WÊmm ÉLASTINfi-POUTIEKf I
DOOR
S. KOPERBERG
(Ovérdruk uit Het Indische Volk.)












SOCIALISTISCHE BELASTING-POLITIEK
De omstandigheid, dat bij de ontwerp-begrooting voor 1920 de Regeering met voorstellen komt om nieuwe belastingen te heffen en andere te rerhoogen, noodzaakt onze partij haar standpunt inzake de belastingpolitiek uiteen te zetten.
In negatieven zin is dit geen moeilijke taak, een Sociaal-democraat zal nooit te vinden zijn voor de invoering van belastingen, die het arbeidende volk zwaarder treffen, te minder voor nieuwe of zwaardere heffingen in dit land met zijn verarmde- en aan de grens van het pauperisme levende inlandsche bevolking. Het is ongelooflijk — en getuigt tevens van economische kortzichtigheid —, dat de Regeering een volk, dat gebukt gaat onder den loodzwaren last der economische overheersching, dat mede daardoor niet alleen kapitaalarm, maar ook in zijn arbeidslust ontzaglijk gedrukt wordt, met voorstellen voor den dag durft komen, om deze bevolking nog sterker economisch lam te-slaan.
De nieuwe industrieele expansie der laatste jaren heeft hier te lande steeds meer geschoolde, althans schoolsche arbeidskrachten noodig. De Heer van Reigersberg Versluijs drong dan ook indertijd in zijn preadvies voor de Vereeniging voor Studie van Koloniaal— Maatschappelijke Vraagstukken uit zuiver kapitalistische overwegingen sterk aan op uitbreiding van het volks- en ambachtsonderwijs. Dat is geen eisch van ethisch beleid, maar van kapitalistische noodzaak. Beter onderwijs en hygiënische verzorging eischen naast militaire weerbaarmaking steeds meer van 's Lands uitgaven en de galop, waarin 't kapitalisme hier te
lande rijdt, eischt spoedige voorziening in deze behoeften. Dat de sociaaldemocratie deze uitgaven op die voor militaire doeleinden na steunt, komt omdat haar maatschappelijk inzicht leert, dat 't kapitalisme, naar wij hopen, gebreideld in zijn al te nadeelige gevolgen, ook voor dit land en volk een historische noodzakelijkheid is, en omdat sociale overwegingen de S. D. ertoe leiden alle maatregelen te steunen, om meer kennis en gezondheid aan de inheemsche bevolking te verzekeren.
Dit neemt evenwel niet weg, dat het de S. D. niet onverschillig is, hoe deze uitgaven gedekt worden. Voorop staat, dat in geen geval een zwaardere druk op de bevolking mag worden gelegd, maar daarnaast wenscht zij ook den economisch noodzakelijken ontwikkelingsgang in deze landen niet te belemmeren.
Dat legt ons een positieve taak op, nl. aan te wijzen, hoè zonder de bevolking te treffen en de kapitalistische ontwikkeli ng te belemmeren, de steeds stijgende uitgaven kunnen worden gedekt. Dat is geen gemakkelijke taak, omdat deze positieve uitbouw van een belastingstelsel, socialistisch in strekking moet zijn : Een socialistische belastingpolitiek is nog niet uitgewerkt, wel hebben Lassalle en Marx de richting aangegeven en heeft Karl Renner2) een meer positief belastingsysteem ontwikkeld, doch dat is dan ook zoowat alles wat in de socialistische litteratuur op belasting
') F. Lasalle. Arbeiterprogram, Karl Marx. Das Kapital, II: Afd. III.
2) Dr. Renner: Das arbeitende Volk und die Steuern. 1919



2
gebied geschreven is; terwijl dit bovendien alles bijna uitsluitend op Europa toepasselijk is. De hier op te zetten poging is dus problematiek, doch in de gegeven omstandigheden ten eenenmale geboden.
Een uiteenzetting van een in strekking socialistisch belastingsysteem heeft voor alles rekening te houden, met 't koloniaal karakter dor Indische samenleving. In een vrij land wordt om het deel van het maatschappelijk inkomen, de burgerlijke benaming voor de meerwaarde, die de arbeidskraccht voortbrengt, gestreden door de verschillende klassen. Het klassekarakter beheerscht de verdeeling van het maatschappelijk inkomen, de arbeider krijgt wat noodig is, om hem en zijn gezin in stand te houden, d.w.z. zijn arbeidskracht te reproduceeren, het overige valt de kapitalistische klassen toe, en dient alleen om deze klassen in 't leven te houden, doch ook om aan hun steeds stijgende „cultuurbehoeften", waaronder de luxe te voldoen, en om hun kapitaal te vergrooten accumuleeren. Dit laatste dient tot reproduc)ie van de Voortbrenging en om den „nationalen rijkdom" te vergrooten.
Deze „nationale rijjsdom" is in een klassemaatschappij als 't kapitalisme, erop gericht om het bezit der productiemiddelen in handen van enkelen, de bezittende klasse, steeds te vermeerderen, maar blijft, <jn daar komt 't voor Indië op aan, in eigen land. In zekeren zin is dit klassebezit, nationaal bezit, niet omdat het altijd in de nationale economische huishouding aangewend wordt of gemeen schappelijk nationaal eigendom is, maar om de eenvoudige reden, dat bij overgang van de kapitalistiche naar een socialistische maatschappij voorzoover dit vermogen materieel nationaal gebonden is, gesocialiseerd kan worden. Geheel anders in deze overheerschte landen; de hier verworven meerwaarde vloeit voor het grootste deel weg naar Nederland en elders, en belemmert het vormen van een eigen nationaal vermogen. Van het vormen van een Inlandsch-nationaal gemeenschapsvermogen is dus geen sprake, laat staan
van socialiseering van den „nationalen rijkdom".
Dit mag bij de bepaling van de belastingpolitiek in deze landen nooit uit 't oog verloren worden. Hier valt 't klasse- en overheerscherskarakter der belastingen samen. Dit wordt nog verscherpt door den economischen grondslag, de structuur der Indische samenleving, omdat de inlandsche bevolking voor het overgrootste deel in de producten huishouding leeft. Een geheel zuivere producten- huishouding, waarin de producent tevens de consument is, en alleen teelt en maakt, wat hij voor hem en zijn gezin noodig heeft, bestaat ook hier niet meer.
De overgangsvorm is deze, dat men datgene wat men deels voor zijn primaire gezinsbehoeften noodig heeft zelf verbouwt, doch anderdeels is men voor kleeding, belastingen, etc. aangewezen op het voortbrengen voor de markt of op loonarbeid. Deze overgangstoestand maakt tevens, dat elke zwaardere last dubbel gevoeld wordt. Elke cent belasting, die de tani meer moet betalen, kan hem tot loonarbeid drijven, dat geeft aan elke belastinghervorming dikwerf een bitteren bijsmaak.
Uit bet voorgaande blijkt jeeds voldoende, dat men voor de vaststelling van de belastingpolitiek rekening moet houden met de geheele maatschappelijke organisatie, kennis moet hebben van de krachten der voortbrenging en van de wijze waarop het overschot der productie (de meerwaarde), verdeeld wordt.
De eerste- vraag is: waaruit vloeien de maatschappelijke inkomsten, en welk deel daarvan mag als belasting geïnd worden?
De menschelijke arbeid is de bron van alle waarden, zooals de natuur en in het bijzonder de aarde de bron van alle stoffen is, in welke deze waarde belichaamd wordt. Daar de voort te brengen waarden in de economische huishouding van een land door den arbeid ontstaat, zoo komt uiteraard der zaak elke belasting die de Staat aan het volk oplegt ook uit deze bron.



3
In laatste instantie dus draagt de arbeid elke belasting, hooge belastingen drukken altijd het arbeidende deel der bevolking in welken vorm de belasting ook geheven wordt.
Daar echter de maatschappij in klassen verdeeld is, en enkele dezer klassen in«het bezit der productiemiddelen zijn, trekt zij de meerarbeid, de nieuwe waarde die gevormd is, naar zich toe en vandaar dat elke belasting door deze klassen gedragen dient te worden.
Bij de invoering van elke belasting strijden dan ook de verschillende klassen om de nieuw in te voeren belastingen over te dragen op een der andere klassen. Het spreekt vanzelf, dat zoolang de arbeidersklasse zwak is, zij het lijdend onderwerp is. Het klassekarakter, dat elke belasting tot dusver eigen was, is reeds door Richelieu, erkend, toen hij schreef: „De oude gewoonte der kerk gedurende haar bloeitijd was, dat van de Staatsbehoefte het volk bijdroeg door zijn goederen, de adel door zijn bloed, de geestelijkheid door gebeden".
Om dit klassekarakter der belastingen te onderkennen is 't absoluut noodzakelijk, het ontstaan van de meerwaarde, en de rol die het in de productie speelt, te kennen. De opbrengst van den arbeid wordt na aftrek van de productieonkosten verdeeld onder arbeiders-, kapitalisten en grondbezitters, de eerste krijgt slechts arbeidsloon, dat wat noodig is óm hem en zijn gezin in stand te houden, hetgeen dient om hem èn dikwerf ook zijn gezin weer als arbeidskracht opnieuw te kunnen exploiteeren.
Dit deel van het maatschappelijk inko men, het zoogenaamd variabel kapitaal is dat deel dat bij de reproductie steeds weer nieuwe meerwaarde voortbrengt. Het andere deel wordt gevormd door de opgehoopte, geaccumuleerde meerwaarde en ishet z.g. constante kapitaal,dient als vergoeding, voor de twee andere klassen en om het kapitaal steeds te vernieuwen.
De meerwaarde nu lijkt een god in drie gestalten, het vloeit als profijt, als interest of dividend, en als rente, den
bezitters der productie-middelen toe. ') Bij de belastingpolitiek is nu de vraag bij wie dezer zal de Staat het,geld halen ?
Mogelijk is een belasting op 't inkomen, en op de bedrijven. Men kan dus den arbeider, den grondbezitter, den bankier, den ondernemer of aandeelhouder naar zijn inkomen treffen, doch dan zal men altijd onzuiver- e n niet de bron zelf treffen.
En op het laatste komt 't aan, de belasting direct bij de bron te treffen. Deze eisch reeds door Marx gesteld en door Karl Renner meesterlijk uitgewerkt vindt thans ook bij de burgerlijke economen meer en meer ingang. Schrijft Prof. M. W. F. Treub niet: 2)
„Door de vennootschap te belasten wordt, onafhankelijk van de persoonlijke belasting der ingezetenen naar hun inkomen, een opbrengst van een bepaalde bron van inkomen getroffen, voordat zij deel van eenig inkomen gaat uitmaken en geheel los van de draagkracht van dengene, tot de vorming van wiens inkomen zij zal bijdragen."
Geheel anders de Indische belastingwetgever, die bij gebrek aan eenige lijn, lukraak zooveel belastingen zoekt, om in ieder geval het tekort te dekken.
Een belastingstelsel, dat harmonischen systematisch is opgebouwd, heeft men hier niet noodig, het is een heele toer om in de Indische belastingen wegwijs te worden, laat staan om er de moderne opvattingen als bv. belasting naar draag-kracht, etc. in te bespeuren.
Het éérst noodigeis het een behoorlijk belastingsysteem, gegrondvest op de structuur en ontwikkelingsmogelijkheden der Indische maatschappij. Dat heeft men in elkland, in Holland reeds in 1805 door Gogel en later in 1915 nog eens door Treub ontworpen, een stelsel van waaruit- de verschillende belastingen als draden uitloopen.
') De omzetting van meerwaarde in profijt, Dividend en Rente vindt men in Marx deel III. van „Das Kapital".
2) Prof. M. W. F. Treub Het Belastingstelsel 1916, grondslagen van het stelsel van 's Rijks financeën 1915 pag 33



4
Doch onze Indische belastingwetgever zoekt niet alleen niet naar de bron van de meerwaarde, integendeel hij zoekt zijn heil in indirecte belastingen (o.a. uit- en invoerrechten), dat zijn belastingen, welke niet alleen niet drukken op den belastingplichtige, maar die met zekerheid afgewenteld worden' op de bevolking.
De verouderde belastingtheorie onderscheidde directe belastingen welke althans naar de bedoeling op den belastingplichtige zeiven hebben te drukken, en indirecte, die welke hij, naar dezelfde bedoeling op andere zal kunnen verhalen. Prof. Treub zegt terecht van dit stelsel, dat de vorm het wezen beheerscht en „thans niet meer kan bevredigen". Men vraagt thans meer naar de werking der belastingen, dan naar de wijze waarop zij worden geheven. Desniettemin komt de Indische bureaucratie met een voorstel tot verhooging van invoerrechten, op enkele noodzakelijke levensbehoeften, zoodat direct de massa der Inlandsche bevolking met niet minder dan f 15.000.000 méér belast zal worden.
Tegen deze brutale klassenpolitiek der imperialisten dient de Inlandsche bevblking een houding van verweer aan te nemen. De eerste en belangrijkste grondslag van een Inlandsche belastingpolitiek is, de str ij d tegen d e i n d irecte belastingen.
Op de werking der belastingen komt 't ook in een socialistisch belastingstelsel aan, niet de persoon willen wij treffen maar de productiebron zelf, d.w.z. zonder omwegen direct de meerwaarde aanspreken.
En dat geschiedt niet door belasting op personen te leggen, dat is de klassiek liberale methode geweest, door Adam Smith en David Ricardo indertijd aanbevolen, en had tot klasse-kenmerk dat de Staatskosten niet door het kapitaal gedragen moesten worden, dat de opeenhooping van kapitaal ongestoord zijn gang moest kunnen gaan, en de kosten van de klassestaat gedragen moesten worden door alle burgers, natuurlijk naar hun inkomen. Dit klas-
seideaal op belasting-gebied eener opkomene bourgeoisie, legde daarmee de lasten op de breede lagen van hetvolk.
En als aanvulling daarop streefde de kleine burgerij naar de progressie in de persoonlijke belastingen. Dit kapitalistisch klassekarakter der liberale belastingpraktijk werd zoo scherp gevoeld, dat James Stuart in 1760 schreef: Ik geloof een belangrijk onderscheid te hebben waargenomen in de belastinggeschiedenis van alle landen, in welke men van den absolüten tot den parlementairen Regeeringsvorm is overgegaan. Onder de Monarchen is de vorst begeerig op den toenemenden rijkdom en legt belasting op dengeen, die rijk wordt, onder de Konstitutioneele Monarchie (Parlementarisme) is het daarop gericht degenen te .treffen, die arm zijn.
Wij wenschen de belastingen te treffen bij de bron der voortbrenging zelf. „Door de zakelijke belastingen, welke hier worden voorgesteld, worden alle bronnen van opbrengst getroffen met uitzondering alleen van den arbeid, voorzoover deze niet onder de tantièmbelasting valt". „Dit schrijft Prof. Treub op bladzijde 33 van zijn Grondslagen van het stelsel van Rijksbelastingen'") en dit standpunt wenschen wij ook voor het Indische belastingstelsel als maatstaf te nemen. En daarom verwerpen wij in beginsel elke belasting op het arbeidsinkomen dienend ter reproductie van de arbeidskracht, ook of deze al of niet geünificeerd wordt. Onze socialistische eisch is, loon noch volksbelasting, maar opbrengst (m eerwaard e) b e1 a s t i n g. Door het heffen van de meerwaarde aan de bron, dat wil zeggen aan 't bedrjjf waar zij opgebracht wordt, blijven wij principieel ook trouw aan het socialisatie-princiep.
Het kapitalisme demonstreert haar individualistisch karakter aan de inkomstenbelasting, het socialisme haar gemeenschapszin aan het stellen van den eisch dat de staatsuitgaven bij de productiekosten hooren en dus bij de bron, bij de meerwaarde geheven moeten worden. In het kapitalisme zit altijd het
') Uitgave H. D. Tjeenk Willink en Zn. 1915.



5
persoonlijk element vast aan het zakelijke, omdat dit stelsel berust op het privaat bezit der productiemiddelen. Het socialisme stelt den eisch, dat de productiemiddelen in handen der gemeenschap moeten komen, m. a.w. socialisatie kent daarom slechts de productiegemeenschap als bron voor dekking der gemeenschapsuitgaven, en vandaar, dat onze eerste belasting eisch is, een progressieve opbrengst (winst) belasting.
Hoe is deze in de praktijk te treffen met andere woorden waar liggen de meerwaarde-bronnen? Dan komen wij tot: Rente, uit Grondbezit — huisbezit. Dividend en kapitaalinterest: (staats,
schuldpapieren, obligaties).
Pandschulden, hypotheken en
pandbrieven.
Private en persoonlijke leeningen.
Profijt: Vennootschappen en ondernemingen, dividend en bedrijfaan,deel'en.
Inkomen : Diensten — bezoldiging — tantièmes en honorarium.
In de kapitalistische maatschappij is échter naast eene progressieve opbrengst (winst) belasting te stellen een vermogens-en bezitsin komsten belasting.
Door de structuur en de klasse indeeling in de huidige Maatschappij kan niet uitsluitend met een in wezen socialistische belastingeisch als de progressieve winstbelasting volstaan wor den en is daarnaast de vermogens- en bezitsinkomstenbelasting te stellen. Ons theoretisch inzicht brengt ons ertoe, stelling te nemen tegen elke directe of indirecte belasting, die de normale reproductie van de arbeidskracht belemmert, dus tegen elke loonbelastingstelling te nemen.
Hoever komen wij met dit in strekking socialistisch stelsel in Indië? Ook daarop wenschen wij het antwoord niet schuldig te blijven.
In de burgerlijke, d.w.z. kapitalistische Maatschappij, die gebaseerd is op het
privaat bezit der productiemiddelen, -gaat de strijd tusschen de klassen niet alleen om de afwenteling der belastingen, maar vooral om den aard der nieuwe in te vorderen belastingen. Het afdeelingsverslag van de Volksraadzitting 1919, geeft treffende staaltjes van het klassekarakter der Indische belastingpolitiek '). Een deel der bezittende klasse hier te lande, die der zoogenaamde groote cultures, trekken onder leiding van de haute finance te velde tegen verhooging van de uitvoerrechten van enkele belangrijke koloniale producten. Hun actie richt zich hoofdzakelijk op de uitvoerrechten, terwijl de verhooging der invoerrechten op de levensbenoodigdheden van het Indische volk en op de halffabricaten (productiemiddelen) hen totaal koud laat. Hun liefde voor de bevolking is totaal vervlogen nu de buidel in 't gedrang komt — en wat sterker spreekt, de heeren die altijd den'mond vol hebben over de economische ontwikkeling van dit land, zijn allerminst geneigd met klem op te komen tegen hoogere invoerrechten op de halffabricaten, die de industrieele ontwikkeling van dit land dreigen te belemmeren, zij zien slechts de direct bedreigde Europeesche cultures en richten hun actie uitsluitend en alleen tegen de uitvoerrechten.
Ware hier een industrieele klasse, zij zou de omgekeerde tactiek volgen en opkomen tegen verhooging der invoerrechten op grondstoffen en half-fabricaten, tegen verhooging dier rechten op de éérste leVensbenoodigdheden van de arbeidende bevolking
') Men wees er op, dat steeds hetzelfde object onder verschillende benamingen wordt belast. Zoo bv. rusten op landbouwproducten nl. verponding, inkomstenbelasting, overwinstbelasting in handen van de aandeelhouders, oorlogswinstbelasting en uitvoerbelasting. Dit is een zware druk, waardoor de reserves uitgeput worden, zoodat in geval van crisis geen nieuwe bronnen 'van inkomsten te vinden zijn.
Met nadruk werd in overweging gegeven het geheele financiëele stelsel in NederlandschIndië te herzien, met kracht de ontwikkeling van mijnbouw en industrie ter hand te nemen en vooral ook de tering naar de nering te zetten. Anders kan een financiëele inzinking van Nederlandsch-Indië niet uitblijven.



6
Zij zouden tegen u i t v o e rrechten op niet-industrieel e-doch agrarische producten geen bezwaar hebben.
De bron der meerwaarde ligt in Indië in de Europeesche landbouwcultuur, wij zullen straks nog aantoonen op welke wijs deze meerwaarde-bron zonder scha voor de verdere ontwikkeling, van dit land aangesproken kan worden, en wij zullen tevens aanwijzen hoe "de verdedigers" der Economische ontwikkeling van dit land de industrieele ontwikkeling van Indië tegenhouden.
Doch alvorens dit na te gaan, is 't noodig front te maken tegen de hoogere lasten welke de Regeering op de bevolking wenscht te leggen. Minister Idenburg heeft in zijn Memorie van Antwoord op de Indische Begrooting in de Tweede Kamer uiteengezet, dat „bij het zoeken naar middelen om het verstoorde evenwicht tusschen de landsuitgaven en inkomsten te herstellen, nauwgezet dient rekening te worden gehouden met de thans reeds op die bevolking rustende geldelijke lasten en dat alleen wanneer.het bepaald onvermijdelijk is van haar nieuwe bijdragen mogen worden gevorderd."
Wij zullen aantoonen, dat de inlandsche bevolking niet meer kan dragen, dat haar levensstandaard enorm achteruitgegaan is, terwijl de lasten steeds sterker op haar drukken.
Om over den toestand der bevolking te oordeelen is allerminst moeilijk; degenen die door de praktijk met 't leven der Inlandsche bevolking op de hoogte zijn, zullen erkennen, dat de toestand hoogst precair is. Wij durven beweren, dat 'deze toestand niet 'alleen onhoudbaar is, maar op den duur indien er geen verandering in komt, noodwendig tot geweldige uitbarstingen moet leiden.
Wat in de praktijk overduidelijk blijkt, blijft in 't openbaar verborgen, door gebrek aan kennis en gegevens. Dit maakt den toestand des te hachelijker, omdat de voedingsbodem voor revolutionnaire woelingen onopgemerkt aanwezig is, en slechts een vonk noodig is, om het vuur te doen oplaaien.
Wij moeten aannemen, dat de Regeering bij gebrek aan gegevens, en bij gebrek aan voorlichting, door aanpersing van de belastingschroef bezig is, dit onheil te bevorderen. Wij schrijven dit in allen ernst, en met weloverdachte bedoeling, kunnen slechts betrekkelijk weinig materiaal aanbrengen, doch, een deel van datgene wat bekend is, willen wij reeds gedeeltelijk publiceeren. De bevolking van Java is toegenomen van 1905 tot 1917 met 13.5%. Dit is het gemiddelde cijfer voor geheel Java, evenwel in enkele centra is dit veel grooter, looptin sommige gewesten zelfs tot 30% toe, terwijl en dit dient met nadruk gezegd te wo/den, het Inlandsch grondbezit niet noemenswaard is toegenomen, d. w. z., dat er op groote schaal een versnippering van het grondbezit plaats hééft.
Daarbij komt, dat de Europeesche landbouw de tendenz heeft, de bevolking te proletariseeren, om als loonarbeiders te kunnen exploiteeren. Een sterk bewijs voor het bezitloos worden van de Inlandsche bevolking leveren de emigratiecijfers naar de Oostkust van Sumatra. De emigratie daarheen van Java vanaf 1 Januari 1913 tot 1 Januari 1919, dus in 6 jaren tijd is met + 66 pCt. toegenomen, nl. van 116,517 tot 193.810 of met 77,293 vermeerderd. Dit cijfer komt beter tot zijn recht, indien men bedenkt, dat de emigratie van Chineezen, Klingaleezen, Javanen en anderen met ongeveer 30 pCt. gestegen is.
Het bezitloos worden der landelijke bevolking, öf de versnippering van den grond is het grootste gevaar van de toekomst. Wie eenigszins met den toestand van het Russische volk van voor de Russische Revolutie op de hoogte is, wie de agrarische hervormingsplannen van een Witte heeft bestudeerd, weet wat dit feit zeggen wil in een onafhankelijk — laat staan in een overheerscht — land. Daarbij komt, dat de tani niet van zijn grond kan leven en zich deels in loonslavernij moet begeven. Slavernij omdat het kapitalisme der Europeesche cultures ongebreideld in zijn n?deelige werking is.



7 ■
Het is een bekend feit, dat de loonen in de kultures voor ongeschoolden arbeid de laatste 20 jaren niet gestegen — eerder gedaald zijn; en dit terwijl de laatste vijf jaren vooral de pr ij zen der levensmiddelen, die de Inlandsche bevolking noodig heeft, enorm gestegen zijn. Rijst is in de meeste streken met 80 a 100 pCt., petroleum met 60 pCt. gestegen, niet te spreken van ketela en'kedelee. Het wordt hoog tijd, dat daarover dus meerdere gegevens verschaft worden. Niet alleen de opgesomde voedingsmiddelen maar ook 't weinige, dat de Inlander aan kleedij noodig heeft, is enorm in prijs gestegen. Volgens de statistieken der Handelsvereeniging te Batavia en Semarang zijn de textielgoederen met 70 en 80 pCt. gestegen — dat geldt nog alleen de groothandelsprijzen — hoe sterk zal deze stijging der prijzen in den klein- en woekerhandel niet zijn. Desniettemin durft de Regeering op deze goederen nog een verhoogd invoerrecht leggen, wil de Regeering de bevolking, die aan de grens, zoo niet over de grens van het pauperisme gekomen is. tot het uiterste drijven. Wij spreken nog niet van die ijzerwaren als lampen, en patjöls die in prijs gestegen zijn en waarop nog een verhoogd invoerrecht voorgesteld wordt.
De absolute verarming der Inlandsche bevolking is een onmiskenbaar feit. Desniettemin stelt de Regeering voor, om de Inlandsche bevolking nog zwaarder te belasten, door hooging van belastingen als :
Manufacturen f 3.300.000
petroleum f 30.000 Lampen (gas noch
electriciteit) f 30.000
Lucifers f 8.000.000
Vervoer (2/3 Inlanders) ') f 2.000.000 Met andere lasten
ongeveer f 15.000.000
') Onderstaande cijfers toonen aan, dat 2/3 van de opbrengst van het reizigersverkeer door de Inlandsche bevolking opgebracht wordt, zoodat
Tegenover een 15 millioen zwaardere lasten, staat in de toekomst door invoering van unificatie een belastingvermindering van f7.000.000.-.
Men moet hierbij nog in aanmerking nemen, dat o n d a n k s de absolute verarming van Java 's bevolking de Regeering vanaf 1905 en 1906 tot 1916 en 1917 door een betere belastingorganisatie- en techniek, alsmede door uitbreiding van het belastinggebied op Java en Madoera, vervanging van de heerendiensten door een belasting in geld enz. enz. reeds meer profiteert van de:
1905/1906 1916/1917 Landrente. . . f 18.200000.— f 21.226.000.— 15% Bedrijfs- en andere belasting
op het inkomen f 1.574.000— „ 2.297.000.— 45°/0 Hoofdgeld. . . „ 3.400.000.— „ 8.000.000.— Opium.. „ 15.176.000.— „ 19.403.000.-
Terwijl ook nog op andere wijzen vele millioeneri aan de Inlandsche bevolking onttrokken worden, om in 's Lands schatkist te vloeien o. a.
Pandhuizen . . . f 10.000.000.—
Zout "....„ 11.500.000.—
Runderen 3 2.114.000.—
Invoerrechten. „ 22.699.000.—
Manufacturen. . . H 7.000.000.—
Visch ............ Ï.OOO^OOO!—
Nog niet gesproken van de winst op armoede — de hooge rentetarieven der pandhuizen.
Desniettemin worden de levensbehoeften der Inlandsche bevolking door de aanhangige belastingvoorstellen aan invoerrechten en accijnzen met 15 millioen gulden meer belast,
ook de f 3.00.0000 - der nieuwe vervoerbelasting voor 2/3 door de Inlandsche bevolking gedragen wordt. De opbrengst der 'S. S. voor vervoer bedroeg:
le en 2e klasse 3e klasse
van N. I. S. alleen voor I. le en 2e klasse 3e klasse
f 2.00.226 f 10.482.661
f 214. 888 f 1.047. 126



8
dat is méér dan anderhalve gulden per gezin per jaar ')•
Stelt men het gemiddeld inkomen van een Inlandsch gezin op f90's jaars wat eer te hoog dan te laag is, en neemt men met Mr. v. Deventer aan, dat daarvan reeds f 9.— aan belastingen moet worden opgebracht, dan is f 1.50 vermeerdering wel een bijzondere bevoorrechting die de bevolking ten deel valt.
Hoewel onze eerste grondstelling „loon- noch volksbelasting" is, dient men vooral in Indië onderscheid te maken tusschen loon en tantièmes en provisies. Dient 't loon om de arbeidskracht te reproduceeren, en is zij eigenlijk de meerwaarden scheppende kracht, de beide laatste (provisie en tantième) zijn inkomens die een soort vergoeding bevatten voor de vertrouwensposten, die men voor 't kapitalisme', in de kolonie voor het imperialisme, waarneemt. Zij zijn in tegenstelling tot het looninkomen niet meerwaarden voortbrengend, maar zijn een deel van deze nieuw verworven waarden. In koloniale landen is dit een belangrijke bron van inkomen, die veelal onbelast wordt gelaten, zelfs bijna niet in de inkomstenbelasting getroffen wordt, omdat hier op grooteschaal gesmokkeld wordt. Dat dit een belangrijke bron van inkomsten kan worden, bewijzen onderstaande cijfers. Door de 9 groote cultuurbanken is in de laatste 13 jaren gemiddeld per jaar aan provisie etc. uitgekeerd f 19.207.023. Dit is nog slechts een zeer klein deel der in lndië uitgekeerde provisies.
') Voor eenigen tijd heeft er in de pers een strijd plaats gehad, welk deel der belastingen door de Inlandsche en welk deel door de Europeesche bevolking in de Staatsinkomsten bijgedragen wordt. Daargelaten deze valsche opzet, omdat 1 n e 1 k 1 a n d per hoofd der bevolking absoluut de armeren minder betalen dan de rijken, desniettemin drukt de belasting op de armere bevolking in vergelijking met het maatschappelijk inkomen veel zwaarder dan op de bezittende klasse. Hadden deze heeren de bronnen van meerwaarde inkomst van Europeanen en Inlanders gescheiden en daarbij vergeleken de bijdragen beider groepen in de belastingen, dan zou er een ander beeld te voorschijn zijn gekomen, en blijken dat de Inlandsche bevolking bij een minimum inkomen maximaal belast is.
Dat dit extra inkomen onbelast uitgaat is hemeltergend, wanneer men bedenkt, dat de koelie, wiens loonen in de suikerindustrie in 20 jaar niet gestegen — eer gedaald, en wiens primaire levensbenoodigdheden ontzettend gestegen zijn, desondanks gemiddeld per gezin f 1.50 méér aan belasting zal moeten betalen, indien de invoerrechten kracht van wet krijgen, terwijl de suikeradministrateurs die door tantièmes in enkele jaren rijk worden en dan meestal na korte spanne tijds naar Holland terug keeren, betrekkelijk weinig van deze tantièmes etc, • in de schatkist hoeven te storten.
Hinderen loon-en volksbelastingen de normale reproductie, dit kan niet gezegd worden van belastingen op tantièmes en provisies.
Prof. Treub schrijf in zijn meer aangehaald boekje :
„Dat deze (tantième) een zakelijke belasting, voor zij naar het inkomen van den rechthebbende overgaan, zonder bezwaar kunnen dragen, zal wel weinig tegenspraak vinden.
Uitzonderingen niet te na gesproken, staan zij, als opbrengst van arbeid beschouwd, in een ongekend gunstige verhouding tot de geleverde prestatie. Door van een als regel in verhouding tot den geleverden arbeid zoo weelderige opbrengst, een deel voor 's Rijks
scnaiüisi u\j <.t vv,i^v.i~.., economische leven geen stoornis wor¬
den teweeggebracht.
Voor Indië geldt dit laatste in ver
Thans komen wij aan de belastingen, die de meerwaarde-bronnen direct zullen dienen te treffen. Voorop staat, dat de normale economische ontwikkeling van dit in opkomst zijnd land niet belemmerd mag worden.
De economische ontwikkeling van een land is gebonden aan het reproductieproces: zoomin een maatschappij: ophouden kan te consumeeren, evenzoomin kan zij ophouden te produceeren In einem stetigen zusammenhan$ und demstandigen Flusz seiner Erneuerung betrachtet, ist jeder gesellscnattliche Productionsprocesz daher zu-



9
gleich Reproductionsprosesz." (Marx I blz. 528) ')• "
Omdat de huidige Maatschappij berustend op het privaat bezit der productiemiddelen moeten alle meerwaarden in handen van de private kapitalisten vloeien, en vandaar is elke productieontwikkeling, d. w. z. de geheele economische voortgang aan hen gebonden De ophooping van dit persoonlijk bezit kan, gelijk in oude tijden, geschieden door opzameling van geld, en dan blijft 't bij de eenvoudige reproductie, men kan echter ook de meerwaarde accumuleeren f dat is mogelijk door eigen ondernemingen te vergrooten, meerder aantal arbeiders aan te stellen en meer en betere machines, aan te schaffen, opdat aan't ein'd van elk jaar meer meerwaarden verkregen worden; zij kunnen ook nieuwe ondernemingen ermee opzetten en ten slotte deelgenooten worden in Naamlooze Vennootschappen.
Op die wijze worden in elk land millioenen geaccumuleerd, die ten slotte door de Banken beheerd worden.
Deze steeds verhoogde vorm van reproductie en vergrootè accumulatie yan kapitaal toont zich van jaar tot jaar in nieuwe arbeidsloonen, verhoogd profijt, winst en rente.
Zoolang het. p r i v a a t bezit der productiemiddelen blijft bestaan, zal de vooruitgang der productie aan de persoonlijke accumulatie dei» meerwaarden gebonden blijven. Wordt nu de meerwaarde door persoonlijke (inkomsten) belastingen getroffen, dan bestaat er groote kans, dat de economische vooruitgang belemmerd wordt. Neemt men daarentegen evenwel de bron der meerwaarden, dus het bedrijf, de vennootschap als belastingobject, dan treft men niet alleen beter, en onpersoonlijk, doch behoeft men, mits goede toepassing, niet bang te zijn voor belemmering der accumulatie. Een belasting dus op de opbrengst
') De beteekenis van de verschillende Functies der reproductie heeft Marx in Das Kapital deel II afd. III behandeld. Deze studie is voor de Socialistische Financiewetenschap onontbeerlijk.
der Vennootschappen is het meest aanbevelenswaardig,' niet alleen, omdat ook in Indië deze bedrijfsvorm de meest voorkomende is, maar ook, omdat een belasting op deze lichamen maakt, dat de oprichting van minder ernstig bedoelde vennootschappen achterwege blijft, en dat is in Indië heel erg noodig. Bedenkt men, dat bij het uitbreken van den wereldoorlog, volgens het Handboek voor Cultuur- en handelsondernemingen in Nederlandsch-Indië (1915) er ongeveer 3000 vennootschappen bestonden, dan kan men nagaan, hoeveel speculatieve-ondernemingen hier te lande aanwezig zijn. De moderne ontwikkeling van het economische bedrijfsleven voltrekt zich in den vorm van vennootschappen, dat is de meest gewilde organisatievorm.
Het in 1914 in Indië bestaande aantal vennootschappen bedroeg in totaal 2990, verdeeld als volgt:
Landbouw N ij verheid:
i Rubber 248; thee 93; koffie 67; suiker 115; tabak 49; gemengde cultures 594. Hiervan waren in Indië gevestigd: 594; Nederl.: 430; Buitenl.: 142.
Handel, Vervoer en Verkeer:
Handel 800; vervoer 69; verkeer 10. Voor Indië, Nederland en Buitenland respectievelijk: 749; 115; 15.
Verzekeringen:
33, waarvan Nederlandsche 16.
M ij n b o u w:
185, waarvan voor Indië, Nederland en Buitenland resp.: 110; 70; 5.
Diverse Vennootschappen: 727. Hiervan slechts 55 voor Nederland, waaronder vele vennootschappen voor houtaaiikap.
Deze cijfers moeten natuurlijk met de grootste voórzicntigheid be-



10
schouwd worden, geven slechts een vingerwijzing, hoe de Indische economie samengesteld is.
Voorop staat nu, dat hier slechts een beeld verkregen wordt van de Europeesche en Chineesche bedrijfsorganisaties, voorzoover 't in'vennootschappen georgariiseerd is. De individueele bedrijfsorganisaties vallen hier buiten. Daar evenwel de meerwaardebronnen geconcentreerd zijn in de moderne bedrijfsorganisaties, is 't niet te veel gezegd, indien uit bovenstaande groepeering wel sterk tot uiting komt de Europeesche en Indische productie- en bedrijfsindeeling.
De groote meerwaardebronnen liggen natuurlijk in den landbouw nijverheid en mijnbouw, de zoogenaamde modern-kapitalistische bedrijven. De overige, uitgezonderd vervoer en verkeer, geven een beeld van de Chineesche en Indisch-Europeesche klein- en midden ') bedrijven.
In de landbouw-nijverheid, mijnbouw, vervoer- en verkeer- en verzekeringsmaatschappijen is niet alleen het kapitaal geconcentreerd en het bedrijf gecentraliseerd, maar worden óók de in Indië verworven meerwaarden hoofdzakelijk verkregen. Opmerkelijk is ook, wij komen in den loop van ons betoog daarop nog j terug, dat in deze bedrijfstakken een overgroot deel in Nederland (686) en het buitenland (162) gevestigd zijn, dat beteekent, bij ons tegenwoordig belastingsysteem, dat niet alleen de meerwaarde voor het grootste deel naar buiten wegvloeit, maar óók, dat deze vennootschappen weinig bijdragen in Indische lasten. Slechts middels Nederl. bedrijfsbelasting komt een zeer karig deel in de indische schatkist.
Er kan niet volstaan worden met tyet aangeven van de bronnen van meerwaarden, maar de hoegrootheid dier jaarlijksche meerwaarden dient om en nabij geschat te worden.
Voor de Landbouw-nijverheid is dit wel niet geheel precies, doch ten naastenbij wel aan te geven.-Neemt men
') Ook de 800 vennootschappen, onder handel gegroepeerd, zullen voor het meerendeel tot deze categorie behooren.
de gemiddelde prijzen van voor den oorlog en slaat men die om over de totale opbrengst, na aftrek van de productiekosten, dan krijgt men als meerwaarden voor: Landbouwnijverheid
Suiker + 55 milioen per jaar winst Koffie „ 18 „ „ | Thee „ 24 „ „ „
Rubber . „ 25 „ „ „ Tabak „ 35 | „ 1 2) „ Mijnbouw
Petroleum + 40 milioen per jaar winst
Vervoer en verkeer {Part 3) Scheepvaart + 25 milioen per jaar (') Spoorwegen „ 30 „ „ „ (') Banken „ 20 „ „ „ (')
Verzekering
Verzekeringswezen + 15 milioen
per jaar (')
Men schat zeker niet te veel, indien men aanneemt, dat alleen de vennootschappen in Groote Landbouw, mijnwezen en Verkeer te samen een 300 m i 1lioen per jaar aan meerwaarden halen. Minister Idenburg schat 200 millioen voor maatschappijen en voor particulieren op 170 milioen per jaar, dat is een zeer matige schatting.
Behalve iri de thee- en deels ook in koffiecultuur vloeiende winsten (meerwaarden) uit deze groote cul tures naar aandeelhouders buiten Nederlandsch Indië. Er is in Indië ongeveer 2
, ') Naar schatting volgens verslagen.
2) De Oostkust alleen wordt op 28 millioen geschat.
3) Wenn die Transportindustrie daher auf Grundlage kapitalistischer Produktion als Ursache von Cirkulationskosten erscheint, so andert diese besondre Erscheinungsform nichts an der Sache.
Produktmassen vermehren sich nicht durch ihren Transport. Auch die durch ihn etwa bewirkte Veranderung ihrer natürlichen Eigenschaften ist mit gewissen Ausnahmen kein beabsichtigter Nutzeffekt, sondern ein unvermeidliches Uebel. Aber der Gebrauchswerth von Dingen verwirklicht sich nur in ihrer Konsumtion, und ihre Konsumtion magOrtsveranderungnöthigmachen, also den zusatzlichen Produktionsprocess der Transportindustrie. Das in dieser angelegte produktive Kapital setzt also den transportirten Produkten werth zu, theils durch Werthübertragung von den Transport mitteln, theils durch Werthzusatz vermittelst der Transportarbeit.
Dieser letztre Werthzusatz zerfallt, wie bei aller kapitalistischen Produktion, in Ersatz von Arbeitslon hund in Mehrwerth. (Marx II pag. 120/21)



11
m i 11 i a r d aan kapitaal belegd, hoofdzakelijk in de groote Landbouwnijverheid, de meerwaarden, die op minstens 300,000,000.— te stellen is,kan alleen rechtmatig getroffen worden door een progessieve opbrengstbelasting.
Zal meerdere belasting het kapitaal afschrikken, gelijk veelal door belanghebbenden beweerd wordt? Wij zeggen: neen. Allereerst niet, omdat het vreemd kapitaal niet ahijd hier te lande met sympathie ontvangen wordt. Het is een bekend geheim, dat men in financiëele kringen zeker vreemd kapitaal liever in Indië niet graag ziet. Welken invloed dit op het staatsgezag heeft, is ons niet bekend, doch aangenomen mag worden, dat de Nederlandsche financiers de vette buit die hier in Indië binnen te halen is, liever voor zich zelf reserveeren Op deze subjectieve indrukken wenschen wij evenwel onze beschouwing niet te bouwen. Een land waar gemiddeld over alle groot-bedrijven 15 a 20% winst gemaakt wordt, heeft voor vreemd kapitaal genoeg aantrekkingskracht. Aan te toonen is evenwel, dat een nieuwe belasting opzet, met een iets zwaarderen druk gemakkelijk te dragen is.
Zoolang het privaatbezit der productiemiddelen bestaat, is de vooruitgang der productie aan de persoonlijke accumulatie der meerwaarden gebonden. Dat wil zeggen, dat indien deze accumulatie der meerwaarden te sterk door persoonlijke inkomstenbelastingen getroffen wordt, tevens de Maatschappelijke ontwikkeling belemmerd wordt.
Dat dit niet onder alle omstandigheden geschiedt, 'is licht begrijpbaar, immers een bepaalde tak van productie zal sterker getroffen worden dan in een ander, dat hangt veelal van de kracht der productie ondernemingen af. In de middenbedrijven b.v. die voor een gemiddelde winst arbeiden, zal eene verhoogde belasting anders werken, dan in een goed georganiseerd bedrijf, dat een zekere overwinst oplevert. Vandaar dat wij in,, de opbrengst (meerwaarden) belasting de progressie Vooropstellen, om in een opkomend industrieel land, waar o.a. de landbouwcultures een overwinst ge¬
nieten, en de industrieën in opkomst geen of matige winst behalen, de belasting op de directe bron van meerwaarden zoo te regelen, dat de economische ontwikkeling niet geschaad wordt. Doch deze zaak is belangrijk genoeg om uitvoerig te behandelen alvorens tot den opbouw van een eigen belastingsysteem te komen.
De belasting op de meerwaarden, een opbrengst (winst) en een bezitsinkomstenbelasting zijn de eenigst juiste en meest dragelijke heffingsvormen voor de Staatsinkomsten.
Beide belastingen treffen de bron der maatschappelijke opbrengsten; alleen zoo is 't mogelijk, het in Indië werkend kapitaal, in zijn geheel en gelijkelijk te doen bijdragen in de Staatskas.
Doet men anders, gelijk thans in Indië geschied, heft men met een stelsel van belastingen zonder eenig financieel verband samengesteld, dan mist men niet alleen een behoorlijk overzicht, maar weet men ook niet of men de verschillende productiesferen naar draagkracht treft. Het laatste op zich zeifis nog niet bedenkelijk, omdat gelijk reeds uiteengezet is, de kapitaalkrach-, tige en sterk georganiseerde bedrijven gemakkelijker een relatieve overbelasting kunnen dragen en afwentelen, dan midden- en kleinbedrijven.
Maar indien het belasting-systeem uitwijst, dat de vreemde (Nederlandsche en Buitenlandsche) ondernemingen minder sterk getroffen worden dan wenschelijt zou zijn, indien blijkt, dat de in Indië gevestigde Maatschappijen, sterker onder den belastingdruk gebukt gaan, dan is dat een rede, om een algemeen- en overzichtelijk- en rechtvaardig belastingsysteem te eischenNiet alleen, dat de vreemde vennootschappen, financieel en organisatorisch meest krachtig zijn, de daarin verkregen meerwaarden tevens uit 't land vloeien, maar men treft de financieel en organisatorisch minst krachtige bedrij't sterkst, en houdt zoodoende de reeds geringe inheemsche accumulatie d. w. z. een eigen economische ontwikkeling tegen.
Het tegenwoordig belastingsysteem



12
is op den duur onduldbaar, omdat 't vreemd kapitaal slechts luttel laat bijdragen in 's Lands uitgaven en tegelijkertijd het inheemsche kapitaal sterker treft, en zoodoende in dubbele mate de inheemsche accumulatie belemmert. Wel dragen de vreemde vennootschappen in de staatsuitgaven bij; volgens de M. v. A. wordt „de inkomstenbelasting van in Nederland en elders in het buitenland gevestigde naamlooze vennootschappen, welke hier te lande bedrijf uitoefenen, geheven naar het volle bedrijfsinkomen en komt ook geheel ten goede aan de Indische schatkist".
Deze bedriegelijke voorstelling van zaken, wordt nog aangedikt met volgende tirade:
„Er zou geen redelijk argument zijn aan te voeren om de Nederlandsche lichamen naar verhouding meer van de schatkist te doen bijdragen dan de overige buitenlandsche vennootschappen, welke in gelijke omstandigheden verkeeren''.
Is het dan wel billijk, dat het Indisch kapitaal meer bijdraagt dan 't Nederlandsch-en Buitenlandsch kapitaal? De aanslag der naamlooze vennootschappen alleen in de Inkomstenbelasting is een bevoorrechting van het Nederlandsch-en Buitenlandsch-boven het Indisch kapitaal, omdat dit laatstë op andere-en meerdere wijze getroffen wordt. Waarom geen algemeene opbrengstbelasting ingevoerd, opdat niet alleen alle onrechtvaardige aanslag verdwijnè maar ook een solieder maatstaf als belastingbron- verkregen wordt?
Bovendien doet voornoemd argument vreemd aan, omdat inderdaad middels de Nederlandsche bedrijfsbelasting op in Indië werkende vennootschappen belast worden en voor de helft aan Indië gerestitueerd wordt en, het Nederlandsche kapitaal dus „benadeeld" wordt tegenover het buitenlandsch kapitaal.
Dergelijke argumenten vindt men in de povere M. v. A. van het Departement van Financien.
Terwille van de Indisch-economische ontwikkeling is elke belasting bevoorrechting uit den booze. Indië gaat al
sterk genoeg gebukt onder de drainage der meerwaarden, waardoor de inheemsche accumulatie onmogelijk en de economische ontwikkeling belemmerd wordt.
Een meerwaarde, een progressieve opbrengstbelasting, vaagt elke bevoorrechting weg, en zal tevens naar evenredigheid, het geld halen, waar 't gemist kan worden, en is de eenige manier om aan elke relatieve en absolute overbelasting op de onderscheidene productiesferen te ontkomen.
Is het onbillijk, om de kosten van de Staat, koloniaal machtsinstrument, alleen door dengeen te doen dragen die er profijt van hebben? De topzware last die ons zijn hier te lande, reeds legt op de Inlandsche bevolking, behoeft nog niet verzwaard te worden, met de kosten die de bureaukratie en het Militairisme verslinden. Deze machtsissrrumenten dienen om 't imperialisme in stand te houden en door haar en niet. door de bevolking bekostigd te worden.
Zullen zwaardere belastingen het vreemd kapitaal afschrikken, gelijk gezegd, gelooven wij van niet.
Hieronder volgende cijfers zijn uit een artikel van Helfferich, uit Koloniale Studiën gehaald, en geven de gemiddelden voor' de zuivere winst (in percenten van het nominale kapitaa en van de uitkeering bestemde winst en hoe deze zich voor eenige cultuurbanken verhouden.
In kolom A is vermeld, welke percentages van het nominaal kapitaal de zuivere winst heeft bedragen; in kolom B welk percentage van het nominale kapitaal is uitgekeerd.
Men ziet uit deze tabel dat groote verschillen voorkomen; men vergelijke Landbouw Maatschappij en Handelsvereniging Amsterdam. Voor de eerste bedraagt de zuivere winst gemiddeld 20.06%
per jaar van het nominaal kapitaal, het dividend 15.80% de verhouding is dus als 100: 79 Voor de H. V. A. daarentegen staat tegenover een genjiddelde zuivere winst van 52.72% een dividend van slechts 17%; de verhouding van gemaakte winst tot uitgekeerde winst is hier als 100 : 32. . , •'



13
Landb. Mij. H. V. A. Cult. Mt. d. Vorst. Kolon. bank
A B ABABAB
1119 23.75- 18.50 42 10 23.50 10 10 7
1129 19 15 53.50 10 19 10 14 8
1139 15.25 12.25 51.20 15 18 10.50 9.6 6.50
1149 16.50 13.25 64.50 25 18.70 10.50 8.3 6
1159 25.80 20 52.40 25 32.70 15 11.5 9
Totaal 100.30 79.00 263.60 85 111.90 56.00 53~4 33.5
Gemidd.
over
5 j. 20.06 15.80 52.72 17 22.38 11.20 10.6 6.70
Uit dit staatje blijkt, dat de gemiddelde winstvoet verre beneden de meerwaardevoet blijft, dat blijkt ook uit hetgeen voor afschrijvingen en reserves van Indische vennootschappen afgetrokken wordt. Het is een gezonde commercieele politiek, maar waaruit toch blijkt, dat er nog een behoorlijke marche bestaat, tusschen hetgeen het financieel kapitaal aan dividend uitkeert en hetgeen ze als reserve in 't bedrijf houdt. Indien men nagaat dat de 9 groote banken hier te lande in de laatste 13 jaar gemiddeld per jaar'ongeveer 5'ƒ2 millioen konden reserveeren en daarnaast toch nóg gemiddeld per jaar + 17 millioen aan winst uitkeerden dan is er geen reden tot bezorgdheid. Integendeel. Doch dit niet alleen, het is tevens een pleit, dat bij zwaar¬
dere belastingdruk het uit te keeren dividend niet behoeft te verminderen.1)
Het geeft eveneens aan, hoe bedrogen de Indische schatkist uitkomt, die naar het inkomen inplaats van naar de winst belasting heft. Dat toestrooming van buitenlandsch kapitaal zou ophouden indien een betere belastingaanslag aangenomen zou worden lijkt ons ongelooflijk. Het is de vraag of een belasting op de opbrengst die meer regelmatig en naar draagkracht de productie-sferen treft, een sterkere 1 druk zou beteekenen? Integendeel gelooven, wij dat er bij een meergelijkmayfigen aanslag eer meer dan minder kapitaal in Indië zal komen, allereerst omdat daardoor de grondslag gelegd wordt voor een goede economische politiek. Men zal een overbelaste en ondervoede bevolking gelegenheid geven economisch op adem te komen, men zal hier regelmatiger sociale toestanden en verhoudingen krijgen. Het toestroomen van kapitaal in Indië, een land met commercieel groote mogelijkheden, zal niet ophouden, door een, redelijken belastingaanslag, bij de bron getroffen, eer^al zij afgeschrokken worden door de abnormale politieke en sociale verhoudingen die voortvloeien uit een economisch tot het uiterst gedrukte bevolking.
Doch belangrijker is de verdere economische ontwikkeling van Indië. Naast de eenzijdige ontwikkeling van den Grooten Landbouw dient zorggedragen
') Marx'schrijft omtrent de meerwaarde- en winst-voet in deel III : I afd. II van „Das Kapital :"
„Die Profitrate wird also bestim mt durch zwei Hauptfactoren : Die Raie des Mehrwerth, und die Werthzusammensetzung des Kapitals"
Es ist jetzt nur noch Zufalle, wenn der in einer besondren* Productionsphare wircklich erzeugte Mehrwerth und daher Profit mit dem im Verkaufspreis der Ware enthaltnen Profit zusammenfallt. In dem Regel sind Profit und Mehrwerth, und nicht bloss ihre Raten nun wirklich verschiedne Grossen."



14
Geschat aan- Aantal ven- Geschatte deelen kapitaal, nootschappen winst.
Landbouw Nijverheid
Nederland en Buitenland ± 600.000.000 572 155 mil.
Indie ± 200.000.000 594
Handel en Verkeer en vervoer
Nederland en Buitenland. + 550.000.000 130
Indie ± 90.000.000 749
Mijnbouw
Nederland en Buitenland ± 250.000.000 75
Indie + 90.000.000 110
Verzekeringen
Nederland en Buitenland + 25.000.000 16
Indie ± 30.000.000 17
Diverse Venootschappen
Nederland en Buitenland ± 50.000.000 55
Indie + 70.000.000 672
75 mil.1)
40 mil.2)
15 mil.
Totaal Nederland en Buitenland 1885.000.000 848 Indie 500.000.000 2142.
+ 300 mil
') Matige' schatting van de winst der spoor-en scheepvaart Mijen. De winst van Handel en tram-verkeer waren niet te schatten.
2) Alleen winst van de petroleum, de winst van den overigen mijnbouw is niet meergerekend
te worden voor de ontwikkeling der nationale indrustrie. Een millioenenbevolking als Java heeft, met een omgeving, die zich voor ruime industrieëele expansie leent een prachtigen bodem en voor massaproductie, nationale groot-industrie Zij moet niet alleen aangewezen blijven op het uitsluitend teelen van handelsgewassen. Onderstaand staatje geeft een beeld op de eenzijdige structuur der Indische samenleving.
Bovenstaande cijfers betreffende de hoegrootheid van het aandeelenkapitaal in Indische Vennootschappen belegd, geven cijfers die men niet als positief vaststaande gegevens kan aanvaarden, daarvoor is het grondmateriaal te onzuiver. Voor de beoordeeling van de relatieve kapitaal verhoudingen der verschillende bedrijfssferen — en de verhouding van het vreemd (Nederland en Buitenland) tot het min of meer Indische kapitaal hebben deze cijfers ongetwijfeld beteekenis.
Uit deze staat blijkt niet alleen de
economische structuur van Indië, als overwegend rustend op de landbouwnijverheid, maar ook hoe krachtig het imperialisme staat tegenover het Indische en Chineesch kapitaal, hoe geconcentreerd het Nederlandsch kapitaal en gecentraliseerd de Nederlandsche bedrijfsorganisatie hier te Lande zijn.
Het totaalcijfer is belangrijk, + 848 Vennootschappen in Nederland gevestigd, waarvan vele nog onder een leiding van het financieel kapitaal staan, werken in Indië met ± f 1.885.000.000. Met dit beeld voor oogen is allereerste eisch, dat men de accumulatie van het inheemsch kapitaal niet door zwaardere heffingen dan op het vreemd kapitaal, belemmert.
Voor het ophouden van de toestrooming van kapitaal, nu de oorlog, afgeloopen is, Europa en Amerika, meer" dan ooit behoefte hebben aan Koloniale producten, is geen gevaar.
De maatschappelijke productie bestaat uit twee deelen, de eerste omvat de productie- de tweede de consumptie-



15 -
middelen. Beide zijn afzonderlijk te behandelen. De totaal jaarlij ksche waarde der productiemiddelen is onder te verdeelen in een deel, dat dient tot vernieuwing dier productiemiddelen, dat is dus een steeds terugkeerende vorm van de kapitaalwaarde, en een tweede deel, dat gelijk is aan de waarde van het in de arbeidskracht belegde kapitaal, hetgeen overeenkomt met de arbeidsloonen, betaald door de kapitalisten der productiesferen. Een derde waardedeel vormt de bron voor profijt, (inclusief grondrente) der industrieele bourgeoisie.
De twee eerste reproduceeren zich in de koloniale productiesfeer, het derde deel dient meestal tot drainage.
In normale gevallen bij een zekere nationale productie is men zéker, dat het derde deel aangewend wordt voor accumulatie, om op de een of andere wijeede meerwaarden in steeds vergroote vorm te reproduceeren. In zekeren zin geschiedt dit ook in Indië doch met zekerheid is dit niet vast te stellen. De reproductie is zoolang er kapitaal vernieuwd, moet worden, zoolang dit met eenige winst kan geschieden, verzekerd.
De vraag bij kapitaalbeleggingi in Indië is, hoe is hier de gemiddelde winstvoet, en indien men dat nagaat, dat het dividend, dat aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd blijft beneden de gemiddelde meerwaardevoet, dan is elke vrees voor het uitblijven van vreemd kapitaal overbodig.
Ons inziens moet de Regeeringspolitiek er eer opgericht zijn naast de vreemde landbouwindustrie, een eigen productiesfeer voor de inlandsche bevolking te fokken. De agrarische verhoudingen hier te lande zijn van dien aard, dat er slechts twee uitwegen zijn, een sociale revolutie waarbij de bevolking op gewelddadige wijze het Nederlandsen gezag vernietigt en daardoor het Westersch-economisch regime desorganiseert en kopschuw maakt, of dat de Regeering een eigen inlandsche productiesfeer schept, die de totale drainage van vreemd kapitaal tegenhoudt. In het laatste geval is een opbrengstbelasting naar draagkracht, een
progressieve winstbelasting een eerste stap in de goede richting. Alvorens deze economische ontwikkelingslijn op financieël gebied door te trekken is het noodig nog even stil te staan bij de bezitsinkomsten en vermogensbelasting.
Bovenstaande staat geeft een duidelijk beeld van dat deel van het inheemsch vermogen, dat in Vennootschappen belegd is, er bestaat geen reden om aan te nemen, dat het particulier vermogen meerzoubedragen. Een goede schatting van het vermogen is niet mogelijk; dat er een Inlandsch vermogen is, dat niet in boven aangehaalde cijfers tot uiting komt staat buiten twijfel, de rijke hadjis, arabieren en chineezen hebben een groot vermogen in grondbezit en gelden, dat zeker niet naar evenredigheid getroffen wordt, doch of gezien den kleinen omvang van het Indisch vermogen, veel te verwachten is van een vermogensbelasting valt te betwijfelen. Doch zeker is, dat men met de landrenteheffing wel zwaar den pachter of quasie eigenaar treft, niet de rijke inheemsche bezitters.
Inderdaad zijn er aan een vermogensbelasting hier te lande groote bezwaren verbonden, die echter gelijk M. v. A. zeerterechtopmerkt dienen overwonnen te worden' daar de stand van 's Lands financiën niet toelaat een dergelijke bron van inkomsten onaangeroerd te laten". Doch juist hier dient men voorzichtig te zijn en belemmere men niet de ontwikkeling dezer landen door wel 't inheemsche vermogen, maar niet de bronnen van meerwaarden te treffen. In een land met slechts geringen nationalen rijkdom is hier een waarschuwing op zijn plaats. Hoe schril steekt de houding in de M.v.A., aangenomen tegenoverhet Indisch vermogen af tegenover de opmerking;
„Tot invoejring van een dividend en tantièmebelasting bestaat geen aanleiding vermits van de inkomsten evenbedoeld hier te lande reeds voldoende wordt gevorderd."
En verder: „De dividenden en de buitenlands genoten tantièmes, welke bij de bepaling van overwinst en



16 -
zuiver inkomen niet voor aftrek worden toegelaten, komen aldus bij de bron reeds op" tweëerlei wijze voor belasting in aanmerking, terwijl overigens dwidenden nog worden getroffen, bij degenen die hier te Lande zoodanige inkomsten genieten."
Inderdaad, i n d irect vloeit een deel van de tantièmes als inkomstenbelasting, personeele belasting, invoerrechten in de staatskas. Maar wij vragen in ernst: gelooft de Directeur van Financiën dat dit redelijkerwijze naar draagkracht geschiedt? Wij zeggen van neen. Het onoverzichtelijk huidig belastingsysteem maakt het onmogelijk dit nader te bewijzen. Doch deze belastingen worden ook in Holland geheven en wat meer zegt de tantièmes etc. zijn daar niet zoo ontzettend groot als in Indië, desniettemin schrijft een Financier als Prof. Treub :
„Wie van oordeel is dat voor een dividend- en tantième-belasting, een effecten-belasting of van bepaalde deelen van heti inkomen met een bepaald doel naast een algemeene inkomstenbelasting, geeen 'plaats is, komt onvermijdelijk bij den impot unique teland".
Het is dan ook een frappant staaltje van imperialistische klassepolitiek, indien Mr. Dr. Talma schrijft „dat tot invoering van een dividend- en tantièmebelasting geen aanleiding bestaat, vermits van de inkomsten als boven bedoelde hier te lande reeds voldoende wordt gevorderd". En daarop laat volgen „dat tantièmes aan in Indië wohenden worden alleen bij dezen (naar haar zuiver inkomsten) belast."
Hoewel ook wij iets voelen voor een minder zwaar treffen der bezitsinkomsten, die in Indië blijven, omdat deze inkomsten de accumulatie kunnen bevorderen, is er geen enkele reden om dit toe te passen op degenen, die in Indië „wonende" tantièmes genieten. Wat het w o n e n in Indië betreft, het zeer tijdelijk in Indië gevestigd zijn heeft voor de Inheemsche maatschappij meer na- dan voordeden. Niet allëen dat vele administrateurs van groote cultuurondernemingen om vroeg binnen te zijn, roofbouw op land en volk plegen, zij worden door den fiscus daar
extra voor beloond, hun extra inkomen blijft voor een groot deel onbelast, En met dergelijke bewijsvoering komt een jonge Directeur voor den Volksraad.
Er is niets aan toe te voegen, de ware verdedigers dér zoogenaamde economische ontwikkeling, komen wel naakt in hun reactionnaire boddy te staan.
De gansche financiëele politiek der Regeering is er op gericht, de bronnen van Staatsinkomst zoo ingewikkeld mogelijk te maken. Van een overzichtelijk en systematisch belastingsysteem schijnt men zeer afkeerig te zijn, misschien met rede, het koloniaal kapitalisme heeft er alle belang bij den waren toestand te verheelen, doch men kome in den vervolge niet meer aan met het praatje, dat men terwille van de economische ontwikkeling djt of dat wenscht.
De opmerking, dat artikelen, benoodigd voor landbouw en industrie, niet behooren te worden belast, wordt in de M.v.A. beantwoord met de mededeeling dat het voorgestelde invoerrecht voor „Fabrieks- en stoomwerktuigen enz. zoo laag is gesteld, dat niet gevreesd behoeft te worden, dat het de ontwikkeling van de industrie en den landbouw, maar eenigermate in den weg zal staan. Brutaler kan 't niet, de handwerktuigen, die de overbelaste-inlandsche bevolking noodig heeft ter verkrijging van haar eerste levensonderhoud, patjols enz. worden belast, terwijl de toestand der bevolking zelfs door een gematigd man als Gonggrijp in Ëconomisch-Statisti sche ',) Berichten onhoudbaar worden genoemd.:
In Indië ziet men in de suikercultuur, dat de inlandsche grondeigenaars de pacht (daar grondhuur genoemd) niet zoohoogopdrijven.dat het inhuren nog niet even voordeelig is voor de suikerfabrikanten, doch dat ze geneigd zijn tot verhuren over te gaan, zoodra dit voordeeliger voor hen wordt dan het zelf bewerken van hun grond. Dit wordt verklaard, doordat de concurrentie niet plaats heeft onder de huurders maar veelal juist
') Ontwerp Treub, voor de wet op het Belastingstelsel 1916: Grondslagen van het stelsel van Rijksbelastingen pag. 33.



17
onder de verhuurders, de inlandsche boeren; maar vooral wordt het verklaard door de armoede der inlandsche grondeigenaars; zij hebben een zoo dringende behoefte aan tegenwoordige goederen, dat de fabrikant door middel van het voorschotsysteem in den regel voor lage prijzen den grond kan inhuren. Deze armoede is'ook de voornaamste reden,- dat de voordeden van gestegen prijzen der landbouwvoortbrengsel/en bijna uitsluitend in handen der Chineesche handelaars vallen."
Terwijl men zoo lichtvaardig speelt met de levensbelangen van het volk en men schrijft dat het voorgestelde invoerrecht van fabriek en stoomwerktuigen enz. zoo laag is gesteld, gelijk de Directeur van Financiën op pagina 21 van dezelfde M. v. A. schrijft:
„Met opzicht tot het geopperd denkbeeld om de vrijstelling van locomotieven en locomotieftenders op te heffen wordt het volgende aangeteekend.
„In het belang van het verkeerswezen zijn o. m. van de betaling van invoerrechten vrijgesteld: spoorstaven, lasfch- en verbindingspalen voor spoorwegen, ijzeren bruggen, kabels, telegraaf-en telefoondraad, spoorweg-rijtuigen enz. Het ligt in de rede naast deze vrijstellingen den vrijdom voor locomotieven en locomotieftenders te behouden." v
Op pag. 20 M. v. A. staat: De gedachte verhooging van het invoerrecht van alle goederen zal de uitgaven der bevolking per hoofd slechts met 8 cent per jaar doen stijgen."
De valsche voorstelling die hier gewekt wordt of de inlander door de onderhavige invoerrechten slechts met
8 cent per persoon (hoeveel is dat per gezin ?) getroffen wordt, is ten eenenmale ontoelaatbaar. De inlander zal per gezin f 1.50 op zijn minst meer moeten betalen en dan durft men nog schrijven :
„Overigens acht de Regeering geen voldoende gronden aanwezig om uit te gaan van het standpunt, dat de massa der inlandsche bevolking op geenerlei wijze zwaarder lasten kan dragen dan thans reeds het geval is. De Regeering heeft er naar gestreefd den meerderen druk dien de gemeenschap heeft te dragen zoo goed moge lijk naar draagkracht te verdeden en
Zij oordeelt het in beginsel onjuist, dien meerderen druk uitsluitend op de niet Inlandsche bevolkingsgroepen te leggen."
Dat is wel in diametrale tegenstelling tot wat Minister Idenburg in zijn Memorie van Antwoord aan de Tweede Kamer schreef:
„Bij het zoeken naar middelen om het verstoorde evenwicht tusschen de landsuitgaven en inkomsten te herstellen dient nauwgezet rekening te worden gehouden met de thans reeds op die bevolking rustende geldelijke lasten en dat, alleen wanneer het bepaald onvermijdelijk is van haar nieuwe bijdragen mogen worden gevorderd."
Wel éen bewijs hoeveel reactionnairder men hier durft schrijven.
Voor onze partijgenooten in Holland om tè onthouden.
S. Koperberg.
') G. Gonggrijp: De industrialiseering van Nederlandsch-Indie in het licht der theoretische economie pag 424/425.