WILLEM WIJCHERTS
EEN DAPPERE ALKMAARDER JONGEN
DOOR
JAN VAN DE CROESE
TWEEDE DRUK
NIJKERK - G. F. CALLENBACH






maar tegelijk zag hij, dat een der ruiters
zijn degen trok blz. 13


EERSTE HOOFDSTUK.
Op het muurtje.
«Maarten. Maart! Hoor eens!»
»Jal.... Wat?« »Hoor eens!« ■ »Nou?«
»Zeg, Maarten, ze moeten hier zeker voorbij komen, konf nou bij me zitten, dan kunnen we ze goed zien, die leelijke Spanjolen. Heb jij er wel eens een gezien ?«
»Ik? Neen, jij?«
»Ik ook niet, maar ik heb hooren vertellen, dat 't zulke woeste rabauwen zijn, zeg, dat ze je al dood* steken, als je ze maar uitlacht.... Kom hier bij me zitten! Ja, geef me je hand. Een, twee.... drie!«
Zoo zaten ze achter elkaar, de beide jongens, Willem Wijcherts voorop en achter hem Maarten Kitman. Ze zaten niet op een paard, al deden ze ook juist, alsof ze een vurig ros onder zich hadden, zoo spoorden ze en zoo klakten ze met hun tong; ze zaten op een muurtje.
Dat muurtje stond terzijde van de stoep van Willems huis en sloot de stoep aan dien kant dus geheel af. Dit laatste was wel noodig, want baas Wijcherts, de zadelmaker, Willems vader, woonde op den hoek van de Kapel«Steeg.
Het lage muurtje nu verhinderde, dat de voorbij* gangers en vooral de jongens, die den hoek omkwamen, altoos zouden loopen over baas Wijcherts' stoep.


6
»In de drie riemen« heette het huis, waar Wijcherts met zijne vrouw en zijn twee zoons woonde, en dat huisje zag er wel vriendelijk en gezellig uit met zijn mooi trapgeveltje, zijn kleine hcnt*bruine luikjes, nu open, naast de vensters, "vooral met zijn stevige luifel, die op de hoeken zelfs beeldhouwwerk ver* toonde. En aan den hoek der steeg hing vóór de luifel een groote, rood geschilderde lantaarn aan drie riemen.
Zoo'n lantaarn was een groote weelde.
Niet. eiken avond dan ook klom baas Wijcherts tegen de luifel op, om zijn »lajnteerne« te ontsteken, alleen bij donkere maan en bijzondere gelegenheid gunde hij zichzelven en zijn buren dat voorrecht, want immers, straatverlichting kende men toen nog niet en wanneer de maan haar zacht licht niet over de stad wierp, heerschte er 's avonds volkomen duisternis. Alleen de enkele wandelaar met zijn lan* taarn in de hand bracht een voorbijgaand schemer* achtig schijnsel in den donker.
Baas Wijcherts' groote lantaarn was, brandende, dus wel een groote weelde.
Onder de luifel, met de rugleuning tegen het muurtje aan, stond een groote bank en baas Wijcherts nam het den vermoeiden voorbijganger niet kwalijk, wanneer deze eens even wilde rusten onder de luifel van »de drie riemen«, integendeel, hij maakte wel gaarne een praatje door het opengeslagen raam van zijn winkel*werkplaats.
Maar voorzichtig met de uitstalling zijn, die voor het andere raam naast de deur hing, was de boodschap.
Voor jongens was die groote bank met dat muurtje, juist op den hoek van de steeg en het pleintje, een heerlijkheid. Zij zaten echter nog liever op het muurtje, dan op de bank.
«Vooruit!« riep Willem, en hij danste op en neer, alsof zijn paard steigeren ging, «vooruit, Maart, we gaan de Spanjolen tegemoet.«


7
«Ja, vooruit in galop!« schreeuwde Maarten en hij danste zóó woest op en neer op het muurtje, dat hij zijn evenwicht verloor en over de bank heen op de stoep rolde, juist voor de voeten van baas Wijcherts, die in zijn schaftuurtje aan zijn deur een luchtje schepte.
»Jij bent een brave, óm de Spanjolen in te halen;.... of joeg je ze liever weg?« lachte baas Wijcherts.
Maarten zei niet veel. Hij wreef zijn beide knieën eens, en stroopte de eene mouw van zijn wel wat versleten bruine wambuis even op, om zijn elleboog te bezien, die ontveld was en hem duchtig pijn deed.
»Kom Maarten, heb je den moed al verloren? Als je den eenen arm verliest, vecht je nog met den anderen 1«
Maarten lachte wat zuinigjes, maar klom toch weer in een wip op het muurtje.
«We zullen die Spanjolen wel eens even uitkloppen; wat moeten ze hier komen doen? Laten ze in hun eigen land den baas spelen, en jij, Maart?« juichte Willem, en in zijn baldadigheid sloeg hij met een ontschilden elzentak, dien hij in de hand had, op het steenen muurtje, dat het klapte.
«Dat moesten die Spaansche vuurvreters zijn, zeg, met den .... hoe heet het ook weer .... ? o, ja, met dien zuurmuil Duc d'Alv.«
«Klets 1 hoeps! pats!«
«Schreeuw niet zoo hard, jól« fluisterde Maarten verschrikt, «er zijn zooveel verraders in de stad.« Hij dacht er aan, hoe ze een tijdlang niet van zich hadden laten hooren, en sinds de Prins van Oranje en de heer Van Brederode hier waren geweest, durfden ze in 't geheel niet meer, maar nadat Alva in 't land was gekomen — in Augustus — en zijn soldaten over* al den baas speelden, staken de valschaards den kop weer op.
«Pas maar op, Willem, als ze je eens hoorden ....«
«Willent, kom d'er e's af. Vlug wat!«... gebood baas Wijcherts, die alles verstaan had; zijn dichte, grijze wenkbrauwen trokken zich toornig samen en ver*


8
stoord keek hij den wilden knaap aan, die met een vluggen sprong al naast hem" stond.
Even blikte de stevig gebouwde zadelmaker in 't rond, alsof hij vreesde, dat Maartens laatste woorden wel eens konden uitkomen; toen zag hij Willem streng
aan, wuiMc (juk. iMaarcen dij nem te Komen, en zei: «Willem, Maarten is veel verstandiger dan jij. Je bent een dolle driftkop, jij denkt niet na, en 't kon wel eens gebeuren, dat de Spanjolen of hun vriendjes, zooals er hier in de stad nog genoeg zijn, jou die dapperheid voorgoed afleerden.«
«Jongens, die zoo moedig zijn met hun mond, durven, als 't er op aan komt, meestal 't allerminste
Willem kreeg een kleur tot achter zijn ooren en sloeg zijn oogen neer.
Toen — in eens — richtte hij zich fier op, keek zijn vader flink aan en zeide, hoewel zijn stem nog wat beefde:
«Vader, denkt u, dat ik bang ben? Neen hoor, laf nooit!«
Baas Wijcherts keek zijn zoon strak en lang in de eerlijke, heldere bruine kijkers. Hij was trotschop dien fermen, nauwelijks vijftienjarigen knaap, die zoo sprekend zijn vader geleek, met de krachtige, vierkante schouders, zijn stevige knuisten en den moedigen oogopslag.
«Vader! Neen, nooit!«
«Goed zoo, mijn jongen, dat is braaf van je. Ik
vertrouw je! Maar - luister: Wees toch ver*
standig, vrind, en houd een slot op je mond. Dat mondje, dat mondje van jouI«
Baas Wijcherts' stem werd veel zachter, en hij wenkte de jongens hem in den winkel te volgen:
«Weet je wat ons te wachten staat, als de goede God ons niet helpt tegen de dwinglandij van dien Alva en zijn benden; ons, burgers van Alkmaar, niet alleen, maar alle bewoners der Nederlandsche gewesten j weet je wat? Oneer, schande, armoede, dood....!«
«En je weet, wat de Alkmaarder geuzen 't vorige


9
jaar deden? Ze hebben immers tegen 's Prinsen raad, de Minrebroederskerk geplunderd en in bezit genomen en — toen de stadsregeering hun deze kerk weer ont» nomen en de monniken in hun recht hersteld had, kende de baldadigheid en vernielzucht geen grenzen meer.«
»De raad wilde toen ook uit de andere kerken de beelden en kostbaarheden laten wegnemen en bewaren tot rustiger tijd; maar de beeldstormers kregen er de lucht van en sloegen in enkele uren alle kerk* sieraden kort en klein.«
»0 wee! jongens, ik vrees voor de dagen, die komen zullen. Alva zal geducht wraak nemen. De Heere in den hemel behoede ons! Hij alleen is machtig ons te redden, en al kan Hij zulk vernielingswerk als van de beeldstormers onmogelijk goedkeuren, Hij hoort toch de gebeden, die duizenden in den lande tot Hem opzenden en Hij verhoort ze ook.«
»De Spanjaarden mogen sterk zijn ....«
»Ja moeder 1« riep baas Wijcherts naar binnen, »ik kom. Voorzichtig dus, jongens, steek je toch niet noodeloos in gevaar.*
Toen ging hij het trapje op, dat naar de binnen= kamer leidde.
»Hé Maarten, daar komt „schele Ebben" 1«
De jongens holden den winkel uit.
't Was een opvallend lange, vreeselijk magere man, die zoo plotseling de aandacht der beide jongens afleidde.
Hij droeg een groen lakensch wambuis, dat zeker eens een of ander voornaam burger behoord had, die niet zoo spichtig was als de tegenwoordige bezitter, althans het slobberde „schele Ebben" om zijn magere lijf en uit de veel te korte mouwen staken, of beter, bengelden een paar groote, beenige polsen.
De kuiten met de veel te ruime, verschoten zijden hosen kwamen onder de korte broek uit als een paar houten stokken.
Op het dikke, rosse haar stond, diep in de oogen gedrukt, een ruige schippersmuts.


10
Zijn kleine, groenig«grijze oogjes schenen altoos naar de punt van zijn neus te staren, vandaar zijn scheldnaam: „de schele".
En die groote spitse neuspunt was het juist, die steeds de-plaagzucht der jongens opwekte.
Die neuspunt was krom en wees niet recht vooruit, maar week sterk naar rechts.
»Maarten,« lachte Willem, met een ondeugend«ernstig gezicht, terwijl hij met zijn vinger de punt van zijn neus ook naar rechts drukte en zijn beide oogen er strak op vestigde, zoodat hij nu wel wat op „schele Ebben" geleek. — «Maarten, waar komen de geuzen vandaan? Van dien kant, van dien kant!....« Zijn scheeve neuspunt stelde voor de richting aan te wijzen.
De jongens schaterden het uit.
»Oehl leelijk kettergebroed!« siste „schele Éoben" tusschen zijn tanden en zijn groote vuisten balden zich. «Wacht maar, je beurt gaat nou ook komen! Wacht maarl Oeh!«
„Schele Ebben" stond* algemeen bekend als een handlanger der Inquisitie, en meer dan één burger van Alkmaar, die den Heer in stilte had willen dienen naar Zijn Woord, was door het verraad van Ebben Gerbrandsz zijn leven geëindigd op brandstapel of schavot.
Eens hadden enkele Alkmaarder burgers „den schele" betrapt op een van zijn sluiptochten en hem zóó'n duchtige afstraffing gegeven, dat zijn neuspunt na dien tijd altoos scheef was blijven wijzen.
„Schele Ebben" was in Alkmaar algemeen gehaat, alleen enkele „zeer vrome zonen en dochteren der alleenzaligmakende Roomsche kerke," die Ebbens laagheden Gode welgevallig noemden, ontzagen hem min of meer. Toch gingen zij liever niet openlijk met hem om, want in Alkmaar waren de aanhangers der „nye leere" zeer talrijk, en ook machtig.
De jongens ontzagen Ebben nóóit.
«Dikkerd!« spotten de twee op baas Wijcherts'


11
stoep. «Dikkerd! Stoot je kuiten niet. Ze zouden breken!«
Hij liet zich oogenschijnlijk deze plagarij welge* vallen, maar zon reeds op middelen zich te wreken.
»Oeh! Ketterhondenk siste hij bijna onhoorbaar en loensde kwaadaardig naar de beide kwajongens
Toen verdween hij om den hoek.
Een kwartiertje daarna stoof Willem den winkel binnen.
«Vader, vader, moeder, ze komen! Vader 1«.... en weg was hij weer — op het muurtje bij Maarten, 't Was maar een kleine afdeeling Spaansche ruiters
— een tiental — onder bevel van een hopman, die zooveel drukte teweegbracht in het nauwe straatje.
Alles liep uit — deels uit nieuwsgierigheid, deels uit angstige bezorgdheid — om de gevreesde Spanjolen te zien, wier kwade roep hun reeds was voorgegaan.
Zij waren de eerste in Alkmaar, maar — zouden er niet spoedig meer volgen? Zouden de burgers zich hun vrijheden, waarop zij zoo trotsch waren, niet zien ontnemen? Zou met de Spanjolen in de stad ook Alva's wraak niet zijn binnengekomen, de wraak, die op de beeldstormers en ook op de trouw gebleven zonen der Moederkerk wel ontzettend moest zijn?
Arme Alkmaarders!
Op menig gelaat stond zichtbare vrees te lezen; menige huismoeder trok haar wat al te nieuwsgierig kindje, dat zijn handjes uitstrekte naar de mooie paarden, angstig tegen zich aan, maar menig oog staarde ook somber naar de geharnaste ruiters, die
— als echte Spanjaards — trotsch voortreden. En wat in de harten dier burgers omging? De tijd, die kwam, zou veel openbaren. Daar naderden de ruiters den hoek.
Met ingehouden adem staarden de beide jongens op het muurtje hen aan.
Baas Wijcherts stond op de stoep, onder de luifel; zijn saamgetrokken wenkbrauwen verrieden


12
wel, voor wie hem kenden, een ingehouden toorn, maar zijn gelaat was onbeweeglijk.
Naast hem stond zijn oudste zoon Laurens, een min of meer in zichzelfgekeerde jongen van achttien jaar, die gewoonlijk weinig sprak; in de deuropening, halfverscholen, stond moeder Marye, angstig kijkend, nu eens naar de Spanjaarden, die in aantocht waren, dan weer naar haar Willem op het muurtje. Zij kende haar kleinen, onnadenkenden driftkop!
Vooraan reed de hopman, een Spaansch edelman, gedost in een fraaien, paars*fluweelen mantel, die luchtig over zijn schitterend harnas was geworpen, een zwierige muts met groote veer dekte zijn hoofd.
Ook op de borstkurassen en op scheen* en dij* stukken der harnassen van zijn ruiters speelde in flonkerende schitterglarisj es de zon. Dat was een vroolijk gezicht.
Naast den hopman, eerbiedig het hoofd gebogen en de lange armen slap langs het lijf, liep „schele Ebben".
Hij diende als gids door de hoekige, nauwe straten van Alkmaar, en moest den troep brengen naar het raadhuis, bij burgemeester Floris van Teylingen.
Toen de jongens hem bemerkten,.werd een oogen» blik hun aandacht van de schitterende ruiters afge* leid en konden ze niet nalaten elkaar even een knip* oogje toe te werpen en met hun vinger de punt van hun neus een duw te geven.
Nu waren ze vlak bij, de Spanjaards.
Daar stak plotseling de twaalfjarige Ite, het aardige dochtertje van „koestigen Hark," de straat over.
Ze stond aan de overzijdè, en nu de ruiters zoo dicht naderden, was zij bang geworden en, vlak voor de pooten van des hopmans paard uit, sprong ze naar den overkant.
Het paard schrok en steigerde even op.
„Schele Ebben" zag dit en — zeker om zijn ge* dienstigheid te laten blijken aan den Spanjaard — gaf hij de arme Ite een schop, dat zij tegen het muurtje aan sloeg en zeker onder de pooten der


13
paarden zou zijn gekomen, als ze zich niet heel vlug aan Willems been had opgetrokken en achter baas Wijcherts was gevlucht.
«Leelijke sch....!« wilde Willem roepen, maar tegelijk zag hij, dat een der ruiters zijn degen trok en uit spot baas Wijcherts' muts, die deze niet had afgenomen, doorstak en haar op de luifel wierp.
Een volgende sloeg met zijn ijzeren handschoen tegen de mooie lantaarn, die rinkelend heen en weer slingerde, terwijl enkele der kleine ruitjes stuk kletterden.
De hopman bemerkte dit niet.
„Lomperds!" .... schold Willem nu tegen de Span* j aards, en even vergat hij Ite.
„Lomperds!" .... maar een bang gefluister: «Willem, Willem, stil toch!«.... uit de deuropening, deed hem zijn lippen krampachtig sluiten.
Zijn woorden schenen door de ruiters niet gehoord of verstaan te zijn, alleen „schele Ebben" loensde met een boosaardig lachje naar den knaap op het muurtje, die met een van woede hoogrood gelaat de ruiters nastaarde.
Baas Wijcherts was onverstoorbaar gebleven, alleen een nauwelijks merkbaar rimpelen van zijn voorhoofd en een vorschende blik in het gelaat van den Span* jaard, die hem zoo smadelijk bejegende, toonden, dat hij innerlijk strijd voerde tegen den lust om den bal* dadigen ruiter de kracht zijner vuisten eens te doen gevoelen.
Hij bleef echter volkomen kalm.
«Kom jongens!« riep moeder, die de verschrikte Ite al opgeholpen had, «kom nu maar binnen!«
Wat hadden de knapen zich gaarne aangesloten bij den troep jongens, die de Spanjaarden volgden, maar vader stond hun dit piet toe, zijn streng verbod had Willem ook reeds verhinderd hen tegemoet te gaan.
En Maarten bleef liever bij ' Willem, dan alleen te loopen.
Beiden sprongen van het muurtje; Maarten*had


14
reeds baas Wijcherts' muts van de luifel gevischt.
«Zus, ben je geschrokken?» vroeg Maarten aan Ite, die sprekend op haar broer geleek.
Maarten en Ite waren beiden kinderen van den smid uit de Huig*Brouwer*Steeg, Harck Kitman, die om zijn forsche gestalte en verbazende kracht „koestige Harck" werd bijgenaamd. \.v*J~
Zij schenen echter meer op hun moeder te gelijken, dan op hun vader. 'j$fëm
Vooral Maarten was voor een jongen tenger ge* bouwd.
Beiden hadden echter dezelfde donkere, nadenkende oogen en hetzelfde donkere haar als hun vader.
«Kom Ite, niet zoo verdrietig kijken.«
«Heeft „de schele" je pijn gedaan, die dwarsneus ? We zullen hem wel vinden, hè Maarten ?« vroeg Willem aan Ite en haar broer tegelijk.
»'t Is al weer over,« antwoordde Ite, maar ze wreef toch haar knieën nog, die in zoo'n onzachte aan* raking geweest waren met het muurtje. fiS®
»jongens,« zei moeder, «je moet dien Ebben niet altijd zoo plagen, ik weet wel, dat hij slecht is en hij heeft de arme Ite ook wel leelijk behandeld, maar je moet niet altijd kwaad met kwaad vergelden. Onze Heere Jezus heeft het ons geleerd, en«
«Ja, Moeder, maar....«
«Hoor eens, jongens, je moeder heeft gelijk. Ik zou dien langen naaispaan ook wel eens graag dubbel* vouwen, maar ik weet, dat deze gedachte slecht is,« kwam baas Wijcherts tusschenbeiden. «Onze vijanden vergeven, ons zelf overwinnen! dat is onze plicht. En ik, jongens, ik ben ouder en wijzer dan jullie. Ik heb met Gods hulp geleerd mijzelven te beheerschen, en je weet, als je boosheid een uur oud is, heeft ze reeds veel van haar kracht verloren, 't Is echter vaak zoo moeilijk,« liet hij er wat zachter op volgen.
«Laurens, loop jij» zoo even naar Van Duimen en
vraag hem, of hij morgen de ruitjes weer wil inzetten
Mijn» mooie lanteernete


15
»En dan — we moeten nog een uurtje werken, je weet de heer Van Sonneburg is ongeduldig en het nieuwe zadel moet morgen klaar zijn. Vooruit dusl«
Laurens en Willem — deze laatste was ook reeds in het handwerk bij zijn vader — namen plaats op hun driestal.
»Maarten,« fluisterde Willem, zoodat niemand dan deze het verstaan kon, «zullen we van avond samen naar de OudesGeester^poort gaan? Daar worden de Spanjaarden ingekwartierd, heb ik gehoord. Ja?«
«Best hoor!«
«Dag Ite!.... Zal ik een stukje leer op je knieën naaien? Als „schele Ebben" je dan weer dansen wil
leeren, doet het geen pijn!« en Willem sprong
van zijn driepootig krukje, pakte Ite om haar middel en danste met haar door den winkel. Hij had zijn vroolijkheid reeds lang terug.
«Kom dwaze jongen, laat me loste lachte Ite en ze grabbelde Willem door zijn haar, dat het even wild overeind stond, als dat van „schele Ebben".
«Dag Ite, pas maar op het muurtje,« plaagde Willem nog eens, «zeg Maarten, houd je zusje maar vast, en pas maar goed op haar, hoor!«
Maarten wilde Ite grijpen, maar, nadat ze Willem nog eens ferm aan zijn oor getrokken had, snelde ze schaterend den winkel uit.
«Allo, wildzang, mijn huis uit,« dreigde baas Wijcherts lachend, «en jij Willeflf, aan je werk.«
«Maarten, vraag jij je vader van avond een uurtje bij mij te gast.«
«Jawel, baas, maar vader gaat van avond naar.... U weet toch wel, bij Harmen Jansz, in de ....«
«O, ja! dan zal ik hem daar wel zien.«
«Dag baas! Kom Ite, ga je mee?«


16
TWEEDE HOOFDSTUK. „Schele Ebben".
't Was avond geworden.
Een stevige noord*westenwind huiverde nu en dan bij vlagen door de straten en groote wolkenge* vaarten, die in snelle vaart langs den avondhemel werden voortgedreven, waren voorboden van naderende najaarsstormen.
't Was reeds begin October 1567.
Slechts een enkele maal staarde, als met angstig gelaat, de maan van tusschen de wolken in de donkere stad, tot een nieuw aanzeilende massa haar licht weer geheel onderschepte.
Soms sloegen enkele regendroppels neer. I§1|?1|
De straten waren bijna geheel verlaten, slechts een enkele burger, hier of daar, spoedde zich haastig voort, zich zelf voorlichtend met een flauw.fiikkerend lantaarntje, 't Was op sommige plaatsen van de stad ook zóó volslagen donker, dat men alleen heel voor* zichtig, voet voor voet, en al tastende, zijn weg kon vervolgen, als men niet volkomen op de hoogte was met den toestand van straat en gracht.
De lange, gebogen gestalte echter, die zich dicht langs de huizen der Kapel*Steeg langzaam voort* bewoog, scheen zijn weg zeer goed te kennen. Hij droeg zijn lantaarn namelijk onder een langen mantel, die hem sluik om de schouders hing en — ware het niet zoo donker geweest — alleen een paar magere beenen zou hebben laten zien. Van het hoofd van dien man bleek weinig meer zichtbaar dan een groote muts. .
't Scheen wel, dat het toch geen zuinigheid was, die hem 't lantaarntje onder zijn mantel deed dragen, want toen, op den' hoek bij baas Wijcherts' huis,


17
een sterke windvlaag zijn mantel opflapte, bleek de vetkaars in 't lanteernke wel te branden.
Die behoedzaam voortsluipende wandelaar scheen dus wel een bijzonder oogmerk te hebben met dat ver* borgen houden van een lichtje, dat hem zulke goede diensten zou hebben bewezen in de donkere straten.
Met een nijdige beweging, trok hij verschrikt zijn mantel weer voor zich neer, keek even om zich heen of ook iemand hem had kunnen zien en sloop toen, gerustgesteld, den hoek om.
Een oogenblik dreigde de maan van achter de wolken te voorschijn te komen: een flauwe lichtschijn viel tegen de geyels der huizen en langs de straat^
Dit deed dien eenzamen man een oogenblik toeven. Eerst toen een dichte wolkenmassa de gansche om* geving weer in diep donker hulde, waagde hij 't, het pleintje over te steken. Spoedig was hij aan de overzijde in een andere nauwe straat verdwenen.
Slechts enkele oogenblikken hierna ging de deur van den zadelmakerswinkel open. Het geluid van een paar vroolijke jongensstemmen brak de stilte.
Flap, was de deur weer dicht en in flinken draf renden twee knapen het pleintje op.
Zij hadden geen lantaarn bij zich: ze kenden den weg in hun stad, zoo goed als den weg in hun huis, en voor elf uur zouden ze immers al lang terug zijn. Na dien tijd zonder licht zich op straat te bevinden was strafbaar, want een stadskeur bepaalde, dat »nye* mant des avonts opter straten en ga, nadat elfder ure inder nacht, hi en hebbe een lanteerne bi hem met lichte.«
«Vader weet niet, dat ik naar de Oude*Geester* poort ga,« zei Willem, wat hijgend door het harde loopen, «hij is al wel een uur weg naar Harmen J ....«
«Stil toch!«.... Willem kreeg een stomp tegen zijn schouder. «Moeten ze het hooren?«
«O, ja!« fluisterde Willem terug, «ik dacht er niet aan. ik heb wel een uur op je gewacht, Maarten.«
«Ik moest voor vader naar ....« even stond Maarten
Willem Wijcherts
2


18
stil en begon heel behoedzaam te fluisteren.... «ik moest naar Harmen Jansz om hem te zeggen, dat Jan Arentsz van avond ook zou komen. Vermomd is hij van middag met vader in de stad gekomen.«
«Ja? Jan Arentsz, die«....
«Sst, sst!«
»0, jal Dat is die prediker, nietwaar, die dezen
zomer hier aan de lip, kort bij de stad voor wel 3000 menschen een hagepreek heeft gehouden en vroeger hier corfmaacker ') is geweest. Ik zou hem wel eens willen zien, jij ook niet?«
«Ik heb hem al gezien, hij blijft dezen nacht ook bij ons.«
»0 ja?«
»Ja.... Zeg, weet je, Dirk en Geurt van den bar» bier komen ook bij de Poort. We hebben 't afge* sproken.«
«Goedl zeg, wat zouden de Spanjolen nu doenk
«Dobbelen en drinken.«
«Zouden we ze goed kunnen zien? Als de luiken
maar niet dicht zijn«
«Sst Willem, pas op!..., Willem 1 sstl« »Wat?«
Maarten greep Willem verschrikt bij den arm en trok hem onder een luifel. »Sst, sst!« fluisterde hij nauwelijks hoorbaar.
't Was voor Willem moeilijk zoo plotseling te moeten zwijgen en zich te verbergen, zonder dat hij wist, waartoe dat diende.
«Maar wat....?«
«Stil dan tochl« beet Maarten Willem in 't oor en wel wat gejaagd maar toch voorzichtig liet Maarten zich op de knieën zinken en beduidde Willem, door dezen krachtig aan zijn arm te trekken, dat hij óók neerhurken moest.
Willem deed dit en voelde tegelijk Maartens hand op zijn mond. Nu begreep hij, dat het zwijgen ernst
*) Mandenmaker.


19
was. En half verschrikt, half verwonderd poogde hij in de duistere straat te zien.
Enkele oogenblikken zaten beide knapen roerloos naast elkander. Zelfs hun adem trachtten zij in te houden.
Plotseling kneep Willem Maarten in het been, zoo* dat deze moeite had een schreeuw te onderdrukken, een kreet meer van schrik door Willems wilde onhandigheid, dan van pijn. Hoe licht toch kon zoo'n wilde beweging hun tegenwoordigheid in dien donkeren hoek onder de luifel verraden.
En Maarten — half boos op Willem — gaf hem een gevoêligen stoot in zijn ribben, maar toch met groote voorzichtigheid. Geen zucht werd gehoord.
Willem kon zich echter slechts met moeite stil houden. Hij had de reden ontdekt van Maartens geheimzinnige waarschuwing en de plotselinge pret daarover — en ook wel even een kleine schrik — hadden hem Maarten in het been doen knijpen.
Wat was die reden?
Enkele oogenblikken te voren had Maarten in het flauwe schijnsel van de maan, de lange, sluipende gestalte bespeurd, en hij kende t.è goed dien slependen gang en die gebogen houding, om niet terstond „schele Ebben" te herkennen.
Daarom had hij zoo verschrikt Willem gewaar* schuwd, want hij begreep wel, dat „schele Ebben" weinig goeds in den zin had, en Willem, de vroo* lijke, onvoorzichtige flap*uit, die in wilde ondoor* dachtheid maar terstond alles uitte, wat hem op het hart lag, Willem kon soms door een wat te luid» ruchtig uitgesproken woord, wel eens dingen verraden, die iemand als „schele Ebben" nooit weten mocht.
Een oogenblik scheen het, alsof „schele Ebben" gerucht had vernomen, althans, hij stond stil enkeek rond, maar slechts zeer kort. Hij scheen haast te hebben en zette zijn sluiptocht langs de huizen weer voort.
Dit weifelen van Ebben had Willem hem doen ont* dekken. De oogen der jongens begonnen zich lang*


20
zamerhand aan de duisternis te gewennen" en, al was het zeer moeilijk, zij konden toch eenigszins rondom zich zien.
Als twee jonge tijgers op hun prooi, loerden de beide vrienden op de langzaam voortsluipende ge* stalte, eenige huisbreedten vóór hen uit.
Dicht tegen elkaar, gedrongen zaten ze doodstil.
Daar stond „schele Ebben" weer stil.
Zou hij toch iets bemerkt hebben en eerst eens willen onderzoeken, of soms iemand hem in het duister bespiedde?
Hij haalde zijn lantaarn van onder zijn mantel te voorschijn, en hief hem hoog op.
De harten der jongens klopten. Zou hij hen zien? Bang. waren zij nu wel niet voor hem, ze hadden sterke armen en — desnoods — vlugge beenen, maar het geheimzinnige van de zaak jaagde hun angst aan.
Daar viel een smalle lichtstreep over Maartens knie. De voorzichtige Maarten bleef onbeweeglijk en dit voorbeeld van bedaardheid kalmeerde ook Willem, die zich bijna niet rustig kon houden en zeker wel graag met een luiden schreeuw tegen „schele Ebben" had willen opspringen, om hem zoodoende een ge* weldigen schrik op het lijf te jagen. Even verlustigde hij zich in dit denkbeeld: Wat zou. die dwarsneus schrikken 1
Zacht stootte Maarten hem aan.
Ebben scheen te zoeken. Hij bleek verkeerd, liep toen enkele schreden verder, verborg weer haastig zijn lantaarntje en liet driemaal achtereen, heel zacht, den klopper vallen op de deur van het hooge heeren* huis vóór zich.
Dit spande de aandacht der beide jongens dubbel. Hij vermoedde er dus klaarblijkelijk niets van, dat zij hem bespiedden.
Dadelijk ging de deur open en „schele Ebben" verdween in het huis.
«Maart, dat is jammer, hè?«
»Ja! Nu weten we nog niets, maar zullen we nog


21
een oogenblikje wachten? Misschien komt hij wel gauw terug.«
»Ik zou hem wel eens onverwachts in zijn magere kuiten willen knijpen. O! zeg Maart, wat zou die dikkerd schrikken!«
»Nou! — Maar hoor eens, ik ben wel een beetje bang.«
«Voor hem?«
»Neen, maar voor zijn plannen. Wie weet wat hij in zijn schild voert.«
Alles werd fluisterend, bijna onhoorbaar gesproken en nog altijd zaten de jongens op dezelfde plaats.
«Plannen?.... Zeg, Maarten, we blijven hier!« Willem had dit laatste op een beslisten en ernstigen toon gezegd, 't Scheen, dat plotseling een bange ge* dachte zich van hem meester maakte: de lust tot een kwajongensstreek was verdwenen.
«We zullen wachten, Maart! Al duurt het nog zoo lang, want....«
«Sst, sst!« Een duw, een stoot terug. Doodstil alles weer.
De deur was opengegaan en iemand, in monnikspij gehuld, trad naar buiten. Achter hem volgde „schele Ebben". Zij wisselden enkele woorden, die echter voor de jongens moeilijk verstaanbaar waren. Toch hoorden dezen de zoetelijk fleemende stem van Ebben zeggen:
«Eerwaarde vader, ik zal dien grooten ketter wel weten te vangen, ik ben hem reeds op het spoor.«
«De heiligen staan u bij, mijn zoon, en de zegen der alleenzaligmakende Moederkerk zij in ruime mate uw deell« antwoordde de monnik. «Ook verdien je er je dertig Rhijnsche guldens mee, Ebben Gerbrandsz!« liet hij, op geheel anderen toon er op volgen .... «Span je beste krachten in ....«
Toen scheidden zij.
De monnik kwam in de richting van de beide jongens en liep hun rakelings voorbij. Zijn donker, harig ordekleed sleepte langs hun knieën.
Roerloos wachtten ze.


22
De monnik, die een snellen pas had aangenomen, was spoedig verdwenen, „schele Ebben" was in tegen» gestelde richting voortgegaan, heel langzaam weer, sluipend langs de huizen.
»Maart, vooruit,, hem achterna!« fluisterde Willem.
De beide jongens stonden op, trokken hun dikgezoolde schoenen, die hun tot de enkels reikten en van voren tot op de wreef gespleten waren, uit, om onhoorbaar te kunnen loopen, en — volgden op hun teenen de donkere gestalte van „schele Ebben", die in het duister bijna niet in het oog was te houden.
Plotseling zien zij Ebben niet meer.
Maarten houdt Willem bij den arm staande, om nauwkeurig te kunnen zien.
_»DaarI* zegt Willem, weer veel te luid, ofschoon hij, sinds dat ernstige oogenblik van straks, veel behoedzamer handelde.
»Daar, Maart, die steeg in .... I« fluistert hij zachter.
»0, zeg, daar woont immersi Harmen Jansz, ik begrijp ....«
»Ja, ja, koml....«
»Sst!«
Met bevend hart volgden de jongens.
Ze hadden begrepen, wat „schele Ebben" van plan was. Ze waren er beiden van geschrokken, hun vaders waren daar immers ook bij Harmen Jansz, en Willems moeder1 Hij dacht dadelijk aan haar.
Nu zou „schele Ebben" zeker.... maar neen, zij waren er ook nog, zij, twee flinke Alkmaarder jongens, • zij zouden dien lagen verklikker wel ver» hinderen zijn booze plannen uit te voeren. '
Vergeten waren allang de Spanjaarden, vergeten de Oude»Geester»poort, vergeten Dirk en Geert van den barbier.
„Schele Ebben", hèm moesten ze volgen!
Willem scheen een oogenblik zijn kalmte weer te zullen verliezen.
Hij rende vooruit, maar Maarten, de bedachtzame, pakte hem aan zijn wambuis en trok hem ruw terug.


23
Bijna boos zeide hij: «Lomperd 1 voorzichtig nou —1« »Ja, maar ....«
»Nee, we moeten voorzichtig zijn. Stil nou! We houden hem in 't oog en moeten Harmen Jansz trachten te waarschuwen; die kan dan wel zorgen, dat allen, die bij hem zijn, veilig ontkomen.«
»Zou Ebben alleen al die ketters willen vangen ?« lachte Willem heel zacht, »'t is nogal een dappere!«
»Hij is slimmer dan wij samen, laten we maar op» passen. Houd jij je nou kalm, hoor!«
Geluidloos slopen de jongens verder, voetje voor voetje. Wat zij zeiden, werd, bijna onhoorbaar, ge* fluisterd.
Ebben bemerkte niets.
Bijna achteraan in de nauwe, onaanzienlijke straat, waarvan de meeste woningen tot pakhuizen van laken, wol en leer, of tot werkplaatsen waren ingericht, stond het huis van Harmen Jansz, een oud, vervallen gebouwtje, geheel van hout opgetrokken, om den moerassigen bodem.
Aan het eind van de straat voerde een brug, met lage, steenen leuningen over een der drie Alkmaarder grachten.
Door deze grachten had in hoofdzaak het handels» verkeer plaats, want Alkmaar was reeds in die tijden een flinke stad, met levendigen handel en bloeiènde nijverheid.
Al den tijd, dat de jongens Ebben gevolgd waren, was niemand de straat gepasseerd. Doodsch en ver» laten lag zij; een vensterluik van een der hooge pak» huizen was opengegaan en de bolle wind, die nu en dan hevig kwam aanloeien, klapperde en bonkte het met veel lawaai tegen den muur of in zijn kozijnen.
Nu en dan sloeg fel de regen neer.
De wambuizen konden echter wel tegen een buitje.
Al dichter naderde Ebben het huis van Harmen Jansz, waar dezen avond, in den kelder, om geheel onopgemerkt te kunnen blijven, vele belijders der »nye leere« waren samengekomen, om uit Gods woord


24
gesterkt te worden in hun geloof. In deze moeilijke tijden hadden zij wel troost en opbeuring noodig.
De jongens letten nu scherp op. Wat zou Ebben nu gaan doen? Luisteren aan de gesloten blinden? Aankloppen? Zichzelven verbergen?
Dit laatste leek hun 't waarschijnlijkst.
Maar - „schele Ebben" liep voorbij; slechts even had hij naar het huis gezien. Hij ging voort tot op de brug, speurde een oogenblik rond, liet zich op zijn knieën zakken, boog toen over de lage steenen leuning heen en liet een zacht gefluit hooren.
«Maarten, wat zou hij doeh?«
»Ik weet het niet.«
»Hij wil zeker de visschen lokken; als ze zijn leelijke bakkes zien, komen ze van schrik boven drijven « »Stil.... hoor eens!«
Een zacht geklots in het water deed de jongens luisteren. Een stem onder de brug fluisterde enkele Woorden. Even onhoorbaar gaf Ebben antwoord.
De jongens, die eerst gemeend hadden, dat Ebben zou doorloopen, hadden hem gevolgd en waren nu juist voor het huis van Harmen Jansz gekomen, maar aan de overzijde van de straat.
Daar glipt één van Maartens schoenen hem uit de hand. Hij wil dien oprapen, vlug, om toch vooral Ebben niet uit het oog te verliezen, maar - daar glijdt op de glibberige steenen zijn voet uit, hij wankelt en valt, drie treden laag, van een trapje en smakt met een harden bons tegen een deur aan. Deze slaat open en daar ligt Maarten, "zoo lang als hij is, m een smalle gang.
Tegenover de woning van Harmen Jansz stond namelijk een huis, welks bovenverdieping tot pak*
Sueïl WeUtS benedengedeelte tot werkplaats voor een bijlhouwer was ingericht. Naast deze werkplaats bevond zich een poort, ongeveer een voet diep be* neden de straat; een trapje van drie treden voerde naar dit deurtje, dat een smal, open gangetje, tus* schen twee huizen, afsloot.


25
Dit trapje, zoo maar, zonder hekwerk er omheen in de straat, was vooral 's avonds zeer gevaarlijk, maar de burgers waren wel gewoon deze trapjes te ver* mijden. Ze waren talrijk, vooral in de achterbuurten.
Maarten schrok vreeselijk, nog minder van zijn val dan wel van het leven, dat hij daardoor veroorzaakte.
Ebben gluurde van de brug af even het nauwe straatje in. Had hij iets bespeurd? Gelukkig kletste het losse vensterluik weer met een hevigen slag tegen den muur, en Ebben schreef dus den bons, dien hij daareven gehoord had, ook toe aan dat luikje.
»Geef me je hand, vlug dan, waar is hij ?« fluisterde ontsteld Willem, »hier, hier, pak nu vast, ik zal je optrekken!«
Maarten tastte, tastte om Willems hand te grijpen. Hij lag met zijn beenen in de hoogte tegen het trapje op. »Ja, trek op, vooruit k
»Los, Maarten, los, kruip weg 1 Gauw, „schele Ebben" komt terug! Hij komt hierheen! Gauw dan weg! Ik köm ook bij je! Daar komt hij! Vlug, vlug!«
Hals over kop buitelde de wilde \^illem over Maarten heen, maar als een paar jonge katten krabbelden de beide jongens op, en verborgen zich in het gangetje.
Ze hoorden Ebbens voetstappen reeds.
Maarten wist nog juist het deurtje zacht dicht te duwen en er een grendel van binnen voor te schuiven.
Ebben stond stil, juist voor het poortje en — de jongens beefden — zij hoorden hem zijn voeten op de treden van het trapje zetten. Hij scheen neer te hurken, want zijn mantel schuifelde langs de deur. Hij duwde er eens zacht tegen, zeker om zich te overtuigen, dat zij gesloten was.
Toen was alles weer doodstil.
Dat was prachtig, daar zaten ze nu, de beide dappere jongens, gevangen als muisjes in de val. Zij in het donkere gangetje, „schele Ebben" er vóór. Spreken durfden ze niet, hij zou het beslist hooren.


26
Een zachte duw was het eenige teeken, dat zij el* kaar geven konden.
Boven hen dreven de zwarte wolkengevaarten nog altoos voorbij. Een enkel oogenblik viel een zwakke lichtschijn van de maan tusschen de beide huizen in het smalle gangetje.
Aan het eind teekende zich de zwarte hoogte van een tuinmuur af. In het gangetje lagen, langs den muur, wat planken opgestapeld.
Over dien tuinmuur klimmen? Maar, waar kwamen zij dan? Het deurtje openmaken, „schele Ebben" doen schrikken en zich dan uit de voeten maken? Maar, dan was hun plan geheel verijdeld. Over het poortje heen klauteren? Daar zat Ebben immers voor. Wat dan?
Al deze vragen dwaalden de jongens door het hoofd. Hadden zij nu maar eens met elkaar kunnen over* leggen, maar zwijgen en zich doodstil houden was en bleef de boodschap.
Nu en dan hoorden zij Ebbens rug eens langs het poortdeurtje schuiven. Willem poogde door een reetje te kijken, maar dit bleek onmogelijk.
Eerst meenden zij, dat Ebben hen wellicht bemerkt had en hen nu handig gevangen hield, tot straks hulp
voor hem zou komen, en dan maar al spoedig
wierpen zij deze gedachte van zich; neen, iets anders had Ebben doen post vatten. Hij had in die pik* donkere trapopening een prachtige schuilplaats ge* vonden en dit juist tegenover Harmen Jansz' huis. 't Kon niet beter. Er kon daar geen muis in of uit, of Ebben moest het zien.
En wie zouden daar onder de brug zijn?
't Werd den jongens nu toch wel wat angstig te moede.
• Hadden zij zich maar niet in dit netelig avontuur gewaagd. Maar hun vaders en Willems moeder en de anderen en Jan Arentsz! Neen, 'f was toch maar goed, dat zij nu ook hier waren. Wie wist, wat er nog gebeuren kon? Kom, zij zouden zich dapper houden.


27
Dit alles zaten zij daar in hun schuilhoekje te be* denken.
Willem wist Maartens hand te vinden en drukte die stevig, alsof hij daarmede zeggen wilde: «Maarten, we zullen dapper blijven, hoorl«
En Maarten? Hij vouwde zijn handen en bad.
Willem bemerkte dit niet.
Wel langer dan een uur zaten de jongens onbe* weeglijk en zwijgend naast elkaar. Vooral voor Willem was dit een ware marteling. Eens had hij, door zijn been te ver uit te strekken, een blok hout, dat los tegen den plankenstapel was aangezet, omgestooten, wat hem een stomp van Maarten bezorgde.
Een onrustige beweging vóór het poortje, een ge* schuifel langs de deur toonde aan, dat „schele Ebben" er van geschrokken was. Toch bleef het verder stil.
Eindelijk — de klok van den St. Laurens had zijn tien slagen reeds doen hooren — hoorden de knapen aan de overzijde der straat een deur open gaan, heel zacht, alsof iemand voorzichtig naar buiten keek.
Ebben verroerde zich niet.
De deur werd weer zacht gesloten.
Angstig stieten de jongens elkaar aan. Wat zou er nu gaan gebeuren?
Ebben scheen zich op te richten, althans er kwam eenige beweging vóór het poortje.*
Weer hoorden de jongens het geluid van een open* gaande deur en weldra het zacht fluisteren van enkele stemmen.
„Schele Ebben" had zich dicht tegen het deurtje aangedrongen, het oogenblik afwachtende, dat de ketters buiten zouden gekomen zijn, om dan het af* gesproken teeken te geven aan zijn handlangers in de schuit onder de brug. Vooral om Jan Arentsz was het hem te doen. i
Ebben stond in angstige spanning al zijn moed bijeen te zamelen.
O, als die Arentsz buiten kwaml — hij kende dien driesten hagepreeker, dien aartsketter wel goed, 't was


28
ook een Alkmaarder van geboorte — o, als hij zou meenen, dat die beruchte kettersche mandenmaker naar buiten kwam, dan zou hij hem met zijn lan* taarntje plotseling in het gelaat lichten, en een schel fluitje doen hooren ... . hij zou dan dien vermaledijde bij de keel grijpen.... Als hij nu maar goed durfde .... ja, ja? alle heiligen zouden hem immers bijstaan had de eerwaarde vader gezegd,.... ja, ja, en dan zouden ze van onder de brug ineens op de ketters aanvallen, en dan zou hij ....
Die beiden daar in het enge gangetje konden het niet langer harden. Vooral Willem trilde van ongeduld, van lust om er woest op in te slaan, van angst om zijn moeder, en met een wilden greep pakte hij Maarten bij den schouder en rukte hem overeind:
«Vooruit, jö! Open!»....
Deze draalde niet langer. In een oogenblik vloog knerpend de grendel van het deurtje en met een
gillend: »Moeder, Vader! Pas op Onder de brug!«
stormden de jongens vooruit.
Maar opeens buitelden beiden over elkaar.
»Heilige Maria! O!.. . help! heilige!....
Wat was dat?«....
'Doodelijk verschrikt zwaaide Ebben met zijn lange armen in de lucht en smakte met een luiden gil achter* over, en — meteen vielen er twee lichamen hals over kop over hem heen.
Door het plotseling geluid achter zich was hij hevig ontsteld en door het openrukken van het deurtje was Ebben achterover getuimeld.
De beide jongens — hoewel verschrikt door dien plotselingen val — krabbelden zoo vlug mogelijk over den langen Ebben heen, die al gillend en kermend mede overeind trachtte te komen.
Bij dat gespartel kreeg hij opeens een trap tegen zijn krommen neus, die hem een kreet ,van pijn afperste. Gelukkig voor Ebbens neus, hadden de jongens hun schoenen in den steek gelaten. Het lantaarntje werd verpletterd tegen den muur.


29
«Vader, vader, daar komen ze!«
En plotseling klonk een wild rumoer van stemmen, gegil van vrouwen en 't kletteren van een zwaard tegen de stoepsteenen.
«Maarten, ben jij daar?« riep een forsche stem.
«Hier!« en „koestige Hark", Maartens vader, trok zijn zoon naar zich toe; verschrikt, eerst niet kunnende vatten waar deze zoo plotseling vandaan kwam, toen hij zijn stem hoorde.
«Hier, Maarten I» zeide hij zachter, nu iets van de zaak begrijpend, «je bent een brave, dappere jongen 1 Hier, vlug, breng jij Jan Arentsz in veiligheid. Naar ons huis, hoor; vlug, door het Halvemaanssteegje,, bij moeder Mechteld binnendoor, zij is nog op, en dan de binnenplaats over, je weet wel, vlug!«
«Hier, broeder 1 Mijn jongen zal je den weg wijzen. Ik zal die rabauwen zoolang tegenhouden 1» en woest sprong de reusachtige smid tusschen de vijf of zes aanstormende Spaansche soldaten. Zijn bonkig<ge* spierde armen zwaaiden rond en eer de aanvallers goed begrepen wat er gebeurde, had hij er twee bij de keel gegrepen. Hij bonsde hen met hun hoofden, •die gelukkig gehelmd waren, zóó hevig tegen elkaar e» smeet ze toen zóó krachtig van zich, dat ze ge* heel versuft tusschen hun kameraden invielen.
Dezen echter stormden met hun zwaarden op den „koestigen Harck" aan, die ongewapend was.
Intusschen waren Jan Arentsz en Maarten, gebruik makend van het rumoer en den donker, al lang ver* dwenen in een zijstraatje.
En Ebben?
Ook hij was eindelijk, na veel moeite, opgeklauterd uit de smalle gangopening. Hij had zich duchtig be* zeerd, en ook joeg het rumoer in die nauwe, duistere straat hem zoo'n angst aan, dat hij zich al kermende en steunende uit de voeten trachtte te makén.
Maar opeens werd iemand met een forschen zwaai tegen hem aangeworpen. Ebben verloor bijna het evenwicht en hij greep zich krampachtig aan die kleine,


30
donkere gestalte vast. Toen bemerkte hij, dat het geen volwassen man, maar slechts een knaap was.
»Ah, een ketterjongenl» flitste het door Ebbens hersens. »Jou kan ik wellicht de baas blijven.« Hij begreep, dat Jan Arentsz al licht in het rumoer ont» komen kon, trouwens er was nu ook niemand die . hem aanwees, en zich zeiven er tusschen te mengen, — zijn lantaarn was ook stuk — durfde hij niet. Hij moest eens een klap oploopen of een steek. »Boeh, neenk
Maar zoo'n jongen vangen, ja, dat kon nog.
En boos, omdat Jan Arentsz — en dus ook de dertig Rijnsche guldens — hem ontgingen, hield hij .den tegenspartelenden knaap stevig vast.
»Laat me los, leelijke dwarsneusk schreeuwde Willem, — want deze was het en hij herkende Ebben — »laat me losk en wild sloeg en trapte hij achter» uit, want Ebben had hem van achteren bij de schouders weten te vatten. Willem kon dus weinig kracht aan* wenden. En — al was „schele Ebben" nu niet zoo bijzonder sterk, hij was toch een man en Willem slechts een knaap.
»Laat me losk schreeuwde deze weer en hij rukte zoo woest, dat Ebben hem los moest laten, maar, helaas, daar struikelde Willem door den schok over Ebbens been en viel voorover op de straat.
Ebben zag dit en met een vluggen greep pakte hij Willem, in den nek en sleepte hem mede in de richting van de brug.
Toen Willem en Maarten zoo plotseling te voor* schijn waren gekomen, had de eerste zich dadelijk in den strijd geworpen.
Daar zag hij, dat een der Spaansche soldaten een vrouw greep en Willem, meenende, dat dit zijn moeder was, sprong den Spanjaard op den rug. Deze liet de vrouw los en slingerde zijn kleinen aanvaller zoo krachtig van zich, dat deze een eind verder juist tegen „schele Ebben" aantuimelde.
En nu — daar sleepte Ebben hem voort. Hij- kon zich in 't geheel niet verzetten. Zijn handen grepen


31
wel, ,of zij soms een uitstekenden stoeprand of iets dergelijks konden vinden, om zich aan vast te klemmen, maar tevergeefs. Voort ging het, heel snel.
Van machtelooze woede sprongen Willem de tranen in de oogen. »Laat me losl« brulde hij, »los, los!« maar Ebben hield vast, greep hem nog steviger.
Daar naderden zij de brug. ,
't Scheen Ebbens doel te zijn, zijn jeugdigen ge* vangene in de klaarliggende boot te werpen en hem daar te knevelen.
Met een forscheh ruk en vlugger dan men dit van den langen ketterjager zou hebben verwacht, slingerde hij Willem van de steile helling, naast de brug, naar beneden en sprong zelf in de boot. Willem was op den rand van de boot terecht gekomen. Een kreet van pijn ontsnapte hem; toch trachtte hij los te wringen.
Tevergeefs. »Oeh, ketterhond! Ik zal je, ik zal je hijgde Ebben. Wild trok hij den knaap in de boot en wilde zich op hem werpen, maar door deze worsteling wiegelde de boot zóó hevig op en neer, dat Ebben zich aan den rand moest grijpen, en Willem een oogenblik losliet.
»Los, los!« huilde Willem nog eens, met een van woede bijna onverstaanbaar geluid, en zich ook maar even vrijvoelend sprong hij op en gaf Ebben een fermen stoot tegen de borst. Deze wankelde en viel op een der banken van de boot neer.
Een plons in het water, een paar krachtige slagen en vlug klauterde aan de overzijde een kleine, zwarte gestalte tegen den steilen dijk op...
't Zal ongeveer twaalf uren in den nacht geweest zijn, dat er behoedzaam aan baas Wijcherts' deur geklopt werd.
Al spoedig riep een stem door een klein luikje in de deur: »Wie is daar?«
»Ik, vader!« bibberde Willems stem terug. De arme jongen stond klappertandend van de koude op de stoep.
De deur vloog open.


32
»God zij gedankt, ben je daar weer, mijn jongen? Vader in den hemel, ik dank Ul«
»0, Willem, jongen, mijn jongen, ben je daar weer! Willem....!« en moeder Marye viel haar zoon om den hals en, terwijl de tranen haar over de wangen liepen, kuste zij haar jongen en drukte hem liefderijk tegen zich aan.
Ook Laurens kwam uit de binnenkamer en zeide: «Gelukkig, Willem, dat je maar terug bent, we waren zoo ongerust.«
^Maar jongen, wat ben je nat; hoe komt dat? Gauw, trek je kleeren uit! Hier, warm je maar, er is nog vuur in den haard.«
En Willem vertelde de gansche geschiedenis; ook hoe hij, nadat hij uit Ebbens handen was ontvlucht, eerst uit angst een eind langs de gracht was voort* geloopen, maar toen weer teruggekeerd was, om te zien waar moeder en vader waren.
»Ja, jongen, de Heere bewaarde ons allen. Zij hebben niemand gevangen genomen 1« zeide baas Wijcherts; »„Koestige Harck" heeft zich er woest doorheen ge* slagen en vluchtte toen, om die Spanjolen te ver* schalken, het straatje uit naar de brug. Er was, meen ik, ook een monnik bij hen.«
»Ja, vader, dien hebben wij ook gezien.«
»Nou — en toen dachten zij zeker, dat Harck de gezochte Jan Arentsz was, op wiens hoofd een flinke losprijs staat, want zij lieten ons met vrede en joegen alleen den dapperen en slimmen smid na. Wij konden ons toen vlug uit de voeten maken.«
»En Harck, vader ?«
»Hij is behouden thuisgekomen. Maarten is zoo* even nog hier geweest. En hoe ben jij nou hier ge* komen ?«
»Toen ik weer bij de brug terugkwam, was alles rustig; ook zag ik het bootje niet meer, maar ik wilde nog niet dadelijk naar huis gaan. Ik ben gaan zoeken, maar ik vond u niet. Toen ben ik hier heen gegaan. O, ik ben zoo koud!«


33
»Kom dan, jongen, gauw naar de kooi.« Willem sliep spoedig in.
»Maar nu morgen ?« klaagde moeder. »Ebben Ger* brantsz heeft Willem wis herkend en zal....«
»Kom, moeder, geen zorgen voor den tijd!«troostte baas Wijcherts.
»Ja, maar ik ken Ebben en onzen kleinen heethoofd zal hij niet spoedig vergeten. Hij heeft nu weer macht. Ja, als dit een vorig jaar was gebeurd, zou ik niet zoo beangst voor het lot van onzen jongen zijn ge* weest. Toen was het hier in Alkmaar een goed land voor de belijders van Gods woord, maar nu die Duc d'Alv den baas speelt.... Vader, vader, ik vrees ....«
»Nou ja, moeder, maar je weet toch wel wie nog machtiger is dan Duc d'Alv?«
Dien avond steeg in baas Wijcherts' binnenkamer een innig smeekgebed ten hoogen tot Hem, die alle menschen geeft, vreugd en smart, wat Hij 't beste weet voor hen, naar Zijn welbehagen.
DERDE HOOFDSTUK. Ontsnapt.
't Was den volgenden morgen nog zeer vroeg, toen „koestige Hark" de luid«rinkelende deur van zijn smidswerkplaats openwierp en met een peinzenden trek op het gelaat naar buiten trad. Het was hem aan te zien, dat het geen vroolijke gedachten waren, die hem bezighielden: de anders zoo vroolijke, levens* lustige smid, die doorgaans, een deuntje fluitend, zijn arbeid begon, zag er dezen morgen misnoegd en ontevreden uit.
Nu en dan bromde hij wat tusschen de tanden en
Willem Wijcherts
3


34
de blinden, die hij van voor zijn ramen had wegge* nomen, werden zóó hard tegen het pothuis van zijn buurman ,,d' apotheker" neergezet, alsof zy het waren, die den baas uit zijn humeur hadden gebracht.
Wat trokken die borstelige wenkbrauwen zich samen, wat schitterden boos die donkere oogen, wat persten die lippen zich opeen onder den vollen donkeren baard.
»Ah 1... vrije burgers zoo te belagen 1... 'k Wou...!« en zijn voet schopte een stuk ijzer weg, dat het kletterend door den winkel vloog ... »Zulke vreemde rabauwen... 'k Wou....!«
Hij begon het vuur aan te maken en weldra was „koestige Harck" bezig door hard en ingespannen arbeiden zijn kwade luim weg te werken. Hij wist, dat dit een goed middel was en ook nu hielp het.
Hoe heviger zijn gespierde, half*bloote armen den zwaren voorhamer door de lucht zwaaiden en hem op het gloeiend ijzer, dat op het aambeeld lag, deden neerpetsen, zoodat een wilde vonkenregen rondspatte, hoe vroolijker de sterke smid ook weer werd.
Weldra werkte hij er weer zoo lustig op los, dat niemand had kunnen vermoeden, dat drukkende ge* dachten hem kwelden. Toch rustte nu en dan de hamer wat langer dan gewoonlijk op het aambeeld. Een sombere trek vloog over Kitmans gelaat en hij zuchtte hoorbaar.
»Ite!«
»Ja vader!«
»Is Maarten al op? Stuur hem eens hierl« Maarten kwam.
Hij zag nog wat bleeker dan gewoonlijk, maar zijn oogen keken frisch en klaar den nieuwen morgen in. »Dag, vader !«•
»Dag, jongen!« Kitmans oogen rustten met welge* vallen op den knaap, toch vroeg hij bezorgd: »Wat zie je er witjes uit, manl Nog geschrokken van gisteravond? Zeg, hoor eens,« ging Harck opeens heel zacht voort, »denk er aan dat je zoo straks Jan


35
Arentsz, die in den achterkelder verborgen zit, zijn morgeneten brengt: vraag het maar aan moeder.... En — kijk hier — geef hem dan ook dezen brief. Oude moeder Mechteld heeft dien brief van nacht in het Halve*maan*steegje gevonden, 'k Denk, dat Jan Arentsz hem daar verloren heeft bij zijn vlucht. Ik kan niet lezen, wat er op staat, 't lijkt wel Latijn of Spaansch of.... weet ik wat; jij ?«
«Ik ook nietl Maar zou Jan Arentsz zulke moeilijke taal kunnen lezen ?«
«Misschien wel. Hij is wel is waar mandenmaker geweest, maar heeft toch heel wat lettertjes gegeten, manl.... Vlug, breng wegl« ....
En lustig danste weer de hamer op en neer en zoefde en pufte de blaasbalg in het helder opgloeiend vuurtje.
«Vader, hoor eensï« kwam Ite den winkel binnen, «Maarten wil mij niets vertellen, van wat er van nacht gebeurd is, en er is iets ergs gebeurd, nietwaar, vader ?«
«Och kom, meid, 't heeft jutteperen geregend met gedraaide steeltjes I«
«Hè, nee, vader.... Wie zit er dan in den achterkelder ?«....
«Deksels, meid, houd je mondl Hoe weet je dat! Heeft Maarten .... ? Zoo n domkop — ik zal hem !«
«Neen, vader, 'k heb van nacht wel gehoord, dat u er iemand heenbracht.«
«O I en .... ?«
«Maart wil niets er van vertellen!«
«Dat is heel goed van Maarten, want ik heb het hem verboden en jij, nieuwsgierig nest, jij moet ook je mond houden! — Hoor eens,« en Harck ging op den koelbak zitten, tilde Ite op zijn knie, zoende haar op beide wangen en fluisterde haar toen heel zacht in het oor: «Hoor eens, kind, ik zal het je wel ver* tellen. In den kelder zit een goede, brave man, maar de Spanjaarden — je kent ze, nietwaar? — willen hem vangen en dooden. Zou jij nu willen, dat die leelijkerds hem te pakken kregen, neen, hè? Zul je dan je mondje dicht houden, en tegen niemand, niemand iets zeggen


36
en ook niets meer vragen, want de muren hebben ooren, Ite? Beloof je het me? Flinke, trouwe meid zijn, hoor!«
»Ja, vader!« Ite pakte den forschen smid om den hals en zoende hem, dat 't klapte.
»Ite! Ite! moeder zal wel knorren, kijk nu je schort eens zwart zijn geworden.«
» Vader! Vader! Kijk eens! daar komen Spanjaards aan! Ze hebben hun ijzeren stormhoed op.«
Kitman verbleekte. Spanjaards! Zouden dat er twee zijn van het troepje, dat hij gisteravond zoo wild had uiteen geslagen? Zouden zij hem herkend hebben, hem of Maarten, en hen nu komen gevangennemen? .... Maar dan! . ... En hevig omklemde zijn vuist den steel van den voorhamer.... Dan I maar zijn arme vrouw en kinderen... »Neen, laat me voor» zichtig zijn, misschien herkennen ze me niet.« En wel wat angstig, maar toch schijnbaar vroolijk begon hij een lustig krijgsmansdeuntje te fluiten.... Hij om» klemde toch immers nog altijd dien hamer, een ver» schrikkelijk' wapen in de hand van „koestigen Harck".
»Hola, oude ijzervreter!« klonk het bevelend voor de deur, »wijs ons eens den weg. In dit vervloekte steegjesnest mag de duivel weg weten!*....
»lk wensch je een goeden dag, heer hopman!« ant» woordde licht spottend Kitman, die wel meende dat het twee gewone Spaansche voetknechten waren, maar bij zichzelven dacht, dat het altijd beter is iemand te hoog dan te laag te betitelen. Hij ademde ruimer, toen hij hoorde, dat zij althans hem niet zochten.
»En wat was er van uw believen?*
»Den weg moeten wij weten!« hernam de Spanjaard op trotschen toon. Hij was wat in zijn nopjes, dat die domme smid hem voor een hopman aanzag. Nu zou hij zich ook als zoodanig laten gelden. »Kom, vlug, smid, we moeten zijn bij .... ja hoe heet die ketterhond ook weer, Pedro,.... jij hebt den brief.«
»Bij.... bij Wijcherts.... ik kan dien naam bijna niet uitspreken.«


37
»Ah, bij Wijcherts,« herhaalde Kitman verschrikt, en Ite, die achter haar vader stond en de punt van haar schort in haar hand rondfrommelde, greep haar vader bij zijn zwarte schootsvel.
»Ken je die Wij ?«
»Ja, ja zeker,« hernam de smid, nu zichzelven weer volkomen meester. — »Of ik dien ken! Hebben de heeren zoo'n groote haast. Kom, rust er even uit; de morgen is mooi en de dag nog zoo lang!«
Harck wees op de stoepbank, hen noodigend plaats te nemen.
»Kijk,« zeide hij, »mijn buurman de apotheker kijkt juist wat nieuwsgierig door zijn luikje; kom, laat me u een frisch glas morgenwijn mogen lengen. Hola! pilledraaier, kom eens voor den dag en geef ons drieën eens elk een teug van je yprocras. Ik wil de gezondheid drinken van deze dappere krijgers!«
De apotheker trad naar buiten, liet het onderluikje voor zijn raam horizontaal neervallen, sloeg het boven» luik op en plaatste enkele potten met kruiden en flesschen met kaneel en gember in deze eigenaardige winkelkast.
Ongeloovig keek hij den smid aan. Hij hield niet van diens grappen, hij kon ze nooit terug betalen; ook meende hij wel zoo goed als zeker te weten, dat Kitman „de nye leer" aankleefde. Dit was voor den kruiden*meester al reden genoeg iemand te wantrouwen.
»Hoe kom je aan zulk deftig gezelschap, buurman, en zoo vroeg? Komen de heeren je soms examineeren in de leer der ware, alleenzaligmakende kerk?«
Kitman voelde zich boos worden om deze stekelige vraag van zijn buurman. Hij hield een schamper ant* woord terug. Voorzichtig zijn, leek hem de boodschap.
»Kom vlug, meester, mijn gasten hebben dorst!«
»Ja zeker, vlug dan, een ferm glas! Roode, hoor! We hebben haast, we moeten zoo'n ketterjongen vangen, 't Is, meen ik, een zoon van een zadel» maker; dat heerschap heeft van nacht. . . .«
»Stil!« stootte Pedro den wat onvoorzichtigen


38
babbelaar aan, »zwijg! — Kom, meester, gezondheid!« en beide Spanjaards hieven hun glas in de hoogte. De zon sprankelde in het heldere roode vocht.
»Even geduld, mijne heeren,« zeide Harck en sprong vlug zijn winkel binnen.
»Ite!«.... fluisterde hij zijn kind in het oor en greep haar zoo wild bij de schouders, dat ze een schreeuw nauwelijks weerhouden kon; »Ite,.... je hoorde alles, nietwaar.... 't Is om Willem Wijcherts te doen .... Loop als de wind!.... Waarschuw hem en zijn ouders!.... Ik zal die twee daar wel ophouden .... Vlug, mijn kind!.... Voorzichtig!«
«Maarten, kom hier, jongen! .... Maarten!«
»Ja, vader!« ....
Harck wees met den duim javer zijn schouder naar buiten, om Maarten op de Spanjaarden opmerkzaam te maken en legde den wijsvinger van zijne andere hand op den mond, zóó Maarten beduidende, dat hij niets luid vragen mocht.
»Kom mee, jongen!.... Kijk hier, deze Spaansche krijgslieden moeten bij baas Wijcherts zijn — even trilden Maartens mondhoeken bij het hooren van dezen naam — in de Kapel«Steeg, wijs ze eens vlug den weg.«
»AUo, knaap, snel!« beval trotsch Pedro en stiet hem met de vuist vooruit.
«Goeden dag, mijne heeren!« zei buigend met een spotlachje Harck; »goede vangst!«
»Héla Maarten!«....
Maarten rende even terug. »Tijd winnen, jongen! .... vlug nu, ze mogen niets vermoeden!«
Maarten begreep niet alles, toch meende hij wel te kunnen denken, dat men in de KapekSteeg niets op dit bezoek van de beide Spanjaards zou gesteld zijn.
»Tijd winnen!« had zijn vader gezegd. Goed, hij zou die Spanjolen wel een tijdje ophouden.
»Hierheen, heer!« en — het drietal ging een straat in, die juist in de tegenovergestelde richting liep van


39
die, welke zij moesten inslaan. »Nu hierheen, en dan dat brugje over....!«
»Alle duivels!« bromde Pedro, die nü en dan met pijnlijk gebaar zijn helm oplichtte, alsof zijn achter* hoofd hem hinderde, «zijn we er nog niet? Die Stoot van gisteravond heugt me nog, Juan.« «Mij ook! Dat was een pootige ketter, hè?« lachte flauwtjes Juan terug.
»Nog een paar straatjes,« zeide Maarten en dwaalde weer een nauw steegje in....
Eindelijk, toen hij zag, dat de Spanjaards zeer ongeduldig werden, bracht hij ze in de Kapel»Steeg. Hij moest zorgen, dat ze geen argwaan kregen.
«Ik zal wel even voor u aankloppen!«
Hij snelde vooruit, stiet de winkeldeur optn, en viel bijna over Ite heen, die met betraande oogen naar buiten kwam.
«Weg, meid! moeten ze je zien ?« «Baas Wijcherts, daar komen ze.«
Deze stond doodsbleek voor zijn werktafel.
«Laat ze komen ....«
Trotsch staptèn de beide Spanjaards op dat oogen* blik binnen.
»Allo, waar is je zoon? Kijk hier, we moeten hebben
Willem Wijcherts, zoon van Deze brief komt
van Don d'Aldrigo Breng den jongen hier!«
«Die jongen is hier niet,« klonk het stroeve ant* woord van tusschen de opeengeperste lippen.
»Waar dan?«
«Gevlucht!«
«Gevlucht? Sancta Madre! Waarheen?«
«Waar je hem niet vinden zult!«
»Ketterhond,« brulde Pedro en trok zijn rapier.
Bliksemsnel flikkerde het zadelmakersmes in baas Wijcherts' hand door de lucht, als Laurens, de lang* zame, nu tusschenbeide vloog:
«Raak mijn vader niet aan !«
«Kom Pedro!« suste Juan; «we zullen dit ketter* gebroed wel een toontje lager doen zingen, kom man!«


40
»Nog eens, waar is de kwajongen, dien wij zoeken?*
»Zoekt hem!« hernam baas Wijcherts weer even koud als te voren.
«Vervloekt kettervolk, we zullen hem zeker vinden en hem braden ook, aan stukjes; ik verzeker hetje!« schold Pedro. »Kom Juan, we zullen het huis onder* zoeken! Leid ons rond, allo!*
Vloekend doorzochten beiden het huis, meenden nog even moeder Marye het geheim te ontlokken, waar haar jongen zoo vlug gestoven was: maar, al schrikte de arme vrouw hevig, toen een der Spanjaards haar ruw in de schouders greep en haar dreigde, zij klemde de lippen opeen, weende, doch antwoordde niet. Pedro liet haar los. Was het baas Wijcherts' dreigende blik, die hem dwong .... ?
Ze vonden niets, noch in den ruimen, gewelfden kelder, noch in de hanebalken onder het spitse dak.
»Allo, dan maar! Naar de stadspoorten, dat de vogel niet uitvliegt, nu het deurtje nog open staat. Kom Juan!«
Beiden gingen heen, tusschen enkele verschrikte burgers door, die op het rumoer waren afgekomen en nieuwsgierig voor den zadelmakerswinkel stonden.
»Arme Willem, mijn jongen!« snikte moeder Marye,
»o, ze zullen hem vinden en dan o, Heere in
den hemel, bewaar hem toch, mijn armen jongen«
»Stil maar, moeder; Willem zal met Gods hulp ontkomen, hij is slim en dapper! Maar wij ?« ging baas Wijcherts mismoedig voort. »Och!« — Ver* twijfeld schudde hij het hoofd. »Ze zullen weerkomen! vrouw!.... Ze zullen weerkomen!«
»Dan zullen we berusten in wat God ons oplegt, vader!« klonk moeder Marye's stem door haar tranen heen, klaar en beslist.
«Moeder, laten we bidden voor onzen Willem, voor onszelven, voor onze arme stad «
't Was zes uur in den avond van dienzelfden dag. 't Schemerde reeds.


41
Onder de Kennemerpoort, aan de Westzijde der stad, zaten drie Spaansche voetknechten op een bank te dobbelen. Soms klonk een vloek, soms een vroolijk lachen, al naar gelang een der spelers verloor of won.... Toch schenen zij zich niet geheel en al met het spel bezig te houden. Ieder, die door de poort naar buiten ging of de stad binnenkwam, werd ter* dege opgenomen. Vooral één der drie scheen bijzonder acht te slaan op de voorbijgangers.
«Duivels!« mompelde hij, »zou die kwajongen nu toch ontsnapt zijn, of — wordt hij hier of daar ver= borgen gehouden? Hè, we moesten er eens een drijf* jachtje in de stad mogen houden. Ik zou die Alk* maarsche huizen ook van binnen wel eens willen zien!«
»Wat?« lachte een der anderen, »wat wou jij zien ?« t
»De geldbeursjes van de Alkmaarders!« zei de derde; »ja, we moesten eens mogen plunderen, dit poortwacht zijn hier verveelt me al den ganschen dag.«
»Ja maar,« zei Pedro — deze was het, — »van plunderen komt vooreerst niets, dat weet je ook wel; de Alkmaarders zijn zoo mak als schaapjes. Er is van morgen nog een half vendel voetvolk aange* komen: de burgers zullen wel vroolijk gekeken hebben, ha! ha! ha! Maar — die lange schele sla* dood heeft ons immers een Rhijnschen gulden be* loofd, wanneer we dien bengel vangen. Laten we uitkijken!« — En scherper keken zij onder hun spel weer toe op wie hen passeerde.
Daar naderde een handwagen, volgeladen met zakken meel en getrokken door een man van middel* baren leeftijd, wien dat vrachtje zeker niet licht viel. Hij scheen alle krachten te moeten inspannen om zijn last voort te krijgen. Dicht bij de Kennemer* poort, op den hoek van de Ritsevoort en een nauw zijstraatje, dat naar de wallen voerde, stond hij stil en rustte. Vermoeid wischte hij met zijn witbestoven mouw het voorhoofd af.
Door den schok van het stilstaan waren zeker de


42
zakken wat afgegleden, althans met een doffen plof viel er een op den grond.
»Hè, ook dat nogk mopperde de man, achter* omziend.
»Zal ik even helpen ?« klonk opeens wat driftig en gejaagd een heldere jongensstem, »hier vast* houden ?« En zonder antwoord te wachten greep de stevige knaap den meelzak aan en trachtte haar op te tillen. Dit ging niet. Zij was te zwaar. Toen liet de jeugdige helper, oogenschijnlijk uitgeput, zich boven op den meelzak neervallen en klemde zich er stevig tegen, maar deed dit zoo vlug, dat de voer* man er niets van bemerkte. Zijn bruine wambuis en zijn leeren broek waren nu wit bestoven.
»Uit den weg, maat!.... Eén, twee.... hè! Zie zoo, duw maar een handje, dat is beter.«
Knerpend op den zanderigen poortweg zette de wagen zich in beweging en — met zijn rug tegen de witte meelzakken heen en weer schuivend, duwde de gedienstige jongen de kar mede voort.
't Scheen hem wel te doen te zijn op een koren* of meeldragersknechtjen te gelijken, althans hij was nu van onder tot boven met meelvlekken besmet....
Onder de poort gekomen scheen er zich een hevige onrust van den jongen meester te maken; angst was in zijn oogen te lezen, zijn handen beefden en hij voelde zijn knieën knikken. Met zijn borst nu duwde hij tegen de zakken achter op de kar; dieper boog hij het hoofd en duwde, duwde, — als* of er goud mee te verdienen viel....
't Was een bange dag geweest voor Willem Wijcherts.
Rustig had hij dien morgen zitten werken op zijn driestal in den winkel, zich reeds vergastend op de ontmoeting met Maarten, om dezen alles te vertellen, ook hoe hij uit de handen van „schele Ebben" was ontsnapt, toen plotseling de deur opengeworpen werd en Ite binnenstormde.
«Willem, Willem, de Spanjaards ... ze zijn ...!«


43
bracht ze hijgend en stootend uit,.... »ze zijn... bij ons ... bij vader.... Willem, ze moeten jou ... hebben!.. . ze komen dadelijk!« ...
«O God!« stiet baas Wijcherts uit, »help ons! Mijn jongen!«
«Willem, Willem, ja!« huilde Ite van schrik en van medelijden, »ze moeten jou ...!« en ze trok Willem, die als versuft bleef zitten, hevig aan zijn arm.
«Willem, vlucht! God zal je bewaren, mijn jongen!« Baas Wijcherts' stem beefde. «Moeder!« snikte Willem opeens en viel om Marye's hals. Zij was op het gerucht toegeschoten. «O, moeder!«
Haastig werd er afscheid genomen, te haastig, en toch was Willem maar juist den hoek om, het pleintje op, toen Maarten met de beide Spanjaards baas Wijcherts' huis in het oog kreeg.
Hij zou uit de stad vluchten en in Heilo trachten te komen, waar zijn oude Diene*meu woonde. Daar, in dat afgelegen dorpje, zou hij veilig zijn voorloopig, meende baas Wijcherts, want — in handen van de Spanjaards en dus van de Inquisitie, de rechtbank, die vonnis velde over geloofszaken, te vallen, was hoogst gevaarlijk, ook al was men nog maar een vijftienjarige jongen. '
«Neen, dan maar vluchten!«
En vier, vijf malen had Willem beproefd een der poorten uit te komen. De beide Spanjaards waren hem echter voor geweest. Hij was aan alle stadsuit* gangen gesignaleerd. Bij de Oude*Geester*poort, bij de Friesche, bij de Nieuwlander poort, overal had hij beproefd te ontsnappen; tevergeefs.
«Voorzichtig, Willem!« had Laurens, zijn broer hem geraden en — Willem was voorzichtig geweest. Immers hij had, verborgen achter een stapel tonnen bij de Friesche poort, gemerkt, dat de Spaarische schild* wachten een jongen — hij kende hem wel — hadden vastgegrepen en hem in het poorthuis hadden ge* worpen, zoolang tot „schele Ebben" haastig was komen aanloopen, het wachthuis was binnengegaan, maar


44
weldra met een teleurgesteld gezicht weer naar buiten was gekomen. De jongen kreeg zijn vrijheid weer.
»Juist,« had Willem toen gedacht, — »zoo is het, „schele Ebben" heeft mij aangeklaagd. Ze willen mij hier vangen. Ze houden alle jongens aan en halen dan „schele Ebben" om te zien of ze den juisten hebben.«
Willem moest dus uiterst voorzichtig zijn.
De boterham, die moeder Marye hem nog haastig in zijn wambuis had gestoken, had hij onder aan de binnenwallen, tegen den stadsmuur, op een eenzaam plekje verorberd, — altijd in angst en vreeze en voort* durend rondkijkend of er geen gevaar dreigde.
Dat avontuurtje van gisteravond was nu niets meer bij deze bange werkelijkheid. En 't was misschien nog maar het begin van het lijden.
Op God vertrouwen had zijn vader gezegd. En achter wat hooge braamstruiken was de wilde Willem op zijn knieën gevallen en had gebeden: »0, lieve Vader in den hemel, help mij de poort uitkomen en maak dat moeder niet zoo bedroefd meer is, en vader ook niet en Laurens en Ite ook niet en laat mij bij Diene* meu komen en laat de Spanjaarden niemand kwaad doen; vergeef ons onze zonden om Jezus' wil en be* waar ons allen! Amen!«
Toen — tegen den vallenden avond — had hij nog* maals beproefd uit de stad te komen. Maar, ook bij de Kennemerpoort zag hij drie Spanjaarden zitten, en zij letten goed op de voorbijgangers, dat merkte hij wel.
Waar moest hij van nacht blijven? Over den muur trachten te klimmen hier of daar, en over de gracht zwemmen? Veel te gevaarlijk en zoo goed als on* mogelijk zonder hulp. Spoedig zou de poort gesloten worden.... »Kwam daar Ebben aan? ... O, neenl« ... Kwam Maarten nog maar eens voorbij of een ander, maar hij moest zich toch altijd schuil houden. Nog even naar huis gaan? Domme jongen!.... Wie weet, wat er thuis reeds gebeurd was. Achter een pothuis, op den hoek van het nauwe zijstraatje, zat hij te denken, angstig, schrikachtig.




en plagend prikte een der Spanjaards Willem met
de punt van zijn hellebaard in zijn broek blz. 45


45
»Wat viel daar?... O, een meelzak!... Ha!«
En plotseling, als werd hem in het oor gefluisterd: »Voort nu, Willem, wagen! Alles of niets!« sprong hij op en bood, wel wat wild en gejaagd, zijn diensten aan.
«Mijzelf wit maken en als roeeldragersjongen achter de kar duwen, de poort uit... Misschien lukt het.«
En met kloppend hart en bonzende slapen duwde hij, duwde ...
»Halt!« klonk het, »waar gaat dat naar toe?«
»Naar de „Roode hoeve",« was het antwoord van den man, die den wagen trok.
»Passeeren!« ... »Zeg, meel worm, duw er wat op! Allo!« en plagend prikte een der Spanjaards Willem met de punt van zijn hellebaard in zijn broek, toen de kar onder de poort ^oor ging.
Willem sidderde. »Zou het lukken?«
»Alle duivels, dat is een mooie worp!« hoorde hij achter zich... En langzaam knerpte en knarste de zwaarbeladen wagen voort. Willem er nog altijd ge* duldig achter. Een tijdlang bleef hij den wagen voort* duwen, verminderde toen langzaam zijn inspanning, duwde eindelijk niet meer.
Hij bleef op den weg stilstaan; de enkele huizen, die buiten de Kennemerpoort stonden, was hij reeds voorbij. Toen bukte hij zich en bond oogenschijnlijk de riemen van zijn schoenen wat steviger aan. Als de voerman omkeek zou hij geen argwaan krijgen.
Deze echter sjokte moeizaam voort, en Willem wist, geholpen door de snel invallende duisternis, zich onder de boomen, die langs den weg stonden, onzichtbaar te maken.
Achter zich hoorde hij nog vaag het stadsgedruisch. Hier was het stil, o, bijna beangstigend stil. Willem zag den meel wagen in de verte zijwaarts afslaan en nu eerst rekende hij den weg veilig. »God schijnt mijn gebed reeds te verhooren,« dacht hij. »Ik ben nu buiten dé poort en nu moedig verder.cc Den weg kende hij. Hij was dien met zijn vader ook wel ge= loopen; toch twijfelde hij er aan zijn Diene*meu's


46
huisje te kunnen bereiken voor het invallen van den nacht. Doch, nu geen bezwaren, er maar dapper op los gestapt! Hoe zou het nu thuis zijn; en zou zijn moeder... Kom, stevig doorstappen! Maar zouden de Spanjaarden ook soms zijn ouders... O, wat sombere gedachten waren dat, die zich van hem meester maakten. En peinzend liep hij voort, de duisternis in.
't Was volslagen donker geworden; de mooie, zonnige Octoberlucht was tegen den avond zwaar bewolkt en nu droop een fijne, alles doordringende motregen neer.
Willem stapte dapper voort, ook al gleed zijn voet nu en dan uit op den glibberigen, onbestraten landweg.
Hij zal zoo ongeveer een uur doorgeloopen hebben, en de vermoeienis van dien ganschen, langen dag deed zich reeds gelden, toen hij plotseling stemmen* geluid vernam.
't Kwam van terzijde rechts van den weg.
Willem stond stil en luisterde, liep toen weer, maar zeer behoedzaam, door.
O, wee! daar passeerde hij een dwarsweg, dien hij nu eerst maar slechts heel onduidelijk bemerkte en — op dien weg hoorde hij nu duidelijk mannenstemmen spreken.
't Scheen een flink aantal menschen te zijn, hun voeten klefferden in de modder. Zouden zij zich verwijderen, of zouden zij naderen? Hij luisterde. O, ze kwamen dichter bij! Ja, duidelijk nu hoorde hij een forsche stem «stilte!« gebieden en alleen de voeten, die in de modder zogen, werden gehoord.
Bang en nieuwsgierig, verschrikt en toch half blij om de nabijheid van menschen, bleef Willem staan, tot hem plotseling de gedachte door het hoofd schoot: »Pas op, je bent een vluchteling, verberg je.« En even vlug als deze gedachte bij hem opkwam, voerde hij haar uit. Juist op den hoek van den grooten weg met het zijpad, het hij zich, aan den kant, onder een grooten elzenstruik plat op den buik vallen.


47
»Hu!« wat was dat gras kil en nat. 't Was hoog tijd, dat hij zich verborg, want nauwelijks had hij zich zoover als mogelijk was onder de druipende elzenbladeren teruggetrokken, toen hij vlak bij zich een paard hoorde hinneken.
»Even halt! edele heer!« zeide een stem, en Willem rilde en dit niet alleen van de kou en het nat, neen, hij had duidelijk Ebbens stem herkend.
» Waarom ?«
«Hier komen wij op den grooten weg, weet u. Ik zal even zien — juist, nu moeten we rechtsaf, weet u!«
»Laten we dan even de manschappen waarschuwen. Ik zal wat dichter bij hen blijven rijden. Zie zoo, houd jij mijn paard bij den teugel.«
Daar klefferden en klotsten verscheidene donkere gestalten over den drassigen binnenweg. Willem kon ze maar nauw onderscheiden, maar reeds wist hij ge* noeg. Als Ebben in het spel kwam, moest men voor* zichtig zijn. Toch zou hij nog meer te weten komen.
Hij hoorde, — zien kon hij zoo goed als niets — het tegen elkaar rinkelen van wapens en een ge* dempt fluisteren van het paard af: »Houd je kruit op de pan droog!« Klaarblijkelijk was dit de aan* voerder van een bende Spaansch voetvolk.
Daar struikelde een der mannen en zeker kwam zijn musket in onzachte aanraking met de beenen van zijn voorman.
«Lompe kerel,.... kijk uit je oogen!« bromde deze.
»Ja, alle duivels, we verzuipen nog in dit ver* vloekte kikkerland!«
»Waar gaat dit nu eigenlijk heen?« fluisterde een ander.
»Naar de „Eendenkooi",« was het antwoord, »geuzen vangen! Midden in het rietland.«
»Brrr, wat 'n kou, ik druip, Diego!«
»Stil mannetje, straks mag je jezelf warmen. We zullen dat gespuis onverwachts in de pan, hakken. Zij houden meen ik bij die „Eendenkooi" een ge* heime bijeenkomst. Tsja, wat zullen ze springen, als


48
we ze opjagen. Als wilde konijnen, man, zullen we ze raken, hè, ze zullen niets terug« ....
«Stilte, nog eens!« klonk verstoord de stem van daar straks weer bevelend.
En op den hoofdweg, die harder was, ging de bende gemakkelijker voort.
Eerst toen ook het geluid van hun voetstappen was weggestorven, kroop Willem weder tegen den wegkant op. 't Was een benauwd oogenblikje geweest. Eens zelfs had het paard, achteruitsteigerend, hem bijna op de hand getrapt... Dat moest Maarten nu eens hebben kunnen zien, hoe prachtig hij zich verborgen had en ook — hoe stil hij zich nu had kunnen houden!
Maar — wat zouden die Spanjaards in het schild voeren? »Oeuzen vangen!« had hij gehoord. Arme menschen, die verschoppelingen toch. Genoodzaakt te vluchten om niet gepijnigd en gedood te worden, door het Spaansche wanbestuur en de Inquisitie, zwierven ze nu rond, altijd weer opgejaagd, nergens veilig; maar ze vereenigden zich en stouter nu om hun grooter aantal, hadden ze kloosters geplunderd, reizigers aangevallen, menige deftige huizinge ge* brandschat, kortom een rooversleven geleid. Nu zou een bijeenkomst van hen overvallen worden en 't was zeker een belangrijke samenkomst ook, dat er zulk een bendè Spanjaarden heentrok. Ebben was wegwijzer. »Zoo'n verrader!* mompelde Willem.
»Ik wilde, dat ik ze kon waarschuwen,« dacht hij, »maar waar zal ik ze vinden ?«
»Ik ben nu eigenlijk ook een geus. Wat zou moeder schrikken, als ze mij dit hoorde zeggen: »een geus!« En toch, o, kon ik maar bij die geuzen komen!«
Zoo bij zichzelven bepaald, was hij weer door* gestapt. Hij begreep echter, dat hij niet te snel loopen moest, of hij zou de Spanjaarden weer in* halen, en zekerheidshalve sloeg hij links een zijweg in. Heel in de verte op den hoofdweg, hoorde hij het vaag geluid van de bende weer.
Hij liep nu grooter kans te verdwalen, maar daar


49
hij er toch aan twijfelde voor den volgenden dag bij Diene*meu te zijn, scheelde hem dit weinig.
De binnenweg, dien hij ingeslagen had, was moeilijk te begaan. Soms zakte hij tot aan de enkels in het slijk. Hij passeerde een eenzame hoeve, waarvan de waakhond heftig aansloeg, maar hij *liep verder.
Hij begon echter moe te worden, en door zijn moe» heid werd hij ook moedeloos. Zijn doorweekte kleeren hingen hem zoo zwaar aan het lijf, zijn voeten, klets* nat, knelden in de zware bemodderde schoenen, de honger kwelde hem; hu, wat was het huiverig, wat moest hij gaan beginnen? En even voelde hij tranen branden achter zijn oogleden. «Neenk schudde hij boos op zich zeiven het hoofd, »neen, Jaf niet!« en met zijn natte mouw veegde hij langs zijn oogen. Toen wrong hij de vuisten diep in zijn broekzakken en stapte door.
Maar toch — de vermoeidheid werd al erger!
Hij was een smal weggetje ingegaan, aan beide zijden beplant met knotwilgen, een bruggetje over, een langen open dijk langs, weer lanen van hooge boomen door, was zoo gekomen op een smal pad langs een breed water aan de rechter* en uitgestrekte, met riet begroeide plassen aan de linkerzijde. Aan den over* kant van de breede vaart teekende zich tegen den donkeren hemel vaag hoog geboomte af.
Toen, eindelijk, kon hij niet meer. Uren had hij voortgezwoegd en zoo doelloos, zoo eindeloos was zijn weg....
Aan den kant van het water, in het hooge riet, zakte hij neer, sloot de oogen. Ruischend bogen de riethalmen uiteen, sloegen hun waterdruppels in Willems gelaat, bogen zich weer over hem heen naar elkaar. Hij merkte 't niet.
Uitgeput bleef hij liggen in 't drasse gras.
Zoo verliep een geruime tijd. Willem hoorde of zag niets, toch sliep hij niet.
Opeens echter werd hij uit zijn half*bewusteloozen toestand ruw wakker geschrikt.
Willem Wijcherts 4


50
«Satanskind, wat moet jij hier ?« gromde een barsche stem, maar op ingehouden zachten toon.
En tegelijk voelde Willem zich zoo krachtig in de keel grijpen, dat hij alleen een flauw*rochelend geluid kon uitbrengen. «Ah! zeker een spion; durven de heeren zelf niet; dan maar een jongen gebruiken, denken ze! Wacht eens, vriendje, vertel me eens wat je weet!«
De ruwe onbekende, een man van buitengewoon forschen lichaamsbouw, had zich over Willem heen gebogen en liet zich nu op een knie zakken.
Hij was niet alleen, achter hem'stond nog een persoon.
«Geef goed acht! De Mentheda,« zei Willems aanvaller tot dengene, die hem vergezelde, «als er één spion is zijn er meer.« De aangesprokene verwijderde zich een eind en scheen iets langs de breede vaart te zoeken.
«Spreek nu, vlug en juist, kleine schavuit!« zei thans de onbekende, terwijl hij Willems keel losliet, «maar als je alarm maakt gaat dit er door! Wacht je!« en in het duister zag Willem het flikkeren van staal en voelde hij in zijn hals de kille, scherpe punt van een dolk.
«Wie ben je?«
Willem, wiens keel zoo pijnlijk was van den forschen greep, dat hij bijna geen geluid geven kon, sidderde. Zou hij de waarheid zeggen? Wie was die vreeselijke vreemdeling, zeker een der Spaansche geweldenaren.
«Allo, mannetje!« even gleed de dolkpunt langs Willems hals.
«Willem Wijcherts!« sidderde hij.
«Wat moet jij. hier doen?«
«Ik moet naar Heilo — en ik was zoo moe — en toen ben ik hier gaan liggen.«
«Stumper! Je hadt wel een beter plekje kunnen uitzoeken, maar je liegt me zeker maar wat voor?«
«O, neen!« was het antwoord, nu fierder gegeven. Willem herkreeg zijn moed. Laf zijn wilde hij niet, hij had immers ook geen kwaad gedaan!


51
»Je bent zeker zoo'n Spaansch spionnenkind, zoo* als die vermaledijde rechtsverkrachters er wel meer gebruiken. Spreek op, wat weet je van je Spaansche zenders ?«....
«Niets heer!» klonk het beslist met een nauw inge* houden uitroep van blijdschap; die boosaardige bulderbas was dus geen Spanjaard. «Niets, ik ben juist voor de Spanjaards gevlucht... uit Alkmaar en — o, heer, laat mij met u medegaan. U is immers een geus!« vervolgde hij plotseling.
«Bazel niet, kwajongen! — maar wacht eens — ja — kom sta op, en volg me, ik zal je gelooven, maar als je liegt, gooi ik je voor de visschen, begrepen; doodstil volg je!«
Verheugd, met een koortsachtigen gloed in zijn vermoeide ledematen, sprong Willem op en volgde den onbekende. Hij voelde zijn uitgeputheid niet langer. Waar zou dit heengaan?
«Gevonden!« fluisterde de persoon, die zich straks een eindweegs verwijderd had. «Voel u eens hier, dit is het paaltje met den krommen spijker er in!«
«Juist, roep maar!«
»Kier*kiet — karrokarre — kiere»kiere=kiet»kiet»kiet!« klonk het plotseling. Willem keek verwonderd naar den overkant van de breede vaart. Daar, plotseling, had hij zachter denzelfden roep gehoord. De kleinste der beide vreemdelingen had meesterlijk den roep van een karekiet, een moerasbewoner, in die waterrijke rietlanden veel voorkomend, nagebootst.
Was het een vogel, die antwoordde, of niet?
Dit loste zich spoedig op.
Daar klonk het zacht, ingehouden geklots van roeiriemen en even daarna schuifelde een bootje door het riet aan den kant. «Heil ons,« fluisterde de vreemdeling, die geroepen had.
«Heil ons!« klonk het wachtwoord even gedempt terug, en weldra lag het bootje aan wal.
De beide vreemdelingen stapten in en Willem kreeg het bevel te volgen.


52
«Zijn allen reeds present ?« vroeg de zware stem van den grootste der beiden.
«Allen, edele heer!« was het antwoord van den veerman.
Het viertal stapte aan land.
«Barend, houd jij dezen kleinen schavuit onder je hoede. Laat hem niet ontsnappen en zorg er voor, dat hij geen alarm maakt! Ik vertrouw de zaak nog niet.«
«Bestig, edele heer!« Uit den eerbiedigen toon, waarop de schipper den ruwen vreemdeling aansprak, merkte Willem op, dat deze een voornaam personage moest zijn. Wat wachtte hem hier? Wie zouden dat zijn? De Geuzen? Een schok van blijdschap trilde door Willems hart bij deze plotselinge gedachte.
De Geuzen! O, dat moest eens waar zijn!
Maar dan zouden zij overvallen worden.
„Schele Ebben", kwam immers, met het Spaansche voetvolk!
Ha, nu kon hij dat verhinderen, hij, Willem Wijcherts!
»Ah, Ebben, dat glijdt jou schee ven neus voorbij!«
En in Willems oogen glinsterde een vreemd vuur!
Toen weer — was het in eens of moeder Marye's stem afkeurend fluisterde: «Willem, gij zult geen kwaad met kwaad vergelden!*
VIERDE HOOFDSTUK. Bij de eendenkooi.
«Kom mee, vriend, hierheen!« zei de oude schipper tot Willem en bracht hem in een kleine schuur, waar een lantaarntje een flauw licht verspreidde. Zorgvul*


53
dig waren deur en luiken gesloten, geen kiertje liet licht door.
De beide vreemdelingen waren in het duister ver* dwenen.
«Sakkerlijsjes maat, wat doe jij in zulk hondenweer onder den blooten hemel. Slapen moest je!«
»Ik ben ontvlucht 1« antwoordde Willem, die da» delijk vertrouwen had opgevat in den goedhartigen ouden man. «De Spanjaarden zaten mij achterna en ...«
«Ah zoo! Wel, maat, dan ben je hier aan een goed adres! Hier zullen ze je niet zoo gemakkelijk in handen krijgen.«
«Waar ben ik hier dan?«
«Hier? Bij de eendenkooi van Barend Barendsz, mannetje I«
«Wat, bij de eendenkooi zegt u?« «Ja, wat zou dat?«
«Komen hier dan de Geuzen samen ?« Willem was van het houtblok, waaarop hij plaats had genomen, opgesprongen en 'stond nu vlak voor Barend. In hevige spanning wachtte hij het antwoord.
«De Geuzen? Sakkerlijsjes maat, wat word jij wild. Weet je dan niet, wie jou straks bij je kladden heeft gehad!«
«Neen!«
«Nou zeg, dat was niemand minder dan de Geuzen» hoofdman zelf en die andere . ...« «Lumey van der Marck?«
«Juist, onze groote hoofdman, en die andere was zijn luitenant, Entes de Mentheda« ....
«En zijn de geuzen nu hier bijeengekomen? O, zeg mij dat dan, ik moet het weten!« Willem greep den oude bij den arm en keek hem dwingend aan.
Verschrikt sprong deze op, stampte met den voet op den vloer en zeide: «Een stomkop ben je, Barend, je laat je uithooren door een kwajongen, als Lumey het wist.... Maar knaap, je bent in mijn macht, als je een woord kikt, draai ik je den hals om als een wilde eend .... Ga daar zitten en zwijg!«....


54
»Neen!« klonk het heftig terug: »ik ben ook een geus, ik lieg niet. Luister dan, de geuzen hier zijn in groot gevaar, want de Spanjaarden komen!«
«Wat bazel je nu?« vroeg Barend, »de Spanjaar* den? Dwaze jongen, ze weten immers niet, dat wij hier te zamen zijn! Kom, je praat dwaasheid!«
«Breng mij dan bij Lumey, of wil ^e, dat straks allen worden gevangen genomen ?«
»Nu wat moet je dan? Ik vertrouw de zaak niet recht!«
En Willem verhaalde uitvoerig, maar toch hortend en stootend, omdat hij maar aldoor bang was, dat zijne waarschuwing te laat zöu komen, — alles wat hij gehoord had.
«Sakkerlijsjes, „schele Ebben" ook? Kom mee, vlug, man — ja, dien schele ken ik. Of ik hem ken!«.... «Arme meid,« prevelde hij ih zichzelven, «jou heeft hij ook op den brandstapel gebracht! En nu je vader, hè? Neen, meid, ik vzal jou wreken.... God vergeve het mij, dat ik zulke booze dingen denk, jij zou, als je leefde, wel zeggen: Vader, de wrake is aan God! Maar toch....! — Kom mee dan!«
Willem begreep niet veel van dit geprevel. Wel merkte hij, dat de oude evenmin een vriend van «schele Ebben* en diens handlangers was, als hijzelf.
Voorzichtig slopen beiden het deurtje uit, een smal paadje over tusschen hoog opgaand riet, en kwamen toen voor een grootere schuur.
Bijna onhoorbaar klopte Barend driemaal achtereen aan de deur.
Het duurde enkele oogenblikken. «Ze doen eerst het licht uit binnen, anders straalt het naar buiten, wanneer de deur opengaat!« fluisterde Barend.
Willem hoorde een klink lichten en Barend schoof hem naar binnen. De deur werd gesloten en het licht weer aangestoken: twee toortsen aan het eind eener tafel,. die uit een vijftal lange planken bestond, welke op vaten waren gelegd.


55
Willem knipperde even met zijn oogen in dat plotselinge., helle lichtschijnsel; toen zag hij ver» schillende lieden rondom die tafel geschaard, gehuld in allerlei kleederdrachten: ridders, schippers, koop» lieden, boeren — maar opeens zag hij aan het eind der tafel een forsche gestalte, die hem wenkte naderbij te komen.
Willem schrok voor die verschijning. Wie was dat? Was dat nu Lumey, de beruchte geuzenaanvoerder? Die hooge, breede, fiere gestalte, met die woest»ver» wilderde haren en den wilden, ruigen baard, met die vlammende, donkere oogen, dat dreigende voor» hoofd ?.. .. Zijn hand speelde met een dolk.
»Wat moet dat, Barend? heb ik je niet gezegd, dien jongen .. ..«
»Ja, edele heer, maar hij brengt nieuws, heb ik gemerkt, dat geen oogenblik wachten kan,« viel de oude Barend. Lumey van der Marck — deze was het — in de rede.
Verschrikt, nieuwsgierig, keken alle aanwezigen Willem aan; sommigen grepen zelfs naar hun wapens. Men kon het hun aanzien, dat zij een gejaagd, on» rustig leven leidden, altoos door gevaren omringd en dus ook altoos op hun hoede.
«Spreek, jongen!« beval Lumey met een stem, die Willem even sidderen deed. 't Was dezelfde stem, die hem straks in het riet tot spreken gedwongen had. Willem herstelde zich, haalde diep adem en zeide toen:
«Edele heer, de Spanjaarden kunnen elk oogenblik ons overvallen; — ik weet het zeker; — ik heb het gehoord op den weg, een uur buiten de Kennemer* poort van Alkmaar; — ze gingen geuzen vangen bij de eendenkooi, zeiden ze ....« En eenmaal aan den gang, vertelde Willem vlot alles wat hij wist.
«Genoeg! — Mannen 1« ging Lumey voort, zijn dolk in de tafel stekend en zich wendend tot de lieden, die rondom zaten, «mannen gij hebt het ge» hoord. Onze bijeenkomst wordt uiteengejaagd, we


56
zijn te zwak om weerstand te bieden, trouwens, dit is niet noodig ook. Laten we spoedig ver* trekken*....
Een der geuzen, die naast Lumey gezeten, bezig was geweest te schrijven, stond op, en fluisterde den geuzenaanvoerder iets in het oor.
«Juist, juist!« antwoordde deze. «Mannen, deze jongen zal ons wellicht kunnen dienen 1 Allo, vrind, zeg op, ben je bang ....?«
«Neen, edele heer!«
«Heb je wat over voor de goede zaak der vrijheid ? of als je dit niet goed begrijpt, zal ik het je zóó vragen: wil je ons, Hollanders, menschen van je eigen familie en je eigen land, helpen tegen de Spaansche indringers, ja?«
Willems oogen schitterden van vreugde. Bevend stond hij te luisteren. Vergeten was zijn Diene*meu, vergeten op dat oogenblik alles, alleen de gedachte: «Geus worden« klonk als .muziek in zijn hoofd.
«O ja, edele heerk
«Hier jongenk zei een der geuzen, die naast hem stond, een als ridder gekleede, vriendelijk uit* ziende persoon, «hier heb je den bedelpenning, bewaar hem trouw! Zul jek Hij hing Willem een aan een koordje bevestigden geuzenpenning om den hals.
«Jawel, heer, ik zal trouw zijnk
«Kom hier,« beval Lumey, «deze heer zal je ver* tellen, wat je verder te doen hebt.«
«Mannen, laten we opbreken«
«Sakkerlijsjes, wat was dat?« .... riep opeens ver* schrikt Barend, vergetend, dat hij te midden eener vergadering was....
Allen luisterden gespannen. Men greep de beide toortsen, om ze zoodra mogelijk te kunnen uitdooven.
«Sakkerl hoor eensk
Duidelijk hoorden allen een zwaren plons in het water, buiten, en een gesmoorden vloek, 't Geluid was vlak bij, bijna onder de vensters van de schuur.


57
De toortsen werden tegen den grond geslingerd en uitgetrapt. In volkomen duisternis wachtte men. Een zacht kletteren van staal deed hooren, dat de zwaarden getrokken waren.
Willem stond naast den jongen edelman, die hem had aangesproken. Hij beefde; niet van angst, neen, van spanning! O, hoe gaarne zou hij nu ook een zwaard hebben gehad of een kortjan, of een harts* vangen of een dergelijk wapen.... Hij had alleen zijn vuisten nu ....
Maar hij zou de geuzen toch helpen, hij was nu ook een geus.
Toen, plotseling klonk een zware slag op de wrakke schuurdeur.
»Je waarschuwing is wat laat gekomen I« fluisterde de jonge edelman.
»Ja maar, sakkerlijsjes, toch niet te laat! Hier heeren, voorzichtig, volg me.... oude Barend zullen ze zoo licht niet vangen en z'n gasten evenmin, lang* zaam maar aan, hoor!«
«Versper de deur eerst 1« beval Lumey. «Wel speelde ik ze liever op hun valsche koppen, ik wilde ....!« zacht tandenknarsend brak hij zijn zin af.
«Voorzichtigheid is altoos het beste, heerl« klonk ernstig een stem.
Barend stiet op dat oogenblik een kleine deur open, die schuin tegenover de breedere hoofddeur was aan* gebracht/
In de diepe duisternis werd dé opening duidelijk zichtbaar, sombergrauw in den nacht.
Een luid vloeken buiten, en een hevig gebonk en getrap op de deur weerklonk.
Alles, wat maar verplaatsbaar was, werd nog tegen den ingang geworpen, toch kraakte boven reeds een der oude planken af.
«Volg me!« riep Barend. «Voorzichtig, één voor één, over de plank ...«
Krakend en barstend vloog een brok der hoofd* deur naar binnen, en een grijnzend gelaat werd zicht*


58
baar. «Ah, ze vluchten! Sta schurken, we zullen ...!«
Daar vloog hem een holsblok 1) tegen het hoofd. Oude Barend had prachtig geraakt.
«Weg nu!«
Als «ganzen achter elkaar kropen allen bukkend door het lage luikje, Willem, die zorgde bij den jongen edelman te blijven, was een der laatsten, die buiten kwam.
Hier lag een lange, door de zwaarte sterk door* zwiepende plank over een zeer breede sloot, en 't was een moeilijke, gevaarlijke gang om aan de overzijde te komen. Een der eersten, die wat haastig was, kwam, bijna aan het eind der plank, plotseling in het water terecht, doch kroop spoedig op het droge.
Barend, die het eerst den vonder was over gegaan, stond aan het einde de vluchtelingen op te vangen.
Toen allen er over waren, trok hij de smalle plank vlug weg en sleepte haar een eindweegs mee.
Dit was nog juist bijtijds, want de Spanjaarden hadden de schuur weten binnen te dringen door de vensters, daar de deur hun te veel tegenstand bood. Zij stonden nu dringend voor het kleine achterdeurtje en — ze konden blijven staan.
«Door de sloot dan maar!« beval hun hoofdman.
«Hallo! Pedro!« riep een stem, «jij hebt zoo straks al gezwommen, jij vooruit 1«
«Ik ? Brrr.... Ellendig land hier 1 Water en riet en modder! Brrr« ....
Toen de Spaansche bende met „schele Ebben", die een uitstekende gids was en elk dijkje en elke sloot en elk rietboschje scheen te kennen, aan het hoofd, de schildwachten had overrompeld, waren zij tot vlak bij de schuur gekomen.
Barend, die op dat oogenblik met Willem binnen was, had ook niets kunnen bemerken, dan toen het te laat was.
De belagers hadden de schuur willen omsingelen,
*) Klomp.


59
en Pedro was de eerste geweest, die in het duister om de loods had willen heensluipen. Hij had echter niet bemerkt, dat terzijde er van geen gras maar riet groeide en was hals over kop in het kille, modderige nat terecht gekomen.
Dat was de plons geweest, die in de schuur ge* hoord werd.
De Spanjaarden hadden dus de loods ook niet kunnen omsingelen. Aan drie zijden was zij door water om* geven; alleen aan de achterzijde bevond zich de vonder, waarover de Geuzen konden ontsnappen. Een smal dijkje voerde verder het rietland in.
Pedro had weinig lust zich nu weer opnieuw te water te begeven. Er moest echter vlug worden ge* handeld; de vluchtelingen zouden anders een te grooten voorsprong op hun vervolgers krijgen.
»Hallo, Pedro! Vooruit, zoek de plank, vooruit dan!« schreeuwde de hoofdman.
«Ellendig waternest.... daar ga ik!.... Brr!«
Plonzend en spartelend kwam Pedro aan de overzijde, hij klauterde tegen den wal op, en keek speurend rond of hij den vonder ook kon ontdekken. In de verte al zag hij de donkere gedaanten der geuzen verdwijnen in den duisteren nacht.
«De plank is weg, maar — stommelingen, die we zijn, er zijn toch planken genoeg in de schuur*, — riep hij opeens luide — «trap anders dat houten hok in elkaar, — planken genoeg I«
Weldra hadden de Spanjaarden, door eerst wat ouden rommel, kisten en zakken in het water te werpen en daarover planken van de ingetrapte deur te leggen, zich een toegang tot het dijkje verschaft.
Zij hadden zichzelven zoodoende een nat pak ge* spaard, maar aan de geuzen ook gelegenheid gegeven zich een flink eind te verwijderen.
Nu holde de bende de vluchtelingen na, maar op den gladden, modderigen weg, was hardloopen zeer moeilijk. Vloekend gleed er nu hier dan daar een uit en rolde in het glibberige vuil.


60
«Vooruit maar!« moedigde de hoofdman aan, die nu ook te voet ging.
Nu en dan hadden de Spanjaarden reeds hun musketten afgevuurd, den geuzen achterna, maar ge* lukkig zonder iemand te treffen.
„Schele Ebben" sjokte achteraan., 't Werd hem nu wel wat al te erg; hij had gemeend de geuzen zóó maar te kunnen inrekenen. Nu was het een gevaarlijke vervolging geworden.... hoe zou het afloopen? Boeh! 't Was koud ook;... als er maar niet gevochten werd.
Angstig keek hij achterom naar de schuur, waar enkele krijgsknechten waren achtergebleven. Zij be* waakten de beide gevangen genomen schildwachten der geuzen. Het paard van den hoofdman stond buiten aan het venster gebonden. Ebben wist dit en toch joeg de donkere romp van de oude schuur hem vrees aan.
«Brrr!... gevaarlijk hoor!« Hij schuifelde wat vlugger vooruit, tot midden tusschen de Spanjaarden. Daar gevoelde hij zich toch veiliger.
«Als de geuzen me weer eens te pakken kregen,« mompelde hij in zichzelven, «dart....« — en bij die gedachte greep hij naar zijn neus; 't was, alsof hij weer de oude pijn voelde, die de kennismaking met de verbolgen Alkmaarders hem eenmaal bezorgd had.
«Heilige moeder, bescherm _me van nacht, — ik ben zoo angstig!« prevelde hij.
De geuzen hadden zich den tijd ten nutte gemaakt. Ze waren een prachtig eind vóór.
«Sakkerlijsjes, heeren, ze krijgen ons niet.... Ha, ha, ha!« ... . lachte Barend. «Zouden ze de oude waterrat dénken te vangen in zijn eigen nest! Ha, ha, ha .... Sakkerlijsjes, neen!«
«Komt er geen eind aan dezen dijk?« vroeg een als koopman verkleede geus.
«Dadelijk, geduld!«
«We zijn verloren!« riep eensklaps dezelfde, die daareven 't woord voerde... «zie maar, de dijk loopt


61
dood! We staan voor een breed water! Wat nu?«
«Dan zullen we ons leven duur verkoopen!« klonken verscheidene stemmen achter hem.
«Wel, sakkerlijsjes, stilte, heeren! Volg ouden Barend nu maar.«
«Stilte!« beval Lumey's zware stem.
«Voorzichtig nu, heeren, even wachten.« Barend bukte zich over het water heen, schijnbaar iets zoekend.
't Was inderdaad een wel vijftig voet breede vaart, waarvoor de vluchtelingen nu halt moesten maken.
«Ah!.'.. ja, ja ... achter 't net visschen zul je, mannetjes!« mompelde Barend.
Hij stapte voorzichtig van den kant af in het water; met zijn hooge waterlaarzen aan kon hij dit gemakkelijk doen.
Hij liep, vlak langs den kant een eind rechts, voorbij de sloot, die naast net dijkje in de vaart uitmondde, en kwam spoedig terug, iets achter zich aan trekkend.
«Een vlot, heeren-! Voorzichtig nu, hoor! Er kunnen twaalf man tegelijk op, niet meer. In twee keer varens zijn we aan de overzijde. Als de Span* jolen ons hier volgen willen, verzuipen ze, ha, ha, ha!... 't Is hier zoo diep! Nou!« ...
«Ruichaver, ga jij eerst met de elf anderen,« zei Lumey tegen een als ridder gekleede gestalte, die naast hem stond.
«Al goed!* klonk 't antwoord, en hij sprong op 't vlot. «Wacht nog even, Treslong; Barend zal ons overzetten, er kunnen dus nog maar tien man mee!« Dit zeide Ruichaver tegen een der andere geuzen* aanvoerders, den ridder Blois van Treslong.
't Vlot zwabbelde op en neer. Klotsend slobberde het water tegen den walkant.
«Neerhurken, heeren,« zei Barend, «dan draagt het vlot beter 1«
Toen stiet hij van wal.
Willem Wijcherts was trouw in de nabijheid ge* bleven van den jongen edelman, dien hij volgen moest zooals hem gezegd was.


62
Eerst met de tweede ploeg zou hg' overvaren. Nu stond Willem bij Lumey, den jongen edelman en nog een zestal personen, die in den donker moeilijk te kennen waren.
Hij tuurde achteruit, en hoorde in de verte reeds het vage gerucht der naderende Spanjaarden.
Lumey merkte dit turen en zeide: «Waarom heb je jezelf niet tusschen de eerste groep gedrongen, dan was je al veilig aan de overzijde; ben je bang, jongen ?«
Willem schrok van die forsche stem, waarin geen vriendelijkheid klonk. Hij voelde, dat hij een kleur kreeg, maar zich inspannend zeide hij fier: «Neen, heer! Ik moest bij dezen heer blijven.«
«Goed! kijk voor je, laat zien, dat je een hart in 't lijf hebt.«
Glimlachend had de jonge edelman het gesprek aangehoord. Hij zag den knaap, die zoo fier ant* woordde en zoo trouw bleek aan het bekomen bevel, goedkeurend aan, maar zeide niets.
Lumey en de anderen zagen zoo nu en dan ook eens om, ze waren toch verre van rustig; al nader kwam 't geluid der vervolgers; reeds klonk een stem, die scheen aan te sporen.
"Vifillem stond, hoewel innerlijk hevig gespannen, pal vooruit te staren, den rug naar den vijand. Hij begreep zeer goed, dat Lumey 't hem niet zoo zwaar aanrekende, dat hij omzag daareven, dat deed Lumey immers nu zelf ook, — neen, hij wilde hem zeker op de proef stellen.
En schijnbaar koelbloedig stond hij nu te wachten op het vlot, dat hen redden moest.
Lumey zag Willems kalmte en zijn harde trekken ontspanden zich. Even knikte hij met het hoofd; 't was een stille goedkeuring.
«Ah, daar komt Barend al!«
«Voortmaken, heeren, sakkerlijsjes nog toe!... Ik hoor de Spanjolen reeds, voortmaken... Kom hier jongen, in het midden jij, niet zoo op den rand van 't vlot! Moet je kopje onder? Dan krijgen de


63
Spanjolen je zeker niet!... Mis, mannetjes, schiet maar, 't geuzenbloed is nog te goed voor je lood ... Eén, twee,... hóép! Daar gaan we!« ...
't Vlot gleed al weer over 't zwak golvende water.
De Spanjaarden hadden weer enkele schoten gelost, . echter met hetzelfde resultaat als straks.
Nu kwamen ze nader. Ebben angstig in het midden, toen hij het vage stemmengerucht der geuzen vernam.
«Verduiveld! zulke waterratten, weg zijn ze . .. Hier kom je met een vondertje ook niet over, 't lijkt de zee wel! Boeh!« schreeuwde Pedro, die 't eerst voor de breede vaart kwam.
«Wat is daar, Pedro ?« vroeg haastig de hoofdman.
«Weg zijn ze! Weg! Die schelmen!« ...
Verstomd stond de aanvoerder te kijken over 't breede water.
Snel kletterend sloeg weer de regen neer. Hij zag door den dichten watersluier aan de donkere over* zijde wat vaags bewegen, anders niets.
«Gevlogen!« mompelde hij, »'t zijn toch kranige kerels!«
«Wat nu?« liet hij er luider op volgen. «Kom jij eens hier, weet jij het?« Ebben kwam nader.
Even hadden zijn oogen blij geschitterd, toen hij merkte, dat een treffen met de geuzen nu niet "zeer waarschijnlijk meer was. Even maar, niet omdat hij ze zoo graag hun vrijheid gunde, op lange na niet; maar zoo'n schermutseling met dat ruwe volkje joeg hem de huiveringen langs den rug. Nu keek hij erg teleurgesteld schijnbaar; deemoedig naderde hij en zei:
«Neen, heer! Dit dijkje kende ik niet, ik was hier in langen tijd niet geweest, weet u, en misschien is er hier weer een nieuwe sloot gegraven, weet u, en door het water, weet u, kunnen we, weet u...!«
«Zwijg maar... neen, we zijn geen ratten, over* zwemmen is onmogelijk; trouwens, ze zouden ons 't landen aan gindschen wal ook moeilijk genoeg kunnen maken!«


64
»'t Is jammer! 't zou een mooie vangst geweest zijn.« — «Toch heb ik respect voor die kerels, alben ik hun vijand,« mompelde hij zacht, «ze worden ook opgejaagd als wilde dieren, in hun eigen land.«
«Zullen we ze nog een lading lood meegeven ?« vroeg Pedro, gereed tot schieten.
»Niet noodig, vergeefsche moeite. In den donker raak je toch niet!«
«Rechtsomkeert, mannen! Hier is niets meer te doen voor ons. Naar de schuur terug, daar zullen we verder zien. Ze zijn zeker in een schuit ontsnapt?«
«Ja heer!« teemde Ebben, «weet u, anders zouden we ze wel gegrepen hebben.«
»Ja!« spotte, geprikkeld, de hoofdman, «jij bent me nogal een grijper, geloof ik!«
En in den donkeren nacht kletterden ze voort op den glibberigen dijk, waar klakkend de stappen klonken, ah de voeten uit de modder, waarin ze telkens als vast zogen, opgetrokken werden.
Stilzwijgend, rillend in den killen nacht en den kletterenden regen, vervolgden ze hun weg; nu en dan een verwensching mompelend, over 't slechte weer, dê slimme geuzen, 't ellendige waterland.
«Vooruit, lange vaarstok, sjok door. Je loopt me voor de voeten,« mopperde Pedro, huiverend in zijn natte kleeren.
Ebben kreeg een duw in zijn lenden, en sprong ver* schrikt een paar pas vooruit.
«We hadden jou wel als vondertje kunnen gebruiken, maar je zou doorbuigen, dikkerd!» spotte een ander. Ebben zweeg maar.
«Heilige Moeder! Help me, ik ben zoo angstig van nacht, en ik weet niet waarom!« prevelde hij weer, «ik zal nog veel meer ketters en geuzen vangen, — als ik ze maar krijgen kan. Help mek y.


65
VIJFDE HOOFDSTUK.
Bange uren.
Oude Barend had ook de tweede ploeg op het vlot behouden aan de overzijde van de breede vaart gebracht.
Hij trok het vlot een eind langs den kant en meerde het vast onder eenige elzenstruiken.
«Komaan, heeren! Nu heeft Barend zijn plicht ge* daan. Nu moet ge u verder maar zelf zien te redden • kijk eens!« zei de oude en wees enkele schreden verder den weg op, een zijpad.
«Hier moet ge heengaan en u een eind verder op den viersprong verspreiden!«
«Juist, Barend! Dat is een goede gedachte van je Is er ginds een viersprong, zeg je?«
«Ja heer, een duizend pas verder.«
«Goed! Luister. We zullen daar uit elkander gaan en zoo vlug mogelijk uit dit rietland trachten te komen,« zei Lumey, «over een paar uur breekt de dag ai door.«
ï *En nu .za} Barend zijn oude lijf ook trachten te bergen,« zei de oude op een wat somberen toon. «Ta heeren, ik ben te oud en te stijf om met u mee te gaan, mijn hart «
«Ja, oude jongen, je hart is nog jong en je wil is goed, maar - wie weet - mogelijk kun je ons hier bij Alkmaar nog van heel veel dienst zijn, beter allicht dan dat je ons nu vergezelde!« zei Ruichaver.
«Nu heeren, ik ga mijn huisje dan maar weer op* zoeken. Als de Spanjolen er kwamen en ze vonden me niet thuis, dan zou dat argwaan wekken, en „schele Hbben , de schurk, is «
«Ben je niet bevreesd, dat de Spanjaarden je zullen verdenken ons geholpen te hebben, daar ze ons toch in jou schuur hebben verrast ?«
Willem Wijcherts . 5


66
«Ja wel, maar sakkerlijsjes! oude Barend is slim. Heeren, maak voort. Hierheen, ja! God zegen je.«
«Dag Barend!« zei Lumey en drukte den oude hartelijk, stevig de ruwe hand. «Barend, de geuzen danken je en als ze je weer noodig hebben, weten ze den ouden geus wel weer te vinden, niet*
waar?« j , ....
«Oude Barend blijft trouw! Sakkerlijsjes, tot aan zijn dood toe. Ja, dat zeg ikl«
«Vaarwel oude!«
De geuzen hadden den bewusten viersprong weldra bereikt. . '
«Hier scheiden we dan,« zeide Lumey. «lreslong, je blijft bij mij, nietwaar? Dan gaan wij deze richting in. Heeren! wij hebben de afspraak onthouden nietwaar, en' _ als geen onzer het streven naar vrijheid van geweten met den dood bekoopt, zullen we allen el* kander ter bestemder plaatse weerzien. Niemand wenscht nog inlichtingen? - O, ja, jij DeMentheda; man, je • hebt een moeilijke taak op je genomen, ik hoop, dat je haar zult volbrengen en — je weet het - bewaar de je toevertrouwde brieven goed.«
«Met mijn leven, graaf!«
«Dank je, ik weet het, en mocht je in handen van den "vijand vallen, vernietig ze dan, - er is ons te veel aan gelegen. Kregen de Spanjolen ze in handen, onze zaak ware in den eersten tijd verloren .... En jij, jongen!« vervolgde hij nu tegen Willem, «jij draagt nu den bedelpenning, wees dien waardig!«
«Ja, heer!«
«Nu, adieu heeren, tot weerziens!«
Spoedig waren in alle richtingen de geuzenaan* voerders verdwenen. Als koopman, of boer, of heer zouden ze wel weten te ontkomen, om zich later weer op een andere plaats te vereenigen.
Hun bijeenkomst van dezen nacht was nu wel is waar ten deele mislukt, maar toch waren er enkele besluiten genomen, dienstig aan de goede zaak der


67
vrijheid. En Lumey's luitenant moest nu de hem toe* vertrouwde brieven trachten te bezorgen. Van het ant* woord, dat hij ontving, zou het afhangen, hoe de geuzen verder handelen moesten.
Het waren ruwe kerels, deze vrijbuiters, en lang niet bij allen was het verlangen om hun God te dienen naar Zijn woord en de ingeving huns harten, dé drijf* veer van hun handelen. Ook was bij velen de naasten* liefde niet hun grootste deugd. Neen, haat tegen de vreemde, Spaansche overheersching, een zucht om wraak te nejnen op de handlangers der Inquisitie bezielde velen. Toch ook niet allen. Vooral bij de aanvoerders, die dezen nacht bijeenkwamen, waren mannen, die grootscher doel voor oogen hadden, dan persoonlijke veeten te verrekenen, edele karakters, die gezworen hadden voor de rechten hunner verdrukte landgenooten te strijden, te wagen hun. bezittingen, hun positie, hun leven.
En ook, onder menig ruwe visscherskiel of boeren*
buis klopte een hart, warm, vol liefde Het waren
ruwe kerels, deze vrijbuiters, uit alle standen saam* gekomen, verdreven uit huis en stad en dorp, opge* jaagd als beesten, geschuwd als bandieten, maar de omstandigheden hadden hen ruw gemaakt. Ze waren getergd en als getergde leeuwen nu gingen ze rond, prooi zoekend.
Het waren ruwe kerels, maar nu ze zich hadden vereenigd onder hoofdmannen, die hen leiden zouden, nu ook bij hen ééndracht macht zou maken, waren zij én voor het Spaansche wanbestuur én voor de Inquisitie een geducht gevaar geworden. Ze werden nog weinig geteld door Alva en degenen, die met hem regeerden; ze werden nog maar vervolgd, nu ja, zooals men bandieten en roovers vervolgt, en men zou hen graag in een lange reeks aan de galg hebben gehangen, de stouten, die zich vermeten. durfden op te staan tegen de macht van den grooten Spaanschen koning; — ze werden nog weinig geteld, — maar toch, zij zouden de grondleggers der vrijheid worden,


68
hun «hoezee!« zou-de eerste juichtoon zijn, die den nieuwen dag begroette.
Entes de Mentheda en Willem, bij elkaar gebleven, waren een nauw zijpad ingeslagen.
»We zullen ons hier maar verbergen tot de dag aanbreekt,* zei de jonge edelman, »dan kunnen we zien waarheen we trachten te ontkomen. Me dunkt, de Spanjaards zullen hun vervolging nu wel staken en op Alkmaar terugtrekken. Toch moeten we voor* zichtig zijn, 't is mogelijk, dat zij nog enkelen onzer in handen pogen te krijgen. - Kun jij goed kunsten* maken, ben je nogal vlug en lenig ?« , ....
»Kunstenmaken, heer? Ik kan wel op mijn handen loopeh en over mijn hoofd duikelen en vér*springen, maar moet ik nu hier kunsten maken ?« vroeg Willem verwonderd over die vreemde vraag.
«Wel neen, jongen,« lachte De Mentheda. «hier in de modder? Later hoorl Morgen hoop ik je alles te vertellen. Nu maar zwijgen en oppassen, dat we geen gevaar loopen. Hoe heet je?«
«Willem Wijcherts, heer!«
«Stilk fluisterde opeens de geus, «wat was dat?«
»'t Leek wel het klotsen van riemen in 't water, daarginds ergens achter dat riet!« antwoordde Willem, even zacht. ,
«Drommels! 't Is te hopen, dat dat geen Spanjaarden zijn. Hier Wüjem, heb je mijn ponjaard, dan ben je ook gewapencL En dan - in gevaar is kalmte je beste schild. Denk daar aan.« ,
De Mentheda hurkte neer én luisterde scherp.
Willem had het scherpe dolkmes aangenomen en met een eigenaardige aandoening het geborgen in zijn wambuis. .
Hij had wel altijd met scherpe zadelmakersmessen omgegaan, en ook een, tijdlang zelf een scherp, kort dolkmes gedragen. Dit was hij echter verloren en bij zijn overhaaste vlucht uit zijns vaders huis had hij er niet aan gedacht zich te wapenen.


69
Nu gleed zijn hand weer over dit gladde, koude staal.
Een dolk! Zou hij noodig zijn? Wanneer? Deze gedachte beklemde Willem, 't Was geen vrees echter, maar een stille afkeer tegen het vergieten van bloed.
Een dolk! In wiens vleesch zou de scherpe, vlijmende punt het eerst dringen? Hij rilde even onmerkbaar. Toch klemde hij stevig het gevest vast, en trok het wapen weer te voorschijn. •
't Geluid, dat beide vluchtelingen daareven verontrust had, werd niet meer gehoord.
Ze zaten nu naast elkaar gehurkt aan den schuinen rand van het dijkje, dat aan beide zijden afgesloten was door hoog opgegroeid riet.
Er moest dus aan beide zijden water zijn. Wel stak hier en daar een enkel schraal boompje boven 't riet uit, dat wees op een vasten bodem, maar toch, in het duister was het zeer gewaagd zijwaarts af te wijken van het wegje om zich te verschuilen.
»We zullen voorzichtig wat verder gaan, Willem! Misschien vinden we ginder een plaatsje, waar we ons beter verschuilen kunnen dan hier. Maar voorzichtig, hoor!«
Beiden liepen behoedzaam verder; soms glibberden hun voeten weg in de modder. De regen stroomde, maar aldoor neer en maakte den nacht dik<duister.
Het ruischende riet, dooreengezwiept op den wind, ving den kletterenden regen op en verhinderde door zijn geruisel den beiden zwervers zachtere geluiden op te vangen.
Toch stapten ze.door, op goed geluk.
Ook dit bleek weer zoo'n eindeloos rechte dijk te zijn; en zijwaarts was niets te ontdekken dan riet en hier en daar een glinsterende plek water ... Ze liepen door, een langen tijd.
»Sta, schelmen!« schreeuwde plotseling een ruwe
stem vlak vóór hen. »Sta!... Ah! Nu ontkom je
den dans niet meer, pak aan Juan! Levend of dóód! Hebben zullen wij ze!« ...
Hevig verschrikt week Willem een pas achteruit;


70
dan, als verlamd door dezen plotselingen overval bleef
hij staan, roerloos apt;
De Mentheda echter, hoewel hevig ontsteld, bleef zichzelven meester. Hij was meer aan gevaren gewend dan Willem. Bliksemsnel trok hij zijn rapier, maar — toch te laat.! Een forsche slag met een musketkolf trof zijn hoofd en wankelend zakte hij in een.
• »Ah ... grijp aan Juan, Diego!. .. Hier!« - »0, voorzichtig toch, hoor! houdt ze goed vast,... laat ze niet los, hoor!... houdt vast!« ... waar* schuwde angstig een bevende stem.
„Schele Ebben!" ontsnapte Willems mond. Hij had diens stem herkend.
»Ah... schelm!«... schreeuwde weer Pedro, en wierp zich op De Mentheda, die, duizelend onder den zwaren slag, toch zijn tegenwoordigheid van geest niet volkomen verloren had en worstelend trachtte overeind te komen.
Drie Spanjaarden drongen naar voren. Toen, ineens, besefte Willem het doodsgevaar, waarin zijn begeleider zich bevond, en zonder zich te bedenken, hevig wild, met de onstuimigheid hem eigen, wierp hij zich woedend op den nek van Pedro.
Zóó hevig en onverwachts was deze schok, dat de Spanjaard achteruit wankelde en zijn evenwicht verloor.
Vloekend zwaaide hij zijn beide armen in de lucht, gleed van den schuinen kant en plonsde in 't donkere nat. »Help! Madre de Dios, help!... help!«
Willem, in wilde woede, niets meer ziende, niet denkend, stak en zwaaide als een bezetene met zijn dolk rond.
Even weken de Spanjaards voor den jongen woesteling. Even maar. Een hoonlachen klonk en twee maakten zich gereed hem te overweldigen. Even maar, toch had De Mentheda tijd zich op te richten.
Hij schudde zijn hoofd, als wilde hij een zwaren droom verdrijven, die zijn denken verdofte.
»AUo!« schreeuwde hij, «voorwaarts!« en be* schikkende over een verbazende spierkracht wierp


71
hij een der Spaansche krijgsknechten terzijde en snelde Willem ter hulp.
Hij greep den knaap bij den arm en rukte hem mede.
»Los! leelijkerds ...!« huilde Willem woedend, meenende dat een der Spanjaarden hem vastgreep; hij wrong zich los en stortte zich weer op de eerste donkere gestalte, die onder zijn bereik was.
«O, pas op toch ... houdt ze vast... neen, neenl ... ik niet, mij niet... neen... ik vecht niet mee... O pas op!... Houdt ze dan toch vast... neen !... ik .. .!« schreeuwde en kermde „schele Ebben", die in de wilde schermutseling doodsangsten uitstond.
»0! Heilige moeder Gods! Help me,... daar is het... Help ...«
In het duister bliksemde hem een blinkende dolk voor dé oogen, een stoot in zijn borst,... een gil, doorsnerpend van angst. .. „Schele Ebben" wankelde.
Willem had hem ih blinde woede getroffen.
»Weg, vooruit, gehoorzaam!« schreeuwde De Mentheda en greep Willem zoo krachtig in den nek, dat de woesteling geen weerstand kon bieden. Een eind werd hij meegesleurd.
»Loop, wat je kunt!« hijgde zijn begeleider, wiens kracht hem een doortocht had gebaand door de Spaansche krijgers, die op een zulk een hevig verzet allerminst hadden gerekend en nu een oogenblik verbaasd bleven staan kijken. Alles was gebeurd als in énkele seconden ....
Zij hadden zich op het dijkje neergelegd, toen zij de vluchtelingen hoorden naderen; waren toen plotseling opgesprongen en meenden ze zóó maar gevangen te nemen.
Dit was hun tegengevallen.
Maar woedend over deze tweede mislukking van hun pogen zetten ze de vluchtelingen na.
Deze renden verder, door den angst als gevleugeld.
Eensklaps zagen ze terzijde van den dijk een andere evenwijdig loopen. Het riet was hier afgesneden; en achter dien tweeden dijk lag een boot. Ze hoorden


72
stemmen in die richting en zagen plotseling enkele gestalten uit de boot oprijzen....
«Vooruit, vlugger!« spoorde De Menthedaan.
Zij wonnen.
De Spanjaards bleven achter langzamerhand. »Dit schuine zijpad op,... hier dezen hoek om ... links!...«
Daar knalde een schot.
»0, mijn God!« steunde opeens De Mentheda, »nu zijn we toch verloren, o, God, behoed me voorde woede der Spanjaarden; mij en dezen armen jongen!«....
Hij struikelde en bleef liggen. Een kogel had hem in 't dijbeen getroffen.
»Red je zelf maar, Willem! Allo, eer het te laat is!«...
Willem stond stil, hijgende. Boog zich toen over zijn geleider neer.
»Wat, ... heer?«
» Vlucht dan toch ... ik kan niet verder ... laat me maar liggen. . Help me nog even mezelf op denrug të leggen Goed!«
Hij haalde toen, zacht kreunend van pijn, de brieven uit zijn borstzak, kreukelde ze tot een bal en maakte zich gereed ze in den mond te stoppen en ze op te eten. Dit was 't eenige middel thans om ze uit 's vijands handen te houden. Ze Willem meegeven durfde hij. niet. Deze wist ook trouwens het adres niet
» Vlucht Willem!... Ze pakken jou anders ook. »God zij mij genadig!«
«Vluchten ?« Even weifelde Willem. Zou hij het doen? De Spanjaarden zouden zich ophouden bij De Mentheda en hij had dan gelegenheid zich uit de voeten te maken. »Ja!... Maar — neen, neen, driemaal neen, dat zou, o, dat zou laag wezen en laf, en ver* raderlijk en ...«
Hij voelde de geuzenpenning, die uit zijn wambuis was gerukt, slingeren aan zijn hals.
«Wees dien waardig!« had Lumey gezegd, »en thans? Vluchten? Neen, nooit!«
«Vlucht dank


73
«Neen, heer, ik blijf!« «Jongen, weet wat je doet.«
«Ik zal ze .. .!« en x weer brandde de woede van daar straks in hem naar buiten. Wild deed hij zijn dolk flikkeren in het vage, flauwe licht, dat in 't verre Oosten bijna onmerkbaar daagde.
Met een pijnlijken glimlach merkte De Mentheda den moed van den dapperen jongen. Nog één poging zou hij doen om den roekeloozen knaap een vreeselijk lot te besparen.
«Ze zullen je verbranden, Willem, of nog erger. Vlucht!«
«Neen, nooit. Ik zal bij u blijven!«
«Blijfte kort klonk het van de lippen van den jongen edelman; en er was een lichte vreugde in zijn stem, om den grooten moed van den knaap. «Edele jongen!« mompelde hij, «wat zal nu je einde zijn?«
«Sst!... ze komente
Er naderde in de verte stemmengerucht.
Angstig wachtten beiden.
Trillende van bovenmatige spanning stond Willem *in het duister te staren. Toen dacht hij ineens aan
zijn moeder. «Moeder, o, moederte snikte hij zacht
«moeder!« En er rolden tranen langs zijn wangen.
Hoe kwam hij nu plotseling zoo weekhartig? Hij wist het niet, had geen tijd er over te denken, staarde weer in aandacht.
«Verweer je maar niet meer, Willem ...! 't Zal je lot verzwaren te
Willem hoorde niet wat De Mentheda zeide.
Pijnkrimpend lag deze zijn leed te verbijten.
«Ik weet wat, heer!« fluisterde Willem, «laten we ons verbergen, daar, daar onder dat elzenboschje, dat gaat heel goed.«
«Ik kom er niette De geus trachtte te kruipen.
«Ik zal u helpen.« Willem kon echter het forsche, zwaargebouwde lichaam onmogelijk tillen. «Ik zal u sleepen.« Hij vatte De Mentheda onder de oksels en trok hem langs den glibberigen dijk.


74
«Doet het pijn, heer?« vroeg hij. «Neen, trek op!« steunde de gewonde en beet zichzelven op de lip om zijn pijn niet uit te schreeuwen. «Sst...!«
»Ze gaan ginds heen, geloof ik.« Verder af klonk weer het vage geluid. «Sst...! Ja ?«
«Zouden ze ons spoor kwijt zijn ? Dat gave God!«•
«Voorzichtig heer, hier onder dezen tak uw hoofd. Nu zullen ze u niet licht kunnen zien. En ik — ik ga hulp halen.«
«Ben je dwaas, jongen, waar?*
«Ik zal zoeken en voorzichtig zijn; ze gaan heusch weg, hoort u wel, 't geluid sterft al...«
Nog even wachtte hij, of er ook gevaar kon dreigen in de nabijheid.
Toen hij meende, dat dit niet het geval meer was, verdween hij zacht. «Zou er hier nergens een huisje te vinden zijn,« dacht hij, «waar ik hulp kan krijgen voor mijn gewonden meester?» Als ze hem dan maar niet verraden, of als ik. nu de Spanjolen maar niet ontmoet, of als die nu in dezen tusschentijd mijn heer maar niet vinden, of als... maar neen, wèg,
al die bange gedachten!« «O, Vader in den hemel,
help mel« bad hij. Even stond hij stil, vouwde zijn handen over den dolk, sloot de oogen: «o, Vader, help dien armen geus en laat niemand hem verraden en laat mij een huisje vinden!«....
Lang dwaalde hij door het riet en vreesde soms den weg niet weer te zullen vinden naar zijn heer.
Eindelijk kwam hij op een breeden, harden weg.
«Een huisje! O, Vader!... Ik dank u!«
Heel behoedzaam speurde Jiij rond, luisterde.
Toen kroop hij op handen en voeten over den weg naar den donkeren romp van een kleine woning, die zich tegen de al lichter wordende lucht somber af* teekende.
«Wie zou hier wonen ? Zou ik wagen te kloppen ?« Zacht bonsde hij op de vensterblinden, die gesloten


75
waren. Zijn hart klopte merkbaar. Er kwam geen ant» woord. Nog eens klopte hij, wat harder. Een hond blafte.
Eindelijk klonk een flauw gestommel binnen het huisje, slofferde iets naar de deur en vroeg een stem: »Wie is daar?«
»Ö, doe eens open, vlug dan!« fluisterde Willem terug, zijn mond tegen een reet van de deur.
»Eerst zeggen, wie er is k klonk het norsch, »wat kom je hier doen in den nacht?«
Toen, plotseling, straalde een wilde vreugde in Willems oogen. Hij kende die stem.
«Barend!« juichte hij, onvoorzichtig luid.
»Wie ben je dan? zeg op!«
»Ü, Barend, doe open, vlug. Ik ben.... hier, voel maar ...!«
Willem dacht: »De oude Barend kent mijn naam toch niet, ik zal hem maar op een andere wijze toonen, dat ik een vriend ben,« en hij stak zijn geuzenpenning door de spleet van de oude, halfvergane deur.
»Wat?«
»Voel dan; hier ja'«.
»Ah... zoo, komt het uit dien hoek. Ik zal je open doen, maat, maar hier niet. Sluip om mijn huisje heen, ik zal je door de achterdeur binnen laten.«
«Sakkerlijsjes, maat, ben jij het. Kom je terug, ik dacht, dat je met den luitenant mee was gegaan en ...«
«Barend, luister!« fluisterde Willem, nog altijd zeer behoedzaam sprekende, ook nu hij in Barends huisje veilig was. «Barend, je moet helpen, mijn meester is gewond; hij ligt ginder ergens onder een elzenstruik.«
Hij vertelde zoo snel hij kon hun wedervaren aan Barend, en wilde hem al aan den arm meetrekken de deur uit. «Kom Barend!«
Daar sloeg Cas aan, Barends hond, die achter het huisje lag en dien Barend eerst had moeten doen zwijgen, voor Willem de achterdeur kon binnentreden.
Even blafte hij, haalde nijdig uit en zweeg weer, als luisterde hij.


76
«Kom dan, Barend! Wat talm je, mijn meester ...«
«Is in gevaar, wilde je zeggen, hè? en we moeten hem redden, ja, — maar jou manier zou de juiste zijn om hem van den wal in de sloot te helpen. Barend zal je helpen, sakkerlijsjes, zooals hij altijd geholpen heeft, maar, geduld, Barend is de baas, jij gehoorzaamt...« Kort en krachtig kalmeerde de oude Willems onstuimigheid. «Dwaze jongen, moet je den boel bederven ?«
Willem zweeg. Hoe moest hij zoo plotseling aan Maarten denken?
Weer sloeg de hond aan — heftiger.
»Wat is dat?« mompelde Barend en luisterde aan het venster.
Woedend blafte Cas nu, rukte wild aan zijn ketting.
«Sakkerlijsjes, jongen, berg je . . . er is onraad. Vlug de schuur in, hier! Onder net hooi.«
«Stil Cas, stil zeg ik!« vervolgde hij tégen den hond. «Wacht eens even, knaap.« Hij nam Willems hand, hield dien voor den bek van den hond en fluisterde: «goed volk, Cas!» Cas lekte de hand. «Beste hondk Barend klopte het dier goedkeurend op den kop. Toen verborg hij Willem in het schuurtje onder wat hooi, ging ijlings zijn woning binnen en sloot de deur.
«Doodstil, Cas!« had hij den hond nogtoegefluisterd.
«Wat zal dat nu weer worden,« peinsde Willem angstig. «Mijn heer ginder, ik hier! Zou die Barend niet al te voorzichtig zijn... Arme heer!«
Niet lang echter behoefde hij Barends voorzichtigheid te overpeinzen. Hij hoorde een bonzend geluid, ge* dempt door de dichte laag hooi, waaronder hij ver* borgen zat. Angstig luisterde hij; wel gaarne had hij even 't hoofd uit zijn warme schuilplaats gestoken om beter te kunnen luisteren, maar dit durfde hij toch niet. Roerloos zat hij.
Sterker werd 't geluid. Hij meende ook stemmen te hooren. Was dat Barends stem?
Woedend bromde Cas, ingehouden, omdat hij niet


77
blaffen mocht, maar, toen er plotseling een donkere gestalte om den hoek van 't huisje verscheen, viel hij huilend van kwaadaardigheid uit.. .
«Vermaledijde hond! Is dat schrikken!«
schreeuwde een ruwe stem. «Hou je snuit dicht! Boeh, je schijnt een kwade jongeheer. Ik groetje, hoor!«
Duidelijk had Willem dit laatste gehoord.
«Ah, die verdwijnt weer!« dacht hij.
Oude Barend had wel goed geluisterd, dat er on* raad naderde.
Nauwelijks had hij Willem verborgen en was in t eemg kamertje, waaruit zijn huis bestond, terug* gekeerd, of hij hoorde stemmengeluid voor zijn venster en dadelijk daarop een slag tegen de deur, die de oude planken deed kraken.
»Allo!« werd er geroepen, »open!«
De voordeur was nog van de kamer gescheiden door een klein vierkant portaal.
Snel wierp Barend zijn buis uit op een houten driepoot, trok ook zijn hooge laarzen en zijn wollen hozen van zijn voeten en woelde zijn bed in de hooge bedstede om....
«Ziezoo!« mompelde hij, «nu kom ik uit mijn bed en heb maar even mijn boks *) aangeschoten. Ja, roep nog maar eens. Oude Barend is zoo vlug niet wakker.«
Hij had zich, toen hij straks was thuisgekomen, niet ontkleed. Peinzend was hij in een hoek gaan zitten, droomend over vroegere, gelukkiger dagen. Willems kloppen had hem opgeschrikt.
«Allo dan! doe open!« Krakend knerpte de deur in de hengsels.
«Ja, ja ... ik kom al! Wie is daar ?«
«Kom, leuter niet, open! Of ik trap hem in.«
«Bedaar, heer! Hier ben ik!« Flink keek de oude den ongeduldigen bezoeker aan. «Ik moest toch eerst wakker worden.«
*) Broek.


78
»Kijk!« ging de Spanjaard voort, — 't was Pedro, die hier weer 't woord voerde — »deze slungel heeft een prikje gehad en nu is de dikkerd buiten westen. Hier Diego! hierheen met 't lange mensch! Zoo'n bloedk
«Oude, korri eens hier!« klonk een krachtige stem op 't midden van den dijk.
»Wat is er van uw believen, heer?« kwam Barend die stem te gemoet, in stilte blij dat dit bezóek geen huiszoeking of iets dergelijks gold.
»Die arme kerel daar is gewond. Hij is bewuste* loos en ik vrees, dat verder vervoer voor hem ge* vaarlijk zal zijn; trouwens mijn mannen hebben hun deel van nacht wel gehad en zouden 't zeker niet aangenaam vinden nu nog een zieke mee tè moeten dragèn. Apropos, wat is de naaste weg naar Alk* maar?«... 't Was de Spaansche aanvoerder.
»Dezen kant uit, heer. U volgt dezen dijk tot hij komt op den harden weg, u slaat rechtsom en in een anderhalf uur rijdt u door de Kennemerpoort.«
»Best! Hier, oude, verzorg den armen kerel goed !* Barend voelde een geldstuk in zijn hand glijden. »Hij hoort in Alkmaar thuis; als hij vervoerd kan worden, breng je hem weg of laat hem halen.«
»Dank heer!... Dat lijkt me een brave kerel!« mompelde Barend. »'t Zijn toch niet allen wreed* aards ...« P^pi
Hij ging zijn huis binnen.
»Hier mannen, even wachten.» Vlug haalde hij wat stroo, wierp dit in een hoek en zeide: »Leg hem daar neerk
»Allo, daar ga je, vaarstok, breek nietk Ruw wierpen ze den bewustelooze op het stroo. Hij kreunde zacht.
»Nou oude, plezier met hem! Boeh, wat ben ik koud, ik kan mezelf wel uitwringen,« zei Pedro, die in de deuropening stond.
»Zeg, Pedro, wat word jij een waterrot,« spotte Juan, «driemaal in één nacht gaat hij zwemmen leeren. En dat in den regen! Dapper mannetje, hoork


79
Lachend volgden zij weer de anderen en hun hoofdman, die te paard voor hen uitreed. Barend wierp de deur dicht.
»'k Zal eerst licht maken! Welken snuiter heb ik nu weer onder mijn dak gekregen ?«
Hij sloeg vuur met een vuursteen, die bij den haard lag, en wist een kaars te ontsteken. Toen boog hij zich over den gewonde neer.
»Wat?... wie ? ...« stamelde hij sidderend. »Wie ? Ebben Gerbrandsz ? Dien kerel, moet ik dien hebben in huis?«
Bleek staarde hij den bewustelooze aan, de kaars beefde in zijn hand. »Ebben, schurk!«
Toen gloeide een boosaardige vreugde in zijn oogen, wild, onheilspellend. Zijn lippen krampten zich samen, zijn vuisten balden zich...
»Ebben, schurk!« siste hij.
Buiten gloorde de komende dag.
ZESDE HOOFDSTUK. Oude Barends wraak.
Bij het flauwe, walmende licht der kaars zag de oude Barend Ebben Gerbrandz liggen: zijn lange beslijkte haren lagen hem om 't hoofd geplakt, zijn oude, wijde wambuis was overal met bloedvlekken besmeurd, vooral op de borst onder den schouder kleefde het bloed in een drabbige plek.
Flauw haalde de gewonde adem; nu en dan scheen er zich een hevige benauwdheid van hem meester te maken. Krampachtig werd dan zijn gelaat verwrongen en zijn lange, beenige handen schenen iets te willen afweren.


80
Soms kreunde hij angstig.
Langen tijd staarde Barend den bewustelooze aan. Hij sidderde van een niet te onderdrukken toorn. In zijn verbleekt gelaat. stonden de oogen star, en een wilde woede brandde in den oude op.
»Ha, schurk! Mijn leven heb je vernietigd! hè?... Hè, zeg, is Jt niet, schurk?* . ... Wreed gaf hij Ebben een schop, in zijn boosheid zichzelven ver= getend. . »
»Hè, niet? Vernietigd heb je alles, wat ik bezat, alles, alles, nietwaar?... O?... en wat had ze jou dan aangedaan, schurk, datje bent, valsche lafaard,... zeg!... wat had ze jou dan gedaan? Nou, antwoord nou'es!«
»Niets, nietwaar, niets, neen niets, niets!«
»De Bijbel had ze daar in de spinde l); daar in dat hoekje liggen, nietwaar, en daarin las ze; las ze eiken dag, en ze'las er mij uit voor, ook toen ik van al die nieuwigheden nog niéts weten wilde. :.«
»Maar zeg, waarom ben jij toen gekomen met je valsche gluiperstronie, jij met je smeekende stem, die mijn arme lieveling om wat eten vroeg, zeg,.... o, je bent niet waard voor de honden gegooid te worden,.... schurk!«
Al heviger werd Barends woede. Stampvoetend schreeuwde hij zijn haat over Ebben heen
»En toen, hè, toen heb jij rondgegluurd, duivel die je was, en toen je aan onze tafel zat, heb je haar Bijbel zien liggen, nietwaar, daar, daar in de spinde...«
»Arme meid! Wat waren we gelukkig, wij beidjes, hier alleen... Kijk, daar hangen haar kleeren nog, in den hoek. — 't Is wel tien jaar geleden, ja, maar je vader heeft ze toch trouw bewaard... ja, arme deern... jij hadt toch niemand kwaad gedaan... Wat waren we gelukkig en nu... nu ben je weg, en ik, ik ben alleen... nu zit je daar niet meer
') Kast.


81
me voor te lezen en mijn netten te breien en...
Tranen brandden den ouden Barend in de oogen en in diepe smart sloeg hij de handen voor 't ge* laat, schudde 't grijze hoofd, als in wanhoop! Even verzachtte zijn stemming, bij de gedachte aan 't ver* vlogen geluk ...
»Nooit, nooit k kreet hij, »nooit meer zal ze daar bij me zitten, nooit.. .k
»En jij, jij hebt dat gedaan, jij...« voer hij weer in eens heftig uit tegen den bewustelooze; »jij, jij!... O!... jij, lage kerel! Zeg, is 't niet?«
»Je bent heengegaan en toen ben je teruggekomen, jij met je handlangers en ze hebben ons gegrepen en gebonden en gestompt.... ja, mij ook, maar dat was niets, ik kon er tegen, maar haar, arme lieve deern, haar hebben ze gekneveld en bespot... en ze zei niets, hè? en ze klaagde niet, hè? en ze vroeg geen medelijden van je, hè? en, jou, schurk, jou heeft ze maar even, zacht verwijtend aangezien, hé? Dat viel niet mee, hè? Zoo'n gewillig lam weg te voeren, was eigenlijk de moeite niet waard k...
»En toen ik jou, valsche verrader, naar de keel wou vliegen, toen, toen,... heeft Berthe nog voor je gesproken, schurk! en jij ... jij...?«
Op zijn knieën was Barend bij het voorwerp van zijn haat neergezonken en zijn heete adem streek Ebben over 't bleeke gelaat.
»Ze hebben haar verbrand, mijn lieveling, omdat... och, waarom dan toch ? ... Omdat ze geen Vader*onsjes meer wilde bidden, omdat ze naar de kettersbijeenkomsten ging soms, omdat ze zooveel hield van den Goeden God, daarboven, omdat ze me voorlas uit den Bijbel, omdat... ze zooveel hield ook van haar ouden vader!«
»Ja, daarom, daarom hebben ze haar zeker van me weggehaald k
»°> maar als jij maar nooit was hier gekomen, dan, dan ... dan had ik mijn deerne nog...«
«Verbrand hebben ze haar, omdat ze kettersche Willem Wijcherts 6


82
was ... Bah ... hoe laf!... en jij, jij huichelaar, jij stondt te kijken en te grijnzen, hè?« »Zeg, weet je 't nog, hè?«
Woest duwde Barend Ebben de vuist in 't gezicht. »Weet je 't nog?«
«Verbrand hebben ze haar, en haar vader mef, maar zij hebben den ouden man gedwongen mee te gaan naar de markt en te zien,... te zien... o, die duivels...«
»0, had ik toen maar los kunnen komen, dan was ik .., neen niet gevlucht, hoor, bah neen .. .! neen, dan was ik ook die houtmijt opgevlogen en had me laten verbranden met mijn Berthek
»Maar ik moest het zien, nietwaar, zien .... zien, hoe de wilde vlammen begonnen te dansen om haar beenen en hoe ze haar armen lekten, haar mooie, blanke armen, en hoe ze naar mij keek ... ol... niets angstig, niets pijnlijk, maar tevreden ... ja, ze lachte nog zoo vriendelijk, zooals ze altijd vriendelijk voor me was ...«
»En toen, toen sloeg ze haar oogen naar boven, naar den hemel ... en ... ze bad ... ja 'k zag 't wel... en toen keek ze zoo blij ... 't was of haar lieve gezicht glansde.«
»Toen kwamen de vlammen... ai, 'k hoor ze nog knetteren... toen kwamen ze en toen grepen ze haar haren en haar hoofd en toen... o, toen werd ze zwart ... en .. . en ... toen was ze weg ... weg ... weg!... altijd k
Hevig snikkend viel de oude voorover, dwars over Ebben heen.
Wild schokte zijn lijf, verwrongen door de wilde smart van dat vreeselijke herdenken.
Maaf ineens vloog hij wild op.
»Jij, jij hebt dat gedaan, jy!... en nou ben je hier weergekomen, dat had je niet gedacht,... bij den ouden Barend, hè... nou heb ik geen dochters meer,... neen! niets, niets ... niets.«
»Ah, schurk!... nou is,... nou ...«


83
Als krankzinnig van woede en drift greep de oude een zware hakbijl, die in een hoek stond, woest zwaaide hij het vreeselijke wapen op en ...
«Barend, Barend! Wat doe je?« klonk plotse*
ling hevig verschrikt een stem. «Barend!«
Die stem riep den oude tot de werkelijkheid terug; even keek hij, met een schok, om en zag Willem, die ontsteld geluisterd had, in de deuropening staan.
«Sterven zal hij, sterven als een hond«... brulde Barend. De bijl zoefde door de lucht... «Om Gods* wil, Barend, hou op, hou op! Wat is dat nou .. «
Willem greep Barends arm.
«Los!... als een hond, dat zal hij ...!«
Met een zwaren, doordringenden dreun viel de bijl neder, maar de ruk, dien Willem aan Barends arm gegeven had, had de richting van den slag veranderd.
Naast Ebbens hoofd nu ketste de bijl op de steenen van den vloer, 't Hoofd van den gewonde schokte op door den dreun ....
Willem was door Barends wild losrukken tegen den wand geslingerd.
Toch viel de knaap weer op den oude aan, die de bijl opnieuw opzwaaide.
«Barend!... dat is laf...! Hou op!«
«Wat laf!« schreeuwde de oude, »hy was laf en
«Nou is hij weerloos,... dat is laf van je ...!«
«Was zij dan niet weerloos wat had zij hem
gedaan ... Ga weg!... Ik zal hem ...«
«Je mag hem nu niets doen ... dat is laf!« en voor Barend het verhoeden kon greep Willem de bijl en, al zijn krachten inspannend, rukte hij den oude het wapen uit de vuist en slingerde het weg.
«Barend, bedaar nou!«
«Hier die bijlk
Willem viel den oude om den hals, hem zoodoende verhinderend het wapen te zoeken.
«Barend, dat mag niet!... bedaar Heb uwe
vijanden lief !«•


84
«Wat zeg je daar?« hijgde opeens de oude, «wat... wat? zeg dat nog eens!«...
Zijn stem was als met een tooverslag veranderd. «O, zeg dat nog eens! Hoe was 't ook weer?« Willem keek den ouden man verwonderd aan. Hoe kon die zoo plotseling veranderen door die enkele woorden: «Heb uwe vijanden lief!«
Hij vond het ongepast en eigenwijs dat hij, een knaap, zoo'n ouden man de les moest lezen met een bijbeltekst. Maar eensklaps waren hem deze woorden, die hij thuis door zijn vader wel vaak had hooren voorlezen uit den Bijbel, in de gedachte gekomen en hij had ze gezegd.
«Zeg ze dan nog eens, jongen, toe dan... f« En half verlegen fluisterde Willem: «Barend, in den Bijbel staat: «Heb uwe vijanden lief, zegen ze, die u vloeken; doe wel dengenen, die u haten; bid voor degenen, die u geweld aandoen ...«
Barend staarde peinzend voor zich en een zachte, blijde glimlach ontplooide zijn strakke trekken. »Berthe!« fluisterde hij, «Berthe! Ja dat was het.. .
dat was het, dat heb je gezegd, dien morgen nou
weet ik het weer Berthe !«
Ebben bewoog zich, kreunde angstig.
Barend merkte het. Weer gloeide zijn woede op.
«Ja, maar toch, die schurk, die die ....«
«Barend!« overreedde Willem, angstig dat Barends toorn weer meester zou worden, «Barend ... doe het nou niet!...«
«Hè? Jongen, ik kan nietmeer.» Barend zakte neer op een bank, snikte schokkend...
Jarenlang had de oude zijn haat gekoesterd tegen Ebben en tegen de Inquisitie en menigmaal had hij ketters schuilplaats verstrekt in de moerassen, waarin niemand zoo goed den weg wist als hij, en nu — nu had hij den vernietiger van zijn levensgeluk voor zich,' nu kon zijn lang verkropte wraak geuit en... thans? . . ,
Hij had gewrokt, jarenlang, en weinig gebeden.


85
Een Bijbel had hij niet. Enkele vage herinneringen waren in hem over van Berthe's jaren.
Nu had die knaap juist dien tekst, haar tekst ge» zegd... «O, God, geef den armen zondaar kracht, 't is zoo moeilijk!« steunde hij.
«Ja, als Berthe nu eens binnenkwam, dan zou ze zeggen: »Vader! wat wou je doen?««
Hij keek naar Ebben.
Toen sprong hij op.
«Jongen!« zeide hij, zich moeite gevend zijn stem vast en beslist te doen klinken, «jongen, je hebt ge* lijk! Maar, 't is zoo moeilijk!« mompelde hij zachter.
«Barend, zullen we „schele Ebben" helpen ... ?« vroeg Willem. Hij zag nu wel, dat Barends stemming geheel veranderd was.
«Helpen,... hem?« bromde de oude.
«Dat moet, Barend! Zou je dochter hem ook niet geholpen hebben ?«
«Haal dan water, jongen,... achter uit den put.«
Willem snelde heen.
Alleen gebleven staarde de oude den bewustelooze lang aan. Inwendig woedde de strijd nog.
«O, God in den hemel... vergeef me,... dat ik
zóó slecht kon zijn, dat mag niet... neen, 'k
zal hem helpen, en ... vergeef me!« barstte hij uit.
Toen was zijn toorn gebroken.
Barend schudde de grijze lokken, rekte zich uit als wilde hij afwerpen wat hem nog beklemde, en bij den .ongelukkige knielde hij neer, maar wendde het gelaat af.
«Help me, jongen. We zullen hem 't wambuis uittrekken en de wond wasschen!«
Toen dit gedaan was en Barend wel gemerkt had, dat de dolksteek niet doodelijk zou zijn, maar alleen een hevige schrik en bloedverlies Ebben het bewust* zijn hadden doen verliezen, stond hij op, haalde uit de kast een kruikje krachtigen wijn, en goot daarvan Ebben wat in den mond. Hij borg den kostbaren drank weer zorgvuldig weg.


86
Angstig vertrok zich het gelaat van den gewonde, zijn handen trachtten iets af te weren. Toen sloeg hij de oogen op, zonder te herkennen.
»Laat nu maar liggen,« zei Barend. »Hij zal nu wel bijkomen!« Het bloed had hij weten te stelpen met een zelf vervaardigden pleister, zooals hij er altijd in huis had.
«En dan mijn meester nog, Barend te «Sakkerlijsjes nog toe ... dat is waar ook ... vlug jongen,...; er op uit! Weet je, waar hij ligt?« Barend doofde de kaars uit en liep naar de deur. In het vreemde, vage morgenlicht, dat door de slecht sluitende blinden scheen, zag Willem „schele Ebben" liggen. ' *
«Dat heb ik gedaante dacht hij. «Zou de man sterven, door myn schuld? Vreeselijk — als mijn moeder dat eens wist... Ja, maar het was toch een eerlijke strijd, ze wilden ons gevangen nemen en ohs zeker dooden... Maar ik was zoo woest, die arme kerel ligt daar nu hulpeloos. Kon ik hem maar weer beter maken.« j
Er gloeide een warm medelijden in den jongen geus op voor zijn slachtoffer en tersluiks, zonder dat Barend 't merkte, trok hij de deken, die deze over Ebben had heen geworpen, nog wat warmer om het lange lichaam van den ongelukkige heen. Toen rende hij Barend achterna. «Hierheen, ja, geloof ik,« zei hij op Barends vraag welke richting zij moesten inslaan naar de plek waar De Mentheda verscholen lag.
Lang zochten zij, liepen dan hier dan daar, maar konden de plaats niet vinden. In dezen wirwar van dijkjes en rietbosschen en slooten was Willem het spoor bijster geworden, temeer daar het al tamelijk licht was, en hij nu bijna geen enkel plekje uit den donkeren nacht herkende. Roepen durfden ze niet.
«Wacht eens,« zeide Barend, «sakkerlijsjes, daaraan had ik eerder kunnen denken.«
«Kiet.kiet — karrckarre — kiere*kiere<kiet«kiet»kiet!«


87
klonk het plotseling uit Barends mond. Bedrieglijk echt bootste hij een karkietenschreeuw na.
Toen luisterden zij. Nog eens herhaalde hij zijn roep in den stillen, vroegen morgen.
En ja, daar werd zijn roepen in de verte zacht beantwoord.
«Zou dat soms een echte vogel zijn, Barend ?«
«Neen, jongen, kom nu maar.«
Spoedig hadden zij De Mentheda gevonden, die koortsachtig lag te rillen van de pijn en van de koude, dien nacht in het drasse, kille gras en den druipenden regen doorgestaan.
«Gered! God zij dank!« riep hij zijn helpers tegemoet, toen hij ze zag naderen.
Samen droegen zij den gewonde naar Barends huisje.
Ebben, die zijn bewustzijn weergekregen had, dank zij den versterkenden, opwekkenden wijn, dank zij ook de warme deken, die zijn verkleumde ledematen koesterde, Ebben zag het drietal binnentreden.
«Heilige Maria!« prevelde hij weer in doodsangst, «waar ben ik? Bij Barend Barendsz...? O, ja, nou herken ik dit huis ...! Heilige Maria ...«
Snel sloot hij zijn oogen, hield zich slapende.
«Heb je nog meer gewonden in huis?« vroeg De Mentheda verwonderd.
«Ja heer! Die brave kerel daar in dien hoek is de dappere Ebben, 't mannetje dat ons van nacht bijna had doen gevangennemen, en dat tien jaar geleden hier ook in huis ... maar, neen, laat ik daar niet meer aan denken...!« brak Barend zijn woorden af.
Ebben hoorde alles, hij stond doodsangsten uit.
»Zóó?« zeide De Mentheda, «hij ziet er me wel ongunstig uit.«
«Maar nou is 't uw beurt, heer,« zei Willem; «voorzichtig, Barend!«
Zij zetten den jongen edelman op een bank, Willem ondersteunde het gekwetste been.
Weer haalde Barend stroo uit de schuur en spreidde er een leger van.


88
Voorzichtig vlijden zij De Mentheda daarop neer en begonnen zijn wonde te onderzoeken.
't Viel hun niet tegen. Wel had ook hem 't bloed» verlies uitgeput en was zijn been als verlamd, maar de kogel was niet in het vleesch achtérgebleven en de beenderen waren niet geraakt.
»U mag van geluk spreken, edele heer!« zei Barend, de wond stevig uitwasschende; «een paar dagen als alles goed gaat en u kunt weer loopen, zij het dan ook met een stijf been. Die sinjeur daar is er nog wat erger aan toel«
»Ja?« vroeg Willem belangstellend.
Ebben hoorde alles, 't was ef bij Barends woorden de stekende pijn in zijn borst nog verergerde.
Tersluiks loensde hij naar de groep in den anderen hoek der kamer. «Vermaledijde ketters!« mompelde hij, «als ze mij maar niet pijnigen en dooden en...«
«Ben je wakker, Ebben?« vroeg Willem; hij meende Ebbens oogen te zien bewegen.
Ebben sidderde, zweeg.
«En nou zal Barend eens voor gastheer spelen, allo jongen, help eens. Maak jij den haard eens aan,« zei Barend, toen hij aan De Mentheda alle zorgen had besteed, die in zijn vermogen waren.
«Sakkerlijsjes, 't is koudte vervolgde hij, bezig in de spinde te rommelen.
Weldra stond er een stevig maal, bestaande uit roggebrood, een koude, gebraden eend, wat bier en geitenmelk op de ruwe houten tafel.
't Vuur in den hoogen haard vlamde lustig op, en koesterende warmte streek als een heerlijke ver* kwikking langs de vermoeide en verkilde lichamen der nachtelijke zwervers.
Ook Ebben scheen met kennelijk welbehagen de warmte te gevoelen. Hij had niets gebruikt, had zich bewusteloos gehouden, toen Willem hem zacht aan* stiet en hem uitnoodigde ook wat te eten of te drinken.
Barend had Cas losgemaakt en deze kreeg ook zijn deel. De eendeboutjes smaakten hem uitmuntend.


Samen droegen zij den gewonde naar Barends huisje, blz. 87




89
Eenige malen had hij met blijkbaren tegenzin ge» snuffeld aan Ebbens lijf.
Toen de maaltijd afgeloopen was zei Barend: »Nu moesten we gaan slapen. In de eerste uren hebben wij zeker de Spanjolen of ander gespuis niet te verwachten.«
»Cas, waken, jongen I«
Vroolijk blaffend sprong de hond de voordeur uit, die Barend voor hem opende, en liep snuffelend rondom het huis.
»Kruip jij maar bij mij in de bedstede!« zei Barend tegen Willem.
Weldra was het stil in de kleine woning. Ook De Mentheda sluimerde in; zijn pijn was veel ver* minderd na Barends uitnemende zorgen.
De oude lag langen tijd te staren, in diep gepeins. Eindelijk sliep hij van vermoeidheid, in.
Alleen Ebben waakte in de kleine kamer.
Loerend speurde hij rond. Eens trachtte hij zich voorzichtig op te richten. Een brandende pijn in de borst belette het hem.
Zacht prevelde hij zijn gebeden, soms doorspekt met vloeken of verwenschingen voor de geuzen en de ketters.
Zijn hoofd gloeide in koorts, zijn oogen staarden wilder.
Buiten rees de zon, vroolijk straalde haar heerlijk licht door de wegdeinende nevels, die over de riet* landen hingen.
't Was de blijde morgen van een schoonen dag.
In den middag van dien dag gleed langzaam een oude schuit door de breede vaart, die dwars door de rietlanden liep.
Op de voorplecht stond Willem het vaartuig voor* waarts te boomen. Hij hanteerde den langen vaarstok nog wel wat onhandig.
Hoog was zijn schuit met biezen beladen, maar daar» onder, verborgen voor het oog van mogelijke voorbfij*


90
gangers op den oever, daar lag De Mentheda verscholen.
Op een zeer gemakkelijk leger van droge biezen lag hij veilig, overhuifd door wat half*ronde groote houten hoepels, die ook weer met riet waren bedekt.
In Barends huisje te blijven zou te gevaarlijk zijn en — De Mentheda moest voort, zijn zendingen moesten zoo spoedig mogelijk volbracht worden.
Oude Barend had de beide zwervers aan dit uit* muntende plan geholpen.
Nu voeren ze langzaam en gestadig verder.
Wanneer Willem den weg niet verder zou weten, moest hij maar trachten dien te vragen.
Natuurlijk hing nu alles af van Willems handig* heid en beleid.
't Was dan ook met een gewichtig gelaat, dat de jonge geus op de voorplecht stond.
»'k Zal nu voorzichtig moeten zijn,« dacht hij. »Als Maarten me nu eens zag, of vader of... moeder 1« ...
En dienzelfden avond, toen de zilveren dauwnevels statig stegen uit 't moerassig land, toen sjokte een oude man stadwaarts langs de eentonige dijkjes.
In den glanzenden dauw vervaagde zijn kleine, gebogen gestalte.
't Was Barend.
En hij zocht in Alkmaar Brechtjen, Ebbens zuster, op. Die zou dan wel zorgen, dat haar broer weer terug kwam in het Waterpoortsteegje. Maar ach, de arme ziel lag zelf ziek in haar bedstede voor het crusifix haar koorts weg te bidden met tientallen rozekrans*gangetjes. En 't baatte maar niet.
Toen ging de oude terug.
En dien nacht zat hij bij den gewonden »verklikker«.
Wild joeg de wondkoorts den- ongelukkigen Ebben door 't bloed. Woest zochten zijn oogen en zijn handen uitkomst voor een gevaar, dat maar al* tijd dreigde; als in doodsangst slaakte de gewonde rauwe kreten, die klonken ver over 't stille rietland. In ijlende benauwdheden, smeekte hij, vloekte hij, beloofde hij.


91
En de oude maakte het gloeiende hoofd vochtig, trouw en zorgzaam in medelijden, van den man, die eens zijn levensgeluk laaghartig vernielde ...
Hij had zijn wraaklust overwonnen en^nu was het hem in de stille uren soms of hij de stem van zijn dochter hoorde, of zij bij hem was in de kleine kamer, of zij haar hoofd aan zijn arm legde en hem aanzag vol blijdschap ...
En trouw en zorgzaam verpleegde hij, dagen lang ...
Tot de gewonde beterde.
ZEVENDE HOOFDSTUK. De kwakzalver met zijn hansworst.
«Donderdomdeine kwam van Brugge
»Met zijn kastjen op de rugge,
»Met zijn stokjen in de hand; „Zoo kwam donderdomdeine in 't land!«
Vroolijk en yitlokkend om mee te zingen, klonk de jolige jongensstem door 't stille dorpje De Bilt, een uur gaans van 't oude Utrecht gelegen.
Potsierlijk uitgedost in een bont harlekijns pak, bezaaid met belletjes, sprong en danste de vroolijke knaap over den breeden, stoffigen weg. Achter hem, in het volle bewustzijn van zijn waardigheid, liep statig en ernstig zijn meester de kwakzalver. Een reuzenparaplu met schreeuwende kleuren hield deze boven zijn hoofd; op zijn rug droeg hij een houten kist.
't Duurde niet lang, of het tweetal was omringd door nieuwsgierige dorpelingen en dra jodelden jongens en meisjes het oolijke liedje van den belleman mee.
«Toet'restoetoeotoet!« klonk de oude hoorn, dien de knaap voor den mond zette. »Allo, allo, menschen,


92
wie heeft er kiespijn, wie heeft er tandpijn, wie heeft er eksteroogen ? Allemaal!... och, och!« lachte de jonge belleman, toen niemand antwoordde ... «Hola, hola, niet zoo opdringen! Ieder op zijn beurt, niet allen tegelijk.« Maar niemand meldde zich aan.
«Hola dan! Leest de bul! Kijkt dank De statige kwakzalver bevestigde een stuk perkament tegen een dikken boom en zijn bonte paraplu plantte hij ter= zijde van de kist op den grond, zoodoende een sierlijk markttentje makende.
«Hola dan! Leest de bul! Kijkt-dank riep de knaap en dan blies hij weer wild op den hoorn. Kijk, daar staat: «Meester Kan*Al van Pockenhout, harvaren Land»besoecker en hoogh»roemende Quets»salver.« Allo dan! Zijn zalven zijn zuiver en echt en ... duur? ... Wel neen, m'n goede menschen. Mijn meester helpt je voor niemendal! Probeert maar! Allo, pro» beert maarte
Toen buitelde de dolle knaap eensklaps over 't hoofd, en liep op zijn handen tusschen de toeschouwers door, zoodat vooral de jonge meisjes gillend weg» stoven voor den rinkelenden belleman.
«Hola dan! Wie?«
Daar eindelijk drong een oud boerenvrouwtje naar voren. De belleman hielp haar met een paar dwaze sprongen ruimte maken.
«O, och... sinjeur te begon ze, voor «Meester Kan*Al« gekomen, «ikke hebbe nog zoone piene an mien tand, en ikke ben al zoo oud, och ... o! zoone piene!«
«Doet er je mond dan maar eens open, huisvrouw te zei de kwakzalver plechtig.
«O, och sinjeur, zoone piene, hè! Eene mensch moste maar geboren worde zonder tandete
«Geboren zonder tanden ?« schaterde de belleman, «we worden toch allemaal geboren zonder tanden!«....
Allen lachten met den vroolijken knaap mee.
't Middel, dat de kwakzalver aanwendde, hielp uit* stekend. Vergenoegd ging het moedertje heen. Meerdere


93
toeschouwers kwamen hulp vragen en voor wat luttele duiten konden ze een doosje zalf meenemen. Kwak* zalvers waren anders nogal duur met hun waar, maar deze, 't was wel vreemd, scheen niet zoozeer op hun beurs te loeren.
«Wie heeft eksteroogen of eeltbulten? Allo, allo, 'k zal 't even probeerenk En dol en dwaas buitelde de belleman tusschen de huisluiden door, die zich niet weinig vermaakten, met zijn dartele sprongen ...
Daar vielen een paar groote regendroppels neer!
Al sinds een half uur hadden zich donkere wolken aan den hemel samengepakt, die nu dreigden zich van hun inhoud te zullen ontlasten.
't Was ook daarom geweest, dat «Meester Kan*Ak zijn tentje in zoo'n klein gehucht als De Bilt had opgeslagen. Hier kon hij de bui afwachten, en — kwam deze niet, welnu, dan kon hij nog verder gaan.
«Naar binnen, Willem k zei de kwakzalver. Hij borg zijn kostbare geneesmiddelen weg, vouwde de paraplu ineen en weldra zaten «Meester Kan*Al« en zijn hansworst in de kleine, onooglijk uitziende dorps* taveerne.
«Willem, ik hoop maar dat de bui spoedig over* drijft,« fluisterde de kwakzalver zijn belleman toe, nu op een veel vriendelijker toon, dan waarop hij hem straks zijn bevelen toesnauwde. «We moeten van avond Soest nog zien te bereiken!«
«Ja, heerk ...
«Domme kerel!« fluisterde de kwakzalver den knaap in 't oor ... «Heerk
«O pardon, heer ... meester k schrok Willem ... «Ja, meester k liet hij er dadelijk luid op volgen, «het regent anders nog niet zachtjes k
De waard bracht bröod en bier. Beiden lieten het bestelde zich goed smaken.
«Donderdomdeine kwam van Brugge k zong de vroolijke belleman zoo nu en dan en de waard had pret met den joligen knaap.
Vroolijk klonken zijn liedjes door de taveerne,


94
vroolijk hadden ze geklonken op de Nieuwe brug voor de Platjesbeurs in Amsterdam, vroolijk hadden ze geklonken op de Neu in Utrecht, vroolijk hadden ze geklonken langs de moeilijk begaanbare landwegen.
«Jongen 1« fluisterde de kwakzalver den knaap in 't oor, «jongen, wat een weerl We zitten hier toch nog beter dan in de rietschuit van ouden Barend, hè ?«
«Ja, meester, ik moet zeggen het vak bevalt mij uitstekend...«
»Nou,« antwoordde de kwakzalver, »ik moet toch eerlijk zeggen, dat ik liever met mijn degen speel dan met deze vette zalfpotjes. Maar, klagen doe ik niet. We mogen onzen God in den hemel dankbaar zijn, dat Hij ons tot dusver zoo trouw nabij was. J», jongen!« en de kwakzalver keek als in ernstig gepeins voor zich, «Hij is ons in Zijne goedertieren* heid genadig geweest. Hem moeten wij danken. Hij alleen kan ons helpen op den moeilijken weg, dien «wij nog te maken hebben, en Hij alleen kan «onze 'heilige zake« redden van den boozen Alva en de verschrikkelijke Inquisitie.« En vóór de waard, die zich een oogenblik verwijderd had, weer binnentrad, vouwden beiden, de kwakzalver en zijn belleman, de handen. Ze dankten hun God voor de spijze, die zij hadden mogen nuttigen, ze dankten Hem voor nog zoo veel meer.
En wel mocht er dankbaarheid leven in hunne harten aan den Vader, die Zijne kinderen niet ver* geefs smeeken laat, wel mochten zij hunne zaak aan Hem opdragen, die alleen redden en helpen kon.
't Waren moeilijke dagen geweest, sinds De Mentheda, dit was de thans zoo potsierlijk uitgedoste kwakzalver, met zijn trouwen bondgenoot Willem Wijcherts, die thans voor hansworst speelde, de hut van den ouden Barend hadden verlaten.
't Waren dagen geweest van ontbering en vrees.
De oude Barend, de oude, trouwe geus, had den beiden vluchtelingen zijn schuit geleend, en in dat armelijke vaartuig hadden beiden wekenlang door de


95
stille vaarten en meertjes van Waterland gezworven, aleer zij Amsterdam, het eerste doel van hun tocht, durfden binnenvaren. Immers De Mentheda moest eerst hersteld zijn. Wel had de jonge edelman vol* doende geld bij zich gehad, maar toch hadden zij slechts karig voedsel weten te bekomen, dit ook, omdat zij, vermomd als eenvoudige rietboeren, geen groote uitgaven durfden doen.
Eindelijk toch waren zij het oude Amsterdam binnen* gevaren. Daar, bij Meester Gabisz, die als al zijne vakgenooten bij het barbiersvak dat van heelmeester uitoefende, daar in de Heijntgen*Hoecksteeg hadden zij huisvesting gehad en 't was meester Oabisz ge* weest, die hen aan de vermommingen van een kwak* zalver met zijn hansworst had geholpen.
In 't eerst had De Mentheda wel eenige bezwaren gemaakt tegen de rol van kwakzalver, die hij niet als een eervolle kon beschouwen, en waarvan hij dacht, dat zij noodwendig met bedriegerijen zou ge* paard gaan, maar meester Gabisz had die bezwaren uit den weg geruimd.
»Wel neen, edele heerk had hij gezegd. »Wel neen, u moet een eerlijk kwakzalver zijn. Ik geef u mijn eigen zuivere, probaat*werkende zalf voor kies* pijn, eksteroogen, en brandwonden, en met al dat bedrieglijke geknoei van de gewetenlooze buidel= schrappers hebt u dan niets te maken. Kijk, hier heb ik nog een oude doktersbul van zoo'n bedrieger. Dat ding kan u goede diensten bewijzen.*
En de vermomming had tot dusver goede diensten bewezen. De eerlijke edelman had geen spijt gehad van de rol, die hij speelde. Menig lijder had hij met meester Gabisz' kostelijke zalf geholpen en — 't dient tot zijn eere gezegd — menigen armen ,stakker, die niet betalen kon, had hij voor niemendal een doosje medegegeven.
In die vermomming hadden beiden enkele partij* genooten kunnen spreken en inlichtingen kunnen inwinnen die zij noodig hadden en die zij verder


96
konden brengen. Zoo hadden zij in Utrecht Willem Blois, heer van Treslong, ontmoet, die daar in een armelijke taveerne zijn vêrblijf hield als koopman.
Van hem hadden zij de gevangenneming vernomen van de graven Egmond en Hoorne, van Jan Blois van Treslong en andere edelen door Alva; ook dat Willem van Oranje naar Duitschland was uitgeweken. De Mentheda had met Blois van Treslong brieven gewisseld. De eerste zou als kwakzalver naar Embden in Oost»Friesland reizen en daar Lodewijk van Nassau, Oranje's broeder, wachten. Blois van Treslong zou prins Willem volgen.
't Was dan op deze reis van Utrecht naar het Noorden, dat de beide vermomde geuzen in het dorpje De Bilt schuilden voor de zware regenbui.
Willem, die ouden Barend verzocht had in Alkmaar »De drie riemen« eens op te zoeken en daar be* richt te doen van zijn lotgevallen, had in Amsterdam Maarten ontmoet. Ëéns, toen hij als belleman zijn zotte kluchten vertoonde, was er een boerenman met een knaap voorbij gekomen. Willem had dadelijk Maarten herkend, en was hem spelenderwijs op den nek gesprongen en had hem in 't oor gebeten: »Maarten, Maarten, ken je me niet....?« Maarten was hevig geschrokken, had den hansworst een draai om de ooren gegeven en beiden waren worstelend over de straat gerold. Daar hadden ze hun afspraakje gemaakt.
's Avonds had Willem Maarten bezocht, en de treurige geschiedenis vernomen van het huisgezin uit »De drie riemen.« Vader was gevangen. Niemand wist iets van hem. Moeder en Laurens waren gevlucht naar Diene*mèu. Het huis was verbeurd verklaard en Spaansche soldaten hadden er alles uit weggeroofd. De mooie lantaarn, lag vergruizei d boven op de luifel. Laurens kwam soms 's avonds door de straten dwalen. Zijn donkere oogen zochten maar, zochten maar, ze vonden niets....
Willem had Maarten wezenloos aangestaard bij


97
die droeve tijdingen. Hij was in een krampachtig schreien uitgebarsten. Toen had hij woest wraak gezworen, wraak aan Alva en Ebben en de Spanjaar* den wraak, hevige wraak .... Maar eindelijk waren beide jongens neergeknield en ze hadden gebeden elk stil voor zich.
, /^aa5*en was met Jan Arentsz in Amsterdam. De brief, dien oude moeder Machteld den nacht van den overval in het Halve*maan*steegje had gevonden, hield belangrijk nieuws in. Jan Arentsz was daarom zelf zijne geloofsgenooten in Amsterdam gaan bezoeken, als boer verkleed. Maarten moest berichten mede* nemen naar Alkmaar, want Jan Arentsz zou verder reizen.
Vaak wanneer Willem zijn dolle grappen verkocht onder de toeschouwers, kwam plotseling het lot van zijn vader en moeder hem in de gedachten. Dan krampte die herinnering zijn keel haast dicht. Dan balde hij de vuisten en gaarne zou hij dan zijn horen tusschen de meuwsgieriglachende menschen gesmeten hebben en weggehold zijn naar .... ja, dat wist hij niet
»Ja, jongen 1« had De Mentheda hem meermalen gezegd... »er loopen hier duizenden rond met wrok !? • i hjrt en Sebukt onder leed, hun door de dwingelanden aangedaan,... maar geduld ...! Met Gods hulp zullen ze met ons eens het gehate juk afwerpen, ja zeker eenmaal,... hoe, dat weet ik nog niet, maar dat het zal gebeuren geloof ik zeker.
Alva kent de gebeden niet, die'de vrijheidslievende Hollanders tot hunnen God opzenden; hij kent evenmin hun moedigen, stoeren, soms koppigen aard En je vader... wie weet, jongen! Als ik je een* maal helpen kan, beloof ik je, het te zullen doen ook, dat weet je, maar geduld hoor, en moed en trouw 1 De gevangenismuren zijn harder dan je hoofd Loop het niet te pletter er tegen.«
En trouw had Willem «Meester Kan*Al« terzijde gestaan en met zijn vroolijke hansworsterij hem goede diensten bewezen.
Willem Wijcherts 7


98
Toen beiden eenigen tijd gezeten hadden voor het kleine raam, dat uit de taveerne uitzicht bood op den breeden weg, en zich al verheugden over eenige vlekjes luchtblauw tusschen de donkere wol* ken, rinkelde plotseling de achterdeur open en vloe* kend en lachend stormden een tiental Spaansche hellebaardiers binnen.
»San Diegol Dat's hondeweerk brulde de voorste en wierp zijn ijzeren stormhoed in den hoek. »Allo waard, schaf een stevige kan druivennat 1 Ik ben nat en koud als een kikker uit dit modderland. Allo, schaf opl«
Bij het zaèht*smeulend haardvuur zetten ze zich neer; de kleine taveerne was overvol.
Willem was geschrokken. Toen hij zag, dat het slechts de regen was, die hen naar binnen dreef, stelde hij zichzelf echter gerust. De Mentheda's donkere oogen verrieden niet de minste aandoening.
Met de Spaansche krijgslieden was óók binnen* gekomen een stevig, maar plomp gebouwde boeren* jongen. Hij had de hellebaardiers den weg naar de taveerne gewezen en hoopte nu voor dank op een fermen dronk.
»Allo dan, luie sinjeurl« riepen een paar stemmen ongeduldig tegen den waard, die met een zuinig gezicht zijn onwelkome bezoekers kannen wijn voor* zette. Hij vreesde, dat hij geen betaling zou krijgen en die vrees was niet ongegrond. Als hongerige wolven liepen de Spanjaarden vaak het land om de steden af. Dit waren er zeker een tiental uit het kasteel Vredenburg in Utrecht.
Eén van hen droeg zijn arm in een doek en toen hij den kwakzalver ontwaarde, kwam hij naar hem toe en vroeg hem in gebroken Hollandsch, of de meester geen middel wist voor een verbranden arm. Dat trof. Willem hielp den Spanjaard spoedig en gaf hem een doosje zalf present. De hellebaardier dankte met een trotschen hoofdknik.
De boerenjongen, die had toegekeken, en tersluiks


99
met zijn ongunstig loerende oógen naar Willems bellepak had gezien, trok plotseling den hansworst de muts van 't hoofd en greep den knaap in den rug. Op Willems schouder krakte een scheur. Klaar* blijkelijk voedde de boerenlummel het plan Willems bellepak te havenen, 't mooie en aardige moest bevuild en vernield.
Maar een stevige stomp tegen de borst was zijn loon. Daar scheen hij op gewacht te hebben.
Sarrend keek de twistzoeker Willem aan en een pijnlijken schreeuw gevend vloog hij met zijn plompe vuisten op den belleman aan. 't W^erd een formeele kloppartij.
»Allo, Allok stookten de Spaansche krijgsknechten. »Allo! Sla dood!« De Mentheda keek verstoord. Gaarne had hij den boer in een hoek der taveerne gesmeten, maar hij voorzag, dat de Spanjaarden dan Miens partij zouden kiezen. Onrustig volgde hij de vechtpartij, waarin zijn jonge metgezel tegen wil en dank was gemoeid. Zou Willem 't winnen van den sterken jongen boer?
Daar wringt de forsche jonge kerel Willems hoofd omlaag,... nog een ruk en de vroolijke grappen* maker van straks zal in 't modderige vloervuil spar* telen. »Laat losk... schreeuwt Willem schor onder den krachtigen greep van zijn tegenpartij ... Dan, in eens, met een snelle beweging duikt hij met zijn hoofd tusschen de beenen van den boer. Deze wankelt.
Alle krachten spant Willem in, en... bons, daar slaat zijn forsche aanvaller, de armen zwaaiend om steun te vinden, achterover. Met zijn beenen sparte* lend in de lucht ligt hij tusschen dé vroolijk lachende Spanjaarden.
Maar woedend om de handigheid van Willem en om zijn eigen, dwaze figuur, vliegt hij op...
Dan grijpt in eens een krachtige hand hem in den nek en trekt hem terug. »Je hebt verloren... schei uitk beveelt de Spanjaard met den gebranden arm.
Doch daar- krijgt de boerenknaap een klein pen*


100
ningsken in het oog, dat bij de worsteling uit Willems kleeding was te voorschijn gekomen.
»Ahl« sist hij valsch, «mannen, dat zijn k...;« maar voor hij 't woord »ketters« kan uitspreken, treft hem een blik uit De Mentheda's donkere oogen.
Schrok hij daarvan of las hij daarin zijn lot, als hij 't waagde te zeggen, wat hij gezien had? Hoe het zij, meesmuilend trok hij zich terug in een hoek, slurpte tersluiks een paar teugen uit een der wijnkannen.
»Je hebt je goed gehouden, mijn jongen!« zeide De Mentheda en klopte Willem goedkeurend op den schouder. Tevens duwde hij snel het bengelende geuzenpenningsken weg. »We zullen opstappen. De bui bedaart 1«
»Goed, meester 1«
Nauwelijks waren zij vertrokken of de boerenknaap sprong naar voren. Een valsche grijns ontsierde zijn ruw gelaat: »Dat waren vermomde ketters!« schreeuwde hij.'
»Vlegel!« riep één der Spanjaarden, »dat zeg je te laat!«
»Zwijg, knaap!« gebood die met den zieken arm. »Ja, maar!« ... »Zwijg! zeg ik!«
»We konden dat paar toch wel eens van hun zware kist en van hun volle zakken ontlasten,« lachte er een. »Een paar duiten komen me best te pas! Allons, halen ?« .
De Spanjaard, die door De Menthpda geholpen was, en niettegenstaande zijn trots, toch een dank* baar hart scheen te bezitten, wist nog eenigen tijd zijn kameraden terug te houden, maar eindelijk storm* den ze allen de herberg uit, het tweetal achterna. De boerenknaap holde voorop. »Ah belleman, nu zullen wejelaterinkele! Ha! ha! ha!... trappen zal ik je, ja!«
Al spoedig zagen zij «Meester Kan*Al« met zijn hansworst in de verte op den Soesterweg, en ook dezen schenen te bemerken, dat zij vervolgd werden, zij versnelden althans hun schreden merkbaar en ver* dwenen weldra tusschen het kreupelhout langs den weg.


101
»Sancta Madrel Zoeken!« schreeuwden de
Spanjaarden, die nu pleizier begonnen te krijgen in hun weinig eerbare plannen.
Weldra bereikten ze de plaats waar de vluchte* lingen verdwenen waren. Daar vormden ze met hun elftal een linie en begonrien het kreupelhout te door* zoeken. Het was maar een smalle strook laag hout en spoedig zagen zij het tweetal over de vlakke heide wegvluchten. Toen Liegon de wilde jacht opnieuw.
De Mentheda, wiens been zoo'n wilde jacht niet toeliét, werd kreupel...
De vervolgers bemerkten dit. Juichend kwamen ze nader, maar de vluchtelingen bereikten weer een nieuwen boschrand en verdwenen uit het gezicht.
De avond begon te vallen en in het bosch heerschte een bijna volkomejn duisternis.
»Willem, laten we ons leven duur verkoopen,« zuchtte De Mentheda. »Die boer heeft ons verraden 1 Ik kan niet meerl«
»Rechtsaf, heer,« hijgde Willem. »Kijk, ginds ... een hut... daar!« ...
Lang zochten de Spanjaarden in het donkere bosch, waarin zij telkens over boomwortels en gevallen takken struikelden.
Vloekend verwenschten ze de vluchtelingen, die hen in deze duisternis hadden gelokt.
«Hangen zullen ze!« schreeuwde er een.
»Als je ze hebt!« bromde die met den zieken arm.
»Licht!« riep plotseling een derde. »Daar!« En allen spoedden zich, zoo snel als de duisternis hun dit toeliet, in de richting van een zwak lichtschijnsel.
Dichter kwamen ze. 't Licht scheen heller.. .
«Heilige Moederk gilde plotseling de jonge boer ... »Help ... de duvel!«
»Madre de dios! Sta ons bij ! ^Veg, weg ...«,
schreeuwden en gilden de dappere krijgers »de
Satan... de Satan zelf... Help ons ... Sancta Madre ... 1«'
En sidderende, in doodsangst, renden en strom»


102
pelden ze naar den zoom van het woud...
Achter hen staarden een paar reuzig*groote vuur* oogen hen na, uit hun donkere, hol*diepe kassen, en uit een breeden, bleeken mond lekten speelsche vlammetjes van vuur....
»Genade!... o,... o *..' pardon!« klonken nog stemmen uit de verte...
De Mentheda eh Willem waren gered. Op het dak van 't huisje, dat Willem bespeurd had, en waarin zij zich hadden willen verbergen eh zoo* noodig verdedigen, had de knaap het uitgebleekte geraamte van een paardekop zien liggen.
De eigenaar van 't hutje stalde hier zeker meermalen paarden, en meende in zijn dom bijgeloof, dat zoo'n paardekop de booze ziekten van zijn dieren afweerde.
De schrandere knaap had plotseling een gedachte gekregen. Met behulp van De Mentheda bevestigde hij een stuk zwam in den hollen paardekop, sloeg vuur, stak de brandbare stof aan en plaatste het monsterachtig uitziende geraamte tusschen twee vorks* gewijze gegroeide takken.
't Was geen wonder, dat de Spanjaarden in het geheimzinnige, zwijgende bosch den Satan hadden meenen te zien. \
»De Heere spaart ons kennelijk, Willem!« zeide De Mentheda, toen er van de Spanjaarden niets meer te vernemen viel.
Eerst tegen den morgen trok het tweetal verder door de bosschen heen in de richting van het dorpje Soest.
't Zal in 't laatst van Lentemaand 1568 geweest zijn, dat «Meester Kan*Al« en zijn hansworst, na veel wederwaardigheden, eindelijk de stad Embden in Oost*Friesland, »de herberg der Gemeente«, in 't zicht kregen.
Embden was de stad, wier naam den belijders der »nye leere« steeds als een vriendelijke klank tegen* klonk. Embden, »'t Scheepken Christi«, had reeds


103
sinds jaren allen, die, om des gewetens wille, vervolgd waren, gastvrij opgenomen en beschermd. Embden was de stad, waarin de Heere God zijn kinderen rust en zegen schonk, toen zij als wilde dieren uit hun land en haardsteden werden verjaagd.
Maar aleer De Mentheda en Willem de poorten van het toevluchtsoord der uitgeweken ketters binnen* .gingen, wendden zij hun schreden naar een groote legerplaats, die door enkele duizenden krijgslieden in de nabijheid der stad was opgeslagen.
Daar lag het nieuw*aangeworven leger van Lodewijk van Nassau, waarmede hij zou trachten een inval in Groningen te doen om zoodoende vasten voet te krijgen in het land, dat door Alva zoo vreeselijk geteisterd werd. Vóór koning Filips, maar tegen Alva! Hoog boven de hutten, schurèn en tenten uit wapperde een groote vlag. «Overwinnen of sterven« las men daarop.
«Waarheen, Sinjeurs?« vraagde een. krijgsknecht aan het vermomde tweetal.
«Breng me bij den Graaf 1« verzocht De Mentheda. «Willem, blijf zoo lang hier,« zei hij tot dezen.
Sicke Sickesz bracht den kwakzalver bij Lodewijk van Nassau.
Willem was spoedig omringd door nieuwsgierige krijgsknechten.
't Was een wonderlijk samenraapsel, het volkje, dat onder Lodewijks bevelen stond. Duitschers, Nassauers,. Friezen; boeren en schippers, ouden en jongen, allen hadden zich om Lodewijks banieren geschaard, velen met den wensch de goede zaak met opoffering van hun leven te dienen, ja, maar helaas, nog meerderen om hun zak te vullen met wat er te rooven zou zijn.
Willem- rinkelde eens met zijn bellen, maakte wat dolle buitelingen en zong een paar vroolijke liedjes.
«Een flinke knaap!« zeide een oude, gebruinde krijgsman. «Kom jongen, je zult wel honger hebben.« In de tent van den oude deed Willem zich te goed


104
aan den eenvoudigen krijgsmanskost en was weldra bezig zijn lotgevallen te vertellen.
»Een flinke knaap,« mompelde de oude weer.
»Bah!« zei een Nassausche krijgsknecht, dien Willem hoorde aanspreken als'Maarten de tasschen* maker van Amsterdam, »Bah! Geef me een honderd gouden dukatons en de heele geuzenboel kan naar de maan zeilen ... Bah 1« ...
's Avonds volgde Willem De Mentheda naar Embden.
Zij droegen nu niet langer hun vermomming. De Mentheda was gekleed als ridder, Willem als krijgs* knecht.
In de donkere straten zochten ze den weg naar een kleine kerk. Bij het schijnsel van een lantaarn lazen ze boven den ingang:
»Gods kerk vervolgd en verdreven, «Heeft God hier troost gegeven.«
En daar luisterden ze naar het eenvoudige, maar bezielende woord van Jan Arentsz, die sinds énkele weken in Embden zijn verblijf hield.
De eenvoudige Alkmaarder mandenmaker predikte daar voor een groote schare en zijn woorden troostten en stichtten de gemeente. Ze vond kracht en berusting in de beloftenissen Gods, en toen Arentsz' heldere stem de zegenbede over de hoofden van zijn hoorders uitsprak, toen gevoelden dezen het, dat het geen ijdele woorden waren, maar dat Gods zegenende ge* meenschap hun nabij was ....


105
ACHTSTE HOOFDSTUK. Gewonnen en — verloren.
't Was een blijde, zonnige Meimorgen. In de nabijheid van 't dorpje Heiligerlee was Lodewijks leger in slagorde geschaard. De Mentheda was belast met het bevel over een bijeengeraapten hoop voetvolk: boeren, gewapend met zeisen en hooivorken, ledigloopers, en gelukzoekers, die zich allen van een wapen hadden weten te voorzien. Bij Lodewijks inval in Groningerland hadden zich velen bij hem aangesloten, meest allen ongeoefende lieden. Toch waren er ook onder dezen trouwe zielen en moedige harten.
Willem, die dienst deed als schildknaap van De Mentheda, was gewapend met een lange, scherpe piek. Lodewijks broeder, Adolf, voerde de ruiterij aan. Lodewijk zelf zijn keurbende, de meest beproefde en geoefendste soldaten.
Al spoedig meldde een landman, dat het Spaansche leger onder graaf Aremberg in aantocht was en dra vertoonden zich de eerste benden, die zes kanonnen met zich voerden.
»Die zullen een geuzenliedje spelen!« had een Spaansche hopman gezegd; hij zinspeelde op de eigenaardige namen der kanonnen: »ut, re, mi, fa, sol, la.« 't Was dezelfde hopman, die bij den over* val in Barends eendenkooi het bevel had gevoerd.
Daar knalden de eerste schoten. Daar joeg de dappere Adolf van Nassau met zijn ruiters wild op de Spanjaarden in; daar klonken de kreten: »Nu of nooit! Overwinnen of sterven!« daar sloegen er geuzen, ginds Spanjaarden van hun paarden af, daar werden er vertrapt onder de hoeven, daar klonk het gekerm der gewonden, daar verduisterde de


106
kruitdamp het vroolijke schijnsel van Gods lieve zon. 't Was een volkomen strijd.
Adolf week. Met zijn ruiters vluchtte hij weg en het Spaansche voetvolk stormde hen juichend achterna. Zij zouden dat geuzentroepje wel over de kling jagen. »Geen genade! Geen genade! Sterven! Allen ster* ven!«
Maar... Adolfs vlucht was voorgewend. Toen hij zijn vervolgers ver genoeg op den weg had gelokt, die tusschen de moerassen van Heiligerlee doorliep, wendden zijn ruiters den teugel en met vernieuwde woede vielen zij de Spanjaarden aan.
En... daar stormde De Mentheda met zijn wilden troep den Spanjaarden in den rug, terwijl zij van weerszijden door de musketiers van Lodewijk, die in hinderlaag hadden gelegen, van over de moerassen bestookt werden, 't Werd een volkomen nederlaag. Aan alle zijden door vijanden ingesloten, werd de afdeeling Spanjaarden, die Adolf achtervolgd had, grootendeels in de pan gehakt, en wie niet stierf door zwaard of kogel vond een eerloozen dood in de moerassen, waardoor hij trachtte te ontvluchten.
Toch wist de hopman, die eens den overval bij Barends schuur leidde, een troep der dapperste krijgers om zich te verzamelen en met die beproefde bende viel hij De Mentheda en de zijnen aan.
Hevig was de aanval der in den dood gedreven Spanjaarden en 't duurde niet lang of de wilde, on* geoefende hoop, waarover De Mentheda gebood, werd teruggeslagen; in wilde wanorde sloegen de nieuwbakken krijgers op de vlucht, ofschoon zij het in aantal verre wonnen van de Spanjaarden.
• »Sta, lafaards!« schreeuwde De Mentheda. Hij en eenige oudgedienden, die bij zijn afdeeling waren ingedeeld, hielden moedig stand. »Sta! lafaards!« brulde hij, » dan winnen we!« ...
Vergeefs. Woest drongen de Spanjaarden op. Ook Willem gevoelde een neiging om met den laffen hoop mede te vluchten, maar De Mentheda's stem


107
gaf hem zijn moed terug. »Staan blijven!" schreeuwde hij nu ook.
Daar dringen de Spanjaarden hen van een hoogte af... Den ouden krijger, die Willem bij zijn aankomst in de werfplaats bij Embden zoo vriendelijk onthaald had, den oude treft een sabelhouw op 't hoofd. De banier, die hij in de hand heeft, ontvalt hem en wordt in de modder getrapt.
»Grijp de vlag!« schreeuwt De Mentheda. De Spanjaarden snellen over den oude heen, maar Willem, aan geen gevaar denkende, sleurt de vlag uit de modder en haar hoog boven zich uitzwaaiend rent hij op de Spanjaarden in.
» Volgt hem!« schreeuwt De Mentheda.
Daar staat de knaap, hoog wappert de bemodderde vaan met de wanhopige woorden er op: »Nu of nooit!« Woest zwaait Willem de vlag heen en weer, alsof hij daarmede de Spanjaards terug drijven zou. Zijn oogen vlammen, zijn gelaat gloeit, denken kan hij niet. Het krijgsrumoer benevelt zijn zinnen. Hij zwaait, zwaait maar.
En ja .... de verschrokken krijgers van De Mentheda houden stand, ze zien hun vlag, ze hooren De Mentheda's stem weer ... Enkelen keeren terug .... meerderen volgen.
»Neer die vlag, melkmuil!« schreeuwt de Spaan* sche hopman, die wist welk een tooverachtigen in* vloed een banier hebben kan op vluchtende krijgers. Hij vreest dat ze stand zullen houden, enkelen stormen terug.
»Neer die vlag!« En zijn met ijzer gehandschoende vuist daalt met vreeselijke kracht op Willems-hoofd. De knaap duizelt, alles schijnt zich op te lossen in een zee van vuur, een gil... en de dappere jongen, die moediger was, dan hij zelf wist, zakt in een ... De hopman heft zijn zwaard om Willem den genade* slag te geven.
Maar Willems makkers hebben hun lafheid gevoeld. Ze komen weer.


108
»Neen!« schudt de Spanjaard zijn hoofd. » Knaap, je was te dapper om te sterven. Vooruit mannen!«
Het zwaard, dat Willem dooden zou, wordt weer woest in de lucht gezwaaid.
Een kogel fluit, treft den hopman. Deze wan* kelt ... «Heilige moeder ... Gods, erbarm ... u mijner« ... hijgt hij ... Hij valt. Er was een edel Spanjaard gestorven.
Nu dringen de Nassauers weer moedig op... De hoogte is heroverd, maar nieuwe Spaansche drommen komen ter hulp... Ziet! daar komt de Graaf van Aremberg met zijn ruiters . ..
De Mentheda; had Willem zien vallen. Even had hij gesidderd.
»Breng weg den knaap!« gebood hij. Twee soldaten hadden Willem achteraf gedragen en hem onder kreupelhout neergelegd.
Lang had de arme knaap daar in bewusteloozen toestand gelegen. Maar eindelijk sloeg hij verbijsterd de oogen op. Waar was hij? wat was dat rumoer in de verte? waar was zijn moeder? ... en .. . »Ah!« zuchtte hij ... «oorlog!« en een flauwe herinnering van 't gebeurde drong tot hem door. Zijn hoofd bonsde van pijn.
Achter hem fluisterden stemmen in 't kreupelhout: »Sicke, daar komt er een beste aan, dien moeten we hebben, wèg, verberg je 1« hoorde Willem zacht zeggen.
Hij spande zijn krachten in om te begrijpen, om te zien. Toen wist hij zich halverwegen op te richten .... Kijk 1 Daar kwam een ruiter over de vlakte aanhollen, recht op 't kreupelhout aan. Zie de geknakte pluim op zijn helm, zijn prachtige wapenrusting, 't Is een voornaam ridder, hij draagt de Spaansche kleuren. Hij nadert. Een zware, gouden keten schittert om zijn hals. Zijn paard struikelt,, strompelt weer op ... Verder... woester rent de ridder nader. Kijk 1 daar is een hek in 't kreupelhout en daarachter voert een pad, dieper het bosch in.


109
Tsal 't Arme moede dier krijgt een hevigen spoor* slag... Een wilde sprong. Zijn voorpooten slaan in de lucht... vallen neer over het hek en in de glib* berige modder glijden zijn achterpooten uit. De sprong was gemist. Ruiter en paard hangen op de punten van het houten hek, dat 'kraakt onder die vracht.
»Vooruit!« schreeuwt een stem achter Willem en een tweetal Nassauers rennen hem voorbij. Eén houdt stand, mikt met zijn musket en de ridder valt achter* over van zijn paard.
»Toe Maarten, nou jij!« en Maarten de tasschen* maker slaat met zijn musketkolf den ridder op 't hoofd. De helm valt en ontdekt een oud, edel ge* laat.
»Halt!" smeekt de getroffene, «ik ben Graaf Aremberg! Breng me bij uw veldheer, maar dood me niet. Ik zal je een goed loon...!«
Een zwaardslag. Graaf Aremberg is niet meer.
Dan berooven de beide onverlaten hem van alles wat waarde heeft, en laten zijn lijk liggen.
«Lafaards!« schreeuwt Willem ontzet over die laffe euveldaad zijner krijgsmakkers. Ze hooren den zwak* ken kreet van den knaap niet.
»Sicke Sickesz, wat zeg je er van, maat? Een mooie buit, hè? Zoo nog een paar, oude jongen, en Graaf Lodewijk kan... Weet je wat, laten we naar hem toe gaan en hem zeggen, dat we Arem* berg gedood hebben,... in een eerlijken strijd altijd. Misschien geeft 't ons nog wat.«
Beiden spoedden zich weg. Lodewijk schudde het hoofd, toen hij den dood van zijn tegenstander ver* nam. Hij had Graaf Aremberg altijd hoog geacht als een dapper krijgsman. »'t Was jammer, dat hij stierf in Spaanschen dienst,« zeide hij.
De beide onverlaten konden aftrekken, 't Viel hun tegen. f£?fc
Lodewijk van Nassau had den slag bij Heiligerlee gewonnen. Het Spaansche leger was vernietigd, maar helaas, ook graaf Adolf was gesneuveld. Hij was de


110
eerste der Oranjes, die zijn bloed offerde voor de zaak der vrijheid.
God had de overwinning gegeven. En in de harten van hen, die getwijfeld hadden aan uitkomst in den donkeren nacht der verdrukking, was de hoop herboren. God zou verder helpen! Hun zaak zou zijn de zaak des Heeren.
In Embdens kerk rees dien avond een innig dankgebed ten hemel en weldra klonk die danktoon door 't gansche land, waar maar ketters of geuzen of Alvaxhaters woonden.
Maar Gods wegen zijn onnaspeurlijk. Zijn raads* besluiten zijn geheim. »Wij zullen winnen door de kracht onzer wapenen,"» dachten velen. Neen. — God zou hun de overwinning over de Spaansche dwingelandij geven, door Zyne kracht. Maar — te Zijner tijd.
't Was weer een vroege zomermorgen, een paar maanden later.
Weer stond Lodewijks leger ten strijde geschaard, nu bij Jemmingen in Óost*Friesland.
«Vandaag zullen de poppetjes wel weer eens dansen!« lachte een vroolijk krijgsman, terwijl hij bezig was zijn wapens nog eens na te zien.
»'t Mocht wat!« klonk het knorrig antwoord van zijn makker, »voor mijn part dansen Lodewijk en Alva en al de papen en de geuzen door elkaar, ik zeg maar, ik vecht vandaag niet, vóór de Nassauer mij mijn soldij van enkele maanden heeft uitbetaald, dat zeg ik. En jij Sicke Sickesz, maat, vecht jij?«
»Ik evenmin!«
»'t Staat je mooi,« hervatte, geërgerd, de krijger, die 't eerst had gesproken, »'t staat je mooi, ja, dat moet ik zeggen, je veldheer in het gezicht van den vijand in den steek te laten. Nobele kerels, jullie, dat zeg ik!«
»Hoor me zoo'n domkop nou aan!« grijnslachte Maarten de tasschenmaker. »Die zal vechten zonder


111
geld er voor te krijgen ... Dans er maar raak, mannetje, wij zijn wel wijzer. Eerst geld, véél geld en dan... nou dan zullen we nog zien. En jij, Sicke ?«... »Of,« vervolgde hij met een sluwen grijns, »dacht je soms, brave man, dat er weer zooveel buit van rijke Spanjaards te rooven valt, als bij Heiligerlee. Daar is menige duit en menig ding van waarde te halen geweest, maar...«
»Zwijg man!« zeide de krijgsknecht, die trouw hooger stelde dan geld. «Een eerlijke buit is krijgs* mansloon, maar bij 'Heiligerlee zijn er moordenaars geweest!... Ik vecht, buit of geen buit, geld of geen geld, en Goddank,- er zijn er bij de onzen meer die er zóó over denken. De Nassauer heeft immers geen geld en waar niet is, verliest de Keizer zijn recht!«
»Mooi, mooil« lachte Maarten. Bij het noemen van den naam »moordenaar« was hij verbleekt, en Sicke Sickesz had zich onrustig omgedraaid.... »Mooi, mooi! En jij, Michiel?« vervolgde hij tegen een ander, die met somber peinzenden blik voor zich uit stond te staren en alleen bij het noemen van dat »moordenaar« een snellen onderzoekenden blik op zijn makkers had laten vallen.
»Ik?« zeide deze somber. »Ik vecht 1 Ik heb mijn woord gegeven. Dat te houden betaamt een ieder.« Hij zweeg.
»Boeh, boeh, wat een kittelige jonker ben jij, jij bent zoo'n vreemde snoeshaan. Waar kom je eigenlijk vandaan ?« De aangesprokene bleef zwijgen.
»Van Groningen I« fluisterde Sicke. »'k Heb 't hem hooren vertellen.«
»Ah... zeg, dan kende jij zeker dien Aremberg ook wel?« vroeg Maarten. »Die is zoo ongelukkig ....
»Ja, dien kende ik 1« antwoordde Michiel snel, zijn donkere oogen vlamden even op, toen kregen zij weer dien kouden, zoekenden blik. «Waarom ?«
«O!... niets ...! Een rijke sinjeur, hè?« ...
«Mannen 1 daar komt de Nassauer aan met zijn gevolg. Pas op!«


112
Enkele bevelen klonken. De babbelaars zwegen, stelden zich in 't gelid.
Daar kwam de edele Nassauer aanrijden in een* voudige ridderkleeding. Zijn innemend gelaat toonde een somberen trek; men kon 't hem aanzien, dat zorgen en kommernis zijn deel waren.
Hier klonk hem een vroolijk »hoerahk tegen, wanneer hij voorbij een afdeeling krijgers reed; dat waren de mannen, die hij vertrouwen kon; ginds was 't een mompeling, die uit de gelederen opsteeg; weer verder stonden zijn krijgers in een star*zwijgen als verstomd.
Lodewijk schudde mismoedig 't hoofd. Hoe gaarne had hij zijn soldaten de hun toekomende achterstallige soldij uitbetaald. Maar hij kón niet, zijn middelen waren uitgeput.
»Töch zullen we strijden, Treslong k zeide Lodewijk tot den ridder, die naast hem reed, Willem Blois van Treslong!
»'t Is onze laatste kansk antwoordde deze, »maar ik vrees ...«
»Vreezen? Treslong!»
»Ach neen! U begrijpt me toch wel,« hernam deze bedrukt, »mijn goed en leven wil ik voor onze zaak ofïeren, zoo goed als mijn arme broer dit deed, als dat haar helpen kan; ik vrees een nederlaag.*
»We zullen 't wagen. God sta ons bij!«
Intusschen waren berichten ingekomen, dat Alva's leger naderde, een sterke krijgsmacht van geoefende Spanjaarden, door den.Hertog zelf aangevoerd. Wraak wilde hij nemen op Lodewijk en zijn geuzentroep, wraak, bittere wraak voor Heiligerlee.
En wat had de onmenschelijke dwingeland gedaan vóór hij den tocht naar het Noorden -des lands ondernam? »'t Moet thuis veilig zijn,« had hij gedacht. »Ik zal zorgen, dat wie hier achterblijft met ontzetting geslagen is«... Toen waren de Graven Egmond en Hoorne, de edele Jan Blois van Treslong en andere ridders op wreedaardige wijze ter dood gebracht.


113
En gerust was Alva Lodewijk tegengetrokken.
Hier, bij Jemmingen, zou 't pleit beslecht worden, of de geuzenpartij al of niet vasten voet zou hebben in Nederland.
De voorhoede van Alva's leger kwam in 't zicht.
«Eerst soldij!« brulde opeens Maarten de tasschen* maker! «Anders vechten we niet!«
Lodewijks oogen zochten den spreker.
«Eerst soldij!« brulden echter plotseling meerdere stemmen om Lodewijk heen. 't Was of de ontevredenen slechts hadden gewacht op 't sein, dat Maarten nu gaf. «Geld, geld!« gilden stemmen overal. «Anders vechten we niet!«
■ «Zwijg!« ... bulderde Lodewijk. «Daar is de vijand 1« «Geld! Geld! Eerst geld!«
«Ga heen dan, verraders! Wie Nassau trouw is, vóór!«
Ah! Daar kwamen ze toch! Ja daar kwamen de getrouwen, de dapperen, die hun woord gestand zouden doen, al werd nu de overwinning zeer twijfel* achtig. Ja, daar kwamen ze, arm maar trouw, offerend hun lijf en leven voor de goede zaak! Ja, daar kwamen ze, de trouwe krijgsman, die straks het woord had gevoerd tegen de ontevredenen, en Michiel en hon* derden anderen ...
«Brave kerels!« Welnu dan: «Overwinnen of sterven! Nu of nooit!«
«Nu of nooit! Nassau, Nassau!« bulderde het over de velden! «Nassau, Nassau!« ...
«Dwazen! Gekken zijn het, Sicke!« zei Maarten.
«Kom, maatk In wilde wanorde vluchtten de on< trouwe huurlingen weg.
Daar klonken de seinen tot den aanval. Het kanon bulderde...
«Nu of nooit! Nu of nooit!«
Zacht kermde een zwaar "gewonde. Hij lag be* wusteloos tusschen de struiken, zijn dood paard lag gedeeltelijk op hem. Zijn vizierklep was neergeslagen als
Willem Wijcherts 8


114
in den strijd, zijn hand omklemde nog krampachtig het groote slagzwaard.
Toen kwam een jong krijgsman voorbij rennen, blootshoofds en zichtbaar afgemat, 't Was een knaap nog. Zie, in alle richtingen zochten de vluchtelingen een goed heenkomen.
■ Vluchten is het behoud, dralen is de dood!
Zacht kermde de zwaargewonde.
De knaap hoorde het. Hij rende verder, toch — even stond hij stil. »Red je zelf!« zei een stem in zijn binnenste. «Help je naaste!« fluisterde een andere stem. De knaap weifelde. Toen schudde hij het ver* hitte "hoofd, als wilde hij die eerste stem het zwijgen opleggen en — 't gelukte.
Met een paar sprongen was hij bij den ongelukkige. Wat te doen? Ginds over de velden nadert de vijand. Vlug! Vlug! als je leven je lief is.
Met inspanning van al zijn krachten sjort de knaap het doode paard een eindweegs ter zijde. De gewonde schijnt verlicht adem te halen.
Dan slaat de knaap de vizierklep van den ongelukkige op, om hem meer lucht te geven... »01«...
Naast Blois van Treslong knielt Willem Wijcherts.
De fiere moed van »'t kleine hoopken« dapperen was beschaamd. Alva's sterke krijgsmacht had het vernietigd.
Met een wanhopig «Nu of nooit« hadden de geuzen de Spaansche benden aangevallen, moedig waren zij den dood ingegaan... Alva's geoefende, oude soldaten hadden wraak genomen voor Heiligerlee, bittere wraak. Wanhopig hadden Lodewijks getrouwen gestreden, eindelijk waren zij gevlucht; en hun vlucht was geen eerlooze, immers zou langere tegenstand zelfmoord zijn geweest...
De Spanjaarden vervolgden hen... «Heiligerlee! Heiligerlee!«
Willem Wijcherts keek angstig rond. Elk oogen* blik dralen bracht hem nader bij een wissen dood.


115
Maar elke stap zou hem verder brengen van den edelen ridder, die hier hulpeloos nederlag.
«O, God in den hemel!« bad hij sidderend, «help mij en dezen heer ook!« Toen, beslist, boog hij zich dieper over Treslong heen en begon gejaagd diens harnas los te gespen. Langs Willems hand sijpelde bloed.
«Heerk fluisterde hij, »edele heer! kent u mij niet?«...
De gewonde steunde pijnlijk. Willem stond be* sluiteloos. Wat moest hij doen. Daar ziet hij tus* schen Treslong's kleeding een gouden keten seint* teren. Haastig ontneemt hij den gewonde het sieraad en bergt het in zijn eigen wambuis. Hij begreep maar al te wel, dat straks de vijand de gewonden en dooden zou komen berooven. »'k Zal ze voor u bewaren, edele heerk fluisterde Willem aan het oor van Treslong. Even opende deze de oogen, wezenloos.
Willem trachtte den ridder dieper het hout in te trekken, 't Gelukte hem niet. De forschgebouwde, zwaar geharnaste man was niet gemakkelijk te ver* plaatsen. Daarbij maakte zijne wonde voorzichtig* heid noodzakelijk.
Willem keek rond... «Goddank! daar komen vluchtende Nassauers aan k ... Helaas! zij veranderen van richting. Maar, kijk, door het hout heen nadert
iemand, die speurend rondziet »Een Nassauer k
roept Willem half*luid.
«Hierheen, kameraad! hierheenI Help me even dezen ridder in het dichte kreupelhout dragen, voordat de vijand hem komt doodslaan en berooven! Hier, help me even, 't is Treslong, een vriend van Graaf Lodewijk.«
«Berooven?« klonk het haastig terug. «Wie?... Wie heb je daar... Ah!« grijnsde de aangekomene, «eindelijk toch iets te verdienen, ja, ja... Zeker zal ik je helpen, mijn jongen, we deelen samen, maar... zwijgen, mannetje, zwijgen als 't graf, hoor jek


116
»Hè?« Ontzet keek Willem den Nassauer aan.
Hij had den eerloozen moordenaar van Aremberg herkend, Maarten de tasschenmaker van Amsterdam.
«Weg schurkte riep hij verschrikt. Zijn gelaat gloeide van toorn en van angst; nu vreesde hij 't ergste voor Treslong.
«Weg, wegl Schurk!« Moedig plaatste de knaap zich voor Maarten. «Je bent een schurk, een schurk... een dief!«
«Boeh! boehl mannetje 1« grijnsde Maarten; zijn sluwe oogen loerden rond; toen keek hij geërgerd den stouten knaap aan. Elk oogenblik was kostbaar immers, en Treslong zou zeker wel iets van waarde bij zich dragen... «Uit den weg! kindte siste hij tegen Willem en wild sleurde hij den knaap ter zijde, Willem struikelde...
Een vluchteling naderde, 't was Michiel met de donkere oogen, en den somberen blik...
Maarten zag hem komen. Een nieuw plan was gevormd.
«Hierheen, maat!« riep hij den naderende toe. «Allo! je bent zeker ook niet afkeerig van een eerlijke verdienste?* grijnslachte hij. «Kom, knevel even dien dwazen knaap, ik zal het werk wel doen en wat ik vind op dat heerschap daar, deelen we eerlijk. Spoedig dank
»Wat?« De sombere oogen keken den spreker aan, begrepen maar half... Toen flitste plotseling een scherp licht in den donkeren blik. Hoor! wat zeide die knaap ?
«Moordenaar k gilde Willem, die door Maarten met veel inspanning onder de knie werd gehouden. «Aremberg heb je óók vermoord, 'k heb het gezien, bij Heiligerlee,... en je hebt hem alles afgenomen! Moordenaar 1«
Maartens gelaat verbleekte. Hij trok zijn kortjan, 't staal glinsterde boven de borst van den knaap ...
«Eindelijk!« klonk de heesche kreet van Michiel.
«Meester, je zult gewroken worden!* Een sprong


117
en Maarten spartelde op den rug. »Wat nou?«... gilde hiü
Michiels donkere oogen schoten vuur, zijn borst hijgde, zijn stem klonk heesch.
»Ah, schurk! Ben jy' het. Sterven zul je, sterven als een hond, sterven, zooals mijn brave meester gestorven is ... Spreek op, knaap! Vermoordde deze schurk Graaf Aremberg ?« ...
Willem antwoordde niet. Ontzet bleef hij liggen, begreep niets van wat dit alles te beteekenen had.
»Je siddert, schurk!« ... Een schot uit een groot ruiterpistool trof Maarten in het hoofd...
»Mijn meester, je bent gewroken 1« hijgde Michiel. »'k Ben geen Nassauer, 'k ben geen Spanjaard... ik was de knecht, alleen de knecht van mijn goeden, braven meester, 'k Heb me verhuurd bij Lodewijk, en — 'k heb gevochten ook. Wat deerde me geus of Spanjaard? Jou, jou heb ik gezocht, schurk! Jij hebt mijn meester vermoord, lafhartig, als een hond. Ja, ik heb mijn meester gevonden, mijn armen, dooden meester ... beroofd van alles ... Dat deed jij! ... Meester, 'k heb u gewroken 1«
Toen knielde de woedende man bij Maarten neder, dien het schot op slag gedood had. Ruw en gejaagd onderzocht hij de kleeren van den doode, scheen iets bepaalds te zoeken.
»Neenl... ja? Ja toch. De schurk heeft het nog.« Tranen verduisterden den blik van den zoogenaam* den Michiel. Hij had een medaillon van goud te voorschijn gehaald, hij opende het. Daar lag een blonde haarlok. Hij kuste het gouden sieraad. »Mees* ter, ik zal 't haar weergeven!« mompelde hij. Toen stond hij op.
Ook Willem was opgesprongen. Zijn hoofd dui* zeide. Wat beteekende dit alles ...
»Wie ben je?« vraagde hij zacht...
Stemmen klonken, vloeken werden gehoord.
Schichtig keek Michiel om. Toen snelde hij weg, haastig het kreupelhout in...


118
»Vijanden!* kreet Willem. «Verloren! O God... help dien armen heer!« ...
Als werd het hem plotseling ingegeven, wierp hij zich op den grond, bleef daar beweegloos liggen.
»Kijkl In het hout!« riepen een paar" Spanjaards. Snel kwamen ze naderbij.
»Bah! Een gewoon musketier 1« zei de eerste, die in het hout kwam. Hij schopte tegen Maarten aan! »Dood ook, mooi geraakt! Daar nog een, wat een forsch krijgsman, bah! 't lijkt nog wel een knaap. Alles wil hier in dit kikkerland vechten, jong en oud, bah!«
»Maar daar!« riep een ander. »Dat is edeler wild. Misschien vinden we op zoo'n voornamen geus nog wel wat. 't Was anders een armoedig troepje, die geuzenbende. Armoelijders, niet waard dat een Spaansch krijgsman er zijn wapens voor wet.«
»Mis mank meesmuilde een derde, die bij Tres* long lag geknield. »'t Heerschap is reeds beroofd. Kijk maar! We visschen achter 't net.«
«Voorwaarts dan maar!«
Lang waren zij reeds verdwenen, toen Willem 't eerst waagde op te staan. »0! Heere God! Ik dank U !~ik dank U. Amen!«
Treslong opende de oogen, fluisterde bijna onhoor* baar: »Waar ben ik, wie ben jij?«
»Ik ben Willem Wijcherts!« zei Willem verheugd, *ik ben met mijnheer De Mentheda in Utrecht bij u geweest!« ...
»0!... Mijn helm af, jongen!«
Willem hielp Treslong, zoo goed hij kon. Deze was weer in zijn bewusteloozen toestand terugge* zonken.
»'k Zal hulp gaan zoeken,« dacht Willem. God, die mij vroeger 't huisje van ouden Barend deed vinden, kan mij nu ook helpen. Het slagveld wórdt al verlaten. Ik zal nog wat wachten...«
Dien avond reed een oude huifkar den weg naar Embden op. Onder de witte huif lag op dik stroo


119
een ernstig zieke vrouw. De kar reed zeer langzaam. Voorin zat een oude boer en naast het strompelende paard liep een boerenknaap.
Zoo kwam Treslong, als boerin verkleed, met Willem als boerenjongen, behouden in Embden aan.
God had de pogingen van den knaap gezegend. Hij zegende ook verder. Treslong's wonde, die, hoewel ernstig, toch niet doodelijk bleek, herstelde langzaam.
't Geuzenleger was echter verslagen, totaal vernietigd.
Graaf Lodewijk zelf had zijn leven slechts weten te redden door half ontkleed zich in de rivier de Eems te werpen en zwemmende den overkant te bereiken.
Gods tijd scheen nog niet gekomen.
En toch — al was de hoop van velen in den lande bitter teleurgesteld bij het vernemen van de nederlaag bij Jemmingen, waar bijna 5000 Nassausche krijgers, getrouwen zoowel als verraders, het leven lieten, het stille, vaste vertrouwen op den Heer was niet ge* broken. De stille gebeden om verlossing stegen nog vaker, nog inniger naar den troon van Hem, die alle volken regeert.
En — God zou helpen, maar — te Zyner tijd.
Mijn schildt en mijn betrouwen
Sijt Gij, o God mijn Heer! Op U so wil ick bouwen,
Verlaat mij nimmermeer, Dat ick doch vroom mag blijven,
Uw dienaar t' allen stond, . De tyranny verdrijven,
Die mij het hert doorwondt.


120
NEGENDE HOOFDSTUK. Oude bekenden.
Toen Blois van Treslong hersteld was, achtte hij het niet raadzaam in zijn vaderland weer te keeren. Hij was nu één van de duizenden, die hun behoud in den vreemde hadden moeten zoeken.
Hij trad daarom in dienst bij den graaf van Oost* Friesland en Willem bleef als lijfknecht bij Treslong.
De ridder had den knaap, die hem 't leven reddè, niet vergeten. Hij had Willem de. gouden keten vereerd, die deze eenmaal uit de handen der roof* zuchtige Spanjaarden had weten te redden, en hij had den knaap geen beter dienst weten te bewijzen, dan hem bij zich te houden.
Zoo was Willem dus bezorgd. De Mentheda was met graaf Lodewijk mede Duitschland dieper inge* trokken met een zending voor Prins Willem van Oranje.
Embden bleef echter als plaats van samenkomst het meest geschikt.
Willem Wijcherts' leven in dezen tijd was geen leven van zonneschijn en vroolijkheid. Hij vervulde trouw . zijn plichten tegenover zijn nieuwen meester en deze behandelde hem meer als aangenomen kind dan als knecht; toch scheen het verlangen naar huis eiken dag in Willem te jjroeien. »Naar huis, ja!« zuchtte hij dikwijls droevig, »ik heb geen thuis meer, misschien geen vader en geen moeder "ook meer!* Dan zochten zijn oogen, over de vlakke landen heen, de richting, waar in nevelige verten Alkmaar moest liggen; dan brandde het verlangen, perste de tranen hem uit de oogen. De reis naar Alkmaar was onmogelijk en berichten uit zijn vaderstad bereikten hem nooit.
Een groote troost vond hij in Jan Arentsz. Met hem kon hij vaak over Alkmaar spreken, en al wist


121
de mandenmaker hem geen nieuws te vertellen, diens woorden van bemoediging, zijn ernstige, welmeenende toon, zijn innig vertrouwen op den Heer sterkten en troostten Willem.
En als de knaap dan 's avonds na een bezoek bij Jan Arentsz voor zijn eenvoudig leger neerknielde en zijn hemelschen Vader om zegen bad voor zijn arme ouders en verdere betrekkingen, dan kwam er rust in zijn ziel. Dan legde hij het hoofd neer in een innig, vast vertrouwen op 's Heeren hulp.
Zoo gingen er twee jaren voorbij. Willem was achttien jaar geworden.
«Willem!« zei op zekeren morgen Treslong tegen hem, toen hij bezig was zijns meesters wapenrusting te poetsen, »we gaan varen, jongen! Ga je mee?«
»Varen, heer?« vroeg Willem verwonderd.
»We zijn nu lang genoeg landrotten geweest, we zullen nu Watergeuzen worden, jij ook, jongen!«
«Watergeuzen, heer?« Willem sprong op, keek zijn heer nieuwsgierig aan. »Op zeel Naar Holland, misschien!« flitste het door Willems gedachten.
«Luister, 'k Zal 't je vertellen. Gisteravond laat is De Mentheda bij mij gekomen.« Vroolijk verrast keek Willem zijn heer aan. »Ja, mijn jongen! Je zult wel verlangend zijn je ouden «Meester Kan*Al« weer te zien. Geduld. Hij slaapt nog en dat verdient hij ook. Maar ter zake. De Mentheda heeft mij brieven van Zijne Hoogheid den Prins van Oranje gebracht, brieven, die ik sinds lang begeerde. Het zijn stukken, waarin mij bevolen wordt, mijn dienst bij den land* graaf op te zeggen en als Watergeus ter kaapvaart te gaan. We zullen nu wat terUg trachten te krijgen van al de schatten, die Alva uit ons arme land heeft weggeroofd, en« — vervolgde hij, terwijl hij Willem op den schouder klopte en hem bemoedigend toe* knikte, — . »wie weet, jongen, komen we nog niet eens in Holland, misschien in Alkmaar!«
»Ja, heer, ik ga met u mede, al was het naar Alva zelf!«...


122
»Goed! Vervoeg je nu maar bij luitenant Roobol, die zal je wel yerdere bevelen geven en voor je uit* rusting zorgen. Binnen korten tijd moet ons schip uitgerust zijn; er volgen drukke dagen. Zie mijn ge= heele wapenrusting terdege na, en mocht er iets aan haperen, breng haar dan spoedig naar den wapensmid.*
»'k Zal er voor zorgen, heer!« Willems oogen glansden van blijdschap en hoop.
En 's avonds steeg zijn gebed nog inniger ten hemel dan gewoonlijk.
»Naar zee!.... Watergeus .... Vrijbuiter....
Vechten met de Spanjaarden Holland Alkmaar
misschien 1 Vader! Moeder en Laurens... en Maarten en Ite ... Barend ... Ebben! Zou hij aan mijn dolk* steek gestorven zijn, of zou Barend hem toch gedood hebben toen wij weg waren ?« ...
Even verduisterde Willems vroolijkheid. Toen sliep hij in.
Enkele maanden later zwalkte een sterk uitgerust schip op de Zuiderzee rond. 't Was een trieste, mistige dag. Lusteloos hing Willem over de verschan* sing te staren naar 't deinen der somberkleurige golven...
»Schip in 't zicht!« klonk 't eensklaps van den boeg. Als met tooverslag veranderde de mistroostige stemming, die op 't geuzenvaartuig heerschte.
»Aan den dans, mannetjes l« klonk het bevel van luitenant Roobol. »Ja, 't is zoo waar een Spaansche jongeheer. Aan den dans! Vlug wat. Hij is vlak bij! Haast je. Ieder op zijn post.«
»Vuur!« klonk de stem van Treslong vooruit. Het kanon bulderde. Door den mist klonk de knal ge* dempt, stierf als moede weg ... De kogel vloog door 't want van den Spanjaard.
«Bijdraaien!« schreeuwde men nogmaals. De Span* jaard gehoorzaamde. Hij scheen in te zien, dat dit het beste was, wat hij doen kon. Hij had opgemerkt, dat het geuzenschip welbewapend en goed bemand


123
was. Daar kon hij met zijn loggen koopvaarder geen tegenweer aan bieden. Ontkomen bleek hem evenmin mogelijk.
Weldra sprongen een vijftal geuzen, waaronder ook Willem was, met luitenant Roobol over op 't Spaansche schip. Alles werd onderzocht en wat maar eenige waarde had en gevoeglijk medegenomen kon worden, werd voor goeden prijs verklaard.
»Op afrekening met Alva!« zeide Roobol lachend met een diepe buiging voor den Spaanschen kapitein, die bleek van machtelooze woede had staan toezien.
De geuzen hadden hem slechts zooveel mond» voorraad en scheepsbehoeften gelaten, als hij noodig had om Amsterdam te bereiken.
Behalve een goede som gelds, waren den geuzen ook verschillende brieven in handen gevallen.
't Was een vroolijke avond op 't kaperschip.
Toch ging 't lang niet altijd zoo gemakkelijk als dezen middag, 't Gelukte dikwijls eerst na hevigen strijd een buit te bemachtigen.
. »'t Was maar spel van middag!« mompelde een oude Watergeus, wiens gelaat de teekenen vertoonde van kennismaking met Alva's- handlangers.
Hij had slechts één oor, 't andere was hem afge* sneden. Over zijn gelaat liep een lang litteeken van een zwaardslag, die ook zijn neustop had mede* genomen. »'t Mocht wat, »»voeten spoelen,«« ja, dat hadden we ze allen moeten doen, verzuipen allemaal 1 En dien monnik op dat schip, dien hadden we moeten braden aan den mast, ja!«
»Voorzichtig man, laat Treslong je niet zoo hooren spreken 1« zei Willem. »'t Is een goed kapitein, maar streng. En je weet, van moorden wil hij niets weten.«
»'t Mocht watl Hij kent het Spaansch gebroed niet!« mompelde de oude ontevreden....
Den volgenden morgen wachtte Willem een ver* rassing. Hij moest in Treslongs kajuit komen.
»Goed nieuws, man 1« zei de kapitein, toen Willem binnentrad. »Je mag naar Alkmaar 1«


124
Willem schrok. «Naar Alkmaar! heer?«
«Bij de brieven, die ons gisteren in handen zijn gevallen, bevindt zich ook een stuk van groote waarde voor onze partijgenooten in Holland. Het moet bezorgd worden bij den Alkmaarder Harck Kitman, — ken je hem? Hij zal dan verder voor de zaak zorgen.«
«Bij Kitman, heer? ja ... het was ... ja, óf ik ... I«
«Luister nu I Je moogt meegaan, maar — voorzichtig zijn, dat begrijp je, is de eerste eisch. Zelf zul je nu wel middelen vinden om je familie te zien. Je gaat met De Mentheda en met luitenant Roobol samen op avontuur. Zij hebben nog andere zendingen in Alkmaar. Nu, wat zeg je daarvan ?«
Willems gelaat glansde van blijdschap, zijn oogen schitterden. «Ik zal voorzichtig zijn, heer!« sprak hij bevend, »en, als God het mij vergunt, kom ik weer bij u terug...«
«Braaf zoo, jongen; ga nu maar! God zegene je!«
Dien nacht dobberde van het geuzenschip af een kleine jol naar den wal. In het diepe duister landde de boot in een kleinen inham van de kust, ergens tusschen Hoorn en Enkhuizen.
«Hier jongens, nu voorzichtig terug naar het schip!« zei luitenant Roobol, terwijl hij den matrozen, die het drietal, dat op avontuur uitging, hadden overgezet, een paar geldstukken in de hand liet glijden.
«Goede reis, heeren! Leve de geuzen!« klonk zacht de groet terug.
't Was een wonderlijk gezelschap, dat zich nu dwars door 't land heen op weg begaf; vóór den morgenstond moest Hoorn bereikt.
Daar gingen weer «Meester Kan*Al« en zijn hansworst, naast hen liep een als grijsaard uitziend armoedig man. 't Was Roobol.
Maar toen het drietal 's morgens Hoorn's poorten binnentrad, nam «Meester Kan*Al« zijn aloude waar» digheid weer aan en Willem zijn dolle uitgelatenheid, terwijl moeilijk achter hen aan strompelde een oud, gebrekkig uitziend man, die als lastdrager van


125
den kwakzalver, diens bonte paraplu en kist droeg.
Op de markt deed «Meester Kan*Al« zaken, maar 't speet hem maar weinig als hij niet veel verkocht, omdat meester Gabisz' zalf aanmerkelijk begon op te raken. «In Alkmaar moet ze ons ook nog dienst doen, we moeten zuinig zijn,« dacht hij.
Tegen den avond vertrokken de drie geuzen uit Hoorn. In de kist voerden ze nu ook levensmiddelen mee, want de tocht zou nu verder gaan dwars door Holland naar Alkmaar, en liep in dien tijd dus hoofdzakelijk door moeras en rietland heen. Roobol kende den weg gedeeltelijk. Twee nachten en een dag brachten ze in het waterrijke land, tusschen kleine en grootere meren, door; en tegen het midden van den tweeden dag bemerkten ze in nevelige verte flauw den toren van den Alkmaarder Sint Laurens.
Willems hart klopte van verlangen. «Alkmaar ... Vader ... Moeder ... als 't maar waar is« ... Achter zijn oogen voelde hij tranen branden. Tranen van vreugde, tranen van angst? ... dat wist hij niet. De Mentheda, die Willems ontroering zag, klopte hem op den schouder, maar zei niets.
«We moesten dezen nacht liever nog onder den blooten hemel doorbrengen, dan Alkmaar nu al binnengaan,« zei «Meester Kan*Al« tegen Roobol. »'t Lijkt mij veiliger de stad bij vollen dag dan in den avond in te trekken, en — hij zag Willem aan — onze hansworst zal wel geduld oefenen.«
Willem antwoordde: «Zeker, heerl« Hij was in dien tijd al een te goed soldaat geworden, dan dat hij aanmerkingen zou durven maken op een bevel van zijn meester, en dat dan nog wel ten eigen bate. Ook was hij zijn jongensachtige, wilde onbezonnenheid beter meester dan enkele jaren geleden. De Mentheda vreesde wel eens, dat Willem zich bij een mogelijke ontmoeting met de zijnen niet zou kunnen beheerschen en dus door de onvoorzichtig* heid zichzelf en anderen in gevaar zou brengen, maar Willems natuur scheen bezadigder geworden te zijn,


126
sinds de dappere jongen Barends huisje had opge* zocht in dien vreeselijken nacht...
Barends huisje! «Willem!* zei De Mentheda, «jongen, ik heb een plan. Hier ergens moet het huisje van ouden Barend staan. Dat moesten we zoeken en — 'k denk dat het voor den goeden oude een vroolijke dag zal zijn, als hij ons zoo weerziet — als de brave geus nog leeft*
En ze zochten uren lang. Tot eindelijk, daar sloeg een hond aan.
«Dat kan Cas wel zijn, heer!« zei Willem tot Roobol, die 't dichtst bij hem liep. »Cas?« «Ja, heer, Barends hond!... Hoor, daar blaft hij weer ... hierheen.*
't Duurde niet lang, of op eenigen afstand zagen zei Barends huisje liggen, 't Zag er nog haveloozer uit dan in vroegeren tijd.
Hoe meer zij het naderden, hoe heviger de hond aansloeg. «Het dier schijnt niet aan veel bezoek gewend,* glimlachte Roobol,... «en 'k zie zijn baas ook nog maar niet.*
«Koest Cas,... brave hond ... Cas, Cas!« riep Willem bedarend, 't Dier sloeg woedend aan, en toen het drietal de deur wilde naderen vloog het Willem in de borst. De forsche knaap had hierop gerekend. Krachtig greep hij het dier in den nek, vóór het hem had kunnen bijten en sleurde het tegen den grond. «Allo Cas! Brave hond! Stil! Stil maar, jongen... goed volkk suste hij. Wild spartelde het dier tegen, huilde jankend. De forsche greep liet echter niet los. De Mentheda trad binnen.
«Er is niemand in!« kwam hij naar buiten. «Alles ziet er vuil en verwaarloosd uit, en als ik mij niet vergis, draagt de kamer sporen van een worsteling of een huiszoeking... Zou ?« ...
De drie geuzen zagen elkander aan. Sombere ver* moedens rezen in hen op. Dood? Gevangen?... En als antwoord op die onuitgesproken vragen hief de hond een klagend gehuil aan...


127
«Stil jongen, stil brave hond!« suste Willem weer en — 't dier scheen langzamerhand als bij instinct te bemerken, dat die drie geen vijanden waren. Willem liet Cas los. Grommend bleef 't dier liggen, boos en bang starend naar de vreemden.
Ze gingen 't huis binnen. De hond volgde, kroop angstig in een hoek. 't Zag er treurig uit in Barends kamertje, dat de teekenen droeg, alsof in langen tijd hier geen menschelijk wezen gewoond had. Overal lagen afgekloven beentjes, zeker van eenden of ander wild, dat Cas had weten te bemachtigen voor zijn eigen onderhoud. »God zij den ouden Barend genadig!« mompelde De Mentheda.
De drie vermomden brachten dien nacht in de woning van den ouden geus door. Allerlei gissingen maakten ze omtrent Barends lot. 't Waren geen blijde, en welke zou de ware zijn? Willem rustte niet voor hij den hond door vriendelijkheid en een paar lekkere hapjes van hun proviand wat rustiger en meer ver*\ trouwd had gestemd, 't Lukte; eindelijk scheen het dier Willem te vertrouwen. Toen allen sliepen op den grond had de hond zich bij Willems voeten neergevlijd.
's Morgens vertrok men spoedig. Willem lokte Cas mede en 't dier scheen zich nu gewillig naar de be* velen van zijn nieuwen meester te schikken. Volgzaam liep hij meê ...
»Donderdomdeine kwam van Brugge!«... klonk het al spoedig door Alkmaars straten. De belleman danste en sprong en maakte dwaze kunsten in zijn hansworstenpak, dat hem na die twee jaren wel wat erg strak om de leden sloot, maar zijn bewegingen nog vlugger deed lijken.
Cas bromde, keek wantrouwend naar de toeschou* wers, maar Willems bevel scheen het dier een wet geworden. Hij gehoorzaamde voorbeeldig.
«Allo menschen!* riep Willem. »Toet«re*toet*re* toet!* klonk zijn oude hoorn. Roobol stalde den inhoud van de kist uit. «Meester Kan«Al* zweeg in waardigheid.


128
«Allo menschen! Beste zalf voor de tanden. Ik ken een vrouw van tachtig jaar, die al haar tanden en kiezen nog heeft... in een builtje in 't kabinet. Ze heeft ze opgespaard ....«
't Volk had pret met den oolijken hansworst, maar Willems oogen zochten toch dikwijls, onder zijn dwaze grimassen door, of hij niemand herkende, en ja, nu en dan zag hij het gelaat van iemand die hem goed bekend was, maar — een van zijn oude vrienden zag hij niet...
»Uche=uche*uche!« klonk een schor gehoest achter hem, gepaard met een pijnlijk gezucht...
Willem zag om en — ontstelde vreeselijk. Zijn lach bestierf op zijn lippen, wijd»open staarden zijn oogen den kucher aan. Zijn handen beefden om den hoorn.
Voor hem stond, met pijnlijk gebaar de wang wrijvend, een lange, maar ineen geknakte gestalte. Valsch*glurend loensden een paar scherpe oogen den knaap aan ... daar stond „schele Ebben".
Hij scheen de ontsteltenis van den hansworst te bemerken. Gluiperig kwam hij nader. Maar ook Willem had den valschen blik opgevangen en be* grepen, hoe een enkele zwakheid thans hem zelf en zijn lotgenooten duur te staan zou kunnen komen.
«Neen, leelijke dwarsneusl Willem zal je te slim af zijn,« dacht hij. «Allo! uit den weg!« riep hij, «plaats voor dezen heer. «Meester Kan»Al«^zal u de pijn wel ontnemen. Allo! uit den weg daar.« Een paar dolle sprongen maakten doorgang voor Ebben Gerbrandsz.
«Uche, uche, uche!« hoestte deze. De dolksteek, hem in dien boozen nacht in het rietland toegebracht, had zijn long getroffen. Barends zorgvuldige ver» pleging had den gewonde met Gods hulp het leven doen behouden, maar een pijnlijke hoest herinnerde Ebben aldoor aan dien ongeluksnacht. Zijn lange toch al gebogen gestalte, was na dien tijd als ineen geknakt. Ebben was vóór zijn tijd een gebrekkig




Hij greep het tegenspartelende meisje in zijn armen,.... blz. 130


129
grijsaard geworden. Nu leed hij bovendien aan tandpijn.
«Meester Kan*Al« hielp Ebben. Deze scheen de achterdocht, die het plotseling ontstellen van den belleman op hem gemaakt had, overwonnen te heb* ben. Willems uitgelaten vroolijkheid had Ebbens booze vermoedens afgeleid.
Ook De Mentheda herkende „schele Ebben", maar zijn gelaat bleef onbewogen. Even flikkerde een blik van herkenning langs Ebbens slungelachtige gestalte.
De zalf hielp, als altijd, dadelijk. Ebben stond op van de kist, waarop Roobol hem had doen plaats nemen, en wenkte een jong meisje met vroolijk lachende oogen, dat zich tusschen de toeschouwers met Willems hansworsterij stond te vermaken, — en dat blijkbaar op Ebben wachtte.
«Hier jij!« grijnsde Ebben, .«hier, breng dit doosje zalf thuis. Weet je, ik. moet verder. En vlug hoor, en van morgen thuis blijven, hoor, en werken, hoor ... ik zal je anders, ik zal je ... Weg, jij!«
Het volk lachte om Ebbens booze bevelen, die evengoed vriendelijk hadden kunnen zijn.
«Dwarsneus! Schele verklikker!« schold een jongens* stem en even leefde een oude, dol*vroolijke herinnering in Willem op. Hij had nu zelf ook nog wel eens den langen slungel willen uitschelden met dat oude, leuke: »Dwarsneus« en dan op die oude manier zijn neuspunt naar rechts willen duwen.
Boos keek- Ebben rond. Zijn oogen gluurden en 't volk zweeg, keek effen. Willem merkte, dat Ebben ontzag had, méér ontzag dan enkele jaren «geleden, want toen spotte ieder met den „schele". Maar nu, 't was vreemd.- De menschen schenen Ebben te vreezen. Wat heeft die Spaansche dwinglandij toch wonderen gedaan, dacht Willem.
«Voort sletl... lui nest!... moet je hier nog langer staan gapen 1« schold Ebben. Het meisje kreeg een duw, rolde tegen Willem aan. Deze ving haar op, streek haar onder de kin en tikte haar oolijk op beide wangen.
Willem Wijcherts


130
»Ta*ta mijn duifje, naar je kooi... moet je hier hansworsten onderstboven loopen ...«
Plotseling bedekte een hoog=rood het gelaat van het meisje... en ooK Willem had alle moeite zijn aandoening meester te blijven, 't Lukte hem nu beter dan straks.
Hij greep het tegenspartelende meisje in zijn armen, en drukte haar, tot groot genoegen van de omstan* ders, een paar zoenen op de frissche wangen, dat het klapte ... «Ite!« fluisterde hij snel aan haar oor... «Voorzichtig!«
't Meisje wrong zich los, snelde heen; rood van schaamte, dachten de omstanders, rood van blijde aandoening, dacht Willem. Uit de verte balde ze nog eens de vuist tegen hem. Hij begreep, dat dit een teeken van herkenning voor hem was.
«Itek fluisterde hij bij zichzelf, «wat is ze een flinke meid geworden. En ze herkende mij ook.«
Ebben verdween, andere patiënten volgden.
's Avonds rinkelde de oude knecht van «Meester Kan«Ak de deur los bij baas Kitman, die, alleen, nog ih zijn smidse werkzaam was.
«Ah, baas! dit slot van de kist weigert, zou je ...« vroeg Roobols gemaakt beverige oud*mannetjesstem.
«Welzeker! laat zien.« Kitman onderzocht het slot.
«Allons, gooi in den hoek dat dirigk zei Roobol, toen hij zich overtuigd had, dat er niemand in de smidse tegenwoordig was, en hij schudde den smid hartelijk de hand.
Even zag deze verbaasd op, maar toch ook even maar. Hij was dergelijke verrassingen wel gewoon.
De voordeur ging op 't slot, de blinden waren gesloten; weldra zaten beide geuzen in de achter* kamer.
«Vader! vader!« stormde opeens Maarten binnen, die' ook flink was opgegroeid en er in zijn smids* werkpak krachtig uitzag, maar toch altijd de teere bleeke gelaatstint had behouden. «Vader! raad nu


131
eens, wie daar achter ingekomen is, bij Moeder Machteld in 't Halve*maan*steegje binnendoor?.. Willem, ja ... Willem Wijcherts ...!«
»God zij gedankt! jongen, ben jij daar terug ?« riep Harck Kitman, terwijl hij Willem, die achter Maarten binnentrad, beide handen toestak.
«Uw dienaar, edele heer!« groette hij De Mentheda.
«Meester Kan*Al« en zijn hansworst droegen thans lange mantels over hun vermomming.
Weldra zaten allen in vertrouwelijk gesprek. Moeder Kitman onthaalde. haar gasten rijkelijk. Het allereerst kwamen natuurlijk de .zaken van de geuzenpartij in bespreking.
Willems hart popelde. Toch bedwong hij zijn brandende nieuwsgierigheid en nam deel aan de beraadslagingen. Maarten zat in een hoek te luisteren, trotsch, omdat die jonge geus, die zeker al zoo veel ondervonden had, zijn beste vriend was, en ook wel wat naijverig op zijn makker, die, als een beproefd partijman, mee beraadslaagde met mannen als daar zaten. »'k Had ook wel Watergeus willen worden,« dacht hij.
»En nu, Willem,« zei eindelijk Kitman tegen den knaap, die zoo meesterlijk zijn ongeduld had bedwon* gen, »nu zullen we eens praten over de dingen van den ouden tijd, hé. Je zult wel nieuwsgierig zijn. Maar Maarten heeft je zeker al wel enkele droeve dingen verteld.«
«Ja, baas!« zei Willem bevend van angst voor het antwoord van Kitman, «maar niet veel... zeg me toch, baas, leven mijn vader en moeder nog... en ... en... 'k ben vanmiddag voorbij ons huis gekomen...«
«Je moeder leeft nog ...«
«En mijn vader ïs dood ... is ... ?«
«Bedaar, mijn jongen. Hij leeft ook nog, tenminste gisteren nog!«
«O, vader, vader!« riep Willem.
«Je vader is nog altijd gevangen. Meer weet ik


132
niet omtrent hem, en ach — God helpe hen voort*' duriglijk — er zijn er daar in den toren zoovelen, voor wie elke dag een nieuwe lijdensdag is. En Ebben — geloof me — de valschaard kent geen medelijden. Hij laat geen marteling onbeproefd om ....«
»Weet je ook iets van den ouden Barend, den geus, uit het rietland? Je kende hem zeker ook wel?«
«Barend? — De arme oude zucht ook al sinds een jaar in den kerker. Ebben heeft niet gerust voor hij hem binnen de gevangenismuren had.«
«Ebben ?« riepen Willem en De Mentheda tegeüjk.
«Ja!... Bevreemdt u dat zoo ?«
«De schurk 1« zei De Mentheda. En hij vertelde, wat er indertijd in 't hutje tusschen de rietlanden was afgespeeld. Kitman wist daar niet veel van. Barend had van Ebben nooit gesproken.
«Ja, heeren 1 't is ontzettend. Ik wist wel, dat Ebben een valschaard en een wreedaard was, maar. ..«
Plotseling hoorde men den klopper vallen op de deur. Verschrikt keken Kitman's bezoekers op.
«Wees maar gerust, heeren!« zei moeder Kitman, »'t is önze Ite maar. Ik ken haar klopje wel.« Ze slofte heen.
«Dag vader 1 dag...« Vroolijk kwam Ite de kamer binnenhollen, maar zweeg verschrikt op 't zien van het vreemde gezelschap. Moeder stond achter haar te glimlachen. Ze vermaakte zich met Ite's verlegenheid.
«Wilde robbedoes!« fluisterde ze. «Zoo kom je goed te pas.«
«O!... Willem 1« zei Ite. Ze bloosde bij de herinnering van dien morgen.
«Dag Ite!« zei Willem. Hij stak haar zijn hand toe; hij was te veel begaan met het lot van zijn vader en van Barend, dan dat hij veel aandacht aan het meisje kon schenken. Wel bevreemdde hem de eigenaardige verhouding van Ebben tot Ite, zooals hij die dezen morgen had opgemerkt. «Straks vragen,« dacht hij.


133
Maar Kitman zou reeds dadelijk antwoorden.
»Kijk, heeren!« zei de smid, »dit is onze Ite, een flinke, vroolijke meid, nietwaar ?« Ite bloosde weer, de gasten glimlachten. »Maar zij heeft nog meer deugden, ze kan prachtig zwijgen en ze is slim als èen oude vos, en nog veel wilder, ja, ja! Ik zal 't u maar in 't kort zeggen. Ik heb haar in dienst gedaan bij Ebben.«
»Bij Ebben ?« vroeg Willem, »is dat niet ge* vaarlijk ?«
«Gevaarlijk?... een beetje wel,« zei Kitman. Maar Ite zelf keek Willem guitig aan alsof zij zeggen wilde: -«Gevaarlijk ? Ik ben den, dwarsneus te slim af.«
»Maar,« ging de smid voort, «»zij blijft nu goed op * de hoogte met de gevangenen, want Ebben is sinds langen tijd portier van de gevangenissen onder het bolwerk bij de Schermerpoort.«
»Ah!« dacht Willem, »zoo komt het, dat van* morgen het volk ontzag scheen te hebben voor den »verklikker«. »Itel« zei hij, terwijl hij haar zoo bij den arm greep, dat ze pijnlijk terugtrok, »heb je mijn vader wel eens gezien ?«
Ze vergaf Willem zijn ruwheid. Ze begreep hem. «Gezien wel eens, in het halfdonker, als ik met Ebben mee moest om 4iet voedsel te dragen voor de gevangenen,« antwoordde zij, »maar gesproken heb ik hem nooit. Ebben was er altijd bij. Hij is wel erg mager, geloof ik, en bleek.«
»En Barend ?« vroeg De Mentheda.
«Barend is ziek, edele heer!... maar«... Ite scheen nu haar vrijmoedigheid herkregen te hebben tegenover het vreemde gezelschap, en al had zij in de sombere gevangenisomgeving haar frissche vroolijkheid niet verloren, — de wildzang kende toch ook den ernst van die droeve plaats.. . »0« ging zij voort, «edele heer... ik heb het vader ook al verteld, er gebeurt iets vreemds in den toren; wat het eigenlijk is, weet ik niet; maar eiken avond, als ik naar bed ben, gaat Ebben naar de gevangenen toe


134
en dan neemt hij telkens een grooten zak mee,... wat hij daarmede doet, weet ik ook niet, maar hij doet er zeker kwaad mee, want hij kijkt zoo vroolijk en toch zoo valsch, als hij naar beneden gaat, en — als Ebben vroolijk kijkt, gaat hij booze dingen doen, dat is vast... Ik heb hem afgeloerd voor hij heen* ging een keer, maar hij komt altijd den grendel op de deur van mijn kamertje schuiven, voor hij naar beneden gaat. En als hij dan terug komt schuift hij dien weer weg, want anders zou ik 's morgens niet vroeg op kunnen staan; ik moet al om vier uur op ... Harmen, de beul, komt eiken avond bij Ebben en die gaat met hem mede ...«
»Ah!« zeide Roobol, »ik begrijp het. Het is het oude lied. In Amsterdam doet men 't sinds jaren; ik wist echter niet, dat in 't goede Alkmaar zoo iets ook gebeurde.«
»Wat dan?« riepen Kitman en De Mentheda en Willem samen.
»»Executie par le sac!«« »Dit is Fransch, hè, maar zoo noemt Alva de> terechtstelling van veroordeelden, die in een zak worden gebonden en in het water geworpen. Is er water bij den toren, meisje?« *
»0, ja, heer!... 'k heb wel eens een plons ge* boord, maar ik wist niet wat dat zijn kon.« %
»Juist. ..! Niemand merkt er zoo iets van. Men wordt zeker al bang voor gisting onder het volk en brengt daarom de afschuwelijkheden in het geheim ten uitvoer.«
»0 GodI« riep Willem, »help mijn armen vader nog als het kan!... Ite, leeft hij nog?«
'k Weet het niet,« zei Ite aangedaan, »gisteren nog wel.«
Krampachtig wrong Willem zijn handen, zijn oogen zochten, als radeloos, troost van den een bij den ander, eindelijk liet hij het hoofd op beide armen op tafel vallen en snikte, snikte. Langen tijd had hij zich krachtig gehouden en in gevaren had hij nimmer teruggedeinsd, maar {thans ... was hij machteloos en


135
zijn liefhebbend jongenshart leed ondraaglijk om het lot van zijn armen vader. Allen scheen hij vergeten.
»Ó, vader, vadertje 1« snikte hij, »0 God in den hemel, help mijn armen goeden vader tochk... o vadertje ... o ... ik zal... ik zal.« Wild richtte hij zich op, zijn gelaat bleek, zijn oogen woest, zijn lippen trillend... ' y'
Toen legde Kitman zijn hand op Willems schouder.
»Bedaar, mijn jongen 1« zei hij. »Komt. nu die oude wilde aard weer in je boven, onbesuisde woeste* ling? Niet »»... ik zal ...«« God zal je armen vader helpen. Bid dien in stilte, dat zullen wij ook doen, geloof me ....« '
De Mentheda fluisterde Roobol iets in het oor. Deze knikte bevestigend.
»Zeg,« zei hij tegen Willem,... »zeg, luister eens. We willen een poging doen je vader te verlossen, en Barend misschien, maar... 't is een hachelijke onderneming ... Enfin, vrienden moeten voor elkaar wat over hebben.«
Willem keek De Mentheda aan, begreep hem met.
»Onze hoofdzending is vervuld. Kitman zal voor het verdere wel zorg dragen, en wij — we zullen ons' leven wagen, hèt is trouwens niet de eerste maal. Je diende ons altoos trouw. We konden op je rekenen. Reken nu op ons, en bid den zegen des hemels af op ons zwakke pogen.«
Willem begreep al beter. Hij kreeg zijn kalmte terug. *
In De Mentheda's brein was een plan gerijpt. ■
»Ite, hoor eens,« zei hij. Hij vroeg haar alle mogelijke bijzonderheden van den toren en van Ebbens gewoonten.
Toen werd het plan genoemd en breedvoerig be* sproken.
Eindelijk knielden allen neer en Harck Kitman, de krachtige, forsche smid, boog deemoedig het hoofd en staande in het midden bad hij. 't Waren simpele woorden, maar ze kwamen uit een angstig hart, 't


136
waren vreerride zaken, die den Heer werden afge* smeekt, maar het geloof twijfelde niet; het was een bang vragen, maar er was toch een stille berusting in Gods wijze almacht. »Och, Heere, sta ons bij, maar ... Uw wil geschiede.«
En in allen daalde de vrede, de stille vrede, die alleen van God is.
Dien nacht sliep Willem bij oude moeder Machteld in het Halve*maan*steegje.
Maar 't duurde lang eer hij sliep. Zijn oogen branclden, zijn lichaam beefde, maar hij vertrouwde, en stille gebeden rezen op naar Hem, die de Trooster is in alle leed.
Weer had Willem zich te slapen gelegd in zijn oude stad, weer had hij bekenden en vrienden gezien, maar ach ,.. zijn arme vader!
Telkens weer kwamen zijn gedachten terug tot diens droeve lot! «Vadertje,... vader!«
En zijn moeder, die was bij Diene*meu; ze was gezond, had Kitman gezegd. O, hij. wilde nu wel naar haar toevliegen, o, en zijn hoofd neerleggen in haar schoot en 't uitsnikken, 't uitsnikken!
En Laurens?... De arme jongen was malende geworden. Zijn stille, donkere oogen hadden gezocht, gezocht en — niet gevonden. Zijn verdriet had zijn
verstand beneveld. «Maar vader! vadertje, dat is
nog veel erger!«... Telkens en telkens kwam de droeve gedachte weer.
»Maar — de Heer zal uitkomst geven!« prevelde Willem. Hij vpelde zich krachtiger weer.
Tegen den morgen sliep hij in. Voor zijn bed lag Cas, die zijn nieuwen meester niet wilde verlaten.
En in dien nacht hoorde Ite, die luisterde aan het kleine getraliede venster van haar kamertje, weer een plons in het donkere water, en wat later den vreeselijken grijnslach van Ebben, die het deurtje ontgrendelde.


137
»Een voor een, hè? dan hebben we lang genoeg,« zei hij tegen Harmen, den beul.
Deze was dronken. Hij brabbelde vloekend wat dronkemanspraat.
Ite sidderde.
TIENDE HOOFDSTUK. Bevrijd!
't Was een donkere nacht, somber en kil.
Als een dreigend gevaarte, zwart in dien zwarten nacht, lag daar het bolwerk bij de Schermerpoort.
De regen striemde in woeste vlagen neer. Wild woei de wind!
Onder de zware poort, die van uit de stad toegang gaf tot het bolwerk, schuilde, rillend in den killen regen, een eenzaam hellebaardier.
En achter die zware deuren, diep in de vunzige, kille kelders rekten de gevangenen hun ellendig leven, stierven er een langzamen dood.
«Gekkenwerk is 't, gekkenwerk! hier iemand op post te zetten!« bromde gemelijk de Spanjaard, en hij wierp geërgerd zijn hellebaard in een hoek van de poort. Het wapen rinkelde langs de ijzeren deuren, kletterde neer op de steenen. Verschrikt raapte de krijgsknecht het op. Rechts, binnen de poort, in het verwarmde lokaal sliep immers de vier man sterke wacht met haar hoofdman. Zijn makkers mochten eens meenen, dat er onraad was. Zoo'n loos alarm zou hem een duchtige schrobbeering bezorgen. Voor* zichtiger rtu zette hij zijn wapen neer.
«Onraad? Bah! De stad sliep. Welke dolleman zou nu hier zijn kop komen te pletter loopen tegen de zware poort ?«


138
«Onraad ? Bah!... Sst!« ... Wat bewoog zich daar in de struiken onder, binnen langs den stadsmuur, een eind weegs terzijde van de poort?
De heldere roep van een karkiet klonk, schel uit de duistere eenzaamheid.
«Bah! Een vogel!« De Spanjaard schuilde dieper weg in den poorthoek.
Buiten de stad, aan de overzijde der breede gracht, juist tegenover het bolwerk, lagen twee donkere ge» stalten roerloos in het gras.
Wild woei de wind! De regen kletterde.
«Maarten 1« fluisterde bijna onhoorbaar een stem, «ik hoor gerucht...! ginds boven .. . Zou daar een schildwacht heen en weer ...«
«Wel neen! Er staat immers slechts één wacht aan de binnenzijde van het bolwerk, in de stad. Neen, 't-kon Ebben wel zijn...!«
't Was stil geweest, even maar. Toen ... een doffe, gesmoorde gil.,. een zware plons ...! Wild woei de wind!
«O mijn God, help me toch!« kreunde Willem en in wanhoop richtte hij zich op, «als dat eens mijn vader was!«...
«Stil!... Hier [«-fluisterde verschrikt Maarten, die, evenals altijd, zichzelf meester bleef, «domkop . .. büjf liggen!«
Beschaamd zakte Willem weer neer.... «Ja, maar als 't toch eens mijn vader was ... O God! dan zou hij verdrinken!«
«Wees een geus!« zei Maarten.
Dit deed Willem pijn. «Dat zal ik!« fluisterde hij.
't Was weer stiL Wild woei de wind!
Roerloos lagen de beiden aan den walkant. Maar hun harten bonsden, hun slapen brandden van 't angstige denken. Hun oogen boorden de duisternis.
Daar rees het bolwerk aan de overzijde der gracht, dreigend zwart, daar was die schrikkelijke kreet gehoord, daar moesten ze heen, daar was Ebben!


139
Ebben, de valschaard, die van Alva de aanmaning had gekregen de gevangenen uit den weg te ruimen en die dit bevel in helsche vreugde ten uitvoer bracht, door eiken nacht één gevangene, in een met steenen bezwaarden zak genaaid, van uit een venster in de diepe gracht te werpen. Daar, in de modder, stikten de ongelukkigen. Zoo werden ook in Amsterdam de veroordeelden van uit den Heilige=Kruistoren in het IJ geworpen.
En Ebben, hem moesten zij grijpen gaan, hem knevelen, bonkend hun vuisten beuken op zijn val* schen kop, hem trappen en geeselen en pijnigen... In Willems hersens brandde een woeste woede.
Maar. — roerloos lagen zij. Wild woei de windl
't Was nog hun tijd niet.
Zij moesten wachten totdat Ebben langs Ite's kamertje zou zijn gegaan, daar de grendel zou hebben weggeschoven en zich ter ruste zou hebben begeven.
De plons was nog te kort geleden gehoord. Ebben kon nog niet te bed zijn.
Maar dan! Dan zouden zij, de twee bijna vol* wassen knapen, de gracht overzwemmen en ergens door een keldervenster het bolwerk binnendringen. Ite zou hun immers den weg wijzen. Zij zouden Ebben overvallen. Zij zouden hem knevelen. Zij zou* den de poort, die in de stad uitkwam, van binnen openen met Ebbens sleutels. — Dit was een hoogst gevaarlijke onderneming, want om die poort te openen moesten zij het wachtlokaal passeeren, maar — dan ook zouden de vrienden, die den schildwacht hadden opgelicht, van buiten de poort instormen, ze zouden de wacht overrompelen én dan — dan zouden de gevangenen bevrijd worden, Willems vader, oude Barend, en de andere om den geloove onschuldig gekerkerden...
Ja, zoo moest 't gaan. Maarten en Willem hadden elkander hun taak nog eens ingefluisterd, zooals die hun door De Mentheda, Roobol en Kitman was opgelegd.


140
Ite was de ziel van den aanslag. Als Ite nu maar op post was!
En als de Heer in den hemel hen bijstaan wilde!
Willems woede verzwakte. In zijn ziel kwam de stille schaamte om die wilde wraakzucht van daar* even... Met de uiterste inspanning drong hij, als hij aan Ebben dacht, den toorn terug. Hij trachtte nu alleen aan zijn vader te denken.
En snikkend in dien hevigen zelfstrijd bad hij: »0, God!.:. vergeef me ... vergeef me... en hèm... hèm ook ja... en help ons... help ons... O God, help ons!«
Wild woei de wind. De regen kletterde.
De beide jonge geuzen slopen naar den walkant. Willems lichaam trilde van bijna niet te bedwingen aandoening. Hij had veel hachelijke oogenblikken in zijn jong leven doorgemaakt, maar als dit was er geen enkel geweest. Nu stond zijn vaders leven op het spel. Als zijn vader nog leefde.. .
Bijna onhoorbaar gleden beiden in 't koude water, 't Kille nat verhelderde Willems denken, kalmeerde hem. »Brrr!« fluisterde hij, »'k heb nóg eens gezwom* men, toen zwom ik van Ebben weg, nu zwem ik naar hem toe!... Zóó ja, laat me je vast houden, dan kom je veiliger over.c y'f3$Bm
Willem kon zwemmen als een rat. Maarten ver* stond die kunst minder goed. Soms, plasten Maar* tens armen wel wat hard in 't water, maar de wind voerde het geluid mede. De overkant van de gracht werd bereikt, en behoedzaam kropen beiden den wal op, door het gras heen en bleven liggen luisteren.
Toen alles stil bleef, slopen ze een eindweegs langs den donkeren, hoogen muur. «Gevonden!« fluisterde Maarten en hij knielde neer voor een laag kelder* venster. Voorzichtig betastten zij het en ja, daar lagen twee stukgeroeste traliebouten in het gras. Ite had haar oogen deugdelijk gebruikt en toen zij bij het maken van het bevrijdingsplan gezegd had, dat er door dit verwaarloosde venster, voor niet al te zwaar gebouwde mannen, gelegenheid was het bolwerk


141
binnen te dringen, had zij waarheid gesproken.
Als katten zoo lenig wrongen de beide vrienden zich naar beneden, voorzichtig een sprongetje, daar hurkten zij naast elkaar in den vunzigen kelder.
Hier moesten zij Ite wachten, die hen verder zou leiden.
In hevige spanning beidden zij het dappere meisje, maar Ite kwam niet, alleen het geluid van hef regen* gespetter buiten in de gracht drong tot hen door.'
Zij wachtten, wachtten... hun spanning steeg! Zou Ite niet komen? ... Zou? ... Zou?
Willem, geprikkeld door dat spannend wachten, begon de wanden van het duistere gewelf te betasten ... «Maarten ... een trap ... kom!«
Eindelijk slopen beiden de ruwe met puin bedekte trap op, maar stieten tegen een deur. Ze duwden. Knerpend week zij terug. De jongens rilden van den schrik. Maar — niets bijzonders gebeurde. Zij drongen verder en kwamen nu in een ruime hal. Door een open, ongetralied boogvenster schemerde vaag de grauwe nacht.
Buiten in de gracht klonk een zwakke plons. Bei* den luisterden! »Niets bijzonders!« zei Willem.
»Sst! Hoor!« Een hond jankte.
Onhoorbaar slopen de jongens rond door de duistere hal. Buiten jankte weer de hond.
»Zou Cas dat' zijn? Hoe komt die los? Ik heb hem toch bij moeder Machteld ....«
«Willem!« stiet Maarten plotseling uit, hevig ontsteld. «Willem!... daar!« Zijn vinger wees in het duister, zijn stem was schor. Willem kon Maaftens wijzenden vinger niet zien, maar ook hij had stemmengerucht vernomen. Aan plotseling gevaar meer gewoon dan de smidszoon, had hij zijn dolk gegrepen. ; Het hachelijke van het oogenblik gaf hem zijn koelbloe* digheid weer.
«Ebben!« fluisterde hij. Zijn stem had een vreem* den klank.
«Hoor!«


142
«Zwijg, oude ketter, of ik snij je de tong uit, weet je ... Toe Harmen, draal dan niet... De oude is ziek, morgen is hij misschien ter helle gevaren, maar ... uche! uchel uche!... neen! Zwemmen moet hij, hè ... ja, ja... dat pretje moeten we er nog van hebben, weet je... Uche! Uche! Uche!« Een ge* stommel volgde, 't Was Ebbens krakerige stem, die de jongens duidelijk verstonden.
Ebbens handlanger scheen iets zwaars achter zich aan te sleepen. Zij bereikten nu, dicht bij de plek waar Willem en Maarten stonden, de hal, van uit een gang, die de beide geuzen niet hadden opgemerkt nog.
»'t Is geen ... zware ... bout! Maar ... twee op één ... avond ... is ...« hakkelde een dronke* mansstem. ■
De beide jongens begrepen. Een nieuw slachtoffer zou hier voor hun oogen door dat venster in de diepte gestooten worden. En Ebbens lach zou scha* teren om den doodskreet!
Neen! Nooit!. Dat zóu niet gebeuren!
Ze dachten er niet aan, dat zij, jongens nog, wel* licht niet opgewassen zouden zijn tegen die twee onverlaten daar in het duister, zij vreesden niet, dat mogelijk alarm hen en hun zaak reddeloos zou doen verloren gaan, — zij dachten alleen maar aan dien ongelukkige in den zak, misschien . .. Willems vader wel.
Woest stormden de beide jonge geuzen op het tweetal aan ... Willem op Ebben, Maarten op Harmen, den beul.
«Heilige moeder ... Sinte Bernul...!« kreet Ebben doodelijk ontsteld ... «sinte ...« Een slag op den mond legde hem een oogenblik 't zwijgen op. Willem was den langen cipier op den nek gesprongen en trachtte hem den zak, waarin zich een levend schepsel pijnlijk kreunend rondwrong, te ontrukken.
Hoewel hevig verschrokken, hield Ebben toch vast. Wel bracht zijn lafhartig karakter hem in doods* angst voor de vreemde duivels, die zoo plotseling


143
uit het geheimzinnig duister van de ruime hal op hem aanvielen, — tegenweer bieden durfde hij niet; alleen mompelde hij alle heiligennamen, die hem maar te binnen kwamen, als een bezwering tegen den booze, want Ebben meende een oogenblik, dat de Satan*zelf den ouden ketter in den zak nu reeds kwam opeischen, — maar toch met een wanhopigen ruk sleurde hij den zak nog dichter naar het venster.
»Los!... schurk!« hijgde Willem.
Maarten was zonder een kreet te uiten op den " beul toegesprongen en had den forschen kerel zwijgend omstrengeld. Deze, zooals eiken avond, zwaar be* schonken, was ook hevig geschrokken, maar toen hij zich voelde aangrijpen, sloeg hij in dronkemanswoede om zich heen.
Maarten omklemde hem vaster; zwijgend, de lippen krampachtig opeen geklemd, worstelde hij met den krachtigen, maar dronken kerel.
"Woest vloekte de dronkaard en beukte Maarten op borst en schouders. Maar Maartens spieren spanden zich. Zij kenden zwaar werk. Zij wrongen en rukten ... Bons! 't Zware lichaam van den beul smakte neer, , Maarten over zijn tegenstander heen, zwijgend ...
Dan flitst door Maartens hersens: «Wat moet dit worden, ach, alles is verloren!.... Of — we moeten deze beiden dooden ... Ik den beul, hij Ebben...!«
Te laat... De dronkeman, door de worsteling wat 'ontnuchterd, had zijn mes gegrepen en Maarten een steek toegebracht in den arm. Deze tracht op te staan. Een tweede steek treft hem in den schouder; hij wankelt, stort neer en blijft bewusteloos liggen. De beul springt op.
«Vervloekt Satanskind... Ik zal je kerven, kerven zal ik je ...«
Razend in dronkemanswoede zwaait hij zijn wapen... «Kerven, kerven! zal ik ze ... ik . .! ik ...!«
«Help Harmen, heilige Móeder, mannen, help ... help Harmen ...« kreunt Ebben. Een hevige hoestbui verstikt zijn gekerm. Ebben lag in een hoek neergesmakt.


144
»Wat? Wie? ... kerven! Kér*ré*ven zal ik ze!« En voortstrompelend valt Harmen over Willem heen, die^ geknield bij den zak, dezen wild tracht open te snijden met zijn dolk. 't Was den knaap slechts om dien zak te doen geweest, Ebben had hij van zich
esmeten en in Koortsige naast trok en rukte hij aan et steviee linnen... Plomn smakt de zware hpul
over Willem heen. Beiden spartelen om op te komen, vatten elkander in woesten greep ... tuimelen weer neer, Willem en de beul.
En Ebben is opgestaan. Schuw nadert hij,... twee, drie passen, zijn voet stoot tegen Maartens lichaam, dat onbeweeglijk ligt... Harmen heeft den anderen aanvaller vast... Ebben heeft nu niets te vreezen. Sluw bukt hij over den half»opengereten zak heen... Nog weifelt hij... Wat zal hij doen? Alarm maken? De wacht wekken? ... Of... of — eerst dien oude nu maar uit den weg ruimen?... ja, ja, bij Sinte Bernulfus ja ... de oude moet eerst sterven ... ja, ja... de oogen van dien oude zou hij immers nooit meer durven zien... de oogen, die hem zoo zwijgend hadden aangestaard, straks, toen hij den zak had dichtgebonden.... 0 neen! die oogen! Nog brandde hun blik in zijn ziel... Weg, weg! De oude moet sterven... »Houd vast, Harmen, houd je vijand vast!«...
Ebbens magere handen klauwden in den zak. Hij rukte zijn slachtoffer mede naar het venster. »Uche!... uche! uche!« Zijir borst reutelde van inspanning...
Willem merkte Ebbens beweging. Hij wist niet welken ongelukkige de zak bevatte, — maat 't kon immers zijn vader zijn . .. » Vader ... o, mijn vader ... laat los, los...!« kreet hij en wilde zich ontworstelen aan den ijzeren greep van den beul. Tevergeefs.
Ebben nadert het venster. Hij sjort den zwaren zak overeind, tracht hem op te tillen tot in het kozijn ... «Heilige moeder ... help me ...!« steunt Ebben. Zijn krachten schieten te kort. Maar weer bukt hij zich en in uiterste spanning rukt hij en rukt... Het ongelukkige lichaam van Ebbens slacht*


145
offer knakt halverwegen over den vensterrand heen.
Een duivelsch grijnslachen klinkt schor uit Ebbens keel. Vlug in zijn vreugde klimt hij zelf in het hooge boogvenster... Zijn spichtige gestalte kromt zich, donker tegen den vaal*zwarten nacht,.. . nog een ruk nu, nog één ...
«Heilige moeder!«... Ebben staat wankeFin die hooge vensteropening, maar hij zal zich wel vast klemmen. Nog een ruk, nog één, — dan zal de oude neerploffen in de duistere diepte, dan zal een ge* smoorde kreet krijschen door den donkeren nacht, dan — zullen die oogen, die oogen Ebben nimmer meer dringen in de ziel... Eén ruk!...
Wat stuift daar de hal binnen van uit de trap* opening? Wat koude adem snuift langs Maartens hals ? ... Een woedend blaffen klinkt hol in de ruimte... zie, een donkere, vlugge gedaante springt over Maarten heen, over Willem en den beul heen naar het venster... Zie ze springt woest tegen den langen Ebben aan ... Zie, deze wankelt... «Heilige m . ..!« Een rauwe kreet, een plons in de diepte . .. Ebben, de laaghartige, was geoordeeld, 't Was geen menschenhand, die zijn leven had afgesneden, de sprong van een redeloos dier had hem gedood.. Of... Was 't Gods hand?
En 't woedend blaffen bedaart. Het dier trekt den zak met het slachtoffer wild naar binnen. De zak ploft op den vloer en scherpe tanden rijten den zak van één.
Dan klinkt een vroolijk, een bijna menschelijk juichend gekef en — Cas' koude hondenneus wrijft liefkoozend langs ... oude Barends ingevallen gelaat, zijn tong lekt zijns meesters handen, van blijdschap . ..
Ja, de ongelukkige in dien zak was oude Barend en de hond, die ter elfder ure redding bracht, was de trouwe Cas... Deze, die bij moeder Machteld zat opgesloten, had weten te ontsnappen. Hij had Willems voetspoor gevolgd, was de gracht overge* zwommen — dit was de zachte plons geweest die Willem Wijcherts 10


146
Maarten en Willem gehoord hadden, toen zij in de hal Ite gingen zoeken — had na lang snuffelen het keldergat gevonden en was langs den weg, dien zijn jonge meester gegaan was ook in de hal gekomen en daar — daar had hij zijn ouden meester weerge* vonden in een zak.
Hij lekte ouden Barend, sprong kwispelstaartend om den ongelukkige heen, legde zich eindelijk naast hem neder, den trouwen kop op zijn borst. Aan de vechtenden stoorde hij zich niet, hij had nu zijn meester weergevonden.
Willem had den plons gehoord, die Ebbens lichaam maakte in de diepe gracht, maar hij had niet geweten, dat Gods hand den laaghartige oordeelde; hij had gemeend, dat Ebben zijn slachtoffer in de diepte stiet,... en dat was misschien z ij n vader!
»Ó God ... help me!... Los !* ... In wilde wanhoop worstelde hij met den beul, om los te komen. Zijn angst scheen hem reuzenkrachten te geven. Een woeste ruk en Willem stort achterover, maar springt weer overeind. Harmen grijpt hem bij de beenen... Willem wankelt, maar neen, los zal hij zich wringen, los ... »0 mijn vader!... mijn vader!« In blinde woede grijpt hij den beul bij de schouders, heft hem op en smakt hem neer. Het zware, door den drank benevelde hoofd slaat tegen den steenen vloer.. . Harmen blijft liggen, beweegloos.
En Willem vliegt naar het venster. -Zijn armen grijpen in wanhoop in het dikke duister, zijn lichaam buigt zich voorover, zijn oogen zoeken de zwarte gracht...
Maar dan künkt achter hem een klaaglijk gekerm.
Willem hoort het. Het trekt zijn bovenlijf terug ... Wie was dat?... Dan ligt hij geknield naast den ongelukkige in den nu opengereten zak.
» Vader! Vader! Ik ben Willem! Vader!«
Flauw kreunde er een antwoord, een rimpelige hand strekte zich uit en voelde den kouden snuit van


147
den hond. »Cas!... beste Cas!« ... fluisterde bijna onverstaanbaar oude Barends stem en in die stem beefde een groote vreugde... Cas verstond die stamelende woorden wel. Hij jankte van blijdschap.
En Willem betastte den oude en hij begreep.
»Arme oude Barend!« mompelde hij, toen hij merkte dat de oude weer wezenloos neerlag. »0 God we danken U, ik dank U ... o, nu óok mijn vader nog... O Heer in den hemel, mijn vader nog... mijn arm vadertje!«
Hij stond op, besluiteloos, maar begon toch het terrein van de wilde worsteling op te nemen. Daar lag Maarten, zijn borst hijgde. Goddank, die leefde nog, en daar ... Harmen. Was deze dood, bewus* teloos of slechts versuft door den val ? Willem stopte hem een prop linnen van den zak in den mond om hem het schreeuwen te beletten en bond hem met een riem de armen op den rug. Ook zijn beenen snoerde hij aanéén met een reep linnen.
Nu scheen hij zijn tegenwoordigheid van geest weergekregen te hebben.
»Ik zal hulp halen!« mompelde hij met een blik in de richting waar Maarten lag en Barend. Toen verdween hij al tastend in de gang, waaruit enkele oogenblikken te voren Ebben en Harmen met hun slachtoffer waren gekomen. Slechts enkele minuten had de worsteling geduurd. Willem begreep niet, waar Ebben gebleven was, of zou ... ? Willem rilde bij de gedachte aan den plons in de gracht: Zou Ebben... Zou God hem zóó hebben gestraft?
Lang zocht hij door de donkere gangen en — Ite ontmoette hij niet. »Dat kan ook niet!« dacht hij, »Ite's kamertje is nog gesloten, Ebben was immers nog niet gereed met zijn laaghartig werk.«
Daar scheen flauw een smalle lichtstreep aan het einde van een breede gang. Willem sloop nader, behoedzaam... »De poortI« flitste het door zijn denken. Ja, zie, hij bemerkte de vage omtrekken van den grooten uitgang van het bolwerk, dien hij, als


14S
Alkmaarder jongen, zeer goed kende, ook al stond hij nu aan de binnenzijde en al was het duister.
En die lichtstreep? Dat is het wachtlokaal! Hij ontstelde. Daar moest hij langs sluipen en dan de poort openen. Als de vrienden nu buiten maar op post waren en den schildwacht reeds hadden opge* licht!...
Angstig keek Willem naar de lichtstreep. Zijn gansche lichaam deed pijn van de woeste worsteling en langs zijn rechterbeen sijpelde bloed ... Hij merkte er niets van.
Hoor! Een karkietenroep. Éénmaal, tweemaal... de derde maal gebroken... «Goddank! dat is De Mentheda en dit is het sein, dat de schildwacht onschadelijk is gemaakt!» Willem sloop nader, maar plotseling verlamde zijn blijde moed weer. »De sleutels?... Zou de poort van binnen gesloten zijn ?« Op handen en voeten, onhoorbaar kwam hij voorbij de lichtstreep terzijde van de gang. Hij betastte voor* zichtig het zware slot. Een enkel geluid kon hem verraden. Als een der snorkende hellebaardiers ont* waakte, de deur van het wachthuis openrukte en hem hier betrapte, dan was het doodvonnis over allen geveld. »Gesloten!« Even sidderde hij. Wat nu?
Weer klonk de karkietenroep. Er moest gehan= deld worden. Ebben droeg steeds den sleutel van de groote poort bij zich, had Ite medegedeeld, maar met Ebben was nu ook de sleutel verdwenen.
Doch, hoe moesten de schildwachten worden af* gelost? Er moest zeker nóg een sleutel zijn in het wachtlokaal. Scherp en helder kwamen de gedachten in Willems brein. Hij gevoelde zich krachtig en zeker; zijn vermoeidheid en angst schenen te wijken. Wel was het, of zijn armen en beenen, zijn gansche lichaam verdween en alleen zijn klaar denkend hoofd overbleef, maar sterk gevoelde hij zich, wondersterk en moedig, en uitermate kalm en beslist. Even scheen die kracht te duizelen in zijn hoofd, 't Was de over* spanning van zijn zenuwgestel, die hem zoo won*


149
der*krachtig maakte, — maar voor korten tijd.
Hij sloop naar de deur van het wachtlokaal, tuurde door de reet.... Hij zag den grooten sleutel hangen terzijde van de deur. Duidelijk zag hij, en kalm handelde hij: zijn hand gleed behoedzaam naar binnen, zijn dikkere arm duwde de deur wat wijder open, zijn vingers tastten den sleutel. Hij wist, dat hij nü alles waagde. Was een der hellebaardiers wakker, dan was Willem verloren, want bij den schijn van het doovend haardvuur zou zijn hand daarbinnen immers duidelijk zichtbaar zijn. Hij beefde niet, was zelfs niet angstig, alleen duizelden duizend gedachten door zijn hoofd.
De stoute daad was volvoerd. Kalm ging Willem naar de deur, stak voorzichtig den sleutel in het slot;
knarsend sloeg het open in 't wachtlokaal klonk
gerucht.... De poortdeur knerpte los.
Plots greep een forsche hand Willem in den schouder, maar liet hem weer even spoedig los. 't Was Roobols hand^eweest. De luitenant van Treslong had op post gestaan om den aflossenden Spanjaard te knevelen, wanneer deze soms eerder in de poort verscheen dan de jonge geuzen.
Toen stormden ze binnen, Roobol, De Mentheda, Kitman en Geurt, Kitmans' vertrouwde knecht, woest bonkte de deur van het wachtlokaal open... een korte worsteling, de Spaansche hellebaardiers lagen zwaar*gekneveld naast elkander.
De schildwacht buiten de poort had er het leven bij ingeschoten. Toen hij bij de overrompeling alarm wilde maken, had Roobols rapier hem gedood.
Kitman had deze daad afgekeurd. »'t Moest!« zei Roeböl kort. «Oorlog is oorlog! Dood ik hem niet, dan dooden ze ons, jou en Maarten en je Ite ook ....«
Kitman had het hoofd gebogen. »Vreeselijke'tijd!« prevelde hij. »0, Heere, vergeef ons genadiglijk!*:
Nu waren spoedig Maarten en oude Barend ge* vonden. Dronken Harmen knevelde men nog wat


150
sterker en bracht hem bij de hellebaardiers in het wachtlokaal.
Kitman zocht zijn Ite op. Angstig 'viel zij haar vader in de armen. De vage geluiden; die tot haar waren doorgedrongen, hadden haar ten zeerste ver» ontrust. Haar vader [kalmeerde haar echter en zeide dat zij in haar kamertje moest blijven. Immers dan zou den volgenden morgen, wanneer de aanslag ontdekt werd, niemand vermoedens opvatten tegen Ite. Ging Ite nu met haar vader mede, dan zouden de Spanjaarden Kitman en de zijnen op 't spoor komen. Neen, Ite moest blijven. Haar vader zou 't grendeltje maar weer dichtschuiven.
En 't dappere meisje bleef.
Maar Willem, nu vergezeld door De Mentheda, was reeds de onderaardsche kelders gaan zoeken. Bij het flauwe licht van een kaars vonden zij ze, maar ach, de meeste waren ledig; wel toonde hun vuil, afzichtelijk binnenste, dat ze eerst kortelings verlaten waren.
Willems kalmte verdween. Hijgend onder een vreemden druk rende hij verder.
Ah, een gesloten gewelf. Met moeite brak men het open. . . Daar was iemand. » Vader!« riep Willem schor van aandoening, 't Was de oude Wijcherts niet.
Willem rende door. De Mentheda hielp den ongelukkige overeind. Nog vond men twee gevange» pen,« maar de oude Wijcherts was er niet.
Radeloos liep Willem verder. Zijn knieën knikten. Hij dreigde ineen te zinken. Op de overspanning van straks volgde nu de afmatting.
Nog één deur. Willems hart bonsde onstuimig, zijn hoofd scheen soms te barsten van hitte, dan ineen te schrompelen van kou.
Die laatste deur knarste open. 't Hol, waaruit een vunzige walm opsteeg, scheen leeg. Willems hart dreigde te bezwijken onder de wilde slagen van zijn bloed Er beweegt zich iets in het duister,


151
een zacht gekreun kermt op ,... Willem bukt....
» Vader!... O vadertje, vadertje, vadertje!« ...
» Willem .... mijn jongen!«....
Willem is bij zijn vader neergezonken. Hij tracht hem te omarmen, maar een hevige duizeling overvalt hem, zijn armen grijpen wild in de lucht... Een roode nevel schemert voor Willems oogen, rooder wordt hij, helrood, rood als een laaiend vuur... en in dien nevel wenkt iemand hem, dat is zijn vader. Hij grijpt en worstelt, maar kan zijn vader niet be= reiken .. . Dan druipt er bloed, dan druipen er stroomen van bloed door den rooden nevel en wild weeklagen klinkt krijschend op... Ebbens spichtige knokke* vingers klauwen in het bloed.. . dan, daarachter in diepe verte ruischen wilde klanken... een dolle muziek...
Willem smakt neer, dwars over zijn vader heen. De ontzettende inspanning van dien nacht had hem totaal uitgeput, wierp hem nu neer in een wilde geestesverbijstering, machteloos ...
Op den middag van dien dag stonden allen ge* schaard om een legerstede in den achterkelder van Kitmans huis. Op aller gelaat was diepe ernst te lezen, want daar voor hen lag oude Barend te wach* ten op den dood, die welhaast komen zou. _ 't Was geen zware doodsstrijd, dien de oude door* maakte; 't was een rustig vertrouwen, een innig ver* zekerd zijn van Gods ontfermende liefde voor zondaren, dat sprak uit den kalmen blik.
De oude Wijcherts, zwak en vermagerd, leunde op den schouder van zijn weergevonden zoon. Willems gelaat vertoonde nog duidelijke sporen van afmatting. Kitman bad en aan 't voeteneinde van het bed snikte een vrouw, 't Was moeder Kitman. Ze dacht aan haar Maarten, die boven lag, zwaar gewond en wor* stelend met hevige koortsen. Even was ze naar ouden Barend komen zien, hier in den achterkelder, waar men volkomen veilig was voor spionnage.


152
Het flauwe licht van een open valluik wierp een bleeken schijn op Barends gelaat. Cas likte zijn meesters handen, totdat Roobol het dier zacht wegtrok.
» ... Ik dank .. . goede vrienden ... ik ... dank u voor ... alles!« steunde Barend met brekende stem.
»Ik heb mijn ... Heiland ge ... vonden ... Ik ver* geef... al mijn vijanden. O! Heer Jezus,... ontvang mijn ziel...! Ik ben een ... zondaar ... geweest Uw liefde ...!« zijn stem stokte, vermoeid bleef hij liggen, zijn oogen gesloten.
Toen richtte hij zich moeizaam op. De Mentheda ondersteunde hem. Barend scheen iemand te zoeken.
••• »wiUem, jongen!« hijgde hij moeilijk ... »kom!«
Willem naderde, tranen glinsterden in zijn oogen.
... «Willem, je hebt oude ... Barend ... eens voor een ... moord ... bewaard ... Barend dankt je . .. er ... voor ... Ik heb ... mijn Zaligmaker ge... vonden ... Zoek Hem ook ... Willem, mijn ... jongen, mijn beste ... jongen ...« Barend streelde Willems hand.
Weer zakte hij meen.
Nog éénmaal flikkerde de levensvlam op.
.. . «Heerlijk !... God!. .. Heerlijk!« ... fluisterde hij als in verrukking en met gebroken oogen. »Licht! Heerlijk licht... Zal mijn Berthe ?«
Oude Barend was ingegaan in de vreugde zijns Heeren.
Moeder Kitman sloop schreiend heen.
Maarten was rustiger, de koorts begon af te nemen. Ite, die dien morgen door de aflossende wacht was gevonden, waakte bij Maartens bed.
In den vroegen morgen van den volgenden dag bracht Kitman met zijn vertrouwden knecht Barends lijk buiten de stad.
Een smidskar was de doodenwagen van den ouden geus, ijzeren platen waren zijn lijkkleed.
Zelfs zijn armelijk dood lichaam moest nog in vermomming gaan door de Kennemerpoort...
Cas volgde den wagen met hangenden kop.


153
En achter het hutje in het rietland begroef men Barend. Daar ruischten de biezen hun oude liederen over zijn graf.
En Cas waakte; hij waakte, toen Kitman en zijn knecht lang verdwenen waren; hij waakte, zooals hij in ouden tijd gewaakt had, als zijn meester sliep in de hooge bedstee; hij waakte, maanden lang; hij waakte tot de doodstrekking stuipte langs zijnpooten en hij stierf op zijns meesters graf.
BESLUIT.
Enkele weken na de stoute bevrijdingsdaad, die door den Heer zoo klaarblijkelijk begunstigd was, trad een als handwerksgezel gekleede forsche knaap de deur uit van moeder Machtelds huisje in 't Halve* maan*steegje, en liep in diep gepeins verzonken verder.
't Was Willem Wijcherts.
Hij had afscheid genomen van Kitman en de zijnen. Maarten was bijna geheel hersteld en Ite vroofijker dan ooit te voren.
Zij had haar ouden speelmakker, toen hij heen wilde gaan, nog eens plagend door de donkere lokken gewoeld en hem toen eensklaps twee ferme zoenen gegeven: »Die heb je me op de markt eens gegeven en ik wilde ze niet hebben, daar, heb je ze terug!«
»Ite!« had Willem toen gezegd, half*ernstig, half* lachend, »als ik nog eens terugkom, dan trouw ik met jóu!«
»Dwaze jongen!« had Ite teruggelachen. Toen had ze zich omgewend. Niemand mocht immers zien, dat ze verdrietig was, heel verdrietig.
Nu dwaalde Willem nog eenmaal het oude stadje in, en zocht, als onwillekeurig, de Kapel«Steeg en zijn oud, nu vervallen en haveloos uitziend huisje.


154
Daar stond nog de bevuilde stoepbank tegen het muurtje, waarop Maarten en hij, als twee kwajongens, de komst der Spanjaarden hadden afgewacht; daar lag nu »de lanteerne«, eens zijns vaders trots, ver* gruizeld op de luifel; daar had zijn vader zoo lange jaren gewoond als geacht en geëerd burger ... En nu? s Willem voelde zijn haat opgloeien tegen den Spanjaard, die zooveel leeds bracht over zijn huis, over zijn 'land.
Maar toch — dankbaar moest hij zijn, dankbaar aan God, die hen toch nimmer verlaten had.
Immers, zijn vader herstelde, wel langzaam maar toch zeker, van het doorgestane lijden in Ebbens kerker, zijn moeder scheen als verjongd, na de bevrij* ding, en in Laurens suffen blik was weer leven geboren bij het herkennen van den lang gezochten vader. Bij Diencmeu waren allen veilig.
Dankbaar moest Willem zijn; en al voelde hij veel oude smart opbranden in zijn ziel, al begreep hij niet, waarom zijn hemelsche Vader hem en de zijnen die moeilijke wegen had laten bewandelen, hij boog het hoofd in dankbare berusting. Die Vader toch voerde immers zijn kinderen langs donkere paden tot het licht.
Willem is weer naar zee gegaan. Hij had Treslong zijn woord gegeven. Dit deed hij gestand — en met vreugde.
Hem was 't geuzenbloed in 't hart gedrongen, hem had de zeewind door de lokken gespeeld, hem hadden de kogels om de ooren gefloten, hij had het kanongebulder hooren wegdommelen over de wilde golven — hem lokte de zee en haar wijde, blijde vrijheid...
Kom op! Kom op! uit baai en kreek!
De Oranjevlag in topl Kom op! uit elke waterstreek, De nacht is koud, de maan is bleek;
De nevel spookt op 't golvend sop,
Hoezee! Val aan! Kom op! ') l) Th. v. Rijswijck.


155
Met Roobol heeft Willem Treslongs schip weer opgezocht. De Mentheda begaf zich naar Lumey.
Ebbens lijk is nimmer gevonden. Zijn zuster Brechtjen offerde enkele goudguldens, die zij in jaren had opgespaard, aan de immer gulzige kerk; ze bad dubbele paternosters en - ze was gerust over het lot van Ebbens ziel.
Sicke Sickesz, de medeplichtige van Maarten de tasschenmaker bij den' moord op Graaf Aremberg, ontging ook zyn verdiende straf niet. In 1571 werd hij in Amsterdam terechtgesteld voor meerdere mis* drijven, die hij begaan had. Daar bekende hij ook zijn laffe daad van Heiligerlee.
Toen in 1572 Alkmaar het voorbeeld van Vhs* singen en Enkhuizen volgde, 't Spaansche juk af* wierp en zich voor den Prins van Oranje verklaarde, hebben oude baas Wijcherts, moeder Marye en Laurens „De drie riemen" weer betrokken. Ook Jan Arentsz, daartoe aangezocht, is toen in zijn vaderstad weergekeerd. Hij is een der eerste gevestigde predi* kanten in Holland geweest. Toch, niet lang heeft hij als herder de Alkmaarder gemeente geleid. Tijdens het beleg van Alkmaar door de Spanjaarden in 1573 is hij de eeuwige ruste ingegaan.
De zeshonderd gulden, als prijs op zijn hootd gesteld door de Inquisitie, zijn nimmer verdiend.
En - ook Willem Wijfherts is teruggekomen.
Toen, kort vóór de Spanjaarden het beleg om Alkmaar zouden slaan, de Prins van Oranje de stad versterking zond, is ook Willem in den geuzentroep binnengetrokken, met den luitenantshoed op't hoofd, den luitenantsbandelier over den schouder.
En hij heeft gestreden op de wrakke wallen, ge* streden, weergaloos dapper, naast Kitman, »den koes* tigen Harck«, gestreden met zwaard en musket, met olie en pekel; weggeslingerd de brandende pekkransen, die Ite vlocht op den wal...
Aan Arentsz' doodbed heeft hij geknield en gebeden.


156
Toen Alkmaar Victorie juichte, heeft hij aan Maarten zijn lotgevallen verhaald op het muurtje onder de luifel.
En toen de zwaargeteisterde stad zich langzaam herstelde, was er in Kitmans huis dubbele vreugde. Daar was een bruiloft, — daar huwden een vroolijk Alkmaarder meisje en
EEN DAPPERE ALKMAARDER JONGEN.


IN HO U.D.
Hoofdst. Bladz.
I. Op het muurtje ..." 5
II. „Schele Ebben" . . 16
III. Ontsnapt. "f> «L 33
IV. Bij de eendenkooi 52
V. Bange uren 65
VI. Oude Barends wraak 79
VII. De kwakzalver en zijn hansworst . . 91 VIII. Gewonnen en — verloren 105
IX. Oude bekenden ■ 'M ■ ■ || • • • 120
X. Bevrijd! ..3f . \ . . . . \*|. • . . 137
tfe Besluit . §k , 153