1. BLINDE KEES.
't Was winter. Sneeuwvlokken dwarrelden langs de huizen en bedekten alles met een dikke laag. De paaltjes kregen een zuiver wit, wollig kapje op. 't Leken wel donkere mannetjes, rechtop in de blanke wereld. De boomen bogen hun bladerlooze takken onder den zwaren last. Wie niet naar buiten moest, bleef stil bij de kachel zitten. Neen, toch niet. Karei wilde eens buiten kijken. Hij verliet het huis. 't Was een ferm gebouwde knaap van twaalf jaar. Een paar heldere, maar brutale oogen had hij in zijn hoofd. De lange krullen kwamen aan alle kanten wild onder zijn dikke wintermuts weggluren. Wat een lekkere laag sneeuw! Wat zou je nu heerlijk sneeuwballen kunnen gooien. Zijn oogen schitterden. Sneeuwballen gooien! Welke jongen houdt daar niet van! Maar niet allen zijn even eerlijk. Karei is het onder anderen ook niet. Als hij aan sneeuwballen-gooien dacht, was dat niet altijd met goede bedoelingen. Een eerlijken strijd, neen, daar hield Kareltje niet van. Zoo tersluiks iemand een sneeuwbal in zijn nek gooien en dan wegkruipen! Hij dacht er nooit over, of het mooi was of niet. Hij gooide, als hij een ander er een verdriet mee kon berokkenen en daarmee basta.
Hij stapte het hekje uit. Sneeuw! Heerlijk! Hij neemt een handjevol, wrijft de vingers er eens flink mee in. Lekker, frisch! Hij kijkt eens rond. Hè! kon hij nu maar iemand flink een sneeuwbal naar het hoofd gooien! Stil, eerst een eindje de straat in. Vader mocht het niet zien! Die zat daar rustig zijn krant te lezen voor het venster. Ziezoo, nu kan hij het
5



Hif gooit den bal reeds omhoog.



plof achter zich. De sneeuw vliegt haar om haar grijze haren. Verschrikt kijkt ze om. Och hemel! Een groot gat in haar paraplu. Waarlijk, de deugniet heeft er een sneeuwbal door gegooid. De oude stof was al niet erg sterk meer. Hoe krijgt de arme sloof een nieuwe? De tranen springen haar in de oogen, en ze sluit met een verdrietig gezicht het regenscherm. Karei heeft natuurlijk schik. Dat was fijn geraakt! Wat keek dat oudje leelijk! Hij moest er bepaald om lachen. Wel, wel! daar komt een meisje aanhuppelen. Zeker, blij en vroolijk zijn! Wacht maar, dat zal hij haar wel gauw eens afleer en. Dat komt niet te pas. Hij gaat vlak voor haar staan, een sneeuwbal in zijn hand. 't Kleine ding lacht al niet meer, kijkt erg bedrukt. Ze zou wel graag terugkeeren naar huis, maar ze moet immers een boodschap doen voor Vader. Bevend komt ze naar den knaap toe. „Niet gooien, hoor!" roept ze.
„Zoo," zegt Karei, valsch lachende. Als ze vlak bij hem is, suist de sneeuwbal haar reeds in 't gezicht. Haar oogen en haar neus vol sneeuw keert ze naar huis terug, luid snikkend van pijn. Karei is verbaasd. Wat kan hij vandaag toch goed raken! Ah, daar komt blinde Kees aan. Wie blinde Kees is? Ja, dat was een droevige geschiedenis. Karei weet dat ook wel, evenals trouwens ieder in het dorp.
Kees was vroeger een flinke, oppassende jongen, die altijd erg zijn best deed om voouit te komen in de wereld. Hij had reeds vroeg zijn ouders verloren en was toen knechtje geworden bij een Hinken schoenmaker. Deze zorgde goed voor den jongen, liet hem aardig verdienen, en zoo had Kees langzamerhand een flinke som op zijn spaarbankboekje gekregen. Eindelijk was hij vijf en twintig jaar en wilde nu zelf baas worden. Hij had genoeg geld om een schoenmakerij in een naburig dorp te koopen. Even voor hij hiertoe overging, kreeg hij echter een ontsteking aan zijn oogen, zeker door het lange turen
8



op al die kapotte schoenen. Hij had dus al geen goed gezicht, maar op zekeren avond vloog hem een splinter hout van een plug in het linker oog. Dat begon te zweren, en Kees ging er eindelijk mee naar den dokter. Deze kon er niet veel aan doen en gaf hem den raad, er mee naar de stad te gaan. Kees was echter bang voor zijn met moeite bijeenvergaard geld en wachtte daarom nog een veertien dagen. Maar toen werd het zoo erg, dat hij de pijn niet langer verdragen kon. Hij moest nu den raad van den dokter wel opvolgen, en de oogarts zette een bedenkelijk gezicht, want Kees had in erge mate ontsteking aan beide oogen. Dikwijls moest hij nu in 't vervolg naar de stad, en hij verdiende niets. Eindelijk was de ontsteking genezen, maar Kees zag lang zoo scherp niet meer als vroeger. Een flink deel van zijn spaarduitje was verdwenen. Hij werd moedeloos. Het werken wilde ook zoo goed niet meer. Een paar jaar later kreeg hij weer ontsteking, maar nu werd hij bijna heelemaal blind. Hij stond alleen op de wereld, arm, en had geen gelegenheid meer, om zijn kost te winnen. Toch kon Kees nog heel goed den weg vinden in den omtrek, en daarom lieten velen hem nog wel eens een boodschap doen, waarvoor ze hem dan rijkelijk betaalden. Zoo verdiende hij nog zijn brood, en hij woonde in een heel eenvoudig kamertje ....
Nauwelijks zag Karei den ongelukkigen man aankomen, of zijn handen grepen reeds in de sneeuw. Toen Kees vlak naast hem was, gooide hij een bal tegen zijn hoofd. Verschrikt wendde Kees zich om, en Karei bukte zich opnieuw. Rrrr! daar vloog de sneeuw den armen Kees vlak in het gezicht. „Hij ziet er immers toch niets van, wie het doet," dacht Karei. Kermend van pijn rolde de stakker op den grond. De jongen had hem den sneeuwbal juist in de oogen geworpen. Het werd den deugniet nu toch waarlijk zelf ook erg genoeg.
9



De ongen had hem den sneeuwbal juist in de oogen geworpen.
Bevend en bleek van schrik zag hij toe, hoe de ongelukkige op den grond in de sneeuw woelde en hoorde, hoe Kees kermde: „O, wat een pijn, wat een pijn!" Eenige menschen kwamen naar buiten. Nu achtte Karei het toch maar beter beenen te maken. Hij snelde weg, zoo hard hij kon. Vlug werd Kees nu overeind geholpen en mee in huis genomen. De oogen werden met warm water uitgebet, en de pijn werd langzamerhand iets minder.
Helaas, binnen een paar dagen kreeg Kees opnieuw een oogontsteking.
Kareis vader hoorde eenigen tijd later, welk een gemeene streek zijn jongen had uitgehaald. Hij was woedend. Karei kreeg een geduchte straf, mocht niet meer alleen de straat op en moest onmiddellijk naar blinden Kees, om vergiffenis te vragen. Schoorvoetend begaf hij zich op weg. Toen hij de woning
10



van Kees naderde, hoorde hij dezen kreunen van pijn. Karei
verbleekte en liep weer naar huis, zoo hard hij kon.
,,'k Durf niet, 'k durf niet!" riep hij uit, toen hij bij zijn vader
terugkwam.
„Je zult, lafaard!" riep zijn vader boos uit, en wat er toen gebeurde, willen wij maar liever niet vertellen, 't Was iets, waarvoor een jongen van twaalf jaar zich erg schaamt. Daarna ging Karel's vader zelf naar het huis van Kees, en toen hij den armen man daar zoo ellendig vond, begreep hij eerst recht, hoe erg het met den blinde was. Hij bestelde dadelijk een rijtuig en ging zelf met Kees naar de stad. Daar liet hij hem verplegen, terwijl hij ook den dokter betaalde. De oogen werden weer beter, maar hij zag nog minder dan vroeger.
't Meest van allen leed Karei zelf misschien nog in deze dagen. Hij begon nu in te zien, wat een groote deugniet hij geweest was. Vóór dien tijd had hij zich nooit over de gevolgen van zijn kwajongensstreken bekommerd. Hij dacht altijd slechts aan zijn eigen pleizier. Of anderen daar verdriet over hadden, kon hem weinig schelen. Maar dat was uit, sinds hij Kees in de sneeuw had zien liggen, krimpend van pijn. Alle dagen werd hem verteld, hoe erg het met den armen stumper was. Bovendien zei Vader hem er bij, hoeveel geld Kareis onbesuisdheid hem reeds gekost had.
Eindelijk kwam Kees in het dorp terug. Hoe gaarne zou de jongen naar hem toegegaan zijn, hem vergiffenis vragen. Maar nog was hij te laf, om dat aan te durven .... Kees verdiende nu niets meer, maar Kareis ouders lieten hem eten en geld bezorgen. De knaap moest er dat altijd heenbrengen. Hoe hij het Kees ook gunde, steeds bleef het voor hem een straf. Daarom lieten zijn ouders het hem' ook juist doen. Kees wist niet, dat Karei de deugniet was, die hem
11



kop, dan zacht, bijna teer over den zeeren poot. Het paard wendt den kop en ziet met zijn verstandige oogen naar de verpleegster. Zorgvuldig bet ze de wond met zuivere watten. Doodstil blijft het dier staan. Nu nog een verband .... klaar I „Dank u wel, mevrouw Heuze!" zegt de voerman. „Och, wij weten zoo niet, hoe dat gaat", voegt hij er aan toe, alsof hij zich verontschuldigen wil, dat zijn trekdier in zoo'n toestand nog moet werken.
Verder gaat het weer: Honderden paarden loopen voorbij.
Mevrouw Heuze weet de gewonde echter "te vinden.
Ineens ziet ze een hondekar. Twee uitgeteerde stakkers
loopen er onder. Vooral de eene ziet er uit als de ellendigste
van zijn ras. De man achter de kar heeft een dikken stok in
de hand. Nu en dan slaat hij nijdig onder het voertuig, en de
beesten trekken van schrik een oogenblik wat harder. Daar
staat, mevrouw Heuze bij hem.
„Weet Lï, dat U die honden niet mag slaan?"
„Heeft U niets mee te maken!"
„Zeker wel. Ik ben mevrouw Heuze, inspectrice van de vereeniging voor dierenbescherming." „Mij goed!"
„U ziet toch, dat de beesten haast niet meer kunnen." „Valt mee!"
„Kijk dan eens hier! Waarom beult U die honden zoo af! Ze werken toch een heelen dag voor U? Daar mag U ook wel een beetje dankbaar voor zijn!" „Ik moet mijn kost verdienen!"
„Dan kunt U evengoed de dieren vriendeüjk behandelen, die er honderdmaal slechter aan toe zijn dan U." „Ze willen niet!"
„Ze kunnen niet! Dat ziet U toch. Een dier heeft ook gevoel, evengoed ais U!"
Cohen en Keuning, Nieüwe Klanken, I. 2e druk. 3
33



De man krabt zich achter de ooren.
„Probeer 't eens met vriendelijkheid," raadt ze hem. „Gooi dien stok weg. Dat gaat toch niet, goede diensten met harde stokslagen te beloonen."
De man bloost, neemt den stok, breekt dien door, werpt de stukken van zich.
„Is 't zoo goed, mevrouw Heuze?"
„Dank U wel!" zegt de goede vrouw, reikt hem de hand en drukt de zijne hartelijk. „Tracht het ook die arme beesten een beetje makkelijker te maken."
De man groet beleefd, en mevrouw Heuze gaat verder. Wacht! een opstopping van voertuigen in de straat. Een politie-agent doet zijn best, alles weer aan den gang te krijgen. De verpleegster van de fiets! Met een der paarden is niets te beginnen. De voerman scheurt aan de teugels, schopt en slaat in zijn woede, en het beest wordt hoe langer hoe zenuwachtiger. De weldoenster der dieren komt er bij. „Laat mij even begaan!" zegt ze kalm tegen den voerman. Hij wordt verlegen, want hij kent haar. Ze heeft zijn paard meer dan eens verbonden. Ze 'streelt het dier even, fluistert het een paar zoete woordjes in 't oor, klopt het op den nek. En 't is, of het zijn vreugde haast niet kan uiten. Het hinnikt, schudt vriendeüjk met den kop en laat zich doodbedaard door zijn verpleegster uit het gedrang leiden. Ze geeft het dier nog èen klontje suiker en richt zich tot den voerman: „Je zou niet weer schoppen, Frans!" vermaant ze. ,,'k Was driftig, mevrouw Heuze," zegt Frans bedremmeld. ,,'t Wordt wel beter!" Weer een hondekar.
„Raak den hond niet aan, mevrouw, 't Is een valsch beest! Kwaad als een tijger."
Mevrouw Heuze lacht, gaat naar den hond, spreekt hem
34



zachtjes toe, strijkt heel vriendelijk over zijn rug, vat teeder met haar zachte handen den kop, die een groote wond heeft en begint haar werk. Kermend laat het beest haar begaan, 't Doet hem zeer, maar het schijnt te voelen, dat die vrouw zijn pijn zal verzachten. Als alles klaar is, streelt ze zijn kop en vervolgt haar moeilijken arbeid.
„Wie is die dame?" vraag ik een der voorbijgangers. „Kent LT mevrouw Heuze niet?" zegt hij verbaasd. „Bijten en slaan die beesten haar niet?" „Nooit 1"
„Ze heeft toch .... een litteeken aan haar voorhoofd." „Heeft een voerman gedaan!" „Een .... voerman . . . .?" vraag ik ontsteld. „Luister. Op zekeren dag ziet ze een paard met een wond aan de dij, juist zoo, dat het tuig er onophoudelijk langs schuift. Het dier moet wel ontzettend lijden. Ze gaat er op af en vraagt den voerman, of ze even mag kijken. „ ,,'k Heb geen tijd!" " antwoordt de man. „„Dat kan zóó toch niet!"" roept mevrouw Heuze verontwaardigd uit.
„ „Kan mij niet schelen, 'k Heb wel wat anders te doen, dan op Lï te wachten," " schreeuwt hij woedend. Maar mevrouw Heuze laat zich niet zoo makkelijk wegsturen. Ze onderzoekt reeds de wond en wil met haar liefdadig werk beginnen. De voerman wordt driftig. „ „U blijft van mijn paard af!" " roept hij uit. Ze stoort zich echter niets aan den tierenden man, heeft reeds watten en water klaar en behandelt de wond. Nu weet de man nauwelijks meer, wat hij doet.
„ „Vooruit!" " schreeuwt hij 't paard toe. Maar een heer, die de verpleegster wil helpen, houdt het dier bij den bek, en dit schijnt zelf ook weinig trek te hebben, zijrf hardvochtigen
35



wolf •honger heeft, werkelijk honger, dan kent hij geen vrees meer, Dan volgt hij woest £lk levend wezen, dat zich buiten de bewoonde streken waagt. Door niets laat hij zich meer afschrikken; 't is of de reuk van 't „wild" hem waanzinnig maakt. Slechts in één geval verliest hij den moed, wanneer hij zich namelijk gevangen ziet binnen een omheining, waaruit hij niet weet te ontkomen ....
Het zoontje van vorst Repnine, die op een groot kasteel woonde, was ziek, en de dokter van het dorp, dat geheel en al aan den vorst toebehoorde, was kort geleden gestorven. Een nieuwe dokter was nog niet aangekomen. De dichtst-bijzijnde arts woonde zeker vier uren.gaans van het kasteel. De weg er heen liep door groote bosschen en uitgestrekte velden. De winter heerschte reeds maanden en een vinnige oostenwind blies over de vlakte. Het ging slecht met den kleinen zieke. De koortsgloed lag op zijn wangen, en onrustig keerde hij zich in het bed om en om. De ouders vertrouwden het niet langer zonder dokter. De vorst besloot tenslotte, dat hij maar gehaald moest worden. Het was evenwel niet gemakkelijk, want in den nawinter worden de wolven hoe langer hoe driester en gevaarlijker, en het zou de vraag zijn, of de geneesheer wilde komen. Alleen, wanneer de vader zelf meeging, zou hij waarschijnlijk niet weigeren. De vorst gaf dus bevel drie der vurigste paarden voor de trojka te spannen. Peter, de stalmeester, zou zelf mennen. Acht geweren en vele kogels werden in de slede geladen. Behalve de vorst en Peter gingen nog twee jagers mee. De paarden trappelden in de sneeuw en brieschten. De portier opende haastig de poort. Hij had bevel gekregen, goed op te letten, als de slede terugkeerde. Angstig zag de vorstin aan het raam van de ziekenkamer de trojka na. De paarden, die weinig van stal geweest waren in den laatsten tijd, vlogen voort, als voelden zij den teugel niet. De drie mannen achter in de slede
39



zaten in hun dikke kleeren te rillen van de kou. Eerst ging het goed. Scherp keken ze alle kanten uit, maar nergens bespeurde men de gevaarlijke dieren. Toen ze een half uur gereden hadden, kwam de eerste wolf te voorschijn, weldra gevolgd door eenige andere. Huilend liepen ze achter de trojka aan, en toen ze vrij dicht genaderd waren, mikte een der jagers en schoot den grootsten dood. De andere wolven bleven achter en wierpen zich onmiddellijk op den getroffen kameraad. Intusschen verdween de slede uit het gezicht. Nog eenmaal herhaalde zich hetzelfde spel. Peter keek bezorgd achterom, maar zonder verdere lotgevallen kwam men in Pintska aan. De vorst ging bij den dokter binnen.
„Op de terugreis wordt het gevaarlijk," zei Peter. „Denk je?" vroegen de jagers.
„Die schoten hebben de hoop op buit bij heel wat wolven gewekt."
„Welnu, dat kan interessant worden," meende een der beide jagers, die heel wat wolvejachten meegemaakt had. „We zullen dus wel geen varken noodig hebben om ze op ons spoor te brengen." Bij wolvejachten neemt men namelijk in Rusland heel vaak varkens mee in de trojka, die door hun geknor de wolven moeten lokken.
„Niet noodig dezen keer," riep Peter uit. „We mogen blij zijn, als we er heelhuids afkomen". En hij beet een weinig zenuwachtig op het koord van de lange zweep. De dokter durfde niet weigeren, toen de vorst zelf hem kwam vragen, op het kasteel te komen. Hij pakte gauw zijn benoodigdheden bij elkaar, stopte er zich warm in en trad met vorst Repnine naar buiten.
,,'t Wordt oppassen," fluisterde Peter tot zijn heer. „De schoten hebben de wolven gewekt, en de wind is achter ons. Ze speuren ons op verren afstand."
40



„Schiet!" brult Peter nu.
Schoten knallen. De portier ziet de slede van verre aankomen. Hij werpt de poort open. Nog een paar minuten en de trojka rent het plein op. De wolven zijn er vlak achter. Een tiental vliegen in hun woede door de deuren. Als de portier deze echter dichtwerpt, en ze zich plotseling gevangen zien binnen de hooge muren, kruipen ze met den staart tusschen de beenen weg in verborgen hoeken, waar de jagers ze weldra weten te vinden.
Peter springt van den bok, maar is zoo doodmoe van inspanning, dat hij zich nauwelijks staande kan houden. Op den vorst geleund gaat hij naar binnen, terwijl de stalknecht de paarden uitspant.
Dokter is reeds lang naar den kleinen patiënt geijld.
7. MAAR EEN SPIN.
Beethoven is misschien de grootste musicus geweest, die er ooit geleefd heeft. Als er een stuk van hem op een concert gespeeld wordt, luisteren muziek-liefhebbers met onverdeelde aandacht. Zijn muziek verveelt nooit, treft altijd weer door haar grootschheid en heerlijke melodie. Toen die Beethoven een jong knaapje was van acht jaar, speelde hij reeds prachtig viool en piano. Zijn vader wou dan ook hebben, dat hij een groot kunstenaar zou worden. Spelen met andere kinderen mocht hij bijna nooit. Als hij bijvoorbeeld vroeg: „Vader, mag ik gaan hoepelen?" dan zei de man tegen hem: „Ken je je lessen?" En gewoonlijk had hij zooveel te doen, dat er geen sprake van was, aan spel buiten huis te denken. Een afzonderlijk . zolderkamertje was voor hem ingericht. Daar oefende hij zich op de piano, daar streek hij op zijn viool, soms
44



uren aaneen. En 't gebeurde wel eens, dat hij niet meer kon, niet meer wilde, maar zijn strenge vader dwong hem steeds tot werken. Op zekeren dag had hij lang gestudeerd, en 't was hem niet gelukt het moeilijke stuk er in te krijgen. Toen hij het zijn vader moest voorspelen, maakte hij nog verschillende fouten.
„Nog eens beginnen. Zoolang overspelen, tot je het goed kent," was het bescheid.
Lodewijk was wanhopig. Hetzelfde moeilijke eindje speelde hij tien, twintig, vijftigmaal over, en nog kende hij het niet. Machteloos zakten zijn armen naar beneden. De tranen sprongen hem in de oogen. Daar zag hij plotseling een groote spin wegkruipen in een reet. Wat wilde dat beest! Ging het weg, nu hij ophield met spelen? De viool lag reeds weer onder de kin, de strijkstok gleed over de snaren. Waarlijk, daar kwam het diertje nogmaals voor den dag en als hij ophield, verdween het opnieuw. Dat was mooi! Hij had dus een toehoorder, die naar hem luisterde. Hoe vaak hij hetzelfde moeilijke eindje ook speelde, de spin scheen het steeds even prachtig te vinden. Nu duurde het niet lang meer, of hij kende alles. Hield hij op, dan verdween de spin, begon hij weer, dan kwam ze terug. Dag aan dag herhaalde zich hetzelfde spelletje. Maar het aardige was, dat het beestje steeds vertrouwelijker met hem werd. Na een paar dagen kwam de spin op zijn lessenaar zitten. Het verveelde het diertje nooit, den kleinen musicus aan te hooren. Maar het vermoeide hem nu ook nooit meer, eenzelfde stukje opnieuw te beginnen. Toen de twee elkaar een week kenden, kwam de spin bij hem op de piano zitten, of op zijn arm of zelfs op den strijkstok, en heel vroolijk ging ze mee omhoog... omlaag.
Lodewijk Beethoven spande zich veel meer in dan anders, 't Was hem, of hij de spin genoegen deed, wanneer hij beter
45



en beter speelde. Hij ging flink vooruit, en hij was het diertje erg dankbaar. Dikwijls zorgde hij ook voor een „versnapering." Ze waren de grootste vrienden geworden, en 't verblijf op het zolderkamertje was volstrekt geen straf meer voor den knaap. Nu woonden Lodewijks vader en hij bij een tante in. Op zekeren dag kwam een groot muziekliefhebber bij Tante vragen, of hij het wonderkind eens mocht hooren. Tante bracht den man naar boven.
„Deze heer wou graag eens naar je spel luisteren, Lodewijk," zei ze.
De knaap gaf den vreemdeling een hand en keek hem met zijn groote, donkere oogen aan. '
„Ja, ik heb gehoord, dat je 't zoo goed kunt. Wil je me eens wat voorspelen?"
„Jawel," antwoordde Lodewijk en zocht in zijn muziek. „Welk stuk zou het spinnetje het mooist vinden?" vroeg hij zichzelf af. Eindelijk vond hij er een. Hij zette zich voor de piano en begon. De vreemdeling was een én al verbazing. Maar wie kwam daar heel voorzichting uit de reet te voorschijn? Zijn vriendinnetje! Heel vertrouwelijk kroop ze bij zijn jas omhoog en zette zich op zijn schouder. Ze zag er erg welgedaan uit door de liefderijke zorgen van haar grooten vriend. Doodstil zat ze te luisteren. Lodewijk zag haar wel en glimlachte even. Voor de spin kon hij altijd veel beter spelen dan anders. De vreemde heef was verrukt. Maar Tante was ook gebleven om te luisteren. Daar zag ze plotseling het griezelige beest op Lodewijks schouder. Ongelukkig had de jongen haar nooit van het diertje gesproken. Tante nu had, zooals bijna alle vrouwen, een hekel aan spinnen, en evenals alle huisvrouwen, kon zij ze niet in haar woning dulden. Zachtjes greep ze een doek, sloeg het beest in één slag van Lodewijks schouder op den grond en trapte het dood.
46



Maar wat was dat? Jammerend viel de knaap bij zijn stoel neer. Bewusteloos moest men hem naar beneden dragen. Noch Tante noch de vreemdeling begreep iets van het geval. Toen Lodewijk weer bijkwam, vertelde hij onder tranen en snikken van zijn hef vriendinnetje, en hij was bijna niet tot bedaren te brengen. In den eersten tijd kon hij niet op het kamertje wezen, omdat hij steeds moest schreien om de arme spin. Weken en weken treurde hij nog om het ongelukkige beestje, dat hem altijd zoo trouw geholpen had, dat altijd zoo geduldig geluisterd had, als hij twintigr, dertig-, vijftigmaal hetzelfde loopje op piano of viool moest herhalen, om het in de vingers te krijgen. En nu was hij zijn vriendinnetje voor eeuwig kwijt. Het speet Tante erg, dat Lodewijk er nooit met haar over gesproken had; dan immers was het ongeluk niet gebeurd.
8. VERGOLDEN.
Karo had het slecht bij baas Plug. Geen wonder: baas Plug was een arme schoenlapper. Zijn gezin was talrijk, en de verdiensten waren gering. Karo kreeg dus weinig eten en vèel slagen. Men kon zijn ribben tellen* en de magere botten kwamen hier en daar bijna door zijn vel steken. Tenslotte was de ongelukkige hond ziek geworden. En nu werd het eerst heel slecht voor hem. Vrouw Plug wilde het dier niet meer in de kamer hebben, baas Plug niet meer in de schoenmakerij, zoodat Karo zijn heil zocht in 't schuurtje achter het huis, waar een weinig vunzig hooi zijn ziekbed vormde. Maar zelfs hier had het beestje geen rust. Niemand had een vriendelijk woord voor hem over, en als men bij hem langs moest, hoorde Karo eerst een nijdig: „Weg, hond!"
47



jTOwrjwiimüi
DOOR JOSEf COHEn En w-KEunme
Imet • TE.e.KE.nineEn -v/»n B = J. H. ISINGSJR. O
BIJ • J.B.WOUERS' U.M.
• eRomneen-DEn mtvig •
j I a EERSTE DEELTJE - 2e DRUK »



KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2370 7208



NIEUWE KLANKEN
Leesboek voor de hoogere en voortzettingsklassen der lagere school
door
JOSEF COHEN en WYTZE KEUNING
Letterkundige Onderwijzer
EERSTE DEELTJE - TWEEDE DRUK
Geïllustreerd door J. H. ISINGS Jr.
f 0,75
BIJ J.B.WOLTERS' U.M. - GRONINGEN, DEN HAAG, 1920



#
BOEKDRUKKERIJ VAN J. 8. WOLTERS.



VOORREDE.
Ons streven is, een goed en oorspronkelijk leesboek voor de hoogere klassen der lagere school te geven, en we zijn hierbij uitgegaan van de volgende gedachten:
Het kind moet met het verhaal medeleven — dit mag niet buiten zijn bevattingsvermogen liggen. Het schijnt ons verkeerd toe, om het bewust te leermeesteren, d. w. z. in het boek allerlei feiten te dringen met het uitsluitend doel, het kind tijdens de leesles nog met wetenschappelijk materiaal te vermoeien. Een leesboek dient naar onze bescheiden meening uitsluitend om het kind lezen te leeren; natuurlijk komen er wel wetenswaardigheden in het werk voor, doch de schrijvers hebben van te voren niet bedacht, om dit of dat feit op den voorgrond te schuiven.
Deze verhalen leven gedeeltelijk midden-in dckindermaatschappij; wij hebben getracht ons in de ziel van het kind, in het geweten van het kind, in den humor van het kind te verplaatsen. Daarnaast hebben wij ter afwisseling verschillende anecdoten, verhalen uit geschiedenis, mythologie, en dierenleven gekozen, doch steeds ons groote doel voor oogen gehouden: alles zoo eenvoudig mogelijk, zoo natuurlijk mogelijk te stellen.
Dit heeft mede het niet te onderschatten voordeel, dat daardoor de ongezonde sensatie uit onze boeken is geweerd. Wij willen niet zeggen, dat wij niet ook enkele gevechten en avonturen in het werk hebben gebracht: deze leven immers in de kinder-maatschappij; doch we hebben ons niet schuldig willen maken aan de fout van vele kinderschrijvers, om zooveel mogelijk sensationeele gebeurtenissen op elkaar te stapelen; wij houden het ervoor, dat een leesboek ook zonder die prikkeling belangwekkend genoeg kan zijn. Met de kinderen mede te leven, is de groote kunst.
November 1919. DE SCHRIJVERS.
VOORREDE BIJ DEN TWEEDEN DRUK.
Wij hebben bij de bewerking van den tweeden druk van „Nieuwe Klanken den eersten druk nog eens grondig herzien en niet geschroomd in den tekst min of meer belangrijke wijzigingen aan te brengen. Dat wij de beginselen, waarvan wij uitgingen, niet hebben veranderd, srjreelcr vanwlf *
°Ctober 192a DE SCHRiJViSfês*



INHOUD.
Blz.
Voorrede .•
1. Blinde Kees
2. De families Kwikstaart en Koekoek 16
3. De twee bergen i" 26
4. Mevrouw Heuze 31
5. Een kostbare hoed 36
6. Ternauwernood ontsnapt 38
7. Maar een spin 44
8. Vergolden 47
9. Bij de Uiltjes 56
10. De schoenmaker van Oosterlittens 65
11. De lichtende pompoen 73
12. De room van Koenraad Eenoog 77
13. Flesch, doe je plicht . 82
14. Een trotsche vrouw. 88



wel eens probeeren. Ha, daar is de eerste: een .... kleine jongen. Nu ja, dat kan Karei weinig schelen. Een kleinen jongen kun je even goed met een sneeuwbal gooien als een grooten. En, zie je, men krijgt dan ook . . . geen lading terug. Wel, kijk eens aan, het kereltje heeft een strooppot in de hand. Hij moet zeker voor zijn moeder boodschappen doen. Probeeren, of hij dien pot kan raken. Fluks een sneeuwbal! Klets! precies tegen den strooppot. Deze valt het jongetje uit de handen en net op het schoongeveegde straatje van den winkelier. Schreiend loopt het ventje naar huis terug. Karei lacht in zijn vuistje. Dat was nog eens flink geraakt! Wat een pleizier... Ja, die sneeuw, dat is toch heerlijk! 'n Beetje harder loopen, ze konden hem anders- eens pakken .... Kijk daar, wat een laag huisje! Er was niet eens een kap op den schoorsteen. Wat zou je daar lekker een sneeuwbal in kunnen gooien! O, Karei heeft er al een in zijn vuisten. Hij gooit den bal reeds omhoog. Hè, bijna geraakt. Nog eenmaal probeeren. Een goeie dikke! Rrrr! Precies zoo, juist in den schoorsteen. Nu maar gauw weg. Als de arme vrouw boos naar buiten komt loopen, om te zien, welke ondeugende knaap haar daar een sneeuwbal met een hoop roet in haar etenspot heeft gegooid, is de „lieve jongen" reeds een heel eind weg en zint op andere streken. Ginds is een troep jongens tegen elkaar aan het sneeuwballen gooien. Twee partijen! Wat zetten ze er elkaar lekker onder. Neen, daar moet hij toch niets van hebben. Hij zou zelf eens een sneeuwbal tegen zijn ooren kunnen krijgen, en daar houdt Karei niet van. Daar is hij te laf voor. Dan maar een zijstraatje in. Aha! een oud vrouwtje! Ze heeft een paraplu op. Wat kijkt die Karei onschuldig, net of hij geen muschje kwaad zou doen. Een deuntje fluitend gaat hij het oudje voorbij, de handen heeft hij in zijn zak. De oude stumper vermoedt niets. Plotseling hoort ze evenwel een luiden, doffen
7



gegooid had. Hij had er nooit naar gevraagd, wie de schuldige was, en niemand vertelde het hem. Geen wonder dus, dat Kees zich erg dankbaar voelde voor alles, wat Kareis ouders voor hem deden. En eiken keer, als de knaap hem weer het een of ander bracht, zei hij:
„Als jullie mij niet hielp, wat moest er dan van mij worden. Dank je, jongen, dank je wel, ik zal het nooit kunnen vergelden." Dan liep Karei weg en schaamde zich. Kees moest het eens weten!
't Was een mooie Zondag in Mei. Alles bloeide en geurde. De zon scheen warm op de velden. De meidorens praalden in vollen tooi, de madeliefjes en paardebloemen schitterden in het groene gras. Overal was leven en beweging daarbuiten. Maar niet daarbinnen bij den armen, blinden Kees. Daar was het duister en somber. Wat gaf het ook, of de vriendelijke voorjaarszon bij hem binnengluurde. Hij zag het niet. Wat gaf het, of de velden schitterden in de heerlijke zonnestralen? Hij zag het niet. Hij kon er immers niet heenwandelen en er van genieten als andere menschen? Stil zit hij in zijn donker huisje, en hij moet in zijn kamer blijven, terwijl elk naar buiten loopt! Hij is bedroefd, terwijl de geheele wereld om hem heen blij is. Hij treurt, terwijl allen lachen en vroolijk babbelen en zingen, 't Is twaalf uur. Daar komt Karei weer aan, als alle dagen. Hij brengt Kees zijn eten. 't Is thans zóó ver, dat de twee wel dikwijls met elkaar een poosje praten. En Kees was altijd zeer blij, als bij Karei hoorde aankomen. Niet alleen om dat eten en het vele goeds, dat hij eiken dag bracht, maar ook, omdat hij Karei zoo'n aardigen jongen begon te vinden, die alles voor hem over had, die alles deed, om het den armen blinde een beetje aangenaam op de wereld te maken. „Moet je er niet uit, vanmiddag, Kees?" vraagt Karei. „Neen jongen." zegt Kees bedroefd, „dat kan niet,"
12



„Waarom niet, 't is immers zulk heerlijk weer."
„Ja vent, maar ik kan den weg hu niet meer vinden."
Karei keek zeker nog bedroefder dan de arme blindé.
„Als ik dan eens met je meeging, Kees, zou je dan trek hebben?"
„Zou jij dat willen, Karei?"
„Jawel, graag, maar mag ik dan eerst Vader en Moeder
even vragen?"
„Natuurlijk."
„Eet dan maar vast. Ik ben er gauw weer."
Weg was Karei! Binnen een half uur kwam hij al terug.
Hij hijgde van het harde loopen.
,,'k Mag!" schreeuwde hij Kees reeds van verre toe. Kees had namelijk zijn maaltijd gauw geëindigd, zijn Zondagsche jas aangetrokken en was toen vol blijde verwachting aan de deur gaan staan.
't Leek niet veel, die Zondagsche jas van Kees. Hij zei, dat hij zijn zwarte jas had aangetrokken, maar het kleedingstuk was groen van ouderdom. Karei merkte daar niets van. En toch was het een vreemd gezicht, hem met dien armoedig gekleeden man te zien voortstappen. De jongen had Kees bij de hand genomen, en daar ging het heen, het dorp uit, het veld in, waar de bloemen bloeiden, en de leeuweriken zongen. „Toe, Karei, vertel mij eens, wat je ziet! 't.Zal wel mooi zijn hier buiten. Ik ruik zoo'n frissche voorjaarslucht en bloemen. Zijn er geen bloemen?"
„O, 't is allemaal bloemen! Nergens kun je zien, of je ziet madeliefjes en meidorens. Hou je er veel van?" „Ja, vroeger wel, maar nu geef ik er niet veel meer om: ik zie ze toch niet."
Karei keek stil en bedroefd voor zich heen.
„Loopen er veel menschen op den weg, Karei?" vroeg
Kees weer.
13



Ik ruik zoo'n frissche voorjaarslucht . . . .
„Ja, heel veel, allen in hun Zondagsche kleeren," antwoordde Karei. „Kijk, daar gaat bakker Gerrits ook heen met zijn vrouw en Annie."
„Zoo vóór mijn laatste oogontsteking kon ik Annie
nog zoo wat onderscheiden, als ze heel dicht bij me stond, 't Lieve kind bracht vaak een rogge- of een wittebrood. Maar nu zal ik haar wel niet meer kunnen zien. Mijn gezicht is n<Jg heel wat slechter geworden."
Karei kon het haast niet meer uithouden. Dat was nu al de derde keer, dat Kees over zijn blindheid sprak. De knaap voelde maar al te goed, hoe ongelukkig de arme man thans was geworden.
„Ja, waarom moesten die sneeuwballen ook juist mij treffen", riep Kees verbitterd uit. „De jongens hadden wat voorzichtiger moeten zijn en zien, of er iemand aan kwam. Kinderen denken
H



vaak aan hun eigen pleizier. Als ze mij maar hadden zien aankomen, dan was 't niet gebeurd."
Karei kneep Kees' hand vaster. Er kwam een vreemde trekking om zijn mond, en zijn oogen knipten, alsof er iets in zat. Eindelijk zei hij:
„Maar denk je dan dat de jongens het bij
ongeluk deden, Kees?"
Kees bleef plotseling staan. Zijn gelaat werd heel ernstig. „Ja, zeker!" riep hij hardop uit. „Denk je dan, Karei, dat ze zoo .... zoo .... gemeen zouden zijn, om een armen man, die bijna blind is .... en zwakke oogen heeft .... Wat scheelt je, Karei, huil je? Wat is er toch, jongen? Nu, nu, snik maar zoo niet; vertel mij eens gauw, wat je mankeert . . : . Nu, zul je?" vroeg de blinde vriendelijk, terwijl hij zich naar Karei toe boog. Maar hij zag zoo goed als niets. „Ik .... ik ... . deed het, Kees!" snikte de jóngen eindelijk luid.
„Wat? .... Met die "
„Ja met die sneeuwballen, Kees!"
„Maar dat kon jij niet helpen, jongen. Jij kon het toch niet helpen, dat ik precies voor de sneeuwballen liep, die jij weggooide. Kom, droog maar gauw je tranen, 't Was mijn eigen schuld. Wat deed ik, blinde kerel, met zoo'n sneeuwboel ook op straat."
„Ja, maar ik kon het .... wel helpen. Ik deed het juist met opzet .... Ik dacht: doe het maar .... Kees ziet er toch niets van . . . ."
En Karei schreide tranen met tuiten van berouw. Kees keek met zijn arme, blinde oogen naar den knaap, maar hoe hij zich ook inspande, hij zag hem slechts in een donker waas. „Zoo . . . zoo .... deed jij dat .... met opzet .... Arme jongen! Wat een berouw moet je daarvan gehad hebben!"
15



De ongelukkige man dacht niet eens meer aan zijn eigen verdriet. Dat scheen hij plotseling te vergeten. Karei drukte de oude rimpelige hand,' en Kees voelde, dat er een paar tranen op rolden.
„Nu, 't is niet zoo erg, mijn jongen", zei Kees, om hem te troosten. „Ik zag toch niet veel meer. Je hebt al genoeg voor je misdaad geboet en mij reeds zooveel goeds gedaan. Ik vergeef het je, hoor."
En hij streek met zijn hand over het hoofd van den knaap. „Als je geweten had, dat het mij zooveel pijn en yerdriet zou doen, dan had je 't immers niet gedaan, is 't wel?" „Neen," snikte Karei.
„Nu, kom dan, laten we genieten van 't heerlijke voorjaar. En weg met die tranen. Ik houd er te meer om van jou, dat je het nu zoo openhartig bekent."
En ze wandelden verder. Karei begon eindelijk weer te babbelen, hoe langer, hoe vroolijker, want het groote pak was nu van zijn hart. En in een gelukkige stemming kwamen de twee eindelijk weer bij de woning van Kees aan. Nog dikwijls maakten zij met hun beiden wandelingen, of zat Karei gezellig bij Kees in zijn kamertje. Later ging de jongen in de stad op school, maar als hij thuis kwam met vacantie, was zijn eerste gang gewoonlijk naar zijn blinden vriend. Deze verlangde dan ook bijna even erg naar de vacanties als hij.
2. DE FAMILIES KWIKSTAART EN KOEKOEK.
Mijnheer Kwikstaart praatte op een goeden dag met mevrouw Kwikstaart en zei tegen haar:
„Nu heb ik toch zoo'n aardigen vogel aangetroffen! Zoo vrien-
16



delijk en beleefd, /ammêr, dat hij zóo deftig is, anders konden
we er heel wat gezelligheid aan hebben! Nu zullen ze niet
met ons willen omgaan!"
Mevrouw Kwikstaart was heel nieuwsgierig.
„Hoe heet hij dan?"
„Koekoek heet hij!"
Dien nacht sliep mevrouw Kwikstaart in met den wensch, om mijnheer Koekoek eens te mogen ontmoeten. Den volgenden morgen al in de vroegte, werd zij door haar man gewekt. Mijnheer Kwikstaart was heelemaal opgewonden. Zijn staart ging heen en weer, heen en weer, zoo zenuwachtig voelde hij zich.
„Wat heb je nu?" vroeg mevrouw Kwikstaart knorrig. Ze werd heel vaak met een kwaad humeur wakker. Bij de menschen zegt men, dat ze met het verkeerde been uit het bed stappen, doch bij de vogels heeft men- daar nog geen uitdrukking voor.
„Wat ik heb —" riep mijnheer Kwikstaart uit, „nu zag ik mevrouw Koekoek, en wat meer is, we hebben elkaar goedenmorgen gewenscht. Wat een aardige, goede, beleefde vrouw. Ze heeft ook naar jou gevraagd!" „Naar mij —?"
„O, een lievere vrouw bestaat op de heele wereld niet. Ze vroeg, of we haar eens kwamen opzoeken." „Waar is haar nest dan?"
„De familie Koekoek heeft nog geen nest gebouwd. Mijnheer en mevrouw zeiden, dat ze daar altijd wat later mee begonnen, omdat voor zulk een deftige familie natuurlijk een nest als wij bouwen, lang niet voldoende is. Mijnheer Koekoek zei tegen mij: „ „Dacht je, dat we zoo'n nest wilden bouwen als mijnheer en mevrouw Houtduif; u moet eens kijken, wat een slordige boel dat is!"" Neen — als die vogels hun nest klaar maken,
vronen en rveuning. Nieuwe Klanken, I. 2e druk. 2
17



lieve vrouw, dan moeten we het toch gaan zien! Want dat zal de moeite waard zijn."
Mevrouw Kwikstaart werd duizelig van de eer, die mijnheer en mevrouw Koekoek haar wilden aandoen. Op een weg dichtbij 't eikenhakhout vond de eerste ontmoeting plaats. Het waren heelemaal geen trotsche lui, mijnheer en mevrouw Koekoek. Maar het viel mevrouw Kwikstaart op, dat mevrouw Koekoek zooveel over eten sprak. „Wat eten jullie nu den heelen dag?" vroeg ze. „Insecten, larven, poppen," zei mevrouw, „en mijnheer loopt dikwijls achter den ploeg, om ritnaalden op te pikken!" „En weet u, waar mijn man en ik altijd zoo van smullen? Van behaarde rupsen!" zei mevrouw Koekoek. Zoo praatten ze wel een kwartier lang, en eindelijk namen ze afscheid van elkander. Maar als mevrouw én mijnheer Kwikstaart hadden gehoord, wat de familie Koekoek na hun vertrek besprak, zouden ze toch minder tevreden zijn geweest. Want zoodra ze uit het gezicht waren verdwenen, begonnen de koekoeken te lachen. „Oe-oe-oe-oe!" schaterde mijnheer. „Ie-ie-ie-ie!" spotte mevrouw. „Hoe-hoe mooi heb je ze uitgehoord!"
„Ze zijn heel lief-lief-lief," zei mevrouw. „We moeten er maar eens gauw weer heen. Ze houden zooveel van insecten' Betere pleegouders zijn er voor een jongen koekoek niet te vinden!" Eenige dagen later ging mevrouw eens bij de familie Kwikstaart kijken. Mevrouw Kwikstaart zat op 't nest.
„Goedenmorgen!" zei de bezoekster. „Aan het eieren leggen, lieve vriendin?"
Zoodra mevrouw Kwikstaart deze vriendelijke woorden had gehoord, voelde ze zich zeer verblijd. Ze vond het een groote
18



vogels, aan de marters, aan de kwajongens." Mevrouw Kwikstaart zuchtte. „Gisteren kwam mijn man nog heel bedrukt thuis, en hij is anders zoo vroolijk. Dat kunt u wel aan zijn staart zien! Maar hij had van zijn opgewektheid niets overgehouden. In een appelboom hier dichtbij heeft de familie Koolmees haar huis gebouwd, en toen er vijf eitjes in lagen, heeft een jongen het nest uitgehaald. Hè, ik beef over al mijn leden, wanneer ik bedenk, dat ons hetzelfde kan overkomen." ,,'t Is verschrie-ke-lijk!" zei mevrouw Koe-koek, — en ze vond 't heel deftig van zichzelf, dat ze het woord „verschrikkelijk" als „verschriekelijk" uitsprak. — ,,'t Is gelukkig, dat de ondeugende jongens, die nesten uithalen, eiken dag op school zijn. In dien tijd kunt u er wel eens een oogenblikje uitwippen! Doet u 't maar gerust." „Zou u me darheusch durven aanraden?" „Zeker, zeker, lieve vriendin, ik zal niet anders doen, wanneer ik eieren uitbroed." Daarbij keek mevrouw Koekoek heel huichelachtig, want ze was niet van plan, om ooit eieren uit te broeden! „Verlaat over een paar dagen 's morgens eens uw nest, dan zal ik erop passen!"
„O! wat is dat aardig van u," zei nu mevrouw Kwikstaart, „ik zal het dadelijk aan mijn man vertellen. We zullen u er altijd dankbaar voor blijven!"
Inderdaad maakte ze enkele dagen later van het vriendelijk aanbod gebruik. In haar nest lagen thans een vijftal eitjes, wit met grijze vlekken en stipjes. Ze dacht bij zichzelf: „Mooier eitjes zijn er op de heele wereld niet te vinden. Wanneer mevrouw Koekoek nu maar goed de wacht houdt I Weet je wat, ik zal haar nog een keer op 't hart drukken, om trouw bij 't nest te blijven. Ik heb hier pas-geleden een kraai zien voorbijkomen, en ik dacht, dat hij het op de eieren had gemunt."
20



Toen haar vriendin haar kwam aflossen, vroeg mevrouw Kwikstaart bedeesd:
„Dus zult u heel voorzichtig zijn? Kan ik er op rekenen, dat geen enkel ei ontbreekt, wanneer ik terugkom?" „Daar kunt u op rekenen, lieve vriendin, er zal geen enkel eitje ontbreken!"
Mevrouw Kwikstaart was nu heelemaal gerustgesteld, en ze vloog weg. Ja, mevrouw Koekoek had gelijk — vond ze — zoo'n tochtje deed haar werkelijk goed. Een uurtje later keerde ze naar haar nest terug, en ze riep uit de verte: „Is er niets tijdens mijn afwezigheid gebeurd?" Mevrouw Koekoek begon te lachen.
„Wat zou er tijdens uw afwezigheid gebeurd kunnen zijn, lieve vriendin? Kijkt u maar zelf na!" SlpS
Mevrouw Kwikstaart zag in haar nest. Het is jammer, dat
vogels niet kunnen tellen Anders had ze zeker wel gezien,
dat er in plaats van vijf nu zes eitjes naast elkaar lagen. Het zesde was er door haar bezoekster in gelegd, en die dacht bij zichzelf:
„De Kwikstaartjes eten er lekker van. Dat zal later den jongen Koekoek smaken. De list is me prachtig gelukt." De twee kleine vogeltjes bemerkten ook later niet, dat er een zesde ei — iets grooter en iets anders van kleur dan de vijf overige — in hun nest lag. Ze verwonderden er zich over, dat ze sinds dien tijd de familie Koekoek niet meer zagen. Zouden ze iets hebben gedaan, dat hun niet aanstond? Of zouden hun vrienden het hu soms met hun nest te druk hebben? „Wacht, ik zal het mijnheer Spotvogel eens vragen," zei mijnheer Kwikstaart, „die kent alle vogels zóó goed!" Dichtbij het vlierhout onmoette hij drie dagen later den vogel met zijn gele vestje.
„Goedenmorgen, mijnheer Spotvogel, hoe maakt u het?"
21



„Best, best, wat zijn er tegenwoordig veel insecten. Daar houdt u ook zoo van, nietwaar, mijnheer Kwikstaart?" „Of ik, het is een beste tijd, en wij hoeven niet te klagen. Hoe staat het met uw nest?"
„Gaat u maar eens mee kijken. Mijn nest is een van de mooiste, die er bestaan. Van korstmos gemaakt!" Nadat de gast het nest had bewonderd, waarin vijf rose eitjes lagen met bruine spikkeltjes, vroeg hij, zoo langs zijn snavel weg:
„Kent u mijnheer Koekoek ook?!"
„Koe-koek-koe-koek," riep mijnheer Spotvogel. „Doe ik hem niet precies na?"
„Prachtig. Maar wat ik u vragen wou .... is het nest van mijnheer Koekoek al klaar?"
„Het nest?" vroeg Spotvogel verwonderd. „Vrouw, kom eens hooren. Daar vraagt iemand naar het nest van de familie Koekoek!" En Spotvogel moest zóó lachen, dat de staart van mijnheer Kwikstaart ervan trilde. „Heb ik iets doms gezegd?" vroeg hij.
„Of u iets doms heeft gezegd!" Mevrouw Spotvogel was ook al dichterbij gekomen en zat te knipoogen van de pret. „Mijnheer Kwikstaart, u bent zoo dom als een eend." „Zoo-dom-als-een-eend! En waarom, als ik vragen mag?" „Omdat iedere verstandige vogel weet, dat de koekoeken geen nest bouwen."
„Maar ze leggen toch eieren! Waar bewaren ze die dan?" „Ja, dat weet ik ook niet," zei Spotvogel heel bedrukt. „Dat wou ik zelf ook wel eens weten."
Toen Kwikstaart dien middag thuis kwam, vertelde hij het geval dadelijk aan zijn vrouw. Ze begrepen er geen van beiden iets van.
Ruim een week later waren er zes vogeltjes in 't nest. Vijf
22



waren even groot, doch het zesde was voor een kwikstaart al heel flink uit de kluiten gewassen. De ouders keken er met trots naar. Het jong gaapte verschrikkelijk van den honger.
„Gauw, man, gauw," riep mevrouw Kwikstaart, „zie je dan niet, hoe onze lieve zoon van den honger gaapt? Haal hem vlug een lekker, malsch rupsje, dan kan hij zijn ontbijt beginnen !"
Kwikstaart vloog snel heen, om voedsel voor den jongeheer te zoeken. Sinds dien tijd scheen het, of die ééne kleine vogel méér op kon dan zijn broertjes en zusjes te zamen. Mevrouw Kwikstaart moest er zich ook wel mee bemoeien. De ouders vlogen af en aan, maar zóó snel konden ze niet vangen, of het koekoeksjong lustte nog wel meer. Kwikstaart werd er moedeloos van, en hij zei op een goeden dag heel beslist: „Nog nooit heb ik zoo'n kwikstaart gezien!" „Och," zei mevrouw, „als hij groeit, zal hij misschien wel minder gulzig worden."
„Altijd steekt hij zijn bek vooruit. Hij gunt de anderen niets!" „Jawel," antwoordde mevrouw haastig, „dat doet hij wel, maar hij heeft zoo'n honger, de stakkerd!"
„Nu loopt het de spuigaten uit! Wil jij hem nu nog verdedigen?"
Bijna hadden ze ruzie gekregen, doch in hun onmiddellijke nabijheid klonk de rauwe stem van jongeheer Koekoek: „Honger, honger, ik hebvhonger!"
„Stakkerd!" riepen vader en moeder tegelijk, „ja, jij hebt 'terg op de wereld te verduren."
„Praat maar niet tegen me . . . rupsen, rupsen, rupsen!" Aldus bedienden de ouders jongeheer Koekoek den heelen dag. Hij was het eerst wakker en sliep het laatst in. Nog nooit had de familie Kwikstaart zoo'n drukte gekend als dezen zomer.
23



kleintjes. Gelukkig — zoo zeiden ze — dat er één tenminste van gespaard was gebleven. Die groeide als kool! De familie Roodborst toonde zich heel verbaasd. „Datzelfde is ons ook overkomen!" riepen ze uit. Het is jammer, dat de vogels niet hetzelfde verstand hebben als de menschen; anders zouden ze wel hebben begrepen, welk een leelijke streek mevrouw en mijnheer Koekoek hun hadden geleverd.
. 3. DE TWEE BERGEN.
Men vertelt, dat er in vroeger tijd in ons land reuzen hebben gewoond, en daarvan zijn nog heel veel aardige verhalen bewaard gebleven. Een van die sprookjes willen we vertellen. Op de Veluwe leefden de reuzen. Ze leidden een vroolijk leventje, en zorgden wel, dat ze altijd wat te eten hadden. Ze bikten en schransten den ganschen dag. Een heel lang brood, van tien pond zwaar, was voor hen, wat voor ons een kadetje is, en als ze ergen honger voelden, staken ze het inééns in den mond, en met één hap was het al verdwenen. Wij zijn blij, als we een enkel glas melk krijgen, en wanneer we twee glazen op hebben, lusten we meestal niet meer. Maar de reuzen .... Een emmer vol verschalkten zij in één teug, en dan dachten ze: „Wat een kleine slok is dat! Ik zou er zoo wel vijftig op kunnen!"
Dichtbij het Uddeler meer woonde een reus, en zijn buurman had zijn huis in Elspeet. Op een middag was de Uddeler aan het slapen. Hij snurkte zoo luid, dat het harder klonk dan de stormwind, die in den herfst door de bosschen raast. De vogels vlogen verschrikt weg, en als ze op een grooten afstand eindelijk een tak hadden gevonden, waarop ze konden rusten,
26



de Kleine Hul, weten jullie voortaan ook, hoe deze zijn ontstaan. Niemand behoeft het te gelooven, maar de menschen op de Veluwe vertellen het.
4. MEVROUW HEUZE.
Het is onbegrijpelijk, dat vele menschen wezens mishandelen, die toch zoo nuttig voor hen zijn. Hoe vaak zien we niet, dat voerlieden de paarden, die een heelen dag hard moeten werken, meedoogenloos slaan. Honden, die hijgend, den tong uit den bek, nauwelijks meer verder kunnen met een zware kar, worden geschopt, om hen tóch voort te drijven. Dikwijls worden dieren door groote menschen en door kinderen zonder eenige aanleiding gekweld. Voor sommige jongens is het een genoegen achter een koe aan te loopen en nu en dan een dikken stok op het dier te laten neerkomen, zoodat het angstig voortschiet. Anderen prikken paarden in de zij, gooien met steenen op jonge eendjes, enkel en alleen om onschuldige dieren te kwellen. En zelfs vele volwassen menschen zien dat aan, zonder zich om de stakkers, die zich niet kunnen verweren, te bekommeren. Gelukkig zijn er ook andere, zooals mevrouw Heuze in Berlijn. Evenals wijkverpleegsters in de steden de armste menschen bij ziekte helpen, wat ze kunnen, zoo hielp zij de ongelukkige, afgebeulde dieren van de straat. Reeds vroeg gaat ze er met haar fiets op uit, en ze begint een harer zwerftochten door de wereldstad. Het eerst bemerkt ze een paard, dat zijn schoft bij 't trekken heeft opengescheurd. Een leelijke wond plaagt 't dier, zoodat het van pijn beeft. Onmiddellijk stapt mevrouw Heuze van haar fiets. „Even helpen," zegt ze vriendelijk tegen den voerman.
31



„Wat eten jullie den heelen dag?" vroeg ze.
eer, dat zoo'n deftige dame haar „lieve vriendin" noemde. Ze antwoordde dus:
„Wat aardig dat u eens bij me komt. Ik ga in dezen tijd zoo goed als nooit van het nest!"
„Nooit van het nest?" riep haar gast eenigszins teleurgesteld uit. „Maar u moet niet altijd op het nest blijven, lieve vriendin. Men moet ook eens uitgaan, van het mooie weer genieten, wat beweging nemen, want anders zou u het vliegen heelemaal verkeren, en dat mag ook niet!"
„Wat u zegt, is wel waar; maar u weet niet, hoeveel zorg er aan de eieren verbonden is. Denk eens aan de booze roof-
19



„Honger, honger, ik heb honger!"
Eens kwam Kwikstaart thuis. Inplaats van zes, waren er nu vijf vogels in het nest.
„Broertje is op den grond gevallen," zei jongeheer Koekoek onschuldig. „Geef me nu maar gauw eten!" Hij vertelde er niet bij, dat hij broertje uit het nest had geduwd. Hij deed net, of hij er part noch deel aan had.
De ouders waren erg bedroefd. Het was altijd zoo'n lief, bescheiden kereltje geweest.
Eenige dagen later . . . van hetzelfde laken een pak! Thans was er een zusje naar beneden getuimeld.
24



„U weet niet, vader en moeder, wat die kleine vogels ook hun best doen, om mij uit het nest te duwen. Wilt u wel gelooven. dat ik ze zoo vaak gewaarschuwd heb, maar ik kan er niets tegen doen. Wat heeft u voor me meegebracht?" Ten laatste waren slechts de koekoek en een enkel kwikstaartje overgebleven.
„Zul je nu voortaan voorzichtig zijn?" vroeg moeder Kwikstaart. „Dat ééne, kleine broertje kan jou toch niet aanvallen! En anders zou jij alleen maar overblijven." „Daar is het me juist om te doen!" dacht jongeheer Koekoek. Dit zeide hij echter niet.
Dienzelfden avond kwam moeder 't eerst thuis, en wat ze gevreesd had, was gebeurd. Onder aan den stam van den boom lag 't laatste kwikstaartje dood. „Wat is hier te doen?" vroeg ze.
„Het was vreeselijk," zei jongeheer Koekoek. „Geef me eerst wat te eten, dan kan ik op mijn verhaal komen." Mevrouw gaf hem alles, wat ze had meegebracht, en daarna riep haar ontaarde zoon uit:
„Hij wilde over het nest kijken, om te zien, waar zijn broertjes en zusjes waren gebleven. Ik zei tegen hem, dat hij dat niet mocht doen, maar helaas, hij boog zich te ver over den rand, en . . . ." De koekoek zweeg. „Arme jongen!" sprak mevrouw Kwikstaart, „nu hebben we jou alleen, om voor te zorgen."
„Och moeder .... brengt u me dan ook eens wat van die harige rupsen meel"
Een paar dagen later spraken mijnheer en mevrouw Kwikstaart de familie Roodborst. Ze vertelden, wat hun dezen zomer overkomen was; hoe ze kennia hadden gemaakt met de familie Koekoek; hoe ze daarna deze vogels niet meer hadden ontmoet; en ook spraken ze van den vreeselijken dood van de
25



durfden ze nog niet te zingen. De reus sliep zóó vast, dat hij er niets van bemerkte, wat er om hem heen geschiedde. Eikels vielen er op zijn neus .... het hinderde hem geen oogenblik. Een heele troep mieren kropen hem over de voeten en beten hem — hij werd er niet wakker van.
Ineens begon het te onweeren. De regen kletterde, de donder rommelde, de bliksem flitste, doch de reus bleef doorsnurken, en hij merkte van het lawaai net zoo weinig, als wij in een vasten slaap van een zacht-trippelend muisje. Dat hij nat werd, doornat, is wel te begrijpen. Hij lag met zijn linkerhand in een grooten plas, die voortdurend steeg, doch evenmin als hij het kriebelen der mieren had gevoeld, bemerkte hij thans het water. Wat werd hij nat ... . wat werd hij nat ... . wat werd hij vreeselijk nat ....
Plotseling een felle bliksemstraal .... Nog steeds snurkte hij .... Het vuur sloeg in den oven, waarin 's morgens de brooden werden gebakken. Het gebouw stortte met luid gekraak in elkaar. De reus sliep rustig verder, en hij wist nog altijd niet, wat er om hem heen gebeurde. Eindelijk hield het onweer op. Nog even een weinig gerommel van den donder in de verte .... nog even wat na-druppelen van den regen .... en daarna.kwam het zonnetje weer over de wolken gluren De reus snurkte nog steeds door ....
Eindelijk werd hij wakker. Het begon al avond te worden. Hij richtte zich op, keek met een vies gezicht naar zijn linkerhand, die in den modderigen plas had gelegen en vervolgens naar zijn voeten, die van mierenbeten waren opgezwollen. Daarna ging hij staan, wreef zich met zijn schoone rechterhand den «slaap uit de oogen, staarde naar de plek, waar eens zijn oven had gestaan, wreef nog eens, en schreeuwde: „Waar is mijn oven gebleven 1"
Als hij dit met zijn gewone stem had gezegd, zou men het
27



al mijlen in den omtrek kunnen hooren, doch nu hij schreeuwde, klonk het wel tienmaal zoo ver. Zijn vrouw, die dezen dag een wandeling was gaan maken, hoorde hem op een afstand van wel vijf en twintig kilometer, en ze liep zoo snel ze kon naar hem toe. Nu, een weg van vijf en twintig kilometer is voor een reuzin slechts een stap, én daarom was ze in een oogwenk bij den toornigen reus. „Wat heb je?" vroeg ze ontsteld.
„Zie je dan niet, dat de oven is omgevallen? Wie zou dien hebben stuk getrapt?"
Als eenig antwoord begon ze te lachen. Hij stampte van drift op den grond. „Waarom lach je?"
„Heb je dan niet gemerkt, dat het geonweerd heeft?" schaterde ze.
„Nee," bekende hij, „ik heb geslapen." Daarover schaamde hij zich erg, want nu merkte zijn vrouw ook, dat hij lui was geweest en niet had gewerkt.
„Het is wat moois," pruttelde thans de reuzin. „En ik wou
morgen nog wel brood bakken!"
Hij krabde zich eens over zijn neus, en zei toen:
„Goede raad is duur!"
„Dat is zoo", antwoordde de vrouw, „maar kun je er niet wat op vinden?" De reus dacht er over na, en eindelijk schreeuwde hij blijde: „Ik heb er iets op gevonden! Ik heb er iets op gevonden!"
„Wat heb je er dan op gevonden?" vroeg de vrouw nieuwsgierig.
„Ik zal naar buurman-reus ia Elspeet gaan!" zei de man vastbesloten, „om hem te vragen, of hij morgenvroeg het brood voor ons wil bakken. Dat doet hij wel voor mij, want we kunnen het best met elkaar vinden."
28



Zoo gezegd, zoo gedaan. Hij begaf zich op weg, en spoedig bereikte hij de woning van zijn vriend. Al gauw was het ongeluk verteld, en de Elspeeter, die boven op den Hardenberg woonde, had met hem te doen.
„Ik heb medelijden met je," riep hij uit, „en ik zal bewijzen,
dat ik een goed buurman ben. Morgen kun je mij de geknede
brooden brengen, dan zal ik ze voor je bakken!"
„Tot wederdienst bereid," zei de ander, „en hoe laat moet
ik dan bij je zijn?"
„Om vijf uur!"
„Afgesproken!" Ze namen afscheid van elkaar, en al gauw waren ze beiden in diepe rust verzonken, want ze gingen vroeg naar bed, om weer vroeg uit de veeren te zijn. Maar wat een vreeselijke slaapkop was die Uddeler reus! Hét was hem blijkbaar niet genoeg, dat hij den ganschen middag had gesnurkt, ook dien nacht werd hij geen oogenblik wakker. Het werd twee uur, drie uur, vier uur, half vijf, kwart yoor vijf .... Plotseling, om tien minuten voor vijf, ontwaakte hij. Hij richtte zich met schrik op, en hij zag, dat er reeds rook steeg uit den oven op den Hardenberg. Haastig riep hij: „Vrouw! vrouw 1 vrouw! kneed de brooden .... Buurman begint zijn eigen brood al te bakken!"
De vrouw liep naar den trog, en deed, wat haar was gezegd. Onderwijl kleedde de reus zich aan. Zóó snel had hij broek en jas nog nooit aangetrokken. Hij waschte zich boven een kom, die zoo groot was als een vijver, en daarna stapte hij in zijn klompen. Gereed voor den tocht! Hij holde den weg op en dacht bij zichzelf: „Ik kom nog precies op tijd!"
Maar wat beteekende dat? Langzamerhand bemerkte hij, dat hij niet zoo vlug meer kon loopen! De oorzaak ontdekte hij ook. Hij had zand in de klompen gekregen. Daarom bleef hij
29



eindelijk staan, trok eerst de eene, daarna de andere klomp van den voet en schudde er het zand uit.
Toen vervolgde hij zijn weg, en hij kwam juist aan op het oogenblik, dat de Elspeeter den oven wilde sluiten. „Eventjes later," bromde deze, „en ik had je brood niet meer gebakken. Iedereen kan op tijd zijn, wanneer hij dat wil."
De klompen van den reus waren zóó groot, dat het uitgestorte zand op de Veluwe twee heuvelen vormde. Als jullie tusschen het Uddeler meer en Elspeet twee bergen ziet, de Groote en
30



.... neemt boorwater en watten ....
Deze houdt zijn paard in en kijkt alles behalve vriendelijk. „Pas maar op, 't is een kwade 1" bromt bij. Mevrouw Heuze lacht, neemt boorwater en watten, klopt het dier op den nek, bet de wond voorzichtig uit, legt er een zacht zalf-verband op, en de voerman kan weer verder gaan. Zij stapt op de fiets en kijkt naar elk paard, naar eiken karrehond. Weer een ongelukkig beest! 't Heeft een verwaarloosde wond aan den achterpoot. - Mevrouw Heuze is al weer van haar rijwiel gesprongen.
„Arm dier! Pijn?" Vriendelijk streelt ze het eerst op den
32



meester te gehoorzamen. Deze wil het paard een schop geven, maar mevrouw Heuze, die zich juist neergebogen heeft, om een verband uit haar kistje te nemen, komt met haar hoofd voor zijn voet en ontvangt den trap. Het bloed loopt haar langs de wangen. Toch maakt ze vlug het verband klaar en wordt
dan zelf door een dokter geholpen Zoo is mevrouw
Elisè Heuze. Elke bewoner van Berlijn kent haar." Ik bedankte den heer wel voor zijn inlichtingen, groette en keek uit, waar zij gebleven was. Ze was verdwenen. Ik had tijd, een praatje te maken, mevrouw Heuze niet. Die moest het leed verzachten van de arme, viervoetige zwoegers in de drukke straten van Berlijn.
5. EEN KOSTBARE HOED.
Het was in 1609. Hertog George Ernst van Saksen had een prachtig slot gekocht: den beroemden Wartburg, waar Luther vrijwillig een jaar gevangen heeft gezeten en den Bijbel vertaald. Nu was de Wartburg een beetje vervallen, en de hertog wilde het beroemde gebouw laten opknappen en in eere herstellen. Vooral het dak zag er slecht uit. Dat diende men allereerst onder handen te nemen. Leonard Demmer, een bekende leidekker, moest komen. Hij onderzocht het dak en deed het goed. Met veel moeite kwam hij boven op 't gebouw en keek en wandelde er zoo gemakkelijk rond, of hij op den beganen grond liep. Hertog George en eenige vrienden stonden naar hem te kijken en verbaasden zich, dat die leidekker daarboven zich zoo kalm bewoog, als bestond er geen gevaar. Of Demmer echter te roekeloos werd, of dat een deel van de dakgoot te zeef vermolmd was, men wist 't niet, maar plotseling
36



hoorden de toeschouwers een vreeselijken schreeuw en zagen den ongelukkige naar beneden rollen; de hertog viel bijna om van den schrik, en de vrienden verbleekten. Iedereen dacht, dat Demmer op den grond te pletter was geslagen. Men snelde naar de plek van onheil en zocht, maar... vond den leidekker nérgens. Eensklaps hoorden ze een angstige stem van boven roepen:
„Mijn hoed, waar is mijn hoed?"
Dat was immers de stem van Demmer! Men geloofde zijn ooren nauwelijks. Allen keken omhoog en jawel, daar hing de leidekker boven in een hoogen lindeboom. Tijdens den val was Demmers jas achter een dikken tak gehaakt, en de man zwaaide veilig heen en weer. Waren de meesten zoo even hevig geschrokken, nu begon men luid te lachen. Maar Demmer schreeuwde nog angstiger dan zooeven: „Mijn hoed, mijn hoed, waar is mijn hoed?" 't Was al te mal. Een man valt boven van een hoog kasteel, blijft hangen in een boom.... ieder zou gelooven, dat hij in doodsangst verkeerde voor zijn leven. En in plaats daarvan denkt hij slechts aan zijn hoed!
„Ladders! Haal ladders!" beval de hertog. En de bedienden vlogen, wat ze konden", (om den armen man daar boven in den lindeboom te helpen, 't Duurde dan- ook niet lang, of Demmer stond weer veilig en wel op den grond.
De „kostbare" hoed was vlak bij den hertog terecht gekomen. Hij pakte hem op, ledigde zijn beurs er in en hield Demmers dierbaar kleedingstuk ook aan de hovelingen voor. Ieder wierp er lachend eenige zilver- of goudstukken in. Toen ging de hertog naar den leidekker en zei:
„Hoor eens, Demmer. Dat is zeker een erg kostbare hoed: Hij is je nog meer waard dan je leven. Dien moet ik houden. Ik zal hem ophangen in mijn curiositeiten-kamer als een her-
37



innering aan deze prachtige grap en jouw wonderbare redding. Hou je schort op, man."
Demmer keek heel bedremmeld, toen een groote som geld in zijn voorschoot rolde. En hij had er niets tegen, den ouden hoed voor dien prijs te verkoopen. Hij bezat nu geld genoeg, om een eigen huis te bouwen. Boven de deur liet hij een steen metselen, waarin een hoed uitgehouwen was. In den Wartburg wordt de „kostbare" hoed van Demmer nog altijd bewaard.
6. TERNAUWERNOOD ONTSNAPT.
Een der vreeselijkste roofdieren der eindelooze, Russfsche velden is de wolf. In de dicht bevolkte Westersche landen van Europa is hij geheel of bijna geheel uitgeroeid. Maar in Rusland, waar men soms uren ver in 't rond geen menschelijke woningen vindt, is dit onmogelijk. Zomers merkt men ook heel weinig wolven, want ze zijn laf en vreezen vooral de menschen. Maar in den winter, wanneer alles onder de sneeuw bedolven is, wanneer vele beesten, die anders een prooi voor de wilden dieren zijn, hun winterslaap houden, of zich ten minste zoo weinig mogelijk in de kou wagen, lijden de wolven honger. Dagen gaan er voorbij, dat er geen voedsel is te vinden. Ze zwerven bij honderden rond, en hun klagend gehuil klinkt ver over de eenzame velden en door de verlaten bosschen. Beginnen twee der dieren te vechten, wat dikwijls gebeurt, dan duurt het slechts kort, of hun gejank lokt van alle zijden de wolven. Elk weet, dat er spoedig iets te eten valt. Als een der twistzoekers gewond is, vallen de toeschouwers hongerig op hem aan en verslinden hem in een oogwenk. Wee den mensch, die in zulke tijden door een eenzame vlakte of een bosch moet trekken. Want wanneer de
38



De aangesprokene streek met zijn handen door de haren. „Hou je flink, Peter. Ons leven, maar ook dat van den prins hangt er misschien van af." Peter sloeg aan, ten teeken, dat hij 't begreep. De paarden waren weer een weinig uitgerust. De slede was nu geheel bezet: De vierde plaats werd door den dokter ingenomen. Ze waren nauwelijks een kwartier op weg, of ze zagen, dat verscheidene wolven hen volgden. Peter had het goed ingezien. De paarden begonnen vanzelf harder te loopen, maar de koetsier hield de teugels strak, om hun krachten nog te sparen. Plotseling zagen de heeren van verschillende zijden grauwige schimmen over 't veld in de richting van de trojka ijlen. Men wachtte zoo lang mogelijk met schieten, maar eindelijk waren ze zoo dicht bij, dat men het hijgen der beesten reeds kon hooren. „Laad u de geweren, dokter!" riep de vorst. De drie mannen schoten nü op de voorste wolven. Bij elk schot rolde een der dieren over den grond, en onmiddellijk bleven verscheidene andere achter, om de gevallenen te verorberen. Op deze wijze hield men den troep nog op behoorlijken afstand. Peter keek niet meer om; hij lette alleen maar op de paarden, die angstig voortstoven over den gladden weg. Het aantal vervolgers groeide echter onrustbarend, en bezorgd keek de vorst vooruit. Nog tien minuten en men zou een groot bosch bereiken. Dan werd 't wat gemakkelijker, want tusschen de boomen en struiken door konden de wolven onmogelijk zoo snel volgen. Maar de voorsten draafden ook reeds bijna aan weerskanten van de slede. Eenige schoten knalden, en een vrij groot aantal bleef achter. Steeds meer wolven vielen neer, maar van alle zijden jaagden andere op de trojka aan. Toen bereikte men 't bosch. Peter hield de paarden een weinig ih: Ze hadden hun krachten straks noodig. In een grooten troep vlogen de roofdieren achter de slede aan, maar 't werd nu gemakke-
41



lijker, want alle drie jagers konden één kant uit vuren en troffen meestal meerdere in één schot. Zoo raakte de trojka de woedende beesten een eind voor, ofschoon de paarden langzamer liepen. Maar 't gevaarlijkste eind kwam nog aan: de vlakte, die niet ver van 't kasteel zich uitstrekte. Toen de slede het bosch uitschoot, liet Peter de teugels weer vieren. „Niet langer schieten!" riep hij de jagers toe. In galop vlogen de angstige paarden voort. In razende vaart ijlde men over de sneeuw, maar de wolven liepen harder, en ze naderden weer meer en meer. Vorst Repnine nam 't geweer op en wilde nogmaals op de voorsten schieten. „Niet schieten, Excellentie!" riep Peter. „U lokt er nog veel meer mee."
De vorst legde het geweer weg, en de vier mannen zagen met angstige blikken de dieren naderen. Honderden vlogen met uitgestrekte halzen achter de trojka aan. De dokter beefde, de jagers vertrouwden op Peter, en vorst Repnine verbleekte, 't Leven van zijn zoon hing van 't gelukken van hun reis af,
„Zal ik de teugels laten vieren, Excellentie?" „Vertrouw je de paarden, Peter?" „Zeker, Excellentie." „Ga je gang."
Sneller nog dan zooeven ging het voort; maar het wolvenpak werd grooter. In een halven kring vlogen ze achter de slede aan, en de beide punten van den boog waren naast de trojka, schoten daar zelfs voorbij. Peter stuurde een weinig uit de richting.
„Wat haal je nu uit?" vroeg de vorst verschrikt. „Laat mij begaan, Excellentie." De anderen wachtten gespannen. Daar zagen ze 't kasteel in de verte! Steeds meer kwamen de wolven voor, en de beide punten naderden de paarden. Peter
42



De beide punten van den boog waren naast de trojka,
greep de teugels vaster. Plotseling stuurde hij de slede recht op 't kasteel aan en. dus dwars door een der beide zijden van den wolvenboog. Zóó snel ging alles in zijn werk, dat de wilde dieren jankend uiteenstoven en er eenige verwarring in den grooten troep ontstond. De slede komt verscheidene meters op de wolven voor, In vollen galop gaat het naar de poort. De paarden hijgen, de adem vliegt in wolken uit de neusgaten in de koude winterlucht. Aan elke haar hebben de beesten een zweetdroppel.
43



,,'t Moet uit wezen," zei baas tegen Jan, die hem juist een paar oude schoenen gebracht had, welke Plug moest oplappen. „Verdrink hem, baas!" Deze krabde zich achter zijn oor.
„Ik heb er haast geen tijd voor." Eigenlijk kon hij 't niet best doen. Hij vond het griezelig, „Zal ik 't doen?" riep Jan uit. „Graag."
Jan liep naar 't hok, nam een eind touw en bond 't rillende hondje er aan vast. Toen ging hij de straat op. Hij wilde naar den vijver van de oude burcht.
„Nico, Nico, kom mee. Hond van baas Plug! Dien gaan we verdrinken!" riep de jongen luid.
Daar kwam Nico aanloopen. Dat was fijn! Daar zouden ze pleizier mee hebben! Steeds meer jongens kwamen er bij. „Laat hem toch gaan!" zei Kees, die zag, hoe het beestje beefde.
„Ja, toe!" riep Hendrik. Maar Jan en Nico lieten zich het „pleiziertje" niet ontnemen. „Baas Plug heeft het zelf gezegd!" riep Jan uit. Daar wisten de anderen niets tegen in te brengen, en allen liepen achter de twee „vrienden" aan. 't Was, of 't hondje voelde, dat hem niets goeds wachtte. Wanhopig scheurde het aan zijn touw, maar Nico had gauw een stokje gevonden, en nu ging het beter, 't Arme dier kende Jan en Nico al te goed. Een hondje weet heel gauw, wie de meeste steenen gooit in 't dorp. Zoo kwamen ze aan den vijver. En niemand verzette zich tegen de twee deugnieten, voor wie alle jongens ook een beetje bang waren.
Jan greep 't beest op den arm en gooide het zoo ver hij kon in het water, maar .... dat was niet heel ver. En bovendien, een hond zwemt zoo goed.
48



Karo zwom dwars door den vijver heen, maar voor hij aan den anderen kant kwam, waren de jongens er ook al. Hij was er nauwelijks uit, of hij werd weer gegrepen, en het „spelletje" herhaalde zich nu. 't Leek ook zoo leuk, een spartelende hond in den vijver!
„Dat schiet niets op!" vond Nico. „Ik haal een bakje." En de knaap was gauw terug. Daar zouden ze het beest in vast binden. Het diertje keek in doodsangst nu naar den een. dan naar den ander. Met den staart tusschen de beenen stond het op zijn dunne, natte pootjes te rillen. Wat wilden al die groote jongens met hem doen? Terwijl ze druk bezig waren, kwam er een andere jongen bij. 't Was Willem Veen. Deze had een mooi scheepje bij zich, dat hij in den vijver wilde laten drijven. Hij had 't zelf gemaakt en er dagen en dagen aan gewerkt. Nu was 't klaar. Moeder had de zeilen voor hem genaaid. Als 't nu maar wilde varen en niet omsloeg! Plotseling kreeg hij 't troepje jongens in 't oog.
„Wat heb jullie daar?" vróeg hij, toen hij naderbij gekomen was.
„Kan jou niets schelen, Wimpie," zei Jan.
Willem kreeg een kleur. De jongens noemden hem Wimpie,
omdat zijn moeder dat vaak tegen hem zei.
„'t Is een hondje," zei één der jongens. „Ze gaan het in den
vijver verdrinken."
Willem drong door den troep naar voren. Hij was een forsche jongen en niet erg bang. „Laat es kijken. Jan."
„Zeg, Wimpie, jij hebt er niks mee noodig. We hebben hem
van baas Plug gekregen, om te verdrinken."
„Geef hem mij!" riep Willem. Hij had zijn ouders reeds
zoo vaak om een hond gevraagd. Wie weet. of hij dezen niet
mocht houden.
De jongens lachten hem uit.
i-ohen en Keuning, Meawe Klanken, I. 2e druk. 4
49



„Ben je gek! We willen er schik mee hebben."
Willem keek naar zijn scheepje. Zou hij dat er voor geven?
't Was wel jammer, maar dat hondje dan!" •
,,'k Geef mijn driemaster er voor," riep hij uit.
„Nee, wat hebben we nu aan jouw geknutsel. We hebben
al een scheepje. Kijk hier. Daar kunnen we veel meer pleizier
mee hebben." Ze gingen door en stoorden zich niet meer
aan Willem.
50



Jan en Nico gooiden nu \ bakje, met het hondje er in, een eind weg. De andere jongens lachten hen evenwel uit, omdat het nog vrij dicht bij den kant terecht kwam. Toen werd Jan boos ..Haal dan steenen!" riep hij uit, „en laten we er op gooien." Alle jongens snelden heen, om steenen te halen. Alleen Willem bleef. Vol medelijden keek hij naar 't diertje, dat wanhopige pogingen deed, om los te komen. Ineens stapte Willem een eindje het water in, reikte naar het bakje, greep het en haalde het er uit. Karo wist niet recht, wat hij er van denken moest Was t een nieuwe vijand of een redder? Maar heel gauw voelde hij, dat Willem hem geen kwaad zou doen. De jongen streelde hem over den kop en liep toen hard met hem weg Hij het zijn mooi fregat in den steek.
..Hier Wimpie, blijf er af. h Is onze hond!" schreeuwde Jan hem na. maar Willem snelde voort. De jongens wisten geen beter raad^ dan Wimpies scheepje te probeeren en daarna te vernielen. Wat deed die leelijkerd hen te storen in hun pret"!
Wi?' 1Sud,f'L Wim?" W3S '* CerSte' dat Moeder 2<* ze Willem half buiten adem den tuin zag inloopen
„Een hondje. Moeder .... Jan en Nico .... en een
heeleboel jongens wilden hem verdrinken .... En toen
heb ik hem er uit gehaald en hier is hijMoeder fronste even haar voorhoofd, keek naar Willems natte broek en vroeg toen: „Wat wou je daarmee?" „Houden! Toe Moeder, mag 't niet?" „Dat weet ik niet, jongen. Wat zal Vader er van zeggen Dat beestje lijkt wel ziek, zoo slecht ziet het er uit." Willem kreeg een borstel en warm zeepwater,' en nu ging Karo eerst in het bad. Vervolgens werd hij goed afgedroogd en hij zag er reeds veel aardiger uit. Het dier likte Willem vriendelijk de handen en zag hem met zijn trouwhartige oogjes
51



aan. Vader had er niet veel mee op, den zieken hond van baas Plug in huis te hebben, maar hij kon het niet over zijn hart verkrijgen, Willem den hond weer af te nemen: de jongen had er zooveel voor opgeofferd. Daarom beloofde hij, dat Karo blijven mocht, als hij spoedig weer beterde. Wat werd het dier nu goed verzorgd, en wat groeide het flink! 't Werd bepaald een mooie hond. 't Duurde slechts eenige weken, of hij was volkomen hersteld. Hij mocht nu blijven en werd de lieveling van alle huisgenooten. Maar Willem vond, dat hij de meester van den hond was, en Karo hield het meest van hem.
* * *
't Was winter en 't vroor, dat het kraakte. Willem mocht op schaatsen, 't Weer kon niet mooier: 't was bladstil, en de zon scheen stralend over het grijzige landschap. Eerst ging Willem naar zijn vriend Arie. Die zou met hem mee. Maar Arie was plotseling ongesteld geworden, zoodat zijn moeder hem niet durfde laten gaan. Willem wist niet, wat hij doen
zou. Andere jongens opzoeken? jan, Nico Neen, dat
lachte hem niets toe. Naar huis terug dan? Welke jongen, die op stap is naar het ijs, laat zich daarvan terughouden? Willem begaf zich dus alleen op weg. Gauw de schaatsen onder, en daar ging het heen. Wat zwierde hij er over! Verder, steeds maar verder reed hij. Hij dacht er niet aan, welke sloot of gracht hij nam. Wat een genot, zoo voort te glijden op den gladden ijsvloer. En wat gezellig, die schaduw daar naast hem op den walkant. Als hij de beenen uitsmeet, deed die het ook; als hij voorover boog, boog de schaduw ook; als hij zijn armen zwaaide, zwaaiden die zwarte armen in 't berijpte gras mee. Nu en dan klom hij over een dam, om
52



op een andere sloot te geraken, en dan keek hij het vreemde, blinkende landschap over. Verder weer! En de zon daalde reeds naar den horizon, toen Willem er met schrik aan dacht, wat een eind hij van huis verwijderd was. Gauw terug! Er sluierde een lichte mist over 't landschap, en hoe langer hij reed, hoe zwaarder die werd. Hij zag den verren toren van zijn dorp niet meer. Waar moest hij ook langs? Waar was hij over 't laatste dammetje gestapt? Hij kon 't niet terugvinden, wist niet eens recht, welke richting hij had te nemen , . . . . 't Angstzweet brak hem uit. Alle pret was nu ineens van 't rijden af. Er restte nog één vraag: hoe kwam hij naar huis terug? Daar was een breede sloot, nu maar rechts houden, dan ging het in de richting van zijn dorp, meende hij. Wat vreemd donker zag dat ijs er uit! 't Was spiegelglad, en niemand had er nog een schaats op gezet, dat zag hij wel. Met forsche streken ging 't vooruit. Maar ineens krak! het ijs boog onder zijn voeten. Bliksemsnel hield hij naar den kant. 't Was te laat. Willem spartelde in een diepe tochtsloot. Hij greep wanhopig naar den kant van 't ijs .... wilde zich er op heffen . . . . 't brokkelde af. Weer pakte hij den nieuwen rand. Nu voorzichtig 't brak weer. In doodsangst schreeuwde hij:
„Help, help!" Maar er was niemand, mijlen in 't rond. Hij begreep, dat hij zich zelf zou moeten redden. Nog eens brokkelde het ijs af, maar dan wist hij eindelijk den wal te grijpen, en met eindelooze inspanning hief hij zich omhoog en klauterde tegen den kant op. Hij beefde van inspanning en angst. Hoe
nu? Daar stond hij en wist niet, in welke richting hij
gaan zóu. Hij voelde, dat 't ijskoude water in zijn kleeren ging bevriezen. Voort! Straks was 't te laat! Een huis moest hij zoeken en een warme kachel. Hij reed al weer op een andere sloot, maar 't werd steeds moeilijker. Eindelijk ging 't haast niet meer. Hij moest even uitrusten, 't Was nu bijna duister
53



geworden, en de mist belette hem een lichtje in de verte te bespeuren. Even zitten
Zijn ouders werden ongerust, toen de avond viel, en Willem niet thuis kwam. Vader ging eens bij Arie hooren en vernam tot zijn ontsteltenis, dat die niet meegegaan was. Niemand, die van 't ijs terugkeerde, wist iets van zijn jongen, niemand had hem zelfs gezien. Toen holde Vader naar huis. „Willem is alleen weg gegaan .... Ik ga er dadelijk op uit!" riep hij hijgend.
Moeder schrok. Vader liep de deur al uit, maar een ander sloop stil mee: Karo . . . . 't Leek wel, of 't dier begrepen had, wat er gebeufd was.
Vader vroeg ieder, dien hij tegenkwam, of hij Willem ook gezien had, maar niemand kon hem ook maar eenige inlichting geven. Welken kant moest hij uit? Radeloos stond hij bij de ijsbaan. Een enkele late schaatsenrijder streek hem voorbij, en steeds herhaalde hij zijn vraag. Wat deed die Karo daar? Die snuffelde langs 't ijs.
„Karo, hier!" Maar Karo kwam niet, trippelde voorzichtig voort over de gladde baan.
„Karo, hier!" Karo lichtte even den kop op, maar snuffelde verder. Ineens drong het tot Veen door, dat de hond misschien in staat was, hem te helpen. „Leen mij even je schaatsen, Willemsen." Veen kreeg ze, bond ze onder, terwijl hij steeds Karo riep, die vooruitgeloopen 'was. Hij haalde den hond gauw in, en daar ging 't heen. Hij liet het beest nu vrij loopen en reed achter hem aan. Soms had hij moeite hem bij te houden, want ze moesten over verscheidene dammen, altijd verder 't land in. Eindelijk kwamen ze bij de tochtsloot. Veen liep doodelijk verschrikt naar 't gat in 't ijs, maar Karo, die even aan den wal gesnuffeld had, rende verder, en Willems vader reed hem
54



Hij liet het beest vrij loopen en reed achter hem aan.
iia, sloot op sloot af. Ineens schoot de hond snel vooruit en bleef luid blaffend staan. Veen wist niet, hoe gauw hij rijden zou. Waarlijk, daar lag de knaap!
„Vader!" kreunde hij. Toen viel hij in zwijm. Veen knielde bij hem neer, trok gauw zijn overjas uit, pakte Willem daar zorgvuldig in en stond weer op 't ijs.
„Vooruit Karo, naar huis!" riep Veen hem toe. Daar ging 't heen. 't Was een zware last voor den man, maar daar dacht hij niet eens aan. Hij moest zoo gauw mogelijk zien thuis te komen. Karo wees weer den weg, en gelukkig duurde 't niet zoo lang meer, of ze naderden 't dorp. In een oogwenk waren de schaatsen onder Veen's voeten weg, en hij
55



draafde op zijn huis aan. Doodelijk verschrikt zag Moeder hen binnenkomen. Karo 't eerst, die jankend tegen zijn jongen meester opsprong. De kachel snorde, en 't was heet in de' huiskamer. Daar had Moeder voor gezorgd. Onmiddellijk toog men aan 't werk en men ontkleedde den knaap. Willem was doodsbleek, maar leefde nog. Dokter halen, Willem droge kleeren aantrekken, den jongen met een paar heete kruiken in bed stoppen, — men deed het, zoo gauw men kon. Hij kwam er met een dikke verkoudheid af, ofschoon dokter erg bang was voor longontsteking. Maar zeker was 't wel, dat Karo de menschlievende daad, hem vroeger door den jongen meester bewezen, op gelijke wijze vergolden had. In geen huis heeft men ooit meer van een hond gehouden dan in 't gezin van Veen.
9. BIJ DE UILTJES.
Op den gewonen tijd was Frits Deelmeier naar bed gegaan, moeder had hem nog eens lekker onder de dekens gestopt; hij hoorde vaag de stemmen van vader en zijn broer Jan, die in de kamer daarnaast nog wat praatten ... en toen scheen zijn hoofd al lichter en lichter te worden, tot hij eindelijk indommelde. Nadat hij een poos had geslapen, hoorde hij naast zich een fijn stemmetje. Hij trachtte te zien, wie er binnen was gekomen, maar hij bemerkte niemand.
„Wie is daar?" vroeg hij heel zachtjes, zoo zacht, dat moeder, vader en Jan 't niet konden hooren, en ook Kees, die bij hem in dezelfde kamer sliep, niet wakker werd. Even ritselde er iets: het klonk als fijn lachen.
„Wie is daar toch?" zeide hij ongeduldig. „Ik kan niet rustig slapen."
56



„Daar is het ons juist om begonnen. Wil je niet mee vliegen?" „Vliegen? Daar denk ik niet aan. Ik kan niet vliegen." Weer een zacht gegichel.
„Als ik je vleugels aanbind, kun je vliegen. Zou je niet een vlinder willen worden, zooals ze geteekend zijn in het dikke boek van je vader?"
„Ik zou je hartelijk danken. Ik wil een jongen blijven!" Toen zag Frits plotseling, wie er met hem had gesproken: Een klein uiltje, dat steeds om zijn bed fladderde, telkens even roerloos wachtte, en daarna weer begon te vliegen. Frits moest lachen. „Ik ken je wel. Je bent een van de nachtuiltjes uit Vader's vlinderboek. Ben je daar soms uitgevlogen?" Tot Frits' groote verwondering boog 't diertje zijn sprietjes, en daarna kwam het dichter bij hem. „Hoe weet je dat?" vroeg het. „Wat . . . .?!"
„Dat ik uit 't vlinderboek ben gevlogen?" „Ik heb 't geraden. Is het dan heusch waar?" „Ja . . . zoo is 't. . . het verveelde me, om altijd op dezelfde plek te blijven. Jaren achtereen ben ik tusschen de bladzijden geklemd geweest. Gelukkig is vanavond 't boek langen tijd open blijven liggen, en we zijn er allemaal uitgekropen . . . Heerlijk, dat je vader 't niet merken kan . . ." Nu was Frits heel erg verwonderd. Het scheen dus waar te zijn! Toch begreep hij nog niet alles, wat het uiltje hem vertelde. Hij zweeg eenigen tijd, om goed na te denken. Eindelijk vroeg hij:
„Waarom kan Vader 't dan niet merken?!" Het uiltje danste van pleizier in het maanlicht.
„Omdat . . omdat . . het donker is in de kamer hiernaast. Morgenvroeg zijn we weer op onze plaats!" „Heb je dat dan wel meer gedaan?"
57



„Natuurlijk niet. We hebben een gunstige gelegenheid afgewacht. O, weer te dansen met uiltjes en andere vlinders!" „Waarom wil je zoo graag hebben, dat ik ook leer vliegen?" „Het leek ons zoo prettig, om een menschenkind mee te nemen. We kennen je zoo goed. omdat je zoo vaak in ons boek hebt gebladerd."
Ons boek . . . Frits schoot bijna in den lach, en met moeite bedwong hij zich, door op zijn lippen te bijten. Het uiltje praatte van „ons boek", net of het aan de vlinders toebehoorde. „Kom", zei het diertje ongeduldig, „gaan we nu of niet „Ja", antwoordde Frits, „maar word ik dan wel weer een mensch . . . .?"
Nog altijd begreep hij niet goed, of hij alles in zijn slaap of in werkelijkheid beleefde. Hij geloofde eigenlijk allebei. Hij meende te droomen, daar het toch onmogelijk was, dat een uiltje uit het groote vlinderboek vloog; maar aan den anderen kant geloofde hij te waken, want — zoo dacht hij — ik zie toch duidelijk, dat een klein vlindertje om me heen fladdert, en ik hoor zijn stem. Doch het was onmogelijk, dat hij èn droomde èn wakker lag. Eén van beiden kon slechts waar zijn.
Het vlindertje ging tegen 't vensterglas zitten, en nu zag Frits nauwkeurig, hoe het eruit zag. Het was het kleine lischdoddenuiltje met zijn roodbruine voor- en zijn gelige achtervleugels. Thans wist de jongen zeker, dat hij niet sliep: hij had de afbeelding van het diertje te dikwijls gezien. Van verwondering ging hij rechtop zitten, en hij bekeek het fijne beestje vol aandacht. Hoe mooi was zoo'n vlinder eigenlijk! Door het donkerbruin schemerden witte lijntjes, en langs den rand lagen zwarte vlekjes, precies in rijen. Frits klapte in de handen van pleizier. „Ik ben heelemaal wakker! Zou ik vleugels kunnen krijgen?!" „Ja", antwoordde het uiltje, en voor de knaap wist, wat er
58



eigenlijk gebeurde, zweefde hij de lucht in. Hij voelde, dat hij lichter werd, steeds lichter, en eindelijk zat hij bij het lischdoddenuiltje tegen 't glas.
„Kon ik me zelf maar in den spiegel zien," dacht hij. „Zou ik ook zoo'n lischdoddenuiltje zijn?" '
Hij bemerkte, dat zijn schaduw langer was, dan die van zijn vriendje, en hij begreep, dat hij dus een anderen vorm had gekregen en anders heette. Tegelijkertijd zag hij tegen den muur een blinkend voorwerp, en of hij wilde of niet, hij moest daar heen. Frits er in een rechte, snelle vlucht op af! Hij botste tegen iets hards ... het was de spiegel, die hem zoo'n pijn deed.
„Ja," sprak het lischdoddenuiltje medelijdend, „wij zijn wezens van den diepen, donkeren nacht, en daarom worden wij onrustig door 't licht. Velen van ons, die heelemaal niet in de huizen van de menschen behooren, maar die leven tusschen de ruischende bladeren van iep en wilg en eik, worden, zoodra het alom donker is, uit de verte gelokt door het licht. Het is zoo vreemd:... we denken, als we een lamp zien branden, dat het de zon is, en als we er dan heel dicht bij willen komen, zengen we onze vleugels."
„Nu," antwoordde Frits, „ik zal wel voorzichtig wezen. Maar wat ben ik voor een vlinder?"
„Dat zeg ik je niet, dat zeg ik je niet," plaagde 't uiltje. „Dat moet je zelf maar gewaar worden!"
„Gaan we nu nog niet naar buiten?" vroeg Frits ongeduldig. „Even wachten — even wachten ... zie je niet ginds dat reusachtige, zwarte dier heen en weer fladderen?" „Ben je bang voor een vleermuisje?"
„Een vleermuisje?" Zeg maar gerust: vleermuis! Zij is wel honderdmaal zoo groot als jij bent. Je moet bedenken, dat je ook maar een klein uiltje bent geworden, en dat jij je precies
59



aan dezelfde gevaren blootstelt als wij. Je zult wel begrijpen, dat die vleermuis jou ook niet met rust laat." „Brom... uil!" zei Frits. „Leelijke brom ... uil. Wat doe je uit een boek te kruipen, als je niets kunt dan brommen, brommen, brommen. Weet je, het was veel beter geweest, wanneer je tusschen de bladen was gebleven. Maar kom, we gaan vliegen, 't Vleermuisje is daarginder bij de boomen." Door een opening van 't venster gingen ze naar buiten, en al dadelijk bemerkte Frits, dat de nacht heel veel leven verbergt. Allerlei uiltjes, schemervlinders en motten, waaronder er één was, sneeuwwit van kleur, die heel langzaam èn statig vloog, fladderden er rond, en telkens fluisterde hem zijn begeleider den naam toe.
Een schuw vlindertje vloog voorbij, heel vlug, en dartelde om de bloemen heen. Het hield wel van lekkeren honing. „Een pistooltje," zei Frits' vriendje. Het was een klein, bronskleurig beestje, met een zilveren figuurtje midden op de vleugels. „Ik ken hem wel," antwoordde Frits. „Je hoeft me geen namen te noemen!"
Plotseling hoorden ze beiden een zacht piepend geluid, en een groote vlinder kwam hen voorbij. Een piepende vlinder! Frits wilde wel eens hooren, wat zij te vertellen had. Ze was blijkbaar zeer trotsch op zich zelf.
„Voor mij zijn de menschen bang, de menschen bang. Als ik in hun huizen kom, aangelokt door het licht van de lamp, gebeurt het wel, dat allen, die om de tafel zitten, vol angst wegloopen, en toch ben ik veel kleiner dan zij!" „Goedenavond, doodshoofdvlinder," zei Frits. „Wat ben jij er voor een?" vroeg het groote dier, dat vreemd toegetakeld was. Zijn voorvleugels waren bruinzwart, zijn achtervleugels geel, en op zijn rug was een doodshoofd geteekend, dat de domme menschen soms zoo bang maakt. De reus onder
60



de vlinders meende, dat hij voor ieder ander minachting kon toonen. Hij was de eenige, die kon zingen, en dan wist hij, dat hij er gevaarlijk uitzag. Doch Frits was een jongen geweest, en hij vreesde den nijdigaard niet.
„Weet je wel, dat ik veel zeldzamer ben dan jij?" zei de groote vlinder. „Tusschen de populieren zijn heel veel van je broertjes en zusjes." „Hoe is mijn naam dan?"
„Och, dat zeg ik je niet. Ik ben veel te voornaam, om mij lang met anderen te bemoeien."
Dit zeide de doodshoofdvlinder, maar al heel gauw bleek het, dat anderen niet te voornaam waren, om zich met hem bezig te houden. En vleermuis kwam op de beide babbelaars af, en hap! ze had het groote beest, dat zich zoo veel verbeeldde, reeds verzwolgen. Angstig vluchtte Frits. Het lischdoddenuiltje was ook verdwenen, en dus zwierf hij alleen rond. Waarheen? „Laat ik maar naar huis gaan," peinsde bij, en hij besloot terug te keeren. Dit viel hem echter niet mee. Hij fladderde en fladderde .... telkens kreeg hij angst voor de vleermuizen en de nachtroofvogels, die allerwege op de jacht waren, om zijn vriendjes te vangen. Zou hij zelf ontsnappen? Hij voelde berouw, dat hij het uiltje was gevolgd. Thans liep hij dezelfde gevaren als die tallooze insecten, welke zich tegen scherpe tanden en klauwen niet kunnen verdedigen. Hij vloog haast je rep je tot aan de woningen der menschen; uit enkele vensters blonk nog licht.
„Ik wilde, dat ik mijn eigen huis kon vinden", dacht hij. Hij zocht en zocht . . . wat leken die ramen, die muren, die deuren op elkander.
In de verte vloog een vleermuis . . . Hij peinsde: „Daarginder, waar die lamp brandt, ben ik veilig." Hij vluchtte naar binnen en kwam in een kamer terecht,
61



mÊmt&wki.- «V lliliilfflllll
Een vleermuis kwam op de beide babbelaars af.
waar een man zat te schrijven. Groote bladen papier lagen voor hem, en zijn pen ging haastig over de witte vellen. Hij lette niet op den nieuwen gast . . . Hij hield zijn rug gebogen, zijn voorhoofd was doorploegd van diepe rimpels. Hij werkte het liefst des avonds en des nachts aan zijn boek, omdat dan alles rustig is. Hij had geen tijd, op 't arme uiltje te letten. Doch plotseling werd Frits aangetrokken door 't felle licht der lamp. Hij vergat, dat het nacht was. De lamp schitterde, schitterde als het zonnelicht. Hij meende, dat het wol hof
62



2onnelicht moest zijn, zóó fel blonk het. Daar wilde hij in spelen. O! hoe heerlijk zouden de stralen zijn vleugels verwarmen. Hij beschreef groote cirkels in de kamer, en de schrijvende man keek verwonderd naar het witte papier. Wat beteekende die schaduw, welke telkens en telkens over de blanke vellen schoot? Hij keek op, tot Frits' geluk.
„Arm uiltje," mompelde hij, „je zou je vleugels schroeien!" Een seconde bleef 't vlindertje tegen 't witte gordijn zitten. Op dat oogenblik sprong de man van zijn stoel, en hij vatte het kleine diertje voorzichtig aan.
„Ik zal zorgen, dat je die teere vleugels niet zengt." Hij hield het uiltje behoedzaam vast en wierp het naar buiten. Daarna sloot hij 't venster en ging weer aan zijn werk. Frits fladderde opnieuw in de koele avondlucht, en hij voelde zich blijde, dat hij thans veilig was voor de brandende lamp. Maar dreigden daar geen nieuwe gevaren? Hij herinnerde zich, dat de doodshoofdvlinder hem over de uiltjes had gesproken, die bij de populieren met haar ruischende bladeren vlogen, en geluidloos gleed hij door het duister, tot hij zijn broertjes en zusjes zag. Ze wuifden met de vleugelen, en terwijl ze Frits tusschen zich innamen, voelde hij zich wondergoed bij hen tehuis. „Hoe heet ik?" vroeg hij.
„Hij kent zijn eigen naam niet!" plaagden hem de uiltjes. „En
je bent nog wel zoo'n mooie, groote vlinder!" '*'
„Maar wie ben ik dan?"
„Fop een ander — ons niet — ons niet!"
„Laat me jullie bekijken — kom in 't maanlicht!"
„Als we in 't maanlicht komen, zien ons de roofvogels. We
blijven liever bij de bladeren."
Doch één hunner vloog een eind van den boom weg, en toen zag Frits zijn mooie kleuren.
63



„Je bent een blauw weeskind!" riep hij opgetogen, „óf heet je anders?"
„Nee, zoo heeten wij, zoo heeten wij, en zoo heet jij." Ze vlogen langen tijd met hem mee, heen en weer, tot Frits ineens naar boven zag. Het waren niet de flikkerende sterren, welke hij bemerkte, doch een paar starende, groene oogen, die haar hem keken,
„Dat is een booze roofvogel!" dacht hij, „nu ben ik verloren." Alle vlinders vluchtten, en hij. liet zich eensklaps vallen. „Dat is mijn eenige redding,"' peinsde hij. Hij tuimelde naar beneden, steeds dieper... De vreeselijke oogen kwamen echter naderbij... „Frits! Frits! Frits!" Kees, zijn broertje, riep met luide stem. Frits ontwaakte ... en lag op den grond van de kamer te spartelen.
„Waar ben ik?" vroeg hij verwezen.
„Je bent zoo aan 't woelen geweest!" riep Kees. „En toen ben je uit bed gevallen."
„Ben ik dan niet bij de populieren, bij de blauwe weeskinderen?"
„Wat zeg je daar? Wat zou je midden in den nacht bij de populieren moeten doen? En wat zijn dat, blauwe weeskinderen?"
„Daar heb ik mee gevlogen!" ?Splf
Nu begreep broer er niets meer van.
„Gevlogen?" vroeg hij verbaasd.
„Ik ben een uil geweest," verklaarde Frits.
„Een uil —?!" En Kees begon onbedaarlijk te lachen. Frits
krabbelde brommend in zijn bed terug.
„Nu wou ik wel weer gaan droomen," mompelde hij, „even mooi als zooeven, maar 't moest niet zoo akelig eindigen. Hu! die leelijke roofvogel met zijn groene oogen!"
64



10. DE SCHOENMAKER VAN OOSTERLITTENS.
FRIESCHE SAGE.
In Oosterlittens, een klein Friesch plaatsje, woonde een arme schoenmaker, die den heelen dag hard werkte, zonder ooit rijker te worden. Als hij des avonds laat met zijn arbeid ophield, zuchtte hij vele malen, en zijn vrouw, die dit hoorde, vroeg eiken keer weder: „Waarom ben je toch zoo bedroefd?"
„Ik .... dat spreekt vanzelf! Moet men dan niet bedroefd wezen, als men dag in dag uit slooft en zwoegt, terwijl men nooit geld over sparen kan? Andere menschen, zooals buurman van Oost, kunnen er nog eens een lapje grond bijkoopen: ze hebben een koetje op stal staan. Daardoor krijgen ze lekkere melk en versche boter. Ze kunnen zelf hun aardappelen en groenten verbouwen, en ze mesten een varken, zoodat ze den heelen winter vleesch in de kuip hebben. Maar wij .... och, wij bezitten alleen maar een bleekveld, waarop een paaltje staat; wat hebben we er eigenlijk aan? Zelfs houden we nog geen geit. die op 't bleekveld kan grazen!" Aldus klaagde de goede man, en zijn vrouw wist niet. wat ze hem moest antwoorden.
Op een avond was hij weer moe en mopperend naar bed
gegaan, en zijn vrouw verwachtte niet anders, of hij zou den
volgenden morgen even slecht-gehumeurd uit zijn bed stappen
Ze was daarom verwonderd, dat hij, in plaats van te grauwen
en te snauwen, vroolijk aan den arbeid ging.
„Hoe komt het. dat jij zoo opgewekt bent?" vroeg ze verbaasd.
„Ik heb mooi gedroomd ... zoo mooi, als ik nog nooit
gedroomd heb."
„Vertel het me eens . . . ."
„l. V „. .
«.„ .-vcuning, ivieuwe Klanken, I. 2e druk. 5
65



„Neen — neen •—" antwoordde de schoenmaker, „het is zoo'n mooie droom, dat ik er alléén over wil denken!" Daarom zei hij er niets van, maar, omdat hij door het vele denken weinig werkte en dus ook niet veel verdiende, kwam zijn slecht humeur terug, en hij bromde op zijn vrouw, toen ze riep, of hij kwam eten. En 's avonds knorde hij ook nog. Hij vitte op alles en nog wat, en hij was kwaad op de kinderen. „Ik hoop, dat je vannacht nog eens zoo mooi droomt," zei de vrouw van den schoenmaker, „dan zie ik tenminste morgenochtend weer een vroolijk gezicht."
Reeds vroeg wekte ze den volgenden dag haar man, en die begon, zoodra hij wakker werd, tegen haar te knipoogen. De vrouw klapte in de handen van vreugde.
„Je hebt weer mooi gedroomd!" riep ze uit. „Ik zie het aan je gezicht, datjje mooi gedroomd hebt!"
„Prachtig," gaf de schoenmaker toe. „En weet je, wat het gekste is?"
„Nee —," antwoordde de vrouw.
Het gekste is, dat ik precies hetzelfde heb gedroomd als den vorigen nacht!"
„Nu zul je wel voor den heelen dag blij zijn! Maar waarom zeg je me den droom niet?"
„Hoor eens, lieve vrouw!" zei de schoenmaker, „als de droom voor de derde maal terugkomt, zal ik je hem zeker vertellen! Dus heb nog één dag geduld."
Het was wel moeilijk voor de arme vrouw, zoolang te moeten wachten, want de schoenmaker knorde nog erger dan een varken, dat geen eten krijgt. Hij was heelemaal niet vroolijk,. zooals men het na een prettigen droom gewoonlijk is. Vol onwil vatte hij zijn dagelijksch werk op, en telkens mopperde hij voor zich heen:
„Iedereen weet wel, dat droomen bedrog zijn. Wat heb ik aan
66



mooie droomen, wanneer ik van vroeg tot laat zóó hard moet werken? Ik hoop, dat ik nooit meer droomen zal!" Hij kon dit wel hopen, doch 't hielp hem niet. Ook den derden nacht droomde hij precies' hetzelfde als de beide voorgaande nachten. Zijn vrouw kon den ochtend bijna niet afwachten, zoo verlangde ze naar het verhaal! Ternauwernood was de zon opgegaan, of ze stiet hem in "de zijde: „Man! het is tijd, en heb je iets anders gedroomd dan de vorige keeren?" „Neen, precies hetzelfde."
„Je herinnert je wel, wat je me beloofd hebt? Je zou me den droom vertellen!"
„Nu, goed dan. Ik heb driemaal achter elkaar gedroomd, dat er een vrouw met een witte muts op haar hoofd dichtbij den drempel stond, en die zei tegen mij, dat ik naar de Amstelbrug in Amsterdam moest gaan. Dan zou ik een groote schat vinden. Maar het is te gek, om alleen te loopen, want hoe kan ik nu op de Amstelbrug in Amsterdam zooveel geld krijgen Z"
„Daar heb je geüjk in," zei de vrouw. „Het is wel een mooie droom, maar hij beteekent niets!" De schoenmaker dacht:
„Daar heb je gelijk in!" en hij hervatte zijn arbeid. Doch
dien dag peinsde hij voortdurend over zijn mooien droom, en
terwijl hij een paar laarzen lapte, mompelde hij:
„Daar moet toch wel iets van waar wezen, anders droomt
men immers niet driemaal achter elkaar hetzelfde. Ik moet eens
naar de Amstelbrug in Amsterdam."
Hij sprak er met zijn vrouw over, doch deze riep uit:
„Je hebt toch zelf gezegd, dat droomen bedrog zijn. Blijf
liever hier werken, dan verdien je nog iets, en we kunnen
dan voor de kinderen kousen en hemden koopen."
67



„Neen," zei de schoenmaker, en hij smeet zijn els neer, „hoor je, ik ga naar de Amstelbrug!"
Reeds den volgenden morgen begaf hij zich op weg, al is het een groote afstand van Oosterlittens naar Amsterdam. Hij meende nu zeker, dat hij op de Amstelbrug een schat zou vinden, en hij zong gedurende zijn heeïe reis niets dan vroolijke liedjes. Hij begon met „Piet Hein" te zingen, en toen hij aan de regels kwam:
„Hij heeft gewonnen de zilvervloot, Hij heeft gewonnen de zilvervloot,"
sloeg hij zichzelf hard tegen de dijen, en hij dacht: „Wie weet, of ik op de Amstelbrug ook niet een zilvervloot win! Die breng ik naar huis. Wat zullen mijn vrouw en mijn kinderen en mijn buurlui verbaasde oogen opzetten. Ik zal goed in het water kijken, of ik daar geen zilvervloot zie!" Eindelijk kwam hij, al zingend, in Amsterdam aan. De menschen bleven verwonderd kijken, toen de zingende schoenmaker hen voorbijliep. Maar hij stoorde er zich niet aan, en hij dwaalde net zoolang, tot hij de Amstelbrug bereikte. „Wat is dat voor brug?" vroeg hij een bedelaar. „De Amstelbrug!"
„O, de Amstelbrug!" zei de schoenmaker. Hij zong niet meer. Hij bleef pal wachten, en ging midden op de brug staan. Gelukkig was het mooi weer, en scheen het zonnetje lekker. Hij wandelde op en neer, op en neer, keek naar de menschen, keek naar de schepen, keek naar de rijtuigen, doch hij zorgde steeds, dat hij de brug niet afkwam. Des avonds echter was hij -geen cent rijker geworden.
Hij liep, toen het donker werd, naar zijn logement, en hij legde zich op zijn bed neer, om te slapen. Maar hij droomde heelemaal niet; hij bracht den nacht zoo onrustig door, dat hij
68



telkens op wilde springen, om weer op de Amstelbrug te gaan staan.
Eindelijk was het morgen. Hij wiesch zich, ontbeet haastig, en daarna liep hij, zoo snel hij kon, naar de Amstelbrug, waar hij zoo recht bleef staan als het paaltje op zijn bleekveld. De bedelaar, dien hij den vorigen dag had ontmoet, kwam ook spoedig, groette hem, doch zeide geen woord, 's Middags begon het te regenen. Het water stroomdè op hem neer, en in een oogenblik tijd was hij zoo nat, alsof hij in den Amstel had gelegen.
„Ook wat moois!" dacht hij, „was ik maar in Oosterlittens gebleven. Ja, als het nu gouden tientjes regende, in plaats van
al dat water dan zou ik het wel prettig vinden. Nu
bederven mijn kleeren maar.
Gelukkig, dat het weer tegen den avond wat opknapte, anders was hij misschien weggegaan. Het werd donker, en ook de bedelaar verliet de brug, na hem een goeden nacht te hebben gewenscht.
„Zal ik hier nog eenmaal weerkomen," dacht de man, „of zal ik morgenvroeg dadelijk naar Oosterlittens teruggaan? Wat zal mijn vrouw me uitlachen, wanneer ik even arm weerom kom als ik vertrokken ben." Diepe rimpels kwamen er in zijn voorhoofd. „Neen," besloot hij plotseling, „ik heb drie keer gedroomd, en daarom zal ik ook drie dagen op de brug wachten. Den derden dag zal ik misschien ontvangen, wat ik de twee vorige malen niet heb gekregen."
Zoo gezegd — zoo gedaan. Ook den volgenden ochtend stond hij op zijn post. De uren kropen voorbij. Van het vinden van een schat was geen sprake.
Eindelijk — toen het nogmaals donker begon te worden — besloot hij, met een diepen zucht, de brug te verlaten. Hij knikte den bedelaar toe, en zei:
69



Hij rende, wat hij rennen kon.
„Ik kom hier nooit weer! Het beste, vriend!"
„Wacht eens even," riep de bedelaar uit. „Ik ben werkelijk
nieuwsgierig, waarom je eigenlijk bent gekomen."
„Nu i—" zei de schoenmaker, „dat wil ik je wel vertellen. Ik
heb een heel vreemden droom gehad: in mijn slaap heb ik een
vrouw met een witte muts op gezien, die mij zei, dat ik hier
naar de Amstelbrug moest gaan. Ik zou dan een schat vinden!"
„Och, dergelijke droomen komen nooit uit," lachte de bedelaar.
„Eenigen tijd geleden heb ik gedroomd, dar er in Oosterlittens
onder een paaltje op een bleekveld een schat begraven lag.
70



Maar dacht je, dat ik het heb geloofd? Geen sprake "
Hij kon zijn zin niet voleindigen.
„Wat?!" riep de schoenmaker uit, en hij sprong zoo hoog mogelijk de lucht in. Hij hield de panden van zijn jas vast, en hij rende, wat hij rennen kon naar zijn logement. Dien nacht sliep hij heelemaal niet, en den volgenden morgen vertrok hij zoo vroeg mogelijk naar Oosterlittens. Toen hij daar aangekomen was, zeide hij zijn vrouw en kinderen in het geheel geen goeden dag. Hij liep dadelijk naar de schuur en haalde een schop. Daarna begon hij onmiddellijk den grond om het paaltje los te graven.
„Wat doe je nu?" vroeg zijn vrouw, want ze meende, dat de man krankzinnig was geworden.
„Laat mij begaan — laat mij begaan!" riep de schoenmaker uit, en hij ging met spitten voort. Na een poosje schreeuwde hij plotseling:
„Vrouw! ik heb hem!" en bijna tegelijkertijd haalde hij een ketel voor den dag. Daar nam hij het deksel af, en wat zagen de twee gelukkige menschen? Dat de heele ketel vol met goudstukken zat! Ze sprongen en dansten van pleizier op het bleekveld, en daarna bestelde de schoenmaker zooveel gebak en taart en zooveel limonade, als was de gansche familie tegelijk jarig.
Nu ze zoo plotseling in het bezit van geld waren gekomen, meenden ze ook, dat het geen waarde had, en aan het feestvieren kwam geen einde. Eiken dag werd er heerlijk gegeten en gedronken, zonder dat de schoenmaker ooit aan werken dacht. Dat behoefde niet meer, meende hij. Op een goeden morgen keek hij met een bedenkelijk gezicht in den ketel.
„Vrouw!" riep hij uit, „daar zijn nog maar enkele goudstukken overgebleven."
71



„Wat zeg je daar?" antwoordde de vrouw teleurgesteld, en ze kwam ook eens kijken.
Werkelijk, baar man had gelijk. Op den bodem lagen nog maar acht of negen ducaten.
Op dat oogenblik kwam er een heer binnen, die gaarne den
man wilde spreken. Toen hij den schoenmaker met zijn echt-
genoote bij den ketel zag staan, was hij heel verwonderd.
„Wat is dat voor een vreemd voorwerp?" vroeg hij.
„Dat is een ketel, mijnheer!" zei de man. „Er staan ook
woorden op het koper, die ik niet lezen kan."
De heer las het opschrift en schudde zijn hoofd.
„Wat staat er, mijnheer?" vroeg de vrouw.
„In het Latijn heeft men erop gegrift: „Onder dezen is er
nog één!" antwoordde de heer.
Toen sprong de schoenmaker weer in de lucht, evenals hij op de Amstelbrug had gedaan; zoodra de bezoeker was vertrokken, holde hij naar de schuur, nam weder een schop en begon op de oude plek in het bleekveld nogmaals te graven. En werkelijk . . . een oogenblik later haalde hij een tweeden ketel voor den dag. Ook deze was tot den rand met goudstukken gevuld.
Maar nadat .ze hem tezamen in de kamer hadden gedragen, zeide de schoenmaker tot zijn vrouw:
„Weet je, we zullen nu maar voorzichtiger met ons geld zijn, want op dezen ketel staat niets geschreven, en het is dus de laatste! We moeten zuinig worden!"
En dat werden ze dan ook. De man werkte als vanouds, maar hij was tevreden onder zijn arbeid. Dikwijls dacht hij bij zichzelf:
„Dus was het toch goed, dat ik naar de Amstelbrug ben gegaan, want daardoor heb ik de schat gevonden."
72



11. DE LICHTENDE POMPOEN.
EEN SPROOKJE.
Dichtbij de boonstaken in den grooten moestuin stond een knoestige appelboom; die had er zoolang gestaan, dat zelfs grootmoeder zich niet herinnerde, wie hem geplant had. De appelboom droeg het mooiste ooft uit den ganschen omtrek, en daar was hij trotsch op, vooral, omdat hij dit zoo vaak hoorde. Op een goeden dag had de jongste zoon des huizes, Berend, een pompoen geplukt, en dien had hij zoo uitgesneden, dat de groene vrucht van voren den vorm van een mensebengezicht kreeg. In de uitgeholde schil zette de jongen een kaarsje, dat hij aanstak. Daarna beklom hij een ladder tegen den appelboom, en hij bond den pompoen aan een ijzerdraadje tusschen de takken. Uit de verte leek het net, of er boven uit den stam een gloeiend hoofd kwam gluren.
Berend riep zijn vader en moeder, die om het kunststuk lachten. Doch de oude, eerwaardige boom lachte niet. Hij het zijn bladeren in den wind ruischen, en wie goed toeluisterde, kon hun fluisteren duidelijk verstaan:
„Is dat een appel, die daar aan de onderste takken hangt? Je zou er bang van worden, zooveel licht is er nu in het donker. Hij heeft oogen, een neus en een mond .... Wie kent zijn naam?"
Een klein, _ onrijp appeltje, dat vlak voor de groote kalebas hing, en dat zich erg warm voelde, besloot den gast te vragen, hoe hij heette. Juist begon de wind door de takken te varen, het appeltje schudde heen en weer, en nam telkens een aanloop, die het dichtbij de reusachtige vrucht met zijn wijdstralend licht bracht. Eindelijk naderde het op zoo kleinen afstand, dat het zijn glad velletje bijna brandde. Het verdroeg de pijn echter moedig, en het fluisterde:
73



„Je bent zóó mooi, en je verspreidt zooveel licht, dat wij ons erover verwonderen, hoe je eigenlijk hier tusschen ons verzeild raakt. Hoe is je naam, als ik vragen mag?" . De pompoen gloeide nog meer dan tevoren: men vond hem blijkbaar heel deftig. Hij wachtte eenigen tijd, vóór hij antwoordde. Hij vond het grappig, want nu hoorde hij van alle kanten, dat de bladeren nieuwsgierig onder elkaar ruischten: „Wie is het? Wie is het?" En een twijgje, dat bovenaan hing, riep naar beneden:
„Zeg eens, als jullie 't weten, moet je het mij ook vertellen." Doch aangezien de pompoen nog steeds hoogmoedig zweeg, bedachten de bovenste appels maar iets.
„Het is de zon — het is de zon, die uit den hemel is gevallen," riepen ze.
Het twijgje, dat bovenaan hing, was nu tevredengesteld. Het vertelde de vreemde tijding aan den zijtak, waaruit hij ontsproot, en de zijtak deelde ze weder aan zijn hoofdtak mede, die zorgde, dat geen blad en geen twijg en geen tak er onkundig van bleef. Het kleine appeltje, dat dichtbij den pompoen hing, en daarom het meest van de warmte, welke de brandende kaars uitstraalde, had te verduren, zeide zacht tot de anderen: „Het is zoo — het is de zon, ik voel het duidelijk." Aldus werd de pompoen, zonder dat hij het zelf wilde, de zon genoemd, en hij sprak het niet tegen. Dat was heel dom. Want als er weinig licht is, kan een klein kaarsje zich wel voor de zon houden, doch inderdaad ziet men s morgens wel, wat het werkelijk beteekent. Daarom was het dom en dwaas van den pompoen, om te zwijgen. Misschien dacht hij wel, dat de jongen, die hem aan den boom had gehangen, hem binnen korten tijd zou komen halen. Hij vond het in het geheel niet prettig, dat hij daar zoolang in den avondwind heen en weer moest zwaaien, heen en weer, zonder ophouden. Nu moest hij nog net doen.
74



of hij ik-weet-niet-hoe gelukkig was. De appels bogen allen voor hem, en de bladeren ritselden hem toe: „Heel veel eer bewijst u ons, lieve zon, met uw bezoek. We zullen er, zoolang we leven, aan denken, welk een voorname gast in ons midden heeft vertoefd!"
Hu! daar vloog een groote uil met wijd-uitgespreide vleugelen op den gloed af.
„Wat . . . wat ... is dat?" kreet hij. „Wat doet dat machtige licht in den appelboom? Ik word er bang van. Mijn oogen kunnen daar niet tegen."
Ook een vleermuis kwam zachtjes aanzweven. Men zou haar anders misschien niet hebben gezien, want haar vleugels en haar lijfje zijn bijna zoo donker als de nacht. Toen ze dichtbij gekomen was, piepte, ze:
„Wat een licht is dat hier. Weg, weg daarmee!"
De pompoen hoopte ook, dat Berend hem zou halen. Maar
deze dacht niet meer aan hem en sliep thans rustig.
„Ook wat moois," bromde de uil. „De zon is er voor den
dag en niet voor den nacht!"
Allerlei dof-gekleurde vlindertjes kwamen op de lichtende vrucht af. Zoodra ze de vreeselijke mare hadden vernomen, begonnen ze onrustig te fladderen.
„Zal het nooit meer donker zijn?" vroegen ze angstig. „Neen," zei 't kleine appeltje, dat meende in plaats van den pompoen te moeten spreken, „altijd zal voortaan de zon schijnen.'.' „Wie gelooft dat?" riep eensklaps een klein veldmuisje, dat echter gauw weer wegkroop, toen het den uil zag. Daarom kon het niets meer zeggen, doch men hoorde het nog langen tijd spottend piepen. Ook een glimwormpje kwam naderbij: het leek op een klein vqnkje, zooals men dit uit de smidsvuren omhoog ziet spatten. Het hield vlak voor den pompoen stil. Tot dusver was het een der grootste lichten van den nacht geweest.
75



dat met de sterren in glans kon wedijveren. Thans moest het eerlijk erkennen, dat het overtroffen was, en het fluisterde: „Hoe machtig en wijd straalt dat licht!"
De pompoen voelde zich zeer gevleid. Alleen hinderde het hem, dat telkens de wind door de holten van zijn gezicht speelde, en de kaarsvlam woei dan heen en weer, tot ze soms bijna geheel was uitgedoofd. Doch de anderen vonden het heel gewoon, dat meermalen de glans verzwakt werd: dit geschiedde ook met de zon, als er wolken voor schoven. Dus — hoe langer het licht brandde, hoe luider de bladeren van den appelboom zeiden, dat de zon voortaan ook s nachts zou schijnen. De uilen vertelden het elkaar met grooten schrik, de vleermuizen fladderden onrustig, de schemervlinders voelden, dat haar teedere vleugels beefden, als ze op de bloemen honing puurden. De bladeren van den appelboom deelden het mede aan alle planten in den moestuin, en de boonestengels schoten van vreugde in de hoogte. „Zon — zon —" dachten ze. Want een boon heeft licht en warmte noodig. Ook de dagbloemen, die, zoodra het duister is, haar kelken gaan sluiten, waren verheugd. Van alle zijden hoorde men ruischen, ritselen, fluisteren: „Denk eens aan, wat een geluk . . .!" Het liep tegen den morgen.
Het kaarsje in de groote vrucht was echter steeds kleiner geworden. Nu had wel de wind meer moeite bij de vlam te komen, doch de pompoen' voelde zelf, dat haar licht niet lang meer zou branden. Hij zeide met angstige stem: „Ik ben de zon niet." Het ongeluk wilde echter, dat alleen het appeltje hem verstond: dit meende, dat hij slechts uit bescheidenheid had gesproken, en het zweeg dus.
De vlam doofde hoe langer hoe meer. Daarbij begon, in het oosten de zonnegloed reeds door het duister te schemeren, en bij dit licht verbleekte de pompoen geheel en al. Hij begreep.
76



dat zijn roem nu nog slechts een oogenblik kon duren. Van binnen voelde hij thans een vreeselijke pijn, want 't heete gesmolten kaarsvet viel in zijn merg, en hij kon niet meer spreken, zoo leed hij. Er kwam een oogenblik, dat zijn laatste glans verglom, en toen drongen ook de eerste zonnestralen door de wolken. „De zon! de zon!" kraaide een haan. „De dag is ontwaakt!" Daar hing de arme pompoen. De appels en de bladeren lachten hem uit; de madelieven gluurden door 't gras, en ze riepen tegen elkaar:
„Die pompoen daarginder heeft zich voor de zon uitgegeven. Wat een domoor!"
Ook de zon had plezier. Ze richtte een feilen stralenbundel op de groote, groene vrucht, net of ze zeggen wilde: „Voel je nu wel 't verschil tusschen jou en mij?" Slechts 't kleine appeltje bleef gelooven, dat de zon ook s nachts kon schijnen. Het meende dit nog, nadat het nagemaakte menschengezicht uit den boom was genomen. En het geloofde dat ook nog, toen de herfstwinden begonnen te woeden, die het kleine appeltje heen en weer schudden, tot het zijn steel brak, en plof! op den grond viel.
12. DE ROOM VAN KOENRAAD EENOOG.
Dat was een vrooüjk leven in Brussel, ten tijde van keizer Karei den Vijfden, den machtigen vorst, in wiens rijk de zon nooit onderging. Het leek, of de kermis daar nimmer ophield. De edellieden en de burgers zongen hun vroolijke liederen, de gilden vierden hun feesten, de boogschutters hielden hun wedstrijden, de tooneelspelers vertoonden hun stukken voor 't saamgestroomde volk. En iedereen hield van keizer Karei, die in dit land was geboren.
77



Op een goeden dag verspreidde zich de tijding, dat de keizer ziek was, en men voelde zich droef en angstig gestemd. Vooral Koenraad Eenoog, die groote landerijen bezat in Anderlech, zuchtte dikwijls, zoodat buurman Jan hem vroeg, wat hem scheelde.
„Het is om keizer Karei!" zei Koenraad. Dit vond buurman Jan nu wel een beetje al te mal.
„Kom . . . kom . . ," zoo riep hij uit, ,,'t lijkt wel, of je familie van keizer Karei bent! En weet je bovendien wel, of men de waarheid spreekt? Ik geloof alle geruchten nog niet, al worden ze ook met groote stelligheid rondgebazuind!" Als eenig antwoord ging Koenraad op een stoel zitten, en diepe rimpels kwamen er in zijn voorhoofd. Hij zuchtte zoo zwaar, dat Jan er angstig van werd en hem bij den arm greep. „Koenraad! wat heb je toch . . .?"
„Vroeger . . . toen ik nog in Anderlech woonde ... en nog jong was . . . bezocht keizer Karei me dikwijls ... en daar zijn we vrienden geworden .... O! wat kon Karei van mijn room smullen. Weet je, wat hij altijd zei?" Weer zuchtte Koenraad. „Wat zei hij dan altijd?"
„„Koenraad'"' . . . zoo zei hij . . . „„Koenraad! als ik ooit ziek word, zal jouw room me beter maken."" Dat zei hij!" „Je kunt hem toch geen room brengen!" riep Jan verwonderd. „Kon ik dat maar! Kon ik dat maar! Dan zou Karei ... keizer Karei bedoel ik . . . vlug weer beter zijn!" De tranen biggelden hem thans over de wangen, en zijn buurman klopte hem troostend op den schouder.
Een paar dagen later kwam Koenraad zijn vriend Jan tegen. Nu echter treurde hij niet. Hij liep zoo opgewekt en veerkrachtig als een trommelslager, die een vroolijken marsch slaat. Hij wierp zijn muts hoog in de lucht en kreet met luide stem: „Hoezee! Hoezee!"
78



„Jij bent ook net als de maand Maart," lachte Jan. „Den
eenen dag buiig en den anderen vol zonneschijn!"
„Zeg dat wel, kameraad, maar daar is ook iets heel prettigs
gebeurd!"
„Wat dan, Koenraad!"
„Keizer Karei is weer beter, en hij heeft gezegd, dat hij mij aan 't hof wil ontvangen!"
„Jou aan 'thof ontvangen? En wat wil je dan aan 't hof doen?" „Hij wil weer van mijn room drinken!"
Dit was buurman Jan niet naar den zin! Hij zag geel van ijverzucht! Zou Koenraad door den keizer worden ontvangen, en zou buurman Jan dan worden thuisgelaten? Neen, dat mocht niet. „Hm —" zeide hij.
„Wat is er?" vroeg Koenraad. „Vind je het niet mooi van keizer Karei, dat hij zijn oude vrienden trouw blijft?" „Zeker, dat vind ik heel mooi, maar om je de waarheid te zeggen... beste vriend.... je zou beter doen met mij mee te nemen." „Waarom dan?"
„In de eerste plaats zul je toch niet alleen room voor den keizer mee willen nemen, maar ook voor zijn hofhouding. Dus je kunt den room alleen niet dragen, en je hebt minstens drie menschen noodig, om je te helpen. Je kunt daarvoor je beide zoons en mij kiezen." • „Dat is waar!"
„En in de tweede plaats, mijn beste Koenraad, weet je
heelemaal niet,.hoe je je bij den keizer moet gedragen. Het
is . 't beste, dat je mij meeneemt . . . dan kan ik je wijzen,
wat je moet doen, en wat je moet laten."
„Je hebt eigenüjk gelijk," peinsde de ander. „Maar zal keizer
Karei het goed vinden?"
„Dat kun je eerst vragen."
Waarom zou keizer Karei 't niet goedkeuren? Hij was er juist
79



zeer mee ingenomen, dat vier Brusselsche burgers zooveel van hem hielden! Koenraad kwam den volgenden avond blijde thuis. „We gaan allemaal naar den keizer! We gaan allemaal naar den keizer!" zoo juichte hij.
Eenige dagen later aanschouwde men in Brussel een optocht, zooals men dien nog nooit had gezien. En in Brabants hoofdstad had men toch menigen plechtigen stoet aanschouwd. Men was anders wel gewoon aan mooie en grappige vertooningen op straat, doch waar Koenraad, zijn twee zonen en Jan voorbijgingen, gaapte men hen verwonderd aan. Héél plechtig liepen ze. In hun handen droegen ze voorzichtig groote, koperen schalen, tot aan den rand met room gevuld. Liepen? Neen, ze schuifelden voetje voor voetje voort. Ze keken angstig voor zich uit, want ze wilden geen druppeltje verspillen. „Ga toch een beetje op zij!" riep Jan tegen een paar kinderen, die bijna op hem hingen, om te zien, wat er in de schalen was. Soms moesten ze een heelen tijd stilstaan, als een wagen hen naderde. Eens, toen het paard van een edelman begon te steigeren, drukten ze zich zoo goed en kwaad het ging tegen een huis. De zweetdruppels stonden Koenraad op het voorhoofd, maar hij durfde ze niet af te vegen, want hij zou dan zijn schaal op den grond moeten zetten. Zóó kwamen ze aan 't paleis van den keizer. „Doe nu precies, wat ik doe!" zei Jan, en hij ging de anderen voor. Pas voor pas naderden ze de zaal, waar de machtige vorst op den troon zat. Hij was omringd door zijn hovelingen. ,(Precies doen, wat Jan doet!" dacht Koenraad, en hij liep achter dezen aan.
„Precies doen, wat vader doet!" peinsden de twee zonen, terwijl ze langzaam volgden.
Jan lette op den room .... doch hij lette niet op den grond. Om den keizer te naderen, diende hij een trapje te bestijgen,
80



Ze schuifelden voetje voor voetje voort.
dat hij niet zag, en eensklaps, klets! daar viel hij op het tapijt, met zijn hoofd in de schaal.
„Precies doen, wat Jan doet!" dacht Koenraad weer. Tot groote verwondering van keizer en hovelingen liet hij zich languit vallen, en hij kwam met zijn baard in den dikken room terecht. En nog hooger steeg de verbazing in de zaal. Nauwelijks lag de vader op den vloer, of de beide zoons peinsden: ,,'t Lijkt wel vreemd, maar we moeten zijn voorbeeld volgen!" Toen moest keizer Karei zóó lachen, dat hem de tranen over
«^ohen en Keuning, Nieuwe Klanken, I. 2e druk. 6
81



de wangen rolden. Het was ook een te grappig gezicht! Vier mannen, die met uiterste zorg hun geschenk hadden binnengedragen, spartelden thans op den grond .... en van den room was bijna niets overgebleven. Doch al spoedig begreep keizer Karei, dat het ongeluk Koenraad veel verdriet moest berokkenen. Hij liep naar hem toe, richtte hem op, en zei: ,,'t Is niet zoo heel erg, Koenraad; zoo gauw 't me mogelijk is, kom ik bij je, en dan zal ik een beker room op je gezondheid drinken!"
Daarna beval hij, dat men de vier mannen een heerlijken maaltijd in het paleis zou aanrichten, en al spoedig had Koenraad zijn buurman Jan diens leelijken val vergeven.
13. FLESCH, DOE JE PLICHT.
Daar woonde niet ver van een bosch een boer, en die was zóó arm, dat hij nooit een cent overspaarde van al, wat hij verdiende. Hij had moeite, zijn pacht te betalen; ja soms moest hij den heer, wien de landerijen toebehoorden, om uitstel smeeken. De arme boer! Het is niet prettig, wanneer men hard moet werken en nauwelijks droog brood te eten krijgt. Toen kwam er een jaar vol regen en hagelslag, de wind woei de halmen van 't koren neer, de aardappels en bieten bedierven, maar de landheer verscheen, net als iederen herfst, bij den boer, om zijn geld te innen. „Ik kan niet betalen," zuchtte de boer.
„Verkoop je koe dan maar," antwoordde de wreede landheer. „Mijn eenigste koe?"
„Ja, man, dat is niet anders: het geld moet er wezen!"
Dat begreep de arme pachter wel. Hij praatte met zijn vrouw,
en beiden dachten na, hoe zij aan hèt ongeluk zouden ontkomen.
82



Doch ze konden maar geen middel vinden, en dus- stapte de boer reeds den volgenden ochtend naar de markt, met zijn koe aan het touw. Het dier ging gewillig mee, en daarom was de man heel verwonderd, toen het plotseling bleef staan. Zag het iets, waardoor het verschrikte?
De weg was met boomen beplant, en achter een der stammen keek een kabouter, met een langen, grijzen baard, een pijp in den mond en met lachende oogen naar hem. Nu gebeurt het niet elken^dag, dat men een kabouter ontmoet, en daarom verwonderde de boer zich zeer. Hij vergat, goedenmiddag te zeggen. Het dwergje nam zijn pijp uit den mond, en zeide het in zijn plaats: „Goedenmiddag!" Toen eerst bekwam de man eenigszins van zijn verbazing.
„Goedenmiddag!" zeide ook hij op zijn beurt.
„Ga je naar de markt?"
„Ja!"
„En wil je die koe verkoopen?" „Ja -I
„En als ik ze wil hebben?"
„Je kunt ze krijgen, als je er geld genoeg voor biedt." „Geld!" riep 't dwergje toornig, en hij wierp zijn pijp op den grond, zoodat de stukken over 't gras vlogen. „Geld geef ik niet!" „Maar w«it dan?"
„Ik geef je er een leege flesch voor, die meer waard is dan geld?" De boer voelde zich wel wat angstig, en hij stemde dus maar gauw toe. Hij het het kostbare dier in handen van den kabouter, en zelf keerde hij met een leege flesch terug. Zijn vrouw meende, dat hij wel met veel geld zou thuiskomen; hoewel ze treurde om het verlies der koe, gevoelde zij zich verheugd, want ze twijfelde er niet aan, dat ze thans de pacht kon betalen. Toen de man haar echter de leege flesch toonde, die hij voor het rund had gekregen, was ze heel verdrietig, en ze
83



Dat ze klein waren, belette hun niet, de tafel te dekken.
begon te schreien. Dikke tranen liepen haar over de wangen. „Hu — hu — hu," huilde ze, „je zult zien, dat nu ons huisraad wordt verkocht om den landheer te betalen." De boer werd radeloos, en hij riep luide, terwijl hij de flesch op tafel zette:
„Flesch, doe je plicht!" want hij hoopte, "dat een geschenk van een kaboutertje niet heelemaal waardeloos zou zijn. Hij werd in zijn hoop dan ook niet bedrogen! De kurk, die op de flesch zat, sprong er af, en uit den nauwen hals kropen
84



twee mannetjes, nog niet zoo groot als een vinger. Dat ze klein waren, belette hun niet, om heel vlug de tafel te dekken. Op een hagelwit kleed zetten ze kostbare gouden kommen met dampende soep gevuld; naast de zilveren borden legden ze ook lepels van edel metaal, en daarna kon men met eten beginnen. In langen tijd hadden ze niet zoo lekker gesmuld. Waar hadden zich echter de twee mannetjes, die voor al dit goeds hadden gezorgd, verscholen? Ze waren weg. Nadat de boer en de boerin en de kinderen ieder drie borden soep op hadden, keken ze om zich heen. Ze bemerkten tot hun verbazing, dat de beide edelmoedige kereltjes weder in de flesch waren gekropen: men zag ze duidelijk door 't glas heen. Omdat ze niet meer te voorschijn kwamen, begreep de vrouw, dat het kostbare tafelgoed haar eigendom was geworden, en ze borg alles netjes weg: het was veel geld waard! Den volgenden dag gebeurde hetzelfde.
Nauwelijks was de tijd voor 't middageten aangebroken, of de boer klapte in zijn handen en riep: „Flesch, doe je plicht!"
Onmiddellijk zagen ze, dat de dwergjes in beweging kwamen, en op dezelfde wijze als een dag geleden sprong de kurk omhoog. Weer werd er rijk gedekt, en waar de gelukkigen ook keken, bemerkten ze een heerlijke flikkering en flonkering. Niet alleen, dat de arme menschen thans de pacht konden betalen, neen! ze verkochten ook genoeg van 't goud en zilver, om een heelen stal vol vee te koopen: koeien, schapen, varkens. Ze waren zóó rijk, dat men er al heel gauw in het dorp over praatte. Zoo kwam de vreemde, ongeloofelijke tijding ook den landheer ter oore, die onmiddellijk een zijner paarden liet zadelen en zoo snel hij kon naar den boer reed. Nauwelijks was hij aangekomen, of hij sprong haastig van zijn ros, en klopte tegen de deur, dat het daverde.
85



„Laat me dadelijk binnen!" zoo riep hij.
De vrouw opende de deur en keek hem met verschrikte oogen aan.
De landheer zeide geen „goedenmiddag" en geen „hoe maakt u het," maar rechtstreeks liep hij de kamer in, ging vóór den bevenden man staan en schreeuwde: „Hoe kom jij aan al dat geld?"
Nu moest de boer wel alles vertellen, en onderwijl werd zijn bezoeker hoe langer hoe driftiger. Wat beteekende dat? Wilde zijn pachter rijk worden, en zou hij zelf van deze weelde niets ontvangen? Hij stampte met den voet op den grond. „Geef mij die flesch, anders klaag ik je wegens toovenarij aan!" Het was in die dagen een vreeselijk iets, als men van toovenarij werd beschuldigd. Daarom besloot de boer, aan het verlangen van den heer te voldoen, en hij reikte hem, zij het zuchtend, de flesch over. In een oogwenk was de gast verdwenen: hij reed, reed, reed over den weg, en op 't laatst zag men niets dan een stofwolk in de verte. Het werd den boer treurig te moede, en hij begreep, dat het nu met zijn rijkdom uit was. Hij moest weer van den vroegen ochtend tot den laten avond werken, doch ook thans liep alles hem tegen. Hij verkocht zijn runderen één voor één, zijn paarden, zijn schapen, en eindelijk was hij even arm als vroeger, want hij had slechts één koe overgehouden. Nu duurde het ook niet lang meer, of hij moest zijn laatste bezit van de hand doen. Hij haalde de koe uit den stal, bond haar aan een touw en leidde haar naar de markt.
„Als ik nu maar weer het kaboutertje tegenkom," dacht hij. „Misschien geeft het me wel wéér zoo'n kostbare flesch!" Inderdaad zat het kleine kereltje met zijn grijzen baard op dezelfde plek, waar de boer hem de vorige maal had gevonden. „Met een koe naar de markt?" vroeg het vertrouwelijk.
86



„Ja," luidde het antwoord. „Wilt u het beestje koopen?" „Graag — ik geef er deze flesch voor!"
De boer vond dit uitstekend, en hij keerde dus nogmaals met dezelfde belooning naar huis terug! De vrouw was blij, en ze kon het oogenblik niet afwachten, dat de man zei: „Flesch, doe je plicht!" Zij riep het voor hem in de plaats. Doch wat gebeurde er toen? Inplaats, dat er twee kleine kereltjes te voorschijn kropen, sprongen twee reuzen uit het glas, en zij sloegen den boer en de boerin met dikke stokken, tot de twee arme menschen, kermend van pijn, op den grond lagen. Daarna gingen de reuzen naar hun eng verblijf terug; ze maakten zich heel smal, vóór ze in den nauwen hals glipten. Toen de mishandelden een weinig van hun pijn waren bekomen, stonden ze op, veegden 'f stof van hun kleeren en zeiden tegen elkander: „Dat is een gevaarlijke flesch!" Ze zuchtten nog eens diep. Eensklaps riep de man uit: „Die kunnen we ook naar den landheer brengen!" Zoo gezegd, zoo gedaan. Ze liepen tot aan 't groote huis, waar een der vensters open stond. De heer zat juist aan een lekkeren maaltijd. De boer schoof het meegebrachte voorwerp naar binnen en schreeuwde: „Flesch, doe je plicht!" De twee reuzen sprongen naar voren, en ze sloegen den heer en zijn vrouw met dikke stokken, tot de eerste den boer toeriep: „Wanneer breng je de reuzen weer op hun plaats terug?" „Als ik de andere flesch krijg, die daar op den schoorsteenmantel staat," zei de boer.
Dit gebeurde. De beide groote monsters begaven zich weer gedwee in het glas, en nu gingen de pachter en zijn vrouw met de andere flesch naar huis terug.
Onnoodig te zeggen, dat ze opnieuw in korten tijd rijk werden.
87



14. EEN TROTSCHE VROUW.
Het proces tegen Oldenbarnevelt, den landsadvocaat, was ten einde, en de rechters hadden hem op Zondagmiddag 12 Mei 1619 ter dood veroordeeld. Des avonds begaven zich de fiscalen en de provoost-generaal naar de gevangenis, en ze deelden den zeventigjarigen grijsaard mede, welk lot hem was beschikt. En terwijl hij een afscheidsbrief schreef aan vrouw en kinderen, Reinier van Groenevelt en Willem van Stoutenburg, kwam de predikant Antonius Walaeus bij hem, om hem in zijn laatste uren bij te staan. Ze spraken tot diep in den nacht met elkander. „Ga naar den prins," zei Oldenbarnevelt, „zeg hem, dat ik hem trouw ben gebleven tot in den dood. Ik smeek hem om vergiffenis, zoo ik hem iets heb misdreven." Walaeus was zeer ontroerd, en hij vroeg den landsadvocaat: „Ge roept zijn vergiffenis in, tracht gij geen gratie van hem te ontvangen?"
„Neen," zei Oldenbarnevelt trotsch, „ik verlang geen gratie. Zeg hem dat."
Walaeus bezocht den prins, om hem de woorden van den grijsaard over te brengen. Maurits wachtte hem, hoorde toe, wat Oldenbarnevelt had gezegd. Toen greep hij den dominee bij den arm en riep bewogen uit:
„Zeg me, dat hij gratie heeft gevraagd. Zeg me, dat hij gratie heeft gevraagd!"
Walaeus schudde droeve het hoofd, en hij antwoordde, dat Oldenbarnevelt van een verzoek om gratie niets wilde weten. „Altijd is hij mij lief geweest," zei de prins, „mij doet zijn ongeluk leed. Gaarne vergeef ik hem, wat hij tegen mij heeft misdreven. Zoolang zijn kinderen wel doen, zal ik voor hen zorgen."
88



De prins bleef alleen. In het ruime vertrek ging hij heen en weer, heen en weer; diepe rimpelen groefden er in zijn voorhoofd. Als de landsadvocaat dan geen kwijtschelding zijner straf wilde vragen, zou misschien Oldenbarnevelt's vrouw nog tot hem komen, om hem gratie te verzoeken. Het woord „gratie" gonsde in zijn hoofd. „Gratie, gratie . . . ja, als Maria van Oldenbarnevelt niet zoo trotsch zou zijn als haar echtgenoot, kon hij het gewezen vonnis vernietigen." „Gratie, gratie ..." dacht hij voortdurend.
Maria van Oldenbarnevelt, de vrouw van den landsadvocaat, zat in haar woning, ver van het venster ..... Niemand op straat, die een nieuwsgierigen blik naar binnen wierp, kon haar zien. Ze was doodsbleek, doch ze schreide niet. Een der vrienden van haar echtgenoot had haar medegedeeld, dat de rechters den landsadvocaat tot het schavot hadden veroordeeld. „Alleen de prins kan genade verleenen," zei hij, „wend u tot hem." De arme vrouw dacht langen tijd na. „Ik zal den prins niet om gratie verzoeken," riep ze met vaste stem. Wat men haar ook zeide, ze was niet van haar besluit af te brengen. Ze waakte den ganschen nacht. Den volgenden morgen, reeds in de vroegte, roffelden de trommen, ten teeken, dat men het rechterlijk vonnis ten uitvoer ging brengen; Oldenbarnevelt besteeg met moeite het schavot, terwijl hij op den arm van zijn bediende leunde. Nog wachtte de prins op het verzoek om gratie, van hem of van zijn vrouw; doch geen van beiden spraken ze het uit, en de landsadvocaat werd onthoofd. „Maak het kort," had hij tot den beul gezegd. De beide zoons van Oldenbarnevelt, Willem van Stoutenburg en Reinier van Groenevelt, bekleedden hooge waardigheden in den lande: Willem was gouverneur van Bergen op Zoom en commandant van een compagnie ruiters in Overijsel, Reinier luitenant-houtvester van Holland en heemraad van Delfland.
89



Na den dood van den landsadvocaat werden zij onder invloed van hun vaders vijanden uit hun betrekkingen ontslagen, en beiden zonnen ze op wraak. Maar ze spraken hierover niet met hun moeder, die hun plannen zeker zou hebben afgekeurd. Er werd een complot gesmeed tegen het leven van den prins. De samenzweerders wendden zich tot de zonen van Oldenbarnevelt, Willem van Stoutenburg stelde zich aan hun hoofd, Reinier gaf rijkelijk geld, om den aanslag te doen gelukken. Ze zeiden hiervan weder niets aan hun moeder, en ze wachtten met verlangen op den dag, dat het zou klinken langs de straat: „Prins Maurits is door moordenaarshanden gevallen." Ze hoorden van hun bentgenooten weldra, dat er huurlingen waren gevonden, die de misdaad wilden bedrijven: het waren zeelieden, pas teruggekeerd van een groote reis, wien men had wijsgemaakt, dat zij in 's lands belang een aanzienlijk heer moesten dooden. Den naam hadden de samenzweerders echter niet vermeld. De zeelieden, die zoo grif hadden toegestemd, begonnen te aarzelen. De zaak kwam hun wel wat duister voor. Een hunner, Jan Faassen, riep uit:
„Dat is niet in orde, maats. Men heeft ons geen enkelen naam genoemd en alleen gezegd, dat we ons naar Rijswijk moeten begeven. Ge weet, wie daar vaak vertoeft, Prins Maurits . . . Zou het die kunnen zijn, op wiens leven men het gemunt heeft?" „Prins Maurits?" vroeg een ander ontzet, „zou het Prins Maurits kunnen zijn? Dat mag nooit gebeuren." Zij begaven zich tot den stadhouder, ze vertelden hem van het vreemde onderhoud, dat ze eenige dagen geleden hadden gevoerd, ze beschreven het uiterlijk der heeren, die hun een groote som gelds hadden geboden. Jan Faassen voerde grootendeels het woord, en de prins hoorde hem zwijgend aan. „Ik dank u, mannen," zeide hij eindelijk, „ge hebt me van een groot gevaar gered. Ik zal m wel weten te beloonen."
90



Dien avond begaf zich een der goede vrienden van mevrouw Van Oldenbarnevelt naar haar woning, en vroeg haar te spreken. Hij werd in een groote kamer gelaten, waar de oude dame zich bij het hoog-laaiend haardvuur warmde. • „Wat voert u hierheen, zoo laat op den avond?" De ander zette zich bij de schouw, hij antwoordde niet dadelijk. Er groefden diepe rimpels in zijn voorhoofd, en plotseling sloeg hij zijn handen voor de oogen.
„Wat hebt ge toch?" vroeg mevrouw Van Oldenbarnevelt. „Het is vreeselijk . . . eerst uw man ... nu uw zonen . . ." De grijze dame stond op. Ze zag hem aan, met angstige oogen. „Mijn man ... nu mijn zonen . . ." stamelde ze. „Uw zonen zijn betrokken in een aanslag op den prins. Uw jongste zoon Willem is gevlucht... maar uw oudsten zoon ... Reinier . . . heeft men gevat."
„Heeft men gevat," herhaalde ze klankloos, en haar handen omklemden de leuning van haar stoel. „Dat beteekent . . ." Zij zwegen beiden. Mevrouw Van Oldenbarnevelt begaf zich naar de deur, wankelend. „Waar gaat ge heen?"
„Naar den prins, om hem gratie te vragen voor mijn zoon Reinier." „Het is koud. Ge kunt in de nachtlucht niet over straat." „Ik vraag niet, of het koud is. Ik moet Reinier redden." „Ik zal u vergezellen."
De moeder begaf zich naar het paleis van den stadhouder. Men zeide haar, dat de prins zich reeds te bed had begeven. „Zeg hem ... dat ik hem dadelijk . . . moet spreken... over een dringende aangelegenheid," zeide ze tot den dienaar. „Ge kent me wel. Ik ben mevrouw Van Oldenbarnevelt." Toen ze tegenover Maurits stond, die ijlings was opgestaan en zich had aangekleed, begon ze te schreien. De prins geleidde haar naar een stoel en liet haar plaats nemen.
91



„Ik heb gehoord," snikte ze, „dat Reinier . . ." „Ja, hij is in de misdaad betrokken," zei de stadhouder zacht. „Hij zal voor de rechtbank moeten verschijnen. Aan zijn schuld bestaat geen twijfel. Hij bekent —"
„O, o," kreunde de arme moeder, „mijn Reinier, mijn Reinier." Ze vatte de handen van den prins en riep gejaagd: „Gij kunt hem redden. Ja, gij kunt hem redden. Verleen hem gratie, als hij ter dood wordt veroordeeld."
„Gratie verleenen?" vroeg de stadhouder verwonderd. „Maar toen het vonnis van uw echtgenoot is gewezen, hebt ge geen gratie gevraagd. Waarom geen gratie voor Johan van Oldenbarnevelt, den landsadvocaat, en wel gratie voor den moordenaar Reinier van Groenevelt."
De ongelukkige, oude vrouw bleef roerloos zitten. Eensklaps stond ze fier op. Ze droogde haar tranen. „Waarom ik geen gratie heb gevraagd voor mijn man en wel voor mijn zoon?" stiet ze uit. „Ik zal het u zeggen: Omdat mijn 'man onschuldig was, en voor een onschuldige gratie te vragen, verbood mij mijn trots. Maar mijn zoon Reinier is schuldig, en daarom kom ik hier om gratie te verzoeken. Met opgeheven hoofd verliet ze het vertrek. De prins bleef rusteloos de zaal op en af gaan, tot in den morgen.
Eenige dagen later werd Reinier van Groenevelt ter dood gebracht.
92






NEDERLAND
JOSEF COHEJSf
Letterkundige
kn WYTZE KEUNING
VIER DEELTJES — TWEEDE DRUK Geïllustreerd en met buitentekstplaten van ± ANT. VAN DER VALK -
De schrijvers. zijn er werkelijk in geslaagd, op prettige manier allerlei aardige zonderheden op aardrijkskundig gebied, mee te deelen. Wat mooi zijn die aatjes van Van der Valk! De School- met den Bijbel.
ITGAVE VAN J. B. WOLTERS GRONINGEN, DEN HAAG
; werkelijk in gesla;