JOH. W. BROEDELET
DE GESCHEIDEN ECHTGENOOT
BLIJSPEL IN 3 BEDRIJVEN
1918



GEDRUKT TER DRUKKERIJ „DE DEGEL." AMSTERDAM



PERSONEN
WILLEM VAN HAASTEREN, tooneelspeler.
JO, zijne vrouw.
JAN TRIPS, candidaat-notaris.
LIZE, zijne vrouw.
HOUTMAN, oud-instituteur.
LANERS, journalist.
Het stuk speelt heden, ten huize van Van Haasteren.
Rolverdeeling {bij de eerste opvoering door „Het Hofstadtoneel", Dir. Cor. v. d. Lugt MeUert, den 20sten October 1917 in den Princesse-schouwburg te Den Haag:
WILLEM VAN HAASTEREN, JO,
JAN TRIPS, LIZE,
HOUTMAN, LANERS,
Louis Chrispijn Jun.
Tilly Lus. Ko Arnoldi. Gusta Chrispijn—Mulder. Louis van Gasteren, Jan van Ees
De in deze uitgave gevolgde mise en scène is van den régis¬
seur LOUIS CHRISPIJN Jun.






Het tooneel verbeeldt 'n flinke kamer. Nette, doch modern-koude meubels, die zonder arrangement lijken neergezet. Links vóór schrijftafel, welke nog voor gebruik gereed dient gemaakt. Rechts vóór rieten ligstoel. Tegen den wand staan lithografieën en portretten in lijst. Op de tafel in 't midden staan 'n paar ballons, behoorende bij de drie-armige gaslamp daarboven. Alles is nog ongeordend* doch niet te rommelig. Links midden schoorsteen. Fond dubbele schuifdeur. Rechts achter deur naar gang, rechts voor deur naar kabinet (RECHTS en LINKS van den toeschouwer!).
EERSTE TOONEEL
Het tooneel is 'n oogenblik leeg; dan komt Jo binnen door de gangdeur, op den voet gevolgd door Houtman. Jo is 'n uiterlijk eenvoudig, zeer gevoelig, zacht vrouwtje; blond; heeft 'n pretentielooze, maar aardige peignoir aan. Houtman is 'n man, wiens gladde schedel in blinking wedijvert met zijn gouden bril. Zijn oogen zijn steeds werkende zoeklichten. Hij is gekleed in lange, gesloten, zwarte jas, welke 'm eenigszins over-ruim zit; liggend boord, zwart dasje, groote, zwarte flambard. Geen stok (z'n principes stutten 'm genoeg!), zeer soliede schoenen.
J o: Komt u binnen. Maar meneer Trips is er nog niet Houtman {statig buigend): Mevrouw! — Ha, dus nier is 't. (ziet onderzoekend rond) — Zoo, dat spijt me. M'n schoonzoon is anders 'n man van de klok; ik mag wel zeggen, ook door mij. Want al heb ik tot z'n geboorte geen aanleiding gegeven, hij is ook in ander opzicht mijn aoon,



8
I. 1
mijn creatie. Hij is altijd een van ni'n volgzaamste leerlingen geweest. En nu verlies 'k hem, misschien voorgoedl Ik moet er niet aan denken.
Jo (die dat alles niet bijzonder interessant vindt}: Gaat u zitten.
Houtman: Graag, {neemt willekeurig plaats; na 'n oogenblik, hoofdschuddend). Wat 'n stap, mevrouw, wat 'n stap!
J o: U bedoelt?
Houtman (bijna opstuivend): Wat 'k bedoel? — (staat op) Pardon, mag 'k me us even voorstellen? M'n naam is Houtman, mevrouw, Hout-man. U waarschijnlijk niet geheel onbekend.
Jo/aarzelend): Dat is te zeggen....
Houtman: U hebt natuurlijk wel gehoord van mijn instituut.
J o (beleefdheidshalve): O, juist!
Houtman (met gepaste bescheidenheid): Dat wist ik wel! Mijn instituut, ik mag dit zeggen, heeft een stoot gegeven aan 't onderwijs. Ik vertegenwoordigde in mijn tijd de nieuwe richting. Nu is dat alles weer veranderd. Daarom ben ik er tusschen uit getrokken. Trouwens, mijn rust was welverdiend. (Jo beduidt hem weer, te gaan zitten. Houtman neemt met 'n buiging andermaal plaats).
Houtman: En, zooals 'k zei, m'n schoonzoon was steeds een van die leerlingen, waarop 'k trotsch was; ja, nog bèn. Daarom valt 't me des te harder, dat hij uit m'n gezichtskring verdwijnt, (paazetje; Jo beweegt even 't hoofd ter instemming).
Houtman (plots weer halt opstuivend): Maar, mevrouw, ik vraag u! Zegt u. nu zelf! Hoe denkt u over 't huwelijk?
Jo: Hoe ik over ? (gaat er nu toch even bij zitten).
Houtman /zich in 't vuur pratend): Jawel, mevrouw, ik bedoel, die huwelijken van den tegenwoordigen tijd. Toestanden, toestanden! Dat trouwt maar, en dat loopt van elkaar weg en dat gaat scheiden. Geen methode, geen



I, 1
9
inzicht! En dat zijn juist de twee dingen, waar 't op aan
komt, evenals bij 't onderwijs. Mijn stelregel was altijd
Enfin, dat beeft hier nu niets mee te maken. — Ik begrijp die jonge menschen niet, ik begrijp ze niet Plicht, de maatschappij, alles wordt maar op zij gezet voor hun dolle kop. Excuseer dat woord, mevrouw! Anarchie in 't huwelijk, zooals die heden ook op de scholen heerscht. Ik vraag u: is 't huwelijk 'n pleziertje?
J o (met zochten zucht}: Nee, dat is 't niet
Houtman: Juist, juist. Goed ingezien! — M'n hemel, ik ben toch ook getrouwd geweest! Ben ik ooit weggeloopen? Of m'n vrouw? Als ik niet 't ongeluk had gehad, haar te verliezen, zouden we nog bij elkaar zijn. En ik kan u verzekeren, dat 't toch ook niet altijd koek en ei was.
J o (met zachte overtuiging): Ja, dat zal wel.
Hout man (toch wel ietwat verwonderd): Hè? Nee,
om den drommel niet! — Maar we hadden inzicht. Het leven is nu eenmaal 'n mengeling van aangenaam en onaangenaam, van licht en schaduw. We kunnen niet altijd in 't zonnetje zitten. En is ons bestaan niet op principes gebouwd, dan verliezen we het stuur op ons zelve en de boel spat uit elkaar. Zooals ook nu bij mijn dochter. Ik vraag u, mevrouw: zijn dit resultaten? • J o (terwijl ze de schouders ophaalt, weifelend): Ja?
Hout man (beslist): Nee, nee! — (op zijn horloge ziend, welke aan 'n niet te zworen gouden ketting hangt). Ik begrijp niet, dat mijn schoonzoon er nog niet is. (staat op, welk voorbeeld Jo volgt). Of moet ik zeggen: gewézen schoonzoon? Dat zal ook nog wel komen, wacht maar! Hij is iemand van stiptheid, wat ik altijd zoo in hem waardeerde. Maar hij dwaalt af, hij dwaalt af.
J o: Wilt u niet op 'm wachten?
Houtman: Nee, mevrouw, laat ik dat niet doen. Ik kom straks nog wel even terug. M'n zoon — ja, laat 'k 'm zoo nog maar noemen — heeft voor vandaag vrij genomen van kantoor, om den boel hier wat op orde ite brengen. En 't lag in m'n bedoeling, hem daarbij te helpen en meteen



10
1, 1
nog eens te praten over de toekomsi Maar 't is misschien beter, dat ik dat nog wat uitstel. Op 't oogenblik valt de zaak toch niet te veranderen. Jammer, jammer! — Die meubeltjes zijn gisteren gebracht? J o: Juist, meneer.
Houtman: Dat ik ize nu hier moet zien staan! Hoe kan iemand z'n eigen huis zoo onttakelen! _ (op de kabinetdeur wijzend). Die deur daar
Jo: O, als u zien wilt? 'n Heel aardig kabinet. Daar gaat meneer Trips slapen.
Houtman: 0! — (wijst op de schuifdeuren in den fond): En hier?
J o: Dat is onze huiskamer.
Hou tm an (bedenkelijk): Zoo .dichtbij? Is dat niet wat onvrij, gehoorig?
J o: Ach nee! We laten er zware gordijnen voor maken. En 't is hier rustig, 'n Kiein gezin!
Houtman: Nu, mevrouw, ik hoop, dat ik u niet te lang heb opgehouden. Zegt .u m'n schoonzoon maar niet, dat ik er al geweest ben. Hij mag 't gevoel niet hebben, dat ik dwang wil uitoefenen. Dat zou geen goede methode zijn. Ik ben voor vrijheid, al is 't dan niet in die mate, welke tegenwoordig wordt voorgestaan. — (met 'n buiging). Mevrouw!
Jo: Meneer!
Houtman (aan de deur, luchtigjes): 't Is 'n heele verandering voor u. U heeft nog nooit verhuurd?
J o ('n weinig verlegen): Och nee, meneer. Dat ligt niet zoo op onzen weg. Maar deze kamers stonden al zoo lang leeg — dit bovenhuis is veel te groot voor ons — en toen we zoo'n makkelijk iemand konden krijgen, zijn we er maar toe overgegaan.
Houtman (aarzelend): Juist, juist. Mn schoonzoon had me al zoo iets verteld. Hij zag erg tegen zoo'n echte kamer^erhuurderij op. Als men 'n eigen omgeving gewend is, niet waar? (complimenteus). Trouwens, hij behoefde me niet in te lichten. Ik mag zeggen, dat ik kijk op menschen



1,1
11
neo riet was me werkelijk bijzonder aangenaam, met u
te mogenkennismaken. U is op 'n hoogst eigenaardig tijdstip in m'n leven gekomen. Misschien legt 't u 'n taak op van zeer kieschen aard. Daarom (weer met aarzeling) wilde ik u graag nog iets vragen.
Jo (verwonderd, maar toch welwillend): Gaat uw gang.
Houtman; U zult begrijpen, mevrouw, dat mijne positie tusschen m'n twee kinderen niet van de gemakkelijkste is. Ik heb alles gedaan, om die breuk tusschen hen te voorkomen, ü ziet, helaas, met welk resultaat: mijn zoon gaat apart leven. Waarom? Ze meenen niet te harmonieeren.
Ik zeg: ze meènen. Want Enfin, u kent m'n opvatting:
licht en schaduw, .geven en nemen. Wie de schuld draagt? Ik zal m'n dochter allerminst vrijpleiten. Ze heeft altijd 'n hm, moeilijk karakter gehad. 1393 jongens, mevrouw, die' niet de mijne waren, heb ik opgeleid met vaste hand. Met één meisje, m'n kind nog iwel, is dit mij niet gelukt. Maar ik heb hoop, dat alles nog wel terecht komt. En nu wilde ik u vragen: wat in uw macht ligt, hoe weinig 't ook mag zijn, om m'n kinderen weer tot elkaar te brengen, d6e dat.
Tegen 'n gewone dame wan kamers zou ik zoo niet
spreken. Maar bij u gaat grooter, hooger belang natuurlijk vei- boven 't eigen voordeel. Er zijn zoo van die kleinigheden, niet waar, waardoor u de bezoeken van m'n dochter hier — want ze zal komen, — kunt vergemakkelijken. Zonder dat ze op de kamers van haar man nu bepaald 'n tweede tehuis behoeft te vinden, zijn er van die kleine vriendelijkheidjes, die haar een aanmoediging zouden zijn, hier vaker op te loopen. Dit zou 'n verzoening zeer in de hand werken. Met andere woorden: ik smeed 'n complot met u. Mag ik op u rekenen?
J o {met 'n glimlachje): 0, meneer, wat ik in die zaak voor u doen kan, zal ik niet nalaten.
Houtman (eenigszins plechtig): Dank u, dank u! Sta me toe, mevrouw, dat ik u daarvoor de hand druk. (schudt haar krachtig de hand).



12
. I, 1, 2
Houtman (weer bij de gangdeur): U heeft zelf kin» deren?
J o: Eentje maar.
Houtman: H'm, dat 's niet te veel. Maar, ach, 't geluk zit 'm niet altijd in overdaad. Leert het braaf? J o: Ja, het gaat al naar school.
Houtman: Nu, dan hoop ik, dat u veel plezier van
hem maogt beleven.
J o (niet zonder schalkschheid): 't Is 'n meisje)
H ontman (ernstig): Dat is altijd bedenkelijker! —
Enfin, den moed er maar in houden! Mijn stelregel was...
Doch dat doet nu minder ter zake. Uw dienaar, mevrouw!
(Jo laat hem uit; de gangdeur blijft open).
TWEEDE TOONEEL
Het tooneel is 'n oogenblik leeg. Dan worden de schuifdeuren in den fond voorzichtig 'n weinig geopend en Van Haasteren gluurt naar binnen. Hij kijkt rond, luistert. Vervolgens waagt hij zich wat verder en komt eindelijk geheel te voorschijn. Van Haasteren heeft 'n acteursgezicht en in z'n overdadige voorlok zit de krul der romantiek. Hij is door 't succes wat verwend, doch te verstandig, om bepaald verwaand te zijn. Hij loopt in 'n pyama, welk kleedingstuk hij waarschijnlijk in een of ander blijspel droeg, en op gele huispantoffels. Hij ziet de kamer nog eens rond, schudt 't hoofd. Dan gaat hij naar de gangdeur, verdwijnt kalf, luisterend. Komt daarna terug met Jo.
Van Haasteren (humeurig heen en weer loopend): Zoo! Is-ie weer weg? J o: Hij was 't niet Van Haasteren: Wie dan? J o: Z'n schoonvader.
Van Haasteren: Daar begint 't al! Straks krijg je de heele familie op je dak. (handen ten hemel/. Wat heb je aangehaald, wat heb je aangehaald!
J o (met 'n zucht): O, begin je weer?



13
I, 2 13
Van Haasteren (zich opwindend): Ja, natuurlijk! . Die krankzinnigheid van jou! Kamers verhuren! Wie krijgt zoo iets in z'n hoof d? Dat je 'n oogenblikje op 't idee komt, kan 'k me begrijpen. Maar dat je 't dóórzet! 't Is gewoon idioot.
J o: Ja, 'k wist 't wel. Jij gunt me niets.
Van Haas teren ( opstuivend): God, kind, ik gun je alles. Maar niet dit! (loopt razend heen en weer). Daar heb ik je te lief voor!
Jo (zich zacht beklagend): Als je me werkelijk liefhad, liet je me m'n gang gaan. (zet zich).
Van Haasteren (verontwaardigd): Doè Tk dat dan niet? Heb 'k 't niet dadelijk goed gevonden, dat die vreemde kerel hier in huis komt? De hemel weet, drinkt-ie niet! Wat mankeert er nu weer aan me?
J o: Ja, maar, als je den eersten den besten dag al zoo te keer gaat!
Van Haasteren: Te keer gaan? Noem je dat.... Ik maak me wat warm, kind voor jou. — Nee, natuurlijk vind 'k 't niet prettig, dat hier allerlei snoeshanen rondloopen, die 'k nog nooit gezien heb. Eerst die behanger. Toen de verhuizers. Vandaag de schoonvader. Morgen de neefjes en nichtjes, 't Wordt hier 'n hotel. — 'n Halfgescheiden man! Dat is 't onmogelijkste wezen, dat je je kunt denken. Die vrouw van 'm hangt natuurlijk van 's morgens vroeg tot 's avonds ilaat aan de bel. Ruzies, verzoeningen. We hebben verleden nog zoo'n stuk gespeeld.
J o: Had me dan die ouwe dame laten nemen.
Van Haasteren (beslist): Nee, geen ouwe dames! Erger bestaat niet. Als jullie op leeftijd komen, valt er beelemaal geen huis meer met jullie te houden. Ouwe dames! Ja, we kalefateren hier wrakken op!
J o: Ach, ach, ach!
Van Haasteren (tamelijk naief): 'k Begrijp me nog altijd niet, waarom je niet genoeg hebt aan mij. (gaat zitten).
J o: Ja, als je dat us begreep!



14
L 2
Van Haasteren {overtuigend): En je kindl
(steekt 'n sigaret op; stilte).
J o (zucht: dan breekt ze even los): Goed, goed. 'k Heb 'n man, 'n kind. Maar Lientje is den heelen dag op school. Jij speelt of repeteert, je bent op reis. Ik ben alleen, overdag, 's avonds, altijd. En 'k ben toch nog jóng! 'n Vrouw
heeft toch ook haar verlangens! k Heb m'n huishouden, jawel, en 'k kan lezen. Maar 't leven bestaat tooh niet enkel uit kopjes afdrogen en 'n boek! Wat doen andere vrouwen, als ik? Die gaan de straat op. Je ziet ze den heelen dag niet meer thuis. Ze zoeken 't in hun kleeding en de hemel weet, waar nog meer in! Ik ben zoo niet. Ik kan geen genoegen nemen met zoo'n hol bestaan. Wees er blij om.
VanHaasteren (zachter gestemd): Dat ben ik ook, kindje.
Jo: Maar ik moet me toch èrgens aan vastklampen! Er moet iets zijn, waar k me mee bezig houd. Zeker, 'k leef mee met je kunst. Maar 'k ben je soms dagen, weken kwijt. Kennissen hebben we weinig. Ik ben nu eenmaal geen actrice en jij leeft alleen in je tooneeJwereld. Wat wil ik nu minder vragen, dan iemand in huis te mogen nemen, voor wie 'k zoo'n beetje zorgen kan? Zoo'n ouwe dame zou 'n heele gezelligheid voor me geweest zijn.
Van Haasteren (weer even kriegel): Begin nu alsjeblieft niet meer over die ouwe dame! Geloof me, die zijn lastig, die zeuren. En ze had 'n hout been!
J o: 'k Heb 'r toch ook niet genomen? Maar verwijt me nu ook niets. Die meneer Trips, 't kón niet geschikter! 'n Candidaat-notaris. Hij verdwijnt na 't ontbijt en allesn 's avonds komt-ie soms werken. En 't geeft mij 'n bezigheid.
VanHaasteren (gewonnen): Schatje! (staat op). Ik gun je je candidaat, al was 't 'n notaris! 'k Ben alleen maar 'n beetje vervelend gestemd door die ellendige rol.
Jo (eenigszins tevreden gesteld, zet iets op zij): Nu jij hebt anders geen klagen.
Van Haasteren (die geen weg weet met z'n asch.



15
I. 2 15
tipt z'n sigaret af op de tafel): Dat zeg jij. Groote rollen genoeg. Jawel! Maar wat zit er in? Al dat gepraat! Dat is toch m'n genre niet. De klassieken, de romantiek! Ik wou weer eens breed veriaën zeggen.
J o: Zeg, alsjeblieft, pas op! Je zit hier op 'n anders kamer, (veegt met 'r handen de asch op, raakt die ergens kwijt in de achterkamer).
Van Haasteren: Ach, wat komt dat beetje asch er ook op aan, als 'k over m'n werk spreek.
J o (terugkomend, terwijl ze nog wat opruimt): 'k Heb 't je al zoo dikwijls gezegd: je vergist je. Als artisten iets bereikt hebben, is 't wèer niet goed. Aan die klassieken en de romantiek geloof ik niet. We leven in 'n nuchteren tijd en we zijn veel te verstandig, om in 'n fluweelen buis rond te loopen of zóó te gaan staan, (neemt 'n heroïschen stand aan). In de komedie kom je om iets échts te zien. Jij hebt plezier van je salonwerk. Gooi dat niet weg. 't Is je toekomst.
Van Haas teren (weer gewonnen): Hoor zoo'n dapper vrouwtje nu toch eens aan! Louter hemelsche wijsheid. Ze weet er haast nog meer van dan.... 'n actrice.
J o ('n weinig plagerig): Is dat erg veel?
Van Haas teren: Eerlijk gezegd: nee. Maar daar hóef jij nu niet over te glunderen. Anders ga 'k weer denken, dat je jaloersdh bent.
J o (ernstig): Nee, daar ben 'k overheen.
Van Haastèren (met 'n gebaar van opluchting): Goddank! (Er wordt gebeld).
J o: Dat zal-ie zijn.
Van Haasteren (haastig opstaand): Dan smeer ik 'm.
Jo (dringend): Nee, doe dat nu niet. Maken jullie even kennis.
Van Haa stèren (onwillig): Ja, maar wat heb 'k eigenlijk met dien eandidaat van jou te maken? J o: Wees nu niet flauw.
Van Haasteren: 'Goed dan. Maar voor de rest loop



16
Til
"k dien kerel omver, hoor! — Wacht, 'k zal wel even opendoen.
J o (haastig): Nee, dat wil Ik niet.
Van Haasteren: Ook goed! (Jo cd in de gang. Van Haasteren steekt 'n nieuwe sigaret op, gooit lucifer en asch overal neer. Luistert weer dicht bij de gangdeur. In de gang klinkt druk gepraat). >
DERDE TOONEEL
Van Haasteren bij de schuifdeuren; Trips komt zeer geaffaireerd binnen, met pakjes en 'n valies beladen. Daarna Jo. Dan Laners.
- T r i p s is in 't zwart en iemand, die van het leven verlangt, dat 't gaat als 'n horloge. Z'n blik schijnt telkens iets te zoeken, dat-ie ordenen, regelen kan. Hij draagt 'n lorgnet in z'n zwart kuifje is steil als 'n pennewisscher.
. Trips (spreekt haastig, gepreoccupeerd): O, itdst, mevrouw. Dank u. (staat plots voor Van Haasteren). Pardon!
Van Haasteren (die 'm bestudeer end aankijkt): Meneer Trips, m'n naam is van Haasteren.
. Trips: Aangenaam, (wil 'm de hand toesteken, bedenkt zich dan, zet valies en pakjes neer en drukt 'm vervolgens de hand).
Trips (opeens): 0, ja, dat 's waar ook! (loopt haast tegen Jo aan). Ach, excuseer, mevrouw! (roept in de gang). Hé, Frits, zet maar hier!
(Laners verschijnt, in z'n rechterhand 'n sigarenkastje met 'n krant er om, in z'n linker 'n paar boeken. Hij buigt voor Jo en voor Van Haasteren, die uit de hoogte terugknikt. Laners is 'n klein, bescheiden, hoogst gevoelig kereltje, journalist uit nood, maar van binnen misschien wei 'n kunstenaar. Hij kan niet tegen het leven op, laat daarom met zich doen, uit zich enkel in vlijmend scherpe artikeltjes. Hij heeft sluik haar met 'n onnaspeurbare scheiding en zijn oogen staan vaak verwilderd. Hij draagt 'n slap hoedje



1, 3, 4
17
en 'n erg losse slip-das, blauw mei witte ballen. Z'n kleeding is vrij onverzorgd). ; '
Trips (kastje .en boeken van hem overnemend): Dank je, dank je. En haal ijij nu nog die pendule. (Maar wees er alsjeblieft voorzichtig mee. Wacht, als je de sleutel meeneemt! Dat is makkelijker. Kan ik de sleutel krijgen, mevrouw?
Jo (haalt den sleutel van den schoorsteen): Zeker. Deze is voor u.
. Trips: Dank u! (geeft sleutel aan Laners): Hier. .En denk er om: de pendule uit de achterkamer. Nu, je komt er wel uit. Tot straks. (Laners buigt weer onhandig, verdwijnt dan).
VIERDE TOONEEL De vorige n, zonder Laners.
VanHaasteren: Wel makkelijk, ztfo'n klerkje. * Trips (die in gedachten de kamer reeds op orde brengt): U zegt?
Van Haasteren (weer met asch smijtend): Ik zeg: die mannetjes van 't kantoor zijn voor alles bruikbaar. » Trips: Pardon, dat 's 'n vriend van me, meneer Laners, journalist.
VanHaasteren: '0, aangenaam! , Trips (de hand aan 't hoofd): Ja, waar zal 'k nu 't eerst mee beginnen? Ach, ija, dat is waar ook mevrouw.' We zijn toch goed Overeengekomen: u heeft 'n dienstmeisje?
J o: Zeker, meneer Trips, maar we zitten toevallig
zonder.
VanHaasteren: Ja, k heb 'r de deur uitgegooid. , f rips (ietwat verbaasd): ZoO?
VanHaasteren: 'n Stoethaspel! Verschrikkelijk!
Trips: 't Is maar, we hebben geconditionmeerd: met bediening, 't Staat in ons contract. Ik stipuleer de dingen graag.
eerst mee beginnen? Ach, ija, dat is waar ook mevrouw.' We zijn toch goed Overeengekomen: u heeft 'n dienstmeisje?
J o: Zeker, meneer Trips, maar we zitten toevallig
zonder.
De Gescheiden Echtgenoot 2



18
T A
VanHaasteren (luchtigjes): Of u gelijk hebt! I ti p s (aanhoudend): Dus: er komt er toch een? J o: Zeker, meneer Trips.
Van Haasteren: Tenminste !
Trips: U bedoelt?
Van Haasteren: Ja, weet u er misschien een? Trips: Neemt u me niet kwalijk, dat ligt toch,minder op mijn weg.
Van Haas ter en: Dat weet ik al niet. Wij zijn zoon beetje au bout de notre Latin. We verslijten er door elkaar zes in de maand. Enfin, u zal dat wel meemaken.
J o: Luistert u maar niet naar m'n man, meneer Trips Ine maakt altijd 'n grapje.
TripS (strak): 0, is 't 'n grapje! (rondkijkend). Ja, dan zal ik maar m'n gang gaan.
Van Haas teren (breed): Natuurlijk! U doet, of u thuis is.
Trips (kort): Zoo vrij zal 'k maar zijn. (opent de kastjes en laden van z'n schrijftafel, haalt er van alles uit)
Jo (zacht tot Van Haasteren): Pas toch op je asch.
Van Haas ter en (met 'n onwillig gebaar): Och!
Jo (luid): Kan ik <u misschien met iets helpen?
Trips (druk): Als u wilt, heel graag, (kucht). Verbeeld ik t me, of staat hier zoo'n rook?
Van Haasteren (vergoelijkend): Gaat nogal. Rookt a met veel?
Trips: Zelden.
Van Haas te ren: Ik rook den heelen dag. Gewoonte! Trips: Dat kan wel.
Van Haas ter en: Nee, dat 's zeker. (Trips ordent zn schrijftafel).
J o: Kom, man, 'k geloof, dat meneer Trips 't een en ander te doen heeft.
Van Haa stèren {onverstoorbaar): Dat spreekt! 'n* Verhuizing! — Ik sta u toch niet in den weg, meneer Trips?
Trips (beleefdheidshalve): Volstrekt niei
Van Haasteren: We moeten toch behoorlijk ken-



I, 4
19
nismaken, wat zegt u? Huisgenooten) U geneert je niet, koor! (Trips blaast, legt dan de laatste hand aan z'n schrijftafel. Jo haalt ongeduldig de schouders op, tracht Van Haasteren nog met gebaren te bewerken. Die blijft echter onbeweeglijk op den achtergrond staan).
Trips: Ach, mevrouw, heeft u misschien 'n stofdoek?
J o: Wacht! Dadelijk! (loopt langs Van Haasteren, trekt m aan den arm).
VanHaasteren (luid, geprikkeld): Wat heb ,je toch? (Jo verdwijnt ontstemd even in de achterkamer, waarvan 'n flink stuk te zien is).
Van Haasteren (iets naar voren tredend): Aardige stoelen!
Trips (bezig): U zegt?
Van Haasteren: Prettige stoelen, 'k Heb er altijd naar verlangd. Zitten makkelijk, (neemt op z'n gemak plaats ).
Trips (zucht, gaat er niet op in, ontdoet dan 't sigarenkastje van de krant).
Van Haasteren: Sigarenkastje? (Trips antwoordt niet).
Van Haasteren (na 'n oogenblik): Waar moet dat hangen?
Trips (kort): 'k Weet nog niet.
Van Haasteren: 0, 't zal er hier wel gezellig gaan uitzien.
Trips: Dat 's minder. Als alles maar netjes is. In wanorde kan ik niet leven.
Van Haasteren (die daar niets van begrijpt): Héél
J o (terugkomend met stofdoek): Dan is u anders dan m'n man. Die gooit alles maar neer.
Van Haasteren/z'n sigaret op 'n pakje op tafel aftippend): Nu, gooien, gooien!
J o (waarschuwend, zacht): Willem!
Van Haasteren (vragend): Hè?
Trips (die dat gemors 'niet kan aanzien, haalt 'n asckbakje van de schrijftafel): Hier heeft u 'n aschbak.



20
I, 4
Van Haasteren: O, dank u!
Trips (onzeker, neemt 'n groote plaat op, achter glas, in lijst): Ja, nu wou ik die plaat wel ophangen.
Van Haas teren (op z'n gemak): Heeft u 'n hamer? Er hangen anders krammen in de muur. Die vorige bewoners! Of ze er 'n spijkerwinkel op na hielden!
Trips (wijst boven de schrijftafel): O, daar zit er net een. Prachtig! »
Van Haas teren: Ja, 't zijn hier uitstekende kamers! (Trips heeft 't stuk met moeite opgehangen).
Jo: Als u dien stofdoek gebruiken wilt?
T r ips: O, juist. Dank u. (neemt den doek aan).
Van Haasteren (na 't opgehangen stuk vanaf z'n stoel bekeken te hebben): Neemt u me niet kwalijk, maar dat stuk daar bevalt me niet.
Trips: Zoo?
Van Haasteren (gemoedelijk): Heusch, daar moet u iets anders voor hangen, 't Kwetst m'n schoonheidsgevoel.
Trips (een foto in lijst opnemend, welke-ie afstoft): 't Spijt me wel, maar 'k zal 't zoo toch maar laten.
VanHaasteren: O, ik elsch 't niet van u. Wat heeft u daar?
Trips (zich moeilijk meer bedwingend}: 'n Doodgewone fotografie, meneer Van Haasteren..
Van Haasteren (die opgestaan is, weet 'm de foto handig te ontnemen): Laat u eens zien. — Hé, daar staat ü. Dat is aardig. Tusschen voetbowlers. Is u sportman?
T r ip s (in z'n zwak getast): Dat is te zeggen, ik loop er erg mee weg. Zelf speel ik niet. M'n taak is meer administratief. Als er niet iemand was, die de puntjes op de i zette, alles regelde, bijhield, liep de boel in 't honderd. Ik ben voorzitter van den Bond.
Van Haasteren (de foto teruggevend): Ah, juist!. Ja, daar lijkt u me wel 'n geschikt type voor. (Trips hangt de foto aan 'n kram, welke hij boven den ligstoel vindt).



I, 4
21
Van H aas ter en {op de schrijftafel doelend, waar hij naar toe loopt): Netjes, hè, Jo? J o (kort): Ja ja.
VanHaasteren: En zoo makkelijk, alles bij de hand. Lak, kaars, cachet, pennen, liniaal, drie soorten inkt. Je kunt niet meer verlangen. U is overdag weinig thuis, meneer Trips?
Trips ft sigarenkastje afstoffend): Bijna nooit.
Van Haasteren (in z'n handen wrijvend): Uitstekend! — Hé, 'n brievenweger ook! Dat moet u me toch eens leeren.
Trips: Wat zegt u?
Van Haasteren: Dat moet u mij eens voordoen, hoe je brieven weegt. Ik gooi ze altijd zóó maar in de bus.
Jo: Ja, stel u voor, meneer Trips!
Van Haasteren: Ach, wat! Die postzegels worden toch wel betaald
Trips: 't Lijkt me anders correcter, u even van 't verschuldigde port te overtuigen, 't Is 'n kleine moeite. Kijk u maar. (druk). Tot dit streepje, hier, 20 gram, enkele port. Daarover, dubbel, begrijpt u?
Van Haasteren (hem er gaand eweg tusschen nemend): O! Dus vóór 't streepje
T r i p s (er in loopend): Vijf cent.
Van Haa stèren: En er over?
Trips: 'n Dubbeltje.
VanHaasteren: 't Is merkwaardig.
Trips: Bijvoorbeeld.... (haalt 'n brief uit z'n portefeuille, weegt dien). Deze nog niet eens tien gram. Enkele port dus.
V a n H a a s t e r e n: Juist.
T r i p s (er brieven bijdoend): Maar nu Ziet u wel?
Even over 't streepje.
Van Haaste ren: Ja, nu zie ik 't ook! 'n Dubbeltje! — Nee maar, daar zal 'k bepaald gebruik van maken. (neemt 'n pijp lak op). Lakken komt bij mij ook nogal eens voor. 'n Goed merk?



22
I. 4. 5
Trips: 'k Gebruik nooit anders. Die kan 'k u aanbevelen.
VanHaasteren {half lachend): 0, niet eens noodig. 'k Ben al vrijmoedig genoeg, {er wordt gebeld). De belf Blijf maar. Meneer Trips, u redt zich verder wel zonder mij. En u beschouwt deze kamer maar geheel als de uwe. {geeft hem de hand).
Trips: Ja, dat was 'k al van plan.
Van Haasteren: Dat doet me genoegen {naar den fond loopend}. Aardige meubels, 'k Ben blij, dat ik die eindelijk in m'n buis heb. {verdwijnt door de schuifdeuren, welke hij geheel achter zich sluit).
VIJFDE TOONEEL Trips, J o.
Trips wrijft zich opgelucht over 't voorhoofd, Jo inspecteerde nog eens de muurkast, rechts in den fond.
Trips: 0, ja, mevrouw, mag ik u even m'n levensregel voorleggen? Jo (vriendelijk): Zeker.
Trips (beleefd, maar kort): Om 8 uur moet ik gewekt worden. M'n ontbijt bestaat uit 'n half broodje, 'n half fleschje melk en 'n stukje kaas. De eerste helft van de week komijne, de tweede zoete, 's Avonds moet er weer voor me klaargezet. Dan eet 'k nog 'n boterhammetje en 'k drink de rest van m'n melk. Dus dat weet u?
J o: Uitstekend.
Trips {herhalend, telt na op zijn vingers): 8 uur wekken, half broodje, klein fleschje melk, kaas (komijne of zoete), 's avonds nog eens klaarzetten. — De wasch gaat
naar m'n huis. In dien leêren koffer {rondkijkend).
Waar staat die?
J o: In 't kabinet.
Trips: 0! — Daar zitten m'n lakens in, m'n handdoe-



I, 5, 6
23
ken, alles wat noodig is. Oim de maand ben 'k gewend 'n schoone ondersloop. Jo (toch ietwat verwonderd): Of
Trips: En lakens.... Enfin, dat schrijf ik allemaal op 'n lijstje. Dat hang ik naast m'n waschtafel. Dan kunt u zich nooit vergissen.
Jo: Heel goed!
Trips (op de muurkast doelend): Ja, die kast.— Ligt er papier op de planken?
J o: Kijkt u maar. ... Trips: Prachtig. — (naar z'n hoofd grijpend). Waar heb 'k nu m'n servies ingepakt?
ZESDE TOONEEL
De vori g en. Er wordt op de schuifdeuren getikt. Van Haasteren vertoont zich. Daarna Lize.
Trips: Jal
Van Haasteren: Of u te spreken is.... voor uw vrouw?
Trips: Of (korzelig), 'k Had met haar afgesproken. Wilt u haar maar binnen laten?
Van Haasteren (de deuren nog verder openschuivend): Mevrouw Trips, ziehier 't heilige der heiligen.
(Lize komt eenigszins aarzelend binnen. Zij is 'n decoratiever verschijning dan Jo, nogal gevuld. Ze is min of meer aan den goedkoop romantischen kant, 'n weinig bedorven, tamelijk oppervlakkig, maar toch weer niet leeg genoeg van binnen, om tevreden met zichzelf te zijn. Ze zoekt iets meer in 't leven dan ze er tot nu in vond. Haar toon is bijwijlen languissant, ook haar oogopslag en haar bewegen.
Van Haasteren (voorstellend): Dit is m'n vrouw. Deze meneer hier Enfin, dien kent u.
Lize (erg verheugd): O, mevrouw, wat vind ik 't prettig, met u kennis te maken. Ik wist niet, dat m'n man bij den acteur kwam wonenl
VanHaasteren: Ja, ja, dat is ook niet alledaagsch!



24
I, 6
Lize: Ik hetb uw man zoo vaak zien spelen) (tot Van Haasteren}. Vindt u 't niet heerlijk, aan 't tooneel te zijn?
VanHaasteren (leukjes): 't Went, mevrouw, 't went.
Lize: O, 't lijkt me zoo zalig! Je eiken avond heelemaal te geven/ En dat applaus! Stijgt 't u niet naar 't hoofd?
VanHaasteren: iNiet erg, mevrouw.
Lize: Hè! Daar meent u niets van. Ik heb u laatst nog gezien in ,jDe jacht naar 't geluk", n Prachtig stuk!
VanHaasteren: 'n Prachtig stuk. Wij, comedianten, noemen 't 'n lór.
Lize (zich herstellend): Nu ja, ik bedoel om te
spélen, ziet u?
VanHaasteren (erover heenloopend): O, ijuist!
Lize: O, ik heb er altijd zoo naar verlangd, op de planken te komen! Ik .
Trips ('n pak openmakend, dat op den grond ligt): Zeg, zou je me alsjeblieft niet us helpen? Je zou om elf uur komen. En 't is nu al bij half twaalf.
Lize (gepikeerd): Watblief?
Trips ('n paard bordjes in de kast zettend): Ja, je verstaat me heel goed. Je houdt meneer Van Haasteren hier maar op en mij laat je tobben. Waar heb je 't botervlootje in godsnaam gelaten?
Lize (verontwaardigd): Welzeker! Nu vraag ik u! Je bent hier niet in je eigen huis.
Trips/"ruzieïg): Dat hoef je mij niet te vertellen. Maar m'n recht op je blijft 't zelfde. We gaan met wederzijdsch goedvinden van elkaar. Ik kom m'n verplichtingen tegenover je na en jij hebt me ter wille te zijn. Mevrouw hier is al zoo vriendelijk, me te helpen. Maar mevrouw heeft haar eigen huishouding en ik kan alles niet alleen ordenen, 't Zoutvaatje zie ik óók niet.
VanHaasteren (die er genoeg van heelt): Mevrouw!
Lize/zich plots omwendend, zeer innemend): Meneer Van Haasteren (Van Haasteren al door de schuifdeuren, welke hij sluit).
Trips: Maak jij die kast op streek. Ik ga 't linnen-



I, 6, 7
25
goed uitpakken. En denk er om: ik moet vanmiddag nog even op 't kantoor zijn. Dus maak asjeblieft wat voort. (verduJijnt haastig in 't kabinet, sluit de deur/,
ZEVENDE TOONEEL
J o, Lize.
Lize (na 'n oogenblik): Zóó is m'n man. J o: Gaat u zitten.
Lize {plaats nemend): Als u eens wist, wat ik heb uit te staan! Tien jaar heb ik dat verduurd. Kunt u begrijpen, dat ik er genoeg van kreeg?
Jo {zich ook even zettend): Ach, 't huwelijk is nu eenmaal niet, wat men er zich van voorstelt
Lize: Als ik u alles vertellen moestl Ja, u is met 'n artist getrouwd! Maar ik! 'k Zou er 'n heel boek van kunnen schrijven!
Jo: Zou 't overal niet zoowat 't zelfde zijn?
Lize: Maar u ként m'n man nog niet! Verschrikkelijk! Hij is net 'n klok, even geregeld en hij tikt altijd door. Hij wijst precies aan, hoe 'k m'n dag heb in te deelen. Elk kwartier van m'n bestaan wordt -door hèm bestuurd, n Band, 'n band! Om wanhopend te worden!
Jo {met 'n lachje): Nu, eerlijk gezegd, ik heb wel eens naar wat regel verlangd. Bij ons is 't juist andersom.
Lize: O, u weet niet, wat 't is! Hij bemoeit zich met alles. Hij schrijft de wasch op, hij zegt, wat we eten, hij kijkt de kleeren van de kinderen na. 't Huishoudgeld is precies afgepast. „Zuinig zijn, zuinig zijn." Dat is 't eenige, wat je den heelen dag hoort Elk jaar denkt-ie benoemd te worden, maar 't valt telkens weer tegen! O, dat eeuwige uitrekenen! Enfin, daar weet u ook van mee te praten.
J o: Hoe zoo?
Lize {voorzichtig): O, 'k dacht zoo. Omdat u iemand in huis neemt J o {losjes): Och!



26
I i
Lize (met vuur): Maar uw man is acteur) U gaat op in
zn kunst) U hebt illusies, emoties. U lèeftf Maar Ikf
(nam 't kabinet wijzend). Dacht u, dat k 'n man aan 'm had? Ik zeg wel eens tegen 'm: je doet net, of je bij me in pension bent. Meneer moet alles op tijd hebben en verder bemoeit-ie zich niet met de juffrouw. Ik kan thuis zitten. Met me uitgaan? Hij denkt er niet over) En hij kan toch, dunkt me, met me voor den dag komen!
Jo (vaag complimenteer end): 01
Lize (dankbaar): Daarom, nietwaar? — Als ik nog us 'n enkele keer naar de komedie ga, is 't met 'n ander. We hebben 'n huisvriend, die aan de krant is. Die is dan zoo vriendelijk, om me.... (lichtelijk smalend) mee te nemen. Maar je ware is dat toch nooit.
J o: Nee, natuurlijk niet.
Lize (languissant): En ik, die zoo'n behoefte heb aan innigheid, aan medeleven, aan iets, waar ik tegen kan opzien) O, mevrouw, 'n artist, dat heeft me altijd 't ideaal geleken) Als ik 'n acteur getrouwd had, ik vöel 't, zou m'n leven zoo echt vól zijn geweest)
Jo (elfen): Dat denkt u nu. 'n Artist is zoo'n hevige egoïst. Dat kan-ie niet helpen. Hij is. eeuwig met zichzelf in de weer. Alles draait om hèm.
Lize (hartstochtelijk): Ja maar, dan zou ik me ten minste opofferen voor iets groots) Ik zou zoo trotsch zijn op z'n roem! En die dagelijksche omgang, die gesprekken met 'n bekend persoon, dat alles is toch vreeselijk interessant?
Jo: Ach, 'k geloof, dat 'n .bekend persoon in z'n eigen huis al te bekend is. En dèt weet ik: er zijn geen doodgewoner menschen dan acteurs. Ze moeten zich op 't tooneel al zoo dikwijls inspannen, dat ze thuis niet meer de minste moeite nemen, zich anders voor te doen dan ze zijn. 'n Andere man tracht nog wel eens beter te schijnen dan-ie is. 'n Acteur kan dat niet. En dan leert men 'm niet altijd van z'n prettigsten kant kennen.
Lize fn weinig teleurgesteld): Ja, als u 't zegtf —



27
(weer met overtuiging). Maar nee, er moeten toch nog andere huwelijken zijn als 't mijne! Dat weet ik zeker! Dat zegt me m'n gevoel!
Jo (zacht): Gaan alle vrouwen zoo niet denken.... (langzaam) na 'n jaar of tien?
Lize (na 'n oogenblik): Wat zijn we toch beklagenswaardig ! Als jong meisje verlangen we en als getrouwde vrouw verlangen we nog veel meer.
J o (ah voren, in zichzelf gekeerd): En we vragen ons af: is dit nu alles?
Lize (onwillekeurig in haar toon overgaand): Komt er niets anders? — (na 'n oogenblik, weer heftig, opstaand). Maar ik neem er geen genoegen mee. Ik verlang van 't leven geluk! Ik bedank er voor, levend te worden begraven. We leven toch maar ééns!
J o (met 'n melancholiek lachje): Ja, we kunnen 't nooit overdoen. Dat maakt 't juist zoo moeilijk
Lize (haar niet begrijpend): 0, maar u zal zien: dit is nog maar 't begin. We wouen wettelijk scheien. Maar m'n vader houdt 't tegen. En ach, de financiën! Als hij eenmaal benoemd is, zetten we door. Dan héb 'k weer m'n vrijheid. 0!
Jo (zacht): En de kinderen?
Lize (haar weer niet begrijpend): 0, schatjes! Ze zijn gek op me. — (bijkans smalend, wijst naar de kabinetdeur). Hij kan ook niet buiten ze. (dreigend). Dat zullen we dan toch eens zien!
Jo (verstandig): Ja, wat eenmaal gebonden is, raakt zoo gauw niet meer los.
Lize (haast met 'n kreet): Maar we hebben toch ook réchten!
J o (zonder geleerdheid, staat op): 't Is alleen de vraag: wegen de plichten niet zwaarder? Lize (na 'n oogenblik, heftig): Nee, nee, nee!



28
I, 8
ACHTSTE TOONEEL
De vorig en; Trips komt geënerveerd terug uit 't kabinet met eenige opgevouwen handdoeken.
Trips: Nu vraag ik je! Je lijkt wel gek! Vier handdoeken. — {tot Jo). Pardon, mevrouw! — (weer tot Lize). Vier handdoeken! Mag ik me niet eens meer drogen?
Lize: Hou je bedaard. D'r zijn er zes. Trips: Nee, vier. Lize: Zes! Trips: Vier! Lize: Zes!
Trips: 'k Heb ze toch geteld! Lize: Wie heeft ze ingepakt? T r i p s: Ik. Maar jij hebt ze aangegeven. Lize/met 'n zucht): Dan zullen die twee ergens anders zijn.
Trips: Ze zijn er niet! Wel twee zakdoeken met gaten er in. Zulke!
Lize (als voren): Wanneer zal 'k toch eens van je af zijn!
Trips: Dat is op 't oogenblik de kwestie niet. Je loopt er weer om heen. Het gaat hier nu om handdoeken. Zoolang de scheiding niet wettelijk is uitgesproken, heb jij je te beschouwen als m'n vrouw. Is dit 'n zuiver standpunt, ja of nee?
Lize (wanhopig): M'n hemel, is er dan niets belangrijkers op de wereld dan 'n handdoek?
Trips: Dat gaat alweer buiten de kwestie om. Ik vraag: is m'n standpunt zuiver of niet?
Lize (ongeduldig): Ja, dat zal wel!
Trips: Dat is geen antwoord. Neem ik 'n zuiver standpunt in, ja of nee?
Lize: Ja, ja, ja!
Trips: Juist. Daarom! Mij kun je geen incorrectheid verwijten. Ik doe wat we zijn overeengekomen. Daar heb



I, 8, 9
29
jij ije dus ook aan te houden. En we hadden afgesproken: zes handdoeken.
Lize: Noem jij dat maar correct, ruzie maken in 'n anders huis!
Trips: Als ik je op je fouten wijs, spreek jij van .ruzie. Dat is 'n heel makkelijke manier, om je er uit te draaien. En wat dat andere betreft: ik beschouw me op deze kamer, die 'k gehuurd heb, als in m'n eigen huis. (beleefd, tot Jo). Mevrouw zal dat geheel met me eens zijn.
J o {toegevend): Zeker, meneer Trips, zeker.
Lize: Nu, mevrouw, zorgt u dan maar, dat hij zich hier nooit heelemaal thuis gaat voelen. Anders houdt u het geen drie dagen met 'm uit.
Trips (opstuivend}: Dat is weer hoogst incorrect van je!
Lize: Ach wat! Jij mag hier thuis zijn, ik ben op visite.
Trips (wanhopend): 0, o, o! Vrouwen! Bezie de dingen toch zuiver! Hier ben .je bij mij. En aan je man maak je geen visites.
Lize: Ook goed! (spottend tot Jo, terwijl ze op de schuitdeuren wijst). Wilt u me misschien ontvangen, mevrouw? 't Is wel nog wat vroeg....
Trips (kort): Dat is mevrouw's zaak. Op 't oogenblik hoor je hier. Je hebt nog niets gedaan aan die kast!
Lize: Zeg, alsjeblieft! Ik laat me daar ringelooren!
Trips: Eerst dient die boel hier op orde.
Lize: Wel zeker! Nu 'k eindelijk van je af ben, krijg ik nog meer last van je dan vroeger.
Trips: Je bént nog niet van me af.
Lize: Nee, dat merk ik!
Trips: Zoodra de scheiding is uitgesproken
NEGENDE TOONEEL
De vorigen. Laners kijkt'voorzichtig om de gangdeur. Daarna Houtman,



30
I, 9
Laners: Neem me niet kwalijk, 'k Heb al tweemaal getikt.
T r ip s ('n weinig in de war): O, ben jij 'tl Lize: Ja, Frits, je ziet, de oude toestand Laners (die Jo niet dadelijk ziet, zacht, hoofdschuddend): Zijn jullie nu bier ook al aan 't ruzie maken?
Lize: Dat kan hij nergens laten! (voorstellend). Mevrouw van Haasteren, meneer Laners. (buigingen), Laners: Lize, daar is je vader ook. Lize: O!
Trips (druk): Komt u binnen, pa! Houtman: Mag ik? (verrast om Lize) Ben jij hier, kind? Dat doet me plezier. Ja, 'k wist 't wel! Lize: Och, pa!
Hout man (verheugd): Als 't inzicht maar doorbreekt! Mijn stelregel was altijd....
Lize: Bemoeit u er zich toch niet mee!
H o u t m a n /stellig): Nee, nee, dat zal ik wel laten. Als ik geweten had, dat je hier was, kind, was 'k zeker niet gekomen. Jullie moeten dat samen maar weer in orde maken, (tot Jo). Wat zegt u, mevrouw?
Lize (voorstellend): O, dit is mevrouw Van Haasteren. M'n vader.
Houtman (met zijn instituteurs-buiging): Aangenaam met u kennis te maken, (beduidt Jo vertrouwelijk, over hun eerste ontmoeting te zwijgen; dan, voor zijn doen nogal rumoerig) U ziet, mevrouw, ze kunnen geen dag buiten elkaar, 't Spijt me voor al de moeite, die u hebt genomen. Maar lang houdt u m'n schoonzoon niet. Als de verhuiswagen al niet weg was, zou ik zeggen: laten we den boel maar weer inpakken. Haha!
(Trips, die 'n portret ophangt, haalt verontwaardigd de schouders op).
Lize (tot Laners): Wat heb je daar?
Laners (haast stotterend): De.... p... .pendule.
Lize (verbaasd): De pendule? Welke pendule?
Laners: Uit de ach achterkamer.



li 9
31
Lize (uitvallend): Uit de Mankeert 't je nu hier?
Wie heeft je gezegd, dat je dat ding weg moest halen? Laners (aarzelend, wijst op Trips): Hij! Lize (smalend): O, hij! Trips (optredend): Ja, ik!
Lize: Hij kan je wel zeggen: breng de heele salon mee. Zou je 't dan ook doen?
Laners (schuchter): Je weet, ik kom liever niet tusschen jullie.
Lize: Nu maar, op die manier kies je toch partij voor hèm. Ik verlang van je — versta je, Frats? Ik verlang van je — dat je die klok weer meeneemt.
Laners (gewillig, sussend): Goed, Lize.
T r i p s (op z'n stuk): En ik zeg je: 't blijft hier.
Laners (in de knel): Ja, kijk us
Lize (hem biologeerend): Frits!
Laners (wil al met de pendule heengaan): Zeker, ik... Trips (de hand op zijn schouder leggend): Frits! Laners: Ja, wat moet ik nu?
Houtman (tusschenbeide komend): Kom, kom, kinderen, maak nu weer geen onaangenaamheden over 'n pendule! 't Ging juist alles weer zoo goed. Wat zijn jullie eigenlijk overeengekomen omtrent je meubels?
Trips: Ik zou één klok krijgen, (naar 'n notitie-boekje tastend), 'k Heb 't opgeschreven.
Lize: Maar niet dié.
Houtman (sussend): Kom, 't is immers toch maar ▼oor veertien dagen, (tot Laners). Meneer Laners, neemt u dat ding weer mee. Leer dat van mij: bemoei u nooit met 'n anders huwelijk.
Laners (met verborgen spot): Dank u voor de les!
Houtman (die dit als 'n compliment opvat, opgewekt): Dan gaan we maar weer. (maakt 'n buiging voor Jo). Mevrouw!
J o (met 'n beweging naar de schuifdeuren): Ja, ik ga ook eens aan m'n bezigheden.
Houtman (zich omkeerend): Goed, dan laten we



32
I, 9, 10
jullie weer alleen, hoor! — Nee, we komen d'r wel uit. En je weet: mijn huis staat altijd open. Dag, dag! (Houtman af door de gangdeur; Jo staat aarzelend in den fond, op 't punt ook heen te gaan).
Laners (tot Trips): Hier is je sleutel.
Trips: Dank je.
Lize: Zeg, Frits, als je toch naar huis gaat, kijk us, of de kinderen er al zijn. Laners: Goed, Lize.
L i z e: En er is, geloof 'k, niets voor de koffie. Neem wat mee!
Laners (de pendule nog eens extra omwikkelend): Wat? Lize: Och!
Trips: Leverworst, 'n Ons. Lize (met 'n zucht): Je hoort 't? Laners: Ja. Eén ons.
(Houtman komt terug en sleept Laners mee de kamer uit).
TIENDE TOONEEL
Trips, Jo, Lize; daarna VanHaasteren.
Trips (met plotsen schrik): Jezus? Jo: Hè?
Lize: Wat is er?
Trips (voorzichtig in z'n zijzakken voelend): M'n gloeikousjes! (haalt omzichtig twee kartonnetjes voor den dag). 't Zal me benieuwen. — (tot Lize). Al die herrie ook, door jou.
-Lize: O! (tot Jo). Straks heb ik ze nog gebroken. J o (erover heen loopend): Ja, 't zijn lastige dingen. Trips (heeft één kousje uitgehaald; voor zich): 't Beste is, dat ik ze er dadelijk opzet. Lize: Wacht, 'k zal je helpen.
Trips: Nee, nee. Als jij er aan komt, zijn ze dadelijk



I, 10
33
stuk. (tot Jo). Och, meivrouw, als 't niet te veel gevergd ie, ik kan dat onmogelijk alleen. Als u 't even ,zoudt willen vasthouden? 'n Oogeniblikje maar!
J o: O, met genoegen. Maar uw vrouw
Lize (haastig): Nee, nee, doet u 't liever. Als er dan wat .gelbeurt, ben ik 't ten minste niet geweest.
Jo (met 'n lachje): Zooals u wilt. — (tot Trips). Vasthouden, zegt u?
Trips (druk): Ja, ja, graag! — Zoo! — Heeft u 't? Mooi! — Als u 'm dadelijk even aangeeft? Wacht! (klimt op 'n stoel, haalt 'n ballon van de lamp; Van Haasteren steekt z'n hoofd tusschen, de schuifdeuren).
VanHaasteren: Pardon! Jo, ik moet dadelijk naar de repetitie. Krijg ik koffie?
J o (min of meer in spanning om 't kousje): Wat?
VanHaasteren (ongeduldig): Of ik koffie krijg!
Jo (ook al aangestoken door de algemeene zenuwachtigheid): Je ziet toch, dat ik bezig ben!
Lize (erg tegemoetkomend): Kan ik u misschien helpen, meneer Van Haasteren?
Van Haasteren (galant): O, mevrouw, als u zoo vriendelijk wilt zijn? (met 'n grapje), 'k Geloof, dat ze al gezet is.
Lize (niet on-coquet): Als u maar zegt, hoeveel suiker en melk er in moet.
Van Haasteren (de deuren wijd open schuivend): Mevrouw, ik zal u volkomen op de hoogte brengen.
Trips (tot Jo, die hem het kousje aangeeft): Dank u! — (zich herinnerend). Wat ik zeggen wou. 't Lijstje heb 'k opgehangen. „Eens in de maand 'n schoone ondersloop " (Terwijl Van Haasteren Lize met 'n strijkage
volgt in de achterkamer en Trips dbor praat, valt 't scherm).
De Gescheiden Echtgenoot 3



TWEEDE BEDRIJF
Het tooneel verbeeldt de huiskamer van de Van Haasteren's. In verschillenden stijl, doch gezellig gemeubeld, niet overdreven artistiek. Sjaals, draperieën, veel portretten. In 't midden tafel. Rechts vóór rustbank, waarvóór boekentafeltje met makkelijken stoel. Rechts midden schoorsteen. Rechts fond muurkast. Links achter deur naar gang. Het is avond. De lampen branden, ook in de kamer van Trips: de schuifdeuren staan wijd open. (R. en L. van den Toeschouwer 1)
EERSTE TOONEEL
Van Haasteren, Jo, Trips, Lize.
Zij zitten aan een speeltafeltje, links vóór en spelen whist. Achter ze staat 'n Mimïtje met wijnglazen. Ook op de tafel staan glazen en een flesch. Van Haasteren, z'n rug driekwart naar 't publiek, speelt met z'n vrouw. Trips, met den rug naar de groote tafel, heeft zijn vrouw tot partner. Er worden zwijgend nog eenige slagen gemaakt. Het Van Haasteren-ecA/paar wint. Trips speelt zeer voorzichtig, doch z'n vrouw gooit nonchalant op, Waaraan hij zich blijk* baar ergert).
Van Haasteren (als de laatste slag gemaakt is, telt): Drie aan trek en de honneurs.
Trips (humeurig): Ja, dat begreep ik wel. (uitvallend tégen Lize). Wie maakt er op zoo'n kaart rui ten I
Lize (zich verdedigend): Jij liet 't toch overl
Trips: Omdat 'k niet maken kón!



II, 1
35
Lize (met vrouwen-logica): Nu dan? Dan heb je toch niets te zeggen!
Trips (verontwaardigd): Nee maar! Is dat 'n standpunt? (onderwijzend). Ik héb je altijd gezegd: als je maken moét en je hèbt niets, dan maak je in je goedkoopste kleur. Want je speelt niet alleen, maar met je maat! Je hadt twee
honneur vierde in de klaveren en maar een in de ruiten
(zich bedenkend). Je hadt toch klaver heer?
Lize: Ja, denk je, dat ik dat nu nog weet! We spelen toch maar.
Trips/nerveus): Daarom! Wij spelen! Maar jij knoeit.
Lize: Zeg, alsjeblieft, als je onaangenaamheden zoekt, ga dan naar die kamer! Hier ben je op bezoek.
Van Haasteren /gevend, terwijl z'n vrouw wascht; gemoedelijk): Volkomen juist, mevrouwtje. U zit vanavond voor uw genoegen bij elkaar. Tenminste.... laten we dat aannemen.
Trips (kalmer): 'k Vraag excuus. Maar zij doet 't er om. (Lize slaat den blik ten hemel).
VanHaasteren: Heeft u opgeschreven?
Trips: 0, juist! — Wacht, ik zal toch even m'n potlood halen. En m'n bloc-note. (gaat in de andere kamer).
Lize (met 'n zucht): Even rust!
VanHaasteren: Speelt u niet graag!
Lize: Zeker, meneer Van Haasteren. Maar je moet 't voor je plezier doen. Hij beschouwt 't als aangenomen werk. Op die manier is 't meer 'n inspanning. Zoo is-ie nu altijd.
Van Haasteren (luchtigjes): Ach, ja, mevrouwtje, zoo heeft ieder z'n eigen temperament.
Lize: Jawel! 't Is alleen maar lastig voor wie er mee te maken heeft. — 't Zal voor u anders wel 'n heele beproeving zijn, zoo'n avondje?
Van Haasteren: Hoe zoo?
Lize: Nu, u heeft uw hoofd natuurlijk bij heel andere dingen, bij uw rollen. Van Haasteren: Ach, schei uit, mevrouwtje!



36
IL 1
"k Dank den hemel, dat 'k us 'n avond vrij ben. Heusch, 'k gevoel me nu knus gezelligj es.
Lize (coquet): Ik vind 't erg aardig van u, dat u dat zegt. Maar k geloof er niets .van.
VanHaasteren: U schijnt me voor 'n ergen huichelaar aan te zien!
Lize: Spelen acteurs niet altijd komedie?
VanHaasteren (complimenteus, haar nogal dicht in de oogen ziend): O, maar met u ben ik volkomen ernstig. (stilte).
J o (die onwillekeurig 'n paar maal naar de andere kamer keek en niet erg op 't gesprek lette, plots): Mag ik u nog eens inschenken?
Lize (als met schrik): 0, nee! k Drink nooit zooveel.
Jo: Heusch niet?
Lize: Nee, eerlijk.
J o: Jij, Willem?
Van Haasteren (er niet geheel bij): Dank je.
Straks wil k wel 'n toddy.
Trips (terugkomend, druk): k Begrijp er niets van. 'k Kan 't potlood nergens vinden. Ik had 't toch op de schrijftafel gelegd, (precies), k Weet 't zeker.
J o: Is u 't kwijt?
VanHaasteren: Welk potlood zoekt u toch?
Trips: 't Mijne. Zoo'n lang, bruin. Faber B.B. Met 'n groene puntbeschermer.
VanHaasteren: 0, wacht us! (potlood uit den zak halend). Is die 't niet?
Trips (verbaasd): Ja! Hoe komt u daaraan?
Van Haasteren: O, 'k moest vanmiddag wat opschrijven. Toen heb 'k die maar even genomen.
J o (verwijtend): Maar, man!
Van Haas teren (vergoelijkend): Wat zou dat? We wonen toch in een huis!
Lize (met 'm meegaand): Natuurlijk!
Trips (weifelend): O! Maar ik weet graag, waar m'n boel ligt. Op 't kantoor zijn we dat zoo gewend, (neemt



II, 1
37
plaats, legt de bloc-note voor zich). — Wacht, m'n liniaal. (wil weer opspringen).
Van Haasteren (opstaand): Wijf u zitten. Die heb ik hier.
Trips: Hè?
Van Ha as teren (naar de sofa gaand): Ja, anders zou u weer voor niets loopen. De kléine meid wou tollen en ze had geen zweep. Kijk, ze heeft 't hier netjes neergelegd.
Trips (blijvend verbaasd): 01
VanHaasteren (het touwtje van de liniaal halend): 'k Heb er maar geen keepje ingemaakt. Hier, dat touwtje is ook van u.
Trips/overduveld, stopt 't touwtje onwillekeurig in z'n zak): Dank u! (hij is druk met liniaal en potlood in de weer. Jo schudt 't hoofd).
Lize: 'n Echte artist is u toch!
Van Haasteren: Om dat endje hout?
Trips (klaar met z'n boekhouding): .Ziezoo! „Wij lieden. Zij lieden." Tweede manche. Drie aan trek en honneurs in de ruiten is twaalf en acht. We staan op verliezen.
Lize: Ach, ik ben nooit gelukkig in 't spel. Van Haasteren: U weet, mevrouw, wat dat beteekent!
Lize (met 'n zucht en 'n blik op 'r man): Ja, dat mag u van mij wel zeggen!
Trips (geprikkeld): Nu, wie heeft er gegeven? Van Haasteren: Ik, zei de gek. Trips: Juist!
(Allen lachen even, ieder op zijne wijze).
J o (die 't eerst haar kaarten had opgenomen, na 'n oogenblik): Maak jij 't, man of laat je 't over?
Van Haasteren (wikkend): Ikke (plots met 'n
slag op de tafel). Vooruit! Met jou sans-atout!
J o (half schertsend): Als jij ze dan maar maakt!
Trips: Geen indices, (mevrouw!



38
II. 1
Lize {complimenteus}: U durft, geloof ik, echt? VanHaasteren: O, wat dat betreft! Op 't brutale af, mevrouw!
Lize {met beteekenis): Ja, ja, dat meen ik al eens gemerkt te hebben. {allen zien in hun kaarten en wachten). Trips (ongeduldig): Nu, kom |je uit of niet? Lize (verschrikt): Moet ik beginnen? Trips: Ja, natuurlijk!
Lize (met haar gewone logica): Zeg dat dan!
Trips (de anderen tot getuigen roepend): iNu vraag ik u!
Van Haasteren {vergoelijkend): Vrouwen, meneer Trips, vrouwen!
Trips (zich bedwingend, toch nog kribbig): Ja, ja. — Enfin, vooruit! fesP ■
Lize: Ja, ja, even nadenkend. — Die dan maar. (werpt 'n kaart op. Trips knipt teleurgesteld met de vingers. Van Haasteren neemt den trek. Hij komt dan uit en de slag is andermaal aan de Van ffïaasteren's)
Trips (tegen zijn vróuw): Nooit 'n heer opgooien in de tweede hand!
Lize (haast ruzietg): Weet jij, welke kaarten ik heb?
Trips (koppig): Komt er niet op aan! Ik zeg
Lize (met 'n uitroep): iMaar als 'k geen andere hèb!
Trips (beschaamd): O, ja, dan
Lize/verontwaardigd): Nu!
Van Haas teren /plagerig): iGeen indices, mevrouwtje! (tot Jo). Jij, kind.
J o: Ja! (ze werpt 'n kaart op; er wordt gebeld). Er wordt gebeld.
Van Haasteren (op z'n horloge -ziend): Half elf. De post kan 't niet meer zijn. Even kijken! (opstaand). Dus jij bent uitgekomen, vrouw, (loopt naar de gangdeur). Ja, meneer Trips, zoolang u ons geen geschikt meisje voor dag en nacht bezorgt, kunnen we niet rustig kaarten (af).



TWEEDE TOONEEL
39
De vorigen, zonder Van Maasteren. Dan Van iH aasteren met Laners.
J o (tot Trips, die gelaten z'n kaarten heeft neergelegd): Kom, meneer Trips, u nog 'n iglas wijn?
Trips (aarzelend): Eh (besloten). 'Graag, mevrouw.
J o: iHè ja! Heeren, die niet drinken! (gaat naar de tafel en schenkt Trips' glas in. Tot Lize) Kan ik u niet verleiden?
Lize: Nee, werkelijk niet, mevrouw, (blaast).
Trips (bazig): Nee, 't is beter van niet.
Lize: U hoort 't! Ik mag niet eens!
Trips (korzelig): Magge, magge! 't Is hier de vraag, wat goed voor ije is.
Lize: Ach, hij is toch zoo bezorgd voor me!
Jo (met 'n lachje): Ja, ja! (geeft 't gesprek gauw 'n andere wending), 't Spijt me toch zoo, dat ik geen koekjes in huis heb.
Lize: 't Komt er immers niets op aan!
Trips: Koekjes? Welnee! Al die zoetigheid.
Van Haasteren (komt binnen met Laners): Komt u binnen, meneer Laners. (helpt hem zijn jas uittrekken).
Nee, u stoort ons volstrekt niet. We zijn en familie.
Meneer Trips, daar is iemand voor u.
Laners ('n weinig vertegen, begroet Jo): Mevrouw! (tot Lize) Héé, ben jij er Ook?
Lize (aardig): Ja, als je 't goed vindt!
Laners (onhandig): Natuurlijk! Ik zeg er niets van. (tot Trips). Jan!
Trips: Zoo, Frits! Had je iets bijzonders?
Laners (moeilijk uit z'n woorden komend): Nee,- ik kwam zoo maar us oploopen. Ik ben nog bij jou ook geweest, Lize.
Lize: Zoo?
Laners (als voren): Ja. Ik hoorde, dat je uit was. En
II, 2



40
II. 2
nu dacht ikke - 'n oogenblikje - bij Jan Maar, ik kom
ongelegen.
Van Haasteren (joviaal): Welnee, meneer Laners, geen complimenten. Maak 't u makkelijk.
Laners: Ja, als 'k niet stoor
Van iHaasteren (als boven): In 't minst niet! We leggen gemoedelijk 'n kaartje, (hem de bank wijzend). Kom, gaat u daar nu zitten. Rookt u?
Laners (neemt plaats op den rand van de bank): Nee, dank u!
Van Haasteren: Ook al niet? U is net als meneer Trips. — Ik zal toch maar zoo vrij zijn, (steekt 'n sigaret aan).
Lize: Hè, mannen, die niet rooken, dat lijkt nu wel niets.
VanHaasteren: Kom ik bij u in de gratie, mevrouw? Lize (coquet): Heeft u daar 'n oogenblik aan getwijfeld? Trips (strak): Je hebt groote staatslui gehad, die nooit rookten.
VanHaasteren: O, de beroemdste lui! Adam bijvoorbeeld.Lize (lachend): Adam!
J o (verontschuldigend): Als m'n man er maar 'n grapje van kan maken, meneer Trips!
Trips/z'n kaarten weer opnemend; als niet begrijpend): Wat? 'n Grapje? O ja!
Van Haasteren: U excuseert, meneer Laners? We moeten even dit robbertje uitmaken, 't Is zóó gedaan.
Laners/die 't meent): Speelt u alsjeblieft door! Anders ga ik weg.
Van Haa stèren (die weer plaats heeft genomen) 'n Ultimatum dus? Laners: Beslist!
Van Haasteren: Kom, vrouw! O, jij bent uitgekomen. Dus 't is aan meneer Trips.
Trips: Juist! (er wordt doorgespeeld. Trips neemt den slag. Lize komt uit).



II, 2 ^
Lize (opgooiend): Je bent bij mef^uisJ^geweèst, Frits? ' 4^,7^
Laners (zit op de sofa, de handen over de hoog opgetrokken rechterknie. Hy strijkt zich ook wel door 't overvloedige haar of hoadt z'n hoofd krampachtig vast, alsof dat 'm pijn doet van 't eeuwigdurende denken): Ja!
Lize: Sliepen de kinderen al?
Laners: 'k Geloof 't wel. *k Heb ze tenminste niet gezien.
Trips (blij, dat-ie den slag gemaakt heeft): U hoort 't, meneer Van Haasteren? M'n vrouw ontvangt maar heerenbezoek!
Lize: O, hM is niet gevaarlijk. Van Haasteren: Zoo?
Laners (naïef): Ja, gek, dat zeggen ze allemaal. En de vrouwen maken op mij toch zoo'n diepen indruk, (het kaartspel gaat door).
VanHaasteren: Isu werkelijk zoo'n heilige Jozef, meneer Laners?
Laners: Noodgedwongen, meneer v. Haasteren. — O, maar, 'k ben heel tevreden, 'k Heb de sympathie van heel wat vrouwen. En dat is zeker iéts.
VanHaasteren: Zonder twijfel!
Laners: Verder dan vriendschap komt 't niet. Maar is dat niet 't hoogste? O, 't is zoo heerlijk, 't vertrouwen van die zachte wezens te hebben! Daar ben ik trotsch op. (staat op). Ja, ik voel me meer dan de gelukkigen, die ze met haar liefde begunstigen, (loopt naar de speeltafel). Die lach ik zelfs uit. Want de meeste vrouwen hébben niet den man lief, maar zicbzelve. Die arme echtgenooten — de vaste en de losse door elkaar — zijn niet 't doel, maar 't middel. Ezels, pakkedragers! (zich op eens herstellend, verschrikt), 't Spreekt vanzelf, de aanwezigen sluit ik uit.
Trips (scherp): Ja, natuurlijk!
VanHaasteren (vrij oprecht): Ik geloof, dat u 'a psychiater is, meneer Laners.



42
II, 2
Ld ze {plagend, tegen Laners): Zijn de druifjes soms wat zuur?
Laners: Zeker! (Heel wat druifjes, die zoet lijken, blijken zuur Ie zijn. /gaaf terug naar z'n stoel).
Lize (verontwaardigd): Zoo'n stekelbaars! ('t kaartspel is zoo langzamerhand uit. De Van Haasteren's winnen weer. Trips maakt de rekening op).
Van Haasteren: U hebt volkomen gelijk, meneer Laners. Wees u maar tevreden met uw lot. Wat de vrouwen ons verder kunnen aandoen, is niet zoo heel veel meer dan last.
Lize (eenigszins gepikeerd): Praat u zoo uit ondervinding?
J o (even uit haar toon vallend): 0, hij doet altijd, alsof-ie ons door en door kent!
Van iH aasteren (grappend): Zeg, alsjeblieft! Begin jij ook al met je hijs?
Trips (op zijn vrouw doelend): 't Slechte voorbeeld, meneer Van Haasteren.
Lize: O, 'k zou maar zeggen, dat ik besmet was!
Laners: Dat bèn je ook. Tenminste, naar mijn bescheiden meening.
Lize (paf): Wat blief?
Laners (voorzichtig, toch overtuigd): Ja, Lize. Jij — trouwens, je man ook — jullie loopen rond met de scheidings-bacil. Dat is erg aanstekelijk, 'k Heb kennissen gehad, die lagen eeuwig met elkaar overhoop. En als die ergens op bezoek waren geweest, dan heerschte daar ook de eerste vier en twintig uur de hevigste oneenigheid. Ze droegen 'n bepaalde sfeer met zich mee. 't Staat misschien in verband met electriciteit.
Lize ('n weinig verontwaardigd): 0, maar dan ben ik 'n heel gevaarlijke visite!
Van 'Haasteren: Stel u gerust, mevrouw. Ik trotseer graag gevaren.
Laners (halfluid): Daar is Napoleon ook aan ten onder gegaan.



B, 2
43
Van Haasteren (hoffelijk): Beter 'n verslagen Napoleon, meneer Laners, dan 'n generaal die nooit in 't vuur kwam.
Laners (beleefd): Daar heeft u misschien wel ge* lijk in.
Lize (op 't spel doelend): Is 't uit? Trips (klaar met z'n berekening): Ja. We staan op min 21.
VanHaasteren (niet al te omimeerend): Spelen we nog?
Trips (die liefst doorspeelde, politiek): 'Och! — Ja
ik ben altijd voor 'n spelletje te vinden. — Maarrr
Lize: Die arme Frits dan!
Laners (opspringend): Nee, nee, alsjeblieft geen „arme Frits"! Als u niet doorspeelt, moet ik dadelijk gaan. Ik laat u geen keuze.
VanHaasteren: Dat is volslagen tirannie!
Trips (met verborgen blijdschap, tot de anderen): Dus. — we moeten spelen?
Van Ha as te ren: 'i Is conditie! — Als we dan 'n gedwongen sans atout maakten?
Trips: Uitstekend. — Trekken we over?
Van Haa stèren: Als de dames willen?
Lize (gelaten): Ach, wij hebben geen wil.
Jo (lachend): Nu, nu! (De vier spelers trekken).
Trips (tot Jo): Dan speel ik met u, mevrouw.
Lize (tot Van Haasteren): 0, en unj «amen?
VanHaasteren: Als u er niets tegen heeft?
Lize: Integendeel! Met je eigen man heb je nooit geluk.
Laners (zacht): De bacil!
Van Haas teren: Als de dames zouden willen omwisselen? Dan zitten we goed. Lize (opstaand): 0, juist!
J o (eveneens opstaand): Ik vertrouw pp u, hoor meneer Trips! Trips: Ik zal m'n uiterste best doen, mevrouw.



44
r- ' '~ TT 7
J o {met verborgen smaling): 0, aan hem zal 't niet liggen. Spelen kan-ie wel.
Trips (snel): Dat kun je van iedereen niet zeggen. — De hoogste geeft
Van Haas teren: Dat was ik.
J o (die met Lize van plaats verwisseld heek, plagerig): Ja, als hij niet haantje de voorste is!
Van Haasteren (schertsend): Wat heb ije vanavond toch tegen me?
Jo (toch weer half gemeend): Wie zou er tegen jou nu iets kunnen hebben, engel!
Van Haasteren {haar op de hand kloppend): Zóó mag 'k 't hooren. (er wordt weer gekaart).
Lize (interessant): Heb je m'n portret al gezien, Frits?
Laners: Welk?
Lize: 't Laatste, dat 'k heb laten maken, 't Staat op den schoorsteen.
Van Haasteren: Ja, mevrouw was zoo vriendelijk, er ons mee te verrassen. En zoo zijn we aan 't spelen geraakt.
Laners {die opgestaan is, loopt naar den schoorsteen).
Lize (na 'n oogenblik, teleurgesteld): Je zegt niets. Laners ('t portret in de hand): Nee. Lize: Bevalt 't je niet?
Laners (na 'n oogenblik): Mag 'k eerlijk zijn? Lize: Natuurlijk!
Van Ha as te ren: U is hier niet aan de krant. U mag dus zeggen, wat u wil.
Laners (voorzichtig): Om ie de waarheid te zeggen,
ik vind 't 'n beetje geposeerd, niet écht. Als 'k
niet beter wist net 'n actrice.
Lize (juichend): Hoort u dat, meneer Van Haasterea? Heerlijk!
Laners fin rfe war): O, was dat de bedoeling? Lize (ondeugend): Misschien'wel! Want ik gè comedie spelen! Meneer Van Haasteren heeft 't me beloofd.



II, 2
45
Van Haas.leren (beslist): Beloofd heb ik niets, mevrouw, 'k Heb alleen gezegd: 'k zal m'n best voor u doen.
Trips (kort): En dan zul je mijn toestemming toch moeten hebben.
Lize: Welzeker! Dank je wel, hoor? We gaan nu ieder onzen eigen weg.
Trips (op z'n stokpaardje): Zoolang de scheiding niet
Lize (ongeduldig) Ach, wat! 'k Ben niet van plan, om m n heele leven zoo voort te gaan.
Van Haasteren (haastig): 't Is aan u, mevrouw. (Lize werpt weer een kaart op).
Laners ('t portret weer neerzettend): Ik begrijp die manie van de vrouwen niet, om allemaal aan 't tooneel te willen. In '1 gewone leven kun je toch comedie genoeg spelen. En op de planken doen ze tegenwoordig zóó natuurlijk, dat er votor 'n vrouw haast geen eer meer valt te behalen.
Van Haas te ren: Volkomen juist, meneer Laners! We moeten weer naar 't romantische genre!
Lize (dwepend): Hè, ja! 't Romantische genre!
Trips/met 'n uitval tot Lize): Jij!
Lize (onwillig}: Ja, ja, ja. (werpt haar laatste kaart op).
Trips ft spel sluitend, met 'n uitroep van teleurstel' ling): Hè!
Van Haasteren: Klein slemp! Kolossaal!
Trips (z'n spijt moeilijk-verbergend): Ja, ach, gedwongen sans atout, dat is geen spel.
Lize (blij met haar winst): Dat zegt-ie nü!
Trips /spits): Pardon, dat zeg ik altijd. Ik whist' graag. Maar dit is dobbelen.
Van Haasteren (er overheen loopend): Ja, daar heeft meneer Trips gelijk in.
J o (verschrikt): Ach, meneer Laners, neemt u me niet kwalijk (is halt opgestaan) U drinkt toch 'n glas wijn?



46
II. 2
Laners (die weer op de bank heeft plaats genomen): Nee, mevrouw. Ik drink nooit iets. J o: Meent u 't?
Laners: Heusch. Ik vind 't heel lekker, maar ik kan er niet tegen. — Ik kan eigenlijk nergens tegen. (Jo gaat weer zitten).
Van Haasteren (half grappend): Dan 'n koekie!
J o: Ach, man, je weet toch, dat 'k niets in huis heb!
Van Haasteren (met 'n slag op de speeltafel, staat op): Dat is te gek! Twee dames, en heeren die niet rookenj daar moet 'n koekie zijn! Wacht, 'k zal even halen.
Laners (dringend): Mag ik 't voor u doen?
Van Haasteren: Stel u voor!
Laners (weer hakkelend): Wer—kelijk. Ik—meen 't. Ik vind 't altijd erg ple—zierig, als ik —ie—mand 'n klein plezier kan doen.
Van Haasteren (aarzelend): Ja, als u 't bepaald wilt?
Laners/aZ half bij de deur): Ik sta er op.
Lize: Laat u 'm maar gaan, meneer Van Haasteren. Ik kèn 'm. Hij doet 't graag. En lekkere dingen als-ie altijd meeneemt! U zal us zien.
VanHaasteren: Na zooveel aanbeveling trek ik me natuurlijk terug, (opeens). Dat is waar, de financieele kant! (naar z'n portemonnaie tastend).
Laners (vluchtend, reeds half in de gang): Komt wel terecht, straks.
VanHaasteren: Ja, juist, (zich bedenkend). Maar neemt u de sleutel mee. Dat is voor beide partijen makkelijk.
Laners/sleutel aannemend). Mooi! (af; Van Haasteren ziet hem nog even na in de gang).



II, 3
DERDE TOONEEL
47
De v o r i g e n, zonder Laners.
Van Haasteren (half gemeend): 'n Hulpvaardig jongmensen {
Lize: 0, hij is 'n erg makkelijke kennis. Hij doet alles voor je. (met 'n lachje), k Kan 'm u aanbevelen, mevrouw.
Trips: Ja, bij kent geen grooter genot dan zich uit te sloven voor 'n ander.
Lize: Wel, wel, hij kiest mijn partijl
J o (terloops): Ach ja, je hebt van die karakters.
Lize (bijna heftig): Nu maar, ik begrijp ze niet!
Trips (met bedekte venijnigheid): Nee, dat laat zich indenken!
Lize (geprikkeld): O, begin ije weer? 'k Dacht, dat je 't net us met me eens was!
Van Haasteren (de ruzie bezwerend): Kaarten we niet meer?
Lize: Nu, 'k geloof, dal de ware animo er af is! Trips: Dat sans at out forcé! (Allen zitten wat achteloozer).
Van Haasteren/ opgewekt, na 'n oogenblik): Hoe is 't met de sport, meneer Trips? Krijgen we weer gauw 'n belangrijke wedstrijd?
T r i p s (op geliefd terrein): Ja, ja. Onze club speelt aanstaande Zondag. Spannende match!
Van Haasteren (nieuwe sigaret opstekend): Club? 'k Dacht, dat u voorzitter was van de Bónd?
Trips (niet ongewichtig): Ook! Maar 'k ben tevens secretaris van V.V.V.V.
V an Haasteren (z'n ooren niet goed vertrouwend): Van wat, zegt u?
Trips: „V.V.V.V."
VanHaasteren (hem er weer half tusschen nemend): Vier „V's"?
Trips (steeds in vollen ernst): Juist. „Vlug Voetbal
Vraagt Voorgaren dheid."



48
TT 4
Vanflaasterenfols voren, snel/: „Vlug Voetbal Vraagt Voortvarendheid!" n Prachtige spraak-oefening! Zooiets als: „de kat, die krabt de krullen van de trap."
Lize: Ach, wat kunnen meneer Van Haasteren nu al die sport-aangelegenheden schelen!
VanHaasteren {beleefd/: Dat moet u niet zeggen.
1 rips (spits/: Waarom niet? De wereld bestaat toch niet enkel uit kunst!
VanHaasteren (losjes/: 0, er is nog (zooveel anders!
1 r ï p s: Kunst en sport gaan zelfs hand in hand. Kijken we eens naar de Grieken! — Wanneer er geen evenwicht is tusschen lichaam en geest
Van Haasteren: Tusschen ziel en spieren!
Trips (geheel instemmend): Tusschen ziel en spieren,
Van Haas teren (met emphase). Dan
T r i p s ('n weinig in de war): Dan.... VanHaasteren (leukjes): Ja, dan zitten we er mee. (korte stilte).
Trips/snel): H'm, Zondag spelen we om de Beker. Wilt u m eens zien?
VanHaasteren: Graag, bij gelegenheid.
Trips/opstaand): *k Heb m vóór.
VanHaasteren: O!? (staat op).
Lize (met 'n zucht, tracht geheel beslag te leggen op Van Haasteren): Meneer Van Haasteren, zou u denken, dat er voor mij gauw 'n kans zou zijn aan 't gezelschap?
T r i ps (reeds achter de groote tafel): k Heb ook 'n heel merkwaardige collectie medailles, die we op verschillende matches veroverd hebben, (tot Jo): Komt u ook kijken mevrouw?
J o (opstaand): Graag!
L i z e (als voren tot Van Haasteren): Ach, als u uw best maar deedt! t Hangt natuurlijk enkel van ü af ^Van Ha as teren (schertsend): Ja, als ik de directie
Lize: Och, kom! Eén woord van u en u zoudt us zien.



II, 3
49
Trips (bij de schuifdeuren}: Meneer Van Haas ter en, 't is werkelijk heel interessant.
Van Haasteren (er niet goed meer bij): Wat zegt u?
Lize (ongeduldig): Ja, ja, we komen wel. We hebben 't nu over iets gewichtigers!
Trips (met beleedigenden spot): Gewichtigers!
Lize (als 'n spin): Ja, gewichtigers! Hemel, kan ik dan zelfs hier geen oogenblik zonder dien man zijn! 'k Ben nog nooit zooveel met 'm samen geweest, als sinds we gescheiden zijn!
(Trips, er een eind aan makend, gaat in de andere kamer, langzaam gevolgd door Jo, die nog eens omziet. Beiden blijven voortdurend goed zichtbaar).
Van 'Haasteren (die is opgestaan, animeer end): Laat ik u nu nog eens inschenken, mevrouwtje! Lize (kwijnend): Zou 't wel verstandig zijn? Van Haasteren: Kom, zoo iets moet u goed doen. Lize: Op uw verantwoording dan. VanHaasteren: Die neem 'k geheel op me. Lize: U is 'n echt sterke man, geloof ik. VanHaasteren: Hoe zoo? Lize: U kunt iemand zoo dwingen. Van Haasteren: Ik?
Liz e: Ja, u weet 't zelf misschien niet, maar er gaat 'n macht van u uit,....
VanHaasteren: Haha! — Is dit uw glas!
Lize: Ja, 'k geloof wel. — (opstaand): Hè, even staan! Dat lange zitten! (rekt zich).
Van Haasteren {inschenkend): Ziezoo! En als dan straks de koekjes komen....
Lize: Hè, meneer Van Haasteren, wat ruikt die sigaret van u heerlijk!
Van Haasteren: Ja. —Steekt u er ook een op!
Lize: Zou ik?
Van Haasteren (heeft z'n koker voor den dag gehaald): Waarom niet?
De Gescheiden Echtgenoot 4



50
II. 3
Lize {reeds overgehaald, met n beweging naar de andere kamer): Ach, hij heeft zoo van die ideeën!
Van Haasteren {ongeduldig): Ach^bij! — Hij ziet t trouwens niet eens.
Lize: Ja, als 'n niensch alles mocht doen, wat 'n ander niet zien kan!
V a n H a a s t e r e n: Dan zou 't n gekke boel worden? Uaar heeftju gelijk in, Maar, zoo'n klein zondetjef Wacht hier heeft u vuur. (strekt 'n lucifer af voor Lize. Ze steekt aan).
Lize {na 'n paar trekjes): Hu ziet u weer! Men moet u gehoorzamen.
Van Haasteren (afwerend): Ach wat!
Lize: Heusch, u heeft zoo de manier, om 'n vrouw te leiden. {met diepen zucht). Als mijn man zoo was!
Van Haasteren: Ja, hij lijkt me niet altijd — niet altijd even handig. — Maar hij méént 't toch goed!
Lize {weer met 'n zucht): Dat kan wel.
V a n H a a s t e r e n (op geheel anderen toon): Gaan we ook medailletjes zien?
^Lize (blik ten hemel): O, nee! Bespaart u me dat als t u blieft! 'Die sport van 'm heeft me al ziek gemaakt!
VanHaasteren (haar glas halend): U moét drinken, mevrouw! Anders wordt u melancholiek
Lize (bij de rustbank): Moet 'n vrouw in mijn omstandigheden dat niet worden?
VanHaasteren: 't Was toch uw eigen wensch, te scheiden 7
Lize: O, niets liever! Maar noemt u dat scheiden? k Zae m lederen dag. Voor de kinderen, heet 't Maar 't is om me na te gaan, om 't baasje te blijven spelen, 't Is verschrikkelijk!
VanHaasteren (niet zonder humor): Drinkt u eens' (op de rustbank wijzend). Daar!
Li ze (zet zich, neemt 't glas aan, languissant): Dank u! (zet t glas op 't boekentafeltje).



II. 3
51
Lize (na 'n oogenblik): Als ik 'in maar us veertien dagen niet zag!
VanHaasteren {luchtig): Ja, dat zou voor alles misschien wel igoed zijn.
Lize (argwanend): Hoe bedoelt u?
Van Haasteren: Dan zou u 'm mogelijk gaan missen.
Lize (speelt de onbegrepen vrouw): O, meneer Van Haasteren! Dacht u, dat 'k dat ouwe leven ooit zou terug' willen? 'k Zou 't niet meer kunnen. Dat preciese, dat afgebakende! Nee, nee! 'k Heb iets van m'n vrijheid veroverd. Dat laat ik niet meer los.
VanHaasteren (luchtigjes, neemt op den gemakkelijken stoel plaats): Dan maar scheiden!
Lize (klagend): 't Is 'n eindelooze geschiedenis. Als 't nog lang duurt, begrijp 'k niet, wat er van komen moet. (vertrouwelijk, maar niet zonder kieschheid). We zijn al 'n tijd eigenlijk geen man en vrouw meer, begrijpt u?
Van Haasteren (quasi belangstellend): Zoo? — (opeens weer). Drinkt u nog eens, mevrouw!
Lize (lachend): Wilt u me dan dronken hebben?
Van Haasteren (haar glas aanreikend): 'n Kléin roesje, mevrouwtje, 'n klein roesje! Helpt over veel vervelende dingen heen.
Lize: U maakt me slecht.
Van Ha as teren (brutaler}: Dat is soms 't grootste compliment, dat 'n vrouw 'n man kan maken! L i z e {coquet): Zool
VanHaasteren (haar in de oogen ziend): Werkelijk!
Lize (drinkt langzaam 'n teugje, terwijl ze 'm blijft aanzien. Dan): Ach, artisten!
Van Haasteren (aanhoudend): Kunnen artist en 'n vrouw soms niet beter troosten dan mannen als.... (met n beweging naar de andere kamer) hij?
Lize (toestemmend): Zeker. Maar daarom is 'n artiest ook zoo gevaarlijk! (na 'n pauzetje): O, 't tooneel!



52
Van Haas teren {weer met eenigen spot): Hè, ia, 't tocoeelf
Liz e ('n weinig geraakt): Waarom spot u daar toch zoo mee7 Is <a dan niet met hart en ziel acteur?
VanHaasteren (ernstiger): Ik? Jaf
Lize (weer tevreden gesteld): Nu dan! Dan moet u me ook niet zoo desillusionneeren.
VanHaasteren (geanimeerd): M'n lieve hemel mevrouwde, n vrouw haar illusie ontnemen, dat is al 't wreedste, wat 'n man doen kan. Nee, dat zult u van mij «ooit zeggen. Integendeel, als ik in 't leven nog iets voor u venmooien kan, zal ik 't niet laten.
Lize: Wat spreekt u toch makkelijk! VanHaasteren (bijna uit de mand vallend): Routine mevrouwtje, (zich weer herstellend) Ach ja, dat tooneel! Uw illusies zult u zonder mij wel verliezen. En behoudt u ze, des te beter. Dan heeft u 't echte feu sacré.
Lize (aan zn lippen hangend): Zou ik talent hebben, denkt u7
Van Haasteren (ontwijkend): U heeft in elk geval •... temperament. ^L i z e (overtuigd): Dat hèb ik.
VanHaasteren: Daarom! Dat is wat we vóór alles op t tooneel noodig hebben: vrouwen met le diable au corps.
Lize (coquet). Ik weet niet, of u nu misschien niet wat . veel eischt?
V a n H a a s t e r e n: Welnee, mevrouwtje. Dat zal zich wel ontwikkelen. Laat u dat maar aan ons over
Lize (verheugd): Dus u acht me geschikt?
V a n H aas t e r e n: In 't minste geval hoogst bruikbaar, mevrouw. IJ heeft 't figuur, de lijn, 't gezicht, ja, alles voor n grande coquette.
Lize (overgelukkig, zacht): Grande coquette!
r- ,#"•>■■ a!tat,e,r*n {°erder met *** Wlend): Ja! Gaat u ^voorbeeld eens makkelijk zitten! 'n Ongedwongen houding. Verbeeldt u zich, dat u aan uw man denkt, die



II. 3, 4
53
thuis komt. Ja, ik bedoel natuurlijk 'n toonèel-man, niet
zoo een als (weer met 'n beweging naar de andere
kamer). U denkt. Hij is drie weken op reis geweest. U verlangt. Enfin, u begrijpt de situatie.
Lize: Zoo? (ze zit met starende oogen, de armen slap langs 't lichaam).
VanHaasteren (weifelend): Eh ? Nog 'n beetje
meer verlangen als 't u belieft! (Lize staart nog sterker en strekt de armen 'n weinig achterwaarts).
VanHaasteren: Dat is 't! — U beeft plastiek. Wat 'n expressie! — (naar de krans wijzend boven de bank). Kijk, de lauweren groeien al boven u.
Lize (weer 'n gewone houding aannemend): Als dat eens waar was! — O, ik zou u zoo dankbaar zijn!
Van Haasteren (haar diep aankijkend, grijpt haar hand): Daar reken ik opl (stilte; er wordt geklopt).
VIERDE TOONEEL
De vorigen; Laners komt terug, heeft zijn jas aan.
Van Haasteren: Ach, dat is waar ook! Onze koekjes-man.
Laners (verlegen): 't Sp... .spijt me. 'k H... .heb niets kunnen krijgen. Alle banketwinkels waren al dicht, 'k Kan nog eens verder kijken?
Van Haasteren: Welnee, meneer Laners. 't Was natuurlijk heel vriendelijk van u, maar....
Laners: O, 't beteekent niets, (stilte).
Van Haasteren: 'Gaat u niet zitten?
Laners fin de war): Och, ik dacht eigenlijk -weer op. te stappen.
Van Haa stèren: Ja, ik mag u niet tegenhouden. (opspringend, snel). Wacht, laat ik u uitlaten. Laners (beslist/: Nee, dat wil ik niet hebben. Van Haasteren: Kom!



54
TT A
Laners: Nee, dan blijf ik.
Van Haasteren: TJ is tyrannisch, meneer Laners. „Kaarten, of ik ga. Zitten, of ik Wijf."
Laners (kijkt rond, aarzelend): Ik wou wel even afscheid nemen van mevrouw.
Van Haasteren: O, dan moet u daar zijn. Bij V V V.V. (plots de hand uitstekend). Tot genoegen, meneer Laners.
Laners {mm of meer onthutst): Meneer Van Haasteren J (geeft Lize slap de hand). Lize!
Lize: Dag, Frits. — Zie ik ije nog eens? Laners: Zeker, zeker.
Lize: En ga je Zaterdag nog met de kinderen wandelen?
Laners (naar den fond gaand): Zeker! Wat ik beloofd neb, dat (struikelt over 'n voetkussen). 0!
Van Haas teren: Valt u niet, meneer Laners!
Laners/verlegen lachend): Nee, nee! Dank u! (met nog n linksche buiging af door de schuifdeuren. Van Haasteren en Lize nemen hun oude plaatsen weer in, doch 't duurt 'n oogenblik, voor ze hun stemming van daareven terugvinden. Stilte).
Van Haasteren: 'Waar waren we ook weer gebleven? 5
Lize {droomerig): Bij de lauweren.
Van Haas teren: Juist, de lauweren
Lize (als voren): Zou *t mogelijk zijn?
Van Haasteren: Naar mijn oordeel is u n vrouw, alleszins de moeite waard, om.... 't eens mee te probeeren.
Lize {angstig}: Maar die proef! Daar ben ik juist zoo bang voor!
VanHaasteren: Ja, dat zijn er meer. Lize: Valt 't nogal mee?
i. •YajlILaastercn <e™ttier>: Sómsl (stilte), (omkijkend). Ha; vriend Laners gaat die deur vat Lize: O, hij is heel discreet.



II, 4
55
VanHaasteren: Ja, dat schijnt zoo. Voor 'n huisvriend wel wat al te bescheiden.
Lize (plagend): Alle mannen zijn niet zooals u, meneer Van Haasteren!
VanHaasteren (met 'n lach): Zoudt u mif dan niet als huisvriend vertrouwen?
Lize (sleepend): Dat zeg ik niet. U moogt me gerust eens bezoeken.
Van Haasteren {met vuur): Graag! (stilte).
Lize (plagerig, wijst met 't hoofd naar de andere kamer): Vertrouwt u dat daar wel?
Van Haasteren (niet begrijpend): Wat?
Lize (als boven): Wel, uw vrouw en hij!
VanHaasteren (heel gerust): O!
Lize: Ja, of u al „o!" roept! Er hebben zich meer vergist
Van Haasteren (schudt overtuigd van „nee" met 't hoofd).
Lize (na 'n oogenblik, ietwat beschermend): Ze lijkt me wel 'n huiselijk vrouwtje, niet?
Van Haas teren (luchtigjes): Zeker.
Lize: Ze praat weinig over kunst.
VanHaasteren (met beteekenis): Nee, praten doet ze er niet over.
Lize (hem niet begrijpend, interessant): Mist u dat niet?
VanHaasteren (schouderophalend): Och! — (haaf weer omstrikkend): Er zijn andere vrouwen, die me dat vergoeden.
Lize (langzaam): Is dat wel 't ware?
VanHaasteren (met 'n uitroep): Ontneem nu ook mij m'n illusies niet!
Lize (als voren): Als u eens wist, hoe graag ik ze u zou laten! (stilte). (Jo en Trips komen terug uit de andere kamer).
J o (op den drempel, zacht verwijtend): Man, dat ie niet eens even kwam kijken!
VanHaasteren (opspringend): Och, dat is waar! —



56
TI A
Excuseer, meneer Trips. Ik had.... (grappig) •„ conferentie met uw vrouw, (wil naar den fond loopen). Gauw dan maar!
J o (licht bestraffend): Nee. Alles is nu opgeborgen.
Van Haasteren (alsof 't 'm spijt): Och! — Enfin, dan zal ik bij gelegenheid alleen wel eens kijken. U weet, ik ken op uw kamer de weg!
T r ip s (op zijn horloge ziend): Lize, 't wordt tijd.
L1 z e ('n weinig verbaasd): Watblief?
Trips (uit gewoonte): We moeten opstappen — (z'n vergissing bemerkend) Ik wil zeggen:
Lize (lachend, toch verontwaardigd, terwijl ze opstaat): Dat uk moet opstappen!
Trips (onverbiddelijk): Als je 't zoo wil uitdrukken: ja. Je weet, ik maak 't niet graag laat. 't Is ook beter voor jou. Anders kan je er 's morgens niet uit.
Lize: Wat *n bezorgdheid!
Trips: En de kinderen moeten intijds aan t ontbijt, roor de school.
Lize (tot de anderen): U ziet 't: bij jaagt me weg!
VanHaasteren (schertsend): Kom, u zal toch eerst uw glas leeg drinken?
Trips: Wat? Heb je nu tóch weer genomen? (bijna opspelend). Je kan er niet tegen!
Lize (wanhopend): O, o, o! _ (Jo de hand gevend). Nu dag, mevrouw, ik heb 't erg aardig gevonden.
J o: Wij ook. Komt u gauw eens terug?
Li ze (met nadruk): Heèl, heel graag!
VanHaasteren/oprfen achtergrond): Wacht, ik zal u wegbrengen.
Lize (als afwerend): Och, 't zijn maar drie straten. J o: Nee, natuurlijk. TJ kunt niet alleèn gaan. Lize: Als 't dan móét! (op Trips doelend): Hij zal me niet wegbrengen.
VanHaasteren: Nee, dat gaat niet. n Man, die z'n eigen vrouw thuis brengt! De menschen zouden er van spreken! — Uw mantel! (gaat de gang in).



57
II, 4 57
Lize: O, doet u geen moeite! (tot Jo). Tot ziens dan! J o: Graag!
(Lize werpt 'n zijdelingschen blik op Trips, die strak voor zich kijkt, gaat dan zonder groet de gang in. Jo volgt haar).
Jo (in de deur): Ja, in de gang hangt ook 'n spiegel.
VanHaasteren (in de gang): Dit is uw hoed?
Lize (eveneens onzichtbaar): Dank u! (Trips heeft z'n notitieboekje uitgehaald en schrijft iets op).
Jo (na 'n oogenblik, om iets te zeggen): 't Blijft mooi weer voor den tijd van 't jaar.
Lize/'onzichtbaar): Ja.
Van Haasteren: Drommels, daar is meneer Laners er met m'n sleutel van door!
J o: Nee, die heeft-ie mij teruggegeven. Wacht! (gaat gauw den sleutel halen in de andere kamer. Van Haasteren komt terug met hoed en jas).
Van Haas teren: O? Mooi! — Is u klaar, mevrouwtje? Komaan dan! — (staat 'n oogenblik naar Trips te kijken). Eh, zie ik u straks misschien nog?
Trips (notitieboekje dichtklappend): Pardon! U zegt?
Van Haasteren: Vind ik u straks nog?
Trips: Als u niet lang weg blijft?
Van Ha as ter en: O, 'k ben in 'n oogenblik terug! (tot Jo, die hem den sleutel geeft). Dank je. (staat 'n oogenblik aarzelend). Ja, dan ga ik maar. — (tot Jo). Meneer Trips houdt je gezelschap.
Jo: Heel vriendelijk!
VanHaasteren (voor zich): Ja, vriendelijk genoeg! (staat weer).
J o: Laat mevrouw toch niet wachten!
Van Haasteren: 't Lijkt wel, of je me weg wilt hebben!
Jo: Onzin!
Van Haa stèren (onwillig): Enfin, tot straks dan! (keert zich nog eens om). Hm! (onzeker af). J o (roept nog eens in de gang): Mevrouw! Lize (in de verte): Mevrouw! (Jo sluit de deur).



58
VI JFDE TOO NEEL
II, 5
J o, Trips.
(Trips slentert bij de rustbank, Jo ruimt de glazen op).
T r i p s (na 'n oogenblik): U whist goed. Jo: Vindt u?
Trips: Heel wat beter dan m'n vrouw. Die kan 'r gedachten nooit op één ding bepalen. Daar heb 'k al 'n moeite mee gehad!
J o (met 'n lachje): Zoo zijn vrouwen!
Trips (stipuleerend): Pardon! Ik meende juist te «eggen, dat ü
J o: Complimentjes!
T rips (op z'n stuk): Nee, nee. Dan kent u me niet. Als ik vond, dat u niet goed speelde, zou ik daar even eerlijk voor uitkomen. Zoo bén ik. (neemt plaats).
J o: Zijn eerlijke menschen altijd verstandige menschen?
Trips (zonder al te oeel zelfoverschatting): In elk geval achtenswaardige menschen. (stilte).
J o (halverwegen de muurkast): Ach, ik ruim maar op en u wilt nog wel wat wijn?
Trips: Dank u. Ik heb m'n tax gehad.
J o: Deze zal u anders geen kwaad doen.
Trips: Toch! 'k Wijk nooit van 'n regel af.
J o (heeft de flesch in de kast gezet, staat even voor zich te kijken, gaat dan langzaam naar de tafel in 't midden, waaraan ze eveneens plaats neemt; zacht): 't Zal me toch benieuwen, of-ie nu werkelijk dadelijk thuis komt.
Trips (met eenigen schrik, half opspringend): Wat bedoelt u?
J o: Ach, m'n man is iemand van 't oogenblik. Recht staat op 'm maken, kun je nooit.
Trips (aanhoudend, staat op): Wat bedoelt u daar dan mee?



59
[I, 5
J o: Och, als-ie plots iets in z'n hoofd krijgt, dan moet 't ook gebeuren.
Trips {dringend): In z'n hoofd, zegt u?
J o: Ja. Hij was van plan, dadelijk terug te komen. Maar 't kan best zijn, als-ie uw vrouw heeft thuisgebracht... dat-ie dan nog 'n uur gaat rondwandelen. Zoo is-ie.
Trips (eindelijk begrijpend en geheel gerustgesteld): 01 (gaat weer zitten).
J o (zacht): Vroeger heb 'k me daar dikwijls boos om gemaakt en er ook wel verdriet van gehad. Nu begrijp ik dat beter. Ten slotte leg je (je bij die dingen neer. (zucht even).
Trips: Ja, 'k begrijp, dat moet niet prettig zijn. Ik volg altijd m'n afgeteekende lijn. Dan weet ik, waar ik ben en waar ik terechtkom.
J o (losjes): Ja, dat is veel waard.
Trips (beslist): Alles! — (zachter). Daarom voel ik me hier zoo heerlijk thuis, 'k Heb alles zoo precies, zoo op tijd. Dat geeft me rust. Bij mijn vrouw moet de boel maar loopen, zooals 't loopt. Bij u vind ik medewerking, rust. En waarvoor trouwt 'n mensch anders dan om op rust te komen!
J o (na n' oogenblik, met 'n lachje): Grappig! Trips: Grappig?
J o: Ja. Omdat ik 't zelfde wel eens denk. Trips: U?
J o: U heeft 'n zekere regel in m'n huis gebracht, die me kalm stemt. U begrijpt dat misschien zoo niet. Maar sinds u hier is, ben ik tevredener.
• Trips (opstaand): Wat u daar zegt, mevrouw, beschouw ik als 'n groot compliment.
Jo (haast met iets droevigs): Ach, we kunnen 't beiden niet helpen.
(Trips staart even voor zich, zet zich dan op z'n oude plaats aan de speeltafel).
Trips, (na 'n aarzeling): Wilt u gelooven, dat ik er bijna tegen opzie, om benoemd te worden?



60
II, 5
J o: Dat meent u nietl
Trips (dringend): Ik verzoek u nogmaals, mevrouw nooit te willen twijfelen aan wat ik zeg. Wat ik beweer, kan direct op zegel.
J o (verwonderd). Maar ik dacht toch, dat 't uw grootste illusie was, notaris te worden!
Trips: Dat heb ik ook altijd .gedacht. Maar dat schijnt nu toch anders te zijn.
J o (begrijpend, vrouwelijk): 01
Trips: Ik meen 'tl Die huiselijkheid hier, 't gevoel, verzorgd te zijn, ik zou 't zoo missen. Ik heb wel zelden 't genoegen om, zooals van avond, uw gezelschap te hebben, maar toch, al zit ik daar (wijst naar de andere kamer), ik weet, dat u hier is. En al zijn de deuren gesloten, men is toch niet geheel gescheiden. Ik ben dikwijls gelukkig in die intimiteit.
J o (er over keen loopend): Ik vind 't prettig, dat u 't hier zoo naar uw zin heeft
Trips: En als ik benoemd word, zal dat alles weer veranderen!
J o (als boven): Ja. Wordt 't dan tusschen u en uw vrouw werkelijk niet meer goed?
Trips (schamper): Heeft u dat dan vanavond niet gezien? We zijn nog geen oogenblik bij elkaar, of 't is weer 't oude liedje. Nee.
J o (als boven): Dus als u benoemd wordt
Trips: Dan....
J o (lachend): Hertrouwen, meneer Trips!
Trips (pijnlijk getroffen): Dank ul Ik houd van logica. Scheiden om de mogelijkheid te openen op 'n nieuwe scheiding, zou daar recht mee in strijd zijn. (langzaam). Nee, 't eenigste, wat er dan op zit, is 'n huishoudster.
J o (nadenkend): 'n Huishoudster? (na 'n oogenblik). Och, als u 't treftl
Trips: Wat dan nóg?
J o (langzaam): Ja, 't ware is 't natuurlijk niet Trips: Nee. Zooals ik 't hier heb, krijg ik 't niet terug.



II. 5. 6
61
Jo (ontwijkend): Och! (na 'n stilte, plots op anderen toon, half opstaand): Ik moet uw boterhammetje nog klaar zetten.
Trips {snel): Nee, laat u dat vanavond maar!
J o: Waarom?
Trips (zoekend): Ikke heb geen trek. Ik weet niet,
hoe 't komt, maar re.... (op zijn manier galant). En dan ; wil ik u alle moeite besparen!
Jo (schertsend): Waarom? Ik heb 't toch op me genomen?
Trips (snel): Zeker, zeker. Maar . nee, laat u 't
vanavond liever.
J o (weer zittend): Zooals u wiltl (pauzetje).
ZESDE TOONEEL
De vorigen; Van Haa stèren komt rumoerig I terug, nog met hoed en jas.
VanHaasteren: Daar was 'k dan weer!
J o: Hemel, je doet ons schrikken!
VanHaasteren/' quasi luchtig): Anders ben je toch zoo schrikachtig niet.
J o: Ik heb je niet eens boven hooren komen, (tot Trips). U?
Tr ip s (uit z'n gedachten opschrikkend): Nee! Jo: Je bent gauw terug.
VanHaasteren (niet zonder schamperheid): Had je liever, dat ik langer was weggebleven? J o ^geraakt): Wat 'n malligheid!
Van Haasteren (loopt met groote stappen heen en weer. Iets vriendelijker): 't Is prachtig weer. De maan ■schijnt;
Trips (nog in gedachten, na 'n oogenblik): Eh?.... De maan?
VanHaasteren/'stekelig): Ja, de maan. — De zon is al onder.



62
II, 6
Trips: 'Eu, schijnt-ie iaan den voorkant?
Van Haasteren: Aan den voorkant? Dat weet 'k niet. 'k Zou zeggen, aan den bovenkant.
Trips: 't Is maar, als ze vóór staat, moet k m'n gor- ; dijnen goed sluiten. Met de maan kan ik niet slapen.
VanHaasteren (nog steeds heen en weer loopend, \ kort): Ja, dat zei uw vrouw ook.
Trips/niet geheel gerust): Wat? Kan ze niet slapen?
VanHaasteren: Als ze in de maan kijkt, ja.
Trips/minachtend): Net iets voor haar!
VanHaasteren (humeurig): En u zegt toch zélf IJ
Trips: Omdat 't me hindert. Maar zij gaat er van droomen!
Van Haasteren (als voren): Droomen kunnen toch I ook hinderen! Trips: Dat wel. (stilte).
Van Haas teren (met duidelijke bedoeling): Blijft u nog lang op?
Trip s(snel opstaand): Nee. 't Is al over m'n tijd.
Van Haasteren (iets beleefder): Ik jaag u niet weg. Alleen, wij denken er ook over.
J o (licht verwijtend): Wat heb je opeens 'n haast!
Van Haasteren (gemelijk): Als jij liever nog blijft zitten!
J o (stil): O, nee!
Trips: Dan zal 'k m'n liniaal maar weer meenemen. — Mevrouw, ik dank u wel voor 't aardige avondje.
J o (hem de hand gevend): Dan hopen we 't nog eens te \ herhalen. Meneer Trips!
Trips (geeft Van Haasteren de hand): Meneer Van j Haas teren!
Van Haasteren (eenigszins gehaast): Tot genoegen! j Trips (naar den fond gaand): Dat hebben we dan alweer gehad, (zich nog eens omkeer end). Wel te rusten! J o: Slaapt u wel.
(T r i p s af, terwijl hij de schuifdeuren achter zich sluit).



II, 7
ZEVENDE TOONEEL
63
VanHaasteren, J o.
Van Haasteren loopt heen en weer, J o verzet 'n aschbakje.
Van Haasteren: Oef, wat is 't hier warm! Jo (weer na 'n oogenblik): Nu, igaan we dan? Van Haasteren: Nee. Ik ga nog niet naar bed. J o: En je zei....
Van Haas teren: Nu ja! Die kerel begon me te vervelen.
Jo: Erg beleefd was je tenminste niet!
Van Haasteren: Ach, wat! (trekt z'n jas uit, gooit die op 'n stoel).
J o: Gooi je boel toch niet overal neer!
Van Haasteren: Wat komt 't er op aan, waar of die jas ligt!
J o: Ik kan 't maar opruimen!
Van Haasteren: Vreeselijlc, hè? — Misschien ga Tc nog wel uit. J o: Zoo laat?
VanHaasteren: Je praat, of 't nacht is!
Jo: 't Scheelt niet veel. — (zachter): Toe, je bent bijna nooit thuis. Laten we nu gelijk naar boven gaan!
VanHaasteren (vriendelijker): God, kind, kijk us, zóó'n kei van 'n rol! (haalt 'n cahier uit z'n zak), 'k Ken ér nog geen woord van.
J o (met 'n zucht): Wou je die vanavond nog leeren?
Van Haasteren (weer humeurig): 'k Moet er tenminste 'n stuk van in m'n hoofd zien te krijgen. -Eindeloos gezeur! Jouw salon-werk!
Jo (sptjlig-berustend): Ja, als ,je werken moet?
Van Haasteren (bemoedigend): 'k Maak 't niet lang. Als 'k de voornaamste clausen d'r maar in heb. Ga jij vast naar boven. Tot straks, kind. (kust vluchtig 'r voorhoofd}.



64
n. 7. «
J o (met 'n zucht): Ja, tot morgen.
VanHaasteren (vriendelijkjes): Geen kunstjes, hè?
Jo (aan de deur): Goeiennacht.
VanHaasteren: Goeiennacht.
(Jo met 'n stillen blik op Van Haasteren af).
Van Haas teren {opent de schuifdeuren voorzichtig n kier): O, hij is ook al naar bed. D'r brandt geen licht meer. Dan kan 'k tenminste „praten", (terloops). Wanneer komen die gordijnen hier toch? Dat duurt nu al maanden!
ACHTSTE TOONEEL
Van Haasteren.
Hij staat 'n oogenblik voor zich te kijken, wordt dan opmerkzaam, luistert. Hij gaat naar. de deur, opent die behoedzaam, luistert in de gang. Hij gluurt ook weer even door de schuifdeuren, loopt weer naar de andere deur en verdwijnt zelfs 'n oogenblik in de gang. Komt terug, staat nog even aan de open deur, haalt dan de schouders op, mompelt: „onzin!" Sluit de deur. Staat in gedachten. Zucht. Neemt z'n rol van de tafel, bladert er in. Loopt 'n paar regels over, werpt rol weer neer. Ziet naar den schoorsteen, loopt langzaam naar 't portret, bekijkt dit langdurig. Zucht, staart voor zich, blaast, dat-ie 't warm heeft. Neemt z'n rol weer op, gaat terug naar den schoorsteen, neemt 't portret in de andere hand. Kijkt beurtelings op 't portret en in rol. Begrijpt dan, dat 't zoo niet gaat. Zet portret weer neer en werpt de rol op tafel. Loopt heen en weer, handen in de zakken. Steekt sigaret aan. Staat te rooken. Kijkt weer naar portret en rol. Neemt eindelijk rol weer op, doch bedenkt zich dan. Loopt naar de kast, schenkt zich 'n whisky in met spuit, neemt 'n flinke teug. Dit wekt 'm op. Hij denkt nu niet aan 't portret, gaat loopend z'n rol leeren.
Van Haasteren (leest): „Mevrouw, als u ook maar in 't minst kondt vermoeden, hoe aangenaam 't me was, u weer te mogen ontmoetenJ En nu ik op 't punt sta, weer



II. 8, 9
65
van u te gaan, wil ik u iets zeggen, dat me reeds lang op de ziel brandt. Neen, mevrouw, tracht me niet te weerhoudenl Ik móét me uiten, (blaast even, uit z'n rol) Oef! (nipt aan z'n glas, neemt 't voorgaande dan nog eens over, halfluid, nu en dan in z'n rol ziend, Is dan ongemerkt den schoorsteen weer genaderd, staat voor 't portret en zegt z'n clausje voor de derde maal, nu vrijwel uit 't hoofd, doch z'n woorden nog zoekend). „Mevrouw, als u ook maar in 't minst kondt vermoeden, hoe aangenaam 't me was, u weer te mogen ontmoeten. En nu ik op 't punt sta, weer van u te gaan, wil ik u iets zeggen, dat me reeds lang op de ziel brandt. Neen, mevrouw, tracht me niet te weerhouden! Ik móét me uiten." — (neemt 't portret op, bekijkt 't aandachtig en begint onwillekeurig opnieuw:) „Mevrouw, als u ook maar in 't minst kondt vermoeden, hoe aangenaam 't me was, u weer te mogen ontmoeten. En"... (houdt op, begrijpt dan 't komische van de situatie). Wel verdomme! (zet portret nijdig neer, doet 'n paar stappen. Staat stil, ziet z'n jas, kijkt er naar. Is besluiteloos. ■ Trekt dan kordaat z'n jas aan, zet hoed op, wil de lamp uitdraaien. Bedenkt zich echter nog). Ach, nee! (ontdoet zich met 'n zucht weer van hoed en jas, neemt weer 'n teug, gaat met z'n glas naar de rustbank, legt zich op den rug, staart, handen achter 't hoofd, naar 't plafond. Verveeld.) Hèhè! (stilte: er wordt getikt).
Van Haasteren (verwonderd): Wie is daar?
NEGENDE TOONEEL
Van Haasteren; Trips opent de schuifdeuren 'n weinig, kijkt aarzelend naar binnen.
Trips: Pardon! (zoekend). O, is u daar? Ik zag nog licht. Ik kan onmogelijk slapen. Ik wou m'n lamp opsteken, maar ik heb geen lucifers. Heeft u misschien.... ?
Van Haasteren (is blijven liggen, haalt doosje lucifers uit z'n zak): O, zeker! Als 't u blieft!
De Gescheiden Echtgenoot 5



66
II. Q
Tripa (is tot achter de tafel genaderd): O, dank u. (wil weer heengaan). Excuseer, dat ik u gestoord heb.
Van Haasteren: Volstrekt nietl — Gaat u nog wat werken?
Trips (aan de schuifdeuren): Nee, daar staat m'n hoofd niet naar. Ik ben wat onrustig. Ikke....
Van Haas teren: Komt u dan hier zitten?
Trips (aangenaam verrast): Ja, als ik u niet hinder?
VanHaasteren: Och, neel Ik ben ook wat onrustig. Werken kan 'k evenmin. En slapen kan ik ook al niet
Trips: Ja dan!
VanHaasteren: Neemt u 'n makkelijke stoel. Trips: Nee, ik zit altijd liefst op 'n gewone. Van Haasteren: ik niet
(Trips neemt plaats rechts van de tafel nu in 't midden). Van Haasteren (plots opspringend): Pardoni 'a Whisky?
Trips (aarzelend): Ik gebruik zoo zelden iets. VanHaasteren: Nu ja! Zoo'n bijzondere avond! Trips: Ja, 't is wel 'n.... bijzondere avond Van H a a s t e r e n (is al naar de kast geloopen, enz.): Veel? Weinig? Trips: Middelmaat.
Van Haasteren: Ach ja, zoo'n solide mensch als u! (heelt hem 'n glas ingeschonken). Rookt u nn?
Trips (weer aarzelend): Zou ik?
Van Haasteren: Waarom niet? Zoo'n trekje!
Trips: Als 'k dan 'n sigaar mag hebben? Sigaretten rook ik nooit.
Van H a a s t e r e n: 0, 'n sigaar? Wacht! (presenteert uit 'n doos).
Trips: Dank u. — Knippertje heb ik zelf.
Van Haasteren: Ja, en lucifers heeft u nu ook.
Trips (met 'n lachje): Juist!
Van Haasteren (gaat tegenover hem zitten, kijkt naar den schoorsteen): 'n Goed portret van uw vrouw! Trips (ontwijkend): Och!



67
II, 9 67 Van Haasteren (met vuur}: Ik vind 't werkelijk heel
bijzonder! If^lÉ T r ip s (als voren): Hm!
(Van Haasteren kijkt hem eens uit de hoogte aan, haalt dan de schouders op. Stilte).
Trips: Ik heb de maan gezien.
Van Haasteren: Zoo? Wat zei-iel
Trips (er niet op ingaand): 't Is toch wel mooi, zoo'n maan.
Van Haasteren (losjes): O, zeker! (stilte). Aardig, als je bedenkt, hoeveel menschen er tegelijk naar die maan kijken! Uw vrouw nu misschien ook.
Trips (onwillig): Dat kan wel. (drinkt).
VanHaasteren (weer na 'n oogenblik): Nee, ik ben er bepaald over uit
Trips: Ja, 't heeft me ook gefrappeerd.
VanHaasteren (verwonderd): Héél En k dacht...
Trips: Wat dacht u?
Van Haasteren: U zei zooeven toch....
Trips: Wat zei 'k zoo even? (zich nog eens overtuigend). U heeft 't toch over de maan?
Van Haasteren: Pardon, ik 'bedoelde 't portret.
Trips (weer onwillig): O, 't portret! (drinkt).
VanHaasteren: 't Karakter zit er zoo goed in.
Trips (met 'n zucht): Ja, 't karakter zie je er wel uit. — Heeft u er hier geen van uw vrouw?
Van Haasteren: Nee, die houdt er niet van.
T ri ps: De mijne wel. (nurksch). Die laat zich elk oogenblik fotografeeren.
VanHaasteren: Ze mag dan ook gezien worden!
Trips: Dat is nog geen reden. Uw vrouw bijvoorbeeld mag er even goed wezen.
Van Haasteren (losjes): Zeker, zeker!
Trips: Maar ze verschillen erg. Zoo'n heel andere opvatting van 't leven. Uw vrouw is voor plicht. De mijne denkt alleen aan uitgaan, hoe ze zich zal amuseeren.



68
TT O
Van Haasteren (als voren): Och, de eene vrouw of de andere, dat zal elkaar niet zooveel ontloopenl
Trips: Nee, nee, nee! Dat ben ik niet niet u eens. Enfin! (drinkt weer. Na 'n oogenblik). Uw vrouw voelt niet erg voor tooneel?
Van Haasteren: Nee( ten minste niet om zelf mee te spelen. Goddank!
Trips: Neemt u me niet kwalijk, maar zoo liet u zich tegenover mijn vrouw toch niet uit!
VanHa»steren (half schertsend): Ja, kijk u eens, dat is niet 't zelfde. Wat je van je eigen vrouw niet wil, gun je nog wel aan de vrouw van 'n ander, (zoekend). Dé uwe lijkt me eenigszins romantisch.
Trips: Dat is juist de trek in haar karakter, die 't meest onderdrukt moet worden.
Van Haasteren (luchtigjes): Van 't standpunt van den echtgenoot bezien, misschien wet
Trips (dringend): Wilt u zich tegenover haar dan als 't u blieft op dat standpunt plaatsen?
Van Haasteren (verwonderd): Watblief?
Trips: Ik bedoel, wat 't tooneel betreft
VanHaasteren: O! — Zooals u wil. (na 'n pauze, droomerig): Zoo, is de maan nog zoo mooi?
Trips (wijzend): Ja, zóó groot!
Van Haasteren fmet verborgen spot): Enorm! (Trips gaat naar zijn kamer, trekt de lancasters op en komt dan terug, de schuifdeuren open latend. Van Haasteren ' doet de lamp, welke 'n dag-en-nachtbrander heeft, zoo goed als uit, zoodat de maan duidelijk naar binnen schijnt. Beiden zitten nu aan de tafel, met den rug naar het publiek).
Trips: Uw vrouw kan 'm ook zien. Van Haasteren: Prettig voor de maan! Trips/"opgewekt door de whisky): Er zal tenminste wel eens 'n leelijker vrouw naar kijken! VanHaasteren (onverschillig): Dat zal wel. (na 'n



II, 9
69
oogenblik, weer droomerig). Geit, dat je je niet kunt voorstellen, dat 'n lèelijke vrouw naar de maan kijkt
Trips (als voren): Ja! Waarom eigenlijk?
Van Haasteren/a/s voren): Omdat de maan is als 'n spiegel, waarvan je denkt dat ze alleen 't beeld opvangt van iets moois, 'n bloem, 'n droom, 'n lief gelaat (plots met spot). Stel je voor, dat je schoonmaakster er in keek! Dat is te mal.
Trips: Hihihihi!
Van Haasteren /weer droomerig): Als er twee menschen tegelijk naar de maan keken, moesten ze elkaar kunnen zien.
Trips: Ja! Dat is 'n aardig idee.
VanH aasteren: Dathópen, geloof ik, velen ook. Ze zoèken elkaar.
Trips/één en al instemming): Ja, ja!
VanHaasteren: Maar verbeeld je nu eens, dat twee vrouwen op 't zelfde oogenblik naar één man keken!
Trips (getroffen): Hééé!
Van Haasteren: Dan zag je zeker lèelijke gezichten! 't Gebeurt ook wel. 't Heet dan: „Er trok 'n wolk over de maan."
Trips: Zoo?
Van Haasteren: Mogelijk kijken uw vrouw en de mijne er nu wel in. Trips (benieuwd): Zou 't?
VanHaasteren: Wie weet! — Maar, och, wat zotten die er zoeken? Trips: Ja, dat is zoo.
Va_n Haasteren (na 'n stilte, animeer end): Nog 'n whisky?
Trips (na 'n aarzeling): Ja! Voor deze keer....! . (Van Haasteren wÜ opstaan, om in te schenken).



70
TIENDE TOONEEL
II, 9, 10
Devorigen. J o komt terug in peignoir.
Jo (verbaasd): Héééé! — Ik dacht ook al, ik hoor stemmen.
Van Haasteren: Bén jij nog op? Ja, wij kunnen geen van beiden slapen,
J o (zacht): Ik ook niet Er is zoo'n heerlijke maan.
Van Haasteren (plagend): Zei k 't niet? Ze heèlt er naar gekeken!
J o: Wat bedoel je?
Van Haasteren: Niets, kind, niets, (meer en meer in stemming). Kom wat bij ons zitten. Wacht, laat ik jou eens 'n likeurtje geven.
J o: Maar WillemI
Van Haa stèren: Ach watf Kijk, meneer Trips bezondigt zich zelfs aan 'n toddy!
J o: Ja, danl Kom, laat ik ook maar eens zwak zijn.
Van Haasteren (plagend): O, dus, omdat meneer Trips.... (tot Trips). U ziet, ik ben hier volstrekt niet meer van tel.
Trips: Hihihihihi!
(Van Haasteren loopt fluitend naar de kast, haalt er 'n likeurstelletje uit. Jo en Trips zitten aan de tafel. Jo kijkt voor zich. Trips ziet haar steels aan. Van Haasteren komt terug, wil Jo inschenken. Er wordt gebeld. Allen kijken verwonderd op).
J o: Wat kan dat zijn?
Van Haasteren: Dat weet ik niet. (krijgt plots 'n
ingeving). Of, wacht! Ik heb zoo'n idee ! 'n Oogenblik!
(haastig de gang in).
J o (na'n oogenblik luisteren): Daar begrijp ik niets van. Zoo laat!
Trips: De nachtveiligheidsdienst? Als uw man de
deur heeft laten openstaan? Hij is nogal. slordig.
J o: Ja, dat is-ie wel. Maar dat denk ik toch niet



II. 10. 11
71
Trips (opeens): Mag ik u nu maar inschenken, mevrouw?
J o: O, graag! Maar: niet te veel.
Trips (op zijn manier luchtig): Och, voor zoo'n keertje! (schenkt in. Van Haasteren komt terug).
Van Haasteren: Jullie raadt nooit, wie er isl Jo (zeer nieuwsgierig): Wie dan?
Van Haasteren: Uw bloedeigen vrouw, meneer Trips!
Trips (ten hoogste verbijsterd, 't likeurkaraf je in de hand): Hèèè?!
ELFDE TOONEEL De vorigen. Lize met hoed en mantel.
Van Haasteren: Welkom, mevrouwtje, welkom! Trips: Jij?
Lize (hoofdzakelijk iot Jo): Ach, 't is schandelijk, 'k Maak wel m'n excuses. Maar ik heb daar net vergeten, hèm iets te vragen. En omdat ik toch niet slapen kon, ben ik nog 'n eindje gaan loopen en ik zag nog licht schemeren en zóó ben ik zoo brutaal geweest, nog even te bellen,
Jo (haar op 'r gemak brengend): 't Beteekent niets!
Trips (nog volstrekt niet gesticht): Is dat dan zoo iets belangrijks, wat je me te vragen hebt?
Lize (onzeker): Ja, morgen komt die rekening van Siebels.
Trips: 'k Heb je toch gezegd: stuur alles naar 't kantoor!
Lize: O? Ook dingen voor mij?
Trips: Natuurlijk! Moest je daarvoor in den nacht nog de straat op?
Van Haasteren: Kom, meneer Trips! U moest blij zijn, dat u nog zoo laat 't genoegen smaakt, uw eigen vrouw te zien! We zitten hier nu tóch zoo gezellig bij elkaar! Hoe



72
II. 11
meer zielen, hoe meer vreugd! — Kom, doe uw mantel af. Lize: 0, galant is hij nooit.
Van Haasteren: Dat zullen wij ra dan wel keren, mevrouw! (helpt haar).
Lize (interessant): En ik moest nog wat wandelen! (hemelsch). De
Van Haasteren (overtuigd): De maan!
Lize (verbaasd): Héél Hoe weet u dat?
Van Ha as teren: Ja, als ik u dat moest vertellen! Kom, drink 'n likeurtje.
Lize: 'n Likeurtje?
J o: Hè, dat zou gezellig zijn! Houdt u me gezelschap.
Lize (ook 'n weinig loskomend): Ja, als jullie allemaal wat drinken! (verwonderd tot Trips). Jij ook?
Tr ip s (er over heen loopend, zoekend): Hm? Ja, ach, n-'n-'n.... Spuitwater met met met
Van Haasteren: Hij is al aan z'n derde whisky, mevrouwtje!
Trips (verontwaardigd, toch weer met z'n lachje): Hè! — Hihihi!
Lize: Hij gaat vooruit!
Van Haasteren: Nu nog uw hoed.
Lize (bang voor haar haar): Nee, die zal ik zélf wel even afzetten, (snel de gang in; Van Haasteren wil haar na met 'r mantel).
J o (even 't hoofd omkeer end, met iets van stekeligheid): Als je toch zoo aan 't opruimen bent, neem dan meteen je jas mee!
Van Haasteren (komt terug, geprikkeld): Hè, jij met je jas!
Jo: D'r moet toch éénige orde zijn!
VanHaasteren (weer in z'n goed humeur): Meneer Trips, dat leert ze van u!
Trips: Ja! Hihihihif (Van Haasteren af in de gang).
Jo (na'n oogenblik, plagend): Zoudt u uw vrouw niet eens inschenken?
Trips (onwillig): Hm! —(plots, met bedoeling). Als a



H, 11
73
't vraagt, met genoegen, (schenkt 'n tweede likeurglaasje vol).
VanHaasteren (komt lachend terug met Lize): Val nu maar neer, waar je wil. Sons gêne!
Lize (dwepend): Wel eens heerlijk, zoo'n nacht-leven!
Van Haasteren (spottend): Ja, 't is hier bijna Parijs! — (geeft Trips 'n slag op den schouder). Jij krijgt nog 'n toddy van me, ouwe heer!
Trips (verschrikt): Hihihi!
(Van Haasteren schenkt Trips en zichzelf nog eens in en neuriet onder de hand: „Minuit, Paris!" etc. Allen zijn dan aan de tafel gezeten, hebben hun glas of glaasje voor zich. n Zwijgen. Ieder drinkt even. Weer 'n zwijgen. Ze kijken elkaar aan).
Van Haas teren: Daar zitten we nou!
Lize: Ja.
Jo: Ja.
Trips: Ja, daar zitten we nou. (zelfde spelletje). Van Haasteren (opeens): Als we nog 'n robbertje legden?
Trips: Dat is n idee! Maar dan blijven we hier zitten! Lize: Wij vinden 't goed. (tot Jo). Niet waar? J o: 0 ja!
VanHaasteren/i's opgestaan): Komaan dan! (haalt de kaarten van 't speeltafeltje). Trekken we eerst?
Trips (er bij): Nee! Ik speel weer met u, mevrouw. (dringt Van Haasteren van zijn plaats en komt met z'n rut naar 't publiek te zitten).
Lize (tot Van Haasteren): En u met mij? Leuk!
Van Haasteren: Honnig! — Onze candidaat geeft
Trips: Alleen voor sans-atout forcél
J o: Maar, meneer Trips, dat is immers dobbelen!
Trips: Ja, maar met zoo'n maan!
J o (zacht): Hè ja, die maan!
Lize (dwepend): Hè ja, die maan!
Van Haasteren (het licht weer neerdoend): Met zoo'n maan! (Allen staren naar de maan. Scherm).



DERDE BEDRIJF
Het tooneel verbeeldt weer de huiskamer bij de Van Ha&sterens.Kleinigheden zijn veranderd. Er hangen bijv. versehe lauweren boven de rustbank, 't Loopt tegen half drie in den middag.
EERSTE TOONEEL
Jo, Houtman.
Jo, in peignoir, zit rechts van de tafel; Houtman, nog in de zwarte jas van 't eerste bedrijf, tegenover haar. Ze kijken beiden 'n oogenblik zwijgend voor zich.
Houtmanfie gesprek-pauze beëindigend): Dus u weet niet, of m'n zoon — want ja, ik wil hem ook nu nog zoo noemen! — vandaag terug komt?
J o: Nee, meneer Houtman. Hij heeft niets geschreven. Maar 'k geloof wel, dat 't de bedoeling was.
Houtman: M'n dochter heeft ook niets gehoord. Enfin, in hun positie is dat niet te verwonderen. — (plots, heftig). Maar ik vraag u: wat zegt u nu van zoo'n toestand, mevrouw?
J o: Hoe bedoelt u?
Houtman: Ik vraag u: zijn dat echtscheidingen? Ik begrijp de jongelui tegenwoordig niet, ik begrijp ze niet! Als men in onzen tijd scheidde — ik zeg „als" — dan deed men dat góéd, zóó, dat ieder wist, waaraan men zich te houden had. Maar tegenwoordig! Dat loopt van elkaar weg, dat huurt kamers, dat woont hier, dat woont daar en je weet nooit, of twee menschen nog getrouwd zijn of niet.



III, 1
75
J o (kalm): Maar ze zijn nu toch .gescheiden?
Houtman (z'n edele opwinding voor 'n oogenblik weer 'n weinig temperend): Nee, mevrouw, dat is 't juist! Waren ze 't maar! Ja, 't vonnis is uitgesproken. Maar zoolang dat niet ingeschreven is — 'n zeer belangrijke formaliteit! — zijn ze feitelijk nog niet gescheiden. En de advocaten maken daar geen haast mee!
J o: 0? Ja, dat wist ik allemaal niet zoo precies.
Houtman: En m'n dochter! Wat die op 't oogenblik weer heeft? 't Is me 'n raadsel! Vanmorgen was 'k nog bij 'r. 'k Zeg: „ga naar je advocaat. Laat er 'n eind aan komen" — Nee," zegt ze, „ik Iaat alles aan m'n raadsman over." Ik naar hèm toe. „Nee," zegt die, „ik doe niets zonder uw dochter." Zoo word ik van 't kastje naar de muur gestuurd. En die toestand mag zoo niet blijven, al was 't alleen voor haar reputatie! Die heeft tóch al geleden door die malligheid van 't tooneel.
Jo (gauw over iets anders pratend): U zal anders wel blij zijn met die benoeming van üw zoon?
Houtman: Zeker, voor hèm doet 't me genoegen, 't Is altijd verheugend, als men z'n pogingen met succes bekroond ziet. Maar ik vraag: zijn dat resultaten? Hij nu al twee weken in Slikkeveen en zij hier! En uiterlijk over acht dagen moet-ie zich daar vestigen. Dan is hij Slikkeveender, zij blijft Haagsche. — Daarom moet er zoo spoedig mogelijk 'n eind aan komen! Hij kan toch niet in dat gat gaan zitten als ongescheiden gescheiden echtgenoot!
J o: Nu, lang wegblijven zal-ie in alle .geval niet meer.
Houtman: Nee.... 'k Heb 'n brief voor 'm geschreven, voor 't geval dat 'k 'm niet vond. Wilt u dien aan 'm geven?
J o (den brief aannemend, dien ze op tafelt legt): Zeker, meneer Houtman.
Houtman f opstaand): Ik heb ook nog naar Slikkeveen geschreven. Op die manier ontloopt-ie me niet. Als schoonvader dien ik hem te wijzen op z'n plicht. Scheiden, scheiden en liever vandaag dan morgen. Dat dienen ze zich



76
ITT <
beiden wel in te prenten! — (buigend). Mevrouw! Jammer, dat 't verblijf van m'n zoon hier 'n verzoening niet in de hand heeft .gewerkt. Ik zou bijna meenen, integendeel, 't Is er hier ook minder de omgeving voor.
J o (die eveneens is opgestaan, voor haar doen scherp): Wat wilt u daarmee zeggen?
Houtman (quasi luchtigjes): Aoh, 'n artisten-milieu, niet waar?
J o (als voren): Ja, 't is hier geen instituut
Houtman (op z'n plaats gezet): Pardon, mevrouw. U moet me wel begrijpen. U behoeft 't zich trouwens in 't minst niet aan te trekken. U is geen artiste. Maar u zult me toch moeten toegeven, dat 't merkwaardig was, hoe de definitieve breuk tusschen m'n kinderen direct ontstond, toen Lize die komedie-spelerij in 'r hoofd haalde.
J o (stil): Ach, meneer Houtman, ik begrijp zeer goed, dat die heele zaak hoogst onaangenaam voor u is. Maar, wat dat komedie-spelen betreft, dat is toch maar van erg korten duur geweest.
Houtman: Goddank! — Tóch, ik blijf die periode als van grooten invloed beschouwen. Enfin! — Wacht, ik zal dien brief even op z'n tafel leggen, (loopt met den brief naar den fond).
J o (snel): Nee, dat zal ik wel doen.
Houtman: Toch met! 'k Ben benieuwd, faoe-ie den boel heeft achtergelaten, (bij de schuifdeuren). Als u er tenminste niets tegen 'heeft?
J o (aarzelend): 't Is alleen maar, m'n man zit er op 't oogenblik te werken, ziet u?
Houtman (verwonderd): 0? — Ja, dat is wat anders.
J o (met 'n verlegen lachje): Ja, toevallig, (naar boven wijzend). M'n man's kamer was nog niet op orde en daar is 't zoo rustig.
Houtman: Nee, dan wil 'k 'm niet storen, (geelt den brief weer aan Jo).



III, 2
TWEEDE TOONEEL
77
De vorig en; Van Haasteren komt druk-doend uit de andere kamer; de schuifdeuren blijven 'n weinig open.
Van Haasteren {bijna tegen Houtman botsend): Pardon!
Houtman/terugwijkend): Pardon! VanHaasteren: Meneer! Houtman: Meneer!
J o: Meneer Houtman, Willem. Je weet wel
Van H aas teren: 0! Houtman? Juist. Van gehoord! Aangenaam, (drukt 'm de hand).
Houtman (eenigszins stijf): Aangenaam, {de heer en blijven elkaar 'n oogenblik staan aankijken).
Houtman: Ja, ik stond juist op 't punt, op te stappen.
VanHaasteren: Laat ik u niet tegenhouden.
Houtman (zonder bedoeling): Heel vriendelijk,
VanHaasteren: Beteekent niets!
Houtman: 't Is wel merkwaardig, dat ik u nooit eerder ontmoet heb.
Van Haasteren {luchtigjes}: Ach tja, hoe gaat dat, hè?
Houtman: k Heb anders wel 'n paar keer m'n best gedaan, kennis met u te meiken.
VanHaasteren: Bestaat nog gelegenheid voor. Gaat ü zitten.
(Jo gaat met den brief naar de andere kamer; de heeren nemen plaats). i^JD1
Houtman/na 'n stilte, heeft z'n bril afgeveegd, zet dien weer op en staart er Van Haasteren door aan): Zoo? Dus ü is nu meneer Van Haasteren?
VanHaasteren: Ja, neemt u me maar eens goed op. In „De Prins" sta ik ook. Maar niet altijd even geflatteerd.
Houtman (streng): Dat komedie-spelen van m'n kind, meneer Van Haasteren !
VanHaasteren: 0, die malligheid! Ja, 't was niet



78
ITT. 5
uit d'r hoofd te praten. En dan moeten vrouwen 't zelf maar weten.
Houtman (verrast): Ah! Ik wist niet, dat u er zóó over dacht.
VanHaasteren: Natuurlijk!
Houtman (haalt de wenkbrauwen op): 't Is 'n échec geweest, nietwaar? VanHaasteren: Wat? Houtman: Van m'n dochter?
Van Haasteren (alsof-ie 't over 'n groot succes heeft): O, enorm! Nog nooit zoo iets meegemaakt! Ze praten er nóg van. — Ik wist 't weL
Houtman (dringend): Maar dan hadt u 't 'r moeten beletten!
Van Haasteren: Beletten! Ként u de vrouwen, meneer Houtman? Houtman (waardig): Enkele.
Van Haa stèren: Ik ken ze allemaal. Tracht ze nooit van iets af te houden. Dan draven ze er op los, of hun leven er mee gemoeid is!
Houtman: Maar u, met uw prestige als acteur, hadt toch uw invloed kunnen uitoefenen!
VanHaasteren: Heeft ü 't wel eens geprobeerd?
Houtman: Bij m'n dochter?
VanHaasteren: Ja.
Houtman (aarzelend): Ja-wel.
Van Haasteren: En?
Houtman (als voren): Ik moet erkennen, niet altijd met het gewenschte resultaat.
VanHaasteren: Daar hebt u 't al! — TJ is geen minnaar van Kunsten?
Houtman (sussend): Zeker, zeker. Op z'n tijd mag ik graag eens 'n klassiek werk zien.
Van Haastèren: Ze schrijven anders toch, dat 't tooneel zoo opbouwend werkt. Is u 't daar niet mee eens?
Houtman (voorzichtig): Van uit de zaal gezien, misschien wel.



ITT. 1
79
VanHaasteren (lachend): Of u gelijk hebt! 't 'Gaat er mee als met 't schoone onderwijs. Als je als jongetje in de bank zit, lijkt 't je heel gewichtig. Maar sta je zelf voor de klas te dazen, den scheld je je eigen voor 'n grooten idioot. Niet waar?
Houtman (zich zwak verdedigend): Uw—uitdrukkingen—lijken me wat hoe zal ik 't zeggen
VanHaasteren ('m weer overbluffend): Wel nee! Doet u geen moeite!
Houtman (op anderen toon): Mag ik er op rekenen, meneer Van Haasteren, dat u mijn dochter van verdere ondoordachte stappen zult weerhouden.
VanHaasteren: Zeker! Want over acht dagen zit ik misschien op de boot naar Indië.
Houtman/ten hoogste verbaasd): Wat u zegt!
Van Haasteren (staat op, onrustig): Ja. Ik moet vandaag beslissen.
Houtman (als voren): Naar Indië? Welzoo! Dat zal niet prettig zijn voor uw vrouw. ,
VanHaasteren (snel): Nee, nee.
Houtman: Naar Indië, naar Indië! En zoo opeens! k Heb er tenminste in de krant nog niet van gelezen.
VanHaasteren (heen en weer loopend): Nee, 't is eigenlijk 'n gek geval, 't Ensemble-Van Ries heeft me opeens noodig.
Houtman (niet begrijpend): Maarre Kunt u dan
hier zoo plots weg? U is toch verbonden.
Van Haasteren (luchtigjes): O, aan 't tooneel beteekent dat niets!
H oji t m a n (stellig): Neemt u me niet kwalijk, maar ik vraag u: zijn dat principes? Van Haasteren (als boven): Die heb ik niet! ■Houtman: En de moraal?!
Van Haasteren (zich 'n weinig opwindend): Wat moraal? Ik zou juist 'n groote philister zijn, als k m'n contract niet verbrak!
Houtman (met 'n glimlach): 'n Origineele opvatting!



80
TÏT o
VanHaasteren (doordravend): Ja, meneer Houtman, al begrijpt u dat misschien niet! 't Is uit ideeële overging, dat k m'n directie laat zitten! M'n positie hier laat mets te wenschen. Maar al dat salon-werk zit me tot hiér. k Wil n anderen kant uit, 't breedere genre! Van RiCS heeft me dat beloofd Daarom, en daarom alléén, verstaat u, doe ik iets, dat volgens u niet door den beugel kan.
Houtman (opstaand, niet zonder verontwaardiging)Mijn stelregel was altijd..Enfin, dat doet er nu minder toe. — Meneer Van Haasteren, dank voor uw onderhoud
Van Ha as teren (weer blageerend): O, 't was wel door te komen!
H o u t m a n: U wilt mevrouw wel van me groeten? (tot Jo, die juist terug komt). O! Mevrouw, ik heb de eer J o: Meneer Houtman!
VanHaasteren: Ik zal u even uitlaten. Houtman (reeds bij de deur): Doet u geen moeite. Van Haasteren: Nee, 't is altijd veiliger. (Houtman af met Van Haasteren).
DERDE TOONEEL
J o, even alleen. Ze kijkt stil voor zich, schudt dan 't hoofd, zucht en loopt naar voren. Dan Van Haasteren.
Van Haasteren/terugkomend): Ouwe pruik! J o: Je liet me daar 'n mooi figuur slaan! VanHaasteren (gauw vuur vattend): Ik? Jo: Ja. Dat je in diè kamer zat! VanHaasteren: Wat komt dat er op aan? Jo: Je weet, Trips kan elk oogenblik terugkomen. En alles ligt weer met asch.
VanHaasteren: Je bent tegenwoordig niet om te narden! Jo: Ik?
VanHaasteren: Ja, jij! k Zou maar zeggen, dat 't



III, 3
81
aan mij lag! Sinds die kerel weg is, ben je gewoon niet meer te genaken. Je schijnt m te missen!
Jo: Ik zou nog jaloersch worden ook!
Van Haasteren: God weet, of ik er geen reden ▼oor heb!
J o: Schaam je!
VanHaasteren (brutaal): Waarvoor? J o (uit 'n ander vaatje tappend): Ach, ja, 't is waar, wie Weet!
Van Haasteren (achterdochtig): Wat bedoel je daarmee?
J o (spelend): Niets, niets!
Van Haa ster en: Geen aardigheden, versta je? Ik moet alles maar geloöven! Avond in avond uit zitten jullie samen, jij hier, hij daar. Schuifdeuren! O, 't is zoo gemakkelijk. Wie zegt me, dat hij ook niet hier is komen zitten?
J o (kalm): Dat is ook wel us gebeurd. Van H a a s t e r e n: Of jij daar! J o (weer spelend): Of ik daar!
Van Haasteren: Maak me niet dol! Je zal toch moeten toestemmen, dat je de laatste twee weken 'n heel ander mensch bent!
J o (uitvallend): Natuurlijk!
VanHaasteren (alsof hij zich aan 'r wil vergrijpen): Dus je mist m?
J o: Of . jij haar!
VanHaasteren/ toch beschaamd): Begin ije daar nu weer mee?
J o: Natuurlijk! Wat dacht je dan?
Van Haasteren: God, kind, je fantaseert, 'k Heb 't schepsel in 'n maand nauwelijks gezien.
Jo: Dat kan waar zijn. Omdat je d'r misschien weer genoeg van hebt. Nu ben ik weer goed, hè? Denk je, dat ik 'n pop ben, waarmee je maar spelen kan, zooals je wil? 0, 'k weet wel, dat je de laatste dagen erg lief probeert te zijn. Omdat je schuld voelt! Omdat je begrijpt, dat ik weet,
De Gescheiden Echtgenoot 6



82
III. 3
weet, alles! O, maar, je zal er voor boeten; dat beloof ik je! JJach-t je, dat dat zoo maar ging? Merdl
VanHaasteren (tracht 'r te kalmeeren): Je draaft door! t Bestaat alleen in je verbeelding!
J o: Lieg niet!
i.*y-V1 H 3 3 S 1 6 r e n fzich ook opwindend): Alsjeblieft, hè! Als ik wat zeg
J o (smalend): Ja, dan is 't zoo!
ui8? Haasteren ft* ^. goddank wel!
t Mankeert aan fout Je zegt zelf, dat ik alles doe, om 't je prettig te maken, en je spreekt je zelf tegen, want je verwijt me, dat je niets aan me hebt. Als ik soms wat afwezU» oen, dan komt dat door dat Indiêl
J o: Ach, dat heeft er niets mee te maken! VanHaasteren! Dat zeg jijt Denk je, dat zoo iets me met preoccupeert! De gedachte, jou alleen te laten, met t kind!
J o: Daar heb je je anders nooit veel van aangetrokken!
VanHaasteren: Ja, door mn werk! Omdat 't dan niet anders kón! Maar dit is 'n ander geval. Ik kan hier Wijven, bij jullie. Begrijp je dan niet, wat 'n strijd dat voor me geeft?
J o (ori) onverschillig): O, zeker!
V a n H a a s t e r e n: Als jij nog maar vroeg, of ik hier bleef Dan zou ik weten, dat je niet buiten me kon en daar zou k graag *n offer voor brengen. Maar jij sluit je op in je koppigheid, in je ik-weet-niet-wat. Bederft één misstap 'n Heel leven? Maar er is geen misstap. Tenminste niet bij mat
Jo: Bij mij zeker?
V a n H a a s t e r e n: k Moét *t bijna wel gaan denken! J o (langzaam): O, als ik gewild had! VanHaasteren (zich haast niet meer bedwingend):
Heeft die kerel 't gewaagd
J o: Wind je niet zoo op!
VanHaasteren: Meniet opwinden? Na wat je me daar zegt? Ik gooi dien vent de deur uit Jo: Ik heb niets gezegd.



III, 3
83
. V a n H a a s t e r e n: D'r Is iets, d'r Is iets. Anders zou je zóó niet tegen me doen, en nog wel nü, met dat Indië! Ik moét vandaag beslissen. Zeg: „ga niet" en 'k blijf! J o: Dat zal ik nooit zeggen. Van Haasteren: Ha!
J o: Nee, natuurlijk niet. Ik mag ,je Kunst niet in den weg staan. Ik ben maar 'n gewone vrouw. • VanHaasteren: Nu, ik zeg je, als jij zoo makkelijk van me af kan, zal ik niet om je liefde smeeken!
Jo (schijnbaar kalm): Je hoéft me niet te smeeken.
Van Haasteren: Zoo, hoéf ik niet? 't Heeft er anders veel van!
J o (zich iets minder bedwingend): Ja, als je denkt, dat je me in eens weer krijgen kan, 'zooals je wil?
Van Haasteren: Ineens! Dat spelletje duurt al 'n maand!
Jo: Wat voor joü 'n spelletje is, is 't nog niet voor mijl
Van Haasteren: Maar ik bedank er langer voor. Zóó is 't geen leven.
J o (met 'n zucht): Nee, dat is 't zeker niet
Van Haasteren (zachter): 't Hangt toch maar alleen van joü af, of 't anders wordt. Vraag, of ik blijf.
J o (zacht, doch beslist): Dat doe ik niet
VanHaasteren: Waarom niet?
J o: Om alles.
Van Haasteren: Zoo! — Weet wel, wat je begint! Hier is 't contract, (loopt naar de andere kamer, komt terug met contract, groot geel couvert en pennehouder). 't Adres is al geschreven. Alleen nog maar m'n naam. Moet ik m n handteekening zetten, ja of nee?
J o (als voren): Dat moet je zelf weten.
V.n H,i<Ur«n fhiina schreeuwend): Vraag, of ik
blijf!
Jo: Ik heb niets te vragen.
VanHaasteren (dicht bij 'r, innig): Zeg dan alleen, dat je van me houdt! (ze zien elkaar aan). J o (na 'n tweestrijd): Ik wéét 't niet!



84
ITT 1 a
V a « H u stèren (weer omslaand): Zool Dan lal"ie
J o (zacht, voor zichzelf): n Jaar!?
V a n H a a s t e r e n: Ja. En dan zal 't jouw schuld zijn J o (ah voren): Ik heb geen schuld. '
woedel oV 8 f !v* n<wanh°P*»d< ook van machtelooze State ) ' ' Haasteren *«■» »<* «« gefee W.
T 3* * 6 r C D: D'r is («™* op).
J o: t Meisje is er toch.
fc 1 fAH * 3 * i € r * n (keurig): Hoe weet i* dat? Die kon toch weer net zijn weggeloopen?! J o: Wat ben je grappig!
iJ»* n ÏLV 1° 1 * D: Ja' 200 ft* de deur ge-
hopen kijkt in de gong; smalend). Je.'.. vriendin! J o: Joua; vriendin, wil je zeker zeggen!
ie nu" Ir"**]" ««W/ Begin
je nu. Als ,e t dan zoo hebben arfft, goéd! (teekent 't contract, opent dan weer de gangdeur). <tee*"" '
VIERDE TOONEEL
D e v o r i g e n; L i z e. Ze is zeer s/emmig maafc/ « eemgszfns weduwe-achtigen indruk.
ï f," ^ *«* r 6 n ft* onverschMig): Kom binnen.
lnk vl € h°0gte): Gociend^ - ^, ik kwam eigen-
iijK voor m n man.
VanHaasteren: Moet ,je hiernaast zijn. Lize /crfs voren): Dat was ook mn bedoeling! J o (stroef jes): Hij is er nog niet
mii> ?0VerJ° ioesFmetelV^r *n min of meer fles-
mend): O, Jo! _ Die onzekerheid!
«zekerheida?aSter€n '°P *" Wat voor
Lize (languissant): Of en wannèer-ie terugkomt!



TIT 4
85
Van Haasteren (tamelijk ruw): Wat kan joü dat schelen?
Lize (met 'n uithaal): Hij is toch m'n man! (heeft, op 'n wenk van Jo, plaats genomen, links vóór). Veertien dagen, dat ik geen mannelijk wezen gezien heb! Dat houd ik niet uit.
VanHaasteren: Vraag dan aan bij den Volksbond! J o: Hè, wat ben je weer grof!
VanHaasteren: Daar aal je gauw genoeg geen last meer van hebben. Dan hebben we hier twee weduwes-voor'n-jaar!
'Lize: Waar heeft-ie 't nu over?
J o (bij de tafel): Ach, hij zégt, dat-ie naar Indië gaat! VanHaasteren: Zeggen? Nee, 'k doè 't! J o (ongeduldig): Doè 't dan ook maar! V a n H a a s t e r e n: Jij zal me niet tegenhouden! J o (met beteekenis): Nee, tègenhouden zal ik je niet. Lize (ten hoogste verbaasd): Indië? Waarvoor? Wanneer?
Jo: Daar wil-ie zóó gaan staan en zóó. (neemt 'n paar quasi klassieke standen aan). Dat vindt-ie möoi!
VanHaasteren (nijdig): Ja, dat vind ik mooi!
J o: Natuurlijk! Veel mooier dan dat je als gewoon, echt
mensch laat zien, wat er in je omgaat! Hij is roman-
' tisch!
VanHaasteren (zich nijdig afwendend): Ach, wat weet jij van artistenl -
Jo (met 'n zucht): Meer dan me lief is!
VanHaasteren (woedend terugkomend): Je zal er geen Tast meer van hebben. Over 'n week zit ik op de boot.
Lize (bijna verschrikt): Over 'n week?
Van Haasterea f(o! Jo): Versta je?
J o: Ja! Je hoeft niet zoo te schreeuwen.
Van Haasteren: En dan heb jij 't gewild!
'J o (lankmoedig): Ja, dan heb ik 't gewild.
VanHaasteren (tot Lize): Jij bent getuige. Ik zal me later nooit iets hebben te verwijten!



86
Hl, 4, 5
niet iets"1*' ^""O' Ach' nee' f ve™jt i* zoo gauw
D«La;n v// St€re,n r°/S°Me Slaé * '* ^zicht ontvangt): Verdomme! (loopt naar de tafel, steekt 7 contract m t couvert, plakt dit dicht. Er wordt gebeld) J o (na 'n oogenblik): Wacht/ Even opendoen, (af).
VIJFDE TOONEEL
Van Haasteren, Lize.
Lize (snel, bijna fluisterend): Ga je? VanHaasteren (beslist): Ja!
Li z e (met iets van wanhoop): Dan heb ik niemand meer!
V a n H a a s e r e n: Word alsjeblieft niet sentimenteel! ,,IZ e/T P/o/sen «Werga/ig, sfaaf op/- Ik haat je! VanHaasteren: Haat me!
Lize: Wat ben je toch voor 'n man?!
V a n H a a s t e r e n: Zoo zijn ze nu allemaal! geworden! Wri"gendJ: En door 'oó ^ * slecht allang!11 H * * 8 ' * r € n: Ach< watl Dat was -je immers
L iz e £r nageltjes gereed): Wèt zeg je?
Van Haasteren: Ja, misschien niet met de daad, maar de wil was er. Had je mij niet ontmoet, dan 'n ander! Wees bln dat ,e in zulke handen bent terechtgekomen!
Lize (met 'n uitroep): Maar 'k heb er m'n man door verloren!
Van Haas teren: Zeg, alsjeblieft! 'k Zou mi>' nog maar de schu d geven van die scheiding. Heb ik ie man nier in huis gehaald?
Lize (op •„ ander onderwerp overgaand): Als je me nog maar geholpen hadt met dat tooneel!
V a n H a a s t e r e n: Hoor us, vergeet die heele historie. <J1 hever, laat ik n souvenir voor je zijn, 'n móói souvennen tevens.... n les. Wees voortaan verstandig



III, 6
ZESDE TOONEEL
87
De vorigen; Jo «n Laners.
J o: Meneer Laners. — (tot Van Haasteren). En 'n telegram voor jou.
VanHaasteren (gespannen): O! (neemt 't telegram aan). Meneer Laners, u excuseert?
Laners: Natuurlijk! — Zoo, Lize?
Lize (met 'n zucht): Frits! (allen staan 'n weinig gedwongen).
Van Ha as te ren/heeft 't telegram gelezen): Daar heb je 't al! „Sein dadelijk." Van van Ries!
J o: Dat dacht ik wel. Dat je ook zoo lang gewacht hebt!
V a n H a a s t e r e n: Ja, dat jij zoo gauw kan besluiten! Ik telegrafeer. {'t contract opnemend). En dat ding doe 'k op de post.
Laners: Iets ernstigs, meneer Van Haasteren? VanHaasteren (gespeeld luchtig): Och nee! Ik ga naar Indië.
L a n e r s (verbaasd): Gaat u naar.... Lize: Ja, wat zeg je er van!
L a n e r s (op Jo doelend): Wat zegt mevrouw er van? VanHaasteren: O, ze is er dol mee! L a n e r s: Ik begrijp niet
Van Haasteren: Ach, nee, meneer Laners, ik begrijp óók zooveel niet. Of 'k begrijp 't misschien al te goed! (half struikelend in den fond). Daar val k alweer over dat ■touw van je dochter. Als dat die zoogenaamde netheid van ije is! (saapt 'n springtouw op, hangt 't over den knop van de schuifdeuren).
VanHaasteren (na 'n gedwongen stilte): k Moest me eiglijk dood lachen! (wijst op Jo). Diè laat 'r man gaan (wijst op Lize) en diè moet ook minstens 'n jaar weduwe ! blijven. Twee gescheiden exemplaren! Jullie moesten elkaar maar gezelschap houden! En meneer Laners, die ze bewaakt!



88
lil, 6, 7, 8
L ï z e: Hij is tenminste 'n vriéndf
Van Haas teren: Al die vrouwen-onzinf (stil svel oog ,„ oog met Lize. Dan, schijnbaar koel): Adieul (sli$.
ZEVENDE TOONEEL De vorigen, zonder Van Haasteren. (Stilte. Jo maakt 'n beweging naar de deur)
jTfzalhi, au '° h*e.1C ver*nde™g voor u, mevrouw. J o (zacht): Ach, misschien niet zoo erg, als u denkt. (al).
ACHTSTE TOONEEL Lize, Laners.
de^hanVr'ZetZ™*'™™**»*): Mannenl (geelt Laners ae hand). Wees bh,, Frits, dat jij zoo niet bentl L a n e r s (met n zucht): Dank je.
te*°n ^ * »» zoo onge¬
le a n e r s (gelaten): Daar wachtte ik o© Lize: Hoezoo?
i-luTj^l! {met,\pUnli>ken élimlach): Ik ben immers aan te pas. /Wcn ncmcn p/aoftt ^ rf<? •
Lize (weer verontwaardigd): Wat 'n man, hè?
maners/ongemerkt leuk): Welke?
Lize (als voren): Van Haasterenf
'n aratistïrS °' ~ <vgelijkend). Ach,
Lize: Maar is daar dan maar alles mee gezegd! Laners: Althans heel veel. Dat is jullie eigen schuld.
stellen n artist buiten de wet. Ze beschouwen m/geloof



III, 8
89
| 1c, als 'n soort van mannelijke cocotte. Kun je 't 'm dan nog erg kwalijk nemen, als-ie gebruik maakt van de bijzondere vrijheden, welke men 'm laat? I Lize (zich verdedigend): Je praat net, of je heel wat van me weet!
Laners: Ik weet niets! En ik zie ook niets, wanneer ik |i dat zoo wil. Dat is juist 't mooie van biechtvaders, Lize.
Wat je hun vertelt, is niet verteld. Wat ize weten, vermeerI dert niemands kennis. Wat je geheim was, blijft 't. Je vertrouwt je schatten alleen toe aan 'n veilige sale. r Lize (zacht, 't hoofd buigend): Bewaar jij 't mijne dan, Frits-. Tegen jou kan ik niet jokken.
i Laners (zacht): Jokken doe je ook alleen tegen 'n man, waar je van houdt.
Lize: Mogelijk! — Die arme Jan!
Laners (weer met z'n verborgen spot): O, nu die!
Lize (er niet op ingaand, min of meer dweperig, toch gemeend): Hij zit daar op dat plaatsje, alleen, aan die dijk. Ik zie 'm al kijken, naar de rivier. En als 't mist, o! 't Getoeter van al die schepen! Dat is zoo somber. Ben je wel eens op zoo'n plaatsje geweest?
Laners: Jawel.
Lize: Ik heb er eens 'n overstrooming mee gemaakt, H vreeselijk. Er waren menschen verdronken. Hoevelen raken Ir er niet door 'n misstap te water. Hij heeft mij niet en z'n kinderen. O, zoo'n dijk!
Laners: Welzeker! Romantiseer nu hint eens! Ieder : z'n beurt!
Lize: Spot er niet mee, Frits. Ik meèn 't zoo!
Lanefs: Je meent 't altijd, kind. Als je maar 'n héld ■ hebt! Dan denk je: „Kijk, dat is wat bijzonders!"
Lize (weer met gebogen hoofd): Vind je me slecht?
Laners: Daar vind ik je niet belangrijk genoeg
B voor.
Lize (naar 'm toekomend, met iets van coquetterie): Nu jij ook niet leelijk gaan doen, hoor!
Laners (opstaand): Daar heb k 't recht niet toe.



90
TTT O o
(Lize strijkt 'm even over 't haar; beiden wenden zich met 'n zucht van elkander af).
NEGENDE TOONEEL De vorigen; Jo komt terug.
Lize (na 'n oogenblik): Heeft je man geen goeien bewaker over ons aangesteld?
Jo (in gedachten): Hè? (na 'n oogenblik). Gaat u toch zitten, meneer Laners.
(Laners zet zich op de bank; Jo neemt plaats rechts van de tafel. Lize links vóór. Stilte).
Jo: n Jaar! (Jo ziet op, staart dan stil moor zich uit). — 'n Vol jaar! — O, 'k zie er zoo tegen op! (stilte).
L i z e: Zeg, Jo, dat was eigenlijk nog niet zoo onverstandig, wat je man zei.
J o (steeds in de war): Wat zei die?
Lize: Dat we maar samen moesten gaan wonen.
Jo (iets minder afwezig): Wij?
Lize: Ja, 't Zal voor ons beiden zoo'n verandering zijn. Ik moet er niet aan denken. Ik neem natuurlijk 'n kleiner huis. En zoolang jij alleen bent — je hebt toch zooveel ruimte — zouden we gezelligheid aan elkaar hebben, (bitter) Troèst, zooals hij zegt. (weer gewoner) En voor de kinderen zou 't wel aardig zijn,
J o (in gedachten): De kinderen!
Lize (met 'n zucht): Ja, die zijn er ook nog, (Stilte).
Lanersf om iets te zeggen): Heeft u boven nog zoo'n ruimte, mevrouw?
Lize: O, daar ben je nooit geweest, hè? Belachelijkl Vóór komt 't natuurlijk ook vrij. 'n Balkon als er aan dit huis is! (tot Jo). Mag-tie eens kijken?
J o: O, natuurlijk!
Lize (al half bij de deur, dweperig): Je kijkt op al de tuinen. En die zijn zoo diep! Wat zal dat 's zomers 'n gezicht zijn!



III. 9. 10
91
Laners: En dan te bedenken, dat sommige lui altijd op 'n 'dijk moeten kijkenl
Lize (enthousiast): O, maar, daar is 't ook heel mooi! Al die schepen! En die lichtjes 's avonds! Zoo fantastisch!
Laners: Ja, Venetië!
Lize: Gauw dan, cipier!
Laners: Jawel, bacil! (Lize met Laners af).
[TIENDE TOONEEL J o, alleen; daarna Trips.
J o (staat op, staart voor zich, zucht. Dan zacht): De bacil! — (denkt na). Ja, ja. (doet loom 'n paar stappen, wringt de handen, brengt die daarop naar 't hoofd. Vervolgens ziet ze 't telegram, neemt 't op, kijkt 't even in. Legt 't telegram weer neer). Ach, ach! (staart voor zich. Dan hoort ze iets, kijkt verwonderd op, loopt naar de deur, luistert). Héél (Kijkt onwillekeurig even door de schuifdeuren, die 'n weinig openstaan, loopt dan naar voren en zet zich rechts van de tafel, als in afwachting, doch tamelijk rustig. Pauzetje. Trips wordt zichtbaar in de andere kamer. Hij is in 't zwart, met hoogen hoed en acten-tasch, maakt 'n eenigszins minisierieelen indruk. Na eenig heen- en weergeloop, verschijnt hij, met 'n klopje, door de schuitdeuren).
Trips (nogal optredend): Is hier niemand? (ziet Jo; kort). O, ben jij daar? Goeiendag.
J o (blijft zitten, koel): Goeiendag.
Trips (loopt heen en weer; na 'n oogenblik, als voren): Niets voor» me geweest?
J o (als voren): Jawel.
Trips: Wie?
J o: Je schoonvader en meneer Laners.... en ije vrouw. Trips: Zool (loopt weer heen en weer; dan): Zeg, waarom heb ik die brieven niet eerder gekregen? J o: Brieven?
Trips (n paar brieven uit z'n zak halend): Ja. *k Heb



92
ITT. in
je nog zóó gezegd, ze dadelijk op te zenden. En, volgens de poststempel....
J o: Ik heb ze direct aan ,'t meisje gegeven.
Trip s: Dan heelt die ze natuurlijk in 'r zak gehoudenl He, ongeregelde boel!
J o: Je bent erg vriendelijk!
Trips: Als ik niét vriendelijk ben, ben ik daar de oorzaak niet van. {iets zachter). Ik heb niets tegen je misdreven. Als ik dien laatsten avond misschien iets te ver ben gegaan, gaf jij me daar aanleiding toe.
J o: Dus je beschuldigt me?
Trips: 'k Beschuldig niets of niemand, ook mezelf niet Maar dat neemt niet weg, dat je weken lang duidelijker tegen me had kunnen zijn. Dat had ik.... correcter gevonden. Ik houd van stiptheid, ook in zaken die 't gevoel betreffen. Ik ben op 'n dwaalspoor gebracht en dat gebeurt me niet gauw. Dat jij me 'n seconde van m'n rechte lijn hebt doen afwijken, pleit niet voor joü.
Jo: Ik kan 't niet helpen, dat 'n man van 'n vrouw alhid dat ééne denkt! Jij bent verder gegaan dan je mocht. Ik ben, zooals je dat noemt, correct gebleven, ook in m'n gevoelens.
Trips: Ach, je bent 'n vrouw, als alle andere. Je hebt met me gespeeld, God weet, om je eigen man nader tot je te brengen! En je hebt er mij door verwijderd van Lize
J o: Zeg!
Trips: Ja, ja. Of ik al dien tijd verblind ben geweest! Maar, Goddank, zijn m'n oogen nog opengegaan. Die veertien dagen, dat 'k daar alleen heb gezeten! Wat zie je op n afstand goed!
J o (zacht): Ja. Wat dichtbij is, daar let je niet zoo op.
Trips (plots, opspelend): Hoe komt die pennehouder van me nu weer hier?
J o ƒ zacht): O, er is iets mee geschreven.
Trips: Kan 't dan niet op z'n plaats gebracht?
J o: Wees toch niet altijd zoo pieterig!
Trips (stotterend van verontwaardiging): P-P-Pieterig?



III, 10
93
P—p—pieterig? Omdat ik geen rommel kan hebben? Ik ben geen artist
J o: Nee, dat weet ik. — Ik begin zoo langzamerhand te merken, dat 'n preciese man nog lastiger is dan 'n slordige.
Trips: Daar heeft-ie dan ook waarachtig wel 't recht toel
J o: Je schijnt 't niet erg naar je zin gehad te hebben daar in Slikkéveen !
Trips: Praat me er niet van! (gaat zitten, op anderen toon). Ellendig als ik me daar heb gevoeld!
Jo (vriendelijker, met belangstelling): Is 't er dan zoo vreeselijk?
Trips: O, dat plaatsje gaat wel. En heel geschikte menschen. En 'n praktijk, schitterend! Maar die eenzaamheid! Stel je voor, 'n huis, twee-, driemaal zoo groot als
dit. Kamers, kamers en nog eens kamers. En gangen.
je verdwaalt. De vorige notaris had 'n gezin als 'n kostschool. Daar zat nu nog alleen z'n huishoudster. Op verzoek van de familie was die nog gebleven. Ze hoort, schijnt 't, bij de meubels. Die kan 'k overnemen, als ik wil. En haar kan ik er bij krijgen, geloof 'k.
J o: Als 't 'n geschikte is!
Trips: 't Is zoo'n Friesche staanklok. O, niets op aan te merken. Maar als je 'n eigen huis hebt gehad!
Jo (zacht): Ik kan 't me indenken.
Trips: 'n Scheeve positie, waarin 'k gebracht ben! Ze weten daar niet anders, of ze krijgen 'n getrouwden notaris. Daar zijn ze blij mee. Ze vinden 't gekleed staan, solide. Ze waren al zoo'n beetje op informatie uit geweest. Maar van die geschiedenis van 't laatste halve jaar wisten ze blijkbaar niets. Dat zal 'n mooie entree worden bij de notabelen!
Jo: Had 't ze verteld!
Trips (wanhopig): Dat kón ik niet! Zoolang 't vonnis niet ingeschreven is, weet je nooit, wat er gebeuren kan! En dan had ik.... Lize misschien onnoodig ia opspraak gebracht.



94
III, 10
Jo (half spottend): Aan correctheid ontbreekt 't jou toch nooit!
Tƒ ips (zelfvoldaan): Nee, Goddank! — Ze hebben daar nooit anders dan getrouwde notarissen gehad, 't Ligt ook zoo voor de hand. Buiten je vrouw heb je er niets. En je kunt haar daar alles gunnen: weelde, reisjes, enfin, waar 'n vrouw maar zin in heeft. En 'n tuin? 'n Paradijs voor de kinderen! Je kunt er je echt wijden aan 't huiselijk geluk! — (na 'n oogenblik). Zoo, is Lize hier geweest, zeg je?
J o: Ze is er nog.
Trips (verbaasd): Nog?
J o: Ja. Boven. Met Laners.
Trips: Met (staat op). Wat doet ze daar?
J o (met 'n flauw lachje): Kamers kijken.
Tr ip s: Kamers ?
Jo: Ze denkt er over, bij mij te komen wonen. Trips (ten toppunt van verbazing): Wat nou weer?
J o (aarzelend): Van Haasteren gaat naar
Indië.
Trips (als voren): Indië? J o (dof): Ja.
Trips (weer zittend): Hoe komt-ie daar bij?
J o (als voren): Ik weet 't niet.
Trips: Maar wat zeg jij daarvan?
J o: Ik zal 't moeten ondervinden.
T r i p s: O, dat hou ije niet uit! Ik heb dat veertien dagen meegemaakt in Slikkéveen. Je weet niet, wat 't is. (na 'n stilte). Zoo, is ze boven? — Geen brieven voor me gekomen?
J o: Nee. Dat is te zeggen: je schoonvader heeft er een voor je neergelegd.
Trips (weer ontstemd): M'n schoonvader? (staat op). Maar zég dat dan! Waar?
J o (ongeduldig): Ja, daar ergens. Kijk maar.
Trips (naar den fond loopend): Brieven zijn brieven. Ze kunnen altijd gewichtig zijn. (loopt de andere kamer



itt in 11
95
in). O, hierl (terugkomend, terwijl-ie den brief opent). Wanneer heeft-ie die hier gebracht?
Jo: 'n Half uurtje geleden, denk ik
Trips: Zei-ie nog iets?
Jo (luchtigjes): Ja, 't een en ander, 't Zal er wel in staan.
(Trips leest staande den brief; Jo ordent de rustbank en 't Boekentafeltje er voor).
Trips (heeft den brief gelezen): Ja, dat kan zoo ook niet langer, 't Beste is — Ach, Jo, zou jij Lize even willen vragen, of ze 'n oogenblik beneden komt?
Jo (als voren): Zeker, (loopt naar de gang, roept daar). Rika!
Trips (brief in de hand, voor zich): Ja, daar moet 'n eind aan gemaakt.
J o (in de gang sprekend): Zeg aan mevrouw boven, dat meneer Trips er is en mevrouw wil spreken. — (binnenkomend). O, daar is m'n man ook! (loopt eenigszins geënerveerd naar de bank, zet zich en bladert quasi in 'n tijdschrift).
Trips (nog steeds met den brief): Die advocaten!
ELFDE TOONEEL
De vorigen; VanHaasteren komt terug, daarna Lize.
Van Haas teren (tot Trips, verrast, kort): Bonjour.
Trips (vrij hartelijk): Zoo? Hoe gaat 't?
VanHaasteren (brommerig): Kon beter.
Trips (die z'n hand heeft uitgestoken, welke Van Haasteren niet aanneemt): Nou?
VanHaasteren: Je weet, ik ben niet erg handjesgeverig.
Trips (gepiqueerd): Hoe moet ik dat opnemen? Van Haasteren (heen en weer loopend): Staat je vrij.



96
III. 11
Trips (zich bedwingend): Als ik je niet beter kende... Wat be teekent dat, Jo?
Van Haasteren (bruusk): Ja, laat zij *t maar uitmaken. Eerlijk is ze, geloof *k, altijd nog wel.
J o (tot Trips): Och, zoo'n gril van 'm. Of ik al zeg, dat jullie elkaar gerust de hand kan geven
Van Haasteren (als voren): Dan doe ik 't. Kijk maar! (geeft Trips de hand).
Trips: Rare kerel!
VanHaasteren (blijft humeurig): Ochf — (tot Lize, die binnenkomt). 0, ben jij daar ook? Lize: Als je 't goed vindt!
VanHaasteren (weer heen en weer loopend rechts): lk heb hier niets goed te vindenl
Lize (tot Trips, gedwongen): Je hebt me laten roepen.
Trips (moeilijk): Ja, kijk us. — Je vader schrijft hier Je bent nog niet bij je advocaat geweest?
Lize: Jawel,
Trips (verwonderd): En in dien brief staat (verschrikt). Dus je hebt 't vonnis laten inschrijven? Lize: Nee, dat niet Trips: En je zegt
Lize (aarzelend): Ik heb den advocaat gevraagd, dat aan jou over te laten. Ik vind, zoo iets moet de man doen.
Trips/opgelucht): OJ (zich weer verbergend). Je weet, dat ik 't *oo druk heb. Dat had je me toch kunnen besparen.
Lize: Ja, als je 't me vraagt....
Trips (in de war, onwillekeurig): Ja, wacht even! —\ Hm, hm. — (verlegen). Hoe is 't met de kinderen?
Lize: Goed. (zacht). Kom je straks naar ze kijken?
Trips (snél): Zeker, zeker. — (na 'n oogenblik, om toch iéts te zeggen). En ik heb zoo van je plan gehoord, Van Haasteren.
Van Haas teren (als voren): Zoo, jij ook al? En wait zeg je er wel vanf
Trips: Ja, wat zal ik er van zeggen?



III, 11
97
Van H aas teren: Dat zullen 'jullie allebei wel prachtig vinden, hè? Trips: Hoezoo?
VanHaasteren: Nu, dat is toch in jullie lijn: scheiden, van elkaar af? Was 't die Laners niet, die van 'n bacil sprak?
Lize: Zoo'n journalisten-geestigheid!
Van Haasteren: Nee, nee, dat kereltje ziet verduiveld goed. Ik heb er vroeger tenminste nooit over gedacht. Maar sinds jullie 'hier zijnl
Trips: Zeg, alsjeblieft!
Van Haas teren: Ik zal in m'n huis zeggen, wat ik wil. En 't is de waarheid! Er is met jullie hier iets in de atmosfeer gekomen, dat prikkelt. We zijn, 'k mag 't zeggen, altijd gelukkig geweest. Maar tegenwoordig!
Lize ( treiterend): 0, ik dacht, dat je voor je kunst naar Indië ging!
Van Haasteren: Ja, natuurlijk! Beweer ik wat anders? Alleen, wanneer ik in m'n huis die rust had ge» houden, die 'n weldaad voor me was, dan, dan zou ik me zeker nog bedacht hebben. En dat wijt ik aan jullie, verstaan?
Trips (stroef): Als je onaangenaamheden zoekt!
Van Haasteren {zich meer en meer opwindend): Die hoéf ik waarachtig niet te zoeken. Ik vind ze hier al genoeg. — (tot Lize). Hè, is 't nou romantisch genoeg? Indië, Slikkéveen, twee manlooze vrouwen! Nou kan je dwepen, zóó. (slaat den blik ten hemel en heft de handen omhoog).
Trips (vrij heftig): Ik verzoek je, mijn vrouw er buiten te laten!
Van Haa stèren: Was ze er maar buiten gebleven! Trips (met bedwongen giftigheid): Dat jij niets van Lize's karakter begrijpt, kan ik me verklaren. Jo is ook
zoo anders.
Van Haasteren (opstuivend): Wou je iets zeggen van mijn vrouw?
De Gescheiden Echtgenoot 7



98
TTI 11
Trips (schijnbaar z'n kalmte bewarendJ: Ik zeg alleen maar: de eene vrouw is nu eenmaal wat romantisch aangelegd, de andere voelt meer voor 't huishoudelijke, 't Is heel mooi en braaf, wanneer 'n vrouw opgaat in de dingetjes van den dag, maar dat neemt niet weg, dat 'n vrouw, die 't in 't hoogere zoekt, 'n eigenaardige charme heeft, waar iets verheffends van uitgaat. Jij zweeft altijd in je bijzondere sfeer, en dan spreekt 't vanzelf, dat je er van uitblaast, -wanneer je in de gewone wereld 'n liefdevolle verzorgster vindt, die ije pantoffels klaar zet, je thee schenkt en de krant aangeeft. Maar ik, die al den heelen dag op 't kantoor met de proza van 't leven word volgestopt, die door m'n werkkring van niets anders weet dan van testamenten, verkoopingen, boedelverdeelingen, ik kom weer eens op m'n verhaal, wanneer ik 'n vrouw (zoekend)
naar 't Ideaal izie grijpen! Zij is voor vele mannen
de Poëzie. De meesten van ons zien de sterren niet, wanneer zij ons er niet op wijzen. Daarom, wat jij de romantische aanleg belieft te noemen, stel ik hoog op prijs!
Van Haasteren (weer loskomend/: Wil ik je eens wat zeggen? Er zijn au fond op de heele wereld geen burgerlijker vrouwen dan de romantische. Omdat ze zelf niets in zich hebben, dat hun leven vol maakt, gaan ze 't zoeken in 'n gedweep, zoo hol als 'n leeg vat. Echt kunnen ze niet zijn, want ze zijn eigenlijk niemendal, nul komma nul, en omdat 'n vrouw geen nul wil zijn, draaien ze nóg 'n paar nullen aan hun «taart — de nul van de aanstellerij, de nul van de dit, de nul van de dat — en dan denkt 'n stommerik van 'n man al gauw, dat-ie de honderdduizend voor zich heeft Maar hij heeft 'n strop! Zoo'n vrouw smeert wat rouge op 'r ziel en die ezel van 'n vent denkt, dat-ie de poëzie voor z'ich ziet! Surrogaat, surrogaat! Smeer jij je gemoed maar vol met gevoels-margarine. Ik prefereer de Natuur!
Trips (bijna verstijfd): Slaat - dat - op - Lize? VanHaasteren: Dat laat ik aan je eigen beleefdheid ever. — (weer losbarstend). En durf jij zeggen, dat mijn



III, 11, 12
99
vrouw alleen pantoffels klaar zet en de krant brengt? Laat jij en je heele familie en de Broederschap der Notarissen er hij, den hemel op jullie bloote knieën danken, dat je ooit 'n kop thee uit haar handen hebt ontvangen! Ja, ze schenkt in, en ze haalt en ze brengt. Maar dit is 't niet. Dat kan 'n hospita desnoods ook, maar vraag niét, hoè! Nee, 't gaat er om, wat er achter zit, wat ze er bij denkt, bij voelt! Je proeft er telkens ■weer 'r gezegend lief wézen uit. Dié engelachtige zorg, dat teere, dié daaglijksche offers, dat is voor mij de poëzie. Klim jij maar naar de sterren, man! Als je je maar geen buil valt!
Lïze (venijnig): 't Is te hopen, dat je in Indië ook poëzie vindt!
Van Haasteren: Wat, Indië? Alsof ik er 'n seconde over denk! Ik zal naar dat beroerde land gaan! Jo: Willem!
Van Haasteren: Nee, natuurlijk! Omdat züllie genoeg van élkaar hebben!
Trips: We zijn nog niet gescheiden!
Van Haasteren: O, niét gescheiden? Ook goed! Als ik er maar geen herrie meer van heb!
Trips (heftig): Ik moet zeggen....!
(er wordt geklopt).
t au ixaasicren / vngeumaigj: «iai wal is er i
TWAALFDE TOONEEL
De vorig en; Houtman.
Houtman (binnenkomend): Pardon! Ik ben maar zoo vrij? — Ik kwam toevallig voorbij, 't Meisje stond buiten en die zei me, wat ik hoorde (tot Trips), dat jij er was. — Mevrouw, meneer Van Haasteren, ik neem u tot getuigen: wat een onaangenaamheden dadelijk weer, niet waar? Ze zién elkaar nog niet, of 't is weer oneenigheid. Beneden kón ik t hooren. En waarvoor? Er bestaat geen een reden meer, waarom jullie dat ergerlijke leven zoudt voortzetten.



100
III, 12
Ieder heeft z'n vrijheid terug. En al ben ik nooit voor algeheele vrijheid, ze, is toch beter dan zóó'n band. Maak er 'n eind aan. Vandaag nog.
Lize: Pa, waar bemoeit u zich toch mee?
Trips: Ja, dat wou ik eigüjk ook wel vragen.
Houtman: Watblief? Móét ik er me niet mee bemoeien? (tot Trips), 'k Was daarnet bij je advocaat. Die had eergister 'n brief je van je ontvangen, dat-ie met de zaak nog wachten moest. Nu vraag ik u!
Lize (verrast): Heb je dat geschreven, Jan?
Trips (verlegen)): Ja, hm. — Ik ben in dat Slikkéveen over veel anders gaan denken. Dat heb je zooeven al gehoord En 'k dacht misschien....
Lize (eveneens verlegen): En ik dacht óók misschien, Jan....
Van Haasteren (die ze weg wil hebben, wijst naar de andere kamer). Maken jullie dat daar alsjeblieft uitl
Houtman (die niet geluisterd heeft): En haar advocaat. ... Lize, jou advocaat....
Lize: Maar, pa, 't lijkt wel, of u ons van elkaar wil hebbent
Trips (eveneens op z'n tienen getrapt): Ja, dat heeft er allemachtig veel van!
Houtman: Of ik jullie.... 7 Mijn stelregel was altijd
. Enfin, dat weet je. Maar 't is nu toch jullie
plicht....
Trips: Pa, uw onderwijs is altijd uitstekend geweest, maar m'n plicht ken ik nu |zèlf wel. Ik zou Lize nu zoovéél kunnen geven, 'n Praktijk! (tast naar z'n notitieboekje). Ik heb alles uitgerekend. Kleedgeld... En met „V.V.V.V."...
Houtman (verrast): Ja, als
Van Haasteren (uitbarstend): Maar wat hebben wij met al dat gezanik te maken! Heb ik de heele etage hier verhuurd? Delibreer daar. Maar laat mij met rust. God allemachtig, is 't hier 'n interneeringskamp?
Houtman (haastig): Meneer Van Haasteren heeft gelijk. Dat zijn familiezaken. Die moeten we onder elkander



i,TT i? n
101
regelen, {dringt Lize en Trips naar de andere kamer)." Kom, kinderen, vertel je vader nu eens alles!
Lize: O, worden we weggejaagd!
Trips: Ik zou uit mezelf wel gegaan zijn!
Houtman: Nee, nee, zoo moeten jullie 't niet opvatten! De verhouding hier is immers altijd even vriendschappelijk! Meneer Van Haasteren bedoelt 't uitstekend. Vooruit! (heelt Lize en Trips de andere kamer in gedreven; keert <zich nog even om). Tot straks, tot straks! (at, duit de schuitdeuren).
DERTIENDE TOONEEL
Van Haasteren, Jo.
Jo zit nog steeds op de bank, Van Haasteren constateert, of de schuifdeuren goed gesloten zijn, blaast dan uit, strijkt de hand door z'n haar. Loopt vervolgens met kleine stappen heen en weer in den fond, terwijl-ie tersluiks naar io kijkt.
Jo (na 'n oogenblik, staat op, zacht): Dus je hebt 't contract niet verzonden?
Vani/aasferen: Nee, kind, nee. Ik kón niet.
J o (als voren): Waarom?
VanHaasteren: Om Ach, dat wéét je wel! Ik
kan niet buiten je, ook voor m'n wérk!
J o (als voren): .Ook voor je werk?
Van Haasteren: Ja! Ach, jij ziet alles zoo goed. Je hebt zoo in alle dingen altijd en altijd gelijk. .Omdat je me liefhebt, zie je. Dat is 't.
J o (plagend): Zou ik?
Van Haasteren (naar 'r toekomend): Ja, je houdt van me. Beken 't maar. Toen ik op straat kwam, 't was, of 'k m'n verstand weer terug kreeg.
J o (plagend): O, dus daarom heb je 'bedankt?
VanHaasteren (innig, staat bij 'r): Om jóu, om jóu.



102
hl i3,14
J o: Maar.... ben ik dan heusch nog belangrijk genoaö voor je? s.
VanHaas teren (met vuur): Belangrijk? Jij? Kind, 'c .wmet1.n/€t'.hoe ^ je stel Je kan niet begrijpen, wat de heb aan die echtheid van jou! Bij jou ben ik waar. Ja, straks heb ik n oogenblik comedie-gespeeld. Jk wou zien, hoe je 't opnam, toen ik tegen die anderen zei, dat ik weggmg. Maar 't .duurde niet lang, hè? Kijk, je bent zoon öeerhik wondertje voor me van onvervalschte zuiverheid van mmge aandoening. Dat is ten slotte toch de bron waaruit we telkens moeten putten, om weer iets moois te geven. Je bent m'n ster, mh
Jo (plagerig): Je wordt weer romantisch!
Y " ï*.a ,a S 1 € r € n: Ja' Maar dat is 'a gezonde romantiek O kind, wat heb je toch gelijk! Als ik ooit ondervonden neb, dat n mensch verdriet kan hebben en gelukkig zijn en verliefd, razend verliefd, onder 'n gewoon, gekleurd yestie, dan is 't vandaag! Schat, wat is *t gewone leven toch interessant!
J o (niet te gewichtig): Natuurlijk! Dat blijft immers altijd t zelfde. Zooals 't vroeger was, is t ook nü en dat zal nooit veranderen, (met 'n lachje). Ik heb t van n filosoof, hoor! _ Als ik jullie over dïe romantiek hoor beginnen, denk ik altijd aan heeren, die al n poosje getrouwd zijn en naar wat anders verlangen, 't Huwelijk is zoo.... gewoontjes.
Van Haasteren: Maar met 'n vrouwtje als iii! (te kussen elkaar).
VEERTIENDE TOONEEL De vorigen; Houtman; daarna Laners; vérvolgens Trips. Houtman komt, met brilleglazen die schitteren als vuurtorens, terug uit de andere kamer. Hü sluit de schuifdeuren omzichtig.
Houtman: Pardon.



III, 14
103
VanHaasteren/ ongeduldig): Wat is er noü weer?
Houtman (geheimzinnig, verrukt): 't Komt daar in orde. Mevrouw, ik neem m'n woorden terug, 'n Artistenmilieu, de ware plaats voor 'n verzoening! (Et wordt geklopt. Laners vertoont zich aan de gangdeur).
Houtman (triomfantelijk): Mijn stelregel is....
Van Haasteren (naar de verschillende deuren wijzend ): Ja, er in of er uit?
Laners: Nee, ik schijn voor 't oogenblik weer overbodig te zijn. Dan trek ik me maar terug.
Houtman: Mevrouw, blijft u zitten! Uw dienaar!
Adieu! (hij neemt Laners mee, die nauwelijks tijd heeft, te buigen).
Van Haasteren (roept in de gang): Rika, laat de heeren uit! (sluit de deur, slaakt 'n zucht van verlichting. Na 'n oogenblik). En nu moet dat geduvel ineens maar uit zijn! Niet eens vrij ih je eigen huis! Wacht! (neemt 't springtouw.)
Trips /steekt z'n hoofd door de schuifdeuren, op zijn manier jolig): Als we nou nog us 'n sans-atout forcé speelden?
Van Haasteren (haastig de deuren sluitend, waarvan-ie de knoppen stevig met het touw vastbindt): Daar! — Ziezoo! Ieder z'n terrein. Gescheiden echtgenooten hoo-
ren bij hun vrouw, (ter wijl-ie naar de bank loopt, waar
Jo hoofdschuddend om 'm lacht, valt 't scherm).
EINDE



TOONEELBIBLIOTHEEK
Kent U deze serie? In deze bibliotheek, waaraan in ons land groote behoefte bestond, worden opgenomen zoowel oorspronkelijke Nederlandsche als ook vertaalde tooneelwerken. Wij hebben, met die in de N.B. en W.B., uitgegeven + 130. Vraag onze catalogussen: HET NIEUWSJE (160 pagina's groot) ad 10 cent; DE LOOPMARE — verschijnt maandelijks — gratis.
MIJ. VOOR GOEDE EN GOEDKOOPE LECTUUR






8.001.277