KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
2048 6558









CATALOGUS






CATALOGUS
DER
BIBLIOTHEEK
VAN DE
VEREENIGING TER BEVORDERING VAN DE BELANGEN DES BOEKHANDELS TE AMSTERDAM
EERSTE DEEL
s-GRAVENHAGE MARTIN US NIJHOFF 1920



DEPOT v.
NED. PUBL.
K.B.



INHOUD VAN HET EERSTE DEEL.
Voorrede xni
li INLEIDING.
1. Encyclopaedieën 1
2. Tijdschriften van algemeenen en bibliografischen inhoud ]
3. Vaktijdschriften 12
4. Werken van Genootschappen 22
V.J «• The BibliographicdL Society 22
b. Bibliographical Society of America ...... 24
c. Börsenverein der deutschen Buchhandler .... 24
d. Graphische Gesellschaft 25
e. Gutenberg Gesellschaft 27
/. Gesellschaft für Typenkunde des XV. Jahr-
. hunderts 28
g. Linschoten Vereeniging 29
h. Le Musée du livre 30
i. Vereeniging ter bevordering van de belangen
des boekhandels 31
5. Adresboeken 34
a. Algemeen 34
b. Nederland 35
c. België 37
d. Duitschland 37
e. Frankrijk 37
/. Groot Brittannië en Ierland 38
g. Oostenrijk-Hongarije 38
h. Skandinaviê 38
i. Zwitserland 39
ƒ. Amerika 39
H. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
1. Algemeen 40
2. Schrijfkunst 43
3. Stenographie 44
4. Papier 45



VI
INHOUD.
5. Lettergieten 48
6. Stereotypie. — Galvanoplastiek 49
7. De Machine 50
8. Drukinkt 51
9. Zetten en drukken •. SI
10. Correctie 58
11. Hout- en Metaalgravure. — Lithographie. Chromo- en Photolithographie. 59
12. Verschillende technische methoden ... 61
13. Versiering en illustratie van het boek, formaat, titel, initialen 64
14. Bindkunst 67
UI. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
1. Algemeen 71
2. Papier en watermerken 72
3. Het boek vóór de uitvinding der boekdrukkunst 75
a. Algemeen 75
b. Schriftkunde en Oorkondeleer 76
c. Werken over handschriften en miniatuurkunst . 79
d. Reproducties van handschriften met en zonder miniaturen 82
4. Overgang naar de boekdrukkunst. (Blokboeken, Speculum, Ars moriendi, enz 92
a. Algemeen 92
b. Reproducties 94
5. De uitvinding van de boekdrukkunst ... 95
6. Geschiedenis van de boekdrukkunst en den boekhandel 112
a. Algemeen 112
b. Aankondigingen. — Merken en Zinspreuken. — Medailles. — Portretten 118
c. Nederland en België 121
1. Algemeen 121
2. Reproducties 124
3. Verschillende steden 125
4. Personalia 128
d. Duitschland 135
1. Algemeen 135
2. Reproducties 136
3. Verschillende steden 137
4. Personalia 142
e. Frankrijk 151
1. Algemeen 151



INHOUD.
VII
2. Verschillende steden 153
3. Personalia 158
/. Groot-Brittannië en Ierland 162
1. Algemeen 162
2. Reproducties 164
3. Verschillende steden 165
4. Personalia 165
g. Italië 168
1. Algemeen 168
2. Verschillende steden 169
3. Personalia 171
h. Oostenrijk-Hongarije 173
1. Algemeen 173
2. Verschillende steden 173
i. Rusland, Polen, Turkije 174
j. Skandinavië 174
k. Spanje en Portugal 175
1. Algemeen 175
2. Spanje 175
3. Portugal 176
l. Zwitserland 176
1. Algemeen 176
2. Verschillende steden 176
3. Personalia 177
m. Amerika 177
1. Noord-Amerika 177
2. Zuid-Amerika 178
3. Personalia 178
n. Afrika 178
7. Geschiedenis van de gravure en d-e lithographie 179
a. Hout- en Metaalgravure 179
b. Steendruk 182
c. Reproducties 182
8. Geschiedenis van den boekband 183
a. • Algemeen 183
b. Reproducties 188
c. Personalia 190
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
1. Inleiding 191
a. Algemeen-Systemen 191
b. Verzamelwerken en Essays 194
c. Anonymen en Pseudonymen. —Letterkundige bedriegerijen. Gefingeerde boeken en bibliotheken. 199
d. Keuze van boeken, het vormen eener bibliotheek 206



vni
INHOUD.
2. Algemeene bibliographie 209
a. Bibliographie van bibliographieën 209
b. Algemeene bibliographie 211
c. 'Zeldzame boeken 217
d. Bibliographie der 15e en 16e eeuwen 220
1. Inleiding. Incunabelstudie 220
2. Typen en facsimiles 222
3. Bibliographie 223
3. Nationale bibliographie. . . 235
a. Nederland en België 235
b. Duitschland 243
c. Frankrijk 251
d. Groot-Brittannië en Ierland 255
e. Italië i 259
/. Oostenrijk-Hongarije 262
g. Rusland, Polen en Finland 263
h. Skandinavië 264
i. Spanje en Portugal 266
j. De Balkan, Griekenland en Turkije 267
k. Zwitserland 270
/. Noord-Amerika en Canada 271
m. Mexico, West-Indië en Zuid-Amerika . . . 273
n. Azië, Afrika, Australië 276
4. Speciale bibliographie 277
a. Aanplakbiljetten. — Uithangteekens 277
b. Aardrijkskunde en Geschiedenis . . . . 277
1. Algemeen en reizen 277
2. Nederland en België 283
3. Duitschland 288
• 4. Frankrijk 288
5. Groot-Brittannië en Ierland 289
6. Italië 290
7. Oostenrijk-Hongarije 291
8. Rusland en Polen 291
9. Skandinavië 292
10. Spanje en Portugal 292
11. De Balkan, Griekenland en Turkije . . 294
12. Zwitserland 294
13. Amerika 294
a. Algemeen 294
b. Noord-Amerika, Canada ... . . . 296
c. Mexico, West-Indië en Zuid-Amerika 297
14. Afrika, Azië, Australië 298
c. Academische proefschriften. — Werken van hoogleeraren . 302
d. Almanakken en Kalenders 304



INHOUD.
IX
e. Autographen 306
/. Bindkunst 306
g. Blinden en Doofstommen 306
h. Boekdrukkunst. — Boek- en Bibliotheekwezen 306
i. Boekhouden 309
j. Brieven 309
k. Cartographie 309
l. Couranten en Tijdschriften. — Registers op tijdschriften 312
m. Curiosa 318
n. Doodendansen 319
o. Emblemata 320
p. Erotica 320
q. Geheime Leer. — Vrijmetselarij. — Tooverij 321
r. Geïllustreerde boeken 323
s. Gelegenheidsgeschriften 324
t. Genealogie. Heraldiek 325
u. Genees-, Heel- en Verloskunde. — Artsenijkunde.
— Veeartsenijkunde ' 325
v. Genotmiddelen 331
w. Godgeleerdheid en Kerkgeschiedenis. — Bijbels.
— Liturgie en Geestelijk lied 331
1. Algemeen 331
2. Bijbels 337
3. Liturgie en Geestelijk lied 342
x. Godsdiensten, Niet-christelijke 344
ij. Historieprenten 344
z. Joden 347
aa. Kerkelijke orden en werken van leden dier orden 347
bb. Kookboeken 348
cc. Krijgskunde 348
dd. Kunst. — Kunstcatalogi en Kunstveilingen . 349
ee. Land- en Tuinbouw 351
//. Liedboeken 352
gg. Luchtvaart 353
hh> Microscopische drukken 353
ii. Munt- en Penningkunde 353
jj. Muziek 354
kk. Notariaat 356
U. Opvoedkunde. — School- en Kinderboeken . 356
mm. Perkament, {Op .. . gedrukte boeken) .... 359
nn. Prenten en Portretten 359
oo. Raadsels en Voorspellingen 361
pp. Rechts- en Staatswetenschap. — Staathuishoudkunde. — Socialisme. — Communisme ... 361
qq. Schermkunst 367



X
INHOUD.
rr. Schrift en Stenographie 367
ss. Spel- en Speelkaarten 366
tt. Sport. — Jacht. — Visscherij. — Rij kunst,enz. 369
uu. Spreekwoorden 370
w. Taal- en Letteren 371
1. Algemeen 371
2. Oostersche talen 372
3. Grieksche en Latijnsche taleh 374
4. Nederland en België ." 377
5. Duitschland 379
6. Frankrijk 381
7. Groot-Brittannië en Ierland 383
8. Italië 384
9. Oostenrijk-Hongarije 385
10. Rusland, Polen 385
11. Skandinavië 385
12. Spanje en Portugal 385
13. Amerika 386
14. Zigeuner en Dieventaal 386
ww. Tooneel 387
xx. Uitgaven van Geleerde Genootschappen, Musea h Bibliotheken 388
ijij. Volksprenten 389
zz. Vrouwen 390
A. Wiskunde en Natuurhistorische wetenschappen. 390
1. Algemeen 390
2. Wis-, Natuur- en Sterrekunde 391
3. Scheikunde 393
4. Technologie en Ingénieurswetenschappen 394
5. Geologie en Paleontologie 396
6. Zoölogie en Botanie 397
B. Wijsbegeerte, en Zielkunde 400
C. Zeevaartkunde 400
D. Zelfmoord 401
E. Zigeuners 401
F. Bio- en bibliographieën voornamelijk van drukkers, schrijvers en boeken 401
1. Algemeen 401
2. Drukkers en Uitgevers 403
3. Schrijvers en boeken 412
5. Bibliophilie . 459
a. Algemeen 1 459
b. Boekendiefstal 462
c. Bibliophilen. Vereenigingen van bibliophilen . . 463
d. Catalogi van particuliere bibliotheken en bizonderheden daarover 467



INHOUD.
XI
e. Ex-libris 479
/. Catalogi van boekverkoopingen 483
Zie de lijst aan het eind van den catalogus.
g. Prijzen van boeken 483
k. Catalogi van handelaren in oude boeken .... 454
Zie de lijst aan het eind van den catalogus.
*






VOORREDE.
De bibliotheek der „Vereeniging" dankt haar ontstaan aan twee voormannen in den boekhandel, die in 1844 aan het bestuur het voorstel deden een bibliotheek op te richten en als grondslag daartoe hun eigen verzamelingen aanboden. Het waren de heeren J. L. C. Jacob en Frederik Muller, die in een uitvoerig schrijven, dat men in de voorrede van den eersten catalogus vindt afgedrukt, uiteenzetten, hoe wenschelijk het is, dat ieder boekhandelaar in de gelegenheid gesteld wordt de kennis van zijn vak uit te breiden en van welk groot nut daartoe het vormen eener vakbibliotheek zou zijn. Om dit doel te vergemakkelijken stelden zij „in eigendom aan de Vereeniging, tér oprichting der bibliotheek af, de eerste al zijn doubletten en catalogussen, terwijl de tweede ondergeteekende der \ereeniging in eigendom aanbiedt: zijne geheele bibliotheek van werken over wetten des boekhandels, alle zijne bibliograpbische werken en catalogussen enz. te zamen uitmakende 300 werken en catalogussen in meer dan 400 deelen, welke bibliotheek met geene geringe kosten verzameld, de hoofdwerken der genoemde vakken .bevat".
Hunne beweegredenen waren daarbij:
„lo. de kennis van de regten, de verpligtuigen, van de waardij des boekhandels te bevorderen,
2o. de studie van de bibliographie meer algemeen te maken,
3o. aan het opkomende geslacht eene gelegenheid te geven, welke anders schaars gevonden wordt, het waardige vak waartoe zij ach voorbereiden, meer en meer grondig te leeren kennen, en de liefde voor een meer wetenschappelijke beoefening van hetzelve aan te kweèken".
Het was te begrijpen, dat de „Vereeniging" een dergelijk aanbod aanvaardde en den voorstellers, met den heer Is. Anne Nijhoff, het samenstellen van den catalogus dezer bibliotheek opdroeg. Deze catalogus, wel in hoofdzaak het werk van Frederik Muller, zag in 1855 het licht en werd in 1868 door een supplement aangevuld. Nog steeds is hij het raadplegen waard om de talrijke belangrijke aanteekeningen, waarin Muller den inhoud der boeken meedeelt en hunne waarde bepaalt, wat vooral voor de veilingcatalogi van groot nut is. De bibliotheek bevatte toen 1821 nos.



XIV
VOORREDE.
Van de oprichting af was Frederik Muller bibliothecaris en berustte de bibliotheek, volgens de door hem bij zijn schenking gemaakte bepaling, ten zijnen huize; in 1877 echter nam Muller, hiertoe door zijn vele bezigheden genoopt, zijn ontslag en werd de bibliotheek naar het gebouw der Vereeniging overgebracht. Als bibliothecaris werd aangesteld de heer Louis D. Petit, die reeds twee jaar later, aan de Universiteits Bibliotheek te Leiden benoemd, zijn taak aan den heer R. W. P. de Vries moest overdragen.
Door de groote uitbreiding, die de bibliotheek in die jaren gekregen had, door aankoop en schenkingen, waarbij vooral te vermelden viel het legaat van Frederik Muller, die in 1881 stierf, was een nieuwe catalogus noodzakelijk. Deze, door den bibliothecaris bewerkt, verscheen in 1885 en telde ongeveer 3500 nos.
Na 25 jaar was de bibliotheek weer zoodanig vermeerderd, dat de behoefte aan een nieuwen catalogus zich sterk deed gevoelen, zoodat, toen ik in 1912 als opvolger van mijn Vader werd benoemd, mij wel bekend was, welke taak men van mij verwachtte. Vóórdat daartoe kon worden overgegaan, was een systematische aanvulling der bibliotheek dringend noodig en dankbaar erken ik hier de vrijgevigheid waarmede de opeenvolgende besturen belangrijke bedragen tot uitbreiding der bibliotheek hebben toegestaan, totdat omstandigheden zulks onmogelijk maakten. Waar voor aankoopen geen noemenswaardig crediet meer kon worden gegeven, was ook voor het drukken van den catalogus, dat groote uitgaven met zich zou brengen, voorloopig geen geld beschikbaar. Toen echter verscheen in het Nieuwsblad van 22 Juni 1917 een oproep, die een zoodanig succes had, dat 34 collega's door hun bijdragen den druk van den catalogus verzekerden, terwijl de firma Van Gelder Zonen het benoodigde papier ter beschikking stelde. Door die welwillendheid werd het mij mogelijk gemaakt, den catalogus, waarnaar door velen gelukkig met groot verlangen werd uitgezien, ter perse te zenden.
Naast deze stoffelijke hulp herdenk ik hier ook met groote dankbaarheid den intellectueelen steun van hem, die door zijn artikel in het Nieuwsblad den stoot gaf tot de uitgave van den catalogus. In het voorwoord van den catalogus van 1885 schreef mijn Vader: „Ik mag mijn arbeid niet eindigen zonder een hartelijk woord van dank aan de heeren Martinus Nijhoff en Louis D. Petit, die mij bij de samenstelling van den catalogus en de correcties zoo herhaaldelijk hunne medewerking verleend hebben". Veel grooter medewerking, dan Martinus Nijhoff aan R. W. P. de Vries verleende, mocht ik van zijn zoon Wouter ontvangen, zoodat de catalogus feitelijk als ons beider werk beschouwd moet worden.
Het excerpeeren van de tijdschriften, waardoor wij van dezen Catalogus tegelijk een Repertorium van een aantal tijdschriftartikelen in onze bibliotheek aanwezig maakten, het verdeelen in rubrie-



VOORREDE.
XV
ken waardoor aan iederen titel zooveelmogelijkzijngoede plaats werd aangewezen; het gelijkvormig bewerken der titels en'tenslottehetomvangrijke correctiewerk aan dergelijken arbeid verbonden, hebben het tot standkomen van dit deel langer dan wij wenschten vertraagd. Wij zijn er thans evenwel van overtuigd, dat aan de gebruikers van onze bibliotheek, wanneer ook binnenkort het tweede gedeelte met het register zal zijn verschenen een alleszins veilige gids zal gegeven worden.
Wij plaatsten ons op het standpunt, dat in een catalogus van onze bibliotheek eigenaardig Het Boek zelf het middelpunt moest zijn waarom zich de groepen moesten vormen en maakten dientengevolge de volgende indeeling.
1. Inleiding, Tijdschriften, Adresboeken.
2. De techniek van het boek.
3. De geschiedenis van het boek.
4. De kennis van het boek. Bibliographie.
5. De verspreiding van het boek. Boekhandel.
6. De bewaring van het boek. Bibliotheekwezen.
7. De bescherming van het boek. Wetten, rechten, enz.
8. De couranten.
Dele tot 4e af deeling vindt men in dit 1 e deel, het 2e zal de andere af deelingen bevatten benevens de zeer belangrijke verzameling catalogi van bibliotheken, prijs-, veiling- en fonds-catalogi en de fraaie Bodoni-collectie, door den heer A. Sijthoff geschonken. Een register zal den catalogus afsluiten.
Ieder die boeken kent, weet dat een of ander boek vaak bij meer dan een af deeling een plaats kan vinden en om het hinderlijke verwijzen te voorkomen, hebben wij daarom vaak hetzelfde boek in twee.^oms zelfs in drie afdeelingen gebracht. Zoo zal'men, om een voorbeeld te noemen Moes en Burger, de Amsterdamsche boekdrukkers vinden in Afd. III, Geschiedenis van het boek, Nederland; maar ook in Afd. IV, Nationale bibliographie, Nederland, 15e en 16e eeuw. Zoo voegden wij ook enkele zeer belangrijke catalogi van bibliotheken in bij de af deeling bibliographie, o.a. alle van incunabelverzamelingen, terwijl deze later wederom bij de afdeeling Catalogi van bibliotheken gevonden worden. Evenmin mochten catalogi van particuliere bibliotheken, zóó belangrijk dat ze als bibliographisch hulpmiddel aangehaald worden, aan de afdeeling bibliographie ontbreken; doch behooren zij eveneens in de afdeeling Catalogi van particuliere bibliotheken thuis.
Met enkele woorden wezen wij er reeds op, dat een aantal der in de bibliotheek aanwezige tijdschriften, vooral die op het gebied van bibliographie, werden geëxcerpeerd, waardoor een schat van literatuur, anders moeilijk te vinden, op de daarvoor aangewezen plaatsen kon worden saamgebracht.



xvi
voorrede.
Brengt deze catalogus de werkelijk reeds belangrijke boekenverzameling van onze Vereeniging aan het licht, niet minder wijst hij natuurlijk op de talrijke werken die ons nog ontbreken.
Het is onze vurige wensch, dat deze catalogus het gebruik van onze bibliotheek in ruime mate zal bevorderen niet alleen, doch dat hij ook de aanleiding zal zijn tot een steeds grooter wordende belangstelling in deze prachtige bezitting onzer Vereeniging.
Moge deze zich dan ook in daden omzetten, waardoor net mogelijk zal zijn haar voortdurend uit te breiden tot nut der graphische wetenschap, tot sieraad van onze Vereeniging.
Dr. A. G. C. de Vries.



I. INLEIDING.
1.. Encyclopaedieën.
Brockhaus' Konversations-Lexikon. Vierzehnte vollstandig neubearbeitete Auflage. Neue Revidierte Jubilaums-Ausgabe. Leipzig, Berlin, Wien, 1901—1904. 16 dln. en 1 dl. supplement, tez. 17 dln. m. pl. en krtn. 8°.
Encyclopaedia, The new international. Editors D. C. Gilman, H. Th. Peck, Fr. Moore Colby. New-York, 1910. 20 dln. — The new international yearbook. A compendium of the worlds progress for the year 1909. Ed. Fr. M. Colby. N.-Y. 1910. — Courses of reading in the New Intern. Encyclopaedia. N.-Y. 1910. tez. 22 dln. m. pl. en krtn. gr. 8°.
Vivat's Geïllustreerde Encyclopedie. Verklarend en beschrijvend woordenboek naar de nieuwste bronnen bewerkt door J. Kramer met medewerking van een groep bevoegde deskundigen. Amst. 1900—1906. 11 dln. m. afb. 8°.
2. Tijdschriften van algemeenen en bibliographischen inhoud.
Academy, The. A monthly record of literature, learning, science and art. London, 1869—1872, 1902—1912. Dl. 1—3, 62—83. 4°.
Ad ver saria, Bibliogr aphische. 's Grav. 1873—94. 5 dln.
— Tweedereeks. Deel I. tez. 6 dln. kl. 8°. (niet verder verschenen).
Almanach du bibliophile pour les années 1898 et 1899. Paris. Jg. 1—2. 2 dln. m. afb. kl. 4°.
Annales du bibliophile beige et hollandais. Brux. 1864— 1866. Jg. 1. 8°.
Annales du bibliophile beige. Brux. 1882. Nouv. série. Dl. 1. 8°.
Annales politiques et littéralres, Les. Directeur Jules Brisson. Paris, 1889—90, 1893. Dl. 12—15, 20. fol.
Antiquitaten-Rundschau. Zeitschrift für Museen, Sammler und Antiquare. Eisenach, 1911... Jg. 9... 4°.
l



2
I. INLEIDING.
Antiquitaten-Zeitung. Zentral-Organ für Sammelwesen, Ver steigerungen und Altertumskunde. Seit September 1899 vereinigt mit dem „Wegweiser für Sammler". Leipzig, Stuttgart, 1911... Jg. 19. . . 4°.
Anzeiger fUr Literatur der Bibliothekwissenschaft, seit 1845: Anzeiger der Bibliothekwissenschaft, seit 1850: Anzeiger für, Bibliographie und,Bibliothekwissenschaft. Herausgegeben von Julius Petzholdt. Dresden und Leipzig, Halle, 1840—55. Jg. 1—16. 8°. Voortgezet als: Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibliothekwissenschaft. Herausgegeben (na 1884: Begründet) von Julius Petzholdt. Dresden, Berlin und Stuttgart, 1856—86. Jg. 17—47. 8°.
Ontbr. Jrg. 8 (1847).
Archief, Nederlandsch bibliografisch. Redacteuren L. A. v. Langeraad en Abr. P. L. v. Langeraad, 28 Nov. en 19 Dec. 1891. Rott. No. 1, 2. 4°. (niet verder verschenen).
Archiv, Neues, für Gelehrte, Buchhandler und Antiquare. Herausgegeben mit Mehrera von H. Bensen und J. J. Palm. Erlangen, 1795. Jg. 1 (eenig). 2 dln. in 1 band. 8°.
Archiv für Schriftkunde. Offizielles Organ des deutschen Schriftmuseums zu Leipzig. Leipzig, 1914—-18. Jg. 1. m. afb. 8°.
Archivo bibliographico da bibliotheca da Universidade de Coimbra. Coimbra, 1901—13. Dl. 1—13. No. 1—3. (niet verder verschenen), gr. 8°. — Voortgezet als: Boletim bibliografico da biblioteca da Universidade de Coimbra. Coimbra, 1914—1916. 8°. Jg. 1—3. no. 1—3. 8°.
1'Art et 1'idée. Zie: Le Livre.
Athenaeum, The. Journal of literature, science, the fine arts, music and the drama. London, 1861, 1862, 1871—90. 4°.
Ontbr. 1862. II.
Author, The. (The organ of the Incorporated Society of Authors. Conducted (sinds 1901: founded) by Walter Besaht. London (and Tunbridge), 1894... Dl. 4... 4°.
Ontbr. Oct. en Nov. 1896.
Bibliofilia, La. Raccolta di scritti sul 1'arte antica in libri, stampe, manoscritti, autografi e legature, diretta da Leo S. Olschki. Firenze, 1899, ... Jg. 1... m. afb. gr. 8°.
Indice decennale, 1 — 10 (1899—1909) a cura di G. Boffito. Firenze, 1911. m. portret gr. 8°.
Bibliographe moderne, Le. Courrier international des archives et des bibliothèques, püblié sous la direction de H. Stein. Paris, 1897, 98. Jg. 1—2. 8°.
Bibliographer, The. A journal of book lore. Editor H. B. W(heatley). London, 1882—84. 6 dln. 8°.



I. 2. TIJDSCHRIFTEN.
3
Bibliographica, Papers on books, their history and art.London, 1895—1897. Dl. 1—3. m. pl., facs. enz. 4°.
Bibliologue, Le. de la Belgique et du Nord de la France. Journal de bibliologie, d'bistoire littéraire, d'imprimerie et dé librairie, publié par F. Hennebert. Tournai, 1839. Dl. 1. No. 1, 5, 6, 7 en blz. 105—244. 8°.
Bibliomane, Le. (par J. Ph. Berjeau). London, 1861. Nos. 1 en 2. m. afb. 8°. — Voortgezet als: Le Bibliophile illustré. Texte et gravures par J. Ph. Berjeau. London, 1861—62. 12 nos. m. afb. 8°. (niet verder verschenen).
Bibliophile, The. A magazine and review for the collector, student and general reader. London, 1908—1909. Dl. 1—3. gr. 8°.
Bibliophile beige, Le. Brux. 1845—1850. Dl. 1—6. 8°., — Voortgezet als: Bulletin du bibliophile beige, fondé par de Reiffenberg, publié par J. M. Heberlé, sous la direction de Ch. de ChénedoUe. Brux. 1851—1853. Dl. 7—9. (Dl. 9 uitg. door
F. Heussner). 2e série. Brux. 1854—1865. Dl. .1—12 (10—21).
(Dl. 1 uitg. d. F. Heussner onder directie van A. Sterckx, dl. 2—12 onder die van A. Scheler). — Voortgezet als: Le Bibliophile beige, Bulletin trimestriel publié par la Société des bibliophiles de Belgique. Brux. 1866—1879. Jg. 1—14. 8°. (sedert 1869: Bulletin mensuel publié sous les auspices de la Société des bibliophiles de Belgique).
Table analytique des matières traitées dans les neuf premiers volumes du Bulletin du bibliophile beige. (Années 1845 a 1854) par Auguste SchelerBrux. 1855.
Biblipphile francais, Le. Gazette illustré des amateurs de livres, d'estampes et de haute curiosité. Paris, Bachelin, 1868— 1873. 7 dln. m. pl. en portr. gr. 8°.
Gestaakt van Aug. 1870—Dec. 1871. In dl. 7: Table analytique et alphabétique.
Bibliophilen-Kalender, Deutscher. für das Jahr 1913—17, Jahrbuch für Bücherfreunde und Büchersammler, herausgegeben von Hans Feigl. Wien, 1913—18. Jg. 1—6. m. pl. en portr. 8°.
Jrg. 5—6 onder den titel: Jahrbuch deutscher Bibliophilen für 1917,
1918 Deutscher Bibliophilen Kalender. Jg. 5—6.
Bibliotheekleven. Zie: Boekzaal.
Blatter für literarische Unterhaltung. Herausgegeben von Rudolf von Gottschall. Leipzig, 1885—87. 4°.
Boek, Het. Zie: Tijdschrift voor boek en bibliotheekwezen.
Boekenschouw. Maandschrift. Hoofdredacteur A. B. H. Gielen S. J. Medewerking van Nederlandsche en buitenlandsche schrijvers. Amst. 1914. Jg. 8. 8°.
Boekzaal, De. Maandehjksch bibhographisch tijdschrift. Zwolle, 1907, 1908. Jg. 1—-2. — Algemeen Maandschrift voor boek-



4
I. INLEIDING.
«n bibliotheekwezen. Orgaan der Vereeniging voor Openbare leeszalen in Nederland. Zwolle, 1909. Jg. 3. — Maandschrift voor boekkunst en boeknijverheid, boekbeschrijving en bibliotheekwezen. Orgaan der Vereeniging v. Openb. leeszalen in Nederland. Onder redactie van H. E. Greve. Zwolle, 1910, 1911. Jg. 4—5. — Maandblad voor boek- en bibliotheekwezen tevens orgaan der Centrale Vereeniging v. Openb. leeszalen en bibliotheken, onder red. van H. E. Greve. Zwolle,. 1912. Jrg. 6. — Voortgezet als: Maandblad voor bibliotheekwezen. Onder redactie van H. E. Greve uitgegeven door de Centrale Vereeniging voor Openbare leeszalen en bibliotheken, 's Gravenhage, 1913—15. Jg. 1—3.8°.—Voortgezet als: Bibliotheekleven. Orgaan der Centrale Vereeniging voor Openbare leeszalen en bibliotheken en van de Nederlandsche Vereeniging van bibliothecarissen en bibliotheekambtenaren. (Amsterdam), 1916 Jg- 1... 8°.
Boletim bibliografico da biblioteca da Universidade de Coimbra. Zie: Archivo bibliographico.
Book-Lore. >A magazine devoted to old time literature, Dec. 1884—Nov. 1887. London, 1885—87. 6 dln. 4°.
Book Monthly, The. An ülustrated record, guide and magazine for booksellers, librarians and publishers, for bookbüyers, readers and writers. Edited by James Milne. London, 1903... Dl. 1... 8°.
BookseÜer, The. A newspaper of British and Foreign literature "with which is incorporated Bents' Literary Advertiser. London, .1864—1866, 1868—1883, 1886—1889, 1892—1894. 8°.
Bookworm, The. An ülustrated treasury of old-time literature. London, 1888—1894. Dl. 1—7. 8°.
Bulletin du bibliophile, publié par J. Techener, avec notes de J. C. Brunet, Chalon, Delmotte, Duplessis, etc; et notices bibUographiques, philologiqües et littéraires, par Ch. Nodier (sous la direction de Ch. Nodier, Paulin Paris et G. Duplessis).
Paris, 1834—35. lère série. 8°. petite revue d'anciens livres,
contenant 1° des notices bibliographiques, philologiqües et littéraires, de divers auteurs sous la direction de Ch. Nodier; 2° rAnalectabiblion, ou extraits critiques de divers livres rares, oubliés ou peu connus, tirés du Cabinet du marquis D(e) R(oure); 3° un catalogue des livres de ma hbrairie. Paris, 1836—37. 2e
série. 8°. petite revue d'anciens livres, contenant 1° des
notices bibliographiques, philologiqües et littéraires de divers auteurs sous la direction de Ch. Nodier; 2° un catalogue des
livres de ma hbrairie. Paris, 1838—39. 3e série. 8°. publié
par Techener, avec notes de J. C. Brunet, G. Duplessis, G. Peignot, etc. et notices bibliographiques, philologiqües et littéraires, sous



I. 2. TIJDSCHRIFTEN.
5
la direction de Ch. Nodier et Paulin Paris. Paris, 1840—4,1.
4e série. 8°. sous la direction de Ch. Nodier et Paulin
Paris, e. a., avec le catalogue raisonné des livres de l'éditeur;
Paris, 1842—45. 5e—7e séries. 8°. avec le concours de
A. Barbier, G. Brunet, etc. avec le catalogue raisonné des livres de l'éditeur. Paris, Apr. 1848—Dec. 48. 8e série. 8°. Ontbr, Années 1846, 1847, 1848. Janv. —Mars,
Bulletin littéraire et typographique. La Have, 1808—09. Jg- 1—2. 8°.
Bulletin of bibliography. Boston, The Boston Book Company, 1 April 1897—2 April 1916. 9 dln. 4°.
Deel 5 met ondertitel: „and Magazine Subject-Index". Deel 6 met ondertitel: „Magazine Subject-Index, Dramatic-Index". Van af deel 7 met ondertitel: „and Dramatic Index. Frederick Winthrop Faxon, Editor".
Bijdragen tot boeken- en menschenkennis, verzameld door P. S. Schuil en A. van der Hoop Jr. Mengelwerk le—4e deel. — Boekbeoordeelingen. 5e deel. Dordr. 1832— 1836. tez.. 5 dln. m. pl. 8°.
Centralblatt, Literarisches. für Deutschland. Herausgegeben von Friedrich Zarncke. Leipzig, 1871. 4°.
Chasseur bibllographe, Le. Revue bibliographique, philologique, littéraire, critique, et anecdotique. Rédigée par une Société de bibliographes et de bibliophiles. Suivie d'une notice de livres rares et curieux, a prix marqués. Paris, Francois, 1862, 63. Jg. 1—2. 8°.
Director, The. A weekly literary journal: Containing I. Essays on subjects of literature, the fine arts and manners. II. Bibliographiana. Account of rare and curious books, and of the booksales in this country from the close of the 17th century. III. Royal Institution. Analyses of the lectures delivered weekly. IV. British Gallery. Description of the principal pictures exhibited for sale, with the names of the purchasers. London, 1807. 2 dln. 8°.
Echo, Das literarische. Halbmonatschrift für Literaturfreunde. Herausgegeben von Josef Ettlinger und E. Heilborn. Berlin, 1899—1913. Jg. 2—15. 4°.
Gakuto. The Maruzen-Kabushiki-Kaisha's Monthly bulletin of international bibliography lately published and imported from Europe, America andother countries. Tokyo, 1906... Dl. 10... 8°. Ontbr. dl. 10 No. 7—12, dl. 11 No. 1 — 2.
Hofstad, De. Artistiek weekblad voor Nederland, 's Gravenhage, 3 Oct. 1908... Jg. 10... fol.
Hollandia. Een weekblad voor Nederlanders in den vreemde. Redactie L. Simons en J. T. Grein, 's Gravenhage, Pretoria, 1899. Jg. 2—3. 4°.



6
I. INLEIDING.
Idler, The. An ülustrated monthly magazine. Edited by Jerome K. Jerome and Robert Barr. London, 1893—94. Dl. 4—5. 8°.
Jahrbuch für Bücherkunde und Liebhaberei. Herausgegeben von G. A. E. Bogeng. Berlin, 1909—1912. Jg. 1—4. m. pl. fol. 8° en 4°.
Jg. 1—3 met het Taschenbuch des Bücherfreundes. 8°.
Leeswijzer, De. Nieuws- en Advertentieblad ter bevordering van ons letterkundig verkeer. Redact. W. Gosler, G. J. Dozy en F. Smit Kleine. Haarlem, 1884—86. Jg. 1—3. 4°.
Letterbode, De Indische. Orgaan, gewijd aan NederlandschIndische bibliographie. Onder redactie van Th. Ch. L. Wijnmalen. Amst. 1877—78. Jg. 2—3. 4°. (niet verder verschenen).
Letternieuws. Uitgegeven door de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels. Onder leiding van J. F. van Someren. Amst. 1881—85. Jg. 1—4. 4°. (niet verder verschenen).
Library, The. A magazine of bibliography and literature. Edited by J. Y. W. Mac Alister. The organ of the Library Association of the United Kingdom. London, 1889—98. 10 dln. 8°.
A quarterly review of bibliography and library lore.
Edited by J. Y. W. Mac Alister and (dl. 4—10) Alfred W. PoUard.
New Series. London, 1900—09. 10 cün. 8°. Edited by
J. Y. W. Mac Alister and Alfred W. PoUard. Third series. London. 1910... Dl. 1... 8°.
Library chronicle, The. A journal of librarianship and bibliography. Edited by Emest C. Thomas. London, 1884—88. Dl. 1—5. 8°.
Library journal, The. (Monthly). Chiefly devoted to library economy and bibliography. Official organ of the American Library Association. General editor R. R. Bowker. New-York, 1877... Dl. 1—14, 15 (No. 9), 16 (No. 3, 4, 6, 9), 17 (No. 7), 18 (No. 6), 19 (No. 9—12), 20 (No. 1, 3—7, 9—12), 21 (No. 1—9, 11, 12), 22—24, 25 (No. 1—6, 8—12), 26... 4°.
In dl. 10—14: The cooperative Index to periodicals. Edited by W. I. Fletcher with the cooperation of members of the American Library Association.
Librye, De. Curiosa, Rariora (onder redactie van G. van Rijn). Rotterdam, Oct. 1887—1889. 10 nos. 4°. Met Bijblad No. 1: Prof. J. H. Swildens en zijne werken. 8°. — De Rotterdamsche Librye. Letterkunde-Boekenkennis, 1 Mei 1890—1 April 1892. 12 nos. 4°. (No. 1—4 bij G. van Rijn. No. 5—12: redakteur G. van Rijn, Uitgever W. J. de Neve). Met 2 Bijlagen: G. van Rijn. Godsd. tweespalt tusschen de Patriotsche vluchtelingen te St. Omer en Het pamphlet: Aan het volk van Nederland. 8°.



I. 2. TIJDSCHRIFTEN.
7
Literature. Publishedby the Times. London, 1900—01. Dl. 6—9. 4°.
Livre, Le. Revue du monde littéraire. Archives des écrits de ce temps. (Bibliographie ancienne et Bibliographie moderne.) Paris, 1880—89. 10 dln. 4°. — Voortgezet als: Le Livre moderne. Revue du monde littéraire et des bibliophiles contemporains, publiée par Octave Uzanne. Paris, 1890—91. 4 dln. m. pl. en afb. 8°. — Voortgezet als: 1'Art et 1'idêe. Le dilettantisme littéraire et la curiosité; Revue contemporaine illustrée. Publiée par Octave Uzanne. Paris, 1892. 2 dln. m. pl. en afb. 8°.
Livre et 1'image, Le. Revue documentaire illustrée mensuelle. Directeurs J. Grand Carteret ét Emile Rondeau. Paris, 1893—94. Dl. 1—3. nos. 1—2'(nos. 1—12). m. pl. en afb. 4°.
Livres en 1894, Les. Etudes critiques et analytiques par Gaston d'Hailly et le Clerc et Henri Litou. Paris, 1894. Dl. 27. 8°.
Maandblad, Maandschrift. Zie: Boekzaal.
Magazin für die Literatur des Auslandes. Herausgegeben von Joseph Lehmann. Berlin, 1871—75. Dl. 79—88. 4°.
Magazin für die Literatur des In- und Auslandes, Das. Organ des Allgemeinen deutschen Schriftsteller-Verban des. Begründet von Joseph Lehmann. Herausgeber Franz Hirsch u.A. Leipzig und Berlin, Dresden, 1885—1890. Jg. 54—59. 4°.
Mier, De Witte, een klein maandschrift voor de vrienden van het boek, onder leiding van J, Greshoff. Apeldoorn, 1912—1913. 3 dln. 8°.
Mittheilungen des oesterr. Vereines für Bibliothekswesen. Herausgegeben vom Vereinsausschusse, redigirt von Josef Donabaum, u. A. Wien, 1897—1910. Jg. 1—13. 8°. — Voortgezet als: Zeitschrift des oesterr. Vereines für Bibliothekswesen, redigiert von Fr. A. Mayer. Wien und Leipz. 1910— 1912. Jg. 1— 3..(Jg. 14—15). 8°.—Voortgezet als: Oesterreichische Zeitschrift für Bibliothekswesen, herausgegeben durch den oesterr. Verein. für Bibliothekswesen, redigiert von Fr. A. Mayer. Wien, 1913—1915. Jg. 1—3. 8°.
Moniteur du bibliophile, Le. Gazette littéraire, anecdotique et curieuse. Directeur J. Noriac, rédacteur en chef Arthur Heulhard. Paris, mars 1878—12 févr. 1879. Nos. 1—12. 4°.
Neerlandia. Maandblad van het Algemeen Nederlandsch Verbond. Dordrecht,. 1908... Jg. 12... 4°.
News, The Literary. A monthly joumal of currenfc literature. New-York, 1888—89, 1893—94, 1896—1904. New séries. Dl. 9, 10, 14, 15, 17—25, 8°.
Notes and Queries. A medium of intercommunication for



8
I. INLEIDING.
literary men, general readers, etc. London, 1895—96. 8th. series. Dl. 7—10. 4°.
Polybiblion. Revue bibliographique universelle. Paris, 1868— 76, 1882—98. Jg. 1—8, 14—30. 8°.
Quaestiunculae historicae. Vragen, antwoorden, mededeelingen op elk gebied der geschiedenis. Tijdschrift onder toezicht van G. van Rijn, E. W. Moes en C. van Ommeren. Rott. 1908. Nos. 1—8 m. afb. 8°. (niet verder verschenen).
Referent, De. Wetenschappelijk tijdschrift, (onder redactie van J. G. F. d'Estrée e. a.) Amst. 1843—1844. Jg. 1—2. gr. 4°.
Répertoire d'art et d'archéologie. Dépouülement des périodiques francais et étrangers. Secrétaire Marcel Aubert. Paris, Bibliothèque d'art et d'archéologie, 1910—1914. Jg. 1—5, Ier trimestre (afl. 1—21). kl. 4°.
Revista de bibliografia Gatalana. Barcelona, 1901—1912. Jg. 1—7. (1901—1907). Num. 1—10. 10 dln. met facs. kl. 4°.
Jaarg. 1—4 bevatten een „Butlletin bibliografie" van de in de jare* 1901 — 04 verschenen Catalaansche boeken. 'l«ï'
Revue bibliographique. Journal de bibliologie, d'histoire littéraire, d'imprimerie et de hbrairie par deux bibliophiles. (J. M. Quérard et Serge Poltoratzky). Paris, 15 Mai—30 Juifij 1839. Jg. 1. nos. 1—4. 8°.
Slechts 10 nos. zijn verschenen. Bevat o.a. Essai d'un dictionnaire des ouvrages anonymes, pseudonymes, et polonymes de la littérature fran-i caise; pour servir de supplément au livre de A. A. Barbier. Revue bibliographique beige. Bulletin litéraire et bibliographique rédigé par une réunion d'écrivains beiges, accompagné d'un bulletin bibliographique international. Brux. 1893, 1894, 1896—1912. Jg. 5, 6, 8—24. 8°.
Revue bibliographique du royaume des Pays-Bas et de 1'étranger, ou indicateur général de 1'imprimerie et de la hbrairie^ Brux., P. J. de Mat et Vve P. J. de Mat, 1822—30. 9 dln. 8°.
Revue biblio-iconographique. Redaction d'Eylac et P. DauZÖi Paris, 1897. Jg. 1. 8°.
Revue des bibliothèques. Publication mensuelle. Directeurs Emile Chatelain et Léon Dorez. Paris, 1891... Dl. 1... m. pl. 8°.
Table des matières contenues dans les vingt premières années (1891 — 1910) par E. Deville. Paris, 1911. 8°. en de volgende supplementen:
Inventaire sommaire de la collection Clément de Boissy sur la juridiction et la jurisprudence de la Chambre des Comptes, par Cam. Couaerc. Paris, 1895. 8°.
Catalogue des manuscrits allemands de la Bibliothèque Nationale par G. Huet. Paris, 1895. 8°.
Inventaire sommaire d'une collection du président de Harlay sur diverses matières ecclésiastiques, politiques, etc. (Mss francais de la Bibl. Nationale) par L. Auvray. Paris, 1895. 8°.
Catalogue de dessins relatifs a 1'histoire du théatre conservés au dépar-



I. 2. TIJDSCHRIFTEN.
9
tement des estampes de la Bibl. Nationale par Henri Bouchot. Paris, 1896. 8°.
Catalogue de la collection de Camps conservée au Département des manuscrits de la Bibl. Nationale par Ch. de la Roncière. Paris, 1896. 8°.
Inventaire sommaire des portefeuilles de Fontanieu conservés a la Bibl. Nationale publié par H. Omont. Paris, 1898. 8°.
Catalogue des manuscrits mexicains de la Bibl. Nationale, (d'après le catalogue de Eug. Boban). Paris, 1899. 8°.
Inventaire méthodique de manuscrits conservés dans les bibliothèques privées de la région Lyonnaise. 2e série par J. B. Martin. Paris, 1899. 8°. (De le série in Revue des bibliothèques. Dl. 7).
Catalogue des incunables de la bibliothèque de Roanne par M. Dumoulin. Paris, 1900. 8°.
Table des matières contenues dans le Cabinet historique par P. Teste. Paris, 1905. 8°.
Catalogue des manuscrits du fonds Cuvier conservés & la Bibliothèque de 1'Institut de France par Henri Dehérain. Paris, 1908. 8°.
Inventaire sommaire des documents manuscrits contenus dans la collection Chatre de Cangé au département des imprimés de la Bibliothèque Nationale par Prévost. Paris, 1911. 8°.
Bibliographie des historiques des régiments francais par J. Hanoteaui et Bonnot. Paris, 1913. 8°.
Etude sur les livres a figures édités en France de 1601 a 1660, par MUe J. Duportal. Paris, 1914. m. 45 pl. kl. 4°.
Revue des bibliothèques et archives de Belgique, publiée par L. Stainier, avec la collaboration de O. Grojean, J. Cuvelier,. et le concours des principaux bibliothécaires et archivistes du pays. Brux. 1903—1909. Jg. 1—7. nos. 1—6. 8°.
Revue des livres anciens. Documents d'histoire littéraire, de bibliographie et de bibhophüie. Direction Pierre Louys. Rédaction Louis Loviot. Paris, 1913—14. Dl. 1—2. 8°.
Serapeum. Zeitschrift für Bibliothekswissenschaft, Handschriftenkunde and altere Litteratur. Im Vereine mit Bibliothekaren und Litteraturfreunden, herausgegeben von Robert Naumann. Leipzig, 1840—1870. 31 dln. 8°.
Bij iederen jaargang behooren 24 Intelligenzblatter.
Proctor, R. A classified index tp the Serapeum. London,
1897. kl. 4°.
Tubl. of The Bibliographical Society.
Tidskrift för bok- och biblioteksvasen, Nordisk. Under medverkan af Oluf Kolsrud, Victor Madsen, Georg Schauman, utgifven af Isak Collyn. Upsala, Stockholm, 1914... Jg. 1... 8°.
Times, The. Litterary Supplement (weekly edition). Nos. 768(15tliyear)... London, 1916... fol.
Tolk, Onze. Letterkundig Nieuwsblad. Hoofdredacteur G. J. Dozy, met medewerking van verschillende letterkundigen. Nijmegen, 1871—72. Jg. 3. 4°.
Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, onder redactie van Emm. de Bom, V, A. Dela Montagne, Willem de Vreese,



10
I. INLEIDING.
J. W. Enschedé, L. Willems e.a. Met de medewerking van Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliothecarissen en bibhophilen. Antwerpen, Gent, den Haag, 1903—1911. 9 dln. m. pl. en afb. gr. 8°. — Voortgezet als: Het Boek. Tweede reeks van het Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, onder redactie van •C. P. Burger Jr., V. A. Dela Montagne, B. Kruitwagen O. F. M. W. de Vreese, e. a. Den Haag, 1912... Jg. 1... m. pl. en afb. 8°.
Typologie-Tucker, La. Recueü de .1'imprimerie et de la lithographie, revue bibliographique. Paris, 1875—76. Nos. 29—41.4°
Vierteljahrsschrift für angewandte Bücherkunde. Herausgegeben von G. A. E. Bogeng. Berlin, 1918... Jg. 1... 8°.
Winckel, Den Gulden. Maandschrift voor de boekenvrienden in Groot-Nederland, onder redactie van F. Smit Kleine, (vanaf Jaarg. 6 onder redactie van Gerard van Eckeren). Baarn, 1902... Jg. 1... 4°.
World, The Literary, and Reader. A monthly review of current literature. New series. London, 1895—1919. Dl. 51—66. 4°.
Zeitschrift für Bibliothekswesen, Oesterreichische. Zie: Mittheilungen.
Zeitschrift fttr Bücherfreunde. Monatshefte für BibhophÜie und verwandte Interessen. Herausgegeben von Fédor von Zobeltitz.
Bielefeld und Leipz. 1897—1909. Jg. 1—12. 4°. Neue
Folge. Herausgeg. von Carl Schüddekopf und Georg Witkowski. Leipzig, 1909... Jg. 1... m. pl. en afb. 4°.
Zeitung, Leipziger Allgemeine, für Buchhandel und Bücherkunde. Leipzig, 1839. Jg. 2. 4°.
Zentralblatt für Bibliothekswesen. Herausgegeben unter standiger Mitwirkung zahlreicher Fachgehossen des In- und Auslandes von O. Hartwig, K. Schulz und Paul Schwenke. Leip.zig, 1884... Jg. 1... 8°.
General-register züm 1—10 Jahrg. und z. 11 — 20 Jahrg. bearb. von Carl Haeberlin. Leipzig, 1895, 1905. 8°, en de volgende Beihefte:
1. Spirgatis, Max. Personalverzeichniss, der Pariser Universitat von 1464 und die darin aufgeführten Handschriften- und Pergamenthandler.
2. Brambach, Wilh. Die Reichenauer Sangerschule. — Roth, F. W. E. Zur Bibliographie des Henricus Hembuche de Hassia dictus de Langenstein.
3. Schema des Realcatalogs der Kgl. Universitatsbibliothek zu Halle a. S.
4. Roth, F. W. È. Die Buchdruckerei des Jacob Köbel und ihre Erzeugnisse. — Wichner, P. J. Zwei Bücherverzeichnisse des 14. Jahrh. in der Admonter Stiftsbibliothek..
5. Heyer, A. Dritte Nachlese zu Weller's deutschen Zeitungen. — Steinschneider, M. Die arabischen Uebersetzungen aus dem Griechischen.
6. Heuser, E. Beitrage zur Geschichte der Universitatsbibliothek Giessen..
7. Hochegger, Rud. Ueber die Entstehung und Bedeutung der Block■imcher mit besonderer Rücksicht auf den Liber Regum.



I. 2. TIJDSCHRIFTEN.
11
8. Burger, K. Ludw. Hain's Repertorium bibliographicum. Register. Die Drucker des XV. Jahrh. mit chronologischer Aufführung ihrer Werke.
9. Roth, F. W. E. Die Mainzer Buchdruckerfamilie Schöffer, wahrend des' 16. Jahrh. und deren Erzeugnisse zu Mainz, Worms, Strassburg und Venedig.
10. Schwenke, P. Adressbuch der deutschen Bibliotheken.
11. Horn, E. Die Disputationen und Promotionen an den deutschen Universitaten seit dem 16. Jahrh. rJ&JL
12. Steinschneider, M. Die arabischen Gebersetzungen aus dem Griechischen.
13. Voullième, E. Die Incunabelen der Königl. UniversitSts-Bibliothek in Bonn. ,
14. Reichhart, P. G. Bei trage zur Incunabeln-Kunde. I.
15. Bahlmann P. Jesuiten-Dramen der niederrheinischen Ordensprovinz.
16. Heiberg, J. L. Bei trage zur Geschichte Georg Vallas und seiner Bibliothek.
17. Meier, P. G. Heinrich von Ligerz, Bibliothekar zu Einsiedeln in 14. Jahrh.
13. Falk, Franz. Die ehemalige Dombibliothek zu Mainz, ihre Entstehung, Verschleppung und Vernichtung.
19. Steinschneider, M. Vorlesungen über die Kunde hebralscher Handschriften, deren Sammlungen und Verzeichnisse.
20. Milkau, F. Centralkataloge und Titeldrucke.
21. Heiland, K. Die Lutherdrucke der Erlanger Universitats-Bibliothek aus den Jahren 1518—1523.
22. Bauch, G. Geschichte des Leipziger Frühhumanismus mit besonderer Rücksicht auf die Streitigkeiten zwischen Konrad Wimpina und Martin Melierstadt.
23. Hartwig, O. Festschrift zum fünfhundertjahrigen Geburtstage von Johann Gutenberg.
24. Trommsdorff, P. Die Birmingham Free Libraries.
25. Nentwig, H. Das al tere Buchwesen in Braunschweig.
26. Falk, F. Beitrage zur Rekonstruktion der alten Bibliotheca fuldensis u. Bibliotheca laureshamensis.
27. Förstemann, J., und O. Günther. Briefe an Desiderius Erasmus von Rotterdam.
28. Hantzsch,' V. Die Landkartenbestande der Königl. öffentlichen Bibliothek zu Dresden. Nebst Bemerkungen über Einrichtung und Verwaltung von Kartensammlungen.
29. 31, 32, 34, 36, 37, 39, 40, 42. Hortzschansky, A. Bibliographie des Bibliotheks- und Buchwesens. 1904—1912. Jg. 1-9.
30. Voullième, E. Die Incunabeln der Königl. Bibliothek und der anderen Berliner Sammlungen.
33. Vogel, Marie, und V. Gardthausen, Die griechischen Schreiber des Mittelalters und der Renaissance.
35. Günther, O. Die Wiegendrucke der Leipziger Sammlungen und der Herzogl. Bibliothek in Altenburg. Mit Nachtragen.
38. Voullième, E. Die Inkunabeln der öffentl. Bibliothek und der kleineren Büchersammlungen der Stadt Trier.
41. Löffler, K. Die Handschriften des Klosters Weingarten.
43. Schillmann, F. Wolfgang Trefler und die Bibliothek des Jakobsklosters zu Mainz.
44. Köge^ O. S. E. P. R. Die Photographie historischer Dokumente.
45. Voullième, E. Die Inkunabeln der Königl. Bibliothek und der anderen Berliner Sammlungen. Neuerscheinungen der Jahre 1907—1914. Nachtrage und Berichtungen.
46. Christ, K. Die altfranzösischen Handschriften der Palatina.
47. Frels, W. Die bibliothekarische Titelaufnahme in Deutschland.



12
I. INLEIDING.
3. Vaktijdschriften.
Aankondiger voor de boekdrukkerij en aanverwante vakken, Klaasesz'. Voortzetting van Neêrlands drukkunst en boekhandel. Hengelo, Arnhem, 1898—1901, 1906—1915. Jg. !—3, 13—16. No. 1—39, 211—365, 367—442, 444, 446 448, 453, 471—474. fol. — Voortgezet sedert 1906 als: Algemeene wekelijksche Aankondiger voor de graphische en aanverwante vakken.
Aankondiger voor den boekhandel, Vlvat's. Amsterdam 1899—1903. Jg. 1—5. fol.
In den 3den Jg. komen verschillende portretten van boekhandelaren en letterkundigen voor met bijschriften van S. Eisendrath Bz,
Aankondiger voor de grafische vakken, Wekelijksche. Redacteur F. van Helden. Arnhem, Amsterdam, Haarlem 1904—15. Jg. 6—16. fol.
Advertentieblad, Gratis, voor den Nederlandschen boekhandel en aanverwante vakken. Amsterdam, Gen dringen 1906— 09. Jg. 1—4. fol.
Almanach der boekverkoopers, drukkers en binders, Waarin al 't voornaamste, dezelven en hunnen handel en kunst betreffende, op een geheel nieuwen trant, en in eenen gepaste order, kortelyk, en met eenvoudige klaarheid, ten gemeenenbeste, verhandeld, en door goede aanmerkingen en nutte voorschriften, opgehelderd wordt, voorzien met een authentique lyst van alle privilegiën, vergund bij de Staaten van Holland, benevens eene Catalogus van alle boeken die in het jaar 1760 uitgekomen zijn, met derzelver pryzen. 's Gravenhage, H. Scheurleer Fz., 1761. kl. 8°. Voorlooper van het Jaarboekje voor den Boekhandel.
Annales de la propriété industrielle, artistique et littéraire, fondées en 1855 par J. Pataille, contin. par E. Pouillet, rédigées par G. Maillard, A. Taülefer et Ch. Claro. Paris, 1907— 1913. Jg. 53—59. 8°.
Annual, Penrose's. Vol. 20, 21 of the Process yearbook. (A review of the illustrative arts embracing the latest accomplishments in photo-mechanical processes). Edited by W. Gamble. London, 1915, 16. m. pl. kl. 4°.
Anzeiger für den schweizerlschen Buchhandel. Zürichi 1894—95. Nos. 1—24. 4°.
Archiv für Buchbinderei und verwandte Geschaftszweige. Zeitschrift für kunstgewerbliche und handwerksmassige Buchbinderei, Cartonnage-, Lederwaren- und Geschafbbücher-Fabrikation, Papierausstattung. Herausgegeben und geleitet von Paul Adam. Halle a.S. 1902... Jg. 1... 8°.
Sedert Jg. 7 (1907-08): Zugleich Fortsetzung der ülustr. Zeitung für



f. 3. VAKTIJDSCHRIFTEN.
13
Buchbinderei und Cartonnagefabrikation. Sedert Jg. 13 (1913-14): — Organ d. Jaeob Krausse-Bundes, Vereinigung deutscher Kunstbuchbinder.
Archiv fur Buchdruckerkunst und verwandte Geschaftszweige. Herausgegeben von Alexander Waldow. Leipzig, 1864 — 1887, 1893. Jg. 1—24, 30. 4°. — Voortgezet als: Archiv für Buchgewerbe. Begründet von Alexander Waldow. Leipzig, 1913... Dl. 50... 4°.
Archiv für Buchhandler. Rundschau auf dem Gebiete des Buch-, Kunst- und Musikalienhandels sowie verwandter Geschaf tszweige. Herausgegeben von H. Pfeil. Reudnitz, 1868— 1869. Jg. 1—2. 8°.
Bibliographie de la France. Journal général de rimprimerie et de la hbrairie. Publiée sur les documents fournis par le Ministère de Tlntérieur. Paris, 1818—1861, 1867—69, 1878... 8°.
Bibliographie russe et slave. Journal général de la hbrairie, de rimprimerie, du commerce de la musique, des estampes etc. Petersb. I879. Dl. 1. 8°.
Boekbinder, De. Maandblad der bindersafdeelingen Amsterdam en den Haag Alg. Ned. Typ. Bond. Redacteur: J. C. Fenthur. Amsterdam, 1910—17. Jg. 1—6. 4°.
Sedert Jg. 5: Maandblad der bindersafdeeling Amsterdam van den Algem. Nederl. Typografenbond.
Boekdrukker, De. Vakblad voor de typographie in Nederland. Redactie: E. J. de Groot en A. M. Watzulick. Dordrecht, 1898— 1901. Jg. 1—3. no. 7. 4°.
Boekdrukker, De. Orgaan van den Nederlandschen Bond van boekdrukkerspatroons. Amsterdam, 1910, 11. Jrg. I, II. Jan.-Maart. fol.
Boekdrukker, De Nederlandsche. Onder red. van H. A. M. Roelants Jr. Dordrecht, 1897—98. Afl. 1—6. 4°.
Boekdrukkers Nieuwsblad. Orgaan voor patroon en gezel. Deventer, Rutering en Vermandei, 3 April 1874—31 Mrt. 1877 Jaarg. 1—3. kl. fol.
Boekhandel, De. Nieuws- en advertentieblad voor uitgevers en boekhandelaren in België en Nederland. Antw., F. de Groot, 15 Dec. 1881—5 Dec. 1884. 3 dln. 4°.
Boghandlertidende, Nordisk. Redigeret af J. L. Lybecker. K0benhavn, 1911—15. Jg. 45. 2e halfj.—49. no. 30. 4°.
Boghandlertidende, Dansk. Redigeret af J. L. Lybecker. K0benhavn, 1915... Jg. 61. no. 31... 4°.
Boletin de la librerla. (Publicacion mensual). Obras antiguas y modernas. Madrid, Libreria de M. Murillo, 1874—1909. 36 dln. 8°.
Complete serie; No. 12 van het laatste deel is niet verschenen, evenmin als titel en inhoud van deel 35 en 36.



14
I. INLEIDING.
Boletin de la libreria. Voortgezet als: Bibliografia Espafiola, El, Organo.oficial de la Asociación de la libreria de Espana. Madrid, Januari 1909... Jg. 9... Met Indice genera!.
Sedert Jg. 15 met den ondertitel: Repertorio quincenal de la produccion del libro publicada por la Asociación de la libreria de Espana.
Bookseller, The American. A semi monthly journal devoted to the interests of the book, stationery, news and music trades, and general literature, with which is incorporated the American Bookseller's guide, (and the Index sinds 1878). New-York, 1876—82. Dl. 2, 4—12. New Series. Dl. 1. 8°.
Börsenblatt für den deutschen Buchhandel und für die mit ihm verwandten Geschaftszweige. Eigentum des Börsenvereins der deutschen Buchhandler zu Leipzig. Leipzig, 1834—55, 1861—73, 1875... Jg. 1—22, 28—40, 42... 4°.
Buch- und Kunstdruck. Zie: Deutsche Buchhandelsblattér.
Buchgewerbeblatt. Mohatschrift für alle Zweige des Buchgewerbes. Organ des Centralvereins für das gesamte Buchgewerbe. Herausgegeben von Konrad Burger. Leipzig, 1892—95. Jg. 1—3. 4°.
Jg. 3: mit dem Beiblatt: Buchgewerbliche Rundschau. Jg. 2—3: Halbmonatschrift.
Buchhandelsblattér, Deutsche. Illustrierte Monatschrift für den Buch- und Kunsthandel, das Buchgewerbe und die graphischen Künste. Red. W. Heichen. Naumburg a.S., Erfurt, 1900— 1906. Jg. 1—6. 8°. —Voortgezet als: Buch- und Kunstdruck. Wegweiser für Drucksachen-Hersteller und Verbraucher. Begründet als deutsche Buchhandelsblattér. Red. W. Heichen (van af Dl. 9. O. Block). Erfurt, 1906—1916. Jg. 7—16. 8°.
Buchhandler- Akademie, Deutsche. Organ für die GeSamtInteressen des Buchhandels und der ihm verwandten Gewerbe. Herausgegeben von Hermann Weiszbach (van af Dl. 7 door Curt Weiszbach). Weimar, 1884—90. Dl. 1—7. 8°.
Buchhandler-Almanach, Deutscher. auf das Jahr 1862, 63. Leipzig, B. Hermann, Jg. 1—2. 12°.
Buchhandler -Correspondenz, Oesterreichisch-Ungarische. Organ des Vereines der österr.-ungar. Buchhandler. Red. von Carl Junker. Wien, 1894, 1900... Jg. 35, 41... 4°.
Buchhandler gilde-Blatt. Eigentum der deutschen Buchhandlergilde. Berlin 1916... Jg. 1... 4°.
Buchhandler-Kalender, Oesterreichisch-Ungarischer.1912.
Wien. kl. 8°.
Buchhandlerzeitung, Allgemeine. Wochenschrift mit der



I. 3. VAKTIJDSCHRIFTEN.
15
Beilage Internationale Litteraturberichte. Leipzig, 1894—95. 1897—99. Jg. 'i—2, 4—6. 4°. .... ':;
. Bulletin, The American. Published in the interests of the American Type ..Founders Company and printers and püblishers. everywhere. Oct. J912—Sept. 1913 (5 nos.). Dl. III. No. 1—4. 2d series no. 13—16. Z. p. 1912—1916. 8°.
Bulletin de rimprimerie et de la Hbrairie. Paris, 1876, 1885—86, 1888—90, 1891—99. Jg. 1, 11, 12, 14—23. fol.
Cartonnage. Zie: Graficus,
Gercle beige de la librairie, de rimprimerie et des professions qui s'y rattachent. Bulletin. Nos. 119—121, 124—127, .132—135, 139—144. Brux. 1902—5, 1907—9. 8°.
Ghronik für vervielfaltigende Kunst. Redigiert von Rich. Graul. Wien, 1888—1891. Jg. 1—4. m. afb. fol. (niet verder verschenen).
Correspondentieblad van den Nederlandschen Bond van boekverkoopersbedienden. Amst. 1899—1913. Nos. 1—146. 8°.
Van af 1 Juni 1913 voortgezet onder den titel: Ons streven, Orgaan van den Nederlandschen Bond van boekverkoopersbedienden. Amst. 1913... No. 147...
Gorrespondenz-Blatt. Organ zur Vertretung der Interessen des Buchhandels im Allgemeinen und der Buchhandlungs Gehilfen ins Besondere. Kassei, 1868—1870. 4°.
Dagbladpers, De Nederlandsche. Vereeniging van Uitgevers van dagbladen. Amst. 1911... Nos. 3—5, 7—10, 12—17, 19... 4°.
Debitant, De. Vakblad voor boekhandelaars en leesbibliotheekhouders. Amst., Gron. 1889—16 Jan. 1892. Jg. 1—3. fol.
De le jaargang 2 Mrt 1889—15 Febr. 1890 (N°. 1—26) en de 2e jaargang 1 Mrt —25 Oct. 1890 (N°. 27 — 44) verschenen te Amsterdam, Bureau Warmoesstraat 134 (bij J. J. Hofstede); de 2e jaargang 11 Nov. —27 Dec. 1890 (N°. 45-52) en de 3e jaargang 3 Jan. 1891 — 16 Jan. 1892 (Afscheidsnummer) te Groningen bij de Erven B. van der Kamp.
Debitant, De. Officieel orgaan van den Nederlandschen Debitantenbond. 's Grav. 1919... Jg. 1... 4°.
Droit d'auteur, Le. Organe officiel du Bureau de 1'Union internationale pour la protection des oeuvres littéraires et artistiques. Berne, 1888... Jg. 1... 4°. Met: tables générales des matières, 1888—1900. Berne, 1903. 8°.
Drukkers jaarboek, Het. Onder medewerking van verschillende vakkundigen, uitgegeven door Ipenbuur & van Seldam. Amst. 1906—08, 1911. 4 dln. m. pl. 8°.
Drukkunst en boekhandel, Neêrlands. Maandblad onder



16
I. INLEIDING.
redactie van H. J. Klaasesz, met medewerking van bekende vakgenooten. Hengelo, 1898—99. 8°.
Export-Journal. Internationaler Anzeiger für Buchhandel und Buchgewerbe, Papierindustrie, Schreibwaaren- und Lehrmittelhandel. Leipzig, 1893—99. Jg. 6—13. 8°.
Gazette, American literary, and Püblishers Circular. Philadelphia, G. W. Childs, May 1863—1865. Dl. 1—4. 4°.
Giornale della libreria, della tipografia e delle arti ed industrie affini. Organo ufficiale dell' Associazione Typograficolibraria Itahana. Periodico settimanale. Milano, 1906.. Jg 19... 8°.
Graficus. Weekblad voor de grafische vakken in Nederland. Met bijvoegsels: De Zetmachine (van af 21 Mei 1918), Papier (van af 8 Oct. 1918), Het Illustratiebedrijf (van af 20 Mei 1919), Cartonnage (vanaf 11 Mei 1920). 's Grav. 1917... Jg. 1... 4°.
Graphicus, Maandblad voor de typographie en aanverwante vakken. Redactie: A. W. Barten en P. Postma met medewerking van bekwame binnen- en buitenlandsche vakheden. Redacteur voor druktechniek: F. van Dijk. (Jg. 4 en 5 onder red. van P. Postma). Tilburg, 1904—Maart 1910. Jg. 1—6. afl. 3. 4°. — Voortgezet als: Het Maandblad voor de typographie. Den Haag, 1910—17. Jg. 1—7. 4°.
Gutenberg. Zeitschrift für Buchdrucker, Schriftgiesser, Zeichner, Holzschneider, Graveure, Stein- und Kupferdrucker, Galvanografen, Stilografen, Chemitipisten, Fotografen, Galvanoplastiker, Buchbinder, Glasatzer, etc. herausgegeben von M. Auer. Wien, 1855—56. Jg. 1. no. 1—20 en 3 Beilagen, Jg. 2. no. 1—5, 9, 11—15, 19—24. m. pl. gr. 4°.
Illustratiebedrijf, Het. Zie Graficus.
Jaarboek voor den boekhandel, bewerkt door D. Smit. Amst., Meulenhoff & Co. 1909, 1910. Jg. 1—2. m. afb. 4°.
Jaarboekje voor den boekhandel. 1839—1843. 's Hage, 1839—43. 4 dln. m. portr. en facs. 12°.
1839 bij S. de Visser en Zn. 1840 en 41 bij J. M. van 't Haaff. 1842. 1843 bij J. L. C. Jacob. Bevat o.a. levensschetsen van Jacobus Koning en H. A. C. Thieme, voorts vele bijzonderheden over de Elseviers ' door A. D. Schinkel, over letterkundig eigendom door Fr. Muller; benevens de Naamlijsten der boekhandelaars in Nederland.
Jahrbuch, Bibliopolisches, für 1836, 38. Leipzig, Jg. 1—3.8°. Met de portretten van Carl Tauchnitz.D. Elzevier?, J. Koning, afbeelding van den voorgevel en de groote zaal der boekhandelaarsbeurs te Leipzig, stukken over wetten op den boekhandel en censuur in Saksen, statistiek van den boekhandel, enz. In het 3e deel is eene lijst van meer dan 500 boeken over geschiedenis des handels,' over nadruk, boekdrukkunst, bibliographie, enz.



I. 3. VAKTIJDSCHRIFTEN.
17
Jahrbücher, Typographische. Herausgegeben von Julius Maser. Leipzig, 1895—1903. Jg. 16—24. 8°.
Jaarg. 17—19 met medewerk, van L. Nieper, M. Honegger en Aarland. Jaarg. 20—24 uitgeg. door Technikum für Buchdrucker in Leipzig.
Journal de la Hbrairie, de rimprimerie et de toutes les professions qui s'y rattachent. Brux. 1909... Jg. 1... 8°.
Journal fur Buchdruckerkunst, Schriftgiesserei und die verwandten Facher, herausgegeben von Johann Heinrich Meyer. Braunschweig und Amsterdam, 1834—1839, 1846—1847, 1849, 1852—1857, 1859. ■—— begründet von Heinrich Meyer, redig. von Th. Goebel. Braunschweig-Hamburg, 1875—1886, 1888—1893. (van 1888—93 redigiert von Ferdinand Schlotke). 4°.
Kantoorboekhandel, De. Weekblad voor den kantoorboekhandel in Nederland. Met bijvoegsel: Het moderne kantoor (van af 1 Nov. 1918). 's Grav. 1918... Jg. 1... 4°.
Kolporteur, De. Gewijd aan de belangen des boekhandels en aanverwante vakken. Amst. 1868—77. fol.
Künste, Freie. Fachblatt für Lithographie, Steindruckerei und Buchdruckerei. Herausgegeben von Josef Heim. Wien und Leipzig, 1885—91, 93. Jg. 7—13, 15. 4°.
Künste, Graphlsche. Organ für sammthche graphische Facher. Gegründet unter dem Titel „Lithographia", durch Gustav W. Seitz. 1861. Leipzig, 1890. Jg. 30. 4°.
Laurens Coster. Tijdschrift voor beoefenaren en voorstanders der boekdrukkunst (van af jrg. 4: Tijdschrift gewijd aan de belangen der boekdrukkunst en aanverwante vakken). Utrecht, 1859—65. Jg. 1—8. kl. 8°. (niet verder verschenen).
Van af Jg. 3 Orgaan der Algem. Nederl. Typographische HoofdVereeniging. Jg. 1 en 2 onder redactie van C. Mommaas Cz. Jg. 3 onder redactie eener Commissie uit het Bestuur der Algem. Nederl. Typogr. Hoofdvereeniging. Jg. 4 zonder opgave van redacteur. Jg. 5 en 6 onder redactie van C. Mommaas Cz. Jg. 7 en 8 onder redactie van F. B. Julio.
Librairle, La. Paris, 1904—1914. Jg. 22—32. (nr. 76—194). fol.
Ontbr. no. 170-183.
Lithographe, Le. Journal des artistes et des imprimeurs, pübliant tous les procédés connus de la lithographie, avec leurs différentes modifications, signalant les découvertes nouvelles dans eet art, et rendant un compte impartial de ses productions. Rédigé par des lithograph.es sous la direction de Jules Desportes. Paris, Rott., 1838, 1845. Jg. 1. 1—3, 5, 8—12 en Jg. 4. m. pl. 8°.
Lithographer and Printer, The American. A weekly journal devoted to lithography and all the graphic arts. NewYork, 1888—89. Dl. 10—11. fol.
Maandblad voor de typographie. Zie: Graphicus.



18
I. INLEIDING.
Magazin fur den deutschen Buchhandel. Herausgegeben von A. Schürmann. Leipzig, 1874—1876. 3 dln. 8°.
Magnus. Officieel orgaan van den Nederlandschen Bond van boekbinders-patroons. Rott., 's Grav. 1910... Jg. 1... 4°.
Manuscript, Het. Orgaan ter bevordering der gemeenschappelijke belangen van uitgevers, schrijvers en redactiën. Haarlem, 1885. Jg. 1. 4°.
Mededeelingen van de drukinktfabriek Berger & Wirth. Directeur Aug. P. Gaarlandt. Amst. 1912—15. No. 1—8. 4°.
Mededeelingen, Typografische. Lettergieterij „Amsterdam", voorheen N. Tetterode. Amst. 1905... Jg. 1... 8°.
Mededeelingen van Van Stolk & Reese, Papierhandel. Rott. 1909... 8°.
Mededeelingen van den „Nederlandsche Uitgeversbond". Amst. 1915—1918. Nos. 1—33. 8°. Voortgezet als De Uitgever.
Mededeelingen van „De Nederlandsche Vereeniging van houders van advertentie-bureaux. Rott. 1913—14. Jg. 1—2. nos. 1—7. 4°. (niet verder verschenen).
Mededeelingen van den Nederlandschen Bond van steendrukkerijen en van de Ver. van Ned. chemigrafische inrichtingen. Amst. 1917, 18. Kerstnummer 1917 en 1918. 8°.
Mittheilungen für den deutschen Sortiments-Buchhandel. Altona, 1864. nos. 1—13, 22—25. 1865. nos. 2—10, 12—14, 16,17.4°.
Mitteilungen, Schweizer Graphische. (Halb)Monatschrift für das graphische Kunstgewerbe. Redakteur und Herausgeber Aug. Müller. St. Gallen, 1913... Jg. 32... gr. 8°.
Muster-Austausch, Internationaler Graphischer. des deutschen Buchdrucker Vereins. Leipzig, 1889—1893. Jg. 1—5. m. pl. 4°.
Newsvendor, The. A monthly trade-journal for newsagents, booksellers, stationers, and printers. London, 1873. 1 Aug.—1874 14 Oct. No. 1— New-series no. 25. 8°.
Van af n°. 10 (n°. 1 New series): A weekly organ of intercommunication for newsagents, booksellers, bookbuyers and literary men» Nieuwsblad voor den boekhandel, 's Grav. en (sedert 1870) Amst. 1834... Jg. 1... 4°. fol. en 8°.
Redacteur-administrateur: 1871 — 1887 C. Zwaardemaker. 1888—1891, S. L. v. Looy. 1892-1914 A. S. de Rochemont 1914... P. Bausch.
Van Jan. — Oct. 1834 verschenen onder den titel: Nederlandsch Letterkundig Nieuwsblad bij S. de Visser & Zoon.
Organ des deutschen Buchhandels oder Allgemeines Buchhandler Börsenblatt, redigiert von Heinrich Burchhardt. Berlin, 1834—41, 43. Jg. 1—8, 10. 4°.



I. 3. VAKTIJDSCHRIFTEN.
19
Papier. Zie: Graficus.
Papier-Zeitung. Fachblatt für Papier- und SchreibwarenFabrikation und -Handel, Buchbinderei, Druck-Industrie, Buchhandel sowie für alle verwandten und Hilfs-Geschafte: Pappwaren-, Spielkarten-, Tapeten-, Maschinen-, Chemische Fabriken, u. s. w. Berlin, 1889... Jg. 14... 4°.
Press News, The Provincial London and Golonial. A monthly literary and business journal circulating widely throughout the printing trade, conducted by Will. Dorrington. London, 1873. 18 July—1874. 19 Mrt. Dl. 8. no. 91 — Dl. 9. no. 99. 8°.
Press-Zeitung, AUgemeine. Annalen der Presse, der Literatur und des Buchhandels. Redigiert unter der Leitung von J. E. Hitzig. Leipzig, 1840. 8°.
Printer, The British. A journal of the graphic arts, with which is incorporated The British Bookmaker, The British Lithographer, and The Printers' International Specimen' Exchange. Leicester, 1896—97, 1901. Dl. 9—10, 14. 4°.
Printer and Stationer, The British and Golonial. Published weekly. London, 1913... Dl. 73. nos. 11, 16... fol.
Printer, The Inland. A technical journal devoted to the art of printing. Chicago, 1898—1901. Dl. 21—22, 23. nos. 1—4, 6, 24—26. 4°.
The leading trade journal of the world in the printing
and allied industries. Chicago, 1901... Dl. 27—34, 36. nos. 4—6, 37... 4°.
Printer's Register, The. and Bookbinders' and Stationers' Record, with which is incorporated The Newspaper Press. London, Aug. 1874—Dec. 75, 1878 Apr., Mei, Juli. 1879, Juli, Aug., Sept., Dec. 1880 Jan., Mrt., Apr., Mei, Juli. 1881 Dec. 1882 Jan. Dl. 14—15, 17, 19, 21. 4°.
The Printing, Art. An ülustrated monthly magazine of the art of printing and of the allied arts. Edited by Henry Lewis Johnson, a. o. Cambridge, U. S. A., 1903... Dl. 1... 4°.
Van Dl. 17—24 als: An Ülustrated monthly magazine devoted to the graphic arts. Sedert Dl. 25: Thomas Dreier, Editor, C. F. Whitmarsh, gen. manager.
Printing Art, Sample Book, The. A monthly publication, containing examples of typographie and other designs intended to assist the printer and those who order printing in the choice of color schemes, inks, and papers. Cambridge, U. S. A., 1908—12. Dl. 1—9. 4°.
Dl. 5—9: , a monthly journal presenting helpful suggestions as to
the use of new and Standard papers, together with information and models for the use of other allied materiels.
Voortgezet als: The printing art Suggestion Book. A



20
I. INLEIDING.
journal presenting helpful suggestions and new ideas as to the use of papers, inks, engravings various methods of printing, etc. Cambridge, U. S. A. 1912—March 1919. Dl. 10—22. 4°.
Propriété littéraire et artistique, La. Journal mensuel des auteurs, des artistes, des éditeurs, des libraires et marchands d'objets d'art de tous les pays. Paris, 15 Janv.—1 Oct. 1855. Nos. 3—10, 12—18. 8°.
Propriété industrielle, La. Organe officiel du Bureau international de 1'Union pour la protection de la propriété industrielle. Berne, 1908... Dl. 24... 4°.
Publisher's Circular, The. and Booksellers' Record. Established by the püblishers of London in 1837. London, 1861, 1862, 1864—67, 1869—82, 1886, 1892... Dl. 25—30, 32—45, 49, 56... 4°.
Püblishers' Weekly, The. American book-trade journal. With which is incorporated The American Literary Gazette and Püblishers' Circular. Established in the year 1852. New-York, 1873... Dl. 3... 8°.
Ontbr. Dl. 4, 15-16, 31-32, 35-36, 39-48.
Revue graphique beige, La. Brux. 1897—88. Jg. 1—2 (nos. 1—3, 5—6, 12). fol.
Rundschau, Lithographische. Zeitschrift für Steindruckerei, Zinkdruckerei und verwandte Facher. Begriindet und redigiert von Ferdinand Schlotke. Hamburg, 1885—1886. Jg. 1—2. 4°.
Schakel, De. Orgaan van de Ned, Vereeniging van chefs in het grafisch bedrijf. Red. F. Koekebakker (1912. no. 1—1913. no. 10), D. van Wouw (1913. no. 11—1914. no. 4), Het Hoofdbestuur (1914. no. 5—10) DJ. Buys (1914. no. 11...) Amersf. 1912... Jg. 1... 4°.
Streven, Ons. Zie: Correspondentieblad.
Tarief, Het. Officieel orgaan van den Nederlandschen Bond van boekdrukkerijen. Onder redactie van het Hoofdbestuur. Techn. redacteur Corn. Immig Jr. Rott. 1910... Jg. 1... 4°. • Times and Lithographer, The Printing. An ülustrated monthly technical and fine art journal of typography, lithography, engraving, paper-making, and the auxüiary trades, London, 1877—80. N. ser. Dl. 3—6. 4°.
Tijdschrift gewijd aan de belangen der boekdrukkunst. Zie: Laurens Coster.
Uitgever, De. Maandblad van den Nederlandschen Uitgevers Bond. Hoofdredacteur: J. Tersteeg. Rechtskundig redacteur K. Jansma. Leiden, 1918... Jg. 1... 4°.
Uitgever en Debitant. Officiéél orgaan van den Nederlandschen Uitgeversbond. Onder redactie van J. W. Enschedé, R. W. P.



I. 3. VAKTIJDSCHRIFTEN.
21
de Vries Jr. en H. Wormser. Haarlem, 1905, 06. Jg. 1. 11 Febr. 1905—29 Sept. 1906. m. portr. 8°. (niet verder verschenen).
Vakblad, Het. Wekelijksch overzicht van boek-uitgaven en van het wetenswaardige op het gebied van den boekhandel en aanverwante vakken. Haarlem, Velp, 1904—05. Jg. 2—3. 4°.
Van af 29 April 05: Weekblad voor den boek-, papier-, muziek-,
kunst- en kantoorboekhandel en de papier verwerkende industrie. Vakblad, Ons .Maandschrift voor de boekdrukkunst in Nederland, onder redactie van T. T. Winkler. Amst. 1909—13. Jg. 1—4. 4°.
Vraag en aanbod. Advertentieblad voor den boekhandel, uitsluitend voor gevraagde en aangeboden boeken, muziek, papier en aanverwante artikelen. Amst. 1907—8. Jg. 1. fol.
Weekblad voor den boekhandel. Rott., S. van Reijn Snoeck, 17 Juli 1839—1 Juli 1840. 4°.
Van 17 Juli 1839 — 26 Febr. 1840 uitgegeven door S. van Reijn Snoeck, daarna gezamenlijk met H. W. van Harderwijk. Met het no. van 1 Juli 1840 werd de uitgave gestaakt en het „Weekblad" overgedaan aan J. L. C. Jacob, die het met het „Nieuwsblad v. d. Boekhandel" vereenigde. Weekblad voor den boekhandel. Amst. October 1851— December 1854. Jg. 1—4. kl. fol. (niet verder verschenen).
Dit weekblad uitgegeven onder redactie van P. N. van Kampen, W. H. Kirberger, P. Kraay Jr., J. C. Loman Jr, en Mart. Nijhoff, onderscheidde zich door de hoofdartikelen, waarmede elk no. aanving. De jaargangen 1831 — 53 verschenen bij P. N. van Kampen; 1854 bij J. C. Loman Jr.
Weekblad voor den boekdrukker, Het. Haarlem, 1909—14. Jg. 10—14. fol. Voortgezet als: Weekblad voor de graphische vakken. Hoofdredacteur E. J. de Groot. Utrecht, 1915—19. Jg. 15—19, no. 7. fol. (niet verder verschenen).
Weekblad voor den boek-, papier-, muziek-, kunst- en kantoorboekhandel en de papier verwerkende industrie. Haarlem, 1903. Jg- 1- 4°.
Weekblad, Grafisch. Orgaan van den Algemeenen Nederland7 schen typografenbond. Redacteur F. van der Wal. Amst. 1906... Jg. 1... fol.
Wochenblatt fur Buchhandler und Antlquare. Kassei, 1834—35. Jg. 16—17. 4°.
Wochenschrift für den Papier- und Schreibwaaren-Handel und die Papier verarbeitende Industrie. Herausgegeben von Heinrich Hirschberg. Berlin, 1898—1900. Jg. 14—16. 4°.
Yearbook, The Graphic Arts and Grafts. The first American annual review of the engraving, printing and allied industries. Dl. 1—4, Edited by Joseph Meadon. (Dl. 5, Edited by Walter L. Tobey). Hamilton, 1907—1912. 5 dln. m. pl. 4°.
Zetmachine. Zie: Graficus.



22
I. INLEIDING.
4. Werken van Genootschappen. a. The Bibliograpkical Society. Pubhcations. First series. London, 1893...
a. Transactions. London, 1893... Dl. 1... m. facs. kl. 4°.
b. General Index Dl. 1—10 (1893—1909) and Handlist of books in the library. London, 1910. %M
c. Rules and list of members 1915...
d. News-sheets. 1916...
e. Hand-lists of books printed by London printers, 1501—1556, by E. G. Duff, W. W. Greg, R. B. Mc. Kerrow, H. R. Plomer, A. W. Pollard, R. Proctor. London, 1895—1913. 4 parts. 1 bd. m. facs. kl. 4°.
/. Robert Wyer, printer and bookseller. By H. R. Plomer. London, 1897. m. facs. kl. 4°.
g. A classified index to the Serapeum. By R. Proctor. London, 1897. kl. 4°.
h. An index to Dibdin's edition of the Typographical Antiquities first compiled by Jos. Ames, with some references to the intermediate edition by W. Herbert. Printed from a copy in the Sion College. London, 1899. kl. 4°.
i. A hst of English plays written bef ore 1643 and printed bef ore 1700. By W. W. Greg. London, 1900. kl. 4°.
j. A hst of masques, pageants, etc. Supplementary to a hst of English plays. By W. W. Greg. London, 1902. kl. 4°.
k. Abstracts from the wüls of English printers and stationers from 1492 to 1630. By H. R. Plomer. London, 1903. kl. 4°.
1. A century of the English book trade. Short notices of all printers, stationers, book-binders, and others connected with it from the issue of the first dated book in 1457 to the incorporation of the Company of Stationers in 1557. By E. Gordon Duff. London, 1905. kl. 4°.'
m. A short catalogue of English books in archbishop Marsh's library. Dublin, printed before 1641. By Newport J. D. White, Marsh's librarian. London, 1905. kl. 4°.
«. Alien members of the book-trade during the Tudor period. Being an index to those whose names occur in the returns of aliens, letters of denization, and other documents published by the Huguenot Society. With notes by E. J. Worman. London, 1906. kl. 4°.
o. Abstracts from the wüls and testamentary documents of binders, printers and stationers of Oxford, from 1493 to 1638. By Strickland Gibson. London, 1907. kl. 4°.
p. A dictionary of the bookseüers and printers who were at



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
23
work in England, Scotland and Ireland from 1641 tot 1667.
By H. R. Plomer. London, 1907. kl. 4°. q. A dictionary of printers and booksellers in England, Scotland
and Ireland, and of foreign printers of English books, 1557—
1640. By H. G. Aldis, R. Bowes, E. R. Mac Dix, E. G. Duff,
S. Gibson, G. J. Gray, R. B. Mc. Kerrow, F. Madan and H. R.
Plomer. Géneral éditor R. B. Mc. Kerrow. London, 1910. kl. 4°. r. List of English editions and translations of Greek and Latin
classics printed bef ore 1641. By Henrietta R. Pahner, with
an introduction by Victor Scholderer. London, 1911. kl. 4°. s. A hst of English tales and prose romances, printed before
1740. By Arundell Esdaile. London, 1912. kl. 4°. t. A bibliography of the writings in prose and verse of Samuel
Taylor Coleridge. By Th. J. Wise. London, 1913. kl. 4°. «. A hand-list of English books in the library of Emmanuel
College, Cambridge printed before 1641. London, 1915. kl. 4°. v. Abstracts- from the wüls and testamentary documents of
printers, binders, and stationers of Cambridge, from 1594 to
1699. By G. J. Gray and M. W. Palmer. London, 1915. kl. 4° w. A register of middle English religion and didactic verse. By
Carleton Brown. Part. I. List of manuscripts. London, 1916. kl.4°.
IUustrated Monographs, London, 1894. Dl. I...
I. Erhard Ratdolt and his work at Venice. A paper read before the Bibliographical Society, Nov. 20, 1893, by G. R. Redgrave. London, 1894, reprinted 1899. rrv facs. 4°. II. Jan van Doesborgh, printer at Antwerp. An essay in bibliography. By R. Proctor. London, 1894. m. facs. 4°.
III. An iconography of Don Quixote, 1605—1895. By H. S. Ashbee. London, 1895. m. pl. 4°. •
IV. The early printers of Spain and Portugal. By K. Haebler. London, 1897. m. pl. 4°.
V. Le chevalier délibéré. By Olivier de la Marche. The ülustrations of the edition of Schiedam reproduced, with a preface by F. Lippmann and a reprint of the text. London, 1898. m. pl. 4°. VI. The first Paris press. An account of the books printed by G. Fichet and J. Heynlin in the Sorbonne, 1470— 1472. By A. Claudin. London, 1898. m. pl. 4°. VII. Antoine Vérard. By John Macfarlane. London, 1900.
m. 80 pl. en afb. 4°. VIII. The printing of Greek in the fifteenth century. By R. Proctor. London, 1900. m. pl. en afb. 4°. IX. A book bound for Mary Queen of Scots being a description of the binding of a copy of the Geographia of Ptolemy



24
I. INLEIDING.
printed at Rome, 1490, with notes on other books hearing Queen Mary's insignia. By G. F. Barwick. London, 1901. m. 3 pl. 4°.
X. Early Oxford bindings. By Strickland Gibson. London,
1903. m. pl. 4°.
XI. The earliest music printing. A description and bibliography of English printedmusic to the close of the sixteenth century. By R. Steele. London, 1903. m. pl. 4°. XII. A chart of Oxford printing „ 1468"-1900. With notes 'and illustrations by Falconer Madan. London, 1904. m. pl. 4°.
XIII. The earlier Cambridge stationers and bookbinders and the first Cambridge printer. By George J. Gray. London,
1904. m. pl. 4°.
XIV. The early editions of the Roman de la rose. By F. W. Bourdillon. London, 1906. m. pl. 4°.
XV. A census of Caxtons. By Seymour de Ricci. London, 1909. m. pl. 4°.
XVI. Printers' and püblishers' devices in England and Scotland, 1485—1640. By B. B. Mc. Kerrow. London, 1913. m. pl. 4°. XVII. English printed Almanachs and Prognostications. A bibhographicalhistorytotheyear 1600. ByE. F. Bosanquet. London, 1917. m. pl. 4°. XVIII. Fifteenth century English books. A bibliography of books and documents printed in England and of the books for the English market printed abroad by E. G. Duff. London, 1917. m. 53 pl. 4°.
Bulletin of the Bibliographical Society of America, including a record of American bibhography. May 1907—October 1912. Dl. 1—4. 8°.
Proceedings and papers. 1904... Dl. 1... 8°. Van af dl. 4. alleen „Papers".
Year-book of the Bibliographical Society of Chicago. 1899, 1900, 1901—2, 1902—3. Chicago, 1900—3. 4 dln. kl. 8°.
Pubhcationen, Leipzig, 1874... Dl. I...
I. Gutachten desKön. Preuss.Litt.Sachverstandigen-Vereins über Nachdruck und Nachbildung aus den Jahren 1864— 1873. Herausgegeben von O. Dambach. Leipzig, 1874. 8°.
II. Gesammelte Aufsatze und Mittheilungen aus dem Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, 1869—1873. Leipzig, 1875. 8°.
b. Bibliographical Society of America.
c. Börsenverein der deutschen Buchhandler.



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
25
III. F. J. Frommann. Geschichte des Börsen-Vereins der deutschen Buchhandler. Leipzig, 1875. 8°.
IV. Actenstücke betreffend die Herausgabe einer Geschichte des deutschen Buchhandels. Leipzig, 1877. 8°.
Va. Deutsche Gesetze und Vertrage zum Schutze des Urheberrechts zusammengestellt von A. W. Volkmann. Leipzig,. 1877. 8°.
Vb. Deutsche Gesetze und Vertrage zum Schutze des Urheberrechts zusammengestellt von A. W. Volkmann. Zweiter revidirter Abdruck. Leipzig, 1877. 8°. ■ *
VI. Verhandlungen der Conferenz zur Berathung buchhandlerischer Reformen, abgehalten zu Weimar am 18, 19 und 20 Sept. 1878. Leipzig, 1878. 8°.
Archiv fur Geschichte des deutschen Buchhandels, herausgegeben von der Historischen Commission des Börsenvereins. Leipzig, 1878—1898. Dl. 1—20. Register zu Band 1—20 bearb. von Ph. Vorhauer. 8°.
d. Graphische Gesellschaft.
VeröffentUchungen. Berlin, 1906... Dl. I. . .
I. II trionfo della Fede. Holzschnittfolge nach Tizians Zeichnung. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1906. m. 7 pl. atlas fol. II. Bibha Pauperum. Unicum der Heidelberger Universitats-Bibliothek. In 34 Lichtdrucktafeln und 4 Tafeln in Farbenhchtdruck. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1906. fol.
III. Albrecht Altdorfers Landschaft Radierungen. Herausgegeben von Max J. Friedlander. Berlin, 1906. m. 9 pl. fol.
IV. Decalogus. Septimania poenahs. Symbolum apostohcum. Drei Blockbücher der Heidelberger Universitats-Bibliothek. In 23 Lichtdrucktafeln und 2 Tafeln in Farbenhchtdruck. Herausgegeben von P. Kristeller. Berlin, 1907. fol.
V. Giuho Campagnola. Kupferstich und Zeichnungen. 22 Tafeln in Hehogravüre und 5 Tafeln in Lichtdruck. Herausgegeben von P. Kristeller. Berlin, 1907. fol. VI. Exercitium super pater noster. Nach der altesten Ausgabe der Bibliothèque Nationale de Paris ,in 8 Lichtdrucktafeln. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1908. fol. VIL Holzschnitte der ersten Halfte des XV. Jahrhunderts im Königl. Kupferstichkabinett zu Berlin. 22 Tafeln in Lichtdruck, davon 4 in Farben. Herausgegeben von Max Lehrs. Berlin, 1908. fol.



26
I. INLEIDING.
VIII. Inkunabeln der deutschen und niederlandischen Radierung. 26 Tafeln in Heliogravure. Herausgegeben von Gustav Pauli. Berlin, 1908. fol.
IX. Eine Folge Venezianischer Holzschnitte aus dem XV Jahrhundert im Besitze der Stadt Nürnberg. 16 Tafeln in Lichtdruck. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1909. fol.
X. Florentinische Zierstücke in Kupferstich aus dem XV. Jahrhundert. 25 Tafeln in Heliogravure. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1909. fol.
XI. Holzschnitte zu zwei Nürnberger Andachtsbüchern aus dem Anfange des XVI. Jahrhunderts. 106 Abbildungen in Zinkhochatzung. Herausgegeben von Campbell Dodgson. Berlin, 1909. fol.. XII. Des Dodes Dantz. Lübeck, 1489. Herausgegeben von Max J. Friedlander. Berlin, 1910. fol. -XIII. Die Radierungen des Herkules Seghers. Erster Teil. Tafel I—XXIV. Herausgegeben von Jaro Springer. Berlin, 1910. fol.
XIV. Die Radierungen des Herkules Seghers. Zweiter Teil.
Tafel XXV—XXXXIV. Herausgegeben von Jaro Springer. Bêrlin, 1911. fol. XV. Die Servatius-Legende. Ein niederlandisches Blockbuch.
Herausgegeben von Henri Hymans. Berlin, 1911. kl. fol. XVI. Die Radierungen des Herkules Seghers. Drifter Teil.
Tafel XXXXV—LVI. Herausgegeben von Jaro Springer.
Berlin, 1912. fol. Mit Verzeichniss von Jaro Springer. XVII. Veit Stoss. Nachbildungen seiner Kupferstiche. 13 Tafeln
in Kupfertiefatzung. Herausgegeben von E. Baumeister.
Berlin, 1913. kl. fol. XVIII. Hans Leinberger. Nachbildungen seiner Kupferstiche
und Holzschnitte. 10 Tafeln in Kupfertiefatzung und
6 in Lichtdruck. Herausgegeben von Max Lossnitzer.
Berlin, 1913. kl. fol. XIX. Adam von Fulda. Ein ser andechtig cristenlich Buchlein.
Mit 8 Holzschnitten von Lucas Cranach. Lichtdruck-
nachbildung. Herausgegeben von Ed. Flechsig. Berlin,
1914. kl. 4°.
XX. Holzschnitte der Guildhall-Bibhothek zu London. 12 Tafeln in Lichtdruck, davon 4 in Farben. Berlin, 1914. fol. XXI. Holzschnitte im Königl. Kupferstichkabinett zu Berlin. Zweite Reihe, 103 Tafeln in Lichtdruck. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1915. fol. \XXII. Der Meister von 1515. Nachbildungen seiner Kupferstiche. 36 Tafeln in Kupfertiefatzung und ein Lichtdruck. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1916. fol.



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
27
XXIII. Symbolum Apostolicum. Blockbuch. Unicum der K. Hofund Staatsbibliothek zu München nebst 12 Holzschnitten gleichen Stils. In 21 Lichtdrucktafeln. Herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1917. fol.
Ausserordentliche Veröffentlichungen. Berlin, 1908... Dl. I...
I. Ulrich Boner. Der Edelstein. Lichtdrucknachbildung der undatierten Ausgabe im Besitze der Königl. Bibliothek zu Berlin. Nebst 6 Tafeln nach der Ausgabe der Herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel. Berlin, 1908. fol. II. DieTarocchi. Zwei italienische Kupferstichfolgen aus dem XV. Jahrh. 50 Tafeln in Heliogravure. Berlin, 1910. fol. III. Holzschnitte im Kupferstichkabinett des Germanischen National-Museums zu Nürnberg. 32 Holzschnitte auf 29 Tafeln, 11 davon in Farben. Herausgegeben von W. Stengel. Berlin, 1913. fol. V. Martin Schongauer. Nachbildungen seiner Kupferstiche. 72 Tafeln in Kupfertiefatzung. Herausgegeben von Max Lehrs. Berlin, 1914. fol.
e. Gutenberg-Gesdlschaft, VeröffentUchungen. Mainz, 1902—1913. 9 dln. m. pl. 8° en fol.
I. G. Zedler. Die alteste Gutenbergtype. Mainz, 1902. II. P. Schwenke. Die Donat- und Kalender-Type. Mainz, 1903.
III. E. Schröder, G. Zedler und H. Wallau. Das Mainzer Fragment vom Weltgericht, der alteste Druck mit der Donat-Kalender-Type Gutenbergs. — Fr. Falk und H. Wallau. Der Canon Missae vom Jahre 1458 der Bibliotheca Bodleiana zu Oxford. Mainz, 1904.
IV. G. Zedler. Das Mainzer Catholicum. Mainz, 1904.
V, VI, VII. E. Schröder. Das Mainzer Fragment vom Weltgericht. — G. Zedler. Die 42 zeilige Bibeltype in Schöfferschen Missale Moguntinum von 1493. — A. Tronnier. Die Missaldrucke Peter Schöffers und seines Sohns Johann. — W. Velke. Zu den Bücheranzeigen Peter Schöffers. Mainz, 1908. VIII, IX. S. de Ricci. Catalogue raisonné des premières impressions de Mayence (1445—1467). Mainz, 1911. X, XI. G. Zedler. Die Bamberger Pfisterdrucke und die 36-zeilige Bibel. Mainz, 1911. XII, XIII. G. Zedler. Die Mainzer Ablassbriefe der Jahre 1454 und 1455. Mainz, 1913. m. pl. fol.
Jahresberichte. Mainz, 1902... Dl. I... 8°.
Beilagen zum llten, 12ten und 13ten Jahresbericht: Joh.



28
I. INLEIDING.
Schinnerer. Die moderne Buchkunst in Deutschland. — A. Tronnier. TJeber Gutenberg-Bildnisse. — H. Falk. Giambattista Bodonis Typenkunst. — Zum lóten und 17ten Jahresbericht: G. Zedler. Der Ackermann aus Böhmen. Das alteste, mit Bildern ausgestattete und mit beweglichen Lettern gedruckte deutsche Buch und seine Stellung in der Ueberlieferung der Dichtung.
/. Gesellschaft für Typenkunde des XV. Jahrhunderts.
Veröffentlichungen.
Jrg. I (1907) Tafel 1—60 hrsg. von I. CoUijn. „ 11(1901) „ 61—150 hrsg. von V. Madsen, I. Collijn, E. Voullième.
„ III (1909) „ 151—250 hrsg. von I. CoUijn, K. Haebler, L. Polain, E. Voullième.
„ IV (1910) „ 251—325 hrsg. von. K.-Haebler, V, Madsen, E. Voullième.
„ V (1911) „ 326—405 hrsg. von I. Collyn, K. Haebler, E. Voullième.
„ VI (1912) „ 406—485 hrsg. von E. Voullième.
„ VII (1913) „ 486—565 hrsg. von K. Haebler, V. Madsen, E. Voullième.
„ VIII (1914) „ 566—665 hrsg. von K. Haebler und E.
Voullième.
Jahrgang VIII enthalt Sonderdrucke der darin verkommenden Alphabete. Die früher erschienenen Alphabete werden mit den folgenden Jahresveröffentlichungen nacbgeliefert werden.
Beitrage zur Inkunabelkunde.
I. H. O. Lange. Eine Merseburger Buchdruckerei um
das Jahr 1479.
II. K. Haebler. Der Capotius-Drucker = Martin Landsberg.
III. H. O. Lange. Der Drucker Johann Limburg in Munster.
IV. K. Haebler. Johann Grüninger der Drucker des Missale
mit dem Kanon Peter Schoeffers. V. K. Haebler. Die Merseburger Drückerei von 1479 und ihr Meister.
E. Voullième. Die Typen der Kölner Buchdrucker (enthaltend ein
Typenregister und Sondertitel zu den Kölner Tafeln). V. Madsen. Typenregister zu Tafel 1—665.
Mitteilungen, 1907—1914. (Enthalten nur redaktionelle Mitteilungen und Mitghederverzeichnisse).



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
29
g. Linschoten Vereeniging. Werken 1909... Dl. I...
I. De reis van Jan Cornelis May naar de IJszee en de Amerikaansche kust, 1611—1612. Verzameling van bescheiden, uitgegeven door S. Muller Fz, 's Grav. 1909. m. 2 krtn. 8°.
II. Ituierario. Voyage ofte schipvaert van Jan Huygen van Linschoten naer Oost ofte Portugaels Indien, 1579— 1592. Uitgegeven door H. Kern. 's Grav. 1910. 2 dln. m. portr. 3 krtn. en 5 pl. 8°.
III. Korte Historiael ende Journaels aenteyckeninge van verscheyden voyagiens in de vier deelen des wereldts-ronde, als Europa, Africa, Asia ende Amerika gedaen door D. David Pietersz. de Vries. Uitgegeven door H. T. Colenbrander, 's Grav. 1911. m. portr., 2 krtn. en 18 pl. 8°.
IV. De reis van Mr. Jacob Roggeveen ter ontdekking van het Zuidland (1721—1722). Verzameling van stukken, deze reis en de daaraan voorafgaande ontdekkingsplannen van Arend Roggeveen (1675—1676) betreffende, uitgegeven door F. E. Mulert. Met een aanhangsel over de waarnemingen der kompasmiswijzing op Roggeveen's tocht verricht door W. van Bemmelen. 's Grav. 1911. m. 3 krtn. 'en 2 pl. 8°.
V. Beschrijvinghe ende historische verhael van het Gout Koninckrijck van Gunea anders de gout-custe de Mina genaemt liggende in het deel van Africa door P. de Marees. Uitgegeven door S. P. 1'Honoré Naber. 's Grav. 1912. m. 1 krt. en 21 pl. 8°.
VI. Toortse der zee-vaert door Dierick Ruiters (1623). — Samuel Brun's Schiffarten (1624). Uitgegeven door S. P. 1'Honoré Naber. 's Grav. 1913. m. 1 krt. 8°. VIL De eerste Schipvaert der Nederlanders naar Oost-Indie onder Cornelis de Houtman, 1595—1597. Journalen, documenten en andere bescheiden, uitgegeven en toegelicht door G. P. Rouffaer en J. W. IJzerman. I. D'Eerste boeck van Willem Lodewijcksz. 's Grav. 1915. m. titelpl., 2 portr., 7 krtn. en 45 pl. 8°. VIII. Reizen van Jan Huyghen van Linschoten naar het Noorden, 1594—1595. Uitgegeven door S. P. 1'Honoré Naber. 's Grav. 1914. m. 16 krtn. en pl. 8°.
IX. Dirck Gerritsz Pomp alias Dirck Gerritsz China, de eerste Nederlander die China en Japan bezocht (1544—1604), zijn reis naar en verblijf in Zuid-Amerika grootendeels



30
I. INLEIDING.
naar Spaansche bescheiden bewerkt door J. W. IJzerman, 's Grav. 1915. m. 2 krtn. 8°. X. De Open-deure tot het Verborgen Heydendom door Abraham Rogerius. Uitgegeven door W. Caland. 's Grav. 1915. 8°.
XI, XII. Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Uitgegeven door E. C. Godée Molsbergen. Tochten naar het Noorden 1652—1806. 's Grav. 1916. 2 dln. m. 4 krtn. en 21 pl. 8°.
XIII. De Oost-Indische Compagnie in Cambodja en Laos. Verzameling van bescheiden van 1636 tot 1670 uitgegeven en toegelicht door Hendrik P. N. Muller, 's Grav. 1917. m. 1 krt en 3 afb. 8°.
XIV, XV. Reizen van Willem Barents, Jacob van Heemskerck, Jan Cornelisz Rijp en anderen naar het Noorden (1594—1597), verhaald door Gerrit de Veer. Uitgegeven door S. P. 1'Honoré Naber. Met eene bibliographie van de „Drie seylagien" en literatuur (1583—1917) over de Noordelijke reizen van 1594—1597 door C. P. Burger Jr. 's Grav. 1917. 2 dln. m. 7 krtn. en 39 pl. en afb. 8°.
XVI. Journael van de reis naar Zuid-Amerika (1598—1601) door Hendrik Ottsen. Met inleiding en bijlagen uitgegeven door J. W. IJzerman, 's Grav. 1918. m. 3 krtn. en 5pl. 8°. XVII. De reizen van Abel Janszoon Tasman en Franchoys Jacobszoon Visscher ter nadere ontdekking van het Zuidland in 1642/3 en 1644. Uitgegeven doorR. Posthumus Meijjes. 's Grav. 1919. m. 10 krtn. en 68 schetskrtn. en pl. 8°.
Jaarverslag. 1908... Jg. 1... 8°.
h. Le Musée du livre.
Typographie, Lithographie, Reliure, Librairie, Bibhographie, Applications photographiques, Industries se rattachant a, rimprimerie. Brux. 1907... Fase. 1... 4°.
Publications.
I. Un Musée du livre a Bruxelles. Rapport présenté par Edmond Grégoir et J. v. Overstraeten. Brux. mars 1905. 8°.
II. Otlet, Paul. Projet de constitution d'une société ayant pour objet la création du Musée. Brux. juin 1905. 8°.
III. Projet de statuts. Brux. fébr. 1906. 8°.
IV. Rapport de Ernest Vandeveld au nom de la Commission



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
3t
chargée de l'examen des .propositions relatives a la. création, a Bruxelles, d'un Musée du livre. Brux. févr
1906. 8°.
V. Projet de statuts. Brux. mars 1906. 8°. VI. Programme, statuts, organisation. Brux. juin 1906. 8°_ VII. Le Musée du livre, son but, son organisation, son programme. Brux. juület 1906. 8°. VIII. Otlet, Paul. Les aspects du livre. Conférence inauguraL du livre beige d'art èt de littérature, organisée a Ostende par le Musée du livre. Brux. nov. 1906. 8°. IX. Bafbèra, Piero. Le livre en Italië. Conférence. Brux_
1907. 8°.
XIII. Titz, Louis. L'esthétique du livre moderne. Résumé de la conférence faite a la Maison du livre. Brux. 1910.. langw. 8°. m. afb.
XIV. Didier, Charles. Le journal et la revue. Conférence donnée; a. la Maison du livre. Brux. 1910. 8°.
XV. Picard, Edmond. Les progrès de 1'art de 1'édition en Belgique Conférence donnée a la Maison du livre. Brux. 1910. 8°.
XIX. Organisation des bibliothèques publiques en Belgique. Pro jet de loi instituant une bibliothèque postale intercommunale. Brux. mai 1911. 8°. XX. Exposition de partitions musicales. Livrets d'opéras. Affiches théatrales. Catalogue. Brux. 1913. 8°. Exposition de reliure d'art. Catalogue. Brux. 1912. 8°. Exposition des arts graphiques. Catalogue. Brux. 1912. 8°.
XXV. Exposition internationale du timbre-poste moderne. Catalogue. Brux. 1914. 8°.
Exposition internationale du livre, Leipzig, 1914. Section beige, organisée par le Musée du livre et des associationsaffiliées. Brux. 1914. langw. 8°.
i. Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels.
Bijdragen tot de geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel. Amst. 1884... Dl. I...
I. Levensschetsen en verspreide stukken. Amst. 1884. 8°. II. Kluit, W. P. Sautijn. De Nieuwsbladen voor den boekhandel. — Kruseman, A. C. De Fransche wetten op de Hollandsche drukpers, 1806—1814. — Brieven van Daniël Elsevier aan Nicolaas Heinsius (9 Mei 1675—1 Juli 1679) Amst. 1890. 8°. III. Meulen, R. v. d. Een veertigjarige uitgeversloopbaan.



•32
L INLEIDING.
A. W. Sijthoff te Leiden, 1851—1 Januari 1891. Naar bescheiden uit het archief der zaak geschetst. Amst. 1891. m. portr. 8°.
IV. Bodel Nijenhuis, J. T. De wetgeving op drukpers en boekhandel in de Nederlanden tot het begin der XlXe eeuw. Vertaling van de „Dissertatio historico-juridica de juribus typographorum et bibhopolarum in regno Belgico", aan de Leidsche hoogeschool verdedigd (1819). Met de latere bijvoegsels en verbeteringen van den schrijver. Amst. 1892. 8°. V. Kluit, W. P. Sautijn. Arnhemsche couranten.—Nijhoff, P., e. a. Losse schetsen uit de geschiedenis der boeken, enz. Amst. 1892—95. 8°.
VI. Kruseman, A. C. Aanteekeningen betreffende den boekhandel van Noord-Nederland in de 17de en 18de eeuw. Amst. 1893. 8°.
VIL Kluit, W. P. Sautijn. Nagelaten geschriften. (Het Algemeen Handelsblad van 1828—1865. — Geschiedenis der Nederlandsche dagbladpers tot 1813). Amst. 1896. 8°.
"VIII en IX. Enschedé, J. W. A. C. Kruseman, 1818—1894. Amst. 1899—1902. 2 dln. 8°. X. De boekhandel te Amsterdam voornamelijk in de 17e eeuw. Biographische en geschiedkundige aanteekeningen, verzameld door M. M. Kleerkooper. Aangevuld en uitgegeven door W. P. van Stockum Jr. Met supplement en registers, 's Grav. 1914—1916. 2 dln. 8°. XI.. Knuttel, W. P. C. Verboden boeken in de Repubüek der Vereenigde Nederlanden. Beredeneerde catalogus, 's Grav. 1914. 8°.
Kruseman, A. C. Bouwstoffen voor een geschiedenis van den "Nederlandschen boekhandel, gedurende de halve eeuw, 1830—1880. Amst. 1886—87. 2 dln. 8°.
Lop, C. J. van der. Handleiding tot 'het boekhouden voor den boekhandelaar, zoowel uitgever als debitant. Bekroond antwoord op de prijsvraag uitgeschreven door de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels. Amst. 1888. 4°.
Lijst der boekwerken geregistreerd op het Departement van Justitie volgens artt. 24—26 der wet van 28 Juni 1881, tot regeling van het auteursrecht. Amst. 1883. 8°.
Catalogus van boeken in Noord-Nederland verschenen van den vroegsten tijd tot op heden. Samengesteld door de tentoonstellingscommissie . der nationale tentoonstelling van het boek, ■ Juni-Augustus 1910. ?s Grav. 1911. 10 stn. 4°.



I. 4. WERKEN VAN GENOOTSCHAPPEN.
33
Frederik Muilerfonds.
Tiele, P. A. Nederlandsche bibliographie van land- en volkenkunde. Amst. 1884. 8°.
Unger, J. H. W. Bibhographie van Vondel's werken. Amst. 1888. 8°.
Knuttel, W. P. C. Nederlandsche bibhographie van kerkgeschiedenis. Amst. 1889. 8°.
Nijhoff, Wouter. Bibhographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen, tot het einde der 18e eeuw. Amst. 1894. 8°.
Scheurleer, D. F. Nederlandsche liedboeken. Lijst der in Nederland tot het jaar 1800 uitgegeven hedboeken. 's Grav. 1912. 8°.
Muller, Frederik. „De Nederlandsche geschiedenis in platen". Beredeneerde beschrijving van Nederlandsche historieplaten, zinneprenten en historische kaarten. Amst. 1863—82. 4 dln. 8°.
Someren, J. F. van. Beschrijvende catalogus van gegraveerde portretten van Nederlanders. Vervolg op Frederik Mullers Catalogus van 7000 portretten van Nederlanders. Amst. 1888— 1891. 3 dln. gr. 8°.
Tiele, P. A. Bibliotheek van Nederlandsche pamphletten. Eerste afdeeling. Verzameling van Frederik Muller te Amsterdam. Naar tijdsorde gerangschikt en beschreven, tot Maart 1702. Amst. 1861. 3 dln. 4°.
Asher, G. M. A bibliographical and historical essay on the Dutch books and pamphlets relating to New-Netherland and to the Dutch West-India Company and to its possessions in Brazil (Angola etc.) and also on the maps, charts, etc. of New-Netherland, with facsimiles of the map of New-Netherland by N. I. Visscher and of the three existing views of New-Amsterdam. Amst. 1854— 67. met een uitsl. krt. kl. 4°.
Tiele, P. A. Mémoire bibliographique sur les joumaux des navigateurs néerlandais réimprimés dans les collections de De Bry et de Hulsius et dans les collections hollandaises du XVI Ie siècle, et sur les anciennes éditions hollandaises des journaux de navigateurs étrangers; la plupart en la possession de Frederik Muller a Amsterdam. Avec tables des voyages, des éditions et des matières. Amst. 1867. m. facs. 8°.
Facsimiles van oude hollandsche reysen uit de verzameling van Fred. Muller te Amsterdam. Op steen overgebragt te 's Gravenhage bij E. Spanier, lithograaf des Konings. z. j. langw. 4°.
Detectio freti Hudsoni or Hessel Gefritsz's collection of tracts by himself, Massa and De Quir, on the N. E. and W. Passage, Siberia and Australia. Reproduced, with the maps, in photolithography in Dutch and Latin af ter the éditions of 1612 and 1613. Augmented with a new English translation by Fred. John
3



34
I. INLEIDING.
Millard, and an essay on the origin and design of this collection by S. Muller Fz. Amst. 1878. m. facs. 4°.
Van die wonderlichhede en costehcheden van Pape Jans landen 1507. 4°. Facs. uitgaaf. Amst. 1873. m. houtsn. 4°. 8°.
Histoire Du Pays nomme Spitsberghe. Monstrant comment qu'il est trouvée, son naturel et ses animauls, avecques. La triste racompte des maux, que noz Pecheurs, tant Basques que Flamens, ont eu a souffrir des Anglois, en 1'esté passée. 1'An de grace, 1613. Escrit par H. G. A. Et en apres une Protestation contre les Angloys, et annullation de touts leurs frivoles argumens, parquoy ils pensent avoir droict, pour se faire Maistre tout seul, erudiet Pays. Amst. 1613. m. krt en pl. 4°. herdrukt 1872. 8°.
J. Michaelius. The first minister of the Dutch Reformed Church in the United States. Facsimile of his letter, the only extant, written during the first years of the settlement of New-York. With transscript, preface and english translation by the late Henry C. Murphy. 11 Aug. 1826. Amst. 1883. fol.
Testimony (in Dutch) to John Robinson by Antonius Walaeus. Facs. fol.
Muller, Frederik. Het tafereel der dwaasheid over den actiehandel van 1720 en het: Dwergtooneel (overgedrukt uit: Beredeneerde beschrijving van Nederlandsche historieprenten, Dl. II). Amst. 1876. 8°.
Muller, Frederik. Beschrijving der platen in den Nederlandschen Spectator van 1860—1878 en in de Studenten-almanakken van 1838—1878. (Overgedrukt uit Beschrijving van Nederlandsche historieprenten. Dl. III). Amst. 1879. 8°.
Muller, Frederik. Historieplaten, zinne- en spotprenten over het Koninkhjk der Nederlanden, van 1815 tot 1830, en de Belgische omwenteling tot aan dè definitieve scheiding van Holland en België. Waarbij meer dan 600 platen uitsluitend over België. (Overgedrukt uit: Beschrijving van Nederlandsche historieprenten. Deel III). Amst.. 1879. 8°.
5. Adresboeken. a. Algemeen.
Adressbuch der Adressbücher der ganzen Welt. Verzeichniss einer Auswahl der in den letzten Jahren erschienenen Fach-, Handels-, Stadte-, und Lander-Adressbücher der Welt. Leipzig, 1913. Jg. 17. 8°.
Annuaire. Almanach du commerce et de 1'industrie, ou Almanach des 500.000 adresses. Paris, Didot-Bottin, 1863. gr. 8°.



I. 5. ADRESBOEKEN.
35
Clegg, J. The international directory of booksellers and bibliophile's manual mcluding lists of the public libraries of the world, püblishers, book collectors, learned societies and institutions, universities, and colleges; also bibhographies of book; and hbrary catalogues, concordances, bookplates, etc. etc_ Rochdale, 1906. 8°. — Idem. 1910. 8°.
Minerva. Handbuch der gelehrten Welt. Bearbeitet von G. Lüdtke und J. Bengel. Band I: Die Universitaten und. Hochschulen u. s. w., ihre Geschichte und Organisation. Strassb. 1911. m. portr. kl. 4°.
Minerva. Jahrbucli der gelehrten Welt. Herausgegeben von R. Kukulaund K. Trübner. Strassb. 1891... Dl. 1... kl. 8°. Jg. I. met titel: Jahrbuch der Universitaten der Welt. Phillips, S. Ghas. The paper makers' directory of all nations containing every paper and pulp mül in the world. London, 1884. 4°.
Répertoire international de la hbrairie. Internationales Buchhandler-Adressbuch. International directory of the booktrade. Berne, Congres international des éditeurs, 1912. 8°.
Richter, P. E. Verzeichniss der Bibliotheken mit gegen 50.000 und mehr Banden. Leipzig, (1893). 2 dln. 8°.
Who's Who in science (international), 1912. Edited byH. H. Stephenson. London, (1912). 8°.
Year-book, The Literary. and bookman's directory. Edited by F. G. Aflalo, J. Jacobs, H. Morrah, H. Gilbert. London 1897 —1903, 1905, 1906. 9 dln. m. portr. 8°.
b. Nederland.
Naamlijst, Alphabetische. der boekverkoopers met hunne woonplaatsen in de Zeven Provinciën. Opgemaakt in den iaare 1778. Hs. 4°.
Naamlijst der boekhandelaren van het Koningrijk der Nederlanden voor 1828. Rott., Contze & Overbroek en J. Pepijn, 1828. 8°.
voor 1829. Tweede jaar. Rott., Contze & Overbroek
1829. 8°.
Naamlijst der boekhandelaren in Oud-Nederland op 1 October 1835. Leyden, Wed. D. du Saar, 1835. 8°.
Naamlijst van boekhandelaren in Nederland met aanwijzing van derzelver specialiteit in den handel, hoofdcorrespondenten en dagen van verzending; eene lijst der uitkomende nieuwsbladen in het rijk, de wetten op den handel, enz., bijeengebracht door G. L. Koopman, 's Grav., K. Fuhri, 1848. Jg. 1. 8°.
Naamlijst der boekhandelaren in Nederland. Inhoudende verder: hoofdcorrespondenten te Amsterdam, handel, dagen



36
I. INLEIDING.
van verzending uit Amsterdam, boekhandelaren te Batavia, drukinktfabrieken, lettergieterijen, bestuur der Vereeniging en der correspondeerende leden, enz. Bijeengebragt door G. L. Koopman. Amst., L. Romijn, 1849. 8°.
Naamlijst, Algemeene. van boekhandelaren in Nederland, door G. L. Koopman. Amst. 1851. Jg. 4. 8°.
Adresboek, Algemeen, voor den Nederlandschen boekhandel^ door G. L. Koopman. Amst. 1852—54. 3 dln. 8°.
1854 met de toevoeging „benevens aanwijzing der in Nederland uitkomende couranten, nieuws-, dag- en weekbladen."
Adresboek, Algemeen, voor den Nederlandschen boekhandel en aanverwante vakken, benevens aanwijzing der in Nederland uitkomende dag- en weekbladen. Amst., C. L. Brinkman, 1855— 81. N. serie. jg. 1—27. 8°.
Brinkman's Adresboek voor den Nederlandschen boekhandel en aanverwante vakken, benevens een aanwijzing der in Nederland uitkomende dag- en weekbladen. Amst., C. L. Brinkman, 1882—96. N. serie. jg. 28—42.
Sijthoff's Adresboek voor den Nederlandschen boekhandel en aanverwante vakken, benevens aanwijzing der in Nederland uitkomende dag- en weekbladen. Leiden, 1897... N. serie. jg. 43... (van af 1899 „benevens aanwijzing der in Nederland uitkomende dag-, week- en maandbladen en tijdschriften).
In deze serie komen de volgende levensbeschrijvingen met portretten voor van boekhandelaren: 1856 R. J. Schierbeek. — 1857 Pieter van •Cleef. — 1858 Johannes Müller. — 1859 Jan Oomkens. — 1860Chr. George Sulpke. — 1861 G. Portielje. - 1862 P. R. D. Muller. — 1863 J. C. van Resteren. — 1864 Is. An. Nijhoff. — 1865 J. W. Verbruggen.
— 1866 J. B. Wolters en J. L. C. Jacob. — 1867 Jac. Enschedé en Mr. Joh. Enschedé. — 1868 P. Nijhoff. — 1873 alleen portretten van J. T. Bodel bijenhuis, E. J. Brill, G. B. van Goor, en P. F. Bohn. — 1899 H. A. Kramers en W. P. van Stockum. — 1900 J. K. Tadema, F. Adama van Scheltema en J. L. Beyers. — 1901 H. G. Bom. — 1903 J. Vuylsteke. — 1904 P. Noordhoff. — 1905 C. Schillemans. — 1907 S. C. van Doesburgh en F. de Stoppelaar. — 1908 H. A. M. Roelants. — 1909 J. C. Nijgh. — 1913 P. A. M. Boele van Hensbroek. — 1914 P. D. Bolle en A. W. Sijthoff.
— 1915 C. G. Frentzen. — 1916 N. G. van Kampen en P. Gouda Quint. — 1917 Adriaan Bom en M. M. Couvée Sr. — 1918 Dr. H. D. Tjeenk Willink en J. H. de Bussy. — 1919 Louis D. Petit en"S. Warendorf Jr. — 1920 Mr. Cb. Enschedé en R. W. P. de Vries.
Bibliotheekgids, Nederlandsche. Samengesteld door het Bestuur (van de Nederlandsche Vereeniging van bibliothecarissen en bibhotheekambtenaren). Utr. 1913. 8°.
Bibliotheekgids, Utrechtsche. Adresboek van in de stad Utrecht gevestigde bibliotheken, samengesteld door T. van Rije en G. A. Evers. Utr. 1915. kl. 4°.
Leeszaaljaarboekje 1917. Uitgegeven door de Centrale



I. 5. ADRESBOEKEN.
37
vereeniging voor openbare leeszalen en bibliotheken, 's Grav. 1918. 8°.
Simons, Fanny. Haagsche bibliotheekgids, 's Grav. 1913. 8°. c. België.
Annualre de la hbrairie et de rimprimerie beiges contenant la liste des libraires, imprimeurs, fabricants et marchands de papiers, marchands d'estampes, dessinateurs, graveurs, en un mot de toutes les personnes qui par leur profession concourent a la publication des oeuvres artistiques, httéraires et scientifiques. Pubhé par A. Castaigne. Brux. 1881—1884, 1887 1890 1895 1903. Jg. 1—6.
Van het 2e jaar af „publié sous les auspices du Cercle de la librairie, de rimprimerie, etc." Jg. 5 met portr. van H. Julien.
d. Duitschland.
Adressbuch der Procuratrager, Bevollmachtigten, Geschaftsführer und Gehilfen des deutschen Buch-, Kunst-, Musikalien-, und Antiquar-Handels im In- und Auslande, bearbeitet von E. Wadsak. Berlin, 1868. Jg. 4 m. portr. van Paul Trömel. 8°.
Adressbuch des deutschen Buchhandels. (Gegründet von O. A. Schulz). Jahrg. 1—14, 16, 17, 19—21, 23—50, 52... Leipzig, 1839—52, 54, 55, 57—59, 61—88, 90... 8°.
Adressbuch, Neues. des deutschen Buchhandels und verwandten Geschaftszweige. Leipzig, W. Fiedler, 1897, 98, 99. 8°.
Muller, Adressbuch des deutschen Buchhandels und verwandter Berufszweige mit Zeitschriften Adressbuch. Leipzig 1911, 12, 16. Jg. 16, 17, 21. 8°.
Petzholdt, J. Adressbuch der Bibliotheken Deutschlands mit Einschluss von Qestenreich-Ungarn und der Schweiz. Neu herausgegeben. Dresden, 1875. 8°.
Schwenke. P. Adressbuch der deutschen Bibliotheken. Leipzig, 1893. 8°.
Centralblatt für Bibliothekswesen. Beiheft X.
e. Frankrijk.
Annualre 'de rimprimerie et de la hbrairie de 1'Empire francais pour l'année 1813. Paris, Pillet, 1813. 12°.
Annualre de rimprimerie et de la librairie francaises. Paris, Bandouin frères, 1826. 12°.
Annualre de rimprimerie et de la librairie francaises et étrangères par Dutertre. Paris, 1841. Jg. 5. 12°.



38
I. INLEIDING.
Annualre de la librairie, de rimprimerie, de la papéterie et des professions qui concourent a. la publication des oeuvres de la littérature, des sciences et des arts. Année 1860. Paris, 1860. 3 dln. 12°.
Annualre de la librairie, de rimprimerie, de la papéterie du commefce de la musique et des professions qui concourent a la publication des oeuvres de la littérature, des sciences et des arts. Paris, 1888. 8°.
Annualre de la librairie francaise, 1903, 1907, 1909. Paris, H. le Sou dier. Jg. 10, 14, 16. m. portr. 8°.
Répertoire des papetiers et imprimeurs. Annuaire de la papéterie, rimprimerie, la librairie, la reliure, et des industries qui s'y rattachent. Paris, Desechaliers et Cie., 1909. Jg. 15. 8°.
Rouveyre, E. Guide du libraire-bouquiniste ou liste et adresses de plus de 2000 bibliophiles et amateurs francais et • étrangers. Paris, 1873. 8°.
ƒ. Groot Brittannië en Ierland.
Greenwood's Library year book, 1897. A record of general library progress and work. Edited by Th. Greenwood. London, 1897. m. portr. en pl. 8°.
Year book, The Libraries, Museums and Art Galleries, 1914. being the 4th edition of Greenwood's British Library year book revised and brought up-to-date by Alex. J. Philips. With a biographical directory of librarians and curators, an alphabetical index to the special collections in the hbrairies and museums and art galleries of the British Isles and prepared adressing lists for püblishers, booksellers, etc. etc. London. 8°.
The Library Association year book for 1893. London, 1893. 8°.
g. Oostenrijk-Hongarije.
Liste der Funktionare und Mitglieder des Vereines der oester- ' reichisch-ungarischen Buchhandler in Wien. Stand vom 15. Aug. 1905. 4°.
h. Skandinavië.
Adressebog for den danske, norske og svenske boghandel og de i forbindelse med denne staaende handelsgrene. Udgiven af Rudolph Klein. Kjöb. 1876, 1878, 1884. Jg. 5, 6, 9. 3 dln. m. portr. kl. 4°.



I. 5. ADRESBOEKEN.
39
i. Zwitserland.
Rösli, J. Verzeichniss der öffentlichen schweizerischen Bibliotheken. ErsteUt aus dem von schweiz. statistischen Bureau für seine Bibliothekstatistik von 1911 gesammelten Material. Bern, 1916. 8°.
j. Amerika.
American Art Annual, 1898. Florence N, Levy editor. N.-Y. 1899. m. pl. 8°.
Art Directory, The, 1901—1902. The names and adresses of over 11000 art lovers in the United States and Canada. N.-Y. 8°.
Gaspar, C. N. Directory of the antiquarian booksellers and dealers in second-hand books of the United States, arranged first in a general alphabet, with adresses, second geographicaJly according to states and towns, third classifying the specialities of each dealer'. Together with valuable hints for finding the author, title, publisher, place of publication, edition, size or price of books; a hst of practical bibliographies, trade catalogues, retail and special lists, literary and trade journals, advertising mediums etc, all pertaining to the foreign and American new and antiquarian book trade. etc. Milwaukee, 1885. 4°.
Library Annual, The, 1911—1912, 1913, 1913—14, 1914—15. Including index to dates of current events; necrology of writers; bibliographies; statistics of book production; select lists of hbraries; directories of püblishers and booksellers; hst of private collecteors of books etc. N.-Y. 1912—15. 4 dln. 8°.
In 1913 ook: Lists of library and booktrade periodicals and organizations.
Lithographers and photographers' directory. A directory for lithographers, photographers, and for all allied arts and trades in the United States and Canada, Mexico, Central and South America, containing a complete list of all lithographers, photographers, and of all establishements intimately connected with lithography, etc. N.-Y. 1889. 8°.
Quelle, Otto. Verzeichniss wissenschaftlicher Einrichtungen, Zeitschriften und Bibliographien der ibero-amerikanischen Kulturwelt. Stuttg. J916. 8°.
Veröffentlichungen des deutsch-südamerikanischen Instituts.



II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
1. Algemeen.
Adeline, Jules. Les arts de reproduction vulgarisés. Paris, 1894. m. 12 pl. en 140 afb. 8°.
Albert, A. Verschiedene Reproductions-Verfahren mittels lithographischen und typographischen Druckes unter besonderer Berücksichtigung der photomechanischen Prozesse. Halle, 1900. m. pl. en afb. 8°.
Becker, Rud. Naturprodukte und Fabrikerzeugnisse für die graphische Industrie. Leipzig, 1907. 8°.
Buch, Das Moderne. Herausgegeben von Ludwig Volkmann. Stuttg. 1910. m. afb. 4°.
Die Graphischen Künste der Gegenwart. III Band.
L. Volkmann, Zur Einführung. — P. Klemm, Vom Papier. — F. Bauer, Schrift und Schriftguss. —C. E. Poeschel, Zeitgemasse Satzgestaltung. — O. Sauberlich, Maschinensatz. — H. Kempe, Die Stereotypie. — Fritz, Galvanoplastik. — A. König, Fortschritté des Schnellpressenbaues. — A. Niethammer, Von der Farbe. — F. Bauer, Vom Buchdruck. — E. Mahlau, Der Illustrationsdruck. — H. Förster, Der Dreifarbendruck. — Schwarzlerj Reliefzurichtung für Illustrationsdruck. — M. Seeger, Lithographie und Steindruck. — E. Wagner, Kartographische Reproductionstechnik. — O. Sauberlich, Der Musikaliendruck. — E. Goldberg, Die photomechanischen Illustrationsverfahren. — C. Sonntag Jr., Vom Bucheinband. — Petzendorfer, Buch und Bibliothek. — J. Loubier, Die neue Buchkunst.
Buchgewerbe und die Kultur, Das. Sechs Vortrage gehalten in Auftrage des deutschen Buchgewerbevereins im Winter 1907 von R. Focke, H. Hermelink, R. Kautzsch,. H. Waentig, G. Witkowski, R. Wuttke. Leipzig, 1907. 8°.
Buchhandler, Der, und die verschiedenen ReproductionsVerfahren. Ein Leitfaden für Verleger und Sortimenter. Mit 60 Behagen, die verschiedensten Reproductionsverfahren darstellend. Leipzig, (1912). m. pl. 8°.
Buchwald, C. Graphische Künste. Berlin, z. j. m. afb. kl. 8°.
Burger, H. J. Die graphischen Druckverfahren. Gruppe III Klassen 11 und 13 Weltausstellung in Paris. Schweizer. Bericht an das schweiz. Handelsdepartement. Zürich, 1901. m. 6 pl. 8°.
Busé, B. D. H. Viertalig graphisch woordenboek. Hardinxveld, 1909. langw. 4°.



II. 1. ALGEMEEN.
41
Chambers, W. Book, bookbinding, book-club, book-keeping,. book-stalls, book-trade. Lond. 1860.8°. (UitChambers'Cyclopaedia).
Cohn, H., und R. Rübencamp. Wie sollen Bücher und Zeitungen gedruckt-werden? Für Hygieniker, Arzte, Erzieher, Redakteure, Schriftsteller, Verleger, Schriftgiesser, und Buchdrucker vom augenartzlichen und technischen Standpunkte besprochen. Braunschw. 1903. m. afb. 8°.
Gollingridge, W. H., and L. Comprehensive guide to printing and publishing: A manual of information on matters connected with printing, publishing, etc. lOth. ed. London, 1877. 8°.
Delon, C. Histoire d'un livre. Paris, 1879. m. pl. 8°.
Dem min, A. Studiën über die stoffhch-bildenden Künste und Kunst-Handwerke. 6e Folge. Papier und andere Beschreibstoffe, Schreibgerath, Handschrift, Buch, Buchhandel, Büchereien und Zeitungswesen, Buchdruck-und Buchbinderkunst, Buchdruckerund Büchereizeichen (Ex-Libris), Initialen, Zierleisten, u. a. m. in ihren geschichtlichen Entwicklungen. Wien, 1890. m. afb. 8°.
Desormes, E., et A. Basile. Dictionnaire des arts graphiques comprenant 8 vocabulaires: 1 °. de technologie générale. 2°. de gravure, dessin, lithographie et procédés divers. 3°. du matériel et de 1'outülage. 4°. de chimie photographique. 5°. de technique photographique. 6°. personnages ayant ülustréles arts graphiques. 7°. bibhographie graphique et photographique. 8°. dictionnaire industriel. Paris, 1905. 2 dln. m. 220 afb. 8°.
Feiner, R. Entstehung und Merkmale der wichtigsten graphischen Verfahren. Zur Benutzung für Kunstfreunde und Interessenten aus Fachkreisen. Wien, 1911. m. afb. 8°.
Goebel, Th. Die graphischen Künste der Gegenwart. Ein Führer durch das Buchgewerbe. Herausg. von Felix Krais. Stuttg. 1895. m. pl. 4°.
Goldberg, E. Die Grundlagen der Reproduktionstechnik. In gemeinverstandhcher Darstellung. Halle a. S. 1912. m. afb. 8°.
Kampmann, C. Die graphischen Künste. 3e verm. und verb. Aufl. Leipzig, 1909. m. afb. 12°.
Krüger, Otto F. W. Die Illustrations-Verfahren. Eine vergleichende Behandlung der verschiedenen Reproduktionsarten, ihrer Vorteile, Nachteile und Kosten. Leipzig, 1914. m 74 pl en 198 afb. 8°.
Lorck, Carl B. Die HersteUung von Druckwerken. Practische Winke für Autoren und Buchhandler. Leipzig, 1868. 8°.
Die Geschichte der Buchdruckerkunst. — Die Technik der Buchdrucker-
kunst. — Practische Winke für die HersteUung eines Druckwérkes. 
Die Schriften und ihre Anwendung.
Idem. 3e Aufl. Leipzig, 1879. 8°.



42
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Maire, A. La technique du livre. Typographie. Illustration. Reliure. Hygiène. Paris, 1908. m. pl. en afb. 8°.
Meier—Graefe, J. Der gegenwartige Stand des Buchgewerbes in Paris und Brüssel. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. I. 1897—98).
Meulen, R. van der. Het boek in onze dagen, beschreven en afgebeeld. Leiden, 1892. m. pl. 8°. |j|
Het boek. Z. j. m. afb. 8°. (overdruk uit Nederland in den
aanvang der 20ste eeuw. Leiden, 1910).
Monet, A. L. Procédés de reproductions graphiques appliquées a rimprimerie. Paris, 1888. m. pl. en afb. 8°.
Monographien des Buchgewerbes. Herausg. vom deutschen Buchgewerbeverein. Dl. 1—10. m. afb. 12°.
' I. Kirschmann. A. Antiqua oder Fraktur? (Lateinische oder deutsche
Schrift). Eine kritische Studie. 2e Aufl. Leipzig, 1912. 12°. II. Goldberg, E. Farbenphotographie und Farbendruck. Leipzig, 1908. m. pl. 12".
III. Hellwig, W. Der Satz chemischer und mathematischer Formeln. Leipzig, 1909. 12°.
IV. Bamhes, R. Der Titelsatz, s ine Entwicklung und seine Grundsatze. Leipzig, 1911. m. pl. 12°.
V. Wolff, H. Die Buchornamentik im XV. und XVI. Jahrhundert. Deutschland I. Leipzig, 1912. m. pl. 12°. VI. Stübe, R. Bei trage zur Entwickelungsgeschichte der Schrift. Heft 1. Vorst ufen der Schrift. Heft 2. Die Bilderschriften. Leipzig, 1912, 13. 2 dln. m. pl. 12°. VII. Spitzenpfeil, L. R. Die Grundformen neuzeitlicher Druckschriften.
Leipzig, 1912. 12°. VIII. Hoffmeister, H. Die Entstehung einer Schrift. Leipzig, 1913. m. pl. 12°.
IX. Possannervon Ehrenthal, B. Die Paplerfabrikation. Leipzig, 1913. m. pl. 12°.
X. Clausz, H. Die Schwabischer Schrift in Vergangenheit und Gegenwart. Leipzig, z. j. 12°.
Mouton, E. L'art d'écrire un livre, de rimprimer et de le pubher. Paris, 1896. 4°.
Munier, J. B. Nouveau guide illustré de 1'imprimerie, de la hbrairie et de la papéterie. Paris, 1886. m. afb. 8°.
Ronner, L. De hedendaagsche grafische technieken. Kort historisch overzicht. — Het papier. — Het lettergieten. — BoekdrukÜlustratie's. — De boekdruk. — De diepdruk. — De steen- en lichtdruk. — De rubberdruk. — Het boekbinden. Amst. 1917. m. afb. kl. 8°.
(Rouveyre, E.) De la matière des livres par un bibliophile. Paris, E. Rouveyre, 1880. 8°.
Sauberlich, Otto. Buchgewerbhches Hilfsbuch. Darstellung der buchgewerbhch-technischen Verfahren für den Verkehr mit Druckereien und buchgewerblichen Betrieben. Leipzig, 1913. m. afb. 8°.



II. 2. SCHRIJFKUNST.
43
Seemann, Th. Lehrbuch der vervielfaltigenden Künste im Umrisz. Kurze geschichtliche Entwickelung und Technik des Holzschnitts, der Kupferstechkunst, des Zink- und Stahlstichs, der Lithographie, der Heliogravüre, Photogravüre, des Lichtdrucks und der Zinkographie. Dresden, 1894. 8°.
Southward, J. Progress in printing and the graphic arts during the Victorian era. London, 1897. 4°.
Taubel, Chr. G. AUgemeines theoretisch-practisches Wörterbuch der Buchdruckerkunst und Schriftgiesserey in welchém alle bey der Ausübung derselben vorkommende und in die damit verwandten Künste, Wissenschaften und Gewerbe einschlagenden Kunstwörter nach alphabetischer Ordnung deuthch und ausführhch erklart werden. Wien, 1805. 2 dln. m. pl. afb. en tabellen. 4°.
Unger, A. W. Die HersteUung von Büchern, IUustrationen, Akzidenzen usw. HaUe, 1906. m. pl. en afb. 8°.
Wie ein Buch entsteht. Leipzig, 1908. m. afb. 8°.
Idem. 2e Aufl. Leipzig, 1909. m. pl. en afb. 8°.
Idem. 3e Aufl. Leipzig, 1912. m. pl. en afb. 8°.
Vries, Jo de. Wat zijn boeken? Leiden, 1881. m. afb. 8°.
Waldow, A. Handbuch der graphischen Künste und der verwandten Zweige (Buch- Stein- und Kupferdruck, Lithographie, Photohthographie, Chemitypie, Zinkographie, Xylographie.Schriftgiesserei, Steriotypie, Galvanoplastik. Leipzig, (1884). m. afb. 8°.
Wehle, J. H. Das Buch. Technik und Praxis der SchriftsteUerei. Handbuch für Autoren. 2e Aufl. Wien, 1890. kl. 8°.
2. Schrijfkunst.
Gestel, P. H. van, en G. C. F. van der Laan. Schrijven en Bchrijfonderwijs. Algemeen geschiedkundig en methodisch overzicht, met toehchtingen: „het schoonschrift", „het taktschrift", „het rondschrift" en „het netschrift". 2e omgew. en verm. druk. Gron. 1915. m. afb. 8°.
Johnston, Edw. Schreibschrift, Zierschrift und Angewandte Schrift. Mit IUustrationen vom Verfasser und Noel Rooke. Aus dem Englischen übersetzt von Anna Simons. Leipzig, 1910. m. pl. en afb. kl. 8°.
Kunst, De, om aUe soorten van schrijf inkten, zoowel zwarte als gekleurde, te vervaardigen, benevens voorschriften tot het maken van sympathetische inkten van verschiUende kleuren alsmede van goud- en züver-inkt. Amst. 1840. kl. 8°.



44
II. DE TECHNIEK VAN HET NOEK.
Larisch, R. von. Uebër Leserlichkeit von ornamentalen Schriften. Wien, 1904. 8°.
Unterricht in ornamentaler Schrift. Wien, 1905. m. afb. 8°.
Pennenbereider, De. schryfmeester, papiermaker, pargamentmaker, verwer, vergulder, zegelwasch-, spaansch-wasch- en zegellakmaker. Vervattende eene volkomen onderrichting in het bereiden- van pennen, en de beste manier om dezelve te snyden, Onderwys in de schryfkonst, en om in korten tyd en met weinig moeite meesterlyk te leeren schryven. Het maaken van de beste zwarte inkt, nevens den beroemden zwarten Dresdner, en die van den Hr. Frommich, te Hamburg. Allerleye gekleurd en kunstige inkten te bereiden. Om smeltblaauw te bereiden, om te kunnen dienen tot miniatuur schilderen, door den Hr. David Coenraat. Om papier en pargament te bereiden, en op veelerley wyze te verwen. Om schryftafeltjes te maaken, en lang goed te houden. Om met goud, zilver en andere metalen, uit de pen te schryven. Om zegelwasch en Spaansch-wasch; allerley zoorten van zegel-lak te maaken; nevens eenige fraaije nuttige en beproefde konststukken meer. Alles met vlyt byeen verzameld door een liefhebber der konsten. Amst. 1797. 8°.
Postma, H. W., en J. Roovers. Calhgrafische lettervormen en hunne toepassingen. Ten dienste van candidaten voor de acte schoonschrijven M. O. (Gron. 1911). m. pl. langw. 4°.
Schryf-winkel, De Nieuwe Wel-Gestoffeerde, voorzien van allerley schryf-gereedschap ofte volkomen onderrichting in het bereiden van allerley schryftuig, en in de schryfkonst: Aanwyzende, hoe men goede zwartey allerley gekleurde, en andere kunstige inkten moet bereiden. Als mede: hoe men met goud, zilver, en andere metalen uit de pen op papier, perkement en andere dingen kan schryven. Gelyk ook: hoe men pennen moet bereiden en snyden, wat een goed pennemes is, hoedanig de houding des ligchaams, van de armen, van de pen enz. onder 't schryven moet gesteld zyn. Benevens andere nuttige dingen en aanmerkingen tot de schryfkunst en het schryven betrekkelyk; als het maaken van allerley zegel-wasch, en zegel-lak, enz. Alles met vlyt en oordeel by een gezameld door een liefhebber van de schryfkunst. Amst. 1776. 8°.
Spitzenpfeil, L. R. Der Schriftkünstler. Anleitung zur Kunstschrift. Hannover und Wien, z. j. Afl. 1—2. langw. kl. 4°.
3. Stenographie.
Balt, Riënts. Verkortings-systeem (debattenschrift) der stenografie. 5e druk. 'sGrav. 1911. 8°. Idem. 6e dr. 's Grav. 1919. 8°.



II. 3. STENOGRAFIE.
45
Balt, Rlënts. Leerboek in verkorte stenographie. 's Grav. 1912. 8°.
Idem. 2e dr. 's Grav. 1919. 8°.
Stenografie. Naar het systeem van K. Scheithauer. In
weinige uren aan te leeren. 9de druk. 's Grav. 1912. 8°.
Idem. 10e druk. 's Grav. 1916. 8°.
Stenographie voor schoolonderricht. 5e dr. 's Grav. 1920. 8°.
Bossuyt, J. Stenographia exacta, sive, ars vocem loquentis scribendo excipiendi methodus nova Dni Conen de Prépéan e Gallica lingua ad Latinam deducta. Additis quibusdam Belgicae, Germanicae, Anglicae, Italicae, atque Hispanicae linguae contractionibus. Gandavi, 1814. 8°.
Folmer, Anth. Johan Reyner, een zeventiende-eeuwsch uitvinder der stenographie in Nederland. (Oud-Holland. Jaarg. XXVII. 1909).
Lion, Iz. J. Stenographie en tachygraphie. 's Grav. 1849. 8°.
4. Papier.
Bleekrode, S. Grondstoffen van papier. Amst. 1854. 8°. (overdruk uit De Volksvlijt).
Grondstoffen voor papierbereiding, bijzonder in Neer-
landsch Indië. Amst. 1857. 8°. (overdruk uit De Volksvlijt).
Het bankbillet. De kunstbewerkingen en de waarborgen
voor zijne echtheid, volgens A. Smee en H. Bradbury behandeld. Amst. 1856. m. 3 pl. 8°. (overdruk uit De Volksvlijt).
Ditges, Deutschlands Papier- und Zellstoff-Industrie. Im Auftrage der Vorstande der Vereine deutscher Papier- und ZellstoffFabrikanten für die Ausstellung für Buchgewerbe und Graphik, 1914 verfasst. Berlin, 1914. m. staten. 8°.
Dropisch, B. Papiennaschine, ihre geschichtliche Entwickelung und Constructipn. Braunschw. 1878. m. afb. 8°.
Eyk, J. A. van. Plantaardig perkament, (perkamentpapier). Amst. 1860. m. monster. 8°. (overdruk uit De Volksvlijt).
Fabrlcatlon, La, du papier et du carton-paüle; le cartonnage; rimprimerie. (1913). 8°.
Apercu du commerce et de 1'industrie des Pays-Bas publié par la division du commerce du Ministère Royal né^rlandais de 1'agriculture de 1'industrie et du commerce. No. 10.
Ferman, P. Een en ander over papieronderzoek. Amst. (1898). 8°. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).



46
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Flörke, H. G. Papier. Berlin, 1807. 8°. m. pl. (uit J. G. Krünitz. Oekonomisch-technologische Encyklopadie. fortgesetzt von F. J. Floerken und H. G. Flörke. 106. blz. 489—894).
Führer durch die Internationale Ausstellung für die gesammte Papier-Industrie zu Berlin. 1878. 8°.
Greshoff, M. Over de deugdelijkheid en het onderzoek van papier. Met een verslag van het verhandelde in de Alg. vergadering der Ned. Maatschappij ter bevordering van nijverheid en het door deze Mij. aan de Regeering ingediend adres in zake papier-contróle. Leiden, 1897. 8°.
Over de deugdelijkheid en het onderzoek van papier. Met
het adres, door de Nederlandsche Maatschappij ter bevordering van nijverheid aan de Regeering in 1897 ingediend in zake papiercontröle. 2e veel vermeerd. uitg. Leiden, 1902. Met plaat. 5°.
Papier. Amst. z. j. 8°. (overdruk uit Vivat's Geul. Encyclopedie).
Havard, H. Het papier en de surrogaten op de wereldtentoonstelling te Parijs. Amst. 1878. (Algemeen Handelsblad 26 en 28 Sept. 1878).
Herring, Rich. A practical guide to the varieties and relative values of papier, ülustrated with samples of nearly every description and speciaüy adapted to the use of merchants, shippers and the trade. To which is added a historyof the art of paper-making. London, 1860. m. papiermonsters. 4°.
Herzberg, W. Papier-Prüfung. Ein Leitfaden bei der Untersuchung von Papier. Berlin, 1888. m. 2 pl. en afb. 8°.
Hesz, W. Das Papier im Kriege. Dresden, Leipzig, 1918. 8°.
Hoffmann, C. W. Papier en papieronderzoek, het papier onzer kadastrale archieven. Het papier proefstation te Delft. Utrecht, 1902.8°. (overdruk uit Tijdschrift voor kadaster en landmeetkunde).
Hoyer, E. Das Papier, seine Beschaffenheit und deren Prüfung. München, L882. m. 8 pl. 8°.
Hulsebosch, van Ledden, en P. Ankersmit.Over de voornaamste invloeden waaraan schrifturen en waardepapieren bloot gesteld zijn. Amst. 1901. 8°. (overdrukuit Pharmaceutisch weekblad).
Is' een papierfabriek • in Indië loonend? En wat zal het financieel resultaat zijn van deze industrie? Weltevr. 1919. 8°.
Kasteleyn, P. J. De papiermaaker; uit het Fransch van den heere De la Lande vermeerderd met aanmerkingen en aanhangsel. Dordr. 1792. m. 14 pl. 8°.
Klemm, P. Handbuch der Papierkunde. Zum Nachschlagen und zum Unterricht über Verwendung, HersteUung, Prüfung und Vertrieb von Papier. Leipzig, 1904. m. pl. en afb. 8°.



II. 4. PAPIER.
4?
Lande, De la. L'art de faire le papier. Paris, 1762. m. 14 pl. fol.
Art de faire le parchemin. Paris, 1762. m. 2 pl. fol.
Die Kunst Pergament zu machen. Aus dem Französischen
der Description des arts et métiers übersetzt und mit Anmerkungen versehen von J. H. G. von Justi. Berlin, 1763. m. 2 pl. 4°.
Mesch, A. H. van der Boon. Over de oorzaken van de ondeugdzaamheid en spoedige vergankelijkheid van het papier en de middelen om deze gebreken te ontdekken. Amst. 1845. 4°. (uit Verhandelingen van het Kon. Ned. Instituut).
en J. H. Blume. Verslag omtrent het vervaardigen van
papier uit capockwol. Amst. 1859. 8°. (uit Verslagen der Kon. Akademie van Wetenschappen, afd. Natuurk).
Mierzinski, St. Handbuch der praktischen Papier-Fabrikation. Bd. I. Die HersteUung des Papiers aus Hadern auf der Papiermaschine. Wien, 1886. m. 166 afb. 8°.
Morter, V. Le papier. (Revue des bibUothèques. Année I. 1891).
Muller, L. Die Fabrikation des Papiers, insonderheit des auf der Maschine gefertigten, nebst gründhcher Auseinandersetzung der in ihr vorkommenden chemischen Processe und Anweisung zur Prüfung der angewandten Materiahen. Berlin, 1849. m. 34 afb. op 4 pl. 8°.
Idem. 3e neu bearb. und verb. Auflage. Berlin, 1862.
m. pl. 8°.
Normalpapier. Sammlung der Vorschriften für amtliche Papier- und Tintenprüfung in Preussen. Beschreibung von Verrichtungen und Verfahren zur Prüfung von Papier. Lieferungsbedingungen des Vereins deutscher Papier-Fabrikanten. Berlin, (1892). 8°.
Olmer, G. Du papier mécanique et de ses apprêts dans les diverses impressions. Paris, 1882. 8°.
Onderzoek van Papier, Het. Rotterdam, 1914. m. afb. 8°. (overdruk uit Mededeelingen van Van Stolk en Reese).
Papéterie. Yverdon, 1770.14 pl. m. uitlegging. 4°. (overdruk uit de Félice, Encyclopédie).
Paper. Resources, activities and production of leading papermakers. Serving the buyer through one central organisation. Canadian Export Pap?r Co, Montreal. z.j. m. afb. 4°.
Papier en inkt voor gemeente-administratie. Amst. 1906. m. 2 pl. 4°.
Parcheminier. Yverdon, 1770. 2 pl. m. uitlegging. 4°. (overdruk uit de Félice, Encyclopédie).
Planche, G. De 1'industriè de la papéterie. Paris, Didot, 1853. m. tabeUen. gr. 8°.



48
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Possanner von Ehrenthal, B. Die Papierfabrikation. Leipzig, 1913. m. afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. IX).
Rauwenhoff, N. W. P. Papierbereiding. Amst. 1854. m. afb. 8°.
Routledge, Thom. Bamboe en ampas, als grondstoffen voor papierbereiding, vertaald door A. S. van Westrum. Arnh. 1876. 8°. Gedrukt op papier van bamboe vervaardigd.
Schaffer, J. C. Proefnemingen en monsterbladen om papier te maaken zonder lompen, of met een gering byvoegsel derzelven. Uit het Hoogduitsch vertaald. Amst. 1770. 2 dln. m. 33 papiermonsters en 5 gekl. pl. kl. 4°.
Schubert, Max. Die Praxis der Papierfabrikation mit besonderer Berücksichtigung der Stoffmischungen und deren Calculationen. Berlin, 1898. m. pl. en afb. 8°.
Senger, G. A. Die alteste Urkunde der Papierfabrikation in der Natur entdeckt, nebst Vorschlagen zu neuen Papierstoffen. Dortmund, 1799. 8°.
Op papier uit „Wasserwolle" gedrukt.
Süs, F. W. Die deutsche zollvereinslandische Papier-Industrie und die Freihandler. Ein Wort zur Erwagung. Als Manuscript gedruckt. Frankf. 1862. 8°.
Vachon, Marius. Les arts et les industries du papier en France, 1871—1894. Paris, 1895. m. pl. en afb. 4°.
Versluys, J. C. van Reigersberg. Fabricage van papier en aanverwante half stoffen in Nederl. Indie. 'sGrav. 1917. kl. 4°. (Mededeelingen van de Commissie tot ontwikkeling van de fabrieksnijverheid in Nederl. Indie. No. 2. Achteraan: Literatuuroverzicht).
Vooys, I. P. de. Papierfabrikage en drukkerij. Gor. 1918. 8°. (I. P. de Vooys en L. A. van Royen. Leerbdek der mechanische technologie. II. 3).
Vriese, W. H. de. Over papier, inzonderheid over deszelfs plantaardigen oorsprong, m. afb. 8°.'(overdruk).
Winckler, Otto. Der Papierkenner. Ein Handbuch und Rathgeber für Papierkaufer und Verkaufer, technische Lehranstalten, etc. Leipzig, 1887. m. 127 afb. 8°.
Zelm van Eldik, J. H. van. Het onderzoek van papier. Rott. 1919. 8°.
5. Lettergieten.
Albert, E. Zur Theorie und Praxis der Metalhnatrize mit einem Anhang Albert contra Fischer. Berlin, 1905 m. pl. 8°.
Enschedé, Ch. Fonderies de caractères et leur matériel dans les Pays-Bas du XVe au XlXe siècle. Notice historique principale-



II. 5. LETTERGIETEN.
49
ment d'après les données de la collection typographique de Joh. Enschedé en Zonen a Haarlem. Haarlem, 1908. m. afb. in den tekst en 1 blz. m. facsim. fol.
Enschedé, J. W. De Grassetletter. Amst. 1904. m. portr. 8°. (Mededeelingen over boekkunst. II).
Vijf letterproeven van gieterijen. Zwolle, 1910. m. afb. 8°.
(overdruk uit De Boekzaal).
Muziek van Numrich & Co te Leipzig. — Unger-fractuur, Gando en Didot-Romein van Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem. — Plantijn seriën van de lettergieterij „Amsterdam" te Amsterdam.
Fonderle en caractères d'imprimerie. Yverdon, 1770. m. 8 pl. 4°. (uit de Félice, Encyclopédie).
Ploos van Amstel, Gebrs. Beschrijving der lettergieterij. Eerste afdeeling. Amst., Wed K. van Tongerlo en Zoon en M. Magerus, (1768). m. pl. 4°.
Niet verder verschenen. Bijgevoegd: Ontwerp tot het "geven eener volledige beschrijving van de Oefening der boekdrukkunst en de daartoe behoorende kunst van lettergieten; door de Gebrs. Ploos van Amstel, lettergieters tot Amsterdam, m. 1 pl. 4°. en Ontvangbewijs voor het tweede Fournissement op het boek.
Roos, S. H. de. De tegenwoordige drukletter. Brussel, 1908. m. afb. 4°. (overdruk uit Onze Kunst).
Le caractère moderne d'imprimerie. Brussel, 1908. m. afb.
4°. (overdruk uit 0->ze Kunst).
Tetterode, N. De tegenwoordige stand van het lettergietersbedrijf besproken. Amst. 1861. 8°.
6. Stereotypie. — Galvanoplastiek.
Böck, J. Die Papier-Stereotypie. Ein Lehr- und Nachschlagebuch mit Anhang: Die Celluloid-Stereotypie. Leipzig, 1886. m. 47 afb. 8° Camus, A. G. Histoire et procédés du polytypage et stéréotypage. Paris, 1802. 8°.
Isermann, A. Anleitung zur Stereotypen-Giesserei in Gips und Papiermatrizen. 2e vermehrte und verbesserte Auflage bearb. von Chr. Höhn und H. Schwarz. Leipzig, 1894. m. afb. 8°.
Westreenen van Tiellandt, Van. Verslag der naspooringen, omtrent de oorspronkelijke uitvinding en het vroegste gebruik der stereotypische drukwijze, gedaan; op uitnoodiging van het Gouvernement, 's Hage, 1833. m. afb. 8°.
Voornamelijk over de stereotypie, door den Duitschen predikant Joh. Muller te Leiden uitgevonden en waarmede het Novum Testamentum Syriacum van C. Schaaf in 1709 te Leiden gedrukt is.
Met eigenhandigen brief van den schrijver aan de Erven Luchtmans.
Novum Testamentum Syriacum, cum versione Latina; cura
4



50
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
et studio Johannis Leusden et Caroli Schaaf editum, Lugd. Bat. typis Joh. Mulleri, Joh. 61. apud Cornehum Boutesteyn Samuelem Luchtmans, 1709 .4°.
Eerste boek met steieotiep-platen gedrukt.
Achteraan: Epistola Syriaca Maha Thome, id est, Magni Thomae, Indi, antiquorum Christianorum Syrorum Indiae in Malabaria Episcopi, ad Ignatium Patriarcham Antiochenum et Ecclesiae Syriacae Episcopos, translata et edita a Carolo Schaaf.
Biblia. Dat is de gantsche H. Schrifture vervattende alle de Canonijcke Boeken des Ouden en des Nieuwen Testaments.... Uyt de oorspronkelyke talen in onze Nederlandsche tale getrouweück overgeset. Te Leyden by Samuel Luchtmans, 1738. — De CL Psalmen des Propheeten Davids, en eenige andere Lofsangen: Uyt den Francoysen in Nederlandschen dichte overgeset door Petrum Dathenum. En.... op eenen sleutel gestelt, door Cornelis de Leeuw. Te Leyden, by Samuel Luchtmans, 1737. 4°.
Met stereotiep-platen gedrukt volgens de uitvinding van Joh. Muller. Met Privilegie aan Cornelis Boutesteyn, Joh. Muller Johz. en Samuel Lucht . mans.
Hering, A. Die Galvanoplastik und ihre Anwendung in der Buchdruckerkunst. Leipzig, 1870. kl. 8°.
7. De Machine.
Albert, A. De machinemeester aan de snelpers. Leyden, 1853. m. pl. 12°.
Enschedé, J. W. Houten handpersen in de 16e eeuw. 's Grav. 1906. m. afb. 8°. (overdruk uit Tijdschrift v. boek en bibliotheekwezen).
De drukpersafbeéldingen in Ampsing en Scriverius 1628.
'sGrav. 1908. 8°. (Overdruk uit Tijdschrift v. boek en bibliotheekwezen).
Goebel, Th. Friedrich Koenig und die Erfindung der Schnellpresse. Ein biograpbisches Denkmal. Stuttg. 1883. m. portr. en pl. 4°.
Head, W. Wllfred. The Victoria press; its history and vindication with an account of the movement for the employment of females in printing. London, 1869. 8°.
Madan, F. Early representations of the printing-press. (Bibhographica. I. 1895).
Monet, A. L. Le conducteur de machines typographiques. Guide pratique. Etudes sur les différents systèmes de machines — mise en train — découpages. Paris, 1872. 8°.



II. 7. DE MACHINE. — 8. DRUKINKT. — 9. ZETTEN EN DRUKKEN.
51
Monet, A. L. Les machines et appareils typographiques -en France et a 1'étranger, suivi des procédés d'impression. Paris, 1878. m. afb. 8°.
Machines typographiques et procédés d'impression. Guide
pratique du conducteur. Traité complet. Avec une préface de G. Chamerot. 3e éd. Paris, 1898. m. pl. en afb. 8°.
Pain, Albert E. Historie homes of the linotype. London, 1913. m. pl. 4°.
Wittig, C. F., und C F. Fischer. Die Schnellpresse, ihre Mechanik und Vorrichtung zum Druck aller typographischen Arbeiten. 2e Aufl. Leipzig, 1866. 8°.
8. Drukinkt.
Handleiding tot het vervaardigen van drukinkt of opgave der voorschriften ter bereiding van alle soorten van in- en uitlandschen zwarten en gekleurden dnikinkt volgens de nieuwste proefnemingen. Utr. 1840. 12°.
Wilson, J. S. Volledige handleiding tot het bereiden van en het drukken met kleuren en congreve platen alsmede met goud en zilver. Kampen, 1846. 12°.
9. Zetten en drukken.
Annisson Fils. Premier mémoire sur 1'impression en lettres, suivi de la description d'une nouvelle pfesse exécutée pour le service du Roi. Paris, 1785. m. 4 pl. 4°.
Author's printing and publishing assistant, The. Comprising explanations of the process of printing, preparation and calculation of manuscripts, choice of paper, type, binding, illustration, publishing, advertising, etc. With an exemplification and description of the typographical marks used in the correction of the press. 4th ed. London, 1842. 8°.
Binger, M. H. De kostende prijs. Een woord tot den Nederlandschen boekdrukker. Amst. 1911. gr. 8°.
Blansch, H. le. Beknopte en volledige handleiding tot het overslaan van drukvormen, ten gebruike van letterzetters. In vrije navolging verzameld en bewerkt naar het Fransch. 'sHage, 1844. obl.
Bodoni, G. Manuale tipografico. Parma, 1818. 2 dln. gr. 8°.
Boisse, d'Escodeca de. Exposition univ. de 1855. Quelques détails sur les produits de rimprimerie impériale de France. Paris, 1855. 8°.



52
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
• Bradley, Will. The American chap-book. Jersey City, The American Type Founders Company, Sept. 1904—Aug. 1905. 2 dln. in 12 nos. m. afb. kl. 8°.
Eighteenth century chap-books and broadsides. — Directness and simplicity. — Use of borders and ornaments. — Appropriateness. — The abuse of custom. — The value of little things. — Cover designs. — Business cards. Use of brass rule. — Advertising display. — Booklets. — Title pages.
Brons, S. De moderne drukkerij. Rott. 1912. m. afb. 4°. (overdruk uit Jaarboek van de Handelsvereeniging. 1912).
Brun. Manuel pratique et abrégé de la typographie francaise. Paris, 1825. kl. 8°.
Idem. 2e edition. Brux. 1826. 8°.
Buys, A. Praktische wenken voor den drukker. Tweehonderd raadgevingen, wenken en hulpmiddelen alphabetisch gerangschikt en bijeenverzameld. Amst. 1912. kl. 4°.
Gapelle, P. Manuel de la typographie francaise ou traité com-; plet de 1'imprimerie. Ouvrage utile aux jeunes typographes, aux libraires et aux gens de lettres. Paris, 1826. 4°.
Glaye, J. Manuel de 1'apprenti compositeur. 2e éd. Paris, 1874. 8°.
Cleef Jz., P. M. van. Handboek ter beoefening der boekdrukkunst in Nederland, voorafgegaan van een beknopte geschiedenis dezer kunst, 's Grav. 1844. 8°.
Creery, John Mc. The press. A poem published as a specimen of typography. Liverpool, 1803. m. afb. 4°.
Desormes, E. Notions de typographie a 1'usage des écoles professionnelles, précédées d'un avant propos sur 1'origine de rimprimerie. Paris, 1888. m. afb. 8°.
Enschedé, J. W. Logica in boekdruk. Voordracht gehouden in het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen, 2 Oct. 1904. Amst. 1907. m. afb. 8°. (Mededeelingen over boekkunst. IV).
Vlaamsche drukkerswoorden in 1567. 'sGrav. 1907. 8°.
(overdruk uit Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. 1907).
Een Nederlandsche handleiding voor boekdrukwerk uit
1761. 8°. (overdruk uit Het Boek. 1912).
. Ernesti, J. H. G. Die wol-eingerichtete Buchdruckerey, mit 121 Teutsch, Lateinisch, Griechisch und Hebraischen Schrifften, vielen fremden Sprachen Alphabeten, musicalischen Noten, CalenderZeichen, und medicinischen Characteren, ingleichen allen üblichen Formaten bestellet und mit accurater Abbildung der Erfinder der löblichen Kunst nebst einer summarischen Nachricht von den Buchdruckern in Nürnberg, ausgezieret. Am Ende sind ethche kurz-gefasste Anmerkungen von der hebraischen Sprach angefüget. Nürnberg, 1733. m. frontisp. en portr. langw. 4°.



II. 9. ZETTEN EN DRUKKEN.
53
Fournier, H. Traité de la typographie. Brux. 1826. kl. 8°.
Idem. 4me éd. entièrement revue et augmentée par A.
Viot. Paris, 1904. 8°.
Franke, C. A. Handbuch der Buckdruckerkunst. Nach ihrem neuesten Standpunkte in Deutschland. Weimar, 1855. 8°.
Katechismus der Buckdruckerkunst und der verwandten
Geschaftszweige. 3e Aufl. Leipzig, 1872. m. afb. kl. 8°.
Frey, A. Manuel nouveau de typographie, imprimerie, contenant les principes théoriques et pratiques de rimprimeur-typographe. Paris, 1835. 2 dln. m. pl. 12°.
Géronval, A. de. Manuel de l'imprimeur ou traité simphfié de la typographie. Paris, 1826. m. afb. 12°.
Gessner, Chr. Fr. Der in der Buchdruckerei wohl unterrichtete Lehr-Junge, oder bey der löbhchen Buchdruckerkunst nöthige und nüzliche Anfangsgründe, darinnen alles, was bey selbiger in acht zu nehmen und zu lernen vorfallt, von einem Kunstverwandten mitgetheilet wird. Leipzig, 1743. m. pl. 8°.
und Joli. G. Hager. Die so nöthig als nützliche Buchdruckerkunst und Schriftgiesserey mit ihren Schriften,. Formaten und allen dazu gehörigen Instrumenten abgebildet auch klarhch beschrieben, und nebst einer kurzgefassten Erzahlung vom Ui> sprung und Fortgang der Buchdruckerkunst, überhaupt, insonderheit von den vornehmsten Buchdruckern in Leipzig und andern
Orten Teutschlandes Mit einer Vorrede J. E. Kappens. Leipzig,
1740—45. m. pl. en portr. 8°.
Groot, E. J. de. Handleiding bij het prijsberekenen van drukwerk. Amst. 1911. 8°.
De boekdrukker. Dordr. (1916). 8°. (Morks' Beroepsbiblio-
theek. No. 10).
De moderne boekdrukker. Met een hoofdstuk—Aanhangsel
I.— De kostprijsboekhouding voor boekdrukkerijen door G. Houtwipper. Amst. 1917. m. pl. 8°.
Gunne, A. ter. Het overslaan van drukvormen gemakkelijk gemaakt of aanwijzing van het plaatsen der pagina's in de gewone en meeste buitengewone formaten beginnende met folio en eindigende met 32° benevens eenige aanmerkingen hierop toepasselijk. Dev. 1843. 8°.
Handboekje voor letterzetters en correctors, bevattende algemeene regels omtrent de Nederduitsche taal, onderscheidene woordenlijstjes; Grieksch, Hebreeuwsch en Hoogduitsch alphabeth; afdrukken van onderscheidene letterkasten, als: de verbeterde Nederlandsche, Fransch-Hollandsche, Fransche, Grieksche en



54
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Hoogduitsche, benevens beschouwingen over de thans in gebruik zijnde letterkast en proeve eener betere inlegging van deze, door een letterzetter. Rott. 1854. 12°.
Heilmayer, Jos. A., und Arthur W. Unger. Lehrbuch für Buchdrucker zum Gebrauche an gewerblichen Lehranstalten. Wien, 1910. 2 dln. m. pl. en afb. 8°.
I. Jos A. Heilmayer. Der Satz. — II. Arthur W. Unge'. Der Druck.
Hellwig, W. Der Satz chemischer und mathematischer Formeln. Leipzig, 1909. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 3).
Houtwipper, G. De kostprijsboeldiouding voor boekdrukkerijen. Amst. (1917). 8°.
HUbler, D. G. J. Beitrage zur Bibliopöie, in praktischen Anmerkungen für Schriftsteller und Verleger. Leipzig, 1803. 8°.
Imprimerie en caractères. Yverdon, 1770. m. 18 pl. fol. (uit de Félice, Encyclopédie).
Imprimerie en caractères. Paris, 1771. m. 19 pl. fol. (uit de groote Encyclopédie).
Jacobi, Ch. Th. Printing. A practical treatise on the art of typography as apphed more particularly to the printing of books. 2d. ed. London, 1898. m. afb. 8°.
5th. ed. (revised). London, 1913. m. afb. 8°.
Johnson, J. Typographia or the printers' instructor: including an account of the origin of printing, with biographical notices of the printers of England, from Caxton to the close of the 16th century: A series of ancient and modern alphabets and domesday characters Lond. 1824. 2 dln. m. afb. 12°.
Klaasesz Hzn., H. J. Het vervaardigen en drukken van ondergrondplaten (uit carton, ceUuloide, zink). Amst. 1896. 8°.
Klenz, Heinrich. Die deutsche Druckersprache. Strassb. 1900. 8°.
Krebs. Handbuch der Buchdruckerkunst. Frankfurt, 1827. kl. 8°.
Lasteyrie, C. P. de. Typographie économique ou 1'art de rimprimerie, mis a la portee de tous et apphcable aux différent besoins sociaux. Ouvrage composé et imprimé par le 'ce. 'c. 'p. de 'lasteyrie. 'paris, 'chez 1'auteur, rue de 'grene'le's. 'g. 'n. 59. 1837. 8°.
Lefevre, Th. Guide pratique du compositeur d'imprimerie. Paris, 1873—78. 2 dln. 8°.
Legros, L. Alphonse, and J. C. Grant. Typographical printing-surfaces, the technology and mechanism of their production. London, 1916. m. afb. 8°.



II. 9. ZETTEN EN DRUKKEN.
55
Mackellar, Th. The American printer: amanualof typography, containing complete instructions for beginners as well as practical directions for managing all departments of a printing office, etc. Philad. 1867. m. afb. 8°.
Manuel, Le. des impositions typographiques, oü 1'on trouve aussi la représentation de la casse romaine, grecque simple, anglaise, et ronde, ainsi que la manière de composer 1'anglaise, et celle de corriger les épreuves d'imprimerie. Extrait du grand ouvrage de M. Momoro. 3e éd. Brux. 1819. 8°.
Marahrens, A. VoUstandiges theoretisch-practisches Handbuch der Typographie nach ihrem heutigen Standpunkt. Leipzig, 1870. 2 dln. 8°.
Minkman, J. Kleurenmengeling of Meurentegenstelling? De waarde en beteekenis van kleurenmengeling, in toepassing gebracht op èen onzer jongste uitgaven, nader aangetoond, met toevoeging van eenige beoordeelingen ons van verschillende zijden geworden. Arnhem, 1883. 8°.
De harmonie in de boekdrukkunst, practisch aangetoond,
theoretisch beschreven en beoordeeld. Arnhem, 1884. 4°.
L'harmonie dans rimprimerie démontrée par la pratique,
décrite et jugée en théorie. 2e éd. Arnhem, 1886. 4°.
Moxon, J. M. Mechanik exercices or the doctrine of handy-works applied to the art of printing. A literal reprint in two volumes of the first edition published in the year 1683. With preface and notes by Th. L. de Vinne. N.Y. 1896. 2 dln. m. pl. en facs. 8°.
Muller, Aug. Lehrbuch der Buchdruckerkunst. 9te verb. und verm. Aufl. Leipzig, (1914). m. afb. kl. 8°.
Munier, J. B. Almanach-guide de rimprimerie et de la papéterie indispensable aux auteurs, éditeurs, llbraires, ouvriers d'imprimerie, brocheurs, relieurs, etc. Indiquant la division, le poids, la qualité, le format des papiers, la composition des volumes et les signes de correction. Paris, 1870. 8°.
O'Brien, M. B. A manual for authors, printers and püblishers. Being a guide in all matters pertaining or incidental to printing and publishing. London, 1890. m. pl. 8°.
Pater, P. De Germaniae miracvlo optimo, maximo, typis literarum, earvmqve differentiis, dissertatio, qva simvl artis typographicae vniversam rationem exphcat. Lipsiae, 1710. m. pl. 4°.
Paul, H., und J. Lehmann. Hülfsbuch bei HersteUung und Preis-Berechnung von Druckwerken. Breslau, 1890. m. pl. 8°.
Printer's Grammar, The: containing a concise history of the origin of printing; also an examination of the superficies, gradation and properties of the different sizes of types cast by letter founders;



56
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
various tables of calculation; models of letter cases; schemes for casting off copy, and imposing; and many other reqvhsites for attaining a perfect knowledge both in the theory and practice of the art of printing. With dhections to authors, compilers, etc. how to prepare copy, and to correct their own proofs. Chiefly collected from Smith's edition. To which are added directions for pressmen, etc. London, 1787. 8°.
Proeve van gemaakte vorderingen in het letterzetten door Jelle de Jager van Leeuwarden, kweekeling aan het Instituut voor doofstommen te Groningen en leerling ter Provinciale Groninger Courant- en Boekdrukkerij. Vertoond bij gelegenheid van het pubhek examen en de prijsuitdeeling der kweekehngen, in de Concertzaal der Harmonie, op 20 Juny 1859. 8°.
Proeve van vorderingen in het letterzetten door D. Altink van Amsterdam, kweekeling op het Instituut voor doofstommen te Groningen, leerling ter Provinciale Groninger Courant- en Boekdrukkerij, vertoond bij de openbare les te Amsterdam den 16 April 1878. 8°.
Ronner, L. Van leerhng tot zetter. Met een hoofdstuk over het drukken, door Jac. van den Kamp. Amst. (1914). m. afb. 8°.
Savage, W. A dictionary of the art of printing. London, 1841. m. afb. 8".
Schmatz, D. M. Neu-vorgestelltes auf der löblichen Kunst Buchdruckerey Gebrauchhches Format-Buch, worinnen allerhand Nachrichtungs-Figuren, die Columnen recht auszuschiessen, mit nothwendigen Unterricht in Abtheilung der Halb-Bögen, Drittheil, Viertheil, Sechstheil, usw. zu finden seyn. Wie auch Griech. und I^teinjsche Abbreviaturen, dchimistische und Apotheker-Zeichen, mit vier Tafeln, worin man jeden Bogens erste ColumnehZiffer gleich finden kan. Nebst angehengter Deposition, in Teutschund Niedersachsische Sprache. Allen Kunstverwandten zu nutzlichen Gebrauch übersehen und verbessert. Sultzbach, 1684. 8°.
De „Deposition" met afzonderlijken titel: Depositio Cornuti typographici. Das ist: Lust -oder Freuden-Spiel, welches bey Annehmung und Bestattigung eines jungen Ges ellen, der die Edle Kunst Buchdruckerey redlich hat ausgelernet, ohne einige Aergernüsse kan agiret und fürgestellet werden. Zum erstenmal gedruckt zu Lüneburg in der Sternischen Druckerey. Anjetzo aber zusammen getragen, vermehretundnach-gedruckt von Dan. Mich. Schmatzen. Sultzbach, 1684. Schmidt, Adolf. Untersuchungen über die Buchdruckertechnik
des 15. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibüothekswesen. Jahrg.
XIV. 1897).
Schuitmaker, D., en L. Ronner. Van leerling tot drukker. Amst. (1912). m. afb. 8°.
Serra y Oliveres, A. Manual de la tipografia Espanola ó sea el arte de la imprenta. Madrid, 1852. m. letterproef. 8°.



II. 9. ZETTEN EN DRUKKEN.
57
Stower, C. The printer's price-book, containing the master printer's charges to the trade for printing works of various descriptions, sizes, types, and pages; also a new easy and correct method of casting off manuscripts and other copy, exemphfied in specimen pages of different sizes and types: to which is prefixed some account of the nature and business of reading proof sheets for the press, with the typographical marks used for this purpose, and their application shewn in an engraving. London, 1814. 8°.
Tabellen voor het bepalen van den aanlegkant op de boekdruksnelpers voor vellen, welke op de vouwmachine gevouwen worden. Amst. (1915). 8°.
Vincard, B. L'art du typographe. Ouvrage utile a MM. les hommes de lettres, bibliographes et typographes. Contenant par chapitres et sommaires les détails de chacune des deux parties de eet art, la désignation et les modèles des caractères des langues mortes et des langues vivantes, les proportions et ralignement des vers, un vocabulaire typographique, une table des homonymes, une méthode simphfiée pour la correction des épreuves; un traité sur les objets dont on tire une substance propre a faire le papiery des échantillons; les avantages du mécanisme de la presse; leslois et décrets relatifs a la propriété et a l'impression des ouvrages, etc. etc. Paris, 1806. m. pl. 8°.
Vlnne, Th. L. de. The practice of typography. New-York, 1910, 1902, 1904. 4 dln. m. afb. 8°.
I. Treatise on the processes of typemaking. Plain printing types .II. Correct composition. A treatise on spelling abbreviations, the compounding and division of word's, the proper use of figures and numerals, italic and capital letters, notes, etc. With observations on punctuation and proof-reading. 3d edition. III. A treatise on title-page's with numerous illustrations facsimile and some observations on the early and recent .printing of books. IV. Modern methods of book composition. A treatise on type-setting by hand and by machine and on the proper arrangement and imposition of pages.
Wal, F. van der. De beginselen der typographie. Meppel, (1906). m. afb. 8°.
Waldow, A. Die Buchdruckerkunst in ihrem technischen und kaufmannischen Betriebe. Nach eigenen Erfahrungen und unter Mitwirkung bewahrter Fachgenossen bearbeitet. Leipzig, 1874— 1877. 2 dln. m. pl. en atlas. 4°.
Waldow, A. Katechismus der Buchdruckerkunst. 6e verm. und verb. Aufl. Leipzig, 1894. m. afb. kl. 8°.
Winkler, T. T. Typografisch vademecum. Beknopte handleiding voor den typograaf bevattende o. m. talrijke voorbeelden van formaten, advertentien, titels, enz. correctieteekens, Duitsch en Grieksch alphabet; verklaring hemel-, algebra- en andere teekens; model letterproef; uitgebreide lijsten van geabbrevieerde en vreem-



58
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
•de woorden, op de typografie betrekking hebbende; enz. Amst. 1907. kl. 4°.
Winkler, T. T. Geillustreerd technisch woordenboekje voor de typographie, bevattende de vertaling en verklaring van vreemde "woorden op de typographie betrekking hebbende, met opgave hunner afstamming; korte levensbeschrijving van beroemde boekdrukkers en uitvinders op typogr. terrein; beschrijving materialen, gereedschappen, machines, enz. enz. Uitgaaf van de drukkerij „dè Nieuwe Tijd". Amst. 1909. 8°.
Wunder, M. Ueber Preisberechnung von Druckarbeiten. 2e neu bearb. Aufl. mit Anhang: Algemeiner deutscher BuchdruckerTarif. Leipzig, 1888. 8°.
Wijk, H. C. van. Een berekenings-methode voor handels- en iamihedrukwerk. 's Grav. 1916. 5 stkn. 4° en 8°.
Young's werktuig om letters te zetten, m. 1 plaat. 8°. (uit Leeskabinet. 1842).
10. Correctie.
Aanwijzing der tekenen die gewoonüjk bij het corrigeeren van •drukproeven gebruikt worden. Benevens eenige tafelen inhoudende iet eerste getal der bladzijde voor ieder blad van onderscheidene formaten. Bergen op Zoom, 1793. 4°.
(Ablaing van Giessenburg, R. C. d'). Drukfouten. Amst. 1874. kl. 8°.
Corrector, De Nieuwe, onderrigtende, hoe op eene gemakkelijke en voor mingeoefende vatbare manier, druk-proeven te corrigeren aanwijzende al de teekens daarbij noodig zijnde, benevens: I. Onderscheiding in de drukletteren. II. Verscheidenheid der zinteekens. III. Woorden van gehjken klank, doch van onder•scheidene beteekenis. IV. Lijst van eenige termen, in de boekdrukkunst gebruikelijk en V. De wijze, hoe men drukvormen moet overslaan. Rott. (1819). 8°.
Corrigeeren. Handleiding bij de correctie van drukproeven, •enz. Groningen, z. j. 8°.
Crapelet, G. A. Etudes pratiques et uttéraires sur la typo.graphie. Tome Ier. De rimprimerie sous les rapports httéraires. Paris, 1837. 8°. (niet verder verschenen).
1. De rimprimerie en Paris. 2. Des correcteurs. 3. De la correction. 4. De la correction des livres imprimés sur manuscrit, ou sur copie imprimée d'auteurs vivants. 5. De la correction des livres imprimés sur copie imprimée d'auteurs morts.
(Duwaer, J. F.) Een en ander over het corrigeeren van drukproeven. Amst. 1910. 12°.



II. 10. CORRECTIE.
59
Groot, E. J. de. Eenige regelen voor het samenstellen van handschrift, dat moet worden gedrukt, en het corrigeeren van drukproeven. Amst. (1911). 4°.
Handleiding tot het corrigeren van drukproeven, bevattende eene verklaring van typographische teekens, hiertoe gebezigd in het typographisch etablissement van Ehx en Co., lettergieters, boekdrukkers en uitgevers te Amsterdam. Amst. (1837). 4°.
Handleiding voor hen die drukproeven willen corrigeren,(door een deskundige, Amst. (1869). 8°.
Idem. 2e verm. druk. Amst. (1871). 8°.
Hansma, L. Eenige typographische regelen betreffende het samenstellen van het manuscript en het corrigeeren der drukproeven voor leeken. Apeldoorn, 1906. 8°.
Lion, A. Ueber Bücher-Correctur. Gött. 1852. 8°.
Schinkel, A. D. Handleiding tot het corrigeren van drukproeven benevens eene aanwijzing der meest gebruikelijke lettersoorten met derzelver Hollandsche benamingen, 's Grav. 1838. 8°.
11. Hout- en Metaalgravure. — Lithographie, Chromo- en Photolithographie.
Berthiaud, Nouveau manuel complet de rimprimeur en taille douce. RédigéparM. Boitard. Paris, 1837. 12°.
Bucherer, Max, und Fritz Ghlotzky. Der Original-Holzschnitt. Eine Einführung in sein Wesen u. seine Technik, München, 1914. m. pl. 4°.
Imprimerie en taille douce. Yverdon, 1770. m. 2 pl. 4°. (uit de Féhce, Encyclopédie).
Marly, L. I. de. L'art de la gravure. Paris, 1903. 8°.
Perrot, A. M. Nouveau manuel complet du graveur ou traité de l'art de la gravure en tout genre. Nouv. éd. tres augmentée par F. Malepeyre. Paris, 1844. m. afb. 12°.
Vries Jr., R. W. P. de. Hoe onze prenten gemaakt worden. Haarlem, 1916. m. pl. en afb. 8°.
Browne, W. C. Practical text book of lithography. A modern treatise on the art of printing from stone. New-York, 1912. kl. 8°.
Coup d'oeil sur la lithographie, avec des observations particulières sur la connaissance de eet art, et une description des procédés chimiques qui tiennent a son appheation, par L.J.D.B. sténographe, artiste-écrivain, et dessinateur. Brux. 1818. 8°.
Engelmann, Ch. Traité théorique et pratique de lithographie. Mulhouse, s. d. m. portr. en 50 pl. 4°.



60
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Jomard. Examen de la question de saVoir: 1° si la lithographie peut être appliquée avec avantage a la pubhcation des cartes géographiques, tant sous le rapport du mérite de 1'exécution que sous le rapport de 1'économie. 2° jusqu'a quel point elle peut remplacer pour eet objet, la gravure sur cuivre. Paris, 1826. 8°.
Malret, F. Notice sur la lithographie ou l'art d'imprimer sur pierre. Par M Dyon, 1818. m. 5 pl. kl. 8°.
Raucourt, Mémoire sur les expériences htrographiques (sic) faites a 1'école royale des ponts et chaussées de France, ou manuel théorique et pratique du dessinateur et de l'imprimeur hthographes. Toulon, 1819. m. 2 pl. 8°.
Rhodes, Henry J. The art of lithography. A complete practical manual of planographic printing. London, 1914. m. portr. van Senefelder, 2. pl. en 120 afb. 8°.
Richmond, W. D. Grammatik der Lithographie. Ein praktischer • Leitfaden für Lithographen und Steindrucker, in Geschafts- und Kunst-Lithographie, Chromohthographie, Zinkographie, Photohthographie und hthographischen Maschinendruck. Deutsche Ausgabe übertragen von C. A. Franke. Leipzig, 1880. m. portr. 8°.
Senefelder, A. A complete course of lithography: containing clear and expheit instructions in all the different branches and manners of that art: accompanied by illustrative specimens of 'drawings to which is prefixed a history of lithography from its 'origin to the present time, with a preface by Fred. von Schlichtegroll. Translated from the original German by A. S. London, R. Ackermann, 1819. m. 14 pl. 4°.
■ Lehrbuch der Lithographie und des Steindruckes. Mün-
chen, 1821. Neu herausgegeben durch den Verband der Lithographen, Steindrucker und verwandten Berufe. (Deutscher SenefelderBund). Berhn, 1909. m. 21 pl. 4°.
Tudot, E. Description de tous les moyens de dessiner sur pierre avec 1'étude des causes qui peuvent empêcher la réussite de 1'impression des dessins. Paris, 1833. 12°.
Valette, A. Manuel pratique du hthographe. 2e éd. Lyon, 1894. m. pl. 8°.
Weishaupt, Heinrich. Gesamtgebiet des Steindrucks oder vollstandige theoretisch-praktische Anweisung zur Ausübung der Lithographie in ihrem ganzen Umfange und auf ihrem jetzigen Standpunkte. Nebst einem Anhange von der Zinkographie, dem anastatischen Drucke, dem Lichtdrucke und der Photohthographie. 6e verbesserte und vermehrte Auflage, neu bearbeitet von Th. Reineck. Weimar, 1895. 8°. m. atlas van 11 pl. 4°.



II. 11. HOUT- EN METAALGRAVURE ENZ.
61
Browne, W. C. Offset lithography. A treatise on printing in the lithographie manner from metal plates on rubber blanket offset presses. With which is incorporated a comprehensive digest on photo-lithography; and also on tinplate decorating. N.-Y. 1917. 8°.
Fortier, G. La phptohthographie, son origine des procédés, ses applications. Paris, 1876. m. 2 pl. en afb. 8°.
Fritz, G. Die Photolithographie. Halle, 1894. m. 8 pl. en afb. 8°.
Hesse, Fr. Die Chromohthographie, mit besonderer Berücksichtigung der modernen, auf photographischer Grundlage beruhenden Verfahren und der Technik des Aluminiumdrucks. 2e 'ganzlich umgearbeitete und vermehrte Auflage. Halle, 1906. m. 20 pl. en afb. gr. 8°.
Methode, De, van kleuren- en plaatdruk door het etsen van tinten op steen en de typo-autographie, in toepassing aan de Topographische Inrichting te 's Gravenhage uitgegeven door het Departement van Oorlog, 's Grav. 1878. 4°. m. atlas van 15 pl. langw. 4°.
12. Verschillende technische methoden.
Albert, A. Der Lichtdruck an der Hand- und Schnellpresse samt allen Nebenarbeiten. 2e umgearb. Aufl. Halle, 1906. m. 8 pl. en afb. 8°.
Arum, R. J. van. Iets over de reliëfgraveerkunst, kl. 8°. (overdr. uit Het Leeskabinet. 1849.)
Auer, L. Découverte de 1'impression naturelle (ou invention du moyen de produire de la manière la plus prompte et la plus simple, d'après roriginal même, des formes d'impression pour des collections entières de plantes, pour des étoffes, des dentelles, des broderies, et en général pour toute sorte d'objets originaux et de copies, quelque mince que puissent être leurs reliëfs ou leurs cavités; moyenhant laquelle méthode on est a même tant de tirer des imprimés et d'empreindre en blanc sur un fond colorié, que d'obtenir en couleürs naturelles sur papier blanc des copies identiquement égales a 1'original, sans qu'on ait besoin d'un dessin ou d'une gravure, faits par main d'homme, de la manière usitée jusqu'a présent. Exposition lue dans la classe de mathématique et d'histoire natureUe de 1'Académie impériale des sciences a. Vienne. Vienne, 1853. 8°.
Appareil polygraphique ou les différentes branches ar-
tistiques de rimprimerie impériale de la cour et d'état a Vienne. Vienne, 1853. 8°.
Boer, H. de. Is fotografie kunst? Schev. z. j. 8°.



62
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Broum, Karl H. Die Autotypie und der Dreifaxbendruck. Die Anwendung des Rasters zur HersteUung von KUschees für den ein- und mehrfarbigen Buchdruck, nebst Anhang, Rastertiefdruck. HaUe, 1912. m. afb. en 4 pl. 8°.
Burch, R. M. Colour printing and colour printers. With a chapter on modern processes by W. Gamble. London, 1910. m. pl. 8°.
Cronenberg, W. Die Praxis der Autotypie auf amerikanischer Basis. Dusseld. 1895. m. pl. en afb. 8°.
Danel, L., et E. J. Asser. L'imprimerie et la photographie. Rapport présenté a M. le ministre du commerce et documents sur les principaux exposants k 1'exposition internationale et coloniale d'Amsterdam. Lüle, 1883. 8°.
Dyk, F. van. L'héliogravure rotative. Paris, (1916). m. pl. 8°.
Folmer, N. Alpha van het alphabet der kleuren. Gron. 1875. m. 4 pl. langw. 4°.
Rebus over het licht, het beeld en de prismatische kleuren. In 500 figuren op 60 platen. Met omschrijving van plaat IV in aanteekeningen; benevens handleiding tot het omschrijven der platen. Gron. (1888). 8°. Met atlas van 60 pl. kl. fol. Bijgevoegde de tekst in het Fransch.
Goldberg, E. Farbenphotographie und Farbendruck. Leipzig, 1908. m. afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 2).
Gottlieb, S. Praktische Anleitung zur Ausübung der Heliogravure. HaUe, 1905. m. afb. 8°.
Haakman, H. L. J. Autotypie of kleurdruk. Naar het Engelsch The Autotype Manual van Spencer, Sawyer, Bird & Co. vrij vertaald. Amst. 1876. 8°.
Husnlk, J. Die Hehographie oder eine Anleitung zur Herstellung druckbarer MetaUplaten aUer Art, sowohl für Halbtöne als auch für Strich- und Kornmanier, ferner die neuesten Fortschritte im Pigmentdruck und Woodbury Verfahren (oder Reliefdruck) nebst anderweitigen Vorschriften. 2e vollst. neu bearbeitete Aufl. Wien, 1888. m. pl. en afb. 8°.
Idzerda, W. H. De fotographie in dienst der wetenschap en hare beteekenis als kunst. Rede uitgesproken bij den aanvang der lessen in de fotographie aan de Technische Hoogeschool te Delft. 29 Jan. 1908. Delft, 1908. 8°.
Immig en Zoon, Gorn. Vier- of driekleurendruk. Een strijdvraag in de boekdrukkunst. Rott. z. j. (1898). m. 22pl. 4°.
Janku, J. B. Der Farbenstich als Vorlaufer des photographischen Dreifarbendrucks und nach seinen technischen und geschichtlichen Entwicklungs-Bedingungen. HaUe, 1899. 8°.



II. 12. VERSCHILLENDE TECHNISCHE METHODEN.'
63
Kögel.P. R. Die Photographie historischer Dokumente nebst den Grundzügen der Reproduktionsverfahren. Leipzig, 1914 m afb. 8°.
Krüger, Jul. Die Zinkogravüre oder das Aetzen in Zink, zur HersteUung von Druckplatten aUer Art, nebst Anleitung zum Aetzen in Kupfer, Messing, Stahl u.a. MetaUen. 3e ganzl. umgearb. und erhebUch verm. Aufl. Wien, 1892. m. pl. en afb. 8°.
Lainer, Alex. Anleitung zur Ausübung der Photoxylographie. HaUe, 1894. m.. houtsn. 8°.
Levisson, L. De moderne diepdrukmethoden, korrel- en ras.terheliogravure. Amst. 1918. m. pl. en afb. 4°. (overdruk uit Natuur en vernuft).
(Leer & Co., L. van). Hoe clichés gemaakt worden. Amst. (1913). m. afb. kl. 8°.
Meulen, R. van der. Chemigrafie en fototypie. Utr. 1894. m. afb. gr. 8°. (overdruk uit De Natuur. 1894).
Mörch, J. O. Die Autotypie in ihren verschiedenen Ausführungsarten. Ein practischer Führér zur Erzeugung von Druckplatten auf photo-mechanischem Wege für die Buch-, Stein- und Kupferdruckpresse, nach photographischen Aufnahmen und Originalen mit umgebrochenen Abtonungen. Düsseld. 1891. m. 8: pl. 8°.
Motte, Ph. H. de la. On the various applications of anastatic .printing and papyrography with ülustrative examples. London, 1849. 8°.
Palmer's Glyphographie geheel opgehelderd door G. G. H. Amst. 1849. 8°.
Plil, C. Die Chemitypie oder die Kunst eine auf einer MetaUplatte in gewöhnlicher Weise ausgeführte Radirung oder Gravirung in einen erhabenen Stempel zu verwandein, der sich auf der Buchdruckerpresse, wie ein Holzschnitt, im Text oder allein, abdrucken lasst. Leipzig, 1846. m. 8 pl. 4°.
Scherer, R. Lehrbuch der Chemigraphie und verwandten Facher zum Gebrauche für Buchdrucker, Lithographen, Photographen. Wien, 1887. m. afb. 8°.
Toifel, W. F. Handbuch der Chemigraphie. Hochatzung in. Zink für Buchdruck mittelst Umdruck von Autographien und. Photogrammen und directer Copirung oder Radirung des Büdes. auf die Platte. Wien, 1883. m. afb. 8°.
Ziegler, W. Die manueUen graphischen Techniken. HaUe 1912—1917. 2 dln. m. afb. 8°.
1. Die Schwarzweisskunst. Erweiterte 2te Auflagedes Werkes „Die Techniken des Tiefdruckes". 2. Die manuelle Farbengraphik.



64
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
13. Versiering en illustratie van het boek, formaat, titel, initialen.
Art of the Book, The. A review of some recent European and American work in typography, page, decoration and binding. Ch. Holme editor. London, The Studio, 1914. m. pl. 4°.
Bayard, Em. L'ülustration et les illustrateurs. Avec une préface de H. Havard. Paris, 1898. m. portr. pl. en afb. 8°.
Bammes, R. Der Titelsatz, seine Entwickelung und seine Grundsatze. Leipzig, 1911. m. afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 4).
Buch, Das, und die moderne Kunst. Leipzig, z. j. kl. 4°.
Buch, Das alte, und seine Ausstattung vom XV, bis zum XIX. Jahrhundert. Buchdruck, Buchschmuck und Einbande. Mit einem Vorwort von Heinrich Röttinger. Wien, (1915). m. facs. op 74 bl. kl. 4°. (Die Cjuelle. Mappe XIII. Herausgegeben von Martin Gerlach).
Bücher, Karl. Eine Titelfrage. Leipzig, 1912. 8°.
Buchkunst, Die Neue. Studiën im In- und Ausland. Herausgegeben von R. Kautzsch. Weimar, 1902. 8°.
Butsch, A. F. Die Bücherornamentik der Renaissance. Eine Auswahl stylvoUer Titeleinfassungen, Initialen, Leisten, Vignetten, und Druckerzeichen hervorragender italienischer, deutscher und französischer Officinen aus der Zeit der Frührenaissance nach der eigenen Sammlung herausgegeben und erlautert. Leipzig, 1878. m. 100 pl. fol.
Crane, Walter. Of the decorative Ulustration of books old and new. London, 1896. m. pl. en afb. kl. 4°.
Critik der Titel, oder wie soll man die Büchertitel einrichten? Ein Versuch zum Vortheil der Litteratur. HaUe, 1804. 8°.
Day, Lewis F. Alte und neue Alphabete. Ueber 150 voUstandige Alphabete. 30 Folgen von Ziffern und zahlreiche Nachbüdungen alter Daten u. s. w. für den praktischen Gebrauch, nebst einer Einführung über „ die Kunst im Alphabet". Leipzig, 1900. m. pl. 8°.
Lettering in ornament. An inquiry into the decorative
use of lettering, past, present, and possible. 2d edition revised. London, (1914). m. afb. 8°.
Duplessis, G. Essai sur la gravure dans les livres. Paris, 1879. 8°.
Engelhardt, R. Der Initial. Kurzgefasstes Handbuch der Entwicklungsgeschichte des Initials und der Techniken seiner HersteUung. Leipzig, 1912. m. pl. en afb. kl. 8°.



II. 13. VERSIERING EN ILLUSTRATIE VAN HET BOEK ENZ.
55
Enschedé, J. W. Oude boekclrukkunst en niet-versierde Nederlandsche folio-titels tusschen 1700 en 1825. Haarl. 1918. m. afb. 4°. (overdruk uit Oude Kunst.)
Faulmann, K. Die Initiale. Ein Beitrag zur Gescflïchte der Bücher-Ornamentik. Wien, 1886. m. afb. 8°.
Geel, Ohris van. Over boek- en boekbandversiering. Amst. 1914. m. afb. 4°. (overdruk uit Maandblad voor de typographie en verwante vakken).
Goldschmldt R., et V. Otlet. Sur une forme nouvelle du livre: le livre microphotographique. Brux. 1906. 8°.
Gottschalk, P. Die Buchkunst Gutenbergs und Schöffers. Mit einem einleitenden Versuch über die Entwicklung der Buchkunst von ihren frühesten Anf^ngen bis auf die heutige Zeit. Berlin, 1918. m. 8 bl. facs. fol.
. Grasset, E. Ornements typographiques, lettres ornées, têtes de pages et fins de chapitres dessinés et pubhés en 1880 pour les fêtes chrétiennes par 1'Abbé Drioux. Paris, (1880). gr. 8°.
Hawkins, R. C. .Titles of the first books from the earliest presses established in different cities, towns and monasteries in Europe, before the end of the 15th. century, with brief notes upon their printers. Illustrated with reproductions of early types and first engravings of the printirig press. New-York, 1884. m. pl. 4°.
Hering, C. Amerikanische Stimmen über die Frage: Fraktur oder Antiqua? mit einem Nachworte von F. J. Frommann. Jena, 1871. 8°.
Hodson, J. S. An historical and practical guide to art iUustration in connection with books, periodicals and general decora.' tions. With numerous specimens of the various methods. London, 1884. m. afb. 8°.
Holbein, H. Initialen herausg. von G. Schneeli und P. Heitz. Strassburg, 1900. m. 104 pl. 4°.
Jennings, O. Early woodcut initials containing over 1300 reproductions of ornamental letters of the 15th and 16th centuries selectëd and annotated by Oscar Jennings. London, (1908). m. 170 pl. 4°.
Kirschmann, Aug. Antiqua oder Fraktur? (Lateinische oder Deutsche Schrift?) 2e umgearb. und erganzte Aufl. Leipzig, 1912. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 1).
Kunstgewerbe der Renaissance. I Band. Rahmen deutscher Buchtitel im 16, Jahrhundert. Herausg. von J. von Pflugk-Harttung. Stuttg. 1909. m. 102 facs. 8°.
5



66
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Mees, R. F. A. De boekkunst van „De Zilverdistel". 's-Grav. 1917. 8°. (overdruk uit De Nieuwe Gids).
Mortet, Ch., et V. Le format des livres. Notions historiques et' pratiques. (Revue des bibliothèques. Année III. 1893).
Ostwald, W. Die Weltformate füf Drucksachen. München, 1912. 8°. (Uit Börsenblatt f. d. deutschen Buchhandel. 19.11).
Pennell, J. The ülustration of books. A manual for the use of students, notes for a course of lectures at the Slade school, University coUege. London, 1896. 8°.
Pinsard, J. L'ülustration du livre moderne et la photographie. Avec préface de Victor Breton. Paris. 1897. m. pl. gr. 8°.
Pollard, Alfred W. Last words on the history of the title-page, with notes on some colophons and twenty-seven fac-similes of title pages. London, 1891. m. 27 pl. kl. fol.
Poppenberg, F. Buchkunst. Berlin, 1908. m. pl. en afb. kl. 4°.
Primaire, A. Les plus beaux types de lettres d'après les maltres de eet art, choisis et gravés par Alfred Prunaire. Avant-propos de C. Popelin. Paris, (1895). m. 80 pl. 4°.
Ricketts, Ch., et Lucien Pissarro. De la typographie et de 1'harmonie de la page imprimée. William Morris et son influence sur les arts et métiers. Paris et Londres, 1898. 8°.
Royen, J. F. van, en P. N. van Eyck. Over boekkunst en de Zilverdistel. MCMXVI. Voor de Zilverdistel op de handpers gedrukt door J. F. van Royen in een oplage van 125 exemplaren. Beëindigd XXVIII Maart MCMXVI. Eerste boek in de door De Roos ontworpen zilvertype. 8°.
Schinnerer, Joh. Die moderne Buchkunst in Deutschland. Vortrag. Mainz, 1912. 8°. (Beilage zum 11. Jahresbericht der Gutenberg-Gesellschaft).
Schottenloher, K. Das alte Buch. Berlin, 1919. m. 67 afb. 8°.
Schreiber, W. L. Der Initialschmuck in den Druckwerken des XV. bis XVIII. Jahrhunderts. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. V. 1901—02).
Schrift-Scalen des Prof. Jaeger Jun. 2e verm. Aufl. Wien, 1857. 8°.
Hierin zijn geheele stukken van een Duitsch, Fransen, Hollandsen, Italiaansch, Hongaarsch, Boheemsch, Russisch, Grieksch en Hebreeuwsch werk in 20 verschillende en steeds grootere letters gedrukt, om de verhouding van de grootte der letters aanschouwelijk voor te stellen. Silvestre et Paillet. Lettres, chiffres et armes tirés des principales bibliothèques de 1'Europe. Paris, 1866. m. 60 pl. fol.
Wood, H. Trueman. Modern methods of ülustrating books. Lond. 1887. 8°.



II. 14. BINDKUNST.
67
Wolff, Hans. Die Buchornamentik im XV. und XVI. Jahrhundert. Deutschland I. Leipzig, 1912, m. pl. en afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 5).
14. Bindkunst.
Adam, Paul. Der Bucheinband. Seine Technik und seine Geschichte. Leipzig, 1890. m. 194 afb. 8°.
Die Kunst des Blinddrucks, der Handvergoldung und
der Ledermosaik. Leipzig, 1892. m. afb. 4°.
Die praktischen Arbeiten des Buchbinders. Wien, 1898.
m. 129 afb. 8°.
Lehrbücher der Buchbinderei. Halle, 1906, 1911. 8°.
Heft II, Das Marmorieren des Buchbinders auf Schleimgrund und im Kleisterverfahren. m. 112 afb., 1 pl. en 24 modellen. Heft III. Das Hand vergolden der Blinddruck und die Lederauflage. m. 254 afb. en 16 platen.
Heft I is nog niet verschenen.
Arnett, J. A. (John Hannett). Bibliopegia oder die Buchbinderkunst in allen ihren Zweigen. 2e sehr verm. und verb. Aufl. Stuttg. 1837. m. pl. kl. 8°.
Bauer, H. Katechismus der Buchbinderei. Leipzig, 1899. m. 97 afb. kl. 8°.
Bécourt, A. de. Art de construire en cartonnage toutes sortes d'ouvrages d'utüité et d'agrément. Paris, 1828. m. 8 pl. 12°.
Blanchon, H. L. A. L'art et la pratique en reliure. Paris, 1878. m. afb. 8°.
Bosquet, Em. Traité théorique et pratique de l'art du relieur, contenant la brochure dans ses rapports avec la reliure, le cartonnage, la reliure en tous genres, 1'emboitage, la dorure sur cuir et ses tissus, a la main et au balancier, la dorure et 1'ornementation des tranches, la marbrure, le lavage, le nettoyage, 1'encollage et la réparation des livres et estampes, accompagné d'une notice sur le cuir ciselé et businé. Paris, 1890. m. 16 pl. en 17 afb. 8°.
Brade, L. Illustrirtes Buchbinderbuch. Unterweisung in allen Arbeiten des Buchbinders auf Grund der neuesten deutschen, englischen und französischen Fortschritte in diesem Fache; vornehmlich in Bezug auf Anwendung der neuesten Maschinen u.s.w. beim Klein- und Grossgeschaftsbetrieb, bei der Einbandherstellung, bei Portefeuüle- und Cartonnage-Arbeiten, u.s.w. Nebst einer Anleitung zur Aufstellung von Preisen (Kalkulationen). Ausführung von schriftlichen Arbeiten sowie zur Buchführung. 2te ganzlich umgearbeitete Auflage, von J. R. Herzog. Leipzig, 1868. m. afb. 8°. en een atlas van 34 pl. langw. 4°.



68
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
Brade, L. Idem. 5e neu verbesserte Aufl. von H. Bauer. Halle, 1909. m. afb. en modellen van marmer. 8°.
en E. Winkler. Het geïllustreerde boekbindersboek, volledig onderricht in het boekbinden. Waarin beschreven worden de nieuwste Fransche, Engelsche en Duitsche verbeteringen in dit vak. Met uitvoerig onderrigt in het vervaardigen van de verschalende marmer- en andere sneden en het vergulden. Over het gebruik van de nieuwste machinerien. Met een aanhangsel bevattende 76 bijzonder goede recepten. Leiden, 1861. m. afb. kl. 4°.
Chanat, Ch. Manuel pratique de 1'ouvrier relieur, contenant une notice sur l'histoire de la rehure, une étude sur 1'órigine du format des livres, la reliure en tous genres, les cartonnages, emboitage etc. Paris, 1914. m. facs. kl. 8°.
Cockerell, Douglas. Bookbinding, and the care of books. A text-book for bookbinders and librarians. London, 1901. m. pl. en afb. 8°.
Cowie's Bookbinders manual, containing a full description of leather and vellum binding; directions for gilding of paper and book edges and numerous valuable recipes for sprinkling, colouring and marbling; together with a scale of bookbinders' charges; a list of all the book and veUum binders in London, etc. etc. 7th ed. London, z. j. kl. 8°.
Duhamel du Monceau. Art du cartier. Paris, 1762. m. 5 pl. fol.
Fougeroux de Bondaroy. Art de travaüler les cuirs dorés ou argentés. Paris, 1762. m. 2 pl. fol.
Die Kunst das vergoldete und versilberte Leder zu ver-
fertigen. Aus dem Französischen der Descriptions des arts et métiers übersetzt und mit Anmerkungen versehen von J. H. G. von Justi. Berlin, 1763. m. 2 pl. 4°.
Geheimen der boekbinderij of handleiding voor boekbinders en voor allen die zich in het vak wenschen te bekwamen. Bevattende een beknopte doch volledige beschrijving van het vergulden op alle soorten van leder, fluweel, zijde en papier, benevens het vergulden en marmeren op snede, en eindelijk het marmeren
en verwen van het kalfs- en schapenleder door B Amst.
z. j. 8°.
Greve, E. W. Hand- und Lehrbuch der Buchbinde- und Futteralmache-kunst. In Briefen an einen jungen Kunstverwandten nach vieljahrigen eigenen Erfahrungen gründhch und möglichst vollstandig ausgearbeitet. Mit nützlichen Anmerkungen, Verbesserungen und einer Vorrede von S. F. Hermbstadt. Berlin, 1822, 23. 2 dln. m. portr. en pl. kl. 8°.
I. Die Buchbindekvuist. II. Die Futteralmachekunst.
Over de noodzakelijke kundigheden der boekbinders in



II. 14: BINDKUNST.
69
betrekking tot alle technisch-chemische proceduren en voort» brengselen zoowel, als van alle natuurlijke kleuren. Verzameling van goedbevondene voorschriften tot het bereiden van verwen, beitzen, lakvernissen, inkten, enz. Bereiding van onderscheidene soorten van papier, enz, Hs. van 175 blzz. (Middelburg?) begin 19e eeuw. 4°.
Haas, H. de. De boekbinder of volledige beschrijving van al hetgene wat tot deze kunst betrekking heeft. Dordrecht, 1806. m. 9 pl. 8°.
Kersten, P. Der exakte Bucheinband: Der gute Halbfranzband, der künstlerische Ganzlederband, die Handvergoldung. Nebst einem Beiwort: Entwurf des Bucheinbandes von L. Sütterlin. Halle, 1909. m. pl., afb. en papiermonsters. 8°.
Lande, de la. L'art de faire le maroquin. Paris, 1762. m. 1 pl. fol.
Art du cartonnier. Paris, 1762. m. 1 pl. fol.
Lenormand, S. Nouveau manuel complet du reheur en tous genres, contenant les arts de 1'assembleur, du satineur, du brocheur, du rogneur, du cartonneur, du marbreur sur tranches et du doreur sur tranches et sur cuir. Nouv. éd. réfondue et consid. augm. par M. Maigne. Paris, 1879. m. afb. 12°.
—— Handboek voor den boekbinder, bijzonder met betrekking tot de nieuwste Engelsche en Fransche verbeteringen. Uit het Fransch. Amst. 1843. m. 4 pl. kl. 8°.
Loopik, M. van. Volkomen handleiding tot de boekbindkonst. Uit de beste schrijvers bijeen verzameld en met de nodige ophelderingen en verbeteringen verrijkt. Gouda, 1790. 3 stukken. 8°. (niet meer verschenen).
Marbreur de papier, Le. Yverdon, 1770. m. 2 pl. 4°. (uit de Féhce, Encyclopédie).
Méguln, A. B. Art de la réglure des registres et des papiers de musique. Méthode simple et facile pour apprendre a régler. Paris, 1828. m. pl. 12°.
Poppe, J. H. M. von. Der Papparbeiter und Papierkünstler, oder die. Kunst allerlei schone Sachen aus Pappe, etc. zu verfertigen. Ulm, 1840. m. 6 pl. 8°.
Reliure, La. Yverdon, 1770. m. 3 pl. 4°. (uit de Féhce, Encyclopédie).
Thon, Chr. F. G. Die Kunst Bücher zu binden für Buchbinder und Freunde dieser Kunst, welche Bücher aller Art selbst binden, solche farben, marmorieren, sprengen, vergolden, und lackiren wollen, nebst einem Anhange: Zeichnungen, Tabellen, Kupfer, Landkarten, u. f. auf Papier oder Leinwand zu ziehen; ferner



70
II. DE TECHNIEK VAN HET BOEK.
allerhand runde, ovale und eckige Gegenstande sowohl mit Untersatz und Deckel, als auch mit Schrauben; in gleichen Futterale vorzüglich über Bücher, geschmackvoll aus Pappe zu verfertigen, zu vergolden und zu lackiren. 2e Aufl. Ilmenau, 1826. 8°.
Ton, Chr. F. P. Die Kunst Bücher zu binden, Futterale zu machen und Landkarten, etc. auf zu ziehen, für Buchbinder und Freunde dieser Kunst, welche Bücher aller Art selbst binden, etc. I Theil. 3te stark vermehrte und verbesserte Auflage. II Theil. 2te verbesserte Auflage. Ilmenau, 1832. 2 dln. kl. 8°.



III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
1. Algemeen.
Bayley, Harold. A new light on the Renaissance displayed in contemporary emblems. London, 1909. m. pl. en afb. 8°.
Papermaking and the Albigenses.— Religious emblems.—Emblems of the Deity. — Emblems of perse cution and preaching. — Romaunt emblems.— „The Philosopher's Gold". —The Kabbalah. —The invention of Printing. — Printers' devices. — The transference of woodblocks. — Tricks of obscurity. — The Renaissance.
The lost language of symbolism. An inquiry into the ori-
gin of certain letters, words, names, fairy-tales, folklore, and mythologies. London, 1912. 2 dln. m. facs. 8°.
Zie: Het Boek VI. blz. 37.
Bouchot, H. Le livre — 1'ülustration — la reliure. Etude historique sommaire. Paris, z. j. m. afb. 8°.
Cim, A. Le livre, historique — fabrication -— achat — classement — usage et entretien. Pans, 1905—8. 5 dln. m. afb. 8°.
Davenport, C. The book, its history and development. London, 1907. m. pl. 8°.
Egger, E. Histoire du livre depuis ses origines jusqu'a nos jours. Paris, 1880. 8°.
Livre a travers les ages, Le. Numéro unique résumant 1'histoire du hvre depuis les origines de récriture, pubhé sous la direction de Ch. Mendel par G. Brunet, avec la collaboration de Maurice Barrès, L. de Belfort de la Roque, G. de Chamoisel e. a. Paris, 1894. m. afb. 4°.
Louisy, P. Le hvre et les arts qui s'y rattachent depuis les origines jusqu'a la fin du 18me siècle. Tiré des ouvrages de Paul Lacroix sur le Moyen-Age, la Renaissance, le XVIIe et le XVIIIe siècle. Paris, 1886. m. 1 pl. en afb. 8°.
Pétrarque. De 1'abondance des livres et de la réputation des écrivains. Traduit du Lat in par V. Dovelay. Paris, 1883. 16°.
Saldenus, G. De libris varioque eorum usu et abusu libri duo, cum indicibus necessariis. Amstel. 1688. m. front. 8°,



72
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Weise, O. Schrift- und Buchwesen in alter und neuer Zeit. Leipzig, 1899. m. afb. 8°. Idem. 2te Aufl. Leipzig, 1903. m. afb. 8°.
2. Papier en watermerken.
Blanchet, A. Essai sur 1'histoire du papier et de sa fabrication. lère partie. Paris, 1900. m. afb. 8°. (niet verder verschenen).
Le papier et sa fabrication a. travers les ages. (La Biblio-
filia. Anno 12. 1910—11).
Eéêer» E. Le papier dans 1'antiquité et dans les temps modernes. Paris, 1866. 12°.
et A. Firmin-Dldot. Sur le prix du papier dans 1'antiquité. Lettre de M. Egger a M. Firmin-Didot et réponse de M. A. Firmin-Didot a M. Egger. Paris, 1857. 8°. (overdruk uit Revue comtemporaine et Athenaeum francais).
Enschedé, J. W. Papier en papierhandel in Noord-Nederland gedurende de zeventiende eeuw. 's-Grav. 1909. m. afb. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor boek- en bibhotheekwezen).
Grand-Carteret, J. Papéterie et .papetiers de Tanden temps. Paris, 1913. m. 160 afb. 8°.
Les corporations. — Les boutiques. — Les marchandises. — Notices sur les enveloppes, 1'encre, les encriërs, les plumes, les crayons, le papier a lettres, la cire, les pains a cacheter, les portefeuilles. — CopieS'd'écriture. Bibliographie. — Enseignes, étiquettes et adresses des marchands paper tiers d'autrefois.
Guterman, Fr. Die alteste Geschichte der Fabrication des Leinen-Papiers. Aus handschrifthchen Urkunden und gedruckteö Nachrichten gesammelt. (Serapeum. Jg. 6. 1845).
Koops, M. Historical account of the substances, which have been used to describe events and to convey ideas from the earliest date to the invention of paper. Printed on the first useful paper manufactured solely from straw. London, 1800. 8°.
Lacroix, A. Historique du papier d'Angoulème suivi d'ob-servations sur le commerce des chiffons en France. Paris, 1863. 8°.
Maire, Albert. Materials used to write upon before the invention of printing. m. pl. 8°. (overdruk uit Smithsonian Report. 1904).
Meerman, Ger. et doctorum virorum ad eum epistolae atque observationes de chartae vulgaris seu lineae origine. Edidit ac praefatione instruxit Jacobus van Vaassen. Hagae Com. 1767. 8°.
Munsell, J. A chronology of paper and paper-making. Albany, 1857. 8°.



III. 2. PAPIER EN WATERMERKEN.
73-
Peignot, 'G.'Tïssai • sur rhistöire du parchemin et du vélin. Paris, 1812. 8°.
Pulignani, D. M. Faloct. Le antiche cartiere di Foligno. (La Bibüofilia. Anno 2. 1909—19).
Rieu, W. N. du. Het papier in vroegere eeuwen. 1869. 12°. (overdruk uit Volksalmanak der Maatsch. tot Nut van 't Algem. 1870).
Schwandner, J. G. Charta linea antiquissima omnia hactenus producta specimina 'aetate sua superans ex timeliis Bibliothecae Augustae Vindobonensis exposita. Vindob. 1788. 4°.
Seyffarth, Ueber das Papier der Alten nach Plinius und der Papyrusstande im botanischen Garten zu Leipzig. (Serapeum. Jg. 3. 1842).
Sotzmann, J. D. F. Ueber die altere Papierfabrikation, insbesondere über die Frage: ob die von Ra vensburg die alteste und erhe-r blichste in Deutschland gewesen sei. (Serapeum. Jg. 7. 1846)..
Stoppelaar, J. H. de. Het papier in >de Nederlanden, gedurende de middeleeuwen, inzonderheid in Zeeland. Middelb. 1869. m. 16 pl., afb. van papiermerken. 8°.
Vrlese, W. H. de. Proeve eener gescMe<lkundig-botanische verhandeling over den papyrus antiquorum. Amst. 1835. m. 1 pl. (overdruk uit Tijdschrift van Nat. Gesch. Jg. 2. 1).
Wehrs, G. F. Vom Papier und von den Schreibmassen, derer man sich vor der Erfindung desselben bediente. Hannover, 1779. 12°.
Aitkln, P. Henderson. Prelirninary note on 15th century water-marks. Glascow, 1890. 4°. (Transactions of the Glasgow Archaeological Society. N. S. 1. part 4)..,
Blades, W. On paper and papermarks. (The Library. Dl. L 1889).
Briquet, C. M. Papiers et fihgranes des archives de Gênes» 1154 a 1700. Avec 593 déssins autogr. Genève, 1.888. m. facs. gr. 8°. .
Le papier et ses fihgranes, compte rendu des plus récents
travaux pubhés a ce sujet. (Revue des bibliothèques. 1894).
Les fihgranes. Dictionnaire historique des marqués du
papier dès leur apparition vers 1282 jusqu'en 1600. Avec 39 figure's dans le texte et 16112 fac-similés de ■ fihgranes. Paris; 1907. 4 dln. 4°.
Les fihgranes oht-ils un sens caché? Une signification
mystique ou symbolique? Besancon, 1910, 8°. (Bibhographe moderne. 1909. no. 5—6).



74
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Fischer, G. Versuch die Papierzeichen als Kennzeichen der Alterthumskunde anzuwenden. Aus dessen Beschreibung typographischer Seltenheiten etc. besonders abgedruckt. Nürnberg, 1804. m. 1 pl. 8°.
Heinz, Fr. Die Wasserzeichen des XIV. Jahrhunderts in Handschriften der K. bayer. Hof- und Staatsbibhothek. München, 1896. m. 38 pl. 4°. (overdruk uit Abhandlungen der K. bayer. Akademie der Wiss.).
Hössle, Friedr. von. Die alten Papiermühlen des Freien Reichsstaat Augsburg, sowie alte Papiere und deren Wasserzeichen im Staét-Arehiv und der Kreis- und Stadt-Bibkothek za Augsburg. Augsb. 1907. m. 1 pl. en 37 h\7 papiermerken, fol.
Kirchner, Ernst. Die Papiere des XIV. Jahrhunderts im Stadtarchive zu Frankfurt a. M. und dessen Wasserzeichen, teclinisch untersucht und beschrieben. Frankf. 1893. m. 153 afb. van watermerken. 8°.
Lempertz, H. Beitrage zur Geschichte des Leinen-Papiers. I. Die Vor-Gutenberg'sche Zeit, 1301—1440 in Original-Proben, Wasserzeichen, etc. aus den Sammlungen von Ger. van Hasselt und A. Kirchhoff, mit Erganzungen gleicher und spaterer Perioden aus eigenen Sammlungen. 2e Ausgabe zu 100 Exemplaren. Köln, 1891. m. 9 pl. 8°.
In handschrift van L. bijgevoegd op den titel: no. 9 mit d. Mentelin'schen Wasserzeichen dar Mondsichel".
Geschichte, Papierstudien, Wasserzeichen. Einige Erin-
nerungsblatter an die 23. Jahres-Versammlung des Hansischen
Geschichts-Vereins zu Köln, 14, 15, 16 Mai 2: Ausg. zu 150
Exemplaren. Köln (Weide), 1894. m. 5 pl. en 1 bijvoegsel. 8°. {„Blatt aus Livius Venetianer Druck. Ende des XV oder Anf. d" XVI Jahrh. m. Wassermarke: Ochsenkopf mit Augen in hoher Kreuz-Stange").
Midoux, E., et Aug. Matton. Etude sur les fihgranes des papiers employés en France aux XlVe et XVe siècles. Accompagnée de 600 dessins lithographiés. Paris, 1868. m. 167 pl. 8°.
Weisz, Deutsche Wappenwasserzeichen. Engen, 1915. m. 14 pl. 4°. (overdruk uit Der Deutsche Herold).
Witte, de. L'histoire du papier et les fihgranes. Conférence faite a la Maison du livre. Brux. 1912. m. afb. (Le Musée du hvre. fase. 21, 22. 1912).



III. 3. a. HET BOEK VÓÓR DE UITVINDING DER BOEKDRUKKUNST.
75
3. Het boek vóór de uitvinding der boekdrukkunst. a. Algemeen.
Birt, Th. Zur Geschichte des antiken Buchwesens. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XVII. 1900).
Birt, Th. Die Buchrolle in der Kunst. Archaologisch-antiquarische Untersuchungen zum antiken Buchwesen. Leipzig, 1907. m. 190- afb. 8°.
Dziatzko, K. Untersuchungen über ausgewahlte Kapitel des antiken Buchwesens. Mit Text, Uebersetzung und Erklarung von Plinius, Nat. Hist. XIII. S. 68—89. Leipzig, 1900. 8°. '■ Folmer, Tiddo. Het boek en de boekhandel vóór de uitvinding der boekdrukkunst geschetst. Rott. 1913. kl. 4°.
Gardthausen, V. Das Buchwesen im Alterthum und im byzantinischen Mittelalter. 2e Aufl. Leipzig, 1911. m. 38 afb. 8°.
Géraud, H. Essai sur les livres dans 1 'antiquité, particulièrement chez les Romains. Paris, 1840. m. 1 pl. 8°. (overdruk uit Buil. du bibhophile, publ. par Techener. 3e série. 1839).
Haberlin, Carl. Griechische Papyri. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XIV. 1897).
Haenny, L. Schriftsteller und Buchhandler in Rom. Inaugural Dissertation. Halle, 1884. 8°.
Idem. 2e Aufl. Leipzig, 1885. 8°.
Hertz, M. Schriftsteller und Publicum in Rom. Berhn, 1853. 8°.
Hesse, L. F. Wachstafeln bei den Alten. Verzeichniss und Beschreibung derjenigen, welche aus spaterer Zeit in den Archiven und Bibliotheken Deutschlands und anderer europaïschen Lander aufbewahrt werden. (Serapeum. Jg. XXI. 1860).
Ihm, Max. Lateinische Papyri. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XVI. 1899).
Kirchhoff, A. Die Handschriftenhandler des Mittelalters. 2e neubearb. Ausgabe. Leipzig, 1853. 8°. (Serapeum. Jg. XIII. 1852).
Weitere Beitrage zur Geschichte des Handschriftenhandels im Mittelalter. Halle, 1855. 8°. (overdruk uit Petzholdt's Anzeiger).
Poelchau, A. Das Bücherwesen im Mittelalter. Berhn, 1881. 8°.
Putnam, G. Haven. Authors and their public in ancient times. A sketch of literary conditions and of the relations with the pubhc of hterary producers, from the earliest times to the invention of printing. New-York, 1894. 8°.
Books and their makers during the middle-ages. A study
of the conditions of the production and distribution of literature



76
III. DE GÉSCHIEDENIS VAN HET BOEK.
from the fall of the Roman -empire to the close of the 17th century. London, 1896—97. 2 dln. 8°.
Schmldt, Ludw. Andreas Darmarius. Ein Beitrag zur Handschriftenkunde des 16. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. III. 1886).
Schmitz, F. De bibliopolis Romanorum. Saarbrücken, 1857.4°.
Schubart, W. Das Buch bei den Griechen und Römern. Eine Studie aus der Berhner Papyrussammlung. Berhn, 1907. m. afb. 8°.
Someren, A. E. C. van. Boeken en boekhandel in de oude wereld en de middeleeuwen. Kuilenburg, 8°. (overdruk uit Bibhotheek van Noord- en Zuid. V).
Vogel, E. G. Verzeichniss griechischer Abschreiber aus dem 9—16. Jahrhunderte, nach datirten Handschriften. (Serapeum. Jg, V. 1844).
Noch eihiges über Andr. Darmarius und Ant. Eparchus,
(Griech. Abschreiber). (Serapeum. Jg. V. 1846).
Vogel, M., und V. Gardthausen. Die griechischen Schreiber des Mittelalters und der Renaissance. Leipzig, 1909. 8°. (Beiheft zum Zentralblatt für Bibhothekwesen. XXXIII)..
Wattenbach, W. Das Schriftwesen im Mittelalter. 3e vermehrte Auflage. Leipzig, 1896. 8°.
Wessely, Carl. Aus der Welt der Papyri- Mit einem bibliographischen Anhang. Leipzig, 1914. m. afb. 8°.
b. Schriftkunde en Oorkondenleer.
Auer, A. Die Buchschriften des Mittelalters mit besonderer Berücksichtigung der deutschen und zwar vom 6en Jahrhundert bis zur Erfindung der Buchdruckerkunst. Historisch-tèchnisch begründet von einem Mitgliede der K.K. Hof- und Staatsdruckerei zu Wien bei Gelegenheit der Herausgabe des -Urkundenbucb.es für das Benediktiner-Stift Kremsmünster. Wien, 1852. m. pl. 8°.
Beaudoire, Th. Origines de 1'alphabet de la typographie et de la nuöiération. Paris, 1899. m. afb. 8°.
Brandt, Karl. Unsere Schrift. Drei Abhandlungen zur Einführung in die Geschichte der Schrift und des Buchdrucks. Gött. 1911. m. 89 afb. 8°.
Clausz, Hermann. Die Schwabacher Schrift in Vergangenheit und Gegenwart. Leipzig, 1916. (Monographien des Buchgewerbes. Bd. 10).
Ebers, G. Die hieroglyphischen Schriftzeichen der AegypteTi Leipzig, 1890; m. afb. 4°..
- Faulmann, K. IUustrirte Geschichte der Schrift. Popular-



III. 3. b. SCHRIFTKUNDE EN OORKONDENLEER.
77
wissenschaftliche Darstellung der Entstehung der Schrift der Sprache und der Zahlen sowie der Schriftsysteme aller Völker der Erde. Wien, 1880. m. pl. en afb. 8°.
Fischbach, Fr. Ursprung der Buchstaben Gutenbergs. Beitrag zur Runenkunde. Nebst 16 Tafeln mit Ornamenten des FeuerCultus. Mainz, 1900. kl. fol.
Folmer, T. Schrift en kunst in hun gemeenschappehjken oorsprong en eerste. ontwikkeling. Amst. (1912). m. afb. 8°.
Fortla d'Urban, de. Essai sur 1'origine de récriture, sur son introduction dans la Grèce et sonusage jusqu'au temps d'Homère, c'est a dire jusqu'k 1'an 1000 avant notre ère. Paris, 1832. m. 4 pl. 8°.
Hill, G. F. The developttient of Arabic numerals in Europe, exhibited in 64 tables. Oxford, 1915. 8°.
Hoffmeister, H. Die Entstehung einer Schrift. Leipzig, 1913. m. afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 8).
Hug, J. L. Die Erfindung der Buchstabenschrfft, ihr Zustand und frühester Gebrauch im Alterthum. Mit Hinsicht aüf die neuesten Untersuchungen über den Homer. Ulm, 1801. m. 1 pl. 4°.
Hugo, H, De prima scribendi origine et vniversa rei literariae antiqvitate. Antw. 1617. kl. 8°.
Idem. Cui notas, opusculum de scribis, apologiam pro
Waechtlero, praefationem et indices adjecit C. H. Trotz. Traj. ad Rh. 1738. m. pl. 8°.
Kirchberger, Th. Anfange der Kunst und der Schrift. Esslingen, 1907. m. 1 pl. en afb. 8°.
Leemans, C. Over het algemeen letterschrift volgens het stelsel van Lepsius. Amst. 1865. 8°. (overdruk uit Hand. K. Akad. v. Wetenschappen).
. Stübe, R. Beitrage zur Entwicklungsgeschichte der Schrift. Heft 1. Vorstufen der Schrift. Heft 2. Die Bilderscliriften. Leipzig, 1913. 2 dln. m. afb. 12°. (Monographien des Buchgewerbes. 6).
Vesely, A. J. Wie ist die Schrift entstanden? Graz, 1912. m. afb. 8°.
Wiselius, S. Iz. Vertoog over de hooge oudheid van het letterschrift; strekkende hoofdzakelijk tot wederlegging der bekende stelsels van de hoogleeraren Heyne en Wolf, betrekkehjk den oorsprong en de samenstelling der Homerische gedichten, de Ilias en de Odyssea. 1810. 8°. (overdruk).
Wolff, D. E. W. Het Semitische letterschrift. Amst. 1858. m. 1 pl. 8°.



78
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Baring, D. E. Clavis diplomatica, tradens specimina veterum scripturarum, nimirum alphabeta varia, compendia scribendi medii aevi, notariorum veterum signa nonnulla curiosa, una cum alphabeto instrumenti et abbreviaturis, singula tabulis aeneis exhibita; quibus praemittuntur introductiones necessariae subüciuntur scriptores rei diplomaticae ahaque ad lectionem et intelligentiam veterum codicum, chartarum et diplomatum facientia, variis annotationibus historico-hterariis hinc inde additis. Hanoverae, 1737. m. 32 pl. 4°.
Idem. Praemissa est bibliotheca scriptorum rei diplomaticae Iterata hac editione sic ab auctore recognita, emendata ac locupletata ut novum opus videri possit. Hanoverae, 1754. m. 74 pl. en afb. 4°.
Brugmans, H., en O. Oppermann. Atlas der Nederlandsche palaeographie. 's-Grav. 1910. m. 28 pl. fol.
Hulshof, A. Das Studium der Palaeographie in England seit 1873. (Zentralbl. f. Bibliothekswesen. Jg. 1916).
Deutsche und Lateinische Schrift in den Niederlanden,
1350—1650. Bonn, 1918. m. 50 facs. gr. 8°.
Koning, J. Algemeene ophelderende verklaring van het oud letterschrift. Leiden, 1818. m. 17 pl. 8°.
Leist, Fr. Urkundenlehre. Katechismus der Diplomatik, Palaographie, Chronologie und Sphragistik. Leipzig, 1882. m. 5 pl. kl. 8°.
Meier, P. Gabriel. Die Fortschritte der Palaeographie mit Hilfe der Photographie. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XVII. 1900).
Paoli, C. Grundriss zu Vorlesungen über lateinische Palaeographie und Urkundenlehre. Aus dem Italienischen übersetzt von K. Lohmeyer. Innsbruck, 1889, 95. 2 dln. 8°.
I. Lateinische Palaeographie. 2te stark erweiterte und umgearbeitete Aufl. II. Schrift-und Bücherwesen. Reusens, F. Eléments de paléographie. Louvain, 1899. m. pl. en afb. 8°.
Schönemann, C. T. G. Ueber die Bestimmung des Alters der Urkunden und Handschriften auf den Bhck und über die Mittheilung dieses Blickes. Göttingen, 1799. 8°.
Silvestre, M. J. B. Universal palaeography: or fac-similes of writings of ah nations and periods, copied from the most celebrated and authenthic manuscripts in the hbraries and archives of France, Italy, Germany and England. Accompanied by an historical and descriptive text and introduction, by Champolhon Figeac and Aimé Champolhon fils. Translated from the French, and edited, with corrections and notes by Sir Frederic Madden. London, 1849—50. 2 dln. 8°. en 2 dln. met 296 gekl. pl. gr. fol.



III. 3. C. WERKEN OVER HANDSCHRIFTEN EN MINIATUURKUNST.
79
c. Werken over handschriften en miniatuurkunst.
Ancona, P. d'. La miniatura Fiorentina (secoli XI—XVI). Firenze, 1914. 2 dln. m. 109 pl. fol.
Vol. I. Testo e tavole. Vol. II. Catalogo descrittivo.
Arneth, J. von. Ueber das Evangeliarium Karls des Grossen in der K. K. Schatzkammer und über mehrere Gebetbücher des XVI Jahrhunderts. Wien, 1864. m. 5 pl. 4°.
Bachelin, A". Description du hvre d'heures de la maison de Schoenborn (Le hvre d'heures de la Dame de Saluces). Paris, 1868. m. 2 pl. 8°.
Description d'un commentaire de 1'Apocalypse. Manuscrit
du Xlle siècle compris dans la bibhothèque du marquis d'Astorga, comte d'Allamita, etc. Paris, 1869. m. pl. en afb. 8°. (Le Bibliophile francais. 1869).
Bie ch, W. de Gray. The history, art and paleography of the manuscript styled The Utrecht Psalter. London, 1876. m. pl. 8°.
Boekenoogen, G. J. Over middeleeuwsche Vlaamsche miniaturen. 8°. (overdruk uit Onze Eeuw. 1904).
Brandsma, T. De miniaturen van den kruisheer Joannes van Deventer. (Het Boek. Jaarg. I. 1912).
Bruck, R. Die Malereien in den Handschriften des Königreichs Sachsen. Dresden, 1906. m. 1 pl. en vele afb. 8°.
Bruun, J. A. An enquiry into the art of the üluminated manuscripts of the middle-ages. Part. I. Celtic illuminated manuscripts. Stockholm, 1897. m. pl. 4°.
Budik. Zur Handschriftenkunde. (Serapeum. Jahrg. VI. 1845).
Ebert, F. A. Zur Handschriftenkunde, lstes Bandchen (niet verder verschenen). Leipzig, 1825. 8°. (Die Bildung des Bibliothekars. 2tes Bandchen).
Eichler, F. Ueber die Herkunft einiger angebhch St. Lambrechter Handschriften. (Zentralbl. f. Bibliothekswesen. Jg. XXXV. 1918).
Elwald, R. Ueber eine französische Missalhandschrift des XIV Jahrhunderts. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks-und Buchwesen).
Folmer, Tiddo. Over onze middeleeuwsche miniatuur-schilderkunst en het Breviarium Grimani. Rott. 1910. 8°.
Escher, Konrad. Die Miniaturen in den Basler Bibliotheken, Museen und Archiven. Basel, 1917. m. 82 pl. en afb. 8°.
Foulché-Delbosc, R. Manuscrits hispaniques de bibliothèques dispersées. (Revue des bibliothèques. 1912'13).
Gasquet Abbot, and E. Bishop. The Bosworth Psalter. An account of a manuscript formerly belonging to O. Turvüle-Petre



80
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Esq. of Bosworth Huil now addit. ms. 37517 at the British Museum. With an appendix on the birth-date of Saint-Dunstan by Leshe A. St. L. Toke. London, 1908. m. afb. 4°.
Herbert, J. A. IUuminated manuscripts. London, 1911. m. SI pl. gr. 8°.
Hieber, Hermann. Die Miniaturen des frühen Mittelalters. München, 1912. m. pl. en. afb. 8°.
Hulshoff, A. Het Utrechtsch Psalterium. — A. Brom Jr. Afbeeldingen van orgels in het Utrechtsch Psalterium. (Van Someren-nummer van Het Boek. 1914).
Kautzsch, R. Einleitende Erörterungen zu einer Geschichte der deutschen Handschriftenülustration im spateren Mittelalter. Strassb. 1894. 8°.
Kazaverus, Chr. Steph. Dispvtatio tertia de ornamentislibroTvm apvd veteres vsitatis. Altorfiae, 1711. 4°.
Kukula, R. Die altesten in Böhmen hergesteüten Miniaturhandschriften. (Mitt. des österr. Vereins f. Bibhothekswesens. Jahrg. VIL 1903).
Labithe, A. L'art de 1'enluminure. Métier.histoire.pratique. Paris, 1893. m. 1 pl. en 50 afb. 8°.
Landsberger, Th. Der St. Galler Folchart-Psalter. Eine Jni-tialenstudie. St. Gallen, 1912. m. 7 pl. en afb. fol.
Lecoy de 4a Marche, A. L'art d'enluminer. Paris, f890. kl. 8°.
Les manuscrits et la nüniature. Paris, (1884). m. afb. 8°.
Lutz, J. Eine verschollene Handschrift der sogenannten Biblia pauperum. (Zentralblatt für Bibliothekswesen, Jahrg. XXIV. 1907).
Marignan, A. Etudes sur rhistoire de l'art allemand. Quel•ques manuscrits attribués aux Xe et Xle siècles. La porte en bois de Sainte-Marie de Cologne. Strassb. 1913. 8°. (Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 162).
Merton, Adolf. Die Buchmalerei in St. Gallen vom neunten bis zum elften Jahrhundert. Leipzig, 1912. m. 100 pl. fol.
Mély, F. de. Les primitifs et leurs signatures. Les miniaturistes. Paris, 1913. m. 30 pl. en afb. 4°.
Middleton, J. Henry. Iuurninated manuscripts in classical and mediaeval times, their art and their technique. Cambridge, 1892. m. afb. 8°.
Nolhac, Pierre de. De patrum et medii aevi scriptorum codi•cibus in bibhotheca Petrarcae olim collectis. (Revue des biblio•thèques. 1892).
Le Virgile du Vatican et ses peintures. Tiré des notices et



III. 3 C. WERKEN OVER HANDSCHRIFTEN EN MINIATUURKUNST.
81
extraits des manuscrits de la Bibl. Nat. et autres bibliothèques. Paris, 1897. m. 1 pl. 4°.
Notlce sur les manuscrits a miniatures par le bibliophile J. R. Paris, 1874. 12°.
Nijhoff, Paul. Handschriften. 1852. 8°. (overdruk uit Weekblad voor den boekhandel).
Othmar, P. Die St. Lambrecht-Grazer Handschriften. (Zentralbl f. Bibhothekswesen. Jahrg. XXXV. 1918).
Pfeiffer, A. F. Ueber Bücher-Handschriften überhaupt. Erlangen, 1810. 8°.
Schottenloher, K. Handschriften Schatze zu Regensburg im Dienste der Zenturiatoren. (Zentralbl. f. Bibhothekswesen. XXXlV. 1917).
Schulz, Walter. Die persisch-islamische Miniaturmalerei. Ein Beitrag zur Kunstgeschichte Irans. Leipzig, 1914. 2 dln. m. 217 pl. en afb. 4°.
Schwarz, G. G. De ornamentis librorvm et varia rei librariae vetervm svpellectile dissertationvm antiqvariarvm hexas. Primvm collegit et recensvit atqve praefatione indicibvsqve nécessariis instruxit J. C. Leuschner. Lips. 1756. m. 6 pl. 4°.
Steinschneider, M. Vorlesungen über die Kunde hebraischer Handschriften, deren Sammlungen und Verzeichnisse. Leipzig, 1897. m. 1 pl. 8°. (Beiheft zum Centralblatt f. Bibhothekswesen. XIX).
Schwarzenski, G. Denkmaler der süddeutschen Malerei des frühen Mittelalters. I. Die Regensburger Buchmalerei des X. und XI. Jahrhunderts. Studiën zur Geschichte der deutschen Malerei des frühen Mittelalters. Leipzig, 1901. m. 101 afb. op 35 pl. gr. 4°. — II. Die Salzburger Malerei von den ersten Anfangen bis zur Blütezeit des romanischen Stils. Studiën zur Geschichte der deutschen Malerei und Handschriftenkunde des Mittelalters. Leipzig, 1908, 1913. 2 dln. m. 457 afb. op 135 pl. gr. 4°.
Thompson, E. Maunde. English illuminated manuscripts. (Bibhographica. Vol. I. 1895. II. 1896).
The grotesque and the humorous in illumination of the
middle-ages. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Tikkanen, J. J. Die Psalterillustration im Mittelalter. Bd. I. Die Psalterillustration in der Kunstgeschichte. Leipzig, 1895. m. 9 pl. en afb. 4°.
Byzantinische Psalterillustration. — Abendlandische Psalterillustration. Der Utrecht-Psalter.
Varnhagen, H. Ueber die Miniaturen in vier französischen Handschriften des 15. und 16. Jahrhunderts auf den Bibliotheken in Erlangen, Maihingen und Berlin (zwei Horarien — Fleur des Vertus — Petrarca). Erlangen, 1894. m. 24 pl. 8°.
6



82
III. DE GESCHIEDENIS VAN HÉT BOEK.
Vogel, E. G. Nachweisungen von Kalligraphen, Illuminatoren und Miniatoren von Handschriften in dem abendlandischén Europa wahrend des Mittelalters bis zum Schluss des XVI. Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XI, XII. 1850—51).
Vogelsang, W. Hollandische Miniaturen des spateren Mittelalters. Strassb. 1899. m. pl. en afb. 8°. (Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 18).
Vogelstein, Julle. Von französischer Buchmalerei. München, 1914. m. 28 pl. 8°.
Vreese, W. de. Over eene Bibhotheca Neerlandica manuscripta. Gent, 1903. 8°.
Met bespreking door H. Brugmans in de Nederl. Spectator.
Wlckhoff, Fr., und M. Dvorak. Beschreibendes Verzeichniss der illuminierten Handschriften in Oesterreich. Herausgegeben von Fr. Wickhoff, fortgesetzt von Max Dvorak. Leipzig, 1905— 18. 7 dln. m. pl. en afb. 4°.
I. H. J. H.imann. Dio illuminierten Handschriften in Tirol. m. 23 pl. en afb.
II. Hans Tietze. Die illuminierten Handschriften in Salzburg. m. 9 pl: en afb.
III. R. Eisler. Die illuminierten Handschriften in Karaten, m. 9 pl. en afb.
IV. P. Buberl. Die illuminierten Handschriften in Steiermark. I Theil: Die Stiftsbibliotheken zu Admont und Vorarl. m. 23 pl. en afb.
V. H. Tietze. Die illuminierten Handschriften der Rossiana in Wien-
Lainz. m. 12 pl. en afb. VI. H. Folnesicz. Die illuminierten Handschriften in Dalmatien. m. 4 pl. en 150 afb.
VII. H. Folnc sicz. Die illuminierten Handschriften im Oesterreichischen Küstenlande, in Istrien und der Stadt Triest, m. 66 afb. Winkler, Fr. Studiën zur Geschichte der niederlandischen Miniaturmalerei des XV. und XVI. Jahrhunderts. Wien, 1915. m. 21 pl. en 56 afb. 4°. (Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des allerhöchsten Kaiserhauses. Bd. XXXII. Heft 3).
Zimmermann, E. H. Die Fuldaer Buchmalerei in Karolingischer und Ottönischer Zeit. Wien, 1910. m. 12 pl. en 36 afb. 4°.
d. Reproducties van handschriften met en zonder miniaturen.
Album de portraits d'après les collections du département des manuscrits (de la Bibliothèque Nationale). Publ. par Camille Gouderc. Paris, s. d. m. 167 pl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 21.
Bacha, Eug. Les trés 'belles miniatures de la Bibliothèque Royale de Belgique. Choix de 57 miniatures reproduites en héliotypie. Brux. et Paris, 1913. m. 57 pl. fol.
Bibles, Hebrew illuminated. of the IXth and Xth centuries



III. 3. d. REPRODUCTIES VAK HANDSCHRIFTEN.
83
{codices Or. Gaster nos. 150 and 151) and a Samaritan scroll of the law of the XIth century (codex Or. Gaster no. 350). Together with 8 plates of facsimiles of these manuscripts and of fragments from the Geniza in Egypt. Pubhshed for the first time by M. Gaster. London, 1901. m. 8 pl. 4°.
Bolnet, A. La miniature carolingienne, ses origines, son développement. Paris, 1913. m. 160 pl. fol.
British Museum. Reproductions from illuminated manuscripts. Series I—III. London, 1907—1908. 3 dln. ieder m. 50pl.kl.4°.
Burlington Fine Art Club. Exhibition of illuminated manuscripts. London, Printed for the Burlington Fine Art Club, 1908. m. 162 pl. fol.
Codices Graeci et Latini photographice depicti duce G. N. du Rieu et S. de Vries. Leiden, 1897—1908. le serie. 13 dln. 4° en fol.
Evangiles, Les. des dimanches et fêtes de 1'année suivis de prières a la Sainte Vierge et aux Saints. Texte revu par 1'Abbé Delaunay. Paris, L. Curmer, 1864. 3 dln. in 2 bnd. 4°.
Deel I en II reproducties van bladen uit verschillende handschriften. Deel III Appendice: Histoire de 1'ornamentation des manuscrits par Ferdinand Denis. Paris, 1857. Notices. Description de 1'ornementation des Evangiles.
Ewald, P., ct G. Loewe. Exempla scriptvrae visigoticae XL tabvhs expressa. Heidelb. 1883. m. 40 pl. fol.
Fac-similés de manuscrits grecs, latins et francais du Ve au XlVe siècle exposés dans la Galérie Mazarine a la Bibl. Nat. Paris, z. j. m. 40 pl. 8°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliotèque Nationale. 17.
Joyaux, Les. de rArsénal. Reproductions de manuscrits de la Bibliothèque de 1'Arsenal accompagnées de notices par Henri Martin. Paris, z. j . 2 dln. m. pl. kl. 4°.
Kenyon, Fr. G. Facsimiles of biblical manuscripts in the British Museum. London, 1900. m. 25 pl. fol.
Kobell, L. von. Kunstvolle Miniaturen und Initialen aus Handschriften des 4. bis 16. Jahrhunderts mit. besonderer Berücksich^ tigung der in der Hof- und Staatsbibliothek zu München befindlichen Manuskripte. Geschichthche Beitrage. 2e Auflage. Leipzig, 1908. m. 60 pl. fol.
Kuhn, Carl. Aus berühmten 'Handschriften und seltenen Drucken in bayerischen Bibhotheken. 12 Lichtdrucktafeln den Teilnehmern des Münchener Biblibth'ekartages vom 29 Mai bis 1 Juni 1912 gewidmet. München, 1912. m. 12 pl. 4°.
Lettere miniate su pergamene e codici antichi fedelmente riprodotte da F. P. Favaloro. Palermo, z.j. m. 21 gekl. pl. langw. 4°.



84
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibhothek in München. Herausgegeben von Georg Leidinger. München, 1912—1914. m. pl. kl. fol.
Miniaturen, Vorkarolingische. Herausgegeben von E. H. Zimmermann. Leipzig, 1918. 1 dl. tekst m. afb. en 4 dln. m. 341 pl. fol.
Paleografia artistica di Montecassino. Montecassino, 1876—77.
Disp. 1—4. fol.
Disp. I. Gotico corale m. 16 pl. — Disp. II—IV Longobardo-Cassinese. m. 54 pl. — (Disp. V—VII. Latino, 1884. m. 67 pl. ontbreekt.)
Peintures de manuscrits arabes, persans et turcs de la Bibl. Nat. Publ. par E. Blochet. Paris, z. j. m. 64 pl. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 18.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibhothèque Nationale. Publiées sous la direction et avec notices de H. Omont. Paris, z. j. 26 dln. m. pl. 4° en kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibhothèque Royale de Belgique. Pubhées avec notices par J. van den Gheyn S. J. Brux. z. j. 6 dln. m. pl. kl. 4° en fol.
Riproduzioni di manoscritti miniati. Cinquanta tavole in fototipia da codici della R. Bibliotheca Medicea Laurenziana a cura da G. Biagi. Firenze, 1914. m. 50 pl. kl. 4°.
Ritter, G. Manuscrits a peintures de 1'école de Rouen. Livres d'heures nonnands. Recueil de facsimiles et texte par G. Ritter, avec la collaboration de J. Lafond. Paris, 1913. m. 81 pl. 4°.
Schools of Illumination. Reproductions from manuscripts. in the British Museum. Part. I. Hiberno-Saxon and English to A. D. 1100. London, 1914. m. 16 ged. gekl. pl. — Part. II. English 12th and 13th centuries. London, 1915. m. 15 ged. gekl. pl. kl. fol.
Specimina codicvm graecorvm Vaticanorvm collegervnt Pivs Franchi de Cavaheri et Johannes Lietzmann. Bonnae, 1910. m. 50 pl. 8°.
Warner, G. F. Illuminated manuscripts in the British Museum. Miniatures, borders and initials reproduced in gold and colours. With descriptive text by G. F. Warner. 4 series, m. 60 ged. gekl. pl. London, 1900—1904. kl. fol. Series I in 2d. ed.
IVe—Vlle eeuw.
Vetus testamentum Graece. Codicis Sarraviani-Colbertini quae supersunt in bibliotheca Leidensi, Parisiensi, Petropolitana. Praefatus est Henr. Omont. Leiden, 1897. m. 306 facs. 4°. (IVe— Ve eeuw).
Codices Graeci et Latini. 1.



III. 3. d. REPRODUCTIES VAN HANDSCRIFTEN.
85
Livius. Codex Vindobonensis Lat. I. 5. Praefatus est C. Wessely. Leiden, 1907. m. 386 facs. 4°. (Ve—Vle eeuw). Codices Graeci et Latini. 11.
Dioscurides. Codex Aniciae Julianae picturis Ulustratus nunc Vindobonensis Med. Gr. I. Praefati sunt A. de Premerstein, C. Wessely, J. Mantuani. Leiden, 1905. 2 dln. m. 406 en 576 facs. fol. (Vle eeuw).
Codices Graeci et Latini. 10.
Tacitus. Codex Laurentianus Mediceus 68 I. Praefatus est Enr. Rostagno. Leiden, 1902. m. 276 facs. 4°. (Vlle eeuw). Codices Graeci et Latini. 7.
IXe eeuw.
Book of Kells, The. Described by E. Sullivan and Ülustrated with 24 plates in colours. London, 1914. m. 24 gekleurde pl. kl. fol.
Codex Bernensis 363 Augustini de dialectica et de rhetorica libros, Bedae historiae ecclesiasticae hbrum I, Horatii carmina, Ovidii Metamorphoseon fragmenta, Servii et aliorum opera grammatica, eet. continens. Praefatus est H. Hagen. Leiden, 1897. m. 394 facs. 4°.
Codices Graeci et Latini. 2.
Comédies de Térence. Reproduction des 151 dessins du manuscrit latin 7899 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°. (IXe—Xe eeuw) Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 1.
Lucretius. Codex Vossianus oblongus. Phototypice editus. Praefatus est Aenülius Chatelain. Leiden, 1908. m. 384 facs. fol. Codices Graeci et Latini. 12.
Peintures et initiales de la première bible de Charles le Chauve Reproduction des 90 miniatures du manuscrit latin 1 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°. (begin IXe eeuw).
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 24.
Peintures et initiales de la seconde bible de Charles le Chauve. Reproduction des 81 miniatures du manuscrit latin 2 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°. (midden IXe eeuw).
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 25.
Plato. Codex Oxoniensis Clarkius 39. Praefatus est Thom. W. Allen. Leiden, 1899. 2 dln. m. 393 en 430 facs. 4°. Codices Graeci et Latini. 3 en 4.
Terentius. Codex Ambrosianus 75 inf. Praefatus est E..Bethe. Leiden, 1903. m. 333 facs. fol. (IXe—Xe eeuw). Codices Graeci et Latini. 8.



86
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Xe eeuw.
Album Terentianum picturas continens ex imagine phototypa Lugdunensi Terentii codd. Ambrosiani H. 75 et Parisini 7899 sümptas et lithographice expressas. Praefatus et picturas Latine interpretatus est Jacobus van Wageningen. Gron. 1907. m. 83 pL kl. fol.
Evangeliarium Kaiser Ottos III, Das sogenannte. München, 1912. m. 52 pl. kl. fol.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek in München. Heft I.
Homeri Ilias, cum scholiis. Codex Venetus A. Marcianus 454. Praefatus est Dom. Comparetti. Leiden, 1901. m. 635 facs. fol. Codices Graeci et Latini: 6.
Plautus. Codex Heidelbergensis 1613 Palatinus C. Praefatus est Car. Zangemeister. Leiden, 1900. m. 475 facs. 4°. Codices Graeci et Latini, 5.
Aristopbanis Comoediae undecim cum scholiis. Codex Ravennas 137 4. A. Praefatus est J. van Leeuwen Jr. Leiden, 1904. m. 386 facs. fol. (Xe—Xle eeuw). Codices Graeci et Latini. 9.
Xle eeuw.
Evangiles avec peintures byzantines du Xle siècle. Reproduction des 361 miniatures du manuscrit grec 74 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. 2 dln. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 2, 3.
Perikopenbuch Kaiser Heinrichs II, Das. (Cod. lat. 4452). München, 1914. m. 67 pl.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek in München. Heft V.
Tacitus. Codex Laurentianus Mediceus 68 II. Praefatus est Enr. Rostagno. Leiden, 1902. m. 206 facs. fol. Codices Graeci et Latini. 7,
Xlle eeuw.
Engelhardt, Chr. M. Herrad von Landsperg, Aebtissin zu Hohenburg oder St. Odihen im Elsasz im XII Jahrh.; undihr Werk Hortus Dehciarum. Ein Beytrag zur Geschichte der Wissenschaften, Literatur, Kunst, Kleidung, Waffen, und Sitten dés Mittelalters. Stuttg. und Tüb. 1818. 8°. m. atlas van 12 pl. 4°.



Ol! 3. d. REPRODUCTIES VAN HANDSCHRIFTEN.
87
XlIIe eeuw.
Psalter and Hours, A. executed before 1270 for a lady connected.with St. Louis, probably his sister Isabelle of France founder of the abbey of Longchamps, now in the collection of Henry Yates Thompson. Described by S. C. Cockerell in relation to the companion psalter of St. Louis in Paris, with photogravures of all the miniatures by Emery Walker. London, 1905. m. 25 pl. lgw. fol.
Psautier de Peterborough, Le. par J. van den Gheyn. Haarlem, z. j. m. 33 pl. fol. . ',:.
Psautier de Saint Louis. Reproduction réduite des 92 miniatures du manuscrit latin 10525 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Natio■ nale. 6.
Psautier de Saint Louis et de Blanche de Castille. 50 planches reproduisant les miniatures, initiales etc. du manuscrit 1186 dé la Bibliothèque de 1'Arsénal. Paris, z. j. kl. 4°. Les Joyaux de 1'Arsénal. 1. Psautier illustré. Reproduction des 107 miniatures du manuscrit latin 8846 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
• Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 4.
Vle et Histoire de Saint Denys. Reproduction des 30 miniatures du manuscrit francais N. A. 1098 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 5.
XlVe eeuw.
Bilder der Hedwigslegende, Die. Nach einer Handschrift vom Jahre MCCCLIII in der Bibhothek der P. P. PiaristenzuSchlackenwerth. Mit einem Auszuge des Originaltextes und historisch-archaologischen Anmerkungen herausgegeben von A. von Wolfskron. Leipzig, 1846. m. 32 gekl. pl. fol.
Darstellungen, Die. der Biblia Pauperum in einer Handschrift des XIV. Jahrhunderts, aufbewahrt im Stifte St. Florian im Erzherzogthume Oesterreich ob der Enns. Herausgegeben von A. Comesina, erlautert von G. Heider. Wien, 1863. m. 34 pl. 8°.
Gorleston Psalter, The. A manuscript of the beginning of the fourteenth century in the library of C. W. Dyson Parrins. Described in relation to other East Anghan books of the period by Sydney C. Cockerell. London, 1907. m. 21 pl. fol.
Heures dites de Jean Pucelle, Les. Manuscrit de la collection de Maurice de Rothschild. Notice par L. Dehsle. Paris, 1910. m. 72 pl. kl. 4°.



88
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Livre des Merveilles. Marco Polo, Odoric de Pordenone, Mandeville, Hayton etc. Reproduction des 265 miniatures du manuscrit francais 2810 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. 2 dln. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 7, 8.
Miniaturen der Manesse'schen Liederhandschrift, Die.
Nach dem Original der Pariser Nationalbibhothek herausgegeben von F. X. Kraus. Strassb. 1887. m. 140 pl. gr. fol.
Queen Mary's Psalter. Miniatures and drawings by an English artist of the 14th century reproduced from Royal Ms. 2 B. VII in the British Museum. With introduction by G. Warner. London, 1912. m. 316 pl. 4°.
XVe eeuw. .
Antiqultés et guerre des Julfs de Josèphe. Reproduction des 25 miniatures des manuscrits francais 247 et nouv. acq. 21013 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 9.
Benziger, C. Eine ülustrierte Marialegende aus dem XV. Jahrhundert. (Kodex Mss. Hist. Helvet. X. 50 Stadtbibhothek Bern). Strassb. 1913. m. 25 pl. kl. fol.
• Boccace de Jean sans Peur, Le. des cas des nobles hommes et femmes. Reproduction des 150 miniatures du manuscrit 5193 de la Bibhothèque de 1'Arsénal par Henry Martin. Brux. 1911. m. 39 pl. 4°.
Boccace de MUnlch, Le. Reproduction des 91 miniatures du célèbre manuscrit de la Bibhothèque Royale de Munich. Etude historique et critique et exphcation détaillée des planches par P. Durrieu. Munich, 1909. m. 28 pl. fol.
Brévialre de Philippe le Bon, Le. Reproduction des miniatures des manuscrits no. 9511 et 9026 de la Bibl. Royale. Brux. 1909. m. 61 pl. kl. fol.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 1.
Christine de Pisan. Epitre d'Othéa, déesse de la Prudence k Hector, chef des Troyens. Reproduction des 100 miniatures du manuscrit 9392 de Jean Miélot. Brux. 1913. m. 100 pl. kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 6.
Ghronlques de France, Grandes. enluminées par Jean Foucquet. Reproduction des 51 miniatures du manuscrit francais 6465 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 10.
Cronicques et Gonquestes de Gharlemaine. Reproduction



ÏÏI. 3. d. REPRODUCTIES VAN HANDSCHRIFTEN.
89
des 105 miniatures de Jean le Tavernier, d'Audenarde (1460). Brux. 1909. m. 105 pl. kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 2.
Fouquet, Les quarante. (a) Chantilly. Par F. A. Gruyer. Ouvrage illustré de 40 heliogravures. Paris, 1897. m. 40 pl. 4°.
Froissart, Der Breslauer. von Arthur von Lindner. Berlin, 1912. m. 50 pl. en 22 afb. 4°.
Hausbuch, Mittelalterlicb.es. Büderhandschrift des 15. Jahrhunderts mit vollstandigem Text und facsimUierten Abbildungen. Mit einem Vorworte von A. Essenwein. Frankfurt, 1887. m. 28 pl. fol.
Heures dites de Henri IV. Reproduction réduite des 60 peintures du manuscrit latin 1171 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 22.
Heures de Milan. Troisième partie des Très-belles Heures de Notre-Dame enluminées par les peintres de Jean de France, duc de Berry et par ceux du duc Guillaume de Bavière comte du Hainaut en de Hollande. 28 feuillets historiés reproduits d'après les originaux de la Bibliotheca Trivulziana a Milan avec une introduction historique par Georges H. de Loo. Brux. 1911. m. 31 pl. fol.
Heures de Turin. Quarante-cinq feuillets a peintures provenant des Tres belles Heures de Jean de France, duc de Berry. Reproduction en phototypie d'après les originaux de la Bibhotheca Nazionale de Turin et du Musée du Louvre. (Publ. p. Paul Durrieu). Paris, 1902. m. 45 pl. kl. fol.
Histoire de Charles Martel. Reproduction des 102 miniatures de Loyset Liedet. (1470). Brux. 1910. m. 102 pl. kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 3.
Kalender, Flamischer. (Cod. lat. 23.638). München, 1912. m. 26 pl. kl. fol.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek in München. Heft 2.
Livre de la chasse par Gaston Phébus comte de Epix. Reproduction réduite des 87 miniatures du manuscrit francais 616 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 19.
Livre d'heure du duc Jean de Berry, Un. Manuscrit de la Bibhothèque Royale de Belgique. No. 719 du catalogue par J. van den Gheyn. Avec notice par Pol de Mont. Haarlem, z. j. m. 21 pl. fol.
Livres d'heures, Deux. (nos. 10767 et 11051 de la Bibl. Royale)



£0
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
attribués a 1'enlumineur Jacques Coene. Brux. 1912. m. 51 pl. kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 4.
Miniaturen-Handschriften, Drei Armenische. (Cod. armen. 1. 6. und 8). erlautert von Emil Gratzl. München, 1913. m. 25 pl. kl. fol.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek in München. Heft IV.
Miracles de Notre-Dame. Reproduction des 59 miniatures .du manuscrit francais 9198 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. 2 dln. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 11, 12.
Mugnier, Francis. Les manuscrits a miniatures de la maison de Savoie. Le bréviaire de Marie de Savoie, duchesse de Milan, les 'Heures des Ducs Louis et Amédie IX. Moutiers-Tarentaise, 1894. m. 17 pl. gr. 8°.
Notitia Dignitatum Imperii Romani. Reproduction réduite des 105 miniatures du manuscrit latin 9661 de la Bibl. Nat. Paris, <z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 20.
Romuléon, Le. 60 figures en 40 planches reproduisant les miniatures, initiales etc. du manuscrit 667 de la Bibhothèque de 1'Arsénal. Paris, z. j. kl. 4°.
Les Joyaux de 1'Arsénal. 2.
Speculum Humanae Salvationis. Kritische Ausgabe. Uebersetzung von Jean Miélot (1448). Die Quellen des Speculums und seine Bedeutung in der Ikonographie besonders in der elsassischen Kunst des XIV. Jahrhunderts. Mit der Wiedergabe in Lichtdruck (140 Tafeln) der Schlettstadter Handschrift, ferner samtlicher alten Mülhauser Glasmalereien, sowie einiger Scheiben aus Colmar, Weissenburg, etc. von J. Lutz und P. Perdrizet. Leipzig, 1907. 2 dln. m. 142 pl. 4°.
Térence des Ducs, Le. par Henry Martin. Avec une héliogravure en couleurs,.un frontispice et 35 héhogravures en noir reproduisant 132 miniatures. Paris, 1907. m. 37 pl. 4°.
Ystoire de Helayne, L. Reproduction des 26 miniatures du manuscrit no. 9967 de la Bibl. Royale. Brux. 1913 m. 26 pl. kl. 4°.
Reproductions des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique. 5.
XVIe eeuw.
Bréviaire Grimani, Le. a la bibliothèque Marciana de Vénise. Venezia, 1903. m. portr. en 112 pl. kl. 4°.
Breviario Grimani, II. della bibhotheca di S. Mareo in Venezia. Reproduzione fotografica completa publieata da Scato de



III. 3. d. REPRODUCTIES VAN HANDSCHRIFTEN.
91
Vries. Prefazione da Sal. Morpurgo. Leiden, 1904. Dl. I—V. m. 672 gedeeltelijk gekl. pl. fol.
Collection de chirurgiens grecs avec dessins attribués au
Primatice. Reproduction réduite des 200 dessins du manuscrit latin 6866 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 16.
Fischereibuch Kaiser Maximilians I, Das. Mit acht gleichzeitigen Bildern und einer Licht drucktaf el. Unter Mitwirkung von Ludwig von Lazarini, herausgegeben von M. Mayr. Innsbruck, J901. m. pl. kl. fol.
Fréydal. Des Kaisers Maximüian I Turniere und Mummereien. Herausgegeben unter der Leitung von Fr. Folhot de Crenneville von Quirin von Leitner. Mit einer geschichthchen Einleitung, einem facsirnilirten Namensverzeichnisse und 255 Hehogravuren. Wien, 1880—1882. fol.
Heures de la reine Anne de Bretagne, Les Grandes. et 1'atelier de Jean Bourdichon par L. Dehsle. Paris, 1913. m. 70 pl. 4°.
Heures d'Anne de Bretagne. Reproduction réduite des 63 peintures du manuscrit latin 9474 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 13.
Jagdbuch Kaiser Maximilians I, Das. Mit drei farbigen Reproduktionen gleichzeitiger Bilder und drei Lichtdrucktafeln. In Verbmding mit Wm. A. Bailhe-Grohman herausgegeben von M. Mayr. Innsbruck, 1901. m. gedeelt. gekl. pl. kl. fol.
Livre d'Heures de Henri II. Reproduction des 17 miniatures du manuscrit latin 1429 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 14.
Portraits des rois de France du recueil de Jean du Tillet. Reproduction réduite des 32 miniatures du manuscrit francais 2848 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 15.
Psautier de Paul III. Reproduction des peintures et des initiales du manuscrit latin 8880 de la Bibl. Nat. Précédée d'un essai sur le peintre et le copiste du psautier par Léon Dorez. Paris, z. j. m. 33 pl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 23.
Traité d'ecrime dédié au roi Henri III par G. A. Lovino de Milan. Reproduction réduite des 66 miniatures du manuscrit italien 959 de la Bibl. Nat. Paris, z. j. kl. 4°.
Reproductions de manuscrits et miniatures de la Bibliothèque Nationale. 26. w



92
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Turnierbuch Herzog Wilhelms IV von Bayern I. München, 1912. 2 dln. m. 62 pl. kl. fol.
Miniaturen aus Handschriften der Kgl. Hof- und Staatsbibliothek ia München. Heft III.
4. Overgang naar de boekdrukkunst. (Blokboeken, Speculum, Ars moriendi, enz.)
a. Algemem.
Baer, K. E. von. Widerlegung der Angabe: ein Exemplar des Speculum humanae salvat ionis in hollandischer Sprache bef inde sich in der akademischen Bibliothek zu St. Petersburg. Mit einem Nachwort von T. O. Weigel in Leipzig versehen. (Serapeum. Jg. X. 1849).
Berjeau, J. Ph:, Essai bibliographique sur le Speculum Humanae Salvationis; indiquant le passage de la xylographie a la typographie. (Introduction de 1'édition fac-simile de ce monument typographique). London, 1862. m. 22 bl. facs. 4°.
Campbell, M. F. A. G. Oude drukwerken. Den Spieghel onzer Behoudenisse. 1483. 8°. (overdruk uit Alg. Konst- en Letterbode. 1849).
Conway, W. M. Notes on some of the blockbooks of the Netherlands. (The Bibliographer. Vol. III, IV. 1883).
Essling, Prince d'. Le premier hvre xylographique italien imprimé a Vénise vers 1450. Paris, 19Ó3. m. 15 pl. en afb. 4°.
Falk, F. Das Speculum humanae vitae, sein Verfasser u. sein Uebersetzer. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekswissenschaft. Jg. 1878).
Die alteste Ars moriendi und ihr Verhaltniss zur Ars moriendi ex variis scripturarum sententiis, zu: Das löbhche und nutzbarliche Büchlein von dem Sterben, und zum Speculum artis bene moriendi. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VIL 1890).
Zur Entwickelung und zum Verstandniss des Speculum
humanae salvationis (Heilspiegel). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1898).
Groebe, D. Beschrijving van een niewlings ontdekt exemplaar van de Biblia pauperum en de Ars moriendi. Begeleid van eenige aanmerkingen eh een facs. Amst. 1839. m. facs. 8°.
Guichard, J. Marie. Recherches sur les livres xylographiques. (Bulletin du bibliophile publ. p. Techener. 4e série. 1840—41).
Notice sur le Speculum humanae salvationis. Paris, 1840. 8°.
Vries, A. de. Brief aan A. D. Schinkel over Guichard's Notice



III. 4. a. OVERGANG NAAR DE BOEKDRUKKUNST.
93
sur le Speculum humanae salvationis, met 3 bijlagen. 's-Grav. 1841. 8°.
Hesse, F. L. Ueber das Speculum humanae salvationis. (Serapeum. Jg. XVI. 1855).
Hessels, J. H. A bibliographical tour. (The Library. New Series. Vol. IX. 1908).
Onderzoekingen naar bet Speculum humanae salvationis, versch. Donatus, enz. ten behoeve v. art. over typographie in de Encyclopaedia Britannica.
Hochegger, R. Ueber die Entstehung und Bedeutung der Blockbücher mit besonderer Rücksicht auf dem Liber Regum seu iiistoria Davidis. Leipzig, 1891. m. facs. 8°. (Beihefte zum Centralblatt für Bibhothekswesen. VII).
' Kade, Reinhard. Eine bibliograpbische Seltenheit in Freiberg i. S. Speculum humanae salvationis. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IV. 1887).
Massmann, H. F. Die Xylographa der Kön. Hof. und Staatsbibliothek sowie der Kön. Universitatsbibliothek in München. Leipzig, 1841. m. facs. 8°. (overdruk uit Serapeum. Jg. II).
Proctor, R. On two Lyonnese éditions of the „Ars moriendi" (The Library. New Series. Vol. Ut 1902).
Ruelens, Ch. Sur le Speculum humanae salvationis et les Historiae Lovaniensium de Jean Molanus. Brux. 1855. 8°. (overdruk uit Bulletin du bibliophile beige. Tome XIII. 2e série. II).
Schreiber, W. L. Darf der Holzschnitt als Vorlaufer der Buchdruckerkunst betrachtet werden ? (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XII. 1895).
Die Entstehung und Entwicklung der Biblia Pauperum
unter besonderer Berücksichtigung der uns erhaltenen Handschriften. Strassb. 1906. m. 20 afb. en 1 pl. 4°.
Sotheby, 8. L. Principia typographica. — Specimen noticefor the disposal of S. Leigh Sotheby's Principia typographica. Only 250 copies printed of wich 220 copies will be sold by public auction by John Wilkinson of the firm of S. Leigh Sotheby and John Wükinson on May, 5, 1858. m. 8 pl. fol.
Principia typographica. The block-books or xylograpbic
delineatioas of scripture history, issued in Holland, Flanders and Germany, during the 15th century exemplified and considered in connection with the origin of printing. To which is added an attempt to elucidate the character of the papermarks of the period. A work contemplated by the late S. Sotheby and carried out by bis son S. L. Sotheby. London, 1858. 3 dln. m. pl. fol.
Sotzmann, J. D. F. Die xylographischen Bücher eines in



94
IIÏ. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Breslau befindlich gewesenen Bandes, jetzt in dem Kön. Kupferstich Kabinet in Berlin. Leipzig, 1842. m. 1. pl. 8°. (overdruk).
Weigel, T. O., und A. Zestetrmann. Collectio Weigeliana. Die Anfange der Druckerkunst in Bild und Schrift. An deren frühesten Erzeugnissen in der Weigel'schen Sammlung erlautert. Leipzig, 1866. 2 dln. m. portr. 145 facs. en houtsm in den tekst. fol.
> b. Reproducties. -x-n^.i-
Biblia Pauperum. Reproduced in facsimile from one of the copies in the British Museum. With an historical and bibliographical introduction by J. Ph. Berjeau. London, 1859. m. 40 pl. 4°.
Biblia Pauperum. Nach dem Original in der Lyceumsbibhor thek zu Constanz herausgegeben und mit einer Einleitung begleitet von Pfarrer LaibundDecanDr. Schwarz. Zürich, I867.m. I7pl.4°.
Biblia Pauperum. Unicum der Heidelberger Universitats Bibhothek. Herausgegeben von P. Kristeller. Berhn, 1906. m. 4 gekl. en 34 lichtdrukpl. fol. (Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. II).
Biblia Pauperum, Die. und Apokalypse der Grossherz. Bibliothek zu Weimar, herausgegeben von Hans von der Gabelentz. Strassb. 1912. m. 42 pl. kl. fol.
Ganticum Canticorum, reproduced in fac-simile from thé Scriverius copy in the British Museum with an historical and bibliographical introduction by J. Ph. Berjeau. London, 1860. m. 16 pl. 4°.
Confessionale ou Beichtspiegel nach den zehn Geboten, reproduit en fac-simile d'après 1'unique exemplaire, conservé au Museum Meermanno-Westreenianum par E. Spanier. Avec une introduction par J. W. Holtrop. La Haye, 1861. 8°.
Decalogus. - Septlmania poenalis. - Symbolum apostollcum. Drei Blockbücher der Heidelberger Universitatsbibliothek. Herausg. von P. Kristeller. Berlin, 1907. m. 23 pl. in lichtdr. en 2 in kleurendr. fol. (Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. IV).
Exercitium super Pater Noster. Suite de gravures avec légendes. Reproductions photographiques d'une publication xylographique du XVe siècle. Notice par B. Pifteau. Paris, z. j. m. 10 pl. 4°.
Exemplaar op Japansch papier. ••"."*%-» ' Exercitium super Pater. Noster. Nach der altesten Ausgabe der Bibhothèque Nationale zu Paris herausg.' von P. Kristeller. Berlin, 1908. m. 8 pl. fol. (Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. VI).
Servatius-Legende, Die. Ein Niederlandischès Blockbuch. Herausg. von Henri'Hyrnahs. Berlin,' 1911. kl. fol. (Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. XV).-i.. ■■»- ■->



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
95-
Speculum Humanae Salvationis. Le plus ancient monument de la xylographie et de la typographie réunies. Reproduit en fac-simile, avec introduction historique et bibliographique par J. Ph. Berjeau. London, 1861. m. 64 pl. 4°.
Symbolum Apostolicum. Blockbuch-unicum der K. Hof- und Staatsbibliothek zu München nebst 12 Holzschnitten gleichen Stils. In 21 Lichtdrucktafeln herausgegeben von Paul Kristeller. Berlin, 1917. fol. (Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. XXIII).
5. De uitvinding van de boekdrukkunst. (Chronologisch).
Ficheti, Guillerml, Parisiensis theologi quam ad Robertum Gaguinum de Johanne Guttenberg et de artis impressoriae in Galha primordiis nee non de orthographiae utilitate conscripsit epistola. Ad exemplar ut videtur unicum in aedibus Sorbonae anno 1472 impressum nunc in bibliotheca Basüiensi asservatum denuo edidit Lud. Sieber. Basil. 1887. 8°.
Coornhert, D. Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck iri allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn, door den alder welsprekendsten orator Marcum Tulhum Ciceronem, ende nv eerst vertaelt in nederlantscher spraken. Tot Haerlem, By Jan: van Zuren. 1561. 12°.
In du voorn.ck; vindt men de getuigenis van Coornheit „dat de nutte conste van boecprinten alder eerst binnen Haerlem ghevonden is."
Iunius, Hadrianus. Batavia. In qua praeter gentis et insulae antiquitatem, originem, decora, mores, aliaque ad eam historiam pertinentia, declaratur quae fuerit vetus Batauia, quae Plinio, Tacito, et Ptolemaeo cognita: quae item genuina inclytae Fran» corum nationis fuerit sedes. Lugd. Bat., ex officina Plantiniana apud Franciscum Raphelengium,. 1588. 4°.
Hierin het eerste uitvoerige verhaal van de uitvinding door Laurens Jansz. Coster.
Idem. Dordr., V. Caimax, 1652. 12°.
Ampzing, S. Bes<±ryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland Mitsgaders Petri Scriverii Lavre-Kranz voor Laurens
Koster van Haerlem, eerste vinder vande boek-druckerye.... Haerlem, by Adriaen Rooman, 1628. m. pl. 4°.
Mentel, J. De vera typographiae origine paraenesis. Paris,. Rob. Ballard, 1650. 4°.
Laurier-Krans gevlogten om 't hoofd van Laurens Koster,, eerste uitvinder der boekdrukkunst binnen Haarlem. Haarlem, 1726. 4°.



96
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Moller, D. G. Dissertatie- de typographia, cura Fr. RothScholtzii. Norimb. 1727. 4°.
Hierachter een proeve van Roth-Scholtz's „Icones bibliopolarum et typographorum". De 6 portr. ontbr.
Acta des zum feyerlichen Andenken der im Teutschland glücklich erfundenen Buchdruckerkunst zu Nürnberg erbaulich und erfreuheh gehaltnen und vollzognen dritten Jubel Festes ans Licht gesteUet von dem samtlichen Buchdrucker-Collegio. (herausg. von J. P. Röder). Nürnberg, 1740. m. 1 pl. fol.
Andencken, Gepriesenes. von Erfindung der Buchdruckerey wie solches in Leipzig beym Schlusz des dritten Jahrhunderts von den gesammten Buchdruckern daselbst gefeyert worden. In den Buchdruckereyen in Leipzig, 1740. 4°.
Kortebrant, J. Lof der drukkunste, te Haerlem uitgevonden door Laurens Janszoon Koster, omtrent het jaar 1440, op haer derde eeuwgetyde. Met nodige aanmerkingen. Delft, 1740. 4°. Achteraan een lijst van 15de eeuwsche drukwerken.
Marchand, P. P. Histoire de 1'origine et des premiers progrès de rimprimerie. La Haye, 1740. 2 stkn. m. front. 4°,
Monumenta typographica quae artis hujus praestantissimae originem, laudem et abusum posteris produnt, instaurata studio et labore J. C. Wolf. Hamburg, 1740. 2 dln. 8°.
Seiz, J. C. Het derde jubeljaar der uitgevondene boekdrukkonst, behelzende een beknopt historis verhaal van de uitvinding der edele boekdrukkonst. Haarlem, 1740. m. pl. 8°.
Kohier, J. D. Hochverdiente und aus bewahrten Urkunden
wohlbeglaubte Ehren-Rettung Johann Guttenbergs wegen
der ersten Erfindung der nie gnug gepriesenen Buchdruckerkunst in der Stadt Mayntz.... mit gantzheher und unwiedersprechUcher Entscheidung des darüber entstandenen dreyhundertjahrigen Streits, getreuüch und mit allem Fleisz ausgefertigt. Leipzig, 1741. m. 1 plaat. 4°.
Schoepfiin, J. D. Vindiciae typographicae. Argentor. 1760. m. 7 pl. 4°.
Meerman, G. Conspectus originum typographicarum a Meermanno proxime in lucem edendarum. In usum amicorum typis descriptus. 1761. kl. 8°.
Eerste, alleen voor vrienden gedrukte proeve van het volgend werk.
Origine» typographicae. Hagae Com. 1765. 2 dln. m. 10 pl.
en portr. van Meerman en Coster. 4°.
Idem. Gerubriceerd exemplaar op zwaar papier.
Idem.
Exemplaar afkomstig van den bekenden Haarlemscbea historieschrijver G. W. van Oosten de Bruyn, die de kwestie der uitvinding van de boekdrukkunst in zijne beschrijving van Haarlem uitvoerig heeft behandeld.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
97
Met eenige aanteekeningen van zijne hand, een eigenhandig briefje yan Joh. Enschedé over dit werk, eenige verbeterde proefbladen, en een gedrukten brief van Joh. Enschedé aan Bes tuurde ren der Holl. Maatsch. d. Wetensch., van 16 Juni 1775 over het eerste gebruik der Latijnsche letters door Nederl. drukkers en de gedaante der eerste drukpersen, met twee afbeeldingen der persen van Dirk van Borne te Deventer. (4 blz. in 4°).
Bolt, H. Artis typographicae natalis trecentesimus vigesimus quintus. Z. pl. en j. (1765). 4°.
Origin of printing, The. in two essays: I. The substance of Middleton's Dissertation on the origin of printing in England. II. Mr. Meemtan's account of the invention of the art at Harleim and its progress to Meintz. With occasional remarks and an appendix. 2d. ed. London, 1776. 8°.
Des Roches. Nouvelles recherches sur 1'origine de rimprimerie dans lesquelles on fait voir que la première idéé en est due aux Brabancons. 1777. 4°. (overdruk uit Mémoires de 1'Académie de Bruxelles).
Breitkopf, J. G. I. Ueber die Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst. Bey Gelegenheit einiger neuern darüber geausserten besondern Meinungen. Nebst der vorlaufigen Anzeige des Inhaltes seiner Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst. Leipzig, 1779. 4°.
Gockinga, H. Uitvinding der boekdrukkunst. Getrokken uit het latijnsche werk van G. Meerman, met voorreden en aanteekeningen. Hierachter is gevoegd eene hjst der boeken in de Nederlanden gedrukt vóór 't jaar 1501, opgesteld door J. Visser. Amst. 1786. 4°.
Koning, J. De druk-kunst, eene verhandeling uitgesprooken in eene aanzienlijke maatschappij. Amst. 1794. 8°.
Fischer, G. Beschreibung einiger typographischen Seltenheiten nebst Beytragen zur Erfindungsgeschichte der Buchdruckerkunst. Mainz, 1800. Nürnberg, 1801—1804. 6 afl. m. 9 (der 10) pl. 8°.
Oberlin, J. J. Essai d'annales de la vie de J. Gutenberg, inventeur de la typographie. Strassburg, 1801. m. portr. 8°.
Uitvinding van de boekdrukkunst en herdenkingsfeesten daarvan. Verschillende nummers van de Algemeene Konst- en Letter-bode, 1801—32, bevattende artikelen over deze onderwerpen. 2 dln. 8°.
Daunou. Analyse des opinions diverses sur 1'origine de rimprimerie. Paris, An. XI. (1803). 8°.
Bernhart, M. Meine Ansicht von der Geschichte der Entstehung, Ausbildung und Verbreitung der Buchdrucker-Kunst. Bey Veranlassung des neu ent deckten Kalenders: „ein manung der cristenheit widder die Durken fur das Jahr 1455". München, 1807. 8°.



98
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Lennep, G. van. Bijdragen tot de geschiedenis van de uitvinding der boekdrukkunst. 1809. 8°. (overdruk uit Alg. Konst en Letterbode).
Loosjes Pz., A. Laurens Koster, tooneelstuk met zang. Haarlem, 1809. m. portr. 8°.
Westreenen, W. H. J. van. Verhandeling over de uitvinding der boekdrukkunst in Holland oorspronkelijk uitgedacht, te Straatsburg verbeterd en te Mentz voltooid, 's Hage, 1809. 8°. Bijgevoegd eigenhandige brief van den schrijver.
Lambinet, P. Origine de rimprimerie d'après les titres authentiques, 1'opinion de Daunou et celle de Van Praet; suivie des établissemens de eet art dans la Belgique et de 1'histoire de la stereotypie. Ornée de calques, de portraits et d'écussons. Paris, 1810. 2 dln. m. pl. 8°.
Lichtenberger, J. F. Initia typographica. Argent. 1811. 4°.
Koning, J. Verhandeling over den oorsprong, de uitvinding, verbetering en volmaking der boekdrukkunst. Haarlem, 1816. m. 9 pl. 8°.
Idem.
Exemplaar doorschoten met eenige aanmerkingen tegen het betoog van Koning, waarschijnlijk geschreven door G. v. Hasselt te Arnhem. — Uit de bibliotheek van A. D. Schinkel.
Dissertation sur 1'origine, 1'invention et le perfectionne-
ment de rimprimerie. Trad. du Holland. Amst. 1819. m. 8 pl. 8°.
Bijdragen tot de geschiedenis der boekdrukkunst. Met
eenige platen. Haarlem, 1818. 2 st. m. 3 pl. 8°.
Bevat meestal oorkonden, dienende ter bevestiging van het voorgaande werk. Van deze bijdragen was een 3e stukje beloofd, wat echter nimmer verschenen is.
Aanteekeningen over de geschiedenis der boekdrukkunst,
over incunabelen, zeldzame drukken, uittreksels uit brieven betrekking hebbende op de uitvinding der boekdrukkunst, enz. Handschrift van 350 blz. m. register, fol.
Scheltema, J. Conspectus of berigt aangaande de verhandeling van J. Koning, over de uitvinding, verbetering en volmaking der boekdrukkunst. Amst. 1817. 8°. (overdruk uit Geschied- en letterkundig mengelwerk).
Lettre a M. M. les rédacteurs de la Galerie des Contemporains, sur la nécessité de rectifier et completter 1'article, concernant J. Koning. La Haye, 1819. 8°.
Ter verdediging van J. Koning, wiens verdiensten omtrent de geschiedenis der drukkunst in het bedoelde artikel geheel voorbijgezien waren.
Vries, A. de. Bijdragen tot de geschiedenis der uitvinding van de boekdrukkunst. Z. pl. of j. (1822). 8°.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
99
Gedenkschriften wegens het 4e eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst. Van stadswege gevierd te Haarlem, den lOden en 11 den July 1823. Bijeenverzameld door V. Loosjes. Haarlem, 1824. m. portr. van Coster en gekl. pl. 8°.
Westreenen van Tiellandt, van. Aanmerkingen op de „Gedenkschriften wegens het 4e eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst, door L. Jz. Koster", overgenomen uit de 's Gravenh. Cour. van den 12, 14 en 28 July 1824, en vermeerderd met eenige aanteekeningen, strekkende om aan te toonen, dat door dit werk aan de zaak van Haarlem nadeel is toegebracht, 's Hage, 1824. 8°.
Haarlems en Kosters Regt op de uitvinding der boekdrukkunst, gehandhaafd tegen twee aanvallen in de Arnh. Cour. en de Bij. (getrokken uit den Algemeenen Konst- en Letter-bode 1823, nos. 45 en 46). Haarlem, 1823. 8°.
Schel te ma, J., en J. Koning. Vier brieven over de laatste tegenspraak van het regt van Haarlem op de uitvinding der drukkunst. Haarlem, 1823. 8°.
Deze brieven zijn voornamelijk gericht tegen de bedenkingen van Ch. van Hulthem.
Typographia oder die Buchdruckerkunst, eine Erfinding der Deutschen; bei Gelegenheit der vierten Harlemer Secularfeier zur Ehre dieser Kunst in Erinnerung gebracht. Essen, 1823. 8°.
Typographia 0f betoog, dat de boekdrukkunst eene uitvinding der Duitschers is. Uitgegeven bij gelegenheid van de viering van het vierde eeuwfeest dier kunst, te Haarlem. Uit het Hoogduitsch, met een ophelderend naschrift van den Nederduitschen vertaler. Franeker, 1823. 8°.
Warnsinck Bz.K W. H. De uit\inding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster te Haarlem Anno 1423. Zinnespel. Haarlem, 1823. 8°.
Costerfeesten te Haarlem 1823. Stukken over de viering van het vierde eeuwfeest der boekdrukkunst.
a. Rapport van de Commissie benoemd door den Raad der stad Haarlem tot het onderzoek naar het jaar van de uitvinding der boekdrukkunst, en ter ontwerping van een plan voor de viering van het aanstaande eeuwfeest; betreffende het eerste gedeelte van den haar opgedragen last. Haarlem, bij Johannes Enschedé en Zonen, 1822. 8°.
b. Koning, J. In welk jaar dezer eeuw behoort het vierde jubel van de uitvinding der boekdrukkunst te Haarlem gevierd te worden ? In twee brieven aan den Wel Eerw. Heere A. de Vries te Haarlem, beantwoord. Te Haarlem, bij de Wed. A. I.oosjes Pz., 1822. 8°.
c- Programma wegens de viering van het vierde eeuwfeest der uitvinding van de boekdrukkunst door Laurens Jansz. Koster te Haarlem, den 10 en 11 July 1823. Te Haarlem, bij Johannes Enschedé en Zonen. 8°.
d. Palm.J.H . Van der. Redevoering op het vierde eeuwfeest van de uitvinding der boekdrukkunst binnen Haarlem, aldaar uitgesproken



100
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
op den 10 July des jaars 1823. Te Haarlem, Bij Vincent Loosjes, 1823. 8°.
e. Loots, Cornelis. Feestzang, bij de viering van het vierde eeuwfeest der uitvinding van de boekdrukkunst, te Haarlem. Te Amst., bij Johannes van der Heij en Zoon, 1823. 8°.
/. De viering van het vierde eeuwfeest der boekdrukkunst te Haarlem, den 10 en 11 July 1823. Te Haarlem, bij Met en Meylink, 1823, m. 2 pl. 8°.
g. Staveren, J. S. Van. Redevoering voor de kinderen der stadsarmenscholen bij gelegenheid van het vierde eeuwgetijde van de uitvinding dier boekdrukkunst door Laurens Jansz. Koster. Gehouden binnen Haarlem den 11 July 1823. Te Haarlem, bij De Erven Francois Bohn, 1823. kl. 8°.
h. Gezangen voor de kinderen der st ads-armen-scholen, bij gelegenheid van het vierde eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster, gevierd binnen Haarlem den 11 July 1823. Te Haarlem, bij Johannes Enschedé en Zonen, 1823. 12°.
i. XII Volks-liedekens, op bekende wijzen, ter vervrolijking van Lourens Jansz. Kosters vierde eeuw-feest; door Democriet. le Haarlem, bij Vincent -Loosjes, 1823. 12°.
k. Gezangen te Haarlem op dit feest. 12 pag. kl. 4°. /. Beschrijving van het feest dat na vierhonderd jaren tot Laurens Kosters eer gevierd is aan het Sparen den lOden en 1 lden July 1820 en 3. 't Is duidelijker en klaarder dan filosofie. 1 blad. fol.
m. A.V. C. Eerekrans, gevlogten om 't hoofd van Laurens Jansz. Koster, uitvinder der boekdrukkunst. Bij gelegenheid der viering van het vierde eeuwfeest ter zijner gedachtenis. Amst., gedrukt ter Boekdrukkerij van G. Boom Mz., in de Schipperstraat, bij de Buitenkant, No. 6. 1 blad. kl. fol.
n. Bonnê, D. Het boekdrukken, Boertende zamenspraak met zang ■ tusschen Klaas, een zetter en Jan, een drukker. Ter eere van den uitvinder dier kunst Laurens Janszoon Koster. Vervaardigd ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest, den lOden July 1823. Te Dordr., bij Blussé en Comp. en J. de Vos en Comp. 1823. 8°.
o. Westerman, M. Aan de feestvierende drukkers-gezellen van de heeren Blussé & Comp. en J. de Vos & Comp. te Dordr., den 10 July 1823. 8°.
p. Verslag der viering van het vierde eeuwfeest te Dordr. en te Haarlem. (Dordr. Cour. 15 July 1823). 1 blad. fol.
<7> Vrolyke liederen der drukkersgezellen te Dordr., toegewijd aan het vierde eeuwfeest van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster, gezongen ter gelegenheid van hunnen feestvierenden optogt, met eene rijdende en tegelijk werkende drukpers, des avonds van den 10 Julij 1823 bij Fakkelligt. Te Dordr., bij Blussé en Comp. en J. de Vos en Comp. 1823. 8°.
r. Vierde eeuw-feest, ter eere van Laurens Janszoon Koster, eerste uitvinder der boekdrukkunst. Welke gevierd zal worden te Haarlem, Donderdag en Vrijdag 10 en 11 July 1823, zijnde volgens ingebragt rapport door eene daartoe benoemde Commissie te Haarlem, tusschen 1420 en 1425 niet eigentlijk het geboorte-jaar maar het geboortetijdperk. Als ook de programma, of optogt. Benevens het bedriegelijke van zijn knegt Faust, daar in voorkomende. Te Amst., bij M. van Kolm Jr., Nes, bij de Weyde Lombard-Steeg. No. 100. 1823. 8°.
5. Roemer, J. Leerrede over het belangrijke en heilzame van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Jansz. Koster voor het Christendom; uitgesproken te Leijden. Te Leijden, bij D. du Mortier en Zoon, 1823. 8°.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
101
t. Sulkowskl, J. A. M. de. Vier-honderd-jarig jubelfeest van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster, gevierd te Haarlem den lOden en 1 lden July 1823. Te Amst., bij de Gebroeders Diederichs, 1823. 8°.
«. Hervet, L. C. Ode a Lourens Koster, inventeur de l'art de rimprimerie a Haarlem en 1423. Amst., 10 juillet 1823. 8°.
v. Het vierde eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst, gevierd den lOden van Hooimaand, 1823. Door het Hoornsche departement der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen. Amst., bij A Vink, 1823. 8°.
w. Schaaff, J. H. van der Verhandeling over het nut der boekdrukkunst. Voorgelezen in de Zutphensche afdeeling der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Den 5den van Slagtmaand 1823. Amst., bij
G. van Dijk, 1823. 8°.
*. Nierstrasz Jr., J. L. Eeuwzang bij het vierde eeuwgetijde van de
uitvinding der boekdrukkunst. Z. p. en j. 8°. *)'. Beverwijk, J. M. van. Feestzang bij het vierde eeuwgetijde van de
uitvinding der boekdrukkunst, 's Hertogenb., ter boekdrukkerij van
H. Palier en Zoon, 1823. 8°.
z. Naamlijst der personen welken in den trein te Haarlem zijn geweest (en wier handteekk. J. Koning mist) Handschrift, 10 blzz. fol.
aa. Inteekenberlgt op de Gedenkschriften wegens het vierde eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster; Zullende van Stads wege gevierd worden te Haarlem in Julij 1823. Bijeen te verzamelen en uittegeven door Vincent Loosjes. Haarlem, 1823. 8°.
tb. Korte beschrijving der boeken door Lourens Janszoon Koster te Haarlem tusschen de jaren 1420 en 1440 gedrukt; alsmede van eenige merkwaardigheden tot de geschiedenis van L. J. Koster betrekkelijk, bij gelegenheid van het vierde eeuwfeest van de uitvinding der boekdrukkunst, in de kerk der Doopsgezinde Gemeente aldaar ten toon gesteld op den lOden en Hen Julij 1823. Z. p. en j. 8°.
cc. Programma gearresteerd in de vergadering van den Raad der stad Haarlem, op Woensdag den 11 Junij 1823. Haarlem, 1823. fol.
dd. Programma wegens de feestviering in de Groote Kerk, op Donderdag den 10 Julij 1823. 8°.
ee. Bewijs van toegang in de Groote Kerk te Haarlem. (3 stuks)
//. Circulaire van Burgemeesteren der Stad Haarlem betreffende eene tentoonstelling van zeer zeldzame en kostbare handschriften. Haarlem, 1823. 8°.
gg. Walré, J. van. Cantate. 8°.
kk. Huil, W. van den. Acrostiche. 8°.
«. Programma der vertooning van „Laurens Koster, de uitvinder der drukkunst", TooneelspeL door A. Loosjes Pz., te Haarlem op 9 Julij 1823. 8°.
hk. Varelen, J. E. van. Aanbieding ter inteekening op eene uitgave van afbeeldingen der chassinetten, bijschriften enz., bij het Vierde eeuw-feest van de uitvinding der boekdrukkunst door Lourens Jansz. Koster; te Haarlem tentoongesteld den llden Julij 1823. Haarlem, 1825. 8°.
Hansard, T. C. Typographia: an historical sketch of the origin and progress of the art of printing; with practical directions for conducting every department in an office with a description of stereotype and lithography. London, 1825. m. pl. en portr. 8°.
Lichtenberger, J, F, Histoire de 1'invention de rimprirnerie



102
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
pour servir de défense a la ville de Strasbourg contre les prétentions de Harlem. Avec préface de J. G. Schweighaeuser. Strasbourg, 1825. m. portret van Gutenberg en 8 pl. 8°.
Lehne, F. Historisch-critische Prüfung der Ansprüche, welche die Stadt Haarlem auf den Ruhm der Erfindung der Buchdruckerkunst macht, durch Beleuchtung der Ansichten ihrer Verteidiger, des Herrn Ebert und des Herrn Koning. Mainz, 1827. 8°.
Schaab, C. A. Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst durch Johann Gensfleisch, genannt Gutenberg zu Mainz; pragmatisch aus denQuellen bearbeitet, mit mehr alsdritthalbHundert noch ungedruckten Urkunden, welche die Genealogie Gutenberg's Fust's u. Schöffer's in ein neues Licht stellen. Mainz, 1830. 3 dln. m. 3 portr. 8°.
Scheltema, J. Bericht und Beurtheilung des Werkes von C.
A. Schaab, betitelt: „Die Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst, durch Johann Gensfleisch, genannt J. Gutenberg zu Mainz." Amst. 1832. 8°.
Berigt en beoordeehng van het werk van C. A. Schaab
getiteld: „De geschiedenis der uitvinding van de boekdrukkunst
door Gutenberg". Utr. 1832. 8°.
. De geloofwaardigheid van Adrianus Junius gehandhaafd ten opzigte van zijne berigten, aangaande de uitvinding en beoefening der boekdrukkunst te Haarlem. Utr. 1834. 8°.
Omwerking met vele vermeerderingen van het Bericht over Schaab en van eenen brief, in 1823 onder den naam van Adr. Junius Redivivus uitgegeven over hetzelfde onderwerp. Afzonderlijke afdruk uit Scheltema's Geschied- en Letterkundig Mengelwerk.
Der Geist Johann Gensfleisch's genannt Gutenberg
an C. A. Schaab und die Mitglieder der Conunission zur Errichtung des Denkmals zu seiner Ehre zu Mainz. 1834. fol.
Handschrift met aanteekeningen van J. Scheltema en 4 brieven van H. Pfaff en J. Scheltema.
Briefwisseling over de beoordeeling van het werk van
C. A. Schaab, Die Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst 1829—1835. fol.
Brieven van F. A. Ebert, F. Adelung, G. E. Horst, W. Ottley, Jac. Grimm, F. A. Brockhaus, Bunsen, Bourcourd, Coopmans, Ch. Clossmann, E. Munch, H. Pfaff. 33 stuks en een dossier copy-brieven van J. Scheltema. Schaab, C. A. Randglossen zu den Phantasien und Traumereien des Pseudogeistes Johann Gensfleisch genannt Gutenberg, an C. A. Schaab und den Ausschusz zur Errichtung des Denkmals zu seiner Ehre zu Mainz, Utrecht bei Robert Natan und gedruckt zuHaag, 1835. Mit Zwei Anhangen: I Historischer Beweis dass die 4te Jubelfeier der Erfindung der Buchdruckerkunst in dem laufenden Jahre 1836 eintrete und nicht im Jahre 1840, oder einem andern könne gefeiert werden. II. Ueber die Monumentsache und was seit dreissig Jahren darin geschehen ist. Mainz, 1836. 8°.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
103
Pelletier, L. La typographie, poème. (Avec beaucoup de notes historiques). Genève, 1832. 8°.
Scheltema, J. Levensschets van Laurens Janszoon Koster. 1834. 8°. (overdruk uit Geschied- en letterk. mengelwerk).
Schmaltz, J. C. St. Das Jubilaum der Buchdruckerkunst im Jahre 1840! Nebst geschichtlichen Nachrichten uber die Jubelfeiern in 1540, 1640 und 1740, und Ankündigung eines Lexikons sammthcher Buchhandler und Buchdrucker von Erfindung der Buchdruckerkunst an. Quedlinburg, 1836. 8°.
Van het beloofde woordenboek is nooit iets verschenen.
Wetter, J. Kritische Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst durch J. Gutenberg zu Mainz; begleitet mit einer, vorhin noch nie angestellten, genauen Prüfung und ganzlichen Beseitigung der von Schöpflin und seinen Anhangern verfochtenen Ansprüche der Stadt Strassburg, und einer neuen Untersuchung der Ansprüche der Stadt Harlem und vollstandigen Widerlegung ihrer Vorfechter Junius, Meerman, Koning, Dibbin, Ottley u. Ebert. Mainz, 1836. m. 13 pl. waarop 63 facs. van oude werken, gr. 8°. Ontbr. de aUas met pl.
Külb, Ph. H. Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst. Mainz, 1837. m. 2 pl. 8°.
Schaab, C. A. Das Jahr 1436 Erfindungsjahr der Buchdruckerkunst und die Bildung eines Jury über das Sakularjahr. Mainz, 1837. 8°.
Stückrad, G. Programm für das Gutenbergs-Jubilaum des neunzehnten Jahrhunderts. Offenbach, 1837. 8°.
Wagner, Wilh. Die drei Tage der Enthüllungsfeier des Gutenberg-Monuments am 14, 15 und 16 August 1837. Aufgefasst von einem Frankfurter Typographen. Mit Vorwort, vollstandigen Festreden und Anhang. Frankf. 1837. 8°.
Renouard, A. A. Note sur Laurent Coster, a 1'occasion d'un ancien hvre imprimé dans les Pays-Bas. (Paris, 1838). 8°.
Dusseau, P. J. V. De boekdrukkunst en derzelver uitvinder Laurens Jansz. Koster. Amst. (1839). m. pl. kl. 8°.
Gulchard, Marie. Le lieu et la date de la découverte de rimprimerie, indiqués dans un texte francais de 1483. (Bulletin du bibliophile publ. p. Techener. 3e série. 1839). .
Delitzsch, Fr. Der Flügel des Engels. Eine Stimme aus der Wüste im 4ten Jubel-Fest-Jahre der Buchdruckerkunst. Dresden, 1840. Met medaillonportret van Johannes Lufft op den titel. 8°.
Dorlan, A. Quelques mots sur 1'origine de rimprimerie ou résumé des opinions qui en attribuent 1'invention a Jean Mentel, natif de Schlestadt. Schlestadt, 1840. m. portr. en facs. 8°.



104
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Duverger, E. Histoire de 1'invention de rimprimerie par les monuments. Album typographique exécuté a 1'occasion du jubilé europeen de 1'invention de rimprimerie. Paris, 1840. m. pl. en afb. 4°.
Gedenk-Buch zur vierten Jubelfeier der Erfindung der Buchdruckerkunst begangen zu Frankfurt am Main am 24 und 25 Junius 1840. Eine Festgabe herausgegeben von den Buchdruekern, Schriftgiessern und Buchhandlern. Frankfurt a. M. 1840. gr. 8°.
Gutenbergs-Album. 1840. Herausgegeben von H. Meyer. Braunschweig, z. j. (1840). m. portr. en pl. gr. 4°.
Gutenberg Erfinder der Buchdruckerkunst. Eine historische Skizze mit mehreren Zeichnungen und Facsimile, autographisch ausgeführt von den Zöglingen der Strassburger Industrie Schule. Strassburg, 1840. m. afb. en facs. 4°.
Haltaus, K. Album deutscher Schriftsteller zur vierten Sacularfeier der Buchdruckerkunst. Leipzig, 1840. 8°.
Schulz, O. A. Gutenberg oder Geschichte der Buchdruckerkunst von ihrem Ursprung bis zur Gegenwart. Eine Festgabe zur vierten Secularfeier des Typendrucks. Leipzig, 1840. m. 8 houtsn. 8°.
Umbreit, A. E. Ueber die Ausstellung auf der deutschen Buchhandlerbörse zu Leipzig wahrend der Feier des Buchdruckfestes 1840. (Serapeum. Jg. I. 1840).
Verzeichniss einiger in der akademischen Aula am 25sten und 26sten Juni 1840 zur Ansicht aufgestellten, in der hiesigen Universitatsbibliothek aufbewahrter alter Druckwerke. Leipzig, 1840. 8°.
der ausgest. Fahnen und Embleme, welche am 24ten
Juni 1840 bei der 4ten Jubelfeier der Erfindung der Buchdruckerkunst vor den Abgeordneten einer jeden Innung getragen wurden. Frankf. 1840. 8°.
Weimars Album zur vierten Sacularfeier der Buchdruckerkunst am 24 Juni 1840. Weimar, (1840). 8°.
Koch, M. Kurzgefasste kritische Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst, mit der altesten Wiener und oesterreichischett Buchdruckergeschichte, nebst Widerlegung der Ansprüche der Stadte Straszburg und Harlem auf die Erfindung und Abfertigung der neuesten Behauptung: Gutenberg sey ein Böhme und geborener Kuttenberger. Im Anhange: Untersuchungen über den Kalender Johann's von Gmunden und den in Wien ausgefundenen ersten Kalender v. J. 1400—1428. Wien, 1841. 8°.
Langenschwarz, M. Die Gutenberg-Schwarmerei unsrer Tage, oder 10 Fragen, als Beweis dass Johann Gutenberg nicht Erfinder der Buchdruckerkunst war. Leipzig, 1841. 8°. ' —— De vergoding van Guttenberg in onze dagen of tien vragen,



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
105*
tot bewijs dat Johann Guttenberg'niet de uitvinder der boekdruk-" kunst was. Uit het Hoogduitsch, met voorrede en aanteekeningen van G. van Enst Koning. Gron. 1842. gr. 8°.
Langenschwartz, Max. Tien vragen van eenen Hoogduitscher,als bewijs dat Johan Gutenberg niet de uitvinder der boekdrukkunst is. Eene hulde aan Laurens Janszoon Koster. Naar het Hoogduitsch.Dev. 1856. 8°.
Vries, A. de. Brief aan A. D. Schinkel over Guichard's Notice sur le Speculum humanae salvationis, met drie bijlagen tot staving' der nauwkeurigheid van het verhaal van Junius wegens de uit-' vinding der boekdrukkunst en ter wederlegging der meening, dat Coster, koster zou geweest zijn. 's Hage, 1841. 8°.
Idem met roode encadrementen om den tekst en het inkleuren geteekende wapen van A. D. Schinkel. Slechts in 8 exempl. aldus gedrukt. 4°.
Eclaircissemens sur 1'histoire de Tinvention de rimprimerie/
cont. lettre a A. D. Schinkel, ou réponse a- la Notice de Guichard sur le Speculum humanae salvationis; — dissertation sur le nom de Coster et sur sa prétendue charge de sacristain; —' recherches faites a 1'occasion de la 4e fête séculaire a Haarlem en 1823. Trad. du Holl. (avec ample préface-et-annotations). par J. J.F. Noordziek. La Haye, 1843. 8°.
L(ee), A. van. Haarlem's regt op de eer van de uitvinding der boekdrukkunst gehandhaafd; of beknopt overzigt van den standder zaak, vooral na het onderzoek van den heer de Vries en de toelichtingen van de heeren Schinkel en Noordziek. Amst. 1843. 8°.-
Umbreit, A. E. Die Erfindung der Buchdruckerkunst. Kritische1 Abhandlungen zur Orientirung auf dem jetzigen Standpunkte der Forschung. Leipzig, 1843. 8°.
Vries, A. de. Bewijsgronden der Duitschers voor hunne aanspraak op de uitvinding der boekdrukkunst of beoordeeling van het werk van A. E. Umbreit ? die Erfindung der Buchdruckerkunst. 'sGrav. 1844. 8°.
Arguments des Allemands en faveur de leur prétention
a 1'invention de rimprimerie: ou examen critique de 1'ouvrage de A. E. Umbreit, die Erfindung der Buchdruckerkunst. Trad. du Holl. avec préface et annotations, par J. J. F. Noordziek. Faisant suite aux Eclaircissements. La Haye, 1845. 8°.
Noordziek, J. J. F. Beschrijving van twee prachtexemplaren der in het Fransch uitgegeven werken van A. de Vries, over de uitvinding der boekdrukkunst (in het bezit van A. D. Schinkel). ('sGrav. 1845). gr. 8°.
Schinkel, A. D. Tweetal'bijdragen betrekkelijk de boekdruk-



106
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
kunst. (I. Betoog, dat met op hout gesneden beweegbare letters boekwerken kunnen gedrukt worden. II. Over de onlangs nieuw gevonden fragmenten van een Donatus). 's Hage, 1844. m. 1 pl.en facs. 8°.
Winaricky, Ch. Jean Gutenbergen né 1412 a Kuttenberg en Bohème, bacheher ès arts a 1'Université de Prague, promu le 18 Nov. 1445, inventeur de rimprimerie a Mayence en 1450. Essai historique et critique trad. par J. de Carro. Brux. 1847. kl. 8°.
Westreenen van Tiellandt, van. Iets over de afbeeldingen van Laurens Janszoon Koster, 's Hage, 1847. 8°.
Vries, A. de. Bewijzen voor de echtheid en gelijkenis der oude afbeeldingen van Coster. Ter wederlegging van het: Iets van den Heer van Westreenen. Haarlem, 1847. 8°.
Westreenen van Tiellandt, van. De zoogenaamde „Bewijzen voor de echtheid en gehjkenis der oude afbeeldingen van Koster" wederlegd. 's Hage, 1848. 8°.
In denzelfden band met de beide bovenstaande geschriften, exemplaren op zwaar papier, het eerste met portret van baron van Westreenen. Bijgevoegd no. van Leydsche Cour. 1 Nov. 1847, en Algem. 's Gravenh. Cour. no. 19 1847, waarin artikelen over dezen strijd.
Noordziek, J. J. F. Het geschilstuk betrekkelijk de' uitvinding der boekdrukkunst geschiedkundig uiteengezet. Haarlem, 1848. gr. 8°.
Doedes, J. I. Laurens Janszoon Coster, Johan Guttenberg en Peter Schöffer. 8°. (overdruk uit De Gids. 1849).
Winaricky, Ch. Johannes Gutenberg. (Serapeum. Jg. XI. 1850).
Vries, A. de. Lotgevallen van Oosters woning. Haarlem, 1851. gr. 8°.
Didot, Amb. Firmin. Essai sur la typographie. (overdruk uit 1'Encyclopédie moderne). Paris, 1852. m. pl. 8°.
Marnix, C. H. R. Mentz of Haarlem? Johann Gensfleisch von Guttenberg of Laurens Janszoon Koster? Eene bijdrage tot de geschiedenis van de uitvinding der boekdrukkunst, 's Hage, 1852. gr. 8°.
Mery, G. de Nerval, et B Lopez. L'imagier de Harlem ou la découverte de rimprimerie. Drame légende a, grand spectacle. Paris, 1852. 8°.
Bernard, Aug. De 1'origine et des débuts de rimprimerie en Europe. Paris, 1853. 2 dln. m. 13 pl. 8°.
Lamartine, A. de. Gutenberg, inventeur de rimprimerie: Paris, 1853. 8°.
Vries, A. de. Hedendaagsche voorstelling van Coster en de uitvmding der boekdrukkunst in Frankrijk, 's Grav. 1853. 8°.
Bijgevoegd een eigenh. schrijven van A. de Vries aan C. J, Enschedé.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
107
Uitvinding der boekdrukkunst. Haarlem, J. Enschedé en Zn., 1854. m. houtsn. kl. 4°.
Uittreksels uit de werken van de Vries en Noordziek, gedrukt bij gelegenheid van de oprichting van het nieuwe standbeeld voor L. J. Coster.
Destanberg, N. J. Laurens Coster. Drama in dry bedryven. Antw. 1855. 8°.
Helbig, Henri. Une découverte pour 1'histoire de rimprimerie. Les plus anciens caractères de Gutenberg et ce qui en est devenu. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XI. (2e série. II) 1855).
Examen rapide des prétentions que Strasbourg et Haarlem
ont a 1'honneur d'avoir inventé rimprimerie. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XI. (2e série. II) 1855).
Ruelens, Ch. La question de 1'origine de 1'imprimerie et le grand concile typographique. (Buil. du bibhophile beige. XI. 1855).
Album van feestliederen en gezangen te zingen door de typographische vereenigingen, die deel zullen nemen aan de onthullingsfeesten op den 16 July 1856 te Haarlem. Haarlem, 1856. kl. 8°.
Catalogus van voorwerpen, ingezonden ter algemeene typographische tentoonstelling gehouden te Haarlem, bij gelegenheid der plegtige onthulling van het metalen standbeeld van L. Jsz. Coster. Haarlem, 1856. 8°.
Hinlopen, F. C. De uitvinding der boekdrukkunst eene oorzaak van Godverheerlijking. Een woord na het gevierde feest, uitgesproken den 20sten Juli 1856, des voormiddags in de Janskerk te Haarlem. Haarlem, 1856. 8°.
Mommaas, C. Het onthaal aan de typographische vereenigingen in Haarlem op den 16 July 1856. Utr. 1856. kl. 8°.
Noordziek, J. J. F. Gedenkboek der Costers-feesten van 15, 16 en 17 July 1856. Haarlem, 1858. m. pl. gr. 8°. Bijgevoegd: Programma van de feestviering.
Reber, Fr. De primordiis artis imprimendi ac praecipue de inventione typographiae Harlemensi. Berol. 1856. 8°.
Regt, J. K. de. Lourens Jansz. Coster of de uitvinding der boekdrukkunst. Historisch drama met zang, in 2 bedrijven en 3 tafereelen. Met een naspel. Leiden, 1857. kl. 8°.
Smits Jz., J. Iets over de uitvinding der boekdrukkunst. Dordr. 1856. 8°.
Zeggelen, W. J. van. Costerliedjes. Souvenir aan Haarlem's Julij feesten in 1856. Haarlem, 1856. 12°.
Zijll Jr., W. C. van. Mijmering van het oude standbeeld van Laurens Janszoon Coster. (Afgeluisterd). Hilversum, 1856. 8°.
Bernard, Aug. Résumé de 1'origine de 1'imprimerie. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XV. (2e série. VI) 1859).



108
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Paeile, Ch. Essai historique et critique sur 1'invention de rimprimerie. Paris, 1859. m. facs. 8°.
Kritiesck onderzoek naar de uitvinding der boekdrukkunst.
Geschiedenis der vinding, waardeering van den daarover gevoerden strijd, een en ander voorgesteld uit minder en meer bekende bronnen en opgemaakt uit al het daarover heen- en wedergeschrevene, in het Nederlandsen overgebracht door J. H. Rutjes. Vermeerderd met aanteekeningen (door J. J. A. Alberdingk Thijm). Amst. 1867. 8°.
Ruelens, Ch. Un plaidoyer nouveau pour Laurent Coster. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XV (2e série. VI) 1859).
Helblg, H. Notes et dissertations relatives a 1'histoirè de rimprimerie. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XVIII. (2e série IX) 1862).
Vries, A. de. Lijst der stukken betrekkelijk de geschiedenis van de uitvinding der boekdrukkunst, berustende op het Raadhuis.te Haarlem. Haarlem, 1862. 8°.
Ottley, W. Young. An inquiry concerning the invention of printing; in which the systems of Meerman, Heinecken, Santander and Koning are reviewed; including also notices of the early use of wood-engraving in Europe, the block-books, etc. With an introduction by J. Ph. Berjeau. London, 1863. m. 37 pl. en houtsn. 4°.
Ruelens, Ch. L'Odyssée de Laurent Coster en Hollande. Brux. 1868. 8°. (overdruk uit Le Bibhophile beige. III).
Linde, A. van der. L'invention de rimprimerie. (Le Bibhophile beige. V. 1870).
■ Gutenberg. Utr. 1870. 8°. (overdruk uit Vaderl. letteroefeningen).
De Haarlemsche Costerlegende wetenschappelijk onderzocht. Tweede omgewerkte uitgaaf, 's Grav. 1870. 8°.
De eerste uitgave verscheen in de jaren 1868 en 1869 van De Nederl. Spectator. i^>tuS
The Haarlem legend of the invention of printing by Lourens Janszoon Coster critically examined. From. the Dutch by J. H. Hessels with an introduction, and a classified list of the Costerian incunabula. London, 1871. 8°.
Idem. De introduction van J. H. Hessels afzonderlijk.
Meurs, P. van. De Keulsche Kroniek en de Costerlegende van A. van der Linde te zamen getoetst. Haarlem, 1870. 8°.
Roest Mz., M. De „wetenschappelijke moraliteit" van Dr. A. van der Linde een poosje maar te luchten gehangen. Ten gerieve der lezers van diens Spectator-opstellen en boek over „De Haarlemsche Costerlegende". Amst. 1870. 8°.



III. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
109
Hessels, J. H. De uitvmding der boekdrukkunst, 's Grav. 1871. kl. 8°. (overdruk uit De Nederl. Spectator).
Quarles van Ufford, P. N. Eenige regelen ter wederlegging van de Costerlegende. Haarlem, 1872. 8°. (overdruk uit Haarlems Nieuwsblad van April 1872).
Herinnering aan het 450-jarig bestaan der boekdrukkunst. Gevierd door de Boekverkoopers-vereeniging „Ons doel" te Amsterdam, 23 Juh 1873. Amst. 1873. 8°.
Vinne, Th. L. de. The invention of printing. A collection of facts and opinions descriptive of early prints and playing cards, the blockbooks of the 15th century, the legend of Lourens Janszoon Coster of Haarlem and the work of John Gutenberg and his associates. Illustrated with facsimiles of early types and woodcuts. New-York, 1876. 8°.
Holstein, A. von. Gutenberg, Fust und Schöffer. Die Erfindung des Drucks mit beweghchen Buchstaben. Darmstadt, 1876,77. Afl. 1, 2. m. 2 pl. fol. (niet verder verschenen).
Quarles van Ufford, P. N. Beknopt verhaal der uitvinding van de boekdrukkunst A°. 1423 door Laurens Janszoon, overleden A°. 1439, in leven koster der Groote Kerk, schepen en thesaurier der stad Haarlem. Haarlem, 1876. 8°. (overdruk uit Haarlems Nieuwsblad).
Linde, A. van der. Gutenberg, Geschichte und Erdichtung aus den Quellen nachgewiesen. Stuttg. 1878. gr. 8°. (Bijgevoegd enkele beoordeelingen).
Hes seis, J. H. Gutenberg: Was he the inventor of printing? an-historical investigation embodying a criticism on Dr. van der Linde's „Gutenberg". London, 1882. 8°.
Dutult, Eugène. Quel est 1'inventeur de 1'imprimerie? (Le Livre.. Ann. IV. 1883. Bibhographie rétrospective).
Linde, A. van der. Quellenforschungen zur Geschichte der Erfindung der Typographie. Das Breviarium Moguntinum. Wiesbaden, 1884. 8°.
Geschichte der Erfindung der Buchdruckerkunst. Berlin,
1886. 3 dln. m. pl., portr. en facs. 4°. Figuier, L. Le théatre scientifique. Paris, 1886. m. portr. 8°. Beschrijving van zijn tooneelstuk: „Gutenberg ou 1'invention de 1'imprimerie."
Idem. 2e éd. Paris, 1886. 8°.
Hessels, J. H. Haarlem, the birth-place of printing not Mentz London, 1887. 8°.
Haarlem de geboorteplaats der boekdrukkunst, niet Mainz.
Haarlem, 1888. 8°.



III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Blades, Wm. De ortu t ypographiae. (The Bookworm. Vol. 1.1888).
Fruin, R. Mainz of Haarlem. Amst. 1888. 8°. (De Gids. 1888).
Wyss, Arthur. Gutenberg oder Coster? (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. V. 1888).
Bakker, W. A. P. F. L. Een woord in het geding „Haarlem— Mainz." Haarlem, 1889. gr. 8°.
Dzlatzko, K. Beitrage zur Gutenbergfrage. Berhn, 1889. m. 1 facs. 8°. (Sammlung Bibhothekswissenschaftlicher Arbeiten. II).
Gutenbergs früheste Druckerpraxis. Auf Grand einer mit
Hülfe der Herren W. Bahrdt, K. Meyer und J. Schnorrenberg ausgeführten Vergleichung der 42zeiligen und 36zeiligen Bibel. Berlin, 1890. m. 8 pl. 8°. (Sammlung Bibhothekswissensch. Arbeiten. IV).
Gedenkschrift zur Erinnerang an die 450 jahrigen Jubilaums» feier der Erfindung der Buchdruckerkunst in Frankfurt a. M. am 21 und 22. Juni 1890. Frankfurt a. M. 1890. 8°.
Wyss, Arthur. Die neuesten deutschen Forschungen zur Gutenbergfrage. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. VII. 1890).
Faulmann, K. Die Erfindung der Buchdruckerkunst nach den neuesten Forschungen. Wien, 1891. m. afb. 8°.
Rieu, W. N. du. De eerste drukpers. 's-Grav. 1891.8°. (overdruk uit De Nederl. Spectator. 1891. no. 31).
Boeles, W. B. S. De uitvinder van de boekdrukkunst te Haarlem. Gron. 1897. 8°.
Börckel, A. Gutenberg. Sein Leben, sein Werk, sein Ruhm. Zur Erinnerang an die 500 jahrigen Geburt des Erfinders der Buchdruckerkunst für weitere Kreise dargesteUt. Giessen, 1897. m. 34 afb. gr. 8°.
Anzeiger für Druckereien, Allgemeiner. 21 Juni 1900. (Gutenbergnummer). 4°.
A. Börckel. Den Jüngern Gutenbergs. — R. Schwemer, Gutenberg. A. Börckel. Die Ansprüche auf die Erfindung der Buchdruckerkunst. — H. König, Schrift und Schriftverzierung zu Gutenbergs Zeit — F. von Biedermann. Die Kunst Gutenbergs auf der Weltausstellung in Paris.
Bockenhelmer, K. G. Gutenberg-Feier in Mainz. 1900. Festschrift im Auftrage der Festleitung herausgegeben. Mainz, 1900. 8°.
Börckel. A. Gutenberg und seine berühmtesten. Nachfolger ins ersten Jahrhundert der Typographie nach ihrem Leben und Wirken dargestellt. Frankfurt, 1900. m. 51 afb. 8°.
Ehwald, R. Der alteste Zeuge für Gutenberg. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. IV. 1900—01).
Gutenberg-Büchlein. Zur 500jahrigen Gedachtnissfeier des Geburtstages Johann Gutenbergs am 24 Juni 1900 herausgegeben von einem Mainzer Schulmann. Hann. 1900. m. afb. 8°.
110



lil. 5. DE UITVINDING VAN DE BOEKDRUKKUNST.
111
Gutenbergfeier, Die. der Königl. Hofbuchdruckerei Trowitzsch & Sohn in Frankfurt a. d. Oder. Am 17 Juni 1900. Frankf. 1900. 8°.
Hartwig, Otto. Festschrift zum 500jahrigen Geburtstage von Johann Gutenberg. Leipzig, 1900. 8°. m. atlas van 35 bl. 4°. (Beihefte zum Centralblatt für Bibhothekswesen. XXIII).
Koster, Alb. Festrede zur 500 jahrigen Geburtsfeier Johannes Gutenbergs. Gesprochen in Mainz. 24 Juni 1900. Leipzig, 1900. 4°.
Marzi, D. Giovanni Gutenberg e lTtalia. (La Bibliofilia. Anno II. 1900—01).
Meisner, H. und Joh. Luther. Die Erfindung der Buchdruckerkunst. Zum 500sten Geburtstage Johann Gutenbergs. Leipzig, 1900. m. pl. en afb. 8°.
Die Anfange der Buchdruckerkunst. Zur fünfhundert-
jahrfeier des Geburtstages Gutenbergs. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
Sarnow, Emil. Die typographische Ausstellung' zur Gutenberg-Feier in Mainz. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XVII. 1900).
Schwenke, Paul. Untersuchungen zur Geschichte des ersten Buchdrucks. Festschrift zur Gutenbergfeier herausgegeben von der Königl. Bibliothek zu Berlin, 24 Juni 1900. Berlin, 1900. m. facs. 8°.
Zeidenheimer, Heinrich. Ein indirektes Zeugnis für Johannes Gutenberg als Erfinder der Druckkunst. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVII. 1900).
Zobeltitz, Fedor von. Festschriften zur Gutenbergfeier. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IV. 1900—01).
Enschedé, Ch. Technisch onderzoek naar de uitvinding van de boekdrukkunst. Haarlem, 1901. 8°.
Zedler, G. Gutenbergforschungen. Leipzig, 1901. m. 4 pl. 8°.
Enschedé, Ch. De oudste Gutenberg-type volgens Gottfried Zedler. Amst. 1902. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Laurens Janszoon Coster de uitvinder van de boekdrukkunst. * Vervolg op het technisch onderzoek naar de uitvinding van de boekdrukkunst. Haarlem, 1904. 8°.
Enschedé, J. W. Beknopt overzicht van den tegenwoordigen stand van het onderzoek naar de uitvinding der boekdrukkunst. Leiden, 1903. 8°. (overdruk uit Taal en Letteren. 1903).
Fruln, R. Nieuws aangaande de Costerzaak. 's-Grav. 1904. 4°. (Ned. Spectator. 1904, no. 8).
Enschedé's jongste bijdrage tot de Costerzaak. 's-Grav.
1904. 4°. (Ned. Spectator. 1904, no. 14).



112
HL DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Enschedé, Ch. Laurens Jz. Coster. Antwoord aan Fruin. ■'s-Grav. 1904. 4°. (Ned. Spectator. 1904, no. 22).
Brugmans, H. Toch Haarlem? Haarlem, 1904. 8°. (Onze ,eeuw. 1904. 1).
Zedler, G. Der Verbleib der altesten Gutenbergtype. (Zen-jtralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXI. 1904).
Sasse van IJsselt, A. F. O- van. Beschrijving van het H. Kerstmisgilde te Haarlem. 's-Grav. 1905. m. 1 pl. 4°.
Hoofdstuk III.De .leden van bet Gilde Lourens Janszoon Koster. De familie Gael.
Fruln, R. De huidige stand van het Costervraagstuk. Uitgegeven door de Vereeniging Haerlem. Haarlem, 1906. 8°.
PoUard, A. W. Gutenberg, Fust, Schoeffer, and the invention ,of printing. (The Library. New Series. Vol. VIII. 1907).
Hessels, I. H. The Gutenberg fiction. A critical exarnination .of the documents relating to Gutenberg, showing that he was not the inventor of printing. (The Library. 1909, 1911—12.
Root, A. G. The present situation as to the origin of printing , (Bibhograph. Soc. of America. Papers. V. 1910).
Muller, G. H. Die Quellen der Costerlegende. (Zentralblatt •für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Tronnier, A. Ueber Gutenberg-Bildnisse. Mainz, 1913. m. afb. 8°. (Beilage zum 12. Jahresbericht der Gutenberg-Gesellschaft).
Someren, J. F. van. De „Gutenberg-legende". 1913. 8°. (over,druk uit Het Boek).
Kruitwagen, Bon. De uitvinding van de boekdrukkunst .en hare eerste voortbrengselen. Leiden, 1918. 8°. (Handelingen van de Maatsch. der Nederl. letterkunde).
Domei, G. Gutenberg, die Erfindung des Typengusses und seine Frühdrucke. Köln, 1919. m. 19 pl. facs. 8°.
6. Geschiedenis van de boekdrukkunst en den boekhandel.
a. Algemeen.
Amram, D. Werner. The makers of Hebrew books in Italy being chapters in the history of the Hebrew printing press» Phil,adelphia, 1909. m. pl. en afb. 8°.
Aretin, J. Chr. von. Ueber die frjihesten universalhistorischen Folgen der Erfindung der Buchdruckerkunst. München, 1808. 4°.
Bernard, Aug. Voyage typographico-archéologique en Belgique, en Hollande, en Allemagne, etc. (Bulletin du bibhophile beige. Tome X (2e série., I). 1854).



III. 6. a. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST. 1
13
. Bernard, Aug. Archéologie typographique. Brux. 1853. 8°. (over druk uit Bulletin du bibhophile beige).
Blades, W. Typographical notes. London, 1870. 8°. (overdruk uit The Bookworm).
The early schools of typography. The Enschedé type-foundry at Haarlem.
——- Some early type specimen books of England, Holland, France, Italy and Germany. Catalogued with explanatory remarks. London, 1875. kl. 8°.
The Pentateuch of printing, with a chapter on Judges.
With a memoir of the author and list of his works by Talbot B. Reed. London, 1891. m. pl. en afb. 4°.
Braauw, W. van. Oratio de arte typographica habita Dordraci VII Aprilis 1723. Dordr. 1723. 4°.
Gaille, Jean de la. Histoire de rimprimerie et de la librairie oü 1'on voit son origine et son progrès. jusqu'en 1689. Divisée en deux livres. Paris, 1689. 4°.
Decker, Alf. de. Eenige Antwerpsche drukkers in den vreemde. Bio-bibliographische schetsen. Antw. 1881. m. afb. v. drukkersmerken. 8°.
Delprat, G. H. M. Dissertation sur l'art typographique contenant un apercu historique de ses progrès durant le 15e et le 16e siècle et des recherches sur 1'influence de eet art sur les lumières de 1'espèce humaine. Utr. 1820. 8°.
Deschamps, P. Dictionnaire de géographie ancienne et moderne a 1'usage du hbraire et de 1'amateur de livres contenant 1°. Les noms anciens grecs et latins, de la décadence latine et de la renaissance, des principales divisions de 1'Ëurope, provinces, villes, bourgs, abbayes, etc. avec leur signification actuelle en langues vulgaires; 2°. Les recherches les plus étendues et les plus consciencieuses sur les origines de la typographie dans toutes les villes, bourgs, abbayes d'Europe, jusqu'au 19e siècle exclusivement; 3°. Un dictionnaire francais-latin des noms de heux, destiné a servir de table. Par un bibhophile. Paris, 1870. 8°.
Bergmans, Paul. Notes bibliographiques sur le Dictionnaire géographique de Deschamps. (Revue des bibhothèques. 1894, 1895).
L'imprimerie hors 1'Europe, par un bibhophile. Paris,
1903. 8°.
Didot fils ainé. Essai de fables nouvelles, suivies de poésies diverses et d'un épitre sur les progrès de rimprimerie. Paris, 1786. 12°.
8



III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Dupont, P. Histoire de 1'imprimerie. Paris, 1854. 2 dln. gr. 8°. Idem. Paris, (1869). 8°.
Falkenstëin, K. Geschichte der Buchdruckerkunst, in ihrer Entstehung und Ausbildung. Ein Denkmal zur vierten SacularFeier der Erfindung der Typographie. Mit einer reichen Sammlung in Holz und Metall geschnittener Facsimiles der seltensten Holztafeldrücke, Nachbildungen von Typen alter berühmter Officinen und Proben von Kunstdrucken nach den neuesten Erfindungen unserer Zeit. 2te Aufl. Leipzig, 1856. gr. 4°.
Faulmann, K. Illustrirte Geschichte der Buchdruckerkunst, ihrer Erfindung durch Johann Gutenberg und ihrer technischen Entwicklung bis zur Gegenwart. Wien, 1882. m. 14 pl. en 300 houtsn. 8°.
Frommann, E. Aufsatze zur Geschichte des Buchhandels im 16 Jahrhundert. Jena, 1876—81. 2 dln. I Frankreich. II Italien.
Glöckner, F. Urkunden zur Geschichte der Buchdruckerkunst des 16. Jahrhunderts, gezogen aus der Correspondenz des Beatus Rhenanus im Archiv zu Schlettstadt. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1882).
Graesse, J. G. Th. Orbis latinus oder Verzeichniss der lateinischen Benennungen der bekanntesten Stadte, Meere, Seen, Berge, und Flüsse in allen Theile der Erde, nebst einem deutschlateinischen Register derselben. Ein Supplement zu jedem lateinischen und geographischen Wörterbuche. Dresden, 1861. 8°.
Heichen, P. Taschen-Lexicon der hervorragenden Buchdrucker und Buchhandler seit Gutenberg bis auf die Gegenwart. Ein Handbüchlein für Geschichte und Geographie der Buchdruckerkunst in alphabetischer Anordnung. Leipzig, 1884. m. afb. 12°.
Helmers, J. F. De drukkunst. (1804). (Gedichten Ie deel. 3e dr. Rott. 1822).
Hints on the unlimited diffusion of useful knowledge, at no expense to the reader, through the medium of the mercantile and trading classes, practically ülustrated by a history of printing, specimen of types, and guide to authors in correcting the press: Edinb. 1834. 8°.
Hollandus. De lof der boekdrukkunst. (Gedicht). Edam, 1787. 8°.
Humphreys, H. Noel. A history of the art of printing from its invention to its wide-spread development in the middle of the 16th century. Preceded by a short account of the origin of the alphabet and the successive methods of recording cvents and multiplying
114



III. 6. a. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
115
ms. books before the invention of printing. London, 1867. m. 101 pl. gr. 4°.
Iets over de verdiensten der Israëlieten als boekdrukkers, bepaaldelijk van den bijbel en andere Hebreeuwsche drukken. Amst. 1859. 12°. (overdruk uit Ned. Isr. Jaarboekje).
Köhler, W. Zur Entwicklungsgeschichte des Buchgewerbes von Erfindung der Buchdruckerkunst bis zur Gegenwart. National-ökonomisch-statistisch dargestellt. Gera, 1896. m. 2grapïï. tab. 8°.
Lackmann, A. H. Annahvm typographicorvm selecta qvaedam capita. Hamb. 1740. 4°.
Lacroix, P., Ed. Fournier et F. Seré. Histoire de 1'imprimerie et des arts et professions qui se rattachent a la typographie, calligraphie, enluminure, parcheminerie, librairie, gravure sur bois et sur métal, fonderie, papéterie et rehure. Comprenant 1'histoire des anciennes corporations et confréries d'écrivains, d'enlumineurs, de parchenüniers, d'imprimeurs, de hbraires, de carriers, de graveurs sur bois et sur métal, de fondeurs de caractères, de papetiers et des reheurs de France depuis leur fondation jusqu'a leur suppression en 1789. Paris, z. j. m. pl. 8°.
Lempertz, H. Bilder-Hefte zur Geschichte des Bücherhandels und der mit demselben verwandten Künste und Gewerbe. 65 Tafeln mit 280 bildhchen Darstellungen in Kupferstich, Farbdruck, und Holzschnitt mit Text. Köln, 1853—65. fol.
Lorck, C. B. Handbuch der Geschichte der Buchdruckerkunst. Leipzig, 1882—83. 2 dln. 8°.
Luckombe, P. The history and art of printing in two parts. Part I: 1. a concise history of the art from its invention to the present time; with the several characters granted to the company of stationers. 2. specimens of printing types of all sizes, and various languages, music types, flowers, and ornaments. Part II: 1. the necessary materials made use of in a printing office, etc. 2. of printing presses, etc. 3. of wetting paper, etc. 4. of the compositor's business, etc. 5. of correctors and correcting, etc. 6. of casting of copy. 7. alphabets and characters of various languages and sciences. 8. of the business requisite to be done in the warehouse, etc. 9. an explanation of technical terms, used in printing
London, 1771. m. portr. van L. Jz. Koster (waaronder de
naam v. Gutenberg) en afb. 8°.
Metz, F. Geschichte des Buchhandelsundder Buchdruckerkunst. Darmstadt, 1834. 3 stkn. 8°.
Molitor, K. Zur Drucker-Geschichte des XV Jahrhunderts. 1913. (Beitrage zum Bibliotheks- und Buchwesen).



116
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Mumby, Frank A. The romance of bookselhng: a history from the earhest times to the twentieth century. With a bibliography by W. H. Peet. London, 1910. m. pl., portr. en afb. 8°.
(Orlandi, Pellegrino Ant.) Origine e progressi della stampa o sia deü'arte impressoria e notizia dell'opere stampate dall'anno MCCCCLVII sino all'anno MD. (Bologna, 1722). m. afb. van drukkersmerken. 8°.
Palmer, S. A general history of printing; from the first invention of it in the city of Mentz, to its propagation and progress thro' most of the kingdoms in Europe: particularly the introduction and success of it here in England. With the characters of the most celebrated printers from the first inventors of this art to the years 1520 and 1550 also an account of their works and of the considerable improvements which they made during that time. London, 1733. 4°.
Peddie, R. A. An outhne of the history of printing: tö which is added the history of printing in colours. London, 1917. 8°.
Plomer, H. R. Some private presses of the present (nineteenth) century. (The Library. New series. Vol. I. 1900).
Proctor, R. The printing of Greek in the fifteenth century. Oxford, 1900. m. 24 pl. en afb. 4°. (Illustrated Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 8).
Reichhart, G. Druckorte des XV. Jahrhunderts, von denen nur je ein Wiegendruck bis jetzt bekannt geworden ist. (Serapeum. Jg. XIV. 1853).
Mitteilungen über Typographie des 15. 16. und 17. Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XV. 1853, XVII. 1856, XXII. 1861).
Beitrage zur Incunabelkunde. I. Alphabetisch geordnetes
Verzeichniss der Correctoren der Buchdruckereien des 15. Jahrhunderts. II. Topographisch-chronologisch geordnetes Verzeichniss der Druckorte des 15. Jahrhunderts, mit Angabe dèr in den einzeln Jahren vorkommenden Buchdrucker, Buchhandler, und Kostentrager der Incunabeln. Leipzig, 1895. 8°. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Beiheft XIV).
Roch, J. Chr. F. Materialien zu einer Geschichte des Buchhandels. Leipzig, 1795. 8°.
Schaaft, J. H. van der. Verhandeling over het nut der boekdrukkunst. Voorgelezen in de Zutphensche afdeeling der Maatschappij tót Nut van 't Algemeen den 5den van Slagtmaand, 1823. Amst. 1823. 8°.
Schetsen, Losse, uit de geschiedenis der boeken; de boekdrukkunst in de 15e eeuw. z. p. en j. 8°.



III. 6. a. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
117
Schöttgen, C. Historie derer Buchhandler, wie solche in alten und mitlern Zeiten gewesen. Aus tuchtigen Nachrichten zusammen getragen: Andere und vermehrte Auflage. Nürnb. 1722. 4°.
Serna Santander, Ch. Ant. de la. Dictionnaire bibliographique chöisi du 15e siècle, ou description par ordre alphabétique des éditions les plus rares et les plus recherchées du 15e siècle, précédé d'un essai historique sur 1'origine de 1'imprimerie, ainsi que sur 1'histoire de son étabhssement dans les villes, bourgs, monastères et autres endroits de 1'Europe; avec la notice des imprimeurs qui y ont exercé eet art jusqu'a 1'an 1500. Brux. 1805—07. 3 dln. 8°.
Skeen, W. Early typography. Colombo, 1872. 8°.
Sommervogel, Carlos. Introduction de 1'imprimerie dans différentes villes aux XVIIe et XVIIIe siècles. (Revue des bibliothèques. Année IV. 1894).
Sotzmann. Der chinesische Bücherdruck, nach Stanislaus Julien. (Serapeum. Jg. IX. 1848).
Spaun, Anton von. Mittheilungen über Typographie des
15, 16, 17, und 18 Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XVIII XX
1857—59).
Stark, A. Printing: its antecedents, origin, history and results. London, 1855. m. 1 pl. 8°.
Steiff, K. Beitrage zur altesten Buchdruckergeschichte. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. III, IV. 1886—1887).
StlUwell, Margaret Bingham. The heritage of the modern printer. New York, 1916. 8°. (overdruk uit Bulletin of the New York Pubhc Library. Oct. 1916).
Tableau des libraires, imprimeurs et éditeurs de livres des principales villes de 1'Europe. Précédé d'une instruction sur les lois et les régiemens de la hbrairie, les droits des auteurs et de leurs héritiers; suivi de la liste des ouvrages classiques que la Commission a cru les plus propres a assurer les succes de 1'enseignement et d'une notice des ouvrages périodiques qui annoncent les ouvrages nouveaux. On y a joint le catalogue des ouvrages imprimés par souscription, ou qui se vendent chez leurs auteurs; des renseignements sur les foires de hbrairie, et un état des villes oü se fabriquent les papiers d'impression, etc. Paris, 1804. 8°.
^ Tableau généalogique et biographique des trois grandes families d'imprimeurs-hbraires les plus célèbres. Les Estienne en France, Les Alde en Italië, Les Elsevier aux Pays-Bas. Gand, 1849. 1 bL plano.
Ternaux—Compans, H. Notice sur les imprimeries qui existent ou ont existé en Europe. Paris, 1843. — Supplément. Paris, 1849.



118
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Timperley, C. H. Encyclopaedia of literary and typograpbical anecdote, being a chronological digest of the most interesting facts iUustr. of the history of literature and printing from the earhest period to the present time. Compiled and condensed from Nichols's literary anecdotes and numerous other authorities. 2d edition, to which are added a continuation to the present time comprising recent biographies chiefly of booksellers and a practical manual of printing. London, 1842. m. 11 houtsnêe-pl. 8°.
Unger, C. Flüchtige Bhcke auf die letzten vierzig Jahre des vierten Jahrhunderts der Buchdruckerkunst. Berlin, 1840. 8°.
Van der Meersch, P. C. Recherches sur la vie et les travaux des imprimeurs beiges et néerlandais, établis a 1'étranger, et sur la part qu'ils ont prise a la régénération httéraire de 1'Europe au 15e siècle; précédées d'une introduction historique sur la découverte de rimprimerie et sur la propagation de eet art en Belgique et en Hollande. Gand, 1856. Deel Lm. facs. 8°. (niet verder verschenen).
Dit eerste deel handelt over: Arnold Therhoernen te Keulen, Gerardus de Lisa te Treviso, enz., Antonius Mathias te Mondovi, Arnoldus de Bruxella te Napels, Pierre de Keysere te Parijs, Henricus Naarden, Paulus Leenen te Rome, en de drukken door hen geleverd.
Vogel, E. G. Klosterdruckereien im XV. Jahrhundert. (Serapeum. Jg. XII. 1851).
Wagner, J. M. Mittheilungen zur Geschichte der Buchdruckereien des XVI—XVIII Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XXIII. 1862).
Wendel, Carl. Aus der Wiegenzeit des Notendruckes. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XIX. 1902).
b. Aankondigingen. — Merken en Zinspreuken. — Medailles. — Portretten.
(Zie ook de lijst der origineele medailles en portretten achter in den catalogus).
Buchhandleranzeigen des 15. Jahrhunderts. In getreuer Nachbildung herausgegeben von Konrad Burger. Leipzig, 1907. m. 32 pl. fol.
Voullième, Ernst. Nachtrage zu den Buchhandleranzeigen des 15. Jahrhunderts in getreuen Nachbildungen herausg. von K. Burger. 1919. (Festgabe Konrad Haebler).
Meyer, Wilhelm. Bücheranzeigen des 15. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. II. 1885).
Rledner, W. Peter Schöffers Anzeige des Decretum Gratiani und der Dekretalen Gregor IX. von 1472. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. XII. 1908, 09).
Schorbach, K. Eine Buchanzeige des Antwerpener Druckers Geraert Leeu in niederlandischer Sprache 1491. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—6).



III. 6. b. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
119
Velke, W. Zu den Bücheranzeigen Peter Schöffers. Mainz 1908. m. 10 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. V, VI, VII.
Ashbee, E. W. London signs of booksellers and printers. (The Bibliographer. Vol. II, IV. 1882—1883. (Aanvulling v. D. G. Goodwin).
Delalaln, P. Inventaire des marqués d'imprimeurs et de libraires de la collection du Cercle de la librairie. 2e edition revue et augmentée. Paris, 1892. m. facs. gr. 8°.
Dela Montagne, V. A. Merken van Antwerpsche drukkers en boekverkoopers. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen Jg. III. 1905; Jg. V. 1907).
Haebler, Konrad. Die Druckermarken mit dem Y. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. I. 1897, 1898).
Havre, G. van. Marqués typographiques des imprimeurs et libraires anversois. Antw. 1883—84. 2 dln. m. afb. 8°.
Heichen, P. Die Drucker- und Verleger-Zeichen der Gegenwart. Mit Voranstellung einiger wichtigen alteren Drucker-Sienete Berlin, 1892. br. 4°.
Heitz, P. Die Zürcher Büchermarken bis zum Anfangdes 17. Jahrhunderts. Ein bibhographischer und bildhcher Nachtrag zu C. Rudolphi's und S. Vögelins' Arbeiten über Zürcher Druckwerke Herausgegeben durch die Stiftung von Schnyder von Wartensee Zürich, 1895. m. pl. fol.
— Frankfurter und Mainzer Drucker- und Verlegerzeichen bis in das 17. Jahrhundert. Strassburg, 1896. m. 97 pl. 4°.
Kerrow, R. B. Mc. Printers' and püblishers' devices in England and Scotland, 1485—1640. London, 1913. m. pl. 4°. (111. Monographs issued by the Bibhographical Society, no. 16).
Koegler, Hans. Basler Büchermarken bis zum Jahre 1550. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. Jg. XII. 1908 09).
Kristeller, P. Die itahenischen Buchdrucker- und Verlegerzeichen bis 1525. Strassburg, 1893. m. pl. 4°.
Lempertz, H. Beytrage zur altern Geschichte der Buchdruckund Holzschneidekunst. 2te verm. Aufl. Köln, 1839. Dl. I. 4°. (niet verder verschenen).
Insignien berühmter Druckereien des ersten typogr. Jahrhunderts welche in den thesauro symboi. ac emblem. typograph. von Rothscholtz' fehlen, in Holz nachgebüdet und nebst andern Beitragen zur Geschichte der Typographie und Xylographie herausgegeben.
Marqués typographiques des imprimeurs et libraires qui ont exercé dans les Pays-Bas et marqués typographiques des imprimeurs etlibrairesbeiges établis a 1'étranger. Gand, 1894. 2 dln. 8°. (Bibliotheca Belgica).



120
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Petzholdt, J. Die Buchhandler und Buchdrucker-Signete der neueren Zeit. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1866, 1868, 1875, 1876).
Rabener, G. W. Verhandeling over de vignetten der boekdrukkers. Amst. 1765. 8°. (uit Rabener. Hekelschriften. Dl. 2).
Roberts, W. Printer's marks. A chapter in the history of typography. London, 1893. m. afb. kl. 4°.
Roth-Scholtz, Fr. Insignia bibhopolarum et typographorum ab incunabulis typographiae ad nostra usque tempora. Norimb. 1728. 38 pl. m. 373 drukkersmerken (1 op pl. IV uitgesneden), fol.
Sllvestre, L. C. Marqués typographiques ou recueil des monogrammes, chiffres, enseignes, emblèmes, devises, rébus et fleurons des libraires et imprimeurs qui ont exercé en France, depuis 1'introduction de 1'imprimerie en 1470, jusqu'a la fin du 16me siècle: a ces marqués sont jointes celles des libraires et imprimeurs qui pendant la même période ont pubhé hors de France, des livres en langue francaise. Paris, 1867. 2 dln. m. 1310 drukkersmerken. 8°.
VanderHaeghen, F. Dictionnaire des devises des hommes de lettres, imprimeurs, bibhophiles; des chambres de rhétorique, sociétés httéraires et dramatiques. Belgique et Hollande. (Le Bibhophile beige. Jg. X, XI. 1875, 1876).
Arnold, Th. I. J. Dictionnaire des devises des hommes de
lettres, imprimeurs, libraires, bibhophiles, chambres de rhétorique, sociétés httéraires et dramatiques. Belgique et Hollande. Supplément k la liste pubhée par M. Ferd. Vanderhaeghen. Brux. 1879. 8°.
Someren, J. F. van. Devises d'hommes de lettres, reli-
gieux, artistes, diplomates et gueniers, tirées de portraitsnéerlandais et non pubhées par F. van der Haeghen et Th. I. J. Arnold. Belgique et Hollande. (Annales du bibhophile beige. N. série. I. 1882).
Van der Meersch, P. C. Des marqués de quelques imprimeurs. Z. p. en j. m. 1 afb. 8°.
Vorsterman van Oyen, A. A. Les marqués d'imprimeurs. Arnh. 1910. m. afb. 4°.
Blades, W. A list of medals, jettons, tokens, etc. in connection with printers and the art of printing. London, 1869. m. pl. kl. 4°. (gedrukt in 100 exempl., waarvan 25 op 4° formaat).
Numismata typographica or the medalhc history of printing. London, 1883. m. 24 pl. 4°.
Jehne, Paul. Ueber Buchdruck-Medaillen. Nach einem alteren Werke beschrieben, vervollstandigt und neu geordnet. Dippoldiswalde, 1907. 8°.



III. 6. C. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
121
Bodel Nijenhuis, J. T. Liste alphabétique d'une collection de portraits d'imprimeurs, de libraires, de fondeurs de caractères et de correcteurs d'épreuve. Leyde, 1836—68. 7 stukken. 4°.
Buchhandler Album. Portraits-Galerie verdienter und namhafter Buchhandler, Buchdrucker, Kunst- und Musikalienhandler aus alterer wie neurer Zeit. Mit begleitenden biographischen Skizzen. Leipzig, 1867, 68. Ie serie. afl. 1 en 2. m. 12 portr. 8°.
c. Nederland en België. 1. Algemeen.
Arrêtés et Proclamatlons de guerre allemandes du 20 Aoüt 1914 au 25 Janvier 1915. Documents historiques affiches a Bruxelles pendant 1'occupation. La Haye, 1915. 8°.
Hierin o. a. bepalingen omtrent: Livres et écritures, imprimés, censure d'imprimés, vente de journaux ete.
Bontjes, J. Proeve tot de kennis van den toestand en de inrichting des boekhandels in Nederland in de 17e en 18e eeuw. (1861). 8°. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).
Beitrag zur Kentniss des Zustandes und der Einrichtung
des Niederlandischen Buchhandels im 17. und 18. Jahrhundert. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1863).
Bijdragen tot de geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel. 11 dln. 8°.
1. Levensschetsen en verspreide stukken. Amst. 1884.
2. Sautijn Kluit, W. P. De Nieuwsbladen voor den boekhandel. — A. C. Kruseman. De Fransche wetten op de Hollandsche drukpers. — Brieven van Daniël Elsevier aan Nicolaas Heinsius. Amst. 1890.
3. Meulen, R. van der. Een 40-jarige uitgeversloopbaan (A. W. Sijthoff). Amst. 1891.
4. Bodel Nijenhuis, J. T. De wetgeving op drukpers en boekhandel. Amst. 1892.
5. Sautijn Kluit, W. P. Arnhemsche couranten. — Verspreide opstellen. Amst. 1892—1895.
6. Kruseman, A. C. Aanteekeningen betreffende den boekhandel in de 17e en 18e eeuw. Amst. 1893.
7. Sautijn Kluit, W. P. Nagelaten geschriften. Amst. 1896. 8 en 9. Enschedé, J. W. A. C. Kruseman. 2 dln. in 4 stkn.
Amst. 1899, 1902.
10. Kleerkooper, M. M., en W. P. van Stockum Jr. De boekhandel te Amsterdam, voornamelijk in de 17e eeuw. 's-Grav. 1914, 1915. 5 dln. in 2 bdn.
11. Knuttel, W. P. C. Verboden boeken in de Repubhek der Vereenigde Nederlanden. 's-Grav. 1914.



122
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Campbell, M. F. A. G. De oudst bekende Nederlandsche rx>ekdrukkerij. 's-Grav. 1880. kl. 8°. (overdruk uit Bibliogr. Adversaria).
Dozy, Ch. M. Aanteekeningen over Nederl. boekdrukkers en boekverkoopers (o.a. Elsevier, van Dorp, Paadts, Plantijn). Handschrift.
Enschedé, Ch. Fonderies de caractères et leur matériel dans les Pays-Bas du XVe au XlXe siècle. Notice historique principalement d'après les données de la collection typographique de Joh. Enschedé en Zonen a Haarlem. Haarlem, 1908. m. pl. en afb. fol.
Enschedé, J. W. Typographische opmerkingen over eenige Nederlandsche incunabelen. Antw. 1903. 8°. (overdruk uit Tijdschr. v. boek- en bibliotheekwezen).
Een drukkerij buiten Mechelen vóór 1466. 's-Grav. 1918.
8°. (overdruk uit Het Boek).
Folmer, Tlddo. Het boek en de boekhandel. Baarn, 1911. 8°.
Haebler, K. Zum Studium der alt-niederlandischen Donate. (Zentralbl. f. Bibhothekwesen. Jg. XXXV. 1918).
Harrison, Robert. The French clandestine press in Holland in the 17th and 18th centuries. (The Library. Vol. V. 1893).
Holtrop, J. W. Monuments typographiques des Pays-Bas au quinzième siècle. Collection de fasimflés d'après les originaux conservés a la Bibhothèque Royale de la Haye et ailleurs. La Haye, 1868. m. 1 kaart en 130 pl. fol.
Kruitwagen, Bon. Vroegere lettergieterijen in Nederland. Amst. 1911. 4°. (overdruk uit Drukkersjaarboek. Dl. 4).
Kruseman, A. C. Bouwstoffen voor een geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel, gedurende de halve eeuw, 1830— 1880. Amst. 1886, 87. 2 dln. 8°.
Idem. Oorspronkehjk handschrift van den schrijver. 2 dln.
fol.
Aanteekeningen betreffende den boekhandel van NoordNederland in de 17e en 18e eeuw. Amst. 1893. 8°. (Bijdragen tot ' de geschiedenis van den Nederl. boekhandel. VI).
Krijn, S. A. Franse lectuur in Nederland in het begin van de 18e eeuw. 1917. 8°. (overdruk uit De nieuwe taalgids).
Lamblnet, P. Recherches historiques, httéraires et critiques sur 1'origine de rimprimerie; particulièrement sur ses premiers établissemens au XV siècle, dans la Belgique, maintenant réunie a la Répubhque francaise. Brux. An VIL (1797). m. 2 pl. 8°.



Ut. 6. C. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
123
Ledeboer, A. M. De rx)ekdrukkers, boekverkoopers en uitgevers • in Noord-Nederland, sedert de uitvmding van de boekdrukkunst tot den aanvang der 19e eeuw. Eene proeve. Dev. 1872. gr. 4°.
Alfabetische lijst der boekdrukkers, boekverkoopers en
uitgevers in Noord-Nederland, sedert de uitvinding der boekdrukkunst tot den aanvang der 19e eeuw. Utrecht, 1876.m. 4pl.—Chronologisch register behoorende bij de alphabetische lijst, enz. Utrecht, 1877. tez. 2 dln. 4°.
De boekdrukkers en boekverkoopers in Noord-Nederland
van den aanvang af tot en met den jare 1800, —vanaf anno 1800 tot 1840. Oorspronkelijk handschrift in twee portefeuilles benevens het geheele apparaat van den schrijver voor zijn werk op fiches, in houten kistje.
Livre Beige, pubhé par le Cercle de la hbrairie, de rimprimerie et de toutes les professions qui s'y rattachent. Brux. 1888. m. pl. fol.
MUhlbrecht, O. Der hollandische Buchhandel seit Coster. Leipzig, 1867. 8°. (Nieuwsblad v. d. Boekhandel. 1867. no. 10).
Nijhoff, P. Korte geschiedenis van de vestiging der boekdrukkunst in Nederland in de 15e eeuw. Amst. 1853. (overdruk uit Weekblad voor den boekhandel).
Nijhoff, Wouter. L'art typographique dans les Pays-Bas (1500—1540). Reproduction en facsimile des caractères typographiques, des marqués d'imprimeurs, des gravures sur bois et autres ornements employés dans les Pays-Bas entre les années MD et MDXL, avec notices critiques et biograpbiques. La Haye 1902... Afl. 1... m. pl. fol.
Bijgevoegd: beoordeelingen door W. L. Schreiber (Zentralblatt für Bibliothekwesen. Marz 1904) en J.W. Enschedé (Ned. Spectator. 1 Nov. 1902).
Palier, H. Lijst van Nederlandsche boekhandelaars van alle tijden met de jaren van hunne werkzaamheid en letterkundige aanteekeningen. 3 bl. gr. fol., bevattende de letters A en B in 6 kolommen, (als proeve uitgegeven en niet verder verschenen).
Pinchart, Alex. Recherches sur 1'introduction de rimprimerie dans quelques villes de la Belgique. (1. Wavre; 2. Nivelles; 3. Dinant; 4. Saint Ghislain; 5. Luxembourg; 6. Ath). (Le Bibhophile beige. Tome UI. 1846, VI. 1850).
Reiffenberg, de. La presse espagnole en Belgique. (Le Bibhophile beige. Tome I—VII. 1845—50).
Données statistiques pour 1'histoire de rimprimerie. —
Premier établissement de la typographie dans les diverses localités de la Belgique. (Le Bibhophile beige. Tome I. 1845, IV. 1847).
Reume, A. de. Variétés bibliographiques et httéraires. (I. Imprimeurs beiges). Brux. 1841. m. portr. en pl. 8°.



124
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Reumer, A. de. Notices sur des imprimeurs beiges. (Le Bibliophile beige. Tome V, VI. 1848—49).
Hele, P. A. L'histoire de 1'imprimerie en Hollande. Brux. 1872. 8°. (overdruk uit: Le Bibliophile beige).
Aanteekeningen over de geschiedenis der boekdrukkunst
in Nederland in de I5e en 16e eeuw. 5 omslagen. Handschrift.
a. Aanteekeningen over de geschiedenis der boekdrukkunst in NoordNederland in de 16e eeuw.
b. Leidsche boekdrukkers in de 16e eeuw.
c. Aanteekeningen uit de Resolutien van Holland betreffende schrijvers, boekdrukkers enz. 1579—1622.
d. Octrooien door de Staten van Holland verleend aan boekdrukkers 1579-1612.
e. Aanteekeningen over Nederlandsche drukwerken in de 15e eeuw. Verheyden, Pr. Drukkersoctrooien in de 16e eeuw. (Tijdschr.
voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Verslagen van het onderzoek naar den toestand van den handeldrijvenden en industriëelen middenstand in Nederland (uitgegeven door de Commissie voor de Middenstandsenquête). Amst. (1918). 12 dln. m. reg. 8°.
Hierin afzonderlijke afdeelingen betr. den boekhandel, papierhandel, drukkerij, enz.
Vincent, J. B. Essai sur l'histoire de rimprimerie en Belgique depuis le XVe jusqu'a la fin du XVIIIe siècle. Brux. 1867. 8°. (overdruk uit Bulletin du bibliophile beige.)
Wauters, A. Documents pour servir a l'histoire de 1'imprimerie dans Tanden Brabant. (Bulletin du bibliophile beige. Tome XII. 1856).
Westreenen van Tiellandt, W. H. J. van. Korte schets van den voortgang der boekdrukkunst in Nederland in de 15e, en haar verdere volmaaking in de 16e en 17e eeuw. 's-Grav. 1829. 8°.
2. Reproducties.
Librairie, La. rimprimerie et la presse en Hollande k travers quatre siècles. Documents pour servir a l'histoire -de leurs relations internationales. Recueillis et annotés. par W. P. van Stockum Jr. Pubhé a. 1'occasion de la 7e session du Congres international des éditeurs k Amsterdam. La Haye, 1910. m. 218 afb. kl. fol.
Idem. Een der 12 exemplaren op Holl. papier van Gelder.
Geschiedenis van het heyhghe cruys; or history of the holy cross. Reproduced in fac-simile from the original edition printed by J. Veldener in 1483. Text and engravings by J. Ph. Berjeau. London, 1863. m. houtsn. 4°.



iii. 6. c. geschiedenis van de boekdrukkunst.
125
History of the cross, The legendary. A series of 64 woodcuts from a Dutch book published by Veldener a. d. 1483 with an introduction written and ülustrated by J. Ashton. Preface by S. Baring Gould. London, 1887. m. houtsn. 8°.
Marche, Olivier de la. Le chevalier délibéré. The ülustrations of the edition of Schiedam reproduced, with a preface by F. Lippmann and a reprint of the text. London, 1898. m. pl. 4°. (111. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 5).
Hier beghint een seer ghenoechlike ende amoroeze historie van den eedele Lantsloet en die scone Sandryn. Goude, Crovert van Ghemen, circa 1486. m. houtsn. 4°. (Facsinüle-uitgave naar het eenig bekende exemplaar in de Stadsbibliotheek te Lübeck, door Martinus Nijhoff. 1902).
Dat Leuen ende die Passie ende Verheffinghe van den heyhgen maget sinte Kunera die in die stadt va Renen rustêde is. Met haer tekenë ende mirakelen die gheschiet sun en noch dagelicx geschië die God gedaë heeft doer die heylighe maghet Sinte Kunera. Dit boecxkèn vercooptmen in die stadt van Renen, c. 1515. m. houtsn. 4°. (Facsimüe-uitgave naar het eenig bekende exemplaar in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage, door Martinus Nijhoff, 1902).
Die Waerachtige ende een seer wonderlijcke historie van Marikë van nieumeghen die meer dan seven iaren mettë duvel woéde en verkeerde. Antwerpen, W. Vorsterman, c. 1518. m. houtsn. 4°. (Facsimile-uitgave naar het eenig bekende exemplaar in de K. Hof- en Staatsbibliothek te München, door Martinus Nijhoff. 1904).
3. Verschillende steden. (Zie ook de afdeeling Nationale bibliographien).
Amsterdam. — Kleerkooper, M. M., en W. P. van Stockum Jr.
De boekhandel te Amsterdam voornamelijk in de 17e eeuw. Biographische en geschiedkundige aanteekeningen verzameld. 's-Grav. 1914—15. 4 dln. 8°. (Bijdragen tot de geschiedenis van den Nederl. boekhandel, dl. 10).
Kalf, G. Uit de geschiedenis van den boekhandel.
Haarlem, 1916. 8°. (overdruk uit Vragen des tijds).
Bespreken van Kleerkooper-Van Stockum. De boekhandel te Amsterdam in de 17e eeuw.
Moes, E. W., en C. P. Burger Jr. De Amsterdamsche
boekdrukkers en uitgevers in de 16e eeuw. Amst., 's-Grav. 1907— 1915. 4 dln. m. facs. 4°.
Roever, N. de. Amsterdamsche boekdrukkers en boekver-



126
iii. de geschiedenis van het boek.
koopers uit de zestiende eeuw (tot omstreeks 1580). Amst. 1884. 2 stkn. m. facs. 4°. (overdruk uit Oud-Holland).
Amsterdam. — Rogge, H. C. Amsterdamsche boekdrukkers en uitgevers van de 16e eeuw. (Bibliogr. Adversaria. Dl. V. 1883 —86).
Antwerpen. — Olthoff, Frans. De boekdrukkers, boekverkoopers en uitgevers in Antwerpen sedert de uitvinding der boekdrukkunst tot op onze dagen. Alphabetisch gerangschikt en van geschiedkundige aanteekeningen voorzien. Antw. 1891. m. portr. en drukkersmerken. 4°.
Reiffenberg, de. Essai sur rimprimerie d'Anvers. (Le
Bibhophile beige. Dl. I. 1845).
Willems, J. F. Bijdrage tot de geschiedenis der boekdrukkunst in Antwerpen. Antw. 1828. 8°. (overdruk).
Bericht wegens de Antwerpsche boek-printers def
vijftiende eeuw, en den drukker van het Breviarium Tornacense. Antw. 1828. m. 1 facs. 8°.
r Berigten wegens de boekprinters van Antwerpen
ten jare 1442 enz. Gent, 1844. m. 1 facs. 8°.
Tweede uitgave, vermeerderd met: Beoordeeling van het vorenstaende berigt, door J. Koning, en Tweede bydrage tot de geschiedenis der boekdrukkunst in Antwerpen, door J. F. Willems. Met aanhangsel. (Ordonnantie van de Gilde van de Violier, 1619).
Audenaerde. — Van der Meersch, D. J. Audenaerdsche drukpers, 1479—1830. Auden. 1864. m. portr. en pl. 8°.
Bergen. — Poncelet, Ed., et E. Matthieu. Les imprimeurs montois. Mons, 1913. m. pl. 8°.
Dendermonde. — Broeckaert, Jan. Dendermondsche drukpers. Denderm. 1890. Met bijvoegsel. 1894. 2 dln. 1 bd. 8°.
Deventer. — Eyk, W. B. J. van. De proto-typographie te Deventer tot 1500. Fragment eener voordracht over palaeotypographie. Dev. (1873). 8°.
's Gravenhage. — Boele van. Hensbroek, P. A. M. Iets over den Haagschen boekhandel in de 19e eeuw. 's-Grav. 1905. m. afb. 8°. (overdruk uit het jaarboekje Die Haghe).
Zuiden, D. S. van. De Hebreeuwsche typographie in Den
Haag (in De Hoogduitsche Joden in's Gravenhage van af hunne: komst tot op heden. Den Haag, 1913. m. pl. en portr. kl. 4°).
Groningen. — Oomkens Jz., J. Bouwstoffen tot eene geschiedenis van de boekdrukkunst en den boekhandel in de stad en provincie Groningen. Gron. 1854. 8°.
Hetzelfde werk. 2de vermeerderde druk. Gron. 1864.8°.
Hetzelfde werk. Handexemplaar van den schrijver,



iii. 6. c. geschiedenis van de boekdrukkunst.
127
waarin verschillende brieven, wetten en rapporten over het boekverkoopers-collegie te Groningen, catalogi van ongebonden verkoopingen, enz.
Groningen. — Oomkens Jz., J. Bouwstoffen tot de geschiedenis van den boekhandel in Groningen. 2de deel. Versch. gedrukte stukken, brieven, enz., in 2 dln.
De «hrijver had deze verschillende gegevens bijeengebracht voor eene nieuwe uitgave.
Haarlem. — Tiele, P. A. De Haarlemsche boekdrukkers en boekverkoopers in de 15e—18e eeuw. Amst. 1865. kl. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).
Leeuwarden. — Eekhoff, W. Nieuwe bijdrage tot de geschiedenis van de boekdrukkunst in Nederland; bevattende een betoog dat de eerste druk van de Oude Friesche wetten bezorgd door den Heer Hidde Cammingha omstreeks 1484 gedrukt is te Leeuwarden. Leeuw. 1856. 8°. (overdruk uit De Vrije Fries).
Leiden. — Elsevier, W. I. C. Rammelman. De voormalige drukkerij op het Raadhuis der stad Levden, 1577—1610 Leiden 1857. 8°. "
~ Tiele, P. A. Les premiers imprimeurs de 1'Université de Leide. (Les Silvius, Plantin, Les Ravelinghen). Brux. 1869. 8° (overdruk uit Le Bibliophile beige. Dl. IV).
Leuven. — Even, E. van. Renseignements inédits sur les imprimeurs de Louyain au XVe siècle. (Le Bibhophile beige. Dl. I. 1866).
Luik. — Capltaine, U. Recherches sur 1'introduction de 1'impnmene dans les locahtés dépendant de 1'ancienne principauté de Liège et de la province actueüe de ce nom. Brux. 1867. m. 2 pl. 8°. (ex. op groot papier).
a —T War*ée, A. Sur 1'établissement de 1'imprimerie a Stem-
MjnTeX* Spa' dans k de nège'(Le BibÜ0PhUe bde°-
Maastricht. — Eversen, H. P. H. Aanteekeningen over eenige drukkers van Maastricht. Roermond, z. j. 8°.
De 1'epoque oü 1'imprimerie fut introduite a Maestncht. Maestr. 1868. 8°.
. Middelburg. — Altorffer, J. c. Over de invoering van de boekdrukkunst te Middelburg. Amst. 1872. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Namen. — Borgnet, Jules. Recherches sur les imprimeries de Namur. (Bulletin du bibhophile beige. Dl. VI. 1850, IX. 1852).
Capitaine, U. Nouvelles recherches sur les imprimeurs
de Namur, (Bulletin du bibhophile beige. Dl. VIII 1851 X (2e série I) 1854).



128
iii. de geschiedenis van het boek.
Overijssel. — Doornlnck, J. L van. Kleine bijdragen tot de geschiedenis van Overijsel. 3 stukjes. 8°.
• Drukkunst en boekhandel i —iii. — Een Kamper drukpersdelict. — Volgens Bartjens.
Roermond. — Romen, K. Opkomst en ont\vikkeling der drukkunst in de stad Roermond. Sittard, 1905. 8°. (overdruk uit „Limburg").
Rotterdam. — Campbell, M. F. A. G. De beginselen der boekdrukkunst te Rotterdam. (Bibhogr. Adversaria. Dl. I. 1873 -74).
Spa. — N. O. De 1'imprimerie spadoise et d'autre chose. (Le Bibhophile beige. Dl. III. 1846).
Yperen. — Verheyden, Pr. Over Ypersche boekdrukkers. (Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VIL 1909).
Batavia. — Casteels- en Stads-Drukkerljen te Batavia.
Ordonnantie voor de-Casteels- en Stads-Drukkerijen tot Batavia 2 Juni 1761. 3 bldz. fol. — Biljet betreffende het uitsluitend privilegie aan de Stads-Drukkerij om Almanakken te drukken. 9 Febr. 1762. plano.
Enschedé, J. W. De eerste Compagnies drukkers te
Batavia, 's Grav. 1913. 8°. (overdruk uit Het Boek).
Tiele, P. A. De eerste boekdrukkers te Batavia, 's Grav.
1874. 8°. (overdruk uit Bibliogr. Adversaria).
4. Personalia.
(Voor kleine geschriften en andere gegevens over Nederlandsche en Belgische personen en firma's zie de lijst achter in den catalogus).
d'Ablaing van Giessenburg. — Meersmans, P. J. A. Rudolf Charles d'Ablaing van Giessenburg (firma R. C. Meyer, Amsterdam, Damrak 97), 1895—1904. Persoonlijke herinneringen. Alsmede d'Ablaing's omgang met Multatuh (Ed. Douwes Dekker) in de jaren 1860—1866, geschetst uit beider nog onuitgegeven brieven en bescheiden. Met een voorwoord van Chr. Nuijs. Amst. 1904. m. portr. en pl. 8°.
Blaeu. — Baudet, P. J. H. Leven en werken van Willem Jansz. Blaeu. m. Naschrift. Utr. 1871. 2 dln. m. portr. en facs. 8°.
Notice sur la part prise par Willem Jansz. Blaeu,
1571—1638, dans la détermination des longitudes terrestres. Utr. 1875. m. facs. 8°.
Briot. — Enschedé, J. W. Nicolaas Briot en Jacques Carpentier, lettergieters en hun relatie tot eenige Amsterdamsche boekdrukkers. Amst. 1908. 8°. (overdruk uit Jaarboek Amstelodamum. VI).



III. 6 C. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
129
Bijbeixompagnie. — Enschedé, J. W. De voorgeschiedenis der Nederlandsche Bijbelcompagnie, 's Grav. 1914. 8°.
Carpentier. Zie Briot.
Couvee. — Schouten, H. J. Geslachtslijst van de familie Couvée. Rijswijk, 1902. 8°.
Cramer. — Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan der „Berghuizer Papierfabriek voorheen B. Cramer" te Wapenveld. Augustus 1911. m. pl., portr. en papiermonsters. 4°.
De la Feuille. — Notice sur Daniël de la Feuille, graveur, orfèvre, horloger et libraire a Amsterdam, 1894. 8°. (overdruk uit Bulletin de la commission de rhistoire des églises Wallonnes).
Doen Pietersz. — Poelman, H. A« Eenige bijzonderheden aangaande het werk van den Amsterdamschen boekdrukker Doen Pietersz. (Het Boek. Jg. I. 1912). **.;-:>
Ellerman Harms & Co. — Zwart, B. C. E. Een eeuw. Gedenkschrift van de Amsterdamsche boek- en steendrukkerij voorheen Ellerman Harms & Co. 1 Nov.. 1902. Amst. 4°.
Elsevier. — Brieven van Dan. Elsevier aan Nicolaas Heinsius. Amst. 1890. 8°. (Bijdragen tot de geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel. Dl. II.)
Centenari, B. L. Tipo Italiano non Elzeviriano. Roma,
Typographia Elzeviriana, 1879. kl. 8°.
l'arte tipografica prima degli Elzevier. — Le edizioni Elzeviriane. — l'arte tipografica di nostri giorni.
Rammelman Elsevier, W. J. C. Uitkomsten van een
onderzoek omtrent de Elseviers, meer bepaaldelijk met opzigt tot derzelver genealogie. Utrecht, 1845. 8°.
Reume, A. de Recherches historiques, généalogiques et
bibliographiques sur les Elsevier. Brux. 1847. m. portr. van Elsevier en facs. 8°.
Vertaling van het • voorgaande met eenige vermeerderingen.
Généalogie de la noble familie Elsevier. Brux. 1850. 8°.
Enschedé, Ch. De drukkerij, van Johannes Elzevier in
1658. Amst. 1896. 8°. (overdruk uit Nieuwsbl. v. d. boekhandel,
Elzevier—van Dyck. Hengelo, 1899. 8°. (overdruk uit
Klaasesz Aankondiger).
Evers, G. A. Joost Elsevier te Utrecht. — Pieter Elsevier te Utrecht. (Het Boek. V. 1916).
Hasselt, W. J. C. van, Tableau généalogique des Elseviers
qui ont été imprimeurs ou libraires. Handschrift van 1845. folio.
Met verschillende brieven aan van Hasselt. De genealogie is samengesteld uit een H.s. van W. J. C. Rammelman Elsevier, te Leiden.
9



130
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Elsevier. — Haverkorn van Rijsewijk, P. Bijdrage tot de geschiedenis der Elzeviers. (Oud-Holland. Jg. XIV. 1896).
Jacob, J. L. C. Bonaventuur en Abraham Elzevier, 's Grav.
1841. m. facs. 12°. (overdruk uit Jaarboek v. d. boekhandel).
Kayser, C. Gh Elsevier. Cenno storico bibhograficö.
Verona, 1879. 12°.
Mansvelt, J. P. van, Geslachtsregisters van de familie
Elsevier, 1565—1753, Rammelman ± 1600—1730 en van Waasbergen, 1589—1722. Handschrift 18e eeuw met lOgeteekende en gekleurde wapens, fol.
Pieters, Ch. Analyse des matériaux les plus utiles
pour de futures Annales de rimprimerie des Elsevier. Gand, 1843. met het wapen van de Elseviers en de genealogische hjsten. — Additions. 8°.
Gedrukt in 50 exemplaren.
Annales de 1'imprimerie des Elsevier, ou histoire de
leur familie et de leurs éditions. 2e édition, revue et augmentée. Gand, 1858. Av. additions. 1860. 8°.
Willems, Alph. Les Elzevier. Histoire et annales typographiques. Brux. 1880. Met pl. en facs. 8°.
Boele van Hensbroek, P. A. M. A. Willems, Les
Elzevier. 1881. kl. 8°. (overdruk uit Bibhogr. Adversaria).
Tiele, P. A. De Elzeviers. Amst. 1880. 8°. (overdruk
uit De Gids).
Elwe. — Leeven en character-schets van een voornaam boekhandelaar, in een der vermaardste koopsteden van Holland. Waeragtige Geschiedenis. Niet vertaald, waer agter: Een Sleutel voor 't Slot, of, Slot voor de Sleutel geographies beschouwd. Te Constantinopolen, by Jochem Regtuyt, in de Waarheid. Nae onze Jaertelhng 1209. 8°.
Pamflet tegen J. B. Elwe.
Leeven en character-schets van den Amsteldamscheboek-
verkooper J . .. . B . ... E.(lwe). 2de dr. Z. pl. n. j. 8°.
Enschedé. — Blades, W. Typographical notes. Lond. 1870. 8°. (overdruk uit The Book worm).
The early schools of typography." The Enschedé type-foundry at Haarlem
Bogeng, G. A. E. Offizin Joh. Enschedé en Zonen, Haarlem. (Zeitschrift-für Bücherfreunde. N. F. Jg. III. 1912).
Catalogus van vqprwerpen betrekking hebbende op de geschiedenis van het bedrijf der firma Joh. Enschedé & Zonen, tentoongesteld 21 Juni 1903. Haarlem. 1903. kl. 4°
Lettergieterij van Joh. Enschedé & Zonen [te Haar-



iii. 6. c. geschiedenis van de boekdrukkunst.
131
lem]. Gedenkschrift ter gelegenheid van haar honderdvijftigjarig bestaan op 9 Maart 1893. Haarlem, 1893. m. pl. en portr. gr. 4°.
Fokke.— Frijlink, H. Arend Fokke Simonsz., zijn leven, denken en werken. Uit echte bronnen verzameld en uitgegeven. Amst. 1884. kl. 8°.
Gelder, van. — (Gelder, J. M. van). Stamboek der familie van Gelder, bevattende het voor- en nageslacht van Pieter Smidt van Gelder. Amst. 1899. m. wapens, gr. 4°.
Gosse. — Gosse, P. F. Portefeuille d'un ancien typographe ou recueil de lettres sur divers sujets de personnages et gens de lettres distingués, avec plusieurs pièces intéressantes et des notes pour rintelligence du texte. La Haye, 1824. 8°.
Holtrop. — Leven, Het. van den Amsterdamschen boekverkooper W. Holtrop uit egte bescheyden en een langdurige samenleving. 1794. 8°.
Höveker. — Höveker, H. Een vijftigjarig jubilé. Amst. 1881. 8°.
Immig & Zoon. — Karreman, J. Gedenkbladen ter herdenking aan het vijf en twintigjarig bestaan der boekdrukkerij, 1873—1828. m. portr. en pl. 4°.
Keulen, van. — Bom H.Gz., G. D. Bijdragen tot een geschiedenis van het geslacht van Keulen, als boekhandelaars, uitgevers, kaart- en instrumentmakers in Nederland; eene biblioartographische studie. Amst. 1885. m. wapen. 8°.
Verzameling van octrooien betreffende uitgaven der firma
(Hulst) van Keul n over de jaren 1727—1793. In 2 portefeuilles, (met een beschrijving dezer verzameling door G. D. Bom H.Gz. in Nieuwsblad van den boekhandel. 1896, no. 24 en 27).
Kolff. — Sijthoff, A. W. In memoriam Gualtherus Kolff, 8 Nov. 1826—29 Apr. 1881. Leiden, 1881. m. portr. 8°.
Kruseman. — Enschedé, J. W. A. C. Kruseman. Amst. 1899, 1902, 2 dln. 8°.
Bijdragen tot de geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel. viii, ix.
Luchtmans. — Album amicorum van Mr. Samuel Luchtmans Ssz. Sskleinz. 1782—86. langw. 4°. verg. led. in koker. Met 15 inschriften.
Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur. — Gedenkboek der Wereldbibliotheek, 1905—1915. Amst. 1915.m.pl. en portr. 8°.
Mommaas. — Mommaas Cz., C. Lettergieterij, boek- en plaatdrukkerij. Amst. 1860. m. 5 afb. 8°.



132
iii. de geschiedenis van het boek.
Muller. — Roever, N. de. Jan Harmensz Muller. 1885. 4°. (overdruk uit Oud Holland).
Muller. — Kruseman, A. C. Frederik Muller geboren 20 Juli 1817; gestorven 4 Januari 1881. In memoriam. Voor vrienden overgedrukt uit Levensberichten der afgestorven leden van de Maatschappij der Nederl. letterkunde. Haarl. 1881. m. portr. kl. 4°.
Pafraet. — Campbell, M. F. A. G. De eerste boekdrukker te Alkmaar (Bibhographische Adversaria. Dl. 5. 1883—86).
Palier.' — Palier, H. Iets over het geslacht der Paher's. 's Hert. 1848. m. portr. gr. 8°.
Een drukker Palier heeft reeds in 1542 te Metz zijn beroep uitgeoefend. Sedert 1690 woonde deze familie te 's Hertogenbosch.
Rey. — Rousseau, J. J. Lettres inédites a Mare Michel Rey, publiées par J. Bosscha. Amst. 1858. 8°.
Fransen, J. Lettres adressées a Mare Michel Rey, hbraire
a Amsterdam. Par. 1915. 8°.
Scheffer. — Verreyt, Ch. C. V. Het geslacht Schoeffer, later Scheffer en Scheffers te 's-Hertogenbosch van 1541—1796 in betrekking tot de boekdrukkunst. 's-Grav. 1888. m. wapenafb. 8°.
Schinkel. — Jacob, J. L. C. Aanteekeningen over het geslacht en de drukwerken van den Delftschen boekdrukker Hermanus Schinckel. 'sGrav. 1843. 12°.
Afzonderlijke afdruk uit het Jaarb. v. d. boekhandel. Herman Schinckel was boekdrukker te Delft en werd in 1568, 32 jaren oud, wegens het drukken van drie Protestandsche boeken, onthoofd.
Sijn & zoon, D. van — Bestaan, 50jarig. der drukkerij, 1905. Met portr. en afb. lgw. 8°.
Sijthoff. — Meulen, R. van der. Een veertigjarige uitgeversloopbaan. A. W. Sijthoff te Leiden 1851—1 Jan. 1891. Naar bescheiden uit het archief der zaak geschetst door een vriendenhand. Als manuscript gedrukt. (Leiden, 1891). 8°.
Hetzelfde. Uitgave voor het pubhek bestemd. Amst. 1891.
m. portr. 8°. (Bijdragen tot de geschiedenis van den Ned. Boekhandel. Deel III).
Uitg.MIJ. Nederland. — Gheyn, E. van den. „Een miserabele" vijfduizend gulden in aandeelenpapier of de financieele operaties der „Rhodeso-Neerlandica'* Uitgevers-Maatschappij te 's Gravenoord. (Fin de siècle-schetsen). Dordr. 1900. 8°.
Waesberghe. — Evers, G. A. Jan van Waesberghe te Utrecht. (Het Boek. V. 1916). Ledeboer, A. M. Het geslacht van Waesberghe. Eene



m. 6. c. geschiedenis van de boekdrukkunst.
133
bijdrage tot de geschiedenis der boekdrukkunst en van den boekhandel in Nederland. Rott. 1859. m. portr. en facs. 8°.
Idem. 2e verm. druk. 'sGrav. en Utr. 1869. 8°.
Ledeboer, J. M. Nouvelles recherches sur les van Waes-
berge. (BuUetin du bibhophile beige. Dl. XIX (2e série X). 1863.
Werrecoren. — Even, Edward van. Notice sur Piere Werrecoren, imprimeur a St.-Maertensdijk, en Zélande, 1478. (BuUetin du bibhophile beige. Dl. VIII. 1851).
Wetstein. — Album amicorum van Joh. Henricus Wetstein Igw. 12°.
J. H. Wetstein, geb. 15 Mrt. 1649 te Bazel, overl. te Amsterdam 4 Apr. 1726, was de stichter van het beroemde Huis Wetstein. Dit album bevat 97 geschreven blaadjes van beroemde geleerden uit Duitschland en Frankrijk en dagteekent van 1666—1679 toen Wetstein een Akademiereis deed. Het boekje is zeer fraai gebonden in oud rood marokijn met vergulde stempels. (Magnusband).
Willem Jacobszoon. — Sterck, J. F. M. Willem Jacobszoon, Boeckprenter in de „Heilige Stede", 1550. (Jaarboekje van Alberdingk Thijm. 1897).
Annoot. — Mémoire, A la.de Hippolyte Annoot, imprimeur de la vüle et de 1'université a Gand, décédé a Paris le 3 Septembre 1880. Gand, 1880. m. portr. 8°.
Back. — Vander Meersch, P. C. Note sur Godofredus ou Godefroid Back. (Le Bibhophile beige. Dl. II. 1845. Idem door M. F. A. G. Campbell. III. 1846).
Brito. — Gilliodts-van Severen, L. L'oeuvre de Jean Brito, prototypographe brugeois. Etude critique pour servir d'introduction a l'histoire de 1'ancienne Corporation des librairiers et imprimeurs de Bruges. Bruges 1897. m. pl. 8°.
Bergmans, P. L'imprimeur Jean Brito et les origines de
rimprimerie en Belgique, d'après le hvre récent de M. Gilhodtsvan Severen.- Gand, 1898. 8°.
Rommel, H. L'oeuvre de Jean Brito, prototypographe
brugeois par M. L. Gilliodts-van Severen. Etude analytique sur 1'invention de 1'imprimerie a Bruges. Bruges, 1898. 8°.
Ghelen, van. — Vorsterman van Oyen, A. A. Les van Ghelen, imprimeurs. Gand, 1883. 8°. Met drukkersmerken en lijst hunner uitgaven. 8°. (overdruk uit Messager des sciences histor. de Belgique).
Keysere, de. — Van der Meersch, D. J. Inductions historiques sur Arnaud de Keysere, imprimeur a Audenarde de 1479 a 1482. (Le Bibhologue de la'Belgique et du Nord de la France. Dl. I. 1839).
Martens. — Bergmans, P. Notice biographique sur Thierry Martens, le premier imprimeur beige. (Revue des bibliothèques. 1895).



134
iii. de geschiedenis van het boek.
Martens. — Gand, J. de. Recherches historiques et critiques sur la vie et les éditions de Thierry Martens (Martinus, Mertens). Alost, 1845. m. 8 pl. 8°.
Iseghem, A. F. van. Biographie de Thierre Martens
d'Alost, le premier imprimeur de la Belgique suivie de la bibhographie de ses éditions. Nouv. édition précédée d'une Cantate pour ï'inauguration de la statue de Martens par E. Speelman. Alost, 1856. 8°.
Scheler, A. Leben und Wirken des Buchdruckers Theo-
doricus Martinus Alustensis. Nach de Gand. (Serapeum. Jg. VII. 1846).
Nutius. — Nuyts, C. J. Essai sur rimprimerie des Nutius. 2e éd. Brux. 1858. 8°.
Phalesius. — Goovaerts, Notice biographique et bibliographique sur Pierre Phalèse. (Le Bibhophile beige. Année III. 1868).
Plantin. — Certlflcats délivrés aux imprimeurs des Pays-Bas par Christ. Plantin et autres documents se rapportant a la charge du prototypographe. Pubhés par Ph. Rombouts. Antw. 1881. 8°.
Degeorge, L. La maison Plantin a Anvers. Monographie
compléte de cette imprimerie célèbre aux 16e et 17esiècles. 2me édition augmentée d'une hste chronologique des ouvrages imprimés par Plantin a Anvers de 1555 a 1589. Brux. 1878. m. afb. gr. 8°.
Dozy, Ch. M. Het jaar en de plaats van geboorte van
Christoffel Plantijn. Amst. 1884. 4°. (overdruk uit Oud-Holland).
Faber, R. Christopher Plantin. (The Library. Vol. II.
1890).
Plantin, Chr. Correspondance publiée par Max Rooses
et Jan Denucé. Anvers, 1883—1918. 7 dln. 8°. (tomes 1—3 pubhés par Max Rooses, tomes 4—7 publ. par J. Denucé).
Les rimes, pubhées par Max Rooses. Lisb. 1890. 4'.
Rooses, Max. Plantijn en de Plantijnsche drukkerij. Gent,
1877. 8.
Christophe Plantin, imprimeur anversois. Anv. 1882.
Met portr. en pl. gr. fol.
Le Musée Plantijn-Moretus. Anv. 1913. m. pl., afb.
en facs. fol.
Scheler, A. Christoph Plantin. (Serapeum. VII. 1846,
XIV. 1853.)
Straelen, J. B. van der. Geslagt-lijste der nakomelingen
van den vermaerden Christoffel Plantin, Kon. Aerts-boekdrukker, binnen de stad Antwerpen; waer bij gevoegd is eene geslagtlijste der familie Mouretorff, alias Moretus. Alles uyt oor-



lil. 6. d. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
135
spronkelijke stukken en bewijsbare bescheiden verzameld en opgesteld en met historische aanteekeningen en wapens verrijkt en opgehelderd. Uitgeg, door P. Th. Moons-Van der Straelen. Antw. 1858. m. pl. en afb. gr. 8°.
Plantin. — Tiele, P. A. Christophe Plantin et le sectaire mystique Hendrik Niclaes. Brux. 1868. 8°. (overdruk uit Notes Cjueries).
Praet van. — Bergmans, P. L'imprimeur-hbraire brugeois Joseph-Ignace van Praet. Notice bio-biographique. Gand, 1904.8°.
Rogghé. — Rogghé, W. Gedenkbladen. Met eene inleiding door Max Rooses. Gent, 1898. m. portr. 8°.
Tavernier. — Willems Az., L. Ameet Tavenier en de invoering der civilité letter in Zuid-Nederland. (Tijdschr. voor boeken bibliotheekwezen. Jg. V. 1907).
Willems. — Brieven aan Jan Frans Willems, 1818—1846 toegelicht door Jan Bols. Gent, 1909. m. pl. en facs. 8°.
d. Duitschland. *^'f> '
1. Algemeen.
Falk, Fr. Die Druckkunst im Dienste der Kirche zunachst in Deutschland bis zum Jahre 1520. Köln, 1879. 8°.
Götze, A. Die hochdeutschen Drucker der Reformationszeit. Strassb. 1905. m. 79 pl. 8°.
Jentzsch, R. Der deutsch-lateinische Büchermarkt nach den Leipziger-Oster-meszkatalogen von 1740, 1770 und 1800 in seiner Gliederung und Wandlung. Leipzig, 1912. 8°.
Kapp, Fr., und J. Goldfriedrich. Geschichte des deutschen Buchhandels. Im Auftrage des Börsenvereins der deutschen Buchhandler herausgegeben von der Historischen Kommission desselben. Leipzig, 1886—1913. 4 dln. 8.
i. Pr. Kapp. Geschichte des deutschen Buchhandels bis in das 17te Jahrhundert. ii. J. Goldfriedrich. Geschichte des deutschen Buchhandels vom Westfalischen Frieden bis zum Beginn der klassischen Literaturperiode (1648—1740). iii. J. Goldfriedrich. Geschichte des deutschen Buchhandels vom Beginn der klassischen Literaturperiode bis zum Beginn der Fremdherrschaft (1740—1804). iv. J. Goldfriedrich. Geschichte des deutschen Buchhandels vom Beginn der Fremdherrschaft bis zur Reform des Börsenvereins im neuen deutschen Reiche (1805—1889).
Kirchhoff, A. Beitrage zur Geschichte des deutschen Buchhandels. Leipzig, 1851, 53. 2 dln. kl. 8°.
i. Notizen über einige Buchhandler des 15en und 16en Jahrh. ii. Versuch einer Gesch. d. deutschen Buchh. im 17en und 18en Jahrh. bis zu Reich's Reformbestrebungen.



III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Kleemeyer, F. J. Kunst- und Kunsthandel. No. 1—12. (Börsenblatt f. d. deutschen Buchh. 1905—6).
Kruitwagen, B. De Duitsche drukkers van de 15de eeuw. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Luther, J. Aus der Druekerpraxis der Reformationszeit. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXVII. 1910).
Perlbach, M. Zur Geschichte des Bücherwesens im Ordenslande Preussen. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Pfau, K. F. Das Buch berühmter Buchhandler. Eine Sammlung von Lebensbildern berühmter Marmer. Leipzig, 1885. m. 6 portr. 8°.
Biographisches Lexikon des deutschen Buchhandels der
Gegenwart. Unter Berücksichtigung der hervorragendsten Vertreter des Buchgewerbes der' alten Zeiten und des Auslandes. Leipzig, 1890. m. 1 pl. en 25 portr. 8°.
( Prinz, A. ?) Der Buchhandel vom Jahre 1815 bis zum Jahre 1843. Bausteine zu einer spatern Geschichte des Buchhandels. Altona, 1854. 8°.
Schmidt, R. Deutsche Buchhandler. Deutsche Buchdrucker. Beitrage zu einer Firmengeschichte des deutschen Buchgewerbes. Berhn, 1902—1908. 6 dln. 8°.
Schottenloher, Karl. Frankische Druckereien der Reformations zeit. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Voullième, E. Die deutsdien Drucker des fünfzehnten Jahrhunderts. Kurzgefasste Einführung in die Monumenta Germaniae et Itahae typographica. Berlin, 1916. 8°. (Monumenta Germaniae et Itahae typographica. Textband).
Welnholz, A. Der Buchhandler Krebshold, wie er als Beförderer der Humaniteit ein armer Teufel wird, und spater als Beförderer der Charlatanerie sein Glück macht. Berhn, 1846. kl. 8°.
2. Reproducties.
Boner, Ulrich. Der Edelstein. Lichtdrucknachbildung der undatierten Ausgabe im Besitze der Königl. Bibliothek zu Berlin. Nebst 6 Tafeln nach der Ausgabe der Herzogl. Bibliothek zu Wolfenbüttel. Berlin, 1908. fol.
Ausserordcntl. Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. I.
Burgmair, H. The triumphs of the emperor Maximiliap I. Facsimile edition with woodcuts by Hans Burgmair, edited by A. Aspland. London, Holbein Society, 1873;—75. 2 dln. langw fol. m. tekst. 4°.
136



III. 6. d. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
137
Fulda, Adam von. Ein ser andechtig cristenlich Buchleim (1512). Mit 8 Holzschnitten von Lucas Cranach. Lichtdrucknachbildung herausg. von Ed. Flechsig. Berhn, 1914. kl. 4°. Veröffentl. der Graph. Gesellschaft. XIX.
Her Hartman von Owe. Diu maere vom armen Heinrichr Lith. Anstalt von R. Handorf. Kiel, z. j. kl. 8°.
Der Pfaffe Amis von dem Stricker. Ein illustrierter Strassburger Wiegendruck. Nach dem Original in der Münchener K. Hofund Staatsbibhothek herausgegeben von Karl Heiland. München, 1912. m. 48 pl. 8°.
Scltenhi iten aus süddeutschen Bibliotheken. I.
Tewrdannckh. The adventures and a portion of the story of the praiseworthy, valiant, and high-renowned hero and knight * Lord Tewr-dannckh. A reproduction of the edition printed at Augsburg in 1519. Edited by W. Harry Rylands. With an introduction by George Builen. London. Holbein Society. 1884. fol.
Die Tttrkenbulle Pabst Calixtus lil. Ein deutscher Druck von 1456 in der ersten Gutenbergtype. In Nachbildung herausgegeben und untersucht von Paul Schwenke. Mit einer geschichtlich-sprachlichen Abhandlung von Hermann Degering. Berlin191 l.m. pl. 8°.
Seltene Drucke der Königl. Bibliothek zu Berlin. I.
Tyel Ulenspiegel in niedersachsicher Mundart nach dem altesten Druck des Servais Kruffter photolithographisch nachgebildet. Berlin, 1865. m. houtsn. 4°.
3. Verschillende steden.
(Zie ook de afdeeling Nationale bibliographieën).
Augsburg. — Weller, Emii. Die Buchdrucker, Formschneider und Briefmaler der Stadt Augsburg. (Serapeum. Jg. XXVII. 1866).
—— Zapf, G. G. Annales typographiae Augustanae ab ejusorigine 1466 usque ad annum 1530. Accedit domini Fr. A. Veith Diatribe de origine et incrementis artis typographicae in urbe Angusta Vindehca. A.V. 1778. m. 1 pl. 4°.
Augsburgs Buchdruckergeschichte nebst den Jahr-
büchern derselben vom Jahre 1468 bis auf 1530. Mit hterarisehen Anmerckungen erlautert. Augsb. 1788—91. 2 dln. m. 8 pl. 4°.
Bamberg. — Laborde, L. de. Débuts de rimprimerie a Mayence et k Bamberg, ou description des lettres d'indulgence du Pape Nicolas V, pro règno Cypri, imprimées en 1454. Paris 1840 m 10 pl. gr. 4°.
Sprenger, P. p. Aelteste Buchdruckergeschichte von
Bamberg, wo diese Kunst, neben Mainz, vor allen übrigen Stadten



138
iii. de geschiedenis van het boek.
Deutschlands zuerst getrieben worden. Aus der Dunkelheit hervorgezogen und bis 1534 fortgeführt, auch mit ein Paar Abhandlungen versehen. Nürnberg, 1800. m. facs. 4°.
Breslaü. — Scheibei, j. E. Geschichte der seit dreihundert Jahren in Breslau befindhchen Stadt buchdruckerey als ein Beitrag zur allgemeinen Geschichte der Buchdruckerkunst. Breslau, 1804. m. portr. en pl. 4°.
Einsiedeln. — Beniziger, Karl j. Geschichte des Buchgewerbes im fürstlichen Benediktinenstifte U. L. F. v. Einsiedeln. Nebst einer bibliographischen Darstellung der schriftsteUerischen Tatigkeit seiner Konventualen und einer ZusarhmensteUung des gesamten Buchverlages bis zum Jahre 1798. Eins. 1912. m. 190 afb: en 2 pl. 8°.
Eltvtlle. — Roth, F. W. E. Zur Geschichte der Eltvüler Buchdruckerei, 1467—1476. (Centralblatt für. Bibhothekswesen. Jg. XVIII. 1901).
Frankfort a/d M. — Smith, G. The Frankfort Bookmark. (The Library. New Series. Vol. I. 1900).
Stephanus, H. Francofordiense emporivm sive Francofor-
dienses nvndinae. Quam varia mercium genera in hoe emporio prostent, pagina septima indicabit. (Gen.?) Ao. 1574. exud. H. Stephanus. 8°.
Estlenne, H. La foire de Francfort. Exposition universelle
et permanente au 16e siècle. Traduit en Francais pour la première fois sur 1'édition originale de 1574 par J. Liseux avec le texte latin en regard. Paris, 1875. 12°.
Freiburg. — Pfaff, Fr. Festschrift zum vierhundertjahrigen Gedachtniss des ersten Freiburger Buchdrucks, 1493—1893. Freib. 1893. m. afb. 4°.
Halle. — German, W. Geschichte der Buchdruckerkunst in Schwabisch Halle bis Ende des 17. Jahrhunderts. Strassb. 1916. m. 20 afb. 8°.
Schwetschke, G. Vorakademische Buchdruckergeschichte
der Stadt Halle. Mit einem Anhange: I. Ehren-Rettung des sachsischen Merseburg, als des Druckorts „Marsipolis" und „Merszborg" von 1473 und mithin als der altesten norddeutschen Druckstatte. II. Supplementarisches zu Hain, Ebert, Schaab und Wetter. HaUe, 1840. m. 2 pl. 4°.
Hamburg. — Hoffmann, F. L. Zusatze zu: Geschichte der Buchdruckerkunst in Hamburg am 24 Juni 1840. Von ]. M.



iii. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
139
Lappenberg. Hamburg, 1840. Aus des Verstorbenen handschriftlichem Nachlasse mitgetheilt. (Serapeum. Jg. XXVII. 1866).
Hanau. — Gedrukte circulaire van 14 November 1774 van de Regeering van Hessen, met uitnoodiging aan de boekhandelaars om de Mis te Hanau, in plaats van te Frankfort a. M. te houden. 4°.
Looij, S. L. van. Eene circulaire van 1774. Amst.
1880. (Naar aanleiding van bovengenoemd stuk), (overdruk uit ■Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Kassel. — Könnecke, G. Hessisches Buchdruckerbuch, enthaltend Nachweis aller bisher bekannt gewordenen Buchdruckereien des jetzigen Regierungsbezirks Cassel und des Kreises Biedenkopf. Mit abb. von 96 Buchdruckerzeichen. Marburg, 1894. m. afb. 8°.
Karlsruhe. — Biberfeld, E. Die hebraischen Druckereien zu Karlsruhe i.B. und ihre Drucke. Karlsr. 1898. 8°.
Keulen. — Hennen. Die Buchdruckerkunst in Trier im 15. Jahrhundert nebst Bei tragen zur Kölnischen Buchdruckergeschichte jener Zeit. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. IV. 1887).
Triers Wiegendrucke nebst Beitragen zur Kölnischen
Buchdruckergeschichte im 15. Jahrhundert. 2e veranderte Ausg. Trier, 1887. 8°.
Voullième, E. Die Typen der Kölner Buchdrucker zusammengestellt und herausgegeben. Mit Typenregister. Halle a. S. 1912. m. 50 pl. fol.
Veröffentlichungen der Gesellschaft für Typenkunde des XV. Jahrhundert. Jg. VI, 1. 2.
Die Druckerei Retro Minores in Köln und Heinrich
Quentell. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Koburg. — Höfer, C. Beitrage zu einer Geschichte des Coburger Buchdrucks im 16. Jahrhundert. Coburg, 1906. m. pl. 8°.
Leipzig. — Bauch, G. Geschichte des Leipziger Frühhumanismus mit besonderer Rücksicht auf die Streitigkeiten zwischen Konrad Wimpina und Martin Mellerstadt. Leipzig, 1899. 8°. (Centralblatt für Bibhothekswesen. B2iheft. 22).
Hase, O von. Die Entwicklung des Buchgewerbes in Leipzig. Vortrag. Leipzig, 1887. 8°.
Kirchhoff, A. Die Entwicklung des Buchhandels in Leipzig bis in das zweite Jahrzehnt nach Einführung der Reformation. Leipzig, 1885. 8°.
Leien, J. H. De origine et incrementis typographiae Lip-
siensis liber singularis ubi varia de litterariis urbis studiis et viris



140
iii. de geschiedenis van het boek.
doctis qui in ea claruerunt, inserüntur. Accedit libroram sec. XV excusorum ad Maittairii Annales supplementum. Lips. 1740. 4°.
In dit exemplaar zijn vooraan nog eenige vermeerderingen in handschrift bijgevoegd.
Leipzig. — Lorck, Carl B. Die Druckkunst und der Buchhandel in Leipzig durch vier Jahrhunderte. Zur Erinnerung an die Einführung der Buchdruckerkunst in Leipzig 1479 und an die dortige Kunstgewerbe-Ausstellung 1879. Leipzig, 1879. 8°.
Merzdorf, Dr. Allerlei in Bezug auf Leipzigs altere Typographie. (Serapeum. Jg. XII. 1851).
Schroeder, F. von. Die Verlegung der Büchermesse von
Frankfurt am Main nach Leipzig. Leipzig, 1904. 8°.
Wustmann, G. Die Anfange des Leipziger Bücherwesens.
Zur 4ten Secularfeier der Emführung.des Buchdruckes in Leipzig 1479. Leipzig, 1879. 8°. (overdruk uit Archiv für Geschichte des deutschen Buchhandels).
Lubeck — Glaser, W. Bruchstücke zur Kenntnis der Lübecker Erstdrucke von 1464 bis 1524 nebst Rückbhcken in die spatere Zeit. — Ghotan Domvikar und Diplomat, Schriftgiesser und Buchdrucker, Urheber des Mohnsignet von 1474 bis 1494inMagdeburgund Lübeck, in Stockholm und Moskau, nebst Abdruck des Mohnsignet von 1490. — Anhang: Bartholomaus Ghotan in Stockholm und Moskau nebst einer Abhandlung über die Anfange der Buchdrückerei in Deutschhvland und Russland. Lübeck, 1903. m. facs. 8°.
Maagdenburg. — Götze, L. Aeltere Geschichte der Buchdruckerkunst in Magdeburg. I. (einzige) Abtheilung: Die Drucker des XV. Jahrhunderts. Magdeb. 1872. m. 5 pl. facs. 8°.
Mainz. — Laborde, L. de. Débuts de 1'imprimerie aMayence et a Bamberg, ou description des lettres d'indulgence du Pape Nicolas V pro regno Cypri, imprimées en 1454. Paris, 1840. m. 10 pl. m. facs. gr. 4°.
Wldmann, S. Eine Mainzer Presse der Reformationszeit
im Dienste der kathohschen Literatur. Ein Beitrag zur Geschichte des Buchhandels und der Litteratur des 16en Jahrhunderts auf Grand von bisher unbekannten Briefen geliefert. Paderborn, 1889. m. drukkersmerken. 8°.
Marienthal. — Falk, F. Die Presse zuMarienthalimRheingau und ihre Erzeugnisse (15. Jahrhundert). Mainz, 1882. m. 2 pl. 8°.
Mecklenburg. — Lisch, G. C. F. Geschichte der Buchdruckerkunst in Mecklenburg bis zum Jahre 1540. Mit einem Anhange



ui. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
141
über die niederdeutsche Bearbeitung des Reineke Vosz. Schwerin, 1839. m. 1 pl. 8°. (Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgisché Geschichte und Alterthumskunde).
Mecklenburg. — Stleda, W. Studiën zur Geschichte des Buchdrucks und Buchhandels in Mecklenburg. Leipzig, 1894. (Archiv. f. Gesch. d. deutschen Buchhandels. XVII).
Merseburg. — Haebler, K. Die Merseburger Druckerei von 1479 und ihr Meister. Upsala, 1912. 4°.
Beitrage zur Inkunabelkunde. herausg. von der Gesellschaft für Typenkunde des xv. Jahrh. v.
Lange, H. O. Eine Merseburger Buchdruckerei um das
Jahr 1479. Halle 'a. S. 1907. 4°.
Beitrage zur Inkunabelkunde herausg. von der Gesellschaft für Typenkunde des xv. Jahrh. I.
Munster. — Nordhoff, J. B. Denkwürdigkeiten aus dem Münsterischen Humanismus. Mit einer Anlage über das frühere Press- und Bücherwésen Westfalens. Munster, 1874. 8°.
- Crous, Ernst. Munster i. W. und der Wiegendruck 1919. (Festgabe Konrad Haebler).
Osnabruck. — Runge, H. Geschichte des Osnabrücker Buchdrucks. I. 1617—1707. Osnabrück, 1893. 8°.
Reutlingen. — Schmidt, Adolf. Die Anfange des Buchdrucks in Reutlingen. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Stuttgart. — Druckenmüller, A. Der Buchhandel in Stuttgart seit der Erfindung der Buchdruckerkunst bis zur Gegenwart Stuttgart, 1908. 8°.
Torgau." — Ehwald, R. Tycho Brahe and Friedrich Wilhelm von Sachsen. Mit Anhang: Zu den sogen. Silbertypen derTorgauischen Druckerei des Herzogs Friedrich Wilhelm von Sachsen. Von H. Wallau. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXI. 1904).
Trier. — Hennen. Die Buchdruckerkunst in Trier im 15. Jahrhundert nebst Beitragen zur Kölnischen Buchdruckergeschichte jener Zeit. (Centralblatt für Bibliothekwesen. Is IV 1887). 5
- Das Missale der Trierischen Erzdiocese im 15. und
16. Jahrhundert nebst Beitragen zur Geschichte des Buchdrucks und Buchhandels im damaligen Trier. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IV. 1887).
Urkundhches zur Buchdruckergeschichte Trier's im
16. Jahrhundert. (Trier, 1888). 8°. (overdruk).
Ulm. — Haszler, K. D. Die Buchdrucker-Geschichte Uhn's zur vierten Sacularfeier der Érfindung der Buchdruckerkunst geschrieben. Ulm, 1840. m. 8 pl. facs. 4°.
Ilgenstein, Max. Untersuchungen über die früheste



142
iii. de geschiedenis van het boek.
Buchdruckergeschichte Ulms. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. L 1884).
Wittenberg. — Luther, J. Die Schnellarbeit der Wittenberger Buchdruckerpressen in der Reformationszeit. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXXI. 1914).
4. Personalia.
Wadsak, E. Die im Kriege 1870 gefallenen deutschen Buchhandler. Portraits und Biographiën. Stuttg. und Leipzig, 1871. 3 afl. m. portr. kl. 8°.
G. Meyer, H. Gleichmann, J. Christinann, c. Helwing, e. Mülïer, l. Battman, c. a. Münzinger, a. Krabbe, m. Minderlein, e. Neumann, a. Haendel, a. Wildt, e. Lange, e. Schulze, H. Bonn, M. Keppler, G. Gödecke, e. Jebens, m. Gebhardt.
Amelang. — Amelangs Verlag, C. F. Leipzig, 1806—1906. Ein Erinnerungsblatt für unsere Freunde. Leipzig, 1906. m. afb. 8°.
Aschendorff. — Widmann, S. P. Die Aschendorffsche Presse, 1762—1912. Ein Beitrag zur Buchdruckergeschichte Munsters. Münster, 1912. 4°. — Zum 150 jahrigen Jubilaum der Aschendorffschen Buchdruckerei (Münsterischer Anzeiger und Münsterische Volkszeitung 61. Jg. 1912). plano.
Bachem. — G. Hölscher. Hundert Jahre. J. P. Bachem, Buchdruckerei, Verlagsbuchhandlung, Zeitungsverlag. Mit einem Geleitwort von K. Hoeber. Köln, 1918. m. portr. en afb. 8°.
Ballhorn. — Curtius, Carl. Ueber einige Balhornsche Drucke in der Stadtbibliothek zu Lübeck. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXIII. 1906).
Kopp, A. Von allerley Balhornerey. (Zeitschrift für
Bücherfreunde. Jg. VI. 1902—03).
Johann Ballhorn (Druckerei zu Lübeck, 1528—1603).
Kritisch beleuchtet. Lübeck, 1906. 8°.
Beck. — (Beek, Oscar). Verlagskatalog der C. H. Beckschen Verlagsbuchhandlung Oscar Beck in München 1763—1913. Mit einer geschichthchen Einleitung. Herausgegeben zur Feier des 150 jahrigen Bestehens der Firma. München, 1913. m. portr. en facs. kl. 4°.
Behem. — Wlddmann, S. Franz Behem. Ein Beitrag zur Geschichte des Buchhandels und der Litteratur des 16. Jahrhunderts, auf Grund von bisher unbekannten Briefen. Paderborn, 1889. m. 2 houtsn. 8°.
Berger & Wirth und Fre y & Sening. — Die vereinigten Farbenfabriken von B. en W. in Leipzig, 1823—90. m. afb. 8°.



III. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
143
BlBLIOGRAPHISCHES INSTITUT. — Das Bibliographische Insti-
tut in Leipzig, 1826—1895. Leipzig, 1895. m. afb. 4°.
üi Leipzig und Wien, Verlagsunternelunungen,
Anlage und Betrieb. Verlagsverzeichniss. (1914). m. afb. 4°.
Breitkopf & Hartel. — Hase, O. von. Gedenkschrift und Arbeitsbericht. 4e Aufl. Leipzig, 1917-19. 2 dln. m. afb. 4°.
Brockhaus. — Sammlung von eilf (13) Actenstücken über und aus der Process-sache des Herrn G. W. Hiltrop in Dortmund gegen die ehemalige Firma Brockhaus und Malhnokrodt ebendaselbst oder jetzt gegen den Buclmandler Brockhaus in Leipzig. Als Manuscript gedruckt. 1 Juh 1822, (1 Januar 1823). 4°.
Zur Erinnerung an das fünfzigjahrige Jubilaum der
Firma F. A. Brockhaus in Leipzig am 13. und 14. Juh 1856. Als Handschrift gedruckt. Leipzig, 1857. m. portr. en pl. 4°.
Zur Erinnerung an die Feier des hundertjahrigen Ge-
burtstags von Friedrich Arnold Brockhaus und der fünfzigjahrigen Geschaftsthatigkeit von Heinrich Brockhaus am 4 Mei 1872. Als Handschrift gedruckt. Leipzig, 1872. 8°.
Zur Erinnerung an die Feier des 75 jahrigen Jubi-
laums der Firma F. A. Brockhaus am 4 Sept. 1880. Leipzig, 1880. 8°.
— Die Firma F. A. Brockhaus in Leipzig. Zum hundertjahrigen Geburtstage von Friedrich Arnold Brockhaus, 4 Mei 1872. Leipzig, 1872. m. portr. en pl. 4°.
— Die Fabrikanlagen von F. A. Brockhaus in Leipzig. Berlin, 1901. m. afb. 4°. (overdruk uit Zeitschr. des Vereines deutscher Ingenieur e).
—— Brockhaus, H. E. Die Firma F. A. Brockhaus von der Begründung bis zum hundert jahrigen Jubilaum, 1805—1905. Leipzig, 1905. m. 16 pl. 8°.
Das hundertjahrige Jubilaum der Firma F. A. Brockhaus am 15 Oktober 1905. Als Handschrift gedruckt. Leipzig, 1906. 8°.
Festordnung zum Kommers anlasshch des 100-jahrigen
Bestehens der Firma F. A. Brockhaus in Leipzig, 14 October 1905. — Jubilaums-Zeitung-Programm. — Postkarte. 4°.
Berühmte Autoren des Verlags F. A. Brockhaus Leipzig. Leipzig, 1914. in port. en facs. kl. 4°.
Brockhaus, H. E. Friedrich Arnold Brockhaus. Sein
Leben und Wirken nach Briefen und andern Aufzeichnungen geschildert. Leipzig, 1872—1881. 3 dln. 8".
Buchner. — Brennwald, A. Der Fall Buchner-Casati. Ein Beitrag zur Geschichte des deutschen Buchhandels. Berlin, 1892.8°.



144
iii. de geschiedenis van het boek.
Canstein. — Fries, W. Die Cansteinsche Bibelanstalt und ihr Stifter Carl Hildebrand Freiherr von Canstein. Festschrift zur 200 jahrigen Jubelfeier der Anstalt am 21. Oktober 1910. HaUe, 1910. m. portr. en afb. 8°.
Schurmann, A- Zur Geschichte der Buchhandlungdes
Waisenhauses und der Cansteinschen Bibelanstalt in HaUe a. S. (Zur 200 jahrige Jubelfeier der Franckeschen Stiftungen, 1698— 1898). HaUe, 1898. m. portr. 8°.
Cotta. — Jubil&ums-Katalog der J. G. Cotta'schen Buchiandlung Nachfolger, 1659—1909. Stuttg. u. Berl. z. j. m. 6 portr. 8°. i_ Y >^
Schaffle, A. Cotta. Berlin, 1895. m. portr. 8°.
Decker. — Potthast, Aug. Die Abstammung der Famihe Decker. Festschrift bei 100-jahriger Dauer des Königl. Privilegii der Geheimen Ober-Hofbuchdruckerei am 23 October 1863. Berlin, 1863. m. portr. 4°.
Dietrich. — Dietrich, H. Dietrichs Volkshteratur. Der Verein für Massenverbreitung guter Volksromane. Die sachsichen Behörden und die Kolportage. Dresden, 1905. 8°.
Dietz. — Bouck, J. L. de. Ein alter nieder-deutscher Druck des Ludwig Dietz in Rostock vom Jahre 1557. (Serapeum. Jg. XXI. 1860).
Drugulin. — Kalender 1910. Leipzig, 1910. kl. 8°.
Dunkmann. — Geschaftsbericht der Firma A. H. F. Dunkmann. Buchdruckerei u. Verlagsanstalt, Aurich. 50 Jahre Arbsit. 1861—1911. m. portr. en pl. kl. 4°.
Eltenborg, von — Proctor, Robert. Ulrich von Eltenborg and the press of S. Ulrich at Augsburg. (The Library. New series. Vol. IV. 1903).
Endter. — Oldenbourg, F. Die Endter, eine Nürnberger Buchhandlerfamilie, 1590—1740. München, 1911. m. portr. 8°.
Erlinger. — Schottenloher, K. Die Buchdruckertatigkeit Georg Erlingers in Bamberg von 1522 bis 1541 (1543). Ein Beiirag zur Geschichte der Reformationszeit. Leipzig, 1907. m. pl. 8°. Sammlung BibUathekswissenscbaftlicher Arbeiten. Heft 21.
Faber. — Die Bleistift-Fabrik von A. W. Faber zu Stein bei Nürnberg. Eine historische Skizze bei Gelegenheit der WeltaussteUung in Wien 1873. m. portr. en pl. 4°.
Feyerabend. — Pallmann, H. Sigmund Feyerabend, sein Leben und seine geschafthchen Verbindungen. Ein Beitrag zur Geschichte des Frankfurter Buchhandels im sechzehnten Jahrhundert: Nach archivalischen QueUen bearbeitet. Frankf. 1881. m. 5 pl. gr. 8°.



iii. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
145
Flinsch. — Sus, Fr. W. Das Handlungshaus Ferdinand Flinsch (in Frankfurt am Main). Gedenkbuch zu dessen fünfzigjahriger Jubelfeier am 20 April 1869. Frankf. 1869. m. afb.
Petit, Louis D. De Firma Ferdinand Flinsch te Frankfurt a. M. Amst. 1871. 8°. (overdruk uit De Kolpórteur).
Friedberg. — Roth, F. W. E. Die Druckerei des Peter Friedberg in Mainz, 1491—1499, und ihre Erzeugnisse. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. IV. 1887).
Froben. — Hoffmann, F. L. Der gelehrte Buchhandler Georg Ludwig Frobenius in Hamburg. Biographisches Verzeichniss seiner Schriften. Hamb. 1867. 8°.
Frommann. — Frommann, F. J. Das Frommannsche Haus und seine Freunde. 2e vermehrte Aufl. Jena, 1872. 8°.
Fust. — Zie onder Mainz.
Genzsch. — Genzsch, Emil Julius. Fünfzig Jahre Schriftgiesser. Ihrem Seniorchef zum goldnen Berufsjubilaum gewidmet von den Firinen Genzsch Hamburg und E. J. Genzsch. München, 1906. m. portr. en afb. fol.
Genzsch & Heyde, Hamburg. Chronik der Schriftgies-
serei von Gentzsch & Heyde, in Hamburg, 1833—1908. Zum Jubilaeum des 75-jahriges Bestehens der Firma. Hamb. 1908. m. pl. 12°.
Goschen. — Goschen, Viscount. The hfe and times of Georg Joachim Goschen, pubbsher and printer of Leipzig, 1752—1828, by his grandson. London, 1903. 2 dln. m. portr. en pl. 8°.
Grasehoff. — Falk. Der Magdeburger Drucker Johann Grasehoff, 1486. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. VIL 1890).
Greyff. — Haebler, Konrad. Michel Greyff als Kalenderdrucker. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—06).
Grüninger. — Haebler, K. Johann- Grüninger der Drucker des Missale mit dem Kanon Peter Schöffers. HaUe a S. 1911.
Beitrage zur Inkunabelkunde, herausg. von der Gesellschaft für Typenkunde des xv. Jahrh. iv.
Proctor, R. Marcus Reinhard and Johann Grüninger.
London, 1900. m. facs. 4°.
Grunow. — Elster, H. M. Hundert Jahre Verlag Fr. Wilh. Grunow, 1819—1919. Leipzig, 1919. m. portr. kl. 8°.
Gutenberg. — Zie: Uitvinding van de boekdrukkunst en ook onder Mainz.
Harder. — Mess-Memorial des Frankfurter Buchhandiers Michel Harder, Fastenmesse 1569, herausgegeben von E. Kelchner und R. Wülcker. Frankf. 1873. 4°.
10



146
iii. de geschiedenis van het boek.
Harder. — Mulder Bosgoed, D. Het „Mess-Memorial" van een Frankforter boekverkooper. (Bibhographische Adversaria. Dl. 2. 1874—75).
Hardtmuth. — Festschrift herausgegeben anlasslich des lOO-jahrigen Bestandes der Firma L. & C. Hardtmuth in Budweis. 1890. m. pl. 8°.
Helios. — Helios, Der. in den Jahren 1882—1900. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte der Electrotechnik. Köln, Elberfeld, 1901. 4°.
Einzelantrieb, Der electrische. von Schnellpressen und
sonstigen Maschinen der graphischen Industrie, langw. 8°.
Andenken an einen Besuch zum Helios, langw. 8°.
Hempel. — Hempel, G. Schiller und der Buchhandler Hempel. Berlin, 1868. 8°.
Antwoord op een stuk van A. Diezmann e. a. over de uitgave van eene goedkoope uitgave van Schiller.
Herder. — Weisz, A. M. Benjamin Herder. Fünfzig Jahre eines geistigen Befreiungskampfes. Freiburg in B. 1889. m. portr. 8°.
Hermann. — Festschrift zum 50-jahrigen Geschafts-Jubilaum der Firma Bernhard Hermann Leipzig, 1839—1889. Leipzig, 1889. m. portr. gr. 8°.
Heuman. — Roth, F. W. E. Der Buchdrucker Friedrich Heuman zu Mainz, 1508—1512. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. X. 1893).
Heymann. — Carl Heymanns Verlag, Berlin. Verlags-Verzeichniss mit geschichthcher Einleitung herausgegeben zur 100Jahrfeier, 1815—10. October 1915. m. portr. en pl. 4°.
Hohenwang. — Butsch, A. F. Ludwig Hohenwang kein Ulmer sondern ein Augsburger Buchdrucker. München, 1885. m. 1 pl. 8°.
Jordan. — Roth, F. W. E. Der Mainzer Buchdrucker Peter Jordan, 1531—1535. Bibhographie desseiben. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VI. 1889).
Kirchhoff. — (Ulm, Adolf). Aus der Kirchhoff'schen Chronik zur Feier des 5 Juni 1878. Leipzig, 1878. 8°.
Ter gelegenheid van de benoeming van A. Kirchhoff tot Doctor in de Philosophie honoris causa door de Universiteit te Leipzig. Slechts in 25 exemplaren gedrukt.
Klinckhardt. — Klinckhardt, Julius. Erinrierungs-Blatter an- die Feier des 50-jiÜuïgen Jubilaums der Firma Julius Klinck-



m. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
147
hardt am 1 Mei 1884. Naeh stenogr. Niederschriften als Handschrift gedruckt. Leipzig, 1885. m. portr. en pl. 8°.
Koburger. — Hase, Oscar. Die Koburger, BuchhandlerFamilie zu Nürnberg. Eine Darstellung des deutschen Buchhandels in der Zeit des Uebergangs von der scholastischen Wissenschaft zur Reformation. Leipzig, 1869. 8°.
-*j— Hase, Oscar. Die Koberger. Eine Darstellung des buchhandlerischen Geschaftsbetriebes in der Zeit des Ueberganges von Mittelalter zur Neuzeit. 2e neubearbeitete Auflage. Leipzig,. 1885. 8°.
(Waldau, G. E.). Leben Anton Koburgers, eines der
eisten und berühmtesten Buchdrucker in Nürnberg, nebst einem Verzeichnisse aller von ihm gedruckten Schriften. Dresden, 1786. kl. 8°.
Koehler. — (Winkler Rud.). Das Buchhandlungshaus K. F. Koehler in Leipzig, 1789—1889. Ein Rückblick auf sein 100jahriges Bestehen. Leipzig, 1889. m. portr. en pl. 8°.
Das neue Geschaftshaus der Firma K. F. Koehler
in Leipzig. 1894. m. afb. 8°.
Das Buchhandlungshaus K. F. Koehler in Leipzig,
1879—1914. (Leipzig, 1914). m. portr. en pl. 4°.
könig, J. C, & Ebhardt. — Festschrift zum 50-jahrigen Jubilaum der Firma J. C. König & Ebhardt, Hannover, 1845— 1895. m. pl. en afb. fol.
Kohl. — Schottenloher, K. Der Buchdrucker Paul Kohl, 1522—1531. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Tg. XXIX. 1912). J8
Kollmann. — Cledpatigx oder der blutwürstige Dietrich. Erlauschtes und Erlebtes aus dem Buchhandler-Leben. Gesammelte Papierschnipel mit dem Packstock in einem Ballen geschnürt von mehreren gewiegten Buchhandlungs-Gehilfen. Friedrichshafen, J. Höchel, z. j. 8°.
Pamflet op de Kollmannsche Buchh. te Augsburg. Kosel. — Festbericht über das 300-jahrige Jubilaum der Jos. Köselschen Buchhandlung in Kempten am 24 Sept. 1893. Kempt. 1893. m. pl. én portr. 8°.
Krause, Max.—Fttnfzig Jahre im Dienste der Papier-Industrie, 13 April 1852—1902. Berlin, 1902. m. pl. en afb. 4°.
Lauber. — Kautsch, Rudolf. Diebolt Lauber und seine Werkstatt in Hagenau. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Tg. XII. 1895). 5



148
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Landsberg. — Haebler, K. Der Capatius-Drucker Martin Landsberg. HaUe a. S. 1907. 4°.
Beitrage zur Inkunabelkunde, herausg. von der Gesellschaft für Typenkunde des XV. Jahrh. II.
Langewiesche. — Langewlesche, K. R. Aus fünfundzwanzig Jahren. Buchhandlerische Erinnerungen, 1891—1916. Königstein, (1919). 8°.
Lepke. — Malkowsky, G. Rudolph Lepkes Kunst-AuctionsHaus. Ein Beitrag zur Geschichte des Berliner Kunsthandels. Berlin, 1912. 4°.
Limburg. — Lange, H. O. Der Drucker Johann Limburg in Munster. HaUe a. S. 1908. 4°.
Beitrage zur Inkunabelkunde, herausg. von der Gesellschaft für Ty"^§m: penkunde des XV. Jahrh. III.
Lipperheide. — Zum 25-jahrigen Bestehen der „Modenwelt", 1865—1890. Berhn, 1890. m. afb. gr. 8°.
Litolff. — Haus-Chronik von Henry Litolff's Verlag, Braunschweig, (1914). m. portr. en pl. kl. 4°.
Luft. — Steele, Robert. Hans Luft of Marburg. A contribution to the study of Wüliam Tyndale. (The Library. Third series. Vol. II. 1911).
Zeltner, G. G. Kurtz-gefaszte Historie der gedruckten
Bibel-version und anderer Schriften D. Mart. Lvtheri, In der Beschreibung des Lebens und Fatorvm Hanns Luffts, berühmten Buchdruckers und Handiers zu Wittenberg, und anderen dasigen und benachbarten Typographorvm. Mit vielen Anmerckungen erlautert. Nürnberg und Altorff, 1727. m. 6 portr. 4°.
Lutz. — Schottenloher, K. Magister Andreas Lutz in Ingolstadt, der Drucker der BuUe „Exsurge Domine" (1519—1524). (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXXII. 1915).
Marteau, du. — Brouillant, Leonce Janmart de. La liberté de la presse en France aux 17e et 18e siècles. Histoire de Pierre du Marteau, imprimeur a Cologne (XVII et XVIII siècles). Suivie d'une notice d'un livre intitulé Histoire des Amours du Grand Alcandre en laquelle sous des noms empruntez, se lisent les advantures amoureusses d'un. Grand Prince du dernier siècle. A Paris -1652. Paris, 1888. m. portr. en pl. 8°.
Moeltzner, Aug. Zwanzig Jahre maskierte Drucker-
arbeit. Pierre du Marteaus Drucke aus den Jahren 1660—1680 in den Kön. Bibliothek zu Berlin. 1913. (Beitrage zum Bibhotheksund Buchwesen).
Mittler. — (Taeche-Mittler, K.). E. S. Mittler & Sohn Könighche Hofbuchhandlung und Hofbuchdruckerei, Berhn, zum 3 Marz 1914. Dem Gedenktag ihrer 125-jahrigen Bestehens zu-



m. 6. d. geschiedenis van de boekdrukkunst.
149
gleich ein Rückblick auf ihre Verlagstatigkeit wahrend der letzten 25 Jahre. 1914. m. portr. en pl. kl. 4°.
Mittler. — Troschke, Th- von. Ernst Siegfried Mittler, ein Lebensbild. Berlin, 1870. 8°.
Mohr. — Jubilaums-Katalog. Verlagsbuchhandlung Robert Mohr, Wien, 1889—1914. 25 Jahre Wiener Humor. m. portr. en afb. kl. 4°.
Mühlbrecht. — Mühlbrecht, Otto. Erinnerungen aus 30 Jahren, 1860—1890. Berlin, 1890. 8°.
Als Manuscript gedruckt und nicht im Handel.
Mühlbrecht, Otto. Erinnerungen. Neue Folge, 1890—
1903. Berlin, 1903. m. portr. 8°.
Als Manuscript gedruckt und nicht im Handel.
Nicolaï. — Fichte, J. G. Friedrich Nicolaï. Leben und sonderbare Meinungen. Ein Beitrag zur Litteratur-Geschichte des vergangenen und zur Padagogik des angehenden Jahrhunderts. Herausgegeben von A. W. Schlegel. Tübingen, 1801. kl. 8°.
Palm. — (Soden, Jul. Graf). Johann Philip Palm Buchhandler zu Nürnberg, auf Napoleons Befehl hingerichtet zu Braunau den 26 August 1806. Ein Beitrag zur Geschichte des leztern Jahrzehnds. Nürnberg, 1814. 8°.
Perthes. — Perthes, C. Th. Friedrich Perthes' Leben nach dessen schriftl. und mündl. Mitteilungen. 4e Auflage. 1857. 3 dln. Met portr. 8°.
Friedrich Perthes in zijn leven en zijn bedrijf. Met
bekorting uit het Hoogduitsch vertaald door C. M. Mensing. Leeuw. 1853—56. 4 dln. m. portr. 8°.
Schumann, B. Friedrich Perthes, Buchhandler und deutscher Patriot. — A. E. Fr. Schfiffle. Die Buclmandler Johann Friedrich und Johann Georg von Cotta. 8°. (Spamer's Buch berühmter Kaufleute).
Perthes, B. Justus Perthes in Gotha, 1785—1885. m.
portr. 4°.
Pfister. — Zie onder Bamberg.
Reger. — Schmldt, Adolf. Johann Reger in Ulm der Drucker des Briefs des Bundes in Schwaben. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXV. 1908).
Reichexbach. — Snelpersen-fabriek van C. Reichenbach te Augsburg. Leiden, 1855. m. pl. 12°.
Schelter, J. G., & Giesecke. —75 Jahre des Hauses J. G. Scheiter & Giesecke in Leipzig. Den Freunden des Hauses gewidmet. 1894. m. pl. en afb. fol.



150
iii. de geschiedenis van het boek.
Schiixing-Solidi. — Voullième, E. Johannes Schilhng-Solidi, ein Kölner Drucker des XV. Jahrhunderts. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXX. 1913).
Schöffer. — Dahl, K. Peter Schöffer von Gernsheim. Miterfinder der Buchdruckerkunst. Eine historische Skizze mit einer kurzen Geschichte der Erfindung jener schonen Kunst überhaupt. Wiesbaden, 1814. 8°.
Lange, A. Peter Schöffer von Gerheim, der Buchdrucker und Buchhandler. Leipzig, 1864. m. 1 facs. 4°.
Beitrage zur Geschichte d. Buchhandels, der Buchdruckkunst und der verwandten Künste und Gewerbe.
Mueller, J. Ein Autographon Peter Schoeffer's in einer
Incunabel der Königl.- und Universitats-Bibhothek zu Koenigsberg. Koenigsb. 1869. m. 3 facs. 4°.
Roth, F. W. E. Die Mainzer Buchclruckerfanuhe Schöffer wahrend des XVI. Jahrhunderts und derer Erzeugnisse zu Mainz, Worms, Straszburg und Venedig, einhaltend die Drucke des Johann Schöffer, 1503—1531, des Peter Schöffer, 1508—1542 und des Ivo Schöffer, 1531—1555. Leipzig, 1892. (Centralblatc für Bibhothekswesen. Beiheft IX).
Zie ook onder Mainz.
Schoner. — Schottenloher, K. Johann Schoner und sekie Hausdruckerei. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXIV. 1907).
Schönert, C. — Graphische Kunstanstalt, Leipzig. 50 Jahre, 1869—1919. 8°.
Selfisch. — Leonard, H. Samuel Selfisch ein deutscher Buchhandler am Ausgang des XVI. Jahrhunderts. Leipzig, 1902. m. portr. en facs. 8°.
Senefelder. — Wagner, Carl. Aio is Senefelder. Sein Leben und Wirken. Ein Beitrag zur Geschichte der Lithographie. Leipzig, 1914. m. 60 afb. en 2 bijl. 8°.
Setzer. — Steiff. Johannes Setzer (Secerius), der gelehrte Buchdrucker in Hagenau. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IX. 1892).
Spamer. — Michael C. Ein deutsehes Buclmandlerheim. Gewidmet der Familie und den Freunden des Hauses Spamer. Leipzig, 1880. m. pl. 8°.
Spingel. — Róth, F. W. E. Theobald Spingel, Humanist und Verleger zu Mainz, 1534—1562. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVI. 1909).
Staackmann, L. — Gedenkbiatter zum 1 October. Leipzig, 1869—1919. Herausgegeben vom Verlag. (1919). m. portr. kl. 8°.



iii. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
151
Strausz. — Hase, O. von. Emil Strausz ein deutscher Buchhandler am Rheine. Gedenkbuch eines Freundes. Leipzig, 1907. m. portr. 8°.
Tauchnitz. — Fünfzig Jahre der Verlagshandlung Bernhard Tauchnitz, 1837—1887. Leipzig, 1887. 8°.
Teubner. — Schulze, Fr. B. G. Teubner, 1811—1911. Geschichte der Firma in deren Auftrag herausgegeben. Leipzig, 1911. m. portr., pl. en facs. kl. 4°.
Trutebul. — Luther, J. Ludwig Trutebul und die Druckerei „Zum Farbefasz" in Erfurt 1913. (Beitrage zum Bibliotheksund Buchwesen).
Vieweg. — Verlagskatalog von Friedr. Vieweg & Sohn in Braunschweig, 1786—1911. Herausgegeben aus Anlas des 125 jahrigen Bestehens der Firma. Braunschw. 1911. m. portr. en pl. 8°.
Weidmann. — Buchner, K. Aus den Papieren der Weidmannschen Buchhandlung. Berlin, 1871. 8°.
Wieland und die Weidmannsche Buchhandlung. Zur
Geschichte deutscher Literatur und deutschen Buchhandels. Berlin, 1871. 8°.
Weinrich. — Schwenke, P. Hans Weinrich und die Anfange des Buchdrucks in Königsberg. Königsberg, 1896. 8°.
Westermann. — (Schmitz, G.). Fünf und siebzig Jahre. George Westermann, Braunschweig, 1838—1913. Braunschweig, 1913. m. portr. en pl. 4°.
Zainer. — Wegener, Joh. Die Zainer in Ulm. Ein Beitrag zur Geschichte des Buchdrucks im XV. Jahrhundert. Straszb. 1904. gr. 4°.
Beitrage zur Bücherkunde des xv und xvi Jahrhunderts. Bd. i.
Zell. — Merlo, J. J. Ulrich Zeil, Kölns erster Drucker. Nach dem hinterlassenen Manuskripte bearbeitet von O. Zaretsky. Köln, 1900. m. 8 pl. 8°.
Zirges. — (Zirges, Wilh.). Skizzen aus einem vielbewegten Leben, 1793—1851. Mit einem Vorwort von Ferd. Gleich. Leipzig, 1859. 8°.
e. Frankrijk. 1. Algemeen.
Baillière, H. La crise du hvre. Paris, (1904). kl. 8°.
De crisis van het boek. Vrij bewerkt naar het Fransch
door Jacob Brouwer. Haarl. 1905. 8°.
Barba, J. N. Souvenirs d'un ancien libraire au Palais Royal. Paris, 1846. 8°. (de beide portretten ontbreken).



152
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Chrlstian, A. Origines de rimprimerie en France. Conférences faites les 25 juillet—17 aoüt 1900. Paris, 1900. m. pl. gr. 4°.
Débuts de 1'imprimerie en France. L'imprimerie nationale. L'Hótel de Rohan. Paris, 1905. m. pl. gr. 8°.
Glaudin, A. Les imprimeries particulières en France au XVe siècle. Paris, 1897. 8°. 'f' 2
Private printing in France during the 15th century.
(Bibhographica. Vol. III. 1897).
Histoire de rimprimerie en France du XVe au XVIe
siècle. Paris, 1900—1904. Tom. I. 3 dln. m. ged. gekl. pl. en afb. folio, (niet verder verschenen).
Crapelet, G. A. Dés progrès de l'imprimerie en France et en Italië au XVIe siècle et de son influence sur la littérature; avec les lettres-patentes de Francois Ier en date du 1.7 janvier 1538 qui instituent le premier imprimeur royal pour le grec. Paris, 1836. 8°.
Femmes compositrices d'imprimerie, Les. sous la Révolution francaise en 1794. Par un ancien typographe. Paris, 1862. 8°.
Guide des corps des marchands et des communautés des arts et métiers tant de la ville et fauxbourgs de Paris que du Royaume. Paris, 1766. kl. 8°.
Lepreux, Georges. Galha typographica ou Répertoire biographique et chronologique de tous les imprimeurs de France depuis les origines de rimprimerie jusqu'a. la révolution. Paris, 1909—13. 7 dln. 8°.
Série Parisienne. (Paris et 1'Ile de France). Tome I. Livre d'or des imprimeurs du roi. Paris, 1911. 2 stkn.
Série Départementale. Tome I. Flandre, Artois, Picardie. Paris, 1909. Tome II. Provinces de Champagne et de Barrois. Paris, 1911. Tome III. Province de Normandie. Paris, 1912. 2 stkn. Tome IV. Province de Bretagne. Paris, 1913.
Mellottée, P. Histoire économique de l'imprimerie. Tome I. L'imprimerie sous 1'ancien régime, 1439—1789. Paris, 1905. m. pl. en afb. 8°.
Thierry-Poux, O. Premiers monuments de l'imprimerie en France au XVe siècle. Paris, 1890. m. 40 pl. fol.
Werdet, E. Histoire du hvre en France depuis les temps les plus reculés jusqu'au 1789. Paris, 1861—62. 4 dln. in 5 bdn. 8*.



iii. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
15a
2. Verschillende steden. (Zie ook de afdeeling Nationale Bibliographieén).
Agenais. — Andrieu, J. Histoire de rimprimerie en Agenais, depuis 1'origine jusqu'a nos jours. Paris, 1886. 8°.
Albi. — Glaudin, A. Origines de rimprimerie a Albi en Languedoc, 1480—1484. Les pérégrinations de J. Neumeister compagnon de Gutenberg en Allemagne, en Italië et en France, 1463; —1484, son établissement définitif a Lyon, 1485—1507. D^après les monuments typographiques et des documents originaux inédits avec notes, commentaires et éclaircissements. Paris, 1880. m.. 14 pl. 8°.
Antiquités typographiques de la France.
Atrecht. — Héricourt, Achmet d'. De l'imprimerie a. Arras., (Le Bibhophile beige. Tome VI. 1850).
Auxerre. — Zie: Yonne.
Avtgnon. — Claudln, A. Les origines de l'imprimerie en France, Premiers essais a, Avignon en 1444. Paris, 1898.8°. (overdruk uit; Le Bulletin du bibhophile).
Requin, Abbé. L'imprimerie a Avignon en 1444. Paris,,
1890. m. facs. 8°.
La question de l'imprimerie a Avignon en 1444.
et en 1446. Réporise a M. Bayle. Marseüle, 1902. 8°.
Fruin, R. Een nieuwe mededinger van Gutenberg (1'abbé;
Requin, L'imprimerie a, Avignon en 1444. Paris, 1890). Amst.. 1890. 8°. (overdruk uit De Gids).
Bearn. — Lacaze, Louis. Les imprimeurs et les libraires en Béarn, 1552—1883. Paris, 1884. m. 11 pl. en afb. 4°.
Blois. — Porcher, R. Notice sur les imprimeurs et libraires. blésois du 16e au 19e siècle. 2e édition revue, corrigée et augmentée. Blois, 1895. 8°.
Bordeaux. — Glaudin, A. Les origines et les débuts de 1'imprimerie a Bordeaux. Paris, 1897. m. facs. 8°.
Gaullieur, E. L'imprimerie a Bordeaux en 1486'. Bord.
1869. 8°.
Labadie, Er nest. Notices biograpbiques sur les impri--
meurs et libraires bordelais des XVIe, XVIIe et XVIIIe siècles. suivies de la liste des imprimeurs et libraires de Bordeaux et du département de la Gironde au XlXe siècle. Documents pour servir a l'histoire de l'imprimerie et de la hbrairie. Bord. 1900. m. 7 pl. en facs. 8°.
Chalons. — Lhote, A. Histoire de l'imprimerie a Chalons-surMarne. Notices biograpbiques et bibliographiques sur les imprimeurs, libraires, reheurs et lithographes, 1488—1894, avec mar-



154
iii. de geschiedenis van het boek.
ques typographiques et ülustrations. Chalons-sur-Marne, Paris, 1894. m. pl. en afb. 4°.
Bijgevoegd eigenhandige brief van den schrijver.
Cote d'or. — Clément-Janin. Les imprimeurs et les libraires dans le Cote-d'or. 2e édition. Dijon, 1883. m. portr. en facs. 8°.
Grenoble. — Golomb de Batines, Notice sur l'origine de rimprimerie a Grenoble. (BuUetin du bibliophüe publ. p. Techener. 3e série. 1838—39).
Languedoc. — Desbarreaux-Bernard. Etablissement de l'imprimerie dans la province de Languedoc. Toulouse, 1875. m. 12 pl. 8°.
Lotharingen. — Beaupré. Recherches historiques et bibliographiques sur les commencements de rimprimerie en Lorraine, et sur ses progrès jusqu'a la fin du 17e siècle. Saint-Nicolas-de-Port, 1845. m 1 pl. 8°.
Lyon. — Baudrier. Bibliographie Lyonnaise. Recherches sur les imprimeurs, libraires, reheurs et fondeurs de lettres de Lyon au 16e siècle. Publ. et contin. p. L Baudrier. Lyon, Paris, 1895— 1914. 11 dln. m. facs 8°.
Rath, E. von. Der Drucker von Buyers Ausgabe der
Werke des Bartolus von 1482. Ein Beitrag zur Buchdruckergeschichte Lyons. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesens).
Vingtrinier, A. Les incunables de la vüle de Lyon et les
premiers débuts de l'imprimerie. Lyon, 1890. 8°.
Histoire de l'imprimerie a. Lyon de l'origine jusqu'a
nos jours. Lyon, 1894. m. afb. 8°.
Montauban. — Forestié neveu, E. Les débuts de rimprimerie a Montauban, 1518—1526. Montauban, 1876. m. facs. 8°.
Montpellier. — Bonnet, Emile. Les débuts de rimprimerie a Montpellier'. Montpellier, 1895. m. pl. 8°.
Nevers. — Bégat, P. Notice sur l'imprimerie a Nevers. Nevers, 1864. 8°.
Orléans. — Jarry, L. Les débuts de l'imprimerie a Orléans. Orléans, 1884. m. 1 pl. (watermerken). 8°.
Parijs. — Alkan Ainé. Documents pour servir a l'histoire de la hbrairie parisienne. Spécialités de livres dépareiüés. Paris, 1879. 8°. ,
et Leprince. Les quatres doyens de la typographie
parisienne. Angers, 1889. m. portr. 8°.
Th. Lefèvre, H. Fournier, J. A. S. Claye, Alkan Ainé.
Bernard, A. Notice historique sur rimprimerie nationale.
Paris, 1848. m. 1 pl. 12°.
Histoire de l'imprimerie royale duLouvre. Paris, 1867.8°.



in. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
155
Parijs. — Boutmy, E. Les typograpb.es parisiens, suivis d'un petit dictionnaire de la langue verte typographique. Paris, 1874. gr. 8°.
Champion, P. Les plus anciens monuments de la typographie parisienne. Préfaces typographiques des livres sortis des presses de Sorbonne, 1470—1472. Recueil de facsimiles précédé d'une introduction. Paris, 1904. m. 86 pl. 8°.
Claudin, A. Liste chronologique des imprimeurs parisiens du 15e siècle, 1470—1500. Paris, 1901. 8°. (overdruk uit BuUetin du bibhophüe).
Crapelet, G. A. Lettre trentième concernant 1'imprimerie et la hbrairie de Paris. Traduite de 1'anglais, avec des notes. Paris, 1821. 8°.
Vertaling met critische noten van den 30sten brief uit Dibdin's a bibliographical, antiquarian and picturesque tour in France and Germany. 1821. 3 dln.
Delalain, P. Etude sur le hbraire parisien du XHIe au
XVe siècle d'après les documents pubhés dans le cartulaire de TUniversité de Paris. Paris, 1891. 8°.
L'imprimerie et la librairie a Paris de 1789 a 1813.
Renseignements recueülis, classes et accompagnés d'une introduction, avec trois fragments du plan de Paris en 1810. Paris, (1899). 8°.
Les libraires et imprimeurs de 1'Académie francaise de 1634 a 1793. Notices biograpbiques. Jean Camusat, Pierre Le Petit, Les trois J. B. Coignard, Bernard Brunet, Ant. DemonviUe. Paris, 1907. 8°.
Documents pour servir a l'histoire des libraires de Paris,
1486—1600 pubhés par J. Pichon et G. Vicaire. On y a joint des renseignements sur quelques bibhophües, sur les doreurs sur cuir, enlumineurs, imprimeurs, fondeurs de caractères, papetiers, parcheminiers, relieurs de cette même époque et une table alphabétique des noms principaux et des heux cités dans 1'ouvrage. Paris, 1895. 8°.
Dorez, Léon. Notes sur les libraires, relieurs, enlumineurs,
papetiers et parcheminiers jurés de rUniversité de Paris, extraites des Mémoriaux de la Faculté de Droit, 1504—24. (Revue des bibliothèques. XVI. 1906).
Du Roure. Analectabibhon: Les premiers travaux de
rimprimerie, principaux imprimeurs parisiens. (BuUetin du bibhophüe publ. p. Techener. 2e série 1836).
Duprat, F. A. Précis historique sur rimprimerie nationale
accompagné des spécimens de ses caractères francais et étrangers Paris, 1848. 8°.



156
iii. de geschiedenis van het boek.
Paeijs. — Duprat, F. A. Histoire de rimprimerie impériale de France suivie de specimens de types étrangers et francais de eet établissement. Paris, 1861. gr. 8°.
Greswell, W. P. Annals of Parisian typography containing an account of the earliest typographical estabhshments of Paris; and notices and illustrations of the most remarkable productions of the Parisian Gothic Press: compiled, princïpally to shew its general character; and its particular influence upon the early English Press. London, 1818. m. pl. 8°.
A view of the early Parisian Greek press; includ-
ing the hves of the Stephani; notices of other contemporary Greek printers of Paris; and various particulars of the literary and ecclesiastical history of their times. Edited by E. Greswell. Oxford, 1833. 2 dln. 8°.
Harrisse, Henry. Excerpta Colombiniana, Bibhographie
de quatre cents pièces gothiques francaises, itahennes et latines du commencement de XVIe siècle non décrites jusqu'ici, précédée d'une histoire de la Bibhothèque Colombine et de son fondateur. Paris, 1887. m. facs. 8°.
Appendice E: Documents manuscrits contenant l'histoire de 1'imprimerie parisienne au 16e siècle.
Lepreux, G. Contributions a l'histoire de l'imprimerie
parisienne. (Revue des bibhothèques. 1909—11, 1914).
—— L'imprimerie impériale a. Paris. m. afb. gr. 8°. (Turgan, Les grandes usines de la France).
Madden, F. Essai sur l'origine de rimprimerie a Paris.
(Lettres d'un bibhographe. Série V).
Maittaire, M. Historia typographorum ahquot Parisien-
sium vitas et hbros complectens. London, 1717. 8°.
s. Colinaeus, m. Vascosanus, g. Morellus, A. Turnebus, F. Morellus i, J. Benenatus, F. Morellus ii. Claudius Morellus i et ii, Carol Morellus, Aegidius Morellus.
Philippe, J. Origine de l'imprimerie a Paris d'après des
documents inédits. Paris, 1885. m. facs. 8°.
Renouard, Ph. Imprimeurs parisiens. Libraires, fondeurs
de caractères et correcteurs d'imprimerie. Depuis 1'introduction de rimprimerie a Paris (1470) jusqu'a. la fin du 16e siècle. Leurs adresses, marqués, enseignes, dates d'exercice, notes sur leurs families, leurs alhances et leur descendance, d'après les renseignements bibliographiques et des documents inédits. Avec un plan des quartiers de 1'université et de la Cité. Paris, 1898. 8°.
Documents sur les imprimeurs, libraires, carriers,
graveurs, fondeurs de lettres, relieurs, doreurs de livres, faiseurs de fermoirs, enlumineurs, parcheminiers et papetiers ayant exercé



iii. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
157
k Paris de 1450 a 1600. Recueillis aux Archives Nationales et au Département des Manuscrits de la Bibliothèque Nationale. Paris, 1901. 8°.
Parijs. — Roos, S. H. de. Een onbekende Fransche incunabel. (Clemens V. Constitutiones. Paris. Gering, 1475). (overdruk uit Het Boek. 1919).
Spirgatis, M. Personal Verzeichniss der Pariser Universiteit
von 1464 und die darin aufgeführten Handschriften- und Pergamenthandler. Leipzig, 1888. m. 1 facs. 8°. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Beiheft I).
Poitiers. — Bouralière, A. de la. Les débuts de rimprimerie a Poitiers (1479—1515). 2e éd. Paris, 1893. m. facs. 8°.
Nouveaux documents sur les débuts de l'imprimerie
a Poitiers. Paris, 1894. m. pl. 8°.
Chapitre. rétrospectif sur les débuts de rimprimerie
a Poitiers. Paris, 1898. m. facs. 8°.
Provins. — Stein, Henri. Recherches sur les débuts de l'imprimerie a Provins. Paris, 1889. m. facs. 8°. (overdruk uit la Bibhothèque de 1'Ecole des Chartes).
Reims. — Jadart, H. Les débuts de l'imprimerie a Reims et les marqués dés premiers imprimeurs, 1550—1650. Reims, 1894. m. pl. 8°.
Rouaan. — Beaurepaire, Ch. de. Recherches sur 1'introduction de l'imprimerie a Rouen. (Rouen, 1860). 8°. (overdruk uit 1'Académie de Rouen. Classe des belles lettres).
Savoye, — Dufour, Aug., et H. Rabut. L'imprimerie, les imprimeurs et les libraires en Savoie du 15e au 19e siècle. Chambéry, 1877. m. 11 pl. en facs. 8°.
Straatsburg. — Laborde, Léon de. Débuts de l'imprimerie a Strasbourg, ou recherches sur les travaux mystérieux de Gutenberg dans cétte ville, et sur le procés qui fut intenté en 1439 a cette occasion. Paris, 1840. m. 3 pl. en houtsn. 8°.
Schmidt, C. Zur Geschichte der attesten Bibhotheken
und der ersten Buchdrucker zu Strassburg. Strassb. 1882. 8°.
Voullième, E. Zur altesten Buchdruckergeschichte
Strassburgs. (Zentralblatt für Bibliothekwesen. Jg. XXXII. 1915).
TouLOUSE. — Desbarreaux-Bernard. Quelques recherches sur les débuts de l'imprimerie a Toulouse. Z. pl. e. j. 8°. (overdruk uit Mémoires de 1'Académie des sciences de Toulouse).



158
iii. de geschiedenis van het boek.
Tours. — Giraudet, E. Une ass'ociation d'imprimeurs et de libraires de Paris réfugiés a Tours au 16e siècle. (Jamet MettayerMarc Orry-Claude de Montre'oeil-Jehan Richer-Matthieu Guillemot-Sébastien du Molin-Georges de Robet-Abel Langellier). Tours, 1877. 8°.
Les origines de l'imprimerie k Tours, 1467—1550,
contenant la nomenclature des imprimeurs depuis la fin du XVe siècle jusqu'en 1850. Tours, 1881. m. facs. van handteek. 8°.
Troyes. — Corrard de Bréban. Recherches sur 1'établissement et 1'exercice de rimprimerie k Troyes, contenant la nomenclature des imprimeurs de cette ville, depuis la fin du 15e siècle jusqu'a 1789, et des notices sur leurs productions les plus remarquables. 2e édition revue et augmentée. Paris, 1851. m. 1. facs. 8°.
Socard, A. Livres populaires, noëls et- cantiques imprimés a Troyes depuis le.XYIIe siècle jusqu'a nos jours avec des notes bibliographiques et biograpbiques sur les imprimeurs troyens. Paris, 1865. m. 20 pl. en houtsn. 8°.
Yonne. — Rlbière, H. Essai sur l'histoire de •1'imprimerie dans le département de 1'Yonne et spécialement k Auxerre, suivi du catalogue des livres, brochures et pièces imprimés dans cette ville depuis 1570 jusqu'en 1857. Auxerre, 1858. m. 2pl. (BuUetin des sciences hist. et naturelles de 1'Yonne).
4. Personalia. .
Badius. — Roersch, Alphonse. J. Badius Ascensius Gandensis. (Revue des bibhothèques. 1909).
Berger-Levrault. — L'imprimerie Berger Levrault et Co.,
Nancy et Paris. Notice historique sur le développement et 1'organisation de la maison. Paris, 1878. m. pl. 4°.
Petit, Louis D. De lotgevaUen van de firma BergerLevrault & Co. te Nancy. Amst. 1878. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Bourdeville. — Desbarreaux-Bernard. Guyau de Bourdevüle imprimeur a Toulouse, 1541—1562. Toul. 1879. m. 2 facs. 8°.
César. — Claudin, A. Pierre César et Jean StoU imprimeurs parisiens du XVe siècle. (Documents inédits). Paris, 1900. 8°. (overdruk uit Le Bibhographe moderne).
Chair et Cie. —- Historique de 1'hnprimèrie et de la hbrairie centrales des chemins de fer. Organisation industrieUe et économique de eet établissement. Paris, 1878. 4 stkn. 8°.



in. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
159
Didot. — Brunet, Gustave. Pierre Didot et sa familie. (Le Bibliophile francais. Tome IV. 1869).
Banquet offert le 20 mars 1873 a M. Ambroise Firmin
Didot a 1'occasion de sa 'réception aTlnstitut. Paris, 1873. 8°.
—— Wallon, H. Notice sur la vie et les travaux de M. Ambr. Firmin-Didot lue a 1'Institut de France. Paris, 1886. m. portr. 8°.
DolEt. — Alary, J. L'imprimerie au 16e siècle. Estienne Dolet et ses luttes avec la Sorbonne. Paris, 1898. 8°.
Boulmier, J. Estienne Dolet, sa vie, ses oeuvres, son
martyre. Paris, 1857. m. portr. 8°.
Duval-Arnauld, L. Etienne Dolet. Etude historique.
Paris, z. j. 8°.
Procés d'Estienne Dolet, imprimeur et hbraire a Lyon,
1543—1546. (Avec avant-propos par A. Taillandier). Paris, 1836. kl. 8°.
Dupont. — Notice concernant rétablissement typographique de M. Paul Dupont. Exposition Univ. deLondres. 1851. 8°. — Notice sur les établissements de M. Paul Dupont. Exposition Univ. de 1867. 8°. — Notes sur les maisons ouvrières de rimprimerie Paul Dupont. Paris, 1867. 8°. — Imprimerie administrative de M. Paul Dupont. (Uit: Turgan, Les grandes usines). 8°- — L- D- Petit. De etablissementen van Paul Dupont te Parijs en te Clichy. 1870. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Durant. — Durant, P. Un hbraire de Paris sous la Répubhque. Paris, 1879. 8°.
Galliot du Pré. — Delalaln, P. Notice sur Galliot du Pré, hbraire parisien de 1512 a 1560. Paris, 1890. 8°. (overdruk).
Tilley, Arthur. A Paris bookseller of the 16th century,
Galliot du Pré. (The Library. New. series. Vol. IX. 1908).
Estienne. — Almeloveen, T. Janss. ab. De vitis Stephanorum celebrium typographorum dissertatio epistolica. Subjecta est H. Stephani Querimonia artis typographicae ejusdem Epistola de statu suae typographiae. Amsterd. 1683. 8°.
Bernard, A. Les Estienne et les types de Francois I.
Complément des Annales Stephaniennes renfermant l'histoire ' compléte des types royaux enrichie d'un specimen de ses caractères et suivie d'une notice historique sur les premières impressions grecques. Paris, 1856. 8°.
—— Crapelet, G. A. Robert Estienne, imprimeur royal, et le roi Francois I. Nouvelles recherches sur 1'état des lettres et de



160
iii. de geschiedenis van het boek.
1'imprimerie au 16e siècle. Avec 7 planches d'ornements typo* ^raph. des Estienne et autres imprimeurs contemporains. Paris» 4839. gr. 8°.
Estienne. — Didot, A. F. Les Estienne. (1855). 8°. (overdruk uit Nouvelle biographie générale).
Feugère, Léon. Essai sur la vie et les ouvrages de Henri
Estienne suivi d'une étude sur Scévole de Sainte-Marthe. Paris, •1853. 8°.
Meyer, W. Henricus Stephanus über die Regü typi
'Graeci. Berlin, 1902. m. 2 pl. 4°.
Renouard, A. A. Annales de rimprimerie des Estienne
ou histoire de la famüle des Estienne et de ses éditions. 2e éd. Paris, 1843. m. portr. en facs. 8°.
Fichet. — Philijïpe, Jules. Guillaume Fichet, sa vie, ses oeuvres. Introduction de l'imprimerie a Paris. Annecy, 1892. 8°.
Gauthier Villars. — Jean Albert Gauthier Villars, 31 mars 1828—5 février 1898. Discours prononcés sur sa tombe, notice nécrologique. Paris, 1898. m. portr. 4°.
Hachette. — Notice sur la vie de L. Hachette, suivie des discours prononcés a. ses obsèques et des articles nécrologiques •consacrés a. sa mémoire. Paris, 1864. m. portr. 8°.
Notice sur la hbrairie de Hachette & Co., juin 1875.
Paris, 1875. 8°.
Petit, Louis D. De firma Hachette & Co. te Parijs.
■Amst. 1870. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).
Notice, An historical. upon the establishment of Messrs.
Hachette & Co. at Paris, May 1876. gr. 8°. (uitgegeven op de ■tentoonstelling te Philadelphia).
Hopyl. — Rieu, W. N. du. Een Nederlandsen boekdrukker <Wolfgang Hopyl) te Parys, 1429—1523. 's Grav. 1891. (overdruk suit Ned. Spectator. 1891).
Stein, H. L'ateher typographique de Wolfgang Hopyl
a Paris. Gent, 1891. m. afb.
Gedrukt in 100 exemplaren, bij het huwelijk Paul Bergmans-Louise Claes, Gand, 24 février 1891.
Keysere, de — Van der Meersch, P. C. Recherches sur la vie et les travaux de Pierre de Keysere, imprimeur a Paris, 473—1479. Gand, 1846. 8°.
Labitte. — Gervais-Michel- Jeróme et Henri Labitte. Paris, ,1873. kl. 8°.



iii. 6. e. geschiedenis van de boekdrukkunst.
161
Le Breton. — Weale, W. H. James. Jean le Breton prototypographe francais. (Revue des bibliothèques. VIII. 1898).
LÉCUREUX. —' Piedagnel, A. Un bouquiniste parisien: le père Lécureux. Paris, 1878. m. frontisp. d. M. Lalanne. 8°.
Leriche. — Lerlche, Louis. Souvenirs d'un vieux hbraire. Paris, 1885. m. pl. 8°.
Le Talleur. — Le Verdier, Pierre. L'atelier de Guillaume Le Talleur, premier imprimeur rouennais. Histoire et bibliographie. Rouen, 1916. m. pl. en facs. 4°.
Le Rouge. — Monceaux, H. Les Le Rouge de Chablis, calligraphes et miniaturistes, graveurs et imprimeurs. Etude sur les débuts de 1'ülustration du hvre au 18e siècle, 1470—1531. Paris, 1896. 2 dln. m. 200 facs. buiten en in den tekst. 8°.
Lévy. — Librairie Calmann Lévy. Ancienne maison Michel Lévy Frères. Paris, 1878. 8°.
Mame. — Alfred Mame et fils a Tours. Imprimerie, hbrairie, reliure. Notice et specimens. Tours, 1867. m. pl. en afb. fol.
Etablissement, Het. van Alfred Mame & Zoon te Tours.
Amst. 1869. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Saussois, A. du. Alfred Mame, célèbre imprimeur et
éditeur-hbraire francais. Lille, 1898. m. portr. 8°.
La Maison Mame (a Tours) a 1'Exposition de Paris.
1900. m. ül. 8°.
Masson. — Victor Masson. 2 février 1807—3 mai 1879. Notices nécrologiques. Paris, 1879. m. portr. 8°.
Plon. —- Henri Pion. Quelques mots sur les produits de la maison Henri Pion, imprimeur de TEmpereur, fondeur et hbraire. z. d. 8°.
Notice sur Henri Pion. Paris, 26 avril 1806—25 novem-
bre 1872. Notices nécrologiques. 8°.
RendüEL. — Jullien, A. Le romantisme et l'éditeur Renduel. Souvenirs et documents sur les écrivains de 1'école romantique avec lettres inédites adressées par eux k Renduel. Paris, 1897. m. portr., pl. en afb. 8°.
Tory. — Bernard, Aug.. Geofroy Tory peintre et graveur, premier imprimeur royal, réformateur de l'orthographe et de la typographie sous Francois I. Paris, 1865. m. afb. 8°.
vérard. — Macfarlane, Johan. Antoine Vérard. London, 1900. m. 80 pL en afb. 4°.
Illustr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 7.
11



162
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
VÉRARD. — Renouvier, J. Des gravures en bois dans les livres d'Anthoine Vérard, maitre libraire, imprimeur, enlumineur et tailleur sur bois de Paris, 1485—1512. Paris, 1859. m. 1 pl. 8°.
/. Groot Brittannië en Ierland. 1. Algemeen.
Aldis, H.- G., R. Bowes, a. o. A dictionary of printers and booksellers in England, Scotland and Ireland, and of foreign printers of English books, 1557—1640. General editor R. B. Mc. Kerrow. London, 1910. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
Allnutt, W. H. English provincial presses. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Notes on the introduction of printing-presses into
the smaller towns of England and Wales, after 1750 to the end of the 18th century. (The Library. New series. Vol. II. 1901).
Ames, J., and W. Herbert. Typographical antiquities or an historical account of the origin and progress of printing in Great Britain and Ireland; containing memoirs of our ancient printers and a register of books printed by them from the year 1471—1500. Begun by the late J. Ames. Considerably augmented both in the memoirs and number of books by Wül. Herbert. London, 1785—1790. 3 dln. m. portr. en pl. 4°.
An index to Dibdins edition of the Typographical antiquities first compiled by Jos. Ames with some references to the intermediate edition by Wilham Herbert. Printed from a copy in the Library of Sion College. London, 1899. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
Curwen, H. A history of booksellers the old and the new. London, 1873. m. pl. en portr. 8°.
Dickson, R. Who was Scotland's first printer? London, 1881. 8°.
Ane compendious and breue Tyactale, in Commendation of Androw Myllar.
Dix, E. R. Mc. Irish provincial printing prior to 1701. (The Library. New series. Vol. II. 1901).
Early English printing. A series of f areimiles of all the
types used ih England during the XVth century, with some of those used in the printing of English books abroad. With an introduction by E. Gordon Duff. London, 1896. m. 40 pl. kl. fol. Publ. of the Bibliographical Society.



ITI. 6. f. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
163
Duff, E. Gordon. A century of the English book trade. Short notices of all printers, stationers, book-binders and others connected with it from the issue of the first dated book in 1457 to the incorporation of the Company of stationers in 1557. London, 1905. kl. 4°.
—— The English provincial printers, stationers and bookbinders to 1557. Cambr. 1912. m. pl. 8°.
Gerring, Ch. Notes on printers and booksellers with a chapter on chap books. London, 1900. m. portr. en pl. 8°.
Knight, Ch. Shadows of the old booksellers. London, 1865. 8°.
Marston, E. Sketches of booksellers of other days. London, 1901. m. portr. 8°.
Mlddleton, Conyers. Dissertation sur l'origine de rimprimerie en Angleterre. Traduite de 1'anglais par D. G. Imbert. Londres, 1775. 8°.
Plomer, H. IL A short history of English printing, 1476—1898. London, 1900. m. portr. en facs. 4°.
The King's printing house under the Stuarts. (Th.
Library. New series. Vol II. 1901).
Abstracts from the wih\of English printers and stationers
from 1492 to 1630. London, 1903. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Secret printing during the Civil War. (The Library.
New series. Vol. V. 1904).
A dictionary of the booksellers and printers who were
at work in England, Scotland and Ireland from 1641 to 1667 London, 1907. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
The protestant press in the reign of Qu^n Mary. (The
Library. 3d series. Vol. I. 1910).
Some Elizabethan book-sales. (The Librarv. 3d seriet
Vol. VII. 1917).
PoUard, A. W. The regulation of the book trade in the 16th century. (The Library. 3d series. Vol. VII. 1917).
Quantin, a. Les origines de rimprimerie et son introduction en Angleterre. Paris, 1877. 4°.
Reed, Talbot Baines. A history of the old Enghsh letter foundries with notes, historical and bibliographical on the rise and progress of English typographj London, 1877. m. pl. 4°.
Roberts, Will. The earher history of English bookselling. New edition. London, 1892. 8°.
Worman, E. J. Alien members of the book-trade during the Tudor period, being an index to those whose names occur in the



164
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
returns of aliens, letters of denization and other documents, published by the Huguenot Society. London, 1906. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Wymans, C. W. H. Four centuries of printing in England. London, 1877. 4°. (overdruk uit Everybody's Year-book).
2. Reproducties.
The book of curtesye. Printed at Westminster by Wilham Caxton about the year 1477. Cambridge at the University Press, 1907. gr. 8°.
A booke in Englysh metre, of the great Marchaunt man called „Dives Pragmaticus" 1563. Reproduced in facsimile from the copy in the John Rylands Library. Together with an introduction by Percy E. Newbery; and remarks on the vocabulary and dialect, with a glossary by Henry C. Wyld. Manch. 1910. kl. 4°.
The John Rylands Facsimiles. II,
A litil boke the whiche traytied and reherced many gode
thinges necessaries for the . Pestilence .... made by the ....
Bisshop of Arusiens. (London, 1485). Reproduced in facsimile from the copy in the John Rylands Library. With an introduction by Guthrie Vine. Manch. 1910. kl. 4°. The John Rylands Facsimiles. III.
The Dictes and Saying of the Pnüosophers. A facsimile reproduction of the first book printed in England by William Caxton in 1477. (Publ. by W. Blades). London, 1877. gr. 4°.
Propositio Johannis Russell printed by Wilham Caxton circa a. d. 1476. Reproduced in facsimile from the copy preserved in the John Rylands Library, Manchester. With an introduction by Henry Guppy. Manch. 1909. 8°. The John Rylands Facsimiles. I.
Morale Prouerbes composed in French by Christyne de Pisan, translated by the Earl Rivers, and reprinted from the original edition of Wilham Caxton, a.d. 1478. with introductory remarks by W. Blades. London, 1859. gr. 4°.
Facsimile-herdruk in 95 exemplaren, „printed for presentation only".
Sermo die lune in ebdomada Pasche by Richard Fitz-James. Printed at Westminster by Wynkyn de Worde about the year 1495. Cambridge at the University Press, 1907. gr. 8°.



iii. 6. f. geschiedenis van de boekdrukkunst.
165
3. Verschillende steden.
(Zie ook de afdeeling Nationale bibliographieën).
Berwick. — Hindley, Ch. The history of the Catnach Press at Berwick-upon-Tweed, Alnwick and Newcastle-upon Tyne, in Northumberland andseven Dials, London. London, 1886. m. afb. 8°.
Cambridge. — Bowes, Robert. Cambridge printers. (The Bibliographer. Vol. V. 1884).
Gray, G. J. The earlier Cambridge stationers and bookbinders and the first Cambridge printer. London, 1904. m. 28 pl. 4°. Hlustr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 13.
and W. M. Palmer. Abstracts from the wüls and
testamentary documents of printers, binders and stationers of Cambridge from 1504 to 1699. London, 1915. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Londen. — Duff, E. Gordon. The stationers at the Sign of the Trinity. (Bibhographica. Vol. I. 1895).
The printers, stationers and bookbinders of Westminster and London from 1476—1535. Cambr. 1906. m. pl. en afb. 8°.
Oxford. — Gibson, S. Abstracts from the wills and testamentary documents of binders, printers and stationers of Oxford from 1493 to 1638. London, 1907. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Madan, F. A chart of Oxford printing *1468"—1900.
With notes and ülustrations. London, 1904. m. 7 pl. en afb. 4°.
Illustr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 12.
A brief account of the University. press at Oxford.
With ülustrations together with a chart of Oxford printing. Oxford, 1908. m. afb. 4°.
Shrewsburv. — AUmitt, W. H. The King's printer at Shrewsbury. (The Library. New series. Vol. I. 1900).
SüSSEX. — Piper, A. Cecil. Notes on the introduction of printing into Sussex up to the year 1850. With a chronology of Sussex printers to that date. (The Library. 3d series. Vol. V. 1914).
Winchester. — Piper, A. Cecil. The booktrade in Winchester, 1549—1789. (The Library. 3d series. Vol. VIL 1917).
4. Personalia.
L H. — Duff, E. Gordon. A new English XVth century printer (I. H.). (The Library. Vol. I. 1889).
Abree. — Plomer, H. R. James Abree, printer and bookseüer of Canterbury. (The Library. 3d series. Vol. IV. 1913).



166
iii. de geschiedenis van het boek.
Baker. — Ballinger, J. An artist typographer, James Baker. (The Library. 3d series. Vol. VIL 1917).
Ballantyne Press. — The history of the Ballantyne Press and its connection with Sir Walter Scott. Edinb. 1871. m. portr. en houtsn. gr. 4°.
Bowyer. — Nichols, J. Biographical and literary anecdotes of Wilham Bowyer printer and of many of his learned friends. Containing an incidental view of the progress and advancement of literature in this Kingdom, from the beginning of the present century to the end of the year 1777. London, 1782. m. portr. 4°.
Bulkxey. — Plomer, H. R., and R. A. Peddie. Stephen Bulkley, printer. (The Library. New series. Vol. VIII. 1907).
Caxton. — Blades, W. The biography and typography of Wilham Caxton, Englands first printer. London, 1877. m. pl., facs., enz. 8°.
Blades, R. H. Who was Caxton? (The Library. New
series. Vol. IV. 1903).
—— Crüwell, G. A. Wilham Caxton's vroegste drukkerswerkzaamheid. (Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. III. 1905).
Knlght, Ch. Wilham Caxton, the first English printer.
A biography. London, 1844. m. portr. 12°.
The old printer and the modern press. London,
1854. m. afb. 8°.
Lincy, L. de. La vie et les ouvrages de Wilham Caxton,
premier imprimeur anglais. Brux. 1844. (overdruk uit Revue britannique).
PoUard, A. W. Recent Caxtoniana. (The Library. New
series. Vol. VI. 1905).
Naar aanleiding van een art. in „the Burlington Magazine" (Aug. 1905) van Montague Peartree en van: William Caxton d. e. Gordon Duff. (Caxton Club of Chicago).
Chambers. —■ Chambers, Will. Memoir of Robert Chambers, with autobiographic reminiscences. London, 1872. m. portr. kl. 8°.
Story of a long and busy hfe. Edinb. 1882. m.
portr. kl. 8°.
Chiswick Press. — The Chiswick Press Literary Almanack for the year 1874. — Idem for the year 1875. 2 dln. m. 2 pl. 4°.
Collins. — Collins, Sons & Co. WilUam. The story of a great business where thousands are constantly employed. London, Glasgow, (1910). m. afb. 4°.
Denham. — Plomer, H. R. Henry Denham, printer. (The Library. New series. Vol. X. 1909).



iii. 6. f. geschiedenis van de boekdrukkunst.
167
Doves-Press. — Loubier, Jean. Die Drucke der Doves-Press von T. J. Cobden-Sanderson und Emery Walkers. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—06).
East. — Plomer, H. R. Thomes East, printer. (The Library. New series Vol. II. 1901).
Fouxis Press. — Macleod, R. D. The Foulis Press. (The Library. 3d series. Vol. I. 1910).
Gaver. — Allnutt, W. H. James Gaver, a newly discovered English printer in 1539 and other printers at the Sign of the Sun in Fleetstreet, 1502 to 1556. (The Library. New series. Vol. II. 1901).
Gropall. — Plomer, H. R. An Exeter bookseller, bis friends and contemporaries (John Gropall, alias Lumbard). (The Library. 3d series. Vol. VIII. 1918).
hodgson. — Hodgson & Co. One hundred years of book auctions, 1807—1907. Being a brief record of the firm Hodgson & Co. London, printed at the Chiswick press for private circulation. 1907. m. portr. en pl. kl. 4°.
Lackington. — Memoirs of the first years of the life of James Lackington, the present bookseller in Chiswell-Street Moorfields. Written by himself. A new edition corrected and much enlarged. London, 1795. 8°.
Macmtllan. — Graves, Ch. L. Life and letters of Alexander Macmillan. London, 1910. m. portr. 8°.
Hughes, Th. Memoir of Daniël Macmillan. London,
1882. m. portr. 8°
Marston. — Marston, E. After work. Fragments from the workshop of an old publisher. London, 1904. m. portr. en pl. 8°.
Morris. — Bom, Emm. de. Wilham Morris en zijn invloed op het boek. Antw. 1905. m. portr. 4°. (Ontwaking. 5e Jg. no. 6, 7, 10).
Enschedé, J. W. Een Hollandsen boek over Wilham Morris. (Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. II. 1904).
Mackail, J. W. The life of Wilham Morris. London,
1901. 2 dln. m. portr. 8°.
Schleinitz, Otto von. Wilham Morris. Sein Leben und
Wirken. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. XI. 1907—08).
Sondheim, Moriz. Wilham Morris. (Zeitschrift für
Bücherfreunde. Jg. II. 1898—99).
Murray. — Espinasse, F. The house of Murray. N.-Y. 1885. 8°. (Harpers Monthly Magazine. Sept. 1885).
Smiles, S. A publisher and bis friends. Memoir and
correspondence of the late John Murray, with an account of the origin and progress of the house, 1768—1845. London, 1891. 2 dln. m. portr. 8°.



168
iii. de geschiedenis van het boek.
Quaritch. — (Wyman, C. W. H.). B. Q. A biographical and bibliographical fragment. (London, 1880). 12°. 25 copies privately printed.
Richardson. — Thorne, W. B. A famous printer: Samuel Richardson. (The Library. New series. Vol. II. 1901).
Rudder. — Austin, Roland. Samuel Rudder. (The Library. 3d series. Vol. VI. 1915).
Religious Tract Society. — Green, Sam. G. The story of the Religious Tract Society for one hundred years. London, 1899. m. portr. 8°.
Trevecca Press. — Balllnger, John. The Trevecca Press. (The Library. New series. Vol. VI. 1905).
Walpole. — Dobson, Austin. Horace Walpole's printing-press. (The Library. Vol. I. 1889).
Watson. — Tawse, Geo. James Watson, Edinburgh printer. (The Bibliographer. Vol. II. 1882).
Wyer. — Plomer, H. R. Robert Wyer, printer and bookseher. A paper read before the Bibhographica! Society, January 21 1895. London, 1897. m. facs. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
g. Italië. 1. Algemeen.
' Castellani, C. L'arte della stampa nel rinascimento Itahano. Venezia, F. Ongania, 1894. 2 dln. m. pl. gr. 8°. Met den Franschen tekst bijgevoegd.
Grapelet, G. A. Des progrès de rimprimerie en France et en Italië au XVIe siècle et de son influence sur la httérature. Paris, 1836. 8°.
Fumagalli, G. Lexicon typographicum Itahae. Dictionnaire géographique d'Itahe pour servir a l'histoire de l'imprimerie dans ce pays. Contenant lo. rindication de toutes les locahtés de 1'Itahe géographique et pohtique, oü rimprimerie a été introduite jusqu'a nos jours avec la synonymie latine, francaise etc. et celle des heux supposés d'impression; 2o. des notices bibhographiques sur les éditions principes de chaque ville, bourg chateau etc. et sur les faits les plus remarquables se rapportant a l'histoire de l'art typographique dans ces locahtés; 3o. des notices biographiques sur les plus célèbres imprimeurs italiens; 4o. des notices statistiques sur 1'état présent de l'imprimerie en Italië; 5e. des renseignements historiques sur les arts auxüiaires de



iii. 6. g. geschiedenis van de boekdrukkunst.
169
rimprimerie: lithographie, gravure, papéterie, fabrication d'encres, des presses, des caractères etc. Flor. 1905. m. pl. en afb. 8°.
Garnett, R. The early Italian booktrade. (Bibhographica. Vol. lil 1897).
Giuliani, Nic. Notizie sulla tipografia Ligure sino a tutto il secoio XVI. Genova, 1869. m. pl. en facs. 8°.
Atti della Societa Ligure di storia patria. Vol. IX.
Vernazza. Osservazioni tipografiche supra hbri impressi in Piemonte nel secoio XV. Bassano, 1807. 8°.
2. Verschillende steden. (Zie ook de afdeeling Nationale bibliographieën).
Bologna. — Sorbelli, A. I primordi della stampa in Bologna. Baldassarre Azzoguidi. Bol. 1909. m. 12 pl. 8°.
Brescia. — Lechi, L. Della tipografia Bresciana nel secoio decimoquinto. Brescia, 1854. 4°.
Ferrara. — Cittadella, L. N. La stampa in Ferrara. Memoria. Roma, 1873. 8°.
Florence. — Mannl, D. M. Della prima promulgazione de' hbri in Firenze. Lezione istorica. Firenze, 1761. 4°.
Foligno. — Pulignani, M. F. L'arte tipografica in Foligno nel secoio XV. — Idem. Nel secoio XVI. — Idem. Nel secoio XVII. (La Bibhofilia. Anno I, II, IV, V, XVIII. 1899—1904, 16).
Notizie suil' arte tipografica in Foligno durante il
XVI secoio. Firenze, 1903. m. facs. 8°.
Friüxi. — Suttina, L. I piü antichi hbri stampati a cividale del Friuli. Friuli, 1905.
Memorie storiche Cividalesi. I.
Mantua. — Volta, L. C. Saggio storico-critico suha tipografia Mantovana del secoio XV. Vinegia, 1786. 4°.
Milaan. — Berlan, F. La introduzione della stampa in Milano a proposito dei miracuh de la gloriosa Verzene Maria colla data del 1469. Venezia, 1884. 8°.
Saxius, J. A. Historia h^erario-typographica Mediola-
nensis, in qua, de studiis hterariis antiquis et novis in hac metropoli institutis. De tempore inductae Mediolanum typographiae; et primis hu jus artis opificibus, de viris doctrina illustribus, qui saeculo XV in eadem urbe floruere, atque eorundem msstis operibus in Ambrosiana bibliotheca servatis disseritur. Adjecta sunt Appendix epistolarum, quae hbris, tune ibidem editis,



170
iii. de geschiedenis van het boek.
affixae legebantur et catalogus codicum Mediolani impressorum ab anno 1465 ad annum 1500. Mediolani, 1745. fol.
Mürano. — Levi, C. A. La stampa dei libri in Murano, 1492 —1628. Venezia, 1896. m 1. facs. 8°.
Napels. — Bresciano, G. Neapolitana. Contributi alla storia della tipografia in Napoli nel seculo XVI. Halle, 1905. m. facs. 8°. Samml. bibliothekswiss. Arbeiten. no. 18.
Documenti per servire alla storia della tipografia
Napoletana nel secoio XVI. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Gorrera, L. Saggi della tipografia Napoletana nel sec.
XV. Catalogo di 40 fotografie riprodotte a cura del municipio di Napoh ed esposte alla mostra internazionale di Torino del 1911. Napoh, 1911. m. 40 pl. kl. 4°.
Fava, Mariano e Giovanni Bresciano. La stampa a
Napoh nel XV secoio. Vol. I. Notizie e documenti. Vol. II. Bibliografia con un atlante in foho. Leipzig, 1911—13. 2 dln. 8°. m. atlas van 60 facs. fol.
Samml. bibliothekswiss. Arbeiten. no. 32—34. Giustiniani, Lorenzo. Saggio storico-critico sulla tipografia del regno di Napoh. 2a editione corretta e di molto accresciuta dallo stesso autore. Napoh, 1817. 4°.
Marinis, T. de. Per la storia della tipografia Napoletana nel secoio XV. Documento che risguarda Giovanni Stanigamer de Landsperg e Bernero Raptoris de Marbiurco e che s'invia in bozza di stampa agh studiosi af finchè possano iUustrarlo. Napoh, 1901. 8°.
Perugia. — Vermiglioli, G. B. Principi della stampa in Perugia e suoi progressi per tutto il secoio XV. Nuovamente ülustrati accresciuti e corretti in questa seconda edizione. Perugia, 1820. 8°.
Piacenza. — Gerri, L. I primordü deha stampa in Piacenza (secoio XV—XVI). Piac. 1894. 8°.
Reggio. — Turri, G. Memorie sulla introduzione della stampa in Reggio e sua provincia nel secoio XV. Reggio nell' Emilia, 1869. 8°.
Rome. — Degering, Hermann. Wer war der Drucker der Erstausgabe des Vitruv? Ein Beitrag zur Geschichte des römischen Buchdrucks. (Festgabe Konrad Haebler. 1919).
Hoffmann, F. L. Die Buchdruckerei der S. Congregazione
de propoganda fide in Rom, ihr gegenwartiger Zustand und ihre neuesten Kataloge. (Serapeum. Jg. XXVIII. 1867).



lil. 6. g. GESCHIEDENIS VAN DE BOEKDRUKKUNST.
171
Rome. — Kruitwagen, B. De incunabeldrukkers te Subiaco en Rome. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Laire, Franc. Xav. Specimen historicum typographise
Romanae XV saeculi. Romae, 1778. m. 1 pl. 8°.
Treviso. — Federici, D. M. Memorie Trevigiane sulla tipografia del secoio XV per servire alla storia letteraria e delle belle arti d'Italia. Venezia, 1805. 4°.
Turijn. — Flcker, Otto. Der erste Turiner Druck und seine Drucker. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IV. 1900—01).
Neugebaur, Zur Geschichte der Buchdruckerkunst in
Turin. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekswissenschaft. Jg. 1864).
Venetië. — Brown, Hor. F. The Venetian printing press. An historical study based upon documents for the most part hitherto unpublished. London, 1891. m. 22 facs. 4°.
Pellegrlnl, Dom. M. Della prima origine della stampa in
Venezia per opera di Giovanni da Spira del 1469 e risposta alla dif esa del Decor puellarum del signor Ab. Mauro Boni. Venezia, 1794. 8°.
3. Personalia.
Aldus Manutius. — Gelani, Enrlco. Manuziana. (La Bibliofiha. Anno XIV, XV. 1912—14).
Didot, A. Firmin. Alde Manuce et 1'hellénisme a Vé-
nise. Paris, 1875. m. 4 portr. en 1 facs. 8°.
Dorez, Léon. Etudes Aldines (I—IV). (Revue des bi-
bhothèques. Jg. 1896, 1902).
Ruland. Zur Geschichte der Druckerei des Aldus Manutius nebst Beitragen zur Litteraturgeschichte des XV. und XVI. Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XVI. 1855).
Schuck, J. Aldus Manutius und seine Zeitgenossen in
Itahen und Deutschland. Im Anhange: die Familie des Aldus bis zu ihrem Ende. Berlin, 1862. 8°.
Barbéra. — Barbéra, G. Memorie di un editore, pubhcate dai figli. Florence, 1883. m. portr. 8°.
Blado. — Bernoni, D. Dei Torresani, Blado e Ragazzoni celebri stampatori a Venezia e Roma nel XV e XVI secoio. Cogli elenchi annotati delle rispettive edizioni. Milano, 1890. 8°.
Blzz. 263 — 385 bevatten eene bibliographie der bij de Torresani's, . Blado's en Ragazzoni d'Asola verschenen werken.
Dorez, Léon. Antonio Blado, imprimeur romain du XVIe
siècle. (Revue des bibhothèques. III. 1893\



172
iii. de geschiedenis van het boek.
Castaldi. — Petit, Louis D. Iets over Panfilo CastaldL Naar het Fransch van Ch. Yriarte. Amst. 1869. (overdruk uit Nieuws blad v. d. boekh.).
Cennini. — Ottino, G. Di Bernardo Cennini e deü' arte deha stampa in Firenze nei primi cento anni daU' invenzione di essa. Sommario storico con documenti inediti. Firenze, 1871. m. 2 pl. 8°.
Cervini. — Dorez, Léon. Un élève de Paul Manuce: Ramolo Cervini. (Revue des bibhothèques. V. 1895).
Giunti. — Bandini, A. M. De Florentina Iuntarum typographia eiusque censoribus ex qua Graeci, Latini, Tusci scriptores ope codicum manuscriptorum a viris clarissirnis pristinae integritati restituti in lucem prodierunt. Accedunt excerpta uberrima praefationum libris singuhs praemissarum. Luca, 1791. 2 dln. 8°.
Deel 2 onder den titel: Iuntarum 'typographicae Annales ab anno 1497 ad 1550.
Moscardi. — Gastellani, G. Note tipografiche Fanesi: Giacomo Moscardi da Vero, 1560—1572. (La Bibhofüia. Anno XIII. 1911—1912).
Pannartz. — Löffler, Klemens. Sweinheim und Pannartz. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—06).
Puteolano. — Sighinolfi, L. Francesco Puteolano e le origine della stampa in Bologna e in Parma. (La Büüiofiha. Anno XV. 1913—14).
Ragazzoni. — Zie: Blado.
Ratdolt. — Redgrave, G. R. Erhard Ratdolt and nis work a+ Venice. A paper read» before the Bibhographica! Society. Nov. 20, 1893. London, 1894, reprinted 1899. m. 11 pl. 4°.
Illustr. Monographs issued by the Bibliographical Society no. 1.
Riessinger. — Scholderer, V. Sixtus Riessinger's first press at Rome. (The Library. 3d series. Vol. V. 1914).
Ripoli. — Fineschi, V. Notizie storiche sopra la stamperia di Ripoli le quali possono servire aU'ülustrazione deha storia tipografica Fiorentina. Firenze, 1781. 8°.
Sosn. — Pascoli, Johannis. Sosü fratres bibhopolae. Carmen in certamine poetico Hoeufftiano praemio aureo ornatum. Accedunt septem carmina laudata. Amst. 1900. 8°.
Sweinheim. — Zie: Pannartz.
Torresani. — Zie: Blado.
Zanettis, de. — Lugano, P. O. S. B. Del tipografo Bresciano Bartolomeo de Zanettis. Al servizio di Camaldoh e della „Regula Vite Eremitice" stampata a Fontebuono nel 1520. (La Bibhofüia. Anno XIV. 1912—13).



iii. 6. h. geschiedenis van de boekdrukkunst.
173
h. Oostenrijk-Hongarije. 1. Algemeen.
Grüwell, G. A. Die niederöstereichische Refornratibns-Druckerei. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XX. 1903, Jg. XXIII. 1906).
Schafarik, P. J. Ueber altslawische namenthch Kyrillische Druckereien in den Südslawischen und den benachbarten Landern, Serbien, Bosnien, Herzegowina, Montenegro, Venedig, in der Walachei und in Siebenbürgen. Abhandlung. Uebersetzt aus der böhmischen Museumszeitschrift (Casopis Ceskéhq Museum) von Kl. (Serapeum. Jg. IV. 1843).
Schiffmann, K. Mitteilungen zur Geschichte des Buchdruckes in Oesterreich. I. Salzburg, II. Steyr, III. Linz. (Oesterreichische Zeitschrift für Bibhothekswesen. Jg. I. 1913, II. 1914).
Die Anfange des Buchdruckes und Zeitungswesens in
Oberösterreich. Linz, 1915. 8°.
Stiefvater, L. Beitrag zur Geschichte des Buchdruckes und Buchhandels in • Steiermark. Wien, 1887. 8°.
2. Verschillende steden.
Bruck. — Grolig, M. Die Klosterdruckerei im Pramohstratenserstifte, Bruck a. d. Thaya (Mahren), 1595—1668. Wien, 1908.
Kremsmünster. — Hagn, Th. Das Wirken der Benedictiner Abtei Kremsmünster für Wissenschaft, Kunst und Jugendbildung. Ein Beitrag zur Literatur und Kulturgeschichte Oesterreichs. Linz, 1848. 8°.
Weenen. — (Auer, A.). Geschichte der K.K. Hof- und Staatsdruckerei in Wien von einem Typographen dieser Anstalt. In zwei Teilen: I. Geschichte. II. Beschreibung mit Planen, Abbildungen und statistischen Ausweisen. Wien, 1851. m. pl. 8°.
Gedrukt in vier talen, Duitsch, Engelsen, Fransch en Italiaansch. Achteraan: Typographische Ausdrttcke in de 4 talen.
Dela Montagne, V. A. De van Ghelen's te Weenen. (Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Frltz, G. Die K.K. Hof- und Staatsdruckerei und deren
technische Einrichtungen. Wien, 1894. m. pl., afb. en plannen. 8°.
Grolig, M. Die Buchdruckerei des Jesuitenkollegiums
in Wien, 1559—1565. (Mitth. des österr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. XIII, 1909).
Met bibliographische opgave van de aldaar gedrukte werken.
Mayer, Anton. Wiens Buchdrucker-Geschichte, 1482—
1882. Herausgegeben von den Buchdruckern Wiens. Wien, 1883 —87. 2 dln. m. pl. en afb. 4°.



174
iii. de geschiedenis van het boek.
Weenen. — Schwarz, Ignaz. Aus der ersten Zeit des Wiener Buchdrucks, 1482—1485. Wien, 1913. m. afb. 8°. (overdruk uit Langer-Dolch. Oesterreichische Bibhographie. I).
Uhlirz, Karl. Beitrage zur Geschichte des Wiener Buchhandels. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IX. 1892).
Beitrage zur Geschichte des Wiener Bücherwesens,
1326—1445. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1896).
». Rusland, Polen, Turkije.
Berent, 'Karl. Die Einführung der Buchdruckerkunst in Russland. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. Jg. II. 1910—11).
J. M. N. P. Zur Geschichte der Buchdruckerkunst in Russland (Aus A. Erman's Archiv für wissenschafthche Kunde von Russland. Berlin, 1849. Bd. 8. Heft 2. (Serapeum. Jg. XI. 1850).
Norden, J. Die Anfange des Buchdrucks in Russland. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
Rozycki, K. von. Die Buchdruckerkunst in Polen bis zur Mitte des XVII. Jahrhunderts. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. X. 1906—07).
Chauvin, Victor. Notes pour l'histoire de rimprimerie a Constantinople. (Zentralblatt ffir Bibhothekswesen. Jg. XXIV. 1907).
Kemke, J. Zur Geschichte des Buchdrucks in Constantinopel. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Omont, Henri. Documents sur l'imprimerie a Constantinople au XVIIIe siècle. (Revue des bibhothèques. 1895).
j. Skandinavië.
Nyrop, C. Bidrag til den Danske boghandelsistorie. Kjobenh. 1870. 2 dln. 8°.
Uitgegeven bij het honderdjarig bestaan der Gyldendalkse Bokhandel te Kopenhagen.
Dit werk bevat een aantal bijzonderheden over de handelsbetrekkingen der Nederl. boekhandelaars Blaeu, Elzevier e. a. in Denemarken.
Föreningen för bokhandtverk under aren 1900—1909. Meddelande, 1910. 4°.
Jespersens Vorlag. Kopenhagen. — Jespersen, H. Halvthundrede aar et jubilaeumsskrift. 1915. m. portr. 8°.



Hl. 6. k. GESCHIEDENIS DER BOEKDRUKKUNST.
175
k. Spanje en Portugal. 1. Algemeen.
Burger, Konrad. Die Drucker und Verleger in Spanien und Portugal von 1501—1536. Mit chronologischer Folge ihrer Druckund Verlagswerke. Zugleich ein Register zu Panzers Annalen usw. Leipzig, 1913. m. portr. kl. 4°.
Haebler, K. The early printers of Spain and Portugal. London 1897. m. 34 pl. 4°.
Bluste. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 4.
Zur Drucker-Geschichte Spaniens. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1898).
Nachtrage zu The early printers of Spain and Portugal.
Iter Ibericum. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Tg.
XVI. 1899).
Nachtrage zur Drucker-Geschichte Spaniens.
Deutsche Buchdrucker in Spanien und Portugal. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Typographie ibérique du quinzième siècle. Reproduction
en facsimile de tous les caractères typographiques employés en Espagne et en Portugal jusqu'a 1'année 1500. Avec notices critiques et biograpbiques. La Haye et Leipzig, 1902. m. 87 pl. fol.
* 2. Spanje.
Haebler, Konrad. Zur Einführung des Buchdrucks in Spanien. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folge. Jahrg. VII. 1915 16).
Harrisse, Henry. Christophe Colomb et la typographie espagnole (Mit Nachwort v. K. Haebler). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVIII. 1901).
Mendez, Fr. Tipografia Espafiola, 6 historia de la introduction, propagacion y progresos del arte de la imprenta' en Espana a la que antecede una noticia general sobre la imprenta de la Europa y de la China: adornado todo con notas instructivas y curiosas. 2a edition Corregida y adicionada por Dion. Hidalgo Madrid, 1861. 8°.
Moniz, J. A. A imprensa em Hespanha no seculo XV. Notas subsidiarias. Lisboa, 1913. m. facs. 8°.
Defensorium inviolatae virginitatis Mariae. Aus der Druckerei der Hurus in Saragossa in Faksimile-Reproduktion herausgegeben von W. L. Schreiber. Weimar, Gesellschaft der Bibliophilen, 1910. m. 16 pl. kl. fol.



176
m. de geschiedenis van het boek.
Aragon. — Sanchez, Juan M. Impresores y libros impresos en Aragon en el siglo XVI. (Madrid), 1908. 8°.
Sanpere y Miquel, S. De la introducción y estableci-
miento de la imprenta en las coronas de Aragon y Castüla y de los impresores de los incunables Catalanes. Bare. 1909. 8°.
Montserbat. — Albareda, Ans. Ma. La imprenta de Montserrat (segles XVè—XVIè). Monestir de Montserrat, 1919. m. pl. en facs. kl. 4°.
Saragossa. — Legrand, Théod. L'imprimerie a Saragosse au XVe siècle. (Revue des bibliothèques. 1908).
Valencia. — Haebler, K. Zur Druckergeschichte von Valencia. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Serrano y Morales, J. E. Resena historica en forma de
diccionario de las imprentas que han existido en Valencia desde la introducción del arte tipografico en Espana hasta el aöo 1868, con noticias bio-bibhograficas de los principales impresores. Valencia, 1898—99. m. facs. 8°.
Fernandez. — Haebler, K. Zur Druckertatigkeit des Alfonso Fernandez de Cordoba. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXXII. 1915).
3. Portugal.
Aranha, B. A imprensa em Portugal nos seculos XV e XVI. Lisboa, 1898. m. facs. 8°.
Deslandes. Documentos para a historia da typographia Portugueza nos seculos XVI e XVII. Lisboa, 1881, 1882. 2 dln. m. facs. 8°.
I. Zwitserland. 1. Algemeen.
Schmidt, Adolf. Beitrage zur alteren Druckgeschichte der Schweiz. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg XXV. 1908).
Verein zur Förderung der Gutenbergstube in Berner Jahresberichte pro 1910—11. Mitgheder-Verzeichnis. — Schweizerische Wiegendrucke.—Einzugund Verbreitung der Buchdruckerkunst in der Schweiz. Zweiter und Drifter Nachtrag zum Katalog.
2. Verschillende steden.
Bazel. — Harrisse, Henry. Les premiers incunables balois et leurs dérivés: Toulouse, Lyon, Vienne-en-Dauphiné, Spire, Eltvil, etc. 1471—1484. Essai de synthese typographique. 2e édition revue et augmentée. Paris, 1902. 8°.



ni. 6. m. GESCHIEDENIS DER BOEKDRUKKUNST.
177
Bazel. — Heckethorn, Ch. W. The printers of Basle in the XV—XVIth centuries, their biographies, printed books and devi ces. London, 1897. m. facs. gr. 8°.
Stockmeyer, I., und B. Reber. Beitrage Zur Basler
Buchdruckergeschichte. Basel, 1840.
Zum Feier des Johannistages 1840, herausgegeben von der Historischen Gesellschaft zu Basel.
Bern. — Fluri, Adolf. Die Beziehungen Berns zu den Buchdruckern in Basel, Zürich und Genf, 147(3—1536. Bern, 1913. m. facs. 8°.
Beitrage zur Geschichte des Buchdrucks in der Schweiz. Beitrage zum Jahresbericht 1912 der Schweizer Gutenbergstube.
Genève. — Gaullieur, E. H. Etudes sur la typographie génévoise du XVe au XlXe siècles et sur les origines de l'imprimerie en Suisse. Genève, 1855. m. 4 pl. 8°.
Lausanne. — Bernus, Aug. L'imprimerie a Lausanne et a Morges jusqu'a la fin du XVIe siècle. Laus. z. j. m. portr. et 10 pl. 4°.
3. Personalia!.
Episcopius. — Rechnungsbuch der Froben und Episcopius, Buchdrucker und Buchhandler zu Basel, 1557—1564. Herausgegeben durch R. Wackernagel. Basel, 1881. gr. 8°.
Froben. — Re urne, A. de. Notes sur quelques imprimeurs étrangers: Joh. Froben, imprimeur a Bêle. Brux. 1849. 8°.
Zie ook: Episcopius.
Froschauer. — Rudolphi, E. C. Die Buchdrucker-Famihe Froschauer in Zürich, 1521—1595. Verzeichniss der aus ihrer Offizin hervorgegangenen Druckwerke. Zürich, 1869. 8°.
Wenssler. — Scholderer, J. V. Michael Wenssler and his press at Basel. (The Library. 3d series. Vol. III. 1912).
m. Amerika.
1. Noord-Amerika.
East-Aurora. — Roycroft Books, The. A catalog and some comment concerning the shop at East Aurora, New-York and its workers. (New-York, ca. 1912). m. pl. en portr. kl. 4°.
Nieuw-York. — Howe, Mabel A. Music püblishers in New York City before 1850. A directory. N. Y., Public Library. 1917.
Washington. — Kerr, R. W. History of the Government Printing Office (at Washington) with a brief record of the public printing for a century, 1789—1881. Lancaster, 1881. m. pl. 8°.
12



178
ni. DE GESCHIEDENIS VAN HET boek.
2. Zuid-Amerika.
Garnett, R. Early Spanish-American printing. (The Library. New series. Vol. I. 1900).
Wlnshlp, G. P. The printing press in South America. Providence, 1912. m. facs. kl. 4°.
3. Personalia.
American Type Founders Comp. — One hundred years, 1796—1896. Mac Kellar, Smiths and Jordan Foundry (American Type Founders Co.). Phüad. (1896). m. pl. en ill. 4°.
Brooklyn New-York Press. — Wegelin, O. The Brooklyn New-York Press, 1799—1820. (Bibhograph. Soc. America. BuUetin. IV. 1912).
Frankxin. — (De Costa B. F.). Soldier and sage. Memorials of George Washington and Benjamin Franklin. Philad. 1876. kl. 8°.
Venedey, J. Benjamin Franklin, ein Lebensbüd. Frei-
burg i. B. 1865. 8°.
Harper. — The Harper establishment, or how the story books are made. N.-Y. (1855). m. afb. kl. 4°.
The Harper Brothers. N.-Y. 1877. m. 4 portr.
The making of a great magazine, being an inquiry into
the past and the future of Harper's Magazine. With specimen ülustrations and a partial anarysis of the contents in recent years. N.-Y. 1889. m. afb. 8°.
Harper, J. Henry. The house of Harper. A century of
publishing in Franklin Square. N.-Y. 1-912. m. 16 portr. 8°.
PüTNAM. — Putnam, G. H. George Palmer Putnam. A memoir. Together with a record of the earlier years of the publishing house founded by him. N.-Y., and London, 1912. m. portr. 8°.
Memories of a pubhsher, 1865—1915. N.-Y. 1915.
m. portr. 8°.
Wood. —One hundred years of publishing, 1804—1904. A brief historical account of thé house of Wilham Wood and Company. N.-Y. 1904. m. portr. en afb. 8°.
n. Afrika,
Lloyd, A. C. G. The birth of printing in South-Africa. (The Library. 3d series. Vol. V. 1914).



III. 7. GESCHIEDENIS VAN DE GRAVURE ENZ.
179
7. Geschiedenis van de gravure en de lithographie.
a. Hout- en Metaalgravure.
Baer, Leo. Die Ulustrierten Historienbücher des 15. Jahrhunderts. Ein Beitrag zur Geschichte des Formschnittes. Straszb. 1903. m. afb. 8°.
(Berjeau, J. Ph.).De 1'emploi des anciennes xylographies dans les livres imprimés aux XVe et XVIe siècles. (Le Bibhomane. No. It 1861).
Conway, W. M. The woodcutters of the Netherlands. (The Bibhographer. Vol. I, II. 1882).
The woodcutters of the Netherlands in the fifteenth
century. Cambr. 1884. 8°.
I. History of the woodcutters. II. Catalogue of the woodcuts. III. List of the books containing woodcuts.
Cundall, J. A brief history of wood-engraving from its invention. London, 1895. m. afb. 8°.
Didot, A. Firmin. Essai typographique et bibliographique sur l'histoire de la gravure sur bois. Paris, 1863. 8°.
Duplessis, G. Essai sur la gravure dans les livres. Paris, 1879. 8°.
Fenema, C. H. van. Hollandsche houtgraveurs in de 19e eeuw. 1918. kl. 4°. (overdruk uit Historische avonden. 3e bundel).
Forrer, R. Die Zeugdrucke der byzantinischen, romanischen, gothischen und spatern Kunstepochen. Strassburg, 1894. m. 57 pl. en 132 afb. 4°.
Die Kunst des Zeugdrucks vom Mittelalter bis zur Em-
pirezeit. Nach Urkunden und Originaldrucken bearbeitet. Strassburg, 1898. m. 81 pl. en 190 afb. 4°.
Gravure de 1389, Une. et les voyages en Angleterre d'Arnould de Hornes évèque de Liège. Liège, 1878. 12°.
Hymans, H. L'estampe de 1418 et la vahdité de sa date. Brux. 1903. 8°.
Jackson, John. A treatise on wood-engraving, historical and practical. With upwards of 300 ülustrations engraved on wood. London, 1839. m. afb. 8°.
Kautzsch, R. Die Holzschnitte der Kölner Bibel von1479. Strassb. 1896. m. 2pl. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 7.
Kristeller, Paul. Die Strassburger Bücher-IHustration im XV. und im Anfange des XVI. Jahrhunderts. Leipzig, 1888. m. 39 afb. 8°.



180
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Kristeller, Paul. Florentine book-ülustrations of the 15thand early 16th centuries. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Early Florentine woodcuts. With an annotated hst of
Florentine ülustrated books. London, 1897. m. 123 pl. 8°.
Die Lombardische Graphik der Renaissance. Nebst
einem Verzeichnis von Büchern mit Holzschnitten. Berhn, 1913. m. pl. en afb. 4°.
Kutschmann, Th. Geschichte der deutschen IUustration vom ersten Auftreten des Formschnittes bis auf die Gegenwart. Berlin, 1899. 2 dln. m. pl. 4°.
Linton, W. J. The history of wood engraving in America. London, 1882. m. pl. en afb. 4°.
The masters of wood-engraving. New-Haven, 1890. m.
pl. en afb. fol.
Lippmann, Fr. The art of wood-engraving in Italy in the 15th century. English edition with extensive corrections and additions by the author, which have not appeared in the German original. London, 1888. m. pl. en afb. 8°.
Molsdorf, W. Gruppierungsversuche im Bereiche des altesten Holzschnittes. Strassb. 1911. m. 28 afb. en 11 pl. 8°.
Scludfteigentümüchkeiten auf alteren Holzschnitten als
Hilfsmittel ihrer Gruppierung. Strassb. 1914. m. 18 pl. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 174.
Morris, W. On the artistic quahties of the woodcutbooks. of Ulm and Augsburg in the fifteenth century. (Bibhographica. Vol. I. 1895).
Muther, R. Die deutsche Bücherülustration der Gothik und Frührenaissance (1460—1530). München, 1884. 2 dln. m. 263 pl. fol.
Osborn, M. Die Wiedergeburt des Holzschnitts. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. VII. 1903—04).
Papilion, J. M. Traité historique et pratique de la gravure en bois. Tome II. contenant tous les principes de eet art. Tome III. Supplément, contenant plusieurs faits historiques, de nouveües manières, servant a. perfectionner eet art, les arrêts rendus en faveur de la gravure et une table des matières des trois volumes. Paris, 1766. m. pl. 8°.
Tom I (ontbreekt) bevat: toute la part ie historique ainsi qu'une Table donnant la liste d'environ 300 graveurs en bois pour les estampes, les camaïeux et les livres.
PoUard, A. W. The ülustrations in French Books of Hours, 1486—1500. (Bibhographica. Vol. II. 1897).



III. 7. a. GESCHIEDENIS VAN DE GRAVURE ENZ.
181
PoUard, A. W. Book-illustration in the fifteenth century. (The Library. New series. Vol. II. 1900).
Early ülustrated books. A history of the decoration and
ülustration of books in the 15thand lóthcenturies. London, 1893. m. pl. 8°.
Relffenberg, de. La plus ancienne gravure connue avec une date. Brux. 1845 m. facs. 4°. (overdruk).
Auffindung des altesten mit Datum versehenen Holz-
drucks. Mit Nachtrag. (Serapeum. Jg. VIL 1846).
Rouget, J. M. Kurze Geschichte der Holzschneidekunst mit vielen Abbüdungen der Signaturen alterer Meister. Nebst einer gründhchen, durch viele Abbüdungen erlauterten Anweisung zur Erlemung der Holzschneidekunst und des Modelstecherei und einer Anleitung zum Zeichnen. Stuttgart, 1878. m. afb. 8°.
Ruelens, Ch. La légende de Saint-Servais. Document inédit pour l'histoire de la gravure en bois. Brux. 1873. m. 2. pl. 8°.
Schreiber, W. L. Manuel de 1'amateur de la gravure sur bois et sur métal au 15e siècle. Berlin, 1891—1911. 5 dln. 8°. en 3 atlassen m. pl. fol.
Schuchardt, Chr. Revision der Acten über die Frage: Gebührt die Ehre der Erfindung des Papierabdruckes von gravirten Metallplatten den Deutschen oder den Itahenern. Leipzig, 1858. m. 1 pl. 8°. (overdruk uit Naumann's Archiv.1 IV).
Singer, H. W. Geschichte des Kupferstichs. Magdeb. 1895. m. afb. 8°.
Sondheim, M. Ueber den deutschen Holzschnitt. 1894. 8°. (overdruk uit Berichte des freien deutschen Hochstiftes).
Stadler, Fr. J. Michael Wolgemut und der Nürnberger Holzschnitt im letzten Drittel des XV. Jahrhunderts. Strassb. 1913. met 1 band inh. 43 pl. 2 dm. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 161.
Tissandler, G. Histoire de la gravure typographique. Conférence faite au Cercle de la librairie. Paris, 1875. 8°.
Weitenkampf, Fr. Wood-engraving to-day. N.-Y. Public Library, 1917. m. afb. 8°.
Weisbach, W. Der Meister der Bergmannschen Officin und Albrecht Dürers Beziehungen zur Basler Buchülustration. Ein Beitrag zur Geschichte des deutschen Holzschnittes. Strassb. 1896. m. pl. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 6.
Die Baseier Buchülustration des XV. Jahrhunderts Strassb.
1896. m. pl. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 3.



182
lil. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Wendingen. Houtsnijdersnummer. 1920. m. 59 pl. en 1 bijlage. 4°.
Worringer, W. Die altdeutsche Buchilliistration. München, 1912. m. 105 afb. 8°.
Zaretzky, Otto. Die Kölner Bücher-Illustration im XV. und XVI. Jahrhundert. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900). •
b. Steendruk.
Bouchot, H. La lithographie. Paris, 1895. m. afb. 8°. Courboin, F. La lithographie en France, des origines a 1870. Paris, 1911. m. afb. fol. (Figaro illustré. Nov. 1911).
Figaro lithographe, Le. Imprimé a 1'occasion du centenaire de la lithographie, 1793—1895. Paris, 1895. m. 4 pl. en afb. fol.
Ph. Gille, Vue d'ensemble sur 1'exposition internationale. — H. Bouchot, La lithographie. — H. Hamel, Lithographie et lithographes. — L. Bénédite, Les peintres lithographes. — H. Frichet, Une promenade a 1'exposition. Graff, W. Die Einführung der Lithographie in Frankreich. Eine kunstgeschichthche Untersuchung. Heidelberg, 1906. 8°. Moulijn, S. De lithografische prentkunst. Amst. 1918. m. afb. 8°. Wagner, Carl. Die Geschichte der Lithographie. Leipzig, 1914. 8°.
Die Entwicklung der Lithographie. (Zeitschrift für
Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. VI. 1914—15).
c. Reproducties.
Alphabet, Grotesque. of 1464 reproduced in facsimile from the original woodcuts in the British Museum. With an introduction by Campbell Dodgson. London, 1899. m. 9 pl. fol.
Catalogue de 1'exposition de gravures anciennes et modernes. Paris, Cercle de la Librairie, 1881. 4°. Met inleiding: G. Duplessis, Coup d'oeil sur l'histoire de la gravure, en M. C. Davanne, La photographie et les arts graphiques.
Graphische Gesellschaft. Veröffenthchungen. Zie: Afd. 1.4. d.
Gravures sur bois tirées des livres francais du XVe siècle. Sujets rehgieux. — Démons. — Etres imaginaires. — Moeurs et coutumes. — Imprimerie. — Grant danse macabre des hommes et des femmes. — Lettres ornées. — Ecussons. — Chiffres. — Marqués inédites. Paris, 1868. m. 75 pl. 4°.
Hesz, W. Himmels- und Naturerscheinungen in Einblattdrucken des XV. bis XVIII. Jahrhunderts. Leipzig, 1911. m. 30 pl. gr. 8°.
Zie ook: Zeitschrift f. Bücherfreunde. N. F. Jg. II. 1910



III. 8. a. GESCHIEDENIS VAN DEN BOEKBAND.
183
Heitz, P. Originalab druck von For mschn ei der-Ar beiten des
XVI. und XVII. Jahrhunderts nach Zeichnung und Schnitt von Tobias Stimmer, Hans Bocksperger, Chr. Maurer, Jost Amman, C. von Sichem, Ludwig Frigj u. a. aus den Strassburger Druckereien der Rihel, Chr. von der Heyden, Bernhaxd Jobin, Jost Martin, Niclauss Waldt, Caspar Dietzel, Lazarus Zetzner, u. a. mit erlauterndem vermehrtem Text herausgegeben. 2e Aufl. Strassb. 1892. m. 74 pl. fol.
Neue Folge, meist aus verschoUenen Volksbüchern aus
den Strassburger Druckereien der Jacob Cammerlander, Augustin Fries, Joh. Knoblauch d. J., Crato Mylius, Thiebold Berger, Wendelin Rihel, Christian Müller, Johann Pastorius, u. a. Strassb. 1894. m. 45 pl. fol.
Originalabdruck von Formschneider-Arbeiten des XVI.
XVII. und XVIII. Jahrh. Schluss-Folge meist aus verschoUenen Einblattdrucken, Catechismen, Gesangbüchern, Volksbüchern, Kalendern, Practiken, Heihgenbüdern, Gebets- und Wallfahrtszettel aus Strassburger Druckereien. Mit Nachtrag zu Band I und II. Strassb. 1899. m. 36 pl. fol.
Die Zierinitialen in den Drucken des Thomas 1 Anshelm
(Hagenau, 1516—1523). Ein Beitrag zur Geschichte des Holzschnittes. Strassb. 1894. m. 105 afb. op 20 pl. 4°.
Neujahrswünsche des XV. Jahrhunderts. 2te verm. Aufl.
Strassb. 1900. m. 44 afb. gr. 4°.
Dreissig Neujahrswünsche des XV. Jahrhunderts. Strassb.
1917. m. 30 gekl. afb. kl. 4°.
Graphische kunst in Nederland, 1300—1800. Ter gelegenheid van de in 1914 te Leipzig gehouden Internationale tentoonstelling van het boek en de graphische vakken, samengesteld door het Uitvoerend comité der Nederlandsche afdeeling. (Met tekst van N. G. van Huffel). 'sGrav. 1914. m. 20 pl. fol.
Schützenbriefe, Gedruckte. des 15ten Jahrhunderts. In getreuer Nachbüdung herausgegeben von Ernst Freys. München, 1912. m. 35 pl. fol.
Seltenheiten aus Süddeutschen Bibliotheken. II.
8. Geschiedenis van den boekband. a. Algemeen.
Arhett,- J. A. An inquiry into the nature and form of the books of the ancients; with a history of the art of bookbmding, from the times óf the Greeks and Romans to the present day; interspersed with bibliographical references to men and books of aU ages and countries. London, 1837. m. pl. 8°.



184
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Barwick, G. F. A book bound for Mary queen of Scots being a description of the binding of a copy of the Geographia of Ptolemy printed at Rome, 1490, with notes on other books bearing queen Mary's insignia. London, 1901. m. 3pl. 4°.
Ulustr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 9.
Béraldi, Henri. La rehure du XlXe siècle. Paris, 1895—-97. 4 dln. m. pl. en facs. gr. 8°.
Bogeng, G. A. E. Deutsche Einbandkunst im ersten Jahrzehnt des zWanzigsten Jahrhunderts mit einer Einleitung und 245 Abbüdungen von Einband-Arbeiten deutscher Buchbinderei-Werkstatten. HaUe, 1911. m. 245 afb. 4°.
Der Bucheinband. Ein Handbuch für Buchbinder und
Büchersammler. HaUe, 1913. m. afb. 8°.
Bois, H. Péne du. Historical essay on the art of bookbmding. N.-Y. 1883. 8°.
Bookbindings, Commercial. A historical sketch, with some mention of an exhibition of drawings, covers and books, at The Groher Club, April 5 to April 28, 1894. N.-Y. 1894. 8°.
Bosquet, Em. La reliure. Etudes d'un praticien sur l'histoire et la technologie de l'art du reheur-doreur. Avec une lettre-préface de Léon Gruel. Paris, 1894. m. 24 pl. 8°.
Bouchot, H. De la rehure. Exemples è. imiter ou a rejeter. L'art du siècle. — De 1'habülement du hvre, ses qualités et sa décoration. Paris, 1891. m. pl. 8°.
Brassington, W. Salt. A history of the art of bookbmding. With some account of the books of the ancients. London, 1894. m. pl. en afb. 4°.
Brunet, G. Etudes sur la rehure des livres et sur les coUections de bibhophües célèbres. Bord. 1873. 8°.
2e édition, considérablement augmentée. Bord. 1891. 8°.
Buchbinder-Ordnungen, Frankfurter, vom XVI. bis zum XIX. Jahrhundert, herausgegeben und eingeleitet von K. Bücher. Tubingen, 1888. 8°.
Burger Jr., C. P. Rugtitels op perkamenten banden. Amst. 1912. 8°. (overdruk uit Het Boek. 1912).
Caullet, G. Mechelsche boekbinders en boekhandelaars. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Chatelain, Emile. Les secrets des vieüles rehures. (Revue des bibliothèques. Année XVI. 1906).
Clark, J. W. On two bookcovers, with chains, found in the tower of St. Benedict's Church. Cambridge. m. afb. 8°. (Repr. from the Cambridge Antiquarian Society's Communications).
CoUln, E, Der Jakob Krausse-Bund, eine Vereinigung deutscher Kunstbuchbinder. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. VIII. 1916).



III. 8. a. GESCHIEDENIS VAN DEN BOEKBAND.
185
Cundall, Jos. On bookbindings ancient and modern. London, 1881, m. 28 pl. 4°.
Davenport, Cyril, Little gidding bmdings. (Bibliographica. Vol. II. 1896).
Royal English bookbindings. London, 1896. m. pl. gr. 8°.
Enghsh embroidered bookbindings. London, 1899. m.
52 pl. 4°.
Délégation des ouvriers relieurs a 1'exposition de 1867. Paris, 1868—75. 2 dln. kl. 8°.
le part ie. La reliure aux expositions de 1'industrie (1798—1862). 2e partie. La reliure a 1'exposition de 1867. Etudes comparatives de la reliure ancienne et moderne.
Deröme, L. La rehure de luxe. Le hvre et 1'amateur. Illustrations inédites, reproduites d'après les types originaux par Aron frères et dessins de G. Fraipont, C. Kurner, M. Perret. Frontispice rehure peinte par J. Adeline. Paris, 1888. m. 65 pl. gr. 8°.
Dolen, W. Bestimmungen der Ed. Langerschen Bibhothek über Bucheinbande, ihre Erhaltung und Katalogisierung. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXX. 1913).
Eichler, F. Lederschnittbande des 15'. Jahrhunderts in d^r Steiermark. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen).
Ehwald, R. Der alteste Lederschnittband. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. VIII. 1916).
Enschedé, J. W. Hollandsche katoendruk en sits. Haarl. 1918. m. afb. 4°. (overdruk uit Oude Kunst).
Fletcher, W. Y. Bookbmding in England and France. London, 1897. m. pl. en afb. gr. 8°.
Part. I. English bookbinding. Part. II. French bookbinding.
Fournier, Ed. L'art de la rehure en France aux derniers siècles. Paris, 1888. 8°.
Fumagalll, G. L'arte della legatura aha corte degh Estensi, a Ferrara e a Modena, dal sec. XV al XIX col catalogo delle legature pregevoh della bibhoteca Estense di Modena. Fir. 1913. m. 29 pl. en afb. 8°.
Gerrlng, Ch. Notes on bookbmding. Nottingham, 1899. m. 37 pl. kl. 4°.
Gibson, S. Early Oxford bmdings. London, 1903. m. 40 pl. 4°. Hlustr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 10.
Gruel, L. Manuel historique et bibliographique de 1'amateür de rehures. Paris, 1887, 1905. 2 dln. m. pl. en afb. gr. 4°.
Conférences sur la reliure et la dorure des livres, oom-
prenant leurs détails de fabrication et leurs différents styles depuis



186
in. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
les temps anciens jusqu'a nos jours, faites aux cours professionnels de 1'Association philotechnique, 1894—1895. 2e éd. Paris, 1903. m. afb. 8°.
Hoe, R. A lecture on bookbinding as a fine art, delivered before the Grolier Club, February 26, 1885. N.-Y. Published by the Groher Club. 1886. m. 63 pl. 4°.
Horne, H. P. The binding of books. An essay in the history of gold-tooled bmdings. London, 1894. m. pl. 8°.
Idem. 2d edition. London, 1915. m. pl. 8°.
Houthakker, B. Over de bindwerk-tentoonstelhng te Middelburg. 1905. m. afb. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor boek-en bibliotheekwezen).
Husung, M. J. Zur Praxis und zur Psychologie der alteren Buchbinder. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. IX. 1917).
Kronenberg, M. E. Iets over zestiende-eeuwsche boekbanden. (Het Boek. Jg. VI. 1915).
Lesné. La rehure, poème didactique en six chants. 2e éd. Paris, 1827. 8°.
Loeber Jr., J. A. Die Geschichte des Bucheinbandes. Dresden, 1890. m. 81 afb. 4°. (Illustr. Zeitung für Buchbinderei und Cartonnagefabrication. 1890. No. 14—24).
Ein Ausflug nach London. (Overzicht van fraaie banden
in het Britsch Museum en andere verzamelingen, de werkplaats van Zaehnsdorf e.a.). Stuttg. 1892. 8°. (overdruk uit AUg. Anzeiger für Buchbindereien).
Loubier, J. Der Bucheinband in alter und neuer Zeit. Berlin. 1904. m. 197 afb. 4°.
Methodische Erforschung des Bucheinbands. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen).
Meier-Graefe, A. J. Some recent Continental bookbindings. London, 1896. m. afb. 4°. (The Studio. Oct. 15. 1896).
Michel, Marlus. Essai sur la décoration extérieure des livres. Paris, 1878. m. afb. 8°.
La rehure francaise, depuis 1'invention de rimprimerie
jusqu'a la fin du XVIIIe siècle. Paris, 1880. m. 22 pl. 4°.
Mitius, O. Frankische Lederschnittbande des XV. Jahrhunderts. Ein buchgeschichtlicher Versuch. Leipzig, 1909. m. 13 pl. 8°. (Sammlung bibhothekswissenschaftlicher Arbeiten. Heft 28).
Nijhoff, I. A. Beschrijving van een handschrift afkomstig van het klooster Bethlehem bij Doetichem. Amst. 1857. m. 1 pL den band afbeeldend. 4°. (overdruk uit Werken der Kon. Akad. y. Wetensch.)



III. 8. a. GESCHIEDENIS VAN DEN BOEKBAND.
187
Peignot, G. Essai historique et archéologique sur la rehure des livres et sur 1'état de la hbrairie chez les anciens. Dijon, 1834. m. 2 pl. 8°.
Prideaux, S. T. An historical sketch of bookbmding. With a chapter on early stamped bindings by E. Gordon Duff. London, 1893 m. 1 pl. kl. 4°.
Saint-Genois, J. de. Les couvertures et feuilles de garde des vieux livres et des manuscrits. Paris, 1874. 8°.
Schierbeek R.Jz., R. J. Banden van boeken. Amst. 1865. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).
Schwenke, P. Alt berliner Bücher und Einbande. (Zentralblatt f. Bibliothekwissenschaft. Jg. XXXV. 1918).
Die Buchbinder mit dem Lautenspieler und dem Knoten.
(Festgabe Konrad Haebler. 1919).
Senf, Max. Die Wittenberger Buchbinder im 16. Jahrhundert. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Techener, J., et L. Histoire de la bibhophihe. Rehures, recherches sur les bibliothèques des plus célèbres amateurs. Armorial des bibhophiles. Accompagnée de planches gravées a. 1'eau-forte par Jules Jacquemart. Paris, 1861—64. 10 afl. m. 50 pl. fol. (niet verder verschenen).
Thoinan, Ern. Les relieurs francais, 1500—1800. Biographie critique et anecdotique précédée de l'histoire de la communauté des relieurs et doreurs de livres de la ville de Paris et d'une étude sur les styles de rehure. Paris, 1893. m. pl. 8°.
Uzanne, O. La rehure moderne, artistique et fantaisiste. Paris. 1887. m. frontisp., 72 pl. en afb. gr. 8°.
L'art dans la décoration extérieure des livres en France
et a 1'étranger. Les couvertures ülustrées, les cartonnages d'éditeurs, la rehure d'art. Paris, 1898. m. pl. en afb. 4°.
Verheyden, Pr. Banden met blinddruk bewaard in het Museum Plantin-Moretus. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Zestiende eeuwsche registerbanden. (Tijdschr. voor boek- en
bibliotheekwezen. Jg. V. 1907).
Weale, W. James. Bookbindings and rubbings of bindings. in the National art library, South-Kensington Museum. London, 1898, 1894. 2 dln. m. facs. 8°. I. Introduction. II. Catalogue.
Westendorp, K. Die Kunst der alten Buchbinder auf der Ausstellung von Bucheinbanden im alten Schloss zu Strassburg. veranstaltet im October 1907 durch die Landesverwaltung von Elsass-Lothringen. Halle, 1909. m. 133 afb. kl. 8°.
(Wood, Esther, E. F. Strange, O. Uzanne, G. Mourey, F.



188
III. DE GESCHIEDENIS VAN HET BOEK.
Knopff, G. Brochner, S. Frykholm, a. o.). Modern bookbindings and their designers. London, 1899. m. pl. en afb. 4°. (The Studio. Winter Number 1899—1900).
Zur Westen, W. von. Der künstlerische Buchumschlag. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
b. Reproducties.
Almack, E. Fine old bindings with other interesting miscellanea in Edward Ahnack's library. London, 1913. m. pl. fol.
Anstruther, G. EUiot. The bindings of to-morrow. A record of the work of the Guild of women-binders and of the Hampstead bindery. With a critical introduction. London, 1902. m. 50 gekl. pl. 4°.
Bickell, L. Bucheinbande des XV. bis XVIII. Jahrhunderts aus Hessischen Bibhotheken, verschiedenen Klöstern und Stiften der Palatina und der Landgra.fl. Hess. Privat bibliothek, entstammend, aufgenommen und beschrieben. Leipzig, 1892. m. 53 lichtdrukken op 42 pl. gr. fol. V.
Book-Blndlngs, One hundred and seventy-six. dating from the 15th century to the present time. Pictured by etchings, autotypes and hthographs after the originals selected from the hbrary of Robert Hoe. N.-Y. 1895. 2 dln. m. 171 pl. 4°.
Bouchot, H. Les rehures d'art a la Bibhothèque Nationale. Paris, 1888. m. 80 pl. gr. 8°.
Brassington, W. Salt. Historie bindings in the Bodleian Library, Oxford. With reproductions of 24 of the finest bindings fully described. London, 1891. «n. 24 gekl. pl. 4°.
Brunet, G. La rehure ancienne et moderne. Recueil de 116 planches de rehures artistiques des XVIe, XVIIe, XVIIIe et XlXe siècles ayant appartenu k Groher, Henri II, Francois I, Diane de Poitiers, Marguérite de Valois, Louis XIII, Mazarin, etc. et exécutées par Le Gascon, Clovis et Nicolas Eve, Hardy Mennil, Bauzonnet, Belz-Niédrée, etc. Introduction par G. Brunet, accompagnée d'une table expheative avec notice descriptive de 31 rehures des plus remarquables. Paris, 1878. m. 116 pl. 8°.
Buch-Einbande, Moderne. Sammlung künstlerischer Original-Entwürfe zur Ornamentirung von Buchdecken. Mit Beitragen von C. G. Aeckerlein, C. Graff, G. Heuser, F. Luthmer, M. Zur Strassen, L. Theyer und J. Zahnsdorf, herausgegeben von G. Fritzsche. Leipzig, 1878. m. 22 pl. fol.
Chytil, K., und F. A. Borovsky. Bucheinbande vom XVIII. Jahrhundert bis in die neueste Zeit. Auswahl aus der im Kunst-



in. 8. b. GESCHIEDENIS VAN DEN BOEKBAND.
189
gewerblichen Museum der Handels- und Gewerbekammer in Prag vom 13 April bis 10 Mai 1903 veranstalteten Ausstellung von Bucheinbanden. Prag, 1904. m. 30 pl. 4°.
Exposition de reliures organisée par le Cercle de la librairie, novembre—décembre 1892. Paris, 1892. Album van 13 pl. 4°.
Fletcher, W. Y. English bookbindings in the British Museum, ïllustrations of 63 examples selected on account of their beauty or historical interest with introduction and descriptions. The plates printed in facsimile by W. Griggs. London, 1895. m. 63 gekl. pl. fol.
Foreign bookbindings in the British Museum. ïllustrations of 63 examples selected on account of their beauty or historical interest with introduction and descriptions. The plates printed in facsinhle by W. Griggs. London, 1896. m. 63 gekl. pl. fol.
Gottlieb, Th. K.K. Hofbibhothek. Bucheinbande. Auswahl von technisch und geschichthch bemerkenswerten Stücken. 100 Tafeln in Licht-und Steindruck mit Einleitung. Wien, (1910). m. 100 pl. 4°.
Hannover, Emil. Kunstfaerdige gamle bogbind indtil 1850. Det Danske Kunstindustrimuseunis udstilling 1906. Udgivet at Museet med en mdledning. Köbenh. 1907. m. 144 pl. gr. 8°.
Met de vertaling van de inleiding: Alte künstlerische Bucheinbande bis 1850.
Verheyden, Pr. Boekbanden (naar aanleiding van bovenstaand). (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Holmes, R. R. Specimens of royal fine and historical bookbin ding selected from the Royal Library, Windsor Castle. 152 plates printed in facsimile by W. Griggs. With an introduction and notes by R. R. Holmes. London, 1893. m. 152 gekl. pl. fol.
Kersten, P. Moderne Entwürfe für Bucheinbande. Leipzig, 1905—6. 2 dln. m. 85 pl. 4°.
Maul, Joh., und H. Friedel. Deutsche Bucheinbande der Neuzeit. Eine Sammlung ausgeführter Arbeiten aus deutschen Werkstatten. Leipzig, 1888. m. 42 pl. gr. 4°.
Quaritch, Bernard. A collection of facsimiles from examples of historie or artistic tx)ok-bmding, ülustrating the history of binding as a branch of the decorative arts. London, 1889. m. 111 pl. 4°.
Stockbauer, J. Abbildungen von Mustereinbanden aus der Blüthezeit der Buchbinderkunst, in Lichtdruck ausgeführt von A. Naumann & Schroeder in Leipzig, mit einleitendem Texte. Leipzig, 1881. m. 40 pl. fol.
Syndlcat patronal de la rehure et de la brochure. Portefeuille de la rehure contenant 50 reproductions d'oeuvres modernes de relieurs francais et étrangers. Paris, 1904. m. 50 pl. 4°.



190
iii. de geschiedenis van het boek.
Wheatley, H. B. Les reliures remarquables du Musée Britannique au point de vue de l'art et de rhistoire. Paris, 1889. m. 62 pl. 4°.
Zimmermann, K. Bucheinbande aus dem Bücherschatze der K. öffentl. Bibhothek zu Dresden. Eine Vorlagensammlung für Buchbinder, Gewerbeschulen, Graveure, Musterzeichner u. s. w. mit beschreibendem Texte herausgegeben .Leipzig, (1887). m. 50 pl. 4°.
c. Personalia.
Hoolwick, van. — Verheyden, Pr. Een band van Adrianus van Hoolwick, 1528. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. V. 1907).
Leszl. — Haebler, K. Die Bucheinbande des Petrus Leszl. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen Paul Schwenke gewidmet. 1913).
Magnus. — Burger Jr., C. P. Magnus. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Marle, R. van. Een boekband van Magnus. (Tijdschr. voor
boek- en bibhotheekwezen. Jg. III. 1905).
Someren, J. F. van. Iets over Magnus Hendrickz. en
Hendrick Magnusz., „vermaarde boekbinders" der 17e eeuw. Amst. 1883. m. pl. 4°. (overdruk uit Oud-Holland, gebonden in heel pergament naar het model van een band van Magnus).
Pauwelsz. — Evers, G. A. Reyer Pauwelsz, de Utrechtsche boekbinder en rederijker. (Het Boek. Jg. IX. 1920).
Plantijn. — Verheyden, Pr. Plantijnsche bandmerken. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Richenbach. — Loubier, J. Johann Richenbachs Bucheinbande. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XXIX. 1912, XXXV. 1918).
Ricci, Seymour de. Jean Richenbach, un relieur du
XVe siècle. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XXVII. 1910).
Spanceerder. — Roever, N. de. Bruno Spanceerder, kunstig boekbinder. (Oud-Holland. Jg. X. 1891).
Smits. — Roos, S. H. de. Joh. B. Smits. Antw. 1912. m. afb. 4°. (overdruk uit Onze Kunst).
Velde, van de. — Vreese, W. de. Onze middeleeuwsche bin- v ders en hun werk. I. Willem van de Velde. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).
Woelbosch, van. — Vreese, W. de. Geeraard van Woelbosch. Een Gentsch „scriver" en 'boekbinder*üit de 15e eeuw. (Tijclschrift v. boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).



IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
1. Inleiding.
a. Algemeen. Systemen.
Beck, H. Die internationale Bibliographie und ihre Zukunft. Dresden, (1907). 8°.
Boulard, S. Traite élémentaire de bibhographie, contenant la manière de faire les inventaires, les prisées, les ventes publiques et de classer les catalogues. Les bases d'une bonne bibhothèque et la manière d'apprécier les livres rares et précieux. Ouvrage utile a tous les bibhographes et particuhèrement aux bibliothécaires et aux libraires qui commencent. Pouvant servir d'introduction a. toutes les bibliographies qui ont paru jusqu'a ce jour. Paris, 1804. 8°.
In 1805 verscheen een 2de deel.
Brown, J. Duff. Subject classification with tables, indexes etc. for the sub-division of subjects. London, 1906. 8°.
A manual of practical bibliography. London, z. i.
kl. 8°.
Chauvin, Victor. Examen des principaux travaux bibliographiques pubhés en Belgique en 1887. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. V. 1888).
Conférence bibhógraphique internationale. Deuxième session. Brux. 1897. Verschillende stukken.
Denls, M. Einleitung in die Bücherkunde. 2e Ausg. Wien, 1795. 2 dln. 4°.
1 Bibliographie. 2 Literaturgeschichte.
Denls, F., P. Pincon et de Martonne. Nouveau manuel de bibliographie universelle. Paris, 1857. 8°.
Georg, C. Das deutsche Buchamt. Vorschlage zur Neugestaltung der deutschen Bibhographie. Herausgegeben auf Veranlassung des Buchhandler-Verbandes Hannover-Braunschweig. Hann. 1891. 8°.



192
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Grégoire. Rapport sur la bibliographie présenté a la Convention nationale le 22 germinal an 2. (1794). Paris, 1873. 8°.
Grundtvig, V. Gedanken über Bibhographie. Leipzig, 1903. 8°. (overdruk uit Centralblatt für Bibhothekswesen).
Hottinger, J. H. Bibhothecarius quadripartitus. I. Pars quae prolegomenis absolvitur, agit de officio bibliothecarii, bibhothecis, etc. II. De theologia bibhca. III. De theologia patristica cum appendice Leonis Africani hactenus xvsxSorq), de scriptoribus Arabicis. IV. De theologia topica, symbohca et systematica, tam universah quam particulari. Tiguri, 1664. m. portr. 4°.
Huffel, H. G. van. Cursus in bibliografie voor de bedienden ih den boekhandel te Utrecht. 1906. 8°.
Institut International de Bibhographie, Bruxelles.
Junker, C. Das Internationale Institut für Bibliographie in Brussel. Leipzig, 1897. 8°. (overdruk uit Börsenblatt f. d. deutschen Buchhandel).
Thron, J. Das Institut International de Bibliographie in Brussel. Gegenwartiger Stand seiner Arbeiten und Veröffentlichungen. Brüssel, 1904. 8°. (overdruk uit Börsenblatt f. d. deutschen Buchhandel).
Catalogue des Publications de 1'Office International de Bibliographie. (1896). 8°.
Catalogue des Publications de 1'Office et de 1'Institut Intern, de Bibliographie. Juillet 1897. 8°.
Chilovi, D. I cataloghi e 1'Istituto internazionale di Bibliografia. I. I cataloghi delle biblioteche. II. I cataloghi degli editori e il catalogo Perenne. Fir. 1897. 2 stkn. 8°.
Bibliografhta Bibliographica. Répertoire périodique des travaux de bibliographie, élaboré par 1'Institut Intern, de Bibliographie. 1897. lère Année. fase. 1, 2. 8°.
Bulletin. Brux. 1895 — 97. lère Année fase. 1—3, 2e Année fase. 1-6. 8°.
Decimal Classification. Tables générales. — Sociologie. Tables méthodiques et alphabétiques. Brux. 1895. 2 stkn. 8°.
Dewey, M. Decimal classification and relativ index for libraries, clippings, notes etc. Ed. 7. N. Y. 1911. 8°.
Publications. nos. 1, 5, 6, 9, 14, 16, 23, 26, 48, 79, 83,87,91, 109. Brux. 1896-1911.
Kleemeier, Fr. J. Handbuch der Bibhographie. Kurze Anleitung zur Bücherkunde und zum Katalogisieren. Mit Literaturangaben. Uebersicht der lateinischen und deutschen Namen, alter Werkstatten, sowie mit alphabétischem Verzeichnis von Abkürzungen, Worterklarungen und mit Register. Wien, 1903. 8°.
Marchand, Pr. Epitome systematis bibhographici, seu ordinis recte distribuendi hbrorum catalogi. Paris. 1709. 8°. (overgedrukt uit den catalogus van Faultrier).
Merleker, K. F., Musologie. Systematische Uebersicht des Entwickelungsganges der Sprachen, Schriften, Drucke, Bibliotheken, Lehranstalten, Literaturen, Wissenschaften und Künste, der Bibhographie und des hterarhistorischen Stadiums. Leipzig, 1857. 8°.



IV. 1. a. INLEIDING.
193
Mühlbrecht, Otto. Die Bibliographie im Dienste des Buchhandels. Berhn, 1894. 8°. (overdruk uit het Börsenblatt).
Muller, Fred. Voorslag tot eene Nederlandsche bibhographie door verschillende letterkundigen en Frederik Muller. Amst. Juni 1878. 8°.
Fred. Muller zet hierin het plan uiteen tot het bewerken van een Nederlandsen bibliographisch handboek, ongeveer als Brunet's Manuel. Het plan werd niet uitgevoerd, maar bij zijn overlijden vermaakte hij aan de Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels een legaat, met de bepaling dat dit zou strekken onder anderen om het genoemde plan te verwezenlijken. Een gevolg daarvan is de instelling van het Frederik Muller-fonds.
Ottino, G. Manuale di bibhografia. Milano, 1885. m. afb. 12°.
Peignot, G. Dictionnaire raisonné de bibliologie, contenant, I. L'exphcation des principaux termes relatifs k la bibhographie, a l'art typographique, a la diplomatique, aux langues, aux archives, aux manuscrits, aux médailles, aux antiquités, etc. II. Des notices historiques détaillées sur les principales bibhothèques anciennes et modemes, sur les différentes sectes philosophiques, sur les plus célèbres imprimeurs, avec une indication des meilleures éditions sorties de leurs presses, et sur les bibhographes, avec la liste de leurs ouvrages. III. enfin, 1'exposition des différens systèmes bibhographiques etc. Paris, 1802. 2 dln. Supplément. 1804. tez. 3 dln. 8°.
Petzholdt, J. Chronologische Uebersicht von bibhographischen Systemen. Dresden, 1860. 8°. (overdruk uit Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft).
Skizze eines bibhographischen Systemes der Jurispru-
denz. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. 1860).
Vergleichende Uebersicht bibhographischer Systeme der
Kriegswissenschaft. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliot hekwissenschaft. 1862).
Skizze eines bibhographischen Systems der Philologie.
(Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1863).
Vergleichende Zusammenstellung von bibhographischen
Systemen der Litteraturgeschichte. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. 1865).
PoUard, A. W. The objects and methods of bibliographical collations and descriptions. (The Library. New Series. Vol. VIII. 1907).
The arrangement of bibhographies. (The Library. New
Series. Vol. X. 1909).
13



194
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Rogers, W. Th. A manaal of bibliography, being an introduction to the knowledge of books, library management, and the art of cataloguing. London, 1891. m. 1 pl. en 37 afb. 8°.
Rottner, Alb. Die Bücherkunde. 1855. 4°. (overdruk uit het: Lehrbuch der Contorwissenschaft).
Stevens, Henry. Photo-bibhography, or a word on printed card catalogues of old, rare, beautiful and costly books and how to make them on a cooperative system and two words on the establishment of a central bibliographical bureau or clearing-house for hbrarians. London, 1878. m. pl. en facs. kl. 4°. Privately printed.
Varnhagen, H. Systematische Uebersicht der Bibhographie der Programmhteratur. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1877).
Weissenbruch, L. La classification decimale et son application a la science des cheniins de fer. Brux. 1897. 8°.
Zahn, G. P. H. Proeve van een nieuw bibhographisch systeem. Leiden, 1882. 8°.
b. Verzamelwerken en Essais.
d'Ablaing van Giesenburg, R. C. Flaters in en over boeken. Amst. 1874. kl. 8°.
Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen. Paul Schwenke zum 20 Marz 1913 gewidmet. Berhn, 1913. m. portr., pl. en afb. 4°.
Wal ter Schultze, Die Schriften Paul Schwenkes. — Aloys Bomer, Die fünf Frühdrucke der Epistolae obscurorum virorum. — G. A. E. Bogeng, Uber Zacharias Conrad von Uffenbach's Erfahrungen und Erlebnisse bei der Benützung deutscher, englischer, hollandischer öffentlicher Büchersammlungen in den Jahren 1709—1711. — Isak Collijn, Schwedische v Donate. — Hermann Degering, Der Katalog der Bibliothek des Klosters Marienfeld vom Jahre 1185. — Rudolf Ehwald, Uber eine franz. Missalhandschrift des xiv Jahrhunderts. — Ferd. Eichler, Lederschnittbande des 15 Jahrhunderts in der Steiermark. — Konrad Haebler, Die Bucheinbande des Petrus Leszl. — Adolf Harnack, Die alteste Inschrift über einer öffentlichen Kirchen-Bibliothek. — Adalbert Hortzschansky, Heinrich Pertz' Berufung zum Oberbibliotheker der Königl. Bibliothek in Berlin. — Rudolf Kaiser, Zur Unterscheidung anscheinend identischer Drucke. — Heinrich Krause, Die Drucklegung der Andriaausgabe Joh. Agricolas. — Ernst Kuhnert, Heinrich Zeil. — Max Laue, Zeitschriftenkuriosa. — Georg Leyh, Aus der alteren Bibliothekspraxis. — Jean Loubier, Methodische Erforschung des Bucheinbands. — Johannes Luther, Ludwig Trutebul und die Druckerei „Zum Farbefasz" in Erfurt. — Aug. Moeltzner, Zwanzig Jahre maskierte Druckerarbeit, Pierre du Marteaus Drucke aus den Jahren 1660—1680 in der Königl. Bibl. zu Berlin. — Karl Molitor, Zur Druckergeschichte des xv Jahrhunderts. — Hermann Piek, Die unvollendet gebliebene Bibliotheksbau des Groszen Kurfürsten. — Erich von Rath. Der Drucker von Buvers Ausgabe der Werke des Bartolus



IV. 1. b. VERZAMELWERKEN EN ESSAIS.
195
von 1482. Ein Beitrag zu Buchdruckergeschichte Lyons. — 'Adolf Schmidt, Lippische Ablaszbriefe. — Karl Schottenloher, Hans 'Sachs und Hieronymus Höltzel. Ein Beitrag zur Geschichte der Nürnberger Flugschriften vom Jahre 1524. — Hermann Springer, Der Parüturautograph von Giuseppe Scarlattis bisher verschollener Clemenza di Tito. — Ernst Voullième, Zur Geschichte einiger Erf ur ter Typen des xv Jahrhunderts. — Goddfried Zedler, Uber die Preise und Auflagenhöhe unserer altesten Drucke.
Beitrage zur Theorie und Praxis des Buch- und Bibhothekwesens. £ II. (voortgezet onder den titel): Beitrage zur Kentnis des Schrift-, Buch- und Bibhothekwesens. III—VIII. Herausgegeben von K. Dziatzko. (Dl. VIII von K. Haebler). Leipzig, 1894—1904. 8 dln. m. pl. en facs. 8°.
I. Dziatzko, K. Feststellung der typographischen Praxis aller deutschen Druckorte des 15. Jahrhunderts. — Molsdorf, W. Ein unbekanntei deutscher Druck des Fasdculus temporum (Bürdlin der Zyt) von Anton Sorg. — Schorbach, K. Die Buckdrucker Günther und Johannes Zainer in Strassburg. — Schorbach, K. Lotharius liber de miseria humanae conditionis (m. d. J. 1448), und die mit gleichen Typen hergestellten Drucke. - Roquette, A. Die deutschen Universitatsbibliotheken, ihre Mittel und ihre Bedürfnisse. — Meyer, K. Zwei Ausgaben der Geschichte des Pfarrers von Kalenberg. — Jürges, P. Der liber horarum canonic. sec. nov. imp. eccl. Bamberg rubricam von J. Sensenschmidt u. M. Petzensteiner. (Bamberg. 1484),— Heinemann, O. Ein unbekanntes Flugblatt über die Schlacht bei Terouenne. (1513). — Jürges, P. Bruchstücke einer Priscian Handschrift aus dem Stadt-Archiv zu Goslar. - Muller, W. Die Biblia Latina des 15. Jahrhunderts in der Göttinger Universitatsbibliothek. — Dziatzko, K. Eine Reise durch die grosseren Bibliotheken Italiens. II. Meyer, K. Niederlandische Volksbücher. — Spirgatis, M. Kirchheim i. E. eine bisher unbekannte Druckstatte des 15. Jahrhunderts. — Dziatzko, K. Was wissen wir von dem Leben und der Person Joh. Gutenbergs? - Losch, Ph. Spiegelabdruck eines unbekannten Einblattes von G. Zainer in Augsburg (ein Calendarium üturgicum fur 1473). - Schwenke, P. Zur altpreussischen Buchdruckergeschichte, 1492-1523. - Schorbach, K. Nachtrage zu H. Knoblochtzer Drucken. - Franke, J. Ein Gutachten Joh. Matth. Gesners. Pietschmann, R. Leder und Holz als SchreibmateriaUen bei den Aegyptern. 1. — Nörrenberg, C. Der Drucker des Flugblattes auf die Schlacht von Terouenne.
III. Schnorrenbkrg, J. Die Ersuingsdrucke des Augustinus, De arte praedicandi. - Dziatzko, K. Warum Caxton Buchdrucker wurde. Eichler, F. Die Autorschaft der akademischen Disputationen 1 Teil. - Dziatzko, K. Die Bibliotheksanlage von Pergamon Braunbach, W. Die papstlichen Bibliotheken, -r- Dziatzko, K BibUographische Untersuchungen: 1. Mönch am Kreuze (Einbiattdruck) 2. Der Absatz dreier Verlagsartikel Franz Behem's von Mainz auf der Frankfurter Fastenmesse von 1548. - Joachim, J. Das Brttsseler (Melvü Dewey*sche) Decimalsystem. - Spirgatis', M Die Nürnberger MoUère-übersetzungen und ihr Verleger Johann Daniël Tauber. - Dziatzko, K. Ueber Inkunabelnkatalogisierung.
IV. Eichler, F. Die Autorschaft der akademischen Disputationen 2 TeiL - Falckehheimer, W. Einblatt- Kalender aus Douai für das Jahr 1585. - Pietschmann, R. Leder und Holz als SchreibmateriaUen bei den Aegyptern. 2. - Molsborf, W. Die Photographie im Dienste der Bibliographie mit besonderer Berücksichtigung alterer



196
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Drucke. — Dziatzko, K. Die modernen Bestrebungen einer Generalkatalogisierung. — Schwenke, P. Zur Erforschung der deutschen Bucheinbande des 15. und 16. Jahrhunderts. V. Schwenke, P. Zur altpreussischen Buchdruckergeschichte, 1492— 1523 (Zweiter Artikel). — Conrad, G. Die Adam Gelthus'sche Inschrift zu Ehren Johann Gutenbergs. — Gerlach, G. Der Drucker und die Ausgaben der Kölner Bilderbibel. — Schmidt, N. Feuerversicherung von Bibliotheken. — Markgraf, A. Korreferat über die gleiche Frage. — Focke, G. Grundlegung zu einer Theorie des systematischen Katalogs. — Schreiber, W. L. „Hütet Euch von den Katzen" (Holzschnitt aus dem Anfang des 16. Jahrhunderts).— Lecke, J. Nachtrag über die Feuerversicherung der Bibliotheken. VI. Dziatzko, K. Verlagsrecht und Pflichtexemplare. — Bresciano, G. Di tre sconosciuti tipografi (napoletano 1'uno, tedeschi gli al tri) dimoranti in Napoli, nel secoio XV. — Spirgatis, M. Die litterarische Produktion Deutschlands im 17. Jahrhundert und die Leipziger Messkataloge. — Dziatzko, K. Plan eines alle bekannten und noch zu ermittelnden Wiegendrucke umfassenden Katalogs. — Dziatzko, K. Nachtrag über die Pflichtexemplare. — Joachim, J. Die „Mahnung der Christenheit wider die Türken" aus dem Ende von 1454. VIL Haebler, K. Ueber modernes Buch- und Bibliothekswesen in Spanien.
— Leonard, H. Zur Frage des Gerichtsstandes der Buchhandler, -drucker, und -binder in Wittenberg und anderen deutschen Universitatsstadten wahrend der Zeit von ca. 1550—1730. — Falckenheimer, W. Bibliographie der im Druck erschienenen Universitatsmatrikeln.
' I: Die deutschen Universitaten sowie die deutschen Nationen des Auslandes. — Spirgatis, M. Englische Literatur auf der Frankfurter Messe von 1561 — 1620. — Dziatzko, K. Satz und Druck der 42. — zeiligen Bibel.—Dziatzko, K. Der geplante Zoll auf gebundene Bücher und das Puhlikum, besonders die Bibliotheken. VIII. Schneiber, A. Bibliographie der Veröffentlichungen Karl Dziatzko's
— Dziatzko, K. Der Drucker mit dem bizarren R. — Dziatzko, K. Die Göltinger Bibliothek in westfalischer Zeit.
Beloe, W. Anecdotes of literature and scarce books. London, 1814, 1808—12. 6 dln. 8°.
Bergmans, Paul. Mélanges iconographiques, bibliographiques et historiques. Gand, 1912. m. afb. 8°.
Manuscrits a miniatures. Le calligraphe Perret. Notices bibliographiques, etc.
Bertram, J. Some memories of books, authors and events. Westminster, 1893. m. portr. 8°.
Bezemer Sr., F. Nieuws uit oude boeken. Rott. 1907. m. afb. 8°. Blackburn, Ch. F. Rambles in books. London, 1893. 8°. Blades, W. Bibliographical miscellanies. No. 1—5 (complete). London, 1890. m. pl. 8°.
No. 1. The use and development of signat urcs in books. Nos 2—5. Books in chains.
Bradshaw, Henry. Collected papers, comprising 1.' „M;moranda." 2. „Communications" read before the Cambridge Antiquarian Society; together with an article contributed to the „Bibliographer" and two papers not previously pubhshed. Cambridge, 1889. m. 18 pl. 8°.
Brunet, G. Fantaisies bibliographiques. Paris, 1864. 8°.



IV. 1. b. VERZAMELWERKEN EN ESSAIS.
197
Dibdin, Th. Fr. A bibliographical, antiquarian and picturesque tour in France and Germany. 2d. edition. London, 1829. 3 dln. m. portr., pl. en houtsn. 8°.
A bibhographical, antiquarian and picturesque tour in
the Northern counties of England and in Scotland. London, 1838. 2 dln. m. portr. en pl. 8°.
Reminiscences of a literary hfe with anecdotes of books
and of book collectors. London, 1836. 2 dln. m. pl. 8°.
Disraeli, I. Curiosities of hterature. New edition edited with memoirs and notes by B. Disraeli. London, 1866. 3 dln. m. portr. 8°.
Dobson, Austin. Eigtheenth century vignettes. London, 189296. 3 dln. m. 1 pl. 8°.
Doedes, J. I. Merkwaardigheden uit den oude-boeken-schat. II—XXL 1869—73. (overdrukken uit de Godgel. Bijdragen en de Stemmen van Waarheid en Vrede). —Idem. 1878. 4 stkn. 8°. (overdrukken uit Studiën en Bijdragen).
Lalanne, L. Curiosités httéraires. Paris, 1857. kl. 8°.
Curiosités biographiques. Paris, 1858. 8°.
(Lacroix, P.). P. L. Jacob, bibliophile. Dissertations bibliographiques. Paris, 1864. 8°.
Madden, J. P. A. Lettres d'un bibhographe. 6 séries. Versailles et Paris, 1868—86. 6 dln. m. pl. en afb. 8°. en een atlas in 4°.
De 5de serie: „suivie d'un essai sur l'origine de rimprimerie de Paris. Ornée d'un atlas.
De 6de serie: „suivie d'un essai sur l'origine de 1'Imitation. Ornée d'un atlas et terminée par une table analytique et alphabétique de noms de personnes et autres mentionnés dans les six séries."
Mlscellanées bibliographiques, pubhés par Ed. Rouveyre et O. Uzanne. Paris, 1878—1880. 3 dln. 8°.
(Nimmo, W. P.). Books and authors: curious f acts and charactcristic sketches. Edinb. z. j. m. pl. 8°.
Pollard, A. W. Old picture books with other essays on bookish subjects. London, 1902. m. afb. 8°.
■ Fine books. London, (1912). m. pl. en facs. 8°.
Powell, G. H. Excursions in hbraria being retrospective reviews and bibhographical notes. London, 1895. m. pl. 8°.
Proctor, R. Bibhographical essays. London, 1905. m. portr. en facs. 8°.
I. Robert Proctor. — Report of Proctor memorial fund. — The Accipies woodcut. — On two plates in Sotheby's „Principia typographica." — Mascus Reinhard and Johan Grüninger. — Incunabula at Grenoble;— The „Gutenberg" bible. — A short view of Berthelet's éditions of the statutes of Henry VIII. — On two Lyonnese éditions of the ,, Ars Moriendi." — Ulrich von Ellenbog and the press of S. Ulrich at Augsburg. — The French Royal Greek types and the Eton Chrysostom. — The



198
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. RTRT TDriuapwtb-
early printers of Köln. — Tracts on early printing :1 List of the founts of type and woodcut devices used by the printers of the Southern Netherlands in the fifteenth century. H. A note on Eberhard Frommolt of Basel, printer. III. Additions to Campbell's „Annales de la typographie Néerlandaise au 15ième siècle. — Table of supplements to Campbell. — Author register. — Index.
Rive, L'abbé. La chasse aux bibliographes et antiquaires mal-advisés, suivie de beaucoup de notes critiques sur rhistoire de 1'ancienne typographie, et sur diverses matières bibhologiques et bibhographiques etc. Par un des élèves que M. l'abbé Rive a laissés dans Paris. A Londres chez N. Aphobe, 1789. 8°.
Seelen, J. H. è. Selecta htteraria quibus varia sacra, civilia, philologica, philosophica, ac aha, continentur; hbri mss. rarissimique accurate recensentur et prae rehquis notabiha ex iisdem suppeditantur. Editio II novorum speriminum pentade multisque accessionibus ahis,aucta. Lubecae, 1726. 8°.
Blz. 547—692 bevatten: Supplementum 1 — 4 ad M. Maittaire Annales typographicos ex libris Lubecensibus concinnatum.
Sepp, Chr. Bibkographische mededeelingen. Leiden, 1883. 8°.
Stella clericorum, een stichtelijk geschrift uit de 15de eeuw. — De schrijver en de bronnen van den Hercules Prodicius. — Eene geloofsbelijdenis uit de 16de eeuw. — Twee geschriften van Antonius Corranus. — Over de letterkund. geschiedenis van Calvijn's Institutie. — De bibliotheek eener koningin. — Een brief van Franck, vertaald door de Zuttere. — Het nieuwe Grieksche testament van 1638.. — Onuitgegevene opstellen van Alhart de Raedt.
(Tricaud, Anthelme). Essais de httératurepour la connoissance des livres. Tome Ier (mois de Juület k Décembre 1702). Tome II (mois de Janvier k Juin 1703). La Haye, 1703. 2 dln. 1 bd. 12°.
Virmond, L. de. Récréations bibhographiques. Paris, 1882. kl. 8°.
Wiegendrucke und Handschriften. Festgabe Konrad Haebler zum 60. Geburtstage dargebracht vón Isak CoUijn, Ernst Crous, Hermann Degering, Ernst Freys, Emil Jacobs, P. Bonaventura Kruitwagen, Erich von Rath, Adolf Schmidt, Paul Schwenke, Ernst Voullième. Leipzig, 1919. m. 1 portr. 26 pl. en 16 afb. gr. 8°.
Rath, Erich v. Die Schriften Konrad Haeblers. — Voullième, Ernst. Nachtrage zu den Buchhandleranzeigen des 15. Jahrhunderts in getreuen Nachbildungen herausg. von K. Burger. — Schmidt, Adolf. Baron Hüpsch in Köln als Inkunabelnsammler und Handier. — Jacobs, Emil. Zur Kenntnis Maugérards. — Collijn, Isak. Die Wanderung eines Druckerzeichens. Zu GfT. 785 — 786. — Kruitwagen, Bon. Das Antidotarium Animae von Fr. Servasanctus, O. F. M. (Lovanii, Joh. de Westfalia, c. 1485). — Crous, Ernst. Munster i. W. und der Wiegendruck. — Schwenke, Paul. Die Buchbinder mit dem Lautenspieler und dem Knoten. — Freys, Ernst. Johann Baptist Bernharts „Gesammelte Schriften". Ein Vorlaufer von Haeblers Typenrepertorium. — Degering, Hermann. Wer war der Drucker der Erstausgabe des Vitrüv ? Ein Beitrag zur Geschichte des römischen Buchdrucks. — Register.



IV. 1. C. ANONYMEN EN PSEUDONYMEN.
199
Wheatley, Henry B. Literary blunders, a chapter in the „history of human error." London, 1893. 8°.
Wolters, W. P. Tusschen boeken en handschriften. 's-Grav. 1890. 8°. (Haagsche stemmen, no. 14).
c. Anonymen en Pseudonymen. — Letterkundige bedriegerijen. — Gefingeerde boeken en bibliotheken.
Bailliet, A. Auteurs deguisez, sous des noms étrangers, empruntez, supposez, feints a plaisir, chiffrez, renversez, retournez ou changez d'une langue en une autre. Paris, 1690. 8°.
Barbier, A. A. Dictionnaire des ouvrages anonymes et pseudonymes, composés, traduits ou pubhés en Francais et en Latin, avec les noms des auteurs, traducteurs et éditeurs; accompagné de notes historiques et critiques. 2e éd. revue, corrigée et considérablement augmentée. Paris, 1822—27. 4 dln. m. portr. 8°.
(Quérard, J. M.). Essai d'un dictionnaire des ouvrages
anonymes, pseudonymes et polynymes de la httérature francaise, pour servir de supplément au hvre de A. A. Barbier. (Revue bibliographique. I. nos. 1—4. 1839).
Dictionnaire des ouvrages anonymes. 3e édition, i revue
et augmentée par Olivier Barbier, René et Paul Billard. Suite a la 2e édition des Superchéries httéraires dévoilées par J. M. Querard, pubhée par G. Brunet et P. Jannet. Avec une table générale des noms réels des écrivains anonymes et pseudonymes cités dans les deux ouvrages. Paris, 1872—79. 4 dln. 8°.
Brunet, G. Dictionnaire des ouvrages anonymes suivi
des superchéries httéraires dévoilées. Supplement a la dernière édition de ces deux ouvrages. Paris, 1889. 8°.
Gelani, Henry. Additions et corrections au Dictionnaire
des anonymes de Barbier. (Revue des bibliothèques. 1901).
Baumgartner, Fr. Bücher unter falscher Flagge. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. IX. 1917).
Beek, J. A. van. Schuilnamen, naamvormen en naamletters aangenomen door schrijvers, meest voorkomende in de geschiedenis der Gallikaansche en Hollandsche kerk. Rott. 1889. 8°.
Clemen, Otto. Das Pseudonym Symon Hessus. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVII. 1900).
Dahlmann, P. Schauplatz der masquhten und demasquirten Gelehrten bey ihren verdoekten und nunmehro entdeckten Schrifften. Aus gewissen Anzeigungen, glaubwürdigen Nachrichten, und wahrscheinlichen Conjecturen bewahrter Manner, nach ihren vornehmsten Denckwürdigkeiten, samt Beyfügung neuer Raisonnements und Autoritaten kürtzlich dargesteüet Leipzig, 1710. m. front. 8°.



200
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
De la Montagne, V. A. Vlaamsche pseudonymen. Bibliographische opzoekingen. Roeselare, 1884. 8°.
Schuilnamen en deviezen uit vroeger tijd. (Tijdschr. v.
boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903, IV. 1906).
(Delecourt, J.) Essai d'un dictionnaire des ouvrages anonymes et pseudonymes parus en Belgique au XlXe siècle et principalement depuis 1830. Par un membre de la Société des bibhophiles beiges. (BuUetin du bibhophüe beige. XVIII—XXI. 1862—65).
Doornlnck, J. I. van. Bibhotheek van Nederlandsche anonymen en pseudonymen. 's-Grav. 1868. 8°.
Vermomde en naamlooze schrijvers opgespoord op het
gebied der Nederlandsche en Vlaamsche letteren. 2e uitgave der Bibhotheek van anonymen en pseudonymen. Leiden, 1883, 85. 2 dln. 1 bd. 8°.
Fonseca, M. A. de. Subsidios para um diccionario de pseudonymos iniciaes e obras anonymas de escriptores Portuguezes cóntribuicao para o estudo da htteratura Portugueza. Gom poucas palavras servindo de prologo p. Th. Braga. Lisboa, 1896. 8°.
Franklin, A. Dictionnair-e des noms, sürnoms et pseudonymes latins de l'histoire littéraire du moyen age (1100 a 1530). Paris, 1875. 8°.
Halkett, S.f and John Laing. A dictionary of the anonymous and pseudonymous hterature of Great Britain. .Including the works of foreigners written in, or translated into the English language. Edinburgh, 1882—88. 4 dln. 8°.
Hayn, Hugo. Bibhographie der Bücher mit fingierten Titeln. Ein Beitrag zur Kuriositaten-Literatur. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
Heylli, G. d'. Dictionnaire des pseudonymes. Nouv. édition entièrement refondue et augmentée. Paris, 1887. kl. 8°.
Holzmann, M., und H. Bohatta. Deutsches AnonymenLexikon. Aus den QueUen bearbeitet. 1501—1850, 1851—1908, 1501—1910. Nachtrage und Berichtigungen. Weimar, 1902—11. 6 dln. 8°.
Deutsches Pseudonymen-Lexicon. Aus den QueUen
bearbeitet. Wien, 1906. 8°.
Kronenberg, M. E. De geheimzinnige drukkers Adam Anonymus te Bazel en Haus Luft te Marburg ontmaskerd, m. afb. (Het Boek. VIII. 1919).
Joliet, Ch. Les pseudonymes du jour. Paris, 1867. 8°.
Lancetti, V. Pseudonimia owero tavole alfabetiche de' nomi finti o supposti degli scrittori con la contrapposizione de' veri. Milano, 1836. 8°.



IV. 1. C. ANONYMEN EN PSEUDONYMEN.
201
Manne, E. 4e. Nouveau recueil d'ouvrages anonymes et pseudonymes. Paris, 1834. 8°.
In dit ex. zijn vele bijvoegselen en verbeteringen in handschrift.
Nouveau dictionnaire des ouvrages anonymes et pseudonymes la plupart contemporaines avec les noms des auteurs ou éditeurs accompagné de notes historiques et critiques. Nouvelle édition. Lyon, 1862. 8°.
(Quérard, j. M.) Retouches au Nouveau dictionnaire
des ouvrages anonymes et pseudonymes de E. de Manne. Paris, 1862. 8°.
Maxiriarth. Unos cuantos seudónimos de escritores espanoles con sus correspondientes, nombres verdaderos apuntes recogidos y coleccionados. Con un prólogo d. José Fernandez Bremón. Ed. corr. y aum. Madrid, 1904. 8°.
Melzi, G. Dizionario di opere anonime e pseudonime di scrittori italiani o come che sia aventi relazione aU'Itaha. Milano, 1848—69. 3 dln. 8°.
Passano, G. Dizionario di opere anonime e pseudonime
in supplemento a quello di G. Melzi. Ancona, 1887. 8°.
Rocco, L. Anonimi e pseudonimi italiani. Suppl. al Melzi
ed al Passano di E. Rocco. (A—D). (La Bibhofiha. XII. 1910—11).
Placcius, Vlnc. Theatrum anonymorum et pseudonymorum ex symbolis et cohatione virorum per Europam doctissimorum ac cdeberrimorum, post Syntagma dudum editum, summa beati auctoris cura reclusum a benignis auspiciis M. Dreyeri.... luci publicae redditum. Praemissa est praefatio et vita auctoris scriptore J. A. Fabricio. Hamb. 1708. 2 dln. m. front. fol.
Heumann, Chr. A. De fibris anonymis ac pseudonymis
schediasma complectens observationes generales et spicilegium ad Vinc. Placcii Theatrum anonymorum et pseudonymorum. Jenae, 1711. 8°.
Mylius, J. C. Bibliotheca anonymorum et pseudonymorum detectorum ultra 4000 scriptores, quorum nomina vera latebant antea, omnium facultatum scientiarum, et linguarum complectens, ad supplendum et continuandum V. Placcii Theatrum anonymorum et pseudonymorum et Chr. A. Heumanni Schediasma de anonymis et pseudonymis, collecta et adornata. Cum pracfatione M. Gottheb Stollii. Hamb. 1740. 2 dln. 1 bd. fol.
Hoffmann, F. L. Vinceht Placcius. Séuie Leistungen auf
dem Gebiete der Bibhographie der anonymen und pseudonymen Schriften nebst einem kurzen Abrisse sein es Lebens und Nachweis über seinen gelehrten Briefwechsel. Leipzig, 1857. 8°. (overdruk uit Serapeum),



202
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Poltoratsky, S. Anonymes et pseudonymes francais. (BuUetin du bibUophüe beige. Tome II. (Xle série. II) 1885).
Quérard, J. M. Les auteurs déguisés de la Uttérature francaise au XlXe siècle. Essai bibUographique. Paris, 1845. 8°.
Dictionnaire des ouvrages polyonymes et anonymes de la
Uttérature francaise, 1700—1850. PubUé sous les auspices d'un bibliophile étranger (M. S. Poltoratsky). Paris, 1846—47. Livr. 1—3 A—Almanach. 8°. (niet verder verschenen).
Les superchéries httéraires dévoüées, Galerie des auteurs
apocryphes, supposés, déguisés, plagiaires et des éditeurs infidèles de la httératnre francaise, pendant les quatre derniers siècles ensemble les industriels httéraires et les lettrés qui se sont anoblis a notre epoque. Paris, 1847—52. 4 dln. 8°.
Les superchéries httéraires dévoüées. Galerie des écrivains
francais de toute 1'Europe, qui se sont déguisés sous des anagrammes, des astéronymes, des cryptonymes, des initialismes, des noms httéraires, des pseudonymes facétieux ou bizarres etc. Seconde édition considérablement augmentée, publiée par Gustave Brunet et Pierre Jannet. Suivie 1°. du Dictionnaire des ouvrages anonymes par A. A. Barbier. 3e édition revue et augmentée par O. Barbier. 3°. d'une table générale des noms réels des écri-, vains anonymes et pseudonymes cités dans les deux ouvrages. Paris, 1869 —70. 3 dln. 8°.
Bassmann, Fr. Kurzgefasstes Lexicon deutscher pseudonymer SchriftsteUer von der altern bis auf die jüngste Zeit aus aUen Pachero der Wissenschaften. Mit einer Vorrede über die Sitte der hterarischen Verkappung von J. W. S. Lindner. Leipzig, 1830. 8°.
R(eiffenber)g, De. Quelques anonymes et pseudonymes. (Le Bibhophüe beige. Tome. III. 1846, IV. 1847, VI. 1850).
Sintenis, F. Die Pseudonyme der neueren deutschen Litteratur. Vortrag gehalten zu Dorpat am 29 Nov. 1896. Hamb. 1899. 8°.
Sommervogel, Carlos. Dictionnaire des ouvrages anonymes et pseudonymes pubhés par les religieux de la Compagnie de Jésus depuis sa fondation jusqu'a nos jours. Paris, 1884. 2 dln. 8°.
Rocco, L. Giunte e correzioni al Sommervogel. (La
Bibhofiüa. Anno XI. 1909—10).
Stiernman, A. A. Anonymorum centuria prima ex scriptoribus gentis Sviogotbicae, quorum auctores in lucem pubhcam protraxit. Holmiae, (1724). — Centuria secunda anonymorum nee non decas prima pseudonymorum ex scriptoribus gentis Suiogothicae. In qua Haeresis Friderici Menü De Sacrosancta Trinitate etc. exhibetur. Holmiae, 1726. 2 dln. 1 bd. kl. 8°.
(Thomas, Ralph.) Aggravating ladies being a list of works



IV. 1. C. ANONYMEN EN PSEUDONYMEN.
203
published under the pseudonym of „a lady", with preliminary suggestions on the art of describing books bibhographically. By Olphar Hamst. London, 1880. 8°.
Uriarte, P. J. Eug. de. Catalogo razonado de obras anónimas y seudónimas de autores de la Companfa de Jesüs pertenecientes é. la antigua asistencia espanola. Con un apendice de obras de los mismos, dignas de especial estudio bibliografico (28 Sept. 1540— 16 Aug. 1773). Madrid, 1904—1916. 5 dln. gr. 8°.
(Weller, E.) Katalog der seit dem 17 Jahrhunderte, bis auf neueste Zeit unter falscher Firma erschienenen Schriften. 2te vermehrte und verbesserte Auflage. Leipzig, 1850. 12°.
Die maskirte Literatur der alteren und neueren Spra-
chen. Leipzig, 1856—67. 5 dln. in 4 stkn. 8°.
I. Index pseudonymorum. Wörterbuch der Pseudonymen oder Verzeichniss aller Autoren, die sich falscher Namen bedien ten. 1856. — Nachtraege. 1857.
II. Die falschen und fingirten Druckorte. Repertorium der seit Erfindung der Buchdruckerkunst unter falscher Firma erschienenen deutschen Schriften. 1858.
III. Neue Nachtraege zum Index Pseudonymorum und zu den falschen und fingirten Druckorten. 1862.
IV. Drittes Supplementheft und neue Nachtraege zu den falschen und fingirten Druckorten. 2e Aufl. Leipzig, 1864—1867.
Imprimeurs et heux d'impression imaginaires. Supplément au Dictionnaire d'Emile Weller. Leipzig, 1864. (Le Bibhophile beige. IX. 1874).
Zuchold, E. A. Beitrage zu Weller's Index Pseudonymorum (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1857, 1862, 1863).
; Lexicon Pseudonymorum. Wörterbuch der Pseudonymen
aller Zeiten und Völker oder Verzeichniss jener Autoren, die sich falscher Namen bedienten. 2te durchaus verbesserte und vermehrte Auflage. Regensburg, 1886. 8°.
Anonymes et speudonymes portugais et brésiliens. (Le
Bibhophile beige. Année VI. 1871).
Wijndelts, J. W. Het auteurschap van drie anonyme Nederl. vertalingen terecht gebracht. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Farrar, J. A. Literary forgeries. With an introduction by Andrew Lang. London, 1907. 8°.
Freeland, H. W. A lecture on literary impostures. London, 1858. 8°.
Muller, J. W. Over historische en literaire namaak. 1911. 8°. (overdruk uit De Tijdspiegel).
De Rijmkroniek van Klaes Kolijn. — Thet Oera Linda bok. — Het journaal der familie Calkoen. — e. a.



204
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Meissner, J. P. Wahre Erklarung des „Buches der Wilden". Ein.Schreiben an den Abbé Domenech von Vitzliputzli. Aus dem Aztekischen. ■ Leipzig, 1862. 8°.
Petzholdt, J. „Das Buch der Wilden" im Lichte fran-
zösischer Civilisation. Mit Proben aus dem in Paris als „manuscript pictographique américan" veröffenthchte Schmierbuche eines deutschamerikanischen Hinterwaldler Jungen. Dresden, 1861. m. 8 pl. 8°.
Der Abbé Domenech und sein Buch der Wilden. Dresden,
1862. 8°. (Uit: Petzholdt's Neuer Anzeiger für Bibliographie. 1862). Thet Oera Linda Bok. Brochures over de echtheid ervan. Thet Oera Linda bok, naar een handschrift uit de 13e eeuw bewerkt, vertaald en uitgegeven door J. G. Ottema. Eigendom der familie Over de Linden, aan den Helder. 2e druk. Leeuw. 1876. 8°.
Aanleiding van Thet Oera Linda Bok, Naar. Historische schetsen met eenige in- en uitvallen. Dev. 1874. 8°.
Burger Jr., C. P. Nieuws over het Oera Lindabok? — Toch iets nieuws over „Thet Oera Linda Bok". (Tijdschrift voor boek- en biblotheekwezen. Jg. V, VI. 1907, 1908).
Eekhoff, J. T. Nog iets nieuws over „Thet Oera linda bok" met naschrift van C. P. Burger Jr. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Koolman, J. ten Doornkaat. Open brief aan J. G. Ottema, den bewerker en vertaler van het „Oera Linda Bok" te Leeuwarden. Norden,
1873. 8°.
Linden, L. F. over de. Open brief aan de Kon: Academie van Wetenschappen (Afd. Letterkunde), naar aanleiding van het voorstel van den heer Leemans, omtrent het Oera Linda Bok. Leeuw. 1874. 8°.
Beweerd maar niet, bewezen. Bestrijding van de argumenten
voorhanden in de brochure van J. Beckering Vinokers, over het Oera Linda Bok. Leeuw. 1877. 8°.
Ottema, J. G. Geschiedkundige aanteekeningen en ophelderingen bij Thet Oera Linda Bok. Leeuw. 1873. 8".
2e druk. Leeuw. 1878. 8°.
Het handschrift van het Oera Linda Bok heeft al langen
tijd vóór het jaar 1600 bestaan, z. j. 8°.
De Koninklijke Academië en het Oera Linda Bok. Leeuw.
1874. 8°.
Leeuwarden, de Middelzee en het Oera Linda Boek. Leeuw.
1876. 8°.
* De Deventer Courant en het Oera Linda Boek. Leeuw. 1878.
Skizzen, Historische, auf Grundlage von Thet Oera Linda Bok; mit etlichen Ein- und Ausfallen. Aus dem Hollandischen van Hermann Otto. Norden, 1875. 8°.
Vinckers, J. Beckering. De onechtheid van het Oera Linda Bok, aangetoond uit de wartaal waarin het is geschreven. HaarL 1876. 8°.
Winkler, Johan, nagelaten geschrift over het Oera Linda Bok, met naschrift van P. C. J. A. Boeles. Leeuw. 1917. 8°. (De Vrije Fries. Dl. XXV).
Bibliotheca Thyssiana of Catalogus van verscheydene boeken nagelaten door Thys Lampoot, tyran van Gemeny zalr. gedagtenis. 1742! 4°.
Pasquil van allerlei gefingeerde titels op Thys, Burgemeester van Nijmegen.



IV. 1. C. GEFINGEERDE BOEKEN EN BIBLIOTHEKEN.
205
Catalogue de la bibliothèque de 1'abbaye de Saint-Victor au 16e siècle rédigé par Francais Rabelais commenté par le bibhophile Jacob (P. Lacroix) et suivi d'un essai sur les bibhothèques imaginair es par G. Brunet. Paris, 1862. 8°.
Catalogue d'une'trés riche mais peu nombreuse collection de livres provenant de la bibhothèque de feu M. le comte J. N. A. de Fortsas dont la vente se fera a. Binche le 10 aoüt 1840. 2e édition. Brux. Z.j. 8°.
Hoyois, Emm. Documents sur le Catalogue de la bibhothèque du comte de Fortsas. Mons, 1856. 3 parties. 8°.
Catalogus van boecken inde bybhoteque van Mr. Jan de Wit, door sijn discipel den Pensionaris Vivien. Z.j. (1672). 14 blz. 4°. Kn. 10343.
Catalogus van boecken inde bybhoteque van Mr. Jan de Wit, door zijn discipel den Pensionaris Vivien. Z.j. (1672). 12 blzz. 4°. Kn. 10344.
Catalogus van boecken inde bybhoteque van Mr. Jan de Wit, door sijn discipel den Pensionaris Vivien. Z. j. (1672). 8 blzz. 4°. Kn. 10345.
Catalogus van boecken, in de bybhoteque van Mr. Jan de Witt, door zijn aiscipel den Pensionaris van Vivien. Z. j. (1672). 8 blzz. 4°. Niet bij Knuttel.
Appendix van 't Catalogus van de boecken van Mr. Jan de Wit, bestaende in een partye Curieuse en Secrete Manuscripten, welcke verkocht sullen werden op de Zael van 's-Gravenhage, Maendag den 5 September 1672 en de volgende dagen. De catalogus zijn te bekomen in den Haeg, by de Druckers van de Historie van Wicquevoort. Z.j. (1672). 8 blzz. 4°. Kn. 10436.
Appendix enz welcke verkocht sullen werden op de
Zael van 's-Gravenhage, Maendagh den 5 July 1672 en de volgende dagen. De catalogus sijn te bekomen in den Haegh, by de Druckers van de Historie van Wicquevoort. Z.j. (1672). 8 blzz. 4°. Kn. 10438.
Sleutel, ontsluytende de boecke-kas van de Witte Bibbtheeck. Met sijn Appendix. Waer in de duystere namen der boecken klaerhjck werden vertoont en bekent gemaeckt. Door J. B. Bibliothecarius. In 's-Gravenhage, By Nil Volentibus Arduum. 1672. Voor Intelligentibus. 16 blzz. 4°. Kn. 10442.
Dortse en Haagse Woonsdag en Saturdag, of nader opening van de Bibhotheecq van Mr. Jan de Witth, zijnde een samenspraak tusschen een Hagenaar en Dortenaar. Gedruckt Anno 1672. 12 blzz. 4°. Kn. 10443.
Achteraan: Register van alle de Schriften (blauwe Boekjes) onlanghs gedruckt.
Catalogus van eenige raare, door veel moeyten bij. een gezogte schoone boeken en manuscripten; Nevens verscheyde fraaye



206
IV. DE KENNIS VAM HTTT RnPTr mBTinr_u»Dnir
rariteyten, Van den alomvermaarden en hoog-geleerden heer professor Petrus Burmannus. ZuUende op den 28. van Wijnmaant dezes jaars by executie verkocht worden. Gedruckt voor de koopers, z.j. (1711). 4°.
Catalogus van eene overtollige en schaarsgezochte verzameling rarieteiten en boeken waaronder vele prullaria en narrige werken uitmunten. Nagelaten door den heer J. Al te Geleerd, voornaam liefhebber te Narrenstein. Dewelke verkocht zullen worden op verleden Mars- en Merkuriusdag, den 120 en 121 van Geef maand des vorigen jaars 5580, des nachts ten twee uren precies ten huize van den boekverkooper Klaas Misdruk, wonende in de Gouden Torrenstraat te Narrenstein. Z.p.enj. 8°.
Catalogus en appendix der nagelatene goederene van wylen den zeer onwaarden en onedelen, in den rook geboornen heer Jan Verveer, gepromoveerd in de Helsche Faculteit van het Ryk van Pluto tot het Profanicque; Eerste en overste Deeken van het Hoorndragers Gilde; Professor in het Patriotisme; Ridder van de Groene en Witte Panas; Cohonel van de Princenhaaters; Lid van de Sociëteit der Landberoerders en van de Maatschappy der Keesen in Nederland; mitsgaders Lid-Correspondent van de Academie der Schotschrijvers, en befaamd Autheur van het Overheerlyk Schandblad, Het Saturdags Kroegpraatje, enz. enz. enz. enz. bestaande in zeer Zeldzame manuscripten, waar van geen weerga bekend is. Uitmuntende schilderyen, pourtraiten en teekeningen, Fransche, Engelsche en Hollandsche kunstprenten, veele uitmuntende rariteiten, gouden, zilveren, koopereiL maar vooral tinne en looden gedenkpengingen en munten enz. beneevens eenige meubilaire goederen al het welke pubhek is verkocht ten huize van Jan de Leeuw, onder meede-directie van Jan Krap. A.Z. Patriottische Boekhandelaaren op de Hoogstraat te Rotterdam. Z. p. en j. 8°.
d. Keuze van boeken, het vormen eener bibliotheek.
Acland, Arthur. H. D. A guide to the choice of books for students and general readers. London, 1891. 8°.
Aimé- Martin, L. Plan d'une bibhothèque universelle; études des livres qui peuvent servir k 1'histoire littéraire et philosophique du genre humain; suivi du catalogue des chefs-d'oeuvre de toutes les langues. Brux. 1837. kl. 8°.
Berthold, A. Bücher und Wege zu Büchern. Unter Mitwirkung von Elisabeth Förster-Nietzsche, Peter Jessen und Philipp Rath herausgegeben. Berlin und Stuttgart, 1900. 8°.
Brown, J. Duff. The small hbrary. A guide to the collection and care of books. London, 1907. 8°.



IV. 1. d. KEUZE VAN BOEKEN, HET VORMEN EENER BIBLIOTHEEK.
207
Caiüot, A. Voyage autour de ma bibliothèque. Roman bibhographique oü les gens du monde et les dames peuvent apprendre a former une bibhothèque de bons ouvrages, dans quelque genre que ce soit. Paris, 1809. 3 dln. kl. 8°.
(De la Porte, l'abbé Jos.) Nouvelle bibhothèque d'un homme de goüt ou tableau de la httérature ancienne et moderne, étrangère et nationale, et 1'on fait connoitre 1'esprit de tous les livres qui ont paru dans tous les siècles, sur tous les genres et dans toutes les langues, avecun jugement court, précis, clair et impartial, tiré des journalistes les plus connus, et des critiquës les plus estimés de notre temps. Paris, 1777. 4 dln. kl. 8°.
Nieuwe veel vermeerderde uitgave van: Bibliothèque d'un homme de goüt par l'abbé L. Mayeul Chaudon. Avignon, 1773. 2 dln. Zie Quérard, Superchéries. II. 799.
Barbier, A. A., et N. L. M. Desessarts. Nouv-ilb bibhothèque d'un homme de goüt, entièrement refondue, corrigée et, augmentée, contenant des jugemens tirés des journaux les plus connus et des critiquës les plus estimés sur les meüleurs ouvrages qui ont paru dans tous les genres, tant en France que chez 1'Etranger jusqu'a ce jour. Paris, 1808—10. 5 dln. 8°.
Nieuwe uitgave, gebaseerd op de Bibliothèque d'un homme de goüt van l'abbé L. Mayeul Chaudon, verbeterd door l'abbé De La Porte. Zie: Quérard. Superchéries. II. 799.
Dibdin, Th. Fr. The library companion or the young man's guide and the old man's comfort in the choice of a library. London, 1824. 8°.
Idem. 2d edition. London, 1825. 2 dln. 8°.
(Durey de Noinville). Dissertation sur les bibhothèques. Avec une table alphabétique, tant des ouvrages pubhés sous le titre de Bibhothèques, que des catalogues imprimés de plusieurs cabinets de France et des pays étrangers. Paris, 1758. 8°.
Ebell, C. M., Schweizerische Hausbibhothek. Eine Auswahl von Schatzen deutscher Litteratur in der Schweiz von Haller bis auf die Gegenwart. Mit einer htterarhistorischen Einleitung von Hedwig Waser.' Zürich, z. j. kl. 8°.
Falkenberg, Heinrich. Listen der besten Bücher. Ein bibhographischer Versuch. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. HE 1911—12).
Formey, Conseils pour former une bibhothèque peu nombreuse, mais choisie. 3me éd. corrigée et augmentée. Avec une notice des ouvrages de 1'auteur. Berlin, 1755. 8°.
Introduction générale aux sciences, avec les conseils pour
former une bibliothèque peu nombreuse mais choisie. 5e édition corrigée et augmentée d'un article des livres de commerce. Amst. 1764. 8°.



208
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Goodhugh, W. The English gentleman's hbrary manual; or a guide to the formation of a hbrary of select hterature; accompanied with original notices, bibliographical and critical, of authors and books. London, 1827. 8°.
Le Gallois, Traitté des plus beUes bibliothèques de 1'Europe. Des premiers hvres qui ont été faits. De 1'invention de rimprimerie. Des imprimeurs. De plusieurs hvres qui ont été perdus et recrouvrez par les soins des scavans. Avec une méthode pour dresser une bibhothèque. Paris, 1685. kl. 8°.
Libri italiani, I migliori. consighati da cento Ulustri contemporanei. Parte I. Consigh. Parte II. Catalogo sistematico. Parte III. Indice alphabetico. Milano, 1892. 8°.
Loele, Kurt, Das bilhge Buch. Ein Rathgeber für Bücherkaufer. Leipzig, 1912. 8°.
Naudé, G. Advis pour dresser une bibhothèque. Présenté a Mgr. le président de Mesme. Réimprimé sur la deuxième édition, Paris, 1644. Paris, 1876. 12°.
Peignot, G. Manuel bibhographique ou Essai sur les bibhothèques anciennes et modernes et sur la connaisance des hvres, des formats, des éditions; sur la manière de composer une bibhothèque choisie, classée méthodiquement et sur les principaux ouvrages a consulter dans chaque partie de 1'enseignement des écoles centrales; le tout suivi de plusieurs notices bibhographiques instructives et curieuses. Paris, 1800. 8°. "
Manuel du bibhophile ou traité du choix des hvres. Contenant des développemens sur la nature des ouvrages les plus propres a former une collection précieuse, et particuhèrement sur les chefs-d'oeuvre de la httérature sacrée, grecque, latine, francaise, étrangère; avec les jugemens qu'en ont portés les pluscélèbres critiquës; une indication des morceaux les plus saillans de ces chefs-d'oeuvre, la liste raisonnée des éditions les plus belles et les plus correctes des principaux auteurs anciens et modernes, avec les prix, la manière de disposer une bibliothèque, de préserver les hvres de toute avarie, avec des détails sur leurs formats, sur les différens genres de rehures, etc. etc. et une ample table des matières. Dyon, 1823. 2 dln. 8°.
Rahir, E. La bibhothèque de 1'amateur, Guide sommaire a travers les hvres anciens les plus estimés et les principaux ouvrages modernes. Paris, 1907. met afb. 8°.
Richard, J. L'art de former une bibhothèque. Paris, 1883. 8°.
Slater, J. H. The hbrary manual. A guide to the formation of a hbrary and the valuation of rare and Standard books, London, (1883). 8°.
How to collect books. London, 1905. m. pl. en afb. 8°.



IV. 2. a. BIBLIOGRAPHIE VAN BI BLIOGRAPHIEËN.
209
Slater, J. H. Handbuch für Büchersammler und Bücherliebhaber. Jena, 1906. m. pl. en afb. 8°.
Sonnenschein, W. S. The best books. A reader guide to the choice of the best available books (about 100.000) in every department of science, art and hterature with the dates of the first and last éditions and the price, size and pubhshers name (both English and American) to each book. A contributiontowardssystematic bibliography with complete authors and subjects index. 3d. edition. London, 1910—12. Dl. I—II. 4°.
Sorel, Charles. De la connoissance des bons hvres, ou examen de plusieurs auteurs. Amst. 1672. m. front. 12°.
Stevens. Henry, Catalogue of my English hbrary. London, Nov. 1853. kl. 8°. For private distribution.
Ventouillac, L. T. The French librarian or literary guide, pointing out the best wofks of the principal writers of France in every branche of hterature; with criticisms, personal anecdotes and bibhographical notices; preceded by a sketch of the progress of French hterature. London, 1829. 8°.
Wheatley, H. B. How to form a hbrary. London, 1886. kl. 8°.
2. Algemeene Bibliographie. a. Bibliographie van bibliographieën.
Arber, E. Contemporary printed lists of books produced in England. (Bibhographica, Vol. III. 1897).
Burpee, L. J. Bibliography in Canada. (The Library, New Series. Vol. VI. 1905).
Cotlarcinc, N. Kurze Uebersicht über die rumanische Bibliologie. (Zeitschrift des oesterreichischen Vereines für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1912).
Courtney, W. P. A register of national bibliography with selection of the chief bibhographical books and articles printed in other countries. London, 1905—12. 3 dln. 8°.
Gennadi, G. Verzeiclmiss russischer bibhographischer Schriften in auslandischen Sprachen. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1857—1858).
Growóll, A. A bookseller's hbrary and how to use it. N.-Y. 1891. 12°.
Guild, R. A. The hbrarian's manual; a treatise on bibliography comprising a select and descriptive list of bibhographical works; to which are added, sketches of pubhc libraries. N.-Y. 1858. m. afb. 4°.
14



210
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
J. D. O. Some French bibliographies. London, 1881. 12°. (overdruk uit The Bookseller).
Josephson, A. G. S. ass. by Selma Nachman, Bibliographies of bibliographies. 2d. ed. (Bibhogr. Soc. America. BuUetin. II— IV. 1910—12. Papers. VIL 1912).
Junker, Carl. Ueber den Stand der Bibhographie in Oesterreich. Bericht erstattet der 2ten internationalen bibhograpischen Conferenz. Wien, 1897. 8°.
Kerner, R. J. The foundations of Slavic bibliography. (Bibliograph. Soc. America. Papers. X. 1916).
List, A. of current American bibhographical pubhcations. (Bibhogr. Soc. America. BuUetin. I—IV. 1909—1912).
Ludewig, Herm. Bibhographie und Bibhotheken in den Vereinigten Staaten von Nordamerika. (Serapeum. Jg. VI, VIL 1845—46).
Lundstedt, B. Apercu de la principale littérature bibliographique de la Suède. Rapport fait au Congres international de bibhographie a Paris, aóut 1900. Stockholm, 1900. 8°.
Namur, P. Bibhographie paléographico-diplomatico-bibhölogique générale ou Répertoire systématique indiquant: lo. tous les ouvrages relatifs a la paléographie, k la diplomatique, k 1'hisstoire de rimprimerie et de la hbrairie, k la bibhographie, aux bio-bibhographies et a l'histoire des bibhothèques. 2o. la notice des recueüs périodiques, httéraires et critiquës des différens pays. Suivi d'un Répertoire alphabétique général. Liège, 1838. 2 dln. 8°.
Pawlowski, Gust. Les travaux bibhographiques de 1867 k 1873. Paris, 1879. 8°.
Meulen, R. van der. Bibhographie. Amst. 1879. kl. 8°.
(overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel). Bespreking van het voorgaande werk.
Peddie, R. A. National bibliographies; a descriptive catalogue of the works which register the books published in each country. London, 1912. 8°.
Peignot, G. Répertoire bibhographique universel, contenant la notice raisonnée des bibliographies spéciales pubhées jusqu'a ce jour, et d'un grand nombre d'autres ouvrages de bibhographie, relatifs a l'histoire httéraire et a toutes les parties de la bibhologie. Paris, 1812. 8°.
Petzholdt, J. Litteratur der Bibhothekwissenschaft und Bibhographie erschienen in den Jahren 1840—46, 1848—86. (Anzeiger für Literatur der Bibhothekwissenschaft. Jg.1840— 46, 1848—86).



IV. 2. b. ALGEMEENE BIBLIOGRAPHIE.
Petzholdt, J. Zur Litteratur der periodischen nationalen Bibliographien. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibliothek^ •wissenschaft. Jg. 1859, 1861).
Bibliotheca bibhographica. Kritisches Verzeichniss der
das Gesammtgebiet der Bibhographie betreffenden Litteratur des In-und Auslandes in systematischer Ordnung. Leipzig, 1866. 8°.
Quelle, Otto. Verzeichniss wissenschafthcher Einrichtungen, Zeitschriften und Bibliographien der ibero-amerikanischen Kulturwelt. Stuttg. 1916. 8°.
Veröffentlichungen des deutech-südamerikanischen Instituts, Aachen.
Sabin, J. A bibhography of bibliography or a handy book about books which relate to books being an alphabetical catalogue of the most important works descriptive of the literature of Great Britain and America, and mpre than a few relative to France and Germany. N.-Y. 1877. 8°.
Scheler, Aug. Liste des journaux de bibhographie qui se pubhent en Allemagne. (BuUetin du bibhophüe beige. T. X. (2e série. I) 1854).
Steln, H. Manuel de bibhographie générale (Bibhotheca bibhographica nova). Paris, 1897. 8°.
Met de volgende AppendicesI. Géographie bibliographique ou liste raisonnée des localités du monde entier qui ont possédé une imprimerie avant le 19e siècle. II. Répertoire des tables générales de périodiques en toutes langues. III. Répertoire des catalogues d'imprimés des principales bibliothèques du monde entier. - Teissier, A. Catalogus auctorum qui hbrorum catalogos, indices, bibhothecas, virorum htteratorum elogia, vitas, aut orationes funebres, scriptis consignarunt. Cum Ph. Labbaei bibhotheca nummaria. Genevae, 1686. 4°.
Catalogi auctorum etc. auctuarium. Uno e viginti sex
Academiae Regiae Nemausensis adornatum, sive ejusdem catalogi pars altera, continens ferme bis müle quingentos autores etc. Genevae, 1705. 4°.
Vallée, L. Bibhographie des bibhographies. Paris, 1883. — Supplément. 1887. 2 dln. 8°.
I. Catalogue des bibliographies générales et particulières par ordre alphabétique d'auteurs. II. Répertoire des mêmes bibliographies par ordre alphabétique de matières.
b. Algemeene Bibliographie.
Beauchamps, J. de, et E. Rouveyre. Guide du hbraireantiquaire et du bibhophüe. Vade-mecum a 1'usage de tous ceux qui achètent ou vendent des hvres. Paris 1882. Vol. I et II.' Feuülets 1—4. met 61 pl.,'reproducties van banden, enz. (niet verder verschenen).
211



212
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
(Boecler, J. H.). Bibliographia historico-politico-philologica curiosa, quidin quovis scriptore laudem censuramve mereatur, exhibens, cui praefixa celeberrimi cujusdam viri de studio politico dissertatio epistolica posthuma bene instituendo. Germanopoli, 1696. 12°.
Bibliographia critica scriptores omnium artium atque
scientiarum ordine percensens. Nunc demum integra et emendatius edita accessionibusque ex rehquis scriptis Boeclerianis aucta recensuit J. G. Krause. Lips. 1715. 4°. (ex. op groot papier).
Brunet, J. C. Manuel du hbraire et de 1'amateur de hvres, contenant: lo. un nouveau dictionnaire bibliographique, dans lequel sont indiqués les hvres les plus précieux et les ouvrages les plus utiles, tant anciens que modernes, avec des notes sur les différentes éditions qui en ont été faites, et des renseignements nécessaires pour reconnaitre les contrefacons, et collationer les hvres anciens et les principaux ouvrages a estampes; on y a joint la concordance des prix auxquels les éditions les plus rares ont été portées dans les ventes publiques faites depuis 50 ans et 1'évaluation approximative des livres anciens qui se rencontrent fréquemment dans le commerce de la librairie. 2o. une table en forme de catalogue raisonné oü tont classes méthodiquement tous les ouvrages indiqués dans le Dictionnaire et un grand nombre d'autres ouvrages utiles, mais d'un prix ordinaire, qui n'ont pas dü être placés au rang de hvres précieux. 3e éd. Paris, 1820. 4 dln. 8°.
—— Nouvelles recherches bibhographiques, pour servir de Supplément au Manuel du hbraire et de 1'amateur des hvres. Paris, 1834. 3 dln. 8°.
Manuel du hbraire et de 1'amateur de hvres etc. 4e édition
dans laquelle les nouvelles recherches bibhographiques pubhées par 1'auteur en 1834.... sont refondues et mises a leur place .... Le tout redigé et mis en ordre par une société de bibhophiles beiges. La table méthodique complétée ét mise en ordre par le bibhophile Jacob. Brux. 1838—39, 1845. 5 dln. gr. 8°.
Manuel du hbraire et de 1'amateur de hvres, etc. 4e
édition originale entièrement revue par 1'auteur, qui y a refondu les Nouvelles recherches déja. publiées par lui en 1834, et un grand nombre d'autres recherches, qu'il a faites depuis. Paris, 1842—44. 5 dln. gr. 8°.
Manuel du hbraire et de 1'amateur des hvres. 5e édition
originale entièrement refondue et augmentée d'un tiers par 1'auteur. Paris, 1860—65. 6 dln. gr. 8°.
Deschamps, P., et G. Brunet. Manuel du hbraire
et de 1'amateur de livres. Supplément contenant: lo. un complément du Dictionnaire bibhographique de J. Ch. Brunet avec



IV. 2. b. ALGEMEENE BIBLIOGRAPHIE.
213
renvoi de chaque article, déja cité dans le dictionnaire, aux numéros de la table raisonnée: la description rninutieusement détaülée d'après les originaux, d'un grand nombre d'ouvrages francais et étrangers, inconnus de Brunet, ou négligés par lui comme ayant peu de valeur alors qu'il rédigeait son Manuel, ouvrages fort recherchés et fort appréëiés aujourd'hui. On y a joint une concordance des prix auxquels une partie de ces ouvrages ont été portés dans lés principales ventes pubhques de France et de 1'Etranger depuis quinze ans, ainsi que 1'évaluation approximative des livres dont il n'a pas été possible de citer d'adjudication. 2o. la table raisonnée des articles au nombre d'environ 10.000 décrits au présent supplément. Paris, 1878—80. 2 dln. gr. 8°.
Brunet, Gust. Beitrage zu J. Ch. Brunet, Manuel du
hbraire, etc. (Serapeum. Jg. XXIII. 1862, XXIV. 1863).
Petzholdt, J. Beitrage zu Brunet und Grasse. (Neuer
Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. 1862-1864).
Quérard, J. M. De la bibhographie générale au 19me
siècle et plus particuhèrement du: Manuel du hbraire et de 1'amateur des hvres. Lettre k J. Ch. Brunet. Paris, 1863. 8°.
Weller, Emil. Beitrage zu Brunet's Manuel. (Serapeum.
Jg. XXIV. 1863).
Bulletin der letterkunde of algemeene aanwijzer der nieuwe boeken, welke in de Nederlanden, Duitschland, Frankrijk, Engeland, enz. worden uitgegeven, benevens vermelding van derzelver uitgevers, formaat en prijzen. Amst. 1828. 8°.
Bure le jeune, G. F. de. Bibliographie instructive: ou traité de la connoissance des hvres rares et singuliers. Contenant un catalogue raisonné de la plus grande partie de ces hvres précieux, qui ont paru successivement dans la répubhque des lettres depuis 1'invention de rimprimerie, jusques a nos jours; avec des notes sur la différence et la rareté de leurs éditions, et des remarques sur l'origine de cette rareté actuelle et son degré plus ou moins considérable; la manière de distinguer les éditions originales, d'avec les contrefaites; avec une description typographique particuhère du composé de ces rares volumes, au moyen de laquelle il sera aisé de reconnaitre facilement les
exemplaires ou mutilés en partie ou absolument imparfaits 
Disposé par ordre de matières et de facultés, suivant le systèmo bibliographique généralement adopté; avec une table générale des auteurs et un système complet de bibhographie choisie Paris, 1763—68. 7 dln. 8°.
Théologie. 1 vol. — Jurisprudence, Sciences et Arts. 1 vol. — Belles Lettres. 2 vol. — Histoire. 3 voL
Supplément k la Bibhographie instructive ou catalogue



214
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
des livres du cabinet de Louis Jean Gaignat Avec une table alphabétique des auteurs. Paris, 1769. 2 dln. 8°. (met de veilingprijzen in hs.)
Clément, D. Bibhothèque curieuse historique et critique ou Catalogue raisonné de hvres difficiles a trouver. Göttingen, Hannover, Leipzig, 1750—60. Dl. 1—9 (A-Hessus), (niet verder verschenen).
Codex Nundinarius Germaniae hteratae bisecularis. MeszJahrbücher des deutschen Buchhandels von dem Erscheinen des ersten Mesz-Kataloges im Jahre 1564 bis zu der Gründung ' des ersten Buchhandler-Vereins im Jahre 1765. Mit einer Einleitung von G. Schwetschke. HaUe, 1850. met 3 pl. facs. fol.
Dietrich, F. Katalog von Verlags- und Preisanderungen, Rest, Partie- und Gelegenheitsartikeln im deutschen und auslandischen Buch- und Kunsthandel nach dem Stande vom Jahre 1908—1914. Mit Einschluss einer Anzahl vergrif f ener aus dem Handel zurückgezogener, nicht im Buchhandel erschienener, anonym oder pseudonym erschienener, sowie verbotener Schriften und Druksachen. Gautzsch, 1908—14. 6 dln. 8°.
(Duclos et Ch. A. Cailleau.) Dictionnaire bibliographique, historique et critique des hvres rares, précieux, singuhers, curieux, estimés, et recherchés. Avec leur valeur réduite a une juste appréciation, suivant les prix auxquels üs ont été portés dans les ventes pubhques depuis la fin du 17e siècle jusqu'a présent, Auxquels on a ajout'é des observations et des notes pour facihter la connoisance exacte et certaine des éditions originales et des remarques pour les distinguer des éditions contrefaites; suivi d'un Essai de bibhographie oü ü est traité de la connoissance et de 1'amour des hvres, de leurs divers degrés de rareté etc. etc. Paris, 1802. 3 dln. — Supplément (par J. Ch. Brunet). Paris, 1802. tez. 4 dln. 8°.
Ebert, F. A. AUgemeines bibhographisches Lexikon. Leipzig, 1821, 30. 2 dln. 4°.
(Ersch, J. G.). AUgemeines Repertorium der Literatur für die Jahre 1785 bis 1790. Jena, 1793. 2 dln. m. register, tez. 3 dln. — für die Jahre 1791 bis 1795. Weimar, 1799—1800. 2 dln. m. register, tez. 3 dln. m. portr. — für die Jahre 1796 bis 1800. Weimar 1807. 2 dln. tez. 8 dln. 4°.
Ferwerda, A. Catalogus universahs cum pretiis, of de BoekNegotie benevens de kennisse van waarde derzelver gemakkelyk gemaakt. Zjm.de eene verzameling van eenige duizenden van boeken, zoo in het Latyn, Fransch als Nederduitsch, uit een considerabele party catalogi met pryzen, zedert den jaare 1709 tot 1771; in eene alphabetische order geschikt, met de pryzen



IV. 2. b. ALGEMEENE BIBLIOGRAPHIE.
215
le „ Fransche
2e „
3e en 4e „ „
le „ Nederd. 2e en 3e
hoe veel elk boek in ieder verkopinge gekost heeft. Waar uit men kan zien, of een boek dikmaals, dan zeldzaam, voorkomt. Beginnende van de uitvinding der druk-konst tot deeze tyd. Leeuw. (1761). 24 stkn. in 19 bdn. 8°.
Eerste deel 1ste stuk: Latijnsche boeken in fol. m. suppl. in 3 dln. tez. 4 dln.
2e tot 4e stuk: Latijnsche boeken in quarto. 3 dln. >
Se „ 13e „ „ „ „ octavo etc. 9 dln. /
„ fol.
„ quarto.
„ octavo. 2 dln.
„ fol. en quarto.) '•
,, octavo met '
Aanhangsel op de Nederd. boeken in folio, quarto en octavo en op die in 1400 gedrukt zijn. 2 dln.
Register van alle rare en zeldzaam voorkomende Latijnsche boeken in folio met en zonder prijzen, gedrukt in het jaar 1400 of in de XVe eeuw.
Fournier, F. I. Dictionnaire portatif de bibhographie, contenant plus de 17000 articles de hvres rares, curieux, estimés et recherchés, avec les marqués pour distinguer les éditions originales des contrefactions. On a fixé la valeur d'après les prix auxquels ces hvres ont été port és dans les ventes les plus fameuses ; suivi des catalogues des éditions cum notis variorum, ad usum Delphini, et de celles imprimées par les Aldes, les Elzévirs, Baskerville, etc. Paris, 1805. 8°.
Nouveau dictionnaire portatif de bibhographie contenant
plus de 23.000 articles Précédé d'un précis sur les bibhothèques et sur la bibhographie et suivi du catalogue des éditions citées par 1'Académie de la Crusca, des Collections cum notis diversorum in-4to, cum notis variorum in-8°, ad usum Delphini et des éditions imprimées par les Aldes, les Elzévirs, Tonson, Cuminus, Baskerville, Barbou, Didot, Herhan etc. etc. 2e édition. Paris, 1809. 8°.
Georgi, Theoph. AUgemeines europaisches Bücher-Lexicon, in welchem nach Ordnung des Dictionarii die aUermeisten Autores
oder Gattungen von Büchern zu finden welche noch vor
dem Anfange des 16 Secuh bis 1739 inclusive. in dem europai-
scher Theüe der Welt, sonderhch aber in Teutschland, sind geschrieben und gedrucket worden. Bei iedem Buche sind zu finden die unterschiedenen Editiones, die Jahr-Zahl, das Format, der Ort, dér Verleger, die Anzahl der Bögen und der Preiss. Leipzig, 1742. 4 dln. in 2 bdn. — 5tes Teü in welchem die frantzösischen
Auctores und Bücher bescbrieben sind. Leipzig, 1753. —
lter, 2ter und 3ter Supplement, die Erscheinungen van 1739—57 enthaltend. Leipzig, 1750—58. 3 dln. tez. 6 dln. fol.
Gesner, Gonr. Bibhotheca universahs, sive Catalogus omnium scriptorum locupletissimus, in tribus linguis, Latina, Graeca et



216
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Hebraica, extantium et non extantium, veterum et recentiorum in hunc usque diem, doctorum et indoctorum, publicatorum et in bibiiothecïs latentium. Opus novum et non bibliothecis tantum publicis privatisve instituendis necessarium, sed studiosis omnibus cuiuscunque artis aut scientiae ad studia melius formanda utilissimum. Tiguri, 1545. fol.
Gesner, Conr. Pandectarum sive Partitionum universalium libri XXI. Bibliothecae universalis tomus II, totius phÜosophiae et omnium bonarum artium atque studiorum locos communes et ordines universales simul et particulares complectens. Tiguri, 1548. fol.
Partitiones theologicae, Pandectarum universalium liber
tiltimus. Bibliothecae universalis tomus III. Accedit index alphabeticus praesenti libro et superioribus XIX communis, qui tertii tomi olim promissi vicem explebit. Tiguri, 1549. fol.
Bibliotheca instituta et coUectaprimum a Conrado Gesnero
deinde in epitomen redacta et novorum librorum accessione locupletata, iam v.ro postremo recognita et in duplum post priores editiones aucta per Josiam Simlerum Tigurinum .... Tiguri, 1574. fol.
Graesse, J. G. T. Trésor de hvres rares et précieux ou nouveau dictionnaire bibliographique contenant plus de 100.000 articles de hvres rares, curieux et recherchés, d'ouvrages de luxe, etc. avec les signes connus pour distinguer les éditions originales des contrefacons qui en ont été faites, des notes sur la rareté et le mérite des hvres cités et les prix que ces hvres ont atteints dans les ventes les plus fameuses, et qu'ils conservent encore dans les magasins des bouquinistes les plus renommés de 1'Europe. Dresde, 1859—69. 6 stkn. in 7 dln. en suppl. tez. 8 dln. 4°.
Marcus, O. C. Beitrage zu Graesse's Trésor de livres
rares et précieux. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft . 1862).
Guerrinl, Olindo. Bibhogr af ia per ridere. Roma, 1883. 12°.
Hamberger, G. Chr. Zuverlassige Nachrichten von den vornehmsten SchriftsteUern vom Anfange der Welt bis 1500 mit einer Vorrede Professors Gesner. Lemgo, 1756—64. 4 dln. kl. 8°.
Karslake, F. Notes from Sotheby's, being a compilation of 2032 notes from catalogues of book-sales which have taken place in the rooms of Messrs. Sotheby, WUkinson and Hodge between the years 1885—1909. London, 1909. m. 1. pl. 8°.
König, G. M. Bibhotheca vetus et nova, in qua Hebraeorum, Chaldaeorum, Syrorum, Arabum, Persarum, Aegyptiorum, Graecorum et Latinorum per universum terrarum orbem scriptorum theologorum, ictorum, medicorum, philosophorum, historico-



IV. 2. C. ZELDZAME BOEKEN.
217
rum, geographorum, philologorum, oratorum, poetarum etc. patria, aetas, nomina, libri.... ex quotidiana autorum, lectione depromta a prima mundi origine ad annum usque 1678 ordine alphabetico digesta.... Altdorfi, 1678. fol.
Maittaire, M. Annales typographici ab art is inventae origine ad annum 1664. Hagae Oom. 1719—41. London, 1741. 5 dln. in 9 stkn. m. portr. 4°.
Tom. I. Ad annum 1500. H. C. 1719.
Tom. II, 1. 2. Ab anno 1500 ad annum 1536 continuati. H. C. 1722.
Tom. III 1. 2. Ab anno 1536 ad annum 1557 continuati. Cum Appendice. H. C. 1725.
Tom. IV onder den titel: Editio nova auctior et emendatior. Tom, I. 1.2. Ab artis inventae origine ad annum 1664. Amst. 1733.
Tom. V. 1. 2. Indicem in tomos quartos praeeuntes complectens. Lond. 1741.
Seelen, J. H. a. Supplementum I—IV ad M. Maittaire,
Annales typographicos ex libris Lubecensibus concinnatum. (in: a Seelen, Selecta litteraria. 1726).
Neocorus, L. Bibliotheca hbrorum novorum collecta April —Dec. 1697. Tomus II-collecta a L. Neocoro et Henr. Sikio. Jan. —Dec. 1698. Tr. a Rh. 1697, 98. 2 dln. m. pl. 8°.
Struvlus, B. G. Introductio in notitiam rei htterariae et usum bibhothecarum. Editio 5a. Accedunt ejusdem Supplementa: J. Chr. Coleri Analecta itemque M. Lilienthalii annotationes singulis paragraphiis ülustrandis subnexa. Francofurti et Lipsiae, 1729. kl. 8°.
Bibhotheca historiae htterariae selecta olim titulo In-
troductiohis in notitiam rei htterariae et usum bibhothecarum insignita. Variorum emendationes et additamenta opus ita formavit ut fere novum dici queat J. F. Jugler. Jena, 1754—63. 3 dln. 8°.
Trömel, P. Allgemeine Bibhographie. Monathches Verzeichniss der wichtigern neuen Erscheinungen der deutschen und auslandischen Literatur. Jg. I—III, XIII—XXIX. Leipzig, 1856—58, 1868—84. in 5 dln. 8°.
Vogler, V. H. Introductio universalis in notitiam cujuscunque generis bonorum scriptorum cum notis et augmento H. Meibomii. Editio 2a multis in locis auctior et correctior. Helmest. 1700. 4°.
c. Zeldzame boeken.
Bauer, J. J. Bibhotheca hbrorum rariorum universalis, oder vollstandiges verzeichniss rarer Bücher aus den besten Schrift.stellern mit Fleisz zusammen getragen und aus eigener vielj'Shrigen Erfahrung vermehret. Nürnb. 1770—72. 4 dln. — Supplementband I und II. Nurnb. 1774. 2 dln. m 3 bnd. 8°.
In 1791 verscheen nog een 3de supplement. De supplementen en de helft van het werk zélf zijn door B. F. Hummel bewerkt.



218
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Beyer, M. A. Memoriae historico-criticae Hbrorum rariorum. Dresden u. Leipzig, 1734. kl. 8°.
In denzelfden band met H. J. Sivers, Opuscula academica VarnoBalthica. Alton. 1730.
Byler, H. C. von. Libellorum rariorum partim editorum partim ineditorurn fasciculus primus. Continens (I) Jos. Teixerae de Portugalliae ortu, regni initiis, et denique de rebus a regibus universoque regno praeclare gestis compendium, etc. etc (II) Friderici Henrici, Seren. Bohemorum Regis Friderici Fihi, Electorum Palatinorum Rheni-Prosapiam, Natales et Seriem cum brevi Prosopographia ab Otthone Witthelsbachio ad Fridericum V Electorem Regem Bohemiae deductam, etc, cum notis cL Editoris en autographo ill. Principis Friderici Henrici nunc primum editam III Georgii Sohnii Orationem Historicam de Fundatione et Conservatione laudatissimae Academiae Heidelbergensis. Gron. 1733. kl. 8°.
(Doublé, Baron L.). Cabinet d'un curieux. Description de quelques livres rares. Paris, 1892. m. facs. en reproducties van banden. 8°.
Fischer, S. Bescbreibung einiger typographischen Seltenheiten nebst Beytragen zur Erfindungsgeschichte der Buchdruckkunst. Mainz, 1800. Nürnberg, 1801—1804. 6 afl. m. 9 (der 10) pl. 8°.
Freytag, F. G. Analecta litteraria de libris rarioribus. Lipsiae, 1750. kl. 8°.
Adparatus litterarius ubi Hbri partim antiqui partim rari
recensentur. Lips. 1752—1753. Tom. I. II. kl. 8°. (compl. in 3 dln.).
Gerdes, D. Florilegium historico-criticum Hbrorum rariorum, cui multa simul scitu jucunda adsperguntur, historiam omnem litterariam, et cumprimis Reformationis ecclesiasticam illustrantia. Ed. 2a auctior longe atque emendatior. Gron. 1747. 8°.
—— Florilegium historico-criticum hbrorum rariorum. Edit. III eaque ultima, superioribus auctior longe atque emendatior. Gron. et Brem. 1763. 8°.
Hallervord, Joh. Bibhotheca curiosa in qua plurimi rarissimi atque paucis cogniti scriptores, interq. eos antiquorum ecclesiae doctorum praecipuorum, et classicorum auctorum fere omnium aetas, officium, professio, obitus, scripta, horumque optimae ac novissimae editiones indicantur. Regiomonti et Francof. 1676. 4°.
Hennings, J. G. Bibhotheca seu notitia hbrorum rariorum, Latina et linguis cognatis, Italica, Hispanica, Galhca etc. Item Graeca nee non Hebraea, Arabica, Persica, Aethiopica, Armenica, etc. scriptorum inprimis in usum eorum, qui peregrinas adeunt bibhothecas, ordine alphabetico instructa, in qua ahorum labores



IV. 2. C. ZELDZAME BOEKEN.
219
partim emendantur partim non contemnendo numero augentur Kiliae 1766. Pars I (A.—Contardi). 8°. (niet verder verschenen).
(Koning, Jac). Naam-hjst van eenige zeldzaame boeken en manuschripten (hanclschriften). Z. p. 1796—1819. 9 nos. (niet verder verschenen).
(Lacroix, P.). Recherches bibhographiques sur des hvres rares et curieux, par P. L. Jacob (bibhophile). Paris, 1880. 8°.
Los Rios, F. de. Bibhographie instructive ou Notice de quelques hvres rares, singuliers et difficiles a trouver, avec des notes historiques, pour connoitre et distinguer les différent es éditions, et leur valeur dans le commerce. Avignon et Lyon, 1777. 8°.
Beschrijft grootendeels de boeken uit de bibliotheek der J es uiten te Lyon, door den schrijver in 1768 aangekocht.
(Roure, Marquis du). Analectabiblion oü extraits critiquës de divers hvres rares, oubliés ou peu connus, tires du cabinet du marquis D. R. Paris, 1836. 37. 2 dln. 8°.
Osmont, J. B. L. Dictionnaire typographique, historique et critique des hvres rares, singuliers, estimés et recherchés en tous genres; Contenant... les noms et surnoms de leurs auteurs..., avec des remarques nécessaires pour en distinguer les bónnes éditions et quelques anecdotes historiques. On y a joint les prix qu'ils se vendent la plupart dans les ventes pubhques. Paris, 1768. 2 dln. 8°.
• Pelgnot,. G. Essai de curiosités bibhographiques. Contenant une notice raisonnée des ouvrages les plus beaux dont le prix a excédé 1000 frs dans les ventes pubhques. Paris, 1804. 8°.
Variétés, notices et raretés bibhographiques; recueil f aisant suite aux Curiosités bibhograipbiques. Paris, 1822. 8°,
Pfeiffer, A. F. Beitrage zur Kentnisz alter Bücher und Handschriften. Hof, 1783—86. 3 st. 1 bd. 8°.
Ruland, A. Zur Geschichte seltener Bücher der Neuzeit. (Serapeum. Jg. XXI, XXIII, XXVI—XXVIII. 1860, 62, 65—67).
1. Brevis notitia monasterii B. V. M. Ebracensis. S. 1. M.D.C.C. XXXVIII. in 4°.
2. Allerneuestes Katholisches Katechismusbüchlein von Herbarius Jonas. Rom. 1791. in 8°.
3. Diplomatische Nachrichten von dem Ursprung und Stifftung des Closters Neustatt am Mayn. Typis Monasterii, 1767. fol.
4. Neumodisches Quodlibet Babyion zu Mesopotamien.
5. Versuch einer vollst. Beschr. Sammtl. Würzburgischen Münzen und Medaülen von J. Rost. Meiningen.
6. Kurzer, treuer Abriss der seither geführten Staatsverwaltung im Hochstifte Wirzburg. 1803.
Scheffer, J. H. Proeve van bibhographie van zeldzame boeken. Rott. z. j. 4°.



220
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Sincerus, Th. Nachrichten von lauter alten undTaren Büchern. Frankf. 1731—32. 6 st. m. 5 pl. 8°.
Neue Sammlung von lauter alten und raren Büchern.
Frankf. und Leipzig, 1733—1734. 6 st. m. 2 pl. 8°.
Bibhotheca historico-critica hbrorum opusculorumque
variorum et rariorum, oder: Analecta htteraria von lauter alten und raren Büchern und Schrifften. Nümb. 1736. 8°.
Struvius, B. G. Bibhotheca hbrorum rariorum. Jenae, 1719. 2 dln. in een bd. 4°.
Vogt, J. Catalogus historico-criticus hbrorum rariorum jam curis tertiis recognitus et copiosa accessione ex symbohs et collatione bibhophilorum per Germaniam doctissimorum adauctus. Hamburg, 1747. 8°.
Idem. jam curis quartis recognitus etc. Hamb. 1753.
kl. 8°.
Idem post curas tertias et quartas denuo recognitus
pluribus locis emendatus et copiosiori longe accessione adauctus. Frankf. 1793. 8°.
(Waldau, G. E.). Neues Repertorium von seltenen Büchern und Schriften. Nürnb. 1795—97. 3 dln. mit Anhang. kl. 8°.
Wendler, J. Chr. Dissertatio de variis raritatis hbrorum impressorum causis. J-nae, 1711. 4°.
Wideklnd, M. L. Ausführhches Verzeichnis von raren Büchern, mit historischen und kritischen Anmerkungen, in alphabetischer Ordnung verfasset. Berlin, 1753—55. le—4e st. (A— Bibeln). in 1 bd. 8°. (niet verder verschenen).
Woods, J. Chapman. Old and rare books. An elementary lecture dehvered at the Royal Institution of South Wales. Swansea. London, 1885. 8°.
d. Bibliographie der 15e en 16e eeuwen.
Over de oudste drukken, typen, enz. van Gutenberg, Fust, Schöffer, Pfister, e. a. zie men op Mainz, Bamberg, enz.
1. Inleiding. Incunabelstudie.
Blades, W. On signatures in old books. (The Library. Vol. I. 1889).
Daunou. Extrait d'un cours de bibhographie. Progrès de rimprimerie depuis 1460 jusqu' en 1500 (Bulletin du bibhophile. p. Techener. 5e série. 1842).



IV. 2. d. I. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN.
221
Delisle, L. Instruction pour la rédaction d'un catalogue de manuscrits et pour la rédaction d'un inventaire des incunables conservés dans les bibliothèques pubhques de France. Paris, 1911. 8°.
Duff, E. Gordon. Early printed books. London, 1893. m. pl.
8°.
Ernst, Konrad. Eine Studienreise durch die Bibhotheken Spaniens und Portugals im Auftrage der Inkunabel-Kommission. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVIII. 1911).
Galle, R. Inkunabelverzeichnisse und literarische Wissenschaft. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXV. 1908).
Haebler, K. Die Inventarisierung der Wiegandrucke in Belgien. (Zentralblatt f. Bibliothekwissenschaft. Jg. XXXV. 1918).
Klebs, A. C. Desiderata in the cataloguing of incunabula with a guide for catalogue entries. (Bibliograph. Soc. America. Papers. X. 1916).
Kronenberg, M. E. De rubricator en zijn werk. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Kruitwagen, Bon. De incunabelstudie aan het British Museum te Londen. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Peddie, R. A. Fifteenth century books: A guide to their identification. With a list of the latin names of towns and an extensive bibliography of the subject. London, 1913. 8°.
Proctor, R. The Accipies Woodcut. (Bibhographica. Vol. I. 1895).
Schmeller. Ueber Bücherkataloge des XV und früherer Jahrhunderte. (Serapeum. Jg. II. 1841).
Schmidt, Adolf. Zeilenzahlung in Druckwerken. Inhaltsverzeichnisse und alphabetische Register in Inkunabeln. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1896).
Schottenloher, K. Buchgeschichthche Funde aus der zweiten Halfte des 15. Jahrhunderts. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXIX. 1912).
Schreiber, W. L., und Paul Heitz. Die deutschen „Accipies" und Magister cum discipuhs-Holzschnitte als Hilfsmittei zur Inkunabel-Bestimmung. Strassb. 1908. m. 77 afb. 8°.
Studiën zur deutschen Kunstgeschichte. Heft 100.
Schubert, A. Einige unreproduzierte Inkunabelsignete. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IV. 1900—01).
Serna, C. de la. Mémoire sur l'origine et le premier usage des signatures et des chiffres dans l'art typographique. Brux. An 4. (1796). 8°.



222
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Steele, Robert. What fifteenth century books are about. I. Science. II. Divinity. III. Law. IV. Literature. (The Library. New series. Vol. IV—VI, VIII. 1903—05, 1907).
Vreese, W. de. Over den tegenwoordigen stand der incunabelstudie en haar eischen voor de toekomst. Gent, 1909. 8°.
Wegener, Johannes. Beitrage zur Incunabelnbibhographie. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVIII. 1901).
Zedler, G. Ueber die Preise und Auflagenhöhe unserer altesten Drucke. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen). Paul Schwenke gewidmet. 1913.
2. Typen en facsimiles.
"Facsimiles from early printed books in the British Museum. Selected pages from representative specimens of the early printed books of Germany, Italy, France, Holland, and England exhibited in the Kings Library (publ. by A. W. PoUard). Lond. 1897. m. 32 pl. 4°.
Freys, Ernst. Johan Baptist Bernharts „Gesammelte Schriften" Ein Vorlaufer von Haeblers Typenrepertorium. Leipzig, 1919. (Festgabe Konrad Haebler).
Gesellschaft für Typenkunde des XV Jahrhunderts. Zie afd. I 4. f.
Haebler, K. Ueber den Plan eines Typenrepertoriums der Wiegendrucke. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXI. 1904).
Typemepertorium der Wiegendrucke. HaUe, Leipzig,
1905—1910. 3 dln. in 4 stkn. 8°.
I. Deutschland und seine Nachbarlander. II Italien, Die Niederlanden. Frankreich. Spanien und Portugal. England. III 1 Tabellen Antiqua Typen. 2 Tabellen Gotische Typen.
Zur Typenkunde des XV Jahrhunderts. (Zeitschrift für.
Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. I. 1909—10).
Kruitwagen, Bon. Het typemepertorium van Haebler.
(Tijdschrift voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IX. 1911).
Ueber Typenwandlungen in der Wiegendruckzeit. (Zentralblatt f. Bibhothekwissenschaft. Jg. XXXIV. 1917).
Monumenta Germaniae et Itahae typographica. Deutsche und Itahenische InkunableningetreuenNachbüdungen. Herausgegeben von der Direction der Reichsdruckerei. Auswahl und Text von K. Burger, fortgeführt von E. Voullième. Berlin, 1892—1913. Afl. I—XII m. 300 pl. fol en Textband door E. Voullième. 8o.



IV. 2. d. 3. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN.
223
Pellechet, M. Alphabet des miprimeurs du XVe sicèle (avec 13 reproductions phototypiques). (Revue des bibliothèques. 1893).
Quelques alphabets d'imprimeurs au XVe siècle (Cologne,
Trèves, Metz, Vienne). Paris, 1896. m. 14 pl. 8°. (overdr. uit Revue des bibhothèques).
Sotheby, S. L. The typography of the 15th century being specimens of the productions of the early continental printers exemplified in a collection of facsimiles from 100 works together with their watermarks. Arranged and edited from the bibhogr. collection of the late S. Sotheby, by bis son. London, 1845. fol.
Type Facsimile Society. Publications for the years 1900 to 1909. 10 dln. m. pl. 4°.
Voullième, Ernst. Zur Geschichte einiger Erfurter Typen des XV Jahrhunderts. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen).
Wegener, J. Die deutsche Oberrheinische Type (M. 44). im 15 und 16 Jahrhundert. Leipzig, 1909. 8°. (Sammlung bibliotheksw. Arbeiten. Heft 26).
Zedler, G. Ueber die Donat- und Kalendertype. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903).
3. Bibliographie.
Abbott, T. K. Catalogue of fifteeüth-century books in the hbrary of Trinity Cohege, Dublin, and in Marsh's hbrary, Dublin, with a few from other coUections. Dublin, London, 1905. m. pl. 8°.
Ashley, Fred. W. Library of Congress. Catalogue of the John Boyd Thacher collection of incunabula. Wash. 1915. m. portr. en facs. 4°.
Baer & Co. Jos. Handschriften und Drucke des Mittelalters und der Renaissance. Katalog 500 anlaesshch des 120 jahrigen Bestehens des Antiquariates Joseph Baer & Co. herausgegeben. Frankf. a. M., 1905. 3 dln. m. facs. 8°.
I. Handschriften des XI bis XVI Jahrh. Incunabula typographica 1450-1500.
II. Drucke des XVI Jahrh. mit IUustrationen deutscher Künstler. III. Drucke des XVI Jahrh. mit IUustrationen französischer, itaUenischer, niederlandischer und spanischer Künstler. Incunabula xylograpbica et typographica, 1455—1500. Catalogue No. 585 m. 3 supplementen. Frankf. 1910. m. pl. en afb. 8°.
Beaulieux, Ch. Catalogue des ouvrages de la réserve, XVIe siècle (1501—1540) de la bibhothèque de 1'Université de Paris. — Supplément. (Revue des bibhothèques. 1909, 1910 1918 1919).



224
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Benziger. C. Die Inkunabeln der Berner Stadtbibliothek. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXIX. 1912).
Berjeau, J. Ph. Catalogue illustré des hvres xylographiques. London, 1865. m. afb. 8°.
Beughem, Corn. a. Incunabula typographiae notitiam exhibentia. Catalogus hbrorum scriptorumque proximis ab inventione typographiae annis, usque ad annum Christi M.D. inclusive, in quavis hngua editorum: ubi simul etiam exhibentur, de quibus non constat, quo praecise anno sint impressi; cum appendice anonymorum. Opusculum ab antiquariis in commune rei librariae bonum, saepius expetitum, tandem coeptum huc usque perductum, notisque historicis, chronologicis et criticis intermixtum accurauce. Amst. 1688. 12°.
Bllderbeck, J. B. Early printed books in the hbrary of St. Catharine's College, Cambridge. Cambr. 1911. 8°.
Bodemann, E. Xylographische und typographische Incunabeln der Kön. oeffenthchen Bibhothek zu Hannover. Hann. 1866. m. 41 pl. facs. van houtsn. en typen en 1-6 pl. m. watermerken. 4°.
Bohatta, Hanns. Katalog der Inkunabeln der Fürsthch Liechtenstêin'schen Fideicommiss-Bibliothek und der Hauslabsammlung. Wien, 1910. gr. 8°.
Böüing, G. A. Index hbrorum saeculo XVmo impressorum quorum exempla possidet Bibhotheca Regia Hafniensis. Ex annahbus bibhothecae seorsum impressus. Hafniae, 1889—1898. 8°.
Bom, E. de, en H. Pottmeyer. De incunabelen of wiegedrukken van de hoofdbibhotheek der stad Antwerpen. (Het Boek. VIII. 1919).
(Boos, H.). Verzeichniss der Inkunabeln und Handschiften der Schaffhauser Stadtbibhothek. Nebst einem Verzeichniss des handschrifthchen Nachlasses von Johannes von Muller, (bearbeitet von K. Henking). Schaffh. 1903. 8°.
Bradshaw, H. A classified index of the fifteenth century books in the De Meyer collection sold at Ghent, November 1869. (Collected papers).
Braun, P. Notitia historico-htteraria de libris ab artis typographicae inventione usque ad annum 1479. impressis in Bibhotheca liberi, ac imperialis Monasterii ad S. S. Udalricum et Afram Augustae extantibus. Accedunt VIII tabulae aereae sexaginta primorum typographicorum alphabeta continentes. Aug. Vind. 1788. m. 8 pl. 4°.
(Brou, Ch. de). Recherches bibhographiques sur quelques incunables précieux de la bibhothèque de S. A. S. le duc d'Arenberg, par C. D. B. Brux. 1849. m. facs. 8°.



IV. 2. d. 3. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN.
225
Bultingaire, L. Catalogue des incunables de la bibliothèque de rObservatoire de Paris. (Revue des bibhothèques. 1913).
Burger Jr., C. P. Catalogus van incunabelen en andere verzamelingen in de bibl. der Universiteit te Amsterdam. Gids voor de bibhotheek. Voorjaar 1919. Amst. 1919. 8°.
Carontl, A. Gh incunaboh deha R. Bibhoteca Universitaria di Bologna. Catalogo compiuto e pubbhcato da Alb. Bacchi deha Lega e Lud. Frati. Bologna, 1889. 8°.
Garvalho, A. H. da Silva. Incunabulos da Real Bibhotheca Publica Municipal do Porto. Nova edicao. Porto, 1904. m. 17 facs. 8°.
Castan, Aug. Catalogue des incunables de la Bibhothèque Pubhque de Besancon. Besancon, 1893. m. portr. en facs. 8°.
CasteUani, C. Notizia di alcune edizioni del secoio XV non conosciute fin ora dai bibhografi un esemplare delle qualièconservatonella Bibhoteca Vittorio Emanuele di Roma. Roma, 1877. 8°.
Castllho Barreto e Noronha, J. F. de. Relatorio a'cerca da Bibhotheca Nacional de Lisboa, e mais estabelecimentos annexos. Lisboa, 1844—45. 4 dln. kl. 4°.
Tomo I. Officio. Tomo II. Appenso A. Catalogo das obras do XV seculo que possue a Bibl. Nac. de Lisboa feito segundo a ordem alphabeticochronologica do nome das cidades em que foram impressas e illustrado com algumas notas. Tomo III. Appensos B. e C. que contem a relacao, por ordem alphabetica, dos nomes e localidades, das typographias, litographias, e estamparias, da cidade de Lisboa. Appenso D. Aviso aos donos de officinas, para depositarem na bibliotheca um exemplar das suas publicacoes. Appenso E. Catalogo das biblias, corpos de biblia e concordancias; que se acham na sala especial da Bibl. Nac. de Lisboa. Tomo IV. Appenso F. Relacao abreviada de algumas das obras raras, que possue a Bibl. Nac. de Lisboa. Appenso G. Relacao de algumas das obras magistraes ou ricas, que possue a Bibl. Nac. de Lisboa. App. H. Relacao das obras que se mandaram incadernar no segundo semestre a 1843. App. I.-O. Resumo statistico das obras pedidas para leitura, no anno de 1843, em todas as salas da Bibliotheca. App. P. Orcamento da despesa da Bibl. Nac. de Lisboa e estabelemicento annexes.
Census of 15th century books owned in America. Compiled by a committee of the Bibhographical Society of America. N.-Y. 1919. 8°.
Chatelain, Emile. Catalogue des incunables de la bibhothèque de 1'Université de Paris .(avec facsimiles d'autographes des anciens possesseurs de ces incunables. Avec Supplément par E. Chatelain et Ant. Spagnolo). (Revue des bibhothèques. 1902 et 1905).
Collett, W. R. A list of the early printed books and an index of the Eoglish books printed before the year 1500 in the hbrary of Gonvüle and Cains College, Cambridge. Cambr. 1880. 8°.
15



226
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
CoUijn, I. Kataloge der Inkunabeln der schwedischen oeffentlichen Bibliotheken. Upsala, 1907—14. Dl. 1—4.
I. Katalog öfver Vasteras Laroverksbibliotheks inkunabler. 1904. 8*. II. Katalog der Inkunabelen der Kgl. Universitats-Bibliothek zu Uppsala. 1907. 8°.
III. Katalog öfver Linköpings Stifts- och Laroverksbibliotheks inkunabler. 1909. 8°.
IV. Katalog der Inkunabeln der Kgl. Bibliothek in Stockholm. Deel. I. m. 150 pl. m. facs. 1914. 2 dln. 8°. en kl. fol.
(Cosentini, F.). Guida del Museo Nazionale del libro con indice bibhografico dei facsimih degh incunaboh. Torino, 1913. kl. 4°.
Incunaboh deha Bibhoteca Nazionale di Torino non
menzionati o erroneamente ihustrati dai bibhografi. (La Bibliofiha. XVI. 1914—15).
Delisle, L. Chantüly. Le cabinet des hvres. Imprimés antéricurs au rniheu du XVIe siècle (av. introduction par L. Delisle). Paris, 1905. 4°.
Desbarreaux-Bernard. Catalogue des incunables de la bibhothèque de Toulouse. Toulouse, 1878. m. 52 pl. m. papier- en drukkersmerken. 8°.
Catalogue de la Bibliothèque de Toulouse. lère partie. Dumoulin, M. Catalogue des incunables de la bibhothèque de Roanne. Paris, 1900. 8°.
Einblattdrucke des XV Jahrhunderts. Ein bibhographisches Verzeichnis herausgegeben von der Kommission für den Gesammtkatalog der Wiegendrucke. Halle, 1914. 8°.
Sammlung bibliothekswissenschaftlicher Arbeiten. Heft 35, 36. Ennen, L. Katalog der Incunabeln in der Stadt-Bibliothek zu Köln, le Abth. (Einzelne Blatter. — Kölnische Drucke bis zum Jahre 1500). Köln, (1865). 8°.
Ernst, Conr. Incunabula Hildeshemensia. Hildesh., Lips. 1908, 09. 2 dln. 8°.
Fase. I. Incunabula Gymnasii Episcopalis Josephini et Seminarii Clericalis.
Fase. II. Additementa fase. imi atque incunabula bibliothecarum Ecclesiae cathedralis, Civitatis Hildeshemensis, Gymnasii regii Andreani, Musei Roemeriani, Ecclesiae ad S. Andream et nonnulla diversorum possessorum.
Ernst, Conr. Die Wiegendrucke des Kestner-Museums zu Hannover. Leipzig, 1909. 8°.
Ferrari, Luigi. Gh incunaboh deha R. Bibhotheca Universitaria di Pisa. (La Bibhofilia. Anno V. 1903—04).
Fossi, Ferd. Catalogus codicum saeculo XV impressorum qui in pubhea Bibhotheca Maghabecbiana Florentiae adservantur. Flor. 1793—95. 3 dln. fol.
' De eigenlijke bewerker van dezen catalogus is Vinc. Follini.



IV. 2. d. 3. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN.
227
Frati, Lodovico. Rarissimi incunaboli ritrovati nella R. Bibliotheca Univérsitaria di Bologna. (La Bibhofila. Anno XVII. 1915—16).
Galli, Romeo. I manoscritti e gh incunaboh deha Bibhoteca Comunale d'Imola. Imola, 1894. 8°.
Ghisi, M. Verzeichniss der Incunabeln der Kantons-Bibho thek Solothurn. Solothurn, 1886, 1887. 2 dln. 8°.
Goldschmidt, E. Inkunabel-Reisen in Oesterreich. I, II. (Zentralblatt f. Bibhothekwissenschaft. Jg. XXXIIÏ. 1916).
Günther, O. Die Wiegendrucke der Leipziger Sammlungen und der Herzoghchen Bibhothek in Altenburg. Ein Verzeichnis. Leipzig 1909. — Nachtrage. Leipzig, 1910. tez. 2 dln. 8°. Beiheft zum Zentralblatt für Bibliothekswesen. 35.
Hain, L. Repertorium bibhographicum, in quo hbri omnes ab arte typographica inventa usqu; ad annum MD typis expressi ordine alphabetico enumerantur vel adcuratius recensentur. Stuttgardt, 1826—38. 2 dln. in 4 st. 8°.
Aitken, P. Notes on Hain's collections of editiones principes. Glascow, 1890. 4°.
Transactions of the Glasgow Archaeological Society. N. S. I. part 4.
Burger, K. Ludw. Hain's Repertorium bibhographicum. Register, Die Drucker des XV Jahrhunderts mit chronologischer Aufführung ihrer Werke. Leipz. 1891. 8°. Beiheft zum Centralblatt für Bibliothekswesen. 8.
Beitrage zur Inkunabelbibhographie. Nummern-
concordanz von Panzers lateinischen und deutschen Annalen und Ludwig Hains Repertorium bibhographicum. Leipzig, 1908. 8°.
——■ Marinis, T. de. Aggiunte e correzione all'Index di
K. Burger. Firenze, 1904. m. facs. 8°.
Copinger, W. A. Supplement to Hain's Repertorium
bibhographicum or collections towards a new edition of that work. In two parts. The first containing nearly 7000 corrections of and additions to the collations of works described or rhentioned by Hain, the second, a list with numerous collations and bibhographical particulars of nearly 6000 volumes printed in the 15th. century, not referred to by Hain. London, 1895— 1902. 2 dln. in 3 stkn. 8vo.
— Burger, K. The printers and püblishers of the XV
century with lists of their works. Index to the Supplement to Hain's Repertorium bibhographicum etc. London, 1902. 8°.
— Falk, F. Nachtrage und Korrekturen zu Pellechet, Hain und Anderen. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903).



228
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Hain, L. — Knauth. Zusatze zu Hain's Repertorium bibhographicum. (Serapeum. Jg. IX. 1848).
Moser, Supplemente zu Hain's Repertorium. (Serapeum.
Jg. VI. 1845).
Nachtrage zu Hain's Repertorium bibliographicum und
seinen Fortsetzungen als Probe des Gesamtkatalogs der Wiegendrucke herausgegeben von der Kommission für den Gesamtkatalog der Wiegendrucke. Leipzig, 1910. 4°.
Reichling, D. Appendices ad Hainh-Copingeri Repertorium bibhographicum. Additiones et emendationes. München, 1905—11. 6 fase. en Indices. — Supplementum (maximam partem e bibhothecis Helvetiae cohectum). Cum indice urbium et typographorum. Accedit index auctorum generahs totius operis. Munster, 1914. 8°.
Sartorius, J. C. Alphabetisch register van alle drukkers in de 15e eeuw; met een chronologische opgave hunner drukwerken, en de aanwijzing waar zij uitvoerig beschreven staan in Hain, Repertorium. Handschrift, m. 1 pl. 4°. ,
Vogel, E. G. Supplemente zu Hain's Repertorium, aus
den Schatzen der Könighchen Bibliothek zu Dresden. (Serapeum. Jg. X. 1849).
Harless, Chr. F. Die Literatur der ersten hundert Jahre nach der Erfindung der Typographie in den meisten Hauptfachern der Wissenschaften, mit besonderer Rücksicht auf klassische Philologie, Geschichte und Chronik, Erd- und Landerkunde, Reisen, Naturgeschichte, Mediciri und ihre Zweige, Dichtkunst und Romantik. Ein Beitrag zur Geschichte dieser Wissenschaften im Mittelalter und seinem Uebergange zur neuern Zeit. Leipzig, 1840. 8°.
Harrisse, Henry. Excerpta Colombiniana. Bibhographie de quatre cents pièces gothiques francaises, itahennes et latines du commencement du XVI siècle non décrites jusqu'ici, précédée d'une histoire de la Bibhothèque Colombine et de son fondateur. Paris, 1887. m. facs. 8°.
Appendice E. Documents manuscrits concernant l'histoire de l'imprimerie parisienne au 16e. siècle. Helmschrott, J. M. Verzeichniss alter Druckdenkmale der Bibhothek des uralten Benedictiner-Stifts zum H. Mang in Fueszen, mit htterarischen Anmerkungen begleitet. Ulm, 1790. 4°.
Holtrop, J. G. Catalogus hbrorum saeculo XVo. impressorum quotquot in Bibhotheca Regia Hagana asservantur. Hag. Com. 1856. 8°.
Hierin ook de beschrijving der incunabulen van Nederlandsche drukkers in het Museum Meermanno-Westreeniahum.



IV. 2. d. 3. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN. I
K29
Hubl, A. Die Inkunabeln der Bibliothek des Stiftes Schotten ih Wien. Wien, 1904. 8°.
Klsselew, N. P. Katalog der Inkunabeln des Moskauer oeffentlichen und Rumianzowschen Museums. Moskau, 1912,13. afl. 1, 2. 8°.
1. Die Inkunabeln des Rumianzowsky Museums.
2. Die Inkunabeln aus der Sammlung Norow.
Kohier, J. Die Handschriften und Inkunabelndrucke der Rastatter Gymnasiumsbibhothek. Rastatt, 1886. 4°.
Kronenberg, M. E. Catalogus van de incunabelen in de Athenaeum bibliotheek te Deventer. Dev. 1917. m. 4pl. en facs. 8°.
(Kruitwagen, B.). Museum Meermanno Westreenianum: Catalogus van de incunabelen. I. Italië, Frankrijk, Spanje, Engeland. — II. Nederland, België, Duitschland, Duitsch-Zwitserland, Oostenrijk (door R. Pennink). 's-Grav. 1911,23. 2 dln. gr. 8°.
Spaansch-Portugeesche en Engelsche incunabelen. (Het
Boek. Jg. VIII. 1919).
Lampei, Th. Die Incunabeln und Frühdrucke bis zun> Jahre 1520 der Bibliothek des Chorherrnstiftes Vorau. Wien^ 1901. 8°.
Laskey, J. A general account of the Hunterian Museum,. Glasgow: including' historical and scientific notices of the various, objects of art, littérature, natural history, anatomical prepara-tions, antiquities etc. in that celebrated collection. Glasgow, 1813. 8°.
Blz. 88 — 98 bevatten de beschrijving der Library met een lijst van de incunabula, books on vellum, English Press, Scottish Press en manuscripts.. Ledeboer, A. M. Notices bibliographiques des livres imprimés avant 1525 conservés dans la bibhothèque publique de Deventer. Dev. 1867. 8°.
Hetz. Oorspronkehjk handschrift van den schrijver.
Licteriis, T. de. Codicum saeculo XV impressorum qui in Regia Bibhotheca Borbonica adservantur catalogus ordine alphabetico digestus notisque bibhographicis illustratus. Neap. 1828—33. 3 dln. — Supplem. Neap. 1841. tez. 4 dln. fol.
Lists of fiftheenth century books in Edinburgh hbraries. By members of the Edinburgh Bibliographical Society. Edinb. 1913. 4°.
Lunze, J. G. Monumentorum typographicorum decas. Ihustravit ad Panzeri Annal. Typogr. accommodavit atque edidit. Lips. 1799. 8°.
Maitland, S. R. A list of some of the early printed books in the Archiepiscopal Library at Lambeth, London. Lond. 1843. 8°,



230
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Marais, Paul, et A. Dufresne de Saint-Léon. Catalogue des incunables de la Bibliothèque Mazarine. 2e édition. Paris, 1893. — Supplément, additions et corrections. 1897. 2 dln. 8°.
Delisle, L. Catalogue des incunables de la Bibliothèque
Mazarine, par P. Marais et A. Dufresne de Saint-Léon. Paris, 1894. 4°. (Journal des Savants. 1894).
Marquardt. Die Inkunabeln der Domschulbibhothek zu Güstrow. Güstrow, 1907. 4°.
Mathews, N. Early printed books and manuscripts in the City Reference Library, Bristol. Bristol, 1899. m. pl. en facs. 4°.
Merzdorf. Verzeichniss der Incunabeln der Grossherzoghchen Bibhothek zu Oldenburg. (Serapeum. Jg. XI, XIII, XIV, XXII, XXIII. 1850, 52, 53, 61, 62).
Molsdorf, W. Einblattdrucke der Könighchen und Universitats-Bibhothek zu Breslau. (Zentralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XXII. 1905).
Namur, A. Notices sur quelques incunables conservés dans le Grand-duché de Luxembourg et la province beige du même nom. (BuUetin du bibhophüe beige. T. XVIII 1862).
Catalogue des éditions incunables de la bibliothèque de
TAthénée grand-ducal de Luxembourg. (BuUetin du bibhophüe beige. T. XIX—XXI (2e série X—XII). 1863—65).
Nentwig, H. Die Wiegendrucke in der Stadtbibhothek zu Braunschweig. Wolfenb. 1891. 8°.
Die mittelalterhchen Handschriften und die Wiegendrucke in der Stadtbibhothek zu Hüdésheim. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Olschki, Leo S. Riche et précieuse cohection de hvres a f> gures des XVe et XVIe siècles soigneusement décrits et mis en vente. Cat. 50. Flor. 1900. m. facs. 8°.
Monumenta typographica. Catalogi 53, 57. Primordü
artis typographicae complectens edition ,s quae apud equitem Leonem S. Olschki bibhopolam Florentiae exstant, ab eo accurate describuntur pretiisque appositis venundantur. Flor. 1903, 1904. 2 dln. m. facs. gr. 8°.
Incunabula typographica. Catalogues 68, 71, 76, 83.
NouveUe coUection d'incunables soigneusement décrits et mise en vente par Ie comm. Leo S. Olschki. Flor. 1909—12. 4 dln. m. facs. 8°.
Incunables ülustrés imitant les manuscrits. Le passage
du manuscrit au livre imprimé. Flor. 1914. m. 16 pl. gr. 8°.



IV. 2. d. 3. BIBLIOGRAPHIE DER 15e EN 16e EEUWEN.
231
Olschki, Leo S. La mia nuova collezione di mille incunaboli. {La Bibliofilia. Anno XVII. 1915—16).
Panzer, G. W. Annales typographici ab artis inventae origine ad annum 1500 post Maittairii, Denisii, aliorumque doctissimorum virorum curas in ordine redacti et aucti. Vol. 1—5. Norimb. 1793—-1797. Item ab anno 1501 ad annum 1536 continuati. Vol. 6—11. Norimb. 1798—1803. tez. 11 dln. 4°.
Peddie, R. A. List of early printed books in St. Bride Foundation Institute. London, 1904. 8°.
Conspectus incunabulorum. An index catalogue of fif-
teenth century books, with references to Hain's Repertorium, Copinger's Supplement, Proctor's Index, Pellechet's Catalogue, CaïnpbeU's Annales and other bibliographies. Part. I, II (A—G). London, 1910—1914. 2 dln. 8°.
Pellechet, Marie. Catalogue des incunables de la bibhothèque pubhque de Dijon. Dijon, 1886. m. 1 pl. 8°.
Catalogue des incunables de la bibhothèque de la ville
de Colmar. Paris, 1895. 8°.
(et L. Polaln). Catalogue général des incunables des
bibhothèques pubhques de France. Paris, 1897—1909. Tome I—III (Abano-Gregorius Magnus). 8°.
Alleen deel I is uitgegeven door M. Pellechet.
Pennino, A. Catalogo ragionato dei hbri di prima stampa e delle edizioni Aldine e rare esistanti nella Bibhoteca Nazionale di Palermo preceduto da una relazione storica medesima d. F. Evola e seguito de ricordi bibliografico-letterarü sulla stampa Sicihana fuori di Palermo e di Messina nei secoh 16 e 17 per F. Evola. Palermo, 1875—86. 2 dln. en supplement, tez. 3 dln. 8°.
PoUard, Alfr. W. Catalogue of books mostly from the presses of the first printers showing the progress of printing with movable metal types through the second half of the fifteenth century. Collected by Rush C. Hawkins, catalogued by Alfred W. PoUard and deposited in the Annmary Brown memorial at Providence, Rhode Island. Oxford, 1910. m. 1 pl. 4°.
Aan het eind: A list of books printed in the 15. century in the John Carter Brown Library and the General Library of Brown University, Providence, Rhode Island. Oxford, 1910.
—— A. J. K. Esdaile, J. V. Scholderer and H. Thomas. Catalogue of books printed in the XVth century now in the Brir tish Museum. London, 1908—1916. Dl. I—IV. m. facs. 4°.
I. Xylographica and books printed with types at Mainz, Strassburg,
Bamberg and Cologne, m. facs. I—XXIX. II. Germany: Eltvil, Trier. m. facs. XXX—LIX.
III. Germany: Leipzig, Pforzheim, German-speaking Switzerland and Austria-Hungary. m. Index to Parts. I—III en facs. LX —LXXXVIII.
IV. Italy: Subiaco and Rome. m. facs. I* —XIII* en Index by B. Kruitwagen and Wouter Nijhoff. the Hague, 1916.



232
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Proctor, R. An index to the early printed books in the British Museum: from the invention of printing to the year MD with notes of those in the Bodleian hbrary. London, 1898. 2 dln. gr. 8°.
Incunabula at Grenoble. (The Library. New Series. Vol.
I. 1900).
Quaritch, B. An Ülustrated catalogue of books printed during the fifteenth and sixteenth centuries. London, 1908, 09. 2 dln. m. pl. en afb. 8°.
Part I. Xylography. Typography. Germany m. 60 facs. Part II. Italy, m. ongev. 100 facs.
Recsey, Ph. V. Incunabula et Hungarica antiqua in bibhotheca S. Montis Pannoniae. Budapest, 1904. 8°.
Reichhart, P. G. Einige Incunabel-Drucke aus der Stiftsbibkothek zu Gottweig in Oesterreich. (Serapeum. Jg. XIII. 1852).
Mittheilungen über Typographie des 16. und 17. Jahrhunderts mit ihren Erstlingsdruckwerken in der Stiftsbibhothek zu Gottweig befindhch. (Serapeum. Jg. XVII. 1856).
Reiniger, F. Die Wiegendrucke in der Bibhothek des Priesterseminars in St. Pölten. —■ Die Wiegendrucke in der Bischof Frint'schen Bibhothek für den Klerus der Stadt St. Pölten. (Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. VIII. 1904).
Die Wiegendrucke in der Bibhothek des Franziskaner-
klosters in St. Pölten. (Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. IX: 1905).
■ Die Wiegendrucke der Stiftsbibhothek Herzogenburg.
(Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. XII. 1908).
Wiegendrucke aus Linzer Bibhotheken. (Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. XII. 1908).
Die Wiegendrucke in der Bibhotheca pubhca in Linz.
(Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1909).
Roos, A. G. Catalogus der incunabelen van de bibhotheek der Rijks-Universiteit te Groningen. Gron. 1912. 'm. pl. 8°.
Rosenthal, Jacques. Incunabula typographica. Catalogue d'une collection d'incunables décrits et offerts aux amateurs a 1'occasion du 5e centenaire de Guttenberg. München, z. j. (1900). 2 dln. m. 310 facs. 8°.
Rosenthal, Ludwig. Seltene Wiegendrucke, Handschriften, Musiker-Autographen, Erd- und Himmelsgloben, etc. Katalog herausgegeben anlasslich des 50 jahrigen Bestehens der Firma. München, 1909. m. portr. en afb. 8°.



iv. 2. d. 3. bibliographie der 15e EN 16e EEUWEN.
233
Rosenthal, Ludwig. Incunabula typographica and bibliography of the books printed before 1501. Catalogue 105. München, z. j. iü. 48 facs. 8°.
Manuskripte, Inkunabeln, Holzschnitt- und Kupfer-
werke und andere Kostbarkeiten. Kat. 135. München, (1914). 2 dln. m. 135 facs. 8°.
Ruland, Anton. Die Vadianische Bibhothek in St. Gallen. Deren Manuscripte und Incunabeln. (Serapeum. Jg. XXVI. 1865).
Salaris, Raimondo. Gli incunaboh della Bibhoteca Comunaïe di Piacenza. (La Bibhofiha. Anno XIV—XVIII. 1912—16).
(Scherrer, G.) Verzeichniss der Manuscripte und Incunabeln der Vadianischen Bibhothek in St. Gallen. St. Gallen, 1864. 8°.
Schmid, Jos. Die Handschriften und Inkunabeln der Bibliothek des Kollegiatstiftes U. L. Frau zur Alten Kapelle in Regensburg. Regensb. 1907. 8°.
Schottenloher, K. Die Wiegendrucke der Königl. Hof- und Staatsbibliothek in München. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXXII. 1915).
——: Die Kön. Bibhothek zu Bamberg und ihre Wiegendrucke. (Zentralblatt f. Bibhothckwesen. Jg. XXXIII. 1916).
Schreiber, W. L. Manuel de 1'amateur de la gravure sur bois et sur métal au XVe siècle. Berlin, Leipzig, 1891—1911. 5 st. in 6 dl. 8°. en 3 dln. m. pl. fol.
Tomes 1 et 2. Catalogue des gravures xylographiques. Tome 3. Catalogue des gravures sur métal et des empreintes en pate. Tome 4. Catalogue des livres xylographiques et xylo-chirographiques. Tome 5. Catalogue des in. cunables a figures. 2 stkn. Tome 6. Un atlas de fac-similes de gravures sur bois et sur métal et d'emprointes en pate. Tomes 7 et 8. Un atlas de f acsimiles des livres xylographiques.
Schubert, A. Die Wiegendrucke der K.K. Studienbibhothek zu Olmütz vor 1501. Olmütz, 1901. 8°.
Schwenke, P. Neue Denkmaler des altesten Buchdrucks in der Berliner Könighchen Bibliothek. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVII. 1910).
Seemiller, Sebast. Bibliothecae academicae Ingolstadiensis incunabula typographica seu hbri ante annum 1500 impressi circiter mille et quadringenti (fase. IV. rnüle septingenti et araphus) quos secundum annorum seriem disposuit, descripsit et notishistorico-htterariis ülustravit. Ingolstadt, 1787—92. 4 dln. 4°.
Serna Santander, Chr. Ant. de la. Dictionnaire bibliographique choisi du 15e siècle, ou description par ordre alphabétique des éditions les plus rares et les plus recherchées du 15e siècle, précédé d'un Essai historique sur l'origine de 1'imprimerie, ainsi que sur l'histoire de son établissement dans les villes, bourgs^



234
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
monastères et autres endroits de 1'Europe; avec la notice des imprimeurs qui y ont exercé eet art, jusqu'a. 1'an 1500. Brux. 1805—7. 3 dln. 8°.
Smith, G. Bibliotheca Smithiana, sive catalogus rarissimorum ab artis typographia inventoribus aliisque ejusdem artis principibus ante annum 1500 excusorum omnium optime conservatum in possessione D. Samueils Smith consulis Magnae Britanniae apud Venetos. Handschrift van het einde der 18e eeuw van 74 blz. onderteekend: G. Smith, A.B.V. Lect. Math. in Urbis Amstelodamensis. in 4°.
Bevat de beschrijving van 248 incunabelen uit onderstaande verzameling.
Smith, J. (Paschalius, J. B.). Bibliotheca Smithiana seu catalogus hbrorum D. Josephi Smithü Anglii per cognomina authorum dispositus. Ven. 1755. 4°.
Appendix pag. LXVII—CCCXLVIII: Praefationes et epistolae, volumunibus editis appositae, ab incunabilis typographiae ante annum MCCCCC.
Sorbelli, Alb. Indice degli incunabuh deha Bibhotheca Comunale del Archiginnasio. Bologna, 1908. 8°.
Voullième, E. Die Incunabeln der Könighchen Universitats-Bibliothek zu Bonn. Ein Beitrag zur Bücherkunde des XV. Jahrhunderts. Mit einem Vorwort des Bibhotheks-Directors C. Schaarschmidt. Leipzig, 1894. 8°.
Beiheft zum Centralblatt für Bibliothekswesen. 13.
Die Inkunabeln der Könighchen Bibliothek und der
anderen Berliner Sammlungen (Kunstgewerbe-museum, Kupferstich-Kabinet, Universitats-bibliothek, Graues Kloster, Joaclumsthalsches-Gymnasium u. s. w.). Ein Inventar. Leipzig, 1906. 8°. —■ Neuerwerbungen der Jahre 1907—14. Nachtrage und Berichtigungen Sept. 1914. — Neue Incunabl-Erwerbungen. (Zentralblatt. XXXIII. 1916).
Beiheft zum Zentralblatt für Bibliothekwesen. 30,45.
Die Inkunabeln der öffenthchen Bibliothek und der
kleineren Büchersammlungen der Stadt Trier. Zusammengestellt mit einer Einleitung „Zur Geschichte der Stadtbibhothek" von Stadtbibliothekar G. Kentenich. Leipzig, 1910. 8°. Beiheft zum Zentralblatt für Bibliothekswesen. 38.
F Weigel, T. O. Verzeichniss der xylographischen Bücher des XV. Jahrhunderts. Leipzig, 1856. 8°. (overdr. uit Serapeum. Jg. XVII).
Zedler, G. Die Inkunabeln Nassauischer Bibhotheken. Festschrift zur 500 jahrigen Gedachtnisfeier Johannes Gutenbergs iierausgegeben vom Verein für Nassausische Altertumskunde und Geschichtsforschung. Wiesbaden, 1900. 8°.



IV. 3. a. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. NEDERLAND EN BELGIË.
235
Zeiler, Felix. Beschreibung in der fürstlich Fürstenberg'schen Bibliothek in Pürglitz (Böhmen) vorhandener Incunabeldrucke bis zum Jahre 1500. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1885).
Die Wiegendrucke der Stiftsbibhothek in Schherbach.
(Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1907).
3. Nationale bibliographie.
(Zie ook de afdeeling Geschiedenis van de boekdrukkunst en den boekhandel in de verschillende landen).
a. Nederland en België.
Bibliotheca Belgica. Bibhographie générale des Pays-Bas par le bibliothécaire en chef et les conservateurs de la bibhothèque de rUniversité de Gand (F. Vanderhaeghen, Th. J. I. Arnold, R. van den Berghe, P. Berghmans, e. a.). le serie. 26 dln. en 1 dl. registers. 2e serie. afl. 1... G nt, 1880... kl. 8°.
Fredericq, Paul. La Bibhotheca Belgica de M. F. Vanderhaeghen. Brux. 1881. 8°. (ovèrdr. uit Revue de la Belgique).
Mulder Bosgoed, D. Ferd. Vander Haeghen's Bibhotheca Belgica. Amst. 1879. kl. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Bottin, H. Bibhographie des Pays-Bas, avec quelques notes. Nyon, 1783. 4°.
„Attribuée par Barbier a Hoyois, cette bibliograp hie est de Bottin," (noot van Van Hult hem).
Catalogus van boeken in .Noord-Nederland verschenen van den vroegsten tijd tot op heden. Samengesteld door de Tentoonstellmgs-commissie der Nationale tentoonstelling van het boek, Juni en Augustus 1910. Uitgave van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels, 's Grav. 1911. 4°.
Catalogus der Nationale tentoonstelling van het boek. Retrospectieve afdeeling in het Gemeente Museum te Amsterdam. Juni—Augustus 1910. Proeve van een hjst van in Noord-Neder^ land verschenen boeken van den vroegsten tijd tot op heden. Amst. 1910. 4°.
Als proeve van het voorgaande verschenen.
Noordbeek, G. Naam-rol van veele Nederduytsche boeken. Bestaande in godgeleerde, regtsgeleerde, medicynsche, historische, poëtische, reysbeschrjrvinge, etc. etc. Nevens de plaatzen daarze gedrukt zijn, de naamen der boekverkopers, het jaargetal, de deelen, hoe veel plaaten, het getal der vellen, en het



236
IV. DE KEKNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
formaat. Alsmede de prijsen zo als deselve contant bij de uytgaeve ongebonden zijn gestelt geworden.... Amst. 1741. kl. 8°. (doorschoten ex. op 4°. formaat).
Nijhoff, M. Nederlandsche boeken in het buitenland gedrukt. (Bibliographische Adversaria. Dl. V. 1883—86, 2e reeks. Dl. I. 1887—94).
Dela Montagne, V. A. Nederlandsche boeken in de Waal-
sche gewesten en in het buitenland gedrukt. (Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. II, IV, V, VIII. 1904, 06,07, 10).
r-^— Kleerkooper, M. M. Nederl. geschriften te Kopenhagen gedrukt. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. V. 1907).
Pars, A. Index Batavicus, of Naamrol van de Batavise en Hollandse schrijvers. Van Julius Cesar af, tot dese tyden toe. Leyd. 1701. m. portr. 4°.
n Sartorius, J. C. Bibliographische adversaria, bevattende een uitgebreide verzameling titels van verschillende Nederlandsche boeken. In handschrift. 4°.
Tiele, P. A. Aanteekeningen over bibhographie, volksboeken, Nederlandsche boeken in het buitenland gedrukt, Godslasterlijke boeken, geschiedenis van de boekdrukkunst, epistolae van Nederlanders, bibliotheken, enz. Handschrift. 4°.
Alblas, J.De Nederl. incuriabulen der Universiteitsbibhotheek te Utrecht. (Van Someren-nummer van Het Boek. 1914).
Bradshaw, H. List of the founts of type and woodcut cfevices used by printers in Holland in the fifteenth century. (Collected papers of Henry Bradshaw).
Campbell, M. F. A. G. Annales de la typographie néerlandaise au XVe siècle. La Haye, 1874. m. 4 suppl. 1878—1890. 8°.
—— Proctor, R. Additions to Campbeh's Annales de la typographie néerlandaise au 15e siècle. (Bibliographical essays, blz. 167).
Pellechet, M. Table du Supplément de M. Proctor
aux Annales de Campbell. (Revue des bibliothèques. 1897).
(Hultman, C. G.). Bibhographische zeldzaamheden, 's Hert. 1818. 8°.
Hierin de uitvoerige beschrijving van vier zeldzame meest Nederland-' sche boeken in zijne bibliotheek berustende n.1. Dat Dieren Palleys. Antw. Jan van Doesborch 1520, Aureum reminiscendi memorandique perbreve opusculum. Colon. L. Renchen. 1501. Socci Sermones. Daventriae z. j. Jac. de Cessalis. Boec van den scaecspul. Gouda, G. Leeu. 1479.
Montbrun, E. H. J. du Puy de. Recherches bibhographiques sur quelques impressions néerlandaises du 15e et du 16e siècle. Leide, 1836. m. afb. 8°.
(Visser, J.). Naamlyst van boeken, die in de XVII Nederland-



IV. 3. a. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. NEDERLAND.
237
sche provinciën geduurende de XVe eeuw gedrukt zijn. Amst. 1767. 4°. (aanhangsel op Gockinga, Uitvinding der boekdrukkunst).
Exemplaar van P. A. Tiele, doorschoten en met talrijke aanteekeningen.
Vogel, E. G. Rückbhcke auf die bibhographisch interessanten ersten Grundlagen des wissenschafthchen Aufstrebens der Hollander im 14. und 15. Jahrhundert. (Serapeum. Jg. V. 1844).
Voullième, Ernst. "Unbescbriebene niederlandische Inkunabeln der Berliner Königl. Bibhothek. (Zentralblatt für Bibhothekswesen Jg. XXI, XXII. 1904, 05).
Bom H.Gz., G. D. Bibhotheca Belgica „Vlaemsche Druckers" uit het tweede en derde tijdvak der Renaissance (1526—1599). Hunne werken en merken beschreven. Amst. 1894. m. facs. kl. 4°.
Nijhoff, M. Engelsche boeken in Nederland gedrukt gedurende de 16e eeuw. (Bibhographische Adversaria. Dl. V. 1883—86).
Nijhoff, Wouter. Bibhographie de la typographie néerlandaise des années 1500 a 1540. Ouvrage faisant suite aux „Annales" de M. Campbell. Feuüles provisoires. La Haye, 1901—1912. 20 dln. kl. 8°.
Nederlandsche bibhographie van 1500—1540. Alphabe-
tisch register, 's Grav. 1912. 8°. (overdruk uit Het Boek).
Nederlandsche bibhographie van 1500—1540. Met medewerking van M. E. Kronenberg, 's Grav. 1919... Afl. 1... 8°.
Burger Jr., C. P. De bibhographie der Nederl. postincunabelen, (overdruk uit Het Boek. 1919).
Tiele, P. A. Nederlandsche bibhographie der 16e en 17e eeuw. Verzameling van eenige duizenden titels in alphabetische orde uit catalogussen met verschillende aanteekeningen en verwijzingen in 6 omslagen, kl. 8°.
Abkoude, J. van. Naam Register of verzaameling van Nederduytsche boeken, die zedert de jaaren 1640 tot 1741 zijn uytgekomen .... Als mede waar gedrukt, by wie deselve te bekomen zijn, en in wat formaat, benevens de pryzen, zo als deselve hedendaags uyt de winkels verkogt werden ingenaayt aan particulieren. Alles gebragt op order van het alphabet, op de bynaamen van den uytgever, Waar agter nog gevoegt is een Lyst van alle soort van aard en hemel globens, hemels pleynen, planeet wysers, quadranten en mathematische instrumenten,
enz. met de pryzen. Eerste deel. Leiden, 1743. Aanhangsel
en Vervolg op het Naam Register of Verzaameling van Nederduytsche boeken, die in het voorgaande ontbreeken, alsmede die geene, die na dien tydt tot 1744 zijn uytgekomen of herdrukt.
le deel. 3e stuk. z. p. en j. (Leid. 1745). Tweede Aanhangsel
of Vervolg op het Naam Register van Nederduytsche boeken, die in de jaaren 1745 tot 1750 zijn uytgekomen, of herdrukt, of



238
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK, BIBLIOGRAPHIE.
de copye verandert zyn Waar agter nog gevoegt is, een
Lyst of Register van alle de tractaten, gedigten, predicatiën, plaaten, medailles, pourtretten enz. Uitgekomen ter gelegentheid van het huwehjk en > de verheffing van Z. V. D... Willem
Carel Hendrik Friso . en het geene verder tot op de geslooten
Vreede te Aaken is voorgevallen. Eerste deel. 4de stuk. Leiden, 1750. 3 dln. 4°.
Abkoude, Joh. van. Naamregister, enz. le deel, le en 2e stuk, 2e druk. Leiden, 1754. — Aanhangsel en Vervolg op het Naamregister, enz. le deel, 3e stuk. Leiden, 1745. — Tweede Aanhangsel of Vervolg, enz. le deel, 4e stuk. Leiden, 1750. — Register van alle de gedrukte schriften voor en tegen Het Berugte Werk der Beroering en Bekeering te Nieukerk, Aalten en andere Plaatsen in de Vereenigde Nederlanden, alsmede van Zodanige Schriften en Gedrukte Berigten of B kendmakingen welke daartoe eenige betrekking hebben; Opgesteld en in ordre gebragt door Bibhophilus. Kunnende dienen tot een Aanhangsel op het NaamRegister van Nederd. boeken, en des zelfs twèe Vervolgen, uitgegeven door Joh. van Abkoude in 1743, 1745 en 1750. Leyden, 1753. — Derde Aanhangsel of Vervolg op het Naamregister van Nederduytsche boeken, die in de jaren 1750 tot July 1753 zijn
uytgekomen of herdrukt, of de copye verandert zijn —
Item een Lyst van hetgeen voor en tegen de Hernhutters, als ook een Lyst van al het gene over de Vrye Metselaars is uytgekomen. Waar agter nog gevoegt is, een Lyst of Register van alle de oratiën, redenvoeringen, predikatiën, historische verhaaien, brieven, gedigten, plaaten en medailles, enz. Uitgekomen op het overlyden, .... van . Willem Carel
Hendrik Friso le deel. 5e stuk. Leiden, 1754. — Vierde
Aanhangsel of Vervolg op het Naamregister van Nederduytsche boeken, die in de jaaren 1753, 1754 en 1755 zijn uytgekomen enz. .... Item een Lyst of Register, vari het gene zoo voor, als van, en tegen D° Antonius van der Os, thans appellerent Predicant van Zwolle, is uytgekomen, of in 't ligt gegeven .... le deel; 6e stuk. Leiden, 1756. 2 dln. 4°.
Abkoude, Joh. van, en R. Arrenberg. Naamregister van de bekendste en meest in gebruik zynde Nederduitsche boeken, welke sedert het jaar 1600 tot het jaar 1761 zijn uitgekomen, met bijvoeginge wanneer, waar en bij wien dezelven gedrukt zyn, als mede van het formaat het getal der deelen, en de platen, benevens de pryzen voor welken die in de boekwinkels te bekomen zijn; Voorheen uitgegeven door Joh. van Abkoude, nu overzien, verbeterd en tot in het jaar 1772 vermeerderd door R. Arrenberg. Rott. 1773. 2 dln. in 4°. (doorschoten exemplaar met aanvullingen).
Als voren. Nu overzien, verbeterd en tot het jaar 1787



IV. 3. a. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. NEDERLAND.
239
vermeerderd door R. Arrenberg. 2e druk. Rott. 1788. 2 dln. in 1 bd. 4°.
Naamlyst van nieuw uitgekome en herdrukte boeken in den jaare 1740 en 1741. Dienstig voor alle boekbeminnaars.... om daarin met eenen opslag te zien, wat werken in dat jaar zijn uitgekomen, om zig van de nodige te kunnen voorzien; zynde de pryzen van elk boek daarby gevoegt, zo als die by de drukkers daar opgestelt zijn. Ook tot gemak der boekverkopers, die hier in niet alleen de pryzen der boeken, maar ook de namen en steden der drukkers vinden kunnen. Gorinchem, N. Goetzee. 1741 No. 1 en 2. kl. 8°.
Naamlyst van Nederduitsche boeken, als mede van Fransche en Latynsche werken, oratiën, dissertatiën, konstprenten, pourtraitten, landkaarten, enz. gedurende de jaaren 1790—1809 in ons vaderland uitgekomen. Amst., A. B. Saakes, 1794—1811. le- 4e (en 5e) deel. — (vervolgd als): Naamlijst van uitgekomen boeken, kaarten, prentwerk n, enz. 1809—1853. 5e — 13e deel. 's Grav., S. de Visser, (1814—1819), C. L. Schleyer & Zoon, (1824—1854). tez. 14 dln. 8°.
Deel 5—8 draagt het opschrift: Gedrukt voor rekening van de Ver^ eeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels.
(Jong, J. de). Alphabetische naamlijst van boeken, welke sedert het jaar 1790 tot en met het jaar 1831 in Noord-Nederland zijn uitgekomen, met aanduiding van hit getal deelen, de platen en kaarten, het formaat, het jaar der uitgave, den naam des eige* naars en de prijzen; strekkende ten vervolge op het Naamregister van NeüVd. boeken van R. Arrenberg, 's Hage, 1832. m. Aanhangsel. 1835. 4°. (doorschoten exemplaar in 5 dln. gebonden).
(Cleef, P. van). Alphabetische naamlijst van fonds-artikelen, voorkomende in het Naamregister van Nederl. boeken, alsmede in de Alphabetische naamlijst van boeken, achtervolgens uitgegeven bij R. Arrenberg en de Gebr. van Cleef en waarvan het regt van eigendom aan anderen is overgegaan, 's Hage en Amst. 1839. 4°. (doorschoten en bijgeschreven).
(Brinkman, C. L.) Alphabetische naamlyst van boeken, plaat- en kaartwerken, die gedurende de jaren 1833 tot en met 1849; 1850 tot en met 1862; 1863 tot en met 1875 in Nederland uitgegeven of herdrukt zijn; benevens opgave van den naam des uitgevers of eigenaars, het jaar van uitgave, het getal deelen, de platen en kaarten, het formaat en den prijs. Amst. 1858, 1868 1878. 3 dln. 4°.
Het laatste deel is bewerkt door R. van der Meulen.
(Meulen, R. van der). Wetenschappelijk register, behoorende bij Brinkman's Alphabetische naamlijsten van boeken, plaat- en



24Q
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
kaartwerken, uitgegeven in 1850—1875. Met alphabetische opgave der onderwerpen. Amst. 1878. 4°.
Tideman, J. Bibhographie voor Nederland of algemeene naamlijst van nieuw verschenen werken in alle vakken, 's Grav., Gebr. van Langenhuysen, 1850—53. J. M. van 't Haaff. 1854. le—5e jaargang. (1 Aug. 1850—31 Dec. 1854). in afl. 8°. (niet verder verschenen).
Ontbr. 5e Jaarg. no. 1, 2.
Bibliographie, Nederlandsche. Lijst van nieuw verschenen boeken, kaarten, enz. in het Koningkrijk der Nederlanden, 1858— 1883. 'sGrav., M. Nijhoff, 1858—64. 's Grav., M. Nijhoff en Utrecht, J. L. Beijers, 1865—1866. Utrecht, J. L. Beijers, 1867— 1883. 26 dln. in 11 bnd. 8°.
Jrg. 1858 bevat een gratis-bijvoegsel, bevattende een Lijst van tijdschriften of periodiek verschijnende werken in Nederland.
Vermande Jz., J. Bibhographische klapper voor Nederland. Naamlijst van boeken, kaarten, platen, enz. alphabetisch gerangschikt op het hoofdwoord van den titel. Ten gebruike bij Brinkman's Alphabetische naamlijst of bij het Nieuwsblad voor den boekhandel of bij de Nederlandsche bibhographie. Hoorn, Jaarg. 1868 en 1869. 1—3. 8°. (niet verder verschenen.)
(Minkman, J.). Nederlandsche uitgaven, 1875. Bevattende de titels der boeken, enz. die in Nedeiland en Nederlandsch Oost-Indië in bovenstaand jaar uitgegeven of herdrukt zijn, alsmede de voornaamste der uitgaven welke in Zuid-Nederland in genoemd jaar in de Nederlandsche of Vlaamsche talen verschenen zijn. Met opgave van uitgever, omvang, formaat, prijs en verdere bijzonderheden, alphabetisch gesteld, voorafgegaan door een systematisch-alphabetisch register. Arnh. 1876. 8°.
Meulen, R. van der. Brinkman's Catalogus der boeken, plaaten kaartwerken die gedurende de jaren 1850—1882, 1882—-1891, 1891—1900, 1901—1910, 1911—1915 in Nederland zijn uitgegeven, of herdrukt, benevens aanvullingen op voorafgaande jaren; in alphabetische volgorde gerangschikt, met vermelding van den naam des uitgevers of eigenaars, het jaar van uitgave, het getal deelen, de platen en kaarten, het formaat en den prijs. Amst. (1883, 1891), Leiden, (1901, 1912, 1916). 5 dln. gr. 8°.
Repertorium op Brinkman's Catalogus, bevattende in
alphabetische orde de onderwerpen, benevens een beknopte titelbeschrijving der boeken, plaat- en kaartwerken, die sedert 1850—1882, 1882—1891, 1891—1900, 1901—1910, 1911—1915 in Nederland zijn uitgegeven of herdrukt. Amst. (1883, 1891), Leiden, (1901, 1912, 1917). 5 dln. 8°. gr.
; 7-r— Brinkman's Titel-catalogus van de sedert het begin dezer eeuw tot 1888 in Nederland verschenen werken op het gebied der



IV. 3. a. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. NEDERLAND.
241
nieuwe letterkunde Met verwijzing naar de auteursnamen en opgaaf der laatste uitgevers of eigenaars (voor zoover deze nog bestaan); voorts het jaartal der nieuwste uitgave van elk werk, tevens de aanwijzing in welke alphabetische boekenlijst de volledige beschrijving te vinden is. Bewerkt onder toezicht en met voorbericht van R. van der Meulen. Amst. 1888, 1889. 8°. Supplement bevattende de uitgaven sedert 1888 tot en met 1900. Leiden, (1901) — (2de supplement) van de uitgaven gedurende 1901 tot en met 1910 verschenen werken. Leiden, (1912). 3 dln. 8°.
Meulen, R. van der. Brinkman's hjst van overgegane fondsartikelen, 1883—1887 in alphabetische orde gerangschikt en met vermelding vah den tegenwoordigen uitgever. Amst. (1888). 8°.
(Burck, H. G.). Alphabetische naamlijst van fondsartikelen, welke in de jaren 1880—1884 aan andere uitgevers zijn overgegaan, met achtervoeging van den tegenwoordigen eigenaar. Baarn, H. G. Burck, z. j. 8°.
Naamlijst, Alphabetische. van boeken, landkaarten en verder in den boekhandel voorkomende artikelen die in het jaar 1846—80 in het Koninkrijk der Nederlanden uitgegeven of herdrukt zijn, benevens opgave van den uitgever, den prijs en eenige aanteekeningen, alsmede een wetenschappelijk register. Amst., C. L. Brinkman, (1872—81). 35 dln. kl. 8°. — Brinkman's Alphabetische Lijst van boeken, landkaarten, enz. die in het jaar 1881.. uitgegeven of herdrukt zijn. Amst., C. L. Brinkman, (1882— 1896), Leiden, A. W. Sijthoff, 1897.. kl. 8°. (van het jaar 1885 af met een Lijst der overgegane fondsartikelen.) — Supplement op Brinkman's Jaarlijksche Lijst, 1916—1917: Alphabetische Lijst van boeken, plaatwerken en kaarten, die door de Nederlandsche uitgevers in prijs verhoogd zijn. uitg. Maart 1917. -H- 2e veel verm. dr. uitg. Maart 1918. —Aanvulling en wijziging van den 2den verm. druk. uitg. Maart 1919. — 4e volledige uitgave. Juli 1919. kl. 8°.
Naamlijst, Alphabetische. vah boeken, tijdschriften, muziek, platen, landkaarten, enz. Met een dergehjke lijst van academische proefschriften en een titel register, 1893—1905. van boe¬
ken, tijdschriften, academische proefschriften, muziek, platen, landkaarten, enz. Met een titelregister en repertorium. Amst., Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels, 1906... 8°.
Bibliographie, Nederlandsche. Lijst van nieuw verschenen boeken, kaarten enz., 1907—16. Leiden, A. W. Sijthoff. 8°.
Nijhoff's Index op de Nederlandsche periodieken van algemeenen inhoud, bewerkt door A. J. van Huffel Jr. 's Grav. 1909.. . Jg. 1.. . 8°.
16



242
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Repertorium op de Nederlandsche tijdschriften, bewerkt en uitgegeven door de Koninkhjke Bibhotheek, Afdeeling Documentatie. 's-Grav. 1914.. . Jg. 1.. . 8°.
(Koninck, A. de, J. de la Gourt, G. Ruelens, V. Luerquin, H. Verbeke, F. Molenschot.). Bibhographie nationale. Dictionnaire des écrivains beiges et catalogue de leurs publications, 1830—1880. Brux. 1886—1910. 4 dln. en suppl. 8°.
(Snellaert, F. A.). Vlaemsche bibhographie, of Lijst der Nederduitsche boeken, in België sedert 1830 uitgegeven. Gent, 1851. 8°.
Vlaemsche bibhographie of hjst der Nederduitsche boeken
van 1830 tot 1855 in België uitgegeven. Gent, 1857. — (F. de Potter). Vlaemsche bibhographie. 2e deel. (Vollediging der hjst,. uitgegeven in 1857). Gent, 1867. — F. de Potter. Vlaemsche bibhographie. 3e deel. Tijdperk 1856—1867. Gent, 1868. tez. 3 dln. 8°.
Potter, F. de. Vlaamsche bibhographie. Lijst der boeken vlug- en tijdschriften, muziekwerken, kaarten, platen en tabellen, in België van 1830 tot 1890 verschenen. Gent, 1893. 8°.
Bibliographie de Belgique. Contribution a la bibliographie universehe (édition sur fiches de la partie Livres de la bibhographie de Belgique). Edit. E. Vandeveld. Brux. 1906—1913.
Amsterdam. — Burger Jr., C. P. Drie nieuw gevonden 16e eeuwsche Amsterdamsche uitgaven. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Moes, E. W., en C. P. Burger Jr. De Amsterdamsche boekdrukkers en uitgevers in de 16e eeuw. Amst., 's Grav. 1907—1915. 4 dln. m. facs. 4°.
Antwerpen. — Nijhoff, M. Deensche boeken te Antwerpen gedrukt en uitgegeven in de jaren 1529—1531. (Bibhographische Adversaria. Dl. IV 1878—82).
Kronenberg, M. E. De drukker van de Deensche boeken
te Antwerpen (1529—1531) is W. Vorsterman. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Bergen. — Rousselle, Hippol. Bibhographie montoise. Annales de 1'imprimerie a Mons depuis 1580 jusqu'a nos jours. Mons, 1858. 8°. (exemplaar op groot papier).
Doornik. — Desmaziöres, Emile. Bibhographie tournaisiene. Recherches sur la vie et les travaux des imprimeurs et des libraires de Tournai. Tournai, 1882. 8°.
Gent. — Vander Haeghen, F. Bibhographie gantoise. Recherches sur la vie et les travaux des imprimeurs de Gand (1483— 1850.) Gand, 1851—69. 7 dln. m. pl. en facs. 8°.



iv. 3. b. nationale bibliographie; duitschland.
243
Haarlem. — Burger Jr., C. P. Een Katholieke drukker en uitgever te Haarlem in de 17e eeuw (N. Braau). (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. III. 1905).
Luik. — Capitalne, U. Bibhographie liégeoise. XVIe siècle. Brux. 1852. m. facs. 8°. Recherches historiques et bibhographiques sur les journaux et les écrits périodiques hégeois. Liège, 1850. 8°, (overdr. uit BuUetin du bibhophüe beige. Tome IX. Het vervolg in deel XI. (2e série II). van het BuUetin. 1855).
Theux, X. de. Bibhographie liégeoise, contenant 1° les
hvres imprimés a Liège depuis le XVIe siècle jusqu'a nos jours 2° les ouvrages pubhés en Belgique et a 1'étranger, concernant l'histoire de 1'ancienne principauté de Liège et de la province actu Ue du même nom. Brux. 1867. 2 dln. 8°.
Namen. — Capitalne, U. Matériaux pour servir a la bibhographie namuroise. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XVII. (2e série VIII). 1862).
Doyen, M. Bibhographie namuroise. (Le Bibhophüe
beige. Année XIII. 1878).
Schoonhoven. — Boonzajer, C. G. Lijst van boeken gedrukt in bet klooster „Den Hem" buiten Schoonhoven. (1851). Handschrift, fol.
Luxemburg. — Namur, A. Manuscrits ou incunables luxembourgeois. (Bulletin du bibhophüe beige. Tome XV, XVI. (2e série VI, VII). 1859—60).
In deel xv onder den titel: Horarium de la seconde moitié du XVe siècle, de la bibliothèque de m. le professeur Engling.
b. Duitschland.
Falk, Fr. Die deutschen Sterbebücblein yon der altesten Zeit des Buchdruckes bis zum Jahre 1520. Köln. 1890. m. 9 facs. 8°.
Panzer, G. W. Annalen der altern deutschen Litteratur oder Anzeige und Beschreibung der jenigen Bücher welche von Erfindung der Buchdruckerkunst bis 1520 in deutscher Sprache gedruckt worden sind. Nürnb. 1788. mit Zusatzen. Leipzig, 1802.— Annalen. 2ter Band oder Anzeige und Beschreibung derjenigen Bücher welche vom Jahre 1521 bis 1526 in deutscher Sprache gedruckt worden sind. Nürnb. 1805. tez. 3 dln. 4°.
Heller, J. Zusatze zu G. W. Panzer's Annalen der deutschen Litteratur. (Serapeum. Jg. IV, VI. 1843—1845).
Weller, Emil. Supplement zu G. W. Panzer's deutschen
Annalen und zu E. Wellers Repertorium typographicum. (Serapeum. Jg. XXVII—XXXI. 1866—70).



244
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Proctor, R. An index to the early printed books in the British Museum. Part II. 1501—1520. Section I. Germany. London, 1903. 8°.
Weller, Emil. Repertorium typographicum. Die deutsche Literatur im ersten Viertel des lóten Jahrhunderts. Im Anschluss an Hains Repertorium und Panzers deutsche Annalen. Nördl. 1864. mit 2 Suppl. 1874—1885. 8°.
König, H. O. Nachtrage zu Emil Wellers Repertorium
typographicum. In der fürsthchen öffenthchen Bibhothek zu Rudolstadt gesammelt. —■ Curtze, M. In der Thomer Gymn. Bibl. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1865, 1875).
Maltzahn, W. von. Deutscher Bücherschatz des 16. 17. und 18. bis um die Mitte des 19. Jahrhunderts. Mit bibhographischen Erlauterungen. Jena, 1875. 8°.
Heinsius, W. AUgemeines Bücher-Lexikon oder voUstandiges alphabetisches Verzeichniss der von 1700 bis zu Ende 1892 erschienenen Bücher, welche in Deutschland und in den durch Sprache und Literatur damit verwandten Landern gedruckt worden sind. Nebst Angabe der Druckorte, der Verleger und der Preise. Neue umgearbeitete, verbesserte und vermehrte Auflage. Leipzig, 1812—1894. 19 bdn. in 30 dln. 4°.
Band 6 en 7 bewerkt door Chr. G. Kayser, band 8 en 9 door O. A. Schulz; band 10—12 door L. F. A. Schiller; band 13 en 14 door K. R. Heumann; band 15 door H. Ziegenbalg; band 16 en 17 door O. Kistner; band 18 en 19 door K. Bolhoevener.
Band 8—19 dragen den ondertitel: AUgemeines Deutsches Bücher-Lexikon oder voUstandiges alphabetisches Verzeichniss derjenigen Schriften, welche in Deutschland und in den angrenzenden mit deutscher Sprache und Literatur verwandten Landern gedruckt worden sind. Mit ausführUchen Angaben der Verleger, Druckorte, Preise, Auflagen, Jahrzahlen, Formate, Bogen, (Seiten) zahlen, artistischen Beilagen und vielen büchhandlerischen und literarischen Nachweisungen, Angaben der anonymen, und pseudonymen Schriftsteller, u. s. w. Band 1 — 12.
Kayser, C. G. Index locupletissimus hbrorum qui inde ab anno 1750 usque ad annum 1882 in Germania et in terris confinibus prodierunt. VoUstandiges Bücher-Lexicon enthaltend aUe von 1750 bis Ende 1910 in Deutschland und den angrenzenden Landern gedruckten Bücher. Bd. 1—10. bearbeitet von C. G. Kayser, Bd. 11—12 von E. A. Zuchold, Bd. 13—16 von G. W. Wuttig, Bd. 17—24 von Richard Haupt, Bd. 25—28 von O. Wetzel, Bd. 29—30 von H. Dullo und H. Conrad, Bd. 31—36 von H. Conrad. Leipzig, 1834—-1911. 36 dln. —: Sach-und Schlagwortregister zum 27—36 Band, 1891—1910, bearb. von A. Dressel, Aug. Hübert, R. Schmidt, A. Dultz, und H. Conrad. Leipzig, 1896—1912. 5 dln. gt. 8°.



IV. 3. b. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. DUITSCHLAND.
245
Ersch, J. S. Handbuch der deutschen Literatur seit der Mitte des 18ten Jahrhunderts bis auf die neueste Zeit, systematisch bearbeitet und mit den nöthigen Registern versehen. Neue mit verschiedenen Mitarbeitern besorgte Ausgabe. Leipzig, 1822—40. 4 dln. in 8 bnd. 8°.
Bd. I. Abth. I. Literatur der Philologie, Philosophie und Padagogik. Bearbeitet von E. G. A. Böckel. 1822. Abth. 2. Literatur der Theologie. Bearbeitet von E. G. A. Böckel. 1822. Bd. II. Abth. I. Literatur der Jurisprudenz und Politik. Mit Einschluss der Cameral Wissenschaften. Bearb. von J. Chr. Koppe. 1823.
Abth. 2. Literatur der schonen Künste. Bearb. von J. K. A. Rese und Chr. A. Geissler. 1840.
Bd. III. Abth. I. Literatur der Medicin. Bearb. von F. A. B. Puchelt. 1822. Abth. 2. Literatur der Mathematik, Natur- und Gewerbskunde mit Inbegriff der Kriegskunst und anderer Künste, ausser den schonen. Bearb. von W. F. Schweigger-Seidel. 1828.
Bd. IV. Abth. I. Literatur der Geschichte und deren Hülfswissenschaften. 1827.
Abth. 2. Literatur der vermischten Schriften. Bearb. von Chr. A. Geissler. 1827. .
Hoppe, H. Katalog der wichtigeren, hervorragenden und besseren Schriften deutscher Literatur, welche in den Jahren 1801 bis Ende 1868 erschienen sind. Petersb. 1871. 8°.
Hinrich's Repertorium über die nach den halbjahrlichen Verzeichnissen, 1871 -1855 erschienenen Bücher, Landkarten, u.s.w. bearbeitet von E. Baldamus. Mit einem Sachregister. Leipzig, 1877, 1882, 1886. 3 dln. 8°.
Volkening, E. Die Verlagsveranderungen im deutschen Buchhandel in den Jahren 1874—1890 nebst zahlreichen Nachtragen aus früherer Zeit. Leipzig, 1892. 8°.
Veranderungen im deutschen Buchhandel. II.
Die Preisherabsetzungen der Verlags-, Rest- und Partie-
Artikel im deutschen Buchhandel. Ein Verzeichniss von über 17500 Büchern, welche zu ermassigten Preisen zu beziehen sind. Leipzig, 1893. 8°.
Veranderungen im deutschen Buchhandel. III.
Georg, Karl. Schlagwort-Katalog. Verzeichniss der im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Landkarten in sachlicher Anordnung, 1883 bis Dez. 1912. Hann., Leipzig, 1889-1913. Dl. I—VIL 11 dln. 8°.
Bucherverzeichniss, Deutsches. der Jahre 1911 bis 1914. Eine ZusammensteUung der im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher, Zeitschriften und Landkarten. Mit einem Stichund Schlagwortregister. Bearbeitet von der Bibhographischen Abteilung des Börsenvereins der deutschen Buchhandler zu Leipzig. Leipzig, 1916. gr. 8°.
. Hinrich's Halbjahrs-Katalog der im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher, Zeitschriften, Landkarten u.s.w. mit Re-



246
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
gistern, nach Stichworten und Wissenschaften, Voranzeigen von Neuigkeiten, Verlags- und Preisanderungen. 226e Forts... Leipzig, 1911... 8°.
Van de 242ste Fortsetzung af onder den titel: Halbjahrsverzeichniss. Uitgave van het Börsenverein.
Anzeiger, Bibliographischer. Jahrg. 1841. Leipzig. 8°.
Als bijlage bij: Repertorium der deutschen Literatur en Allgemeine Bibliographie für Deutschland von F. A. Brockhaus.
Bibliographie, Allgemeine. für Deutschland. Eine Uebersicht der Literatur Deutschlands nebst Angabe künftig erscheinender Werke und anderen auf den hterarischen Verkehr bezüghchen Mittheilungen und Notizen. Mit alphabetischem Register. Leipzig, 1841—49. Jahrg. 6—14. 8°.
Jaarg. 7—14: Ein wochentliches Verzeichniss aller neuen Erscheinungen im Felde der Literatur. Jaarg. 9—11: Redacteur J. de Merle. Jaarg. 12—14: Mit Intelligenzblatt.
Augsburg. — Kranzler, J. Die lateinischen Augsburger Inkunabeln der Kreis- und Stadtbibhothek in Augsburg. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1881).
Zapf, G. G. Augsburgs Buchdruckergeschichte nebst den
Jahrbüchern derselben vom Jahre 1468 bis auf 1530. Mit hterarischen Anmerckungen erlautert. Augsb. 1788—91. 2 dln. m. 8 pl. 4°.
Bamberg. — Schröder, E. Philologische Beobachtungen zu den altesten Mainzer und Bamberger Drucke in deutscher Sprache. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIX. 1902).
Dresden. — Günther, O. Der alteste Dresdener Buchdruck. (Zéitschr. f. Bücherfreunde. N. F. VIII. 1916).
Erfurt. — Tettau, W. von. Ueber einige bis jetzt unbekannte Erfurter Drucke aus dem 15. Jahrhundert, Ein Bditrag zur Bibhographie der alteren deutschen Literatur und zur vergleichenden Sagenkunde. (Erfurt, 1870). 8°. (Overdruk uit Mitth. des Vereins f. d. Geschichte von Erfurt ?)
Einsiedeln. — Benziger, K. J, Geschichte des Buchgewerbes im Fürstl. Benedictinerstifte U. L. V. v. Eindsiedeln. Nebst einer bibhographischen Darstellung der schriftstellerischen Tathigkeit seiner Konventuahen und einer Zusammenstellung gesamten Buchverlages bis z. J. 1798. Eins. 1912. m. 190 afl. en 2 pl. 8°.
Franken. — Schottenloher, K. Beitrage zur Geschichte der Inkunabelkunde in Franken. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXIX. 1912).
Frankfort a/d M. — Sondheim, M. Die altesten Frankfurter Drucke (Beatus Murner 1511—12). Eine bibhogr aphisch-litterarische Studie. Frankf. a. M. 1885. m. 3 facs. 8°.



IV. 3. b. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. DUITSCHLAND.
247
Frankfort a/d O. — Bauch, Gustav. Drucke von Frankfurt a. O. (Erw. zu Panzer. Ann. typogr.) (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XV. 1898).
Keulen. — Busch, R. Verzeichnis der Kölner Inkunabeln in der Grossherzoghchen Hof bibhothek zu Darmstadt. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. VI—VIII. 1889—91).
Voullième, E. Der Buchdruck Kölns bis zum Ende
des 15ten Jahrhunderts. Ein Beitrag zur Inkunabelbibliographie. Bonn, 1903. 8°.
Publikationen der Gesellschaft für rheinische Geschichtskunde. xxiv.
Leipzig. — (Leich, J. H.). De origine et increnuntis typographiae Lipsiensis, liber singularis ubi varia de htterarüs urbis studiis et viris doctis qui in ea claruerunt, inseruntur. Accedit hbrorum sec. XV excusorum ad Maittairii Annales supplementum. Lips. 1740. 4°.
In dit exemplaar zijn vooraan nog eenige vermeerderingen in handschrift bijgevoegd.
Lippe. — Schmidt, Adolf. Lippische Ablassbriefe. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen P. Schwenke gewidmet).
Lubeck. — Deecke. Einige Nachrichten von den im 15. Jahrhundert zu Lübeck gedruckten niedersachsischen Büchern. Lübeck, 1834. 4°.
Glaser, W. Bruchstücke zur Kenntnis der Lübecker Erst-
drucke von 1464 bis 1524 nebst Rückbhcken in die spatere Zeit. — Ghotan Domvikar und Diplomat, Schriftgiesser und Buchdrucker, Urheber des Mohnsignet von 1474 bis 1494 in Magdeburg und Lübeck in Stockholm und Moskau, nebst Abdruck des Mohnsignet von 1490. — Anhang: Bartholomaus Ghotan in Stockholm und Moskau nebst einer Abhandlung über die Anfange der Buchdrückerei in Deutschhvland und Russland. Lübeck, 1903. m. facs. 8°.
Mainz. — Bechstein. Sechs noch unbekannte Producte der Presse Fust's und Schöffer's von 1461. (Serapeum. Jg. I. 1840).
Falk, F. Ausgaben des Mainzer Breviers. (Neuer Anzeiger
für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1878).
Der muthmasshche Verfasser der Schlussschrift des
Cathohcon von 1460. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. V. 1888).
Missale Moguntinum, sine loco. 1482. (Centralblatt
für Bibhothekswesen. Jg. I. 1884, III. 1886).
Die Mainzer Brevier-Ausgaben. (Centralblatt für
Bibhothekswesen. Jg. IV. 1887).
Wieder ein Missale speciale. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVIII. 1901).



248
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Mainz. — Falk, F. Zur Mainzer Bibliographie des 16. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibhothekswesen Jahrg. XVIII. 1901).
und H. Wallau. Der Canon Missae vom Jahre 1458
der Bibliotheca Bodleiana zu Oxford. Mainz, 1904. m. 10 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg-Gesellschaft. iii.
Haebler, K. Ein Psalterium aus der Offizin des Peter
Schöffer. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXIV. 1907).
Helbig, H. Les concurrents de Pierre Schöffer a Mayence
pendant le XVe siècle. Liste de leurs impressions. (Le Bibhophile beige. Année XI. 1876).
Les dernières impressions de P. Schöffer. (Le Bibhophile beige. Année XI. 1876).
La Bible de 36 lignes. Dissertation bibhographiquei.
(Le Bibhophile beige. Année XIII. 1878).
Hupp, O. Gutenbergs erste Drucke. Ein weiterer Beitrag
zur Geschichte der altesten Druckwercke. Mainz, 1902. m. pl. en facs. 4°.
Enschedé, Ch. Gutenberg's eerste drukwerk volgens
Otto Hupp. Maart 1902. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad voor den boekhandel).
Zum Streit um das Missale speciale Constantiense.
Ein drifter Beitrag zur Geschichte der altesten Druckwercke'. Strassb. 1917. 4°.
Zie ook: Zentralbt. f. Bibliothekswesen. XXXV. 1918.
Martineau, R. The Mainz Psalter of 1457. (BibliograJ-
phica. Vol. I. 1895).
Notes on the Latin Bible of 42 lines, 1455. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Misset, E. Le premier hvre imprimé connu. Ün missel
spécial de Constance, oeuvre de Gutenberg avant 1450. Etude Hturgique et critique. Paris, 1899. m. facs. 8°. (overdruk uit Bibhographie moderne).
Mainz. — Moon, G. Washington. The oldest type-printed book in existence: a disquisition on the relative antiquity of the Pfister and Mazarin bibles and the „65 line A" Catholicon;prefaced by a brief history of the invention of printing. London, 1901. 4°.
Moser. Das Fust-Schöffer'sche Psalterium latinum von
1457, erworben im Jahre 1843 für die Kön. öff. Bibhothek in Stuttgart. (Serapeum. Jg. V. 1844).
: Pertz, G. H. Ueber die gedruckten Ablassbriefe von
1454 und 1455. Berlin, 1857. m. 2pl. 4°. (overdruk uit Abhandl. d. Kön. Akademie d. Wissensch. zu Berhn. 1856).



IV. 3. b. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. DUITSCHLAND.
249
Mainz. — Ricci, S. de. Catalogue raisonné des premières impressions de Mayence (1445—1467). Mainz, 1911. m. 1 pl. 8°.
• Veröffentlichungen der Gutenberg-Gesellschaft. VIII, IX.
Roth, F. W. E. Das Darmstadter Exemplar des Breviarium
Moguntinum. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1886).
—— Schröder, E. Philologische Beobachtungen zu den attesten Mainzer und Bamberger Drucke in deutscher Sprache. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIX. 1902).
<■ Das Mainzer Fragment vom Weltgericht. Ein Aus-
schnitt aus dem Deutschen Sibyllenbuch. Mainz, 1908. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. V, VI, VII.
Schwenke, P. Gutenberg und die Type des Türkenkalen-
ders. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVIII. 1901).
Die Donat- und Kalender-type. Nachtrag und Uebersicht. Mit einem Abdruck des Donattextes nach den altesten Ausgaben. Mainz, 1903. m. 7 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. II.
Tronnier, A. Die Missaldrucke Peter Schöffers und seines
Sohnes Johann. Mainz, 1908. m. 4 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. V, VI, VII.
Würdtwein, S. A. Bibhotheca Mogunthia, libris saec.
ii typographico Moguntiae impressis instructa; hinc inde addita inventae typographiae historia. Aug. Vindel. 1787. m. 9 pl. 4°.
Zedler, G. Die alteste Gutenbergtype. Mainz, 1902. m.
43; pl 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. I.
,——. Das vermeinthch Gutenbergsche Missale. (Centralblatt 'für Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903).
Das Mainzer Cathohcon. Mainz, 1905. m. 11 pl. en
afb. 8°.
! Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. IV.
Die 42zeilige Bibeltype im Schöfferschen Missale Mo1-
guntinum von 1493. Mainz, 1908. m. 3 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. V, VI, VII.
Die Mainzer Ablaszbriefe der Jahre 1454 und 1455.
Mainz, WL3.2 dln. m. 17 pl. en afb. 8° en fol.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. XII, XIII. und H. Wallau. Das Mainzer Fragment von Weltgericht. Der alteste Druck mit der Donat-Kalender-Type Gutenbergs. Mainz, 1904. m. 1 pl. 8°.
Veröffentlichungen der Gutenberg Gesellschaft. III. Marburg. — Dommer, A. von. Die aeltesten Drucke aus Marburg in Hessen, 1527—1566. Marburg, 1892. 8°.



250
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Marienthal. — Hennen. Unbekannte und unzulanglich gewürdigte Marienthaler Drucke nebst Beitragen zur Zeitfolge der Marienthaler Presserzeugnisse. Leipzig, 1887. 8°. (overdr. uit Centralblatt f. Bibliothekswesen).
Kelchner, Ernst. Die Marienthaler Drucke der Stadt
Bibliothek zu Frankfurt am Main. Bibhographisch bescbrieben. Frankf. 1883. m. pl. en 5 facs. 4°.
Roth, F. W. E. Die Marienthaler Drucke der Bibliotheken
zu Darmstadt und Mainz. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1886).
■ Roth, F. W. E. Die Marienthaler Drucke der Seminar-
Bibliothek zu Mainz. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XII. 1895).
Munster. — Kronenberg, M. E. Boekdruk te Munster in 't begin der 16e eeuw. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Neurenberg. — Panzer, G. W. Aelteste Buchdruckergeschichte Nürnbergs oder Verzeichniss aller von Erfindung der Buchdruckerkunst bis 1500 in Nürnberg gedruckten Bücher mit htterarischen Anmerckungen. Nürnb. 1789. 4°.
Silezië. — Oelsner, Joh. Wilh. Ueber die ersten in Schlesien gedruckten Bücher. (Serapeum Jg. XX. 1859).
Trier. — Hennen. Triers Wiegendrucke nebst Beitragen zur Kölnischen Buchdruckergeschichte im 15. Jahrhundert. 2te veranderte Ausgabe. Trier, 1887. 8°.
Tubingen. — Roth, R. Das Büchergewerbe in Tübingen vom Jahre 1500 bis 1800. Rede. Tüb. 1880. 8°.
Steiff, K. Der erste Buchdruck in Tübingen (1498—
1534). Ein Beitrag zur Geschichte der Universitat. Tüb. 1881. im. portr. 8°.
Zum ersten Buchdruck in Tübingen. Weitere Nachtrage zu des Verfassers Schrift: Der erste Buchdruck in Tübingen (1498—1534). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1896).
Wurzburg. — Reuss, Würzburg's erste Drucke, 1479—1500. (Serapeum. I. Jg. 1840).
. Zwaben. — Zapf, G. W. Aelteste Buchdruckergeschichte Schwabens. Oder Verzeichniss aller von Erfindung der Buchdruckerkunst bis 1500 in Ulm, Eszlingen, Reutlingen, Memmingen, Stuttgart, Tübingen, Urach, Blaubeuren und Costanz gedrukten Bücher, mit litterarischen Anmerkungen. Ulm, 1791. 8°.



IV. 3. C. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. FRANKRIJK.
25)
c. Frankrijk.
Brunet, Gust. La France littéraire au XVe siècle, ou catalogue raisonné des ouvrages de tout genre imprimés en langue francaise jusqu'a 1'an 1500. Paris, 1865. 8°.
Le Petit, Jules. Bibüograplriedes prmcipales éditions originales d'écrivains francais du XVe au XVIIIe siècle. Paris, 1888. m. 300~facs. 8°.
(Jacob, Louis). Bibliographia Galhca vniversalis. Hoe est, catalogvs omnivm hbrorum per vniversum Galhae regnum, anno 1651, 1652, 1653 excusorum. Paris, 1652—54. 2 dln. 1 bd. 4°.
Beughem, Corn. a. La France scavahte, id est, Galha erudita, critica et experimentahs novissima. Seu, manuductio ad faciliorem inventionem et cognitionem non tam scriptorum operumque, quam experiment orum, observationum, aharumque rerum notatu dignarum cujusvis facultatis, artis et scientiae, quarum summaria in Ephemeridibus Eruditorum hu jus celeberrimi regni ab ann. 1665 quo coeperunt, usque ad ann. 1681 recensentur. Iuxta seriem cognominum autorum et titulorum adornata, et in ahqualem bibhothecae formam triphei conspectu. I. chronologico, II. personah, III. reah digesta. Amst. 1683. 12°.
Quérard, J. M. La France littéraire, ou dictionnaire bibliographique des savants, historiens et gens de lettres de la France, ainsi que des httérateurs étrangers qui ont écrit en Francais, plus particuhèrement pendant les 18e et 19e siècles. Ouvrage dans lequel on a inséré, afin d'en former une Bibhographie nationale compléte.; 1'indication 1°. des réimpressions des ouvrages francais de tous les ages; 2°. des diverses traductions en notre langue de tous les auteurs étrangers, anciens et modernes; 3° celle des réirnpressions faites en France, des ouvrages originaux de ces mêmes auteurs étrangers, pendant cette époque. Paris, 1827—39. 10 dln. — dl. 12. Corrections. Additions. Dix-neuvième siècle. T. II. Paris, 1859—64. 8°.
Ladrague, A. Additions et rectifications a Quérard. (Le
Bibhophile beige. Année V. 1870).
Quérard, J. M., Ch. Louandre, F. Bourquelotet A. Maury. La httérature francaise comtemporaine, 1827—1840. (1849). Continuation de la France Uttéraire, contenant 1° par ordre alphabétique de noms d'auteurs, 1'indication chronologique des publications originales des écrivains francais, régnicales et étrangers, et celle des éditions et traductions francaises des ouvrages des auteurs étrangers vivants, imprimés en France pour la première fois pendant ces quatorze dernières années. 2°. une table des hvres anonymes et pseudonymes qui, par leurs publications, appartien-



252
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
nent a eet époque. 3°. une table des sujets. Le tout accompagné de notes biograpbiques et littéraires. Paris, 1840—57. 6 dln. in 12 stkn. 8°. (ontbr. deel IV).
Quérard, J. M., Omissions et bévues du livre intitulé: La littfr rature francaise contemporaine par Ch. Louandre et F. Bourque1 lot ou correctif de eet ouvrage. Correctif du tome II. Bon—Chr. Paris1, 1848. m'. 2 aütographen. — Daguin, Exposition des faits concernant M. Quérard. 1846. 8°.
Vlcaire, Georges. Manuel de l'amateur de livres du XlXe siècle, 1801—1893. Éditions originales. Ouvrages et péiiodiques illustrés. Romantiques. Réimpressions critiquës de t xtes anciens ou classiques. Bibhothèques et collections diverses. Pubhcations des sociétés de bibhophiles de Paris et des départements. Curiosités bibliographiques etc. etc. Préface de M. Tourneux. Paris, 1894— 1910. 7 dln. — Table des ouvrages cités. Par. 1920. tez. 8 dln. 8°.
Journal général de la httérature de France ou Indicateur bibliographique et raisonné des hvres nouveaux en tous genres, cartes géographiques, gravures et oeuvres de musique qui paraissent en France, classes par ordre de matières, avec une notice des séances académiques et des prix qui y ont ét,é proposés, les nouvelles découvertes et inventions, la necrologie des ecrivains et artistes célèbres de la France, des nouvelles httéraires et bibhographiques, etc. etc. Paris, Strassb. 1807—20. Année 10—23. 8°.
(Beuchot et Pillet). Bibhographie de 1'Empire francais, ou Journal de rimprimerie et de la hbrairie. Paris, 1 Nov. 1811—26 Nov. 1813. Tome I. II. 2 dln. 8°. (ontbr. Dl. II. no. 1)..
De le jaargang is zeer belangrijk, daar daarin ook de Hollandsche, Duitsche, Italiaansche, en Spaansche boeken opgenomen zijn, als verschijnende onder de wetten van het toenmalige Fransche Keizerrijk, en vooral daar bij bijna alle boeken het getal der oplage vermeld is.
Lorenz, Otto. Catalogue général de la hbrairie francaise ou dictionnaire bibhographique de tous les ouvrages pubhés en France ou en langue francaise a 1'étranger depuis 1840 jusqu'a 1885. Paris, 1867—88. 11 dln. in 8°. — D. Jordell. Catalogue général de la hbrairie francaise. Continuation de l'ouvrage de Otto Lorenz. 1886... Paris, 1892... Dl. 12... 8°.
Tableau bibliographique des ouvrages en tous genres qui ont paru en France pendant 1'année 1842; diyisé par table alphabétique des ouvrages, table alphab. des auteurs, table systématique. (1842). 8°.
Bernard, Aug. Renseignements sur les hvres imprimés dans les villes de France. Paris, 1849. 8°. (overdr. uit Journal de 1'amateur des hvres. 1849. no. 11, 12).



iv. 3. c. nationale bibliographie. frankrijk.
253
Reinwald, Ch. Catalogue annuel de la librairie francaise. Paris, 1858—69. Année 1—12. 12 dln. 8°.
Gazette bibliographique. Paris, Alph. Lemerre, 1868—69. kl: 8°.
Lorenz, O. Catalogue annuel de la librairie francaise pour 1076. Paris, 1877. 8°.
Jordell, D. Catalo gue annuel de la librairie francaise pour 1893—96. Paris, 1894—97. Année 1—4. 4 dln. 8°.
—— Répertoire bibliographique de la librairie francaise pour 1'année 1900. Paris, 1901. 8°.
Livre dont on parle, Le. Paris, 1917. lre année. no. t. m. portr. 8°.
Bulletin bibliographique de la Société d'exportation des éditions francaises. Paris, 1918... No. 1... 8°. Twee verschillende uitgaven.
Auxerre. Zie: Yonne.
Bretagne. — l'imprimerie en Bretagne au XVe siècle. Etude sur les incunables bretons, avec fac-simile contenant la reproduction integrale de la plus ancienne impression bretonne (Le trespassement Nostre Dame imprimé a Brehant—Lovdeac en 1'an 1484). Pubhée par La Société des bibhophiles bretons. Nantes, 1878. m. facs. 8°.
Chalons. — Lhote, A. Histoire de rimprimerie a Chalons-surMarne. Notices biograpbiques et bibliographiques sur les imprimeurs, libraires, relieurs et lithographes, 1488—1894, avec marqués typographiques et Ülustrations. Chalons-sur-Marne, Paris, 1894. m. pl. en afb. 4°.
Bijgevoegd eigenhandige brief van den schrijver.
Douai. — Duthilloeul, H. R. Bibhographie douaisienne ou catalogue historique et raisonné des hvres imprimés a Douai, depuis 1'année 1563, jusqu'a nos jours, avec des notes bibhographiques et httéraires. Nouv. éd. augm. Douai, 1842. 8°.,
Nève, Emile. Appendice a la Bibhographie douaisienne
de Duthüloeul (édition de 1842). Brux. 1850. 8°.
Chênedollé, Ch. de. Nouvel appendice a la Bibliogra*-
phie douaisienne (édition de 1842). Brux. 1851. 8°. (overdruk uit BuUetin du bibhophüe beige).
Gascogne. — Labadie, E. Bibhographie gasconne et languedocienne. Catalogue d'une coUection de plus de 500 ouvrages • en patois gascon et languedocien faisant partie de la bibhothèque de 1'auteur. Préface de E. Bourciez. Bord. 1916. m. 19 facs. 8°.



254
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Grenoble. ■— Maignien, E. L'imprimerie, les imprimeurs, et les libraires a. Grtnoble du 15e au 18e siècle. (Bibliographie grenobloise, 1490—1788). Grenoble, 1884. m. facs. 8°.
Limoges. — Clément-Simon, G. Notices de quelques hvres des premiers imprimeurs de Limoges. Lim. 1895. m. facs. 8*.
Lotharingen. — Beaupré. Recherches historiques et bibhographiques sur les commencements de rimprimerie en Lorraine, et sur ses progrès jusqu'a la fin du 17e siècle. Saint-Nicolas-de-Port, 1845. m. 1 pl. 8°.
Nouvelles recherches de bibhographie lorraine,
1500—1700. Nancy-Paris, 1856. 4 st. 1 bd. 8°.
Lyon. — Baudrier, H. L. Bibhographie lyonnaise. Recherches sur les imprimeurs, fibraires, reheurs, et fondeurs de lettres dé Lyon au XVIe siècle. Pubhées et continuées par J. Baudrier. Lyon, Paris, 1895—1914. lère—11 me série. 11 dln. m. facs. 8°.
Leith, W. Forbes. Bibhographie des hvres publiés k
Paris et a. Lyon, par les savants écossais réfugiés en France au XVIe siècle. (Revue des bibhothèques. 1911).
I Péricaud 1'ainé, Ant. Bibhographie lyonnaise du XVe
siècle. Nouvelle édition. Lyon, 1851—59. 4 dln. Nouvelles
recherches sur les éditions lyonnaises du XVe siècle. (Supplément a la Bibhographie lyonnaise du XVe siècle). Lyon, 1840. 8°.
Deel II met ondertitel: „contenant le catalogue des imprimeurs et des libraires de Lyon de 1478 a 1500, la table m thodique des éditions lyonnaises du 15e siècle." Deel IV bevat: „Additions et corrections" en, aan het eind: Notice des ouvrages imprimés et manuscrits d'Ant. Péricaud.
Parijs. — Bibliographie parisienne ou Catalogue d'ouvrages de sciences, de littérature, et de tout ce qui concerne les beaux-arts, tels que la musique, la gravure, etc. imprimés ou vendus a Paris. Avec les jugements qui en ont été portés dansles écrits périodiques, ensemble 1'énoncé des édits, arrêts, et déclarations du roi, etc. Par une Société de gens de lettres. Paris, Desnos. Année 1770. 6 dln. 2 bd. 8°.
Claudin, A. The first Paris press. An account of the
books printed for G. Fichet and J. Heynlin in the Sorbonne, 1470—1472. London, 1898. m. pl. 4°.
111. monographs issued by the Bibliographical Society, no. 6.
Leith, W. Forbes. Bibliographie des hvres pubhés a.
Paris et a Lyon par les savants écossaisTéfugiés en France au XVIe siècle. (Revue des bibhothèques. 1911).
■ (Maittaire, M.) Historia typographorum aliquot Pari-
siensium vitas et libros complectens. Londini, 1717. 8°.
Behelst de levens van en lijsten der boeken gedrukt door S. Colinaeus, m. Vascosanus, g. Morellus, A. Turnebus, F. Morellus i, j. Benenatus, F. Morellus II, Claudius Morellus I, Claudius Morellus II, Carol. Morellus; Aegidius Morellus.



iv. 3. d. NAT. BIBLIOGRAPHIE. GROOT-BRITTANNIË EN IERLAND.
255
Poitiers. — Claudin, A. Origines et débuts de l'imprimerie a Poitiers. Bibliographie des premiers livres imprimés dans cette ville, 1479—1515. Avec notes, commentaires, éclaircissements et documents inédits. Paris, 1898. m. facs. 8°.
Rijssel. — Houdoy, J. Les imprimeurs lillois. Bibliographie des impressions lüloises, 1595—1700. Paris, 1879. m. pl. 8°.
Straatsburg. — Schmidt, Ch. Répertoire bibliographique strassbourgeois jusque vers 1530. Strassb. 1893—96, 1910. 8 dln. m. 1 suppl. m. facs. gr. 8°.
L Jean Grüninger. ii. Martin et Jean Schott, met Supplement door S. C. Scott. iii. Jean Prüss père et Jean Prüss fils. iv. Jacques Eber. Thomas Anshelm. Pierre Attendorn. Fréd ric Dumbach. Barthélémy Kistler. Guülaume Schaffner. Matthias Brant. Jean Wahinger. Jér. me Greff. Reinhart Beck. Conrad Kerner. ülric Morhard. v. Matthias Huphiff. vi. M. Flach père et M. Flach fils. vii. Jean Knobloch. viii. Matthias Schut er.
Toulouse. — Desbarreaux-Bernard. L'imprimerie a Toulouse aux XVe, XVIe, et XVIIe siècles. Toulouse, 1865. 8°.
L'imprimerie a Toulouse aux XVe, XVIe et XVIIe
siècles. le partie. Catalogue raisonné de hvres imprimés au XVe siècle. Toulouse 1868. m. 18 pl. 8°.
Troyes. — Socard, A. Livres populaires. Noëls et cantiques imprimés a Troyes depuis le XVIIe siècle jusqu'a nos jours avec des notes bibhographiques et biograpbiques sur les imprimeurs troyens. Paris, 1865. m. 20 pl. en houtsn. 8°.
Yonne. — Riblère, H. Essai sur rhistoire de l'imprimerie dans le département de 1'Yonne et spécialement a Auxerre, suivi du catalogue des hvres, brochures et pièces imprimés dans cette ville depuis 1580 jusqu'en 1857. Auxerre, 1858. m. 2 pl. 8°. (Bulletin des sciences hist. et naturelles de 1'Yonne).
d. Groot-Brittannié en Ierland.
Collier, J. Payne. A bibhographical and critical account of the rarest books in the English language, alphabetically arranged, which, during the last fifty years, have come under nis observation. London, 1865. 2 dln. 8°.
Lowndes, W. Th. The bibhographer's manual of English literature, containing an account of rare, curious and useful books, pubhshed in or relating to Great-Britain and Ireland. *rom the invention of printing; with bibhographical and critiCai notices, collations of the rarer articles, and the prices at which they have been sold in the present century. London, 1834. 4 dln. 8°.
The bibhographer's manual enz. New edition, revïsed,
corrected and enlarged by H. G. Bohn. London, 1857 44. 5 dln. in 10 st. H. G.Bohn. Appendice to the bibhographers



256
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
manual containing an account of books issued by litterary and scientific societies and printing clubs; books printed at private presses; privately printed series; and the principal literary and scientific serials. London, 1864. kl. 8°.
(Oldys, William). The British librarian: exhibiting a compendious review or abstract of our most scarce, useful and valuar ble books in ah sciences, as well in manuscript as in print: with many characters, historical and critical, of the authors, their antagonists, etc. In a manner never before attempted, and use-, ful to ah readers. With a complete index to the volume. (JanuaryJune 1737). London, 1738. 6 nos. 8°. (alles wat verschenen is).
Ames. J., and W. Herbert. Typographical Antiquities or all historical account of the origin and progrès of printing in Great Britain and Ireland; containing memoirs of our ancient printers and a register of books printed bij them from the year 1471—1500. Begun by the late J. Ames. Considerably augmented both in the memoirs and number of books by Will. Herbert. London, 1785-1— 1790. 3 dln. m. portr. en pl. 4°. .
An index to Dibdins edition of the Typographical Antiquities . first compiled by Jos. Ames with some references to the intermediate edition by Wilham Herbert. Printed from a copy in the Library of Sion College. London, 1899. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Duff, E. Gordon. Fifteenth century Enghsh books. A bibliography of books and 'documents printed in England and of books for the English market printed abroad. London, 1917. m. 53 facs. 4°.
111. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 18.
R(eiffenber)g. de Origines de la typographie anglaise, pour servir de supplément aux Annales typographiques de G. W. Panzer. (Le Bibhophile beige. Tome V. 1848). ; Sayle, C. E. Early English printed books in the University Library, Cambridge 1475 to 1640. Cambr. 1900—7. 4 dln. 8°.
■ Sinker, R. A catalogue of the English books printed before 1601 now in the hbrary of Trinity College, Cambridge. Cambr. 1885. 8°.
■ London catalogue of books, The. In ah languages, arts and sciences, that have been printed in Great-Britain since the year 1700. Properly classed under the several branches of hterature; and alphabeticaUy disposed under each head, with their sign and prices. Carefully compiled and corrected with innumerable additions. London, 1773. 8°.
■ English catalogue of books, The. (including the original „London" catalogue) giving in one alphabet, under author.



IV. 3. d. NAT. BIBLIOGRAPHIE. GROOT-BRITTANNIË EN IERLAND. !
257
title and subject, the size, price, month and year of publication and pubhsher of books issued in the United Kingdom of Great Britain and Ireland, 1801—1836. Edited and compiled by R. A.
Peddie and Cj. Waddington. London, 1914. 1 dl. The English
catalogue of books published from January 1835 to January 1872. Comprising the contents of the London and the British catalogues and the principal works published in the United States of America and Continental Europe with the dates of pubhcation in addition to the size, price, edition and publisher's name. Compiled by Sampson Low. London, 1864, 1873. Dl. I—-II. 
The English catalogue of books. An alphabetical hst of works pubhshed in the United Kingdom and of the principal works published in America etc. January 1872—December 1889. Compiled by Sampson Low. London, 1882. 1891. Dl. III—IV. 
The English catalogue of books. Titles classified under author and subject in one strict alphabet, with particulars of the size, price, year of pubhcation and name of publisher of works issued in Great-Britain and Ireland and the principal works published in America. January 1890—Dec. 1900. London, 1898. 1901. Dl. V—VI. — The English catalogue of books (including theoriginal London and British catalogue) giving in one alphabet, under author, title and subject, the size, price, month and year of pubhcation and publisher of books issued in the United Kingdom of Great Britain and Ireland. January 1901—Dec. 1915. London, 1906, 1911, 1916. Dl. VII—IX. tez. 10 dln. Index to
the British catalogues of books published during the years 1837 —1857, 1856—January 1876, January 1874—Dec. 1880, January 1881—Dec. 1889. London, 1858—93. 4 dln. 8°.
Bent's Monthly Literary Advertiser, and Register of engravings, works on the fine arts, etc. London, 10 January 1839— 10 Dec. 1840. (no. 410—434). 2 dln. 4°.
Hodgson's Annual catalogue of new works, new éditions, and new engravings published during 1840—42. Reprinted with additions from Bent's Literary Advertiser. London, Th. Hodgson, 1841—43. 3 dln. 8°.
Catalogue, A. of works in ah departments of English hterature, classified; with a general alphabetical index. Corrected to March 1843. The full titles, sizes, prices and dates of the last éditions, are given. London, Longman, Brown, Green and Longmans, (1843). 8°.
Bibliotheca Londinensis. A classified index to the hterature of Great Britain during 30 years. Arranged from and serving as a key to the London catalogue of books 1814—46, which contains the title, size, price, and publisher's name of each work. London, Th. Hodgson, 1848. 8°.
17



258
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
London catalogue of books, The. published in Great Britain. With their sizes, prices, and publisher's names, 1816 to 1851. London, Th. Hodgson, 1851. 8°.
Reference catalogue, A. of current hterature containing the full titles of books now in print and on sale with the prices at which they may be obtained of ah booksellers and an Index to nearly 30.000 works also a list of the most familiar pen names. London, J. Whitaker, 1877. 8°.
Literature of the month, Current. With occasional notes
and ülustrations, 1909. London. 8°. (ontbr. no. 1, 2, 5). 
New series, 1910—1915. London. 8°. (ontbr. 1912. no. 46).
English catalogue of books, The. for 1916... giving in one alphabet, under author and title, the size, price, month of pubhcation, and publisher of books issued in the United Kingdom. London, 1917... 8°.
Londen. — Duff, E. G., W. W. Greg, R. B. Mc. Kerrow, H. R. Plomer, A. W. PoUard, R. Proctor. Hand-hsts of books printed by London printers, 1501—1556. London, 1895—1913. 4 dln. m. facs. 1 bd. kl. 4°.
, Publ. of the Bibliographical Society.
Term catalogues, The. 1668—1709 A. D.; with a number
for Easter Term, 1711 A. D. A contemporary bibliography of English hterature in the reigns of Charles II, James II, Wüliam and Mary, and Anne, edited from the very rare Quarterly lists of new books and reprints of divinity, history, science, law, medicine, music, trade, finance, poetry, plays, etc; with maps, engravings, playing cards, etc. issued by the booksellers, etc. of London. By Edward Arber. London, 1903—6. 3 dln. 4°.
London catalogue of books, The modern. With
their sizes, prices, and püblishers. Containing the books published in London, and those altered in size or price, since the year 1800 to October 1818. London, W. Bent, 1818. 8°.
London catalogue of books, The. With their sizes, prices,
and püblishers, containing the books published in London, and those altered in size or price, since the year 1800 to March 1827. London, publ. f. the executor of the late W. Bent, 1827. 8°.
Correctedto August 1811. London, W. Bent, 1811. 8°.
1814. London, W. Bent. 8°.
Since the year 1814 to December 1834. London, publ.
by R. Bent, 1835. 8°.
Since the year 1814tot 1839. London, R. Bent, 1839.
— First appendix.
Supplement to the edition dated 1839 containing the



IV. 3. e. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. ITALIË.
259
new works and new éditions published in London from January 1839 to Jan. 1844. With their sizes, prices and püblishers' names. London, Th. Hodgson. 8°.
Oxford. — Madan, F. The early Oxford press. A bibliography of printing and publishing at Oxford, 1468—1640. With notes, appendixes and Ülustrations. Oxford, 1895. m. pl. 8°.
Schotland. — Dlckson, R., and J. Ph. Edmond. Annals of Scottish printing from the introduction of the art in 1507 to the beginning of the 17th century. Cambr. 1890. m. facs. 4°.
e. Italië.
(Haym, N. F.). Notizia de hbri rari nella lingua Itahana divisa in quattro parti principah; cioè: istoria, poesia, prose arti e scienze. Anessovi tutto il hbro della eloquenza Itahana di mons. G. Fontanini, con il suo Ragionamento intorno la detta materia. Con tavole copiosissime, e necessarie. Londra, 1726. 8°. (met bijgeschreven prijzen in liren).
Eerste druk van Haym's Biblioteca Italiana.
-— Bibhoteca Itahana ossia notizia de hbri rari Italiani divisa in quattro parti cioè: istoria, poesia, prose, arti e scienze. Edizione corretta, amphata, e di giudizj intorno alle mighori opere arrichita. Con tavole copiosissime e neccessarie Milano 1803. 4 dln. 8°.
Olschki, Leo. S. Le hvre en Italië a travers les siècles. Róle joué par lTtalie dans le développement de l'art, de l'imprimerie et de 1'ülustration du hvre, du XVe au XlXe siècle, démontré par une collection exposée a Leipzig dans la section de la bibliophihe de 1'Exposition internationale de 1'industrie du livre et des arts graphiques. 1914. m. 86 pl. 8°.
Segarizzi, A. Bibhograha delle stampe popolari Itahane deha R. Bibhotheca Nazionale di S. Marco di Venezia. Bergamo 1913. m. facs. 8°. 5 Bibliografia delle stampe popolari Italiane. I.
Zambrini, Fr. Le opere volgari a stampa dei secoli XIII e XIV mdicate e descritte. Edizione quarta. Bologna, 1878. 8°.
Audlffredi, J. B. Specimen historico-criticum editionum Italicarum saeculi XV in qua praeter editiones ab Orlandio, Mettano, Denisio, Laerio et a nonnullis bibhographis recentioribus hactenus relatas plurimae aliae recensentur omnesque plenius ubenusque describuntur: non paucae contra eorundem sententiam eluadantur: vana item adhistoriam typographicam et bibhographicam spectantia interseruntur. Accedunt indices IV locuoletissum. Romae, 1794. 4°.



260
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
(Boni, M.). Lettere sui primi libri a stampa di alcune citta e terre dell' Italia superiore parte sinora sconosciuti parte nuovamente illustrati. Venezia, 1794. 4°.
Lettera prima. Monumenti della tipografia Genovese nel secoio xv. Lettera seconda. Primi monumenti della Pavese e Bresciana tipografia nuovamente scoperti.
Varnhagen, H. Ueber eine Sammlung alter italienischer Drucke der Erlanger Universitatsbibliothek. Ein Beitrag zur Kenntniss der italienischen Litteratur des 14ten und 15ten Jahrhunderts. Erlangen, 1892. m. facs. 4°.
Zambra, L. Incunaboh di origine itahana nella bibhoteca dell Academia Ungherese delle Scienze a Budapest. (La Bibliofilia. Anno XVII. 1914—16).
Pagliaini, A. Catalogo generale deha libreria Itahana dall anno 1847 a tutto il 1899. Milano, 1901—1905. 3 dln. — Indice per materie dall anno 1847—1899. Vol. I—III. 1... Milano, 1910.. . 3 dln. ——- Primo Supplemento dall anno 1900 atutto il 1910. Vol. I—II. 1... Milano, 1912... 8°.
Bollettino delle pubbhcazioni Italiane ricevute per diritto di stampa d. Bibhotheca nazionale centrale di Firenze. Fir. 1886, 1888. 8°.
Bollettino bibliografico itahano. Anno I—II, 2. Nov. 1912— Febraio 1914. 8 afl. 8°.
Abrdzzo. — Pansa, G. La tipografia in Abruzzo dal sec. XV. al sec. XVIII. Saggio critico-bibhografico. Lanciano, 1891. 8°.
Bologne. — Ambrosini, R. Indice degh incunabuh Bolognesi. Bol. 1909. 8°.
—>>— Marinis, T. Ouvrages imprimés a. Bologna au XVe siècle. Flor. 1914. m. facs. 8°.
Ferrara. —■ Baruffaldi, G. Deha tipografia Ferrarese dall' anno 1471 al 1500. Saggio letterario bibliografico. Ferr. 1777. 8°.
Rossi, J. B. de. De typographia Hebraeo-Ferrariensi.
commentarius historicus, quo FeiTarienses Judaeorum editiones Hebraicae, Hispanicae, Lusitanae recensentur et illustrantur. Parma, 1780. 8°.
Florence. — Bologna, P. La stamperia Fiorentina del Monasterio di S. Jacopo di Ripoh e le sue edizioni. Studio storico e bibliografico. Torino, 1893. 8°.
(Torrentino, L.) Annali della tipografia Fiorentina. Edizione 2a corretta e aumentata da Dom. Moreni. Fir. 1819. 8°.
Milaan. — Predari, Francesco. Bibhographia Milanese. Biblioteche, typografie, bibhographia. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1857).



iv. 3. e. nationale bibliographie. italië.
261
Milaan. — Saxlus; J. A. HMoriah^erario-typograpMcaMediolanensis, in qua, de studiis literariis antiquis et novis in hac metropoli institutis: De tempore inductae Mediolanum typographiae; et primis hujus artis opificibus; de viris doctrina illustribus, qui saeculo XV in eadem urbe floruere, atque eorundem msstis operibus in Ambrosiana bibhotheca servatis disseritur. Adjecta sunt Appendix epistolarum, quae hbris, tune ibidem editis, affixae legebantur; et Catalogus codicum Mediolani impressorum ab anno 1465 ad annum 1500. Mediol. 1545. fol.
Napels. — Bresciano, Giovanni. Ricerche bibhografiche. I. Di tre rarissime edizioni Napoletane del secoio XVI sconosciute ai bibhografi. (Revue des bibhothèques. Année IX. 1899,
XIV. 1904).
Fava, Mariano, e Giovanni Bresciano. La stampa a
Napoh nel XV secoio. Vol. I. Notizia e documenti. Vol. II. Bibliografia con un atlante in foho. Leipzig, 1911—13. 2 dln. 8°. m. atlas van 60 facs. fol.
Sammlung Bibliothekswissenschaftlicher Arbeiten begründet von K. Dziatzko fortgeführt und herausgegeben von K. Haebler. Heft. 32—34. (ii. Serie. 15e-17e Heft).
Pavia. — Gomi, S. Memorie bibhografiche per la storia deha tipografia Pavese del secoio XV. Pavia, 1807. 8°.
Piemont. — Cosentini, Fr. Gli incunaboh ed i tipografi Piemontesi del secoio XV. Indici bibhografici. Torino, 1914. 8°.
Rome. — (Audiffredi, J. B.) Catalogus historico-criticus Romanarum editionum saecuh XV, in quo praeter editiones a Maettario, Orlandio, ac P. Laerio relatas et hic plerumque plenius uberiusque descriptas plurimae aliae quae eosdem effugerunt, recensentur ac describuntur: non paucae contra ab eodem P. L. aliisve memoratae exploduntur: varia item ad historiam typographicam et bibhographicam pertinentia nunc primum pertractantur. Romae, 1783. m. 1 pl. 4°.
Bresciano, J. Ad catalogum historico-criticum editionum Romanarum saecuh XV, J. B. Audiffredi auctore. (Revue des bibhothèques. 1896).
Sabionetta. — Rossi, J. B. de. Annales typographiae Ebraicae Sabionetenses appendice aucti, ex Italicis Latinos fecit L F. Roos Erl. 1783. 8°.
Turijn. — Manzoni, G. Annali tipografici Torinesi del secoio
XV. Torino, 1863. m. 8 pl. 8°.
Vicenza. — (Faccioli, G. T.). Catalogo ragionato di hbri stampati in Vicenza, e suo territorio nel secoio XV. Con un'appendice de' hbri di Vicentini, o spettanti a Vicenza, che in quel secoio si stamparono altrove. Vicenza, 1796. 8°. (de Appendice is er niet).



262
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
/. Oostenrijk-Hongarije.
Bibliographie der oesterreicbischen Drucke des XV und XVI Jahrhunderts. Herausgegeben von E. Langer. Band I. 1 Heft. Trient—Wien—Schrattenthahl bearbeitet von W. Dolch. Mit einem Anhang: Aus der ersten Zeit des Wiener Buchdrucks, von I, Schwarz. Wien, 1913. m. 4 pl. 8°.
Bibliographie, Oesterreichlsche. herausgegeben vom Verein der oesterr.-ungar. Buchhandler, redigiert von Carl Junker und Arthur L. Jellinek. Wien, 1899—1901. Jahrg. I—III. 3 dln. 8°. (niet verder verschenen).
Schubert, Anton. Die sicher nachweisbaren Inkunabeln Böhmens und Mahrens vor 1501. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XVI. 1899).
Reinsberg-Duringsfeld, de. Les auteurs dalmates et leurs ouvrages. Esquisse bibliographique. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome XII. (2e série III). 1856).
Szabó, K. Régi Magyar Könyvtar az 1531—1711 megjelent Magyar Nyomtatvanyok könyvészeti kézikönyve. (Oude Hongaarsche bibhotheek. Handboek van de in de jaren 1531—1711 in de Hongaarsche taal verschenen werken. Budapest, 1879. 8°.
Régi Magyar Könyvtar, a H-dik kötet. az 1473—tol 1711—
ig megjelent nem Magyar nyelvü hazai nyomtatvanyok könyvészeti kézikönyve. (Oude Hongaarsche bibhotheek. Deel II. Bibhographisch handboek van de in de jaren 1473—1711 in Hongarije verschenen werken in niet-Hongaarsche taal). Budapest, 1885. 8°.
Szabó, K., es Arpad Hellebrant. Regi Magyar Könyvtar. III dik kötet. Magyar szerzöktöl külföldön, 1480—tól 1711—ig megjelent nem Magyar nyelvü nyomtatvanyoknak könyvészeti kézikönyve. (Oude Hongaarsche bibhotheek. Deel III. Bibliographisch handboek van de in de jaren 1480—1711 in het buitenland verschenen niet-Hongaarsche drukken door Hongaarsche schrijvers). Budapest, 1896—98. 2 dln. 8°.
Petrik, Geza. Magyarorszég Bibliographiaja, 1712—1860. Könyvészeti kimutatasa a magyarorszagban s. hazankra vonatkozólag külföld megjelent nyomtatvanyoknak. Bibhographia Hungariae, 1712—1860 seu Catalogus hbrorum in Hungaria,et de rebus patriam nostram attingentibus extra Hungariam editorum. In ordinem redegit et secundum genera scientiarum speciah indice adiecto exhibuit Géza Petrik cum introductione Alexandri Szilagyi. Budapest, 1888—92. 4 dln. 8°.
Magyar Könyvészet 1860—1875. Jegyzéke az 1860—
1875 évekbén megjelent magyar könyvek- es folyóiratoknak.



IV. 3. g. NAT. BIBLIOGRAPHIE. RUSLAND, POLEN EN FINLAND.
263
(Hongaarsche bibhographie, 1860—1875. Catalogus der in de jaren 1860—1875 verschenen Hongaarsche hoeken en tijdschriften). Budapest, 1885. 8°.
Kiszlingstein, S. Magyar Köhyvészet II kötet. 1876—1885. Jegyzéke az 1876—1885 években megjelent, vagy ujolag kiadott magyar könyveknek és térképeknek, Függelékül: A magyar hirlapok és .folyóiratok 1876—1885 (Hongaarsche bibhographie. Deel II. 1876—1885. Catalogus der in de jaren 1876—1885 verschenen of opnieuw uitgegeven boeken en atlassen. Met aanhangsel: De Hongaarsche dagblad- en tijdschrift-htteratuur. 1876—1885). Budapest, 1890. 8°.
Petrik, Géza. Magyar Könyvészet 1886—1900 az 1886—1900 években megjelent magyar könyvek, térképek és atlaszok, összealhtasa tudomanyos szak- és targymutatóval. (Hongaarsche bibhographie, 1886—1900. Catalogus der in de jaren 1886—1900 verschenen Hongaarsche boeken, landkaarten en atlassen Met vak- en zakelijk register). Budapest, 1908, 1913. 2 dln. 8°.
Magyar Könyvkereskédök. Evkönyve XII—XXV Evfolyam I Magyar Könyvészet 1901—1914 II Könyvkereskedehni üzletcimtar III Közhasznu üzleti tudnivalók (Jaarboek der Hongaarsche boekhandelaren. Jaarg. 12—25. I. Hongaarsche bibhographie, 1901—1914. II. Adresboek van boekhandelaren. III. Reglementen, lijst van vereenigingen, gebruiken). Budapest, 1902—1915. 14 dln. kl. 8°.
Jaarg. XII-XVIII bewerkt door K. Renyi. Jrg. XIX —XXIII door
K. Steinhofer. Jrg. XXIV door K. Martón. Jrg. XXV door B. Kóhalmi
en BI. Pikler.
Jrg. XII en XIII bevatten nog een 4e afd.: Zenemilvek Jegyzéke (Katalogus der muzikalien). Bij Jrg. XXV is de 3e af deeling vervallen.
g. Rusland, Polen en Finland.
Croiset van der Kop, Anna C, en G. A. Evers. Nederland-Rusland. Vergeten boekjes. (Het Boek, Jaarg. II. 1913).
P(oltoratsky), S(erge). Bibhothèque russe-francaise ou la Russie et la France historiques et httéraires. (Le Bibhophile beige. Tome VI, VIII, XI—XIII, XV, XX. 1850, 51, 55—57 59, 64).
Wierzbowski, Th. Bibhographia Polonica XV ac XVI ss. sive Catalogus hbrorum res Polonicas tractantium vela Polonis conscriptorum arte typographica impressorum, qui in bibhotheca
Universitatis Caesareas Varsoviasis asservantur. Varsov 1889 
94. 3 dln. 8°.
Krakau. — Rózycki, K. von. Die Inkunabeln des Druckers des Turrecremata in Krakau. Eine bibhographische und typographische Untersuchung. München, 1911. m. 3 pl. 4°.



264
rV". DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Vasenius, W. Suomalainen Kirjallisuus, 1544—1877, 1878— 85, 1886—91, 1892—95, 1896—1900. La littérature finnoise, 1544—1900. Catalogue alphabétique et systématique. Avec un index des traducteurs. Helsinggissa, 1878—1905. 5 dln. 8°.
Pakarinen, S. Suomalainen Kirjalhsuus, 1901—1905. La uttérature finnoise, 1901—1905. Catalogue alphabétique et systématique. Avec un index des traducteurs. Helsinggissa, (1912). 8°.
h. Skandinavië.
Bruun, Chr. V. Bibhotheca Danica. Systematisk fortegnelse over den Danske literatur fra 1482 til 1830 efter samlingerne i det store Kóngelige Bibhothek i Kjöbenhavn. Med supplementer fra Universitetsbibhotheket i Kjöbenhavn og Karen Brahes bibhothek i Odense. Udgivet fra det store Kongehge Bibhothek.
Kjöb. 1877—1902. 4 dln. 8°. Supplement ved L. Nielsen.
Kjöb. 1914. 8°.
Nielsen, L. Dansk bibhografi, 1482—1550. Med saerhgt hensyn til Dansk bogtrykkerkunsts historie. Kjob. 1919. m. pl. en afb. 4°.
Kronenberg, M. E. Deensche bibhographie van incunabelen en post-incunabelen. (Het Boek. Jg. IX. 1920).
Grundtvig, V. Nögle til Danske bogfortegnelser, 1482—1908, for bibhotheker og boghandlere. Med tülaeg: Udvalg af Danske fag-bibliografier. Kjöb. 1913. 8°.
Erslew, Th. H. Almindehgt forfatter-lexicon for Kongeriget Danmark med tilhörende bilande, fra 1814 til 1840 eller Fortegnelse over de sammesteds födte forfattere og forfatterinder, som levede ved begyndelsen af aaret 1814, eher siden ere födte, med anförelse af deres vigtigste levnets-omstaendigheder og af deres trykte arbejder; samt over de i hertugdömmerne og i udlandet födte forfattere, som i bemeldte tidsrum have opholdt sig i Danmark og der udgivet skrifter. Kjöb. 1843—53.
3 dln. 8°. Supplement tü Almindehgt forfatter-lexicon
for Kongeriget Danmark med tilhörende bilande indtil udgangen af aaret 1853. Kjöb. 1858—68. 3 dln. 8°.
Bogfortegnelse, Dansk. for aarene 1841—1858 samlet af F.
Fabricius. Kjöb. 1861. gr. 8°. ■ for aarene 1859—68, 1869—
80, 1881—92. udarbeidet af Joh. Vahl. Kjöb. 1871, 1882, 1894.
3 dln. gr. 8°. for aarene 1893—1900, 1901—1908, 1909—
1914, udarbejdet af H. Ehrencron-MüUer. Kjöb. 1903, 1911,
1916. 3 dln. gr. 8°. for 1915... udgivet og for lagt af
G. E. C. Gad. Kjöb. 8°.
Pettersen, Hj. Bibhotheca Norvegica. Christ. 1899—1911. Deel I—III. 1. 3 dln. in 7 st. 4°.
Bd. I. Norsk boglexikon, 1643—1813. Beskrivende katalog over böger



IV. 3. h. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. SKANDINAVIË.
265
trykte i Norge i tidsrummet fra bogtrykkerkunstens indförelse til adskillelsen fra Danmark. Hef te 1—3.
Bd. II. Norge og Nordmaend i Udlandets literatur. Beskrivende katalog over böger og tidsskriftartikler om Norske forhold. 1—3 samling.
Bd. III. 1. Norske forfattere for 1814. Beskrivende katalog over deres vaerker.
Bog-Fortegnelse, Norsk. 1814—1847. Med anhang indeholdende: 1. Land- og Sökarter. 2. Indbydekesskrifter. 3. Politiske- og Avéttissements-tidender. Samlet og udgiven af M.
Nissen. Krist. 1848. 8°. 1848—1865. Med anhang indehol-
dende: 1. Indbydelsesskrifter. 2. Pohtiske- og Avertissementstidender. Samlet og udgiven af P. Botten-Hansen og S. Peter-
sen. Krist. 1870. 8°. 1866—1872. Med anhang: 1. Univer-
sitets- og Skoleprogrammer. 2. Politiske- og Avertissementstidender. Samlet og redigeret af Th. Boeck. Christ. 1877. 8°. — 1873—82. Samlet og redigeret af M. W. Feilberg. Christ. 1885. — Register til Norsk bog-fortegnelse, 1873—82. Udarbeidet af O. A. Overland samt Katalog over norsk musikforlag og norske Komponisters vaerker udkommt i Udlandet. Udarbeidet af C. Warmuth. Christ. 1887. 3 dln. 8°. — 1883—1890. Medtülaeg Musikaher, 1883—1890. Samlet og redigeret af M. W. Feilberg.
Christ. 1892. 8°. 1891—1900. Paa grundlag af M. W. Feilbergs
samhnger udarbeidet af H. J. Haffner. Krist. 1902. 8°. 1901—
1910. Samlet og udarbeidet av H. J. Haffner. Krist. 1912. tez. 9 dln. 8°.
Aarskatalog over Norsk htteratur, 1911... Utgit av den Norske Boghandlerforening. Forsynet med henvisninger, syste matisk register og tidsskriftfortegnelse av Chr. Dybwad. Krist. 1912... 8°.
Botten-Hansen, P. La Norvège littéraire. Catalogue systématique et raisonné de tous les ouvrages de quelque valeur imprimés en Norvège ou composés par des auteurs norvégiens 'au 19me siècle aecompagné de renvois, notes et exphcations httéraires, • ainsi que de notices biograpbiques sur les auteurs, etc. Précédé d'une introduction historique. Christ. 1868. 8°.
Lidderdale, Th. W. Catalogue of the books printed in Iceland from A. D. 1578 to 1880 in the hbrary of the British Museum. London, 1885. fol.
(Fiske, W.). Books printed in Iceland, 1578—1844. A supplement to the British Museum catalogue. 1886. 8°. Bibliographical Notices. I.
CoUijn, I. Schwedische Donate. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen). Paul Schwenke gewidmet. 1913).
Klemming, G. E. Sveriges bibhografi, 1481—1600. le—4e haftet, 1481—1530. Upsala, 1889—92. m. facs. 8°. (niet verder verschenen).



266
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Schröder, J. H. Incunabula artis typographicae in Svecia. Upsaliae, 1842. 4°.
(Aurivillius, P. F.). Catalogus hbrorum impressorum bibliothecae Regiae Academiae Upsahénsis. Upsal. 1814. 2 dln. 4°.
Bevat de titels der voornaamste in Zweden tot 1796 verschenen boeken. Het 2e deel geeft een lijst van anoniem verschenen werken. Linnström, Hj. Svenskt boklexicon, aren 1830—1865. Stockh. 1883—84. 2 dln. 8°.
Bok-Katalog Svensk. för aren 1866—1875. Stockh. (1878). — Svensk Bok-Katalog jemte Musilrfortecloaing för aren
1876—85, 1886—95, 1896—1900. Stockh. z. j. 3 dln. för
aren 1901—1905 (red. af A. Thelin en V. Gödel). Stockh. 1908.
för aren 1906—1910. utarbetad af Axel Nelson. Stockh.
1913. 8°.
Arskatalog för Svenska bokhandeln utgiven av Svenska bokförlaggareföreningen genom V. Gödel en A. Nelson, Carl Efvergren. 1911... Stockh. 8°.
Bokhandels-Katalog. Svensk. Stockh., P. A. Norstedt en Söner, 1845, 1846. Afd. 1,2. 8°.
Geeft een bibliographie van de sedert 1800 in Zweden verschenen boeken; is in 5 afd. compleet.
Förteckning öfver Svenska bokhandelns under ar 1857 utkomne boeker, lithografiska arbeten, kartor M.M. hos A. Bonnier. Stockh., 1858. 8°.
Arskatalog för Svenska bokhandeln, 1864, 67—70, 76—79. Stockh. 1865—80. 9 dln. 8°.
Molér, W. Bidrag tül en Gotlansk bibliografi. Stockh. 1890. 8°. Bevat niet alleen de bibliographie van werken over het eiland Gotland, maar ook die van drukken te Visby verschenen en van werken door Gotlandsche schrijvers.
i. Spanje en Portugal.
Antonlus, Nic. Bibhotheca Hispana vetus sive Hispani scriptores qui ab Octaviani Augusti aevo ad annum Christi 'MD floruerunt. Curante Fr. Perezio Bayerio qui et prologum et auctoris vitae epitomen et notulas adiecit. Matriti, 1788. 2 dln. fol.
Bibhotheca Hispana nova sive Hispanorum scriptorum qui
ab anno MD ad MDCLXXXIV floruere notitia. Nunc primum prodit recognita, emendata, aucta ab ipso auctore. Matriti, 1788. 2 dln. m. portr. fol.
Burger, Konrad. Die Drucker und Verleger in Spanien und Portugal von 1501—1536. Mit chronologischer Folge ihrer Druckund Verlagswerke. Zugleich ein Register zu Panzers Annalen usw. Leipzig, 1913. m. portr. kl. 4°.



IV. 3. i. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. SPANJE.
267
Haebler, C. Bibliografia Ibérica del siglo XV. Enumeraeión de todos los libros impresos en Espana y Portugal hasta el ano de 1500 con notas criticas. La Haya, Leipzig, 1904, 1917. 2 dln. 8°.
Zur altesten Geschichte des Buchdrucks in Spanien.
Nachtrage zur Bibhograffa Iberica. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXVI. 1909).
Rara Hispanica (Rosenthal's Beitrage zur Forschung. 1ste
Folge. 1915).
Gallardo, B. J. Ensayo de una Bibhoteca Espanola de libros raros y curiosos formado con los apuntamientos de B. J. Gallardo, ccKjrdinados y aumentados por M. R. Zarco del Valle y J. Sancho Rayon. Madrid, 1863—89. 4 dln. 8°.
Garcla Peres, D. Catalogo razonado biografico y bibliografico de los autores Portugueses que escribièron en Castehano. Madrid, 1890. 8°.
Hoffmann, F. L. Beitrag zur Bibhographie in Spanien gedruckter seltener Bücher. (Serapeum. Jg. XXIX. 1868).
Majansius, G. Specimen bibhothecae Hispano-Majansianae sive idea novi catalogi critici opervm scriptorvm Hispanorvm qvae habet in sva bibhotheca Gregorivs Majansivs. Ex mvseo D. Clementis. Hann. 1753. 4°.
Pellicer y Saforcada, J. A. Ensayo de una Bibhotheca de traductores espanoles donde se da noticia de las traducciones que hay ih Castehano de la Sagrada Escritura, santos padres, filosofos, historiadores, medicos, oradores, poetas, asi griegos como latinos; y de otros autores que han üorecido antes de la invencion de la imprenta. Preceden varias noticias hterarias para las vidas de otros escritores Espanoles (Lupercio Leonardo y Argensola, Barth. Juan Leonardo y Argensola en M. de Cervantes Saavedra). Madrid, 1778. 2 stkn. 1 bd. 4°.
Rezabal y Ugarte, J. de. Bibhoteca de los escritores que han sido individuos de los seis colegios mayores: de San Ildefonso de la Universidad de Alcala, de Santa Cruz de la de Valladohd, de San Bartolomé, de Cuenca, San Salvador de Oviedo, y del Arzobispo de la de Salamanca. Con varios indices. Madrid, 1805. 4°.
Salva y Mallen, P. Catalogo de la bibhotheca de Salva. Valencia, 1872. 2 dln. met facs. 8°. (exemplaar met ingevulde prijzen).
Catalogue de la bibhothèque de Ricardo Heredia comte de Benahavis. Paris, 1891—94. 4 dln. m. facs. 8°.
Molina Navarro, G. Indice par facihtar el manejo y con-
sulta de los cat alogos de Salva y Heredia reunidos. Madrid, 1913.8°.



268
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Vindel, P. Bibhograffa grifica. Reproducción en facsimil de portadas, retratos, colafones y otras curiosidades utiles a los bibhófilos, que se hahan en obras ünicas y hbros préciosos ó raros. Madrid, 1910. 2 dln. m. 1224 facs. kl. 4°.
Hidalgo, D. Diccionario general de bibhograffa Espanola. Madrid, 1862—81. 7 dln. 8°.
Deel 1—5 het werk zelf; in dl. 5 Supplemente-; dl. 6 Indice de autores; dl. 7 Indice de materias.
Boletin bibhografico Espanol y estrangero. Comprende
todas las pubheaciones nuevas espanolas, de obras, fohetos, periódicos, grabados, htograffas, cartas geograficas, etc. muchas de las pubheadas en los anos pasados, y las mas principales hechas en el estrangero, 1840—49. 2a edicion. Madrid, 1843—49. 10 dln. in 9 bd.
Complete serie. De eerste drie jaarg. verschenen zonder naam van den schrijver.
Hidago, D. Boletin bibhografico Espanol. Indice del Tomo V. 1864. Madrid, 1864. 8°.
AlcalA. —■ Garcia, J. C. Ensayo de una tipografia Complutense. Madrid, 1889. 8°.
Fernandez, B. Impresos de Alcali en la bibhoteca del
Escorial. Con adiciones y correcciones a la obra „Ensayo de una tipografia Complutense" seguides de un nuevo indice alfabético de los impresos alcalainos. Madrid, 1913. m. 3 pl. 8°.
Aragon. — Sanchez, Juan M. Impresores y hbros impresos en Aragon en el siglo XVI. (Madrid), 1908. 8°.
Bibhograffa Aragonesa del siglo XVI, 1501—1600.
Madrid, 1913. 2 dln. m. facs. gr. 8°.
Uriel, M. G. Bibhothecas antigua y nueva de escritores Aragoneses de Latassa aumentadas y refundidas en forma de diccionario bibhografico-biografico. Zaragoza, 1884—1886. 3 dln. m. portr. 8°.
Omwerking van F. de Latassa y Ortin, Bibhoteca antigua de los escritores Aragoneses. Zarag. 1796. 2 dln. en Bibhoteca nueva de los escritores Aragoneses. Pamploha, 1798 — 1802. 6 dln.
Badajoz. — Villafranca, R. G. Historia y bibliografia de la prensa de Badajoz cun una carta-prólogo de Luis Vülanueva y Canedo. Badajoz, 1901. m. facs. 8°.
Balearen. — Bover, J. M. Bibhoteca de escritores •Baleares. Palma, 1868. 2 dln. 1 bd. 8°.
Burgos. — Aftibarro y Rlves, M. M. Intento de un diccionario biografico y bibhografico de autores de la provincia de Burgos. Madrid, 1889. 8°.



iv. 3. i. nationale bibliographie. spanje en portugal.
269
CoRDOVA. — Valdenebro y Cisneros, J. M. de. La imprenta en Córdoba. Ensayo bibliografico. Madrid, 1900. m. facs. 8°.
Madrid. — Pastor, C. Pérez. Bibliografia Madrilena o descripción de las obras imprésas en Madrid, (siglo XVI). Madrid, 1891. m. facs. 8°.
Medina del Campo. — Pastor, C. Perez. La imprenta en Medina del Carnpo. Madrid, 1895. 8°.
Montserrat. — Albareda, Ans. Ma. La impremta de Montserrat (segles XVe—XVIe). Monestir de Montserrat, 1919. m. pl. en faes. kl. 4°.
Saragossa. — (Sanchez, Juan M.). Bibliografia Zaragozana del siglo XV. por un bibliófilo aragonés. Madrid, 1908. m. facs. gr. 8°.
Sevilla. — Escudero y Perosso, F. Tipografia Hispalense. Anales bibliograficos de la ciudad de Sevilla desde el establecimiento de la imprenta hasta fines del siglo XVIII. Madrid 1894. 8°.
Hazaftas y la Rua, J. La imprenta en Sevilla, 1475—
1800. Sevilla, 1892. 8°.
Tarragona. — Arco, Angel del. La imprenta en Tarragona. Apuntes para su historia y bibliografia. Tarrag. 1916. m. 30 facs. 8°
Toledo. — Pastor, C. P. La imprenta en Toledo. Descripción bibliografica de las obras imprésas en la imperial ciudad desde 1483 hasta nuestros dias. Madrid, 1887. m. facs. 8°.
Valencia. — Ribelles Gomin, J. Bibliografia de la lengua Valenciana o sea catalogo razonado por orden alfabético de autores de los hbros, fohetos, obras dramaticas, periódicos, coloquios, coplas, chistes, discursos, romances, alocuciones, cantares, gozos etc, que escritos en lengua valenciana y bilingüe, han visto la luz pubhca desde el establecimiento de la imprenta en Espana hasta nuestros dias. Madrid, 1920. 8°.
Petzholdt, J. Zur Litteratur der portugiesischen Bibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekswissenschaft. Jahrg. 1860).
Silva, Innocencio F. da. Diccionario bibhographico Portuguez applicaveis a Portugal e ao Brazil. Lisboa, 1858—1914. 21 dln. 8°.
Deel I-VII is het hoofdwerk; deel VHI-XX bevatten het Supplemente en deel XX een Segundo Supplemente; deel XXI is gewijd aan Alezandre Herculano; deel XI bevat: Primeiros guias dos Tomos I—X.
Van af deel X is het werk voortgezet door Brito Aranha; deel XXI is bewerkt door J. J. Gomez de Brito.
Machado, D. Barbosa. Bibhotheca Lusitana historica, critica e cronologica. Na qual se comprehende a noticia dos authores Portuguezes, e das obras, que compuserao desde o tempo da



270
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
promulgacao da Ley da Graca até o tempo prezente. Lisboa, 1741—59. 4 dln. m. portr. fol.
Deel iv draagt den bijtitel: Tomo iv que consta de muitos authores novamente collocados na Bibliotheca, e de outros illustrados, e emendados, impressos nos tres tomos precedentes.
Mattos, Ric. Plnto de. Manual bibliographico Portuguez de livros raros, classicos, e curiosos. Revisto e prefaciado pelo Camillo Castello Branco. Porto, 1878. 8°.
Bibliographia Portugueza e estrangeira. Publicacao mensal. Ern. Chardron editor. Porto, Braga 1879—1881. Anno 1—3. in afl. 8°. (ontbr. 1880 No. 12. 1881 No. 1).
Dodgson, E. S. Supplément a la bibliographie de la langue baBque. (Revue des bibhothèques. 1892, 1893).
]. De Balkan, Griekenland en' Turkije.
Kersopouloff, Jean G. Essai de bibhographie franco-bulgare, 1613—1910. (Revue des bibhothèques. 1911).
Legrand, E. Bibhographie ionienne. Description raisonnée des ouvrages publiés par les Grecs des sept-Ües ou concernant ces ües du 15e siècle a 1'année 1900. Oeuvre posthume complétée et publiée par Hubert Peraot. Par. 1910. 2 dln. 8°.
et Henri Guys. Bibhographie albanaise. Description raisonnée des ouvrages pubhés en Albanais ou relatifs a 1'Albanie du 15e siècle a. 1'année 1900. Paris, Athènes, 1912. 8°.
Louis Petit et H. Pernot, Bibhographie hehénique ou
description raisonnée des ouvrages pubhés par les Grecs au 18e siècle. Paris, 1918... Dl. I... 8°.
Weil, G. Die ersten Drucke der Turken. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXIV. 1907).
k. Zwitserland.
Jullien, A. Catalogue des éditions de la Suisse Romande.
(jusqu'a fin 1900). Genève, 1902. Supplément (1901—fin
1909). G mève, 1912. Suite au supplément. Catalogue des
publications de la Suisse Romande parues en 1910 et en 1911. Publié par la Société des libraires et éditeurs de la Suisse Romande. Laus. 1916. Suite au supplément. 2e année. Catalogue des pubhcations de la Suisse Romande parues en 1913. Genève, 1913. ■ Suite au supplément. 3e et 4e années. Catalogue des pubhcations de la Suisse Romande parues en 1914 et en 1915. Laus. 1916. tez. 5 dln. 8°.
Zurich. — Hottinger, J. H. Schola Tigurinorum Carolina: id est demonstratio historica; ostendens illustr. et per-antiquae



IV. 3.1. NATIONALE BIBLIOGRAPHIE. NOORD-AMERIKA.
271
Reipub. Tigurinae scholam a Carolo magno deducendam: duabus absoluta periodis; quarum jlla, a Carolo M. ad Reformationem, Trivialem; haec a Reformatione, exhibet publicam: Accedunt t Bibhotheca Tigurina sive Catalogus librorum ante et post Reformationem a Tigurinis scriptorum, II. Observationes de Cohegii Carolini origine et progressu; ductoribus Ecclesiae et Scholae, III. Judicia quaedam exterorum, de schola Tigurinorum reformata. Tiguri, 1664. 4°.
I. Noord-Amerika en Canada.
Evans, C. American bibliography. A chronological dictionary of ah books, pamphlets and periodical pubhcations printed in the United States of America from the genesis of printing in 1639 down to and mduding the year 1820. With bibhographical and biograpbical notes. Chicago, 1903... Dl. I... 4°.
Roorbach, O. A. Bibhotheca Americana. Catalogue of American pubhcations, mduding reprints and original works from 1820 to 1852 inclusive. Together with a hst of periodicals'
pubhshed in the United States. N.-Y. 1852. 8°. Supplement
from Oct. 1852 to May 1855. N.-Y. 1855. 2 dln.
Trübner's Bibliographical Guide to American literaturebeing a classified list of books, in all departments of hterature and soence, published in the United States of America, during the last 40 years. With an introduction, notes, three appendices andan index. London, 1855. 8°.
Trübner's Bibliographical Guide. Beknopte uitgave (Catalogue of American hterature, etc.) 8°.
Bibhographical guide to American hterature. A classed
hst of books published in the United States of America during the last 40 years. With bibhographical introduction, notes and alphabetical index. London, 1859. 8°.
American catalogue, The. Under the direction of F Leypoldt. Author and title entries of books in print and forsale (including reprints and importations). July 1, 1876. Compiled by Lynds E. Jones. (With Appendix. Contributed lists of books published since 1876. with author and title index). (Vol.) II. Subject entries. Compiled by L. E. Jones. N.-Y. 1880—1881 2 dln. 4°.
— founded by F Leypoldt, 1876—1884. Books recorded (induding reprints and importations), Juh 1, 1876—June 30, 1884 Compded under the editorial direction of R. R. Bowkerbymiss A. I. Appleton. I. Author-and-title alphabet. II. Subject alphabet etc. N.-Y. 1885. 4°.
With Appendixes: U. S. Government publications. Literary and scientif ie Societies. Books published in series. Omissions from the cheap libraries.



272
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
American catalogue, The. Idem, 1884—1890. Books recorded (mduding reprints and importations), July 1, 1884—June 30,1890. Compiled under the editorial direction of R. R. Bowker, by A. I. Appleton and others. I. Author-and-title alphabet. II. Subject alphabet, etc. N.-Y. 1891. 4°.
With Appendixes: U. S. Government publications. State publications. Publications of Societies. Books in series.
Idem, 1890—1895. Books recorded (mduding reprints and
importations) 1 July, 1890—June 30, 1895. Compiled under the editorial diredion of R. R. Bowker. I. Author-and-title alphabet. II. Subject alphabet, etc. N.-Y. 1896. 4°.
With Appendixes: U. S. Government publications. State publications. Publications of Societies. Books in series.
I Idem, 1895—1900. Books recorded (mduding reprints and
importations), July 1, 1895—June 30, 1900. Compiled under the editorial direction of R. R. Bowker. I. Author-and-title alphabet. II. Subject aphabet. N.-Y. 1901. 4°.
Idem, 1900—1904. Fuh title entries. Bemg a reprint of fuh
titles, with annotations, for the five years 1900—04 of the Weekly Record of The Publisher's Weekly. N.-Y. 1905. 8°.— With first supplement: The Annual American Catalogue. 1905! N.-Y. 1906. 8°.
Annual American catalog, The. 1905. Containing a record under author, title, subject and series; also, the fuU titles, with descriptive notes, of ah books recorded in The Publisher's Weekly 1905, diredory of püblishers, etc. First Supplement to the American Catalogue, 1900—1904. N.-Y. 1906. 8°.
American Catalogue, The. 1900—1905. Containing a record, under author, title, subject and series, of the books published in the United States, recorded from January 1, 1900 to January 1, 1905 together with a directory of püblishers. N.-Y. 1905. 8°.
Idem, 1905—1907, from January 1, 1905 to December 1907.
N.-Y. 1908. 8°.
Idem, 1908—1910, from January 1, 1908 to December 31,
1910. N.-Y. 1911. 8°.
Potter, Marion E. The United States Catalogue. Books in print January 1, 1912. Entries under author, subject, and title, in one alphabet with particulars of binding, price, date and publisher. Edited by Marion E. Potter assisted by Emma L. T. Teich, Louise Teich and Bertha Tannehill. 3d edition. Minneap., and N.-Y. 1912. 4°.
Emma L. Teich and Louisa Teich. The United States
Catalog. Supplement. Books published 1912—1917. Entries under author, title and subject in one alphabet with particulars of binding, price, date and publisher. N.-Y. 1918. 4°.



iv. 3. m. nationale bibliographie. mexico, enz. '.
>73
Cumulative Book Index, The. 15th—21th annual cumulation. Author, title, and subject catalog in one alphabet of books published in 1912... Compiled by Marion E. Potter, Emma L. Teiph, Louise D. Teich, and Nelhe M. Shimer. N.-Y 1913... 8°.
Püblishers' Trade List Annual, The. 1877, preceded by the first provisional supplement to the American catalogue (being a reference list of books recorded in The Püblishers' Weekly from July 1, 1876 to June 30, 1877 with additional titles, corrections, changes of price and publisher, etc.) and the American educational catalogue for 1877. With a sketch and portraits of the Harper Brothers. 5th year. N.-Y. 1877. 8°.
Idem, 1887. The latest catalogues of American book püblishers; preceded by a complete list; by authors, titles, and subjects of books recorded in The Püblishers' Weekly from July 1886 to June 1887; and by the American educational catalogue for 1887. 15th year. N.-Y. 1887. gr. 8°.
Haight, W. R. Canadian catalogue of books. Toronto, 1896. Part. I. (from the first printed book 1767 to the end of 1895). 8°.
Annual Canadian catalogue of books, 1896—1897. First
and second Supplement to the Canadian catalogue of books, 1791—1895. Toronto, 1898, 1904. 2 dln. 8°.
(Staton, Miss F.) Books and pamphlets published in Canada, up to the year 1837, copies of which are in the Public Reference Library Toronto, Canada. Tor. 1916. 8°.
Pensylvania. — Hildeburn, Ch. R. A century of printing. The issues of the press in Pennsylvania, 1685—1784. Philad 1885—86. 2 dln. 8°.
Stamfort. — Wegelin, O. A bibhogr. hst of books and pamphlets relating to or printed in Stamford, Fairfield County, Connecticut. (Bibhogr. Soc. America. Papers. VIL 1912).
m. Mexico, West-Indië en Zuid-Amerika.
Coester, Alfred. A bibliography of Spanish-American hterature. 1912. 8°. (reprinted from the Romanic Review. Vol. III. no. 1).
Lichtenstein, Walter. A trip to South America. Chicago, 1915. m. 4 facs. van Zuid-Am. zeldzame boeken, aangekocht door de John Carter Brown Library te Providence. 8°. (BuUetin of the Northwestern University. XVI. no. 1).
18



274
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Medina, J. T. Bibhoteca Hispano-Americana, 1493—1810. Santiago, 1898—1907. 7 dln. m. facs. 8°.
Historia y bibhograffa de la imprenta en el antiguo Virei-
nato del Rio de la Plata. La Plata, 1892. m. pL en facs. fol.
i. Historia y bibliografia de la imprenta en el Paraguay, 1705—1827. ii. Historia y bibliografia de la imprenta en Córdoba, 1766.
iii. Historia y bibliografia de la imprenta en Buenos-Aires, 1780—1810.
iv. Historia y bibliografia de la imprenta en Montevideo, 1807—1810. Vormt het 2e deel van: Historia y bibliografia de la imprenta en la
America EspaSoL
Notas bibhograficas referentes a las primeras producciones
de la imprenta e algunas ciudades de la America Espanola (Ambato, Angostura, Curazao, Guayaquil, Maracaibo, Nueva Orléans, Nueva Valencia, Panama, Popayan, Puerto Espana, Puerto Rico, Querétaro, Santa Marta, Santiago de Cuba, Santo Domingo, Tunja y otras lugares). 1764—1822. Santiago, 1904. 8°.
Brazilië. — Santos, José dos. Bibhograffa da literatura classica Luso-Brasilica. A que se acrescentam noticias e descricöes bibhograficas de grande numero de obras nao consideradas como classicas, mas de autores de boa nota, antigos e modernos, e tambem de outras obras que primam pelos seus laVores artisticos ou pela sua extrema raridade e de muitas e notaveis pubhcacöes periódicas. Seguida de uma resenha bibliografica da literatura Luso-Judaica e de um subsidio bibhografico dos principaes trabalhos liter ar ios (de que ha ja ou venha a encontrar-se noticia,) escritos por estrangeiros mas consagrados a Portugal ou as suas possessöes ultramarinas. Elementos subsidiarios para a bibhograffa portuguesa. Lisboa, 1916... Caderneta no. 1... 8°.
Chtli. — Medina, J. T. Bibhoteca Hispano-Chilena, 1523— 1817. Santiago de Chile, 1897—99. 3 dln. m. facs. 8°.
Bibhograffa de la imprenta en Santiago de Chile desde
sus origines hasta Febrero de 1817. Santiago, 1891. m. portr. et facs. 8°.
Historia y bibliografia de la imprenta en la America Espanola. Deel i.
Colombia. — Amaya, J. L. Bibhograffa Colombiana. (Noticia de los hbros y folietos publicados por Colombianos y datos biograficos de algunos autores, por orden alfabético de apelhdos). Bogota, 1895. DL I. 8°.
Fosada, E. Bibliografia Bogotana. Bogota, 1917. Dl. I. 8°.
—— Medina, J. T. La imprenta en Bogota, 1740—1821. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
La imprenta en Cartagena de las Indias, 1809—
1820. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.



iv. 3. m. nationale bibliographie. mexico enz.
275
Cuba. — Trelles, Garlos M. Bibliografia Cubana del siglo XIX. Matanzas, 1911—15. 8 dln. 8°.
Deel II bevat nog: Seguida de una Relación de periódicos publicados en Cuba en el siglo XX. por Francisco Iiaca, y unas noticias curiosas referent as e escritores de los siglos XVII y XVIII, por Manuel Perez Beato.
Bibliografia Cubana del siglo XX, 1900—1916.
Matanzas, 1916—17. Dl. I, II. 8°.
Medina, J. T. La imprenta en la Habana, 1707—1810.
Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
EcüADOR. — Medina, J. T. La imprenta en En Quito, 1760— 1818. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
Guatemala. — Medina, J. T. La imprenta en Guatemala, 1660—1821. Santiago, 1910. m. facs. 8°.
Mexico. — Boletin del Instituto bibhografico Mexicano. Mexico, 1902—1908. Numéro 1—8, 10. m. pl. en facs. gr. 8°.
Num. 1, 4, 5, 7, 8, 10. N. Léon. Bibliografia Mexicana delsiglo XVIII. Num. 2. D. G. Icazbalceta. Biografia y bibliografia por Jesus Galiudo y Villa, Individuo fundador del Instituto bibliografico. — N. Léon. Adiciones a la Bibliografia Mexicana del siglo XVI del Sr. G. Icazbalceta.
— N. Léon. Los ex-libris simbólicos de los bibliófilos Mexicanos.
Num. 3. G. M. Alomia. Introducción de la imprenta en Campeche y cien portadas de impresos Mexicanos. — N. Léon. La imprenta en Mexico.
— N. Léon. La bibliografia en Mexico en el siglo XIX. — N. Léon. Lo que puede encontrarse en las pastas de los libros viejos de Mexico. — N. Léon. Apuntamientos bibliograficos sobre el Concilio IV Mexicano, escritos a solicitud del Dr. D. Rafael Sabas Camacho.
Num. 6. N. Léon. Ex-libris simbólicos y artisticos de bibliófilos Mexicanos. no. 2. — D. Marcos Jiménez de la Espada. La imprenta en Mexico.
— J. T. Medina. La imprenta en Guadalajara, en Mérida de Yucatan, en Oaxaca y en Veracruz. — N. Léon. La imprenta en Mexico. Adiciones. — Arte de la lengua Othomi por Fr. Pedro de Carceves, religioso franciscano, siglo XVI. Lo publica por vez primera el N. Léon.
Beristain y Souza, J. M. Bibhoteca Hispano—
Americana Setentrional. 2a ed. pubhcala el F. H. Vera. Ameca-
meca, 1883. 3 dln. kl. 4°. Bibhoteca Hispano-Americana
Setentrional ó Catalogo y noticia de los hteratos que ó nacidos ó educados ó florecientes en la America Septentrional han dado a luz algün escrito ó lo han dejado preparado para la prensa. Tomo IV. Comprende los anónimos que dejó escritos el autor, las adiciones del Dr. Osores y otras anadidas posteriormente por las personas que se expresan. J. T. Medina publicalo ahora con una introducción bio-bibhografica. Santiago de Chile, 1897. tez. 4 dln. kl. 4°.
Ramirez, J. F. Adiciones a la Bibhoteca de Beristain
(Publ. por N. Leon). Mexico, 1898. 2 dln. kl. 8°.
Medina, J. T. La imprenta en Mexico, 1539—1821.
Santiago, 1907—11. 8 dln. m. facs. 8°.



276.
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Mexico. — Icazbalceta, J. G. Bibliografia Mexicana del siglo XVI. Parte primera. Catalogo razonado de libros impresos en Mexico de 1539 a 1600. Con biograficas de autores y otras ilustraciones. Mexico, 1886. m. afb. 8°. (niet verder verschenen).
Léon, N. Adiciones & la Bibliografia Mexicana del
siglo XVI del Sr. G. Icazbalceta. Mexico, 1903. 8°. (Boletin del Instituto bibhografico Mexicano. num. 2).
Andrade, P. Vic. de. Ensayo bibhografico Mexicano del
siglo XVII. 2a ed. Mexico, 1900. m. facs. 8°.
Léon, N. Bibliografia Mexicana del siglo XVIII. Seccion
primera. la — 5a parte. Mexico, 1902—1908. 6 dln. m. pl. en facs. gr. 8°. (Boletin del Instituto bibhografico Mexicano. num. 1, 4, 5, 7, 8, 10).
—— Medina, J. T. La. imprenta en la Puebla de los Angelos, 1640—1821. Santiago, 1908. 8°.
La imprenta en Guadalajara de México, 1793—1821.
Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
■ La imprenta en Mérida de Yucatan, 1813— 1821. Notas
bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
— La imprenta en Oaxaca, 1720—1820. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
La imprenta en Veracruz, 1794—1822. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°. -
Peru. — (René-Moreno, G.). Bibhoteca Peruana. Apuntes para un catalogo de impresos. Santiago, 1896. 2 dln. 8°.
I. Libros y folietos Peruanos de la Biblioteca del Instituto Nacional. II. Libros y folietos Peruanos de la Biblioteca Nacional y notas bibliogr aficas.
Medina, J. T. La imprenta en Lima, 1584—1824.
Santiago, 1904—7. 4 dln. m. facs. 8°.
Historia y bibliografia de la imprenta en la America Espanola. Deel III.
Medina, J. T. La imprenta en Arequipa, El Cuzco, Tru-
jülo y otros pueblos del Perü, durante las campanas de la independencia, 1820—1825. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
Venezuela. — Medina, J. T. La imprenta en Caracas, 1810 —1822. Notas bibhograficas. Santiago, 1904. 8°.
n. Azië, Afrika, Australië.
Ceylon. — Wijnmalen, Th. Ch. L. De drukpers te Colombo. Proeve eener Singaleesche bibliographie. 'sGrav. 1880. 12°. (overdruk uit Bibhogr. Adversaria. Dl. IV).
Japan. — Satow, Ernest Mason. The Jesuit mission press in Japan, 1591—1610. Privately printed, 1888. m. 13 facs. 4°.
Bijgevoegd een brief van den schrijver aan W. H. Alnutt.



iv. 4. b. 2. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
277
Ned.-Indië. — Chijs, J. A. van der. Proeve eener Nederlandsch-Indische bibliographie, 1659—1870. Batavia, 1875. m. 2 suppl. (vermeerderde en verbeterde herdruk voor de jaren 1659— 1720. Supplement en verbeteringen voor de jaren 1721—1870) 1879, 1903. gr. 8°.
Philippijnen. — Retana, W. E. Or'gines de la imprenta Fihpina. Investigaciones históricas, bibhogrificas y typograficas. Madrid, 1911. m. facs. 8°.
Medina, J. T. La imprenta en Manila desde susorigenes
hasta 1810. Santiago, 1896. —Adiciones yamphaciones. Santiago, 1904. 2 dln. m. facs. 8°.
Foxcroft, A. B. The Austrahan catalogue. A reference index to the books and periodicals published and stül current in the commonwealth of Australia. With prefatory note by W. Murdoch. Melbourne, 1911. 8°.
4. Speciale Bibliographie. a. Aanplakbiljetten. — Uithangteekens.
Beaumont, A. Demeure de. L'affiche beige. Essai critique. Biographie des artistes avec plus de 100 reproductions d affiches •et 28 portraits en simih-gravure, lettres ornées et culs de lampe d'après des dessins de Combaz, Crespin, Lynen et dessins originaux faits spécialement pour 1'ouvrage par les principaux artistes beiges. Toulouse, 1897. m. album. 8°.
Fegdal, Ch. Les vieilles enseignes de Paris. 3e éd. Paris, z. j-. m. afb. v. A. Warnod. 8°.
Grand-Carter et, J. L'enseigne. Son histoire, sa phüosophie, ses particularités. Les boutiques, les maisons, la rue, la réclame commerciale a Lyon. Croquis vivants par G. Girrane. Estampes documentaires et pièces anciennes. Grenoble, 1902. m. pl. 4°.
b. Aardrijkskunde en Geschiedenis.
1. Algemeen en reizen.
Asher, G. M. Commentationis specimen de riavigationum quas Batavi typis descripserunt collectionibus. CoUection des premières éditions des voyages entrepris avant la formation de la Grande Compagnie des Indes Orientales. Berol. 1860. 4°. ■ <TAvezac. Grands et petits géographes grecs et latins; esquisse bibhographique des coUections qui en ont été publiées, entre-



278
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
prises ou projetées; et revue critique du volume des petits géographes grecs avec notes et prolégomènes de Charles Müller, compris dans la Bibhothèque des auteurs grecs de A. Firmin— Didot. Paris, 1856. 8°.
Böhme, M. Die grossen Reisesammlungen des 16 Jahrhunderts und ihre Bedeutung. Strassb. 1904. m. afb. 8°.
Boucher de la Richarderie, G. Bibhothèque universelle des voyages, ou notice compléte et raisonnée de tous les voyages anciens et modernes dans les différentes partjes du monde pubhés tant en langue francaise qu'en langues étrangères, classés par ordre de pays dans leur série chronologique; avec des extraits plus ou moins rapides des voyages les plus estimés de chaque pays, et des jugemens motivés sur les Telations anciennes qui ont le plus de célébrité. Paris, 1808. 6 dln. 8°.
Burger Jr., C. P. De Poolzeereis van 1595 en 1596.1—VII. (Het Boek. Jg. IX. 1920).
Engelmann, W. Bibhotheca geographica. Verzeichniss der seit der Mitte des vorigen Jahrhunderts bis zu Ende des Jahres 1856 in Deutschland erschienenen Werke über Geograpbie und Reisen mit Einschluss der Landkarten, Plane und Ansichten. Leipzig, 1858. 8°.
Facsimiles van Oude Hollandsche Reysen uit de verzameling van Frederik Muller te Amsterdam. Op steen overgebragt te 's Grav. bij E. Spanier, z.j. 30 pl. langw. fol.
Kan, C. M.De belangrijkste reizen der Nederlanders in de 19e eeuw ondernomen. De voornaamste werken, in dat tijdperk op geograpbisch gebied verschenen. Leiden, 1889. 8°.
Leon, Antonio de. Epitome de la Bibhoteca Oriental i Occidental, nautica i geografica. Madrid, 1629. kl. 4°.
Steinmetz, S. R. Essai d'une bibhographie systématique de 1'ethnologie jusqu'a. 1'année 1911. Brux. (1913). 8°.
Monographies bibliographiques publiées par 1'Intermédiaire sociologique. no. 1.
Stuck, G. H. Verzeichnis von aeltern und neuern Land- und Reisebeschreibungen. Ein Versuch eines Hauptstücks der geographischen Litteratur mit einem vollstaendigen Realregister und einer Vorrede von M. J. E. Fabri. Mit Nachtrag. Halle, 1784— 85. 2 dln. 1 bd. 8°.
Tiele, P. A. Mémoire bibhographique sur les Journaux des navigateurs néerlandais réimprimés dans les collections de De Bry, et de Hulsius, et dans les cohections hollandaises du 17e siècle, et sur des anciennes éditions hollandaises des journaux de



IV. 4. b. 1. SPÉCIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ. '.
279
navigateurs étrangers; la plupart en la possession de F. Muller. Avec tables des voyages, des éditions et des matières. Amst. 1867. m. facs. 8°.
Tiele, P. A. Als voren. Handexemplaar van den schrijver, doorschoten en met aanteekeningen.
Bouwstoffen voor een bibhographie van Nederlandsche
reisbeschrijvingen. (Bibhographische Adversaria. Dl. I. 1873—74).
Nederlandsche bibhographie van land- en volkenkunde.
Amst. 1884. gr. 8°.
Bijdragen tot een Nederlandsche bibliographie uitgegeven door het Frederik Huiler Fonds. I.
Als voren. Exemplaar met aanteekeningen en bijvoegingen
van den schrijver en twee besprekingen (Centralblatt für Bibhothekswesen en Ned. Spectator).
Als voren. Ontwerp met verschillende aanteekeningen o.a.
betreffende atlassen van Ortehus en Mercator, Portugeesche geschiedschrijvers. Hs. in fol.
Als voren. Handschrift van den schrijver met verschillende
aanteekeningen.
Aanteekeningen over Nederlandsche reisbeschrijvingen
buiten Europa (niet vermeld in de „Mémoire bibhographique"). 6 omslagen. Hs.
a. Reizen naar 't Heilige Land en omliggende landen (het Oosten, behalve Indië).
6. Reizen naar en door Indië, China, Japan, enz. (Ook de Kaap de Goede Hoop).
c. Reizen naar Australië.
d. Reizen naar Amerika en de kust van Guinea. (ook Congo, Loango, enz.).
e. Reizen naar de noordkust van Afrika (ook Barbarije). /. Reizen naar het Noorden.
g. Verzamelingen van reizen. Compilaties uit reisbeschrijvingen.
h. Reizen van vreemdelingen, in het Hollandsen vertaald.
Van die wonderlichede en costelichede van Pape Janslanden. Facsimilé photohthographique par A. Kroon (procédé Asser) en 30 exemplaires, d'après le seul exemplaire connu, pour M. Frederik Muller. Amst. 1873. 8°.
Beughem, C. a. Bibhographia historica, chronologica et geographica novissima, perpetuo continuanda, sive conspectus primus catalogi hbrorum historicorum, chronologicorum et geographicorum.... Quotquot current e hoe semisaeculo, i.e. ab a. 1651 per
universam Europam in quavis lingua. aut novi aut emenda-
tiore et auctiores typis prodierunt. Ace. ejusdem musaeum seu syl abus conum, sive imaginum illustrium a saeculo hominum quae in ejus musaeo speetantur. Amst. 1685. 12°.
(Burman, P.). Catalogus rarissimorum et praestantissimorum hbrorum qui in Thesauris Romano, Graeco, Italico et Siculo



280
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
continentur; secundum nomina auctorum per alphabeti ordinem digestus. Leid., P. van der Aa, 1725. 8°.
Dureau, A. Notes bibliographiques pour servir a 1'étude de l'histoire et de 1'archéologie, 1863. Paris, 1866. 8°.
Fabriclus, J. A. Bibhographia antiqvaria sive introductio in notitiam scriptorvm, qvi antiqvitates hebraicas, graecas, roman as et christianas scriptis Ulustravervnt. Editio 2a. auctior et indice duphci rerum scriptorumque locupletata. Hamb. et Lips. 1716. 4°.
Helne, G. Die Bücher von Berzosa im Archiv zu Simankas. (Serapeum. Jg. VIII. 1847).
Bronnenstudie voor de geschiedenis van de 15e en 16e eeuw. Koner, W. Repertorium über die vom Jahre 1800 bis zum Jahre 1850 in akademischen Abhandlungen, Gesellschaftsschriften und wissenschafthchen Journalen auf dem Gebiete der Geschichte und ihrer Hülfswissenschaften erschienenen Aufsatze. Berlin, 1852—54. 2 dln. — Uebersicht der vom Oct. 1853 bis Nov. 1854 auf dem Gebiete der Geographie erschienenen Werke, Aufsatze, Karten und Plane. Berlin, 1855. 8°.
Band I. Geschichte. Band II. Hülfswissenschaft der Geschichte: Geographie, Reisen, Ethnographie, und Statistik, Numismatik, Inschriitenkunde und Mythologie.
Langlois, Ch. V. Manuel de bibhographie historique. Paris, 1896, 1904. 2 dln. 8°.
I. Instruments bibliographiques. II. Histoire et organisation des études bibliographiques.
Mencke, J. B. Catalogue des principaux historiens, avec des remarques critiquës sur la bonté de leurs ouvrages et sur le choix des meüleures éditions. Nouv. édition soigneusement revue et augmentée de plusieurs hvres et remarquss. L ipsic, 1714. kl. 8°. Mencke. Méthode pour étudier l'histoire. Deel II. Moser, J. J. Bibhotheca manuscriptorum maxime anecdotorum eorumque historicorum. Norib., 1722. 4°. I. Wassenbergii Diocesis Ratisbonensis üTustrata. II. Prevenhuberi Annales Styrenses.
III. Ganzenmilleri Matricula Diocesis Ratisbonensis.
IV. Volumen variorum jurium, privilegiorum et diplomatum potissimum Austriacorum.
Oesterley, H. Wegweiser durch die Literatur der U.kundensammlungen. Bjrhn, 1885, 1886. 2 dln. 8°.
Potthast, A. Bibhotheca histo ica medii aevi. Wegweiser durch die Geschichtswerke des europaischen Mittelalters von 375—15 0. VolLtandiges Inhaltsverz ichniss zu Acta Sanctorum der Bollandisten. Anhang QuJlenkundfe für die Geschichte der europaischen Staaten wahrend des Mittelalters. Berlin, 1862. •— Supplement nebst einer Zeitfolge der römischen Papste, der



IV. 4. b. 1. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ.
281
deutschen Kaiser und Könige sowie sammtlicher deutschen Bischöfc. Berlin, 1868. 2 dln. 8°.
Potthast, A. Bibliotheca historica medii aevi. Wegweiser durch die Geschichtswerke des europaischen Mittelalters bis 1500. VoUstandiges Inhaltsverzeichniss zu „Acta Sanctorum" BoU. — Bouquet — Migne — Monum. Germ. Hist. — Muratori — Rerum Brittann. Scriptores etc. Anhang QueUenkunde für die Geschichte der europaischen Staaten wahrend des Mittelalters. 2te verbesserte und vermehrte Auflage. Berlin, 1896. 2 dln. 8°.
Struvius, B. G. Selecta bibhotheca historica secundum monarchias, regna, secula et materias distincta. Jena, 1705. 8°.
Bibhotheca historica selecta in suas classes distributa. Emen-
davit et copiose locupletavit Chr. G. Buder. Jena, 1740. 2 dln. 8*.
Bibhotheca historica. Aucta a Chr. G. Budero, nunc vero
a J. G. Meuselio ita digesta, amplificata et emendata, ut paene hovum opus videri possit. Lips. 1782—1804. 11 dln. in 22 st. 8°.
Weigel, T. O. Systematisches Verzeichniss der Hauptwerke der deutschen Literatur aus den Gebieten der Geschichte und Geographie von 1820—1882, bearbeitet von E. Fromm. Leipzig, 1887. 4°.
Weller, Emil. Historische Pamphlets von 1560 bis 1561. (Serapeum. Jg. XX. 1859).
Stübel, Bruno. Zur Litteratur über die Schlacht bei Lepanto. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. IV. 1900—01).
Ringhoffer, C. Die Flugschriften-Iiteratur zu Beginn des spanischen Erbfolgekriegs. Berlin, 1881. 8°.
Linnebach, K. Denkwürdigkeiten der Befreiungskriege. Berlin, 1912. 8°.
Bibliographisches Repertorium. VI.
Buddecke, A. Bibhographie der neueren deutschen Kriegsgeschichte. Bsrlin, 1915. 8°.*
Teil I. Die Literatur über den Feldzug 1864.
Mühlbrecht, O. Die Literatur sdes deutschen und itahenischen Krieges im Jahre 1866. Uebersicht der deutschen und auslandischen hterarischen Erscheinungen von 1 Januar 1866 bis 1 Juh 1867 nebst den deutschen Karten, Planen und Kunstblattern, welche auf die Ursachen, den Verlauf und die Folgen des Krieges sich beziehen. Alphabetisch geordnet, und mit einem Sach- Orts- und Namensregister versehen. Prag, 1867. 8°.
Petzholdt, J. Die Litteratur zum deutschen Kriege, 1866. (Neuer-Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekswissenschaft. Jahrg. 1866—70, 1873)



282
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK: BIBLIOGRAPHIE.
Lehautcourt, P. Bibliographique critique de la guerre de 1870— 1871. Paris, z. j. 8°. (uittreksel).
Palat, Bibhographie générale de la guerre dè 1870—1871. Répertoire alphabétique et raisonné des pubhcations de toute nature concernant la guerre franco-allemande parues en France et a 1'étranger. Paris, 1896. 8°.
Petzholdt, J. Die Litteratur des deutsch-französischen Krieges, 1870—-1871. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekswissenschaft. Jahrg. 1870—73, 1880, 1885).
Catalogue. Pubhcations sur la guerre, 1914-15. Livres. Estampes. Albums ülustrés. Revues. Journaux du front. Paris, Cercle de la hbrairie, 1916. kl. 8° —Tome II. hierin ook Oeuvres musicales. Paris, 1917. 12°.
Kriegsliteratur, Die deutsche. vom Kriegsbeginn bis Anfang December 1914. Teildruck aus dem Register zu Hinrich's Halbjahres-Katalog, 1915—16. 5 afl. 8°.
Lamm, L. Verzeichniss jüdischer Kriegssschriften. Berlin, 1916. 2 afl. 8°.
Lange, F. W. T., and W. T. Berry. Books on the great war. An annotated bibliography of littérature issued during the European conflict. Pref ace by R. A. Peddie. London, 1915—16. 4 dln. 8°.
Livres de la guerre, aoüt 1914—aoüt 1916, Les. Préface en vers de E. Rostand. Paris, 1917. m. pl. 8°.
Lybyer, A. H. The hterature of the great war. (Bibhogr. Soc. of America. Papers. XI. no. 1. 1917).
(Matagrin, A.). Catalogue du fonds de la guerre. (Bibhothèque de la ville de Lyon). Contribution a une bibhographie générale de la guerre de 1914... Paris, 1917...
Musée de la guerre, Le. Revue générale de tout ce qui a été pubhé et édité sur la guerre. Paris, 1916—17. lère année. 12 nos. 8°. voortgezet- als:
Musée et 1'Encyclopédie de la Guerre, Le. Recueil mensuel illustré de documents et pièces rares, pubhé avec le concours des amateurs, collectionneurs, chercheurs, historiens, archivistes,, bibhothécaires, francais, alhés, neutres. Sous la direction de John Grand-Carteret. 2e année. no. 1—4. Paris, 1917. 8°.
Vic, Jean. La httérature de guerre. Manuel méthodique et critique des pubhcations de langue francaise, aoüt 1914—aoüt 1916. Préface de G. Lanson. Paris, 1918. 2 dln. 8°.



IV. 4. b. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ.
283
2. Nederland en België.
(Algemeen. — Pamflettenverzamelingen. — Bibliographie van afzonderlijke steden).
Bibliographie van Nederland, Algemeene aardrijkskundige. Uitgegeven door de afdeeling „Nederland" van het Nederl. Aardrijksk. Genootschap. Leiden, 1888, 89. 3 dln. 8°.
I. Algemeene en plaatselijke beschrijving bewerkt door R. van der Meulen. II. Natuurkundige toestand bewerkt door W. J. D. van Iterson, E. Engelenburg, J. van Heurn, C. A. J. A. Oudemans, J. G. Boerlage, P. P. C. Hoek.
III. Het volk en zijn bedrijf, bewerkt door W. J. D. van Iterson, R. van der Meulen, en J. E. van Renesse.
Bodel Nijenhuis, J. T. Opgave van bescluijvingen der gewesten,, steden en plaatsen in het Koningrijk der Nederlanden, m. vervolg, z. j. 8°. (overdruk uit Da Vriend des Vaderlands).
Doorschoten exemplaar met aanteekeningen en aanvullingen.
Topographische hjst (bibhographie) der plaatsbeschrijvingen van het Koningrijk der Nederlanden. Amst. 1862. m. vervolg. 1868. 2 dln. 8°.
Nijhoff, Wouter. Bibliographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen tot het einde der 18e eeuw. Amst. 1894. 8°.
Bijdragen tot een Nederlandsche bibliographie, uitgegeven door het Frederik Muller Fonds. IV.
Palier, H. Lijst van plaatsbeschrijvingen der Nederlanden Handschr. gr. 4°.
Aa, C. P. E. Robidé van der. Catalogus van boekwerken en vlugschriften, betreffende de woelingen in het zuidelijke gedeelte van het Koninkrijk der Nederlanden, den daarop gevolgden opstand, de vestiging van het Koningrijk België, den tiendaagschen veldtocht, enz. enz. m. twee vervolgen. 8°. (overgedrukt uit De Vriend des Vaderlands. 1833).
Deze uitgebreide en zeer volledige verzameling is in 1852 te Arnhem geveild en voor 500 gulden door de bibliotheek der Chambre des Représentants te Brussel gekocht.
Bibliographie de l'histoire de Belgique. Sommaire méthodique et idéologique des articles des revues beiges jusqu'au Ier janvier 1896 (spécimen) pubhé en connexion avec le „Répertoire bibliographique universel." Brux. 1896. 8".
Séminaire d'histoire et de géographie de 1'Université Libre de Bruxelles.
Boele van Hensbroek, P. A. M. Over eene bibliografie der Nederl. geschiedenis. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Bussemaker, Th. Opgave van hetgeen de „Collección de documentos inéditos para la historia de Espaüa" betreffende



284
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
onze Nederlandsche geschiedenis bevat. 'sGrav. 1896. 8°. (overdruk uit Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde).
Catalogus van werken over Nederlandsche geschiedenis, met de prijzen die ze op verscliülende verkoopingen hebben opgebracht. In alphabetische volgorde omstr. 1740 samengesteld. Hs. 4°.
Delvigne, Ad. L'oraison funèbre de quelques souverains des Pays-Bas, au XVIe et au XVIIIë siècle. Etude httéraire et bibhographique. (Le Bibhophile beige. XI, XII, 1876, 1877).
Dodt van Flensburg, J. J. Pogingen om een meer grondige beoefening der geschiedenis van Nederland voor te bereiden. Utr. 1837. 8°.
Bibliographische lijst der uitheemsche geschiedschrijvers der SpaanschNederlandsche onlusten.
Heeres, J. E. Beredeneerde lijst van boekwerken en tijdschriftartikels over Nederlandsche geschiedenis in Nederland en het buitenland verschenen in de jaren 1888—1891. (overdr. uit Bijdr. voor vad. gesch. en oudheidk.)
Hulshof, A. Verslag van een onderzoek te Parijs naar handschriften en bescheiden, belangrijk voor de geschiedenis van Nederland. Utr. 1912. m. pl. 8°.
Aanteekeningen van het verhandelde in de sectievergaderingen van het Prov. Utr. Gen. voor Kunsten en Wetenschappen. 1912.
Muller Fz., S. Lijst van Noord-Nederlandsche kronijken, met opgave 'van bestaande handschriften en litteratuur. Utr. 1880. 8°.
Nijhoff, M. Bibhotheca historico-neerlandica. 'sGrav. 1871— 78. 2 dln. 8°.
Overzicht van de door bronnenpublicatie aan te vullen leemten der Nederlandsche geschiedkennis. Uitgegeven door de Commissie van advies voor 's Rijks geschiedkundige publicatièn. 'sGrav. 1904. 8°.
Paz, Julian. Archivo general de Simancas. Secretaria de Estado. Catalogo de los documentos de las negociaciones de Flandes, Hohanda y Bruselas, 1506—1795. (Revue des bibhothèques, 1912—14).
Petit, Louis D. Repertorium der verhandelingen en bijdragen betreffende de geschiedenis des vaderlands, in tijdschriften en mengelwerken tot op 1900 verschenen. Leiden, 1907. —Deel II. de literatuur bevattende, verschenen van 1901—1910. Leiden, 1913. tez. 2 dln. 8°.
Pirenne, H. Bibhographie de l'histoire de Belgique. Catalogue méthodique et chronologique des sources et des ouvrages principaux relatifs a l'histoire de tous les Pays-Bas jusqu'en 1598 et a rhistoire de Belgique jusqu'en 1830. Gand, 1893. 8°.
Idem. 2e édition. Brux., Gand, 1902. 8°.



IV. 4. b. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ.
285
Repertorium der verhandelingen en bijdragen betreffende de geschiedenis des vaderlands in mengelwerken en tijdschriften tot 1860 verschenen. Door R. Fruin, J. T. Bodel Nijenhuis, L. F. J. Janssen, W. N. du Rieu, W. J. C. Rammelman Elsevier en J. de Wal. Leiden, (1863). m. le, 2e en 3e supplement tot 1890. Leiden, 1872, 1884, 1893. 2 dln. 8°.
Rieu, W. N. du. Half werk (over Table gén. des notices concernant l'histoire de Belgique pubhées dans les Revues beiges, de 1830—1865, par E. van Bruyssel. 1870). 8°. (overdr. uit De Ned. Spectator).
Scheltema, J. Staatkundig Nederland. Een woordenboek tot de biographische kaart van dien naam. Amst. 1805, 6. 2 dln. 8°.
Exemplaar van J. T. Bodel Nijenhuis met tallooze biogr. en bibliogr. aanteekeningen.
Stroobant, 1'Abbé. Analyse d'un recueil historique concernant principalement les Pays-Bas au XVIe siècle, faisant partie de la Bibhothèque Royale de Bruxehes. (BuUetin du bibhophile beige. Tome XIII. 1857).
Wind, S. de. Bibhotheek der Nederlandsche geschiedschrijvers. Eerste deel. Bevattende de inlandsche geschiedschrijvers der Nederlanden, van de vroegste tijden tot op den Munsterschen vrede, 970—1648. Middelb. 1835. 8°. (niet verder verschenen .
Broekema, J. Catalogus van de pamfletten, tractaten, enz. aanwezig in de Provinciale bibhotheek van Zeeland. Eerste deel 1568—1795. Middelb. 1892. 8°. (niet verder verschenen).
Burger Jr., C. P. Nachtegaal-pamfletten van EUert de Veer. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Zestiendeeuwsche pamfletschrijvers. (Tijdschr. Voor boeken bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Catalogus eener verzameling van pamfletten, tractaten en andere stukken, zoowel met betrekking tot de geschiedenis des vaderlands als over gebeurtenissen elders voorgevaUen; allen in Nederland uitgegeven van het einde der 16e tot het midden der 18e eeuw; uitmakende het 2e gedeelte van de bibhotheek ten raadhuize der stad Goes. Goes, 1865. 4°.
Knuttel, W. P. C. Lijst van Engelsche vlugschriften betrekking hebbende op de Nederlandsche geschiedenis tot het jaar 1640. (Bibhographische Adversaria. V. 1883—86).
Catalogus van de pamflettenverzameling berustende
in de Koninkhjke Bibhotheek, 1486—1853, met aanteekeningen en een register, 's Grav. 1889—1920. m. supplement en zaakregister. 9 dln. in 10 stkn. 4°.
Petit, Louis D. Bibhotheek van Nederlandsche pamfletten. Verzameling van de bibliotheek van Joannes Thysius en de



286
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
bibliotheek der Rijks-Universiteit te Leiden, (1500—1702). 'sHage, 1882—84. 2 dln. 4°.
' Hierin zijn alleen de pamfletten beschreven, die niet door Tiele of
Van der Wulp zijn vermeld.
Rogge, H. C. Beschrijvende catalogus der pamfletten-verzameling van de boekerij der Remonstrantsche kerk te Amsterdam. Amst., 1862—66. 3 st. 5 afd. 8°.
St. I. Afd. 1. Bibliotheek der Remonstrantsche geschriften. „ i. „ 2. Geschriften betreff. de geschiedenis der Remonstranten. „ II. ,, 1. Bibliotheek d. Contra-Remonstr. en Geref. geschriften. „ II. „ 2. Geschriften betreffende de Nederl. Herv. kerk, de Socianen, Kwakers, Hernhutters, Doopsgezinden, Coüegianten, Lutherschen, Rroomschen en van de Protestantsche Godgeleerden in het buitenland. „ III. Stukken betreff. de geschied, van Nederland en andere
landen.
Deze verzameling berust op de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam.
Someren, J. F. van. Pamfletten niet voorkomende in afzonderlijk gedrukte catalogi der verzamelingen in andere openbare Nederlandsche bibhothek en in de bibhotheek der Rijks Universiteit te Utrecht. Utr. 1915. Deel L gr. 8°.
Tenhaeff, N. B. Pamfletten. Engelsch-Hollandsche waardeering in de 17e eeuw. Een parallel tot moderne oorlogshtteratuur. Utr. 1917. 8°.
Tiele, P. A. Bibhotheek van Nederlandsche pamfletten. Eerste afdeeling: Verzameling van Frederik Muller te Amsterdam. Naar tijdsorde gerangschikt en beschreven, 1500—Mrt. 1702. Amst. 1858—61. 3 dln. 4°.
Wulp, J. K. van der. Catalogus van de tractaten, pamfletten, enz. over de geschiedenis van Nederland, aanwezig in de bibhotheek van Is. Meulman, 1500—1713. Amst. 1866—68. 3dln. gr. 4°. (niet in den handel).
In dezen catalogus zijn alleen die pamfletten beschreven, welke in bovenst, verzameling van Fred. Muller niet voorkomen. De verzameling werd op de veiling der bibliotheek Meulman aangekocht voor de Universiteits-bibliotheek te Gent.
Alkmaar. — Bruinvis, C. W. Over Alkmaarsche geschiedboeken en geschiedschrijvers. Alkm. 1892. 8°.
Amsterdam. ■— Jensen, J. N. Jacobsen. Reizigers te Amsterdam. Beschrijvende lijst van reizen in Nederland door vreemdelingen vóór 1850. Amst. 1919. 8°.
Smit, D. Bibhographie der geschriften betreffende
Amsterdam, verschenen in de jaren 1906—1910. Amst. 1914. 4°. (overdi uk uit het jaarb. Amstelodamum. X).
Vries, R. W. P. de. Amsterdamsche atlassen, Amst. 1889.
8°. (overdr. uit Amst. Jaarboekje).



iv. 4. b. 3. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
287
Bouillon. — Douret, J. B. Bibliographie bouülonnaise. (Le Bibhophile beige. Année III. 1868, VI. 1871).
Egmond. — (Moll, W., Th. Borret, M. F. A. G. Campbell).
Rapport der commissie benoemd ter wetenschappehjke waardeering der handschriften van den heer C. J. Helhngwerff over de Binnen-Egmonden. 1877. (overdr. uit Versl. en Med. der K. Akademie van Wetenschappen, Afd. Letterkunde).
Friesland. — Visscher, R. Friesche bibliographie, 1915—1916. Leeuw. 1917. 8°. (De vrije Fries. Deel XXV).
Gelderland. — Quint, P. Gouda. Grondslagen voor de bibhographie van Gelderland. Arnh. 1910. m. le... vervolg, 1911... 8°.
Werken uitgegeven door Gelre. viii. Van af het 6e vervolg bewerkt door s. Gouda Quint.
Gent. — Fris, Victor. Bibhographie de l'histoire de Gand, depuis les origines jusqu'a. la fin du XVe siècle. Répertoire méthodique et raisonné des écrits anciens et modernes concernant la ville de Gand au moyen-age. Gand, 1907. 8°.
's Gravenhage. — Marle, R. van. Bibhographie van 's Gravenhage. 's Grav. 1905. 8°. (als manuscript gedrukt).
Nijhoff, W. 's Gravenhage en zijne oude beschrijvingen.
'sGrav. 1894. 8°. (overdruk uit Bibhogr. Adversaria).
Haarlem. — Ekama, C. Catalogus van boeken, pamfletten, enz. over de geschiedenis van Haarlem, van de omstreken, van eenige voorname inwoners en van het Huis van Brederode, 1188— 1874. Haarl. 1874—75. 3 dln. m. reg. 4°.
Als voren. Een der zes exemplaren gedrukt op Hollandsch
papier.
Linde, A. van der. Bibhographie van Haarlem. Haarl.
1867. 8°.
Leuven. — R(eiffenberg), de. Matériaux pour une bibhographie poétique de Louvain. (Le Bibhophile beige. Tome III. 1846).
Luik. — Henaux, Ferd. Matériaux pour une bibhothèque histoiique du pays de Liège. (Le Bibhophile beige. Tome IV, V. 1847, 1848.)
—— Theux, X. de. Bibhographie liégeoise, contenant lo. les hvres imprimés a Liège depuis le XVIe siècle jusqu'a nos jours 2o. les ouvrages pubhés en Belgique et a 1'étranger concernant l'histoire de 1'ancienne principauté de Liège de la province actuehe du même nom. Brux. 1867. 2 dln. 8°.
Spa. — Body, Albin. Bibhographie spadoise et des eaux minérales du pays de Liège. Brux. 1875. 8°.
Zeeland. — Altorffer, J. c. Zeeland. Proeve eener hjst van beschrijvingen van plaatsen, oudheden en zeden van dat gewest. Middelb. 1860. 12°. (overdruk uit Zeeuwsch Jaarboekje).



28!
i iv. DE kennis van het boek. bibliographie.
3. Duitschland.
Arnold, Robert F. Zur Bibhographie der deutschen Restaurationszeit. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. V. 1901—02).
Hummel, B. F. Bibhothek der deutschen Alterthümer, systematisch geordnet und mit Anmerkungen versehen. Nürnb. 1787. 8°.
Loewe, Victor. Bücherkunde der deutschen Geschichte. Kritischer Wegweiser durch die neuere deutsche historische Literatur. 4te wesenthch umgearbeitete Auflage. Altenb. 1913. 8°.
Weise, A. Bibhotheca Germanica. Verzeichniss aller auf Deutschland und Deutsch-Oesterreich bezüghchen Originalwerke sowie der bemerkenwerthen Artikel, welche in den hervorragenden periodischen Schriften in den Jahren 1880—1885 imgesammten Auslande erschienen sind. Paris und Leipzig, 1886. 8°.
Brunswijk. — Praun, G. S. A. von. Bibliotheca Brunsvico-Luneburgensis. Scriptores rerum Brunsvico-Luneburgensium justo materiarum ordine dispositos exhibens. Wolfenb. 1744. 8°.
Hessen. — Schottenloher, K. Die Druckschriften der Pack'schen Handel. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXV. 1908).
Saksen. — Arnold, Ernst. Abraham Lambergs Zweite Gesichte. Ein kurioser Beitrag zur Bibhographie der sachsischen Geschichte (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. VII. 1903—04).
Mainz. — Klein, F. Mainzer Revolutions-Litteratur der Jahre 1792 und 1793. (Serapeum. Jg. XXVIII. 1867).
Sleeswijk-Holstein. — Petzholdt, J. Die Litteratur zur Schleswig-Holstein'schen Frage. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1864—66).
4. Frankrijk.
Brunet, Gustave. Notes bibhographiques sur divers écrits relatifs ,a 1'histoire du siècle de Louis XIV. (Le Bibhophüe beige. Tome IV. 1847).
Caron, P. Bibhographie des travaux pubhés de 1866 a 1897 sur l'histoire de la France depuis 1789. Paris, 1912. 8°.
(Duchesne, André). Bibhothèque des autheurs, qui ont escript l'histoire et topographie de la France. Paris, 1618. 8°.
Lavigne, A. Germond de. Les pamphlets de la fin de 1'empire, des cent jours et de la restauration. Catalogue raisonné d'une cohection de discours, mémoires, documents pohtiques, procés, biographies, bistoires secrètes, pièces de vers, comédies, chansons, etc. publiés en 1814—1817. Paris, 1879. 8°.



iv. 4. b. 5. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
289
'Le Long, J. Bibliothèque historique de la France; contenant le catalogue de tous les ouvrages, tant imprimez que manuscrits, qui traitent de l'histoire de ce roiaume, ou qui y ont rapport. Avec des notes critiquës et historiques. Paris, 1719. fol.
Monod, G. Bibhographie de l'histoire de France. Catalogue méthodique et chronologique des somces et des ouvrages relatifs & l'histoire de France depuis les origines jusqu'en 1789. Paris, 1888. 8°.
Weller, E. Die Litteratuur der Bartholomausnacht. (Serapeum. XIX, XXIV. 1858, 1863).
Petzholdt, J. Zur Litteratur der Kriege in Folge der französischen Revolution, 1789—1815*. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1868).
Die Litteratur zum Prozess Bazaine. (Neuer Anzeiger für
Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1874).
Bourbonne. — Bougard, E. Bibhotheca Borvoniensis ou essai de bibliographie et d'histoire contenant la reproduction de plaquettes rares et curieuses et le catalogue raisonné des ouvrages et mémoires relatifs a l'histoire de Bourbonne et de ses thermes. Cheumont, Paris, 1866. m. afb. 8°.
Colmar. — Waltz, A. Bibhographie de la ville de Colmar. Colmar, 1902. 8°.
Paris. — Tourneux, M. Bibhographie de l'histoire de Paris pendant la Révolution francaise. Paris, 1890—1913. 5 dln 8°.
Rouergue. — Gouderc, C. Bibhographie historique du Rouergue (Revue des bibhothèques. 1915—1916).
Vaucluse. — Barjavel, C. F. H. Dictionnaire historique, biograpbique et bibhographique du département de Vaucluse oü récherches pour servir a l'histoire scientifique, httéraire et artistique ainsi qu'a l'histoire rehgieuse, civile et nuhtaire des villes et arrondissements d'Avignon, de Carpentras, d'Apt et d'Orange. Carp. 1841. 2 dln. 8°.
5. Groot-Brittannië en Ierland.
(Macray, Will. Dunn.) Manual of British historians to A. D. 1600 containing a chronological account of the early chroniclers and monkish writers, their printed works and unpublished MSS. London, 1845. 8°.
- Moore, Margaret F. Two select bibliographies of mediaeval historical study. I. A classified list of works relating to the study of English palaeography and diplomatic. II. A classified list of
19



29C
> iv. de kennis van het boek. bibliographie.
works relating to English manorial and agrarian history from the earhest times to the year 1660. With a pref ace by Hubert Hall and a description of the mediaeval historical classes at the London school of economics. London, 1912. 8°.
Cambridge. — Bowes, R. A catalogue of books printed at or relating to the university, town and county of Cambridge from 1521 to 1893 with bibhographical and biographical notes. Cambr. 1894. m. afb. en index. 2 dln. 8°.
Ierland. — Brunet, G. Variétés bibhographiques. Livres relatifs a 1'Irlande pubhés sur le continent. (S3rapsum. Jg. XIV. 1853).
Londen. — Huck, Thomas Wm. The bibliography of London. (The Library. Third Series. Vol. III. 1912).
6. Italië.
Ciampi, Seb. Bibliografia critica delle antiche reciproche corrispondenze pohtiche, ecclesiastiche, scientifiche, letterarie, artistiche deh" Italia colla Russia, colla Polonia ed altre parti settentrionah, il tutto raccolto ed illustrato con brevi cennibiografici delh autori meno conosciuti. Fir. 1834—42. 3 dln. 8°.
Thieury, Jules. Bibliographie italico-normande contenant I. un essai historique sur les relations entre lTtalie et la Normandië. II. une bibhothèque des ouvrages relatifs aux relations des deux pays. III. Une bibhothèque des ouvrages relatifs a lTtalie, composés par des auteurs normands. Paris, 1864. 8°.
Corsica. — Bonaparte, Prince Roland. Une excursion en Corse. Paris, 1891. m. 6 pl. kl. 4°.
Appendice III bevat: Liste de quelques ouvrages relatifs a la Corse.
Friuli. — Valentlnelll, G. Bibliografia dtl Friuli. Venezia, 1861. 8°.
Pavia. — Motta, E. Bibliografia storica Ticinese. Zur. 1879. 8°.
Sardinië — Toda y Guell, E. Bibhograffa Espanola de Cerdeüa. Madrid, 1890. 8°.
Sicilië. — Mira, G. M. Bibhografia Sicihana ovvero Gran dizionario bibhografico delle opere echte e inedite, antiche e moderne di autori Sicihani o di argomento Siciliano stampate in Siciha e fuori. Palermo, 1875, 81. 2 dln. 8°.
Narbone, Al.. Bibhografia Sicola sistematica o apparato-
metodico alla storia letteraria della Siciha. Palermo, 1850—55. 4 dln. 8°.



IV. 4. b. 8. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
291
San Marino. — Montalbo, L. de, Am. Astrando, ed A. G.
di Riella. Dizionario bibliografico iconografico della Repubblica di San Marino, contenente le indicazioni delle opere pubblicate in varie lingue, con note illustrative, biografiche, rettificativé preceduto da un blasonario e da una carta topografica. Parigi, 1898. m. pl. en portr. 4°.
7. Oostenrijk-Hongarije.
Charmatz, R. Wegweiser durch die Literatur der oesterreichischen Geschichte. Mit einem Geleitwort von H. Friedjung. Stuttg. und Barlin, 1912. 8°.
Apponyi, Alex. Hungarica. Ungarn betreffende im Auslande gedruckt e Bücher und Flugschriften. München, 1903. 2 dln. 8°.
Ier Band. xv und xvi. Jahrhundert. 2er Band. xvii und xviii Jahrhundert (bis 1720).
Kont, I. Bibhographie francaise de la Hongrie, 1521—1910, avec un inventaire sommaire des documents manuscrits. Paris, 1913. 8°.
Leval, A. Supplément a la bibhographie francaise de la
Hongrie de I. Kont. Budapest, 1914. (overdr. uit La Revue de Hongrie).
8. Rusland en Polen.
Adelung, F. von. Kritisch-literarisch Uebersicht der Reisenden in Russland bis 1700, deren Berichte bekannt sind. St.Petersb., Leipzig, 1846. 2 dln. m. portr. 8°.
R(eiffenberg), de. Bibliographie russe. (Le Bibhophile beige. Tome III. 1846).
(Tiele, P. A.). Essai d'une bibhographie né rlando-russe. Catalogue de hvres, atlas, planches hollandais et étrangers. Amst.,. F. Muller, 1859. 8°.
Kurtzmann, Louis. Versuch einer Bibhographie einer polnisch-deutschen Bibhothek. (S.rapeum. Jg. XXXI. 1870).
Praesent, Hans. Bibhographischer Leitfaden für Polen. Enrführung in die Literarur der landeskundhchen, völkischen und wirtschafthchen Verhaltnisse. Mit einem Anhang: Kriegshteratur zur polnischen Frage. Berlin, 1917. 8°.
Recke, W., und A. M. Wagner. Bücherkunde zur Geschichte und Literatur des Königreichs PoLn. Warschau, 1918. 8Q.
Reiche, Paul. Deutsche Bücher über Polen. Das Polentum im Spiegel deutscher Wissenschaft. Breslau, 1917. 8°.



292
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Wierzbowski, Th. Bibliographia Polonica XV ac XVI ss. sive Catalogus librorum res Polonicas tractantium vel a Polonis conscriptorum arte typographica impresorum, qui in bibhotheca Universitatis Caesareae Varsoviensis asservantur. Varsov. 1889— 1894. 3 dln. 8°.
9. Skandinavië.
Molér, W. Bidrag till en Gotlandsk bibliografi. Stockh. 1890.8°. Bevat niet alleen de bibliographie van werken over het eiland Gotland, maar ook die van drukken te Visby verschenen en van werken door Gotlandsche schrijvers.
Setterwall, Kr. Svensk bistorisk bibhograh, 1875—1900. Systematisk förteckning öfver skrifter och uppsatser som röra Sveriges historia utkomna fran och med 1875 till och med 1900. Stockh. 1907. 8°.
Slbbern, N. P. Bibhotheca historica Dano-Norvegica, sive de scriptoribus rerum Dano-Norvegicarum commentarius historico-hterarius. Hamb. et Lips. 1716. 8°.
Planer, Oskar. Verzeichniss der Gustav Adolf Sammlung mit besonderer Rücksicht auf die Schlacht am 6—16 November 1632. Leipzig, 1916. m. pl. en afb. 8°.
10. Spanje en Portugal.
Bibliographie hispanique, 1905—1911. N.-Y., Hispanic Society, 1906—12. Dl. I—VII kl. 8°.
Boigues, F. Pons. Ensayo bio-bibhografico sobre los historiadores y geógrafos Arabigo-Espafioles. Madrid, 1898. 8°.
Garcia y Perez, J. P. Indicador de varias crónicas rehgiosas y rnihtares en Espana. Madrid, 1899. 8°. (Revista de archivos, bihliotecas y museos. 1899—1901).
Marin, Ib&ftez. Bibhograffa de la guerra de la independencia. Madrid, 1908. 8°.
Sanchez Alonso, B. Fuentes de la historia espanola. Ensayo de bibhografia sistematica de las monograffas imprésas que ilustran la historia politica nacional de Espana, excluidas sus relaciones con America. Con un prólogo de R. Altamira. Madrid, 1919. 8°.
Sempere y Guarinos, Juan. Ensayo de una bibhotheca Espanola de los mejores escritores del reynado de Carlos III. Madrid, 1785—89. 6 dln. in 3 bnd. kl. 8°.
Branco, M. B. Portugal e os estrangeiros. Obra dividida em quatro part es, contendo os seguintes assumptos. I. Diccionario dos escriptores estrangeiros, que escreveram obras consagradas



IV. 4. b. 10. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ.
293
a Portugal ou a assumptos portuguezes, com a traduccao dos trechos mais notaveis d'essas obras. II. Diccionario das obras portuguezas vertidas em' linguas estrangeiras. III. Noticia dos portuguezes que no estrangeiro se distinguiram nas lettras, é resenha das obras portuguezas reimpressas nos paizes estrangeiros, IV. Noticia das recordacöes e monumentos existentes em divers as part es do mundo, construidos por portuguezes, ou erigidos em honra d'elles. Adornada de nove retratos. Lisboa, 1879.— 95. 2 dln. in 5 bdn. m. portr. 8°.
Figaniere, J. C. de. Bibliographia historica Portugueza, ou: Catalogo methodico dos auctores portuguezes, e de alguns estrangeiros domiciliarios em Portugal, que tract ar am da historia civüV politica, e ecclesiastica d'estes reinos e seus dominios, e das nacöes ultramarinas,. e cujas obras correm impressas em vulgar; onde tambem se apontam muitos documentos e escriptos anonymos que lhe dizem respeito. Lisboa, 1850. 8°.
(Souza, Pinto de). Bibhotheca historica de Portugal, e do Ultramar, Na qual se contém varias historias deste reino, e de seus dominios ultrarnarinos, manuscriptas, e impressas, em prosa, e em verso, só, e juntas com as de outros estados, escritas por authores Portuguezes, e estrangeiros. Com hum resumo das suas vidas, e das opiniöes que ha acerca do que se crê que alguns escirevêrao: Com huma relacao no sim de outras historias tambem manuscriptas, e impressas; compost as porem sómente por authores Portuguezes, e unicamente relativas ao tempo, e as vidas positivamente escritas de certos soberanos de Portugal, e de aL guns de seus secrenissimos descendentes. Lisboa, 1797. kl. 8°.
Bibhotheca historica de Portugal, e seus dominios ultra-
marinos: na qual se contém varias historias daquelle, e destes MS. e impressas em prose, e em verso, só, e juntas com as de outros estados, escritas por authores Portuguezes, e estrangeiros; Com hum resumo das suas vidas, e das opiniöes que ha sobre o que alguns escrevérao: dividida em quatro partes: A I. constade historias deste reino, e do Ultramar em prosa, e em verso pro Authores Portuguezes MS. A II. de historias deste reino, e do Ultramar em prosa, e em verso por AA Portuguezes impressas. A III. de historias deste reino, unicamente relativas as vidas, positivamente escritas por AA. Portuguezes, de certos soberanos de Portugal, de algunas de suas augustas esposas, e de varios dos seus serenissimos descendentes só em prosa MS, e impressas. A IV. de historias deste reino, e do Ultramar por AA. estrangeiros, tambem só em prosa, impressas. Nova edicao, correcta e amplamente augmentada. Lisboa, 1801. 8°.



294
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Baskië. — Salazar, A. Allende. Biblioteca del Bascófilo. Ensayo de un catalogo general sistematico y crltico de las obras referentes a las provihcias de Vizcaya, Guipózcoa, Alava y Navarra. Madrid, 1887. 8°.
Cataltjna. — Molins, A. E. de. Bibliografia historica de Cataluïia. Preliminares, Numismatica, Epigraffa, Colecciones diplomaticas, Sigolografia. Madrid, (1902). 8°.
Extremadüra. — Barrantes, V. Catalogo razonodo y critico de los hbros, memorias y papeles, impresos y manuscritos, que tratan de las provincias de Extremadüra, asi tocante a su historia, rehgion y geograffa; como a sus antiguedades, nobleza y hombres célebres. Madrid, 1865. 8°.
Guadalajara. — Garcia, J. Catalina. Bibhoteca de escritores de la provincia de Guadalajara y bibhograffa de la misma hasta el siglo XIX. Madrid, 1899. 8°.
11. De Balkan, Griekenland en Turkije.
Legrand, E., et Henri Guys. Bibhographie albanaise. Descripr tion raisonnée des ouvrages pubhés en Albanais ou relatifs a 1'Albanië du 15e siècle a 1'année 1900. Paris, Athènes, 1912. 8°.
Uebersicht der neueren Leistungen für die Geographie und Topographie von Griechenland. I. omstr. 1845. 8°. (overdruk).
Legrand, E. Bibhographie ionienne. Description raisonnée des 'ouvrages pubhés par les Grecs des sept-lles ou concernant ces iles du 15e siècle a. 1'année 1900. Oeuvre posthume complétée et pubhée par Hubert Pernot. Paris, 1910. 2 dln. 8°.
Constantinopel. — Babinger, F. Stambuler Buchwesen im 18 Jahrhundert. Leipz. 1919. 4°.
12. Zwitserland.
Halier, G. E. von. Bibhothek der Schweizer-Geschichte und aller Theile, so dahin Bezug haben. Systematisch-chronologisch geordnet. Bern, 1785—88. 6 dln. m. register, tez. 7 dln. 8°.
13. Amerika. a. Algemeen.
Asher, G. M. A bibhographical and historical essay on the Dutch books and pamhlets relating to New-Netherland and to the Dutch West-India Company and to its possessions in Brazil, Angola, etc. as also on the maps, charts, etc. of New-Netherland, with facsuniles of the map of New-Netherland by N. J. Visscher and of the three existing views of New-Amsterdam. Compiled



IV. 4. b. 13. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. AARDRIJKSKUNDE ENZ.
295
from the Dutch pubhc and private hbraries and from the collection of F. Muller in Amsterdam. Amst. 1854—67. m. krt. 4°.
Bartlett, John Russell. Bibhographical notices of rare and curious books relating to America, printed in the XVth and XVIth centuries 1482—1601 in the hbrary of John Carter Brown of Providence. Providence, printed for private distribution (70 copies) 1875. m. 68 portr. en facs. en 53 afb. in den tekst. 8°.
Herdruk van part. I van dezen catalogus, die uit 3 deelen bestaat, (1.15e en 16e eeuw, II, 17e eeuw, III. in 2 dln. 18e eeuw) en in 1865—1871 in 50 exemplaren werd gedrukt.
Catalogue of the John Carter Brown Library in Brown University Providence, Rhode I land. Bibhotheca Americana. Providence, 1919... Dl. I (—1569)... m. portr. 8°.
Field, Th. W. Sheets from an essay towards an Indian bibliography, an extract from a catalogue of books relating to the history of the American Indians in the hbrary of Th. W. Field. N.-Y. 1872. 8°.
— An essay towards an Indian bibliography, being a catalogue of books rtlating to the history, antiquities, languages, customs, religions, wars, hterature and origin of the American Indians, in the hbrary of Th. W. Fi„ld. With bibhographical and his-t torical notes, and synopses of the contents of some of the works least known. N.-Y. 1873. 8°.
Fumagalli, G. Bibhografia degh scritti Italiani o stampati in Italia sopra Christoforo Colombo, la scoperta del nuovo mondo e i viaggi degh Italiani in America. Con la collaborazione di P. Amat di S. Fihppo. Roma, 1893. 4°.
Harrlsse, H. Bibhotheca Americana Vetustissima. A description of works relating to America published between the years 1492 and 1551. New-York. 1866. — Additions. Paris, 187Z 2 dln. m. facs. 8°.
(Kennett White), Bibliothecae Americanae Primordia. An attempt towards laying the foundation of an American hbrary, in several books, papers, and writings, humbly given to the Society for propogation of the Gospel in foreign parts, for the perpetual use and benefit of their members, their missionaries, friends, correspondents, and others concern'd in the good design of planting and promoting christianity within her majesties colonies and plantations in the West Inches. By a member of the said society. London, 1713. 4°.
Sabin 37447 „In this short catalogue will be found about twenty original tracts relating to Newfoundland; about fifty concerning Virginia; a hundred or more of New-England; ....Dedication, This, as far as it goes, is the best catalogue of books relating to America extant the titles being copied at full-length with the greatest exactness, together with name of the printer, and the number of pages in each volume. It is rich in English tracts relating to New-England. ,.. ,\



296
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Leclerc, Ch. Bibliotheca Americana. Catalogue raisonné d'une trés précieuse collection de livres anciens et modernes sur 1'Amé^
rique et les Pliilippines. Paris, 1867. 8°. Supplément No. t.
1881. — Supplément No. 2. 1887. 8°.
Bibliotheca Americana. Histoire, géographie, voyages,
archéologie et linguistique des deux Amériques et des iles Phihppines. (en vente aux prix marqués). Paris, 1878. 8°.
. Noé, A. C. von. Recent German books on America. Witha preliminary bibliography of German books on America since 1880. (Bibhogr. Soc. of America. Papers. IV. 1909).
Petzholdt, J. Zur Litteratur der amerikanischen Bibhographie. Verzeichnisse von Schriften über Amerika. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1859).
Muller, F. Catalogue of books, maps, plates on America....' With bibhographical and historical notes and presenting an essay towards a Dutch-American bibliography. Amst. 1872—75. 3 dln. m. facs. 8°.
Ruland, Ant. Ein Beitrag zur Litteratur der Missionen in der „neuen Welt." (Serapeum. Jg. XIX. 1858).
Sabln, J. Dictionary of books relating to America from its discovery to the present time. Prospectus and specimen page. N.-Y. 1867.
Ternaux, H. Bibhothèque américaine ou catalogue des ouvrages relatifs a 1'Amérique qui ont paru depuis sa découverte jusqu'a 1'an 1700. Paris, 1837. 8°. (met aanteekeningen en bijvoegingen van H. Lempertz).
b. Noord-Amerika, Canada.
Vereenigde Staten. — Bartlett, J. Russell. The hterature oï the rebelhon. A catalogue of books and pamphlets relating to the ciyil war in the United-States and on subjects growing out of that event, together with works on American slavery, and essays from reviews and magazines on the same subjects. Boston, 1866. gr. 4°.
Een der 60 exemplaren op groot papier gedrukt.
Kircheisen, Fred. M. Bibliographie du temps de Napoléon
comprenant l'histoire des Etats-Unis. Paris. 1908—12. Tome I, II. 8°.
Bradford, Th. L. The bibhographer's manual of American history containing an account of all state, territory, town and county histories relating to the United States of NorthAmerica, with verbatim copies of their titles, and useful bibho-



iv. 4. b. 13. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
297
graphical notes, together with the prices at which they have been sold for the last 40 years and with an exhaustive index by titles, and an index by states. Edited and revised by Stan. Vi Henkels. Philad. 1907—10. 5 dln. gr. 8°.
Vereenigde Staten. — Ludewig, H. E. The hterature of American local history; a bibhographical essay. N.-Y. 1846. 8°.
Lijst van stukken betreffende Nieuw-Nederland verschenen in Amerikaansche mengelwerken. Z. p. en j. 8°. (overdruk),
Wegelin, O. A bibhographical list of books and pamphlets
relating to or printed in Stamford, Fairfield County, Connectir cut. (Bibhogr. Soc. of America, Papers. VII. 1912).
Willis, W. A descriptive catalogue of books and pamphlets
relating to the history and statistics of Maine or portions of it. 1859. kl. 4°.
Bibliography of the United States. i. Norton's Literary Letter.
Canada. — Gagnon, Ph. Essai de bibhographie canadienne. Inventaire d'une bibhothèque comprenant imprimés, manuscrits, estampes, etc. relatifs a 1'histoire de Canada et des pays adjacents avec des notes bibhographiques. Quebec, 1895. 8°.
Granger frères. Bibhographie canadienne. Catalogue
annoté d'ouvrages canadiens-francais. Montreal, 1900. 8°.
Geddes Jr., J. Bibhographical outline of French Canadian hterature. (Bibhogr. Soc. of America. Papers. VIII. 1914).
Harrisse, H. Notes pour servir a la bibhographie et
& la cartographie de la Nouvelle France et des pays adjacents, 1545—1700. Paris, 1872. 8°.
Kingsford, W. The early bibliography of the province
of Ontario, dominion of Canada, with other information. A supplemental chapter of Canadian archaeelogy. Toronto, 1892. 8°.
c. Mexico, West-Indië en Zuid-Amerika.
Goldsmith, P. H. A brief bibliography of books in English, Spanish and Portuguese, relating to.the repubhcs commonly called Latin American with comments. N.-Y. 1915. 8°.
O'Halloran, T. P. A bibliography of South America. BuenosAires, 1912. 8°.
antillen. — Dampierre, Jacques de. Essai sur les sources de l'histoire des Antilies francaises, 1492—1664. Paris, 1904.8°.
Brazilië. — Rodrlgues, J. C. Catalogo annotado dos livros sobre o Brasil e de alguns autographos e manuscriptos. Parte I. Descobrimento da America: Brasil Colonial, 1492—1822. Riode Janeiro, 1907. 8°.



298
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Jamaica. — Cundall, Frank. Bibliotheca Jamaicensis. Some account of the principal works on Jamaica in the hbrary of the Institute. Kingston, 1895. 8°.
Reprinted from The Handbook of Jamaica for 1895.
—— Cundall, Frank. Bibhographia Jamaicensis. A list of Jamaica books and pamphlets, magazine articles, newspapers, and maps, most of which are in the hbrary of the Institute of Jamaica. Kingston, (1902). Supplement to the Bibhogra¬
phia Jamaicensis. Kingston, 1908. 2 dln. 8°.
West-Indië. — Cundall, Frank. Bibliography of the WestInches, (excluding Jamaica). Kingston, 1909. 8°.
West-Indië, Nederl. Zie bij Azië.
Mexico en Guatemala. — Brasseur de Bourbourg. Bibhothèque m xico-guatémalienne précédée d'un coup d'oeil sur les études américaines, dans leurs rapports avec les études classi-ques et suivie du tableau par ordre alphabétique des ouvrages de linguistique américaine contenus dans le même volume. Paris, 1871. 8°.
Venezuela. — Sanchez, M. S. Bibliografia Venezolanista. Contribucion al conocimiento de los hbros extranjeros relativos a Venezuela y sus grandes hombres, pubhcados o reimpresos desde el siglo XIX. Caracas, 1914. m. portr. 8°.
14. Afrika, Azië, Australië.
Luzac & Co. Bhbliographical list of books on Africa and the East published in England between the meetings of the 8th Oriental Congress at Stockholm in 1889, and the 9th Oriental Con,gress in London in 1892. Systematically arranged, with preface and author's index. London, 1892. 8°.
Ternaux-Compans, H. Bibhothèque asiatique et afri•caine, ou catalogue des ouvrages relatifs a 1'Asie et a 1'Afrique, ■qui ont paru d puis la découverte de l'imprimerie jusqu'en 1700. Paris, 1841. 2 dln. 8°.
(Muller, Fred.). Proeve eener bibhographie van Nederland■sche boeken, brochuren, kaarten, enz. over Afrika. (Amst. 1872). 8°. f. Muller. Books an America, no. 2.
Veth, P. J., en C. M. Kan. Bibliografie van Nederlandsche boekén, brochures, kaarten enz., over Afrika. Utr. 1876. 8°.
.Angola. — Borchardt, Paul. Bibliographie de 1'Angola, 1500—1910. Brux. (1913). 8°.



iv. 4. b. 14. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
299
Azoren. — Canto, E. do. Bibliotheca Acoriana. Noticia bibhographica das obras impressas e manuscriptas nacionaes 'e estrangeiras, concernentes as ilhas dos Acores. Acores, 1890— 1900. 2 dln. 8°.
Congo. — Wauters, A. J. Bibhographie du Congo, 1880—1895. Catalogue méthodique de 3800 ouvrages, brochures et cartes relatifs a l'histoire, a la géographie et a la colonisation du Congo. Avec la collaboration de Ad. Buyl. Brux. 1895. 8°.
d'Alencon, Ed. Essai de bibhographie capucino-con-
golaise. (Neerlandia-Franciscana. I. 1914).
Duitsch-Afrika. — Brose, M. Repertorium der deutschkolonialen Litteratur, 1884—1890. Berhn, 1891. 8°.
Ethiopië. — Fumagalli, G. Bibliografia Etiopica. Catalogo descrittivo e ragionato degh scritti pubbhcati daïla invenzione della stampa fino a tutto il 1891 intorno aha Etiopia e regioni hmitrofe. Milano, 1893. 8°.
Tunis. — Ashbee, H. S. A bibliography of Tunisia from the earhest times to the end of 1888 (in two parts) mduding Utica and Carthage, the Punk wars, the Roman occupation, the Arab conquest, the expeditions of Louis IX and Charles V and the French protectorate. London, 1889. m. 1 krt. 8°.
Zuid-Afrika. — Mendelssohn, S. South African bibhography. Being the catalogue raisonné of the Mendelssohn hbrary of works relating to South Africa mduding the full titles of the books, with synoptical, biographical, critical, and bibhographical hotes on the volumes and their authors. Together with notices of a large number of important works not as yet included in the collection based on information gathered by the author in the course of researches in many hbraries, and during a residence in South Africa extending over the greater part of a quarter of a century, together with a bibliography of South African periodical hterature, and of artides on South African subjects in periodical hterature throughout the world. Also a complete list of the British parhamentary blue-books on South-Africa, a cartography of South Africa, etc. etc. With a descriptive introduction by I. D. Colvin. London, 1910—11. 2 dln. m. pl. 8°.
China. —- Cordier, Henri. Bibhotheca Sinica. Dictionnaire bibliographique des ouvrages relatifs a 1'empire chinois. 2e. édition, revue, corrigée et considérablement augmentée. Paris, 1904—1908. 4 dln. 8°.
MöUendorff, P. G., and O. F. von. Manual of Chinese
bibliography, being a list of works and essays relating to China. Shanghai, 1876. 8°.



iv. de kennis van het boek. bibliographie.
300
Engelsch-Indië. — Cockle, M. J. D. A catalogue of books relating to the military history of India. Simla, 1901. 8°.
Indo-China. — Cordler, Henri. Bibhotheca Indosinica,. Dictionnaire bibhographique des ouvrages relatifs a la péninsule indochinoise. Paris, 1912—1915. 4 dln. gr. 8°.
Japan. — Cordier, Henri. Bibhotheca Japonica. Dictionnaire bibhographique des ouvrages relatifs a 1'empire japonais rangés par ordre chronologique jusqu'a 1870 suivi d'un appendice renfermant la liste alphabétique des principaux ouvrages parus de 1870—1892. Paris, 1912. 8°.
—— Wenckstern, Fr. von. A bibhography of the Japanesé empire being a classified list of ah books, essays and maps in' European languages relating to Dai Nihon (Great Japan) published in Europe, America and in the East from 1859—93 A. D. To which is added a facsimile-reprint of Léon Pagès Bibhographie japonaise 'depuis le XVe siècle jusqu'a 1859. Reprinted from the edition of 1895. Leiden, 1910. 8°. — Volume II. comprising the hterature from 1894 to the middle of 1906 with additions and corrections to the lst volume and a supplement to L. Pagès Bibhographie japonaise. Added is a hst of the Swedish literature on Japan by Miss V. Palmgren. Tokyo, 1907. 8°.
Ned. Oost-Indië. — Duyl, A. G. C. van. De journalen van de eerste reis der Nederlanders naar Oost-Indien. 1868. 8°. (overdruk uit De Gids).
Hartmann, A. Repertorium op de litteratuur betreffen de
de nederlandsche koloniën in Oost- en West-Indië, voor zoover zij verspreid is in de tijdschriften en mengelwerken. I. OostIndië, 1866—93. II. West-Indië, 1840—93. m. een alphabetisch zaak- en plaatsregister. 's Grav. 1895. — Eerste vervolg 1894— 1900. 's-Grav. 1901. — Tweede vervolg 1901—1905. 's Grav. 1906. — Derde vervolg 1906—1910 samengesteld door W. J. P. J. Schalken en W. C. Muller, 's Grav. 1912. — Vierde vervolg 1911 — 1916 samengesteld door dez. 'sGrav. 1917. 8°.
Hooykaas, J. C. Repertorium op de koloniale htteratuur
of systematische inhoudsopgaaf van hetgeen voorkomt over de koloniën- (beoosten de Kaap) in mengelwerken en tijdschriften van 1595—1865 uitgegeven in Nederland en zijne overzeesche bezittingen. Ter perse bezorgd door W. N. du Rieu. Amst. 1877— 1880. 2 dln. 8°.
Exemplaar met aanteekeningen van P. a. Tiele, in het le stuk.
Kan, C. M. Proeve eener geographische bibhographie van
Nederlandsen Oost-Indië, voor de jaren 1865—1880. Utr. 1881. 8°.
— Histoires des découvertes dans 1'arcbipel Indien.
Nos connaissances géographiques actueUes sur ce groupe d'iles



iv. 4. b. 14. speciale bibliographie. aardrijkskunde enz.
301
— Lacunes dans ces connaissances et moyens de les remplir. Leiden, 1883. 8°.
Ned. Oost-Indië. — Petit, Louis D. Overzicht der koloniale literatuur, 15 Dec. 1889—15 Nov. 1891. Amst. 1889—1891. 8°. (overdruk uit De Indische Gids).
Batavia. — Catalogus van de tentoonstelling ter herdenking van het 300-jarig bestaan van Batavia gehouden in het Stedelijk Museum, Amsterdam Juni—Juli 1919. Amst. 1919. 8°.
Palestina. —• Petzholdt, J. Verzeichniss einer Sammlung von Reisen in's Heilige Land. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissènschaft. Jahrg. 1861 — 1863. (von F. L. Hoffmann, 1866, 1882).
■ Pijper, F. De letterkunde betreffende de bedevaart naar
Jeruzalem en het H. Land. 1907. 8°. (overdruk uit Ned. Archief voor kerkgeschiedenis. IV. 1907).
Masson, Paul. Eléments d'une bibhographie francaise
de la Syrië (géographie, ethnographie, histoire, archéologie, langues, httératures, rehgions). Paris, mars 1919. 8°.
Tobler, T. Bibhographie geographica Palaestinae. Zu-
nachst kritische Uebersicht gedruckter und uhgedruckter Beschreibungen der Reisen ins Heilige Land. Lpz. 1867. 8°.
Bibliographia geographica Palaestinae ab anno
CCCXXXIII usque ad annum M. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1875).
Perzië. — Hotz, A. Perzie. Overzicht van in de Nederlandsche taal uitgegeven werken, gevolgd door een opgave van de voornaamste buitenlandsche schrijvers. Leiden, 1897. 8°. (overdruk uit Tijdschr. v. h. Kon. Ned. Aardr. Genootschap).
Philippijnen. — Medina, J. T. Bibhografia Espanola de las islas Filipinas, 1523—1810. Sant. 1897. 8°.
Retana, W. E. Aparato bibhografico de la historia
general de Filipinas deducido de la Coleccion que pose en Barcelona la Compania general de tabacos de dichas islas. Madrid, 1906. 3 dln. m. facs. gr. 8°.
Syrië. — Zie: Palestina.
Petherick, E. A. A bibliography of Australasia and Polynesia. Prospectus and specimen pages. London, 1897. 8°.



302
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
c. Academische Proefschriften. — Werken van hoogleeraren.
Asser, T. M. C. De academische rechtshteratuur van Amsterdam, 1787—1887. Amst. 1887. 8°. — le Vervolg, 1887—1892, Amst. 1893. m. 1 pl. 1893.
Blumenbach, J. F. Synopsis systematica scriptorum quibus inde ab inauguratione academiae Georgiae Augustae d. 17 Sept. 1737 usque ad solemnia istius inaugurationis semisaecularia 1787 disciplinam suam augere et ornare studuerunt professores medici Gottingenses. Gött. 1788. 4°.
Galvary u. Co., S. Die Schul-Programme und Dissertationen und ihr Vertrieb dmch den Buchhandel. Ein Vorschlag an d. 23e Versamml. Deutscher Philologen und Schulmanner. Nebst einem Verzeichniss der im Jahre 1863 erschienenen Progiamme und Dissertationen. Berlin, 1864. 8°.
Corpus dissertationum theologicarum sive catalogus commentationum programmatum aharumque scriptionum academicarum ab antiquissimo usque ad nostrum tempus editarum, ad exegeticam, dogmaticam, moralem ac rehquas disciplinas theologicas spectantium, quae in uberrima collectione Weigehana Lipsiensi prostant. Praefatus est et indices tum locorum scripturae sacrae, tum rerum ac nominum conscripsit Otto Fiebig. Lips. 1847. 8°.
Dée, M. A. Academische proefschriften verdedigd te Leiden, Utrecht, Groningen en Amsterdam in de jaren 1877—1899. Leiden, 1900. 8°.
Dodt van Flensburg, J. J. Repertorium dissertationum Belgicarum sive Index chronologicus et nominah-alphabeticus omnium dissertationum inaugurahum quae ab anno 1815 ad annum 1830 auspiciis Academiarum Belgicarum sunt impressae. Traj. ad Rh. 1835. 4°.
Horn, E. Die Disputationen und Proihotionen an den deutschen Universitaten vornehmhch seit dem 16. Jahrhundert. Mit einem Anhang enthaltend ein Verzeichniss aller ehemahgen und gegenwartigen deutschen Universitaten. Leipzig, 1893. 8°. Centralblatt für Bibliothekswesen. Beiheft XI.
Jahres-Verzeichniss der an den deutschen Universitaten erschienenen Schriften, 15. Aug. 1885—14 Aug. 1888. Berlin, 1887—88. 3 dln. 8°.
Lidên, J. H. Catalogus disputationum, in academiis et gymnasiis Sveciae, atque etiam, a Svecis, extra patriam habitarum, quotquot huc usque reperiri potuerunt. Ups. 1778—80. 5 sectt. 2 dln. 8°. Sectio VI en VII die de „Disputationes Suecorum extra patriam habitat*! zouden bevatten, zijn niet verschenen.



IV. 4. C. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. ACAD. PROEFSCHRIFTEN ENZ.
303
Marklin, G. Catalogus disputationum in academiis Scandinavië ae et Finlandiae Lidenianus continuatus. Ups. 1820. 3 sectiones et supplementa. 4 stkn. 1 bd. 8°.
Catalogus disputationum in academiis Sveciae et Fenniae
habitarum Lidenianus iterum continuatus. Ups. 1856. 3 sectiones. 1 bd. 8°.
Mourier, Ath., et F. Deltour. Notice sur le doctorat ès lettres suivie du catalogue et de 1'analyse des thèses francaises et latines admises par les Facultés des lettres depuis 1810 avec index et table alphabétique des docteurs. 4e édition. Paris, (1880). 8°.
Namur, P. Bibhographie universitaire. (Le Bibhophile beige. Tome V. 1848).
Palier, H. Dissertatiën en theses van Noord-brabanders. 's Bosch, 1850. 8°.
Quarles van Ufford, J. K. W. Academische verhandelingen over koloniale onderwerpen, 's Grav. 1880. — m. vervolg, 's Grav. 1398. 2 stkn. 8°. (overdruk uit Bijdr. v. taal-, land- en volkenkunde van N.-I.)
Register van academische dissertatiën en oratiën betreffende de geschiedenis des vaderlands. Aanhangsel op hèt Repertorium' v. verhandel, en bijdragen over de Nederl. geschied. Leiden, 1866. — Supplement. Leiden, 1884. 8°.
Reiche, S. G. Geordnetes Verzeichniss des Inhalts der seit 1825 bis 1840 erschienenen Programme der preussischen Gymnasien und einiger" Gymnasien anderer deutscher Staaten, welche dem Programmentausche beigetreten sind. Breslau, 1840. 4°.
Sommervogel, Garlos. Supplément a la bibhographie du Collége Louis le Grand. 1° Discours et Poésies. (Revue des bibhothèques. 1891, 1892).
Theile, C. G. G. Thesaurus hteraturae theologicae acaderoicae sive recensus dissertationum, programmatum aharumque commentationum theologicarum, cum delectu uberrimo scriptionum academicarum philologicarum, phüosophicarum, historicarum, paedagogicarum quae ab antiquissimis usque ad recentissima tempora editae in collectione Weigehana sunt venales. Pars prior. Lips. (1841). 8°.
Niet verder verschenen. Bevat slechts de af deelingen: 1. Introductio in theologiam ejusque studium. 2. -Disciplinae theologicae.
Vogel, E. F. Lexicon htteraturae academico-juridicae quo tituli dissertationum, programmatum aharumque commentationum juridicarum ab acadenüarum initiis usque ad finem anni 1835 editarum et in hbraria. Weigehana venahum alphabetico ordine continentur. Accedunt Supplementum cat. titulos (lisser*



304
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
tationum etc. usque ad finem anni 1837 editarum et index. Lips.
1836—37. 2 dln. 8°.
Walther, Carl. Bibliographie der an den deutschen tecluiischen Hochschulen erschienenen Doktor-Ingenieur-Dissertationen in sachhcher, Anordnung 1900 bis 1910. Mit einem Vorwort von W. Franz und einem Anhang enthaltend: 1. Vergleichende statistische Uebersichten über die in den Jahren 1900 bis 1910 erfolgten Doktor-Ingenieur Promotionen, 2. Promotionsordnungen der deutschen technischen Hochschulen. Berlin, 1913. 8°.
Wyndelts, J. W. Catalogus van academische proefschriften verdedigd aan de Nederlandsche Universiteiten gedurende de jaren
1815—1900.1. Godgeleerdheid. Gron. 1901. II. Letterkunde. Gron.
1903. tez. 2 dln. 8°.
Bom, H. Gzn., G. D. Het hooger onderwijs te Amsterdam van 1632 tot onze dagen. Bibhographische bijdragen. Amst. 1882. gr 8°. 3 afl.
Chronologische lijst van al de werken door hoogleeraren en lectoren aan het Athenaeum, de Universiteit en de Seminaria te Amsterdam uitgegeven.
Petit, Louis D. Bibhographische lijst der werken van dè Leidsche hoogleeraren van de oprichting der Hoogeschool tot op onze dagen; Faculteit der godgeleerdheid, le afl., 1575—1619. Leiden, 1894. 4°. (Niet verder verschenen).
Rieu, W. N. du. Welke boeken hebben de Leidsche
professoren geschreven, 's Grav. 1894. 8°. (Overdruk uit De Nederlandsche Spectator).
Welche Bücher gaben die Leidener Professoren her-
aus?. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XII. 1895).
d. Almanakken en Kalenders.
Bardeleben, C. von. Die königlich preuszischen genealogischen Kalender von 1724—1850. Berhn, 1909. m. afb. 8°.
Bergmans, P. Een tiental oude (Antwerpsche) plak-almanakken uit de 16e en de 17e eeuw. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 903).
Berthold, J. Bibhographische Beitrage zur Frage über die Entwickelung des hundert jahrigen Kalenders. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. VIII. 1891).
Bosanquet, E. F. English printed almanachs and prognostications. A bibhographical history to the year 1600. Lond. 1917. m. 35 facs. 4°.
rüustr. Monographs issaed by the Biographicae Society. n°. 17.
Bonn, E. de. Nog Antwerpsche almanakken. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).



IV. 1. 4. d. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. ALMANAKKEN.
305
Bouck, J. L. de. Zur niederdeutschen Litteratur des 15. und 16. Jahrhunderts. Auch als fernerer Beitrag zur Kalender-Litteratur. (Serapeum. Jg. XXI. 1860).
Champier, V. Les anciens almanachs Ulustrés. Histoire du calendrier depuis les temps anciens jusqu'a nos jours. Ouvrage accompagné de 50 planches hors texte en noir et en couleurs; reproduisant les principaux Almanachs illustrés ou gravés par L. Gaultier, Cr. de Passé, A. Bosse, De Larmessin, Lepautre, Cl. Audran, Gravelot, Cochin, Quéverdo, Dorgez, Debucourt, Devéria, etc. etc. Paris, 1886. m. 50 pl. fol.
Dela Montagne, V. A. Een almanakken-trust in de 17e eeuw. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. V, 1907).
Douret, J. B. Almanachs beiges. (Le Bibhophile beige. Année X, XI. 1875, 1876).
Pozy, G. J. De Almanach de Gotha voor 1808 onder den invloed der Napoleontische censuur. Arnh. 1879. 12°,
Evers, J. W. Staats, en H. M. Werner. De Geldersche volksalmanak, 1835—1904. Historisch overzigt en registers. Arnh. 1884—1903. 3 dln. kl. 8°.
F. F. Almanachs beiges. (Annales du bibliophile beige. Nouv. série. Tome I. 1882).
Grand-Garteret, J. Les almanachs francos. Bibliographieiconographie des almanachs, années, annuaires, calendriers, chansonniers, étrennes, états, heures, listes hvres d'adresses, tableaux, tablettes, et autres publications annuelles éditées a Paris, 1600^— 1895. Paris, 1896. m. 5 gekl. pl. en 306 afb. 8°.
Helbig, H. Les plus anciens almanachs imprimés en Belgique. (Bulletin du bibhophüe beige. Tome XIII, XIV (2e série IV, V). 1857, 1858).
' Heller, J. Ueber einige Druckseltenheiten aus dem 15tèn und 16ten Jahrhundert. (Kalenders en Almanakken). (Serapeum. Jg. IV. 1843).
Marle, R. van. Vijftiende-eeuwsche voorstelling der twaalf maanden. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. IV. 19Ó6).
Morrison, H. A. Prehminary check hst of American almanachs, 1639—1800. Wash., Library of Congress, 1907. 4°.
Pissui, R. Almanache der Romantik. Berhn, 1910. 8°. Bibliographisch.es Repertorium. V.
Uhl, W. Unser Kalender in seiner Entwickelung von den altesten Anfangen bis heute. Ein Kapitel der deutschen Haüsaltertmner als Entwurf dargestellt. Paderb. 1893. kl, 8°.
Vinck d'Orp. de, Almanachs beiges. (Le Bibhophüe belgèl Année XII. 1877). V-
20



306
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Warzée, A. Recherches bibhographiques sur les almanachs beiges. Brux. 1852. m. le suppl. 2 dln. 8°.
Weller, E. Scherzkalender und Spottpraktiken. (Serapeum^ Jg; XXVI. 1865).
Welschinger, H. Les almanachs de la Révolution. Paris, 1884. 8°.
Aan het eind: Bibliographie des principaux almanachs de la Révolution. Zech-Du Biez, G. Les almanachs beiges. Etude bibliographique. Braine le Comte, 1903. 8 afl. 8°.
e. Autographen.
Brunet, G. Notes pour servir a la bibhographie des autographes. (Serapeum. Jg. XV. 1854).
Reume, A. de. Bibhographie de quelques ouvrages contenant des facsimile, pour faire suite au manuel de 1'amateur d'autographes. Brux. 1849 4°. (Zie ook: BuUetin du bibhophüe beige. Tome VII, XIV. 1850, 1858).
/. Bindkunst.
Prideaux, S. T. A bibliography of bookbmding. (The Library. Vol. IV. 1892).
g. Blinden en Doofstommen.
(Guyot, C, en R. T.). Systematisch gerangschikte lijst der werken en geschriften over doof-stommen en onderwijs aan doof-stommen en die, welke daarmede in verband staan. m. een inhoud en een register. 2e druk. Gron. 1825. 8°.
Liste httréaire phüocophe ou catalogue d'étude de ce qui
a été pubhé jusqu'a. nos jours sur les sourds-muets, sur 1'oreüle, l'ouïï, la voix, le langage, la mimique, les aveugles etc. etc. Gron. 1842. 8°.
Handleiding voor het braüle-schrift der blinden. Haarl. z. j. m. afb. 8°. (overdr. uit Eigen Haard).
Leerboek in gebruik aan het Instituut tot onderwijs van blinde kinderen door de vrije metzelaarij in HoUand opgericht te Amsterdam 1808. Uitgegeven van wege de directie W. Holtrop. 1809. 4°.
h. Boekdrukkunst, Boek- en Bibliotheekwezen.
Bibliographie des Bibliothekwesens, Oesterreichische und Ungarische, 1909—1913, mit Register. (Zeitschr. d. oesterr. Vereins f. Bibhothekswesen. Beilage 1910—13).



IV. 4. h. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. BOEKDRUKKUNST ENZ.
307
Bibliography of printing. Letters D—P. (The Printing Times and Lithographer. Vol. III—IV. N. S. 1877—80).
Bibliography, A. of the Essex-house press with notes on the designs, blocks, cuts, bindings, etc. from the year 1898 to 1904. Campden, 1904. m. afb. 8°.
Bigmore, E. C, and C. W. H. Wyman. A bibliography of printing with notes and Ülustrations. London, 1880—1886. 3 dln. m. afb. en portr. kl. 4°.
(Brunet, G.). Recherches sur les imprimeries imaginair es, clandestines et particulières pubhées par les soins de Philomneste junior. Brux. 1879. kl. 8°. <
Catalogue of an exhibition of books, broadsides, proclamations, portraits, autographes, etc. ülustrative of the history and progress of print ng and booksel ing in Eng1 and, 1477—1800, held at Stationers' Hall 25—29 June 1912 by the International Assoc at ion of antiquarian booksellers. 1912. kl. 4°.
Caxton Celebration 1877. Catalogue of the loan collection of antiquities, curiosities and apphances connected with the art of printing. South Kensington. Preliminary issue (Edited by G. Bullen). London, 1877. kl. 4°.
—— Idem. Edited by G. Bullen. London, 1877. kl. 4°. (definitieve uitgave).
A guide to the objects of chief interest in the loan collec-.
tion of the Caxton celebration. London, 1877. 12°.
Delalain, P. Essai de bibhographie. de l'histoire de rimprimerie typographique et de la hbrairie en France. Paris, 1903. 8°.
Delpierre, O. Typographiana ou liste alphabétique et critique des principaux auteurs qui ont traité de l'histoire de la typographie. (Le Bibhophile beige. Tome V. 1848).
Evers, G. A. Nederlandsche bibliografie van boek- en bibhotheekwezen, 1910, 1911. 'sGrav. 1911, Utr. 1913. 8°. en kl. 4°.
Growoll, A. Book-trade bibliography in the United States in the 19th century. To which is added a catalogue of all the books printed in the United States with the prices, and places where published, annexed. „Published by the Booksellers in Boston" Januar 1804. N.-Y. 1898. m. portr. 8°.
Three centuries of English booktrade bibliography.
An essay on the beginnings of booktrade bibliography since the intioduction of printing and in England since 1595. Also a list of the catalogues etc. published for the English booktrade from 1595—1902 by Wilberforce Eames. N.-Y. 1903. m. pl. en portr. 8°.



308
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Guthrie, Anna Lorraine. Library work cumulated, 1905—
1911. A bibliography and digest of library hterature. Minneapolis
1912. 8°.
Hoe, R. M. The hterature of printing. A catalogue of the library ülustrative of the history and art of typography, chaleO-' graphy and lithography. London, priyately printed. 1877. 8°.
Hoffmann, F. L. Verzeichniss von Schriften, welche die Geschichte der Buchdruckkunst in der Schweiz zum GegenstanrJ.è haben. (Anzeiger. für Bibhographie und Bibliothekwissenschaït. Jahrg. 1852.)
Essai d'une liste des ouvrages concernant 1'históife de
l'imprimerie en Italië. Brux. 1852. 8°. (overdruk uit Bulletin'du bibliophile beige).
. Essai d'une liste chronologique des ouvrages et disser-
tations concernant l'histoire de 1'imprimerie en Belgique et en Hollande. 1859. 8°. (overdruk uit Bulletin du bibhophile beige)'.
Versuch einer Bibhographie der Geschichte der Buchdruckkunst in Danemark und in Schweden und Norwegen. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. lahrg, 1861).
Zur Litteratur der Geschichte der Buchdruckerkunst.
Verzeichniss und Beschreibung einiger von Niederlandern verfassten Werke und Aufsatze aus dem XIX Jahrhunderte, die Geschichte der Buchdruckerkunst betreffend. (Neüer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1865, 1867).
Hortzschansky, A. Bibhographie des Bibhotheks- und Buchwesens. 1—9. Jahrgang 1904—12. Leipzig, 1905—13. 9 dln. 8°. (Beihefte zum Zentralblatt für Bibhothekswesen).
Jahr, T., and A. J. Strohm. Bibliography of cooperative cataloguing and the printing of catalogue cards. With incidental references to internationial bibliography and the universal catalogue, 1850—1902. Wash., Library of Congress, 1903. 8°. (over- ' druk uit Report of the Librarian of Congress. 1902).
Josephson, A. G. S. The hterature of the invention of printing. m. afb. (Bibliographical Society of America. Papers. XI, XII. 1917—18).
Mohr, L. Die Jubelfeste der Buchdruckerkunst und ihre Literatur. Ein bibhographischer Versuch. Wien, 1886. 8°.
Munsell, J. Catalogue of books on printing and the kindred arts: embracing also works on copyright, liberty of the press; libel, literary property, bibliography, etc. Albany, 1868. 8°. i
Reume, A. de. Singularités bibhographiques. I. Imprimerie par^ ticuhère. II. Imprimeurs et imprimeries imaginaires. Brux. 1849.4°.'



IV. 4. k. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. CARTOGRAPHIE.
309
Steele, R. The revival of printing. A bibliographical catalogue of works issued by the chief modern English presses with an introduction. London, 1912. m. pl. 8°.
Trömei, Paul. Bibliographische Privatdrucke. Nach Martin's „Bibliographical catalogue of privately printed books", bearbeitet mit Verbesserungen und Zusatzen. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1856). i Watkins, G. Th. Bibliography of printing in America: Books, pamphlets and some articles in magazines relating to the history of prmting in the New World. With notes. Boston, 1906. 8°.
i. Boekhouden.
Hagers, J. Bouwstoffen voor de geschiedenis van het boekhouden in de Nederlanden. Rott. 1903. 8°.
Overzicht van de Nederlandsche hteratuur over het boekhouden in de laatste 10 jaren, 1901—1910. Zwolle, 1912. 8°. (De Boekzaal. VI. 4, 5).
j. Brieven.
Arenhold, S. J. Conspectvs bibhothecae vniversahs historico-hterario-criticae epistolarym typis expressarvm et mstarvm. ülvstrivm omnis aevi et ervditississimorvm avctorvm. Hanov. 1746. 4°.
k. Cartographie.
Petzholdt, J. Kritische Uebersicht der kartographischen Bibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1863).
Baudet, P. J. H. Notice sur les cartes en bosse du 16me siècle. Utr. 1875. 8°.
Bodel Nijenhuis, J. T. Beredeneerde lijst van de kaarten der provincie Utrecht in het algemeen. Utr. 1839. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor gesch. en oudh. van Utrecht).
Opgave van kaarten en van eenige platen over den vroe-
geren toestand der Nederlanden met betrekking tot waterrampen, zoo door springvloeden uit zee, als door den ijsgang der rivieren veroorzaakt. Leiden, 1861. 8°. (overdruk uit De Konst-en Letterbode). Doorschoten met aanteekeningen.
en W. Eekhoff. De algemeene kaarten van de provincie
Friesland, verzameld, beoordeeld en geschiedkundig beschreven. Leiden en Leeuw. 1846. 8°.



310
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Burger Jr., C. P. Oude Hollandsche zeevaartuitgaven. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI—IX. 190*?—11. Het Boek. Jg. II. 1913).
—— Een Hollandsche wereldkaart uit de eerste helft van de 16e eeuw. (Het Boek. Jg. I, II. 1912—13).
——- De Noord-poolstreken op onze 16e eeuwsche kaarten. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
—— De oudste Holl. wereldkaart, een werk van Oornehus Aurehus. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Oude zeekaartboeken in nieuwe uitgaven. (Het Boek.
Jg. VI. 1917).
Een 16e eeuwsch zeekaartboekje teruggevonden. (Het
Boek. Jg. VIII. 1919).
De Poolzeereis van 1595 en 1596. I—VII. (Het Boek. Jg.
IX. 1920.
Catalogue of the manuscript maps, charts and plans, and of the topographical drawings in the British Musem. Lond. 1844. 2 dln. 8°.
Catalogue of maps, prints, drawings etc. forming the geographical and topographical collection attached to the hbrary of H. M. King George III, and presented by King George IV to the B. M. Lond. 1829. fol.
- Catalogus van de tentoonstelling ter herdenking van het 300jarig bestaan van Batavia. Gehouden in het Stedehjk Museum Amsterdam, Juni—Juh 1919. Amst. 1919. 8°.
Denucé, J. Les origines de la cartographie portugaise et les cartes des Reinel. Gand, 1908. m. pl. en facs. 8°.
Oud-Nederlandsche kaartmakers in betrekking met
Plantyn. Antw. 1912, 1913. 2 dln. m. pl. en portr. 8°.
Douglas, R. K. Catalogue of the printed maps, plans and charts in the British Museum. Lond. 1885. 2 dln. foL
Catalogue of maps. Accessions. Parts 1 —38,40—49. Lond.
1884—1915. 48 stukken. 4°.
Fordham, H. G. Studies in carto-bibhography British and French and in the bibliography of itineraries and road-books. Oxford, 1914. m. 2 pl. en 2 afb. 8°.
Gerard, Ethel. Notes on some early printed maps of Sussex and their makers, with special reference to those in the Worthing Reference Library. (The Library. Third Series. Vol. VI. 1915).
Grace, J. G. A catalogue of maps, plans, and views of London, Westminster and Southwark. Collect. and arranged by Frederick Grace. London, 1878. 8°.



IV. 4. k. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. CARTOGRAPHIE.
311
(Naber, S. P. 1'Honoré). Het leeskaartboek van Wisbuy, door Timeëis. (Het Boek. Jg. IX. 1920).
Nordenskiöld, A. E. Facsimile-atlas to the early history of cartography with reproductions of the most important maps printed in the XV and XVI centuries. Translated from the Swedish original by J. A. Ekeloff and Cl. R. Markham. Stockh. 1889. m. 51 krt. fol.
Phillips, P. Lee. Virginia cartography. A bibhographical description. Wash. 1896. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections.
' List of geographica! atlases in the Library of Congress.
With bibliograph. notes. Wash. 1909—14. 3 dln. gr. 8°.
Regimento do estrolabio e do quadrante tractado da spera do mundo. Nach dem einzigen bekannten Exemplar in der Münehener K. Hof- und Staatsbibhothek herausgegeben von Joaquim Bensaude. München, 1914. m. 64 bl. facs. 8°.
Seltenneiten aus süddeutschen Bibliotheken. Band 5.
Ruys, H. J. A. De eerste druk der Divisiekroniek en de oudste Hollandsche wereldkaart. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Sotzmann, F. Die Mappemonde papistique von 1566. (Serapeum. 1854. Jg. 15).
Stevenson, E. L. Portolan charts, their origin and characteristics with a descriptive list of those belonging to the Hispanic Society of America. N.-Y. 1911. m. 15 pl. 8°.
Wauwermans. Histoire de récole cartographique beige et anversoise du XVIe siècle. Brux. 1895. 2 dln. m. pl. 8°.
Wieder, F. C. Onze kennis van de XVIeeeuwschecartographie. Leiden, 1912. 8°. (overdr. uit Tijdschrift van het Kon. Aardr. Gen.).
Nederlandsche historisch-geographische documenten in
Spanje. Uitkomsten van twee maanden onderzoek. Met een inleiding tot de studie der Oud-Nederlandsche cartographie. Leiden, 1915. 8°.
Mijn eerste onderzoek in Duitschland naar oud-Neder-
landsche kaarten en een belangrijke vondst in Engeland. Leiden, 1916. 8°. (Tijds<±rift van het Kon. Aardr. Gen.L
Merkwaardigheden der oude cartographie van NoordHolland. Leiden, 1918. m. 3 pl. 8°.
Nederlandsche kaartenmusea in Duitschland. Leiden,
1919. 8°. (overdr. uit Tijdschrift van het Kon. Aardr. Gen.).
Wuttke, H. Ueber Erdkunde und Karten des Mittelalters, (Serapeum. Jg. XIV. 1853).



892
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
/. Couranten en Tijdschriften. — Registers op Tijdschriften.
Bolton, H. C. A catalogue of scientific and technical periodicals, 1665—1882. Together with chronological tables and a hbrary check-list. Wash. 1885. 8°.
Smithsonian Miscellananeous Collections. 514.
Catalogi en lijsten van Nederlandsche en buitenlandsche periodieken en tijdschriften (ten deele van advertentiebureaus), grootendeels met handschriftelijke aanteekeningen van W. P. Sautijn Kluit.
Extra-Blatter 1914, Original. gesammelt und bearbeitet von E. Fr. Werner. Mannh. (1919). 8°.
Gesamt-Zeitschriften Verzeichnis. Herausgegeben vom Auskunftsbureau der deutschen Bibliotheken. Berhn, 1914. gr. 8°. >
Guarini, Em. Le catalogue international des principaleS pubhcations périodiques du monde. 4063 revues et journaux classes par continent, pays, et specialité. Paris, z. j. 8°.
Hughon & Co., M. A. Journals and periodicals published in France and other countries during the Révolution and Napoleonic period, 1789—1815. A hst of upwards of 300 journals and periodical publications, with bibhographical notes; facsimiles and appendix on the journahsts of the Révolution. Versailles. z. j. kl. 4°. m. facs.
Kappers, C. U. Ariëns. Lijst van neurologische, psychologische, anatomische, physiologische, pathologisch-anatomische, ophthalmologische, otologische, laryngologische en chirurgische tijdschriten aanwezig in Nederland met opgave van de plaatsen waar zij te vinden zijn. (bijgehouden tot en met 1915). Verzameld met medewerking van J. H. Kuijjer. Amst. 1916. 8°.
Uitgegeven door het Nederl. tijdschrift voor geneeskunde.
Sell, Henry. Dictionary of the world's press mduding a register of British periodical hterature and the philosophyof aaVertising. London, 1883, 1884, 1909. 8°.
Sell's World's Press, The. Handbook of the foürth estate. Founded by Henry Sell. 34th year edited by Hubert W. Peet. 1915. London, 8°.
Smit, D. Tijdschrift en courant in 1906. Geïllustreerd jaarboek en catalogus der voornaamste binnen- en buitenlandsche tijdschriften en couranten. Met een bijdrage van J. W. Enschedé1. Amst. 8°.
Vosmaer, G. C. J. Welke periodica zoologica kunnen in1 dé Nederlandsche openbare bibhotheken geraadpleegd worden? 's Grav. 1898. 8°.



IV. 4. L SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. COURANTEN ENZ.
3«3
Zeitungs Katalog. Armöncen-Expedition Rudolf Mosse. 47e Auflage. Köln, 1914. Mit Beilage. 2 dln. 8°.
Gerhard, J. W. Boek en tijdschrift voor de geestelijke ontwikkeling in Nederl ind en in het buitenland. Zaltb. 1917. 8°. Nutscommissie voor Volkslectuur. Nutsboekerij. No. 1.
Hartog, J. Spectatoriale geschriften van 1741—1800. Bijdrage tot de kennis van het huiselijk, maatschappelijk en krekehjk leven onder ons volk, in de tweede helft der 18e eeuw. 2de verm. en verb. druk. Utr. 1890. 8°.
Exemplaar op Hollandsen papier.
Kruitwagen, B. Over een bibliografie van Nederlandsche kathoheke tijdschriften. Amst. 1912, 1913. 2 stkn. 8°. (overdruk uit, De Katholiek. Dl. 142 en 144).
Mes, G. De kathoheke pers in Nederland, 1853—1887. Alphabetische verzameling der titels van boeken, brochures, tijdschriften, vervolgwerken, dag- en weekbladen door Katholieke Nederlanders geschreven en ter perse gelegd van 1853—1887. Benevens een wetenschappelijk overzicht. Maastr. 1887—1888. 8°.
Muller, W. C. (Bibhographie van) Tijdschriften en periodieken (over N.-Indië en in N.-Indië verschenen). 8°. (overdr. uit Encycl. van N.-O. Indië. 'sGrav. 1906).
-—— Idem (door M. C. Malle), (overdr. uit Encycl.. van N.-Q. Indië. 2e dr. 's Grav. 1920).
(Bosch, A. N.). Recueil alphabétique et systématique de tous ks journaux, revues, et pubhcations périodiques paraissant en Belgique. Avec une reproduction de la „Gazette de Gand" le plus ancien journal de la Belgique pubhé en 1667. 6e édition. Brux. 1905. 8°.
Capitalne, U. Recherches historiques et bibhographiques sur les journaux et les écrits périodiques liégeois. Liège, 1850. 8°. overdr. uit Bulletin du bibhophile beige. IX; het vervolg in (XI. (2e serie II). 1855).
Petit, de. Lijst van Belgische tijdschriften. Brussel, 1864. Handschrift, fol.
Torfs, L. Tijdmahg register der periodische drukpers van Antwerpen, 1808—1868. Herzien en uitgegeven door C. J. Hansen. Antw. 1873. 8°.
Vanderbeek, J. Jaarboekjes en Jaarboeken. (De Broederhand. 1,846, 11e en 12e afl.)
HeUmann, R., und Kurt Palm. Die deutschen Feldzeitungen. Fine Bibhograrpbie. Freib. 1919. — Mit Nachtrag. 2 dln. 8°.



314
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Houben, H. H. Zeitschriften des jungen Deutschlands. Berlin, 1906, 1909. 2 dln. 8°.
Bibliographisches Repertorium. III, IV.
Journal Katalog, Deutscher. für 1908, 1912—1915. Zusammenstellung von ca. 3700 Titeln deutscher Zeitschriften und periodischer Erscheinungen systematisch in 42 Rubriken geordnet. 44, 48—51e Jahrgang. Leipzig. 5 dln. 8°.
Voortgezet als:
Zeitschriften-Katalog, Deutscher. 1916.—1919. ZusammensteUung von ca. 3700 Titeln deutscher Zeitschriften, Jahrbücher, Sammelschriften und anderer periodischer Erscheinungen. 52e—55e Jahrg. Zusammengestellt von Paul Schulze. Leipzig. 8°.
Muller, Zeitschriften-Adreszbuch mit Sonderabteilung: Politische Tagesblatter. IX, X. Jahigang. Leipzig, 1917, 1918. 2 dln. 8°.
Xe Jahrg. Zeitschriften- und Zeitungs Adressbuch Abt. ZeitschriftenAdressbuch.
Naumann, L. Verzeichnis von Zeitschriften Deutschlands sowie der in Deutschland gangbarsten Journale des Auslandes. Ausgeg. in Oktober 1906. Leipzig. 8°.
Sperling, H. O. Adressbuch der deutschen Zeitschriften und der hervorragenden pohtischen Tagesblatter (Begründet von 0. A. Haendel). Hand- und Jahrbuch der deutschen Presse. Mit Angabe der Adressen der Redakteure und Verleger, der Erscheinungsweise, Bezugs-, Anzeigen- und Beilagenpreise der Blatter und andern Nachweisen. 33ster Jahrgang. Leipzig, 1892. 8°.
Voortgezet als:
Sperlings Zeitschriften-Adressbuch. Die deutschen Zeitschriften und hervorragenden pohtischen Tagesblatter Deutschlands, Oesterreichs und der Schweiz. Hand- und Jahrbuch der deutschen Presse. 43e, 49e Ausgabe. 1906, 1915. Herausgegeben von H. O. Sperhng. Stuttg. 8°.
Verzeichniss der in Deutschland erschienenen wissenschaftlichen Zdtscliriften für die Universitats-AussteUung in Chicago, 1893, im Auftrage des K. Preuss. Ministeriums der Unterrichtsangelegenheiten, herausgegeben von der Kön. Bibhothek zn Berlin. Berlin, 1893. 8°.
Zeitungs-Katalog, Deutscher. für das Jahr 1853. (5te Auflage). Verzeichniss von 2270 in Deutschland und der angrenzenden Landern in deutscher Sprache erscheinenden periodischen Schriften mit Einschluss von pohtischen Zeitungen, Tage-, Wochenund Intelhgenz-Blatter. Leipzig, C. B. Lorck. 8°.
Zeitungs-Verzeichniss von G. L. Daube & Co. in Frankfurt a.M.. 1865. 12°.



IV. 4. 1. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. COURANTEN ENZ.
315
Catalogue-tarif a prix forts et nets des journaux, revues, et publications périodiques publiés a Paris jusqu'en Novembre 1909, 1911, 1912. (Supplément) 1913. Suivi d'une table systématique publiée par Henri Le Soudier. 30e, 32e, 33e (Supplément) 34e année. Paris, 1910, 1912, 1913, 1914. 4 dln. 8°.
(Deschiens). Collection de matériaux pour l'histoire de la révolution de France depuis 1787 jusqu'a ce jour. Bibhographie des journaux par M. D... S. Paris, 1829. 8°.
Gébé, Victor, Catalogue des journaux pubhés ou paraissant a Paris donnant leurs titres, sous-titres, rédacteurs principaux, le format et le mode de pubhcation; comprenant les divers prix d'abonnement pour la France, 1'indication des années de pubhcation et des bureaux d'abonnement. Et accompagné d'une table systématique. 3e édition refondue et augmentée précédée d'une statistique de la presse et du tarif postal pour la France et 1'Union générale des postes... Paris, 1879. 12°.
Grimont, F. La presse parisienne. Catalogue général des journaux pohtiques, httéraires, scientifiques et industriels, paraissant au mois de Juület 1857. Paris, 1857. 8°.
Grande guerre, 1914—47. Nomenclature des journaux, revues périodiques francais, paraissant en France et en langue francaise a 1'étranger par Argus de la Presse. Paris, mai 1917. 8°.
Hat in, E. Bibhographie historique et critique de la presse périodique francaise, ou catalogue systématique et raisonné de tous les écrits périodiques de quelque valeur publiés ou ayant circulé en France depuis l'origine du journal jusqu'a nos jours avec extraits, notes historiques, critiquës et morales, indication des prix que les principaux journaux ont atteints dans les ventes pubhques, etc. Précédé d'un essai historique et statistique sur la naissance et les progrès de la presse périodique dans les deux TOondes. Paris, 1866. m. portr. 8°.
Izambard, H. La presse parisienne. Statistique bibliographique et alphabétique de tous les journaux, revues et canards périodiques nés, morts, ressuscités ou métamorphosés a Paris depuis le 22 février 1848 jusqu'a 1'empire. Catalogue curieux et complet indiquant minutieusement les titres, sous-titres, devises et épigraphes de chaque journal, revue, etc.; son degré de rareté, sa couleur, apparente ou cachée, ses diverses spécialités, les noms de ses collaborateurs, gérants, fondateurs, signataires, et anonymes, 1'adresse des bureaux qu'il habitait, le nom de rimprimerie, etc. Précédé des lois actuelles qui régissent la presse, et suivi de la liste exacte de tous les journaux des départements. Paris, 1853. kl. 8°.



316
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Jordell, D. Répertoire bibliographique des principales revues francaises pour rannée 1897. Préface de Henri Stein. Paris, 1898. 8°.
\ Maillard, F. Histoire des journaux pubhés a Paris pendant le siège et sous la commune, 4 Sept. 1870 au 28 Mai 1871. Paris 1871. 8°.
Poltoratsky, Serge. Bibhographie des journaux, ou recueils périodiques pubhés en langue francaise, dans hs différents pays du globe. (Le Bibliophile beige. Tome. V. 1848).
Stein, Henri. Inventaire sommaire des tables générales des périodiques historiques en langue francaise. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. V. 1888).
Newspaper Press Directory, The. and advertisers' guide, containing particulars of every. newspaper, magazine, review, and periodical published in The United Kingdom and the British Isles, 69th annual issue. London, 1914. 8°.
Willing's Press Guide and advertisers' Directory and Handbook. 38th, 41th,44thyear. 1911, 1914, 1917. A concise and comprehensive index to the press of the United Kingdom. A list of telegraphic news and reporting agencies. Lists of the principal colonial and foreign journals, and a variety of general infonhatiori. London. 3 dln. 8°.
Annualre de la presse suisse, 1909. Pubhé sous les auspices et avec le concours de 1'Association de la Presse suisse e. a. et sous la direction de I. Grunberg. Genève, 1910. m. portr. 8°.
Presse, Die Sthweizer. Herausgegeben vom Verein der schweizerischen Presse. (Redaktionskommission M. Bühler, P. Haller, H. Micheli). Bern, 1896. 8°.
Magazine Guide, The. for 1918. The best magazines and weekhes at the lowest prices. Boston, (1918). 8°.
Severance, H. O., and Ch. H. Walsh. A guide to the current periödicals and serials of the United States and Canada, 1909. Arm Arbor, 1908. 8°.
Quelle, Otto. Verzeichnis wissenschafthcher Einrichtungen. Zeitschriften und Bibhographien der ibero-amerikanischen Kultur*Welt. Stuttg. 1916. 8°.
'i > Veröffentlichungen des deutsch-südamerikanischen Instituts. Aachen.
'm Album der Natuur. Wetenschappelijk en alphabetisch zaaken-naamregister op de jaren 1864—1882 door C. Ekama. Haarl: 1883. 8° • >!



IV, 4. I. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. COURANTEN ENZ.
317
Bibliotheca Indica und verwandte Indische Seriën. Verzeichniss nach Werken und Nummern, von E. Sieg. (Zentralblatt f. Bibliothekwesen. XXIV. 1907).
Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde. Registers op de letot 4e reeks. (dl. I—XL), 's Grav 1913. 8°.
. Cabinet historique. Table des matières pour 1855—1883 p Paul Teste. Paris, 1905. 8°. '
- Economist, De. en het Bijblad. Algemeen R?gister van den Isten jaargang, 1852 tot en met 1876. Amst. 1863—77. 2 dln. 8° Geloof en Vrijheid. Bladwijzer op Jrg. 1—23. 1867—1889 Rott. 1889. 8°.
Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, Bataviaasch.
Inhoudsopgave tevens prijslijst der werken (door J. E. Albrechtr1 Bat av. 1882. 8°.
Gids, De. Registers op de jaren 1837—1916. Amst.' 1877—1917 5 dln. 8°.
. Instituut van Ingenieurs, Kon. Alphab. bladwijzer op de notulen, verhandelingen, uittreksels en mededeelingen. Instituutsjaren 1847—57. 's-Grav. 1859. 8°.
Jaarboekje, Staatkundig en staathuishoudkundig. Uitgegeven door de Vereeniging voor de Statistiek in Nederland, Alphabetisch Register op de 36 jaargangen, 1849—1884. Amst ' 1887. 8°. *T™.
Maatschappij ter bevordering van nijverheid, Nederlandsche. Algemeen register op het Tijdschrift, deel 1—30. Jrg, 1833—67, door J. Nagel Jr. Haarl. 1868. 8°.
Maatschappij voor fraaye kunsten en wetenschappen, Hollandsche. Inhoud der tien deelen van de werken. 8°.
Nederland. Register op de? jaren 1849—1888. Bussum, 1890. 8°.
• Revue des deux Mondes. Table générale, 1831—1874. Paris 1875. 8°. -4
Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië, Natuurkundig.
Alphabetisch register op deel 1—60. 's Grav. 1871 1901 4
stkn. 8°. ' •*
x Tijdschrift voor Geneeskunde, Nederlandsch. Register der oorspronkehjke stukken verschenen in de eerste vijftig jaargangen, 1857—1906. Amst. 1912. 8°.
Vragen van den Dag, rx>pulair wetenschappelijk tijdschrift^ Algemeen register op de le—20e jaarg., 1886—1905, door W, G« Muller. Amst. 1906. 8°.



318
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Westermann's Illustrierte Deutsche Monatsheften. VoUstandiges Inhalts-Verzeicbniss der 1—50 Banden. Braunschw. 1883. 8°.
m. Curiosa.
Almeloveen, T. J. ab. Bibliotheca promissa et latens. Huic subjunguntur Georgii Hieronymi Velschü de scriptis suis ineditis epistolae. Gouda, 1688. 8°.
Hierin o. a. eene opgave van een aantal boeken, die beloofd en nooit verschenen zijn.
Bibhotheca promissa et latens. Exemplaar, doorschoten
met bibhographische aanteekeningen vermeerderingen en ver-; beteringen van de hand van den schrijver met honderden blaadjes met notities van denzelfde „de fatis hbrorum", sommige geschreven op adressen van brieven aan hem gericht, en een brief van den uitgever H. Wetstein te Amsterdam, 11 October 1688. aangaande een te verwachten werk van Reiskius over Diogenes Laertius. 4*.
Brunet, G. Livres imprimés a petit nombre et non destinés au commerce. (Bulletin du bibhophüe beige. Tome VIII. 1851).
Variétés bibhographiques. Ouvrages imprimés a fort.
petit nombre. Livres imprimés sur papier de couleur. Livres gravés. Ouvrages avec des dates singuhères. (pour faire suite au Répertoire de bibliographies spéciales, curieuses et instructives de Peignot). (Serapeum. Jg. XIII. 1852, XVII. 1856).
Phüomneste Junior, Les hvres cartonnés. Essais bibhographiques. Brux. 1878. kl. 8°.
Phüomneste Junior, Les fous httéraires. Essai bibhographique sur la littérature excentrique, les iüuminés, visionnaires, etc, Brux. 1880. 8°.
Phüomneste Junior, Livres perdus. Essai bibhographique
sur les hvres devenus introuvables. Brux. 1882. 8°.
Burger Jr., C. P. Geheimschrift en schertsdicht. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Gorns, Albert R., and A. Sparke. A bibliography of unfinished books in the English language. With annotations. London, 1915. 8°.
Drujon, F. Les hvres a clef. Etude de bibhographie critique et analytique pour servir a l'histoire httéraire. Paris, 1888. 2 dln, 8°.
De la destruction des hvres ou bibholytie. Livres
détruits: lo. par leurs auteurs, 2o. par les éditeurs et par des particuhers. (Le Livre. Année IX, X. 1888—1889. Bibhogr. rétrospective).



IV. 4. n. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. DOODENDANSEN.
31*
Hayn, Hugo. Vier neue Curiositaten-Bibliographien: Bayerischer Hiesel.—Amazonen-Iitteratur.—Halsbandprozesz und Caglit ostro.—Bibliotheca selecta erotica-curiosaDresdensis. Jena, 1905.8°.
Bespreking door Tony Keilen. (Börsenblatt. 5 Sept. 1905).
Klefeker, J. Bibliotheca eruditorum praecocium sive ad scripta hu jus argumenti spicilegiüm et accessiones. Hamb. 1717. m. front. kl. 8°.
(Lacroix, P.) Le bibhophile Jacob, Les desiderata des bibhophiles. Ouvrages restés inédits, dont les manuscrits n'existent plus et hvres, dont il n'existe qu'un ou deux exemplaires. (Le Bibhophile beige. Année IV. 1869).
(Laporte, A.). La bibhographie jaune précédée d'une dédicace a tous aulcuns qui ne sont pas jaunes, d'un prologue d'Alcofribas. et d'une étude historique et littéraire sur le jaune-conjugal, depuis sa dècouverte jusqu'a nos jours. Par 1'apótre bibhographe. Paris, 1880. 8°.
Mohr, Louis. De la bibhographie des Ana. Brux. 1882. 8°. (overdr. uit Annales du bibhophile beige. 1882).
Nodier, Ch. Bibhographie des fous. De quelques hvres excentriques. (BuUetin du bibhophüe publ. p. Techener. le série. 1835).
Peignot, G. Répertoire de bibliographies spéciales curieuses et instructives, contenant la notice raisonnée lo. des ouvrages imprimés a petit nombre d'exemplaires. 2o. des hvres dont on a tiré des exemplaires sur papier de couleur; 3o. des hvres dont le texte est gravé; 4e. des hvres qui ont paru sous le nom d'Ana. Le tout redigé et pubhé avec des remarques historiques, httéraires et critiquës. Paris, 1810. 8°.
Whitney, J. Lyman. A modern Proteus or a list of books, published under more than one title. N.-Y. 1884. kl. 8°.
n. Doodendansen.
Des Dodes Dantz. Lübeck, 1489. Herausgegeben von Max J. Friedlander. Berlin, 1910. kl. fol.
VeröffentL der Graph. Gesellschaft. XII.
Douce, Fr. The Dance of Death exhibited in elegant engravings on wood with a dissertation on the several representations on that subject but more particularly on those ascribed to Macaber and Hans Holbein. London, 1833. m. pL 8°.
Dufour, 1'Abbé Valentin. Recherches sur la dan se macabre. (Le Bibhophüe francais. Tome VII. 1873).
Hirschberg, L. Totentanze neuerer Zeit. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. VII. 1903—04).



SM
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Jacobi, J. C. Schultz. De Nederlandsche doodendans. Utr. 1849. m. 3 pl. 8°.
Massmann, H. F. Literatur der Todtentanze. Beytrag zum Jnbcljahre der Buchdruckerkunst. Leipz. 1840. 8°. (overdruk uit Das Serapeum).
Heller, J. Zusatze zu Massmann's Litteratur der Todtentanze. (Serapeum. Jg. VI. 1845). ..,;"»•
Neuer Todtentanz. (Serapeum. Jg. X. 1849).
Peignot, G. Recherches historiques et httéraires sur lés danses des morts et sur l'origine des cartes a jouer. Dijon, 1826.. m. 5 pl. en afb. 8°.
Schreiber, W. L. Die Totentanze. (Zeitschrift für Bücnèr-, freunde. Jahrg. II. 1898—1899).
o. Emblemata.
Vries, A. G. C. de. De Nederlandsche emblemata. Geschiedenis, «n bibhographie tot de 18e eeuw. Amst. 1899. m. pl. 8°.
p. Erotica.
(C. R. Ashbee). Pisanus Fraxi. Notes on curious anduncommon books: Index librorum prohibitorum being notes bio-, biblio-, icono-graphical and critical on curious and uncómmon books. — Centuria hbrorum absconditorum being riotes bio-, bibho-, icono-graphical and critical on curious and uncommon books. — Catena hbrorum tacendorum being notes bió-, bibho-, icono-graphical and critical on curious and uncommon books. London, privately printed, 1877, 1879, 1885J 3 dln. m. front., pl. en facs. 4°.
(Gay, J.). Bibhographie des ouvrages relatifs al'amour, aux femmes, au mariage; contenant les titres détaülés de ces ouvrages, les noms des auteurs, un apercu de leur sujet, leur valeuri et leur prix dans les ventes, 1'indication de ceux qui ont été poursuivis ou qui ont subi des condamnations, etc. Par M. le C. d'I.;.. 2e éd, revue, corrigée, et considérablement augmentée, notam? mant d'un index alphabétique, Paris, 1864. 8°, u..
—— Bibliographie des ouvrages relatifs a 1'amour, aux femmes,' au mariage et des livrès facétieux, pahtagruéliques, scatologiqucs, satyriques, etc. par M. le C; d'I.... 4e édition entièrement reW fondue, augmentée et mise au jour par J. Lemonnyer. Paris, 1894—1900. 4 dln. 8°. . - : •.. . Li7\,i;ï, üü



IV. 4. q. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GEHEIME LEER ENZ.
321
Hayn, Hugo. Bibliotheca Germanorum gynaecologica et cosmetica. Verzeichniss deutscher sexueller und cosmetischer Schriften mit Einschluss der Uebersetzungen nebst Angabe der Originale. Unter besonderer Berücksichtigung der alteren popularen Medicin und Beifügung von Antiquarpreisen. Leipzig, 1886.8°.
Bibhotheca erotica et curiosa Monacensis. Verzeichniss
französischer, itahenischer, spanischer, englischer, hollandischer und neulateinischer Erotica et Curiosa von welchen keine deutschen Uebersetzungen bekannt sind. Berlin, 1889. 12°.
und Alfred N. Gotendorf. Bibhotheca Germanorum
erotica et curiosa. Verzeichniss der gesamten deutschen erotischen Literatur mit Einschluss der Uebersetzungen nebst Beifügung der Originale. Dritte ungemein vermehrte Auflage von Hugo Hayn's Bibhotheca Germanorum erotica. München, 1912—14. 8 dln 8°
Laporte, A. Bibhographie clérico-galante Ouvrages galants ou singuhers sur 1'amour, les femmes, le mariage, le théatre, etc. écrits par des abbés, prètres, chanoines, rehgieux, religieuses, evêques, archevêques, cardinaux et papes, par l'apotre bibhographe. Paris, 1879 8°.
q. Geheime Leer. — Vrijmetselarij. — Tooverij,
Bibliographie méthodique de la science occulte. Livres modernes. Etude critique des principaux ouvrages par un groupe d'occultistcs sous la direction de Papus. Paris, 1892. 8°.
CaiUet, Alb. L. Manuel bibhographique des sciences psychiques ou occultes. Sciences des mages, hermétique, astrologie, kabbale, franc-macpnnerie, médecine ancienne, mesmérisme, sorcellerie, singularités, aberrations de tout ordre, curiosités. Somces bibhographiques et documentaires sur ces sujets. Paris, 1913. 3 dln. 8°.
Garrel, F. Poingdestre. Some magical works. (The Bibhographer. Vol. V. 1884).
Dessoir, Max. Bibhographie des modernen Hypnotismus. Berlin, 1888. 8°.
Ferguson, John. Notes on some books of technical receipts or so-caUed „secrets" Part. I. II. Voortgezet onder den titel: Bibhographical notes on histories of inventions and books of secrets. Part. III—VI. (conclusion) en lst—6th Supplements. Glascow, 1882—1910. 12 stkn. 8° en 4°. (Transactions of the Glascow Archaeological Society).
Account of a copy of the lst edition of the Speculum
Majus of Vincent de Beauvais 1473. Supplement to Notes on
21



322
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
books of secrets. Part. II. Glascow, 1886. 4°. (Transaction of the Glascow Archaeological Society. N. S. I. Part 2).
Fesch, Paul, Joseph Denais et Réné Lay. Bibhographie de la franc-maconnerie et des societés secrètes. Paris, 1912... Afl. 1...
Gessert, Dr. Ein Höllenzwang von 1555, ein PergamentManuscript in 12. mit dem Titel Almuchabora Absegalim Alkabik Albaon, id est compendium magiae mnaturalis nigrae, etc. Michael Scotus, Pragae. (Serapeum. Jg. V. 1844).
Grasse, J. G. Th. Bibhotheca magica et pneumatica oder wissenschafthch geordnete Bibhographie der wichtigsten in das Gebiet des Zauber-, Wunder-, Geister-, und sonstigen Aberglaubens vorzüghch alterer Zeit einschlagenden Werke. Mit Angabe der aus diesen Wissenschaften auf der Königl. sachs. oeff. Bibhothek zu Dresden befindhchen Schriften. Leipzig, 1843. 8°.
Naywood, H. L. The Apron, The Golden Bow and the Silver Cord. Being extracts from the forthcoming book „Blue Lodge Masonry". Cedar Rapids, 1918. m. 1 pl. 8°.
Miscellany of The Iowa Masonic Library.
Klosz, G. Bibhographie der Freimaurerei und der mit ihr in Verbindung gesetzten geheimen Gesellschaften. Frankfurt, 1844.8°.
Findel, J. G. Meine maurerische Büchersammlung. Ein
Wegweiser durch die neuere und altere Literatur der Freimaurerei und zugleich ein Nachtrag zu G. Kloss' Bibhographie. Leipzig, 1866. 8°.
Malden, Paul de. De la sorceherie et des hvres de sorcellerie. (BuUetin du bibhophüe publ. p. Techener. 7e série. 1845).
Petzholdt, J. Zur Litteratur der Freimaurer-Bibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie- und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1859).
Sevensma, T. P. Een tweetal 17e eeuwsche preeken tegen het bijgeloof (van Volkard Visscher). (Het Boek. Jg. I. 1912).
Soriga, R. Prime ricerche bibhografiche sulla massoneria Itahana neha eta Napoleontica. (La Bibhofiha. Ann. XVIII. 1916—17).
Steinschneider, M. Das Traumbuch Daniels und die oneirokritische Litteratur des Mittelalters, Eine bibhographische Studie. (Serapeum. Jg. XXIV. 1863).
Sudhoff, K. Ein Beitrag zur Bibhographie der Paracelsisten im 16. Jahrhundert. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. X, XI. 1893, 1894).
Taute, R. Maurerische Bücherkunde. Ein Wegweiser durch die Literatur der Freimaurerei mit hterarisch-kritischen Notizen und zugleich ein Supplement zu Kloss' Bibhographie. Katalog der Bibhothek der Loge Karl zu den 3 Ulmen in Ulm. Leipzig, 1886. 8°.



IV. 4. r. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GEÏLLUSTREERDE BOEKEN.
323
Yve—Plessis, R. Essai d'une bibliographie francaise méthödique et raisonnée de la sorcellerie et de la possession démoniaque. Pour seryir de suite et de complément a. la Bibhotheca Magica de Graesse, aux catalogues Sépher, Ouvaroff, D'Ourches et Guldenstubbe, S. de Guaita et aux divers travaux partiels pubhés sur cette matière. Préface par Albert de Rochas. Paris, 1900. m. 7 platen. 8°.
r. Geïllustreerde boeken.
Baer, Leo. Die illustrierten Historienbücher des 15. Jahrhunderts. Ein Beitrag zur Geschichte des Formschnittes. Strassb. 1903. m. afb. 8°.
Brivois, J. Bibhographie des ouvrages ülustrés du XlXe siècle, principalement des hvres a gravures sur bois. Paris, 1883. roy. 8°.
Cohen, H. Guide de 1'amateur de hvres a. gravures du 18me siècle. 5me édition revue, corrigée et considérablement augmentée par R. Portalis. Paris, 1886. 8°.
Cottet, E. Supplément a la 5me édition du Guide de 1'amateur de hvres a figures du 18me siècle. Amst. 1890. 8°.
Guide de 1'amateur de hvres a gravures du XVIIIe
siècle, óme édition, revue, corrigée et considérablement augmentée par Seymour de Ricci. (avec avant-propos par R. Portalis). Paris, 1912. m. pl. 8°.
Conway, W. M. The woodcutters of the Netherlands in the fifteenth century. Cambr. 1884. 8°.
1. History of the woodcutters. II. Catalogue of the woodcuts. III. List of the books containing woodcuts.
Douglas, Robert K. Chinese illustrated books. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Duportal, Jeanne. Etude sur les hvres a figures édités en France de 1601 a 1660. Paris, 1914. m. 45 pl. kl. 4°. Revue des bibliothèques. Suppl. XIII.
Franken Dz., D. Verzameling van titels van Nederlandsche geïllustreerde werken in de 17e en 18e eeuw. Oorspronkelijk handschrift op fiches. In doos.
Kristeller, Paul. Die Strassburger Bücher-Illustration im XV. und im Anfange des XVI. Jahrhunderts. Leipzig, 1888. m. 39 afb. 8°.
Florentine book-ülustrations of the 15th and early 16th
centuries. (Bibhographica. Vol. II. 1896).
Early Florentine woodcuts. With an annotated list of
Florentine illustrated books. London, 1897. m. 123 pl. 8°.



324
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Kristeller, Paul. Die I^mbardische Graphik der Renaissance. Nebst einem Verzeichniss von Büchern mit Holzschnitten. Berlin, 1913. m. pl. en afb. 4°.
Lewlne, J. Bibliography of eighteenth century art and ülustrated books. Being a guide to coüectors of ülustrated works in English and French of the period. London, 1898. m. 35 pl. 8°.
Lippmann, F. The art of wood engraving in Italy in the 15th century. English edition with extensive corrections and additions by the author, which have not appeared in the German original. London, 1888. m. pl. en afb. 8°.
Muther, R. Die Deutsche Bücherülüstration der Gothik und Frührenaissance, 1460—1530. München, 1884. 2 dln. m. 263 pl. fol.
Paston, G. Old coloured books. London, z. j. m. 16 pl. kl. 8°.
Pingrenon, Renée. Les hvres omés et Ülustrés en couleur depuis le XVe siècle en France et en Angleterre. Avec une bibliographie. Guide du bibhophüe et du bibhoscope. Paris, 1903. kl. 8°.
Rivoli, Duc de. (prince d'Essling), Bibhographie des hvres a figures véhitiens de la fin du XVe siècle et du commencement du XVIe, 1469—1525. Paris, 1892. m. afb. 8°.
Etudes sur l'art de la gravure sur bois a Véhise. Les
hvres a figures véhitiens de la fin du XVe siècle et du commencement du XVIe. Florence, 1907—9. Deel I—III. m. pl. en afb. gr. 4°.
Première partie. Tome I. Ouvrages imprimés de 1450 a 1490 et leurs éditions successives jusqu'a 1525.
Première Partie. Tome II. Ouvrages imprimés de 1491 a 1500 et leurs éditions successives jusqu'a 1525. Seconde Parie. Tome I. Ouvrages imprimés de 1501 a 1525. Sketchley, R. E. D. English book-ülustration of to-day. Bibliography. (The Library. New Series. Vol. III. 1902).
Weisbach, W. Die Baseier Buchülustration des XV Jahrhunderts. Strassb. 1896. m. pl. 8°.
s. Gelegenheidsgeschriften.
Beijers, J. L. Lijst van boeken, brochures, platen, muziek, enz. uitgegeven ter gelegenheid van het feest van Neerlands onafhankelijkheid, 1572. 1 April 1872. Utr. 1872. m. le vervolg Sept. 1873. 8°.
Duyse, Fl. van. Gedichten bij eerste missen, bestedingen en geestelijke jubüeums. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Lijst van werken uitgegeven ten voordeele der watersnood in Januari 1861. Hs. 6 blz. 8°.



IV. 4. U. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GENEESKUNDE ENZ.
325
t. Genealogie. — Heraldiek.
Gore, Th. Catalogus in certa capita, seu classes, alphabetico ordine concinnatus, plerorumque omnium authorum (tam antiquorum, quam recentiorum), qui de re heraldica latine, gallice, italice, hispanice, germanice, anglice, scripserunt.... Oxon. 1674. m. 1 pl. 4°.
Reiman, J. F. Historiae literariae exotericae et acroamaticae particula sive de libris genealogicis vulgatioribus et rarioribus commentatio. In qua plurima hujus commatis opera, obvia et non obvia, impressa et mscta, edita et inedita recensentur. Adeoque ad Bibliothecam scriptorum genealogicorum congerendam non aspernanda subnünistratur materies. Accedit disquisitio historica de necessitate scepticismi in studio genealogico. Lips. et Quedlinb. (1710). 2 dln. 1 bd. kl. 8°.
Rose, R. Famihengeschichthche Bibhographie. Berlin, 1917. 8°.
Heft. I Algemeine familiengeschichtliche Zeitschriften. Von Familien herausgegebene Zeitschriften und Familientagsberichte.
(Velden, P. A. van den). Bibhographisch overzicht van belangrijke werken en geschriften over geschied-, oudheid-, geslacht-, wapen- en zegelkunde, in 1881 en 82 in druk verschenen, 's Hage, 1883, 84. 2 dln. 8°. (overdr. uit De Nederl. Heraut).
u. Genees-, Heel- en Verloskunde. — Artsenijkunde. — Veeartsenijkunde. (Zie ook dé afdeeling Wiskundige en Natuurhistorische Wetenschappen).
Alicke, P. Leitfaden zur Geschichte und Literatur der medizinischen Wissenschaft, für die Bedürfnisse des deutschen Buchhandels bearbeitet. Dresden, 1903. 8°.
Baldamus, E., und R. Haupt. Die hterarischen Erscheinungen der letzten 5 Jahre, 1866—1870 auf dem Gebiete der Medicin und Pharmacie. Systematisch geordnet und mit einem Autorenregister versehen. Leipzig, 1871. 8°.
Baldamus, E. Die Erscheinungen der deutschen Literatur auf dem Gebiete der Medicin und Pharmacie, 1871—1880. Alphabetisch geordnet und mit einem Materiën-Register versehen. Leipzig, 1876, 1881. 2 dln. 8°.
Baldinger, E. G. Litteratura universa materiae medicae alimentariae, toxicologiae, pharmaciae et therapiae generalis, medicae, atque chirurgicae, potissimum academica. Marb. 1793. m. portr. 8°.



326
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Bernstein, J. G. Medicinisch-clururgische Bibliothek oder Verzeichniss der medicinisch-chirurgischen Schriften, ingleichen der in sammtlichen Zeitschriften des In- und Auslandes befindhchen Abhandlungen, Beobachtungen und Erfahrungen. Von 1750 bis mit Einschluss 1828. Frankf. a. M. 1829. 8°.
Bibliographie des hvres francais de médecine et des ciences. Publiée par la Section de médecine du Syndicat des éditeurs. Paris, 1900—1912. — Idem. 1903—16. Paris, 1916. 2 dln. 8°.
Bibliographie méthodique des hvres de médicine, chirurgie, pharmacie, sciences, 1919. Amst. 8°.
Bibliographie, Nederlandsche. voor genees-, heel- en verloskunde, veeartsenijkunde en artsenijbereidkunde. Leyd. 1852. Deel I. 8°. (niet verder verschenen).
Blumenbach, J. F. Introductio in historiam medicinae litterariam. Gött. 1786. 8°.
Broers, H. J. Onze oude vroedvrouwenboeken. I. De Rosengaerden der bevruchte vrouwen. II. Het boeck van de vroet-wijfs van J. Rueff. Amst. 1864 en 1872. 8°. (overdruk Ned. tijdschr. v. geneeskunde).
Bürger, H. Bibhothek der Veterinarkunde. Berlin, 1823. kl. 8°.
Bttchting, A. Bibhotheca ophthalmiatrica oder Verzeichniss aller auf dem Gebiete der Augenheilkunde in den letzten 5 Jahren 1867—1871 im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Mit Einschluss der in Bezug auf Anatomie und Physiologie des Auges erschienenen Bücher. Mit einem ausführhchen Sachregister. Nordh. 1872. kl. 8°.
Bibhotheca otiatrica oder Verzeichniss aller auf dem
Gebiete der Ohrenheilkunde in den letzten 20 Jahren, 1847—1866 im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Mit Einschluss der in Bezug auf Anatomie und Physiologie des Ohres erschienenen Bücher .Mit einem ausführhchen Sachregister. Nordh. 1867. kl. 8°.
Bttchting, A. Bibhotheca odontiatrica oder Verzeichniss der in den letzten 20 Jahren, 1847—1866 auf dem Gebiete der Zahnheilkunde im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Mit einem Sachregister. Nordh. 1867. kl. 8°.
Bibhotheca gynaecologica et obstetricia oder Verzeichniss
aller auf dem Gebiete der Gynaekologie und Geburtshülfe in den letzten 20 Jahren, 1847—1866 im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Mit einem ausführhchen Sachregister. Nordh. 1867. kl. 8°.
Bibhotheca pharmaceutica oder Verzeichniss aller auf
dem Gebiete der Pharmacie in den letzten 20 Jahren, 1849—1868



IV. 4. U. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GENEESKUNDE ENZ.
327
im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Mit einem ausführhchen Sachregister. Nofdh. 1869. kl. 8°.
Bttchting, A. Bibliotheca balneologica et hydrotherapeutica oder Verzeichniss aller auf dem Gebiete der Baederlehre und Wasserheilkunde in den letzten 20 Jahren, 1847—1866 im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften mit Einschluss der Bücher über klimatische Kurorte, Molken- und Trauben-Kurorte, u. s. w. Mit einem ausführhchen Sachregister. Nordh. 1867. kl. 8°.
Burdach, K. F. Die Literatur der Heilwissenschaft. Gotha, 1810. Dl. t 8°.
Garbornelli, Joh. Bibhographia medica typographica Pedemontana saecvlorum XV. et XVI. In qua non tantum auctorum nomina sed etiam f ere omnium eorum operum inscriptiones eadem forma mensuraque relatae inveniuntur. Cum appendicibus et explanationibus atque indicibus copiosissimis. Romae, 1914. m. facs. fol.
Catalogus van tijdschriften en boeken over kinderziekten aanwezig in de Nederlandsche openbare bibliotheken. Uitgegeven door de Nederl. Vereeniging voor Paediatrie. Amst. 1909. 8°.
Choulant, L. Handbuch der Bücherkunde für die altere Medicin zur Kenntniss der griechischen, lateinischen und arabischen Schriften im artzlichen Fache und zur bibhographischen Unterscheidung ihrer verschiedenen AuSgaben, Uebersetzungen und Erlauterungen. Leipzig, 1828. 8°.
Idem 2të durchaus umgearbeitete und stark vermehrte
Auflage. Leipzig, 1841. 8°. (anastatische herdruk).
—— Bibhotheca medico-historica sive catalogus hbrorum historicorum de re medica et scientia naturah systematicus. Lips. 1842. 8°.
Geschichte und Bibhographie der anatomischen Abbil-
dung nach ihrer Beziehung auf anatomische Wissenschaft und bildende Kunst. Nebst einer Auswahl von IUustrationen nach beruehmten Kuenstlern, Hans Holbein, Lionardi da Vinei, Rafael, Michelangelo Buonarroti, Rembrandt van Rijn, Gerard de Lairesse, Wandelaer, u. A. Leipzig, 1852. m. 43 houtsn. en 3 chromohth. gr. 8°.
Graphische Incunabeln für Naturgescbichte und Medicin.
Enthaltend Geschichte und Bibhographie der ersten naturhistorischen und medicinischen Drucke des XV. und XVI. Jahrhunderts, welche mit iUustrirenden Abbüdungen versehen sind, nebst Nachtragen zu des Verfassers Geschichte und Bibhographie der anatomischen Abbildung. Leipzig, 1858. 8°. (overdruk uit Archiv für die zeichnenden Künste).



328
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Douglas, J. Bibliographiae anatomicae specimen, sive catalogus omnium pene auctorum qui ab Hippocrate ad Harvaeum rem anatomicam ex professo, vel obiter, scriptis illustrarunt; opera singulorum, et inventa juxta temporum seriem complectens. Editio 2a. priori auctior. Lugd. Batav. 1734. 8°.
(Dumonchaux, P. J.). Bibliographie médicale raisonnée ou essai sur 1'exposition des hvres les plus utiles a ceux qui se destinent a 1'étude de la médecine. Avec une lettre a M. du Monchaux, médecin de 1'Université de Douay, sur les Commentaires de M. le Baron Vanswieten et sur quelques autres ouvrages. Paris, 1756. kl. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca pharmaceutico-chemica oder Verzeichniss der pharmazeutisch-chemischen Bücher, welche seit der Mitte des vorigen Jahrhunderts bis zur Mitte des Jahres 1837 in Deutschland erschienen sind. Leipzig, 1838. 8°.
Enslin, Th. C. F. Bibhotheca medico-chirurgica et pharmaceutico-chemica, oder Verzeichniss derjenigen medizinischen, chirurgischen, geburtshülfhchen und pharmazeutisch-chemischen Bücher, welche vom Jahre 1750 bis zur Mitte des Jahres 1837 in Deutschland erschienen sind. Von neuen ganzhch umgearbeitet von W. Engelmann. 5te Auflage. Leipzig, 1838. 8°.
— Engelmann, W. Bibhotheca meckco-clururgica et anatomicophysiologica. Alphabetisches Verzeichniss der memzinischen, chirurgischen, geburtshülfhchen, anatomischen und physiologischen Bücher, welche vom Jahre 1750 bis zu Ende des Jahres 1847 in Deutschland erschienen sind. 6te ganzhch umgearbeitete Auflage der Bibhotheca medico-chirurgica von Enslin. Leipzig, 1848. 8°.
Enslin, Th. C. F. Bibhotheca veterinaria oder Verzeichniss der in alterer und neuerer Zeit bis zur Mitte des Jahres 1842 in Deutschland erschienenen Bücher über alle Theile der Thierarzneikunde. Von neuem ganzhch umgearbeitet von W. Engelmann. Nebst einem vollstandigen Materiën-Register. 2te durchaus verbesserte und vermehrte Auflage. Leipzig, 1843. 8°.
Biichtling, A. Bibhotheca veterinaria oder Verzeichniss der
seit Mitte 1842 bis Ende 1866 in deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften über alle Theile der Thierarzneikunde. Im genauen Anschluss an die W. Engelmann'sche Bibhotheca veterinaria bis zur Mitte des Jahres 1842. Mit einem vollstandigen Materiën-Register. Nordh. 1867. 8°.
Friedreich, J. B. Synopsis hbrorum de pathologia et therapia morborum psychicorum. Heidelb. et Lips. 1830. kL 8°.
Gerlings, H. Katalogus van boeken over gezondheidsleer, nijverheid, sociale vraagstukken, veiligheid en aanverwante



IV. 4. U. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GENEESKUNDE ENZ.
329
vakken. Ingezonden op de tentoonstelling tot bevordering van veiligheid en gezondheid in fabrieken en werkplaatsen. Amst. 1890. 8°.
Haeser, H. Bibhotheca epidemiographica, sive calatogus hbrorum de historia morborum epidemicorum tam generali quam speciah conscriptorum. Jena, 1843. 8°.
Leerboek van de geschiedenis der geneeskunde. Naar de
2de, geheel omgewerkte Hoogduitsche uitgave in het Nederduitsch vrij bewerkt door A. H. Israels. Utr. Amst. 1859. 8°.
Hekmeyer, F. C. Korte geschiedenis der runderpest benevens eene opgave van al de over deze ziekte handelende geschriften die van de vroegste tijden tot op heden zijn uitgekomen, vooral echter van die welke door Nederlanders of in de Hollandsche taal zijn uitgegeven. Amersf. 1845. 8°.
Holtrop, L. S. A. Bibhotheca medico-chirurgica et pharmaceutico-chemica sive catalogus alphabeticus omnium hbrorum, dissertationum, etc. ad anatomiam, artem medicam, chirurgicam, obstetricam, pharmaceuticam, chemicam, botanicam, physicomedicam et veterinariam pertinentium et in Bclgio ab anno 1790 ad annum 1840 editorum cum separatim tum in Diariis criticis et Actis Societatum. Accedunt indices. Hag. Com. 1842. 8°.
Kestner, G. G. Bibhotheca medica, optimorum per singulas medicinae part es auctorum delectu circumscripta et in duos tomos distributa. Jena, 1746. 8°.
Krul, R. Rapport namens de Commissie voor de geschiedenis der geneeskunde in Nederland. Zeven pest boekjes, 1564—1664. Amst. 1893. 8°. (overdr. uit Ned. tijdschrift voor geneeskunde).
Lint, J. G. de. Catalogus van de tentoonstelling over oude anatomie, te houden te Leiden, Januari 1915, ter gelegenheid van de herdenking van den geboortedag van Andreas Vesalius. Met een bijdrage van J. Boeke. Gor. 1914. m. 1 pl. kl. 4°.
Oude obstetrisch-anatomische afbeeldingen en de platen
van Jenty. 1915. m. 6 pl. en afb. 8°. (overdruk uit Ned. tijdschr. voor verloskunde en gynaecologie).
Historische aanteekeningen over de baring bij diplopagi.
Haarl. 1917. m. portr. 8°. (overdr. uit Ned. tijdschr. voor verloskunde en gynaecologie).
Monfalcon, J. B. Précis de l'histoire de la médecine et de bibhographie médicale. Contenant 1'indication et la classification des ouvrages les meilleurs, les plus utiles, la description des éditions rares, ou de luxe, et des considérations sur les soins que demande la conservation des bibhothèques. Paris, 1826. 12°.
Morejon, A. H. Historia bibhografica de la medicina espanola. Madrid, 1842—52. 7 dln. 8°.



330
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Nieuws, Medisch en Pharmaceutisch. Bibliographisch maandblad. Amst. 1909—14. Jaarg. 1—5. 8°. (niet verder verschenen).
Nuyens, B. W. Th. Een en ander over ontleedkundige boeken door Nederlanders geschreven vóór de 2de helft der 18e eeuw. Een bibhographische schets. 1909. 8°. (overdr. uit Ned. tijdschr. v. geneeskunde).
Petit, Louis D. Bibhographie der gynaecologie en verloskunde, 1 Januari 1892—30 Juni 1894. Leiden, 1892—94. 8°. (overdr. uit Ned. tijdschr. voor verloskunde en gynaecologie).
Plata y Marcos, M. de la. Coleccion bio-bibhografica de escritores médicos espanoles. Madrid, 1882. 8°.
Ploucquet, G. G. Initia bibliothecae medico-practicae et clürurgicae realis sive repertorii medicinae practicae et chirurgiae. Tüb. 1793—97. 8 dln. 4°.
Bibhotheca medico-practica et chirurgica realis recentior
sive continuatio et supplementa Initiorum bibliothecae medicopracticae et chirurgicae sive repertorii medicinae practicae et clürurgicae. Tüb. 1799—1803. 4 dln. 4°.
Doorschoten exemplaren met aanteekeningen.
Literatura medica digesta sive repertoruim medicinae
practicae, chirurgiae atque rei obstetriciae. Tom III. et IV. (M-Z). Tüb. 1809. 4°.
Scheltema & Holkema's Boekhandel. Geneeskundige literatuur. Catalogus van oorspronkelijke boeken op geneeskundig gebied welke in Nederland zijn verschenen in de jaren 1894—1906. Amst. 1906. 8°.
Nederlandsche bibhographie van geneeskunde. Oorspronkelijke werken verschenen in de jaren 1901—1915. Amst. 1916. 8°.
Scherer, A. N. a. Literatura pharmacopaearum. Lips. et Scraviae, 1822. 8°.
Sprengel, C. Literatura medica externa recentior seu enumeratio hbrorum plerorumque comment ariorum singularium ad doctrinas medicas facientium qui extra Germaniam ab anno 1750 impressi sunt. Lips. 1829. 8°.
Sudhoff, K. Deutsche mechanische Inkunabeln. Bibhographisch-hterarische Untersuchungen. Leipzig, 1908. m. 40 afb. 8°.
Studiën zur Geschichte der Medizin herausgeg. von der PuschmannStiftung. Heft. 2, 3.
Vandevelde, A. J. J. Repertorium van de geschriften over de voedingsmiddelen gedurende het jaar 1901 verschenen. Overzicht der boeken en verhandelingen over de samenstelling, het onderzoek en de vervalschingen der voedingsmiddelen. Gent, 1902. 8°.



IV. 4. W. !> SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
331
Verzeichniss, Systematisches. aller in der medicinischen Literatur in den Jahren 1796 bis 1800 herausgekommenen deutschen und auslandischen Schriften; Aus dem Allgemeinen Repertorio der Literatur von diesen Jahren besonders abgedruckt. Mit Nachweisung der in den vornehmsten teutschen kritischen Journalen und gelehrten Zeitungen von ihnen erhaltenen Recensionen. Weimar, 1807. 4°.
Weber, C. M. Entwurf einer auserlesenen medicinisch-praktischen Bibhothek für angehende Aerzte. Leipzig, 1788. 8°.
Wolf, G. Medicinisches Vademecum. Heilwissenschaft. Leipzig, z. j. (ca. 1885). 8°.
v. Genotmiddelen.
Bergsma, G. A. Catalogus auctorum qui de thea scripserunt. Traj. a Rh. 1825. 8°.
Bragge, W. Bibhotheca nicotiana, a first catalogue of books about tobacco. Privately printed, 1874. 8°.
Doorschoten exemplaar met aanteekeningen en bijvoegselen van J. L. Beijers.
Verlage, O. Zur Tabaksliteratur. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1875).
w. Godgeleerdheid en Kerkgeschiedenis. — Bijbels. —• Liturgie en Geestelijk lied.
1. Algemeen.
Acquoy, J. G. R. Handleiding tot de kerkgeschiedvorsching en kerkgeschiedschrijving, 2e herz. en verm. dr. d. F. Pijper. 'sGrav. 1910. 8°.
De vijf in den toren te Boskoop gevonden boekjes, beschreven en toegehcht. 's Grav. 1896. 8°. (overdruk uit Archief voor Nederl. kerkgesch.)
(Albert, A., et J. F. de Court). Dictionnaire portatif des prédicateurs francois, dont les sermons, prónes, homéhes, panégyriques, et oraisons funèbres sont imprimés. Oü 1'on a marqué les meilleures éditions qui en ont été faites, et les jugemens que les scavans en ont portés. Avec de court es analyses de tous les Traités de 1'éloquence de la chaire qui ont paru en francois. Lyon, 1757. kl. 8°.
Herdrukt in 1824 onder den titel: Dictionnaire biographique et bibliographique des prédicateurs et sermonnaires francais depuis le XVIe siècle jusqu'a nos jours.... Par l'abbé de la P. Annegarn, J. A. Handbuch der Patrologie. Münster, 1839. 8°.



332
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Baldamus, E., und R. Haupt. Die literarischen Erscheinungen der letzten 5 Jahren, 1865—1869 auf dem Gebiete der protestante schen Theologie. Systematisch geordnet und mit einem Autorenregister versehen. Reudnitz, 1870. 8°.
■ Die literarischen Erscheinungen der letzten 5 Jahren,
1865—1869 auf dem Gebiete der katholischen Theologie. Systematisch geordnet und mit einem Autorenregister versehen. Reudnitz, 1870. 8°.
Beek, J. A. van. Lijst van eenige boeken en brochuren uitgegeven in de oud-katholieke kerk van Nederland sedert 1700— (1892). Rott. 1892, 93. 3 stkn. 8°.
Beissel, Stephan. Weitere in Folge der Ausstellung des heiligen Rockes um das Jahr 1512 gedruckte Trierer Heihgthumsbücher. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. V. 1888).
Bellarmini, R. De scriptoribus ecclesiasticis liber unus. Adiunctis indicibus vndecim et brevi chronologia ab orbe con dito vsque ad annum MDCXII. Ultima editio a mendis praecedentium sedulo ac dihgenter expurgata. Cum appendice philologica et chronologica R. P. Phihppi Labbe. Paris, 1658. kl. 8°.
—— Oudin, F. C. Supplementum de scriptoribus vel scriptis ecclesiasticis a Beharmino omissis, ad annum 1460, vel ad artem typographicam inventam. Paris, 1686. 8°.
Bie, J. P. de, en J. Loosjes, Biograpbisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland, 's Grav. 1919... Dl. I... gr. 8°.
Brand, G. Register van de voornaamste twistschriften tusschen de Remonstranten en Contra-Remonstranten zoo den Staat als de Kerk betreffende van den jare 1577 tot den jare 1657 toe bijeenverzamelt door Gerard Brand Sen: met eenige vermeerdering in de tusschenbladen door den uitschrijver daarbij gevoegt. Handschrift van 22 blz. 4°.
Cattenburch, Adr. a. Bibhotheca scriptorum Remonstrantium cui subjunctum est specimen controversiarum inter Remonstrantes et Socinum ejusque Asseclas, exhibitum ipsissimis scriptorum verbis. Amst. 1728. 8°.
In denzelfden band: G. de Wind. Verhandeling van Gods algemeene genade. 1728.
Clemen, C. Bibhographica zur Reformationsgeschichte. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXIII, XXIV, 1906, 1907).
—— Rehgionsgeschichthche Bibhographie im Anschluss an das Archiv für Rehgionswissenschaft, 1914... Leipzig, 1915... Jahrg. I... 8°.



IV. 4. W. 1. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
333
Clugnet, Léon. Bibliographie du culte local de la Vierge Marie. France. Ier fase. Province ecclésiastique d'Aix. 2e fase. Province ecclés. d'Albi. 3e fase. Province ecclés. d'Auch diocèses d'Aire, d'Auch, de Bayonne et de Tarbes. Paris, 1903. 3 facs. 8°.
(Colonia, de). Bibhothèque janséniste ou catalogue alphabétique des principaux hvres jansénistes ou suspects de Jansénisme, qui ont paru depuis la naissance de cette hérésie. Avec des notes critiquës sur les véritables auteurs de ces hvres, sur les erreurs qui y sont contenues et sur les condaxnnations qui en ont été faites par le Saint Siège, ou par 1'Eglise Galhcane, ou par les évèques diocesains. 1735. 8°.
Aan het eind: Catalogue alphabétique des livres propres a précautionner les fidèles contreles erreurs du temps ou Bibliothèque antijanséniste. (Colonia, de, et L. Patouillet). Dictionnaire des hvres opposés a la morale de la Société des soy-disant Jésuites, condamnés par leurs intrigues et justifiés par le parallèle qu'on en fera avec la morale de ceux condamnés par rarrêt du Parlement du 6 aoüt 1761. Brux. 1761. 4 dln. 8°.
Nieuwe uitgave van de Bibliothèque janséniste bewerkt door P. Louis Patouillet.
Dannappel, E. Die Literatur über die Salzburger Emigration, 1731—35. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1886).
Dictionnaire historique des auteurs ecclésiastiques renfermant la vie des pères et des docteurs de réglise; des meilleurs interprètes de 1'Ecriture Sainte, Juifs et Chrétiens; des théologiens scholastiques, moraux, mystique , polémiques; hétérodoxes, même qui ont écrit sur des matières non controversées; des Canonistes et des Commentateurs des Décrétales et du Corps du Droit Canonique; des historiens, bibliographes, biographes, et agiographes ecclésiastiques; des orateurs sacrés; des hturgistes et généralement de tous les auteurs qui ont écrit sur les matières ecclésiastiques. Avec le catalogue de leurs principaux ouvrages; le sommaire de ce qu'on trouve de remarqüable dans ceux des Pères, pour former la chaine de la tradition; le jugement des critiquës sur la personne, le caractère, la doctrine, la méthode et le style des différens auteurs ecclésiastiques et l'indication des meilleures éditions de leurs ouvrages. Lyon, 1767. 4 dln. kl. 8°.
Ce dictionnaire est d'un prètre gascon qui penche un peu vers le Jansenisme; il ne veut pas être nommé; il pria M. C. (Chaudon) son ami, de composer Ia préface et de revoir les grands articles (Barbier).
Doedes, J. I. De Heidelbergsche catechismus in zijn eerste levensjaren, 1563—1567. Historische en bibliografische nalezing. Utr. 1867. m. 26 facs. 8°.
Falk, F. Zu E. Wellers Repertorium (Reformationslitteratur). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XVI. 1899).



334
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Ficker, J. Kfrchliche Druckwerke. Vortrag auf dem künstlerischen Ausbildungskursus für evangelische Geisthche und Presbyter in Düsseldorf am 6. Juni 1912. Leipzig, 1912. 8°.
Geffcken, J. Der Bildercatechismus des 15. Jahrhunderts und die catechetischen Hauptstücke in dieser Zeit bis auf Luther mitgetheilt und erlautert I. Die zehn Gebote mit 12 Bildtafeln nach God. Heidelb. 438. Leipzig, 1855. 4°.
Glasius, B. Godgeleerd Nederland. Biographisch woordenboek van Nederlandsche godgeleerden, 's Hertog. 1851-^-56. 3 dln. 8°.
Goldwitzer, F. W. Bibliographie der Kirchenvater und Kirchenlehrer vom ersten bis zum dreyzehnten Jahrhunderte. Landshut, 1828. 8°.
■ Bibhographia dogmatica. Compendii dogmatices usui
pernecessaria, collecta et edita. Sohsbaci, 1831. 8°.
Hennen. Eine bibhographische Zusammenstellung der Trierer Heihgtumsbücher deren Drucklegung durch die Ausstellung des Heiligen Rockes im Jahre 1512 veranlasst wurde. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. IV. 1887).
Haebler, Konrad. Gedruckte spanische Ablassbriefe der Inkunabelzeit. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. V, VIII. 1901—02, 1904—05).
Hilgers, Joseph. Zur Bibhographie des Quietismus. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXIV. 1907).
Iets over en van de eerste geloofsbelijdenissen der gereformeerden in de Nederlanden. Z. p. en j. 8°.
Ittigius, Th. De bibhothecis et catenis Patrum, variisque veterum scriptorum ecclesiasticorum cohectionibus Basileensibus, Tigurinis, Parisiensibus, Coloniensibus, Lügdunensibus, Leidensibus, Ingolstadiensibus, Antverpiensibus, Romanis, Venetis, Mediolanensi, Moguntinis, Boni-Fontis, Insulana, Divionensi, Rotomagensi, Tolosana, Londinensibus, Dubliniensi, Oxoniensi, Lovaniensibus, Trajectensi, Genevensibus, Hamburgensibus, Cygneis, Lipsiensibus et ahis tractatus variis observationibus et animadversionibus refertus. Lips. 1707. m. portr. 8°.
Knuttel, W. P. C. Nederlandsche bibhographie van kerkgeschiedenis. Amst. 1889. 8°.
Bijdragen tot een Nederl. Bibliographie uitgegeven door het Frederik Muller-Fonds.
Koecher, J. C. Abbildung einer Friedenstheologie oder der Gottesgelahrheit, welche den Frieden in der Kirche erhalt und befördert. Nebst einer Bibhotheca Theologiae Irenicae, mit nützhchen Anmerkungen begleitet. Jena, 1764. kl. 8°.



IV. 4. W. 1. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
335
Kronenberg, M. E. Twee aflaatbrieven van Raymundus Pecaudi. (Rostock, Fratres, 1502). m. facs. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Lindeboom, C. Historisch-critisch overzicht van de Tractaatuitgaven in Nederland. Breukelen, 1903. 8°.
Lowndes, W. T. The British hbrarian, or handbook for students in divinity, a guide to the knowledge of theological works in English, and in the learned and other foreign languages, classified under heads, to these are added critical notes, extracted from authors in the highest repute, together with indications as to the best, or more correct éditions, their pecularities, and their usual prices. London, z. j. (c. 1840). 8°.
Luther, J. Studiën 'zur Bibhographie des Reformations-Jahrhunderts. I. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XXXIV. 1917).
Magon, Fr. Carl. Handbuch der Patrologie und der kirchlichen Literaturgeschichte. Regensb. 1864. 2 dln. 8°.
Meijer, Gerh. Bibhothecae theologicae contractae hbri duo. Bremae, 1660. 12°
In denzelfden band: M. Schook, Liber de cervisia. Gron. 1661.
Molanus, J. Bibhotheca materiarum qvae, a qvibvs avctoribvs, cvm antiquis tum recentioribus sint pertractatae. Docentibus, concionantibus, ac scriptoribus pernecessaria. Accedunt catalogi dvo: I Cathohcorvm S. Scriptvrae interpretum; Bibhcorum hbrorum ordine. II. Scholasticorum theologorvm in Diui Thomae Aquinatis Summam. Colon. Agripp. 1618. 4°.
Noyon, A. Notes pour servir au Catalogue du fonds latin de la Bibhothèque Nationale. Inventaire des écrits théologiques du Xlle siècle non insérés dans la Patrologie latine de Migne. (Revue des bibhothèques, 1912, 1913).
Pérennès, Fr. Dictionnaire de bibhographie cathohque présentant 1'indication et les titres complets de tous les ouvrages qui ont été pubhés dans les trois langues grecque, latine, et francaise, depuis la naissance du Christianisme, en tous pays, mais principalement en France pour et sur le Cathohcisme, avec les divers renseignements bibhographiques qui peuvent en donner 1'idée la plus compléte, le tout rangé méthodiquement et par ordre alphabétique sous 57 chefs pnncipaux. Suivi d'un Dictionnaire de bibhologie par M. Brunet de Bordeaux pubhé par l'abbé Migne. Paris, 1858—1866. 6 dln. gr. 8°.
Petzholdt, J. Beitrage zu einer Bibhotheca Sancta. Aus der PrinzL Secundogenitur-Bibhothek zu Dresden. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekswissenschaft. Jahrg. 1866—69, 1874, 1876).



336
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Poiret, P. Bibliotheca mysticorum selecta, tribus constans partibus. 1. Theol. mysticae idea generaliori. 2. Auctorum mystic. characteribus praecipuis. 3. Eorundem catalogo, ac de plerisque
judicio Amst. 1708. 8°.
Preuschen, Krüger, u. A. Bibhographie der kirchengeschichthchen Literatur fur das Jahr 1910. Leipzig, 1913. 8°.
Overdruk uit: Bibliographie der theologischen Literatur für das Jahr 1910.
(Pijper, F.). Overzicht van geschriften betreffende de Nederlandsche kerkgeschiedenis over de jaren 1894 en 95, 1897 en 98, 1905—06, 1908, 1909, 1910. 's Grav. 1895—1911. 6 stkn. 8°. (overdruk uit Archief v. Nederlandsche kerkgeschiedenis).
Rieu, W. N. du, Essai bibhographique concernant tout ce qui a paru dans les Pays-Bas au sujet et en faveur des Vaudois. La Haye, 1889. m. 1 pl. 8°. Niet in den handel.
Schoenemann, C. T. G. Bibhotheca historico-hteraria Patrvm Latinorvm a Tertvlhano principe vsqve ad Gregorivrn M. et Isidorvm Hispalensem ad Bibhothecam Fabricii latinam accommodata. Lips. 1792—1794. 2 dln. 8°.
Sepp, C. Bibhotheek van Nederlandsche kerkgescWedscluijvers. Opgave van hetgeen Nederlanders over de geschiedenis der Chri telijke Kerk geschreven hebben. Leiden, 1886. 8°.
Thesaurus hbrorum rei Catholicae. Handbuch der Bücherkunde der gesammten Literatur des Kathohcismus und zunachst der katholischen Theologie; mit sehr vielen biographischen und literarischen Notizen, Hinweisung auf Werke verwandten Inhalts, Aufführung der Gegenschriften, Rücksichtnahme auf Zeitgegenstande, Bezeichnung de heterodoxen und akatholischen Autoren, Preisangaben der selteneren, nur noch bei An iquaren vorkommenden Werken, etc. Würzburg, 1850. 2 dln. mit Erganzungsheft, theologisches Fach-und Sachregister. Würzb. 1850.8°.
Voogt, H. L. de. Naamlijst der geschriften enz., betrekking hebbende op de invoering der bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, Ao. 1853. Utr. 1870. 8°.
(Wilken, F.). Index hbrorum ad celebranda sacra saecularia Reformationis ecclesiasticae tertia annis 1817 et 1819 cum in Germania tum extra Germaniam vulgatorum quos Bibhotheca regia Berolinensis adhunc-usque diem comparavit. Berol. 1821. 8°.
Willems, C. Trierer Heihgtums-bücher. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jahrg. XIV. 1897).
Winer, G. B. Handbuch der theologischen Literatur, hauptsachlich der protestantischen nebst kurzen biographischen Notizen über die theologischen Schriftsteller; 3e Aufl. Leipzig, 1838, 1840. 2 dln. 8°. ■



IV. 4. W. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
337
Wolf 8 Theologisches Vademecum. Alphabetische und systematische Zusammenstellung der neueren und besseren LiteraturErscheinungen auf dem Gebiete der Theologie. Leipzig, 1881. 8°.
Zuchold, E. A. Bibhotheca theologica. Verzeichniss der auf dem Gebiete der evangelischen Theologie nebst den für dieselbe wichtigen wahrend der Jahre 1830—62 in Deutschland erschienenen Werke. Gött. 1864. 2 dln. 8°.
2. Bijbels.
Arnold, T. J. I. De Bijbel van Czaar Peter. Amst. 1878. 8°. (overdruk uit Nieuwsblad v. d. boekhandel).
Beissel, S. Geschichte der Evangehenbücher in der ersten Half te des Mittelalters. Freiburg, 1906. m. afb. 8°.
Catalogus der Bijbel-tentoonstelling ter gelegenheid der herdenking van het honderdjarig bestaan van het Nederlandsch Bijbelgenootschap in het Stedelijk Museum te Amsterdam. 1914. m. pl. 8°.
Burger Jr., C. P. De Bijbeltentoonstelling te Amsterdam.
(Het Boek. Jg. III. 1914).
Collection, An exact, or catalogue of om English writers on the Old and New Testament, either in whole or in part: whether commentators, elucidators, adnotators or expositors, at large, or in single sermons. London, 1663. 8°.
Copinger, W. A. A few words onfifteenthcentury Latin Bibles. With a chronological table of the printed éditions of the Latin Bible during the first half century. (The Library. Vol. III. 1891).
Incunabula biblica or the first half century of the Latin
Bible being a bibhographical account of the various. éditions of the-Latin Bible bet ween 1450 and 1500. With an appendix containing. a chronological hst of the éditions of the 16th century. London, 1892. m. 54 pl. fol.
Darlow, T. H., and H. F. Moule. Historical catalogue ofthe printed éditions of Holy Scripture in the hbrary of the British and Foreign Bible Society. London, 1903—1911. 2 dln. in 4 bdn. 8°.
Vol. I English. Vol. II Polyglots and languages other than English.
Dobson, Wi liam. T. History of the Bassandyne Bible,' the fi'st printed in Scotland with notices of the early printers of Edinburgh. Edinb. 1887. m. pl. 8°.
Doedes, J. I. Over Nederlandsche Bijbeluitgaven in het midden der zestiende eeuw, ten cLenste der Hervoimingsgezinden. Harderwijk, 1869. 8°.
Geschiedenis van de eerste uitgaven der schriften des
Nieuwen Verbonds in de Nederlandsche taal, 1522, 1523, volgens
22



338
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
onlangs gevonden exemplaren thans voor het eerst beschreven. Utr. 1872. 8°.
Doedes, J. I. Nieuwe bibhographische ontdekkingen. Bijdragen tot de kennis van de gesch. der eerste uitgaven van het N. Testament in de Nederlandsche taal, van de eerste lotgevallen der Heidelbergschen Catechismus in het Nederlandsch en van de oudste drukken van het Doopsgezinde martelaarsboek: „Het offer des Heeren." Utr. 1876. 8°.
Het voor Nederland gedenkwaardige jaar 1477 na vierhonderd jaren herdacht in 1877. Amst. 1877. 8°. (overdruk uit Stemmen voor waarh. en vrede).
Herinnering aan de eerste uitgave van den Bijbel in Nederland gedrukt.
Enschedé, J. W. De voorgeschiedenis der Nederlandsche Bijbelcompagnie. (Het Boek. Jaarg. III. 1914).
Eys, W. J. van, Bibhographie des Blbles et des Nouveaux Testaments en langue francaise des XVe et XVI siècles. Genève,
1900, 1901. 2 dln. 8°.
Falk, Fr. Bibelstudien, Bibelhandschriften und Bibeldrucke in Mainz vom achten Jahrhundert bis zur Gegenwart. Mainz,
1901. 8°.
Fry, Francis. A bibliographical description of the éditions of the New Testament, Tyndale's version in English. With numerous readings, comparisons of texts and historical notices. The notes in f uil from the edition of Nov. 1534. An account of two octavo éditions of the New Testament of the Bishop's version without numbers to the veises. London, 1878. m. 73 pl. 4°.
Gruber, L. Franklin. The Wittenberg originals of the Luther Bible. m. 10 facs. (Bibhogr. Soc. America. Papers, XII. 1918).
Goeze, J. M. Verzeichnis seiner Sammlung seltener und merkwürdiger Bibeln in verschiedenen Sprachen, mit kritischen und literarischen Anmerkungen. Halle, 1777. 4°.
Klein. Erste hohandische Bibel. (1477). (Serapeum. Jg. IX. 1848).
Lempertz, H. Ueber die erste zu Köln gedruckte deutsche Bibel. Köln, 1836. fol. (overdruk uit Beiblatt z. Kölnischen Zeitung. no. 1—3).
Long, Is. le. Boek-zaal der Nederduytsche Bijbels geopent, in een historische verhandelinge van de oversettinge der Heyligen Schriftuure in de Nederduytsche taaie, sedert deselve eerst wierdt ondernomen; beneffens de veranderingen, welke daaromtrent door de Gereformeerde, Luthersche, Mennoniten en Roomschgezinde, van tydt tot tydt tot nu toe gemaakt zijn. Met een omstandig bericht, van meer dan hondert oude hand-



IV. 4. W. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
339
schriften, van Bybels en Bybelsche boeken des Ouden en Nieuwen Testaments, tot op de vindingé van de druk-konst, als meede van meer dan duysendt diergelijke exemplaaren, van verschillende drukken, sedert de vindinge der druk-kunst, tot nu toe; alle in de Nederduytsche taaie. Doormengt met historische,' taalkundige, geestelyke en wereldtlyke aanmerkingen Amst! 1732. 4°.
Exemplaar van P. A. Tiele, met verschillende aanteekeningen van zijn hand.
Long, ïs. le. Idem. Tweede uitgave. Hoorn, 1764. 2 dln. 4°.
Naleesingen en verbeeteringen in eenige van myne uyt-
gegevene werken: Kort historisch verhaal, van den eersten oorsprong der Nederlandschen Gereformeerden kerken onder 't Kruis; Als mede tot De Boekzaal der Nederduytsche Bybels, De Historie der Reformatie van Amsterdam en Den Spiegel Historiaal van Lodewyk van Velthem. Amst. 1760. 4°.
Long, Jac. le. Bibhotheca sacra, post J. le Long et C. F. Boerneri iteratas 'curas ordine disposita, emendata, suppleta, continuata ab A. G. Masch. Halae, 1778—1790. 2 dln in 6 st 5 bdn. 4°.
Deze laatste druk bevat alleen de uitgaven des geheelen Bijbels in het Hebreeuwsch en Grieksch en de Oostersche, Grieksche en Latijnsche vertalingen.
Doedes, J. I. Lijst van Bijbels, Testamenten of gedeelten daarvan, niet door le Long vermeld (tot op het jaar 1650). 's Grav. 1878. 8°. (overdruk uit Bibhographische Adversaria. 1878; voortgezet in Bibl. Adv. IV. en V. 1878—82, 1883—86).
Looman, T. M. Hoe wij aan den Bijbel zijn gekomen. Het Boek der boeken, zijn geschiedenis en zijn loop door de wereld. Naar aanleiding van den 87sten druk van The Book and its story. Amst. 1866. 8°.
Miklós, E. De Hongaarsche Bijbels in Nederland. (Het Boek Jg. VI. 1917).
Nestle, H. Die erste Lutherbibel mit Verszahlung. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XX. 1903). i? '
Niesert, J. Literarische Nachricht über die erste zu Köln gedruckte niederdeutsche Bibel, und Vergleichung derselben mit der Vulgata und den sieben altesten oberdeutschen Bibelübersetzungen. Cpesfeld, 1825. 8°.
Noordbeek, G., en B. Mourik. Naam-rol der godgeleerde schrijvers welke over den geheelen Bybel, ofte byzondere boeken, capittelen, en versen, uit dezelve in 't Nederduits geschreeven hebben, zo Gereformeerden, Lutherschen, als Remonstranten en Mennoniten, etc. Met byvoeginge welke over 't Lyden van Jesus Christus, als meede de Feest-Predikatien, en over de Heidelberg-



340
rV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
sche Catechismus, in 't Nederduits in 't hcht gekomen zijn. 3de druk. Amst. 1764. kl. 8°.
Doorschoten exemplaar. Noordbeek, G., en B. Mourik. Idem. 5e druk. Amst. z. j. (1781). 2 dln. 4°.
Outhuys, G. Geschiedkundig verslag der voornaamste uitgaven van de Bibha Polyglotta. Gedeelteüjk uit het Fransch vertaald, en met bijvoegsels en aanteekeningen vermeerderd. Franeker, 1822. 8°.
Bewerking van een gedeelte van De Petity's Encyclopédie élémentaire.
Paczkowski, Joseph. Die sogenannte Chylinski'sche Bibel. Bibliographische Beitrage. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XII. 1895).
Panzer, G. W. Literarische "Nachricht von den allera.ltesten gedruckten deutschen Bibeln aus dem 15n Jahrhundert, welche in der öffenthchen Bibhothek der Reichstadt Nürnberg aufbewahret worden. Nürnb. 1777. 4°.
Prime, Wendell. Fifteenth century Bibles. A study in bibliography. N.-Y. 1888. 8°.
Reuss, E. Bibhotheca Novi Testamenti Graeci, cuius editiones ab initio typographiae ad nostram aetatem impressas quotquot reperiri potuerunt collegit, digessit, illustravit. Brunsw. 1872. 8°.
Rooses, Max. Plantijn's Koninklijke Bijbel. Geschiedenis van een boek in de 16e eeuw. Amst. 1880. 8°. (overdr. uit De Gids).
Rossi, J. B. de. Apparatus Hebraeo Biblicus seu Mss editique codice Sacri textus quos possidet novaeque var. lectionum collationi destinat. Parmae, 1782. 8°.
De ignotis nonnulis antiquissimis Hebr. textus editionibus
ac critico earum usu. Accedit de editionibus Hebraeo bibhcis appendix historico-critica ad nuperrimam Bibhpthecam Sacram le Longio-Maschianam. Erl. 1782. 4°.
Scheler, Aug. Geschichte der Entstehung der berühmten Plantinschen Polyglottenbibel und Biographie des mit dieser beauftragten Benedito Arias Montano. (Serapeum. Jahrg. VI. 1845).
Schubert, Anton. Die beiden altesten vollstandigen Biblia Bohemica-Inkunabeln. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XIV. 1897).
Smith, Walter. E. The great „She" Bible. (The Library. VoL II. 1890).
Stevens, H. The Bibles in the Caxton Exhibition 1877, or a bibhographical description of nearly one thousand representative Bibles in various languages chronologically arranged from



IV. 4. W. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID ENZ.
341
the first Bible printed by Gutenberg in 1450—1456 to the last Bible printed at the Oxford University Press the 30th June 1877. With an introduction on the history of prmting as illustrated by the printed Bible from 1450 to 1877 in which is told for the first time the true history and mystery of the Coverdale Bible of 1535. Together with bibhographical notes and collations of many rare Bibles in various languages and divers versions printed during the last four centuries. Special edition revised and carefully corrected with additions. Flavoured with a squeezeoftheSaturday Review's homily on Bibles. London, 1878. 8°.
Strampff, von. Bibha Latina cum glossa orcünariaWalafridi Strabonis et interhneari Ansehni Laudunensis. Partes IV. (Panzer. Ann. I. 200, 314. Hain. I. 1. p. 433. no. 3173.) gedruckt zu Strassburg durch Adolph Rusch um 1480. (Serapeum. Tg. XIII XIV 1852, 1853). '
Toorenenbergen, J. J. van. Nederland, het klassieke land der Bijbdverspreiding. Toespraak gehouden in de Rotterd. Afdeeling van het Nederl. Bijbelgenootschap, 4 Nov. 1877 Rott 1877. 8°.
Vollmer, Hans. Ober- und mitteldeutsche Historienbibeln. — Niederdeutsche Historienbibeln und andere Bibelbearbeituneen Berlin, 1912, 1916. 2 dln. m. 30 pl. 8°.
Materialien zur Bibelgeschichte und rehgiösen Volkskunde des Mittelalters. Band I. 1. 2.
Walther, W. Die deutsche Bibelübersetzung des Mittelalters Braunschw. 1889—92. m. 18 pl. 4°.
• Wright, J. Early Bibles of America. London, 1893. m. afb. 8°. ^Wright, Wüllam. Remarkable Bibles. (The Library. Vol. VII.
Zannachius, J. Bibhotheca theologica sive catalogus tam auctorum, qui in sacros Bibhcos hbros Veteris et Novi Testamenta in hunc usque annum scripserunt, quam materiarum quarum Auctores non extant, non solum ex Bibliotheca Gesnenana quae anno 1583 prodit, verum etiam ex Catalogis Nundmanum Francofurtensium, qui ab anno 1583 in lucem prodierunt, cohectus, et plus 70 autoribus recentioribus plurimum auctus ut vice supplementi haberi possit; atque in commune Christianorum commodum divulgatus Mulhusii, 1591. 4°.
Zorn, P. Historia Bibhorvm pictorvm ex antiqvitatibvs ebraeorvm et christianorvm ülvstrata. Von denen zur Historie derer Büder-Bibeln sonderlich gehörigen Alterthümern. Leipzig 1743 m. 1 pl. 4°. •



342
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
3. Liturgie en geestelijk lied.
Bahlmann, P. Das alteste katholische Gesangbuch in niederdeutscher Sprache. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XIII. 1896).
Bohatta, H. Versuch einer Bibhographie der Livres d'heures (horae B. M. V. horae= getijden) des XV. und XVI. Jahrhunderts mit Ausnahme der für Salisbury und York gedruckten (Mitth. des österr. Vereines für Bibhothekswesen. Jahrg. XI. 1907).
Bibhographie des hvres d'heures (horae B. M. V.) Officia,
Hortulae animae, Coronae B. M. V. Rosaria et Cursus B. M. V. imprimés aux XVe et XVI siècles. Vienne, 1909. 8°.
Liturgische Bibhographie des XV Jahrhunderts mit
Ausnahme der Missale und Livres d'heures. Wien, 1911. 8°.
Brambach, W. Gregorianisch bibhographische Lösung der Streitfrage über den Ursprung des gregorianischen Gesanges. Leipzig, 1895. 8°.
Sammlung BibliothekswissenschafÜ. Arbeiten, herausg. von K. Dziatzko.
Glaudin, A. L'imprimerie a. Uzès au XVe siècle. Description d'un bréviaire inconnu imprimé dans cette ville en 1493. Paris, 1899. 8°. (overdr. uit Bibhographe moderne).
Didot, A. F. Missel de Jacques Juvénal des Ursins, cédé a la ville de Paris, le 3 mai 1861. 8°.
Ebner, A. QueUen und Forschungen zur Geschichte und Kunstgeschichte des Missale Romanum im Mittelalter, Iter Itahcum. Freib. 1896. m. 1 pL en 30 afb. 8°.
Ens, Joh. Kort historisch berigt van de pubheke schriften rakende de leer en dienst der Nederduytze kerken van de Vereenigde Nederlanden, zijnde de formulieren van eenigheyt en de liturgie, doorgaans gevoegt agter de Psalmboeken, die in de zelve kerken gebruykt worden. Amst. 1746. 4°.
Enschedé, J. W. Vier Psalm-Orgelboeken, 1775—1778. Amst. 1907. 8°. (overdruk uit Tijdschr. voor N. Nederl. muziekgeschiedenis).
Falk, F. Verzeichniss der bis 1520 in deutscher Sprache gedruckten Postülen (Plenarien, Evangehenbücher). (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1878).
Jenner, Henry. The service-books of the Latin Church. (The Library. New Series. Vol. IV. 1913).
Klemming, G. E. Sveriges aldre hturgiska hteratur. Stockh. 1879. m. facs. 8°.
K. Bibliotekets Handlingar. 1. Arsberattelse för ar 1878.
Knuttel, J. A. N. Het geestelijk hed in de Nederlanden vóór de Kerldiervorming. Rott. 1906. 8°.



IV. 4. W. 3. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. GODGELEERDHEID EN!
343
Koek, Johann. Handschriftliche Missalien in Steiermark, Graz und Wien, 1916. m. pl. 8°.
Kruitwagen, B. Een Missale Leodiense door Johannes de Westfalia te Leuveh. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Het Horarium van Gerard Leeu, Antwerpen, 1489, 27 Juh.
(Het Boek. Jg. II. 1913).
- Het Breviarium Windeshemense, Antwerpen, Gerard Leeu, 1488, 15 October. (Het Boek, Jaarg. III. 1914).
Lacombe, P. Livres d'heures imprimés au 15e et au 16e siècle conservés dans les bibhothèques pubhques de Paris. Catalogue. Paris, 1907. 8°.
Muss, Arnolt, W. The Book of Common Prayer among the nations of the world. A history of translations of the Prayer Book of the Church of England and of the Protestant Episcopal Church of America. A study based mainly on the collection of J. H. Benton. London, 1914. 8°.
(Pluquet, Fr.). Notice sur les anciens hvres d'heures par un membre de la société des antiquaires de Normandie. Caen, z. j. 8°. (in 50 exemplaren gedrukt).
Redgrave, G. R. Some illustrated sermon-books. (The Library. Third Series, no. 25. Vol. VII).
Roth, F. W. E. Zur Bibhographie der hturgischen Drucke des Erzstifts Mainz. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XII. 1895).
Rivoli, duc de, prince d'Esseling. Les missels imprimés aVénise de 1481 a 1600. Description. Illustration. Bibhographie. Avec cinq planches sur cuivre et .350 gravures, initiales et marqués. Paris, 1896. m. pl. fol.
Scheurleer, D. F. De Souterhedekens. Bijdrage tot de geschiedenis der oudste Nederlandsche psalmberijming. Leiden, 1898. m. 24 gefacs. titelbladen. 8°.
Socard, A., et A. Assier. Livres hturgiques du diocèse de Troyes imprimés au quinzième et au seizième siècle. Ouvrage orné de 86 gravures originales. Paris, 1863. m. afb. 8°.
Tarbouriech, A. Les hvres d'heures au seizième siècle. Paris, 1865. 8°.
Tideman, J. Historisch overzigt van de catechistische literatuur der Remonstranten. Rott. 1852. 8°.
Wackernagel, Ph. Bibhographie zur Geschichte des deutschen Kirchenhedes im XVI Jahrhundert. Frankf. 1855. 8°.
Reicke, R. Ueber den altesten Königsberger Druck und



344
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
zwei im Wackernagel's Bibliographie des deutschen Kirchenhedes nicht verzeichnete Liederdrucke. (Serapeum. Jg. XXII. 1861).
Wackernagel. — Weller, E. Geisthche Dichtungen. Zusatze zu Wackèrnagels Bibhographien und E. Wehers Annalen. (Serapeum. Jg. XXX. 1869).
Wagner, Jos. Maria. Zur Litteratur des katholischen Kirchenhedes. (Serapeum. Jg. XXIV. 1863).
Weale, W. H. J. Bibhographia hturgica. Catalogus missahum ritus Latini ab anno 1475 impressorum.- London, 1886. 8°.
Bemerkungen zu den Mainzer und Trierer Missalia.
(Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. IV. 1887).
Weller, E. Etwas vom deutschen Kirchenhède. (Serapeum. Jg. XXVI, XXXI. 1865, 1870).
Wordsworth, Chr., and H. Littlehales. The old servicebooks of the English church. London, 1904. m. pl. 8°.
Wieder, F. C. De schriftuurlijke hedekens. De hederen der Nederlandsche Hervormden tot op het jaar 1566. Inhoudsbeschrijving en bibhographie. 's Grav. 1900. 8°.
x. Godsdiensten, A1 iet-christelijke.
Black, G. F. Druids and druidism. A list of reference. N.-Y. 1920. 8°.
Held, H. L. Deutsche Bibhographie des Budhismus. Eine Ueber sicht über die deutsch-sprachhche buddhologische Literatur. München, Leipig, 1916. 8°.
ij. Historieprenten.
Théatre de 1'Univers, Le grand, ou Recueil immense et précieux de presque tout ce qui a jamais été gravé par les plus fameux maitres, concernant la description des royaumes, des provinces et des villes des quatre parties du monde oü 1'on trouve les meilleures cartes géographiques; les plans et les profils. de villes, etc. les antiquités, monumens, triomphes, tournois, carroussels, entrees, cérémonies et tombeaux: les ouvrages de peinture et de sculpture des plus grands maitres: les portraits des rois, des princes et des grands hommes. En 125 gros volumes in folio.... Z. p. en j. (1735?) 8°.
Amsterdam. Kon. Oudh. Gen. Inhoudsopgave van den atlas van afbeeldingen betreffende zeden en gewoonten. 1919. 4°.



IV. 4. ij. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. HISTORIEPRENTEN.
345
Burger Jr., C. P. Inscripties op haringen, m. afb. (Het Boek. Jg V. 1916).
Catalogus van den atlas voor de vaderlandsche geschiedenis bevattende eene verzameling van geschiedkundige prenten, kaarten, portretten, wapens, afbeeldingen van zegels en gedenkpenningen, tijdrekenkundige en genealogische tafelen, enz. Verzameld door G. J. Beeldsnijder. Z. p. en j. (c. 1840). 8°.
Catalogus van een atlas der Nederlandsche geschiedenis oorspronkelijk toebehoord hebbend aan P. G. Witsen Geysbeek. 1844. Handschrift. 4°.
Catalogus van een historischen atlas van prenten en portretten, loopende tot 1815. Hs. in 4 portefeuilles. 4°. Afkomstig van Frederik Muller.
Catalogus van de tentoonstelling tér hèrdenldng van het 300jarig bestaan van Batavia. Gehouden in het Stedelijk Museum, Amsterdam, Juni—Juh 1919. Amst. 1919. 8°.
Collection de Jb. de Vos Jbzn. Descriptioif des ébauches relatives a 1'histoire des Pays-Bas. lère — 3e série depuis 1'année 40 a 1566. Z. p. en j. 8°.
Eekhof, A. Nog iets over wondervisschen. m. Naschrift. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Hesse, G. Vier prenten van de legende der Weertsohe Rogstekers, m. pl. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Gijn, S. van. Dordracum illustraturn. Verzameling van kaarten, teekeningen, prenten en portretten betreffende de stad Dordrecht. Bijeengebracht, gerangschikt en beschreven. Dordr. 1908—12. 3 dln. m. supplement en register, tez. 4 dln. m. pl. 8°.
Muller, Frederik. De Nederlandsche geschiedenis in platen. Beiedeneerde besclirijving van Nederlandsche historieplaten, zinneprenten en historische kaarten. Amst. 1863—1882. 4 dln. 8°.
Deze verzameling is in 1881 door 's Rijks Prentenkabinet te Amsterdam aangekocht.
— Dozy, Ch. M. Nalezing op F. MuUer's Catalogus van Nederlandsche historieprenten. Rott. 1887. 8°.
Historieplaten, zinne- en spotprenten over het Ko-
nmgrijk der Nederlanden van 1815 tot 1830, en de Belgische omwenteling tot aan de definitieve scheiding van Holland en België, waarbij meer dan 600 platen, uitsluitend over B.lgië. Amst. 1879. 8°. (overgedrukt uit Beschrijving van Nedérlandsche historieplaten. Deel III).
Beschrijving der platen in den Nederlandschen Spectator,
1860—1878 en* in de Studenten-almanakken van 1838—1878.



346
IV. DE KENNIS VAN HET SOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Amst. 1879. 8°. (overgedrukt uit Beschrijving van Nederlandsche historieplaten. Deel III).
Nijhoff, Wouter. Een serie portretten van de koningen van Engeland, met Nederl. versregels uitgegeven in 1534. (Het Boek. Jg. IL 1913).
Nijland, A. J. Beeld van ons vaderland, tijdens de Unie van Utrecht, 1576—1581. Utr. 1879. 8°.
Beeld van ons vaderland van den Vrede van Munster
tot dien van Breda, 1648—1667. Historieplaten en portretten, tentoongesteld op de Alg. Verg. van het Ned. Onderwijzers-Genootschap, 25—27 Juli 1877. Utr. 1877. 8°.
De zeeslag van Doggersbank, 5 Aug. 1781, dankbaar
herdacht 5 Aug. 1881. 8°.
Verzameling A. J. Nijland, 1830—32. (Utr. 1890). 8°.
De Belgische revolutie met de ridders van het Metalen
Kruis herdacht te Amsterdam, 24 en 25 Oct. 1881. Utr. 1881. 8°.
Dé geschiedenis der Utrechtsche Hoogeschool in plaat.
Catalogus van de tentoonstelling gehouden bij de opening van het nieuwe Universiteitsgebouw, April 1894. 8°.
Palier, H. Lijst eener prentverzameling der vaderlandsche geschiedenis en aardrijkskunde der Nederlanden.'sBosch, 1851.8°.
Rijn, G. van, en G. van Ommeren. Atlas van Stolk. Katalogus der historie-, spot- en zinneprenten betrekkelijk de geschiedenis van Nederland, verzameld door A. van Stolk Cz. Amst. 1895— 1908. Deel I—IX. in 10 stkn. 8°.
Van deel VII af met medewerking van C. van Ommeren.
Versameling van prenten en pourtraitten, extra betrekkelijk op de vaderlandsche historiën, van de vroegste tijden af, tot op dezen tegenwoordigen teijd. (1795). Hs. fol.
Vries, R. W. P. de. Amsterdamsche atlassen. Amst. 1889. 8°. (overdruk uit Amsterdamsch Jaarboekje).
Heller, J. Verzeichnisz von Bambergischen topographisch-historischen Abbüdungen in Holzschnitt, Kupferstich, Lithographie, etc. mit historisch-artistisch-hterarischen Notizen. Bamb. 1841. 8°.
Prints, Historical. and early views of American citiés, etc. Catalogue of the loan exhibition held at the New York Public Library, April 19 to Oct. 15 1917. N.-Y. 1917. 8°.



IV. 4. aa. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. KERKELIJKE ORDEN ENZ. J
J47
z. Joden.
Zie ook bij Taal en letteren.
Fürst, J. Bibliotheca Judaica. Bibhographisches Handbuch der gesammten jüdischen Literatur mit Einschluss der Schriften über Juden und Judenthum und eine Geschichte der jüdischen Bibhographie nach alphabetischer Ordnung der Verfasser bearbeitet. Leipzig, 1849—1863. 3 dln. 8°.
Kayserling, M. Bibhoteca Espanola-Portugueza-Judaica. Dictionnaire bibhographique des auteurs juifs, de leurs ouvrages espagnols et portugais et des oeuvres sur et contre les juifs et le judaïsme. Avec un apercu sur la littérature des juifs espagnols et une collection des proverbes espagnols. Strassb. 1890. 8°.
aa. Kerkelijke orden en werken van leden dier orden.
Backer, Aug., et Aloys de. Bibhothèque des écrivains de la Compagnie de Jésus, ou notices bibhographiques: lo. de tous les ouvrages pubhés par les membres de la Compagnie de Jésus, depuis sa ïondation jusqu'a nos jours. 2o. des apologies, des controverses réligieuses, des critiquës httéraires et scientifiques suscitées aleur sujet. Liège, 1853—61. 7 dln. gr. 8°.
Idem. Nouv. éd. p. C. Sommervogel S. J. le partie. Bibhographie. Paris, 1890—1909. 9 dln. m. Register, tez. 10 dln. gr. 4to.
Bahlmann, P. Jesuiten-Dramen der niederrheinischen Ordensprovinz. Leipzig, 1896. 8°.
Beiheft zum Centralblatt für Bibliothekswesen. XV.
Bibliographie des Bénédictins de la Congrégation de France, par des Pères de la même Congrégation. Nouv. édition entièrement refondue. Par. 1906. m. 2 portr. 8°.
Bougy, A. de. Histoire de la bibhothèque Sainte-Gsneviève.... suivie d'une monographie bibliographique ou Catalogue des ouvrages, manuscrits et imprimés relatifs a Sainte-Geneviève, a son église, a son abbaye, aux chanoines réguliers de la Congrégation de France ou Génovéfains et a leur bibhothèque, par P. Pincon. Par. 1847. 8°.
Carayon, A. Bibhographie historique de la Compagnie de Jésus ou catalogue des ouvrages relatifs a l'histoire des Jésuites, depuis leur origine jusqu'a nos jours. Paris, 1864. 4°.
Cerf, Fil. le. Bibhotèque historique et critique des auteurs de la Congrégation de S. Maur, oü 1'on fait voir quel a été leur caractère particulier, ce qu'ils ont fait de plus remarquable. et oü 1'on donne un catalogue exact de leurs ouvrages et une idéé générale de ce qu'ils contiennent. La Haye, 1726. kl. 8°.



348
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Dirks, P. F. Servais. Histoire littéraire et bibliographique des Frères Mineurs de 1'Observance de St. Francois en Belgique et dans les Pays-Bas. Anvers, (1885). 8°.
Gmelin, Morltz. Die Litteratur zur Geschichte der bsiden Orden S. S. Trinitatis und B. Mariae de Mercede. (Serapeum. Jg. XXXI. 1870).
Santiago Vela, P. Gregorio de. Ensayo de una bibhoteca Ibero-Americana de la Orden de San Agustin. Obra basada en el catalogo bio-bibliografico Agustiniano del P. Bonifacio Moral Madrid, 1913—15. Vol. I, II. (A—F), m. facs. gr. 8°.
bb. Kookboeken.
Hazlitt, W. Carew. Old cookery books and ancient cuisine. Popular edition. London, 1902. kl. 8°.
Pfeiffer, Fr. Alte deutsche Kochbücher. (Serapeum. Te. IX, X. 1848—1849).
Vicalre, G. Bibhographie gastronomique avec une préface de P. Ginisty. La cuisine, la table, 1'office, les aliments, les vins, les cuisiniers et les cuisinières, les gourmands et les gastronomes, 1'économ e domestique. Facéties, dissertations singuhères, pièces de théatre, etc. etc. depuis le XVe siècle jusqu'a nos jours. Paris, 1890. m. facs. 8°.
cc. Krijgskunde.
- (Petzholdt, J.). Uebersicht der gesammten militarischen Bibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1857).
Baldamus, E. Die Erscheinungen der deutschen Literatur auf dem Gebiete der Kriegswissenschaft und Pferdekunde, 1865— 1879. Mit einem Anhange: Die wichtigsten Karten und Plane Europa's. Systematisch und mit alphabetischem Register. 2. Aufl. von 1 Baldamus' fünfjahrige Fachcataloge. Leipzig, 1872—80. 3 dln. 8°.
Bas, F. de. Repertorium voor de Nederlandsche krijgsgeschiedenis. Bewerkt onder toezicht van den Chef van den Generalen Staf. 's Grav. 1905. 8°.
Beelaerts van Blokland, F. A. G. Overzicht van buiténlandsche tijdschriften. Bijeenverzameld uit de Mihtaire Spectator van 1897 tot en met 1900. Breda, 1901. 8°.
Bibliographie der Militair-Wissenschaften, Allgemeine. Uebersicht der auf diesem Gebiete im deutschen und auslandischen Buchhandel neu erschienenen Literatur verblinden mit Militair-



IV. 4. dd. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. KUNST.
349
Literatur-Blatt. Herausgegeben von Fr. Luckhardt. 2ter Jahrgang. Leipzig, 1873. 8°.
Bücher. Miltitarische. nach Schlagworten geordnet und mit alphabetischem Autorenregister. Abgeschlossen Herbst 1910. (1910). 8°.
Cockle, M. J. D. A bibliography of English military books up to 1642 and of contemporary foreign works. With an introductory note by Ch. Oman. Edited by H. D. Cockle. London, 1900. m. 13 pl. en facs. 4°.
Doisy, Essai de bibliologie militaire. Paris, 1824. 8°.
Hanoteau, Jean, et E. Bonnot. Bibhographie des historiques des rêgiments francais. Paris, 1913. 8°.
Hoyer, J. G. von. Litteratur der Kriegswissenschaften und Kriegsgeschichte. Berlin, 1832. kl. 8°.
Korndörffer, J. P. J. W. Militair onderwijs in Nederland en NederL-Indië, 1735—1890. Eerste proeve van een bibhographisch overzicht. Breda, 1890. Eerste vervolg. 1891. 2e vervolg. 1892. gr. 8°. (overdruk uit De Mihtaire Spectator).
Ortroy, F. van. Bibhographie mihtaire beige. Année 1887. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. VI. 1889).
(Walther, C). Versuch einer vohstandigen Müitair-Bibhothek. Dresden, 1783. m. front. 8°.
dd. Kunst. — Kunstcatalogi en Kunstveilingen.
Petzholdt, J. Kritische Uebersicht der ikonographischen Bibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1863).
Baldamus, E. Die literarischen Erscheinungen der letzten zwanzig Jahre auf dem Gebiete der Baukunde, 1845—1864. Leipzig, 1865. 8°.
Bibliographie der Kunstwissenschaft, Internationale. Herausgegeben von Arthur L. Jellinek (Bd. 1—3), Otto Fröhlich (Bd. 4—8), Ignaz Beth (Bd. 9 en volg.). Jahrg. 1902... Berlin, 1903... 8°.
Boersma, H. L. Kunstindustrieele literatuur. Proeve van een historisch-bibhographisch overzicht van boek- en plaatwerken, verschenen op het gebied der kunstnijverheid (van de oudheid tot in deze eeuw), le gedeelte (van de oudheid tot omstr. 1700). 'sGrav. 1888. 8°. (niet verder verschenen).
Bourcard, G. Graveurs et gravures, France et étranger. Essai de bibhographie, 1540—1910. Paris 1910. 8°.



350
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Champfleury. Bibliographie céramique. Nomendature analytique de toutes les pubhcations faites en Europe et en Oriënt sur les arts et 1'industrie céramiques depuis le XVI siède jusqu'a. nos jours. Paris, 1881. 8°.
Gatti, F., e F. Pellati. Annuario bibhografico di archeologia e di storia dell' arte per lTtalia. Anno I, II. 1911—1912. Roma, 1913—1914. 2 dln. 8°.
Joseph, D. Bibhographie de l'histoire de 1'art de la première renaissance (Trecento et Quattrocento), en Italië. Brux. 1898. 8°.
Levis, H. C. A bibliography of American books relating to prints and the arts and history of engraving also of catalogues of important sales and exhibitions of prints held in America also of a few books and catalogues published in England relating to American prints. London, 1910. m. portr. 8°.
In 150 exx. gedrukt.,
A descriptive bibliography of the most important books
in the English language relating to the art and history of engraving and the colleding of prints. (London, 1912. m. pl. en afb. 4°. — Supplement and Index. London, 1913. m. afb. 4°.
Murr, Chr. Th. de. Bibhothèque de peinture, de sculpture et de gravure. Frankf. et Leipzig, 1770. 2 dln. kl. 8°.
Pollen, J. H. Universal catalogue of books on art: comprehending painting, sculpture, architecture, decoration, coins, antiquities, etc. London, 1868—1870. Letter A—C, H—K, V—Z. 4°. (overdr. uit Notes and Queries).
Sepp, Hermann. Bibhographie der bayerischen Kunstgeschichte bis Ende 1905. — Nachtrag für 1906—1910. Strassb. 1906—1912. 2 dln. 8°.
Someren, J. F. van. Essai d'une bibhographie de l'histoire spéciale de la peinture et de la gravure en Hollande et en Belgique, 1500—1875. Amst. 1882. 8°.
Vinet, Ernest. Bibhographie méthodique et raisonnée des beaux-arts. Esthétique et histoire de 1'art, archéologie, architedure, sculpture, peinture, gravure, arts industriels, etc. etc. Accompagnée de tables alphabétiques et analytiques. Paris, 1874, 1877. Livr. 1, 2. 8°. (niet verder verschenen).
Bredius, A. Naamlijst van kunst-catalogi, 's Grav. 1897. 8°.
Defer, P. Catalogue général des ventes pubhques de tableau x et estampes depuis 1737 jusqu'a. nos jours contenant lo. les prix des plus beaux tableaux, dessins, miniatures, estampes, ouvrages a figures et hvres sur les arts; 2o. des notes biogra-



iv. 4. ee. speciale bibliographie. land- en tuinbouw, c
61
phiques formant un dictionnaire des peintres et des graveurs les plus célèbres de toutes les écoles. Paris, 1863. 2 stkn. 8°.
lère partie. Estampes. lre livr. — 2e partie. Tableaux, dessins, gouaches et miniatures. lre livr.
Duplessis, G. Les ventes de tableaux, dessins, estampes et objets d'art au 17e et 18e siècles, 1611—1800. Essai de bibliographie. Paris, 1874. 8°.
Soullié, Louis. Les ventes de tableaux, dessins et objets d'art au XlXe siècle, 1800—1895. Essai de bibhographie. Paris, 1896. 8°.
Willigen, A. van der. Naamlijst van Nederlandsche kunstcatalogi, veelal met derzelver prijzen en namen van af 1731—1861, welke de verzameling uitmaken van A. van der Willigen. Haarl. 1873. 8°.
Deze verzameling werd door de Bibliothèque Nationale te Parijs aangekocht.
ee. Land- en tuinbouw.
Baillière et fils, J. B. Bibhographie agricole. Paris, z. j. kl. 8°.
Baldamus, E. Die literarischen Erscheinungen der letzten 5 Jahre, 1866—70 auf dem Gebiete der Forst-, Haus- u. Landwirtschaft, sowie des Gartenbaues. Alphabetisch geordnet und mit einem Autorenregister versehen. Leipzig, 1871. 8°.
Die Erscheinungen der deutschen Literatur auf dem
Gebiete der Land-, Forst- und Hauswirthschaft sowie des Gartenbaues, 1871—75. Alphabet. geordnet und mit einem MateriënRegister versehen. Leipzig, 1876. 8°.
Die Erscheinungen der deutschen Literatur auf dem Gebiete
der Land- und Hauswirthschaft, sowie des Gartenbaues, 1876—80. Alphabet. geordnet und mit einem Materiën-Register versehen. Leipzig, 1881. 8°.
Enslin, T. C. F. Bibhotheca oeconomica, oder Verzeichniss der in alterer und neuerer Zeit bis zur Mitte des Jahres 1840 in Deutschland und angranzenden Landern erschienenen Bücher über die Haus- und I^dwirthschaft urid deren einzelne Zweige: den Wein- und Gartenbau, die Bienen-, Schaaf-, Rindvieh-, und Pferdezucht, die Kochkunst u. s. w. so wie über die mit der Landwirthschaft verbundenen Gewerbe, als das Bierbrauen, Brantweinbrennen, Essigbrauen, Bleichen etc. Von neuem ganzhch umgearbeitetete 2z. Aufl. von W. Engelmann. Leipzig, 1841. 8°.
Hazlitt, W. Carew. Gleanings in old garden literature. London, 1892. kl. 8°.
Meijer & Schaafsma. Catalogus van boeken, tijdscln-iften en platen over landbouw, veeteelt, paarden, zuivelbereiding, tuinbouw, enz. bijeengebracht voor de tentoonstelling gehouden



352
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
ter gelegenheid van het 60 jarig bestaan van de Friesche Maatschappij van Landbouw te Leeuwarden. Aug. 1912. 8°.
(Musset—Pathay, V. D. de). Bibhographie agronomique ou dictionnaire raisonné des ouvrages sur 1'économie rurale et domestique et sur l'art vétérinaire. Suivie de notices biograpbiques sur les auteurs, et d'une table alphabétique. Par un des collaborateurs du Cours complet d'agriculture pratique. Paris, 1810. 8°.
(Siddré, J. H.). Alphabetische naamlijst van Nederlandsche geschriften over landbouw, veeteelt, veeartsenijkunde, houtteelt, en tuinbouw. Zooals die afzonderlijk uitgegeven of in tijdschriften en werken van genootschappen opgenomen zijn. Met eene naamlijst der schrijvers (en een voorrede van W. C. H. Staring). Utr. 1851. 8°.
Sloet tot Oldhuls, B. W. A. E., en W. J. D. van Iterson.
Proeve eener opgave van bouwstoffen voor eene geschiedenis en statistiek van den Nederlandschen landbouw, 's Grav. 1874. 8°.
//. Liedboeken. (Zie voor het Geestelijk lied afdeeling w.3).
Arnold, Th. J. I. Bibhographie van Nederlandsche bedboeken van de 16e tot de 18e eeuw. Oorspronkelijk handschrift op losse bladen, in twee doozen. 4°.
Graft, C. G. van de. Middelnederlandsche historieliederen toegelicht en verklaard. Epe, 1904. 8°.
Iets over de zoogenaamde Mopsjes of Hoornsche hedeboekjes. Handschrift van 30 blz. 4°. (overgeschreven uit de Alg. Konst en Letterbode. 1849—51).
Kopp, Arthur. Niederdeutsche Liederdrucke aus dem 16. Jahrhundert. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XIX. 1902).
Liedboeken, Nederlandsche. en hederen van de vroegste tijden tot op heden (einde 18e eeuw) naar tijdsorde gerangschikt en met aanteekeningen voorzien. Handschrift in 5 cahiers, door J. H. L. 1898. 4°.
Beschrijving naar exemplaren uit het Museum Meermanno-Westrheenianum, Bibl. der Maatschappij v. Letterkunde, Bibl. der Vereeniging van Muziekgeschiedenis, Koninklijke Bibliotheek, Bibl. D. F. Scheurleer, Bibl. Royale te Brussel, Bibl.-De Coussemaeker. Liedboeken, Nederlandsche. Lijst der in Nederland tot het jaar 1800 uitgegeven liedboeken. Samengesteld onder leiding van D. F. Scheurleer, 's Grav. 1912. 8°.
Uitgave van het Frederik Muller Fonds. Schmidt, Adolf. Ein Sammelband deutscher Lieder aus dem Jahre 1529 in den Grossherzoghchen Hofbibhothek zu Darmstadt. Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XII. 1895).



IV. 4. Ü. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. MUNT- EN PENNINGKUNDE.
353
gg. Luchtvaart.
Boffito, G. Saggio di bibliografia aeronautica Italiana. (La Bfljfiolilia. Anno. VII—IX. 1905—08).
Brockett, P. Bibliography of aeronautics. Wash. 1910. 8°.
Smithsonian Miscellaneous Collections. Volume 55. Hodgkins Fond. Minor, J. Die Luftfahrten in der deutschen Literatur. Ein bibliographischer Versuch. (Zeitschrift für Bücherfreunde.Jahrg. I. 1909—10).
Klinckowstroem, C. von. Luftfahrten in der Literatur.
(Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. Jg. III. 1911—12).
hh. Microscopische drukken.
Kleemeier, F. J. Kleine Bücher und mikroskopische Drucke. Leipzig, 1906. in 4°. (uit Börsenblatt f. d. deutschen Buchhandlung).
Mohr, Louis. Des impressions microscopiques. Paris, 1879. 8°.
Nauroy, Ch. Bibhographie des impressions microscopiques. Paris, 1881. 12°.
ii. Munt- en Penningkunde.
Brückmann, F. E. Bibhotheca numismatica oder Verzeichniss der meisten Schriften so vom Müntz-Wesen handeln, was hiervon so wohl Historici, Physici, Chymici, Medici, als auch Juristen und Theologi geschrieben, mit Fleisz colhgirt und in alphabetische Ordnung gesetzt. Wolienbüttel, 1729. 8°.
Gnecchi, Fr., ed Ercole. Saggio di bibhografia numismatica delle zecche Italiane medioevah e moderne. Milano, 1889. 8°.
Hirsch, J. C. Bibhotheca numismatica exhibens catalogum auctorum qui de re monetaria et numis tam antiquis quam tecentioribus scripsere. Collecta et indice rerum instructa. Norimb. 1760. fol.
Labbe, Ph. Bibhotheca bibhothecarum curis secundis auctior. Accedit bibhotheca nummaria in duas partes tributa. I. De antiquis numismatibus. II. De monetis ponderibus et mensuris. Cum mantissa antiquariae suppellectihs ex annulis, sigillis, gemmis, lapidibus, statuis, obeliscis, inscriptionibus, ritibus, similibusque, Romanae praesertim antiquitatis monumentis collecta Paris. 1664. kl. 8°.
Ruland, A. Drei xylographische Münz-Bücher. Producte des XVI Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. XV. 1854).
23



354
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
jj. Muziek.
Brambach, W. Die Reichenauer Sangerschule. Beitrage zur Geschichte der Gelehrsamkeit und zur Kenntniss mittelalterhcher Musikhandschriften. Lpz. 1888. 8°.
Beihefte zum Centralblatt für Bibliothekwesen. II.
Brunet, G. Répertoire de bibliographies spéciales. Ouvrages qui contiennent de la musique notée. (Serapeum. Jg. XVTI. 1856).
Chansons und Tanze. Pariser Tabulaturdrucke für Tasteninstrumente aus dem Jahre 1530 von Pierre Attaingnant. Nach dem einzigen bekannten Exemplar in der K. Hof- und Staatsbibliothek zu München herausgegeben von Ed. Bemouilh. München, 1914. 4HefteFacs., 1 Heft Textbeigabe. tez. 5dln.langw. 4°.
Seltenheiten aus süddeutschen Bibliotheken in getreuen Nachbildungen herausgegeben. Band III.
Duyse, Fl. van. Een Antwerpsche muziekdruk van 1563. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
(Eek Jr., G. H. van). Handboek der Nederlandsche muziekliteratuur, 's Grav. 1890.1. Systematisch overzicht. — II. Katalogus van in Nederland verschenen muziekuitgaven benevens boeken plaatwerken betreffende de toonkunst. Alphabetisch gerangschikt met aanwijzing der prijzen en uitgevers en van een systematisch overzicht voorzien, 's Grav. 1889. m. 3 aanhangsels. 8°. • Eitner, R. Biographisch-bibhographisches Quellen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten der christhchen Zeitrechnung bis zum Mitte des 19ten Jahrhunderts. Leipzig, 1900—1904. 10 dln. 8°.
—■— MisceUanea Musicae bio-bibliographica. Musikgeschichthche Quellennachweise als Nachtrage und Verbesserungen zu Eitners Quellen-Lexikon. Herausgegeben von H. Springer, M. Schneider und W. Wolffheim. Jahrg. I—III. Leipzig, 1912—16. 8°. (alles wat verschenen is).
■ Bibhographie der Musik-Sammelwerke des XVI und
XVII Jahrhunderts. Im Vereine mit F. X. Haberl, A. Lagerberg und C. F. Pohl bearbeitet. Berlin, 1877. 8°.
Enschedé, J. W. Nederlandsche musicalia. Alphabetische titellijst, 1908—1911. Amst. 1909—1912. 4 stkn. 8°.
Uitgave van de Vereeniging voor Noord-Nederlands muziekgeschiedenis.
Fétis, F. J. Biographie universeUë des musiciens et bibhographie générale de la musique. 2e édition entièrement refondue et augmentée de plus de moitié. Paris, 1860—65. 8 dln. Supplément
et complément pubhés sous la direction de Arthur Pougin. Paris, 1878—80. 2 dln. tez. 10 dln. 8°.
Freystatter, W. Die musikahschen Zeitschriften seit ihrer Entstehung bis zur Gegenwart. Chronologisches Verzeichniss der periodischen Schriften über Musik. München, 1884. 8°.



IV. 4. jj. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. MUZIEK.
355
Goovaerts, A. Histoire et bibliographie de la typographie musicale dans les Pays-Bas. Anvers, 1880. m. 9 reprod. 8°.
Hiff, A. Catalogue of printed music pubhshed prior to 1801 now in the Library of Christ Church, Oxford. Oxford, 1919. 8°.
Katalogus der afdeeling muziek en methodisch spreken van de rubriek „Kunstonderwijs" in het paviljoen Onderwijs van de tentoonstelling „De Vrouw", 1813—1913. 8°.
Mitjana, Rafael. Una visita bibhografica a la seccion de musica de la Bibhoteca Universitaria de Uppsala. (La Bibhofiha. Anno XI. 1909—10).
Naylor, E. W. An Elizabethan Virginal Book, being a critical essay on the contents of a manuscript in the Fitzwilham Museum at Cambridge. London, 1905. m. afb. 8°.
Olschki, Leo S. Contribution a la bibhographie de la musique vocale itahenne du genre profane des XVIe et XVIIe siècles. (La Bibhofiha. Anno VIII, IX. 1906—08).
Pedrell, F. Catalech de la Bibhoteca musical de la diputació de Barcelona, ab notes históriques, biografiques, y critiquës, transcripcions en notació moderna y facsfmils dels documents més importants pera la bibhograffa espanyola Bare. 1908,09. 2 dln. m. facs. 4°.
(Petzholdt, J.). Die Vokal- und Instrumental-Musik aus der Zeit des deutsch-fianzösischen Krieges, 1870—71. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1874).
Scheurleer, D. F. Catalogus der muziekbibhotheek van D. F. Scheurleer. 'sGrav. 1893—1910. 3 dln. 8°.
Squire, W. Barclay. Catalogue of printed music published between 1487 and 1800 now in the British Museum. Lond. 1912 2 dln. gr. 8°.
Steele, R. The earhest English music printing. A description and bibliography of Enghsh printed music to the close of the 16th century. London, 1903. m. pl. 4°.
Hl. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 11.
Whistling, C. F. Handbuch der musikalischen Literatur oder allgemeines systematisch geordnetes Verzeichniss gedruckter Musikalien, auch musikalischer Schriften und Abbüdungen mit Anzeige der Verleger und Preise. 2te ganz umgearbeitete vermehrte und verbesserte Auflage, mit alphabetischen Namensregistern der Autoren und Musikahenverleger. Leipzig, 1828. in 2 dln.— Erganzungsband, die wahrend des Druckes erschienenen Werke bis zum Ende des Jahres 1828 und die Namensregister über das ganze Werk enthaltend. Leipzig, 1829. — 2ter und 3ter Erganzungsband die vom Januar 1829 bis zum Ende des Jahres 1833, und die vom Januar 1834 bis zum Ende des Jahres 1838 neu er-



356
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
schienenen und neu aufgelegten musikalischen Werke enthaltend. Angefertigt von Ad. Hof meister. Leipzig, 1834—39. tez. 5 dln. 8°.
Hof meister, Fr. Verzdchniss der im Jahre 1892—1908
erschienenen Musikalien und musikalischen Schriften und Abbildungen mit Anzeige der Verleger und Preise. In alphabetischer Ordnung nebst systematisch geordneter Uebersicht. Leipzig, (1893—1909). Jg. 41—57. le—9e Reihe. 17 dln. 8° en 4°.
kk. Notariaat.
Korndörffer, J. P. J. W. Lijst van boeken over het notariaat, 's Hage, 1875. gr. 8°. (overdruk uit Regt en Wet). Exemplaar met bijvoegsels van den schrijver.
Vervolg hierop, bijgewerkt tot 1898. In handschrift
van den schrijver.
Pappafave, V. Biljeznicki obraznik. Sa izjasnjenjima povjestnim, bibhografskim i pravnickim. Preveden po Anticu i A. Simonicu. Zadar, 1896. 8°.
Blz. 248 — 423 bevatten een bibliographie van het notariaat.
II. Opvoedkunde, school- en kinderboeken.
Bibliographie francaise en matière de pédagogie, d'éducation et d'instruction populaire du XVe siècle jusqu'a 1'année 1878. 8°. (overdr. uit Dictionnaire de pédagogie).
Boekenlijst, Algemeene. ten dienste der lagere scholen in Holland, benevens de dispositie van den Munster van Binnenl. Zaken betrekkelijk dezelve genomen den 8in van Hooimaand 1810. Leyden, 1810. m. Supplement 1811. 2 st. 8°.
Boekenlijst, Algemeene. ten dienste der lagere scholen in de noordelijke provinciën van het Kon. der Nederlanden eerst, uit kragt van art. 24 der wet van 3 April 1806, gearresteerd bij besluit van den Minister van Binnenl. Zaken van 8 July 1810 en nu met alle daartoe behoorende stukken en supplementen opnieuw gedrukt en uitgegeven op last van Z. M. den Koning, vervat in Hoogstdeszelfs besluit van 14 Juny 1815. 's Grav. 1815. 8°.
Burger Jr., C. P. De wetten voor de Haarlemsche en Amsterdamsche gymnasiasten. (Het Boek. Jg. I. 1912).
De laatste kathoheke Amsterdamsche rectoren, en hunne
carmina. (Het Boek. Jg. I 1912).
Oude Amsterdamsche carmina scholastica. (Het Boek.
Jg. IL 1913).
De 16e eeuwsche Amsterdamsche schoolgangen I—III.
(Het Boek. Jg. VIII. 1919, IX. 1920).



IV. 4. 11. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. OPVOEDKUNDE ENZ.
357
Burger Jr., C P. Een merkwaardig schoolboekje. (Bijbelwoorden. 1793). (Tijdschr. voor boek-en bibhotheekwezen. Jg. II. 1904).
Catalogue, Troisième. de hvres et de moyens matériels d'enseignement recommandés pour les écoles primair es et les écoles normales. Arrêtés ministeriels du 7 juület 1888, du 31 décembre 1888 et dn 31 juihet 1889. Brux. 1889. 8°.
CoUyn, I. Hollandsche prijsboeken uit de 17e en 18e eeuw. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. V. 1907).
Dela Montagne, V. A. De schrijver van „den Spieghel der ióncheyt". (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. V. 1907). m. Naschrift door J. Wils. (aldaar. Jg. VI. 1908).
Schoolboeken te Antwerpen in de 17e eeuw. (Tijdschrift
voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. V. 1907).
Nog een schoolboekje. (Les collocutions de Matthias Francois, Malinois. 1634). (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. II. 1904).
Gerrits, J. Onze hedendaagsche leermiddelen voor alle vakken van onderwijs, voornamelijk op het gebied der natuurk. wetenschappen, technologie en landbouwkunde en vooral ook voor het teekenonderricht. Vraagbaak voor leeraars, onderwijzers, beoefenaars der letterkunde en der operatieve heelkunde, liefhebbers van wetenschappelijke verzamelingen, enz.; zijnde meerendeels exotische producten, op eigen bodem overgeplant en methodisch gerangschikt ten behoeve van het Algem. Schoolmuseum van Van der Hoeven & Buys te Rotterdam, 1879. 8°.
Hulshof, A. Een middeleeuwsch kroniekje, dat tijdens de Repubhek als schoolboek is gebruikt. (Dye Cronycke van Hollant, Zeelant ende Vrieslant. 1538). (Het Boek. Jg. I. 1912).
Kinderlectuur. Lijst van boeken, geschikt voor schoolbibliotheken, samengesteld uit de beoordeehngen van de Commissiën voor kinderlectuur, benoemd door het Nederl. onderwijzersgenootschap. Amst. (1919). 8°.
Knuttel—Fabius, Elize. Oude kinderboeken. Paedagogie en moraal in oude kinderboeken, 's Grav. 1906. 8°.
Over oude kinderboeken en prenten. Zwolle, 1912. 8°
(De Boekzaal. VI. 4, 5).
Koester, Herman L. Geschichte der deutschen Jugendhteratur. In Monographien. Hamb. 1906—8. 2 dln. 8°.
Idem. 2te Auflage. Hamb. 1915. 8°.
Kunst im Buche des Kindes, Die. Ein Beitrag zur Frage der Kinder- und Jugend-Literatur u. s. w. Reich ülustriert herausgegeben von G. W. Dietrich. München, (1906). 8°. '



358
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
(Low, W.). A classified catalogue of school, college, classical, technical, and general educational works in use in Great-Britain in the early part of 1871. London, 1871. 8°.
Lijst der leerboeken tot 1806 gebruikt op de stadsscholen te Amsterdam. Hs. 6 blzz. fol.
De collectie zelve is, naar ik meen, in 10 kl. 8°. bandjes gebonden en thans (1880) op de Bibl. Onderwijzersgenootschap of bij het Nut. (Aanteekening van Fred. Muller).
Lijst van boeken voor volksbibhotheken. Eerste proeve. Uitgegeven door de Mij. tot nut van 't algemeen. 1879. 8°.
Lijst van boeken geschikt om opgenomen te worden in de bibliotheken voor jongeheden. Uitgegeven door de Mij. tot nut van 't algemeen. Amst. (1894). 8°.
Manacorda, G. Libri scolastici del medio evo e del rinascimento. (La Bibhofiha. XVII, XVIII. 1915—17).
Muller, Fred. Proeve eener bibhographie. I. der in Nederland verschenen werken over opvoeding en onderwijs; II. der werken voor het lager schoolwezen in Nederland. Amst. 1858. 8°.
Natorp, B. C. L. Kleine Schulbibhothek. Ein geordnetes Verzeichniss auserlesener Schriften für Lehrer an Elementar- und niedern Bürgerschulen mit beygefügten Beurtheilungen. 4te verb. und mit einem Inhaltsverzeichnisse und Register vermehrte Aufl. Duisburg und Essen, 1811. kl. 8°.
Otterloo, M. D. van, H. J. van Lummel, J. P. Schaberg en H. A. Gerritzen, Vereeniging van christelijk nationaal schoolonderwijs. Leiddraad en eerste bouwstoffen voor eene boekenlijst. Utr. 1865. 8°.
Riemens, K. J. Esquisse historique de 1'enseignement du francais en Hollande du 16e en 19e siècle. Leyde, 1919. m. facs. 8°.
Sabbe, M. Het leven ende den cours der studenten, Brugge (einde 17e eeuw). (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908)..
Schott, G. N. Handbuch der padagogischen Literatur der Gegenwart. Ein nach den Haupt-Lehrfachern übersichthch geordnetes Verzeichniss der namhaftesten literarischen Erscheinungen auf dem Gebiete der Padagogik. Leipzig, 1869—70. 3 dln. 8°.
Schreuder, A. J. Lijst van boeken en tijdschriftartikelen in het Nederlands verschenen over kinderstudie. 3de druk bijgewerkt tot Nov. 1916. Uitgave van het Museum voor ouders en opvoeders, (1917). 8°.
Tuer, Andrew W. History of the horn-book. London, 1897. m. 300 afb. 4°.



IV. 4. nn. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. PRENTEN EN PORTRETTEN.
359
Tuer, Andrew W. Pages and pietures from forgotten children's books, brought together and introdüced to the reader. London, 1898—99. m. afb. 8°.
Tuer, Andrew W. Stories from old-fashioned children's books, brought together andintroducedto the reader. London, 1899—1900. m. pl. en afb. 8°.
Wat mogen onze kinderen lezen? Een duizendtal beoordeelingen van in de laatste jaren verschenen kinderboeken door de Commissie uit de afd. Amsterdam I en II van het Nederl. onderwijzers-genootschap. Amst. 1899. — Vervolg, 1899—1903. Ruim 300 beoordeelingen. Amst. 1904. 8°.
Wegwijzer in de keus van schoolboeken en kinderwerk es. Jaarg. I—II, no. 1 en 2. Amst. 1847, 48. kl. 8°.
Wouters, D. Over het ülustreeren van leesboeken voor kinderen. Bussum, 1913. m. 192 afb. kl. 4°.
mm. Perkament, Op .. . gedrukte boeken.
Naumann, R. Die Pergamentdrucke der Leipziger Stadtsbibhothek. (Serapeum. Jg. VIL 1846).
(Praet, Jos. van). Catalogue des hvres imprimés sur vélin de la bibhothèque du Roi. Paris, 1822. Dl. 1—5. in 4bnd. m. 1 pl. 8°.
Catalogue de hvres imprimés sur vélin, qui se trouvent
dans les bibhothèques tant pubhques que particuhères, pour servir de suite au catalogue des hvres imprimés sur vélin de la bibhothèque du Roi. Paris, 1824—28. 4 dln. 8°.
Brunet, G. Livres imprimés sur peau-vélin. Supplément
a 1'ouvrage de M. van Praet. (Serapeum. Jg. XV. 1854).
Sandars, S. An annotated hst of books printed on vellum to be found in the University and College hbraries at Cambridge. With an appendix containing a list of works referring to the bibliography of Cambridge hbraries. Cambr. 1878. 8°.
nn. Prenten en Portretten.
Heinecken, H. J. C. Idee générale'd'une cohection complete d'estampes avec une dissertation sur l'origine de la gravure et sur les premiers hvres d'images. Leipsic et Vienne, 1771. m. 28 pl. 8°.
Hippert. Le peintre-graveur des Pays-Bas au XIX siècle. (Le Bibliophile beige. Année V, VI, VIII—XIV. 1870,71,73—79).
Houthakker, B. Catalogus van een verzameling van prenten, ontworpen of gegraveerd door vrouwen, benevens eenige teeke-



360
TV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
ningen gedurende de maand Mei 1913 tentoongesteld in de historische afdeeling van de tentcronstelling De Vrouw 1813— 1913. Amst. 1913. 8°.
Schetelig, J. A. G. Ikonographische Bibliothek, 1795—1800. lstes—5tes Stück (A—Fulvius). 8°. (niet verder verschenen).
Zur Westen, W. von. Festkarten des 18ten Jahrhunderts. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. N. F. IX. 1917).
Apin, S. J. Anleitung wie man die Bildnüsse berühmter und gelehrter Marmer mit Nutzen sammlen und denen dagegen gemachten Einwendungen gründhch begegnen soU. Nürnb. 1728. m. front, en monogrammen. 8°.
(Ireland, W. H.). Chalcographomania, or the portrait-coUecr tor and printseher's chronicle with infatuations of every description. A humorous poem in four books, with copious notes explanatory by Satyricus Sculptor esq. London, 1814. 8°.
Lieutaud, 3. Liste alphabétique de portraits francais gravés jusque et y compris 1'année 1775, faisant le complément de celle de la bibhothèque historique de la France du P. Lelong. 2e éd. corrigée et considérablement augmentée. Paris, 1846. gr. 4°.
Lijst van Nederlandsche portretten en historieprenten. Geëxcerpeerd uit Kramm, Leven der schilders. Hs. 4°.
Muller, Frederik. Beschrijvende catalogus van 7000 portretten van Nederlanders, en van buitenlanders, tot Nederland in betrekking staande, afkomstig uit de collectiën: de Burlett. Verstolk van Soelen, Lamberts, enz. met twee uitvoerige registers. 1". der personen, systematisch gerangschikt; 2°. der portretten volgens de schilders en graveurs; met eene uitvoerige voorrede over regeling en beschrijving van dergelijke verzamelingen, en eene gedetailleerde opgave der vroeger verkochte. Amst. 1853. 8°.
Someren, J. F. van. Beschrijvende catalogus van gegraveerde portretten van Nederlanders. Vervolg op Frederik Muller's Catalogus van 7000 portretten van Nederlanders. Amst. 1888—1891. 3 dln. 8°.
Uitgave van het Frederik Huiler Fonds.
Nijland, A. J. Lijst van portretten van vroegere docenten en leerlingen der Hieronymusschool te Utrecht, tentoongesteld hij de viering van het vierde eeuwfeest 4 Dec. 1874. Utrecht, 1874. 8°. t



IV. 4. pp. SPEC. BIBLIOGRAPHIE. RECHTS- EN STAATS WE TENSCH.
361
oo. Raadsels en Voorspellingen.
Burger Jr., C. P. Een pamflet vol raadsels. (Tijdschr. voor boek -en bibhotheekwezen. Jg. V. 1907).
Delepierre, O. Essai historique et bibhographique sur les rébus. London, 1870. m. pl. 8°.
Hayn, Hugo. Die deutsche Rathsel-Litteratur. Versuch einer bibhographischen Uebersicht bis zur Neuzeit. Nebst einem Verzeichnisse deutscher Loos-TrancMr-und Complimentir-Bücher. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. VII. 1890).
Sotzmann. Die Loosbücher des Mittelalters. (Serapeum. XI, XII. 1850—51).
Willems Az., L. Een pamflet vol raadsels, m. naschrift van C. P. Binger Jr. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekw. Jg. VII. 1909).
pp. Rechts- en Staatswetenschap. Staathuishoudkunde. Socialisme. Communisme.
Beughem, C. a. Bibhographia juridica et politica novissima: perpetuo continuanda sive conspectus primus catalogi hbrorum juridicorum, canonicorum, legahum, pohtico-legahum, ut et poUticorum quotquot currente hoe semisaeculo, id est ab anno 1651 per universam Europam, in quavis lingua.... aut novi aut emendatiores et auctiores typis prodierunt. Amst. 1680. 12°.
Borchard, E. M. The bibliography of international law and Continental law. Wash. 1913. 8°.
Guide to the law and legal hterature of Germany. Wash.
1912. gr. 8°.
Guide to the law and legal literature of Argentina,
Brazü and Chile. Wash. 1917. gr. 8°.
and T. W. Palm er. Guide to the law and legal literature
of Spain. Wash. 1915. gr. 8°.
Brunner, C. L. Handbuch der Litteratm der Criminahechtswissenschaft. Bayreuth. 1804. Dl. I. 8°. (niet verder verschenen).
Camus. Bibliothèque choisie des hvres de droit qu'il est le plus utüe d'acquérir et de connaltre, pour faire suite aux lettres sar la profession d'avocat. 5e édition revue et augmentée par Dupin ainé. Brux. 1833. 8°.
Clarke, J. Bibhotheca legum or complete catalogue of the common and statute law-books of the United Kingdom, with an account of their dates and prices. New edition. London, 1819. kl. 8°.
Costa, B, H. Bibhographie der deutschen Rechtsgeschichte. Braunschw. 1858. 8°.



362
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
(Cotillon et Durand). Répertoire des ouvrages de droit, de législation et de jurisprudence publiés spécialement en France depuis 1789, jusqu'a la fin de Novembre 1853. Suivi d'une table analytique et raisonnée des matières. Paris, 1854. 8°.
Delecourt, Ch. Notice bibliographique sur les Recueils de lois pubhées en France et en Belgique depuis 1789. Brux. 1883. 8°.
Dodt van Flensburg, J. J. Bijdragen tot de letterkundige regtsgeschiedenis, 1—15. 8°. (overdr. uit Bijdragen tot regtsgeleerdheid en wetgeving. VI).
Duyl, H. L. van, en A. Heringa. Litteratuur en rechtspraak betreffende de ongevallenwet 1901 en beroepswet. le vervolg (bijgewerkt tot Januari 1907). m. een register. Haarl. 1907. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca juridica, oder Verzeichniss aller brauchbaren, in alterer und neuerer Zeit, besonders aber vom Jahre 1750 bis zu Mitte des Jahres 1839 in Deutschland erschienenen Werke über alle Theile der Rechtsgelehrsamkeit und deren Hülfswissenschaften. Zuerst herausgegeben von T. C. F. Enslin. Von neuem ganzhch umgearbeitete Auflage mit Materiënregister. Leipzig, 1840. 8°.
Fockema Andreae, S. J. Overzicht van Oud-Nederlandsche rechtsbronnen. Haarl. 1881. 8°.
Geer van Jutphaas, B. J. L. de. Bijdragen tot de bibhographie onzer stad- en landrechten van 1550—1795. (Bibhographische Adversaria. Dl. II, III. 1874—76).
Hazlitt, W. Carew. A tentative catalogue of our prison-hterature, chronologically arranged. (The Bibhographer. Vol. VI. 1884).
Hildebrandt, C. Die Erscheinungen des deutschen Buchhandels auf dem Gebiete der Staats- und Rechtswissenschaften, Politik, Statistik und National-Oekonomie, des Finanz- und Bankwesens, sowie des Kirchenrechtes und der Kirchenpohtik. Von der Gründung des deutschen Kaiserreiches bis Ende 1881. Berlin, 1877— 1882. 2 dln. 8°.
Hofmann, F. L. Beitrag zur juristischen Bibhographie des XVI Jahrhunderts. Emilio Ferretti's Schriften. (Serapeum. Jg. XXIX. 1868).
Lipenius, M. Bibliothecae realis juridicae supplementa ac emendationes. Cohegit et digessit A. F. Schott. Leipzig, 1775. fol.
Mollat, G. T. O. Weigels' Systematisches Verzeichniss der Hauptwerke der deutschen Literatur aus dem Gebiete der Rechtsund Staats wissenschaften aus den Jahren 1820—1882 bearbeitet unter Mitwirkung von O. Wetzel. Leipzig, 1886. 4°.



IV. 4. pp. SPEC. BIBLIOGRAPHIE. RECHTS- EN STAATSWETENSCH.
363
Mallat, G. Beitrag zur juristischen Bibliographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1886).
Mehrere unbeschriebene juristische Incunabeln. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. III. 1886).
Mourik, B. Naamrol der rechtsgeleerde en historische schrijvers, welke over alle rechtzaaken en voorvallen, in de rechten in Holland, bij de praktizijns gebruikehjk, in 't Nederduits geschreven hebben. Aangetoond door een alphabetisch register Amst (1740). 4°.
Mühlbrecht, Otto. Wegweiser durch die neuere Litteratur der Rechts- und Staatswissenschaften. Für die Praxis bearbeitet. 2e umgearbeite und vermehrte Auflage. Berlin, 1893. 8°.
Uebersicht der gesammten staats- und rechtswissenschaft-
lichen Literatur der Jahre 1869—82, 84, 85, 88 90 91 92 95 Jahrg. II—XV, XVII, XVIII, XXI, XXIII, XXV XXVIII Berlin, 1870—96. 21 dln. 8°.
(Muller, W. J.). Literatuurhjst voor het adatrecht van Indonesië. • Uitgegeven door de Adatrechtstichting te Leiden, 's Grav. 1920.8°.
Naudé, G. La bibhographie pohtique, contenant les liures et la methode nécessaire a estudier la pohtique. Avec une lettre de M. Grotius et une autre du sieur Haniel sur le mesme subiet. Le tout traduit du Latin en Francois. Paris, 1642. kl. 8°. Met bijvoegingen in handschrift.
In denzelfden band: G. Botero, Raison et Gouvernement d'Estat en dix livres. Paris 1599.
Nijhoff, Mart. Bibhotheca juridica. Catalogus van alle boeken sedert 1837 in het Koningrijk der Nederlanden verschenen over staatswetenschappen, wetgeving en rechtsgeleerdheid, m. alph zaakregister. 's-Grav. 1874. 8°.
A systematical hst of the principal Continental law-hte-
rature published during 1907. With a nomenclature of all the periodicals, the law-collections of treaties, etc, and the names of editors, dates of commencement, etc. The Hague, 1908. 8°.
Ouvrages principaux de droit international public (droit
des gens). Catalogue systématique. La Haye, 1913. 8°.
Le droit international pubhc dans les Pays-Bas, 1596 
Wt3. Catalogue d'une collection d'ouvrages écrits par des auteurs néerlandais ou pubhés dans les Pays-Bas. La Haye, 1913. 8°.
Ouvrages principaux de droit international, privé. Catalogue systématique. La Haye, 1916. 8°.
Olivart, Marquis de. Bibliographie du droit international. Catalogue d'une bibhothèque de droit international, et sciences auxiliaires. 2s édition revisée et mise a jour, augmentée de quatre tables. Paris, 1905—10. 3 fascicules. 2 dln. kl. 4°.



36'
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Petit, L. D. Strafrechterlijke bibliographie, Jan. 1889—31 Dec. 1917. Leiden, 1889—1917. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor strafs recht).
Petzoldt, J. Zur Litteratur des nordamerikanischen Pönitentiarwesens. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1869).
Zur Litteratur über die Todesstrafe. (Neuer Anzeiger für
Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1869).
Zur Litteratur der Gesetzgebung für das deutsche Reich.
Strafgesetzbuch. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1870—74, 1876—80).
Picar d, E., et F. Larcier. Bibhographie générale et raisonnée du droit beige. Relevé de toutes les pubhcations juridiques parues depuis la séparation de la Belgique et de la France (1814) jusqu'au Ier octobre 1889. Brux. 1882—90. 8°.
Arenbergh, Emile van. Bibhographie générale et raisonnée du droit bslge. Tome II, 1889—1903. Suite au tomel, 1814— 1889 par E. Picard et F. Larcier. Brux. 1906—10, 13. 3 dln. m. tables générales, auteurs et matières. tez. 4 dln. 8°.
Presburg, J. M. Bibhographie voor staats-, regts- en adminisstratieve wetenschappen, staatshuishoudkunde, statistiek en armwezen. Huidboekje voor leden van de regterlijke magt enz. Leyd. 1852. Deel L 8°.
Met: Register van alle regterlijke uitspraken in de Nederlandsche tijdschriften en verzamelingen vermeld. Deel I. Leyd. 1852.
Pütter, J. S. Litteratur des teutschen Staatsrechts. Gött. 1776—83. 3 dln. 8°.
Recht, Internatlonales und auslandisches. Gesammtkatalog der Bestande von 30 Berliner Bibhotheken. Herausgegeben von der Intern. Vereinig. für vergleichende Rechtswissenschaft und Volkswirtschaftslehre zu Berlin. Berl. 1914. 8°.
Repertorium van de Nederlandsche jurisprudentie en rechtshteratuur, 1878—87. 's Bosch. 2 dln. 8°.
Bevat een alphabetischen klapper op de Nederl. rechtspraak en rechtsliteratuur.
Schetter, H. Th. Zur Bibhographie grösstentheils unbekannter Drucke alterer sachsischer RechtsqueUen. (Serapeum. Jg. XIV. 1853).
Schulze, W. N. Die reichsrechthche Literatur seit Entstehung des norddeutschen Bundes, 1867 bis Ende 1874. In lexicalischchronologischer Ordnung aufgestelt. Leipzig, 1875. 8°.
Selchow, I. H. G. de. Specimen bibliothecae ivris Germanici provincialis ac statvtarii. Editio quinta auctior et emendatior. Goett. 1782. 8°.



IV. 4. pp. SPEC. BIBLIOGRAPHIE. RECHTS- EN STAATSWETENSCH.
365
- Struvius, B. G. Bibliotheca juris selecta secundum ordinem hterarium disposita et ad singulas juris partes directa. Accessit bibliotheca sdectissima juris studiosorum. Emendavit et copiose locupletavit Chr. G. Buder. Edit. 7a. Jena, 1743. 8°.
Walter, O. A. Hand-Lexicon der juristischen Literatur des neunzehnten Jahrhunderts. Weimar, 1854. 8°.
Waree, B. Répertoire bibhographique des ouvrages de législation, de droit et de jurisprudence en matière dvile, administrative, commerciale et crimindle pubhés spécialement en France. Suivi d'une table analytique et raisonnée des matières. Nouvelle édition, revue et continué 3 jusqu'a nos jours. Paris, 1870. 8°.
In denzelfden band verschillende Fransche catalogi over rechtsgeleerdheid, van Joubert, Videcoq, Durand en anderen.
Wigmore, John H. A list of legal novels. (Chicago), 1908. 8°.
Wuttig, G. W. Bibhotheca juridica, Handbuch der gesammten neueren juristischen und staatswissenschafthchen Literatur. Eine Zusammenstdlung aher seit 1849 bis gegen die Mitte des Jahres 1867 auf dem Gebiete der Rechts- und Staatswissenschaft in den deutschen und benachbarten Staaten erschienenen Schriften. Mrt Materienregister und Nachweisungen über wichtigere in Zeitschriften enthaltene Abhandlungen. — 2ter Band die Jahre 1867 bis Mitte 1876 umfassend. Bearbeitet van L. Rossberg. Leipzig 1867, 1877. 2 dln. 8°.
Bibliography, A select, for the study, sources and hterature of English mediaeval economie history. Compiled by a seminar of the London school of economics under the supervision of Hubert Hall. London, 1914. 8°.
Catalogus van Nederlandsche uitgevers op gemeentelijk finantiëel en administratief gebied enz. Collectieve inzending van den Nederlandschen Uitgeversbond ter Tentoonstelling op gemeentelijk finantiëel gebied in het Stedelijk Museum te Amsterdam, 5 tot 25 September 1916. 8°.
Colmeiro, Manuel. Bibhoteca de los economistas Espanoles de los siglos XVI, XVII y XVIII. Madrid, 1880. 8°.
Documenten voor de economische crisis van Nederland in oorlogsgevaar, uitgegeven door de afdeeling Documentatie der Koninklijke Bibhotheek met medewerking van het Nederl.
Registaatuurbureau. 1ste serie Aug.—Dec. 1914. 2de serie Jan. 
Juni 1915. 3de serie Sept. 1915—16. 8°.
Gomme, F. S. A. G. Laurence. Books on local government. (The Bibliographer. Vol. I, II. 1882).
Gracklauer, O. Verzdclmiss von Schriften aus dem Gebiete der Sozialwissenschaften, Sozialdemokratie, Commune, Internationale,



366
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
bürgerliche Gesellschaft, Parteien, Presse und Arbeiterwesen. Systematisch zusammengesteUt in 21 Rubriken. Leipzig, 1878. kL 8.
Hammer, K. V. Apercu bibhographique de la littérature de réconomie pohtique et des sciences sodales parue en 1900, et en 1901. Krist. 1901, 1902. 2 dln. 8°.
Bibhografisk oversigt over udenlandsk ökonomisk
og sodalvidenskabelig litteratur udkommen i 1902. Krist. 1904. (overdr. uit Statsökonomisk tidsskrift).
Kemper, J. de Bosch. Overzicht van de letterkunde omtrent het armwezen in de zestiende eeuw. Amst. 1850. 8°. (overgedrukt uit: Nederlandsche jaarboeken voor rechtsgel. en wetgeving. XII. 3).
Laspeyres, F. Geschichte der volkswirtschafthchen Anschauungen der Niederlander und ihrer Litteratur zur Zeit der Republik. Leipzig, 1863. 8°.
Maas, G. Bibhographie der Sozialwissenschaften, herausgegeben
im Auftragdes Reichsamts des Innern, 1913... Berlin, 1913 
Jahrg. 9.... 8°.
Meusel, J. G. Litteratur der Statistik. Mit 2 Nachtragen. Leipzig, 1790—1797. 3 dln. 8°.
Exemplaar met tallooze vermeerderingen in handschrift van den schrijver.
Münsterberg, £. Bibhographie des Armenwesens. Bibhographie charitable. Berlin, 1900. 8°.
Ristelhüber, J. B. Wegweiser zur Literatur der Waisenpflege, des Volks-Erziehungwesens, der Armenfürsorge, des Bettlerwesens und der Gefangnisskunde. Cöln, 1831—1840. 2 dln. 8°.
Schulthess, F. Lijst van werken en tijdschriften betreffende misbruik en bestrijding van het gebruik van alcoholische dranken, uitgegeven in Nederland sedert de 17e eeuw tot 1911. 's Grav. 1911. 8°.
Stammhammer, Josef. Bibhographie des Socialismus und Communismus. Jena, 1893, 1900, 1909. 3 dln. gr. 8°.
Band II. Nachtrage und Erganzungen bis Ende des Jahres 1898. — Band III. Nachtrage und Erganzungen bis Ende des Jahres 1908. Mit einem vollstandigen Sachregister über alle drei Bande.
Bibhographie der Sodal-Pohtik. Jena, 1896, 1912. 2dln. 8°.
Bd. II bevat: die Literatur von 1895 — 1911 und Erganzungen zu Bd. I.
Bibhographie der Finanzwissenschaft. Jena, 1903. 8°.
Versicherungsliteratur. Die moderne, auf der Internat. Ausstellung für Buchgewerbe und Graphik, Leipzig, 1914. Hann. z. j. 8°.
Welch, Charles. Bibliography of the livery companies of London. (The Library. Vol. II. 1890).
■



IV. 4. rr. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE, SCHRIFT.
367
qq. Schermkunst.
GeUl, J. Bibliografia generale della scherma con note critiche biografichee storiche. Testo italiano e francese. Fir. 1890. m. afb. 8°.'
Idem. 2e édition économique, avec supplément Mil 1895. m. pl. 8°.
Levi, G. E., et J. Gelli. Bibliografia del duello, prefazionedi G. E. Levi. Md. 1903. 8°.
Massmann, H. F. Ueber handschriftHche Fechtbücher (Serapeum. Jg. V. 1844). ' v
Thimm, C. A. A complete bibliography of fencing and dueüing as practised by ah European nations from the middle ages tothe present day. With a classified index, in chronological order according to languages (alphabeticaUy arranged). Ülustrated with numerous portraits of ancient and modern masters of the art, title-pages and frontispieces of some of the earhest works London, 1896. m. portr., pl. en afb. 8°.
Vigeant. La bibhographie de 1'escrime ancienne et moderne Pans, 1882. m. afb. 8°.
rr. Schrift en Stenographie.
Cotarelo y Mort, Em. Diccionario biografico y bibhografico de cahgrafos espanoles. Madrid, 1914—16. 2 dln. m. pl. 8°.
Day, Lewis F. Penmanship of the XVI, XVII, and XVIIIth centunes. A series of typical examples from English and foreign wntmg books. London, (1912). m. 98 pl. kl. 4°.
Manson, A. S., Nlchols and Hall. Catalogue of works on penmanship ancient and modern, mduding histories of the art nwthods of teaching plain and ornamental writing, writing books with headbnes, copy shps etc. published in England, Scotland Ireland and Canada. Boston, 1875. 8°.
Peitz, P. Wegweiser durch die stenographische Litteratur der bekannteren Systeme nebst Verzeidmiss einer Anzahl verwandter Werke über Schriftkunde, etc. Nach den Systemen geordnet und herausg. Aachen, 1889. 8°.
Witzschke, P. Zur Tiro-Litteratur. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1877, 1879, 1885).



368
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
ss. Spel- en Speelkaarten. Zie ook de afdeeling Doodendansen
Breitkopf, Joh. G. I. Versuch den Ursprung der Spielkarten, die Emführung des Leinenpapieres und den Anfang der Holzschneide in Europa zu erforschen.. Leipzig, 1784, 1801. 2 dln. m. 14 pl. 4°.
Deel II draagt den titel: Beytrage zu einer Geschichte der Schreibekunst. Aus des Verfassers Nachlasse herausgegeben und mit einer Vorrede begleitet van J. Chr. F. Roch. Chatto, W. A. Facts and speculations on the origin and history of playing cards. London, 1848. m. afb. 8°.
Enschedé, J. W. Een Amsterdamsche speelkaartenmaker in het begin der 19e eeuw. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. I. 1903).
Jessel, F. A bibliography of works in English on playing cards and gaming. London, 1905. 8°.
Lacroix, Paul. (le bibhophile Jacob). L'origine des cartes a jouer. (Bulletin du bibhophile publ. p. Techener. lère série. 1835).
Oettinger, E. M. Contingent air Litteratur der Spielkarten und Kartenspiele. (Serapeum. Jg. XIII. 1852).
Pinchart, A. Recherches sur les cartes a jouer en Belgique. (Le Bibhophüe beige. Année IV, V. 1869, 1870).
Schutz, F. A. Ueber alte Spielkarten. (Nach von Reiffenberg's Aufsatz im XIV Bande der Schriften der Königl. Akademie zu Brussel). (Serapeum. Jg. IX. 1848).
Taylor, Ed. S. The history of playing cards with anecdotes of their use in conjuring, fortune-telhng, and card-sharping. London, 1865. m. pl. 8°.
Lange, Max. Verzeichniss der Schach-Bibhothek von Max Lange. Leipzig, 1900. m. portr. 8°.
Linde, A. van der. Schachhtteratm. Bibliographische Skizze. 1870. 8°.
Das erste Jahrtausend der Schachhttératur, 850—1880.
Berlin, 1881. 8°.
Simpson, R. Bibliography of chess. A contribution. Catalogue of books on the origin, history, and practice of the game of chess, from the earhest period to the present day. Comprising most of the celebrated works of ancient and modern chess writers, English and foreign, including a portion of the coUection of a well-known veteran chess player and author. On sale by R. Simpson. London, 1863. 12°.
Trttbner. Bibhotheca scaccariana. Catalogue d ouvrages sur le jeu des échecs que désire acheter la maison Trübner & Cie a Londres. (Londres, 1861). kl. 8°.



IV. 4. tt. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. SPORT ENZ.
369
tt. Sport, Jacht, Visscherij, Rijkunst, enz.
Lenz, G. F. Zusammenstellung von Schriften über Leibesübungen (Turnen, Heilgymnastik, Ringen, Spiele, Turnheder, Schwinunen, Eislauf, Fechten, Turnieren). 5e Aufl. Berlin, 1883.8°.
Stockum, C. M. van. Sport. Proeve eener bibhographie op het gebied van sport, van werken en tijdschriften verschenen in de jaren 1890—1912 in Nederland, Engeland, Duitschland, Oostenrijk, Frankrijk, Zwitserland, België en de Vereen. Staten van N.-Amerika. Met een hjst van de voornaamste Nederl. en buitenl. wetten en verordeningen betreffende enkele takken van sport en een volledig personen- en zaken-register. 's-Grav. 1913. 8°.
Baldamus, E. Die Erscheinungen der deutschen Literatur auf dem Gebiete der Forst- und Jagdwissenschaft, 1876—1880. Alphabetisch geordnet und mit einem Materie-Register versehen Leipzig, 1881. 8°.
Six, R. C. Beschrijvende naamlijst van handschriften, boek en plaatwerken door Nederlanders geschreven of in Nederland gedrukt vanaf 1550 tot op heden, welke betrekking hebben op de jachtkunde. Dev. 1904. 8°. afl. 1. (niet verder verschenen).
Souhart, R. Bibliographie générale des ouvrages sur la chasse, la vénerie et la fauconnerie pubhés ou composés depuis le XVe siècle jusqu'a ce jour en Francais, Latin, Allemand, Anglais, Espagnol, Italien etc. Avec des notes critiquës, de 1'indication' de leur prix et de leur valeur dans les différentes ventes. Paris 1886. 8°.
Uhagon, Fr. de, y Enrique de Leguina. Estudios bibliograücos, la caza. Madrid, 1888. 8°. Gedrukt in 100 exemplaren.
Ecksteln, E. Jahresbericht über die Fischereiliteratur. Im Auftrag des deutschen Fischerei-Vereines bearbeitet, 1911—12. Neudamm, 1912—13, Jg. I—II. 2 dln. 8°.
Westwood, T. A. New bibhotheca piscatoria; or, general catalogue of angling and fishing hterature with bibliograplncal notes and data. London, 1861. kl. 8°.
Westwood, T., and T. SatcheU. Bibhotheca piscatoria. A catalogue of books on angling, the fisheries and fkhculture, with bibhographical notes and an appendix of dtations touching on angling and fishing from old English authors. London, 1883. 8°.
Mennessier de la Lance. Essai de bibhographie hippique donnant la description détaülée des ouvrages pubhés ou traduits en Latin et en Francais sur le cheval et la cavalerie avec de nombreuses biograpbies d'auteurs hippiques. Paris, 1917. 2 dln. 8°.
24



370
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Foster, Fred. W. The bibliography of skating. (The Bibliographer. Vol. III—V. 1883—84).
Sotzmann. Ueber ein unbekanntes xylographisches Ringerbuch. (Serapeum. Jg. V. 1844).
' uu. Spreekwoorden.
Bernstein, I. Catalogue des hvres parémiologiques composant la bibhothèque de Ignace Bernstein a Varsovie. Warsch. 1900. 2 dln. m. afb. 4°.
Brunet, G. Bibhographie des proverbes. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome IX. 1852).
Bulbena, Ant. e ToseU. Assaig de bibhografia paremiologica catalana o sia catalech d'aqueUes obres o fragments contenint elites, aforismes, conseUs, adagis, proverbis, macsimes e sententies en Uenga catalanesca. Afegits, com a Apendech tres singulars aplechs no publicats fins are. Bare. 1915. 8°.
Duplessis, G. Bibhographie parémiologique. Etudes bibhographiques et htéraires sur les ouvrages; fragmens d'ouvrages et opuscules spécialement consacrés aux proverbes dans toutes les langues. Suivies d'un appendice contenant un choix de curiosités parémiographiques. Paris, 1847. 8°.
Franck, J. Die Ausgaben der Klugreden, 1548—1691. (Serapeum. Jg. XXVII. 1866).
Garcla Moreno, M. Catalogo paremiológico. Madrid, 1919. m. facs. 8°.
Hanus, J. J. Ueber die zwei Ausgaben der Incunabeln-Sprichwörtersammlung in der Prager Kaiserl. Universitatsbibliothek. (Serapeum. Jg. XVIII. 1857).
Nopitsch, C. C. Litteratur der Sprichwörter. Ein Handbuch für Literarhistoriker, Bibüographen und Bibhothekare. 2e Ausg. Nürnb. 1833. 8°.
Ottow, A. M. Beitrage zur Sprichwörterhtteratur. (Serapeum' Jg. XXVIII. 1867).
Sprichwörter und Klugreden, Neunundneundzig schone, weise. für die GeseUschaft der Bibhophüen zur Generalversammlung in Frankfurt am Main, am 2 December 1906, gesammelt von Joseph Baer & Co. 4°.
Surlngar, W. H. D. Recensie van W. Binder's Novus thesaurus, adagiorum latinorum, voorafgegaan van eene hjst van geschriften over de Latijnsche spreekwoorden. Een bijdrage voor de bibhographie. 1861. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor de Ned. gymnasien).
Tobias, Anton. Beitrage zur Sprüchwörter-Litteratur. (Serapeum. Jg. XXIX, XXX. 1868, 1869).



IV. 4. VV. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
371
vv. Taal en letteren. 1. Algemeen.
Arnd, C. Systema hterarium idque historico-pragmaticurn complectens praecipua scientiae literariae momenta, ea, qua fieri potuit, industria explanata, partim quoad argumenti, quod in iisdem occurrit, sensum necessarium aeque ac distinctum, partim quoad usum in ornni sdentiarum genere salutarem, partim quoad scriptorum certas in classes distributorum selectum: Una cum appendice dissertationum literarium, quarum copia vel plane non amplius vel certe difficulter haberi poterit. Lips. et Rostochü, 1714. m. front. 4°.
Betz, L. P. La littérature comparée. Essai bibliographique. Introduction par Jos. Texte. Strassb. 1900. 8°.
Beughem, C. a. Apparatus ad historiam hterariam novissimam, qui est Bibhographia eruditorum critico-curiosa, seu dispositio harmonica scriptorum, operumque quorum summaria et contenta in actis et ephemeridibus eruditorum universaé ferme Europae exhibentur. Amst. 1689—1701. 4 dln. 12°.
Boot, J. C. G. Bibhographische mededeeling over de Bellum grammaticale. Amst. 1887. 8°.
Catalogus dictionariorum in quo concordantiae et dictionaria linguarum, sdentiarum et artium continentur. Hs. 334 blzz. 2 dln. in 1 bd. 4°.
Waarschijnlijk omstreeks 1740 in Frankrijk geschreven.
Doorenbos, W. Handltiding tot de geschiedenis der letterkunde vooral van den nieuweren tijd. 2de herziene en vermeerderde uitgave. Velp, 1882. 2 dln. 8°.
Engelmann, W. Bibhothek der neueren Sprachen oder Verzeichniss der in Deutschland besonders vom Jahre 1800 an erschienenen Grammatiken, Wörterbücher, Chrestomathien, Lesebücher und andere Werke, wdche das Studium der lebenden europaischen Sprachen betreffen, wie auch derjeniger auslandischen Classiker, wdche ebendasdbst vom Jahre 1800 bis zu Anfange des Jahres 1841 zum Abdrucke gekommen sind. Nebst einer systematischen Uebersicht. Leipzig, 1842. 8°.
Grisebach, Eduard. Weltliteratur-katalog mit literarischen und bibhographischen Anmerkungen. 3te Auflage. Berlin, 1913. 8°.
Nis ar d, Ch. Histoire des hvres populaires ou de la littérature du colportage, depuis l'origine de rimprimerie jusqu'a rétabhssement de la Connnission d'examen des hvres du colportage, (30 Novembre 1852). 2eme édition revue, corrigée et considérablement augmentée. Paris, 1864. 2 dln. m. pl. en facs. 8°.



372
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Nijhoff, W. Wetenschap, letteren en kunst in Nederland, voornamelijk in de 19e eeuw. Bibhographisch overzicht. Deel I: Taal en letteren, m. een alphabetisch register, 's Grav. 1895. 8°.
Vater, J. L. Litteratur der Grammatiken, Lexica und Wörtersanunlungen aller Sprachen der Erde nach alphabetischer Ordnung der Sprachen mit einer gedrangten Uebersicht des Vaterlandes, der Schicksale und Verwandtschaft derselben. Berlin, 1815. 8°.
Idem. 2te völlig umgearbeitete Ausgabe von B. Jülg.
Berlin, 1847. 8°.
2. Oostersche talen.
Boele van Hensbroek, P. A. M. De beoefening der Oostersche talen in Nederland en zijne overzeesche bezittingen, 1800 —1874. Bibhographisch overzicht. Leiden, 1875. gr. 4°.
Bekroond door de Vereeniging t. bev. v. d. bel. der boekh. 11 Aug. 1874.
Schwab, M. Les incunables orientaux et les impressions orientales au commencement du XVIe siècle. Rapport a M. le rninistre de 1'instruction publique sur une mission en Bavière et en Würtemberg. Paris, 1883. 8°.
Zenker, J. Th. Bibhotheca orientalis, manuel de bibhographie oriëntale. Leipzig, 1846—61. 2 dln. 8°.
I. Les livres arabes, persans et turcs, imprimés depuis 1'invention de rimprimerie tant en Europe qu'en Oriënt disposés par ordre de matières. — table des auteurs, des titres orientaux et des éditeurs — un apercu de la littérature oriëntale. II. Supplément au Ier volume. — Littératures de 1'Orient chrétien, de 1'Inde, des Parsis, de L'Indo-Chine et de la Malaisie, de la Chine, du Japon. Littérature mantchoue, mongole et tibétaine, Tables des auteurs, des titres orientaux et des éditeurs.
Schnurrer, Chr. F. de. Bibhotheca Arabica. Halae ad Sal. 1811. gr. 8°.
Steinschneider, M. Uebersetzer aus dem Arabischen. Ein Beitrag zur Bücherkunde des Mittelalters. (Serapeum. Jg. XXXI. 1870).
Die arabischen Uebersetzungen aus dem Griechischen.
Leipzig, 1889—1893. 2 dln. 8°.
Centralblatt für Bibliothekswesen. Beiheft V, XII.
Beal, S. The Buddhist Tripitaka as it is known in China and Japan. A catalogue and compendious report. Printed for the India office. London, 1886. fol.
Carmoly, R. Bibhothèque judaïco-francaise. (Le Bibhophile beige. I. 1845).



IV. 4. VV. 2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTERE]
373
Cassuto, Umberto. Incunaboli Ebraici a Firenze. (La Bibliofilia. Anno XII, XIII. 1910—12).
Freimann, A. TJeber hebraische Inkunabeln. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XIX. 1902).
Fttrst, J. Bibhotheca Judaica. Bibhographisches Handbuch der gesammten jüdischen Literatur mit Einschluss der Schriften über Juden und Judentbum und einer Geschichte der jüdischen Bibhographie nach alfabetischer Ordnung der Verfasser bearbeitet. Leipzig, 1849—1863. 3 dln. 8°.
Nestle, U. Zur Bibhographie der hebraischen Sprachkunde. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVI. 1899).
Roest Mz., M. Catalog der Hebraica und Judaica aus der L. Rosenthal'schen Bibhothek. Amst. 1875. 2 dln. 8°.
Rossi, J. B. de. De Hebraicae typographiae origine ac primitiis seu antiquis ac rarissimis Hebraicorum editionibus seculi XV. Parmae, 1776. 4°.
De typographia Hebraeo-Ferrariensi, commentarius historicus, quo Ferrarienses Judaeorum editiones Hebraicae, Hispanicae, Lusitanae recensentur et ülustrantur. Parmae, 1780. 8°.
Annales typographiae Ebraicae Sabionetenses appendice
aucti, ex Italicis Latinos fecit J. F. Roos. Erl. 1783. 8°.
Annales Hebraec-typographici sec. XV. descripsit suoque
commentario ülustravit. Parmae, 1795. 4°.
Annales H:braeo-typographici ab anno M.D.I ad M.D.XL.
Digessit notisque riist.-aitiris instruxit. Parmae, 1799. 4°.
Steinschneider, M. Jüdisch-deutsche Literatur, nach einem handschrifthchen Katalog der Oppenheim'schen Bibhothek (in Oxford) mit Zusatzen und Berichtigungen. (Serapeum. Jg. IX X 1848, 1849, XXV. 1864 (m. besonderer Rücksicht auf Ave-Lallement), XXVII. 1866, XXX. 1869).
Hebraische Bibhographie. Blatter für neuere und altere
Litteratur des Judenthums. Berlin, 1858. No. 1, 6 12. 8°.
— Zur Litteratur der hebraischen Palaeographie (Neubau's Facsimiles). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IV. 1887).
Zusatze und Berichtigungen zu meinem „Bibhographischen Handbuch über die Litteratur für hebraische Sprachkunde". (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1896).
■ Porger, N. Nachtrage zu Steinschneiders Zusatzen und
Benchtungen zu seinem Bibhographischen Handbuche. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XV. 1898).



374
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Adelung, F. Bibliotheca Sanscrita. Literatur der SanskritSprache. 2e durchaus verbesserte und vermehrte Ausgabe. St. Petersb. 1837. 8°.
Gidemeister, J. Bibhothecae Sanskritae sive recensus hbrorum Sanskritorum, hucusque typis vel lapide exscriptorum critici specimen. Bonn, 1847. 8°.
3. Grieksche eri Latijnsche talen.
Brehm, G. N. Bibhographisches Handbuch der gesammten neueren, allgemeinen als besonderen griechischen und römischen Litteratur. Leipzig, 1797-1800.D. I. II. 8°. (niet verder verschenen).
I. Allgemeine griechische und römisohe Literatur. II Besondere griechische Schriftsstellerkunde.
. Collectors Vademecum, The Classical. Being an introduction to the knowledge of the best éditions of the Greek and Roman classics. London, 1812. 12°.
Doorschoten exemplaar met véle aanteekingen. Dibdin, Th. Fr. An introduction to the knowledge of rare and valuable éditions of the Greek and Latin classics, mduding an account of Polyglot Bibles; the best Greek, and Greek and Latin, éditions of the Septuagint and New Testament; the scriptores de re rustica; Greek romances; lexicons and grammars. 3d edition with additional authors and biograpbical notices (chiefly of English editors). London, 1808. 2 dln. m. 1 facs. 8°.
Enslin, Th. Chr. Fr. Bibhotheca auctorum classicorum, et Graecorum et Latinorum, oder Verzeichniss derj enigen Ausgaben und Uebersetzungen griecbischer und römischer Schriftsteller, welche vom Jahr 1700 bis zu Ende des Jahres 1830 in Deutschland erschienen sind, nebst den nothwendigsten und brauchbarsten Erlauterungs-schriften derselben. 5e Auflage neu bearbeitet und vermehrt von Chr. W. Löflund. Stuttg. 1831. — Supplementheft enthaltend die Literatur vom Jahre 1830 bis Mitte
1839 herausgegeben von W. Engelmann. Leipzig, 1840.
— Idem. 6te Aufl. — Supplementheft, 1847—52. Leipzig, 1853. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca scriptorum classicorum, et
Graecorum et Latinorum. Alphabetisches Verzeichniss der Ausgaben, Uebersetzungen und Erlauterungenschriften der griechischen und lateinischen Schriftsteller des Alterthums, welche vom Jahre 1700 bis gegen Ende des Jahres 1858 besonders in Deutschland gedruckt worden sind. Mit einer htterar-historischen Uebersicht. 7te umgearb. und erganzte Auflage. Leipzig, 1858. 8°.
— Idem. 8te Auflage umfassend die Literatur von 1700 bis 1878; neu bearbeitet von E. Preuss. Leipzig, 1880—82. 2 dln. 8°.



IV. 4. W. 3. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
375
Enslin, Th. Chr. Fr. Bibliotheca philologica oder Verzricbriiss derjenigen Grammatiken, Wörterbücher, Chrestomathieën, Lesebücher und anderer Werke, welche zum Studium der griechischen, lateinischen und orientahschen Sprachen gehören und vom Jahre 1750 zum Theil auch früher, bis zur mitte des Jahres 1839 in Deutschland und den angrenzenden Landern erschienen sind. Neue ganzhch umgearbeitete zweite Auflage von W. Engelmann. Leipzig, 1840. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca philologica oder alphahet.
Verzeichniss derienieen Grammatiken Wfir+prrWir-Vier „„ri o„h
Wercke, welche zum Studium der Griech. und Latein. Sprache gehören, und vom Jahre 1750, zum Theil auch früher, bis zur Mitte der Jahres 1852 in Deutschland erschienen sind. Nebst einer system. Uebersicht. 3e umgearb. und verbesserte Auflage. Leipzig, 1853. 8°.
Harwood, E. A view of the various éditions of the Greek and Roman classics, with remarks. London, 1775. 8°.
Hubner, E. Bibhographie der klassischen Altertumswissenschaft. Grundriss zu Vorlesungen über die Geschichte und Encyklopadie der klassischen Philologie. 2e verm. Auflage Berhn 1889. 8°.
Klussmann, R. Bibhotheca scriptorum classicorum et Graecorum et Latinorum. Die Literatur von 1878 bis 1896einschhesshch umfassend. Leipzig, 1909—13. 2 dln. 8°.
Labbe, Phll. Nova bibhotheca mss. hbrorum, sive specimen antiquarum lectionum Latinarum et Graecarum. In quatuor partes tributarum, cum Coronide poëtica. Accedunt supplementa decem I. Index Ant. Lect. Canisü. II. Catal. Tettü. III. Mss. Scoriaci in Hispania. IV. Mss. D. de Montchal Arch. Tolosani. V. Mss. D. D. Moraei et Naudaei. VI. Congr. de Fide propaganda, multique Arabici, Persici, Hebraei etc, cum Cat. Grolii. VII. Mss. Bibliothecae Regis Onistianissimi. VIII. Ex Xysto ëiusdem Bibhothecae. IX. Veteres editiones ante annum 1500. X. Spicilegium. Sequitur Bibhotheca bibhothecarum, catalogorum, indicum, etc. Paris. 1653. 4°.
Palmer, Henrietta R. List of English éditions and translations of Greek and Latin classics printed before 1641. With an introduction by V. Scholderer. London, 1911. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society. Prefaces to the first éditions of the Greek and Roman classics and of the sacred scriptmes. CoUected and edited by B. Botfield. London, 1861. 4°.
Schweiger, F. L. A. Handbuch der classischen Bibhographie Leipz. 1830—34. 2 dln. 3 stukken. 8°.
I. Griechische Schriftsteller. II Lateinische Schriftsteller.



376
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Veesenmeyer, G. Bibhographische und biographische Analekten zu der Litteratur der alten griechischen und lateinischen SchriftsteUer. Ulm, 1826. 8°.
Wagner, F. W. Grundriss der classischen Bibhographie. Ein Handbuch für Philologen. Bresl. 1840. 8°.
Degen, J. F. Literatur der deutschen Uebersetzungen der Griechen. Altenb. 1797—98. 2 dln. Mit Nachtrag. 1801. tez. 3 dln. kl. 8°.
Foster, F. M. K. English translations from the Greek. A bibhographical study. N.-Y. 1918. 8°.
Hofmann, S. F. W. Bibhographisches Lexicon der gesammten Litteratur der Griechen und Römer. Ier Theil. Griechen (A—E). Leipzig, 1830. 8°. (niet verder verschenen).
Lexicon bibhographicum sive Index editionum et inter-
pretationum scriptorum Graecorum tum sacrorum tum profanorum. Leipzig, 1832—36. 3 dln. 8°.
Westermann, A. Bibhographischer Bericht über die Literatur der griechischen Redner van 1833 bis 1843. 8°. (overdruk).
Bonnefon, D. Les écrivains célèbres de Rome ou biographie des principaux écrivains latins. Avec une analyse, une appréciation et de nombreuses citations de leurs chefs d'oeuvre. Paris, 1885. 8°.
Brinkgreve, M. R. J. Lijst van Latijnsch spraakgebruik. Rott. 1914. 8°.
Degen, J. F. Versuch einer voUstandigen Litteratur 'der deutschen Uebersetzungen der Römer. Altenb. 1794—97. 2 dln. m. Nachtrag. 1799. tez. 3 bdn. 8°.
Fabricius, J. A. Bibhotheca Latina sive notitia auctorum veterum Latinorum, quorumcunque scripta ad nos pervenerunt, distributa in hbros IV. 5a editio ab auctore emendata, accedit volumen alterum supplementi loco separatim excusum. Hamburg, 1721—22. 3 dln. 8°.
Bibliotheca Latina mediae et infimae aetatis cum supplemente Chr. Schoettgenii jam a P. Joanne Dom. Mansio e Mss. editisque codicibus correcta, illustrata, aucta post editionem Patavinam an. 1754. Nunc denuo emendata et aucta, indicibus locupletata. Accedunt in fine vetera plura monumenta tum a Fabricio olim tradita, cum a Cl. Mansio primo adiecta. Flor. 1858—59. 6 dln. m. portr. 8°.
Mayor, John. £. B. Bibliographical clue to Latin hterature. Edited after E. Hübfler with large additions. London, 1875. 8°.



IV. 4. W. 4. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
377
Weller, Emil. lateinische Lehr- und Wörterbücher des sechzehnten Jahrhunderts mit deutschen Interpretationen fSefapeum. Jg. XXI. 1860, XXII. 1861). ' V
4. Nederland en België.
Altorffer, J. C. Eene bibhographische aantéekening over een ?o«n Jolkf oman- (Een schoone historie van Bueuyn). Midd 1858 8. (overdruk uit de Bijdragen tot de oudheidk. en geschiedenis, inzonderheid van Zeeuwsch Vlaanderen. Dl. III 1858).
^ Bxff' f * 2Vel den Ülvloed van de ïtahaansche letterkunde op de Nederlandsche gedurende de 19e eeuw. Amst. .1919. 8°.
Bergh, L. Ph. C. van den. De Nederlandsche volksromans bene bijdrage tot de geschiedenis onzer letterkunde. Amst. 1837. 8°.
Boekenoogen, G. J. De Nederlandsche volksboeken. (Tiidscbrnt voor boek- en bibhotheekwezen. Jaarg. III. 1905).
Botermans, A. J. Die hysterie van die seven wyse mannen van romen. Haarl. 1898. 8°. Bfl
brfn^^0^^ W*Wi0graPllie der verschillende uitgaven en der huipil- ï^j. hJ*torie van die seuen wijse mannen van romen bewerkt door A. J. Botermans. Tekstherdruk naar het eenig bekende exemplaar der editio princeps Ao 1479 Hiarl 1898
te nepmUktKme-Lde lettftypen wdke °°k Albrecht Hendriksz ia 1582 te Delft gebruikte door Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem.
Bnri°T%P' A- S' V8n Limbur6- II movimento inteUectuale in Oianda. Fir. 1871. 8°.
19f4^nCke' R' Een XVIIde eeuwsche klucht. (Het Boek. Jg. IH.
Hermans, C. R. Introductio in notitiam rei htterariae maxime
provinciae Brabantiae Septentrionalis. Lugd. Bat. 1834. 8°
^om°ê, Jac. Oud Hollandsche dichtstukken tot aan het
SfVS3" 15dLeeuw- Met bibhographische noten. Handschrift van 229 pag. fol.
lijst van boeken over Nederlandsche dichtkunst der 16—18de eeuw Werken der Rederijkers, tooneelspelen der 17e en 18e eeuw volksboeken en Nederlandsche taalkunde. Handschrift fol
^TeJ- Kurl' BeT- Einfl,lss der de«^chen Literatur auf die mederiandische urn die Wende des XVIII. und XIX Jahrhunderts ti!5:^0dLder Uebersetzungen; Fabel und IdyUendichtinyr Klopstocks „Messias" Uebersicht über das Drama. Weimar'



378
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Petit, Louis D. Proeve eener bibliographie der Nederlandsche dialecten, leged. Culemb. 1882. 8°. (overdrukuit Onze Volkstaal).
Bibhographie der middelnederlandsche taal- en letterkunde tot 1910. Leiden, 1888—1910. 2 dln. 8°.
Bibhographie der middelned. letterkunde. Mededeelingen door Th. J. L Arnold in de Vlaamsche Akademie van taal en letterkunde te Gent, m. eigenh. brief van Arnold. — Petit. Brief aan de Kon. VI. Akademie tot zelfverdediging tegen gemaakte aanmerkingen met des heeren Arnold's wederantwoord. Gent, 1889. — Bespreking door J. W. Muller in Centralblatt für Bibliothekwesen. VIL 6).
Schotel, G. D. J. Vaderlandsche volksboeken en volkssprookjes van de vroegste tijden tot het einde der 18de eeuw. Haarl. 1874. 2 dln. m. afb. 8°.
Sterck, F. J. M. Onder Amsterdamsche humanisten. (Het Boek. Jg. VI. 1917, IX. 1920).
Volksboeken, Nederlandsche. Opnieuw uitgegeven van wege de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. Leiden, 1902—13.
I. Den droefliken stryt die opten berch van Roncevale in Hispanien geschiede daar Rolant ende Olivier metten fluer van Kerstenryc verslagen waren. Naar den Antwerpschen druk van Willem Vors terman uit het begin der XVIe eeuw uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1902. m. 3 afb. II. De historie van Floris ende Blancefleur. Naar den Amsterdamschen druk van Ot Barentsz. Smient uit het jaar 1642 uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1903. m. 11 afb. IV. Genoechlijke history van den schricklijcken ende onvervaerden reus Gilias, hoe hy des- grootert-Conincx wonderschcone dochter vant eylant Helyce langhen tijt in bewaringheiadde ende hoe een smeetsknecht Sie-vreedt, genaemt, ghesonden wierde om dese dochter weder te verlossen, ende voor syn bruyt te honden. Naar den druk van 1641, uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1903. in. 1 afb.
V. Die schoone historie van Malegys. Eene schoone ende nieuwe historie autentyck, die dat vervaeriick paert ros Beyaert wan, en die veel wonderlycke ende avontueriike dingen bedreef in zyn leven met zyn consten: ghelyc dese historie verclaert, ende is seer ghenoechlyck om lesen. Naar den Antwerpschen druk van Jan van Ghelen uit het jaar 1556 uitgegeven door E. T. Kuiper. Leiden, 1903. m. 7 afb.
VI. Dit es die historie ende leven van den heylighen heremnt Sint Jan van Beverley die syn der suster vercrachte ende vermoerde doer ingheven des viants also u die historie verclaren sal. Naar den Brusselschen druk van Thomas van der Noot uit het begin der XVIe eeuw en den Antwerpschen druk van Jacob van Liesvelt uit het jaar 1543 uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1903 m. 8 afb.
VIII. Een schoon historie van Turias ende Floreta, seer ghenuechlijck om lesen, hoe Turias die schoone Floreta ontschaecte ende hoe hy namaels coninck van Persen ghecroont werdt. Naar den Antwerpschen druk van de weduwe van Jacob van Lies veld t uit het jaar 1554, uitgegeven door C. Lecoultere en W. L. de Vreese. Leiden, 1904. m. 7 afb.



IV. 4. W. 5. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
379
IX. Een suverlyc exempel hoe dat Iesus een heydensche maghet een • Soudaens dochter wech leyde, wt haren lande. Naar den Delftschen druk van Frans Sonderdanck uit het begin der 16e eeuw, uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1904. m. 3 afb. X. Van den Jongen geheeten Jacke die sijns vaders beesten wachte int velt, ende vanden brueder dye daer quam om jacke te castien. Naar den Antwerpschen druk van Mie hiel Hillen uit het jaar 1528 en den Amsterdamschen druk van Hermen Jansz Muller uit het laatst der XVIe eeuw, uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1905. m. 2 afb.
XI. De historie van den Verloren sone. Naar den Antwerpschen druk van Godgaf Verhulst uit het jaar 1655, uitgegeven door G. J. Boekenoogen. Leiden, 1908 m. 7 afb. XII. Die Historie van Christoffel Wagenaer, discipel van D. Johannes Faustus. Naar den Utrechtschen druk van Reynder Wylicx uit het jaar 1597 uitgegeven door Josef Fritz. Leiden, 1913. m. 2 afb. Vreese, W. de. Over de benamingen onzer taal inzonderheid over „Nederlandsch". Lezing gehouden in de Kon. Vlaamsche Academie den 27 Juni 1909. Gent, 1909. 8°.
Willems Az., L. Over eene Gentsche uitgave van de Historie van Madelgijs. (Tijdschr. voor boek-en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
5. Duitschland.
Biatter, Die «legenden, des XVI. und XVII. Jahrhunderts in sogenannten Einblattdrucken mit Kupferstichen und Holzschnitten; zunachst auf dem Gebiete der pohtischen und religiösen Caricatur. Aus den Schatzen der Uhner Stadtbibhothek wort- und bildgetreu herausgegeben von J. Scheible. Stutte. 1850. m 88 pl. kl. 8°. 8
Burdach, Konrad. Zur Kenntniss altdeutscher Handschriften und zur Geschichte altdeutscher Litteratur und Kunst. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VIII. 1891).
(Enslin, T. C. F.). Bibhothek der schonen Wissenschaften oder Verzeichniss der von der Mitte des vorigen Jahrhunderts bis zur Mitte des Jahrs 1845 in Deutschland erschienenen Roraane, Gedichte, Schauspiele und anderer zur schonen Literatur gehörigen Werke, so wie der deutschen Uebersetsungen poëtischer Werke aus lebenden fremden Sprachen. Herausgegeben vanW. Engelmann. 2ter Band. Die Litteratur von der Mitte des Jahres 1836 bis zur Mitte des Jahres 1845. Leipzig, 1846, 8°.
Goedeke, Karl. Grundriss zur Geschichte der deutschen Dichtnng aus den QueUen. 2te (Bd. IV in 3ter) ganzneu bearbeitete Aufl. nach dem Tode des Verfasers in Verbindung mit Fachgelehrten fortgeführt van Edmund Goetze. Dresden 1884—1906 10 dln. in 13 bnd. 8°.
WeUer, Emil. Erganzungen zu K. Gödeke's Grundriss
zur Geschichte der deutschen Dichtung. (Serapeum. XXXI. 1870).



380
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Goedeke, Karl. — Weller, Emil. Welthche Lieder- und Gedic&tsaxrurdungen. Beitrage zu Gödeke's Grundriss und Weller's Annalen. (Serapeum. Jg. XXXI. 1870).
(Heyse, K. W. L.). Bücherschatz der deutschen NationalLiteratur des XVI. und XVII. Jahrhunderts, systematisch geordnetes Verzeichniss einer reichhaltigen Sammlung deutscher Bücher, aus dem Zeitraume vom XV. bis um die Mitte des XVIII
Jahrhundert Ein bibhographischer Beitrag zur deutschen
Literaturgïschichte. Biriin, 1854. 8°.
De verzameling bevindt zich nu in de Pruiss, Staatsbibliotheek te Berlijn.
Houben, H. H. Entwurf zu einer deutschen Bibhographie (in Verbindung mit G. Karpales bearbeitet). Leipzig, 1902. 8°.
Koch, E. J. Compendium der deutschen Literatm-Geschichte von den altesten Zeiten bis auf das Jahr 1781. Berhn, 1790. 8°.
Krüger, H. A. Deutsches Literatur-Lexikon. Biographisches Und bibhographisches Handbuch mit Motivübetsichten und Quellennachweisen. München, 1914. 8°.
Marbach, O. Bericht über literarische Leistungen im Königïeiche Sichsen lebender SchriftsteUer wahrend der Jahre 1847— 1867. Leipzig, 1867. gr. 8°.
Uitgegeven: „Zur allgem. Ausstellung in Paris. 1867."
Mentz, F. Bibhographie der deutschen Mundartenforschung für die Zeit vom B -ginn des 18. Jahrhunderts bis zum Ende des Jahres 1889. Leipzig, 1892. 8°.
Mttller, H. von. Beitrage zur Bibhographie der deutschen Dichtung. (Zeitschr. f. Bücherfr. N.F. VIII, IX. 1916—17).
Othmer, G. Vademecum des Sortimenters. Zusammenstellung der wissenswürdigsten Erscheinungen auf dem Gebiete der Gesammelten Werke und schonen Literatur. Nebst genauer Angabe der Preise und Verleger sowie kurzen biographischen Notizen. Hann. 1861. kL 8°.
Idem. 3te Aufl. mit Nachtrag von L. Georg und L. Ost
bearbeitet. Hann. 1878—85. 2 dln. 8°.
Idem. 4e Aufl. Bearb. von L. Georg und L. Ost. Hann.
1891. m. portr. 8°.
Repertorium, Bibllographisches. Veröffentlichungen der deutschen Bibhographischen Gesellschaft. Berlin, 1904—1912. Dl. I—VI. 8°.
Dl. I. Zeitschriften der Romantik. In Verbindung mit O. F. Walzel, herausgegeben von H. H. Houben.
Dl. II. Die Sonntags-Beilage der Vossischen Zeitung, 1858—1903. Das neueste aus dem Reiche des Witzes 1751 Herausg. von H. H. Houben.



IV. 4. W. 6. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
381
Dl. III. IV. Zeitschriften des jungen Deutschlands. Herausg. van H. H. Houben. 2 dln.
DL V. Almanache der Romantik. Herausg. van R. Pissin.
DL VI. Denkwürdigkeiten der Befreiungskriege. Herausg. von Karl Linnebach.
Scheller, K. F. A. Bücherkunde der sassisch-niederdeutschen Sprache, haupteadüich nach den Schriftdenkrnalern der Herzogl. Bibhothek zu Woltenbüttel. Braunschw. 1826. 8°.
Schmidt, Adolf. Zur Bibhographie der alteren deutschen Litteratur. (Centralblatt fur Bibhothekswesen. Jg. X. 1893).
Schneider, A. Spaniens Anteil an der deutschen Litteratur des 16 und 17 Jahrhunderts. Strasb. 1898. 8°.
Schulte-Strathaus, Ernst. Bibhographie der Originalausgaben deutscher Dichtungen im Zeitalter Goethes. Nach den Ouellen bearbeitet. München, 1913. Dl. I. m. 81 afb. 8°.
Schwab, G., und K. Klüpfel. Wegweiser durch die Literatur der Deutschen. Ein Handbuch für Gebüdete. 4te Auflage ganzhch umgearbeitet und bis auf die Gegenwart fortgefürt van K. Klüppel Leipzig, 1870. 8°. .
Stoger, F. X. Zwei der altesten deutschen Druckdenkmaler bescluieDenundmneuemAbdrucknhtgetheüt.München,l Die sieben Freuden Maria. — Das Leiden Christi.
Trömel, Paul. Die Literatur der deutschen Mundarten Em bibhographischer Versuch. HaUe, 1854. 8°. (overdruk uit Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft).
Weller, Emil. Dialoge und Gesprache des siebzehnten Jahrhunderts. (Serapeum. XXIV. 1863, XXV. 1864, XXXI. 1870).
Volksheder und Volksreime. (Serapeum. XXVIII. 1867
XXIX. 1868).
Historische Lieder und Gedichte. (Serapeum. XXVIII
1867, Nachtrag. XXIX. 1868, XXXI. 1870).
Polemische, Satirische und Lehrgedichte. (Serapeum.
XXIX. 1868).
Einige Lieder, Gedichte und Rehnzeitungen. (Serapeum
XXXI. 1870). ^
Unbekannte Ausgaben bekannter Volksbücher. (Serapeum. XXXI. 1870).
6. Frankrijk.
Albalat, A. Le mal d'écrire, et le roman contemporain Paris 1895. 8°.
Deröme, L. Causeries d'un ami des hvres. Les éditions originales des romantiques. Paris, 1886. 5 afl. 8°.
Les poètes. — Les prosateurs. - Les petits romantiques. - Les sectes romantiques et la Bohème. - Les oeuvres d'Henri Heine, de Gérard de Nerval et de la Bohème.



382
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Deröme, L. Les. éditions originales des romantiques. Paris, (1887). 2 dln. 8°.
Federn, Robert. Répertoire bibUograpbique de la littérature francaise des origines a 1911, avec un index analytique et un index par titres. Précédé d'un tableau de la littérature francaise aux 19e et 20e siècles présentée par écoles. Leipzig-Berlin, 1913. 8°.
Fureteur, Antoine. Les étrennes littéraires. Essai bibliographique. (Le Livre. Année V. 1884. Bibhogr. rétrospective).
Gautler, Aug. La Cendrouseta, poème languedocien (sousdialecte de Montpelher et de ses environs). Précédé d'un conté populaire recueilh a Gignac (Herault) et d'une préface par A. Roque-Ferrier. Monpelher, 1882. 8°.
Livres en 1894, Les. Etudes critiquës et analytiques par Gaston d'Hailly, A. le Clère et Henri Litou. Paris, 1894. 8°.
Lanson, G. Manuel bibhographique de la uttérature francaise moderne, 1500—1900. Paris, 1909—14. 4 dln. en Index général précédé d'un supplément 8°.
Mare, A. Supplément au Dictionaire des romans du Ier janvier 1824 au Ier janvier 1828, avec un choix des meüleures productions, le cercle des plus célèbres romanciers, le classement des auteurs avec leurs ouvrages ornés des portraits. Paris, 1828. 8°.
Mendès, Catulle. Rapport sur le mouvement poétique francais de 1867 a 1900 précédé de réflexions sur la personnahté de 1'esprit poétique de France suivi d'un dictionnaire bibhographique et critique et d'une nomenclature chronologique de la plupart des poètes francais du XlXe siècle. Paris, 1902. 8°.
Nodier, Ch. Mélanges tirés d'une petite bibhothèque, ou variétés httéraires et philosophiques. Paris, 1829. 8°.
. Description raisonnée d'une johe cohection de hvres
(Nouveaux mélanges tirés d'une petite bibliothèque). Précédée d'une introduction par G. Duplessis, de la vie de Ch. Nodier par Francis Wey et d'une notice bibhogr. sur ses ouvrages. Paris, 1844. 8°.
(Peignot, G.) Phüomneste B. A. V. Amusemens phüologiques ou variétés en tous genres, contenant lo. Une poétique curieuse, relative a toutes les espèces de vers singuliers, bizarres et d'une exécution difficüe, avec des exemples figures. 2o. Une notice sur les emblêmes tirés des fleurs, des arbres, des animaux, des couleurs, des cartes etc. Un vocabulaire étymologique des düférens genres de divination. 3o. Une nomenclature du chant ou cri des principaux oiseaux des quatres parties du monde suivie de variétés amusantes et instructives, 4o. Un dictionnaire des découvertes anciennes et modernes; de plus des détaüs intéressans sur la



IV. 4. VV: 7. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
383
longévité, sur les superstitions de quelques grands hommes; une chronologie des auteurs célèbres, classes par ordre de matières; un tableau statistique de la France; un apercu de la réduction succesive de la hvre numéraire depuis Charlemagne; de la variation du mare d'argent, du prix des denrées avant la découverte de 1'Amérique, une notice sur les diamans, avec un tableau de leur évaluation, un rapport des monnaies étrangères au franc, enfin une qualité d'autres objets curieux détaillés dans la table des matières. Paris, 1808. 8°.
(Peignot, G.). Idem. 2e ed., revue, corrigée et augmentée. Dijon, 1824. 8°.
(Pigoreau, A. N.). Petite bibhographie biographico-romancière, ou dictionaire des romanciers, tant anciens que modernes, tant nationaux qu'étrangers, etc. 10e supplément avec 2 appendices.— Catalogue des romans et autres ouvrages en ce genre qui composent particuhèrement ma hbrairie; suivi d'un index des ouvrages qu'il faut s'abstenir de donner en lecture. 1 le suppl. av. appendice. 12e, 13e, 14e suppl. av. appendice. 15e—19e suppl. Paris, 1825— juin 1829. 8°.
7. Groot-Brittannië en Ierland.
Asthon, J. Chap-books of the eighteenth century with facsmiles, notes and introduction. London, 1882. m. afb. 8°.
Books Collector's Miscellany, The old. or a Collection of readable reprints of literary rarities, ülustrative of the history, literature, manners and biography of the English nation during the 16th and 17th centuries. Edited by Ch. Hindley. London, 1871, 73. 3 dln. 8°.
Brown, Garleton. A register of Middle English religious and didactic verse. Part. L List of manuscripts. Oxford, 1916. kl. 4°. Publ. of the Bibliographical Society.
Cousin, John. W. A short biographical dictionary of English hterature. London, z. j. 8°.
Esdaile, ArundeU. A hst of Enghsh tales and prose romances printed before 1740. Part. I. 1475—1642. Part. II. 1643—1739. London, 1912. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
Flttgel, J. G. Literarische Sympathien oder industrielle Buchmacherei. Ein Beitrag zur Gesch. der neueren enghschen Lexicographie, nebst einem Vorwort von G. Hermann. Leipzig, 1843. 8°.
Hazlitt, W. Garew. Studies in popular hterature. A popular subject more closely considered. London, 1890. kl. 8°.
Hand-book to the popular, poetical, and dramatic lite-



384
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
rature of Great Britain, from the invention of printing to the restoration. London, 1867. 8°.
Hazlitt, W. Carew. Collections and notes, 1867—1876. London, 1876. 8°.
Bibhographical collections and notes on early English
literature, 1474—1700. Second and Third series with Supplements. London, 1882—89. 2 dln. 8°.
Bibhographical collections and notes on early English
hterature made during the years 1893—1903. London, 1903. 8°.
Gray, G. J. A general index to Hazhtt's Handbook and
bis Bibhographical collections (1867—1889). Edited by W. Carew Hazlitt. London, 1893. 8°.
Swift, J. The battle of the books. Edited with an mtroduction and notes by Ch. Egerton. Dubhn, 1890. 8°.
8. Italië.
Fontanini, G. Deha eloquenza Itahana. Ragionamento steso in una Lettera al Marchese Giangiuseppe Orsi. Aggiuntoviun catalogo delle opere piü eccellenti, che intorno alle principali arti, e iacolta. sono state scritte in lingua Italiana. Roma, 1706. 4°.
Biblioteca deh'eloquenza Itahana. Con le annotazioni
da A. Zeno. Ven. 1753. 2 dln. 4°.
Gamba, B. Serie dei testi di lingua e di altre opere importanti nella Itahana letteratura scritte dal secoio 14 al 19. 4a edizione riveduta, emendata e notabilmente accresciuta. Ven. 1839. 8°.
Deze uitgave bevat ook de aanteekeningen van Michele Colombo.
Delle novelle Italiane in prosa bibhografia. Ediz. 2a c.
correzioni ed aggiunte. Fir. 1835. m. portr. 8°.
Melzi, G. de Conti. Bibhografia dei romanzi e poemi cavallereschi italiani. Seconda edizione corretta ed accresciuta (p. P. A. Tosi). Milano, 1838. m. portr., 25 pl. en facs. 8°.
Bibhografia dei romanzi di cavalleria in versi e in
prosa Italiani. Opera pubhcata nel 1829, rif atta nella edizione del 1838 da P. A. Tosi ed ora dal medesimo riformata ed ampliata con appendice di variété, bibhografiche. Milano, 1865. m. portr. kl. 8°.
Passano, G. I novelheri Italiani in prosa indicati e descritti. Milano, 1864. m. facs. 8°.
Vaganay, H. Les romans de chevalerie itahens d'inspiration espagnole. Essai de bibhographie. (La Bibhofiha. Anno IX—XVII. 1907—16).



IV. 4. W. 12. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TAAL EN LETTEREN.
385
9. Oostenrrjk-Hongarije.
Schissel v. Fleschenberg, O. Zur Bibliographie der tirohschen Literatur des 18. Jahrhunderts. (Mitth. des österr. Vereines für Bibliothekwesen. Jg. X. 1906).
Wagner, J. M. Oesterreichische Dichter des 16. Jahrhunderts und ihre Werke. (Serapeum. XXV. 1864, XXVI. 1865).
10. Rusland, Polen.
Beresnlewicz, Ghristine. Essai d'une bibliographie des traductions francaises de la Uttérature polonaise. (Revue des bibliothèques. 1911.)
Kerner, R. G. Slavic Europe. A selected bibhography in the Western European languages comprising history, languages'and literatures. Cambr. 1918. 8°.
11. Skandinavië.
Petzholdt, J. Zur Bibhographie der schwedischen Litteratur. (Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Jg- 1859).
Einari, H. Historia literaria Islandiae autorum et scriptorum tum editorum cum ineditorum indicem exhibens. Editio nova. Hann. et Leipzig, 1786. 8°.
2e druk van.: Sciagraphia hlstoriae Uterariae Islandiae autorum et scriptorum. 1777.
Hermannisson, H. Catalogue of Runic hterature forming a part of the Icelandic collection bequeathed by N. Fiske (to the CorneU University Library). Lond. 1918. 4°.
Möbius, Th. Catalogus hbrorum Islandicorum et Norwegicorum aetatis mediae editorum versorum iUustratorum Skaldatal sive poetarum recensus Eddae Upsaliensis. Lipsiae, 1856. 8°.
Verzeichniss der auf dem Gebiete der altnordischen (alt-
islandischen und altnorwegischen) Sprache und Literatur von 1855 bis 1879 erschienenen Schriften. Leipzig, 1880. 8°.
12. Spanje en Portugal.
Molins, A. E. de. Ensayo de una bibhografia literaria de Espana y America. Noticias de obras y estudios relacionados con la poesia, teatro, historia, novela, critica literaria etc. Literatura Castellana. Madrid, 1901. 8°.
25



386
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE,
13.' Amerika.
Brunnemann, K. Geschichte der nordamerikanschen Literatur. Eine hterar-historische Studie. 2e Ausgabe. Leipzig, 1868. 8°.
Forstemann, E. Der Maya-Apparat in Dresden. (MayaBibhographie). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. II. 1885).
Frank, John C. Early American poetry, 1610—1820. A hst of works in the New-York Public Library. N.-Y. 1917. 8°.
Haebler, Konrad. Die Maya-Litteratur und der Maya-Apparat zu Dresden. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XII. 1895).
Molins, A. E. de. Ensayo de una bibhografia literaria de Espana y America. Noticias de obras y estudios relacionados con la poesia, teatro, historia, novela critica literaria etc. Literatura Americana. Madrid, (1902). 8°.
Pilling, J. C. Bibliography of the Eskimo language. Wash. 1887. 8°.
Bibliography of the Siouan languages. Wash. 1887. 8°.
Bibliography of the Iroquoian languages. Wash. 1888.
m. pl. 8°.
Bibliography of the Muskhogean languages, Wash. 1889. 8°.
—■— Bibliography of the Algonquian languages. Wash. 1891. m. facs. 8°. ''A L js
Bibliography of the Athapascan languages. Wash. 1892.8°.
Bibliography of the Chinookan languages (mduding the
Chinook jargon). Wash. 1893. 8°.
Bibliography of the Salishan languages. Wash. 1893. 8°.
Bibliography of the Wakashan languages. Wash. 1894. 8°.
Schumann, W. Leitfaden zum Studium der Literatur der Vereinigen Staaten von Amerika. Giessen, 1905. m. portr. 8°.
Viftaza, de la. Bibhografia Espanola de lenguas indigenas de America. Madrid, 1892. 8°.
Wegelin, O. Wisconsin verse. A compilation of the titles of volumes of verse written by authors born or residing in the state of Wisconsin. (Bibhogr. Soc. America. Papers. VIL 1912—13).
14. Zigeuner- en Dieventaal.
Brunet, G. Bibhographie du Rothwelsch Ou argot allemand. (Serapeum. XVII. 1856).
Wagner, J. M. Die Literatur der Gaurier und Geheim-Sprachen, seit 1700. Ein bibhographischer Versuch. Dresden, 1861. 8°. (overdruk uit: Neuer Anzeiger fur Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Met supplementen in de jrg. 1862, 1863).



IV. 4. WW. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. TOONEEL.
387
ww. Tooneel.
Arnold, R. F. Die deutschen Bühnen. Ein bibhographischér Versuch. (Mitth. des oesterr. Vereins für Bibhothekwesen. Je. XII. 1908).
Catalogus van Nederlandsche tooneelstukken, in alphabetische orde, tot het laatste van de XVIIIe eeuw. Hs. 8°.
Colby, E. Early American comedy. N.-Y., Public Librarv 1919. 8°.
Davis, Caroline HUI. Pageants in Great Britain and the United States. A list of references. N.-Y. 1916. 8°. (overdruk uit BuUetin of the New-York Public Library. Oct. 1916).
Dupont, A. Guide dramatique beige. Liège, 1870. kl. 8°.
Gamble, W. B. Stage scenery. A list of references to ülustrations since 1900 in the New-York Pubhc Library. N.-Y. 1917. 8°.
Grey, W. W. A list of English plays written before 1643 and printed before 1700. Lond. 1900. — A list of masques, pageants etc. Supplementary to a list of English plays. London, 1902. 2 dln, 1 bd. kl. 4°.
Publ. of the Bibliographical Society.
. Bibhographical and textual problems of the English
miracle plays. (The Library. 3d series. V. 1914).
Grethlein, K. Allgemeiner deutscher Theaterkatalog. Ein Verzeichnis der im Druck und Handel befindhchen Bühnenstücke und dramatischèn Erzeugnissen, nach Stichworten geordn t. Munster, 1895. 8°.
HaUlwell, J. O. A dictionary of old Enghsh plays, existing either in print or in manuscript, from the earhest times to the close of the century, including also notices of Latin plays written by English authors during the same period. London, 1860. 8°.
HUman, J. Ons tooneel. Alphabetisch overzicht der tooneelstukken in de bibhotheek van Joh. Hilman. — Aanteekeningen en geschiedkundige overzichten. Naamrol van plaatwerken en geschriften. — Beredeneerd register op Ons tooneel (dóór Louis D. Petit). Amst. en Leiden, 1878—1881. 3 dln. gr. 8°.
Deze verzameling bevindt zich in de Universiteitebibliotheek te Amsterdam.
Kossmann, E. F. Nieuwe bijdragen tot de geschiedenis v. h Nederl. tooneel inde 17e en 18e eeuw. 's-Grav. 1915. m. pl. 8°.
Kronenberg, A. J. Politieke tooneel-hbeUen uit het laatste gedeelte der 18a eeuw. Dev. 1878. 8°.
Lijst der tooneelspelen, behoorende onder de Privüegie van den Amsterd. Schouwburg. Amst. 1730. 8°.



388
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
(Maupoint). Bibliothèque des théatres, contenant le catalogue alphabétique des pièces dramatiques, opera, parodies et opera comiques et le temps de leurs représentations. Avec des anecdotes sur la plupart des pièces contenues en ce receuil, et sur la vie des auteurs, musiciens et acteurs. Paris, 1733. 8°.
Minor, J. Die Wahrheitsforschung in der Litteratur und auf der Bühne. Ein bibhographischer Versuch. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jahrg. VI. 1902, 03).
Naamrol der Tooneelspelen, behoorende onder de privilegie van den Amsterd. Schouwburg, benevens de naamen der dichteren van genoemde tooneelspellen. Allen volgens 't alphabeth en naar hunne tijdsorde geschikt. Amst. 1783. Met wit papier doorschoten met vele bijgeschreven vermeerderingen. 8°.
Rondel, A. La bibhographie dramatique et les collections de théatre en France. Paris, 1914. 8°.
Sabbe, M. De kluchtspelen van Pater Justinus. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIL 1909).
Thilo, E. Vademecum dramatischer Werke alphabetisch geordnet mit Angabe der Verleger, Preise und theilweise Personenangabe von E. Olith, Mit einem Vorwort von O. Weddigen. Hann. (1896). 8°.
Weller, Em. Die Leistungen der Jesuiten auf dem Gebiete der dramatischen Kunst bibhographisch dargestellt. (Serapeum. XXV—XXVII. 1864—1866).
Wellen, A. von. Zur Wiener Theatergeschichte. Die vom Jahre 1629 bis zum Jahre 1740 am Wiener Hoi e zur Aufführung gelangten Werke theatralischen Characters und Oratorien. (Mitth. des österr. Vereines für Bibhothekwesen. Jg. II—V. 1899—1901).
xx. Uitgaven van Geleerde Genootschappen, Musea en Bibliotheken.
Catalogue des hvres pubhés en langues étrangères pari'Académie Impériale des sciences de St. Pétersbourg. St. Pétersb. 1867. 8°.
Hasselt, W. J. C. van. Lijsten der werken, uitgegeven door de Ned. Maatschappij van Nijverheid te Haarlem, sedert hare oprigting als oeconomische tak van de Holl. Maatsch. van Wetenschappen tot op heden. Haarl. 1848. 8°.
Inhaltsverzeichnlss der Abhandlungen der Königl. Akademie der Wissenschaften zu Berhn aus den Jahren 1822 bis 1860. Nach den Klassen geordnet. Berlin, 1862. 8°.
Introduction a. la Bibhographie de Belgique. Relevé de tous les écrits périodiques qui se pubhent dans le Royaume par les sociétés savantes, les administrations pubhques, les assodations et les particuhers, dressé par les soins de la Section httéraire de la Commission des changes internationaux. Brux. 1875. 8°.



IV. 4. ijij. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. VOLKSPRENTEN.
389
(Korff, M. von). Catalogue des publications de la Bibliothèque Impériale pubhque de St. Pétersbourg, depuis sa fondation jusqu'en 1861, ainsi que des différents écrits qui la concernent spécialement, ou qui ont été pubhés a son profit. Z. p. en j. 4°.
Library of Congress. Pubhcations issued since 1897. Jan. 1914—15. 2 dln. 8°. — Supplementary list. Jan. 1916. Wash. 1915. 8°. Idem. January 1917. Wash. 1916. 8°.
List, Classified. of Smithsonian pubhcations available for distribution, Oct. 15 1915. 8°.
Pubhcations issued between Jan. 1—Dec. 31 1915, Jan 1
—March 31 1916, Jan. 1—June 30 1916, Jan. 1—Sept. 30 1916.
(Louw, P. J. F.). Inhoudsopgave tevens prijslijst der werken van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen Batav. 1897. 8°. ^ '
Museum Plantin-Moretus, Het. te Antwerpen en zijne kunstuitgaven. Antw. 1901. m. portr. 8°. Idem. Duitsche uitgave.
Verzeichniss der Abhandlungen der Kön. Preuss. Akademie der Wissenschaften von 1710—1870, in alphabetischer Folge der Verfasser. Berlin, 1871. 8°.
Verzeichniss der von der Kais. Akademie der Wissenschaften in Wien herausgegebenen oder subventionierten Schriften. Wien 1915. 8°.
Vrolik, W. Revue des sociétés savantes de la Néerlande. Amst. 1856. 8°. (overdruk uit de Verslagen en Mededeelingen der Kon. Akademie van Wetenschappen. V).
;» ijij. Volksprenten.
Burger Jr., C. P. Zestiende eeuwsche volksprenten. 's-Grav. 1910. m. afb. 8°. (overdruk uit Tijdschrift van boek-en bibhotheekwezen).
Grand-Carteret, J. Vieux papiers. Viéüles images. Cartons dun collectionneur. Avec 46 gravures documentaires dans le texte et 6 planches hors texte. Paris, 1896. m. pl. en facs. gr. 8°.
Heurck, E. van, en G. J. Boekenoogen. Histoire de 1'imagerie populaire flamande et ses rapports étrangers. Brux. 1910. m. pl. en afb. 4°.
Hymans, H. Les images populaires flamandes au XVIe siècle Liège, 1869. 8°.
Weller, Em. Volksgemalde des 16 Jahrhunderts. (Serapeum. XXIV. 1865, XXVII. 1866).



390
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
zz. Vrouwen.
Catalogus van boeken door Nederlandsche vrouwen geschreven en sedert 1850 uitgegeven, met verklarende hjst van pseudonymën. (Afdeeling „Boekhandel" nationale tentoonstelling van vrouwenarbeid te Groningen, 1898). m. portr. 8°.
Greco, Oscar. Bibliobiografia femminila Itahana del XIX secoio. Venez. 1875. 8°.
A. Wiskunde en Natuurhistorische wetenschappen. 1. Algemeen.
Beughem, Corn. a Bibhographia mathematica et artificiosa novissima perpetuo continuanda, seu Conspectus primus catalogi hbrorum mathematicorum, sc. arithmeticorum, geometricorum, astronomicorum, geographicorum, opticorum, harmonicorum, et mechanicorum, quibus ob argumentorum sinmitudinem sparsim suis locis inseruntur mathematico-physicorum et physico-mathematicorum, artiüciosorum et ad delectationem usumque vitae humanae conducentium scriptorum specimina. Quotquot currente hoe semiseculo, id est, ab anno reparatae salutis 1651 in qua vis lingua Orientah; tum Graeca ac Latina, Galli ca, Itahca, Hispanica et Belgica, aut novi, emendatiores et auctiores typis
prodierunt Accedit ejusdem cosmographiae sive atlantis
majoris tam Blaviani quam Janssoniani brevis conspectus harmonice exhibitus. Amst. 1688. 12°.
Syllabus recens exploratorum in re medica, physica et
chymica prout in miscehaneis medico-physicis naturae curiosorum Germaniae, Galliae, Daniae et Belgü sparsim extant. Amst. 1696. 12°.
Boerner, F. Bibhothecae hbrorum rariorum physico-medicoium, historico-criticae specimen primum. Helmst. 1751.4°.
BuUetin bibhographique des sciences physiques, naturehes e.t médicales pubhé par J. B. Bailhère et Fils. Paris, 1864—65. Année 5—6. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca historico-naturahs. Verzeichniss der Bücher über Naturgescbichte welche in Deutschland, Scandinavien, Holland, England, Frankreich, Itahen und Spanien in den Jahren 1700—1846 erschienen sind. IterBand: Bücherkunde, Hülfsmittel, Allgemèine Schriften, Vergleichende Anatomie und Physiologie, Zoölogie und Palaeontologie. Leipzig, 1846. 8°.
Gronovius, L. T. Bibhotheca regni animahs atque lapidei seu recensio auctorum et hbrorum qui de regno animah et lapidep methodice, physice, medice, chymice, philologice, vel theologice tractant. Lugd. Bat. 1760. 4°.



IV. 4.A.2. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. WISKUNDE ENZ.
391
Milkau, F. Die internationale Bibliographie der Naturwissenschaften nach dem Plane der Royal Society. Eine orientierende Uebersicht. Berl. 1899. 8°.
Mourik, B. Naamrol der medicinaale, chirurgicaale, chemische, natuurkundige en astronomische schrijvers, welke over alle medicinaale zaaken en voorvallen in de medicyne en heelkunde, alle meede over de bloemen en kruiden, in 't Nederduits geschreeven hebben. Aangetoond door een alphabetisch register Amst. 1740. 4°.
Petzholdt, J. Kritische Uebersicht der naturwissenschaftlichen Bibliographie. Dresd. 1862. 8°. (overdruk uit Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft).
Verzeichniss, Systematisches. der in der medicinischen, physicalischen, chemischen und naturhistorischen Literatur in den Jahren 1785 bis 1790 herausgekommenen deutschen und auslandischen Schriften. Mit Nachweisung der in den vornehmsten kritischen Journalen von innen enthaltenen Recensionen, auch Anzeige vleier in periodischen Schriften zerstreuten einzelnen Abhandlungen. Jena, 1895. 4°.
2. Wis-, Natuur- en Sterrekunde.
Curtze, M. Eine Studienreise (Forschungen zur Geschichte der Geometrie im Mittelalter). (Centralblatt für Bibhothekswesen Jg. XVI. 1899).
Feest-gave van het Wiskundig Genootschap te Amsterdam,, onder de zinspreuk: „Een onvermoeide arbeid komt alles te boven" ter gelegenheid der viering van zijn honderdjarig bestaan. Haarl. Joh. Enschede & Zonen, 1879. fol.
Hierin zijn herdrukt met dezelfde oude letters.: Corte onderrichtinghe, dienende tot het maecken van de reductien van de jaer-custingen tot gereede peningen. Leyden, 1599: en Joh. de Witt, Waerdye van Lyf-renten naer proportie van Los Renten, 's Grav. 1671.
Bierens de Haan, D. Bouwstoffen voor de geschiedenis der wis- en natuurkundige wetenschappen in de Nederlanden. I—XXXIII. Amst. 1878—1893.2 dln. 8°. (niet verder verschenen).
— Notice sur quelques quadrateurs du cercle dans les PaysBas. Rome, 1874. 4°. (overdruk uit BuUetino di bibhografia e di storia dehe scienze matematiche e fisiche).
Notice sur les tables logarithmiques hollandaises. Rome,
1874. 4°. (overdruk uit BuUetino di bibhografia e di storia deüe scienze matematiche e fisiche).
Bibhographie néerlandaise historique-sdentifique des
ouvrages importants dont les auteurs sont nés aux 16e, 17e, et 18e siècles sur les sdences mathématiques et physiques avec leurs



392
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
applications. Rome, 1883. (overdruk uit BuUetino di bibliografia e di storia deUe scienze matematiche e fisiche. 1881—1883).
Bofflto, G., e P. Niccolari. Bibhografia deU'aria, saggio di un repertorio bibhografico Itahano di meteorologia e di magnetismo terrestre. (La Bibhofiha. Anno XIV, XV, XVII, XVIII. 1912—17).
Hérissant, L. A. P. Bibhothèque physique de la France ou liste des ouvrages tant imprimés que manuscrits, qui traitent de l'histoire natureUe, de ce royaume. Avec des notes critiquës et historiques. Ouvrage achevé et pubhé par M*** (C. J. L. Coquereau). Paris, 1771. 8°.
Lecture des livres francais, De la. Livres concernant les sciences mathématiques et les arts qui en dépendent, imprimés au 16e siècle. Paris, 1782. 8°. (Melanges tirés d'une grande bibliothèque. Tome 26).
Smith, D. E. Rara arithmetica. A catalogue of the arithmetica written before the year 1601 with a description of those in the hbrary of G. A. Plimpton of N.-Y. Boston and London, 1908. 2 dln. m. pl. en facs. 8°.
Sohncke, L. A. Bibhotheca mathematica. Verzeichniss der Bücher über die gesammten Zweige der Mathematik, als: Arithmetik, höhere Analysis, construirende und analytische Geometrie, Mechanik, Astronomie und Geodasie welche in Deutschland und dem Auslande vom Jahre 1830 bis Mitte des Jahres 1854 erschienen sind. Mit einem voUstandigen Materienregistér. Leipzig, 1854. 8°.
Steenhuis, J. F. Het wichehoedevraagstuk, behandeld en toegehcht voornamelijk aan de hand van de Nederlandsche literatur. Z. p. 1918. 8°.
Steinschneider, M. Die Tipografia deUe Scienze matematiche e fisiche in Rom und die Schriften des Fürsten Boncompagni. (Serapeum. XIX. 1858, XXIV. 1863).
Swinden, J. H. van. SuppeUex hbrorum quos, inter alios bene muitos utihssimos iis, qui mathesin, physicam et universam philosophiam pauUo penitius excolere cupiunt, praecipue commendat J. H. van Swinden. 1783. Hs. 25 blz. 4°.
Terquem. BuUetin de bibhographie d'histoire et de biographie mathématique. Paris, 1855—1861. Dl. I—VII in 1 band. 8°.
Tuckerman, A. Index to the hterature of the spectroscope, 1887—1900, both inclusive. (Continuation of the previous index, by the same author published in 1888). Wash. 1902. 8°. Smithsonian Miscell. Collections.



IV. 4. A. 3. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. WISKUNDE ENZ.
393
Versluys, J., en J. F. Steenhuis. Hydrologische bibliographie van Nederland, Amst. 1915. 8°.
Lande, J. de la. Bibhographie astronomique, avec l'histoire de 1'astronomie, depuis 1781 jusqu'a. 1802. Paris, 1803. gr. 4°.
Swinden, J. H. van. Additions a la bibhographie astronomique de la Lande.
Onuitgegeven handschrift van van Swinden, behelzende de titels der niet door de la Lande vermelde werken. Merriman, Mansfield. A list of writings relating to the method of least squares, with historical and critical notes. NewHaven, 1877. 8°. (overdruk uit Transactions of the Connecticut Academy. Vol. IV. 1877).
3. Scheikunde.
Bolton, H. C. A select bibliography of chemistry, 1492—1892. Wash. 1893. First supplement, 1492—1897. Wash. 1899. Second Supplement, 1492—1902. Wash. 1904. Section VIII. Academie dissertations, 1492—1897. Wash. 1901. tez. 4 dln. 8°. Smithsonian Miscell. Collections. Browing, Ph. E. Index to the hterature of Galhum, 1874— 1903. Wash. 1904. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections.
Index to the hterature of Germanium, 1886—1903
Wash. 1904. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections.
Index to the hterature of Indium, 1863—1903. Wash
1905. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections. Doan, Mart ha. Index to the hterature of Thallium 1861— 891. Wash. 1899. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections. Howe, J. L. Bibliography of the metais of the Platinumgroup, platinum, palladium, iridium, rhodium, osmium, ruthenium 1748—1896. Wash. 1897. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections. Jouët, C. H. Index to the hterature of the Thorium, 1817— 1902 Wash. 1903. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections. Langmulr, A. CL, and Ch. Baskerville. Index to the hterature of Zirconium. Wash. 1899. 8°.
Smithsonian Miscell. Collections. Reicher, L. Th. Bibhographie van hetgeen gedurende 1891 en 1892 vanNederlandsche scheikundigen is gepubliceerd. 8°. (overdruk uit Ned. Handel, van het 4e Nederl. natuur- en geneesk. congres)



394
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Talbot, H. P., and J. W. Brown. A bibliography of the analytical chemistry of Manganese, 1785—1900. Wash. 1902. 8°. Smithsonian Miscell. Collections.
Wolff, E. Th. Quehen-Literatur der theoretisch-organischen Chemie, oder Verzeichniss der vom Anfang des letzten Viertheils des vorigen Jahrhunderts bis zum Schluss des Jahres 1844 ausgeführten chemischen Untersuchungen über die Eigenschaften und die Constitution der organischen Substanzen, ihrer Verbindungen und Zersetzungsproducte. Mit steter Berücksichtigung der Literatur der Chemie in ihrer Anwendung auf Agricultur, Physiologie und Pathologie aus den wichtigeren deutschen und französischen Zeitschriften der Chemie und Pharmacie gesammelt, in systematischer Ordnung zusammengesteht und mit ausführhchen Sach- und Namenregister versehen. Halle, 1845. 8°.
Zuchold, E. A. Bibhotheca chemica. Verzeichniss der auf dem Gebiete der reinen, pharmaceutischen-, physiologischen- und technischen Chemie in den Jahren 1840 bis Mitte 1858 in Deutschland und im Auslande erschienenen Schriften. Mit einem ausführhchen Sachregister. Gött. 1859. 8°.
4. Technologie en Ingenieurswetenschappen.
Auskunft, Technische. Gesammt-Ausgabe. Monatschrift des Internationalen Institutes für Techno-Bibhographie. IV. Jg. 1912, Jan.—Oct. V. Jg. 1913, Febr.—Marz. 8°.
Baldamus, E. Die literarischen Erscheinungen der letzten 15 Jahren, 1850—1864 auf dem Gebiete der Gewerbskunde, alphabetisch undV systematisch geordnet. Prag, 1865. 8°.
Die Erscheinungen der deutschen Literatur, 1870—1897
auf dem Gebiete der Bau, Mascbinen- und Eisenbahnkunde und des Telegraphenwesens. Mit Anhang: Bergbau und Hüttenkunde. Alphabetisch geordnet und mit einem Sachregister versehen. Leipzig, 1875—1880. 2 dln. 8°.
Engelmann, W. Bibhotheca mechanico-technologica oder Verzeichniss der in alterer und neuerer Zeit bis zu Anfang des Jahres 1834 in Deutschland und den angrenzenden Landern erschienenen Bücher uber alle Theile der mechanischen und technischen Künste und Gewerbe, Fabriken, Manufacturen, Handwerke, Mechanik und Maschinenbaukunst mit Inbegriff der bürgerhchen, schonen Land-, Wasser-, und Strassen-Baukunst. Leipzig, 1834. 8°.
Fleuves, Canaux et Ports. Notes bibhographiques comprenant la liste des principaux ouvrages parus en hbrairie et articles pubhés par les périodiques de 1892 a 1906, y compris les rapports, Communications et études diverses auxquels ont donné lieu les



IV. 4. A. 4. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. WISKUNDE ENZ.
395
Congres de navigation, de travaux maritimes et du génie civil de 1885 a 1905. (Publié par) 1'Association internationale permanente des Congres de navigation Brux. 1908. 8°.
Fulcher, G. Scott. Om present knowledge of canal rays: a detailed bibliography. Wash. 1909. 8°. Smithsonian Miscell. Collections,
Gerold' Sohn, C. Die Literatur der letzten zehn Jahre aus dem Gesammt-Gebiete des Bau- und Ingenieurwesens, in deutscher, französischer und englischer Sprache, 1855—1864. Wien, 1864. 8°'
Hachmeister und Thai. Wegweiser für die dectrotechnische Fachhteratur.Schlagwortkatalogder Bücher und Zeitschriften für Elet^teclmik und verwandte Gebiete. Ldpzig, z. j. kl. 8°.
Haferkorn, H. E., and Paul Heize. Handy list of technical hterature. Reference catalogue of books printed in English from 1880—1888 indusive to which is added a selert list of books printed befpre 1880 and stül kept on püblishers' and jobbers' lists. Mülwaukee, 1889. 6 parts. 1 dl. 8°.
Index of the technical press. No. 1, 2, 6. Vol. II. no. 1, 2, 3. April, Mai, Sept.—Dec. 1903. Brux., Assodation de la presse technique. 6 dln. kl. 8°.
Bibliographia ethnica, (Contribntion 41 de la Bibliographia universalis de 1'Inst. Intern, de bibliographie).
Kemper, P. H. Repertorium der hteratuur van den waterstaat van Nederland. 's-Hage, 1883. 8°.
Idem. 2e zeer vermeerderde druk uitgegeven vanwege de
Vereeniging van Delftsche ingenieurs en de afdeeling Bouw- en Waterbouwkunde van het Kon. Inst. van Ingenieurs. 's-Grav 1915. 8°.
Kerl, B. Repertorium der technischen Literatur. Neue Folge die
Jahre 1854 bis auschhesshch 1868 umfassend. Leipzie 1871 73
2 dln. 8°. 5
Lacrolx, E. Bibhographie des ingénieurs et architectes, des chefs d'usines industrielies et d'exploitations agricoles et des élèves des écoles polytechniques et professionelles. No. 9. Ouvrages pubhés de janvier a juin 1861. Paris, 1861. 8°.
Malberg, A. Die Literatur des Bau- und Ingeniem-Wesens der letzten 30 Jahre oder Verzeichniss der vomehmhchsten Werke in deutscher, französischer, hollandischer, u. s. w. Sprachen welche die genannten Facher betreffen. Berlin, 1852. 8°.
Meulen, R. van der. Bibhographie der technische kunsten en wetenschappen, 1850—1875. Boeken, plaatwerken en kaarten in Nederland verschenen over en met betrelddng tot fabrieken en handwerksnijverheid. de bouwkundige en ingenieurs-wetenschapr



396
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
pen, mechanica, stoomwezen, spoorwegen, telegraphie, enz. met inhoudsopgaaf der voornaamste periodieken benevens een uitvoerig alphabetisch zaakregister. Amst. 1876. 8°.
(Mondt, P. L. A.). Studiebronnen voor waterkrachten. (Internationale literatuuropgaven). Amst. 1918. 8°. Serie Waterkrachten. No. 1.
(Pradelle, Jean). Rivers, Canak; Ports. Bibhographical notes giving the list of the principal works which have appeared and of the articles published in periodicals between 1892 and 1906. Including the reports, Communications and sundry studies called forth by the Congresses of navigation, of maritime works and of civil engineering from 1885 to 1905. Brussels 1908. — From January 1907 to December 31 1910. Brussels, 1912. 8°.
Szczepanski, F. von. Bibhotheca polytechnica, wissenschafthch in Schlagwörtern geordnetes Repertorium der gesammten deutschen, französischen und englischen technischen Litteratur einschhesslich ihrer Beziehungen zu Gesetzgebung, Hygiëne und taghchem Leben. St. Petersb. 1890. 8°.
Vereeniging voor waterleidingsbelangen in Nederland. Bibhographie samengesteld door de amnnissie voor de bibhographie N. G. van Huffel, G. J. Leverland en D. Drost, met medewerking van P. L. A. Mondt. 1912. 8°.
Wegwijzer door de electrotechnische vak-literatuur van af 1885 tot Juli 1897. Amst. (1898). kl. 4°.
5. Geologie en Paleontologie.
Bassler, R. S. Bibhographie index of American ordovidician and silurian fossils. Wash. 1915. 2 dln. 8°. Smithsonian ïnstitution. Buil. 92. Hess, Frank. L., and Eva Hess. Bibliography of the geology and mineralogy of tin. Wash. 1912. 8°. Smithsonian Miscell. Collections. Jonker, H. G. Lijst van geschriften welke handelen over of van belang zijn voor de geologie van Nederland, 1734—1906. Amst. 1907. 8°.
Verhandelingen Kon. Akademie van Wetenschappen. 2de Sectie Dl. XIII. No. 2.
Miller, G. S. The jaw of the pütdown man. Wash. 1915. m. 5 pl. 8°. Smithsonian Miscell. Collections.
Petzholdt, J. Plauensche Bibhothek. Verzeichniss von Schriften über den Plauenschen Grand. Dresd. 1846. 8°.
—.— Eine Wanderung in das sachsische Erzgebirge. Dresd. 1861. 8°.



IV. 4. A. 6. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. WISKUNDE ENZ.
397
Verbeek, R. D. M. Opgave van geschriften over geologie en mijnbouw van Nederlandsch Oost-Indië. 's-Grav. 1912. 8°. (Verhandeling van het geologisch-mijnbouwkundig genootschap voor Nederland en Koloniën. Geol. serie. Deel I. blz. 31—248).
Waldheim, G. de Fischer de. Bibhographia palaeonthologica animalium systematica. Ed. altera aucta. Mosquae, 1834. 8°.
6. Zoölogie en Botanie.
Black, G. F. A list of works relating to lycanthropy. N.-Y., Public Library, 1920. 8°.
Bosgoed, D. Mulder. Proeve van eene ichthyologische bibhographie. Uitgegeven door de Nederl. Maatsch. van nijverheid. Haarl. 1871. 8°.
Catalogus van boeken en geschriften over de natuurlijke
geschiedenis van de visschen, de kunstmatige vischteelt en de visscherijen; met vermelding van de charters, resolutiën en ordonnantiën betrekkelijk de Nederlandsche visscherijen. (Uitgegeven door de Nederl. Maatsch. van nijverheid). Haarl. 1871. 8°.
Bibhotheca ichthyologica et piscatoria. Catalogus van
boeken en geschriften over de natuurlijke geschiedenis van de visschen en walvisschen, de kunstmatige vischteelt, de visscherijen, de wetgeving op de visscherijen, enz. Haarl. 1874. 8°. Vermeerderde uitgave van bovenst, proeve.
Carus, J. V., und W. Engelmann. Bibhotheca zoologica. Verzeichniss der Schriften über Zoölogie, welche in den periodischen Werken enthalten und vom Jahre 1846—60 selbstandig erschienen sind. Mit Einschluss der algemein-naturgeschichthchen, periodischen und palaeontologischen Schriften. Leipzig, 1861. 2 dln. 8°.
W. Engelmann. Bibliotheca Historico-Naturalis. Supplement-band, enthaltend die in den periodischen Werken aufgenommenen und die vom Jahre 1846—1860 erschienenen Schriften.
Taschenber g, O. Bibhotheca zoologica. II. Verzeicliniss der
Schriften über Zoölogie welche in den periodischen Werken enthalten und vom Jahre 1861—1880 selbstandig erschienen sind mit Einschluss der ahgemein-naturgeschichthcheri, periodischen und palaeontologischen Schriften. Leipzig, 1887—1913. Band I—VII. le Half te. 8°.
Hagen, H. A. Bibhotheca entomologica. Die Literatur über das ganze Gebiet der Entomologie bis zum Jahre 1862. Leipzig, 1862—63. 2 dln. 8°.
Hoek, P. P. C. Overzicht van de literatuur op de oester



398
IV. DE KENNIS VAN HÉT BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
en haar cultuur betrekking hebbende. Uitgegeven door de Commissie voor het Zoologisch Station der Nederlandsche dierkundige vereeniging. Leiden, 1881. 8°.
Mullens, W. H., and H. Klrke Swann. A bibliography of British ornithology from the earhest times to the end of 1912 including bibhographical accounts of the principal writers and bibliographies of their published works. London, 1917. 8°.
and F. C. R. Jourdain. A geographical bibliography of
British ornithology from the earhest times to the end of 1918, arranged under counties. Being a record of printed books, pubhshed articles, notes and records relating to local avifauna. Lond. 1919. . . Afl. 1. . . 8°.
Percheron, A. Bibhographie entomologique comprenant 1'indication par ordre alphabétique des noms d'auteurs: 1°. des ouvrages entomologiques pubhés en France et a 1'étranger, depuis les temps les plus reculés jusques et y compris 1'année 1834, 2°. des monographies et mémoires contenus dans les recueüs, journaux et collections acadérniques francaises et étrangères; accompagnée de notices sur les ouvrages périodiques, les dictionnaires et les mémoires des sociétés savantes; suivie d'une table méthodique et chronologique des matières. Paris, 1837. 2 dln. 8°.
Vosmaer, G. G. J. Welke periodica zoologica kunnen in de Nederlandsche openbare bibhotheeken ■ geraadpleegd worden ? 's-Grav. 1898. gr. 8°.
Arber, Agnes. (Mrs. E. A. Newell Arber). Herbals, their origin and evolution. A chapter in the history of botany, 1470— 1670. Cambr. 1912. m. pl. en afb. 8°.
Bemmelen, J. F. van, G. W. G. Bohnensieg en W. Burck.
Repertorium annuum htteraturae botanicae periodicae, 1872— 1879. Haarl. 1873—86. 8 dln. in 9 stkn. 8°.
. Golmeiro, MigueU. La botanica y los botanicos de la peninsula Hispano-Lusitana. Estudios. bibliograficos y biogrdficos. Madrid, 1858. 8°.
Halier, A. von. Bibhotheca qua scripta ad rem herbarium facientia a rerum imtiis recensentur. Zür. 1771—72. 2 dln. 4°.
—— Murr, C. T. de. Annotationes ad Bibhothecas Hallerianas botanicam, anatomicam, chirurgicam et medicina et practica cum variis ad scripta Mich. Serveti pertinentibus. Erlangen, 1805. 4°.
King, E. Auguste. A Newe Herball. (overdruk uit The Nineteenth Century).
A Newe Herball by Williams Turnour. Anno 1551.



IV. 4. A. 6. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. WISKUNDE ENZ.
399
Klebs, A. C. Incunabula lists. I. Herbals. (Bibliogr. Soc America. Papers. XI—XII. 1917—1918).
Krttger, M. S. Bibliographia botanica. Handbuch der botanischen Literatur in systematischer Ordnung nebst kurzen biographischen Notizen über die botanischen Schriftsteller Berlin 1841. 8°.
Leon, N. Bibhoteca botanico-Mexicana. Catalogo bibhografico biografico y critico de autores y escritos referentes a vegetales de Mexico y sus aphcaciones, desde la conquista hasta el presente. Suplemento a la materia medica Mexicana pubhcada por el Institute Medico Nacional. Mexico, 1895. 8°.
Miltitz, F. von. Handbuch der botanischen Literatur, (Bibhotheca botanica), mit Angabe der Preise und Recensionen. Mit einer Vorrede von L. Reichenbach. Berlin,. 1829. 8°.
Pritzel, G. A. Thesaurus literaturae botanicae omnium gentium mde a rerum botanicarum initiis ad nostra usque tempora, quindecim rnilha operum recensens. Leipzig, 1851. 4°.
Zuchold, E. A. Addimenta ad G. A. Pritzehi Thesaurum
hteraturae botanicae. Halle, 1853. 8°.
Thesaurus hteraturae botanicae. Editio nova reformata
Leipzig, 1872. 4°.
Rehder, Alfred. The Bradley Bibliography. A guide to the hterature of the woody plants of the world published before the beginning of the*20th century. Compiled at the Arnold Arboretum of Harvard University under the direction of Ch. Spraeue Sargent. Cambr. 1911... Vol. I... 4°.
Schreiber, W. L. Die alten Krauterbücher. Ein Beitrag zur Geschichte des Nachdrucks. (Zeitschrift für Bücherfreunde Jg. VIII. 1904—05).
Seguier, J. F. Bibhotheca botanica, sive catalogus auctorum et hbrorum omnium qui de re botanica, de medicament» ex vegetabihbus paratis, de re rustica, et de horticultura tractant. Accessit Bibhotheca botanica J. A. Bumaldi, seu potius Ovidii Montalbani Bononiensis. Hagae Com. 1740.2 dln. 4°. Het 2de deel draagt den afzonderlijken titel: Bibliotheca botanica seu herbanstarum scriptorum promota synodia, cui accessit individualis grammum omnium ab auctoribushucusque observatorum numerosissima nomenclatura J. Ant. Bumaldo Bonon. colleotore: Primum Bononiae typis Heredum Benatii, Anno 1657 impressa, none iterum edita.
Vezelcongres en tentcrcnsteffing Soerabaia, Juh-Aug. 1911. Catalogus der inzending van den Boekhandel en Drukkerij v li G. C. T. van Dorp & Co. 8°.
Literatuur over de cultuur van vezelplanten, het winnen en verwerken van vezels en de inlandsche vezelindustrie.



400
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
B. Wijsbegeerte en Zielkunde.
Bibliographie de la philosophie francaise pour 1'année 1910. (Bulletin de la Société francaise de philosophie. Annee XI. no. 7 et 8). 8°.
Büchting, A. Bibhotheca philosophica oder Verzeichniss der auf dem Gebiete der philosophischen Wissenschaften in den letzten 10 Jahren, 1857—1866 im deutschen Buchhandel erschienenen Bücher und Zeitschriften. Nordh. 1867. 8°.
Grasse, J. G. Th. Bibhotheca psychologica oder Verzeichniss der wichtigsten über das Wesen der Menschen- und Thierseelen und die Unsterbhchkeitslehre handelnden Schriftsteller alterer und neuerer Zeit, in alphabetischer Ordnung zusammengestellt, und mit einer wissenschafthchen Uebersicht begleitet. Leipzig, 1845. 8°.
Herbertz, R. Die philosophische Literatur. Ein Studienführer. Stuttg. 1912. 8°.
Hall, Fitzedward. A contribution towards an index to the bibliography of the Indian philosophical systems. Calcutta, 1859. 8°.
Ruge, A. Die Philosophie der Gegenwart. Eine internationale bibhographische Jahresübersicht über alle auf dem Gebiete der Philosophie* erschienenen Zeitschriften, Bücher, Aufsatze, Dissertationen u. s. w. in sachlicher und alphabetischer Anordnung nebst Inhaltsangabe und kritischen Hinweisen. Bd. I—V. Literatur, 1908—13. Heidelb. 1910—1915. 5 dln. 8°.
Stockhausen, J. Chr. Critischer Entwurf einer auserlesenen Bibhothek für die Liebhaber der Philosophie und schonen Wissenschaften. Zur Gebrauch akademischer Vorlesungen verb. und viel verm. Auflage. Berlin, 1771. 8°.
Verzeichniss der vom Juh 1904 bis Juh 1908 in Deutschland erschienenen philosophischen Literatur und der bedeutenderen Werke in englischen und französischer Sprache. Herausgegeben zum 3ten intern. Kongress für Philosophie. Heidelb. 1908. 8°.
C. Zeevaartkunde.
Catalogue des cartes, plans, vues de cotes, mémoires, instructions nautiques, etc. qui composent 1'hydrographie francaise. Paris, 1847. 8°.
Catalogue des pubhcations se rapportant aux Congrès de navigation (pubhé par 1'Association internationale permanente des Congrès de navigation). Brux. 1904. 8°.
Fernandez de Navarrete, M. Bibhotheca maritima Espanola. Madrid, 1851. 2 dln. 8°.



rv. 4. E. 1. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. ZIGEUNERS;
401
Stratico, S. Bibliografia di marina neUe-varie lingue dell' Europa o sia raccolta dei titoli dei libri nelle suddette lingue i quali trattano di quest'arte. Milano, 1823. 4°.
D. Zelfmoord.
Oettinger, E. M. Bibliographie du suicide. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome XIII (8e série. IV). 1857).
Loumyer, N. Additions a la bibhographie du suicide
de E. M. Oettinger. (Bulletin du bibhophüe beige. Tome XIII (2e série. IV). 1857).
E. Zigeuners.
Black, G. F. A Gypsy bibliography. Edinb. 1914. 8°.
Bond, Lewis. The Gypsies of Monastir. Edited from manuscripts in the New-York Public Library by G. F. Black. N.-Y. 1917. 8°.
Sinclair A. Th. American Gypsies, Edited from manuscripts in the New York Public Library with additions by G. F. Black. N.-Y. 1917. 8°.
Gypsies in Carniola and Carinthia. Edited from the
manuscripts in the New-York Public Library by G. F. Black. »N.-Y. 1917. 8°.
F. Bio- en bibliographiën voornamelijk van drukkers, schrijvers en boeken.
1. Algemeen.
Aa, A. J. van der. Biographisch woordenboek der Nederlanden, bevattende levensbeschrijvingen van zoodanige personen, die zich op eenigerlei wijze in ons vaderland hebben vermaard gemaakt. Onder medewerking van de heeren J. B. C. Robidé van der Aa, C. M. A. Simon van der Aa, P. O. van der Chijs, W. Eekhoff, H. O. Feith, L. Oldenhuis Gratama, A. P. van Groningen, J. J. de Hollander, S. F. Klijnsma, G. Lauts, P. A. Leupe, T. M. van Pabst tot Bingerden, W. van de PoU, H. C. Rogge, T. A. Romein, G. D. J. Schotel, J. W. van Sypesteyn, J. J. Viotta, J. J. F. Wap. Haarl. 1852—78. 21 dln. en Bijvoegsel in 17 bdn. 8°.
Van 63. III af voortgezet door K. J. R. van Harderwijk, van dl. VII af door K. J. R. van Harderwijk en G. D. J. Schotel.
Aanteekeningen, Biographische. van geboorten en sterftens
26



402
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
van beroemde Nederlandsche personen van de XVI en XVII eeuw. Handschrift. 8°.
Dus luidt de titel door een andere hand geschreven, voor een Handschrift van 300 a 400 blz. in 8°. van de laatste helft der 18e eeuw, in chronol. orde, van zeer beknopte biographische aanteekeningen omtrent Nederlandsche dichters, met opgave van hunne werken en met verwijzing naar de schrijvers bij wie men omtrent hen iets kan vinden, enz.
Andreas, Valerius. Bibhotheca Belgica: in qua Belgicae sev Germaniae Inferioris provinciae, urbesque, viri item in Belgio vita scriptisque clari; et hbrorum nomenclatura. Lovanii, 1623. kl. 8°.
Bibliotheca Belgica, de Belgis vita, scriptisque claris.
Praemissa topographica Belgii totius seu Germaniae inferioris descriptione. Editio renovata, et tertia parte auctior. Lov. 1643. 4°.
2e verm. druk van het voorgaande. Ex. met vele noten en bijvoegsels van de hand van Jan Broukhusius en P. Burmannus Secundus.
Ciaconius, Alf. Bibhotheca hbros et scriptores ferme cunctos ab initio mundi ad a. 1583 ordine alphabetico complectens. I>rimuminlucemprolataParisiis 1729, studio et cum observationibus Fr. D. Camusati. Accesserunt nunc ejusdem de Germanis quibusdam, historiae htterariae conditoribus, et de scriptoribus elogiorum ac vitarum virorum ülustrium judicia, ipsaeque observationes auctiores et emendatiores exhibentur. Opera J. Erh. Kappü. Amst. et Lips. 1744. fol.
Dodt van Flensburg, J. J. Collectanea over Neerlands geschiedenis en letterkunde. 1847. 2 stkn. 8°. (overdruk uit Algemeen letterlievend maandschrift).
I. Hendrik Geldorp. II De school te Naaldwijk in de 16e en 17e eeuw. III. Ensthathius Swartius. IV. Thomas van Thielt. V. Over het geslacht van Brecht, inzonderheid over Jos. Antonis van Brecht. VI. De Egmondsche bibliotheek. VII. Jacob Blondeel. VIII. Hertog Karei van Gelder. IX. Johan Schröder gezegd Skytte. X. Rombout Steynemolen. XI. Viglius ab Aytta en Suffridus Petri.
Letterkundige aanteekeningen over verschülende (meest
Nederlandsche) personen. Handschrift. 4°.
Foppens, J. F. Bibhotheca Belgica sive virorum in Belgio vita, scriptisque ülustrium catalogus, hbrorumque nomenclatura, continens scriptores a clariss. viris, V. Andrea, A. Miraeo, F. Sweertio aliisque recensitos, usque ad annum 1680. Brux. 1739. 2 dln. m. 144 portr. gr. 4°.
Huberts, W. J. A., W. A. Elberts en F. J. P. van den Branden.
Biographisch woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandsche letterkunde. Dev. 1878. 8°.
Koning, J. Letter- en geschiedkundige adversaria. Hs. sm. fol.



iv. F. 2. speciale bibliographie. drukkers en uitgevers.
403
Marchand, P. Dictionaire historique ou mémoires critiquës et httéraires concernant la vie et les ouvrages de divers personnages distingués, particuhèrement dans la répubhque des lettres. La Haye, 1758—59. 2 dln. fol.
Oettinger, E. M. Bibhographie biograpbique ou dictionnaire de 26.000 ouvrages tant anciens que modernes, relatifs a 1'histoire de la vie pubhqué et privée des hommes célèbres, de tous les temps et de toutes les nations... Leipzig, 1850. 8°.
Oettinger, E. M. Bibhographie biograpbique universehe. Dictionnaire des ouvrages relatifs a l'histoire de la vie pubhque et privée des personnages célèbres de tous les temps et de toutes les nations. Enricbi du répertoire des bio-bibhographies générales, nationales et spéciales. Brux. 1854. 2 dln. gr. 8°.
Paquot, J. N. Mémoires pour servir a 1'histoire littéraire des 17 provinces des Pays-Bas, de la principauté de Liège et de quelques contrées voisines. Louv. 1765—70. 3 dln. fol.
R(eiffenber)g, de. Suppléments aux Mémoires httéraires
de Paquot, tirés en partie de ses papiers. (Le Bibhophile beige. Tome I, II. 1845—46).
Peteghem, L. van. Levensschetsen van hedendaagsche kunstoefenaren. Brussel, 1881. m. 1 pl. 8°.
(Petzholdt, J.). Zur Litteratur von Mitghedern des Könighchen Hauses Sachsen. (Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1852, 1856, 1858, 1859, 1871, 1873, 1878, 1879 1883, 1884).
Vries Azn., A. D. de. Biographische aanteekeningen betreffende voornamelijk Amsterdamsche schilders, plaatsnijders enz. en hunne verwanten. (Cnid-Hoiland. III, IV. 1885—1886).
Woordenboek, Nieuw Nederlandsch Biographisch. onder redactie van P. C. Molhuysen en P. J. Blok, met medewerking van tal van geleerden. Leid. 1911... Deel I... 8°.
Burger Jr., C. P. Naar aanleiding van het plan voor een
Nederl. biographisch woordenboek. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
2. Drukkers en Uitgevers. Adam von Speier. — Scholderer, V. The Chur Breviary of 1490 and its printer, Adam von Speier. (The Library. 3d. series. Vol. V. 1914).
Aldus. — Catalogue des éditions Aldines qui se trouvent chez Etienne Audin hbraire. Flor. 1827. 8°.
Christie, R. C. The chronology of the early Aldines.
(Bibhographica. Vol. I. 1895).



404
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Aldus. — Renouard, A. A. Annales de rimprimerie des Alde, ou histoire des trois Manuce et de leurs éditions. Paris, 1803. 2 dln. m. portr. 8°.
Idem. 2e édition. Paris, 1825. 3 dln. m. portr., facsim.
van drukkersmerken, enz. 8°.
Ruland, Ant. Ueber einen unbekannten Aldinischen
Druck (Brevissima introductio ad hteras graecas). (Serapeum. Jg. XVII. 1857).
Anshelm. — Wagner, Jos. Maria. Thomas Anshelm von Baden. (Serapeum. Jg. XXII. 1861).
Back. — Van der Meersch, P. C. Note sur Godofredus ou Godefroid Back. (Le Bibhophile beige. II. 1845, Idem door M. F. A. G. CampbeU).
Badius. — Renouard, Ph. Bibhographie des impressions et des oeuvres de Josse Badius Ascensius imprimeur ethumaniste, 1462—1535. Avec une notice biographique et 44 reproductions en facsimile. Paris, 1908. 3 dln. 8°.
Barbéra. — Annali bibhographici e catalogo ragionato delle edizioni di Barbéra Bianchi e Comp. e di Q. Barbéra. Con elenco di hbri, opuscoh e periodici stampati per commissione, 1854— 1880. Fir. 1904. m. portr. en facs. 8°.
Bellerus. — Goovaerts, A. De muziekdrukkers Phalesius en Bellerus te Leuven en te Antwerpen, 1546—1674. Uit het Fransch door E. van Bergen. Antw. 1882. m. 2 pl. kl. 4°.
Blado. — Bernoni, D. Dei Torresani, Blado e Ragazzonni, celebri stampatori a Venezia e Roma nel XV e XVI secoio. Cogli elenchi annotati delle rispettive edizioni. Mil. 1890. 8°.
Blzz. 263 — 385 bevatten eene bibliographie der bij de Torresani's, Blado's en Ragazzoni d'Asola verschenen werken.
Blaeu. — Baudet, P. J. H. Leven en werken van Willem Jansz. Blaeu. m. Naschrift. Utr. 1871. 2 dln. m. portr. en facs. 8°.
Dozy, Ch. M. Willem Jansz. Blaeu. Z. p. en j. 8°. (overdruk).
Bradford. — Catalogue of books printed by Wilham Bradford and other printers in the middle colonies. ExhibitedatTheGroher club in commemoration of the bicentennial of the introduction of printing into New-York, April 14 to 21 1893. m. 1 pl. 8°.
Brito. — Gilliodts—van Severen, L. L'oeuvre de Jean Brito, prototypographe brugeois. Etude critique pour servir d'introduction k 1'histoire de 1'ancienne corporation des hbrairiers et imprimeurs de Bruges. Bruges, 1897. m. pl. 8°.
Bergmans, P. L'imprimeur Jean Brito et les origines
de rimprimerie en Belgique, d'après le hvre récent de M. Gilhodtsvan Severen. Gand, 1898. 8°.



iv. 4. F. 2. speciale bibliographie. drukkers en uitgevers.
405
Brito. — Rommel, H. L'oeuvre de Jean Brito, prototypographe brugeois par L. Gilliodts-van Severen. Etude analytique sur 1'invention de rimprimerie a Bruges. Bruges, 1898. 8°.
Bry, de. — Bartlett, John Russell. A bibliographical description of a copy of the cohection of the „Great and small voyages of the Bry" in the hbrary of the late John Carter Brown of Providence. Provid. 1875. m. portr. en facs. gr. 8°. Niet in den handel. In 30 exemplaren gedrukt.
Tiele, P. A. La XHme partie de la cohection des Grands
voyages et les récits originaux hollandais. Brux. 1871. 8°. (overdruk uit BuUetin du bibhophile beige). ,
Weigel, T. O. Bibhographische Mittheilungen über die
deutschen Ausgaben von De Bry's Sammlungen der Reisen nach dem abend- und morgenlandischen Indien. Mit Fortsetzung. Leipzig, 1845. 8°. (overdruk uit Serapeum. — Vervolg in Serapeum. VIII. 1847).
BüSDRAGO. — Matteucci, L. Saggio di un catalogo deUe edizioni Lucchesi di Vincenzo Busdrago, 1549—1605. (Bibhofiha. XVIII. 1916—17).
Bynneman. — Plomer, H. R. Henry Bynneman, printer, 1566—83. (The Library. New series. Vol. IX. 1908).
Carpentier. — Jean Carpentier in Holland en boekdrukker te Leiden. (Bibhographische Adversaria. 2e reeks. Dl. I. 1887—94).
Caxton. — Bradshaw, H. Notice of the fragment of the Fifteen Oes and other prayers, printed at Westminster by W. Caxton about 1490—91, preserved in the hbrary of the Baptist CoUege, Bristol. London. 1877. 8°.
Könnecke, G. Ein unbekannter Druck von Wilham
Caxton aus d. J. 1483. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1874).
Ricci, Seymour de. A census of Caxtons. London, 1909.
m. front, en 10 facs. 4°.
Illustr. monographs issued by the Bibliographical Society. no- '5Cazin. — Brissart- Binet, Ch. Ant. Cazin, marchand hbraire rémois. Essai sur sa vie et ses éditions. Brux. 1860. 8°.
Cazin, sa vie et ses éditions par un Cazinophüe.
Réhnpression de 1'édition de 1863. Cazinopohs (Rheims), 1877. 12°.
Corroënne, A. Manuel du Cazinophüe. Bibhographie
du petit format dit Cazin. Paris, 1877. 12°.
BuUetin du Cazinophüe. Suite et complément du
Manuel. Paris, 1877. lère année. (8 numéros). 12°.
Commelin. — Burger Jr., C. P. De boekverkoopers Commelin te Genève, Heidelberg, Amsterdam en Leiden. (.Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IX. 1911).



406
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Cranach. — Knaake. Ueber Cranachs Presse. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. VII. 1890). Crivelli. — Zie: Ptolemaeus.
Doen Pietersz. — Bom, E. de. Een uitgave van den Amsterdamschen drukker Doen Pietersz. teruggevonden. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 903).
Poelman, H. A. Eenige bijzonderheden aangaande het
werk van den Amsterdamschen boekdrukker Doen Pietersz. (Het Boek. Jg. I. 1912).
Doesburgh, van. — Proctor, R. Jan van Doesburgh, printer at Antwerp. An essay to bibliography. London, 1894. m. 12 pl. 4°. Blüstr. Monographs issued by the Bibliographical Society, no. 2.
Elzevier. Bérard, S. Essai bibhographique sur les éditions
des Elzévirs les plus précieuses et les plus recherchées précédé d'une notice sur ces imprimeurs célèbres. Paris, 1821. m. wapen-
^ Cet ouvrage a été refait sous le titre: Annales de 1'impr. Elz. par Ch. Pieters." (Barbier).
Berghman, G. Etudes sur la bibhographie Elzévirienne,
basées sur 1'ouvrage „Les Elzevier" de Alphonse Willems. Stockh. 1885. m. 470 afb. 8°.
Nouvelles études sur la bibhographie Elzévirienne.
Supplément a 1'ouvrage sur les Elzevier de Alphonse Willems. Stockh. 1897. 8°.
Catalogue raisonné des impressions Elzéviriennes
de la Bibhothèque Royale de Stockholm 1911. 8°.
Gentenari, B. L. Tipo Itahano non Elzeviriano. Roma,
1879. kl. 8°.
L'arte tipografica prima degli Elzevier. - Le edizioni Elzeviriane. L'arte tipografica di nostri giorni.
Frick, G. Die Elsevir'schen Republiken. HaUe, 1892. 8°.
Goldsmid, E. Bibhotheca curiosa. A complete catalogue of aU the pubhcations of the Elzevier presses at Leyden, Amsterdam, the Hague and Utrecht, with introduction, notes and an appendix containing a list of aU works, whether forgenes or anonymous pubhcations, generally attributed to these presses. Edinb. 1888. 3 dln. 8°. Privately printed.
jacob, J. L. C. Bonaventuur en Abraham Elzevier.
'sGrav. 1841. m. facs. 1200. (overdruk uit Jaarboek v. d. boekhandel).
Hierin een lijst hunner uitgaven.
Kaiser, C. Gli Elsevier. Cenno storico-bibhografico.
Verona, 1879. 12°.



iv. 4. F. 2. speciale bibliographie. drukkers en uitgevers.
4Q7
Elzevier. — (Motteley, Ch. J.). Apercu sur les erreurs de la bibliographie spéciale des Elzévirs et leurs annexes. Avec quelques découvertes curieuses sur la typographie hollandaise et beige du XVIIe siècle. Par le Bibhophile Ch. M. Paris, 1847. kl. 8°.
Pieters, Ch. Annales de 1'imprimerie des Elsevier, ou
histoire de leur familie et de leurs éditions. 2me édition, revue et augmentée. Gand, 1858. Av. additions. 1860. 8°.
Steiner, E. Supplément a la liste des theses elzevi-
riennes. (BuUetin du bibhophüe beige. XX. (2e série XI). 1864).
Rahir, E. Catalogue d'une collection unique de volumes
imprimés par les Elzevier et divers typhographes hollandais du XVIIe siècle. Précédé d'un avant-propos par Ferd. Brunetière et d'une lettre de Alph. Wülems. Paris, 1896. 8°.
Reume, A. de. Recherches historiques, généalogiques et
bibliographiques sur les Elsevier. Brux. 1847. m. portr. en facs. 8°.
Siennicki, St. J. Les Elzevir de la bibliothèque de
TUmveraté impériale de Varsovie. Varsovie, 1874. m. pl. 8°.
Walther, C. F. Catalogue méthodique des dissertations
ou theses académiques imprimées par les Elseviers de 1616 a 1772. Supplément aux Annales de rimprimerie des Elseviers, pubhées par Ch. Pieters. (BuUetin du bibl. beige. XVII—XIX (2e série VIII—X). 1861—63, Le Bibhophüe beige. II. 1867).
Les Elzevir de la Bibhothèque impériale pubhque de
St. Pétersbourg. Catalogue bibhographique et raisonné. St. Pétersb. 1864. 4°.
Willems, Alph. La première édition des Maximes de la
Rochefoucauld, imprimée par les Elzevier en 1664. Notice bibhographique. Brux. 1879. 8°.
Les Elzevier. Histore et annales typographiques.
Brux. 1880. m. pl. en facs. 8°.
Engelmann. — Enschedé, J. W. De Galerie-Musicale van HessKappelin-Engelmann. (Haarl. 1918). m. afb. 4°. (overdruk uit Oude Kunst).
Enschedé. — Burger Jr., C.P. Charles Enschedé, 1855—1919. m. portr. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Estienne. — Renouard, A. A. Annales de rimprimerie des Estienne ou histoire de la famUle des Estienne et de ses éditions. 2e éd. Paris, 1843. m. portr. en facs. 8°.
Bernard,A.Les Estienne et les types grecs de FrancoisI.
Complément des Annales Stéphaniennes renfermant l'histoire compléte des types royaux, enrichie d'un spécimen de ces caractères et suivie d'une notice historique sur les premières impressions grecques. Paris, 1856. 8°.



408
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Estienne. — Ch(ênedollé), Ch. de. Additions a la bibliographie des Estienne. (BuUetin du bibhophile beige. Tome IX. 1852).
Froben. — Verdeyen, R. De eerste druk van Joh. Froben, 1491. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Giünti. — Bandinl, A. M. De Fiorentina Iuntarum typographia eiusque censoribus ex qua Graeci, Latini, Tusci scriptores ope codicum manuscriptorum a viris clarissimis pristinae integritati restituti in lucem prodierunt. Accedunt excerpta uberrima praefationum libris singulis praemissarum. Lucae, 1791. 2 dln. 8°.
Deel 2 onder den titel: Iuntarum typographicae Annales abanno 1497 ad 1550.
Froschauer. — Rudophi, £. C. Die Buchóxucker-Famihe Froschauer in Zürich, 1521—1595. Verzeichniss der aus ihrer Offizin hervorgegangenen Druckwerke. Zurich, 1869. 8°.
Ghelen, van. — Vorstennan van Oyen, A. A. Les van Ghelen, imprimeurs. Gand, 1883. m. drukkersmerken en hjst hunner uitga ven. 8°. (overdruk uit Messager des sciences histor. de Belgique).
Halma. — Evers, G. A. Francois Halma te Utrecht, m. facs. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Heyns, H. — Burger Jr., C. P. Zacharias Heyns vóór zijne vestiging te Amsterdam. (Het Boek. Jg. III. 1914).
Hoernen, ther. — Murray, A. G. W. The edition of the Fasciculus temporum printed by Arnold ther Hoernen in 1474. (The Library. 3d series. Vol. IX. 1913).
Hugo Janszoen van Woerden. — Dela Montagne, V. A. Een onbekende druk van Hugo Janssoen van Woerden, 1497. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
Hoochstraten, Joh. — Kronenberg, M. E. De geheimzinnige drukkers Adam Anonymus te Bazel en Hans Luft te Marburg ontmaskerd. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Hoogstraten, van. — Michel et Jean Hillenius, ou van Hoochstraten, imprimeurs a Anvers, 1511—1546. Enumération de leurs productions typographiques. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome XIX, XX. (2e série X, XI). 1863, 1864).
Hulsius. — Asher, A. Bibhographical essay on the coUection of voyages and travels, edited and published by Levinus Hulsius and bis successors at Nuremberg and Francfort from anno 1598 to 1600. London and Berhn, 1839. 4°.
Kempe. — Duff, F. Gordon. Adrian Kempe van Bouckhout and the New Testaments of 1536. (The Library. New series. Vol VII. 1906).



iv. 4. F. 2. speciale bibliographie. drukkers en uitgevers. '
Kerckhove, van den. — Verheyden, Pr. Uitgaven van Com. van den Kerckhove. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen Jg. VI. 1908).
Keulen, van. — Bom H.Gzn., G. D., Bijdragen tot eene geschiedenis van het geslacht „van Keulen", als boekhandelaars, uitgevers, kaart- en mstramentmakers in Nederland; eene bibliocartographische studie. Amst. 1885. m. wapen. 8°.
Keysere, de. — Van der Meersch, D. J. Inductions historiques sur Arnaud de Keysere, imprimeur a Audenarde de 1479 a 1482. (Le Bibhologue de la Belgique et du Nord de la France. Dl I 1839).
Knoblochtzer. — Schorbach, K., und Max Spirgatis.
Heinrich Knoblochtzer in Strassburg, 1477—1484. Bibhographische Untersuchung. Strassb. 1888. m. 75 pl. 8°.
Bibliographische Studiën zur Buchdrucker-Geschichte Deutschlands. i, Köbel. — Roth, F. W. E. Die Buchdruckerei des Jakob Köbel, Stadtschreibers zu Oppenheim und ihre Erzeugnisse, 1503—1572^ Beitrag zur Bibhographie des XVI. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Beiheft IV).
Leeu. — Kruitwagen, B. Het Horarium van Gerard Leeu Antwerpen, 1489 27 Juh. (Het Boek. Jg. II. 1913).
Het Breviarium Windeshemense, Antwerpen G
Leeu, 1488 15 Oct. (Het Boek. Jg. III. 1914).
Schorbach, K. Eine Buchanzeigé des Antwerpener
Druckers Geraert Leeu in niederlandischer Sprache, 1491. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—6).
Van der Meersen,- P. C. Gerard Leeu, imprimeur a
Gouda et a Anvers, de 1477 a 1493. (Le Bibhophile beige. Tome III, IV, VI. 1846, 47, 50).
Le Talleur. — Le Verdier, P. L'ateher de Guillaume Le Talleur, premier imprimem rouennais. Histoire et bibhographie. Rouen, 1916. m. pl. en facs. 4°.
Liesveldt, J. van. Zie: Martens.
Lucas. — Meyer, W. Jean Maximihen Lucas. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Mannel. — Ahn, Fr. Johann Mannels lateinische Druckwerke, 1575—1605. Ein Beitrag zur Bibhographie OesterreichUngarns. (Mitth. des oesterr. Vereines für Bibhothekswesen Jg. IV, V. 1900—1).
Marcolini. — Casali, Sc. Annali della tipografia Veneziana di Francesco Marcolini da Forli. Forli, 1861. 8°. Marschalck. — Zie: Schenck.



410
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Marteau. — Moeltzner, Aug. Zwanzig Jahre maskierte Druckerarbeit. Pierre dü Marteaus Drucke aus den Jahren 1660— 1680 in den Kön. Bibhothek zu Berlin. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen).
Martens, M. — Verheyden, Pr. Verhooren van Mark Martens en van Jacob van Liesveldt (1536). (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Martens, Th. — Bergmans, P. Notice biograpbique sur Thierry Martens, le premier imprimeur beige. (Revue des bibhothèques. 1898).
B(ormans, S.). Description de diverses impressions de
Thierry Martens. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XVII (2e série VIII). 1862.
Gand, J. de. Recherches historiques et critiquës sur la
vie et les éditions de Thierry Martens (Martinus, Mertens). Alost, 1845. m. 8 pl. 8°.
— Holtrop, J. W. Thierry Martens d'Alost. Etude bibhographique. La Haye, 1867. 8°.
Martens. — Iseghem, A. F. van. Biographie de Thierry Martens d'Alost, le premier imprimeur de la Belgique, suivie de la bibhographie de ses éditions. Nouv. éd. précédée d'une cantate pour 1'inauguration de la statue de Martens par E. Speelman. Alost, 1856. 8°.
Scheler, Leben und Wirken des Buchdruckers Theo-
doricus Martinus Alustensis. Nach de Gand. (Serapeum. VIL 1846).
Minutianus. — Vogel, F. G. Alexander Minutianus'Drucke. Nach Guihon's und Ebert's Forschungen. (Serapeum. XIII. 1852).
Neaulme. — Zie: Voltaire.
Nunus. — (Nuyt8, C. J.). Essai sur 1'imprimerie des Nutius. 2e éd. Brux. 1858. 8°.
Pafraet. — Campbell, M. F. A. G. De eerste boekdrukker te Alkmaar. 8°. (Bibhogr. Adversaria. Dl. I. 1883). -
Pannartz. — Zie: Schweinheim.
Phalesius. — Goovaerts. Notice biograpbique et bibhographique sur Pierre Phalèse. (Le Bibliophile beige. Année III. 1868. Zie ook: Bellerus.
Pfister. — Camus, A. G. Notice d'un hvre imprimé a Bamberg en 1462, lue a 1'Institut National. Paris, 1799. m. 5 pl. 4°.
Plaintes contre la Hort. — Histoires de Joseph, Daniël, Judith, Esther. — Bible des Pauvres impr. a Bamberg par Alb. Pfister.
Plantijn. — Bom, H. G. Les 100 Plantins de la boutique Plantin a 1'exposition de 1887 a Amsterdam, kl. 8°.



iv. 4. F. 2. speciale bibliographie. drukkers en uitgevers.
411
Plantijn. — Degeorge, L. La maison Plantin a Anvers. Monographfe complete de cette imprimerie célèbre au 16e et 17e siècles. 2e éd. augmentée d'une liste chronologique des ouvrages imprimées par Plantin a Anvers de 1555 a 1589. Brux. 1878. m. afb. gr. 8°.
Ruelens, Ch., et A. de Hacker. Annales Plantiniennes.
lère partie :Christophe Plantin, 1555—1589. Brux. 1865. 8°. (niet verder verschenen).
Praet, van. — Bergmans, P. L'imprimem-hbraire brugeois Joseph Ignace van Praet. Notice bio-bibhographique. Gand, 1904. 8°.
Riederer. — Benziger, C. Inkunabeldrucke der Friedrich Riedererschen Ofhzin in Freiburg i. Br. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXXI. 1914).
Riva di Trento. — Carmoly, E. Annalen der hebraischen Typographie von Riva di Trento, 1558—1562. 2e Aufl. Frankf. 1868.8°.
Schenck. — Bauch, Gustav. Wolfgang Schenck und Nicolaus Marschalck. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XII. 1895).
Schinkel. — Jacob, J. L. C. Aanteekeningen over het geslacht en de drukwerken van den Delftschen boekdrukker Hermanus Schinkel, 's Grav. 1843. 12°. (overdruk uit het Jaarb. v. d. boekhandel),
Schweinheim. — Reichart, P. Ueber das Verzeichniss der Druckwerke von Schweinheim und Pannartz vom Jahre 1472. (Serapeum. XIII. 1852).
Simon Jansz. — Dela Montagne, V. A. Simon Jansz. drukker te Delft in de 16e eeuw. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekw. Jg. IV. 1906).
Soncino. — Antonuccl, G. Z. Catalogo di opere ebraiche, greche, latine ed itahane stampate dai celebri tipografi Soncini ne' secoli XV e XVI. Compilato e accresciuto dal medesimo, ora per cura di Cr. Giannini corretto e mighorato. Come nella prima edizione ci sono promesse le brevi notizie storiche degli stessi tipografi, dettate da Zef. Re Cesenati. Fermo, 1868. 8°.
Radin, M. The Sulzberger collection of Soncino books in
the hbrary of the Jewish Theological Seminary. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. VIL 1912—13).
Steinschneider, M. Gerson (Hieronymus) Soncino. Beitrage zur Geschichte der Typographie. (Serapeum. XV. 1854).
Spitzenberg. — Schottenloher, K. Jörg Spitzenberg in Konstanz und seine Reformationsdrucke, 1527—1530. (Zentralbl. f. Bibhothekswesen. Jg. XXXIII. 1916).
Steelsius. — Nuyts, G. J. Jean Steelsius, hbraire anversois. Bibliographie de ses produits. (Bulletin du bibhophile beige. Tome XIV, XV (2e série V, VI). 1858, 1859).



4\:
1 iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Tavernier. — Burger Jr., C. P. Een merkwaardige civüité-druk van Ameet Tavernier. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg.VI. 1908).
Verhoeven. — Bom, Emm. de. Van den Branden's Abraham Verhoeven. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwesen. Jg. I. 1903).
Abraham Verhoeven, de eerste courantier van Europa ?
(Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).
Verhoeveniana. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. III. 1905).
Goovaerts, A. Abraham Verhoeven d'Anvers, le premier
gazetier de 1'Europe. Etude bio-bibhographique. Anvers, 1880. m. 15 reprod. kl. 8°.
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Vorsterman. — Kronenberg, M. E. De drukker van de Deensche boeken te Antwerpen (1529—1531) is W. Vorsterman. (Het Boek. VIII. Jg. 1919).
Waesberghe. — Ledeboer, A. M. Het geslacht van Waesberghe. Eene bijdrage tot de geschiedenis der boekdrukkunst en van den boekhandel in Nederland. Rott. 1859. m. portr. en facs. 8°.
Bevat eene bibliographie van de drukwerken der Waesberghen van 1561-1858.
— Idem. 2de verm. druk. 's Grav. en Utr. 1869. 8°.
Werregoren. — Even, E. van. Notice sur Pierre Werrecoren, imprimeur a St. Maertensdijk en Zélande, 1478. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome VIII. 1851).
Zainer. — Benziger, C. Die Fridolinslegende nach einem Ulmer Druck des Johann Zainer. Strasb. 1913. m. 37 afb. 8°. Studiën zur Deutschen Kunstgeschichte. 166.
3. Schrijvers en boeken.
Aan het volk van Nederland. Ostende, 3 September 1781.8°.
Volgens Loosjes, Nog een en ander, uitgave C.
Copy van een briev van een heer uit Rotterdam, aan
zijn vriend te Amsterdam. Wegens het voorgevaUene met de boekverkopers Bronkhorst en de Leeuw, over het nadrukken van den verboden Vrymoedigen Briev genaamt, Aan het volk van Nederland. (Rott. 1782). 8 blz. 8°.
Welmeenende raad, of Aanspraak aan het volk van
Nederland, zijnde dit 't werkje dat in de maand September 1781 is gestrooit, en door de toen subsisteerende!!! regeering op een boete van 14000 guldens volgens publicatie, op lyfstraf etc. is verboden. Te Amsterdam, by J. V. van Essen, 1795. 8°.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
413
Aan het volk van Nederland. — Loosjes, A. Een krachtig libel. Studie over het pamflet „Aan het volk van Nederland". Haarl. 1886. 8°.
Nog een en ander over het pamflet „Aan het volk
van Nederland". Amst. 1891. 8°.
Rijn, G. van. Het pamflet „Aan het volk van Nederland"
te Rotterdam. Rott. 1888. 8°. (overdruk uit Rott. Jaarboekje).
Aan het volk van Nederland. Rott. 1891. 8°.
Bijlage tot de Rotterdamsche Librye.
Acta Sanctorum. — Scheler, A. Zur Geschichte des Werkes Acta Sanctorum. (Serapeum VII. 1846).
Adriaensens, A. — Bibhotheca Belgica.
Académie francaise. — Meier, G. Der Dictionnaire der französischen Akademie. Ein bibliographischer Versuch zum 200 jahrigen Jubileum. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XII. 1895).
Thieme, P. J. van Eldik. De Fransche Academie. 1890.
8°. (overdruk uit De Tijdspiegel).
Adrichem, C. van. — Bibhotheca Belgica.
Aesopus, Avianus, etc. — Bibhotheca Belgica.
Agileus. — Hoffmann, F. L. Lettres et pubhcations de Henrick Agileus de Bois le Duc, 1503—1595. Notice bibhographique. Brux. 1863.8°. (overdruk uit BuUetin du bibhophüe beige).
Aitzinger. — Stübel, Zur Bibhographie der Geschichtwerke von Eytzing, Bor, Meteren und Strada. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XVI. 1899).
Alardus. — Sterck, J. F. M. Verzen van Alardus Amstelredamus op Joan van Scorel. (Het Boek. Jg. III. 1914).
Het gedicht van Alardus op Scorei's „Ecce Homo"..
(Het Boek. Jg. III. 1914).
Allacci. — Manacorda, G. Dai carteggi AUacciani. Note bibhographiche. (La Bibhofiha. Anno III, IV. 1901—03).
Alphen, van. — Dokkum, J. D. C. van. Bibhographische aanteekeningen over van Alphen's Kleine gedigten voor kinderen. (Het Boek. Jg. VI, VIII. 1917—18).
Pomes, H. Over van Alphen's Kindergedichtjes. Bijdrage
tot de kennis van de opvoeding hier te lande in de 18e eeuw. Rott. 1908. m. portr. en 32 afb. 8°.
Amadis. — Vaganay, H. Amadis en francais. Essai de bibhographie. (La Bibhophüia. Anno V—VII. 1903—6).
Amelry, F. — Biblotheca Belgica.
Anthonisz. — Zie: Gerritz.



414
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
d'Anville. — (Manne, L. Ch. J. de, et J. D. Barbié de Bocage). Notice des ouvrages de M. d'Anville, premier géographe du Roi etc. précédée de son éloge (par D. J. Dacier). Par. 1802. 8°.
Apianus, P. — Bibliotheca Belgica.
Arndt. — Tromsdorff, P. Ernst Moritz Arndt in den deutschen Bibhotheken. II. III. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXII, XXIII. 1905—6).
Melsner, Heinrich. Eine Arndt-Bibhographie. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. I. 1897—1898).
Vom preussischen Gesamtkatalog. Mit Anhang: Verzeichniss der im Gesamtkatalog vertretenen Schriften von Ernst Moritz Arndt. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXI. 1904).
Arnold. — Vreese, W. de. Levensbericht van Th. J. I. Arnold, conservator aan de bibhotheek der Hoogeschool te Gent. Gent, 1901. m. portr. 8°. (Jaarboek der Kon. Vlaamsche Academie).
Arnoldi. — Roth, F. W. E. Zur Bibhographie des Bartholomaus Arnoldi von Usingen (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1886).
Avila y Zuniga, L. de. —Bibliotheca Belgica.
Ayres. — Thomas, H. The Emblemata Amatoria of Philip Ayres. (The Library. Third Series. Vol. I. 1910).
Bacon. — Steeves, C. Walter. Francis Bacon. A sketch of his hfe, works and literary friends, chiefly from a bibhographical point of view. London, 1919. m. 43 pl. en facs. 8°.
Baerle, van. — Worp, J. A. Gaspar van Baerle. (OudHolland. Jg. III—VII. 1885—89).
Balmes. — Palau, Ant. Bibhografia cronológica de Balmes. Bareel. 1915. 12°.
Balthazar. — Zie: Berckenrode.
Balzac — Werdet, E. Portrait intime de Balzac, sa vie, son humeur et son caractère. Paris, 1859. 80-
Barbier. — Franklin, Alfred. A. Barbier. (Le Bibhophile francais. Tome II. 1868).
Barlandus, A. — Bibhotheca Belgica.
Barlandus, Hub. — Bibhotheca Belgica.
Barrios. — Roest Mz., M. De opuscula van Daniël Levi (Miguel) de Barrios. Amst. 8° 1869. (overdruk uit De Navorscher. N. R. Dl. I).
Bartjens. — Burger Jr., C. P. Willem Bartjens. (Het Boek. Jg. I. 1912).
Doorninck, J. I. van. „Volgens Bartjens", kl. 8°. (overdruk uit de Volks-almanak der Maatschappij tot nut van 't algemeen. 1878).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken
, 415
Baddarrt, W. — Bibliotheca Belgica.
Baudiüs. — Molhuysen, P. C. Dom. Baudii epistolae. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).
Bayle. — Serrurier, Cornelia. Pierre Bayle en Hollande. Etude historique et critique. Apeld. (1912). m. 2 pl. 8°.
Beatus Rhenanus. — Knod, G. Zur Biographie und Bibhographie des Beatus Rhenanus. (Centralblatt für Bibhothekswesen Jg. II, III. 1885, 1886).
Beaumarchais. — Cordier, Henri. Bibhographie des oeuvres de Beaumarchais. Par. 1883. m. portr. 8°.
Beaumont and Fletcher. — Potter, A. C. A bibliography of Beaumont and Fletcher. Cambr. 1890. 8°.
Beethoven. — Kastner, E. Bibhotheca Beethoveniana. Versuch einer Beethoven-Bibhographie, enhaltend alle vom Jahre 1827 bis 1913 erschienenen Werke über den grossen Tondichter nebst Hinzufüging einiger Aufsatze in Zeitschrifen etc. Leipzig, 1913. 8°.
Beets. — Brom Jr., A. Lijst van geschriften over Nicolaas Beets. (Het Boek. Jg. III, IV. 1914, 15).
Dyserinck, Joh. Catalogus der Nicolaas Beets-tentoon-
stelling in Ptrlchri Studio, 's Grav., 21—26 Maart 1904. Leiden 1904. 8°.
Bekker. — Linde, A. van der. Balthasar Bekker. Bibhographie. 'sGrav. 1869. 8°.
Ex. met aanteekeningen van m. F. a. g. Campbell.
Bellamy. — Catalogus van de tentoomtelhng van werken van J. Bellamy, bijeengebracht door den Utrechtschen Kunstkring, 11 Maart 1886. Utr. 1886. 8°. Bijgevoegd twee nitnoodigingen.
Benincasa. — Spadolini, E. II „Portolano" di Grazioso Benincasa. (La Bibhofiha. Anno 1907—08).
Bbrault. — Delaruelle, Louis. Notes biograpbiques sur Nicole Bérault, suivies d'une bibhographie de ses oeuvres et de ses pubhcations. (Revue des bibhothèques. Année XII. 1902).
BerckeNrode, van. — Bodel Nijenhuis, J. T. Over de Nederlandsche landmeters en kaartgraveurs Floris Balthazar en zijne drie zonen. Amst. 1845. 8°. (overdruk uit Het Instituut).
Vries Azn., A. D. de. De plaatsnijder en landmeter Cornelis Florissen van Berckenrode. (Oud-Holland. Jg. I. 1883).
Bergzabern. — Roth., F. W. E. Jacob Theodor von Bergzabem. (Tabernaemontanus). Bio-bibhographisch geschildert. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XIV. 1897).



i\6
iv. de keknis van het boek. bibliographie.
Berlage. — Folmer, Tiddo. Bibliographisch overzicht der voornaamste geschriften van H. P. Berlage, verschenen sinds 1895. (Rott. 1916). 4°. (uit: Dr. H. P. Berlage en zijn werk).
Bewick. — Anderton, B. Thomas Bewick, the Tyneside engraver. (The Library. 3d series. Vol. VIL 1917).
Bibliothèque Nationale. — Pierret, E. Essai d'une bibhographie historique de la Bibhothèque Nationale. Par. 1892. 8°.
BrE, C. de. —Bibhotheca Belgica.
Bignon. — Kervller, R. Les Bignons. Grands maitres de la Bibhothèque du Roi. (Le Bibhophile francais. Tome VI. 1872).
Bilderdijk. — (Gllnderman, E. L). Lijst der werken uitgegeven door of met bijdragen voorzien van W. Bilderdijk en vrouwe K. W. Bilderdijk chronologisch; en register der stukken in die werken voorkomende, alphabetisch gerangschikt. Met een voorrede en aanteekeningen. Amst. 1823. 8°. Met bijvoegsels in handschr.
Klinkert, B. Lijst der werken geschreven door of met
bijdragen voorzien van W. Bilderdijk en vrouwe K. W. Bilderdijk, geb. Schweickhardt, alphabetisch gerangschikt en met 3 bijlagen voorzien. Amst. 1853. gr. 8°.
Deze verzameling berust thans in de bibliotheek der Akademie van Wetenschappen te Amsterdam.
Pan, J. Aanteekeningen op de lijst der werken van
W. Bilderdijk en vrouwe K. W. Büderdijk, vervaardigd door E. L. Glinderman. Assen, 1849. Met nalezing 1850. 8°. (overdruk uit De Alg. Konst- en Letterbode).
Nalezing op de aanwijzing der oude en nieuwere
dichters door W. Bilderdijk en vrouwe K. W. Bilderdijk overgebracht of nagevolgd. Z. p. 1855. 8°.
Stempel, B. M. van der. Twee handschriftjes van Bilderdijk. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Blotius. — Knod, G. Hugo Blotius in seinen Beziehungen zu Strassburg. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XII. 1895).
Bodel Nijenhuis. — Rieu, W. N. du. Levensschets van J. T. Bodel Nijenhuis. Leid. 1873 8°. (overdr uk uit de Levensber. der Maatsch. d. Nederl. Letterk).
Bodenstein. — Freys, E., und H. Barge. Verzeichniss der gedruckten Schriften des Andreas Bodenstein von Karlstadt. (Zentralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XXI. 1904).
Bonaventura. — Petzholdt, J. Die itahenische Festhtteratur zur Feier der Jubilaen von Bonaventura, Petrarca und Thomas v. Aquin, 1874, 75 und 76. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1875—1877).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken. |
117
Borcht, W. van der. — Bibhotheca Belgica. Bor. — Zie: Aitzinger.
Bosboom-Toüssaint. — Evers, G. A. Anna Louisa Geertraida Bosboom-Toussaint, 1812—16 Sept. 1912. Catalogus der tentoonstelling door Joh. Dyserinck, 18 Sept. tot 20 Oct. in het gebouw der Rijks Universiteit's bibhotheek te Utrecht. 8°.
; De letterkundige werkzaamheid van A. L. G.
Bosboom-Toussaint. (Het Boek. Jg. I. 1912).
Bout, J. — Bibhotheca Belgica.
Boutillier, J. — Bibhotheca Belgica.
Braght, T. van. — Bibhotheca Belgica.
Brahe. — Richter, P. E., L. Cohn und A. Hofmeister. Tycho Brahes Astronomiae instauratae mechanica von 1598. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XX, XXI. 1903—4).
Brasseur, Ph. — Bibhotheca Belgica.
Brechtel, F. J. — Bibliotheca Belgica.
Brederoo. — Dela Montagne, V. A. Een hed van Bredero ? (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. I. 1903).
Kalff, G. Brederoo's Liedboek. (Oud-Holland. Jg. II.
Brederoo-Album. 1885).
Unger, J. H. W. G. Azn. Brederoo. Eene bibhographie.
Haarl. 1884. 8°.
Bretschneider. — Schissel von Fleschenberg, O. Zu einer Bretschneider-Bibhographie. (Mitth. des oesterr. Vereines für Bibhothekswesen. Jg. IX. 1905).
Breydenbach. — Davies, Hugh W. Bernhard von Breydenbach and bis journey to the Holy Land, 1483—84. A bibliography. London, 1911. m. 93 afb. op 60 pl. 4°.
Moser, Beschreibung der drei ersten Ausgaben und
der spanischen Uebersetzung der Reise des Bernhard von Breydenbach in der Oriënt, nebst einer mit den nötbigen Beweisstellen belegten Geschichte ihrer Abfassung. (Serapeum. Jg. III. 1842).
Brugman, J. — Bibhotheca Belgica.
Bruinsma. — Enschedé, J. W. Bruinsma en zijn „Melodijen". Amst. 1907. 8°. (overdruk uit Tijdschrift voor N. Nederl. muziekgeschiedenis).
Brune, de. — Worp, J. A. Jan de Brune de Jonge. (OudHolland. Jg. VIII. 1890).
Brunet. — Janin, J. Charles Brunet. (Le Bibhophile francais. Tome I. 1868).
Buck, P. de. — Bibhotheca Belgica.
27



418
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Burger. — Stempel, Bertha M. van der. Lijst van werken van C. P. Burger Jr. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Burrus, P. — Bibliotheca Belgica.
Busbecq, O. G. de. — Bibhotheca Belgica.
Bussche, A. van den. (Le Sylvain). — Bibliotheca Belgica.
Buvsero. — Worp, J. A. Dirk Buysero. (Oud-Holland. Jg. IX. 1892).
Byns, A. — Bibhotheca Belgica.
Byron. — Flalschlen, C&sar. Lord Byron in Deutschland. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VIL 1890).
Caesar. — Boysen, C, und E. Lohmeyer, eingeleitet Von O. Hartwig. Zwei hessische Bibhothekare Karl Julius Caesar und Johann Georg Albert Duncker. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. III. 1886).
Caesar, C. J. — Bibhotheca Belgica.
Calvijn. — Erlch8on, A. Bibhographia Calviniana. Catalogus chronologicus operum Calvini. Catalogus systematicus operum quae sunt de Calvino. Berol. 1900. m. portr. 8°.
Cambry, J. de. — Bibhotheca Belgica.
Campbell. — Acquoy, J. G. R. Levensbericht van M. F. A. G. Campbell. Amst. 1891. 8°. (overdruk uit Jaarboek der Kon. Academie van Wetenschappen).
Knuttel, W. P. C. Levensbericht van M. F. A. G.
Campbeh. Leid. 1890.. 8°. (overdruk uit Levensberichten der Maatsch. d. Ned. Letterk.).
Casanova. — Baerent, Karl. Zur Casanova-Bibhographie. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. L 1909—10).
Manier, A., et Salomon Reinach. Catalogue des manuscrits de Casanova conservés au chateau de Dux en Bohème. (Revue des bibhothèques. 1905).
Ottmann, Victor. Casanova's Werke und seine littera-
rische Hinterlassenschaft. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. I. 1897—1898).
Cassien, J. — Bibhotheca Belgica.
Castalion, S. — Bibhotheca Belgica.
Castelein, M. de. — Bibhotheca Belgica.
Cato. — Boas, M. De Cato-editie van Scriverius. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1911).
Het Egmondsche Catc-handschrift. (Het Boek. Jg.
II. 1913).
Een Cato-Album uit het jaar 1585. (Het Boek. Jg.
IV. 1914).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken. '
119
Cato. — Boas, M. Een onbekende (ara-vertaling uit het iaar 1653. (Het Boek. Jg. IX, 1920).
Cats. — Frederiks, J. G. Jacob Cats en zijne omgeving, naar aanldding van de handschriften in het Museum Catsianum. (Oud-Holland. Jg. VII. 1889).
Jonge van Ellemeet, W. C. M. de. Museum Catsianum,
1839—1870. gr. 8°. (niet in den handel).
Jonge van Ellemeet, W. C. M. de. Museum Catsianum.
2e vermeerd. uitg. 's-Grav. 1887. gr. 8°. (niet in den handel).
; — Uittreksel uit het Museum Catsianum of de verzameling der verschülende uitgaven van Jacob Cats' werken Antw. 1873. 8°.
Cebes. — Boas, M. De illustratie der Tabula Cebetis. I—II (Het Boek. Jg. IX. 1920).
De Nederlandsche Cebeshtteratuur. (Het Boek. Te
VII. 1918). JB
Cellini. — GhurchiU, Sidney J. A. Bibhografia Celhniana, (La Bibhofiha. Anno IX. 1907—08).
Cervantes. — Ashbee, H. S. An iconography of Don Quixote, 1605—1895. Lond. 1895. m. pl. 4°.
Hlustr. monographs issued by the Bibliographical Society, no. 3.
—— Catèlogo de la exposicion celebrada en la Bibhoteca Nacional el tercer centenario de la publicación del Q^iijote. Madrid, 1905. m. facs. en 40 pl. gr. 8°.
. Eöz» L- Apuntes para una bibhograffa Chilena sobre
Cervantes. (Revista Espana en Chile). Valp. 1916. kl. 8°.
Montoto, S. Ensayo de una bibhograffa Cervantino-
Sevillana. 2a ed. Sevilla, 1916. 8°.
Onnsby, J. Bibliography of Don Quixote. London, 1885. 8°.
Rico. Catalogo de una collección de hbros Cervantinos
de venta en la libreria de la viuda de Rico. .Madrid, 1905. kl. 8°.
Thomas, H. The Cervantes collection in the British
Museum. (The Library. New series. Vol. IX. 1908).
Chopin. — Schucht, J. Friedrich Copin und seine Werke Leipzig, 1879. 8°.
Claes van den Langhe Water. (Nicolaus de Agualonga, over de onbevlekte ontvangenis van Maria, door B: Kruitwagen) (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Clavis Homerica. — Boas, M. De clavis Homerica (Het Boek. Jg. VI—VIL 1917—18).
Clerck, de. — Foncke, R. Jacobi de Clerck Iprensis „Eerlyck Tydt-verdryf", 1652. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IX. 1911).



420
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Clicthove, J. — Bibliotheca Belgica.
Clock. — Arnold, Th. J. I. Het „Groote Lied-Boek" van L(eonart) Cflock). (Bibhographische Adversaria. Dl. II. 1874—75). Clusiüs. — Zie: L'Eclüse, de. Coignet, M. — Bibhotheca Belgica.
Coleridge. — Shepherd, R. H. The bibliography of Coleridge. A bibhographical hst arranged in chronological order of the published and privately printed writings in verse and prose of Samuel Taylor Coleridge including his contributions f o manuals, magazines, and periodical pubhcations, posthumous works, memoirs, éditions, etc. Revised, corrected, and enlarged by W. F. Prideaux. London, 1900. 8°.
Bijgevoegd een schrijven van Colonel Prideaux aan John Morgan.
Wlse, Th. J. A bibliography of the writings in prose
and verse of Samuel Taylor Coleridge. London, 1913. 4°.
Publ. of The Bibliographical Society. . Collier. — Wheatley, Henry B. John Payne Collier and his works. (The Bibhographer. Vol. IV, V. 1883—84).
Collijn. — Nelson, Axel. Bibhographia Colhjniana. Förteclming öfver Izak Collijn intül den 17 Juh 1915 utgifna skrifter. Uppsala, (1915). 4°.
Colonna. — Bofflto, G. Saggio di bibhografia Egidiana. (La Bibhofiha. Anno XII. 1908—11).
Columbus. — Harrisse, Henry. Christophe Colomb et les académiciens espagnols. Notes pour servir a rhistoire de la science bibhographique en Espagne au XlXe siècle. (Centralblatt für Bibliothekswesen. XI. 1894).
Commines, Ph. de. — Bibhotheca Belgica.
Coninck, de — Zuidema, W. Abraham de Coninck. (OudHolland. Jg. XXII. 1904).
Consideratien van importantie op de gewigtige propositie, door de heeren Gedeputeerden van de stad Leyden, ter vergadering van H.Ed.Gr. Mog. gedaan op den 31 Juh 1782. — (Bernard, F.) Verslag, gedaan aan den Magistraat der stad Leyden, wegens een werkje, ten titel voerende ... Z. p. 23 Sept. 1782. 8°. Kn. 20061.
Coornhert, D.Vzn. — Bibhotheca Belgica.
Coppée, V. — Bibhotheca Belgica.
Cordus, D. — Bibhotheca Belgica.
Corneille. — Picot, E. Bibhographie Cornéhenne ou description raisonnée de toutes les éditions des oeuvres de Pierre Corneille, des imitations ou traductions qui en ont été fait et des ouvrages relatifs a Corneille et ses écrits. Paris, 1876. m. portr. 8°



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken,
421
Coster, S. — Bibliotheca Belgica. Costerus, Fr. — Bibhotheca Belgica.
Court, de la. — Groebe, D. Iets over Pieter de la Court en zijne schriften. 8°. (overdruk uit De Algem. Konst-en Letterbode. 1844).
Crespin, J. — Bibhotheca Belgica.
Crücius, L. (van den Cruyce). — Bibhotheca Belgica.
Crtjikshank. — Cohn, Albert M. A bibhographical catalogue of the printed works illustrated by George Cruikshank. Lond 1914. 8°.
CüRTius, J. — Bibhotheca Belgica.
Cüsa, von. — Falk, F. Die deutschen Kartographen Nicolaus von Cusa, Kardinal, und Nicolaus Donis. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XII. 1895).
Cyriacus. — Graeven, Hans. Cyriacus von Ancona auf dem Athos. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jahrg. XVI. 1899).
Cyrillus. S. — Bibhotheca Belgica.
Dale, J. vanden. — Linde, van der. Jean vanden Dale. (Le Bibhophile beige. Annee VI. 1871).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Damhoüdere, J. de. — Bibhotheca Belgica.
Dante. — Koch, Th. W. Dante in America. A historical and bibhographical study. Boston, 1896. 8°.
—' Catalogue of the Dante cohection presented by
W. Fiske to the Cornell University Library. Ithaca, 1898 1900
2 dln. 4°.
Hand-list of framed reproductions of pictures and portraits belonging to the Dante cohection in the Cornell University Library. Ithaca, 1900. m. pl. 8°.
A hst of Danteiana in American hbraries. Supplementmg the catalogue of the Cornell cohection. Boston, 1901. 8°.
Kok, A. S. Dante-iconografie (bespreking van L. Volkmann, Iconografia Dantesca. Leipzig, 1897). 8°. (overdruk uit De Ned. Spectator. 1892).
Olschki, Leo S. Litteratura Dantesca. Catalogo 51 e
75 deha libreria antiquaria editrice Leo L. Olschki. Flor. 1902 1911. 2 dln. m. facs. gr. 8°.
Petzholdt, J. Versuch einer Dante Bibhographie von
1865 an. Dresden, 1868. 8°. — Vervolgd in Neuer Anzeiger f. Bibhographie und Bibhothekswissenschaft. 1868—70, 1872—84 (Nachtrag von A. Scartazzini).



422
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Dasypodius, P. — Bibliotheca Belgica.
Dathentjs. — Arnold, Th. I. J. Naar aanleiding van P. Dathenus, Alle de Psalmen, 1556. 8°. (overdruk uit de Hand. der Kon. Vlaamsche Academie).
Dathüs, A. — Bibhotheca Belgica.
David, J. — Dela Montagne, V. A. Een pamflet tegen Pater Joannes David. (Tijdsch. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VII. 1909).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Dekker, Douwes. — Hall, J. N. van. Catalogus der Multatulitentoonstelhng in het Stedehjk Museum te Amsterdam, 7 Mei 1910 en volg. dagen ter gelegenheid der herdenking van het feit der verscmjning voor 50 jaren van Max Havelaar. Amst. 1910. 8°.
Delisle. — Delisle, L. Souvenirs de jeunesse. (From the French). (The Library. New series. Vol. IX. 1908).
Huet, G. Busken. Léopold Delisle. m. portr. (Tijdschr.
voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Sociétés de 1'histoire de France et de 1'école des chartes.
Célébration du cmquantenaire de L. Dehsle, 6 Mai 1902. Paris, 1902. 8°.
Despaüterius, J. — Bibhotheca Belgica.
Deventer, van. — Eekhoff, W. Jacobus van Deventer, vervaardiger van de oudste kaarten der Nederlandsche en Belgische provinciën en steden. Eene bijdrage tot de vaderlandsche cartographie. Leiden, 1880. 8°. (overdruk uit Handel, der Maatschappij d. Nederl. Letterk.).
Lauts, U. G. Jacobus van Deventer en de geteekende atlas
van de zestiende eeuw te Brussel voorhanden. 1861.8°. (overdruk uit De Alg. Konst- en Letterbode).
Ruelens, Ch. Plans topographiques des villes des PaysBas au XVIe siècle. (Le Bibhophile beige. Année II. 1867).
Dibdin. — Brunet, Gustave. T. F. Dibdin. (Le Bibhophile francais. Tome I. 1868).
Vogel, E. G. Des bibhographen Thomas Frognell
Dibdin aussere Lebensverhaltnisse und Schriften. (Serapeum. X. 1849).
Diderot. — Leyds, J. J. C. Principaux écrits relatifs a la personne et aux oeuvres, au temps et & 1'influence de Denis Diderot ou Essai d'une bibhographie de Diderot. Par Antoine v. B. v. H. Amst. z. j. 8°.



IV. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeke
423
Diderot. — Leyds, J. J. C. Principaux écrits relatifs a la personne et aux oeuvres, au temps et a 1'influence de Diderot. Compilation critique et chronologique. Edition définitive. Amst. 1887. 8°.
DrLlCH. — Kochendörffer, Karl. Wilhelm Dihch's hessische Chronik. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. II. 1885).
Dirks. — Suringar, H. Iets over Mr. Jacob Dirks. Leeuw. 1893. m. portr. 4°. (overdruk uit De Vrije Fries).
Disticha Catonis. — Beets, A. De „Disticha Catonis" in het middelnederlandsch. Gron. 1885. 8°.
Dodonaeus. — Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde. Dodonaeusnummer. Haarl. 1917. m. portr. 8°.
g. van Rijnberk. Bij het Dodonaeus-nummer. — e. c. van Leersum. Rembert Dodoen. — F. W. T. Hunger. Dodonaeus als kruidkundige. — J. g. de Lint. De portretten van Dodonaeus. — M. A. van Andel. Dodonaeus en zijn invloed op de Hollandsche en Vlaamsche volksgeneeskunst. Broeckx, C. Lettre a P. J. van Meerbeeck sur une pubhcation de R. Dodonaeus inconnue des bibhophiles. (Almanack ende Prognosticatie van den jare 1558). Antw. 1862. 8°.
Hunger, F. W. T. Catalogus van de tentoonstelling
gehouden te Léiden, 29 Juni 1917 ter gelegenheid van den 400sten geboortedag van'Rembertus Dodonaeus. Leiden, 1917. m. portr. 8°.
— Rembertus Dodonaeus, 1517—1917. Amst. 1917. 8°.
(overdruk uit De Amsterdammer).
Lint, J. G. de. De portretten van Rembertus Dodonaeus.
Haarl. 1917. m. portr. 8°. (overdruk uit Ned. tijdschr. van geneeskunde).
Les portraits de Rembertus Dodonaeus. Leyden, 1917.
8°. (overdruk uit Janus).
Meerbeeck, P. J. van. Recherches historiques et critiquës sur la vie et les ouvrages de Rembert Dodoens (Dodonaeus). Malines, 1841. m. portr. 8°.
Sirks, M. J. Het Cruyde boek van Rembert Dodoens.
Amst. 1917. 8°. (overdruk uit De Gids).
Veth, Jan. De prenten in het Cruydt-boeck van Dodonaeus. Amst. 1917. 8°. (overdruk uit De Gids). -
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Does, van der — Frederiks, J. G. Jacob van der Does en zijne beschrijving van 's-Gravenhage. (Oud-Holland. Jg. XII. 1894). Doms, N. — Zie: von Cusa.
Dool-Hof. — Burger Jr., C. P. Dool-Hof. (plano-druk van Cl. Braau te Haarlem). (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1906).



424
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Doorlant. — Willems, L. Pieter Doorlant en zijne twee levens van Sint Anna. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. VIII. 1910).
Doré. — Catologue des dessins, aquarelles et estampes de Gustave Doré exposées dans les salons du Cercle de la hbrairie (mars 1885). Avec une notice biograpbique par G. Duplessis. Paris, 1885. 8°.
Dorsten, Th. — Zie: Röslin.
Du Gardin, L. — Bibhotheca Belgica.
Dumas. — Glinel, Charles. L'oeuvre poétique d'Alexandre Dumas. (Le Livre. Annee X. 1889. Bibhogr. rétrospective). Duncker, J. G. A. — Zie: Caesar.
Duplessis-Mornay. — Chatelain, Emile. Les manuscrits de Duplessis-Mornay. (Revue des bibhothèques. 1891, 1893).
Dürer. — Ephrussi, Ch. Les bains de femmes d'Albert Dürer. Paris, 1881. m. 5 pl. 4°.
La prétendue trilogie d'Albert Dürer. Le chevaher,
le diable et la mort. La mélanchohe. Saint Jérome dans sa celluie. Paris, 1881. m. 3 pl. 4°. (overdruk uit La Gazette des beauxarts).
Ebert. — Burger, R. Friedrich Adolf Ebert. Ein biographischer Versuch. Leipzig, 1910. m. portr. 8°.
Edwards. — Greenwood, Th. Edward Edwards, the chief pioneer of the municipal pubhc hbrairies. London, 1902. 8°.
Emeis. — Rieu, W. N. du. C. A. Emeis (custos der Leidsche Univ. Bibl.). Leiden, 1884. m. portr. 8°. (overdruk uit Leidsche Studentenalmanak).
d'EnnetièRES, J. — Bibhotheca Belgica.
Epistolae obscurorum virorum. — Bauch, Gustav. Die Urdrucke der Epistolae obscurorum virorum. I. Die drei Ausgaben des ersten Teils. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XV. 1898).
Bömer, A. Die fünf Frühdrucke der Epistolae obscurorum virorum. 1913. (Beitrage zum Bibliotheks- und Buchwesen).
Steiff, Karl. Wo ist die Editio princeps der Epistolae
obscurorum virorum gedruckt worden? (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1898).
Erasmus. — Briefe an Desiderius Erasmus von Rotterdam, ausgegeben von Jos. Försterman und Otto Günther. Leipzig, 1904. 8°.
Beihefte zum Centralblatt für Bibliothekswesen. 27.
Bibliotheca Erasmana. Répertoire des oeuvres d'Erasme.
Gand, 1893. 3 afb. 4°.
le série: Liste sommaire et provisoire des diverses éditions de ses oeuvres.



IV. 4. F. 3. SPECIALE BIBLIOGRAPHIE. SCHRIJVERS EN BOEKEN.
425
2e série: Auteurs publiés, traduits ou aunotés, par Erasme. Liste sommaire et provisoire.
3e série: Sources, biographies d'Erasme et écritsle concernant, ouvrages qui contiennent des notes d'Erasme, des extraits de ses oeuvres, etc?
Erasmus. — Hoffmann, F. L. Das Verzeichniss der Schriften des Desiderius Erasmus von Rotterdam von 1519, und seine Selbstnchte über dieselben in ihren verschiedenen Ausgaben bibliograbephisch beschrieben. Nebst einigen htterargeschichthchen Bemerkungen. (Serapeum. XXIII, XXIV. 1862, 1863).
' Essai d'une liste d ouvrages et dissertations con¬
cernant la vie et les écrits d'Erasme. (Le Bibhophüe beige. Année II. 1867).
Essai d'une liste des collections de lettres écrites
■ ~ iv.ui co waiicb
par Didier Erasme. (Le Bibhophüe beige. Année III, V—VII.
~— Karthon, A. A. J. Het verloren Erasmiaansch handschrift van P. Scnvenus teruggevonden in 's-Hertogenbosch. m. facs. (Het Boek. Jg. V. 1916).
— Sterck, J. F. M. Over een portret van Erasmus. (Het Boek. Jg. V. 1916). v
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Estienne, Ch. — Bibhotheca Belgica.
Everaert, M. — Bibhotheca Belgica.
Fasciculus temporum. — Josephson, A. S. Fifteenth cen-
/r?LeditionS °f Fasciculus temporum in American hbraries (Bibhograph. Soc. of America. Papers. X. 1917).
- Murray, A. G. W. The edition of the Fasciculus temporum pnnted by Arnold ther Hoernen in 1474 (The Librarv 3d. series. Vol. IX. 1913). J'
Faust. — Peter, F. Die Literatur der Faustsagen bis Ende des Jahres 1848. Systematisch zusammengestellt. Als Manuscript gedruckt. Lpz., 1849. 8°.
Petzholdt, J, und F. L. Hofmann. Nachtrage zur
rausthtteratur. (Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwisschenschaft. Jg. 1851, 1852, 1856, 1858—60 1862 1864 68, 1870—80, 1882-^-84).
Ferretti. — Hoffmann, F. L. Beitrag zur juristischen Bibhographie der XVI Jahrhunderts. Emilio Ferretti's Schriften (Serapeum. Jg. XXIX. 1868).
Fielding. — Dickson, Fr. S. The early éditions of Fielding's Voyageto Lisbon. 1918. (The Library. 3d. series Vol. VIII. No. 29).
Fischart. — Scholl, G. Ein Fischartianum. (Serapëum Vn 1846).



426
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Fiske. — Willard Fiske Memorial. (Bibliographical Society of America. Papers. XII. No. 34).
Floridus. — Bethmann. Lamberti Floridus, nach der Genter Handschrift. (Serapeum. VI. 1845).
Zacher, J. Lamberti Floridus. (Serapeum. III. 1842).
Fonteyn. — Worp, J. A. Dr. Bemard Fonteyn. (Oud-Holland. Jg. II. 1884).
Fortescde. — Jenner, H. George Knottesford Fortescue. A memory. (The Library. 3d series. Vol. IV. 1913).
Frederik de Groote. — Baumgart, Max. Die Literatur des In- und Auslandes über Friedrich den Grossen. Anlasshch des 100-jahrigen Todestages des grossen Königs zusammengesteht. Berlin, 1886. 8°.
Frezzi. — Filippini, E. Le edizioni del Quadriregio d. F. Frezzi. Appunti storico-bibliografici. (La Bibhofiha. 1906—8. VIII, IX).
Fruin. — Petit, L. D. Geschriften van R. Fruin, 1847—1898. Bibhographisch overzicht in opdracht en met medewerking van eenige vrienden en vereerders samengesteld. Leiden, 1898. 8°.
Fruytiers, J. — Bibhotheca Belgica.
Gaguin, R. — Bibhotheca Belgica.
Gallia Christiana. — Fouque, V. Du Gallia Christiana et de ses auteurs, étude bibhographique. Paris, 1857. 8°.
M. Abel Jeandet et sa prétendue critique historique
et httéraire. Lettre a M. le rédacteur en chef du Courrier de Saóneet-Loire, Mai 1857. Paris. kl. 8°.
Jeandet, J. P. A. Deux mots sur la réphque de M. Fouque
au sujet de Claude Robert, auteur de la Gallia Christiana. Chalon, 1857. kl. 8°.
Bard, J. M. Fouque et son étude bibhographique sur
le Gallia Christiana. Lettre a M. le rédacteur en chef du Courrier de Saóne-et-Loire, 1857. 8°.
Gasser, A. P. — Bibhotheca Belgica.
Gautier. — Gassicourt, Cadet de. Catalogue des portraits, dessins, autographes et ouvrages imprimés de Thébphile Gautier, 1811—1872, exposés dans le vestibule d'honneur de la Bibhothèque Nationale a 1'occasion du centenaire de la naissance du poète. m. 1 portr. (Revue des bibhothèques. 1911).
Gazet, Ang. — Bibhotheca Belgica.
Gazet, Nic. — Bibhotheca Belgica.
Geiler. — Dacheux, L. Les plus anciens écrits de Geiler de Kaysersberg. Tötenbücblein, Beichtspiegel, Seelenheil, Sendtbrieff, Bilger. Précédés d'une étude bibhographique. Colmar, 1882. m. 26 pl. 8°.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
427
Geluwe, A. van. — Bibliotheca Belgica.
Gerritsz, Adr. — Burger Jr., G. P. Oude Hollandsche zeevaartuitgaven. „De Zeevaart" van Adriaen Gerritsz. De Zeekaarten van Cornelis Antonisz. (Het Boek. Jg. II. 1913).
Gerritsz, Hessel. — Histoire du Pays nonuné Spitsberghe. Monstrant comment qu'il est trouvée, son naturel et ses ani-
mauls, Escrit par H. G. A En Amsterdam, a 1'enseigne
du Carte nautiq. 1613. Reimprimé par J. Enschedé et fils a Harlem pour Frederik Muller a Amsterdam. 1872. kl. 4°.
. Passage, The Artic North-East and West. Detectio
Freti Hudsoni or Hessel Gerritsz's collection of tracts by himself, Massa and De Quier on the N. E. and W. Passage, Siberia and Austraha. Reproduced, with the maps, in photolitbxv graphy in Dutch and Latin after the éditions of 1612 and 1613. Augmented with a new English translation by Fred. John. Millard and an essay on the origin and design of this cohection by S. Muller Fz. Amst. 1878. kl. 4°.
Gesner. — Bay, J. Chr. Conrad Gesner, the father of bibliograplry. m. portr. (Bibhogr. Society of America. Papers. X. 1916).
Geulincx. — Geulincx bibhographie. (Bibhographische Adversaria. Dl. V. 1883—86).
Geusen Liedboek. — Beger, G. W. Het Geusen Liedboek. 1870. 8°. (overdruk uit Kroniek v. h. Histor. Gen.).
Ghesqüière, J. Acta sanctorum België seleeta. — Bibhotheca Belgica.
Ghistele, C. van. — Grietens, J. Een „Antigone" van Corn. van Ghistele. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Te VI 1908).
—— Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Ghistele, J. van. — Bibhotheca Belgica.
Gibbon. — Royal Historical Society. Proceedings of the Gibbon commemoration, 1794—1894. Published by order of the Council of the Royal historical society. London, 1895. m. portr. 4°.
Gids, De, 1837—1886. 50e Jaargang. December 1886. 8°. Bevat verschillende stukken over de oprichting van dit tijdschrift.
Glatigny. — Claretie, J. Albert Glatigny. Sa bibhographie précédée d'une notice httéraire. Paris, 1875. m. portr. 8°.
Glen, J. B. de. — Bibhotheca Belgica.
Glockendon. — Sondheim, M. Iörg Glockendons Kunst Perspectiva. Frankf. (1894?) 8°. (overdruk uit Berichte des Freien deutschen Hochstiftes).
Gnapheus, G. — Bibhotheca Belgica.



428
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Goethe. — Betz, Louis P. Goethes Werther in Frankreich. Eine bibliographische Studie. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. VII. 1903—04).
——• Heinemann, William. A bibhographical hst of the English translations and annotated éditions of Goethes Faust. (The Bibhographer. Vol. II. 1882).
Hoffmann, F. L. Liste des ouvrages pubhés en AUemagne,
a 1'occasion de la fête centenaire de la naissance de Goethe. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome. VIL 1850).
■ (Kippenberg, A, und F. A. Hünich). Katalog der Sammlung Kippenberg. Goethe. Faust. Alt-Weimar. Leipzig, 1913. m. pl. en facs. gr. 8°.
Meyer, Fr. Verzeichnis einer Goethe-Bibhothek. Leipzig,
1908. 8°.
Oswald, Hugo. Die Gelegenheitsschriften zu Goethes
hundertstem Geburtstage. Ein bibliographischer Versuch zudes Dichters hundert und fünfzigstem Geburtstage. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
Petzholdt, J. Zur Göthe- Lessing- und Schüler-Litteratur.
(Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jahrg. 1868—79. 1881—84).
Unflad, L. Die Goethe-Litteratur in Deutschland. Bibhographische ZusammensteUung sammthcher in Deutschland erschienenen Gesammt- und Einzeln-Ausgaben der Werke Goethes, aUer bibhographischen Erganzungs- und Erlaüterungschriften, sowie der sonstigen auf ihn bezughabenden literarischen Erscheinungen von 1781 bis 1877 mit Angabe der Formaten und Verlagsortes, der Verleger, Auflagen, Erscheinungsjahre und Preise. Mit einen Anhange: Chronologie der Entstehung Goethe'scher Schriften. Münch. 1878. 8°.
Goltzius. — Bredius, A. Bijdragen tot de levensgeschiedenis van Hendrick Goltzius. (Oud-Holland. Jg. XXXII. 1914).
Graaf. — Kruitwagen, B., en Joh. M. van der Tuijn. Lijst der. geschriften uitgegeven door Mgr. J. J. Graaf. Jan. 1919. 8°.
Gramaye, J. B. — Bibhotheca Belgica.
Griethuysen, van. — Worp, J. A. Sybille van Griethuysen. (Oud-HoUand. Jaarg. III. 1885).
Grimmelshausen, von. — Scholte, J. H. Johan Jacob Christoph von Grimmelshausen und die IUustration seiner Werke. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folg. Jg. IV. 1912—13).
Weller, Emil. Die Simphcissimus-Litteratur (mit Nachtrag von Paul Trömel. (Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. '1853).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
4-29
Grospré, R. de. — Bibliotheca Belgica.
Groot, H. de. — Rogge, H. C. Prógramm einer Hugo GrotiusBibhographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1883).
Bibhotheca Grotiana. Bibhographie der werken van
Hugo de Groot, met opgave van alle uitgaven en vertalingen ih systemat. en chronol. orde. 's-Grav. 1883. Dl. I. 8°. (niet verder verschenen).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Grünewald. — Escherich, Mela. Grünewald-Bibhograohie 1489—Juni 1914. Strasb. 1914. 8°. & r >
Studiën zur Deutschen Kunstgeschichte. Heft 155.
Gruterüs. — Ruland, A. Beitrag zur Kenntnis der Handschriften des Janus Gruterus. (Serapeum. Jg. XII. 1852).
Guerin, J. — Bibliotheca Belgica.
Guevara, de. — Vaganay, Hugues. Antonio de Guevara et son oeuvre dans la httérature italienne, essai de bibhographie (La bibhofiha. Anno XVII. 1915—16).
Goicciardini. — Boele van Hensbroek, P. A. M. Ludovico Guicdardini, Descrittione di tutti i Paesi Bassi. De oudste beschrijving der Nederlanden in hare verschülende uitgaven en vertalingen beschouwd. Bibhographische studie. Utr., 1878. 8°. (overdruk uit Werken van het Historisch Genootschap).
Handschriftelijke aanteekeningen voor zijne bibliographie van Gmcdardini. kl. 4°.
Gysius, J. — Bibhotheca Belgica.
Haebler. — Bath, Erich von. Die Schriften Konrad Haeblers. (Festgabe Konrad Haebler. Leipz. 1919).
Haemstede, A. Czn. van. — Bibhotheca Belgica.
Hamconius. — Dirks, J. Iets over de verschülende uitgaven der Frisia, van Martinus Hamconius. Workum, 1844. 8°.
Harduyn, de. — Foncke, R. Een zeldzaam boekje: De weerhicke hefden tot Roose-mond (van Justus de Harduvnl (Het Boek. Jg. II. 1913). v
Hartwig. — Hartwig, O. Aus dem Leben eines deutschen Bibhothekars. Erinnerungen und biographische Aufsatze. Marb 1906. m. portr. 8°.
Haschaert, P. — Bibhotheca Belgica.
Haoser, Kaspar. — Petzholdt, J. Biographisch-kritische Uebersicht der Kaspar Hauser-Literatur. Dresden, 1859. 8°.



430
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
(overdruk uit: Neuer Anzeiger für Bibliographie und Bibhothekwissenschaft. Voortgezet in dat tijdschrift. 1864, 1872, 1876, 1878, 1881—84). d'Heere, L. — Bibhotheca Belgica.
HeinINGUS. — Willems Az., L. Aanteekeningen over 16e eeuwsche schrijvers, I. Ds. Hendrik Heiningus. (Het Boek. Jg. IL 1913).
Hekel. — Hesse, L. F. Johann Friedrich Hekel. (I. Auszüge aus seinen noch ungedruckten Briefen. II. Lebensbeschreibung. III. Scbriftenverzeichniss). (Serapeum. XXIV. 1863).
Hellendoorn. — Burger Jr., C. P. Jacobus Hellendoorn. 1906. m. portr. 8°. (overdruk uit het Tijdschr. v. boek- en bibhotheekwezen. Jg. IV).
Hembrdche. — Roth, F. L. W. Zur Bibhographie des Henricus Hembruche de Hassia dictus de Langenstein. Leipzig, 1888. 8°. Beihefte zum Centralblatt für Bibliothekswesen. ii.
Hennepin. — Henepin, Louis. A new discovery of a vast country in America. Reprinted from the second London issue of 1698 with facsimiles of original title-pages, maps, and ülustrations, and the addition of introduction, notes and index by Reuben Good Thwaites. Chicago, 1903. 2 dln. m. pl. en krt. 8°.
(Livingston, L. S.). The works of father Hennepin, a
catalogue of the cohection brought together by Peter A. Porter. New-York. 1910. 8°. (gedr. in 40 exx.).
—— Sabin, J. A list of the éditions of the works of Louis Hennepin and Alonso de Herrera. Extracted from a dictionary of works relating to America. N.-Y. 1876. 8°.
Herbert. — Palmer, G. H. A Herbert bibliography being a catalogue of a cohection of books relating to George Herbert. Cambridge, 1911. 8°.
Bibliogr. contributions of the Library of Harvard University. no. 59.
Herckmans. — Worp, J. A. Ehas Herckmans. (Oud-Holland. Jg. XI. 1893).
Herder. — Chauvin, Victor. Les sources des Pahnblatter de Herder et Liebeskind. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVII. 1900).
Herrera. A. de. — Zie: Hennepin.
Herrick. — Cox, E. M. Notes on the bibliography of Herrick. (The Library. 3d ser. Vol. VIII. no. 30. 1918).
Heyns, P. — Burger Jr., C. P. Een literaire scherts (van P. Heyns) na drie eeuwen misverstaan. (Het Boek. Jg. I. 1912).
Heyns, Z. — Jonge, C. H. de. Het Dracht-Thoneèl van Zacharias Heyns. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
431
■ Hillesüm. — Silva Rosa, J. S. da. J. M. Hülesum, conservator der Bibliotheca Rosenthaliana. (Het Boek. Jg. III. 1914).
Historia Septem Sapienttjm. — Moldenhauer, Fr. Verzdchniss der Drucke der „Historia Septem Sapientum Romae".. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. VI. 1914—15).
— Paris, Paulin. Etude sur les différents textes imprimés et manuscrits du Roman des sept sages. (Le Bibhophile francais. Tome IV. 1869).
Hoefnagel. — Kluit, W. P. Sautijn. Nicolaas Hoefnagel als journalist. 's-Grav. 1881. 8°.
Overdruk uit De Nederlandsche Spectator. Hand-exemplaar met aanteekeningen van den schrijver.
Hoffmann. — Petzholdt, J. Friedr. Lorenz Hoffmann in Hamburg. (Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1855).
- Uebersicht der seit Anfang 1855 bis Ende 1869 von F. L. Hoffmann in Druck gegebenen Schriften und Aufsatze. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1870).
Hoffmann von Fallersleben. — Wagner, J. M. Hoffmann von Fallersleben. Bio-bibhographische Erganzung. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1870).
Hogenberg. — Muller, Frederik. Hogenberg's en Perissins historieprenten. Amst. 1860. 8°. (overdruk uit De Navorscher).
Hologne, Gr. de. — Bibhotheca Belgica.
Holtrop. — Campbell, M. F. A. G. Levensbericht van J. W. Holtrop. Leiden, 1870. 8°. (overdruk uit Levensberichten der Maatsch. d. Ned. Letterk.).
Johannes Willem Holtrop. Nekrölogie. 1870.
(overdruk uit De .Nederl. Spectator).
Höltzel, H. — Zie: Sachs.
Homerus. — Boas, M. Petrus Burmanus sec. en de Dias Latina (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Hooft. — Catalogus van de tentcranstelhng in het Muiderslot met eene beschrijving en korte geschiedenis van het kasteel. Amst. 1913. m. pl. 8°.
Hierin een proeve van een bibhographie van p. c. Hooft, door p. Leendertz.
Dozy, Ch. M. Een en ander omtrent P. C. Hooft en
zijn geslacht. (Oud-Holland. Jg. VI. 1888).
Hooghe, de. — Ekama, C. Romeyn de Hooghe en de Hortus Medicus met het standbeeld van L. Jsz. Coster te Haarlem. Haarl. 1869. 8°.
Horatius. — Riedel, H. Hbratius en zijne uitgevers. Een bibhographisch overzicht. Leeuw. 1870. 8°.



432
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Hoückaert, E. — Bibliotheca Belgica.
Houte, Soetken van den. — Bibliotheca Belgica.
Hoüwaert, J. B. — Bibhotheca Belgica.
Hodson. — Murphy, Henry C. Henry Hudson va Holland. An inquiry into the origin and objects of the voyage which led to the discovery of the Hudson river. With bibliographical notes. Reprinted with notes, documents and bibliography by Wouter Nijhoff. The Hague, 1909. 8°.
Hutten, von. — Boeking, Ed. Index bibhographicus Huttenianus. Verzeichniss der Schriften Ulrichs von Hutten. Leipzig, 1858. 8°.
Huygens. — Catalogus van de tentoonstelling ter herinnering aan den 300-jarigen geboortedag van Constantyn Huygens. 'sGrav. 1896. 4°.
Zie ook: Bibliotheca Belgica.
Hypnerotomachia Poliphili. — Barraud, Roland. Essai de bibliographie du Songe de Pohphile. (La Bibhofiha. Anno. XV. 1913—14).
Ephrussi, Ch. Etude sur le Songe de Pohphile, Vénise
1499 et 1545, Paris, 1546, 1883. Paris, 1888. m. afb. 8°.
Janin. — (Lacroix, Paul.) P. L. Jacob, bibhophile. Jules Janin. (Le Bibhophile francais. Tome VI. 1872).
Janssens van Roosendael, N. — Bibhotheca Belgica.
Jansz., Louris. — Pennink, Rena. De rederijker Louris Jansz. (Oud-Holland. Jg. XXX. 1912).
Jasparus Danus, J. — Bibhotheca Belgica.
Jenner. — Jenner Litteratur. Catalog der Bibhothek von Dr. L. Pfeiffer in Weimar. Weimar, 1891. 8°.
Oorspronkelijk bibliotheek van Dr. von Bulmerincq in Warschau.
Pfeiffer, L. Zur Jennerfeier des 14 Mai 1896. Medaihen,
Portraits und Abbüdungen betreffend E. Jenner, die Variolation, die Vaccination und die Vaccine. Tüb. 1896. 8°.
Deze verzameling berust thans in de Universiteits-Bibliotheek te Tomsk.
Jode, de. —• Ortroy, F. van. L'oeuvre cartographique de Gérard et de Corneüle de Jode. Gand, 1914. m. portr. en pl. 8°.
Jongherycx, Ph. .— Bibliotheca Belgica.
Joris. — Harderwyk, L. vanv Bijdrage tot de kennis der schriften van David Joris. Leiden, 1847. 8°. (overdruk uit Nederl. Archief v. kerkel. gesch. Dl. VII).
. Linde, A. v. d. David Joris. Bibhographie. 's Grav.
1867. 8°.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. .schrijvers en boeken.
433
Joris. — Linde, A. v. d. — La première édition du Wonderboeck de David Joris de Gand, 1542. (Annales du bibliophile beige et hollandais. Année I. 1864).
—— Rogge, H. C. Een band met tractaten van David Joris. (Bibhographische Adversaria. 2de reeks. Dl. I. 1887—94).
WeUer, E. David Joris. (Serapeum. XXX. 1869).
Junius. — Kempe, I. Patridus Junius (Patrick Young), Bibliothekar der Könige Jacob I und Carl I von England. Mitteilungeu aus seinem Beifwechsel. Leipzig, 1898. 8°.
Sammlung bibliothekswissenschaftl. Arbeiten. XII.
Kant. — Warda, A. Die Druckschriften Immanuel Kant's (bis zum Jahre 1838). Wiesb. 1919. 8°.
Karel V. — Bibliografia de Carlos V. Catalogo de las obras que posee Franc, de Laiglesia y ha cecido a la Acadenüa de la historia. Madrid, 1911. 8°.
Kern. — Petit, Louis D. Geschriften van H. Kern, 1855— 1903. Bibhographisch overzicht. Leiden, 1903. 4°. (overdruk uit Album Kern).
KlNO. — Bolton, H. E. Father Kino's lost history, its discovery and its value. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. VI. 1911).
Kirchhoff. — Wyss, Arthur. Hans Wilhelm Kirchhoff. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. IX. 1892).
Kluit, Sautijn. — Rieu, W. N. du. Levensbericht van W. P. Sautijn Kluit. Ldden, 1896. 8°. (Levensberichten v. d. Maatsch. d. Nederl. Letterkunde. 1895—96).
Kobxbrügge. — Kohlbrügge, J. H. F. Lijst van werken en geschriften van en over H. F. Kohlbrügge, benevens eene voorrede, bevattende eenige bijzonderheden betreffende diens afzetting als proponent en verhouding tot afscheiding, enz Amst. 1887. 8°.
Kroniek. — Lennep, J. van. Proeve van een kritisch onderzoek der zoogenaamde Kronyk van Andreas Cornehus. 1839. 8°.
Ruys, H. J. A. De eerste druk der Divisiekroniek en de
oudste Hollandsche wereldkaart. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Kuyper. — Lijst, Volledige, der boeken en geschriften van A. Kuyper, verschenen gedurende de jaren 1860—1915, en geplaatst naar het jaar van uitgave. Kampen, 1915. m. portr. 8°.
Ladam, N. — Bibhotheca Belgica.
Lafontaine. — Rochambeau, Cte de. Bibliographie des oeuvres de La Fontaine. Par. 1911. m. portr. 8°.
Lahontan. — Lahontan, de. New voyages to North-America. Reprinted from the English edition of 1703, with facsimiles of original title-pages, maps and ihustrations, and the addition of intro-
28



434
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
duction, notes and index by Reuben Gold Thwaites. Chicago, 1905. 2 dln. m. pl. en krtn. 8°.
Lambrecht, J. — Bibhotheca Belgica.
Langren, M. F. van. — Bibhotheca Belgica.
Larochefoücadld. — Granger Hutt, A. La Rochefoucauld and his English translations. (The Bibhographer. Vol. II. 1882).
Las Casas. — Sabin, J. A list of printed éditions of the works of Fray Bartolomé De Las Casas bishop of Chiapa. Extracted from a Dictionary of books relating to America. N.-Y. 1870. 8°.
Latomus, J. — Bibhotheca Belgica.
L'Ecluse, Ch. de. (Clusius). — Bibhotheca Belgia.
Lefèvre d'Etaples, J. — Bibhotheca Belgica.
Leibnitz. — Guhrauer, G. E. Bibhothekarisches aus Leibnizens Leben und Schriften. (Serapeum. Jg. XII. 1851).
Löffler, Kl. Leibniz als Bibhothekar. (Zeitschr. für
Bücherfreunde. N. F. IX. 1917—8).
Lennep, van. — Beeloo, A. Levensbericht van Jacob van Lennep. Leiden, 1869. 8°.
Hierachter chronologische lijst zijner dicht- en prozawerken door p. Knoü.
Lensaeus, J. — Bibliotheca Belgica. Lepe, L. van der. — Bibhotheca Belgica. Le Petit, J. F. — Bibhotheca Belgica. L'Espinoy, Ph. dE. — Bibhotheca Belgica. Le Roy, J. — Bibhotheca Belgica.
Lessing. — Wagner, Jos. Mar. Beitrag zur Lessing-Bibhograpbie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1864, 1868).
Zie ook: Goethe.
Liebeskind. — Zie: Herder.
Ligerz, von. — Meier, P. G. Heinrich von Ligerz, Bibhothekar von Einsiedeln im 14. Jahrhundert. Leipzig, 1896. m. 2 pl. 8°. Beihefte zum Centralblatt f. Bibliothekswesen. xvii. Linnaeos. — Junk, W. Carl yon Linné und seine Bedeutung für die Bibhographie. Berlin, 1907. 4°.
Bibhographia Linnaeana. Verzeichniss der Schriften Karl
von Linnés. Berlin, 1902. 4°.
Linnaeana in Nederland aanwezig, tentoongesteld op 10
Januari 1878 in het Kon. ZoöL Gen. Natura Artis Magistra te Amsterdam. Amst. 1878.
Bevat een catalogus van alle door en over Linnaeus uitgegeven boeken en geschriften.
Bijgevoegd: Openingsplechtigheid van de tentoonstelling. — Rede



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
135
ter herdenking van den sterfdag van c. Linnaeus eene eeuw na diens verscheiden, in Felix Meritis op den lOen Januari 1878 uitgesproken door C. a. J. a. Oudemans.
Lipsios. — Simar, Th. Notice sur les livres de Juste Lipse conservés a la bibliothèque de 1'Université de Leyde. (Revue des bibhothèques. 1907).
Le Clercq, L. Het boek van Justus Lipsius over O.-L.-
Vrouwe van Halle. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VII. 1909, VIII. 1910).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Livingstone. — Wlnshlp, G. P. Luther S. Livingstone. With bibliography. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. VIII. 1914). L'Obel, M. de (Lobelius). — Bibhotheca Belgica. Lonicer, A. — Zie: Röslin.
LORiCHius. — Roth, F. W. E. Die Gelelirtenfamilie Lorichius aus Hadamar. Biographisch-bibhographische Mitthcilung. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Lucretius. — Evers, G. A. De Lucretius-druk van 1486 in de Utrechtsche Universiteitsbibhotheek. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Lummene van Marcke, J. C. van. — Bibhotheca Belgica,
Luther. — Beck, C. H. Bibhotheca Lutherana. Fine Sammlung van Autotypen Luthers nebst der Gesammtausgabe von Luthers Werken und einer reichen Auswahl von Schriften der Freunde und Gegner der Reformation über Luther bis auf die Gegenwart. Nach den Originalen aufgenommen und bearbeitet von dem Antiquariat der C. A. Beck'schen Buchhandlung. NördL 1883. 8°.
Bibliotheca Lindesiana. Catalogue of a cohection of 1500
tracts by Martin Luther and his contemporaries, 1511—1598. (by J. P. Edmond). 1903. 4°. privately printed.
Dommer, A. von. Lutherdrucke auf der Hamburger
Stadtbibhothek, 1516—1523. Leipzig, 1888. 8°.
Duff, E. Gordon. The Assertio septem sacramentorum,
1521. (The Library. New series. Vol. IX. 1908).
Förstemann. Abbildung des Papsthums durch Martin
Luther. (Serapeum. Jg. II. 1841).
Günter, O. Die Drucker von Luther's Ablassthesen, 1517.
(Zeitschr. f. Bücherfr. N. F. IX. 1917—18).
Heiland, K. Die Lutherdrucke der Erlanger Universitatsbibliothek aus den Jahren 1518—1523. Leipzig, 1898. 8°. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Beiheft 21).
Heyer, A. Lutherdrucke auf der Breslauer Stadtbibhothek. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. IX. 1892).



436
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Luther. — Kuczynskl, A. Thesaurus hbellorum historiam reformatie-nis ülustrantium. Verzeicruiiss einer Sammlung von nahezu 3000 Flugschriften Luthers und seiner Zeitgenossen. Nach den Originalen aufgenommen und bearbeitet. Zu den beigesetzten Preisen zu haben von T. O. Weigel. Leipzig, 1870. 8°. Supplement. Leipzig, 1874. 2 dln. 8°.
Luther, J. Studiën zur Bibhographie der Kirchenpostille
Martin Luthers. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXXII. 1915).
Naumann, Robert. Ueber die Acta Lutherorum auf der
Stadtbibhothek zu Leipzig. (Serapeum. Jg. I. 1840).
Schottenloher, K. Denkwürdige Reformationsdrucke mit
dem Bilde Luthers. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. Jg. IV. 1913).
Die Druckauflagen der papstlichen Lutherbulle
„Exsurge domine". (Zeitschr. f. Bücherfreunde. N. F. IX. 1917—18).
Sillib, K. Luther's Enchiridion, Heidelb. 1560. (Zentralbl.
f. Bibhothekswesen. Jg. XXXIV. 1917).
Thiele, E. Lutherhandschriften von 1523—1544. (Zeitschrift für Bücherfreunde Jg. III. 1899—1900).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Luyken. — Eeghen, P. van. Het werk van Jan en Caspar Luyken; met medewerking van J. Ph. van der Keilen. Amst. 1905. 2 dln. met 56 pl. gr. 8°.
Italië, H. Joan Luyken's jongelingsjaren en zijne Duytse
Lier. (Oud-Holland. Jg. VI. 1888).
Keilen, J. Ph. van der. Jan en Casper Luiken. Utr.
1871. 8°.
Vlugt, J. van der. Lijst van werken waarin door Jan
en Casper Luyken de prenten zijn vervaardigd, benevens eenige losse prenten, vignetten enz. door dezelfde meesters. Haarl. 1877. 8°.
Lyser. — Hlrsch, Friedrich E. Zur Bibhographie Johann Peter Lysers. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. XII. 1908—09).
Mac Donald. — Mac Donald, Arthur. War and criminal anthropology. With bibliography of the authors. pubhcations. Wash. 1917. 8°.
Macropedius, G. — Bibhotheca Belgica.
Mande. — Bazel, N. C. K. de. Een verloren geacht werkje van Hendrik Mande, regulier te Windesheim gedeeltehjk teruggevonden en thans uitgegeven en toegelicht, m. een bibhographie van H. Mande. Leiden, 1886. 8°.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
437
Mander, C. van. — Bibliotheca Belgica.
Marche, de la. — Berjeau, J. Ph. Le Chevaher déhbéré d Olivier de la Marche. (Le Bibhophile francais. Tome VII. 1873).
Marees, P. de. — Bibhotheca Belgica.
Marius. — Sterck, J. F. M. Het boekje: Amstehedams Eer ende Opcomen, door de denckwaerdighe Miraklen aldaer geschied, A°. 1345 en zijn schrijver. Bibliografische aanteekeningen Amst. 1894. m. 1 pl. kl. 4°. (overdruk uit Almanak v. N. Kath.).
Marlowe. — Heinemann, W. An essay towards a bibliography of Marlowe's Tragical history of Doctor Faustus. (The Bibhographer. Vol. VI. 1884).
Marnix. — Someren, J. F. van. Wesenbeke of Marnix? Histonsch-bibhografische studie. (Oud-Holland. Jaarg. IX. 1891).
Toorenenbergen, J. J. van. Phihps van Marnix van
St. Aldegonde. Godsdienstige en kerkehjke geschriften. Aanhangsel. Verscheidenheden uit en over de nalatenschap. 's-Grav. 1878. 8°.
Bevat de catalogus der bibliotheek van Marnix, 1599, benevens de bibliograplne van den Bienkorf en van het Tableau des différens de la religion (samengesteld door T. j. i. Arnold).
Marre. — Notice des travaux scientifiques et httéraires de Anstide Marre. Arras, 1911. 8°.
Martelaarsboeken. — Bibhotheca Belgica.
Martinus van Schiedam. — Kruitwagen, Bon. De Karthuizer Martinus van Schiedam en zijn ondergeschoven werkje De snirituahbus ascensionibus". (Tijdsch. voor boek- en bibhotheekwezen Jg. VI. 1908).
Medina, P. de. — Bibhotheca Belgica.
Meisner.— Heuschling, Xavier. Bibhographia Meisneriana. (Bulletin du bibhophüe beige. Tome XXI (2e série. XII). 1865).
Melanchton. — Scheler, A. Der Apparatus Melanchthonianus des Löwener Professors Van de Velde. Nebst 37 unedirten Briefen Melanchthon's. (Serapeum. XXVIII. 1867).
Zie ook: Bibhotheca Belgica,
Mémoires de Hollande. - Blok, P. j. Over de Mémoires de Hollande. s-Grav. 8°. (overdruk uit Bijdr. v. vaderl. gesch. en oudheidkunde).
Mennher, V. — Bibhotheca Belgica.
Mercator. — Overdunk, H., und J. Müller-Reinhard.
Gerhard Mercator und die Geographen unter seinen Nachkommen. Gotha, 1914. m. 30 pl. en 5 afb. 8°.
Erganzungsheft zu Petermanns Mitteilungen.
„ Ortroy, F. van Bibhographie sommaire de l'oeuvre
Mercatonenne. (Revue des bibliothèques. 1914).



438
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Merian. — Eckardt, H. Matthaeus Merian. Skizz stines Lebens und ausführliche Beschreibung seiner Topographia Germaniae nebst Verzeichniss der darin enthaltenen Kupferstiche. Basel, 1887. m. portr. 8°.
Schuchard, C. Die Zeüler-Merianschen Topographien.
Bibhographisch beschrieben. Leipzig, 1896. 8°. (overdruk uit Centralblatt für Bibhothekswesen).
Merwede, van de. — Dalen, J. L. van. Matthijs van de Merwede Heer van Clootwyck. (Oud-Holland. Jg. XVIII. 1900).
Meteren, van. — Dodt van Flensburg, J. J. Iets over het geschiedkundig werk van Emanuel van Meteren. Utr. 1842. 8°. (overdruk uit Tijdschr. v. gesch. v. Utrecht).
Fruin, R. Over de verschülende uitgaven van Emanuel van Meteren's Historiën. 's-Grav. 8°. (overdruk uit Bijdr. v. vaderl. gesch. en oudheidk. N. R. IV).
Mulder Bosgoed, D. Bijdrage tot de kennis van de uitgaven van Em. van Meteren's Historiën. 8°. (overdruk.
Zie ook: Aitzinger.
Metiüs. — Boeles, W. B. S. A. Metius. — Bibhographie. (Bibhographische adversaria. Dl. I. 1873—74). MeüRIER, G. — Bibhotheca Belgica. Meyer, L. — Bibhotheca Belgica.
Meyer. — Gremaud, J. Notice sur Meinrad Meyer, curé de St. Jean et bibhothécaire cantonal a Fribourg. Frib. 1870. 8°.
Meulen, van der. — (Niermeyer, F. J.). Vijf en twintigjarig jubüeum van den heer R. van der Meulen als bibliothecaris van het Rotterdamsch Leeskabinet. Rott. 1906. fol.
Michaelius, J. — Michaellus J. The first rninister of the Dutch reformed church in the United States. Facsimüe of his letter, the only extant, written the first years of the settlement of New-York. With transcript, preface and English translation by the late Henry C. Murphy. Amst. 1883. fol. Exemplaar op groot papier.
MlDDELBURGSCHE NAAMWIJZER. — Altorffer, J. C. Iets over den Middelburgschen Naamwijzer, 1716—1852. Midd. 1853. kl. 8°.
Milton. — PoUard, A. W. The bibliography of Müton. (The Library. New series. Vol. X. 1909).
Mirabilia Romae. — Brunet, G. Recherches sur 1'ouvrage intitulé: Mirabilia Romae. (BuUetin du bibhophüe beige. Tome XI (2me série. II). 1855).
Zie ook: Bibliotheca Belgica.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
439
MlRAETJS (LE MlRE). — R(eiffenberg), de. Aubert le Mire (Miraeus). Catalogue de ses ouvrages. (Le Bibliophile beige. Tome II, III. 1845—46).
Zie: ook Bibhotheca Belgica.
ModiüS. — Ruland, Ant. Franciscus Modius und dessen Enchiridion. (Serapeum. XIV. 1853).
Moes. — Six, J. Levensbericht van Ernst Wilhelm Moes. Leiden, 1914. 8°. (overdruk uit Levensb. der Maatsch. d. Ned. Letterk.).
Mohv, R. — Bibhotheca Belgica.
Molière. — Chatelain, £. Notes de bibhographie Mohéresque. (Revue des bibhothèques. 1911).
Lacroix, P. Bibhographie Mohéresque. 2me édition.
Revue, corrigée et considérablement augmentée. Paris, 1875. m. portr. 8°.
Monardus, N. — Bibhotheca Belgica.
Montezinos. — Silva Rosa, J. S. da. David Montesinos. m. portr. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Morghenwecker. — Fruin, R. Der Francoysen ende haerder nagebueren Morghenwecker. (Bibhogr. Adversaria. Dl. II. 1874-75).
Tiele, P. A. De Morghenwecker der Vrye Nederlantsche
Provintien en de geschriften die daarmede in verband staan. Amst. 1858. 4°.
Bijlage tot: Bibliotheek van Nederl. Pamfletten. Deel i.
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Moringus, G. — Bibhotheca Belgica.
Mornay, Ph. de. — Bibhotheca Belgica.
Morris. — Forman, H. Buxton. The books of Wilham Morris, described with some account of his doings in hterature and in the allied crafts. London, 1897. m. portr. en pl. 8°.
Loubier, Jean. Bibhographien von Wilham Morris' Schriften. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. II. 1898—99).
Scott, Temple. A bibliography of the works of Wilham Morris. London, 1897. 8°.
Mortel. — Bonnerot, Jean. Bibhographie des oeuvres de Victor Mortel. (Revue des bibliothèques. Année XXIV. 1914).
Muller. — Gelder, H. E. van. De geschriften van S. Muller Fz., 1872—1914. Systematisch overzicht. Gron. 1914. 8°.
Leur, C. L. de. De geschriften van S. Muller Fz.,
1872—1914. Bibliografisch overzicht aangeboden ter herdenking van zijn veertigjarige ambtsvervulling als archivaris der gemeente Utrecht. Utr. 1914. 4°.



440
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Mormellius, J. — Bibliotheca Belgica.
Napoleon. — Davois, G. Bibhographie Napoléonienne francaise jusq'en 1908. Précédé d'une étude historique sur la bibhographie. Paris, 1909—11. 3 dln. 8°.
—— Pérès, J. B. Conune quoi Napoléon n'a jamais existé ou grand erratum source d'un nombre infini d'errata a noter dans 1'histoire du 19me siècle. Notes bio-bibhographiques par Gustave Davois. Paris, 1909. 12°.
Nierop, van. — Lauts, U. G. Dirk Rembrantsz van Nierop (met lijst van zijn werken). 1842. (overdruk uit de Verh. en Berigten betr. het zeewezen .en de zeevaartkunde. III. 2de stuk).
Nieuwelandt, W. van. — Bibliotheca Belgica.
Nispen, van. — Dalen, J. L. v. Adriaan van Nispen. (OudHolland. Jg. XXIII. 1905).
Nodier. — Duplessis, G. Notice bibhographique des ouvrages pubhés par Ch. Nodier. Paris, 1844. 8°. (uit Catalogus der veiling Nodier).
Le Roux de Lincy. Bibhographie de Charles Nodier.
(Bulletin du bibhophile pub. p. Techener. 6e série. 1844).
Nolpe. — Dozy, Ch. M. Pieter Nolpe, 1613/14—1652/53. (Oud-Holland. Jg. XV. 1897).
Nostradamus. — Klinckowstroem, Carl von. Die altesten Ausgaben der Prophéties de Nostradamus. Ein Beitrag zur Nostradamus' Bibhographie. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Neue Folge. Jg. IV. 1912—13).
Numan, Ph. — Bibhotheca Belgica.
Nye Ee, Die. — Haebler, K. Die Nye Ee. (Buch von der Kindheit und Leiden Christi). (Zentralblatt für BibliotheksweserH Jg. XXXIII. 1916).
Nijenborgh, van. — (Hooft van Iddekinge, J. E. M.). Johan van Nijenborgh's wérken. 's-Grav. 1882. 8°. (overdruk uit de Bibl. Adversaria. IV. 1872—82, V. 1883—86).
Oekolampad. — Staehelin, E. Oekolampad-Bibhographie. Verzeichniss der im 16. Jahrhundert erschienenen Oekolampaddrucke. Basel, 1918. 8°.
Offer des Heeren. — Bibhotheca.Belgica. Zie ook: Doedes, Nieuwe bibhographische ontdekkingen, op blz. 338.
Ogier, S. — Bibhotheca Belgica.
Ogibly. — Bendikson, L. De eerste en derde uitgaaf van het fabelboek van John Ogilby. (Het Boek. Jg. VIII. 1919).
Opitz. — Oesterley, H. Bibhographie der Einzeldrucke von Martin Opitz' Gedichten und sonstigen Schriften. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. II. 1885).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken
44i'
Orta, Garcia da. — Bibliotheca Belgica. Orteliüs. - tiele, P. A. Het kaartboek van Abraham Ortehus. s-Grav. 1876. (overdruk uit Bibhogr. Adversaria) Outerman, J. — Bibhotheca Belgica
(pïï3ïï5 j7xxVd^,.j- l- °-* -«>-**•
overijselsche Landbrief. _ Smits, J. J. Iets over eene oude urtgaye yan den Overijsselschen Landbrief van 6 Juni 1476. Zwolle, 1872. m. facs. 8°. (overdruk).
Ovidiüs. — Duplessis, G. Essai bibhographique sur les diffé-
iTwfr™ °e™%d'°*de ornéS dPe plnch* puo£ aux AVe et XVIe siècles. Paris, 1889. 8°.
Owen. - Suringar, W. H. D. De Epigrammata van Johannes Owenus. (Bibhographische Adversaria Dl. III. 1875-76) Palfyn, J. — Bibhotheca Belgica.
■ Pt??a ■"" Ffga0> L' ^ Ufe of Sk An*"- Panizzi, late nrincipal hbranan of the British Museum, senator of Italy etc2rfS. London, 1880. 2 dln. m. portr. en afb. 8°. ^ eic-
— Mérimée, P. Lettres a M. Panizzi, 1850-1870, publiees par M. L. Fagan. 3e éd. Paris, 1881. 2 dln. m. portr 8°
Steinschneider, M. Die Büchersammlung des British,
Museum und Pamzzi's Wirken an denselben. Nach den Paria mentsakten mitgetheüt. (Serapeum. Jg. VIII. 1847).
Papa, J. — Bibhotheca Belgica.
Paracelsos - Hertog, Gonst. Catalogue of a very rare and cunous collection of the different éditions of the worLTtteophrastus Bombastus Paracelsus together with several hmidrS SS"" and t^tions collected during fifty years. Sd
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
TonTvL^r64' °' PaUUn PariS- ^ franïaisPassé de. - Arnold, Th. J. i. Cr. Passaeus Floridus. (Bibhograph. Adversaria. Dl. II, III. 1874—76). l' ^
188l7grF8*nken DZn" °' L,0eUVre ^ dCS Van de Passe"Amst-
1779^SG ^h^^ï' £ A ,MbKoS»I*y of J- K. Paulding, 1779—1860. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. XII. 1918).



442
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Pausin Johanna. — Zobeltitz, F. von. Die Papstin Johanna. Ein Beitrag zur Kuriositatenlitteratur. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. II. 1898—99).
Peignot. — Petit, E. Gabriel Peignot. (Le Bibhophile francais. Tome I. 1868).
Petzholdt, J. Die bibhographischen Schriften Peignot's.
(Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1854—1855).
Pellechet. — Hartwig. O. Marie-Lépntine-Catherine Pellechet. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903). Pereyra, F. — Bibhotheca Belgica.
Perez. — Bernus, Aug. Un laïque du seizième siècle Mare Perez ancien de 1'éghse réformée d'Anvers. Laus. 1895. 8°.
Perinet. — Gugitz, Gustav. Joachim Perinets Broschüren und Gedichte. Nebst dem Versuche einer ersten vollstandigen Bibhographie und Chronologie seiner samthchen Werke. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. VIII. 1904—05).
Perret. — Bergmans, P. Clement Perret calhgraphe bruxellois du XVIe siècle. Gand, 1902. m. 2 pl. 8°.
Persiüs. — Morgan, M. H. A bibliography of Persius, including the catalogue of a cohection made by him and by Daniël B. Fearing. Cambr. 1909. 8°.
Bibliographical contributions of the library of Harvard University. 58.
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Pervigilium Veneris — Clementi, Cecil. Bibhographical und other studies on the Pervigilium Veneris compiled from research in the hbrary of the British Museum. Oxford, 1913. kL 4°.
Petrarca. — Fiske, W. Hand-list of Petrarch éditions in the Florentine pubhchbraries. 1886. 8°. (Bibhographicalnotices.il).
Fowler, Mary. Catalogue of the Petrarch cohection be-
queathed by Willard Fiske to the Cornell University Library. London, 1916. m. 2 pl. 4°.
Olschi, Leo S. Cohection Petrarquesque, mise en vente
par Leo S. Olschki. Flor. 1905: m. facs. gr. 8°.
Rivoli, Duc de. Etudes sur les Triomphes de Pétrarque.
Paris, 1887. m. pl. en afb. 8°. (overdruk uit Gazette des beaux arts).
Zie ook: Bonaventura.
Petzholdt, G. P. A. — Petzholdt, Jul. Biograpbisch-htterarische Mittheilungen über Georg Paul Alexander Petzholdt. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1857).
Petzholdt, J. — Uebersicht, Chronol. der von J. Petzholdt veröffentlichtên Schriften und Aufsatze. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1863).



rv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
443
Pevernage. — Willems Az., L. A. Pevernage's Cantiones Sacrae van 1578. (Tijdschr. voor boek- en bibliotheekwezen. Jg. IX. 1911). Philicinus, P. Bibhotheca Belgica.
Philltp. — Grey, W. W. John Phillip. Notes for a bibhography. (The Library. 3d series. Vol. I. 1910). Ptroülle, F. — Bibliotheca Belgica.
Plakkaat- en Charterboek. — Eekhoff, w. Geschiedenis van de zamenstelling en uitgave van het Groot Plakkaat- en Charterboek van Friesland. Leeuw. 1856. 8°. (overdruk uit De Vrije Fries).
Pleydenwurff, W. — Zie: Schedel.
Plütarchus. — Boas, M. Nederlandsche vertalingen der Moralia van Plütarchus. (Het Boek. Jg. V. 1916).
Pontanus, J. I. — Enschedé, J, W. De druk van Pontanus' Historicae Gelricae, 1639. 'sGrav. 1911. 8°. (overdrukuit Tijdschrift voor boek- en bibhotheekwezen).
Pontanus, P. — Bibhotheca Belgica.
Postel. — Vogel, F. G. Verzddmiss der Original ausgaben von Wilhelm Postels Schriften auf der Königl. oeffentlichen Bibliothek zu Dresden. (Serapeum. Jg. XIV. 1853).
Praepositus, J. — Bibhotheca Belgica.
Praet, van. — Reiffenberg, de. Biographische Notiz über J. B. B. van Praet. (Serapeum. Jg. I. 1840).
Praetorius. — Hayn, Hugo. Johan Praetorius und seine Werke. Ein Beitrag zur Kuriositatenhtteratur. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. XII. 1908—09).
Prévost. — Harrisse, H. Histoire du Chevaher des Grieux et de Manon Lescaut. Bibliographie.et notes pour servir a rhistoire du hvre, 1728, 1731, 1753. Paris, 1875. 8°.
Bijgevoegd: 1 blad facsimiles en een eigenhandige brief van den auteur aan Fred. Huiler. Gedrukt in 127 exemplaren.
Prieel, Het. der gheestel. melodie. — Bibliotheca Belgica. Proctor. — PoUard, Alfred W. Robert Proctor and his works. (The Library. New series. Vol. V. 1904).
Rüwell, G. A. Robert Proctor. (Centralblatt f. Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903).
PTOlemaeus. — Nobbe, K. F. Apparat zu einer grössern kritischen Ausgabe der Geograpbie des Ptolemaus. (Serapeum XIII. 1852).
Sighinolfi, L. I mappamondi di Taddeo Crivelh e la
stampa bolognese della Cosmografia di Tolomeo. (La Bibhofiha. Anno X. 1908—09).



444
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Ptolemaeus. — Stevens, Henry N. Ptolemy's geography. A brief account of all the printed éditions down to 1730 with notes on some important variations observed in that of Ulm 1482 mcluding the recent discovery of the earhest printed map of the world yèt known on modern geographical conceptions in which some attempt was made to depart from ancient traditions. 2d. edition. London, 1908. m. facs. 8°.
Achteraan beschrijving van: The Henry Stevens Ptolemy collection begun in 1848 and since his death in 1886 continued by his son H. n. Stevens until acquired in 1898 by Edward e. Ayer.
Püteanus, E. — Bibhotheca Belgica.
Quérard. — Brunet. J. M. Quérard. (Le Bibhophile francais. Tome L 1866).
Rabe, L. — Bibhotheca Belgica.
Rabelais. — Brunet, G. Sm les éditions primitives de Rabelais. Brux. 1851. 8°. (overdruk uit BuUetin du bibhophüe beige. Tome VIII).
Brunet, J. Ch. Recherches bibhographiques et critiquës sur les éditions originales des cinq hvres du roman satirique de Rabelais et sur les différences de texte qui se font remarquer particulièrement dans le premier hvre du Pantagruel et dans le Gargantua. On y a joint une revue critique des éditions coUectives du même roman, et, de plus le texte original des Grandes et inestimables croniques de Garguantua complété pour la première fois d'après 1'édition de 1533 pom servir de supplément a toutes les éditions des oeuvres de Rabelais. Paris, 1852. 8°.
Plan, P. P. Bibhographie Rabelaisienne. Les éditions de
Rabelais de 1532 a 1711. Catalogue raisonné descriptif et figuré ülustré de 166 facsimiles (titres, variant es, pages de texte, portraits). Paris, 1904. m. facs. 8°.
Racine. — Pons. A. J. Les éditions Ulustrées de Racine. Par. 1878. m. 2. portr. 8°.
Ravesteyn, J. — Bibhotheca Belgica.
Receüil de farces. — (Delepierre, O.). Description bibliographique et analyse d'un hvre unique qui se trouve au Musée Britannique, par Tridace-Nafe-Théobronne. Au Meschacibé, 1849. 8°.
Receuil de farces impr. en France mêlées du 16. siècle. Zie Quérard. tOt p. 853.
Rederijkerskamers in België. — Bibhotheca Belgica.
Reiffénbérg, de. — Bodel Nijenhuis, J. T. Levensberigt van F. A. F. T. baron de Reiffenberg. Leiden, 1850. 8°. (overdr. uit Hand. der Maatsch. d. Nederl. Letterk.)



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
445
Rhtoberg, de. - HeuschUng, X. Le baron de Reiffenberg.Notice biograpbique. Brux. 1850. 8°. (overdr. uit BuUetin du bibhophile beige. Vol. VII).
r ,«*hereaU' J' G- A' Notice sur le baron de Reiffenberg.
Brux. 1850. m. wapenafb. en facs. 8°.
M™to£ H' von- Hermanus Reünarus und seine S^SiriS)^^PMe- (Zentralblatt f. Bibhotheks-
wET^w' - .Blïnet' G- Antoine Augustin Renouard. (Le Bibhophüe francais. Tome II. 1868).
Restte de la Bretonne. - Dtthren E. Rétif-Bibliothek. Verzeichniss der französischen und deutschen Ausgaben und Schriften von und über Rétif de la Brétonne, unter Mitwirkung von Max Harrwitz herausgegeben. Berlin, 1906. 8°.
(Lacroix, P.). Bibhographie et iconographie de tous les
ouvrages de Restif de la Bretonne. Comprenant la description raisonnée des éditions originales, des réimpressions, des contrefacons des traductions, des imitations, etc, y compris le détaü des estampes et la notice sur la vie et les ouvrages de 1'auteur par son ami Cubières Palmézeaux avec des notes historiques cntiques et httéraires par P. L. Jacob. bibhophüe. Paris 1875* m. portr. 8 . '
Rhazes. — Bibhotheca Belgica.
RiBADENEYRA, P. de. — Bibliotheca Belgica.
Riemsnijder. - Jager, A. de. Gedrukte werken van Hendrik Klemsnijder. (Bibliographische Adversaria. Dl. II. 1874—75)
Rieu, du. - Bouriier, E. Willem Nicolaas du Rieu. Notice necrologique. La Haye, 1897. 8°. (overdr. uit BuUetin de la Comm de lTnst. des éghses waUonnes).
AuneTvir,^' E' """"^ ^ deS bibUoth^Robinson Crusoe. _ Naber, S. P. L' Honoré. Nog eens de Nederlandsche bron van den Robinson Crusoe. Haarl. 1910 8» (overdr. uit Onze Eeuw. 1910). '
^vTlT^ W' ^ hbrary. 3d
bnrW tn?7rmT 7* RobÜ1SOn Crusoe m Nederland. Een 1907 8° Sesclnedenis van den roman in de 18e eeuw. ;Gron.
— Y"^*, U. Robiiison ^ Robinsoniaden. Bibhographie ^gchte, Kritik. Ein Beitrag zur vergleichenden LiKu^ geschichte im besonderen zur Geschichte des Romans und zU



446
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Geschichte der Jugendhtteratur. Teil I. Bibhographie. Weimar, 1898. 8°.
Robinson Crusoe. — Ullrich, U. Zur Bibhographie der Robinsonaden. Nachtrage und Erganzungen zu meiner Robinspn-Bibliographie. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. XI. 1907).
rochlitz, von. — Schubert, Eduard, und Karl Sudhoff. Die Schriften des Michael Bapst von Rochhtz, 1540—1603. Eine bibhographische Studie. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VI. 1889).
Rodenburgh. — Alblas, J. Bibhographie van Th. Rodenburgh. Utrecht, 1894. 8°.
Unger, J. H. W. Theodore Rodenburg, ridder van de
ordre van den Huyse van Borgongien. (Oud-Holland. Jg. II. (Brederoo Album). 1884).
Worp, J. A. Dirk Rodenburg. (Oud-Holland. Jg. XIII.
1895).
Rogge. — Burger Jr., C. P. In memoriam H. C. Rogge, als bibliograaf en als bibhothecaris. 's Grav. 1906. 8°. (overdr. uit Tijdschr. v. boek- en bibhotheekwezen).
Rollenhagen. — Gaedertz, K. Th. Gabriel Rollenhagen, sein Lében und seine Werke. Beitrag zur Geschichte der deutschen Litteratur, des deutschen Dramas und der niederdeutschen Dialektdichtung. Nebst bibhographischem Anhang. Leipzig, 1881. 8°.
Roman de la rose. — BourdiUon, F. W. The early éditions of the Roman de la rose. London, 1906. m. pl. 4°.
Blustr. monographs issued by the Bibliographical Society. 14.
Roovere, A. de. — Bibhotheca Belgica.
Rooses. — Bom, Emm. de. Bibhographie van Max Rooses. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
röslin. Daniels, G. E., und E. W. Moes. Eucharius Roslins
Rosengarten. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVI. 1899).
Roth, F. W. E. Eucharius Rösslin der altere. Bio-bibho-
graphisch geschildert. (Centralblatt für Bibliothekswesen. Jg. XIII. 1896).
Die Botaniker Eucharius Rösslin, Theodor Dorsten
und Adam Lonicer, 1526—1586. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIX. 1902).
Rousseau, J. B. — Paris, Paulin. Jean Baptiste Rousseau. (Le Bibhophile francais. Tome I. 1868—69).
Rousseau, J. J. — Schiff, Mario. Éditions et traductions itahennes de' Jean-Jacques Rousseau. (Revue des bibhothèques. 1907—08).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken
447
roddiman. — Chalmers, G. The hfe of Thomas Ruddiman, the keeper, for almost 50 years, of the hbrary belonging to the faculty of advocates at Edinburgh. To which are subjoinednew anecdotes of Buchanan. Lond. 1794. m. portr. en facs. 8°.
Rüff, J. — Bibhotheca Belgica.
Sacheverell. *— Madan, F. A bibliography of Sacheverell. (The Bibhographer. Vol. III, IV. 1883, 84).
Sachs. — Schottenloher, Karl. Hans Sachs und Hieronymus Höltzel. Ein Beitrag zur Geschichte der Nürnberger Flugschriften vom Jahre 1524. (Beitrage zum Bibhotheks- und Bücherwesen 1913).
Ein Hans Sachs-Fund in der K. Hof- und Staatsbibliothek zu München. (Zeitschr. f. Bücherfreunde N F IX 1917—18).
Weller, E. Hans Sachsens Gedichte. Eine Bibhographie.
(Serapeum. XXII. 1861, XXX. 1869. (Zusatze).
Sade, de. — Brunet, P. G. Le marquis de Sade, l'homme et ses écrits. Etude bio-bibhographique. Sadopohs. An. oooo. (Brux 1866). 12°.
Sainct-Gelays. De. — Blanchemain, Prosper. Melin de Sainct-Gelays, 1487—1558. Etude bio-bibhographique. (Le Bibhophile francais. Tome VIL 1873).
Saint-Simon. — Fournel, Henri. Bibhographie Saint-Simonienne de 1802 au 31 déc. 1832. Paris, 1833. 8°.
Salenson, G. van. — Bibhotheca Belgica.
Salle, de la. — Gossart. Antoine de la Salie, sa vie et ses oeuvres. (Le Bibhophile btelge. Année VI. 1871).
Sambucus. — Rooses, Max. De Plantijnsche uitgaven van Emblemata Joannis Sambuci. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).
Sanctae Inquisitionis Hispanicae Artes. — Hoffmann, F, L. Zur Bibhographie des Buches: „Sanctae Inquisitionis Hispanicae Artes aliquot detectae ac palam traductae. (Serapeum. XXVII. 1866).
Sand. — Bibliophile Isaac, Le. Etude bibhographique sur les oeuvres de Georges Sand. (Le Bibhophile beige. Année III. 1868).
Sanderus, A. — Caullet, G. De gegraveerde, onuitgegeven en verloren geraakte teekeningen voor Sanderus' Flandria Illustrata. (Tijdsch. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1908).
—— Galesloot, L. La Flandria de Sanderus. Première édition. Notice historique sur sa pubhcation. Bruges, 1873. 8°.



448
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
. Sanderus, A. — Rudelsheim, M. Sanderus' Bibliotheca Belgica manuscripta. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. I. 1903).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
santarem. — Zangemeister, Karl. Santarem's grosser Atlas von Karten aus dem 6—17. Jahrh. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. h 1884).
Savonarola. — Gruyer, G. Les ülustrations des écrits de Jerome Savonarole pubhées en Italië au XVe et au XVIe siècle et les paroles de Savonarole sur l'art. Ouvrage accompagné de 33 gravures exécutées d'après les bois originaux par A. Pihnski et fik. Paris, 1879. 4°.
—i— Olschki, Leo S. Bibhotheca Savonaroliana. Les oeuvres de fra Girolamo Savonarola de 1'ordre des frères prêcheurs. Éditions, traductions, ouvrages sur sa vie et sa doctrine. Cat. 39. Flor. 1898. m. portr. kl. 8°.
Scaliger. — Sepp, Chr. Iets over de Scahgerana. Leiden, 1868. 8°. (overdruk uit Godgeleerde bijdragen).
Schedel. — Ephrussi, Ch. Etude sur la Chronique de Nuremberg de Hartmann Schedel avec les bois de Wolgemut und W. Pleydenwurff. Paris, 1894. m. afb. 8°.
Schiller. — Marki, Alexander. Die Ungarische Schüler■Litteratur. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1875).
Mohr, Louis. Scbüler's Lied von der Glocke. Eine
bibhographische Studie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1877).
i —r— Moser. Verzeichniss von Uebersetzungen Schüler'scher Werke. (Serapeum. II. 1841, IV. 1843. Nachtrag).
Nijhoff, Wouter. Nederlandsche Schüler-bibhographie.
.'s-Grav. 1905. 8°.
Oswald, Hugo. Die Gelegenheitshtteratur zu Schülers
hundertstem Geburtstage. Ein bibhographischer Versuch zu des Dichters hundertstem Geburtstage. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. VIII. 1904—06).
Petzholdt, J. Die Bibhographie am Tage der Sacular-
feier von Schüler's Geburtsfeste, 10. November 1859. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1859, .1860).
Stern, L. Chr. Autographa Schülers in der Könighchen
Bibhothek der Stadt Cassel. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXII. 1905).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
449
Schiller. — Trömel, P. Schiller-Bibliöthek. Verzeichniss derjenigen Drucke, welche die Grundlage des Textes der Schiller'scheu Werke bilden. Leipzig, 1865. 8°.
Zie ook: Goethe.
Schorüs, A. — Bibhotheca Belgica.
Schotel. — Rieu, W. N. du. Levensbericht van G. D. T. Schotel. Leiden, 1893. 8°. (overdruk uit Levensberichten van de Maatsch. d. Ned. letterkunde).
Schotennius, H. — Bibhotheca Belgica.
Schwenke. — Schultze, W. Die Schriften Paul Schwenkes. 1913. (Beitrage zur Bibliotheks- und Bücherwesen P. Schwenke gewidmet).
Scorel, J. van. — Zie: Alardus.
Scriverius. — Zie: Cato.
Secretüm Secretorüm. — Förster, Richard. Handschriften und Ausgaben des pseudo-aristotelischen Secretum Secretorüm. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VI. 1889).
Seidel, von. — Heiberg, J. L. Aus A. E. von Seidels Papieren. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XVII. 1900).
Seneca, L. A. — Boas, M. De Seneca-vertahng van Glazemaker. I—VIII. (Het Boek. Jg. VI—VIII. 1916—1919).
Zie ook: Bibliotheca Belgica.
Servasanctus. — Kruitwagen, B. De Summa de Poenitentia van fr. Servasanctus, c. 1300. (Neerlandia-Franciscana. II. 1919).
Das Antidotarium Animae von fr. Servasanct,us,
Lovanii, Joh. de Westfaha, c. 1485. (Festgabe Konrad Haebler).
Serviliüs, J. — Bibhotheca Belgica.
Sepp. — Sepp, J. Lijst der geschriftên van Chr. Sepp. Beverwijk, 1890. 8°. (in Ter gedachtenis aan Chr. Sepp).
Shakespeare. — Arnold, Th. J. I. Shakespeare in de Nederlandsche letterkunde en op het Nederlandsche tooneel. Bibhographisch overzigt. (Bibhogr; Adversaria. Dl. IV. 1878—82).
Shakespeare-bibhography in the Netherlands. The
Hague, 1879. kl. 8°. (overdr. uit Bibhographische Adversaria).
- Bojanowski, P. von. Katalog der Bibhothek der deutschen Shakespeare-Gesellschaft. Weimar, 1909. 8°.
Coote, C. H. Shakespeare's new map in „Twelfth
night". London, 1878. m. 1 pl. 8°.
Czermak, K. Shakespeareiana. Verzeichniss von Schriften von und über Shakespeare. Wien, 1864. 8°.
Dobell, B. Shakespearian catalogue. A cohection of
various éditions of the works of Shakespeare, books Ulustrative
29



150
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
of bis life and times; textual and other criticism; old and new Shakespeare societies pubhcations, the Bacon-Shakespeare con* troversy, early allusion books, etc. etc. London, 1914. 8°.
Shakespeare. — Durming-Lawrence, E. The Shakespeare myth. London, 1912. m. afb. 8°.
Esdaile, Arundell. Shakespeare hterature, 1904—1905.
(The Library. New series. Vol. VIL 1906).
Greg, W. W. The bibhographical history of the first foho.
(The Library. New series. Vol. IV. 1903).
Halliwell, J. Shakespeariana. A catalogue of the
early éditions of Shakespeare's plays and of the commentaries and the other pubhcations ülustrative of his works. London, 1841. 8°.
Jaggard, W. Shakespeare bibliography: A dictionary
of every known issue of the writings of our national poet, and of recorded opinion thereon in the English language. With historical introduction, facsimiles, portraits, and other ülustrations. Strafford on Avon, 1911. m. pl. kl. 4°.
Koster, E. B. Wilham Shakespeare. Gedenkboek, 1616—
1915. 'sGrav. 1916. 8°.
Ljunggren, E. Naar aanleiding van de Shakspere-
vondst te Lund. (Tijdschr. voor boek- en bibhotkeekwezen. Tg. III. 1905).
Northup, Cl. S. Shakespeare bibliographies and reference
lists. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. X. 1916).
Ordish, T. Fair man. The first foho Shakespeare, 1623.
(The Bookworm. Vol. 1888).
Petzholdt, J. Kritische Uebersicht der Shakespeare-
Bibliographie. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1863).
Plomer, H. B. The printers of Shakespeare's plays and
poems. (The Library. New series. Vol. VIII. 1906).
PoUard, A. W. The manuscripts of Shakespeare's plays.
(The Library. 3d series. Vol. VIL No. 27. 1917).
The improvers of Shakespeare. (The Library. 3d
series. Vol. VIL No. 28. 1917).
Thompson, E. M. Two pretented autographs of Shakespeare. (The Library. 3d series. Vol. VIII. No. 31. 1918).
Soetendal. — Arnold, Th. J. I. Haerlem Soetendal. (Bibliographische Adversaria. Dl. II. 1874—75).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
451
Someren, van. — Roos, A. G. J. F. van Soméren, directeur der Utrectitsche Universiteits bibliotheek, 1 April 1889—1 April 1914. m. portr. 8°. (overdruk uit Maandblad v. bibhotheekwezen. II. 1914).
Evers, G. A. Van Someren's geschriften over boek- en
bibhotheekwezen. (overdr uit Maandblad v. bibhotheekwezen. II. 1914).
Sophocles. — Zie: Ghistele, van.
Sooter. — Kruitwagen, B. Sinte Franciscus Souter. (Neerlandia-Franciscana. I. 1914).
Speculum Exemplorum. — Kruitwagen, B. Het „Speculum Exemplorum. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. II. 1904). — Naschrift, door M. M. Kleerkooper. (Aldaar. Tg. IV. 1906).
Spelen van Sinne. — Bibhotheca Belgica.
Spieghel der Spaensche tyrannye. — (Tiele, P. A.). Spiegel der Spaansche Tiranny. — Nog iets over de Spiegels der Spaansclie Tiranny. (overdruk uit De Navorscher. Deel V en VI). 8°.
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Spinoza. — Baer, Jos. Spinoza. Katalog einer Sammlung seiner Werke, der Schriften seiner Anhanger und Schüler und der Literatur über ihn. Enthaltend u. m. die Spinoza-Bibhothek von Jacob Freudenthal. Katalog 598. Frankfort a.M. z. j. 8°.
Land, J. P. N. Over de eerste uitgaven der brieven van
Spmoza. Amst. 1879. 8°. (overdruk uitVersl. K. Akad. van Wetenschappen).
0ver vier drukken met het jaartal 1670 van Spinoza's
Tractatustheologico-pohticus. Amst. 1881. 8°. (overdr. uit Versl. K. Akad. v. Wetenschappen).
, ~— L1»de, A. v. d. Benedictus Spinoza. Bibhographie. sGrav. 1871. 8°.
Meyer, W. De voorgewende en de ware uitgever van het rractatus theologico-pohticus. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. VI. 1905).
Starter. — Kleerekooper, M. M. Bibhographie van Starter's werken met inleidende levensschets en een register der zangwijzen en hederen. 'sGrav. 1911.gr. 8°.
Stearns. — Stearns, Mary R. Bibliography of the scientific
w tJ?f T?f„ R- E- C- Stearns- With biographical sketch by W H. Dall. Wash. 1911. m. portr. 8°. (Smithsonian Miscell. Collections).
,TST^.HE"1- - ?orbeU1. A. Bibhografia Stecchettiana. (La Bibhofiha. XVIII. 1916-17).



452
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Steinlen. — Opstellen, Vier. naar het Fransch van Anatole France, Lucien Puech, Mad. George Renard en Carnille de Sainte Croix. Amst. 1905. 8°.
Brochuren v. d. Vereen. Kunst aan het Volk.
Stevin, H. — Bibhotheca Belgica. Stevin, S. — Bibliotheca Belgica. Stochove, V. de. — Bibhotheca Belgica. Strada, F. — Bibhotheca Belgica. Zie ook: Aitzinger.
Strüys. — Zuidema, W. Jacob Struys. (Oud-Holland. Jg. XXI. 1903).
Summa der Godliker Schrifturen. — Tiele, P. A. Summa der Godliker Schrifturen, 's Grav. 1880. 12°. (overdruk uit Bibhogr. Adversaria).
Toorenenbergen, J. J. van. Het oudste Nederlandsche
verboden boek, 1523. Oeconomica Christiana, Summa der Godliker Schrifturen, toegehcht en uitgegeven. Leiden, 1882. 8°.
SüSZ. — Hayn, H. Literatur ueber den Würtenberger Finanzrat Süsz. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. 1904, 5).
Marx, P. Zur Süsz-Oppenheimer Bibhographie. (Zeitschr.
f. Bücherfreunde. N. F. IX. 1917—8).
Swart. — Beets, N. Zestiende-eeuwsche kunstenaars. I. Jan Swart. (Oud-Holland. Jg. XXXII. 1914).
Swedenborg. — Libri Novae Domini Ecclesiae dictae Nova Hierosolyma. Livres de la nouvelle Eghse du Seigneur, dite la Nouvelle Jérusalem. Bücher der Neuen Kirche des Herrn, welche benannt ist neues Jérusalem. Tübing. 1839. 8°.
Sweelinck. — Tiedeman, H. J. P. Sweelinck. Eine biobibhographische Skizze aus dem hoUandischen, deutsch bearbeitet von E. Mohr. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1870).
Sweerts. — Bom, E. de. Epitaphia Belgica (van F. Sweerts). (Tijdschr. voor boek en bibhotheekwezen. Jg. IV. 1906).
Swift. — Lane Poole, Stanley. Notes for a bibhograpby of Swift. (The Bibhographer. Vol. VI. 1884).
Svlvain, le. — Zie: Bussche, van den.
Tacitus, C. C. — Bibhotheca Belgica.
Tafereel der Dwaasheid. — Muller, Fred. Het Tafereel der Dwaasheid over den actiehandel van 1720 en het Dwergentooneel. Amst. 1876. 8°. (overdruk uit Beschrijving van Ned. historieprenten. Dl. II).



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
453
Taylor. — Axon, Wllliam E. A. Thomas Taylor, the Platonist. (The Library. Vol. II. 1890).
Tengnagel. — Unger, J. H. W. Matheus Gansneb Tengnagel. (Oud-Hohand. Jg. I. 1886).
Theophilus Antecessor. — Bibliotheca Belgica.
Thesaurus antiquitatum Romanarum et Graecarum J. G. Graevii et J. Gronovii. — Catalogus omnium elegantissimorum hbrorum qui in utroque — in foho 24 voluminibus reperiuntur, ordine alphabetico digestus. L. B. 1703. 8°.
Thevenot. — Barlett, John Russell. Supplement to the Bibhotheca Americana of John Carter Brown. Thevenot's collection des voyages curieux. (Providence, 1871). 8°.
Thomas A Kempis. — Backer, A. de. Essai bibhographique sur le hvre De Imitatione Christi. Liége, 1864. 8°.
Gopinger, W. A. On certain mss. and 15th century éditions
of the work De imitatione Christi. (The Library. Vol. IX. 1897).
Delvigne, A. Les récentes recherches sur 1'auteur de
1'Imitation de Jésus Christ, 1858—1876. Etude critique et bibhographique. Brux. 1877. 8°.
Les dernières recherches sur 1'auteur de lTmitation de
Jesus Christ. Brux. 1883. 8°. (overdruk uit Revue Précis historiques).
—— Fromm, E. Die Ausgaben der Imitatio Christi in der Kölner Stadtbibhothek, bibhographisch bearbeitet. Köln, 1886. 8°.
Madden, F. Essai sur l'origine de lTmitation. (Lettres
d'un bibhographe. série VI).
Ruland, A. Der Streit über den Verfasser des Büchleins
De Imitatione Christi, wie solcher im 18. Jahrhundert in Deutschland geführt wurde. (Serapeum. XXII. 1861).
— Schmidt, Adolf. Die Bibel des Thomas a Kempis in der Grossherz. Hofbibhothek zu Darmstatt. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XIII. 1896).
- Wheatley, L. A. The story of the Imitatio Christi. Lond. 1891. m. portr. en facs. 8°.
Thomas van Aqüino. — Zie: Bonaventura.
Thulden, van. — Veile, Jos. Van Thulden's „Pompa Introïtus". (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. V. 1907).
Tooneel des hertogdoms van Brabant, Groot kerkelijk. (Grand Théatre sacré du duché de Brabant). — Bibhotheca Belgica.
Toscanelli, P. — Zie: Vespucci.



454
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Trautvetter. — Moser. Luthers Lehrer in Erfurt, Dr. Justus (Jodocus) Trautvetter aus Eisenach, gewöhnhch Jodoens Isenacensis genannt, und seine Schriften. (Serapeum. L 1840).
Trenck, von der— Petzholdt, J. Die Litteratur über Friedrich von der Trenck. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1865, 1870).
Trithemius. — Falk, F. Kommentar zu des Trithemius Catalo.gus scriptorum ecclesiasticorum. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1898).
Rul and. Ueber das verbrannt geglaubte Original der
Annales Hirzaugienses des Johannes Trithemius. (Serapeum. XVI. 1855).
Universiteit van Parijs. — Chatelain, E., et A. Malre.
Essai d'une bibhographie de 1'ancienne Université de Paris. (Revue des bibhothèques. 1891).
Vaernewyck, M. van. — Bibliotheca Belgica.
Valdes. — Hoffmann, F. L. Verzeichniss von Ausgaben und Uebersetsungen der von Juan de Valdes verfassten Schriften. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1863).
Valerius Maximus. — Bibhotheca Belgica.
Valla. — Heiberg, Joh. Ludw. Nachtraghches über Georg Valla. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Beiheft. XVI. 1896, XV. 1898).
Vallarsis. — LeibUnger, G. Domenico Vallarsis HieronymusAusgaben. Eine bibhographische Studie. (Mitth. des oesterr. Vereines für Bibhothekswesen. Jg. XI, XII. 1907—08).
Vallet. —■ Nijhoff, W. Nicolaas Vallet's „Secret des Muses." (Bibhographische Adversaria. 2de reeks. Dl. I. 1887—94).
Van den Gheyn. — Kruitwagen, B. Pater J. van den Gheyn S. J. (Het Boek. Jg. II. 1913).
Van der Haeghen. — Rudelsheim, M. F. van der Haeghen. Gent, 1898. m. portr. kl. 4°. (Gentsche Studentenalmanak).
Velleius Paterculus. — Bibhotheca Belgica.
Venüs Minzieke Gasthuis. — Lint, J. G. de. „Venus MinziekeGasthuis". Haarl. z. j. m. afb. 8°. (overdruk uit Ned. tijdschr. voor verloskunde en gynaecologie).
Vergerio. — Weller, E. Uebersicht der litterarischen Thatigkeit des Pietro Paolo Vergerio, Bischofs von Capodistria. Zugleich Supplement zu Sixt's Werke über Vergerio. (Serapeum. XIX. 1858, XXVII. 1866).
Verheiden, J. — Bibhotheca Belgica.



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
455
Ver Hüell. — Quint, P. Gouda. Alexander Ver Huell en zijne werken. Catalogus eener (op 3 platen na) geheel volledige verzameling van alle zoowel uitgegeven als niet in den handel gebrachte platen, alsmede van verschülende uitgegeven en onuitgegeven teekeningen van A. Ver Huell, bijeengebracht en beschreven. Arnh. 1900. 8°.
Verlaine. — Tourneux, G. A. Bibhographie Verlainienne. Contribution critique a 1'étude des httératures étrangères et comparées. Préface de F. Piquet. Leipzig, 1912. 8°.
't Vermaeck der iedght. — Hettema, F. Buitenrust, 't Vermaeck der ieught. (Het Boek. Jg. L 1912).
Verrazzano. — (Costa, B. J. de). Verrazzano. A mótion for the stay of judgment. N.-Y. 1876. 8°.
Bespreking van: Murphy. The voyage of Verrazzano. Bijgevoegd nog een kritiek uit de American Quarterly Church Review, een brief van De Costa aan Fr. Muller en een brief van s. Muller aan Fr. Muller.
Vesalios, A. — Bibhotheca Belgica.
Vesptjcci. — Bandini, A. M. Vita de Amerigo Vespucci, ihustrata e commentata da G. Uzielh. Bibhografia dehe opere concernenti Paolo Toscanelh ed Amerigo Vespucci per G. Fumagalli. Fir. 1898. m. pl. gr. 4°.
Villon. — Coz, E. M. The ballads of Francois Vülon. (The Library. 3d series. Vol. VIII. no. 29. 1918).
Vischer. — Schosser, Anton. Georges Matthaus Vischer, der oesterreichische Kartograph und Topograph. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. XII. 1908—09).
Vitrovids. — Bach, Max. Die ülustrierten Vitruv-Ausgaben des XVI. Jahrhunderts. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Te. IV 1900, 01).
Ebhardt, B. Die zehn Bücher der Architektur des
Vitruv und ihre Herausgeber seit 1484. Mit einem Verzeichniss der vorhandenen Ausgaben und Erlauterungen nach der Samlung solcher im Besitz des Verfassers. Berlin, (1919) m afb. 4°. v '
Vivere, G. de. — Bibliotheca Belgica. Vives, J. L. — Bibhotheca Belgica.
Vogel. — Petzholdt, J. Litterarische Mittheüungen über Ernst Gustav Vogel. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. Jg. 1858).
Voltaire. — Petit, Louis D. Voltaire et Néaulme; a propos de 1'abrégé de rbistoire universeüe. (Trois lettres inédites de Voltaire. — Un erratum a 1'édition de Renouard). Paris, 1882. 8°. (overdruk uit Le livre).



456
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Voltaire. — Poltoratzky, S. Bibliothèque Voltairienne. Bibhographie des ouvrages de Voltaire et des hvres, artieles, jugements, etc. relatifs k sa personne et 'a. ses écrits. (Le Bibhophile beige. Tome IV. 1847, XV (2e série VI). 1860).
Vondel. — Catalogus der Vondel-tentoonstelling, gehouden Febr. 1879 in Arti et Amicitiae te Amsterdam. Amst. 1879. 8°.
Bevat eene bibliographie van de werken van Vondel vóór 1679 verschenen.
Penon, G. De Vondel-tentoonstelling en de Vondel-
bibhographie. Gron. 1879. 8°. (overdruk uit Het Schoolblad).
Stempel, B. M. van der. Het onlangs gevonden prozahandschrift van Vondel, m. facs. (Het Boek. Jg. IV. 1915).
Unger. J. H. W. Bibhographie van Vondel's werken.
Amst. 1888. 8°.
Uitgave van het Frederik Muller Fonds.
Vries Azn., A. D. de, en J. H. W. Unger. Vondels'
handschriften. (Oud-Holland. Jg. I, II. 1883, 84).
Voort, J. van der. — Bibhotheca Belgica.
Voragine, de. — Pellechet, M. Jacques de Voragine. Liste des éditions de ses ouvrages pubhées au XVe siècle. Additions a la Liste etc. (Revue des bibhothèques. 1895).
Vosmaer. — Sijthoff, A. W. In memoriam c. Vosmaer. Leiden, 1888. m. portr. en pl. 8°.
Vossius. — Foncke, Robert. Alle de werken van Lambertus Vossius. (Het Boek. Jg. III. 1914).
vrancx, c. — Bibhotheca Belgica.
Vries, de. — Sepp, C. Levensschets van Abraham de Vries. Leiden, 1863. 8°. (overdruk uit Levensber. v. d. Maatsch. d. Nederl. letterkunde).
Wacht am Rhein. — Petzholdt, J. Beitrag zur Wacht am Rhein-Litteratur. (Neuer Anzeiger für Bibhographie und Bibliothekwissenschaft. Jg. 1871).
Wagenaar. — Arnold, Th. J. I. Wagenaars' Vaderlandsche historie. Bibhographie. 's Grav. 1876, 77. 8°. (overdruk uit Bibl. Adversaria. Zie ook Bibhogr. Advers. Dl. IV. 1878—92).
Waghenaer, L. Jansz. — Bibhotheca Belgica.
Walther von der Vogelweide. — Leo, W. Die gesammte Literatur Walther's von der Vogelweide. Eine kritisch-vergleichende Studie zur Geschichte der Walther-Forschung. Wien, 1880. 8°.
Waltzemüller. — (d'Avezac). Martin Hylacomylus Waltzemüller, ses ouvrages et ses collaborateurs. Voyage d'exploration et de découvertes a. travers quelques épitres dédicatoires, préfaces et opuscules en prose et en vers du commencement du 16me



iv. 4. F. 3. speciale bibliographie. schrijvers en boeken.
457
siècle: notes, causeries et digressions bibliographiques et autres par un géographe bibliophile. Paris, 1867. 8°.
Wandelende Jood. —• Neubaur, L. Bibhographie der Sage vom ewigen Juden. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. X. 1893, XXVIII. 1911).
Zur Geschichte und Bibhographie des Volksbuchs
von Ahasverus. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. Jg. V. 1913, 14).
Washington. — Baker, W. S. Bibhotheca Washingtoniana. A descriptive hst of the biographies and biograpbical sketches of George Washington. Philad. 1889. m. portr. 8°.
StillweU, Margaret Bingham. Washington eulogies.
A checklist of eulogies and funeral orations on the death of George Washington, December 1799—February 1800. To which is prefixed Van der Kemp's Eulogy of Washington, hitherto unpub-' hshed in Enghsh. N.-Y. 1916. m. portr. 8°.
Wesenbeke. — Someren, J. F. van. Wesenbeke of Marnix? Historisch-bibhographische studie gevolgd door de onuitgegeven briefwisseling van Oranje en Wesenbeke, 1570. Amst. 1891. 4°. (overdruk uit Oud-Holland. IV).
Zie ook: Bibhotheca Belgica.
Westreenen, van. — Holtrop, J. w. Levensberigt van W. H. J. van Westreenen van Tiellandt. z. j. m. portr.
Bijgevoegd: drie couranten met necrologieën en 8 brieven van van Westreenen.
Weijerman. — Kluit, W. P. Sautijn. Jacob Campo Weijerman als journalist. 's-Grav. 1871. 8°. (overdruk uit Bijdr.- v. vad. gesch. en oudheidk.).
Handexemplaar met aanteekeningen van den schrijver.
Mey, H. W. van der. Jacob Campo Weyerman. 8°.
(overdruk uit De Ned. Spectator. 1895).
Whistler. — Seitz, Don. C. Writings by and about James Abbott Mc. Neill Whistier. A bibliography. Edinb. 1910. 8°.
Wichman. — Erich Wichman tot 1920. Afbeeldingen en geschriften. Met een inleiding van W. Vogelsang. Amst. 1920. m. pit. en afb. 4°.
Wieland. — Seuffert, B. Beitrage zur Wieland-Bibhographie. (Mitth. des oesterr. Vereines für Bibhothekswesen. Jg. X, XI. 1906, 07).
Wielant, Ph. — Bibhotheca Belgica.
Wilde. — Mason, Stuart. Bibliography of Oscar Wilde. With a note bij R. Ross. Lond. (1914). m. pl. en afb. 8°. Willem van Oranje. — Bibhotheca Belgica.



458
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Wimpfeling. — Knod, G. Zur Bibliographie Wimpfelings. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jrg. V. 1888).
Windeck. — Wyss, Arthur. Eberhard Windeck und sein Sigmundbuch. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1894).
Winkel, te. — Fuldauer, D. Jan te Winkel, 1847—1917, m. beschrijving zijner uitgegeven geschriften. (Het Boek. Jg. VI. 1917).
Winthrop. — Colby, E. Bibhographical notes on Theodore Winthrop. N.-Y. 1917. 8°.
The plates of the Winthrop books. N.-Y. 1918. 8°.
Witsen. — Naber, S. P. 1'Honoré. Een tweede uitgave van Nicolaes Witsen's „Scheepsbouw en bestier" ontdekt, m. bibhogr. bescluijving. (Het Boek. Jg. III. 1914).
Witt, de. — Naamlyst van alle de voor- en tegenschriften, raakende het karakter van Joan de Witt, raad-pensionaris van Holland. Met derzelver prijzen. (1758). 4 blz. 8°.
Wolff en Deken. — Burger Jr., C. P. De briefwisseling van Betje Wolff en Aagje Deken met Jan Everhard Grave. (Tijdschr. voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. III. 1905).
Onuitgegeven brieven van Wolff en Deken. (Het
Boek. Jg. IV. 1915).
Catalogus der tentoonstelling van boeken, handschriften,
portretten enz., betrekking hebbende op Ehzabeth Wolff, geb. Bekker en Agatha Deken, gehouden te Vhssingen bij de onthulling van het gedenkteeken op 23, 24 en 25 Juh 1884. Utr. 1885. 8°. (niet in den handel).
(Dyserinck, J.). Catalogus van de tentoonstelling van
handschriften, boeken, portretten, enz. van Ehzabeth Wolff en Agatha Deken, gehouden te 's Gravenhage bij gelegenheid der onthulling van den gedenksteen ter harer eere op het kerkhof „Ter navolging", te Scheveningen. 's Grav. 1895. 8°.
Wolgemut. — Zie: Schedel.
Wyngaert van S. Franciscüs.—Krultwagen.B. DenWyngaert van Sinte Franciscüs. Antw.l518.(Neerlandia-Franciscana. 1.1914). Zeiller. — Zie: Merian.
Zell. ■—■ Kuhnert. Heinzich Zeil. 1913. (Beitrage zum Bibhotheks- und Buchwesen Schwenke gewidmet).
Zerbolt. — (Jostes, F). Die Schriften des Gerhard Zerbolt van Zutphen „De libris teutonicahbus", 1890. 8°. (overdruk uit Historisches Jahrbuch).
Zoet. — Zuidema, W. JanZoet. (Oud-Holland. Jg. XXIII. 1905).
Zuallart, J. — Bibhotheca Belgica.
Zottere, P. A. de. — Bibhotheca Belgica.



IV. 5. BIBLIOPHILIE.
459
5. Bibliophilie.
a. Algemeen.
(Adami). Misanders Bücher-Freunde und Bücher-Feinde. Durch Veranlassung eines vornehmen gelehrten Mannes, und vortreffhchen Bücher-Freundes dergestalt angeführet, dasz die Ersten eine preiszwürdige Anreitzung zu denen Büchern und werthen Studiis erwecken, die Andern aber einen iedweden weisen, wie schandlich es lasse, wenn dieienigen, so aus den Büchern gelehrt worden, oder doch daraus gelehrt werden sollten, einen grossen Abscheu vor diesen unschatzbaren Bücherschatze von sich spühren lassen. AUes mit schonen Realien von Sinn-Bildern, Historiën und Gleichnüssen, sowohl zur Lust als Nutzbarkeit ausgearbeitet. Dresden, 1695. m. frontisp. kl. 8°.
Armorial des cardinaux, archevèques et évèques contemporains de France. Avec 100 planches gravées sur pierre. Saint Quentin, Paris, 1874. m. pl. kl. 4°.
Bartholini, Th. De libris legendis dissertationes VII cum mantissa poëtica. Hafniae, 1672. kl. 8°.
De libris legendis dissertationes, quas propter raritatem
ac praestantiam pubhce luci restituit, et de vana hbrorum pompa praefatus est J. G. Meuschen. Frf. 1711. kl. 8°.
Blades, W. The enemies of books. 3d ed. London, 1881. m. pl. kl. 8°.
Fire — Water, gas and heat — Dust and neglect — Ignorance — The bookworm — Other vermin — Bookbinders — Collectors — Révérence for old books.
The enemies of books. Revised and enlarged by the
author. Popular edition. London, 1902. kl. 8°.
(Bollioud-Mermet). De la bibliomanie. La Haye, 1761. (Nouv. édition par Paul Chéron. Paris, 1865). kl. 8°.
Bouchot, H. Des hvres modernes qu'il convient d'acquérir. L'art et 1'engouement —la bibhofohe contemporaine—les procédés de décoration. Paris, 1891. m. pl. 8°.
(Breslauer, M., und F. von Zobeltitz). Aus der Autographenkiste des Berliner Bibhophilen-Abends. Berhn, 1910. 8°.
Buck, M. S. Book repair and restoration. A manual of practical suggestions for bibhophiles. mduding some translated selections from Essai sur l'art de restaurer les estampes et les hvres par A. Bonnardot, Paris, 1858. Philad. 1918. m. pl. kl. 8°.
Burton, J. HUI. The book-hunter, etc. Lond., Edinb. 1862. 8°.



460
rv. de kennis van het boek. bibliographie.
Bury, R. de. Philobiblion. In: Philologicarum epistolarum centuria una diversorum a renatis literis doctissimorum virorum insuper Richardi de Buri episcopi Dunelmensis Philobiblion et Bessarionis.... Epistola ad Senatum Venetum, Omnia quondam edita ex Bibhotheca Malchioris Hairninsfeldü Goldasti ....addita nunc Praefatione Hermanni Conringü. Lips. 1674. kl. 8°.
Philobiblon, das ist das Traktat des Richard de Bury
über die Liebe zu den Büchern. Erstmahg aus dem Lateinischen in das Deutsche übertragen und eingeleitet von Franz Blei. Leipzig, 1912. 8°.
Kaufman, G. Zu dem Philobiblon Richards de Bury.
(Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VI. 1889).
Sondheim, M. Das Philobiblon des Richard de Bury.
(Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. L 1897—1898).
Campanella, Th. De libris propriis et recta ratione studendi syntagma. Paris, 1642. 8°.
Claretie, Léo. Bibhophihe musulmane. (Le hvre et 1'image. Tome II. 1893).
Gole, G. W. Book collectors as .benefactors of pubhc hbraries. m. portr. (Bibhograph. Soc. of America. Papers. IX. 1915).
Derome, L. Le luxe des hvres. Paris, 1879. 8°.
Dibdin, Th. Fr. Bibhomania or bookmadness; a bibhographical romance. Illustrated with cuts. New and improved edition to which are added prehminary observations and a supplement including a key to the assumed characters in the drama. London, 1876. m. pl., portr. en afb. 8°.
Fertiault, F. Les amoureux du hvre. Sonnets d'un bibhophile, fantaisies, commandements du bibhophile, bibhophihana, notes et anecdotes. Préface du bibhophile Jacob (Paul Lacroix). Seize eaux-fortes de Jules Chevrier. Paris, 1877. m. 16 etsen. 8°.
Fratta, Giovanni. Della dedicatione de hbri, con la correttione dell' abuso, in questa materia introdotto, dialoghi. Ven. 1590. 8°.
Achteraan: Discorso libero incontro la grandeza e potenzia temporale del Papa 1628.
Guigard, J. Armorial du bibhophile. Paris, 1870—73. 2 dln. m. afb. 8°.
Nouvel armorial du bibhophile. Guide de 1'amateur des
hvres armoriés. Paris, 1890. 2 dln. m. afb. 8°.
Haarhaus, J. R. Maculaturalia. Ein Mürchen für Bücherfreunde. Leipzig, 1896. 12°.



IV. 5. a. BIBLIOPHILIE.
461
Hamann, L. Der Umgang mit Büchern und die Selbstkultur. Leipzig, 1898. m. afb. 8°.
Hazlitt, W. C. Autographs in books. (The Bibhographer. Vol. VI. 1884).
Ireland, A. The book-lover's enchiridion: Thoughts on the solace and companionship of books and topics incidental thereto; garnered from writers of every age for the help and betteiment of all readers. London, 1883. 8°.
Jametel, M. Souvenirs d'un cohectionneur. LaChine inconnue. 2e éd. Paris, 1886. 8°.
3e partie: La Chine des bouquins
Koopman, H. L. The booklover and his books. Boston, 1917. m. 1 pl. 8°.
(Lacrolx, P.). P. L. Jacob, bibhophile. Les amateurs de vieux hvres. Paris, 1880. 8°.
Ma répubhque. Brux. et Leipzig, z. j. 8°.
Les amateurs de vieux livres: les bouquinistes, les étalagistes, les épiciers, les bibliomanes, les bibhophiles, les bouquineurs
Lang, Andrew. Books and bookmen. London, 1887. m. afb. 8°.
Idem. New edition. London, 1892. m. afb. 8°.
Latour, Tenant de. Mémoires d'un bibhophile. Paris, 1861. 8°. (Lemerre, A.). Le hvre du bibhophile. 2e éd. Paris, 1874. kl. 8°.
Du texte, de 1'impression, de 1'ornamentation, du papier, de la reliure, etc.
Merryweather, F. Somner. Bibhomania in the middle ages or sketches of bookworms, collectors, bible students, scribes and wuminators, from the Anglo-Saxon and Norman periods to the introduction of printing into England; with anecdotes, iUustrating the history of the monastic hbraries of Great Britain in the olden time. London, 1849. 8°.
Meulen, R. van der. Over de liefhebberij voor boeken. Voornamelijk met het oog op het boek vóór onze dagen beschreven en afgebeeld. Leiden, 1896. m. pl. en afb. 8°.
Mühlbrecht, Otto. Die Bücherhebhaberei (Bibhophihe.-Bibhomanie) am Ende des 19. Jahrhunderts. Berlin, 1896. 8°.
— Die Bücherhebhaberei in ihrer Entwickelung bis zum Ende des XIX. Jahrhunderts. Ein Beitrag zur Geschichte des Bücherwesens. 2e,verb. und verm. Auflage. Bielef. 1898. m. pl. en afb. 8°.
Pelletan, E. Deuxième lettre aux bibhophiles. Du texte et du caractère typographique. Paris, 1896. 8°.
Aan het eind: Specimen de nos éditions parues ou en préparation.



462
VI. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Power, J. A handy-book about books, for book-lovers, bookbuyers, and book-sellers. London, 1870. m. pl. 8°.
Rees, J. Rogers. The pleasures of a book-worm. London, 1886. 8°.
—■— The diversions of a book-worm. 2d ed. London, 1887. 8°.
Reitz, J. F. Oratio de bibhomania. Traj. ad Rh. 1739. 4°.
Resbecq, A. de Fontalne dé. Voyages httéraires sur les quais de Paris. Lettres a un bibhophile de province. Paris, 1857. 8°.
Rouveyre, £. Connaissances nécessaires a un bibhophile. 3e éd. Paris, 1880, 81. 2 dln. m. pl. 8°.
Connaissances nécessaires a un bibhophile, accompag-
nées de notes critiquës et de documents bibhographiques. 5e éd. Paris, 1899. 10 dln. m. pl. en afb. 8°.
Shaylor, J. The fascination of books with other papers on books and bookselling. London, 1912. m. portr. 8°.
Slater, J. H. Book collecting. A guide for amateurs. London, 1892. m. afb. 8°.
Round and about the book-stalls. A guide for the book-
hunter. London, 1891. 8°.
Uzanne, O, Caprices d'un bibhophile. Paris, 1878. m. frontisp. 8°
Nos amis les hvres. Causeries sur la httérature curieuse
et la hbrairie. Paris, 1886. m. frontisp. 8°.
Les zigzags d'un curieux. Causeries sur l'art des hvres
et la httérature d'art. Paris, 1888. m. frontisp. 8°.
Dictionnaire bibhophilosophique, typologique, icono-phi-
lesque, bibhopégique et bibhotechnique -k 1'usage des bibliognostes, des bibliomanes, et des bibhophihstins. Paris, 1896. m. pl. 8°.
Walchlus, G. E. De ervditis singvlaris cvivsdam hbri amatoribvs. Lips. 1715. 4°.
Wheatley, H. B. The dedication of books to patron and friend A chapter in literary history. London, 1887. 8°.
b. Boekendiefstal.
Burmannus Secundus, Petrus. Epistola ad fratrem Franciscum Burmannum de scrinüs hterariis ex Museo Burmanniano a Christophoro 'quodam Saxe, paedagogo ohm domestico, nunc Ultrajectinae Academiae rectore, subreptis. 1761. 4°.
Libri-Bagnano. Les crimes d'un honnête homme. La Haye, 1832. 8°.



iv. 5. c. b1bli0philie.
463
Libri, G. Réponse au rapport de M. Boucly, publié dans le Moniteur universel, 19 Mars 1848. 8°.
1fttre a M- de FaUoux, ministre de 1'instruction publique et des cultes, contenant le récit d'une odieuse persécution et le jugement porté sur cette persécution par les hommes les plus compétents et les plus considérables de 1'Europe; suivie d'un grand nombre de documents relatifs aux spohations, qui ont eu heu a différentes époques dans les bibhothèques et les archives de la France. Paris, 1849. 8°.
,«^r"ooUttre a M- k ^fert de 1'Institut de France. Londres,
a ~T~n}****? t M- Barthélemy Saint-HUaire, Administrateur du College de France. Londres, 1850. 8°.
a ~l^T(•ui*^i, Mélame>- *étition a<lressée auSénatsml*affaire
^aa-^T'^ -"f n°te a Vappai aien*! M.M. Guizot. , dAudiffret, P. Ménmée, F. Laboulaye, V. Leclerc, P. Paris T Pelletier, A. de Waüly, R. Merlin, H. Celher. Paris, 1861.' 8°] A ~ La«olx, P. Lettre a Hatton, juge d'instrüction au sujet de Iincroyable accusation intentée contre M. Libri, contenant de curieux détails sur toute cette affaire. Paris, 1849. 8°.
Petit, L D. liefhebbers-dieven van boeken. (Tijdschrift voor boek- en bibhotheekwezen. Jg. II. 1904).
n «C^!e,rl uDr uA/0i8- ^ der W>cherdieb8tahl aus der Kais. Oeffentl. Bibhothek m St. Petersburg. Bericht über die Verhandlungen vor den Geschworenen am 24 und 25 Juni nach stenograpluschen Aufzeichnungen von J. Chr. Marcuse.St. Petersb. 1871 8°.
c Bibliophilen. — Vereenigingen van Bibliophilen.
Asse, Eug. Les Bourbons bibhophiles. Rois et princes, reines et pnncesses. Avant-propos par G. Vicaire. Paris 1901 8°
Bauchart E. Ouentto Les femmes bibhophües de France. (16. 17. et 18 siècles). Paris, 1886. 2 dln. m. afb. van banden, wapens, enz. gr. 8 . • '
Bonnaffé, E. Dictionnaire des amateurs francais au XVIIe siècle. Pans, 1884. 8°. ^ vue
tJSS^iÏÏ; U an(LM-0A- Elton' ^ great book-coUectors. London, 1893. m. portr. 8°.
Fletcher W. Younger. English book-cohectors. London 1902 m. portr. 4 . -
«SJ^nVv .Engüsh and Scottish book-cohectors and coUections (alphabetically arranged). (The Bookworm. Vol. VII.



464
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Hoffmann, F. L. Hamburgische Bibliophilen, Bibhographen und Litterarhistoriker. (Serapeum. Jg. XIII, XIV, XVI—XVII, XXIV—XXVI, XXVIII, XXIX, 1852—68).
Erinnerung an preussische Bibhographen und Litterarhistoriker, Bibhophile und Besitzer merkwürdiger Büchersammlungen. (Serapeum. Jg. XXIX—XXXI. 1868—70).
Quaritch, B. Cöntributions towards a dictionary of English book-cohectors, as also of some foreign collectors, whose hbrairies were incorporated in English collections or whose books are chiefly met with in England. London, 1892—1899. 13 stkn. m. afb. en portr. gr. 8°.
Vogel, E. G. Erinnerungen an einige verdien st volle Bibliophilen des 14ten und 15ten Jahrhunderts. (Serapeum. Jg. IV, VI, X. 1843, 45, 49).
Richard de Bury, Humphrey of Glocester, Constantin Lascaris, Janus Lascaris.
d'Aümale. — Janin, Jules. Le duc d'Aumale et la bibhophihe. (Le Bibhophile francais. Tome VI. 1872).
Bruges, de. — Praet, J. B. B. van. Recherches sur Louis de Bruges, Seigneur de la Gruthuyse, suivies de la notice des manuscrits qui lui ont appartenu, et dont la plus grande partie se conserve a la bibhothèque du roi. Paris, 1831. m. 5 pl. 8°.
Carpzow. — Beck, R. Die gelehrten Beziehungen des Leipziger Ratsherrn Friedrich Benedikt Carpzow zu dem Zwickauer Rektor Christian Daum, 1662—1687. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XX. 1903).
Delepierre. — (Trübner, N.). Joseph Octave Delepierre, bom 12 March 1902, died 18 August 1879. In memoriam. London, 1879. m. portr. 4°.
Doublé. — (Lacroix, Paul). P. L. Jacob, bibhophüe. Léopold Doublé. (Le bibliophile francais. Tome VI. 1872).
Frederik de Groote. — Krieger, Bogdam. Friedrich der Grosse und seine Bücher. Berlin, 1914. m. pl. en afb. 4°.
Hoofdstuk V bevat: Gesammtkatalog der Bibliotheken Friedrichs des Grossen.
Geisweit van der Netten. — Verzameling brieven gericht aan den heer Geisweit van der Netten door Frederik Muller, Martinus Nijhoff, J. L. Beyers, R. W. P. de Vries, U. G. Lauts, W. J. M. Engelberts, J. W. van Sijpesteyn, J. van der Vlugt, F. Oh vier, Is. Meulman,. J. Phihp van der Keilen, e. a. en brieven van den heer Geiswet van der Netten zelf. Tusschen de jaren 1852—1883, benevens losse aanteekeningen van G. v. d. N.
Goeze. — Hoffmann, F. L. Johann Melchior Goeze, der



iv. 5. c. bibliophilie.
465
Bitelsammler und Bibliograph sein Sohn G. Fr. Goeze, der
Schenker der vaterhchen Bibelsammlung an die Hamburgische Stadtbibhothek. Leipzig, 1852. (overdruk uit Serapeum).
Goyer, de. — Wieder, F. C. De pamfletten verzameling van den Amsterdammer Abraham de Goyer van 1616. (Het Boek VIL 1917).
Grolier. — Le Roux de Lincy, M. Recherches sur Jean Groher, sur sa vie et sa bibhothèque. Suivies d'un catalogue des hvres qui lui ont appartenu. Paris, 1866. 8°.
Delisle, L. Recherches sur Jean Grolier, sur sa vie et
sur sa bibhothèque par le Roux de Lincy. Paris, 1866. 8°. (overdr. uit Bibhothèque de 1'école des chartes).
GwArlich. — Schwarz, Ignaz. Wolfgang Gwarhch. Ein Wiener Bibhophile des 15. Jahrhunderts. Wien, 1915. m. 3 afb. 4°.
Hüpsch. — Schmidt, Adolf. Baron Hüpsch in Köln als Inkunabelsammler und Handier. (Festgabe Konrad Haebler. Leinz 1919). * '
Lacroix. — Brunet, Gustave. Paul Lacroix (Le bibhophile Jacob). (Le Bibhophüe francais. Tome VI. 1872).
—— Someren, A. E. C. van. Paul Lacroix (Le bibhophüe Jacob). 8°. (overdruk).
Lenox. — Stevens, H. Recollections of Mr. James Lenoxof New-York and the formation of his library. London, 1886. m. 3 portr. kl. 8°.
Leone. — Frati, C. Evasio Leone e le sue ricerchi intorno a Niccolo vescovo Modrussiense. (Bibhofiha. XVIII. 1916—17).
Matthaei. — Gebhardt, Oskar von. Christian Friedrich Matthaei und seine Sammlung griechischer Handschriften (in de Bibliotheken te Leiden, Göttingen, Leipzig, Dresden, St. Petersburg en Charkow). (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XV. 1898).
Nodier. — Asselineau, Charles. Charles Nodier. (Le Bibhophüe francais. Tome II. 1868).
Maugérards. — Jacobs, Emil. Zur Kenntnis Maugérards. (Festgabe Konrad Haebler. Leipz. 1919).
Patricio. — Jacobs, Emil. Francesco Patricio und seine Sammlung griechischer Handschriften in der Bibhothek des Escorial. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXV. 1908).
Phoconius. — Kronenberg, M. E. Pastoor Johannes Phoconius (Zwolle, c. 1527—Deventer, 1560) en zijn bibliotheek. (Het Boek Jg. III. 1914).
Pichon. — Grélot, Félix. Le baron Jérome Pichon, président de la Société des bibhophües francais.. (Le Bibhophüe francais Tome VIL 1873).
30



466
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Pixérécourt. —■ (Lacroix, Paul.). P. L. Jacob, bibliophile Guilbert de Pixérécourt. (Le Bibhophde francais. Tome II. 1868).
Poggio. — Wilmanns, A. Aus humanistischen Handschriften. I. Ueber die Briefsammlungen des Poggio Bfacciolini. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXX. 1913).
Poltoratzky. — Petzholdt, J. Serge Poltoratzky, Bibhophile und Bibliograph von Avtschurino. (Anzeiger für Bibhographie und Bibhothekwissenschaft. 1855).
Ponickau, von. — Langguth, Adolph. Johann August von Ponickau. Ein gelehrter Bibhophile des 18. Jahrhunderts. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. VIII. 1891).
Rhediger. — Wachler, A. W. J. Thomas Rhediger und seine Büchersammlung in Breslau. Ein biographisch-hterarischer Versuch mit einem Vorworte von L. Wachler. Breslau, 1828. m. portr. 8°.
Aan het einde: Catalogus mss. codd. auctorum classicorum cum Graecorum tum Latinorum,
Serna y Santander, de la. — R(eiffenberg), de. Don Charles Antoine de la Serna y Santander. (Le Bibhophile beige. Tome IV. 1847).
Thou, de. — Guigard, J. Les de Thou. (Le Bibhophile francais. Tome VIL 1873).
Valla. — Heiberg, J. L. Beitrage zur Geschichte Georg Valla's und seiner Bibhothek. Leipzig, 1896. 8°. (Beihefte zum Centralblatt für Bibhothekswesen. XVI).
Académie des bibliophiles. Société hbre pour la pubhcation a petit nombre de hvres rares et curieux. Statuts. Paris, 1866. 8°.
Brown, E. O. The Chicago hterary club. With bibliography by A. S. Josephson. (Bibliograph. Soc. of America. Papers. XI. 1917).
Delepierre, O. Analyse des travaux de la Société des Philobiblon de Londres. Londres, 1862 . 8°.
Éditions, Les. de la hbrairie des amateurs. Mosaïque littéraire par Mme Commanvihe, M.M. Anatole France, Léon Hennique, le baron A. de Claye, (d'Eylac), Marcel Schwob, Ph. Gille, Léo Claretie, Roger Milès, G. Vicaire, F. Bournon, T. Gautier, L. J. Gastine, P. Dauze, Empaytaz. Paris, 1896. 8°.
GrowoU, A. American book-clubs. Their beginnings and history and a bibliography of their pubhcations. New-York, 1897. 8°.
Kervyn de Volkaersbeke, Ph. Les bibhophiles flamands, leur histoire et leurs travaux. Gand, 1853. m. 2 portr. 4°.
Hetz. werk. - Op best vehn papier. 4°.
Met inschrift van den schr. aan den heer Borluut de Noortdonck. Slechts 25 exempl. zijn aldus gedrukt.



iv. 5. d. bibliophilie.
467
Merritt, P. The Club of odd-volumes. With hst of pubhcations. (Bibliograph. Soc. of America. Papers. IX. 1915). Vereeniging Joan Blaeu. Eerste Jaarverslag. 1918. 8°.
d. Catalogi van particuliere bibliotheken en bizonderheden daarover.
Bois, Henry Péne du. Four private hbraries of New-York. A contribution to the history of bibhophilism in America. First series. Pref ace by Octave Uzanne. New-York, 1892. m. pl. 8°.
Catalogi ordine alphabetico. Lijst van catalogi van particuliere bibliotheken en verzamelingen midden 18de tot begin 19de eeuw. Hs. in 4°.
Feen, G. B. Ch. van der. Noord-Nederlandsche boekerijen in de 16e eeuw. I. (Het Boek. VII. 1918).
Foncke, R. Boeken in sterfhuizen van Oud-Mechelen. I—X. (Het Boek. Jg. —VIII. 19 —1919).
Martin, J. B. Inventaire méthodique de manuscrits conservés dans diverses bibhothèques privées. (Bourges, Nevers, Orléans, Sens, Lyon, St. Antoine, Chambéry, Viviers, Dijon, Besancon, Romans, Annecy, Montbrison, Paris, Sainte-Foy-lès-Lyon). (Revue des bibhothèques. 1901).
Neigebaur. Ueber die Privat-Bibhotheken in Venedig. (Serapeum. XXI. 1860).
Wynne, James. Private hbraries of New-York. New-York, 1860. m. 1 pl. 8°.
Ackersdijck, W. C. — Adnotationes quaedam de variis meae. bibhothecae libris. Incepi anno 1798. Hs. fol.
Agustin. — Vogel, E. G. Erinnerung an Ant. Agustin's Bibhothek. (Serapeum. VIII. 1847).
Alkemade, van. — Schotel, G. D. J, Leven, gedrukte werken en handscluiften van Cornelis van Alkemade en Pieter van der Schelling. Breda, 1833. m. facs. 8°.
— Brief aan Prof. G. W. Vreede over eene beroemde
verzamehng van handschriften en oudheden welke in December 1847 te Amsterdam, zal verkocht worden. 's-Hertogenb. 1847. m. facs. 8°.
Amherst. — Ricci, S. de. A hand-hst of a cohection of books and manuscripts belonging to Lord Amherst of Hackney at Didlington Hall, Norfolk. Cambridge, 1906. 8°.
Ashbürnham. — Delisle, L. Les manuscrits du comte d'Ashburnham. Rapport adressé i M. le Ministre de 1'instruction pubhque et des beaux arts. Paris, 1883. 8°. (overdruk uit Bibhothèque de 1'école des chartes).



468
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
Ashburnham. — The Ashburnham manuscripts. (The Bibliographer. Vol. III. 1883).
Barberina. — Rlcci, S. de. Liste sommaire des manuscrits grecs de la Bibhotheca Barberina. (Revue des bibhothèques. 1907).
Beatus Rhenanus. — Knod, G. Aus der Bibhothek des Beatus Rhenanus. Ein Beitrag zur Geschichte des Humanismus. Leipzig, 1889. m. portr. 8°.
Beeldsnijder van Voshol, G. J. — Catalogus, Alphabetische. der handschriftelijke documenten, brieven, enz. berustende in de verzameling Utrecht, 1838. 8°. (niet in den handel).
Alphabetisch generaal-register op de Album's berustende in de verzamehng van ... Utrecht, 1839. br. 4°.
Met aanteekeningen in hs. Niet in den handel.
Catalogus van handschriften en eigenhandige brieven
verzameld door ... 1850. m. supplement. 8°.
Niet in den handel, in slechts 50 exx. gedrukt.
Berry, de. — Beauvoir, H. de. La librairie de Jean duc de Berry*au chateau de Mehun-sur-Yevre, 1416. Pubhée en entier pour la première fois d'après les inventaires et avec des notes. Paris, 1860. 8°.
Berger, van. — Libri manuscripti et impressi collati cum mstis, ex bibhotheca D. Guilielmi de Berger. Z. p. en j. (18e eeuw), kl. 8d.
Beudeker, Chr. — De sprekende konstkamer, vertoonende het regte gebruik der boeken, konsten en natuurkundige wetenschappen in zedige gedachten voorgesteld. Amst. 1748. 8°.
Block. — Jansen, Ant. Op den Neederlandschen atlas en stedeboeken, van Ameldonck Block. Amst. 1696. 4°.
Bodel Nijenhuis. — Rieu, W. N. du. Het Museum geographicum Bodelhanum. 's-Grav. 1872. 12°. (overdr. uit De Nederl. Spectator).
Borret. — Bibliotheca Palaestinensis. Catalogus hbrorum aliquot selectorum de Terra Sancta et eiusque loeis sacris ac cimehis de Chaldaea, Aegypto, Arabia, Phoenice, Syria, necnon de rehgione, moribus, historia, htteris, ac rebus Iudaeorum tam veterum quam recentiorum quos cohegit Th. B(orret). 1884. 8°.
Bourdeaux, de. — Catalogue raisonné de la librairie d'Etienne de Bourdeaux a Berlin. Berl. 1754—55. 4 dln. 8°.
Bourgogne, ducs de. — Peignot, G. Catalogue d'une partie des hvres composant la bibliothèque des ducs de Bourgogne au XVe siècle. Seconde édition revue et augmentée du catalogue de la bibliothèque des Dominicains de Dijon, rédigé en 1307. Avec détails historiques, philologiqües, et bibhographiques. Dijon, 1841. m. portr. 8°.



iv. 5. d. bibliophilie.
469
Bramel. — Frederiks, J. G. Eenige autographen uit'het archief van het kasteel den Bramel (te Vordeh). Zutphen, 1875. kl. 8°. (overdruk).
Brederode. — Salverda de Grave, J. J. Twee inventarissen van het huis Brederode. (Bijdr. en Meded. v. h. Hist Genootsch Dl. XXXIX. 1918).
Bruinvis. — Lijst, Korte, der onderscheidene verzamelingen van C. P. Bruinvis te Alkmaar, bijeengebragt sedert 1838—48. 8°.
Bunau, von. — (Francke, J. M.). Catalogus bibliothecae Bunavianae. Lips. 1750—56. 3 dln. 7 stkn. 4°.
Aangekocht door de Kon. Bibl. te Dresden.
Bonaparte. — Collins, Victor. Attempt at a catalogue of the hbrary of the late prince Louis Lucien Bonaparte. London 1894. 4°.
Burger. — Verzeichniss der von Konrad Burger Bibhothekar des Börsenvereins der deutschen Buchhandler hinterlassenen Büchersammlung. (1912). kl. 4°.
Cardonnel. — Chereau, A. La bibhothèque d'un médécin a Paris au commencement du XVe siècle. (Pierre Cardonnell Paris, 1864. 8°. .
Berlichingen, von. — Schmidt, A. Aus einer alten Bibhothek des Herrn von Berhchingen. (Zeitschr. f. Bücherfreunde N F IX. 1917—18).
Blaupot ten Cate. — Catalogus van eenige werken uit, de bibhotheek van S. Blaupot ten Cate. Gron. 1877. gr. 8°.
Catherine de Medicis. — Lincy, Le Roux de. Notice sur la. bibhothèque de Cathérine de Médicis avec des extraits de 1 inventaire de cette bibhothèque. Paris, 1859. 8°.
Chapelain. — Searles, C. The hbrary of Jean Chapelain and its catalogue. (Bibhogr. Soc. of America. Papers. V. 1910).
Charles V. — Delisle, L. Recherches sur la librairie de Charles V Paris, 1907. 2 dln. m. atlas van 26 pl. in fol. 8°.
Deel 2 bevat: Inventaire des livres ayant appartenu aux rois Charles v et Charles VI et a Jean duc de Berry. ' Charles VI. — Inventaire de la bibhothèque du roi Charles VI ™* au L0"^ en 1423 Par ordre du régent Duc de Bedford. (Pubhe par L. C. Douët-d'Arcq). Paris, 1868. 8°.
A,T77 Le ,Roux de Lincv' A- J- v- La bibhothèque de Charles d Orléans a son chateau de Blois en 1427, pubhée pour la première fois d'après 1'inventaire original. Paris, 1843. 8°.
Chaveaü. — Bourde de la Rogerie, Henri. Inventaire d'une conection de documents et d'autographes conservés au manoir de Kenolet. (Revue des bibhothèques. 1903).



470
rv. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Chigi. — Munoz, Antonio. I cpdici miniati della biblioteca Chigi in Roma. (Revue des bibliothèques. 1905).
Cicognara. L. — Catalogo ragionato dei hbri d'arte e d'antichita posseduti dal conté Cicognara. Pisa, 1821. 2 dln. 8°.
In 1824 is deze bibliotheek door den Paus aangekocht en gevoegd bij de Vatikaansche bibliotheek.
Coislin. — Montfaucon, B. de. Bibhotheca Coisliniana olim Segueriana; sive manuscriptorum omnium Graecorum, quae in ea continentur accurata descriptio, ubi operum singulorum notitia datur, aetas cujusque manuscripti indicatur, vetustiorum specimina exhibentur, aliaque multa annotantur, quae ad palaeographiam Graecam pertinent. Accedunt anecdota bene multa ex eadem bibhotheca desumta cum interpretatione Latina. Paris. 1715. fol.
Colümbus. — Babelon, J. La bibhothèque francaise de Fernand Colomb. Paris, 1913. m. 1 pl. en facs. 8°.
Cortina, J. G. de la. — Catalogus hbrorum doctoris J. Gomez de la Cortina march. de Morante, qui in aedibus suisexstant. Matriti, 1854—62. 6 dln. 8°.
In dezen catalogus vindt men de volgende studies van den schrijver: Deel II: Justo Lipsio. Deel III: El Dean de Alicante, D. Manuel Marti. Deel IV: J. J. Scaliger, Juan Passerat. Deel V: Fr. Sanchez de las Brozas, Poesias inéditas del Brocense, Examen critico de la vida y obras de Angelo Paliciano; traducción del original latino de Mr Norberto Alejandro Bonafous. Deel VI: Biografia de Marco Geronima Vida por Don G. Bono Serrano, M. Hieronymi Vidae Poeticorum libri tres. Deel VII: Biografia de Leon de Castro, por el sr doctor Don Vic. de la Fuente. Deel VIII: Biografia de Juan Sobrarias, Biografia de Isaac Casaubon, en in Deel V: Introducción al estudio de la literatura universal, clasica y vulgar, antigua y moderna, escrito por Agustin Echavarria. Corsini. — Pélissier, Léon G. Inventaire sonunaire de soixante-deux manuscrits de la bibhothèque Corsini (Rome). (Centralblatt für Bibhothekswesen..Jg. VIII. 1891).
Corvey. — Hfinel. Catalogus hbrorum in bibhotheca Corbeiensi, saec. XII. (Serapeum. II. 1841).
Corvinus. — Csontosi, Johann. Corvinische Handschriften von Attavantes. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. III. 1886). Zie Börsenblatt 18 April 1917.
Vogel, E. G. Verzeichniss forvinischer Handschriften
in öffenthchen Bibliotheken. (Serapeum. X. 1849).
Recsey, V. Ueber den jetzigen Stand der Frage der
Corvina-Bibhothek und ein neu-entdeckter Corvina-Incunabel der Stifts-Bibhothek zu Martinsberg in Ungarn. (Mitt. des oesterr. Vereins für Bibhothekswesen. Jg. V. 1901).
Criellaert, J. E. van der Aa. — (Engelberts, J.E.). Catalogus der bibhotheek nagelaten door ... Rott. 1895. 8°. (als manuscript gedrukt).



iv. 5. d. bibliophilie.
471
Cuperus. — Bosscha, P. Opgave en beschrijving van de handschriften, nagelaten door Gisbertus Cuperus. Voorafgegaan van eene korte levensschets. Afl. I. Deventer, 1842. 8°. (niet verder verschenen).
Dee. — Diary of Dr. John Dee. The. and the catalogue of his hbrary of manuscripts, from the original manuscripts in the Asmolean Museum at Oxford and Trinity College Library, Cambridge. Edited by J. O. Halhwell. London, 1842. 4°.
Digby. — Chatelain, Emile. Quelques épaves de la bibhothèque de Kenelm Digby. (Revue des bibhothèques. 1891, 1893).
Doedes. — Doedes, J. I. Collectie van rariora. Inzonderheid godsdienst en theologie. Utrecht, (1887). 8°.
— Idem. 2de verm. druk. Utrecht, (1892). 8°.
Dutuit. — Rahir, E. La cohection Dutuit. Livres et manuscrits. Avec préface. Paris, 1899. m. pl. en afb. van banden, gr. fol.
Elton. — (Elton, Ch. I., and M. A., assisted by A. W. Pollard). A catalogue of a portion of the hbrary of Charles Isaac Elton and Maxy Augusta Elton. London, 1891. m. pl. en afb. van banden. 8°.
Enschedé. — Catalogus van de typografische verzameling van Joh. Enschedé en Zonen. Haarlem, 1916. 8°.
(Enschedé, Ch.). De typografische verzameling van
Joh. Enschedé en Zonen. (1915). m. pl. en afb. 4°. (overdruk uit Op de Hoogte. April 1915).
Fabricius. — Fabricius, J. Historia bibliothecae Fabricianae qva singvli eivs hbri eorvmqve contenta et si qvae dantvr variae editiones avgmenta epitomae versiones scripta adversa et hisce oppósitae apologiae sive defensiones avctorvm errores et vitae doctorvmqve virorvm de avctor. illis eorvmqve hbris ivdicia et alia ad rem librariam facientia recensentvr scriptoresqve anonymi et psevdonymi nee non scripta spvria 'indicantvr. Wolfenb. 1717—24. 6 dln. m. portr. 4°.
Findel. — Findel, J. G. Meine maurerische Büchersammlung. Ein Wegweiser durch die neuere und altere Literatur der Freimaurerei und zugleich ein Nachtrag zu G. Kloss' Bibliographie. Leipzig. 1866. 8°.
Firmian. — Bibliotheca Firmiana, sive thesaurus hbrorum quem co mes Carolus a Firmian sub Maria Theresia Aug. primum, dein sub Jos. II Imp. Provinciae Mediolanensis per annos 22 plena cum potestate administrator, magnis sumptibus collegit. Mediol. 1783. 8 dln. 9 stkn. 4°.
Vol. i —v: Catalogus der boeken, 6 stn. vi: Libri Anglico sermone



472
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
conscripti. vii: Manuscripta. viii: Appendice contenente la raccolta di medaglie d'uomini illustri.
Het deel der prenten ontbreekt hieraan. Deze bibliotheek is nu met de beroemde openbare Bibliotheek Brera te Milaan vereenigd.
Fischart. — Hauffer, Adolf. Ueber die Bibliothek Johann Fischarts. (Zeitschr. f. Bücherfreunde. Jg. II. 1898—99).
Gerritsen. — (Mehler, H. J.). La femme et le féminisme. Cohection de livres, périodiques, etc. sur la condition sociale de la femme et du mouvement féministe. Faisant partie de la bibhothèque de M. et Mme C. V. Gerritsen (Dr. Aletta H. Jacobs) a Amsterdam. Paris, 1900. 4°.
Görres. — Jacobs, Emil. Die Handscluiften-Sammlung Joseph Görres'. (Centralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XI. 1904).
Hiegell. — Musaeum Hlegellianum sive designatio generalis naturae, artis, et antiquitatis collectaneorum, quae admajorem dei gloriam, reipubhcaeque hterariae incrementum, sibi et aequis rerum aestimatoribus, eorumque grato visui eruditae disquisitioni Gonfluentiae asservat Joannes Crafto- Hiegell, M. E. T. Confluentiae, 1714. m. front, en 1 pl. 4°.
Hodgkin. — Hodgkin, J. E. Rariora being notes of some of the printed books, manuscripts, historical documents, medals engravings, pottery etc. etc. Cohected, 1858—1900, by J. E. Hodgkin. London, 1902. 3 dln. m. pl. en aib. 4°. Deel II bevat de beschrijving der incunabelen.
Hohendorf, von. — Bibliotheca Hohendorfiana, ou Catalogue de la bibhothèque de feu M. G. G. Baron de Hohendorf. La Haye, 1720. 3 stkn. 1 bd. kl. 8°.
Deze bibliotheek werd in haar geheel voor de Keizerlijke Bibliotheek te Weenen gekocht voor f 60.000 en met deze vereenigd.
Hohenzollern. — Krieger, Bogdan. Beschreibender Katalog der. Sonderausstehung der Hausbibliothek S. M- des Kaisers und Königs, auf der Intern. Ausstellung für Buchgewerbe und Graphik, Leipzig, 1914. Berhn, 1914. m. 49 afb. 8°.
Holland House. — Schleinitz, Otto von. Aus dem Archiv und der Bibhothek von Holland-House. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. III. 1899—1900).
Holzinger. — Weigel, O. Geschichte der Hexenprozesse. Bibhographie der Sammlung J. B. Holzinger. Leipzig, 1912. m. afb. 8°.
Hupsch, von. — Brion, C. L. J. de. Relation du fameux cabinet et de la bibhothèque rassemblés et consacrés a 1'usage public par M. le Baron de Hupsch (a Cologne). Cologne, 1792. 8°.
Huth. — (Hazlitt, W. C, and F. S. Ellis). The Huth Library. A catalogue of the printed books, manuscripts, autographs, letters, and engravings, cohected by Henry Huth, with collations



iv. 5. d. bibliophilie.
473
and bibliographical descriptions. London, 1880. 5 dln. m. portr. en 2 pl. gr. 8°.
Gedrukt in 130 exx. voor den handel.
Isabeaü de Baviêhe. — Vallet de Viriville. La bibhothèque d'Isabeau de Bavière, femme de Charles VI roi de France suivie de la notice d'un hvre d'heures qui parait avoir appartenu a cette princesse. Paris, 1858. 8°.
Janin. — Lacroix, P. La bibhothèque de Jules Janin. Paris, 1877. m. 1 pl. kl. 8°.
Julius II. — Dorez, L. La bibhothèque privée du Pape Jules II. Paris, 1896. 8°. (overdruk uit Revue des bibhothèques).
Kheil. — Katalog der von K. P. Pheil in Prag gesammelten Werke betreffende die Theorie, Praxis und Geschichte der Buchführung. Prag, z. j. 8°.
- Teilkatalog der Bibhothek des K. P. Kheil in Prag (Handelswissenschaften, Volkswirtschaft, Finanzwissenschaft). Prag, z. j.
Deze verzamelingen zijn thans in het bezit van de Instituute of Chartered Accountants te Londen.
Kinsky. — Tobolka, Z. V. Die fürstlich Kinsky'sche Bibliothek in Prag. (Mitt. des oesterr. Ver. f. Bibliothekswesen. Jg. IX. 1905).
Klemm. — Klemm, H. Beschreibender Katalog des bibhographischen Museums von Heinrich Klemm. Dresden, 1884. m. afb. 8°.
le und 2e Abth.: Manuscripte und Druckwercke des 15. und 16. Jahrhunderts aus den 18 friihesten bis 1470 bekannt gewerdenen Druckstadten, zusammen über 1000 Gegenstande umfassend. 3e Abth.: Alphabetisches Verzeichniss von 510 Druckorten vom Jahre 1471 bis ins 18 Jahrhundert, deren frühe und grössentheils erste typographische Erzeugnisse die dritte Abtheilung des Bibliographischen Museums bilden. Deze bibliotheek is thans in het Buchgewerke Museum te Leipzig. Koning. — Koning, J. Beknopt register zijner collectie autographen. Hs. fol.
Lambecius. — (Fabricius, J. A.). Catalogus hbrorum quos Petrus Lambecius Hamburgensis, J. U. D. S. Caes. Maiestatis Consiharius, historiographus ac bibhothecarius composuit et in lucem edidit ab anno aetatis decimo nono usque ad quadragesimum quintum; nempe ab anno Christi 1648 usque ad annum 1673. Vindobonae, 1673. 4°.
Leber. — Leber, C. Testament littéraire, suivi d'une description sommaire des hvres et objets d'art les plus remarquables de son cabinet. Orléans, 1860. 8°.
Ledeboer. — Hengel, van, en Eeltjes. Catalogue raisonné de la bibliothèque de M. Lamb. Vinc. Ledeboer Bz. k Rotterdam. Rott. 1878. 8°.



474
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Leendertz. — Scheffer, J. G. de Hoop. Catalogus van het belangrijkste deel der bibhotheek van Ds. P. Leendertz Wz. die den 5 Febr. 1863 aan den lip verbrand is. 8 blz. 8°. met bericht betr. den brand.
Libri. — Monumenta inédits ou peu connus, faisant partie du cabinet de Guillaume Libri, et qui se rapportent a l'histoire des arts du dessin considérés dans leur apphcation a 1'ornement
des hvres. Londres, 1862. m. 60 pl. Supplément. Londres,
1864. m. 5 pl. fol.
—— Lacroix, P. (Bibliophile Jacob). Catalogue des manuscrits acquis en France par G. libri, avec ses notes. (Le bibhophile beige. Année VII—IX. 1872—74).
Linde, van der. — Proeven van een catalogus der bibhotheek van A. van der linde, gemaakt door Joh. Enschedé & Zn. 1862. Ex-libris en 9 bladen. 8°.
Locker-Lampson. — PoUard, A. W., and R. H. Lister. The
Rowfant Library; A catalogue of the printed books, manuscripts, autographs letters, drawings and pictures cohected by Frederick Locker-Lampson. London, 1886. m. 2 pl. 8°.
Lublink. — Lijst van een verzameling van pohticque en andere raare werkjes betreffende de geschillen tusschen Groot-Brittanien en de Nederlanden en de beroerten sedert in de Repubhcq voorgevallen, 1779—1800. In 97 dln. (In de bibhotheek van A. J. Lublink en in 1845 voor / 199 verkocht). Handschr. fol.
Marie Antoinette. — Bibliothèque de la reine Marie Antoinette au Petit Trianon d'après 1'inventaire original dressé par ordre de la Convention. Catalogue avec des notes inédites du marquis de Paulmy mis en ordre et pubhé par Paul Lacroix. Paris, 1863. 12°.
Livres du boudoir de la reine Marie Antoinette. Catalogue authentique et original pubhé pour la première fois avec préface et notes par Louis Lacour. Paris, (1862). 12°.
Marnix. — Toorenenbergen, J. J. van. Phihps van Marnix van St. Aldegonde. Godsdienstige en kerkelijke geschriften. Aanhangsel. Verscheidenheden uit en over de nalatenschap. 's-Grav. 1878. m. portr. en facs. 8°.
Bevat den catalogus der bibliotheek van Marnix 1599, benevens de bibliographie van den Biënkorf en van het Tableau des différens de la religion (samengesteld door T. I. J. Arnold).
Maximiliaan I. — Gottlieb, Th. Büchersammlung Kaiser Maximilians I mit einer Einleitung über alteren Bücherbesitz im Hause Habsburg. Leipzig, 1900. 8°.
Die Ambraser Handschriften. Beitrag zur Geschichte der Wiener Hof-
bibliothek. I.



iv. 3. bibliophilie.
475
Migieu, de. — Omont, Henri. Un bibliophile bourguignon au XVIIIe siècle. Cohection de manuscrits du marquis de Migieu au chateau de Savigny-les-Beaune, 1760. (Revue des bibhothèques. 1901).
Milich. — Joachim, R. Geschichte der Milich'schen Bibhothek und ihre Sammlungen. Erster Teil. Görhtz, 1876. 4°.
Muller. — Catalogus der bibhothek van H. C. Muller, le gedeelte. Lijst van boeken en brochuren op het gebied der sociale kwestie, vrije gedachte, enz. 2e gedeelte. Geschiedenis, wijsbegeerte, taal- en letterkunde, enz. (1886). 8°.
Napoleon. — Vivian, H. Bonaparte's hbrary at Elba. (The Library. 3d series. Vol. VII. No. 26. 1917).
Catalogue of the Napoleon hbrary. Z. p. en j. 8°.
Nikolaas V. — Hilgers S. J., Joseph. Zur Bibhothek Nikolaus V. (Centralblatt f. Bibliothekswesen. Jg. XIX. 1902).
Olschki. — Biblioteca Olschki. 1913. Album van 1 plattegrond en 7 photogravuren. lgw. 4to.
Oranje-Nassau. — Oranje-Nassau-boekerij, De. in de Kon. Bibliotheek, 's Grav. 1898. m. afb. 8°.
Chroust, Anton. Die Bibhothek des Prinzen Moritz von
Oranien. (Oud-Holland. Jg. XV. 1897).
Ricci, Seymour de. Les manuscrits de la bibhothèque
de Frédéric-Henri d'Orange. (Revue des bibhothèques. 1910).
Catalogus der bibhotheek van Z. K. H. Prins Hendrik
der Nederlanden. 1820—1879. in hs. 4°.
Catalogus, Geïllustreerde, van diploma's, kunstvoorwerpen, boek-, plaatwerken en schilderijen toebehoorende aan H. M. de Koningin. Inzending van H. M. op de Internat, sport-, visscherij- en paardententoonstelling van Juni tot October 1892 te Scheveningen. Rott. 1892. m. pl. kl. 4°.
Orsini. — Nolhac, P. de. La bibhothèque de Fulvio Orsini. Contributions a. 1'histoire des collections d'Itahe et a 1'étude de la Renaissance. Paris, 1887. m. 1 pl. 8°.
Ortenburg. — Schmidt, F. Die Handschriften der graflich Ortenburg'schen Bibhothek zu Tambach in Oberfranken. (Serapeum. III. 1842, V. 1844).
Pelicier. — Omont, Henry. Inventaire de la bibhothèque de Guiilaume Pelicier, évêque de Montpelher. (Revue des bibhothèques. 1891).
Pepys. — Bibliotheca Pepysiana. A descriptive catalogue of the hbrary of Samuel Pepys. Part. I. „Sea" manuscripts by



476
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
J. R. Tanner. Part II. General introduction (F. Sidgwick) and early printed books to 1558. By E. Gordon Duff. London, 1914. 2 dln. kl. 4°.
Perrins, Dyson. — (PoUard, Alfred W.). Italian bookillustrations and early printing. A catalogue of early Italian books in the hbrary of C. W. Dyson Perrins. Oxford, 1914. m. 6 pl. en afb. 4°.
Petrarca. — Arrlgoni, L. Notice historique et bibliographique sur 25 manuscrits dont 24 sur parchenün et un sur papier des Xe—XlVe siècles ayant fait partie de la bibhothèque de Francois Pétrarque, dont 1'un avec des notes autographes du grand poète et les 24 autres trés probablement aussi annotés par lui. Milan, 1883. 8°.
Pfister. — Hayn, Hugo. Thesaurus hbrorum Phihppi Pfister Monacensis. Catalogus bibliothecae selectae. Verzeichniss einer auserlesenen Sammlung Bavarica, Monacensia, Judaica sowie von Werken aus allen Wissenschaften wobei Rara und Curiosa, im Besitze des Kgl. bayer. Regierungsrathes Philipp Pfister zu München. Mit Anmerkungen und Register herausgegeben. München, 1888. 8°.
Pinellios. — MorelUus, J. Bibliotheca Maphaei Pinelhi Veneti magno jam studio collecta, annotationibus illustrata. Venet. 1787. 6 dln. m. portr. 8°.
Rappard, van. — Rappard, F. A. van. Overzicht eener verzameling Alba amicorum uit de XVIe en XVIIe eeuw. Z pl.. en j. m. facs. (overdruk).
Deze verzameling werd in 1909 verkocht bij Frederik Muller & Co.
Renatus. — Bibliothecae Josephi Renati imperialis Sanctae Romanae ecclesiae diaconi cardinahs Sancti Georgii Catalogus secundum auctorum cognomina ordine alphabetico dispositus una cum altera catalogo scientiarum et artium. Romae, 1711. fol.
Renouard. — (Renouard, A. A.). Catalogue de la bibhothèque d'un amateur, avec notes bibhographiques, critiquës, et httéraires. Paris, 1819. 4 dln. 8°.
Ribaucourt. — Gachard, M. Notice sur la collection de manuscrits de M. le comte de Ribaucourt. Brux. 1842. 8°.
Rothschild, de. — (Picot, Emile). Catalogue des hvres composant la bibhothèque de feu M. le baron James de Rothschild. Paris, 1884—1920. 5 dln. m. portr. en afb. 8°.
Rossi. — Vorst, C. van de. Verzeichnis der griechischen Handschriften der Bibhotheca Rossiana. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXIII. 1906).



iv. 5. d. bibliophilie.
477
Sabinus. — Schillmann, F. Die juristische Bibliothek des Georgius Sabinus. (Centrahblatt für Bibhothekswesen Te XXVIII1911).
Schedel. — Stauber, R. Die Schedel'sche Bibhothek. Ein Beitrag zur Geschichte der Ausbreitung der itahenischen Renaissance, des deutschen Humanismus, und der medizinischen Literatur. Herausgegeben von O. Hartig. Freiburgi. B. 1908. 8°.
Schelling, P. van der. — Zie: Alkemade.
Scheurleer. — Scheurleer, D. F. Catalogus der muziekbibliotheek en der verzamehng van muziekinstrumenten van D. F. Scheurleer. 's-Grav. 1885. m. vervolg. 1887. 2 dln. 8°.
— Catalogus der muziekbibhotheek van D. F. Scheurleer. 's-Grav. 1893. m. le en 2e vervolg. 1903, 1910. 3 dln. 8°.
Schinkel. — Schinkel, A. D. Handschriften en oude drukken (incunabelen) deel uitmakende van de kunst- en letterverzamehngen van A. D. Schinkel. 's-Grav. 1853. m. vervolg. 1857. 2 dln. m. facs. 8°.
Scholtens, van Wesele. — Catalogus hbrorum quibus usus est Benj. van Wesele Scholtens (Leiden). Hs. van 166 blzz. XVHIe eeuw. fol.
Spencer. — Dibdin, Th. Frognall. Bibhotheca Spenceriana or a descriptive catalogue of the books printed in the 15th century and of many valuable first éditions, in the library of George John earl Spencer. London, 1814—15. 4 dln. rn. pl. en afb. in 5 banden, gr. 8°.
Aedes Althorpianae; or an account of the mansion,
books and pictures at Althorp, the residence of Georg John earl Spencer, to which is added a supplement to the Bibliotheca Spenceriana. London, 1822. 2 dln. m. pl. en portr. gr. 8°.
Descriptive catalogue of the books printed in the
I5th century, lately formihg part of the hbrary of the duke di Cassano Serra, and now the property of George John earl Spetteer, With a general index of authors and éditions in the present volume, and in the Bibhotheca Spenceriana and Aedes Althorpianae. London, 1823. gr. 8°.
Spinoza. — Roofjen, H. J. Servaas van. Inventaire de hvres formant la bibhothèque de Bénédict Spinoza, pubhé d'après un document inédit, avec des notes biograpbiques et bibhographiques et une introduction. La Haye, 1889. 4°.
Stolberg. — Förstemann, E. Die grafheh Stolbergische Bibhothek zu Wernigerode. Nordhausén, 1866. 8°.
Stolk, van. — Rijn, G. van, en C. van Ommeren. Atlas van Stolk. Katalogus der historie-, spot- en zinneprenten bètrekkéhjk



478
iv. de kennis van het boek. bibliographie.
de geschiedenis van Nederland, verzameld door A. van Stolk Cz. Amst. 1895—1908. Deel I—IX. in 10 stkn. 8°.
Van deel vii af met medewerking van c. van Ommeren.
Stolle. — (Stolle, G.). Kurtze Nachricht von den Büchern und deren Urhebern in der Stolhschen Bibhothek. Jena, 1733— 41. 16 dln. in 2 bdn. 4°.
Stosch, von. — Engelmann, Rich. Die Manuskripte des Barons Philipp von Stosch. (Zentralblatt für Bibhothekswesen. Jg. XXVI. 1909).
Süssex. — Pettlgrew, Th. J. Bibliotheca Sussexiana. A descriptive catalogue accompanied by historical and critical notices of the manuscripts and printed books contained in the hbrary of H. R. H. the duke of Sussex in Kensington Palace. London, 1827—39. 2 dln. in 3 bdn. m. portr. en 19 pl. 8°.
Vol I, 1. Theology manuscripts. Vol. I, 2, II. Theology, printed books.
Sypesteyn, van. — Jonge, J. C. de. Verslag omtrent de verzameling van handschriften, toebehoord hebbende aan- Jhr. C. A. van Sypesteyn. Z. p. en j. 8°. (overdruk).
Deze verzameling is in 1825 in London verkocht.
Sijthoff. —> Catalogue d'estampes japonaises. Cohection A. W. Sijthoff. Leyde, 1896. 8°. Avec premier supplement. Leiden, 1903. 2 dln. 8°.
Tellier, le. — Bibhotheca Telleriana, sive catalogus hbrorum bibliothecae D. D. Caroli Mauritii Le Tellier, achiepiscopi Ducis Remensis. Paris, 1693. fol. \
Thomasids. — Thomasius, Chr. Summarische Nachrichten von auserlesenen, mehrentheils alten, in der Thomasischen Bibhothèque vorhandenen Büchern. Halle und Leipzig, 1715. 12 stkn. m. portr. 1 bd. kl. 8°.
Tradtmannsdorff. — Schloss Trauttmanssdorff bei Meran. Catalog der Sammlung von seltenen alteren Büchern, Kupferwerken, Landkarten und Manuskripten. 1887. kl. 8°.
Uffenbach. — Maius, J. H., et Z. C. ab Uff enbach, Bibhotheca Uffenbachiana mssta seu Catalogus et recensio msstorum codicum qui in bibhotheca Zachariaie Conradi ab Uffenbach Trajecti ad Moenam adservantur et in varias classes distinguuntur quarum priores lo Henricus Maius recensuit rehquas possessor ipse digessit qui omnem etiam hanc suppeUectilem hterariam suam ad usus pubhcos offert. Halae Hermundurorum, 1720. fol.
Urbino. — Valenti, A. Sul trasferimento della bibhotheca ducale d'Urbino a Roma. Memorie critiche. Urbino, 1878. 8°.
Valois. — Quentin- Bauchart, E. La bibhothèque de Fontainebleau et les hvres des derniers Valois a la Bibhothèque Nationale, 1515—1589. Paris, 1891. m. pl. gr. 8°.
u



iv. 5. e. bibliophilie.
479
Vries, de. — De Vries, R. W. P. Oude adreskaarten. Amst. 1897. 4°. (Jaarverslag over het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap).
Wegener. — (Bruun, Chr.). Bibhotheca Wegeneriana. Fortegnelse over det bibhothek, som er samlet og efterladt af Caspar Frederik Wegener. Kjöb. 1897. 4 dln. in 5 bdn. m. portr. 8°.
Zapf. — Zapf, G. W. Bibhotheca historico-htteraria Zapfiana, sive Catalogus hbrorum bistoriam rei htterariae ülustrantium, quos summo studio et sumtibus collegit, juxta seriem alphabeticam digessit, variis notis htterariis iüustravit, et justis pretiis instruxit. Aug. Vind. 1792. 8°.
Merkwürdigkeiten der Zapfischen Bibhothek. Augsburg, 1787. 2 dln. 8°.
(Baumgarten, S. J.). Nachrichten von einer Halhschen Bibliothek. HaUe, 1748—51. 8 bdn. in 4 dln. kl. 8°.
Nachrichten von merkwürdigen Büchern. Halle, 1752—
58. 12 bdn. in 6 dln. kl. 8°.
Catalogus bibliothecae propriae (Catalogus van een grootendeels uit theologische boeken bestaande bibhotheek) waarschijnlijk van een doopsgezind godgeleerde, ca. 1700. Hs. in 4°.
Catalogus van eene welgeconditionneerde, meest Nederduitsche godgeleerden, zedenkundigen, historische, zoo kerkelijke als wereltiijke, poëtische, natuur, ontleedkundigen, aartrijkskundigen, hemeUoopskundigen, rechtsgeleerden en andere boeken, verzamelt door en toebehoorende aan G. B. A° 1766. Hs. 242 blzz. 4°.
Catalogue de la bibhothèque d'un amateur, avec des notes et une table générale des auteurs et des matières. Brux. 1823. 2 dln. 8°.
Het voorbericht is onderteekend: l. f. A. g.
e. Ex-libris.
Album d'ex-hbris rares et curieux du XVIIe au XlXe siècle. (Avec avant-propos par L. Joly). Paris, (1895). m. front, et 28 pl. 8°.
Allen, Ch. D. A classified list of early American bookplates. With a brief description of the principal styles and a note as to the prominent engravers. To accompany an exhibition at the Groher Club, Oct. 1894. N.-Y. m. pl. 8°.
American book-plates. A guide to their study. With a
bibliography by E. N. Hewins. London, 1895. m. pl. en afb. kl. 4°.



480
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Almack, E. Bookplates. London, 1904. m. 42 afb. kl. 46.
Bergmans, P. Het ex-libris van den arts Robert Sanders. (Tijdschr. voor boek- eh bibliotheekwezen. Jg. IX. 1911).
BertarelU, Achille. Gli ex-libris. Appunti bibhografici. Milano, 1897. m. 12 pl. 8°.
Book-plates, Modern, and their designers by Gleeson White, Octave Uzanne, Jean Carré, H. W. Singer, W. Schölerrnann, F. Knopff. London, 1899. m. pl. en afb. 4°. (Winternumber of the Studio).
Bouchot, H. Les ex-libris et les marqués de possession du hvre. Paris, 1891. m. pl. 8°.
Budan, Emile de. Bibhographie des ex-libris. 2e éd., revue et augmentée. Leipzig, 1906. m. 34 afb. 8°.
Castle, Egerton. English book-plates ancient and modern. London, 1893. m. pl. en afb. kl. 4°.
Davenport, Cyril. English heraldic book-stamps. Figured and described. London, 1909. m. pl. en afb. 8°.
Ex-libris Sammlung, Die, der herzoghchen Bibhothek zu Wolfenbüttel. Einhundertundsechzig ausgewahlte Bücherzeichén des XV. bis XIX. Jahrhunderts. Mit einer Einleitung von O. von Heinemann. Berhn, 1895. m. 166 pl. kl. 4°.
Ex-libris Sammlung, Aus der. der Bibliothek des Börsenvereins der deutschen Buchhandler. 65 meist unveröffentliche Blatter auf 50 Tafeln. Leipzig, 1897. m. 50 pl. 4°.
Hamilton, W. Dated book-plates (ex-libris) with a treatise on their origin and development. London, 1894—95. 3 dln. m. pl. en afb. 8°.
French book-plates. London, 1896. m. pl. en afb. kl. 4°.
Odd volumes and their book-plates. London, 1899. m.
portr. en pl. kl. 4°.
Hardy, W. J. Book-plates. London, 1893. m. pl. 8°.
—— Idem. 2d ed. (revisedandenlarged). London, 1897. m. pl. 8°.
The book-plates of J. Skinner of Bath. (Bibhographica.
Vol. II. 1896).
Hildebrandt, A. M. New heraldic bookplates. 25 ex-libris invented and drawn by A. M. Hildebrandt. London, 1898. m. 25 pl. kl. 4°.
Hupp, Otto. Wormser Universal-Exhbris gezeichnet von Otto Hupp. Worms, z. j. (20 exhbris in groot en klein formaat). 8°.
Jardère, H. Ex-libris ana. Notices historiques et critiquës sur les ex-libris francais depuis leur apparition jusqu'a 1'annèe 1895. Suivies de la table des noms cités et d'un index bibhogra-



IV. 5. e. BIBLIOPHILIE.
481
phique des ouvrages et articles de revues, journaux francais et étrangers se rapportant aux ex-libris. Ouvrage orné de 32 planches gravées. (2e série Oct. 1893—Sept. 1894. 12 nos.). Paris, (1893—94). m. frontisp. in 2 staten en 32 pl. 8°.
Journal of the Ex-libris Society. Vol. 8, pt. 10. Oct. 1898. m afb. kl. 4°.
Kekule von Stradonltz, S. Ueber Super-Exhbris. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. VIII. 1904—5).
Koch, Th. W. Concerning bookplates. m. pl. (Bibliograph. Soc. of America. Papers. IX. 1915).
Krausz, R. Dichter und Dichtung auf deutschen Bücherzeichen. (Zeitschrift für Bücherfreunde. N. F. IX. 1917—8).
Labouchère, Norna. Ladies bookplates. An illustrated handbook for collectors and booklovers. London, 1895. m. pl. en afb. kl. 4°.
Leiningen-Westerburg, K. E. zu. Deutsche und oesterreichische Bibliothekzeichen. Exhbris. Ein Handbuch für Sammler, Bücher- und Kunstfreunde. Stuttg. 1901. m. pl. en afb. 4°.
German book-plates. An ülustrated handbook of German
and Austrian exhbris. Translated by G. R. Dennis. Londen, 1901. m. pl. en afb. kl. 4°.
Neuere Ex-hbris-Literatur. Exhbris von Bühnenange-
hörigen. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—06).
Llnnlg, B. Bibhothèques et ex-libris d'amateurs beiges aux XVIIe, XVIIIe et XlXe siècles. Paris, 1906. m. pl. en afb. 4°.
Idem. Nouvelle série. Brux. 1910. m. pl. en afb. 4°.
Eenige Vlaamsche ex-hbris-stekers. (Tijdschr. voor boek
en bibliotheekwezen. Jg. VII. 1909).
Otto, G. Zwanzig Bücherzeichen gezeichnet von G. Otto. Mit einem Vorwort von F. Warnecke. Berlin, 1894. m. 20 pl. 4°.
Poulet-Malassis, A. Les ex-hbris francais depuis leur origine jusqu'a nos jours. Nouv. éd. revue, tres augmentée et ornée de 24 planches. ■ Paris, 1875. m. album van 24 pl. gr. 8°.
Revue internationale de 1'ex-hbris héraldique, armoriaux, blasons, généalogies, rehures, ordres de chevalerie. Paris, 1917—19 Ann. I. 9—12. II, III. 1—4.
Schlossar, A. Steiermarkische Exhbris. Ein Beitrag zur Geschichte der Bücherzeichen und des Bibhothekswesens. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. IX. 1905—06).
Sjögren, Arthur. Förteckning a Svenska bokagaremarken (exhbris) utstallda vid Föreningens för bokhandtverk unstallning. I. Nordiska Museet Januari-Februari 1908 upprattad av Arthur Sjögren. Stockholm, 1908. m. afb. kl. 4°.



482
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Slater, J. H. Book-plates and their value. English and American plates. London, 1898. m. 1 pl. 8°.
Teske, C. Das mecklenburgische Wappen von Lucas Cranach d. A., die Bücherzeichen (ex-libris) des Herzogs Ulrich zu Mecklenburg und Anderes. Berlin, 1894. m. 22 afb. gr. 8°.
Uzanne, Octave. Die französischen Exhbris von heute. (Zeitschrift für Bücherfreunde. Jg. VIII. 1904—05). "
Verster, J. F. Veertig muzikale boekmerken met eene opgave van meer dan 300 spreuken, die op dit soort van boekmerken voorkomen. Amst. 1897. m. 40 pl. 4°.
Vinycomb, John. On the processes for the production of ex-libris (book-plates). Reprinted from the Journal of the Exhbris Society with additional ülustrations. London, 1894. m. pl. en afb. kl. 8°.
Lambert as an engraver of book-plates. Reprinted from
the Journal of the Ex-libris Society. Corrected and revised. 58 selected examples from the copperplates in the possession of Lamberts' successors. With biographical notes and memoranda on 124 book-plates executed by Lambert, by Richard Welford and an Appendix-notfs on the heraldry of the plates by J. Vessey Gregory. Printed for the author, 1896. m. pl. 8°.
Vorsterman van Oyen, A. A. Les dessinateurs néerlandais d'ex-hbris. Arnhem, 1910. m. 70 pl. 4°. Vooraan een Bibliographie d'ex-libris.
Wardour Press Series of Armorial bookplates, The.
Baronets, from the collections of Joseph Jackson Howard. London, 1895. m. 97 pl. 4°.
Warnecke, F. Die deutschen Bücherzeichen (ex-libris) von ihrem Ursprung bis zur Gegenwart. Berhn, 1890. m. pl. en afb. 4°.
— Bücherzeichen (ex-libris) des XV. und XVI. Jahrhunderts von Dürer, Burgmair, Beham, Virgü Solis, Jost Amman u. A. Berhn, 1894. 5 afl. m. 100 pl. kl. 4°.
Warren, J. B. Leicester. (Lord de Tabley). A guide to the study of book-plates (ex-libris). Manchester, 1900. m. pl. 8°.
Zur Westen, W. von. Ex-hbris (Bucheignerzeichen). Bielefeld und Leipzig, 1901. m. pl. en afb. gr. 8°.
Berlins graphische Gelegenheitskunst. Berlin, 1912. 2
dln. m. afb. 4°.
Bd. I. Berliner Exlibris —' Besuchkarten — Privatanzeigen — Glückwunschkarten — Notentitel — Reklamekunst in Vergangenheit und Gegenwart.
Bd. II. Berliner Festkarten in Vergangenheit und Gegenwart — Zusützliches und Nachtragliches — Register.



IV. 5. g. BIBLIOPHILIE.
483
/. Catalogi van boekverkoopingen. Zie de lijst aan het eind van den catalogus.
g. Prijzen van boeken.
Book-Prices Current. A record of the prices at which books have been sold at auction from Dec. 1886... Vol. I... London, 1888...
-— Index to the first ten volumes of Book-Prices Current, 1887—1896, constituting a reference list of subjects and, incidentally, a key to anonymous amd pseudonymous hterature. London, 1901. —W.Jaggard. Index to Book-Prices Current for the second decade, 1897 to 1906, forming a key to the ten volumes, and incidentally to anonymous, pseudonymous and suppressed hterature with a supplement of bibhophiles and bibhopoles. London, 1909. 8°. — £ H. Slater. Index for the third decade, 1907—1916. Lond. 1920. 8°.
(Brunet, G.). Phüomneste Junior. La bibhomanie en 1878, 1880, 1881, 1883, 1885. Bibhographie rétrospective des adjudications les plus remarquables faites cette année et de la valeur primitive de ces ouvrages. Brux. 1878, 81, 82. Bordeaux, 1884 —85. 5 dln. 8°.
Bibhomania in the present day in France and England;
or some account of celebrated recent sales, giving the prices at which the more important books were sold, together with the prices brought by the same books in previous sales. From the French of Phüomneste Junior. With a notice and portrait of Trautz-Bauzonnet. New-York, 1880. 8°.
(Claye, A. de.). La bibhophüie en 1891—94, p. d'Eylac. Paris, 1893—1895. 3 dln. 8°.
Catalogue of books for sale by auction. Glascow, 1712. A reprint Glascow, 1883. 8°. (Transactions of the Glascow Archaeological Society. Part 3. Vol. II).
Harper, Fr. P. Colored plate books and their values. Sporting books, works on natural history, travels, etc. that are ülustrated with colored plates. Selected from recent Enghsh and American catalogues of rehable dealers in rare books with prices of each lot. To which is added the remarkable hbrary of colored plates books cohected by the late Wilham C. Dulles of Phüadelphia sold at auction Dec. 1912. by the Anderson Auction Co. of NewYork, with their prices. Princeton, 1913. 8°.
Hoyois, H. J. Musée bibhographique; Cohection d'ouvrages imprimés et manuscrits dont le moindre prix est de 1000 francs Mons, 1837. 8°.



484
IV. DE KENNIS VAN HET BOEK. BIBLIOGRAPHIE.
Jahrbuch der Bücherpreise. Alphabetische Zusammenstehung der wichtigsten auf den europaischen Auktionen (mit Ausschluss der englischen) verkauften Bücher mit erzielten Preisen. Bearbeitet von G. Beck (van Jg. VIII af door F. Rupp). 1906... Leipzig, 1907... Jg. I... 8°.
Koch, G. Kunstwerke und Bücher am Markte. Auktion-Falschungen-Preise und was sie lehren. Mit Anführung wichtiger Literatur über Kunstgewerbe, Malerei, Graphische Künste, Bildnerei, Münz- und Medaülenkunde, Bücher und Handschriften alter und neuer Zeit. Ein Buch für Kunst- und Bücherfreunde, Sammler und Handier. Esslingen, 1915. m. 34 pl. en 4 afb. 4°.
Marchmont, Fr. Sale records, a priced and annotated record of London book auctions. Vol. I. June 1902—June 1903. London, 1903. m. pl. 8°.
London book auctions. An exhaustive resumé of prices
reahsed for notable books sold by public auction in London, with elucidatory notes thereon. Vol. I. 1. 2 (June 1903—Dec. 1903). London, 1904. 2 stkn.
Muller, Frederik. Eenige opmerkingen over de prijzen van boeken en platen op veilingen, naar aanleiding van de verkoopingen der bibhotheken van Voorst en van Oosten de Bruyn. Maart 1860. kl. 8°. (overdruk uit Alg. Kunst- en Letterbode).
Peddie, R. A. Sale prices of incunabula in 1903, 04. (The Library. New Series. Vol. V, VI. 1904, 1905).
Rinder, Fr. The book sales of 1902 with tabulated prices together with some notes by W. Carew Hazlitt. London, 1903. 4°.
Vademecum des Antiquars. Ein Verzeichnis seltener und vergriffener Bücher. Zum Handgebrauch für Buchhandler herausgegeben von C. K. Weimar. Z. p. en j. 8°.
Wheatley, Henry B. Prices of books, an inquiry into the changes in the price of books, which have occurred in England at different periods. London, 1898. 8°.
h. Catalogi van handelaren in oude boeken. Zie de lijst aan het einde van den catalogus.












BRINKMAN PROD. NR. B
0 344 703