement van de merries heeft plaats gehad,, wordt door den hengstenhouder aan den eigenaar of brenger van de merrie een volledig ingevuld dekbewijs afgegeven, onder mededeeling, dat de merrie opnieuw ter dekking gebracht moet worden, zoodra ze weer hengstig is.
Van de geboorte van een veulen moet de eigenaar of houder binnen 10 dagen kennis geven aan den hengstenhouder, onder opgave van datum van geboorte van het veulen, kleur en geslacht en onder teruggave van het dekbewijs, hetwelk door den den hengstenhouder wordt ingevuld en op het einde der maand met het bijgewerkte dekregister Il! 2 aan den Gouvernements. Veearts gezonden.
Bij niet slagen van een dekking, alsmede bij dood, verkoop, abortus van de merrie, wordt op dezelfde wijze gehandeld.
Zijn de hengsten met den hengstenhouder tijdelijk afwezig, dan worden de dekbewijzen aan de betrokken Assistent-Wedana's afgegeven, en door dezen ingevuld en met het bijgewerkte register B? 3 aan het einde der maand aan den Gouvernements Veearts gezonden.
Artikel 18. Geboortebewijzen (pi a g e m). Bij geboorte van een veulen «wordt door den Gouvernements



317
Veearts, na ontvangst van het ingevulde dekbewijs en het dekregister, indien tusschen den datum van laatste dekking en den datum van geboorte van het veulen niet minder dan 10 en niet meer dan 12 maanden verloopen zijn, een geboortebewijs (Piagem; model ff 4) opgemaakt, genummerd, te beginnen met IP 1 voor elkèn hengst, door hem onderteekend, voorzien van datum van verzending, en door tusschenkomst van den betrokken Europeeschen bestuursambtenaar aan de eigenaars der veulens toegezonden.
Van de verstrekte geboortebewijzen wordt aanteekening gehouden, door in de laatste kolom van het dekregister van den betrokken hengst na de opgave van datum van geboorte en signalement van het veulen, het nummer en den datum van verzending der piagem te vermelden.
In hetgeen aan de voorzijde van het geboortebewijs is vermeld, mag door niemand eenige verandering aangebracht worden. Zijn veranderingen noodzakelijk door verkeerde opgaven van kleur of geslacht van het veulen en dergelijke, of is het geschrevene door een of andere oorzaak onduidelijk geworden, dan wordt door den Gouvernements Veearts een duplicaat-piagem afgegeven en de oude piagem ingenomen en vernietigd.
Voor verloren gegane piagems worden, zoo mogelijk, eveneens duplicaten afgegeven.
Aan de achterzijde der geboortebewijzen worden door den Assistent-Wedana aanteekeningen gemaakt omtrent verkoop, prijs, naam en woonplaats van den kooper, behaalde premies enz.
De geboortebewijzen zijn verschillend in kleur voor lste, 2de, 3de generatie of volbloed Sandelhout of buitenlandsch ras.
Geen geboortebewijs wordt afgegeven, voordat het dekgeld betaald is.
Artikel 19.
Inlichting resultaat dekkingen. Aan het begin van elke maand na ontvangst der dekregisters wordt door den Gouvernements Veearts ten aanzien van merries, waaromtrent 11 maanden na de laatste dekking nog geen bericht is ontvangen, door tusschenkomst van de Europeesche bestuursambtenaren, aan de betrokken Assistent-Wedana's door toezen-



318
ding van een in te vullen staat, inlichting gevraagd omtrent het resultaat der dekkingen (model II5 5).
Deze staten moeten aan het einde der maand, waarin zij uitgereikt zijn, aan den Gouvernements Veearts worden teruggezonden, ingevuld en onderteekend door den betrokken Inlandschen ambtenaar.
Artikel 20.
Overzicht verrichtingen der dekhengsten.
In het begin van elk kwartaal wordt door den Gouvernements Veearts door tusschenkomst van den Eesident aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel een overzicht verstrekt van de verrichtingen der Gouvernements dekhengsten over het afgeloopen kwartaal en de resultaten der dekkingen in hetzelfde kwartaal van het vorig jaar volgens model 11' 6, waarbij in de laatste kolom tevens wordt opgegeven, hoeveel hengsten op ultimo van het kwartaal op de hengstenstations en in het passantenhuis voor dekhengsten of elders aanwezig waren.
Artikel 21. Dekgelden.
Voor het dekken van eene merrie door een Gouvernementshengst is de eigenaar aan het Gouvernement verschuldigd een bedrag van ƒ 7.50 voor een buitenlandschen of halfbloed-hengst en van hoogstens ƒ 2.50 voor een Sandelhouthengst. Het juiste bedrag wordt, met inachtneming van dit maximum, door den Gouvernements Veearts, in overleg met den Inspecteur van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst, jaarlijks voor elk station vastgesteld.
Bij niet-geslaagde dekking mag een merrie binnen drie maanden na het tijdstip der eerste dekking ten hoogste 5 maal opnieuw gedekt worden, zonder dat opnieuw dekgeld verschuldigd is. Voor hernieuwde dekking na dat tijdsverloop moet opnieuw dekgeld betaald worden op denzelfden voet als in de vorige alinea aangegeven.
Artikel 22. Term ij n voor de betaling. Het verschuldigde dekgeld moet binnen 3 maanden na de lste



319
dekking in zijn geheel betaald zijn, onverschillig of de merrie drachtig is geworden of niet, en ook als de merrie vóór dien tijd verkocht wordt. Echter is geen dekgeld verschuldigd, indien de merrie binnen genoemd tijdsverloop sterft.
Artikel 23.
Inning en storting van dekgelden.
Het dekgeld wordt betaald aan den Assistent-Wedana van het onderdistrict, waar de merrie gedekt is.
Hengstenhouders mogen nimmer dekgelden ontvangen.
Van de betaling van het dekgeld wordt aan de achterzijde van het dekbewijs aanteekening gehouden, met vermelding van datum van betaling en bedrag; deze aanteekening wordt onderteekend door bovengenoemden ambtenaar.
Op den dag der maandelijksche conferentie worden de ontvangen dekgelden afgedragen ten kantore van den AssistentResident.
Artikel 24.
Inschrijving der dekgelden en verantwoording door de inlandsche ambtenaren.
De ontvangen dekgelden worden door genoemde Inlandsche ambtenaren in de voorlaatste kolom van het dekregister II' 3 ingeschreven, door vermelding van bedrag en datum van betaling.
In het begin van elke maand wordt door de hengstenhouders. aan den betrokken Assistent-Wedana geregeld een opgave verstrekt van de personen, die uiterlijk in den loop der maand betalen moeten, alleen onder opgave van het nummer van den hengst en het volgnummer der merrie.
Aan het einde van elke maand zendt genoemde ambtenaar de door hem onderteekende opgave van ontvangen dekgelden gedurende de afgeloopen maand (model n! 7) aan den Gouvernements Veearts en verschaft bovendien tijdig, vóór de opzending der registers, eenzelfde opgave aan den hengstenhouder ter invulling in zijn verantwoordingsboekje (model DJ 10).
Deze opgaven worden door den Gouvernements Veearts gecontróleerd met de aanteekeningen in de dekregisters, bij accoord bevinding geteekend en vóór de maandelijksche conferentie door hem aan den Assistent-Resident der betrokken afdee-



320
ling toegezonden, die ze vergelijkt met de van de Inlandsche ambtenaren ontvangen dekgelden en bij accoordbevinding, voor ontvangst geteekend, aan de betrokken personen teruggeeft.
In de dekregisters wordt bij den datum van betaling in de voorlaatste kolom door den Gouvernements Veearts voor accoord geparafeerd.
De ontvangen dekgelden worden door den Assistent-Resident aan den Gouvernements Veearts toegezonden, vergezeld van een opgave volgens model 11! 8.
Indien de opgave (model n! 7) niet overeenkomt met de dekTegisters of met de door de Inlandsche ambtenaren gestorte dekgelden, wordt zoo spoedig mogelijk opheldering verzoecht.
Artikel 25.
Achterstallige debiteuren.
Blijkt na ontvangst der dekregisters en der opgaven van ontvangen dekgelden van de Inlandsche ambtenaren, dat personen achterstaBig zijn in de betaling der verschuldigde dekgelden, dan wordt hiervan, onder toezending van een staat, model B! 9, vóór •de eerstvolgende maandeHjksche conferentie, mededeeling gedaan aan den betrokken Assistent-Resident, met verzoek, het noodige te doen verrichten voor spoedige inning der achterstallige dekgelden.
Artikel 26.
Verantwoordingsboekjes.
Aan de hengstenhouders worden z.g. verantwoordingsboekjes verstrekt, voor elk station één (model B! 10).
Op de voorste bladzijde worden ingeschreven alle door den Assistent-Wedana in de afgeloopen maand ontvangen dekgelden, zoo mogelijk door den hengstenhouder in te vullen; bij verbUjf op een ander station en indien de opgaven niet tijdig ontvangen waren, wordt dit gedaan uit model B! 7 der Inlandsche ambtenaren, door den Gouvernements Veearts.
Op de bladzijde daarnaast worden door den hengstenhouder alle uitgaven geboekt over de afgeloopen maand.
De verantwoordingsboekjes worden vóór de verzending door



321
«de betrokken Inlandsche ambtenaren nagezien en indien geen -aanmerkingen te maken zijn voor accoordbevinding van ontvangsten en uitgaven geteekend. In het tegenovergestelde geval wordt door hen van de bevinding melding gemaakt aan den Oouvernements veearts.
Aan het einde der maand worden deze verantwoordingsboekjes met de registers, ontvangen dekbewijzen, dagboeken der hengstenhouders enz. toegezonden aan den Gouvernements Vee-arts, die ze contróleert en met het benoodigde bedrag opzendt aan den Assistent-Resident der betrokken afdeeling, vóór de .maandelijksche conferentie.
Bij tijdelijke plaatsing van een hengst of van stalpersoneel ^aan het Passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng, wordt aan het einde van iedere maand de rekening van aBe uitgaven door -den Gouv. veearts te Bandoeng opgemaakt en gebracht ten laste van het station, waartoe de hengst of het stalpersoneel behoort.
Indien het een paard betreft uit een ander ressort dan Bandoeng, wordt een opgave der onkosten toegezonden aan den Gouvernements veearts van dat ressort, die zorg draagt, dat de uitgaven binnen 14 dagen na ontvangst der opgave betaald worden '(zie art. 4 laatste alinea).
Door den hengstenhouder mogen geen bijzondere uitgaven gedaan worden zonder voorkennis van den Gouvernements Vee-arts.
Artikel 27.
Toezending van gelden voor uitgaven dekstations. De toezending van gelden door den Gouvernements Veearts "ter bestrijding van uitgaven ten behoeve der hengstenstations aan de betrokken Hoofden van PlaatseUjk Bestuur gaat vergezeld van eene opgave (model B! 11), die voor ontvangst der dekgelden geteekend aan den Gouvernements Veearts wordt teruggezonden.
Tegelijkertijd wordt hun in duplo gezonden een staat betreffende de quitanties der onderhoudkosten voor de dekstations betaald aan de Inlandsche ambtenaren (model B! 12).
In de laatste kolom hiervan wordt door de betrokken Inlandsche ambtenaren voor ontvangst geteekend achter de opgave
Voorschriften. 21



322
van (het'iflöór'ben ontvangen bedrag, waarna de staten aan den Gouvernements ' Veearts 'teruggezonden worden.
Artikel 28.
Aanvragen van gelden voor de paardenfokker ij.
De aanvragen om geMen ter goede rekening ter bestrijding vanlde uitgaven ten behoeve van de paardenfokkerij geschieden in duplo volgens model TV 13 en 16 en worden vóór -den'ÏO4*11 van de eerste maand van elk kwartaal ingediend aan den Resident der Preanger-Regentschappen.
Artikel 29.
Rekening en verantwoording. Rekening en verantwoording der gelden ter goede rekening ontvangen, over het afgeloopen kwartaal'moeten vóór of op den 15den van het nieuwe kwartaal aan den Resident worden ingediend volgens model II? 14, onder 'Overlegging, aoöveel mogeH|k, van quitanties van gedane uitgaven en de originali^der quitattties voor onderhoudskosten.partikel 27, model TV 12).
Artikel 30.
Opgave der ontvangen dekgelden. Vóór den 15den van de eerste maand van elk kwartaal wordt aan den Resident een opgave gezonden van de ontvangen dekgelden gedurende het afgeloopen kwartaal ter doorzending aan het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel (model TV 15).
Artikel 31.
Stortingen. Het saldo van de gelden* ter goede rekeatóng^öntvangen moet vóór-den 15den van de eerste >maand van elk; jaar, in 's Lands kas op de statidpttMs van den Gouvernements Veearts worden "gestort, onder bijvbeging Van een stortingsbewijs volgens model Tl; 16, in viervoud.



323
De ontvangen dekgelden moeten worden gestort vóór den 15*« van de eerste maand van elk kwartaal in 's Lands kas op de standplaats van den Gouvernements Veearts onder bijvoeging van een stortinngsbewijs volgens model 11? 17 in viervoud.
Artikel 32.
Kasboeken.
Door de Gouvernements Veeartsen worden 2 kasboeken aangehouden :
L voor alle gelden ontvangen ter goede rekening en de uitgaven voor de hengstenstations.
2. voor de ontvangen en gestorte dekgelden volgens de daarvoor bestaande modellen.



1



DEKHENGSTENREGISTER,



326
Model 1. Art. 7.
SIGNALEMENT, AANKOOP EN AFVOERING.
Bas
Geboortejaar
Kleur- en afteekeningen
Schofthoogte in cM
Borstomvang „
Pjjpomvang n
Pijplengte „
Plaats van herkomst
Afkomstig van
Datum van aankoop en overgave . . .
Prjjs . . .
Goedgekeurd d*«r'
Bedenen van afkeuring, sterven of afmaken
Datum
Prijs en plaats van verkoop
Kooper
327
PLAATSING EN OVERPLAATSING.
_ , Stand- No. Contröle
mtum. plaats. fokdistrict. afdeeling. Redenen.
POKRESULTATEN.
Aantal merries. Geboren veulens.
Jaar Gedekt. ven.1 kocht. Abortus. Restant. Levend. Dood. TotaaL
19.... 19.... 19.... 19.... 19.... 19.... 19.... 19.... 19....
I



I
È



DEKREGISTER.
n



330
331
Model II' 2. Art. 13.
M.
g Anoe boga koeda bikang anoe dipatjek. Roepana I
o
fH . ■ ■ —-
u ' Tempat fliyingna. ^ iBangsana
3 Nsaranna » djeungnom- Boeloena.
| ^garanna. Ketjama- tv f V § mer Piagem
Dessa. ^n District, g No. bapana.
i
koeda.
— B0eian tanggal Boelan tanggal waktoe
waktoe sekali- Di bajar. didpoeroekeun belo. Djaloe, Djang- 0emoerna kalina dipatjek. Bikang, boeloena djeung
koengna. uemoerna- J nommer piagem.
| 1 1
I I I
I I I






333
Model No. 3 Art. 17.
No. djeung boeloe bapana.
Station djeung nommer...
Nommer koeda bibit
Di patjek
Di bajar
Katrangan
No. djeung boeloe bapana..
Station djeung nommer....
Nommer koeda bibit ,
Di patjek ,
Di bajar ,
Katrangan
No. djeung boeloe bapana...
Station djeung nommer
Nommer koeda bibit
Di patjek
Di bajar
Katrangan
Soerat katrangan No.
No. djeung boeloe bapana ,
Station djeung nommer
Ngaranna noe ngabibit
Desa , Katjamatan
District , Afdeeling....,
Bibit koeda. Bangsa ,
Boeloe ,
Djangkoeng , Oemoer
No. Piagem , No. bapana..
Di patjek
Hengstenhouder
Soerat katrangan No.
No. djeung boeloe bapana
Station djeung nommer
Ngaranna noe ngabibit
Desa , Katjamatan...
District , Afdeeling
Bibit koeda. Bangsa
Boeloe
Djangkoeng , Oemoer
No. piagem , No. bapana.
Di patjek
Hengstenhouder
Soerat katrangan No.
No. djeung boeloe bapana
Station djeung nommer
Ngaranna noe ngabibit
Desa , Katjamatan....
District , Afdeeling
Bibit koeda. Bangsa
Boeloe ,
Djangkoeng , Oemoer
No. piagem , No. bapana.
Di patjek
Hengstenhouder



334
Beu. soerat diganti koe piagem lamoen geus ngadjoeroe, lamoen eta koeda didjero 6 boelan henteu rwmeuh, rek dipatjekkeun deui; eoeratna koedoe di bawa oge soepaja di- ganti.
Dibajar.
Wedana
Assistent Wedana
Di djoeroekeun belo, djaloe, bikang, boeloena ,
Beu-soerat'diganti koe piagem lamoen geus ngadjoeroe, lamoen eta koeda didjero 6 boelan henteu reuneuh, rek dipatjekkeun 'deui, soeratna koedoe di bawa oge soepaja di ganti.
Di bajar
Wedana Assistent Wedana
Di djoeroekeun, belo,. djaloe, bikang, boeloena
Beu- soerat diganti koe piagem lamoen geus ngadjoeroe, lamoen eta koeda didjero 6 boelan henteu reuneuh, Tek dipatjekkeun 'deui,' soeratna koedoe di bawa oge soepaja di ganti.
Bi •bajar
Wedana Assistent' Wedana
Di djoeroekeun' belo, djaloe, bikang, boeloena.



335
Model ' No. 4 Art. 18.
HANTEU MEUNANG DIROBAH
RESIDENTIE PREANGER-REGENTSCHAPPEN.
PIAUE M. 1e G R A Tf E.
Bapana
Indoengna.
Tanggal "Waktoe.
No. djeung ngaran koeda
pamatjek
Djaloe atawa bikang . , Boeloena djeung lain
[ Nommer
i Bangsa, boeloe, loehoer .
Nommer register pamatjek Bangsa, Boeloe, oekoeran dada djeung boeleudna soekoe hareup nandapeun toe-oer ....
Oemoer
No. piagem
No. djeung bangsa bapana.
Dipatjek
Djidjoeroekeun belo . .
Ngaran noe ngabibit
Desa
Katjamatan. . . District .... Contröle Afdeeling.
District pamatjek No
Bandoeng, Soekaboemi,
De Gouvernements Veearts



336
TJIRI-TJIRINA KOEDA BIKANG ANOE GEUS BEGEE HAJANG KA DJALOE.
Njaeta remen disada hohowang, tjentü henteu daek tjitjing, hoentoetna koepat kepot, remen kiüi, getekan, liang tjikiihna remen bekeh (beberinjihan), sarta kaloearan tjai bodas.
Lilana beger: (3 ka 6 powe) Dina salila beger eta koeda bikang koedoe dipatjekkeun.
Lilana reuneuh: ± 11 boelan.
Waktoena mattjekkeun: Oemoerna koeda bikang koedoe 3 taoen, sarta koedoe geus beger. Koeda bikang anoe geus anakan dipatjekkeunnana deui koedoe ti 7 nepi ka 12 powena saentasna ngadjoeroe. Kira 28 a 30 powe ti saentas dipatjek, koedoe ditjoba-tjoba dideukeutkeun kana koeda djaloe, naha njepak atawa henteu. Oepama eta koeda bikang ten daek di patjek deui, tandana jen geus reuneuh, lamoen daekeun kenen di patjek deui, sanggeusna saboelan koedoe di tjoba deui.
Koeda bikang anoe geus gedé reuneuhna, oelah katjida teuing digawekeunnana; koeda bikang djeung belona koedoe diparaban bade-hade pisan.



Model no. 5 Art 19.
MINTA LEKAS KATERANGAN JANG TERSEBOET Dl BAWAH INI:
KATERANGAN ANAK KOEDA BIBIT.
Nummer Nummer
koeda register koeda I . ... .. „ . , . , .
Pematjek. bibit. Tanggal waktoe Rnfllftfiriia Tanda lain- Katerangan lam-lam.
lahir. atawa üoeloenja.
prampoean.
i 1 —
.191
r>„ Ass. Wedana
Wedana
Bandoeng,
.191
Soekaboemi,
De Gouvernements Veearts,






Model li' 6. Art. 20.
RESIDENTIE PREANGER-REGENTSCHAPPEN.
OVERZICHT
VAN DE
VERRICHTINGEN VAN DE GOUVERNEMENTS DEKHENGSTEN.
BANDOENG-.
SOEKABOEMI.
Kwartaal 19
Kwartaal 19



340
GESTAT10NNEERD.
Namen ei
... ,. tv-4.^ 4. - ...... Hengstenstation Nos. der
Afdeeling. District. Onderdistrict. No, en naam_ dekheng¬
sten.
341
- - - - : - . 7 r Aantal dekhengsten
L, . Gedekte mer- g ö Gedekte mer- g aanwezig op Maand. nes. Ü g> 2 g nes. 3 | ultimo kwar-
le volgende ^§ "§ § le Ivolgende Jj§ 11. maal malen. je ® ** maal. malen. «2
1. Stations
2. Passantenhuis van dekhengsten te Bandoeng...
waarvan:
a behoorende tot de sterkte der stations, de nos.
b nieuw aangekocht nos.. c voor afkeuring voorgedragen nos
E& d afkomstig van andere
ressorten of residenties nos
e bestemd voor andere ressorten of residenties nos
3. Inlandsche Veeartsenschool nos
4. Andere plaatsen gespecificeerd nos
le kwartaal. 1912
le kwartaal. 1913.



Model II? 7. Art, 24.
WANG PATJEKAN boelan 191
Ini staaf saben boelan hari 29 kirim sama Gouvernements veearts Di dalem register toelis tanggal waktoenja di bajar.
Hoofd station Na w„ NUMMER KOEDA BIBIT
Neven District \ Banjaknja. NAMA. pematjek rematjefc, jang bajar boelan 191 .
i
sjjj.a • Djoemblah . .
den., 191 . Accoord sama register. den 191
Soeda Trima. De Gouvernements Veearts Wedana
De Assistent-Resident i " : '^ti . Ass. Wedana
te Soekaboemi,
van



Model W 8. Art. 24.
Gewest Preanger-Regentschappen. Dienstjaar
OPGAVE
DER
GESTORTE DEKGELDEN
.KWARTAAL.
De Assistent-Resident van
Aan
den Gouvernements veearts te
Bandoeng. Soekaboemi.



344
345
FOKDISTRICT.
Afdeeling. Contröle afdeeling.
,*' v Naam. Nummer
_ Bedrag per
Bedrag per
Dekhengst. Maand. . deel of elk Totaal.
° maand. I .. . ,
bewijsstuk.



34,6
Model IE 9 Art. 25.
Bandoeng,
M
Beleefd roep ik Uw hulp in om onderstaand bedrag zoo spoedig mogelijk te ontvangen van de in de opgave aangeduide personen, die achterstallig zijn in de betaling der verschuldigde dekgelden over de maanden:
REGISTERNUMMER No. „ :
Hengstenstation. T^t>1ATim,T deb Bedrag,
ueenengst. DEBITEUREN.
Totaal....
Aan Bandoeng,
Den Assistent-Resident De Gouvernements veearts,
van



Model n? 10. Art. 26.
DISTRICT PAMATJEK.
M
Boelan 19
CS
d
rr„„« li- § m Nummer koeda bibit jang Hoofdstation. p,1g A ^ ^ . Banjaknja.
. -P soedah bajar. *
|£
Djoemlah . .
Di bajar di . jj . Di bajar di
station. ***** Bandoeng. Banjakn^
Hengstenhouder. .• ■., . .
toekang koeda. . .
padi koeda
pikol a
roempoet a
djrami
minjak tanah . . . .
saboen
sapoe ___ __
Djoemlah . . Djoemlah , .
ACC°°rd; D Soeda trima f 19.. Di bajar f.. .
■ .7fZ\ Bandoeng, 19 Hengstenhouder, Bandoeng,.. ....19...
Assratent-Wedana De Gouvernements-veearts. De Gouvernements-veearts



Model II" 10. Art. 26.
Boelan 19 .
DISTRICT PAMATJEK.
M....
!g=g!=!;;s;=g!!r!~ i =———= —|
I j Nummer koeda bibit jang _, . , . Di bajar di Di bajar di Raniaknia Hoofdstation, g soedali bajar> Banjaknja. ^ Banjaknja. Banjakma.
II IN 1 •
_ Hengstenhouder. .
toekang koeda. . .
padi koeda
pikol a
roompoet a . . . .
djrami
minjak tanah . . .
_ . saboen
sapoe
Djoemlah . . Djoemlah . . Djoemlah . .
Accoord: Soeda trima f , 19.. Di bajar f
Wedana Bandoeng, 19 Hengstenhouder, Bandoeng, 19...
Assisteni^Wedana De Gouvernement-veearts, De Gouvernements-veearts,



349
Model 11' 11 Art. 27.
Bandoeng, ...
M
BIJLAGEN:
Hierbij doe ik U toekomen een som van ƒ
met beleefd verzoek om dit bedrag op de maandelijksche bijeenkomst aan de onderstaande Inlandsche Ambtenaren te willen doen uitkeeren, ter bestrijding van de uitgaven ten behoeve van de hengstenhouders, staljongens, voeding en verpleging der paarden van de hengstenstations, onderhoud en bewaking der stations, enz. in hun ressort over de maand
No
De Gouvernements veearts,
Aan
den Assistent-Resident van
Ontvangen: De Assistent-Resident van



I



Model 11' 12 Art. 27.
Gewest Preanger-Regentschappen. Dienstjaar
OPGAVE
DER
ONDERHOUDSKOSTEN VOOR DE DEKHENGSTENSTATIONS BETAALD AAN DE INLANDSCHE AMBTENAREN.
KWARTAAL.
De Gouvernements Veearts,
Aan
den Assistent-Resident te



352
353
FOKDISTRICT.
Afdeeling. Contröle afdeeling. Dekhengst. I Maand. Bedrag [per Totaal. Ontvangen.
maand.
Naam. Nummer
;,'*>-'' I | I j
:
YoOESCHErFTEN. 23



354
Model W 13 Art.-=S9.
Aanvraag tot een bedrag van ƒ
gelden ter goede rekening ter bestrijding van de uitgaven tem
behoeve van de hengstenstations in het ressort
(zie art. 4, alinea 2, 5 en 6, art. 5, art. 8 alinea 2, art. 9, alinea. 3 van het reglement voor de hengstenstations in de residentie Preanger Regentschappen).
, 191
Afgegeven voor
De Gouvernements Veearts,



Model IP 14 Art. 29.
Gewest Preanger-Regentschappen. Dienstjaar
HENGSTENSTATION. KWARTAAL.
REKENING EN VERANTWOORDING
der gelden ter goede rekening ter bestrijding der uitgaven ten behoeve van de hengstenhouders, staljongens, voeding en
verpleging der paarden van de
hengstenstations in dit gewest.
Gouvernements Veearts,
Aan den Resident der
Preanger-Regentschappen.



356
ONTVANGSTEN.
Bedrag
Datum. OMSCHRIJVING. per Totaal.
mandaat.
Ondergeteekende verklaart op den eed aan den Lande gedaan, dat deze gelden werkelijk zijn uitgegeven voor
het doel, waarvoor zij werden verstrekt.
De Gouvernements-veearts,
357
UITGAVEN.
I 1 —r=—rTT r
Bedrag Bedrag per | Dekhengst. Maand. per deel of elk Totaal.
maand. bewijsstuk.



i



Model 15 Art. 30.
Gewest Preanger Regentschappen. Dienstjaar.
OPGAVE
DER
ONTVANGEN DEKGELDEN.
KWARTAAL.
Bandoeng,
De Gouvernements Veearts,
Aan den Resident van
Rreanger-Regentschappen.



360
361
FOKDISTRICT.. Afdeeling. Contröle afdeeling.
Naam. Numme:
^ . , Maand. Bedrag per edrag per
-I Dekhengst. ° ~ deel of elk Totaal
191 . maand.
bewijsstuk.



Model IP 16. Art. 31.
362
(SALDO EINDE VAN HET JAAR TE STORTEN).
De Algemeene Ontvanger van 's Lands kas te
gelieve te ontvangen de som van
welk bedrag is overgebleven van de ter goede rekening ontvangen gelden tot het doen van uitgaven voor
(Contrapost: Hoofdstuk II, Afdeeling VI, Onderaf deeling
Artikel ).
! , den 19
Afgegeven voor: De Gouvernements Veearts,
De Ondergeteekende verklaart ontvangen te hebben van den
Gouvernements Veearts alhier de somma van
\ , den 19
De Algemeene Ontvanger,
Deze opgave is de
. op deze post door mij gedaan. De Gouvernements Veearts,



363
Model W 17 Atö-»fc|
(ELK"KWARTAAL TE STORTEN).
De Algemeene Ontvanger van 's Lands kas te
gelieve te ontvangen de sommen van
zijnde het bedrag van geheven, dekgelden over het Kwartaal 19
Afgegeven voor: De Gouvernements Veearts*,1 , den 19
De Ondergeteekende verklaart ontvangen te hebben van den Gouvernements Veearts alhier de somma van
, den 19
De Algemeene Ontvanger,'
Deze opgave is de
. op deze post door mij gedaan. De Gouvernements Veearts,



364
8. Passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng.
a. Art. 1 van het Gonv. besluit van 25 Mei 1905 DJ 2:
Den Resident der Preanger Regentschappen te machtigen om te beschikken over eene som van ten hoogste:
I. ƒ 3000 (drie duizend gulden) voor de uitkeering aan belanghebbende als schadevergoeding voor de vrijwillige ontruiming van het door hem geoccupeerd stuk grond met daarop staande woning ter hoofdplaats Bandoeng, bestemd voor plaatsing van een passantenhuis voor dekhengsten;
II. ƒ 1000 (één duizend gulden) voor de oprichting van stallen op het in § I bedoelde stuk grond.
ft. Gouv. besl. van 8 Juni 1909 B! 8: Den Directeur van Landbouw te machtigen om voor de oprichting van een nieuw passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng op een terrein met de inrichtingen voor den nieuwen cursus voor hoefbeslag te beschikken over een bedrag van ten hoogste ƒ 17000 (zeventien duizend gulden); onder enz.
c. Art. 2 van het Gouv. besl. van 21 Maart 1906 B' 15:
Machtiging te verleenen om tegen regularisatie uit het Algemeen Magazijn van geneesmiddelen te Weltevreden de voor de verpleging van zieke paarden in het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng benoodigde utensiliën en geneesmiddelen te betrekken.
d. Gouv. besl. van 17 Januari 1907 B! 27 (Staatsblad B' 51):
Krachtens Koninklijke machtiging bij het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng, residentie Preanger Regentschappen, definitief in dienst te stellen een Europeeschen opziener op eene bezoldiging van ƒ 75 (vijf en zeventig gulden) 's maands en voor voeding en verpleging der in genoemde inrichting opgenomen paarden beschikbaar te stellen een bedrag van ƒ 150 (één honderd en vijftig gulden) 's maands.
Voor benoeming tot de betrekking van opziener bij het



365
passantenhuis te Bandoeng wordt het bezit van het kleinambtenaarsdiploma niet geëischt, Gouv. besl. van 17 October 1907 B? 30 (Bijblad B! 6713).
e. Artikel 2 van het Gouv. besl. van 25 Mei 1909 B; 15 (Staatsblad B' 289):
Met wijziging in zoover van het besluit van 17 Januari 1907 B! 27 (Staatsblad B! 51) de som van ƒ 150 's maands, toegestaan voor voeding en verpleging van de in het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng (residentie Preanger Begentschappen) opgenomen paarden, gerekend van 1 April 1909, te verhoogen met ƒ 50 (vijftig gulden) 's maands en mitsdien te brengen op ƒ 200 (twee honderd gulden) 's maands;
onder enz.
f. Gouv. besl. van 22 Januari 1910 B! 5 (Staatsblad B! 58):
De bezoldiging van den krachtens het besluit van 17 Januari 1907 B! 27 (Staatsblad Il; 51) in dienst gestelden Europeeschen opziener bij het passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng, residentie Preanger Regentschappen, thans bedragende ƒ 75 (vijf én zeventig gulden) 's maands, te verhoogen met ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands en alzoo te brengen op ƒ 100 (één honderd gulden) 's maands, met toekenning tevens aan dien opziener van het recht op vrije woning.
9 Reglenent voor de premie-keuringen van fokmerries in de Residentie Preanger-Regentschappen.
Vastgesteld bij het besluit van den Directeur van Landbouw, N ij verheid en Handel van 17 M e i 1912 B? 4308.
Doel. Artikel L
Het doel der premiekeuringen is: o. de goede merries voor de fokkerij te behouden en het gebruik
van slechte merries daarvoor te verminderen. 6. eenheid in de fokkerij te brengen.
c. het belang van de paardenteelt meer aanschouwelijk te maken en deze aan te moedigen.



366
DEELNEMERS. Artikel 2.
De premies worden uitgereikt voor merries verblijf houdende in de residentie Preanger-Regentschappen en toebehoorende aan de inheemsche en daarmede gelijkgestelde bevolking.
TIJD EN PLAATS DER KEURINGEN.
Artikel 3.
Vóór ultimo Maart van elk jaar wordt door den Gouvernements Veearts van elk ressort aan den Resident een voorstel ingediend omtrent plaatsen en data der premiekeuringen van dat jaar onder vermelding van de districten vanwaar de paarden naar bepaalde keurplaatsen gebracht moeten worden en van de bedragen die voor elke keuring noodig zijn (model 1).
De premiekeuringen worden gehouden in de maanden Juli, Augustus en -September, zooveel mogelijk op de plaatsen, waar een hengstenstation gevestigd is.
Plaatsen en data der keuringen worden door den Resident vastgesteld en ter kennis gebracht van de Assistent-Residenten, die er de Europeesche en Inlandsche Bestuursambtenaren in hun ressort tijdig schriftelijk mededeeling van doen.
Aan den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel wordt een afschrift van het betrekkelijk besluit toegezonden, met een voorstel betreffende de voor de premiekeuringen van dat jaar benoodigde fondsen.
Daarbij wordt rekening gehouden met de op twee na laatste alinea van artikel 17 van dit reglement.
Artikel 4.
Door den Resident wordt, bij het in artikel 3 bedoelde besluit, tevens aan de Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren opgedragen om alle fokmerries met de aanwezige veulens aan de inheemsche en daarmede gelijkgestelde bevolking toebehoorende, op de in het besluit genoemde data en plaatsen, te doen verzamelen. Hiervoor komen in aanmerking:



367
1. Alle fokmerries van 3 jaar en ouder, afstammende van gouvernements dekhengsten met hare veulens beneden 2 jaar.
2. Alle merrieveblens van 2—3 jaar.
3. Alle door gouvernements tusschenkomst verkregen Sandelhout; en Australische merries, met hare veulen beneden 3 jaar.
4. Alle fokmerries, die de laatste 3 jaren voor een stamboek,premie in aanmerking gebracht zijn, met hare veulens beneden 3 jaar.
5. Alle .fokmerries, die het vorige jaar voor een aanhoudingsjpremie in aanmerking gebracht zijn, met hare veulens beneden 3 jaar.
6. Alle andere merries, die voor de fokkerij worden gebezigd,, met hare veulens beneden 3 jaar.
Artikel 5.
De paarden worden zooveel mogelijk voorgebracht door de eigenaars, die hebben mee te brengen: a. de geboorte- en dekbewijzen;
&. de inlichtingsstaten van de door gouvernements tusschenkomst verkregen merries;
c. de stamboekbewijzen en bewijzen van aanhoudingspremiën (zie artikel 22).
Door de Jury, bedoeld in artikel 7, worden, vóór de keuring, •bovenbedoelde bewijzen nagezien, met de voorgebrachte dieren vergeleken en eventueel de noodige verbeteringen aangebracht of de bewijzen en staten worden van een merk voorzien, de veranderingen bijgeschreven en na afloop der keuring naar de standplaats van den Gouvernements Veearts meegenomen.
Aldaar worden de dekregisters en het stamboek, voor zoover noodig, bijgewerkt en duplicaat bewijzen of staten, door tusschenkomst der Europeesche besturende ambtenaren, aan de reéhthebbenden toegezonden.
S t e r k t e-S t a t e n.
Artikel 6.
De districts- of onderdistrictshoofden verstrekken vóór den aanvang der keuring aan den voorzitter der Jury een nauwkeurige opgave van het aantal fokmerries, veulens en ruinen, dat



368
aanwezig was op ultimo December van het afgeloopen jaar en een dergelijke opgave van het aantal aanwezig op ultimo Juni van het jaar der keuring, (modellen 2 en 3) benevens een opgave van het aantal op de premiekeuring aanwezige paarden.
Afschriften van eerstgenoemde opgave worden door tusschenkomst van de Europeesche bestuursambtenaren begin Januari en begin Juli van elk jaar aan den Gouvernements Veearts toegezonden (modellen 2 en 3).
De benoodigde modellen worden door den Gouvernements Veearts tijdig aan de Europeesche besturende ambtenaren gezonden ter verstrekking aan de districts- en onderdistrictshoofden.
Artikel 7.
De voorgebrachte merries worden gekeurd door een Jury van 4 personen, bestaande uit:
1. Voor het geheele gewest een der inspecteerende ambtenaren van den veeartsenijkundigen dienst, door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan te wijzen.
2. Voor elk veeartsenijkundig ressort den betrokken Gouvernements Veearts.
3. Voor elke Contróle-afdeeling den betrokken Controleur of Adspirant-Controleur.
4. Voor elk district den betrokken Wedana of, bij verhindering van dezen, den Assistent-Wedana van het betrokken on•derdistrict.
Het onder 1 genoemd Jurylid is tevens voorzitter, terwijl de hetrokken Gouvernements Veearts optreedt als Secretaris-Thesaurier.
De Jury beslist bij meerderheid van stemmen; bij staking van stemmen heeft de voorzitter een beslissende stem.
De Inlandsche leden mogen niet keuren in een groep, waarin •zij zelf paarden laten meedingen; door den voorzitter der Jury wordt alsdan voor die groepen een plaatsvervangend Inlandsch lid aangewezen.
Indeeling in groepen. Artikel 8.
Vóór het begin der keuring worden de voorgebrachte paarden door de Jury ingedeeld in twee categorieën, nl.:



369
1. De paarden, die het vorige jaar geprimeerd werden.
2. Alle overige paarden.
Deze categorieën worden elk verdeeld in de volgende groepen en rubrieken:
Groep 1. Fokmerries van 3 jaar en ouder.
a. Afstammelingen van gouvernements Sandelhoutdekhengsten. ïhfa&M ö. Merries van zuiver Sandelhoutras. e. Merries met overwegend Sandelhouttype, doch waarvan geen afstammingsbewijzen overgelegd kunnen worden. Groep 2. Merrieveulens van 2—»3 jaar.
a. b. c. als groep L Groep 3. Fokmerries van 3 jaar en ouder.
a. Afstammelingen van gouvernements dekhengsten
niet van volbloed Sandelhoutras. 6. Australische fokmerries. Groep 4. Merrieveulens van 2—3 jaar.
a. o. als groep 3. Groep J5. Preanger merries van 3 jaar en ouder. Indien geen afstammings- of ouderdomsbewijzen overgelegd kunnen worden, beslist de Jury omtrent de plaatsing in een der groepen.
Premies.
Artikel 9.
Om voor een premie in aanmerking te komen, moeten de merries het type hebben van een goed en krachtig gebouwd, elegant tuigpaard, met goeden stand, ruime vierkante gangen en vrij van erfelijke gebreken zijn.
De premies worden verdeeld in aanhouding»- en stamboekpremies.
Aanhoudingspremies.
Artikel 10.
Om voor een aanhoudingspremie in aanmerking te kunnen komen moeten de merries voldoen aan het bepaalde:in."artikel Voorschriften 24



370
9 en bovendien in de verschillende groepen, bedoeld in artikel 8, een minimum schofthoogte (stokmaat) hebben van:
Groep 1. Fokmerries van 3 jaar en daarboven, a. b. c, 1.23 M.
Groep 2. Merrieveulens van 2—3 jaar a. b. c, 1.20 M.
Groep 3. Fokmerries van 3 jaar en daarboven, a. b., 1.30 M.
Groep 4. Merrieveulens van 2—3 jaar a. b., 1.26 M.
Groep 5. Preangermerries van 3 jaar en daarboven: 1.23 M.
Door gouvernements tusschenkomst verkregen merries komen niet voor een aanhoudingspremie in aanmerking, zoolang de koopprijs nog niet geheel is afbetaald.
Stamboekpremies. Artikel 11.
Om voor een stamboekpremie in aanmerking gebracht te kunnen worden, moeten de merries ruim voldoen aan de in artikel 9 genoemde voorwaarden en bovendien: le. Afstammen van een gouvernements dekhengst. 2e. Minstens 3 en hoogstens 10 jaar oud zijn. 3C. Een minimum schofthoogte hebben van 1.26 M. voor groep
1 en van 1.33 M. voor groep 3. 4e. Met vrucht gedekt zijn door een gouvernements dekhengst.
Terwijl verder de eigenaars moeten verklaren ze gedurende de eerste drie achtereenvolgende jaren voor de fokkerij te zullen aanhouden.
Door gouvernements tusschenkomst verkregen merries komen niet voor een stamboekpremie in aanmerking, zoolang de koopprijs nog niet geheel is afbetaald.
Registers. Artikel 12.
De merries, die voor een aanhoudingspremie in aanmerking gebracht zijn, de z.g. geprimeerde merries, worden ingeschreven in het register voor geprimeerde merries (model EL- 4); zij, die voor een stamboekpremie in aanmerking gebracht zijn, de z.g. stamboekmerries, worden ingeschreven in het register van stamboekmerries, (model n! 5) en in het Preanger paardenstamboek (zie artikel 19).
De betrokken Controleurs, Adspirant-Cóntroleurs en Weda-



371
na's krijgen eene opgave der merries, die voor eene premie in aanmerking zijn gebracht, ieder voor zooveel zijn ressort betreft (modellen 4 en 5).
Brandmerken. Artikel 13.
De voor eene premie in aanmerking gebrachte merries worden voorzien van een brandmerk, n.1.:
1. Geprimeerde merries op den linkerschouder de laatste 2 cijfers van het getal, voorstellende het jaar, waarin de primeering heeft plaats gehad.
2. Stamboekmerries, evenals de vorige en bovendien op de hnkerhalsvlakte de letters „P. S.» (Preanger paardenstamboek).
Uitbetaling der premies.
Artikel 14.
De aanhoudingspremies worden uitbetaald na afloop der keuring in het jaar volgende op dat, waarin de merries er voor in aanmerking gebracht zijn, onder voorwaarde dat zij dan:
1. Op de keuring voorgebracht zijn met hare veulens beneden 2 jaar, voor zoover die nog in het bezit van den eigenaar der merrie zijn.
2. Nog denzelfden eigenaar hebben.
3. Na de laatste keuring door een Gouvernements hengst gedekt zijn en zichtbaar drachtig zijn of wel een jong veulen hebben van zoodanigen hengst en, indien het veulen ouder is dan een maand, wederom gedekt zijn door een Gouvernements hengst.
4. Evenals veulens blijk geven van goed gevoed en goed verpleegd te zijn.
De stamboekpremies worden uitbetaald na afloop der keuring in het jaar volgende op dat, waarin de merries er voor in aanmerking gebracht zijn, alsmede in de 2 daarop volgende jaren, onder beding, dat telkens aan de hiervoren genoemde voorwaarden wordt voldaan.
Van deze voorwaarden kan worden afgeweken, indien er naar het oordeel der Jury door eenige oorzaak, buiten toedoen van den eigenaar, niet aan kon worden voldaan.



372
Wfê. 'Bedrag der premies.
ƒ Artikel 15.
De aanhoudingspremies bedragen voor elk der groepen, bedoeld in artikel 8: Groep 1. ƒ 10.— „ 2. „ 15.—
3. „ 10.—
4. „ 15.—
5. „ 10.— de stamboekpremies:
Groep 1. ƒ 25.— 3. u 25 —
De uitreiking der premies geschiedt door den Gouvernements Veearts namens de Jury, telkens na afloop der premiekeuring.
Het totaal bedrag der uit te loven premies mag de van Regeeringswege toegestane som niet te boven gaan.
Verantwoording der gelden.
Artikel 16.
Door de Jury worden voor elke premiekeuring twee processenverbaal in duplo opgemaakt en onderteekend; één voor het bedrag, dat voor aanhoudingspremiën is uitgegeven en één voor dat der stamboekpremiën (model Il! 6).
Deze processen-verbaal in duplo worden bij de verantwoording overgelegd.
De rekening en verantwoording wordt door den Gouvernements Veearts opgemaakt en ingediend aan den Resident binnen één maand na afloop der keuring. Het voor elke keuring uitgegeven bedrag moet afzonderlijk worden opgegeven, evenals het totaal, dat is uitgegeven, en het ontvangen bedrag benevens een eventueel restant.
De overblijvende gelden moeten gestort worden in 's Lands kas op de standplaats van den Gouvernements Veearts.
Een afschrift der rekening en verantwoording en van de Stortingsbewijzen blijven in het archief van den Gouvernements Veearts bewaard (modellen 7 en 8).



373
Verslag der premiekeuringen, Artikel 17.
Binnen één maand na afloop der premiekeuringen in het ge west wordt door den voorzitter ripr .Tn™ ™„„ ««.
ressort, een verslag ingediend aan den TH™,.*™,. ™« t „„^.
-jv^eiu en wandel, waarbij voor elke keuring afzonderlijk worden overgelegd:
1. een register, aangevende aantal enz. der voor een aanhoudingspremie in aanmerking gebrachte merries (model 4).
2. idem voor de stamboekmerries (model 5).
3. eene opgave van de sterkte van het aantal merries en veulens op ultimo December en Juni (modellen 2 en 3).
4. eene opgave van het aantal op de keuring aanwezige merries, (model 3).
In het verslag worden verder besproken de volgende punten •
a. quahteit der merries en veulens van elke groep), voedingstoestand en maten, schofthoogte, borstomvang en pijpomvang der voor eene premie in aanmerking gebrachte dieren, in yerband met het overervingsvermogen der merries en gouvernementsdekhengsten ;
b. indien merries niet aan de voorwaarden hebben voldaan, de redenen waarom;
c. indien een opvallend aantal op de keuring aangebrachte merries, of der voor eene premie in aanmerking gebrachte merries niet gedekt is, de reden waarom;
d. verdere meldenswaardigheden.
Een afschrift van den index van het Preanger paardenstamboek voor zoover betreft de nieuwe inschrijvingen, wordt jaarlijks bij het verslag gevoegd.
Tevens wordt aangegeven het bedrag, dat voor elk ressort voor de premiekeuringen van het volgend jaar hoogstens noodig wordt geacht, berekend naar het aantal bij de afgeloopen keuring voor een premie in aanmerking gebrachte merries en veulens en de eventueel het volgend jaar te verwachten vermeerdering.
Aan het einde van het verslag wordt eene beschouwing gegeven omtrent de werking van dit reglement.
De Secretaris-Thesaurier der Jury zorgt voor de bewerking



374
van alle registers,- opgaven en staten, die bij het verslag gevoegd moeten worden.
PREANGER PAARDENSTAMBOEK.
I n s c h r ij v i n g.
Artikel 18.
In het stamboek worden alle fokmerries, die in aanmerking zijn gebracht voor een stamboekpremie ingeschreven, onder een doorloopend nummer en met vermelding van naam, voBedig signalement en afmetingen, plaats en tijd van geboorte, naam en woonplaats van fokker en eigenaar, afstamming van vadersen moederszijde, plaats en datum van aankoop en prijs, reden van afkeuring, sterven of afmaken, prijs van verkoop en naam en woonplaats van den kooper, en plaats en data der toegekende premies.
Tevens worden de fokresultaten vermeld, onder opgave van: nummer, data van dekking, naam van den hengst, geboren veulens met hun signalement, B! van het geboorte-bewijs, bijzonderheden bij sterfte en eventueelen verkoop, omtrent bedongen prijs, naam en woonplaats van de koopers enz.
Het stamboek wordt aangelegd overeenkomstig model B! 9. Voor elke merrie is een bladzijde bestemd. Het stamboek wordt gefolieerd en geparafeerd door den betrokken Gouvernements' Veearts.
Bijhouding. Artikel 19.
De Gouvernements Veearts van het ressort zorgt voor de inschrijving der merries in het stamboek en voor de goede bijhouding daarvan, terwijl hij op verlangen de noodige inlichtingen verschaft aan de eigenaars.
Index. Artikel 20.
Bij het stamboek behoort een index, waarin overeenkomstig model 10 de merries opgenomen worden in een staat gerang-



375
schikt naar de doorloopende nummers, met vermelding van namen en woonplaats dér eigenaars en de fokdistricten.
Premiebewijzen.
Artikel 21.
Aan de eigenaars van in het stamboek ingeschreven en van geprimeerde merries wordt na afloop der keuring een door de Jury onderteekénd keuringsbewijs afgegeven (modellen 11 en 12).
Dit bewijs wordt bij elke volgende premiekeuring meegebracht; eveneens bij elke dekking, ter invulling door den hengstenhouder, en bij aangifte van de geboorte van een veulen, terwijl het bij sterven van het dier door tusschenkomst van het districts- of onderdistrictshoofd, aan den Gouvernements Veearts teruggezonden moet worden.



376
Model I (artikel 3).
PREMIEKEURINGEN VAN FOKMERRIES IN DE AFDEELINGEN SOEKABOEMI EN TJIANDJOER.
Paarden afkomstig van: Bedrag.
■
Ho. Datum. I Keurplaats. Aanhou-. Stam-
Distriet. Onderdistrict, dingspre- boekmies. premies.
1 • I _L
Afdeeling SOEKABOEMI.
Septr. 20 Poerabaja Djampang- Bodjonglopang f 300.— ƒ100.— tengah en Njalindoeng „ 21 Pagaranten idem. Sagaranten. f 200.— f 75.—
Totaal . . f f Afdeeling TJIANDJOER.



Model 2 en 3 (Opgaven ultimo December en Juni).
(Artikel 13).
REGISTER KOEDA
di District
ContróleAfdeeling
1. Koeda bibit 3 taoen ka atas.
2. Koeda lalaki 3 taoen ka atas.
3. Anak koeda prampoean koerang 3 taoen.
4. Anak koeda lalaki koerang 3 taoen.
5. Koeda prampoean 3 taoen ka atas jang tida dipake boeat piara.
6. Koeda kebiri segala oemoernja.



378
Onderdistrict. Desa. Kampong.
Koeda bibit Koeda la3 taoen ka laki 3 taoen atas ka atas. I
Priangan.
Pranakau.
Sandel.
Australië.
Priangan.
Pranakan.
Sandel.
Australië.
i i
379
Anakkoedapram- Anak koeda lalaki Koeda prampoean 3 KoedakebirisegaIa poean koerang koerang 3 taoen. taoen ka atas jang tida oemoernja d taoen. di pake boeat piara.
Priangan.
Pranakan.
Sandel.
Australië.
Priangan.
Pranakan.
Sandel.
Australië.
Priangan.
Pranakan.
Sandel.
Australië.
Priangan
Pranakan.
Sandel.
Australië.
j i '






381
Model 4.
AANHOUDINGSPREMIES.
t n ^ Di bajar.
Jang- OnderOemoer. po -a_ Desa. District.
1908 1909



382
Tempat. Bagian. pre^ie Tjap. Bangsa. Eoepa. Tinggi.



383
Model 5.
REGISTER STAMBOEKPREMIES.
Jang- Onder- Di baJ'ar-
°em0ei'- Poenja. Desa- district DhW* ~
1908. 1909.
J 1 _ -
I '
•I'.
I



384
Tempat. Bagian. Tjap. Bangsa. Roepa. TinggL
* premie.
' 1 i j



Model 6.
385
PROCES-VERBAAL
De ondergeteekenden,
1
$
3
leden der Jury voor de toekenning van aanhoudingspremiën
voor fokmerries in .19 , daartoe benoemd bij Besluit van den
Resident der Preanger Regentschappen dd
B! verklaren, op den eed aan den Lande gedaan, dat op
heden den bij de gehouden premiekeuring
te afdeeling aan de
eigenaren van de in het vorige jaar bekroonde dieren aan
—stamb°fk premiën is uitbetaald een bedrag van ƒ
aanhoudings r
Voorschriften.
25






387
Model 7.
Gewest PREANGER-REGENTSCHAPPEN. Dienstjaar
KWARTAAL.
REKENING EN VERANTWOORDING
der gelden ter goede rekening ter bestrijding der uitgaven ten behoeve van:



388
389
r> j Bedrag per
Datum. OMSCHRIJVING. per* Totaal ^ OMSCHRIJVING. deel of elk Totaal.
, . bewijsstuk, mandaat. I
1 RN
, Ondergeteekende verklaart op den eed aan den Lande gedaan, dat deze gelden werkelijk ztjn uitgegeven voor het doel, waarvoor zjj werden verstrekt.
De Gouvernements-veearts,



390
Model 8.
Gewest Preanger-Regentschappen Dienstjaar
KWARTAAL
De Algemeene Ontvanger van 's Lands Kas te Bandoeng gelieve te ontvangen een bedrag van ƒ
Bandoeng, 19.
De Gouvernements Veearts,
De bovenvermelde som van
op heden door mij ontvangen.
Bandoeng, 19.
Afgegeven voor
De Algemeene Ontvanger,
De vorige storting is gedateerd
De Gouvernements Veearts,



Model 9 (Artikel 18).
MERRIES ING-E SCHREVEN IN HET
PREANGER-PA ARDENSTAMBOEK.
RESS ORT



392
Folio I.
Doorloopend nummer. Naam der [merrie. Kleur en afteekeningen. Schofthoogte, borst- en pijpomvang
Plaats en datum van geboorte. Bas van de ingeschreven merrie.
Vader:
Nummerden naam. Bas, kleur, hoogte.
Moeder:
Nummer geboortebewijs en naam. Nummer stamboek. Ras, kleur en hoogte. Nummer en naam van den vader. Naam en woonplaats van den fokker. Naam en woonplaats van den eigenaar.
Plaats en datum van aankoop en prijs.
Prijs van verkoop, naam en woonplaats van den fcooper.
Beden van sterven, afmaken en andere bijzonderheden.



393
TOEGEKENDE PREMIES.
Stamboekpremies: 1. Plaats, datum en bedrag. 2. 3.
Aanhoudingspremies: 1. Plaats, datum en bedrag. 2.
DEKRESULTATEN.
1. Datum van dekken.
Nummer en naam van den hengst. Patum van geboorte en no. piagem. Kleur en afteekeningen. Hengst of merrie.
2.






Model 10 (Artikel 20).
INDEX (Afdeeling I)
VOOR MERRIES
INGESCHREVEN IN HET
P RE ANGER-P AARDENSTAMBOEK.
RESSORT



396
AFD EEL1NG I.
Fokmerries. Namen No. en naam No. en naam van
Bladzijden. der van het den vader der
No. Naam. eigenaars. fokdistrict. merrie. I
397
r.a=o ' y.. i . . Controle afdeeling Bijzonderheden
Desa. Onderdistrict. ■ District. en
en afdeeling. .. .
verwijzingen.
i ——————



398
Modbi> 12 (Artikel 21).
HANTEU MEUNANG Dl ROBAH.
RESIDENTIE PREANGER-REGENTSCHAPPEN.
SOERAT STAMBOEK.
Nomer stamboek djeung ngaranna I
koeda bibit. Boeloe djeung tjiri-tjirina.
Loehoerna, oekoeran dada, djeung boeleudna soekoe hareup handapeun toe-oer.
Di djoeroekeunnana, tanggal, tëmpat.
Bangsana eta koeda bibit. Bapana: Nomer djeung ngaran. Bangsa, boeloe, djangkoengna. Indoengna eta koeda bibit, nomer
piagem, ngaranna. Nomer stamboek. Bangsa, boeloe, djangkoengna.
Nomer, ngaran bapana, indoeng.
Ngaran noe ngabibit djeung tempat
tjitjingna. Ngaran noe boga djeung tempat
tjitjingna. Tempat, tanggal meuli, djeung har*
gana.
Hargana didjoewal, ngaran djeung
tempat meulina. Tanggal paeh.
Tempat, djeung lobana gandjaran premie di bajar.
Commissie:



399
ATOERAN.
Saha saha anoe boga koeda bibit make ditjap P. g. engke taoea hareup djeung 2 taoen satoeloejna deui, dina waktoe papariksaan koeda, bakal meunang gandjaran premie ti Kandjëng Goe-
pernemen ƒ ; eta gandjaran premie dipaparinna sataoen
mentas dipariksa. Kitoe oge lamoen anoe boga eta koeda bibit sanggoepeun noeroetkeun perdjandjian di handap ijeu:
1. Dina djero 3 taoen ti wates di pariksa eta koeda bibit mowal didjoewal.
2. Oenggal oenggal taoen, oepama aja dawoehan Kangdjeng Toean Kontrolir, eta koeda djeung belona di bawa ka papariksaan koeda.
3. Oenggal taoen eta koeda bibit dipatjekkeun koe pamatjek Kangdjeng Goepernemen nepi ka reuneuhna.
4. Sanggoep maraban djeung miara eta koeda bibit djeung. belona sarta hade.
Ijeu soerat oenggal oenggal aja dawoehan ka tempat papariksaan djeung oepama arek matjekkeun koedoe dibawa.
Oepama eta koeda bibit paeh atawa didjoewal ka residenan sedjen, ijeu soerat koedoe di sanggakeun ka djoeragan Wedana. atawa djoeragan Tjamat.



400
Model 11' 13 (Artikel 21).
Nomer piagem djeung ngaran koeda
bibit. Bangsa.
Boeloena djeung tjiri'aa.
Loehoerna, oekoeran dada djeung boeleudna.
Soekoe hareup handapeun toe-oer.
Di djoeroekeunnana, tanggal, tempat djeung no. piagem.
Bapana (nomer, bangsa, boeloe, djangkoengna).
Indoengna (nomer piagem, bangsa, boeloe, djangkoengna).
Ngaran noe ngabibit djeung tempat tjitjingna.
Ngaran noe boga djeung tempat yitjingna.
Meunang premie (taoen djeung tempat).
Tanggal waktoe di djoewal, harga, ngaran, tempat tjitjing djelraa anoe meuli.



401
SOERAT PREMIE KOEDA BIBIT.
RESIDENTIE PREANGER-REGENTSCHAPPEN.
ATOERAN.
Anoe boga (ngaran, tempat tjitjing) koeda bibit di tjap ( 12) di taoen hareup, dina waktoe pamariksaan koeda bakal meunang gandjaran ti Kandjëng Goepernemen f ... lamoen manehannana sanggoep djangdji jen koeda eta djeung belona koerang 2 taoen:
| Moal di djoewal samemeh aja papariksaan koeda2 deui ti mantas harita.
2. Bakal di bawa ka papariksaan koeda2, oepama aja dawoehan Kandjëng Toean Controlir.
3. Di djero taoen ijeu bakal di patjekkeun djeung koeda pematjek Kandjëng Goepernemen nepi ka reuneuhna.
4. Sanggoep maraban djeung miara eta koeda bibit djeung belona serta hade.
Ijeu soerat oenggal-oenggal aja dawoehan ka tempat papariksaan; djeung oepama arek matjekkeun, koedoe di bawa; oepama eta koeda bibit paeh atawa di djoewal ka residenan' sedjen, ijeu soerat koedoe kasanggakeun ka djoeragan Wedana atawa djoeragan Tjamat.
Tanggal meuli
„ ngadjoewal
Ngaran djeung tempat tjitjing anoe meuli
Voorschriften.
26



402
10 Bestemming van afgekeurde legerpaarden (Australische mernies) voor de bevolkingsfokkerij in de Preanger.
a. Gouv. besl. van 24 Mei 1907 IP IV.
Te bepalen, dat de bij artikel 1 van bet besluit van 10 September 1906 rP 19 vastgestelde regeling, wordt vervangen door de volgende:
I De Commandant van het Leger en Chef van het Departement van Oorlog in N.-I. wordt gemachtigd om tegen regularisatie aan het Departement van Landbouw af te staan afgekeurde legerpaarden (Australische merries). Deze worden overgebracht naar de tamme stoeterij te Padalarang, om door eene commissie, bestaande uit den beheerder dier stoeterij en den Gouvernementsveearts te Bandoeng, op geschiktheid voor de fokkerij te worden onderzocht.
II. De dan afgekeurde dieren worden voor rekening van het Departement van Oorlog in het openbaar verkocht; de goedgekeurde worden, zoolang als door den beheerder der stoeterij wordt noodig geacht, bij de stoeterij gehouden en aldaar gedekt Nadat de paarden bevrucht zijn, worden zij op door den Besident der Preanger Regentschappen vast te stellen voorwaarden P) verkocht aan de Inlandsche bevolking.
III Merries, welke niet bezet geraken, of om andere redenen ongeschikt bBjken te zijn voor fokdoeleinden, worden op machtiging van den beheerder der stoeterij voor rekening van het Departement van Landbouw in het openbaar verkocht.
ö. Overeenkomstige regeling voor de afgekeurde Australische merries van de detachementen Lijfwachten dragonders te Djokjakarta en Soerakarta.
Gouv. besluit van 3 October 1907 B! 15:
Te bepalen als volgt:
I de afgekeurde AustraUsche merries, afkomstig van de detachementen Lijfwachten dragonders te Soerakarta en te Djokjakarta worden overgebracht naar de tamme stoeterij te Padalarang om door eene Commissie, bestaande uit den beheerder dier stoeterij en den Gouvernements veearts te Bandoeng, op hare geschiktheid voor de fokkerij te worden onderzocht;
(>; Zie hierachter blz. 403.



403
II. de dan afgekeurde dieren worden voor rekening van het Departement van Binnenlandsch Bestuur in het openbaar verkocht; de goedgekeurde worden door het Departement van Landbouw tegen regularisatie overgenomen en, zoolang door den beheerder der stoeterij noodig geacht, bij de stoeterij gehouden, ten einde aldaar te worden gedekt; nadat de paarden bevrucht zijn, worden ze op door den Eesident der Preanger Regentschappen vast te stellen voorwaarden (*) verkocht aan de Inlandsche bevolking;
III. merries, die niet bezet geraken, of om andere redenen ongeschikt blijken te zijn voor fokdoeleinden, worden op machtiging van den beheerder der stoeterij voor rekening van het Departement van Landbouw in het openbaar verkocht.
c. Afwijking van bovenstaande besluiten. Artikel 2 van het Gouv. besl. van 4 Maart 1909
B' 22:
Machtiging te verleenen om telkens, wanneer zulks door de betrokken Departementschefs in onderling overleg noodzakelijk of wenschelijk wordt geacht, in zooverre af te wijken van de regelingen, vastgesteld bij de besluiten van 24 Mei en 3 October 1907 Nos 11 en 15, dat de daarin bedoelde afgekeurde paarden ook naar andere inrichtingen overgebracht en voor andere doeleinden gebruüjt kunnen worden dan in die regelingen is aangegeven.
Door deze bepaling is het o.a. mogelijk gemaakt deze paarden ook te bestemmen voor het veeartsenijkundig laboratorium.
d. Bij besluit van den Resident der Preanger Regentschappen van 22 October 1907 B' 15504/14 zijn vastgesteld de volgende:
Voorwaarden waarop ingevolge het Gouvernements besluit van 24 Mei 1907 B! 11 de af gekeurde legerpaarden (Australische merries), welke voor fokdoeleinden geschikt zijn bevonden, aan de Inlandsche bevolking worden afgestaan.
§ 1.
De merries worden tegen betaling van een jaarlijkschen door (*) Zie blz. 406 hierachter.



400
Model D? 13 (Artikel 21).
Nomer piagem djeung ngaran koeda
Mbit. Bangsa.
Boeloena djeung tjiri'aa.
Loehoerna, oekoeran dada djeung boeleudna.
Soekoe hareup handapeun toe-oer.
Bi djoeroekeunnana, tanggal, tempat djeung no. piagem.
Bapana (nomer, bangsa, boeloe, djangkoengna).
Indoengna (nomer piagem, bangsa, boeloe, djangkoengna).
Ngaran noe ngabibit djeung tempat tjitjingna.
Ngaran noe boga djeung tempat ^itjingna.
Meunang premie (taoen djeung tempat).
Tanggal waktoe di djoewal, harga, ngaran, tempat tjitjing djeluia anoe meuli.



401
SOERAT PREMIE KOEDA BIBIT.
RESIDENTIE PREANGER-REGENTSCHAPPEN.
ATOERAN.
Anoe boga (ngaran, tempat tjitjing) koeda bibit di tjap J12) dl taoen hareup, dina waktoe pamariksaan koeda bakal meunang gandjaran ti Kandjëng Goepernemen ƒ lamoen manehannana sanggoep djangdji jen koeda eta djeung belona koerang 2 taoen:
1. Moal di djoewal samemeh aja papariksaan koeda2 deui ti mantas harita.
2. Bakal di bawa ka papariksaan koeda2, oepama aja dawoehan Kandjëng Toean Controlir.
3. Di djero tanen ijeu bakal di patjekkeun djeung koeda pematjek Kandjëng Goepernemen nepi ka reuneuhna.
4. Sanggoep maraban djeung miara eta koeda bibit djeune belona serta hade.
Ijeu soerat oenggal-oenggal aja dawoehan ka tempat papariksaan; djeung oepama arek matjekkeun, koedoe di bawa; oepama eta koeda bibit paeh atawa di djoewal ka residenan' sedjen, ijeu soerat koedoe kasanggakeun ka djoeragan Wedana atawa djoeragan Tjamat.
Tanggal meuli
„ ngadjoewal
Ngaran djeung tempat tjitjing anoe meuli
Voorschriften.
26



402
10. Bestemming van afgekeurde legerpaarden (Australische mernies) voor de bevolkingsfokkerij in de Preanger.
a. Gouv. besl. van 24 Mei 1907 B' 11: Te bepalen, dat de bij artikel 1 van het besluit van 10 September 1906 ff 19 vastgestelde regeling, wordt vervangen door de volgende:
I. De Commandant van het Léger en Chef van het Departement van Oorlog in N.-I. wordt gemachtigd om tegen regularisatie aan het Departement van Landbouw af te staan afgekeurde legerpaarden (Australische merries). Deze worden overgebracht naar de tamme stoeterij te Padalarang, om door eene commissie, bestaande uit den beheerder dier stoeterij en den Gouvernementsveearts te Bandoeng, op geschiktheid voor de fokkerij te worden onderzocht.
II. De dan afgekeurde dieren worden voor rekening van het Departement van Oorlog in het openbaar verkocht; de goedgekeurde worden, zoolang als door den beheerder der stoeterij wordt noodig geacht, bij de stoeterij gehouden en aldaar gedekt. Nadat de paarden bevrucht zijn, worden zij op door den Besident der Preanger Regentschappen vast te stellen voorwaarden P) verkocht aan de Inlandsche bevolking.
III. Merries, welke niet bezet geraken, of om andere redenen ongeschikt blijken te zijn voor fokdoeleinden, worden op machtiging van den beheerder der stoeterij voor rekening van het Departement van Landbouw in het openbaar verkocht.
b. Overeenkomstige regeling voor de afgekeurde Australische merries van de detachementen Lijfwachten dragonders te Djokjakarta en Soerakarta.
Gouv. besluit van 3 October 1907 B' 15:
Te bepalen als volgt:
I. de afgekeurde Australische merries, afkomstig van de detachementen Lijfwachten dragonders te Soerakarta en te Djokjakarta, worden overgebracht naar de tamme stoeterij te Padalarang, om door eene Commissie, bestaande uit den beheerder dier stoeterij en den Gouvernements veearts te Bandoeng, op hare geschiktheid voor de fokkerij te worden onderzocht;
{*)~Zie hierachter blz. 403.



403
Ui de dan afgekeurde dieren worden voor rekening van het Departement van Binnenlandsch Bestuur in het openbaar verkocht; de goedgekeurde worden door het Departement van Landbouw tegen regularisatie overgenomen en, zoolang door den beheerder der stoeterij noodig geacht, bij de stoeterij gehouden, ten einde aldaar te worden gedekt; nadat de paarden bevrucht zijn, wórden ze op door den Resident der Preanger Regentschappen vast te stellen voorwaarden O verkocht aan de Inlandsche bevolking;
III. merries, die niet bezet geraken, of om andere redenen ongeschikt blijken te zijn voor fokdoeleinden, worden op machtiging van den beheerder der stoeterij voor rekening van het Departement van Landbouw in het openbaar verkocht.
c. Afwijking van bovenstaande besluiten. Artikel2van het Gouv. besl. van 4 Maart 1909 W 22:
Machtiging te verleenen om telkens, wanneer zulks door de betrokken Departementschefs in onderling overleg noodzakelijk of wenschelijk wordt geacht, in zooverre af te wijken van de regelingen, vastgesteld bij de besluiten van 24 Mei en 3 October 1907 N°» 11 en 15, dat de daarin bedoelde afgekeurde paarden ook naar andere inrichtingen overgebracht en voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden dan in die regelingen is aangegeven.
Door deze bepaling is het o.a. mogelijk gemaakt deze paarden ook te bestemmen voor het veeartsenijkundig laboratorium.
d. Bij besluit van den Resident der Preanger Regentschappen van 22 October 1907 B* 15504/14 zijn vastgesteld de volgende:
Voorwaarden waarop ingevolge het Gouvernements besluit van 24 Mei 1907 B* 11 de af gekeurde legerpaarden (Australische merries), welke voor fokdoeleinden geschikt zijn bevonden aan de Inlandsche bevolking worden afgestaan.
§ 1.
De merries worden teSen betaling van een jaarlijkschen door (') Zie blz. 405 hierachter.



404
den Gouvernements veearts te Bandoeng te bepalen huurschat Verhuurd, zullende de dieren bij gebleken onvoldoende verzorging en bij nalatigheid in de geregelde afbetaling (het eerste ter beoordeeling van den Gouvernements veearts) onmiddeBijk zonder eenig recht op schadevergoeding kunnen worden teruggenomen.
Na viermaal den jaarlijkschen huurschat te hebben betaald, zullen de dieren het eigendom van den huurder zijn.
§ 2.
De jaarlijksche huurschat wordt door den Gouvernements veearts bepaald op zoodanig bedrag, dat rekening houdende met ' de waarde van elke merrie op het oogenblik van verhuur, de gemiddelde prijs het bedrag van ƒ 170 niet overschrijdt.
§ 3.
Meerdere bijzonderheden omtrent de betaling der jaarlijksche huurschatten worden door de betrokken Assistent-Resident en geregeld.
!!af §
De huurders nemen zoolang de merries niet aan hen in eigendom zijn overgegaan de verplichting op zich de merries voor de fokkerij te gebruiken, zullende de merries alleen mogen worden gedekt door Gouvernements dekhengsten. Bij niet nakomen van deze verplichting ter beoordeeling van den Gouvernements veearts, kan de huur onmiddellijk worden opgezegd en de merries zonder eenig recht op schadevergoeding worden teruggenomen.
§ l5.
Blijkt onverhoopt een merrie toch voor de fokkelijk onbruikbaar te zijn, zulks ter beoordeeling van den Gouvernements veearts, vóórdat vier jaarlijksche afbetalingen hebben plaats gehad, dan wordt den huurder toegestaan om het dier ten eigen bate te verkoopen, doch onder de verplichting tot voldoening van de nog niet betaalde huurtermijnen.



405
§ 6:
Sterft een merrie zoolang ze nog niet het eigendom is van den huurder buiten schuld van dezen, dan wordt hem geen schadevergoeding opgelegd en is hij van verdere afbetaling ontheven. Gaat echter een merrie door zijn schuld verloren, zulks ter beoordeeling van den Gouvernements veeats, dan blijft op hem de verplichting rusten tot voldoening van de nog niet betaalde huurtermijnen.
Bij besluit van den Resident der Preanger-Regentschappen van 22 October 1907 W 14784/14 is bepaald, dat deze voorwaarden ook zullen gelden voor den afstand aan de Inlandsche bevolking van afgekeurde Australische merries, afkomstig van de detachementen Lijfwachten dragonders te Soerakarta en Djokjakarta, krachtens het Gouv. besl. van 3 October 1907 II- 15.
11. Cursus voor hoefbeslag te Bandoeng.
o. Gouv. besl. van 30 Januari 1909 fl! 35 (Stbl. B! 105) :
Eerstelijk: Krachtens Koninklijke machtiging te bepalen, dat te Bandoeng zal worden opgericht een cursus voor hoefbeslag.
Ten tweede: Den Directeur van Landbouw te machtigen om voor de bezoldiging van personeel en andere uitgaven ten behoeve van den in artikel 1 van dit besluit genoemden cursus te beschikken over de jaarlijks bij de begrooting daarvoor toegestane bedragen.
6. Gouv. besl. van 2 Mei 1912 B! 22: Den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te machtigen om gedurende de jaren 1912 en 1913 boven de bij de begrooting toegestane fondsen ten behoeve van den cursus voor hoefbeslag te beschikken over de noodige gelden voor verhooging van den bij dien cursus geplaatsten hoefsmid van ƒ 30 (dertig gulden) tot ƒ 60 (zestig gulden) 's maands en voor toekenning aan dien hoefsmid van eene belooning van ƒ 0 50 (vijftig cent) per vierkant hoefbeslag, dat in de smederij van den cursus wordt aangebracht, alsmede voor toekenning aan elk der leerlingen van den cursus van eene toelage voor levensonderhoud van ƒ 10 (tien gulden) 's maands; met enz.



406
c. Gouv. besluit van 2 Januari 1913 B! 24:
Ten vervolge van het besluit van 2 Mei 1912 II' 22 den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te machtigen om gedurende de jaren 1912 en 1913 boven de bij de begrooting toegestane fondsen ten behoeve van den cursus voor hoefbeslag te Bandoeng te beschikken over de noodige gelden om aan de leerlingen van dien cursus voor de reis van hunne woonplaatsen naar Bandoeng en terug na afloop hunner opleiding, dan wel bij eerder ontslag, indien er termen voor worden aanwezig geacht, eene vergoeding voor reis- en verblijfkosten te doen uitbetalen;
met bepaling, dat deze beschikking wordt geacht te zijn ingegaan op 2 Mei 1912 en enz.
12. Castratie van paarden in de Preanger-Regentschappen en ter Sumatra's Westkust.
«. Art. 1 v/h Gouv. besl. van 17 Januari 1892 B; 4:
Den Directeur van Binnenlandsch Bestuur te machtigen om gedurende het jaar 1892 ter verbetering van het paardenras in Nederlandsch-Indië, in de residentie Preanger Eegentschappen en het gouvernement Sumatra's Westkust een proef te doen nemen met castratie van paarden, welke daartoe vrijwillig door de eigenaren worden beschikbaar gesteld; met bepaling, dat de daarmede te belasten Inlandsche veeartsen, boven hunne bezoldiging, ƒ 1 (één gulden) kunnen in rekening brengen ten laste van den Lande voor elke door hen volbrachte en goedgeslaagde castratie en dat aan hen, wier paarden tengevolge van die kunstbewerking sterven, eene door het Hoofd van Gewestelijk Bestuur op voorstel van deskundigen te bepalen billijke schadeloosstelling kan worden uitgekeerd;
onder enz.
b. Art. 1 van het Gouv. besl. van 23 Juni 1892 B? 41:
Met wijziging en uitbreiding in zoover van het bepaalde bij artikel 1 van het besluit van 17 Januari 1892 B' 4, te bepalen: a. dat de bij die beschikking bedoelde proef met castratie van paarden, welke daartoe vrijwillig door de eigenaren worden



407
beschikbaar gesteld, in de jaren 1893 en volgende zal worden voortgezet, totdat daaromtrent nader zal worden beslist; 6. dat voor elke volbrachte en goedgeslaagde castratie aan niet van Landswege bezoldigde castreerders een bedrag van hoogstens ƒ 3 (drie gulden) kan worden uitgekeerd, zullende deze belooning voor de bezoldigde Inlandsche veeartsen niet meer dan ƒ 1 (één gulden) per paard mogen bedragen; met enz.
c. Gouv. besl. van 29 December 1900 II' 35:
Het bepaalde bij artikel 1 van het besluit van 17 Januari 1892 II' 4, zooals dat gewijzigd en uitgebreid is bij artikel 1 van het besluit van 23 Juni 1892 Il! 41, voor de afdeeling L Kota van het Gouvernement Sumatra's Westkust in dien zin nader te wijzigen en uit te breiden, dat:
a. het loon voor iedere volbrachte en goedgeslaagde castratie van paarden, welke daartoe vrijwillig door de eigenaren worden beschikbaar gesteld, uniform wordt gesteld op ƒ 1 (één gulden) per paard;
b. aan den eigenaar van ieder paard als bedoeld sub a van dit besluit, dat de kunstbewerking ondergaan heeft, voor materieele schade gedurende den tijd, dat het dientengevolge niet kan worden gebruikt, een schadeloosstelling van ƒ 5 (rijf gulden) wordt toegekend;
met enz.
• d. Artikel 2 van het Gouv. besl. van 22 Juni 1911 II' 24:
Den Gouverneur van Sumatra's Westkust te machtigen om voor het castreeren van minderwaardig vee in zijn gewest tijdelijk in dienst te stellen vier castreerders op eene bezoldiging van ƒ 25 (vijf en twintig gulden) 's maands ieder;
met bepaling, dat ten aanzien van deze castreerders het bepaalde bij artikel -1 van het besluit van 17 Januari 1892 11' 4, zooals dat is gewijzigd en uitgebreid bij de besluiten van 23 Juni 1892 DJ 41 en 29 December 190Ó n' 35, voor zooveel betreft de uitbetaling van castratieloon, buiten toepassing blijft.
13. Hengstendepöt te Fort de Koek.
Gouv. besl. van 12 Augustus 1907 n' 3:
Met buitenwerkingsteUing van de artikelen 1 en 2 van het



408
besluit van 3 September 1896 n! 42, machtiging te verleenen om ten behoeve van het depót voor dekhengsten in de residentie Padangsche Bovenlanden te beschikken over eene som van ten hoogste ƒ 2800 (twee dnizend acht honderd gulden) 's jaars; onder aanteekening enz.
14. Veulendepöt op het eiland Soemba.
Gouv. besluit van 11 October 1912 B! 6, art. 2, lett. e:
Den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel te machtigen om voor de hierna te vermelden doeleinden te beschikken over de telkens aangegeven bedragen: o. enz.
e. voor de oprichting van een „veulendepót" op het eiland Soemba, bestemd voor de verpleging van op 2 a 2y2 jarigen leeftijd aan te koopen Sandelhouthengstveulens ter latere plaatsing als dekhengst, over ten hoogste ƒ 4400 (vier duizend vier honderd gulden) ineens voor den bouw van stallen, woningen voor de in dienst te stellen Inlandsche verzorgers en omrastering van het terrein, en verder, voorloopig bij wijze van tijdelijken maatregel, over ten hoogste ƒ 10200 (tien duizend twee honderd gulden) 's jaars voor aankoop en verpleging der veulens; onder enz.



III. RUNDER- EN BUFFELFOKKERIJ.
1. Fokrichting ter verbetering van den runderstapel op Java en Madoera.
Missive van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van gewestelijk bestuur in Jf.-jf. van 10 April 1913 li' 3764:
In verband met de op steeds grooter schaal in verschillende gewesten toegepaste maatregelen tot verbetering van het runderras is het wenschelijk geoordeeld op beknopte wijze op schrift te stellen de punten, waarop men bij de bepaling van de te volgen fokrichting in hoofdzaak zal hebben te letten.
Van een in gezamenlijk overleg door de inspecteerende ambtenaren van den veeartsenijkundigen dienst samengesteld résumé doe ik U hierbij een aantal exemplaren toekomen met verzoek dëze te doen verspreiden onder de Europeesche en de ervoor in aanmerking komende Inlandsche ambtenaren in Uw gewest.
Tevens enz.
Welke fokrichting is ter verbetering van den runderstapel op Java en Madoera aan te bevelen?
I. Instreken, waar het grootste deel der aanwezige runderen nog het zuivere Inlandsche type gehouden heeft zonder menging met vreemde rassen, zal zijn te trachten door selectie en door het stationneeren van superieure volbloedstieren van hetzelfde ras tot verbetering te geraken.
II. In streken, waar reeds veel met Bengaalsch vee gekruist is, zal daarmede zoo krachtig mogelijk zijn voort te gaan, waarbij voor den vervolge bij voorkeur uitsluitend gebruik zal zijn te maken van de zware slagen, voornamelijk Ongole- en Hissar-vee.
De nog aanwezige vroeger ingevoerde Mysorestieren, zullen in verband hiermede, naarmate ze voor afkeuring in aanmerking komen, geleidelijk vervangen worden zooveel mogelijk door Ongole- of Hissar-vee dan wel, bij gebrek aan deze, door supe-



410
rieure inheemsche of halfbloed Bengaalsche stieren, indien de laatste van zeer goede hoedanigheid zijn.
Halfbloed Bengaalsche stieren zuBen overigens voor de fokkerij slechts in aanmerking mogen komen, indien ze zeer zwaar en van superieuren lichaamsbouw zijn met minstens % Bengaalsch bloed en van goede afstamming.
In de afdeeling Keboemen, alwaar een stam volbloed Mysorevee aanwezig is, zal het aan de eigenaars overgelaten worden of ze, ook voor den vervolge, Mysorestieren dan wel stieren van zwaardere typen wenschen te ontvangen.
III. Als regel geldt, dat in de lagere en drogere streken in hoofdzaak Bengaalsch vee verstrekt zal worden, terwijl in bergstreken, mits met goede weidegronden, ook Australische en Hollandsche stieren ter kruising te bezigen zijn.
IV. Madoereesche stieren kunnen over geheel Java gebruikt worden in plaats van Javaansche, indien de laatste niet in voldoend aantal te krijgen zijn.
V. Van Balineesche stieren zal op Java zoo min mogelijk gebruik zijn te maken en wel hoofdzakelijk slechts in de gewesten Besoeki, Pasoeroean en Soerabaja^ indien de bevolking aldaar bij voorkeur van deze stieren wenscht gebruik te maken.
VI. Op de eüanden Madoera, Bali en Lombok zal uitsluitend door reinteelt naar verbetering zijn te streven, waartoe in ruime hoeveelheid met zorg uitgezochte, superieure springstieren zullen zijn te stationneeren.
VII. Ter verkrijging van de noodige Inlandsche springstieren zuBen twee wegen worden ingeslagen.
Ten eerste zuBen de Gouvernements veeartsen, ieder in zijn ressort, trachten zooveel mogelijk reeds op ± 1 jarigen leeftijd de hand te leggen op alle superieure stierkalveren voor zoover deze in vollen eigendom toebehooren aan de bevolking, door er een voorschot op te geven tot een bedrag van ± % van de waarde, die ze op het oogenblik van de keuring hebben, en onder beding, dat de dieren op tweejarigen leeftijd aan den Lande geleverd zullen worden tegen een prijs, berekend naar het levend gewicht, dat ze op den dag van levering zullen hebben zullende per KG. ƒ 0.10 meer betaald worden, dan de op dat oogenbük voor slachtvee geldende plaatselijke marktprijzen.
Een stier dus van 200 KG., waarvoor door den slager 200 X



411
ƒ 0.25 = ƒ 50.— zou worden betaald, wordt voor dekstier geleverd tegen 200 X ƒ 0.35 = ƒ 70.—.
De eigenaars blijven er op deze wijze belang bij hebben, de dieren, ook nadat ze er een voorschot op ontvangen hebben, goed te vèrplegen.
Het genoten voorschot wordt natuurlijk in mindering gebracht van den aankoopprijs.
Heeft dus een kalf van ruim een jaar een handelswaarde van f 24-—i dan wordt daarop een voorschot gegeven van ƒ 16.— en verbindt de eigenaar zich, ten overstaan van het betrokken desahoofd, schriftelijk het dier na één jaar te leveren tegen een naar den boven aangegeven maatstaf te berekenen prijs. Weegt het dier dus op 2 jarigen leeftijd 200 KG. en bedraagt de slachtwaarde ƒ 0.25 per KG., dan ontvangt de eigenaar 200 X ƒ 0.35 = f 70 — / !6.— = ƒ 54.—, terwijl hij van den slager slechts ƒ 50.— ontvangen zou. Hij is dus door zijn dier voor dekstier aan te houden steeds in het voordeel.
Wordt dit den veehouders goed duidelijk gemaakt, dan is aan te nemen, dat in de meeste streken op alle goede dieren de hand zal kunnen worden gelegd, zoodat vermoedelijk iedere veearts in staat zal zijn alle voor zijn ressort benoodigde stieren ook in dat ressort aan te koopen.
Ten tweede zal men, lettende op de moeilijkheden om overal en onder alle omstandigheden het sub 1 bedoelde middel toe te passen, in de afdeeling Salatiga vermoedelijk een proef nemen met de oprichting van een depót, alwaar stierkalveren als bovenbedoeld en in genoemde afdeeling aan te koopen, gedurende ± een jaar zullen worden verpleegd, met de bedoeling om steeds stieren te kunnen verstrekken, waar deze noodig zijn.
VIII. Om behalve door invoer uit Britsch-Indië steeds over de noodige volbloed Bengaalsche stieren te kunnen beschikken, zijn naast zoodanige stieren ook koeien van hetzelfde ras aan de bevolking verstrekt, op voorwaarde, dat de dieren uitsluitend door stieren van hetzelfde ras zullen worden gedekt en dat de kalveren niet mogen worden verkocht zonder voorkennis van het Bestuur. Men heeft het hierdoor in de hand te zorgen, dat ook de nakomelingen steeds voor de fokkerij bewaard zullen blijven, omdat men, zoodra de houders de dieren wenschen te verkoopen, ze kan overnemen en wederom op voorwaarden als bovengenoemd verstrekken aan andere fokkers.



412
Bij de verstrekking dient er steeds voor gezorgd te worden, dat Bengaalsche koeien uitsluitend geleverd worden aan personen wonende in streken, van welke gebleken is, dat dit vee er goed gedijt en uitsluitend in desa's, waar reeds goede Bengaalsche stieren aanwezig zijn.
Verstrekking van Bengaalsche koeien in desa's, waar op palen af stands geen stier van hetzelfde ras gestationneerd is, moet steeds tot slechte resultaten leiden, daar alsdan de koeien óf in het geheel niet, öf door inheemsche stieren gedekt worden, zoodat het beoogde doel niet wordt bereikt.
Bij de aanvragen van Bengaalsche koeien dient dus voor iederen aanvrager goed te worden nagegaan, of aan bovengenoemde eischen is voldaan.
Alleen uit Britsch-Indië geïmporteerde Bengaalsche koeien komen voor verstrekking op afbetaling in aanmerking.
2. Fokkerij van raszuiver Bengaalsch vee in het Regentschap Karanganjar.
a. Gouv. besl. van 29 Mei 1909 B! 8: Eerstelijk: Te bepalen, dat bij wijze van proef in het regentschap Karanganjar, afdeeling Keboemen, residentie Kedoe, zal worden opgericht eene Gouvernements veefokkerij, ten doel hebbende het fokken van vee van Bengaalsch ras.
Ten tweede: Den Directeur van Landbouw te machtigen om:
a. voor de bij artikel 1 van dit besluit bedoelde fokkerij te bestemmen 50 koeien en 2 stieren van Bengaalsch ras, te kiezen uit het ingevolge het geheim besluit van 25 November 1908 B' 2 in Britsch-Indië ingekocht vee;
6. voor de indienststelBng van een mandoer en het verder benoodigde inlandsche personeel bij meergemelde fokkerij te beschikken over eene som van ƒ 127.50 (één honderd zeven en twintig gulden vijftig cent) 's maands, welke uitgaaf bij aanwezigheid van kalveren bij de fokkerij naar evenredigheid zal kunnen worden verhoogd.
6. Gouv. besluit van 3 Juli 1913 B! 22: Goed te keuren dat door den Directeur van Landbouw machtiging is verleend om van af de maand December 1909, boven de bij artikel 2 van het besluit van 29 Mei 1909 B* 8 toegestane



413
fondsen ten behoeve der Gouvernements fokkerij van vee van Bengaalsche ras in het regentschap Karanganjar der residentie Kedoe te beschikken over een bedrag van ƒ 100 (één honderd gulden) 's maands;
wordende genoemde Departementschef gemachtigd voorshands over dat bedrag te blijven beschikken.
3. Registers van dekstieren en fokkoeien.
Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van gewestelijk bestuur op Sumatra en van Timor van 9 September 1913 B' 9573:
Ten einde een juist overzicht te kunnen krijgen van de in Uw gewest genomen maatregelen tot verbetering van den veestapel heb ik de eer - U™ te verzoeken de(n) Gouvernements veearts(en) voor Uw gewest te wülen opdragen voor alle door Gouvernements tusschenkomst of op andere wijze door bestuursbemoeienis aan de Inlandsche bevolking verstrekte runderen afdeelingsgewijs registers aan te leggen, voor de dekstieren volgens bijgaand model B? 1 en voor de fokkoeien volgens model B! 2, en deze registers verder geregeld bij te houden.
Uit deze registers waren extracten te verstrekken aan de Europeesche en Inlandsche bestuursambtenaren, aan ieder van de in zijn ressort voorkomende runderen.
Hieraan voeg ik nog het volgende toe.
Het opmaken van de signalementen der dieren moet zooveel mogelijk door de(n) Gouvernements veearts(en) persoonlijk geschieden.
Voor elk dier worden in de registers ongeveer vier regels gereserveerd ten einde alles nauwkeurig te kunnen invullen, terwijl de dieren onder doorloopend nummer worden ingeschreven, afdeelings- en districtsgewijs, in volgorde van den datum van verstrekking, doch de dieren van een eigenaar en van dezelfde kampong steeds onder elkaar.
Verder zal door de(n) Gouvernements veearts(en) en z^n
' hun
personeel op hunne dienstreizen geregeld aanteekening gehouden moeten worden van de onder bovenbedoelde stieren en koeien



414
plaats gevonden hebbende mntaties enz., terwijl het verder noodzakelijk is, dat van alle bedoelde mutaties door de Inlandsche ambtenaren of hoofden zoo spoedig mogelijk nauwkeurig kennis wordt gegeven aan de(n) Gouvernements veearts(en), die hiervan
. houdt . 5ë registers 1 en 2, en ze aanteekening -QOuden in hun °
opgeeft in de mutatieregisters, volgens de mede hierbij gaande opgeven modellen Nos 3 en 4.
De registers 1 en 2 kunnen loopen van af de verstrekking dei dieren tot ultimo dezer waarna de mutatieregisters 3 en 4 moéten worden bijgehouden. Van de registers 1 en 2 ontving ik gaarne volledige afschriften, terwijl van de mutatieregis en^3 en 4 maandelijks, te beginnen met die over de maand October a.s., afschriften bij de dagboeken moeten worden overgelegd
óp eene nauwkeurige bijhouding dezer registers wordt dezerzijds veel prijs gesteld.
Eenige exemplaren van dit schrijven en van de modellen der registert gaan hierbij ter uitreiking aan de(n) Gouvernements veearts(en) en de bestuursambtenaren.
De registers zullen bij de Landsdrukkerij worden gedrukt Zoo spoedig mogelijk zullen de noodige exemplaren aan de(n) Gouvernements veearts(en) gezonden worden.



Register Il! 1.
REGISTER DEKSTIEREN.
RESIDENTIE
Door den Gouvernements veearts aan te houden.
REGISTER
betreffende de
DEKSTIEREN: 6. door GtiTernements tosschenkomst verstrekt, 6. door bestuarsbemoeienis.
van af.
19



416
417
REGISTER No. I.
DEKSTIEREN in de residentievan af
-verstrekt
■o . BÜ verkoop: Datum en redenen van
Gr. ! Datum van . Naam en woonplaats van afkeuren, sterven of slach-
Afdeeling. District. §| of Eigenaar. Kampong. Signalement verstrekking. Prijs- den kooper. Datum en ten. Andere inlichtingen
1 g B. PrÜs van verkoop en omtrent deklust en
p redenen. resultaten.
(Voor elk nommer 4 regels reserveeren>.
BOBSCHBIFTEN.
27






Register R' 2.
REGISTER FOKKOEIEN.
RESIDENTIE,
Door den Gouvernements veearts aan te houden.
FOKKOEIEN: G. door Gouvernements tusschenkomst verstrekt, B. door bestnarsbemoeienis
van af. 19....



Register, n* 2.
420
FOKKOEIEN in de residentie, van af
421
verstrekt
Afdeeling. District.
& a of
■a i b.
Eigenaar. Kampong. Signalement.
(Voor elk nummer 4 regels reserveeren).
Datum van verstrekking en prijs.
Geboren.
• 53
fa ï5 «
Bij verkoop:
Naam en woonplaats van Datum en redenen van;
den kooper. Datum en afkeuren, sterven of
prijs van verkoop en slachten. Andere
redenen. inlichtingen.
i I
O Onder het doorloopend nummer te vermelden of de koe ontvangen is meli
alf: k — of zichtbaar drachtig: d.



É



Register n! 3.
MUTATIESTAAT DEKSTIEREN.
RESIDENTIE
Mutaties over de maand 19....
DEKSTIEREN: G. door Gouvernements tusschenkomst verkregen, B. door bestuursbemoeienis.



424
425
RESIDENTIE.
MUTATIEREGISTER omtrent de dekstieren G. door Gouvernements tusschenkomst
over de maand
verkregen, R. door bestuursbemoeienis.
G.—door Gouvernements tusschenkomst verkregen.
Aanwezig Verminderd door Aanwezig
District Datum °P ultimo op ultimo
ti ' van . .
a verstrek- -3 ^ o a> h
<d ca ca o -h g ce
S king. "Stó-Sro^-Sg-g.
B.—Door bestuursbemoeienis verkregen.
Aanwezig Verminderd door Aanwezig Toelichtingen
Datum op ultimo op ultimo omtrent verkoop,
van . . • sterven, slach-
verstrek- -j -| |* ® g ^ ten enz.
ca a ca Se <& 3 £ ca | <! M <tj p3 > co 02 <l Pq






Register n; 4.
MUTATIESTAAT FOKKOEIEN.
RESIDENTIE
Mutaties over de maand 19....
FOKKOEIEN: 6. door Gouvernements tusschenkomst verstrekt, B, door bestuursbemoeienis verkregen.



428
RESIDENTIE
MUTATIEREGISTER omtrent de fokkoeien G. door Gouvernements tusschenkomst
429
over^ de maand.
verstrekt, B. door bestuursbemoeienis.
G.—door Gouvernements tusschenkomst verkregen.
| A™ig f^SE?** A-nwerig (jebor^
. District. 5* _ OP ultimo. ^ op ultimo.
g> gS1 Ras. ■ . : ... |
CD UM a <S I O ■« « la fld
§ 52 ^ .-S' J{j « t | . -ag |g
! lil I I I
B.—door bestuursbemoeienis.
| Aanwezig Verminderd Aanwezig ~ ^^n
b opultimo^ **r op^o stXtch-
La _j Ras. §« g d :—4 . . . ten,verkoop,
U £ ö d ^ fc -S . "3 £ .m g enz-
f « «4 M t> 55 5q -3 |
(*; O: Ongole. J: Javaansch.
M: Madoereesch. Inh.: Inheemsch



430
4. Behandeling van de ingevoerde Bengaalsche stieren.
Circulaire van den Directeur van Landbouw aan de Residenten van Cheribon, Pekalongan, Semarang, Rembang, Soerabaja, Pasoeroean, Besoeki, Kediri, Djokjakarta, Kedoe en Banjoemas van 14 Juni 1911 H°- 5516:
Herhaaldelijk zijn er uit verschillende gewesten, geruimen tijd nadat de verstrekking had plaats gehad, klachten gericht tot het Departement van Landbouw, dat Bengaalsche stieren niet wilden springen of koeien niet drachtig te krijgen waren.
Om hiernaar een behoorlijk onderzoek te kunnen instellen werden dergelijke dieren in observatie genomen in de Gouvernementsfokkerij van Bengaalsch vee te Petjorotan (Karanganjar). Het resultaat was steeds, dat de stieren na eenigen tijd behoorlijk hunne geslachtsfuncties verrichtten, terwijl de koeien wel degelijk drachtig werden, zoodat duidelijk gebleken is, dat de z.g.n. abnormaliteit als regel moet worden toegeschreven aan onoordeelkundige verpleging. In plaats van den stier dagelijks een uur ongeveer met de niet bezette koeien in een ompaggerde ruimte of op de algemeene weideplaats der desa samen te brengen, gebeurt het maar al te vaak, dat de stier op stal wordt verpleegd en de koeien thuis worden gelaten of met minderwaardige stieren samen grazen. Vooral ziet men dit gebeuren in gevallen, waar de verzorger geen slag heeft om met een stier om te gaan. De stier wordt dan lastig en de verzorger wordt er bang voor, waardoor van een naar buiten brengen voortaan wordt afgezien, terwijl, om er van af te zijn, gerapporteerd wordt, dat het dier onhandelbaar is, dan wel niet springen wil. Het spreekt van zelf, dat nu gebleken is, wat in den regel de oorzaak is van het niet willen springen, het niet aangaat normaal gebouwde en gezond aan de bevolking verstrekte dieren, na geruimen tijd weder terug te nemen, aangezien daarvoor groote uitgaven voor transport en onderhoud moeten worden gedaan en eene zeer ingewikkelde administratie in het leven geroepen wordt, zonder bepaalde urgentie.
Evengoed als te Petjorotan stieren in observatie genomen kunnen worden, kan dit m.i. ook in elk gewest geschieden door den Gouvernements veearts in overleg met de besturende ambtenaren, liefst zoo dicht mogelijk bij zijne woning.



431
Naar aanleiding hiervan heb ik de eer TJHoogEdelgestr. te verzoeken voor Uw gewest in voorkomende gevallen na raadpleging van den Gouvernements Veearts de noodige maatregelen te willen doen nemen, opdat onnoodige uitgaven door het opzenden naar en het verplegen in de Gouvernementsfokkerij te Petjorotan voortaan kunnen vermeden worden.
5 Intrekking van het verbod om witte buffels te slachten. Bepalingen op het slachten van wijfjesbuffels en koeien.
a. Ordonnantie van 4 Augustus 1905 (Staatsblad n' 416):
Ten eerste: Krachtens Koninklijke machtiging buiten werking te stellen de publicatie van 22 Februari 1828 (Staatsblad
11° 6).
Hierbij was o.a. verboden het slachten van nog voor het verrichten van arbeid geschikte witte buffels, zoowel mannetjes als wijfjes.
Ten tweede: Met intrekking van artikel 2 der resolutie van 26 Augustus 1836 TP 18 (Staatsblad n? 43), vast te stellen de volgende bepalingen op het slachten of doen slachten van wijfjesbuffels, koeien, wijfjesbuffelkalveren en koekalveren:
Het slachten of doen slachten van wijfjesbuffels, koeien, wijfjes-buffelkalveren en koekalveren, voor zoover die nuttig zijn voor de voortteling, ter beoordeeling van den Gouv. veearts of van den door het Hoofd van gewestelijk bestuur aan te wijzen deskundige, is in Nederlandsch-Indië verboden.
Overtreding van dit verbod wordt gestraft met eene boete van ƒ 1 (één gulden) tot ƒ 50 (vijftig gulden).
Van de betaalde boete komt de helft aan den aanbrenger, terwijl door het Hoofd van geweselijk bestuur over de andere helft kan worden beschikt ter uitkeering aan de personen, die direct of indirect hebben medegewerkt tot de ontdekking der overtreding.
Ingeval de boete niet wordt betaald, kan door het Hoofd van gewestelijk bestuur een premie worden toegekend van ten hoogste ƒ 20 (twintig gulden), waarover te beschikken op de wijze als met betrekking tot betaalde boete hiervoren aangegeven.
6. Circulaire van den l"ten Gouv. Secretaris aan de Hoofden van gewestelijk bestuur in N.-I. van 4 Augustus 1905 n? 2762 (Bijblad II' 6315):



432
Tot de maatregelen, die, nevens castratie van minderwaardige mannelijke dieren en stationneering van goed fokmateriaal, den veestapel in het algemeen ten goede kunnen komen, behoort ongetwijfeld het geleidelijk slachten van alle overtollige minderwaardige vrouwelijke dieren.
In verband hiermede kwam het der Eegeering wenschelijk voor om over te gaan tot eene herziening van de bestaande verbodsbepalingen op het slachten van of doen slachten van wijfjesbuffels, koeien en wijfjeskalveren, welke zijn vervat in de publicatie van 22 Februari 1828 (Staatsblad 11? 6) en in artikel 2 van de resolutie van 26 Augustus 1836 ff 18 (Staatsblad IP 43).
Ingevolge die verordeningen toch zou eerst mogen worden overgegaan tot het slachten van wijfjesbuffels en koeien, wanneer die dieren niet meer tot de voortteling bekwaam zijn, een voorbehoud van te uitgebreide strekking, omdat het er voor de veefokkerij uiteraard inzonderheid op aankomt of de vrouwelijke dieren iets Toor de voortteling beloven.
Verder scheen de handhaving van het in de publicatie in Staatsblad 1828 11' 6 opgenomen verbod tot het slachten van witte buffels, hetzij mannetjes of wijfjes, die nog tot den arbeid gebruikt kunnen worden, onnoodig, wijl de meerderwaardigheid in kracht als anderszins van witte buffels geheel denkbeeldig is gebleken.
Daarentegen bestond wel reden om, nevens de in Staatsblad 1836 ff 43 bedoelde vrouwelijke runderkalveren, ook de wijfjesbuffelkalveren in de verbodsbepaling te begrijpen.
Op grond van deze overwegingen is bij de ordonnantie van heden (Staatsblad 11' 416), met intrekking van voormelde verordeningen van 1828 en 1836, verboden het slachten of doen slachten in Nederlandsch-Indië van wijfjesbuffels, koeien, wijfjesbuffelkalveren en koekalveren, voor zoover die nuttig zijn voor de voortteling, ter beoordeeling van den Gouvernementsveearts of van den door het Hoofd van gewestelijk bestuur aan te wijzen deskundige.
Terwijl derhalve thans tot het slachten van andere vrouwelijke buffels en runderen vrijheid, bestaat, wenscht de Gouverneur-Generaal onder Uwe aandacht gebracht te zien, dat het aanbeveling verdient om de wijfjes, die men wenscht te slachten of voor de slachtbank wil bestemmen, door den betrokken Gou-



433
vernements veearts of een nader aan te wijzen deskundige te doen aanduiden, zoonoodig te brandmerken, op van te voren bekend gemaakte tijdstippen en plaatsen (vgl. Staatsblad 1830 DJ 22), waar de vrouwelijke dieren, voor de slachtbank bestemd, zijn bijeengebracht. Zoodoende zullen de verbodsbepalingen noch voor de veebezitters, noch voor de veeartsen of andere deskundigen moeilijkheden opleveren, te minder waar ook desa- of kamponghoofden als deskundigen zouden kunnen worden aangewezen voor zoover zij van bekendheid met de veefokkerij hebben Wijk gegeven.
Door de mededeeling van het vorenstaande heb ik de eer van eene van den Landvoogd bekomen opdracht mij te kwijten.
6. Zoutverstrekking aan vee.
Schrijven van den Directeur van Landbouw aan de Gouv. veeartsen in N.-I. van 19 October 1907 ü' 8601:
Door de Welvaartcommissie wordt in hare voorstellen betreffende de veeteelt op Java en Madoera de aandacht gevestigd op een door den Gouvernementsveearts Sohns aangegeven wijze om aan het vee zout te verstrekken nl. door middel van een z.g.n. zoutlek. Het bestaat uit een bamboegeleding, boven schuin aangesneden en van een gat voorzien, waardoor het aan een spijker opgehangen kan worden. Iets boven den bodem der geleding zijn eenige gaatjes aangebracht, waardoor het in de geleding of koker zich bevindend zout lekt. V82 van een zoutbriket is voor 14 dagen, waarschijnlijk zelfs voor ruim drie weken, voldoende. Gerekend op 14 dagen zou het per dier en per jaar % briket bedragen en zes centen kosten, zelfs voor een Inlander niet te duur.
Met de Welvaartcommissie ben ik het eens, dat het nuttig kan zijn aan deze zeer eenvoudigé en goedkoope wijze van zoutverstrekking algemeene bekendheid te geven. In hoever plaatselijke omstandigheden het mogelijk en wenschelijk maken om tot invoering ervan pogingen te doen meen ik geheel aan Uw oordeel te moeten overlaten.
Voorschriften
28












INHOUDSOPGAVE.
Blz.
Chronologische lijst van ordonnanties, besluiten, circulaires
en missives vu
Aanvullingen en verbeteringen xiii
Bemoeienis van het Departement van Landbouw, Nijverheid
met den veeartsenijkundigen dienst en de veeteelt 3
HOOFDSTUK I. PERSONEEL. I. De Inspecteur.
1. Indienststelling 5
2. Verhooging van bezoldiging 5
3. Bevoegdheid tot het verzenden van diensttelegrammen .. 5
4. Beschikbaar gestelde fondsen 6
5. Openhouden der .betrekking van Inspecteur bij buitenlandsch verlof 6
<5. Instructie 7
H. Adjunct-inspecteurs.
1. Indienststelling 7
2. Werkzaamheden , 7
3. Ambtsressorten 7
4. Aanspraak op openhouden der betrekking bij buitenlandsch verlof 3
5. Diensttijd tellende voor verhooging bij benoeming tot Inspecteur g
UT. Europeesche veeartsen.
1. Benoembaarheid. Uitzending 8
2. Bezoldiging n
"3. FoBmatie 12
4. Ambtsressorten. Standplaatsen 12
- S. Instructie 15



n
BlzJ
6. Indiening van periodieken • ■ ■ ■ • •; • • •
7 Waarneming van den militairen veeartsenijkundigen dienst 3»
8. Waarneming van den burgerlijken veeartsenijkundigen dienst door militaire paardenartsen '
9. Kosten van vervoer van op reis medegenomen rnstru- ^
menten enz ' '
10 Verstrekking van bureaumeubilair. Aankoop van proefdieren. Aanmaak van bokken. Opzending van ziektema-
_ ■ o7
tenaal ^
l\ indemniteit voor kantoorhuur
12. Eecht op daggelden bij commissiereizen in de ressorten ^ der Buitenbezittingen
13. Vergoeding van reis- en verblijfkosten bij behandeling in ^ het Instituut Pasteur i • '■ ' " " "
14 Verantwoording van te goeder rekening verstrekte gelden. 40 15. Vergoedingen voor de deskundigen bij keuring van vee aan boord ' " " *
16 Tarief van betaling aan Europeesche veeartsen voor de behandeling van zieke en gebrekkige paarden
17 Toekenning van transportkosten aan Europeesche particuliere veeartsen in de residentie Oostkust van Sumatra voor
de uitoefening van vétérinaire diensten ten behoeve van ^
den Lande V. V
18. Toepasselijkheid van de bepalingen der morphine-ordon- ^
nantie op veeartsen
IV. Inlandsche Veeartsen.
53
1. Kostuum
2. Eang en staatsie ' ' ' , i •
3. Vergoeding van reis- en verblijfkosten br, behandeling m ^ het Instituut Pasteur
4. Eeis- en verblijfkosten
V. Mantri's.
1. Eerste mdienststelling
2. Benoeming, plaatsing en ontslag ^
3 Wijziging der bezoldiging
4. Laatste uitbreiding van de formatie



m
Blz.
5. Toelage bij plaatsing in de gewesten Benkoelen en Palembang ■ ■ • **
6. Vergoeding voor reis- en verblijfkosten bij behandeling
in het Instituut Pasteur 58
7. Instructie 59
B. VEEARTSENIJKUNDIG ONDERWIJS.
I. Inlandsche Veeartsenschool te Buitenzorg.
1. Oprichting, personeel, benoeming tot Inlandsch veearts .. 62
2. Wijziging van de bezoldiging der Inlandsche veeartsen en
van den assistent-leeraar 63
3. Wijziging van de bezoldiging der leeraren. Uitbreiding van
het aantal leeraren. Beschikking over fondsen 63
4. Verandering van naam. Leiding der school. Derde leeraar. Apotheekbediende. Beschikking over fondsen 64
5. Nadere wijziging van de bezoldiging der leeraren 65
6. De leeraren mogen geen praktijk uitoefenen 65
7. Reiskosten voor de leerlingen 66
8. Kosten van verpleging in een hospitaal en vrije geneeskundige behandeling voor de leerlingen 66
9. Indienststelling van een opzichter 67
10. Vergoedingen voor reis- en verblijfkosten bij behandeling
in het Instituut Pasteur 67
11. Reglement voor het eindexamen en Voorwaarden voor het verkrijgen van het diploma van Inlandsch veearts 67
12. Bekendmaking van den Directeur der Inlandsche Veeartsenschool betreffende die inrichting 69
13. Stationnaire kliniek. behoorende bij de school 73
II. Opleiding van Mantri's.
1. Instelling van een cursus te Buitenzorg 76
2. Opleiding van keurmeesters voor Locale Raden 77
3. Reglement en leerplan voor den cursus 78
4. Aanwerving van leerlingen 84
C. VEEARTSENIJKUNDIG LABORATORIUM.
1. Oprichting. Personeel °°
2. Indienststelling van een assistent 86



iv
Blz.
3. Verhooging van de bezoldiging van den assistent. Indienststelling van een laborant 86
4. Indienststelling van een tweeden assistent en van eenig minder personeel 87
5. Nadere verhooging van de bezoldiging der assistenten .. 87
6. Verbod tot uitoefening van particuliere praktijk 88
7. Vergoeding voor reis- en verblijfkosten bij behandeling in
het Instituut Pasteur 88
8. Toezending van onderzoekingsmateriaal aan het laboratorium 88
9. Verkrijgbaarstelling van malleïne en tuberculine 91
10. Onderzoek naar kwaden droes 92
11. Onderzoek op miltvuur 106
12. Onderzoek op en bestrijding van tuberculose 108
13. Onderzoek op osteomalacie (osteoporosis) 113
14. Opzending van hondsdolheid materiaal 115
15. Afstand in bruikleen van afgekeurde landsdieren 117
D. VEEARTSENIJKUNDIG STAATSTOEZICHT EN VEEARTSENIJKUNDIGE POLITIE.
1. Reglement op het Veeartsenijkundig Staatstoezicht en de Veeartsenijkundige Politie in N.-1 120
2. Verbod van invoer van vee uit het buitenland 148
3. Plaatsen en streken aangewezen voor den in- en uitvoer
van vee 149
4. Plaatsen gelijkgesteld met standplaatsen van deskundigen. Welk vee voor verschillende ziekten vatbaar is 155
Instructiën voor de ambtenaren belast met het voorkomen en bestrijden van besmettelijke veezièkten 157
Algemeene voorschriften 157
Veepest 158
Anthrax (miltvuur) 164
Septichaemia epizoötica 165
Aphtae epizoötica (mond- en klauwzeef) 165
Malleus (kwade droes) 167
Saccharomycosè 177
Scabies (schurft) 178
Surra 179
Dourine (kwaadaardige dekziekte) 180



v
Blz.
Piroplasmose 181
Tuberculose 182
Eabiës (hondsdolheid) 187
Lymphingitis infectuosa (farcin du boeuf) 187
Pleuropnomonia contagiosa (besmettelijke longziekte) .. 188
Varkenspest en besmettelijke borstziekte 191
5. Toelichting op de Staatsbladen n08. 432/435 van 1912 . . 193
6. Hondsdolheid 222
7. Handleidingen voor de kennis der kenteekenen van verschillende besmettelijke ziekten 233
Eunderpest of veetyphus 233
Mütvuur 237
Mond- en klauwzeer 244
Longziekte 246
Pokken .... 247
8. Handleiding voor het desinfecteeren van schepen 248
9. Voorzorgsmaatregelen tegen besmettelijke ziekte met betrekking tot vervoerd wordende paarden en runderen .... 250
10. Vervoer van vee 252
E. VEETEELT. I. Algemeene voorschriften.
1. Instructie van de Hoofden van gewestelijk bestuur en
van de Eegenten 255
2. Statistiek van den veestapel 255
3. Statistiek van het veevervoer over zee 273
4. Aankoop van fokmateriaal door de Gouv. veeartsen .... 278
5. Aankoop van fokvee met behulp van credietbanken .... 279
6. Functie van de Inlandsche gemeenten bij de aanschaffing
van fokvee 281
7. Vorming van weidevelden in gemeentelijk bezit 282
8. Bevordering van den handel in vee door oprichting van openbare veemarkten, aanstelling van marktmeesters en plaatsing* van weegbruggen 286
II. P a a r d e n f o k k e r ij.
1. Stationneering van dekhengsten 287
2. Aankoop van Sandelhoutdekhengsten 287
3. Eapporten betreffende de verrichtingen der dekhengsten. 289



TI
4. Terugbrengen van overwalsche merries op Java en Madoera tot de fokkerij 290
5. Bescherming van jonge en lijdende paarden 292
6. Stoeterij te Padalarang 293
7. Dekhengstenstations in de Preanger-Regentschappen 308
8. Passantenhuis voor dekhengsten te Bandoeng 364
9. Reglement voor de premiekeuringen van fokmerries in de Preanger-Regentschappen 365
10. Bestemming van afgekeurde legerpaarden (Australische merries) voor de bevolkingsfokkerij in de Preanger 402
11. Cursus voor hoefbeslag te Bandoeng 405
12. Castratie van paarden in de Preanger-Regentschappen en
ter Sumatra's Westkust 406
13. Hengstendepöt te Fort de Koek 407
14. Veulendepot op het eiland Soemba 408
III. Runder- en buffelfokkerij.
1. Fokrichting ter verbetering van den runderstapel op Java
en Madoera • ^9
2. Fokkerij van raszuiver Bengaalsch vee in het Regentschap
412
Karanganjar
3. Registers van dekstieren en fokkoeien 413
4. Behandeling van de ingevoerde Bengaalsche stieren 430
5. Intrekking van het verbod om witte buffels te slachten. Bepalingen op het slachten van wijfjesbuffels en koeien. 431
6. Zoutverstrekking aan vee 433



CHRONOLOGISCHE LIJST van de in deze verzameling opgenomen of aangehaalde ordonnanties, besluiten, circulaires en missives.
Staatsblad- of Bij- BladDatum en nummer. bladnummer. | zijde.
Publicatie 25- 6-1854 Stbl. 1854 n'. 48 46
Kon. Besl. 21- 9-1866 n». 66 „ 1866 , 127 8
Ord" 30- 8-1867 , 1867 „ 114 255
(j j 8- 3-1871 n°. 4 Bijbl. n*. 2464 233
23- 4-1875 „ 10 , „ 2905 237
Kon" Besl. 13-10-1875 „ 12 StbL 1875 n\ 294 8
O B 31-12-1876 , 2 „ 1876 „ 348 52
25- 5-1881 „ 11 Bübl. n". 3688 53
4- 7-1882 „ 40 Stbl. 1882 n°. 187 53 Kon. Besl. 13-11-1884 „ 18 „ 1885 „ 7 8
5- 7-1890 „ 22 „ 1890 „ 183 8 Ordi. " 3- 6-1891 , 1891 , 142 252 <?•. B. 17- 1-1892 „ 4 — ;|S 406
23- 6-1892 „41 — 406
£rd"= 19- 8-1892 Stbl. 1892 n\ 181 252
.G B. 13- 3-1893 , 3 „ 1893 „ 88 53
17-12-1895 „ 37 — 248
17- 8-1896 „ 19 Bijbl. n°. 5339 48
26- 2-1898 „ 17 Stbl. 1898 n*. 89 57 23-11-1898 „ 30 „ 1898 „ 314 57
13- 1-1900 „ 19 „ 1900 „ 32 5 Miss. Dir. B. B. 15- 9-1900 „ 4462 - «7 .G. B. 18-10-1900 „ 2 Stbl. 1900 n°. 274 53
29-12-1900 „ 35 — 407
22- 1-1901 „ 37 Bijbl. n*. 5553 36
14- 2-1901 „29 — 5 " " ii. 6-1901 „ 8 Stbl. 1901 n". 226 15 " l 28- 9-1901 „ 12 „ 1901 „ 357 53 •Oir." Dir. Fin. 22-10-1901 „ 837/20050 — 274 G. b. 16- 1-1902 „ 3 Bijbl. n". 5681 6 Miss. 1' Gr. S. 27- 2-1902 „ 727 — 122 <j B 26- 6-1902 „ 32 Stbl. 1902 n". 259 12 €Ïrc.Dir. Pin. 31- 7-1902 , 397/13946 - 274 Ordie 15-12-1902 Stbl. 1902 n'. 449 252
27-10-1903 „ 1903 „ 370 292
Kon. Besl. 28- 7-1904 „28 „ 1904 „ 380 3
<j. b. 20- 8-1904 n°. 20 (art. 1) „ 1904 „ 334 255



VIII
Datum en nummer. Staatsblad- of Bij- Bladblad nummer. zijde.
G. B. 20- 8-1904 n°. 20 (art.2) Bijbl. n». 6071 268
» ij 23- 9-1904 „ 20 Stbl. 1904 n». 882 15-
Circ. Dir. B. B. 18-10-1904 „ 7294 Bijbl. n°. 6319 45-
Gr- B. 25-11-1904 „ 27 Stbl. 1904 n°. 460 13
Besl. Dir. Lbw. 13- 3-1905 „915 — 40
Gf. B. 18- 4-1905 „ 21 Stbl. 1905 n». 256 32
„ „ 25- 5-1905 „2 — 364
„ „ 19- 7-1905 „ 38 — 287
Circ. Dir. Lbw. 22- 7-1905 „ 3060 Bijbl. n°. 6325 46
Ord" 4- 8-1905 Stbl. 1905 n°. 416 431
Circ. le G-. S. 4- 8-1905 „ 2752 Bijbl. n°. 6315 431
„ Dir. Lbw. 8-12-1905 „ 5745 „ „ 6422 34.
Miss. „ „ 13-12-1905 „ 5847 — 278'
G. B. 14-12-1905 „21 — 287
Ordie 4- i-1906 Stbl. 1906 n». 5 292
Gr. B. 21- 1-1906 „14 „ 1906 „ 64 '45-
Circ. Dir. Fin. 12- 2-1906 „ 645/3491: — 278
Gr. B. 21- 3-1906 „15 — 364
Miss. Dir. Lbw. 7- 4-1906 „ 2232 — 287
Gr. B. 27- 5-1906 „ 13 Bijbl. n°. 6486 37
Miss. Dir. Lbw. 9- 6-1906 „ 3760 — 37
Ordie 12- 6-1906 Stbl. 1906 n°. 281 222
G. B. 12- 6-1906 „ 27 „ 1906 „ 282 329,230-
Circ. Dir. Lbw. 18- 6-1906 „ 4014 — 21
Gr. B. 1-10-1906 „ 19 Bijbl. n°. 6536 282
Ord" 13-10-1906 Stbl. 1906 n°. 435 19
G. B. 13-10-1906 „1 „ 1906 „ 436 5-
Miss. Dir. Lbw. 2-11-1906 „ 7853 — 283
' „ „ • „1 19-11-1906 „ 8403 — 288
Kon. Besl. 27-11-1906 „ 72 Stbl. 1907 n°. 96 8
Ordie 12-12-1906 „ 1906 „ 514 222
G. B. 17-12-1906 „28 „ 1906 „ 539 229
„ „ 17- 1-1907 „27 „ 1907 „ 51 364
„ „ 24- 1-1907 „63 „ 1907 „ 66 62.
„ „ 1- 2-1907 „25 „ 1907 „ 89 86
„ „ 24- 5-1907 „ 11 — 402'
Miss. Dir. Lbw. 15- 6-1907 „ 4792 — 113'
„ „ „ .r 12- 7-1907 „ 5553 — 289
G. B. 12- 8-1907 „ 3 — 407
„ „ 3-10-1907 „ 15 — 402-
„ „ 6-10-1907 „ 9 Bijbl. n°. 6756 54
„ „ 17-10-1907 „30 „ „ 6713 365,
„ „ 19-10-1907 „ 8601 — 483
Besl. Bes. Preanger 22-10-1907 „ 14784/84 — 405



IX
I Staatsblad- of Bij- BladDatum en nummer. bladnummer. zijde.
„ „ „ 22-10-1907 n°. 15504/14 — 403
Miss. Dir. Lbw. 12-11-1907 „ 9264 — 290
G. B. 14-12-1907 „ 48 Stbl. 1907 n°. 512 58
Kon. Besl. 12- 6-1908 „ 48 „ 1908 „ 526 8
Ordie 25- 9-1908 „ 1908 „ 580 254
Miss. Dir. Lbw. 29-10-1908 „ 7987 — 88
G. B. 19-12-1908 „35 — 66
„ „ 80- 1-1909 „ 35 Stbl. 1909 n°. 106 405
„ „ 80- 1-1909 „7 — 7
Circ. Proc. Gen. 8- 2-1909 „ 420 Bijbl. n°. 6960 230
G. B. 16- 2-1909 „ 25 Stbl. 1909 n°. 140 66
„ „ 3- 3-1909 i, 5 „ 1909 „ 175 18
Circ. le G. S. 3- 3-1909 „ 581 Bijbl. n°. 7028 18
G. B. 4- 3-1909 „ 22 — 408
| „ 31- 3-1909 , 9 Stbl. 1909 n°. 225 35
„ „ 5- 4-1909 „8 - 73
Besl. Dir. Lbw. 13- 4-1909 „ 2771 — 73
Circ. „ „ 24- 4-1909 „ 3124 — 115
G. B. 9- 5-1909 „ 14 Bijbl, n°. 5681 6
Besl. Dir. Lbw. 10- 5-1909 „ 3490 - 304
Circ. „ „ 19- 5-1909 „ 3772 — 91
G. B. 25- 5-1909 „ 15 Stbl. 1909 n°. 289 365
„ „ 29- 5-1909 „8 — 412
„ „ 8- 6-1909 „ 8 — 364
Oirc. le G. S. 30- 6-1909 „ 1665a — 279
Miss. „ „ 12- 8-1909 „ 2095 Bijbl. n°. 7082 286
G. B. 18- 8-1909 „21 - 37
„ „ 27-10-1909 „ 19 Stbl. 1909 n°. 513 18
Miss. Dir. Lbw. 22-11-1909 „ 8888 — 170
Circ „ „ 23-11-1909 „ 8903 — 38
Miss. „ „ '9\'A 17- 1-1910 „515 — 92
G. B. 22- 1-1910 „ 5 StbL 1910 n°. 68 365
„ „ 24- 1-1910 „17 „ 1910 „ 60 63
„ „ 26- 1-1910 „ 14 „ 1910 „ 73 86
„ „ 27- 1-1.910 „ 23 (art. 1) „ 1910 „76 7
„ „ 27- 1-1910 „ 23 (art. 2) Bijbl. n°. 7277 6
Miss. Dir. Lbw. 28- 2-1910 „ 1640 — 137
„ „ „ M 12- 5-1910 „ 4384 — 74
„ „ „ 7- 7-1910 „ 6246 — 117
„ „ „ 11- 7-1910 „ 6388 — 92
„ „ „ 11- 7-1910 „ 6339 — 106 Bekendmaking Dir. i U j
InlVeeartsenschool)10-8-1910 I 69
G. B. 22- 8-1910 „ 6 Stbl. 1910 n°. 447 88



Datum en nummer.
Staatsblad- of Bijbladnummer.
Bladzijde.
Gr. B. 7- 9-1910 n». 35 Stbl. 1910 n*. 473 . 65
Besl. Dir. Lbw. 15- 9-1910 „ 8453 — 67
G. B. 17- 9-1910 „ 24 Stbl. 1910 n°. 493 294
„ „ 17-10-1910 „ 18 „ 1910 „ 544 295
\ „ 29-10-1910 „ 31 Bijbl. n°. 7320 117
| „ 10-11-1910 , 18 Stbl. 1910 n». 581 6
Miss. Dir. Lbw. 20-12-1910 „ 11740 — 119
G. B. 31-12-1910 „ 4 Stbl. 1910 n°. 682 64
„ „ 31-12-1910 „5 „ 1910 | 683 86
Besl. Dir. Lbw. 16- 1-1911 „ 526 — 97
Miss. „ „ 16- 1-1911 „ 527 — • 96
G. B. 27- 1-1911 „ 12 Stbl. 1911 n°. 117 35
Circ. Dir. Lbw. 31- 1-1911 „ 1106 95
Miss. „ „ 11- 2-1911 „ 1457 — 108
„ „ „ 13- 3-1911 „ 2529 36
G. B. 14- 3-1911 „ 44 Stbl. 1911 n°. 223 8
„ „ 23- 3-1911 „4 — 76
Miss. Dir. Lbw. 8- 4-1911 „ 3435 — 77
G. B. 12- 5-1911 „ 42 Stbl. 1911 n°. 327 15
Besl. Dir. Lbw. 27- 5-1911 „ 4961 — 78
Miss. „ 2- 6-1911 „ 5151 — 184
Circ. „ „ 14- 6-1911 „ 5516 — 430
G. B. 22- 6-1911 „ 24 — 407
Miss. Dir. Lbw. 1- 7-1911 „ 6098 — 84
Besl. „ „ 2- 7-1911 „ .6150 — 112
G. B. 13- 7-1911 „ 32 Bijbl. n». 7422 293
Miss. Dir. L. N. H. 2- 9-1911 „ 7979 — 113
„ „ „ 9- 9-1911 „ 8236 — 272
Circ. Gr. S. 3-10-1911 „ 2277 — 281
Miss. Dir. L. N. H. 2-12-1911 „ 10693 — 85
Besl. „ „ 12-12-1911 „ 11275 Brjbl. n». 7596 49
„ „ „ 15-12-1911 „ 11874 „ „ 7551 295
G. B. 16- 1-1912 „ 92 Stbl. 1912 n°. 116 58
„ „ 15- 1-1912 „56 „ 1912 „51 67
22- 1-1912 „2 | „ 1912 „ 134 230
„ „ 9- 3-1912 „16 „ 1912 „ 236 66
„ „ 2- 5-1912 „ 22 — 405
Besl. Dir. L. N. H. 17- 5-1912 „ 4308 — 365
G. B. 31- 5-1912 „ 6 Stbl. 1912 n°. 351 38
Miss. Dir. L. N. H. 31- 7-1912 „ 7299 - 273
Ordle 13- 8-1912 Stbl. 1912 n». 432 120
G. B. 13- 8-1912 „ 39 (art. 2) „ 1912 „ 433 148
13- 8-1912 „ 89 ( „ 3) „ 1912 „ 434 149
l l 13- 8-1912 „ 39 ( „ 4) Stbl. 1912 „ 435 155



t\ j. _ , Staatsblad of Bij- Blad-
Datum en nummer. | bladnummer^ zgde.
Miss. Dir. L. N. H. 7-10-1912 n». 9610 — 308
■G. B. 11-10-1912 „ 6 — 408
Besl. Dir. L. N. H. 30-10-1912 „ 10569 Bijbl. 7806. 59
„ „ „ 31-10-1912 „ 10652 — 104
Miss. „ „ 19-11-1912 „ 11307 — 193
G. B. 10-12-1912 „22 — 52
Besl, Dir. L. N. H. 18-12-1912 „ 12425 — 125
„ „ „ 28-12-1912 „ 12750 — 125
G. B. 2- 1-1913 „ 24 — 406
„ „ 11- 1-1913 „ 47 Stbl. 1913 n°. 44 56
„ „ 11- 1-1913 „48 „ 1913 „ 45 12
„ „ 16- 1-1913 „ 22 „ 1913 „ 119 58
„ „ 16- 1-1913 „46 „ 1913 „ 120 148,155
„ „ 16- 1-1913 „ 76 „ 1913 „ 141 295
„ „ 18- 1-1913 „64 „ 1913 „ 163 32
„ „ 18- 1-1913 „65 — 39
„ „ 23- 1-1913 „ 58 Stbl. 1913 n». 176 87
Besl. Dir. L. N. H. 31- 1-1913 „ 1175 - 127
G. B. 4- 2-1913 „20 — 58
Besl. Dir. L. N. H. 11- 2-1913 „ 1570 — 78
Miss. „ „ 12- 2-1913 „ 1606 — 173
G. B. 15- 2-1913 „37 — 76
Ord,e 1- 3-1913 Stbl. 1913 n». 268 120
Kon. Besl. 28- 3-1913 „ 53 „ 1913 „ 394 8
Miss. Dir. L. N. H. 10- 4-1913 „ 3764 — 409
Besl. „ „ 16- 4-1913 „ 4030 — 127
„ „ „ 6- 5-1913 „ 4721 — 127
■G. B. 8- 5-1918 „ 20 Stbl. 1913 n°. 361 38
Miss. Dir. L. N. H. 29- 5-1913 „ 5658 — 290
G. B. 7- 6-1913 „ 24 Stbl. 1913 n°. 399 32
Miss. Dir. L. N. H. 7- 6-1913 „ 6045 Bijbl. n°. 7802 22
G. B. 3- 7-1913 „ 22 — 412
Besl. Dir. L. N. E. 12- 7-1913 „ 7465 — 7, 13
„ „ „80- 7-1913 „ 8127 — ' 128
G. B. 18- 8-1913 „ 5 Stbl. 1913 n°. 527 63
v v 13- 8-1913 „35 „ 1913 „ 528 65, 87
„ „ 26- 8-1913 „ 20 XVIII
Besl. Dir. L. N. H. 26- 8-1913 „ 9109 — 127
„ „ „ 6- 9-1913 „ 9467a — 808
Miss. „ „ 9- 9-1913 „ 9578 — 413
Ordie 2-10-1913 Stbl. 1913 n°. 598 XIII
<G. B. 2-10-1913 „ 21 „ 1913 „ 599 XVII
Miss. Dir. L. N. H. 23-10-1913 „ 11381 — XIX
G. B. 7-11-1913 „ 14 — XVII






AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN.
I. Nadere wijziging van de ordonnantie van 13 Augustus 1912 (Staatsblad n°. 432), blz. 120.
Ordonnantie van 2 October 1913 (Staatsblad W 598):
Ten eerste: Het bij de ordonnantie van 13 Augustus 1912? (Staatsblad n; 432) vastgesteld Reglement op het Veeartsenijkundig Staatstoezicht en de Veeartsenijkundige Politie in Nederlandsch-Indië wordt gewijzigd en aangevuld als volgt:
ï. Het tweede lid van artikel 4 wordt gelezen:
„(2) Het bepaalde bij de vorige alinea is niet van toepassing ten aanzien van de haven Sabang (Atjeh en Onderhoorigheden). Eveneens is het niet van toepassing op oorlogsschepen, die geen ander vee aan boord hebben dan slachtvee, bestemd voor scheepsgebruik, mits door een aanboord zijnd geneesheer aan de autoriteit, die over de haven of reede het rechtstreeksch gezag uitoefent, wordt verklaard, dat de aan boord aanwezige dieren vrij van besmettelijke ziekte zijn".
tt. Aan artikel 7 worden de volgende twee leden toegevoegd:
„(4) Vee, afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië dat vóór de inscheping door een deskundige gekeurd is, doch tegelijk vervoerd wordt met dieren, die vóór de inscheping niet aan zoodanige keuring zijn onderworpen, wordt voor de toepassing dezer ordonnantie met laatst bedoeld vee gelijkgesteld.
„(5) Vee, dat voor gebruik aan boord wordt medegenomen,, mag slechts worden ingescheept op plaatsen, waar een deskundige gevestigd is of die daarmede zijn gelijkgesteld en nadat het door den betrokken deskundige gekeurd en gezond bevonden is".
III. In artikel 9 wordt
a. het eerste lid gelezen:
„(1) Behoudens het bepaalde bij de 2e, 3e en 4e alinea van dit artikel moet vee vóór de ontscheping door den betrokken deskundige worden gekeurd".



m
XIV.
6. tusschen het derde en het vierde lid een nieuw lid ingevoegd4 luidende:
„(4) Bij ontstentenis, afwezen of verhindering van den in alinea (1) bedoelden deskundige wordt vergunning tot ontscheping gegeven door den in de 2e alinea van artikel 11 onder letter o bedoelden ambtenaar".
c. het vierde en het vijfde lid genummerd (5) en (6).
IV. Artikel 11 wordt gelezen:
„(1) Met betrekking tot het in te voeren vee moeten worden overgelegd:
«i. voor alle vee dat ter plaatse van ontscheping aan keuring is onderworpen:
le. eene schriftelijke verklaring van het Hoofd van plaatselijk bestuur ter plaatse, waar de ontscheping moet geschieden, waaruit blijkt, dat te zijnen genoege door den invoerder de noodige waarborgen zijn verstrekt, dat de eventueel voor te schrijven quarantaine-maatregelen met betrekking tot het door hem in te voeren vee naar behooren kunnen worden ten uitvoer gelegd. Deze verklaring wordt niet vereischt voor plaatsen, waar reeds van Gouvernementswege quarantaine-terreinen zijn aangewezen; 2e. eene door den gezagvoerder van het schip gewaarmerkte opgaaf, vermeldende het aantal en de soort der vervoerde dieren, de plaatsen van in- en ontscheping en de mutaties, welke gedurende de reis onder het vee hebben plaats gehad door geboorte, sterfte of andere oorzaken. Bovendien moeten worden overgelegd: *. voor vee afkomstig van binnen Nederlandsch-Indië:
1». indien ter plaatse van inscheping een deskundige gevestigd is of die plaats gelijk is gesteld met plaatsen waar een deskundige gevestigd is, dan wel indien alleen vee wordt toegelaten, dat bij de inscheping gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is: eene schriftelijke verklaring van den met den veeartsenijkundigen dienst in het betrokken ressort belasten deskundige of, bij ontstentenis, afwezen of verhindering van dezen, van een anderen daarvoor aangewezen deskundige, vermeldende: den datum van inscheping, het aantal en de soort der ingescheepte dieren, dat de dieren vóór de inscheping ge-
I



XV.
keurd en vrij van besmettelijke ziekte en teken bevonden zijn, en of op de plaats van inscheping en in de streek of streken van waar het vee afkomstig is al dan niet eene besmettelijke veeziekte voorkomt, waarvoor het gekeurde vee vatbaar is;
2°. in andere dan de sub 1° bedoelde gevallen eene schriftelijke verklaring van den ter plaatse van inscheping met het dagelijksch bestuur belasten Europeeschen ambtenaar, dan wel bij ontstentenis van zoodanigen Europeeschen ambtenaar van den te dier plaatse gezagvoerenden Inlandschen bestuursambtenaar, vermeldende den datum van inscheping, het aantal en de soort der ingescheepte dieren en dat, \voor zoover hem bekend, noch op die plaats, noch in de streek of streken van waar het vee afkomstig is, eene besmettelijke veeziekte heerscht.
De afgifte van bedoelde verklaringen geschiedt kosteloos.
«. voor vee, afkomstig van buiten Nederlandsch-Indië, behalve Nederland:
eene schriftelijke verklaring van de plaatselijke autoriteit der streek, waaruit het vee afkomstig is, constateerende dat daar geen besmettelijke veeziekte heerscht of gedurende de laatste drie maanden vóór de inscheping geheerscht heeft, welke verklaring ingeval ter plaatse, waar het vee wordt ingescheept, een Nederlandsch consulair ambtenaar aanwezig is, door dezen voor haar inhoud moet zijn gewaarmerkt.
(2) De in de vorige alinea bedoelde bescheiden, voorzoover vereischt, moeten worden overhandigd:
«. voor vee, dat aan boord wordt gekeurd aan den keurder, b. voor vee, waarvan de keuring na de ontscheping geschiedt of dat niet aan keuring onderworpen is, aan de autoriteit, die over de haven of reede het rechtstreeksch gezag uitoefent of bij ontstentenis van zulk een autoriteit, aan den ter plaatse van ontscheping gezagvoerenden Inlandschen bestuursambtenaar.
(3) Kunnen de in alinea 1 bedoelde bescheiden niet worden overgelegd of blijken deze niet in orde te zijn, dan mag op plaatsen, waar een deskundige is gevestigd of die daarmede zijn gelijkgesteld, behoudens het bepaalde bij de volgende artikelen,



XVI
tot ontscheping van het vee worden overgegaan, zullende ten aanzien daarvan worden gehandeld als in artikel 12, alinea 2, aangegeven, met dien verstande, dat de quarantaine-tijd ter beoordeeling van den keurder zooveel kan worden verkort als mogelijk zal blijken zonder gevaar van insleping van besmettelijke veeziekten. Op andere plaatsen is de ontscheping van vee als bovenbedoeld verboden, behoudens dat in bijzondere gevallen door den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel vergunning tot ontscheping kan worden verleend onder zoodanige voorwaarden als hem geraden zullen voorkomen".
V. In artikel 12, eerste lid, sub c, wordt in plaats van „artikel 11, alinea 1, sub c" gelezen „artikel 11 alinea 1, sub a".
VI. Het eerste lid van artikel 17 wordt gelezen:
„(1) Op van Gouvernementswege aangewezen quarantaineterreinen mogen vanwege den invoerder, op zijn kosten, stallen of kralen worden opgericht, mits bij de bepaling van de plaats de aanwijzingen van den betrokken deskundige worden gevolgd".
VII. In artikel 32 wordt het gedeelte van het bepaalde sub le voorafgaande aan het woord „invoer" gelezen:
„met gevangenisstraf of tenarbeidstelling aan de publieke werken voor den kost zonder loon, naar gelang van den landaard van den schuldige, van zes dagen tot drie maanden, of met een geldboete van ƒ 100.— (één honderd gulden) tot ƒ 500.— (vijf honderd gulden)".
VIII. Het tweede lid van artikel 33 wordt gelezen:
(2) In beslag genomen levende dieren worden, in afwachting van de rechterlijke uitspraak, in quarantaine gesteld, tenzij zij naar het oordeel van den betrokken deskundige gevaar voor besmetting opleveren. Zoodanige dieren, alsmede in beslag genomen zaken welke aan bederf onderhevig zijn of gevaar voor besmetting opleveren en deswege niet voor bewaring geschikt zijn, worden na te zijn gewaardeërd op de wijze in artikel 28 dezer ordonnantie vermeld, op last van het Hoofd van plaatselijk bestuur dadelijk afgemaakt, vernietigd of onschadelijk gemaakt. In geval van vrijspraak of ontslag van rechtsvervolging wordt de bij de waardeering vastgestelde waarde aan den eigenaar van de afgemaakte dieren of vernietigde zaken uitgekeerd. Ten aanzien van deze uitkeering is van toepassing het bepaalde bij alinea 7 van artikel 28".



XVII
Ten tweede: Deze ordonnantie treedt in werking voor Java •en Madoera op den dertigsten en voor de bezittingen buiten Java en Madoera op den zestigsten dag na hare afkondiging.
II. Wijziging en aanvulling van artikel 3 van het Gouv. besluit van 13 Augustus 1912 n°. 39 (Staatsblad 1912 n°. 434), blz. 143.
Art. 2 van het Gouv. besluit van 2 October 1913 Tl' 21 (Staatsblad II' 599):
Met wijziging en aanvulling van artikel 3 van het besluit van 13 Augustus 1912 n' 39 (Staatsblad II' 434) te bepalen als volgt:
I. de bij letter a van dat artikel vastgestelde lijst van plaatsen, waar vee, dat wordt aangevoerd van buiten NederlandschIndië, ten invoer wordt toegelaten, voor zoover die invoer niet irachtens het bepaalde bij artikel 3, alinea 1, van de ordonnantie van 13 Augustus 1912 (Staatsblad II' 432) verboden is, wordt aangevuld met:
„Benkoelen (Benkoelen) Menado (Menado)".
II. de bij letter 6 vastgestelde lijst van plaatsen op Java en Madoera, waar vee van binnen Nederlandsch-Indië over zee mag worden ingevoerd, wordt aangevuld met:
„Kangean (Madoera)".
III. de bij letter d vastgestelde lijst van gewesten, gedeelten van gewesten, of plaatsen in de bezittingen buiten Java en Madoera, waar alle vee dan wel bepaalde dieren of diersoorten van binnen Nederlandsch-Indië over zee mogen worden ingevoerd, wordt uitgebreid en gewijzigd als volgt:
1°. uitbreiding der lijst:
„Bintoehan (Benkoelen) paarden, mits zij vóór de inscheping gemalleineerd en vrij van malleus bevonden zijn;
de eilanden der onderafdeeling Wetar (residentie Timor en Onderhoorigheden) alle vee".
2°. wijziging der 1 ij s" t: <o. achter „Benkoelen (Benkoelen)" wordt gelezen: „alle vee"; «6. achter „de residentie Amboina" wordt gelezen: „alle vee, met uitzondering voor zooveel de Zuid-Ooster-eilanden betreft van paarden, runderen en karbouwen";
VOOBSCHEIPTEN. 2



XVIII
c. v
alle vee, doch alleen naar plaatsen waar een deskundige gevestigd is.
nni. rio i-psirfpn+ie. Menado alle vee. mits het bij de insche¬
ping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken
bevonden is" wordt gelezen:
„de hoofdplaats Menado (Menado) alle vee.
het overige gedeelte van de residentie Menado alle vee, mits het bij de inscheping door een deskundige gekeurd en gezond en vrij van teken bevonden is".
IV. de bij letter e vastgestelde lijst van gewesten, gedeelten van gewesten of plaatsen van de bezittingen buiten Java en Madoera, waar alle vee dan wel bepaalde dieren of diersoorten over zee mogen worden uitgevoerd, wordt uitgebreid en gewijzigd
as volgt:
lo. uitbreiding der lijst:
„Ilwaki (Timor en Onderhoorigheden) Kisar idem Serwaroe idem Woeloer idem eiland Moa idem
Ene-firano (Benkoelen)
Benkoelen (Benkoelen) aUe vee'
2°. wijziging der lijst: a achter „Makasser (Celebes en Onderhoorigheden)" en achter „de residentie Bali en Lombok" wordt gelezen: „alle yee, met uitzondering van merries"; 6 voor „Goenoeng Sitoli (Tapanoeli) alleen varkens" wordt gele* zen: „afdeeling Nias der residentie Tapanoeli alleen varkens .
UI Bij de Gouv. besluiten van 26 Augustus 1913 ff 20 en 7 November 1913 ff 14 zijn, bij wijze van tijdelijke maatregel, aan de in de residenties Timor en Lampongsche distrieten geplaatste mantri's bij den burgerijken veeartsenijkundigen dienst gelijke toelagen toegekend als aan die in de gewesten Benkoelen en Palembang (zie blz. 58).
IV. Op blz. 22 regel 12/13 v. o. moet in plaats van Bijblad 802 worden gelezen: Bijblad ff 7802.
V. Op blz. 308, 5e regel v. o., moet in plaats van 1910 worden gelezen: 9 610.



XII
VI. Berichten omtrent besmettelijke veeziekten.
Schrijven van den Directeur van Landbouw, Nijverheid en Handel aan de Hoofden van gewestelijk bestuur in N.-I. van 23 October 1913 ns 11381:
Herhaaldelijk komt het voor, dat door Hoofden van plaatselijk bestuur, die thans ingevolge artikel 22 alinea 1 van de ordonnantie in Staatsblad 1912 D? 432 het heerschen van besmettelijke veeziekten aan dit Departement hebben te berichten, telegrafisch mededeeling wordt gedaan van het voorkomen van slechts een enkel geval eener besmettelijke veeziekte of wel van het voorkomen van nieuwe ziektegevallen in een streek, ten aanzien waarvan reeds de voorgeschreven maatregelen zijn getroffen en aan dit Departement bericht is gezonden. Door bedoelde bestuurshoofden wordt daarbij over het hoofd gezien, dat mededeeling aan dit Departement slechts noodig is, wanneer een besmettelijke veeziekte ergens heerscht. Zooals uit de toelichting op artikel 22 van bovengenoemde ordonnantie blijkt, valt onder dit begrip niet het voorkomen van sporadische ziektegevallen; terwijl verder in die toelichting nog bepaaldelijk is opgemerkt, dat bij het voorkomen van een of meer gevallen van malleus bijv. op een erf, volstaan kan worden met het nemen van de voor die ziekte vastgestelde maatregelen zonder verdere publiciteit.
Is verder eenmaal mededeeling gedaan van het heerschen van eene besmettelijke veeziekte in eene bepaalde streek, dan is het niet noodig telkens bij het constateeren van nieuwe gevallen van dezelfde ziekte in die streek hiervan opnieuw kennis te geven. Slechts mededeeling aan den betrokken deskundige is in deze gevallen noodig (zie artikel 21 alinea 5 van de ordonnantie in Staatsblad 1912 11*432).
Onder aanbieding van eenige exemplaren dezer circulaire heb ik de eer TJHEG. uit te noodigen de hoofden van plaatselijk bestuur in Uw gewest met het vorenstaande in kennis te stellen.