923















LOUISA-STICHTING



D GEDRUKT TER ZUID - lloLLANDSCHE °
□ ° BOEK- EN HANDELSDRUKKERIJ, HAAG
□ U







Z K H Pk,ns Frederik ber Neber—, Grootmeester Nationaai, der Orde vak Vrijmetselaren
Stichter der Louisa-Stighting H. K. H. Prinses Louisa, Beschermvrouwe der Louisa-Stichting



I De
iBouisa-Btichtine
bij haar Vijftigjarig Bestaan
j 1869 = 1919



LDUiSA 5TiCHTiNC
De zuivere en onbevlekte vroomheid in het oog van den God en Vader is naar weezen en weduwen in hun verdrukking om te zien
Jacobus 1:27



INHOUD
Pag-
EEN WOORD VOORAF 
FEESTWOORDEN VAN VRIENDEN DER LOUISA-STICHTING ... 9
VERSLAG VAN DE LOUISA-STICHTING 1918 13
FINANCIEEL VERSLAG LOUISA-STICHTING 1918 22
OVER DE KOSTEN VAN ONS GEZIN A. M. de Vekr 24
ONS GROOT GEZIN G. Bos. Hzn 29
UIT MIJN PRAKTIJK . . f . . . . . . . Dr. D. L. van Wei.y 44
EEN INTERNAAT. . . / Jf. . . j Prof. R. Casimir 47
DE VEREENIGING VAN OUDLOUISIANEN. . . . B. C. Si.otemaker 55
DE MACONNIÊKE SCHEURKALENDER \ M. Reepmaker 61
EEN HALVE EEUW . . % . . .^-g G. C. Visser 63
EEN TOEKOMSTDROOM \ . . . . . J. A. v. Ketel 85







EEN WOORD VOORAF
^g|^gAN de oprichting af heeft de Louisa-Stichting aan ieder, die belang M^^^g stelde in het werk der Stichting, of die op eenige wijze tot het welk^^^O slagen van haar arbeid had medegewerkt een jaarverslag gezonden, waarin k°rte mededeelingen werden gedaan over het afgeloopen jaar. Thans bieden Regenten U hierbij het vijftigste jaarverslag aan, dat ter herdenking van het gouden jubileum uitgebreider is dan vroeger, omdat zij ervan overtuigd zijn, dat vele belangstellenden er behoefte aan zullen gevoelen om zich geheel in te denken in de plaats, die de Louisa-Stichting zich na een vijftigjarigen arbeid heeft weten te veroveren.
Tevens is dit verslag het laatste, dat door Regenten zal worden verzonden. In het vervolg zal het aan het Hoofdbestuur worden aangeboden, dat voor publicatie zorg-zal dragen, waardoor het, naar Regenten vertrouwen, alle leden der O.', zal bereiken.
De Louisa-Stichting beschouwt haar taak krachtiger dan ooit als een taak van maconniek belang. Erkent de Orde ieders plicht om met toewijding te arbeiden aan het welzijn der gemeenschap, dan rust pp haar de taak het den BBr.\ , die te vroeg werden opgeroepen naar het E.\ O/., om voldoende zorg te hebben kunnen dragen voor de toekomst hunner kinderen, het vertrouwen te geven, dat de opvoeding der kinderen verzekerd is.
Dat in de Louisa-Stichting zeer goed wordt gevoeld, dat al hetgeen ze deed met als voldoende en als genoeg mag worden beschouwd, is een ieder duidelijk, die weet, hoevele pogingen er reeds werden aangewend het arbeidsveld der Stichting uit te breiden. Toch vertrouwen Regenten, dat de lezing van dit geschrift een ieder de overtuiging zal schenken dat er naar gestreefd werd zooveel mogelijk goed te doen, en hopen zij, dat dit streven waardeering zal vinden.
Het meer volmaken en het meer uitbreiden van het werk der Stichting hangt niet alleen van Bestuur en Directie af, maar daarvoor is bovenal noodig de krachtdadige medewerking der geheele Broederschap.
Moge het U hierbij aangebodene U sterken in de overtuiging dat de LouisaStichting bouwt in den geest der Orde, moge het voor de BBrs.\ eeneaansporing zijn om bouwsteenen bij te dragen.
Regenten der Louisa-Stichting:
Louisa-Stichting , | P0ST VAN DER BURG, waarn: Voorz.-.
Mei *9*9- G. C. VISSER, Secr.\







O.-. VAN DORDRECHT, MAART 1919
(|||^§|S§(1|NDER het vele goede, dat wijlen onze Hoogst Eerw.\ Br.'. Prins /m0§iM^iÈ Frederik' der Nederlanden voor de Vrijmetselarij in het algemeen \»f»lPlÉ8jlt en 'n Nederland in het bijzonder heeft-willen en kunnen doen, <*S»Sp^yjls neemt zeker de Louisa-Stichting eene eerste plaats in. ^—Qp bescheiden schaal begonnen mocht deze Stichting groeien tot een heerlijk getuigenis van Maconnieken Broederzin.
Allen die de Stichting kennen zullen tevens in hooge mate waardeeren, de groote zorg van BBr.v Regenten en de toewijding en liefde door opeenvolgende Directeuren en Directrices, en niet het minst door het tegenwoordig in functie zijnde echtpaar, de heer en mevrouw Bos, aan de inrichting en de daarin verpleegden besteed.
Het doel om de kinderen van onze overleden BBr.\ op te voeden tot goede, degelijke menschen wordt met ernst nagestreefd en gelukkig in de overgroote meerderheid der gevallen ook beréikt.
Redenen te over om op den dag van het Gouden feest der Stichting dankbaar het goede te herdenken door dit werk der Liefde gesticht.
Voortdurend trachten Regenten het nut dezer inrichting te vergrooten en recht hartelijk hoop ik, dat bij het gouden feest, dat 24 Mei a s. staat gevierd te worden, dank mede de bemoeiingen der Commissie, welke zich daartoe heeft gevormd, schitterend zal blijken, dat de Nederlandsche Vrijmetselaren dit werk der Broederliefde op hoogen prijs stellen en Regenten krachtig in hun pogen zullen steunen, door hen in staat te stellen om hunne zorg uit te breiden en meerdere kinderen hulp en steun te verkenen, opdat onze BBrr.'., voor wien het bij den overgang naar het E.\ O.', bang is bij de gedachte aan het lot dat hunne kinderen wacht, in dit opzicht het hoofd rustig kunnen nederleggen, wetende dat er eene zorgende, haard is om hen te steunen en te leiden. ",^g
Moge de vijftigjarige groeien en bloeien in lengte van dagen en de Louisa-Stichting steeds in meerdere mate voor het Vaderland en de Maatschappij nuttige flinke Burgers en Burgeressen vormen.
Mij wil het toeschijnen, dat de Vrijmetselarij daardoor een bij uitstek maconniek werk verricht.
S. M. Hugo van Gijn.



GROOT-OOSTEN DER NEDERLANDEN
(IHpSW^SEEDS in mijne jeugd, ik ben een vrijmelselaarskind, hoorde ik binnen lllbNPÏp en buiten de Orde spreken van de Louisa-Stichting. En altijd genlf^^Fw scn^edde met waar(^eering, in den zin van een credit-post op de
'1IM(|I11b1I Dïdans der <->rde- ■
^ULJ^w^J jju (je Louisa-Stichting vijftig jaren zal hebben bestaan zal er dus m.i. voor zeer velen reden te over zijn om met dankbaarheid te herdenken èn de Louisa-Stichting zelve èn den HoogEerwaarden Br.\ en zijne Gemalin, die de Stichting mogelijk hebben gemaakt èn de vele bbr.\, die haar op zoo nobele wijze in stand hebben gehouden.
Ook zal eene hartelijke nagedachte uitgaan tot wijlen den heer Gosselin , die, waren de tijdsomstandigheden gunstiger geweest, Regenten in staat zou hebben gesteld reeds nu de verpleging buiten het gebouw krachtiger ter hand te nemen dan thans het geval kan zijn..
Maar het begin is er, en waar dit ongeveer samenvalt met het huidig jubileum, verkrijgt dit laatste eene dubbele waarde: er zit naast een gevoel van dankbaarheid tevens eene belofte in voor de toekomst.
De muren van het gebouw der Stichting zijn voor uitzetting niet best vatbaar, maar ook ver daarbuiten kan zij werkzaam zijn ter vervulling van het mandaat dat zij van de Orde heeft, d.i. de verzorging en opvoeding van onze weezen.
Moge zij ook op dit nieuwe veld van arbeid vruchten voortbrengen ten bate van de menschheid, blijve zij ook voor den nieuwen tijd een groote credit-post in het batig saldo der Orde van Vrijmetselaren.
Arnhem, 31 Maart 1919.
M. S. LINGBEEK.



:: COMITÉ TOT HERDENKING VAN HET :: 50-JARIG BESTAAN DER LOUISA-STICHTING
^^^M^^ANGEZOCHT om in dit gedenkboek eenige woorden te wijden aan ^^Mj^^ de Louisa-Stichting ter gelegenheid van haar vijftig-jarig bestaan, Q^^^^g acht ik het mij een voorrecht aan dit verzoek te voldoen, daar het yj||llpl||s mij gelegenheid geeft mijne gevoelens over onze opvoedingsinrichting weer te geven, waardoor het dan tevens duidelijk wordt, waarom ik voor de tweede maal eene benoeming tot voorzitter van een comité, dat werd gevormd een jubileum van onze Stichting te vieren, heb aanvaard.
Als voorzitter van dit comité, dat niet alleen plannen vormde om het gouden feest niet onopgemerkt voorbij te laten gaan, maar ook bij gelegenheid hare beste krachten in te spannen voor het versterken van het stamkapitaal, hoorde ik veler meening tot uiting komen. Getuigden deze gevoelens bijna zonder uitzondering van waardeering en van sympathie, toch moet ik me een enkele keer wel eens verbazen over de meeningen, die zoo nu en dan naar voren kwamen.
Men vergeleek een enkele keer de Louisa-Stichting met een gewoon weeshuis en wilde deze vergelijking dan natuurlijk ook doorvoeren bij het bespreken der kosten. Het spreekt vanzelf, dat men dan op den verkeerden weg is, want hadde men zich voor de kinderen van een overleden Br.", tevreden gesteld met de opvoeding zooals die gewoonlijk gegeven wordt in de weeshuizen die wij kennen, de Stichting, zooals die thans bestaat ware niet noodig geweest.
Juist in het niet tevreden zijn met de opname in een gewoon weeshuis is de algemeene sympathie te verklaren, waarmede de oprichtingsplannen werden begroet, en van den beginne af is dan ook gestreefd naar het vormen van een gezin.
Wie thans de wijze van werken in de Louisa-Stichting zou willen leiden in banen, die meer zouden voeren naar de gewone wijze van weeshuis-opvoeding, heeft m. i. het ideaal, dat vijftig jaren geleden de Orde bezielde, niet begrepen. Ik meen dat men dan een schrede terug zou gaan op den af gelegden weg en dat bij vele BBr.\ het rustige vertrouwen in de toekomst hunner kinderen, mochten zij eens komen te vallen, zou verminderen.
Er is zooveel, dat onze aandacht vraagt, werd er door enkelen gezegd, maar gaat er iets boven het steunen van kinderen van overleden BB.-, en kunnen we op betere wijze uiting geven aan de wederzijdsche br.'.lijke gevoelens, die in onze kringen moeten heerschen?
Het geven van materiëelen steun is niet het directe doel der Stichting, al is het ook een gevolg van haar streven. Bedoeling is 'het geven van eene goede opvoeding te verzekeren aan kinderen, die deze opvoeding niet meer kunnen ontvangen van hunnen overleden vader, die eens onze medebroeder was.
Er mag dan veel gevraagd worden, maar waar iedere Br.", de opvoeding zijner



kinderen zeker beschouwt als zijne voornaamste levenstaak, gaat toch het overnemen van dit werk, wanneer een Br.-, het E.\ O/, ingaat, vóór en bóven alles.
Het mag dan ook m.i. niet voorkomen dat onze opvoedingsinrichting plaatsing moet weigeren, .omdat het getal beschikbare plaatsen vervuld is.
Ons Comité acht zich gelukkig mee te kunnen werken tot het verzamelen van bouwsteenen voor het kapitaal, waarvan de renten het aannemen van externe pupillen mogelijk zullen maken, waardoor het indirect medewerkt een der eerste wederzijdsche br.-.lijke verplichtingen in de toekomst te vergemakkelijken.
Wie zooals ik het voord.-, had de Stichting meermalen te bezoeken en dan getroffen werd door den openbartigen toon, door de opgewektheid en vertrouwelijkheid in den onderlingen omgang, gevoelde dat daar in de Stichting méér gegeven wordt dan stoflelijken steun, daar wordt gebouwd in den geest der Orde daar wordt eene opvoeding gegeven in den geest, zooals ieder vader die voor zijne kinderen gewenscht zou hebben.
Ook na hun vertrek uit de Stichting blijft deze voeling houden met hare pupillen, ze steunt hen zoo mogelijk en zoo noodig ter bereiking van hun levensdoel, terwijl nooit tevergeefs een beroep wordt gedaan op medewerking wanneer moreele bijstand noodig is.
Vermelden we nog, dat 'de omgeving wel eenvoudig is, maar toch ook die kenmerken draagt die iedere Br.-, zeker gaarne in zijn eigen gezin vindt, dan zal het duidelijk zijn waarom ik het mij een voorrecht acht voorzitter te zijn van een comité dat een feestdag in onze Stichting herdenkt en daarbij tracht door het verzamelen van metalen er toe mede te werken dat dit maconniek werk bij uitnemendheid kan worden versterkt, zoo mogelijk kan worden uitgebreid.
Met volle vrijmoedigheid doet het comité een beroep op Uwe krachtdadige medewerking. Laat deze medewerking door ons allen gevoeld worden als een br.-.lijke plicht, door hen, wier kinderen reeds volwassen zijn als een uiting van dankbaarheid voor deze gelukkige omstandigheid, door hen, wier kinderen nog jong zijn als versterking van een maatregel ter verzekering van de toekomst van hun eigen kroost.
H. P. WIJNEN,
Schkveningkn, 5 April ioie. Voorzitter.



Él^^pgEGENTEN bieden U hierbij het verslag aan over het afgeloopen jaar. IIlllllllt Z^ ^°en ^ met 8emengde gevoelens. Veel goeds is er te vermelden, ilfewPlii maar °°k *s er melding te maken van veel leed. illlflljlll Nog betreurt net College het verlies van haren Voorzitter, den zoo *^v— hoog geachten Br.'. J. M. Pynackkr Hordijk.
De gevoelens van dien Br.', ten opzichte onzer Stichting zijn in de Orde bekend.
De Orde heeft het gevoeld, dat onze inrichting door zijn heengaan een zeer groot verlies heeft geleden.
Hij leefde voor de kinderen der Stichting. Zijne betrekking als Regent, was hem boven vele andere lief. Haar arbeid beschouwde hij als eene praktische uiting van broederschap, en vatte de verzorging van kinderen van minvermogende Brs.\ het E.\ 0.\ ingegaan op, als een heilige plicht.
Krachtig voorstander heeft hij zich altijd betoond van uitbreidingsplannen , en hij achtte het een voorrecht mede te hebben mogen werken, en leiding te mogen geven om aan die plannen een begin van uitvoering te geven.
Zijne nagedachtenis zal in de Stichting in dankbare herinnering blijven voortleven, zijn naam zullen wij dankbaar blijven gedenken.
Het afgeloopen jaar leverde vele moeilijkheden op, al moet ook dadelijk dankbaar worden erkend, dat naar mate de zorgen toenamen, er steeds velen werden gevonden, bereid om ons die zorgen te helpen verlichten.
Vooral het tweede halfjaar eischte veel inspanning doordat alles wat noodig was voor ons groot gezin, niet alleen verbazend duur werd, maar ook steeds moeilijker te verkrijgen.
Gelukkig is de Directie, dank zij hare voortdurende waakzaamheid en werkzaamheid, er in geslaagd bijna alle moeilijkheden te boven te komen, daarbij gesteund door allen die in de Stichting werkzaam zijn.
De kinderen der Louisa-Stichting zijn steeds op zeer voldoende wijze gevoed, en ook in andere opzichten heeft het hun aan het noodige niet ontbroken.
Hier is het zeker wel de plaats, om allen, die mede hebben gewerkt om dit



□
resultaat te verkrijgen, hartelijk dank te zeggen voor hunne ons betoonde welwil: lendheid. '-'i?'*^
In het najaar van 1918, werden wegens het heerschen van de Spaansche griep alle scholen gesloten , en bleef dus ook ons dertigtal thuis. Afwisselend werd de
tijd besteed aan studie en
aan spel. Hoe vermoeiend het ook was voor de Directie, om den ganschen dag, dat gezonde dertigtal bezig te hoüden, toch heerschte er groote blijschap, toen bij het heropenen der scholen, gezegd kon worden, dat geen onzer kinderen door de gevreesde ziekte aangetast was, en de weken van gedwongen vacantie op aangename wijze en in de beste orde waren doorgebracht.
Te vroeg helaas verheugde zich de Stichting in dien goeden algemeenen gezondheidstoestand. Een der kinderen moest wegens ziekte het bed houden, en weldra volgden er meer met groote regelmatigheid.
Oorspronkelijk gaven de ziektegevallen geen bijzondere redenen tot ongerustheid, maar langzaam aan, verergerde de toestand. Dé Directrice en de beide as-
J. M. Pijnacker Hordijk
sistenten werden aangetast. Vele zieken vereischten voortdurende zorg. De maand November is voor de Stichting een hoogst zorgvolle geweest, waarin menig bang uur is doorleefd. ...
Hoogst betreurenswaardig is het, dat de ziekte een slachtoffer geèischt heeft. De jongste assistente, Mejuffrouw H. Braakenburg van Backum, is na hevig lijden aan de ziekte overleden. Hoewel nog slechts korten tijd werkzaam, heeft zij zich door haar vriendelijk optreden niet alleen, maar ook door hare karakter-eigenschappen een plaats weten te verwerven in de harten van velen.



Voor het eerst sedert 1888, had in de Stichting een sterfgeval plaats.
Een woord van dank moge hier gesproken worden, voor de onvermoeide toewijding door Dr. H. M. Hijmans aan onze patiënten bewezen.
Dr. van Wely was door ongesteldheid verhinderd zijn praktijk waar te nemen.
In die dagen van groote spanning was het een uitkomst, dat Mevrouw Wüstf.nMever, de oud-as
sistente, die zoovele jaren de rechterhand der Directrice was geweest, zich zeer gaarne bereid verklaarde , hare zorgen te wijden aan den geregelden gang van het huishouden. Hare hulp en later die van hare zuster mejuffrouw Mever werden op hoogen prijs gesteld.
De plaats van Mejuffrouw Braakenburg is ingenomen door Mej. J. Nieuwland, van wie de beste verwachtingen met goeden grond mogen worden gekoesterd.
In het vorig jaarverslag werd medegedeeld dat een der meisjes sedert eenige maanden onder behandeling was van
den dokter, die de °nze Patiente in het sanatorium
vrees uitsprak, dat op den duur opname in een sanatorium noodig zou blijken
te zijn.
Die vrees is gebleken gegrond te zijn geweest. Mede op advies van Dr. F. A. Enklaar van Guericke, die geheel belangeloos zijne zoo gewaardeerde medewerking verleende, is de patiente sedert Maart 1918 opgenomen in het Sanatorium Hoog Laren te Laren.
Het verblijf aldaar heeft zulke gunstige resultaten opgeleverd, dat verwacht



mag worden, dat zij binnen afzienbaren tijd geheel genezen in de Stichting zal terugkomen.
Dr. G. D. Cohen Tervakrt, die reeds zooveel jaren geheel belangeloos zijn gewaardeerde diensten bewijst aan onze zieken, was uitstedig toen een onzer jongens met eene oorziekte thuis kwam Gelukkig werd de Heer Dr. A. Binnerts bereid gevonden zijne hulp te verleenen en kunnen wij met gevoelens van dankbaarheid vermelden, dat deze hulp tot genezing leidde.
Niet minder erkentelijk zijn Regenten den Heer Dr. S. B. de Groot voor de chirurgische behandeling van een onzer jongens.
Bij het begin van dit jaar mochten allen in de Stichting zich verheugen in eene goede gezondheid. Laat ons hopen, dat de gunstige toestand moge blijven voortduren.
In den loop van dit jaar werd ojjgenomen: Regina van Tekelenburg. oud elf jaar en Cornei.ia Anthonia Koert, aanbevolen door de Achtb. Loge „La Vertu in het O.-. Leiden, terwijl aan de moeder eene tegemoetkoming wordt toegegestaan in' de opvoeding van haar zoontje Karel Johannes, die wèl op de Candidatenlijst is geplaatst maar wegens plaatsgebrek in de jongens-afdeehng niet 111 de Stichting kon worden opgenomen.
Eene dergelijke subsidie werd eveneens verleend aan Mevrouw de Wed. W. E. Broeker te Deventer, ten behoeve van haar zoontje Anthonie Richard.
Zoowel in de Loge te Leiden, als in die te Deventer hebben Brs. zich bereid verklaard een nauwlettend toezicht te houden op de besteding dier gelden.
De rapporten omtrent beide^ongens luiden steeds gunstig.
Voor Regenten was het reeds eene groote voldoening te bemerken, boe hunne eerste pogingen om uitbreiding- te geven aan de werkzaamheid der Stichting, goede resultaten opleverden. ij
De beide jongens ontvangen m beter onderwijs, dan ze hadden kunnen genieten als de onkosten daarvan door de moeders hadden moeten betaald worden.
Stellen Regenten zich voor, met die uitbreiding hunner werkzaamheid geleidelijk voort te gaan, dan doen zij een beroep op de Brs. Correspondenten, om toch vooral bij eventueele aanvragen zeer nauwkeurige inlichtingen te geven, omdat het juist hunne mededeelingen zijn, die invloed uitoefenen op het oordeel van Regenten en richting geven aan hunne besluiten. Vooral daarom wordt zooveel waarde gehecht aan het advies van BBr.\ Corresp/., omdat deze BBr.-. steeds toonen de belangen der Stichting te willen behartigen, en ook in het afgeloopen jaar recht hebben op de meest br.-. lijken dank van de Louisa-Stichting.
Maar bovenal willen Regenten kunnen blijven voortgaan op den ingeslagen weg en naast de opvoeding in de Stichting en het verblijven in de onmiddellijke omgeving der moeder, binnen afzienbaren tijd kunnen overgaan tot opvoeding in het gezin in meer ruime beteekenis, dan zijn daarvoor meer metalen noodig dan waarover zij tot heden kunnen beschikken, meer dan zij zelve zich voorgesteld hebben noodig te zullen hebben. Zij blijven echter vol goeden moed, steeds



hopende, of liever gezegd steeds er op rekenende, dat de leden der Orde zich niet onbetuigd zullen laten, wanneer te eeniger tijd een beroep zal worden gedaan op hunne financieele medewerking en hulp.
Behalve de reeds genoemden wordt nog een viertal pupillen, vroeger in de Stichting opgenomen, —"thans extern —, door de Stichting financieel gesteund.
Twee pupillen verlieten onze inrichting n.1.
Jacobus van Tekelenburg, die naar Dordrecht vertrok, waar hij op ditoogenblik de Middelbare Technische School bezoekt. Steeds kwamen goede berichten
in, wat ons in zooverre
niet verwondert, daar hij thans, tnede door hulp der Stichting in de gelegenheid is gesteld zich te bekwamen in het vak zijner keuze.
en Adriana Cats, die na het diploma van de Haagsche huishoudschool zich te hebben verworven, naar Amsterdam vertrok, om zich op een Huishoudschool aldaar verder te bekwamen voor het examen als Leerares.
Wij mochten ons ook dit jaar verheugen in veler medewerking.
In de allereerste plaats zij genoemd de Commissie, belast met de samenstelling van den Maconnieken Scheurkalender. Gaarne betuigen wij onzen hartelijken
dank. niet alteen aan de Leden dier.Commissie, maar ook aan die Brs. die door het zich aanschaffen van exemplaren, medegewerkt hebben om een zoo flink resultaat te verkrijgen, als dit jaar wederom verkregen is.
Het Hoofdbestuur der Hooge Graden, en het kapittel L'Union Royale verheugden ons met de beschikbaarstelling van het bedrag, dat wij ieder jaar van genoemde lichamen mochten ontvangen.
De belangen der Stichting bevelen wij zeer aan in de voortdurende belangstelling dier beide Mac. Instellingen.
Aan de meisjeskant



□
Van de Engelsche Loges, <Gastvrijheid> en «Willem van Oranje>, mochten wij meermalen een gift ontvangen, vergezeld van een br.\ en waardeerend schrijven. Aan die Brs. is de dank van Regenten overgebracht.
Door de uitgave van zijn dichtbundel «Logeklanken> ten voordeele der LouisaStichting, heeft Br.-. H. P. Priester' opnieuw een bewijs gegeven van zijne belangstelling. Mogen de vruchten dier uitgave beantwoorden aan diens goede bedoeling.
In den vorm van allerlei geschenken, ontving de Stichting bewijzen van belangstelling. Eenige vrienden zonden een groote partij hout, waardoor de huisvlijt-lessen die dreigden stop gezet te moeten worden, regelmatig konden worden voortgezet, . waardoor niet alleen de geregelde gang van zaken in de Stichting zeer werd bevorderd, maar ook den jongens uren van groot genot werden verschaft.
Een ander Br.-, zond bij gelegenheid van zijn huwelijk eenige tuinbanken ten geschenke, weer een ander verschillende fraaie boekwerken en speelgoed.
Onze Directeur ontving evenals in vorige jaren giften en gaven voor het vieren van het St. Nicolaasfeest. Door de treurige omstandigheden in de Stichting juist in die dagen, is dit jaar het feest niet gevierd, maar uitgesteld tot later als alles weer in den normalen toestand zal zijn teruggekeerd. Dan zal, zij het ook op andere wijze, den kinderen een feestje worden aangeboden.
De jaarlijksche samenkomst der Oud-pupillen op Zondag 26 Mei werd voor een deel door eenige Regenten bijgewoond, die steeds gaarne van die gelegenheid gebruik maken, om hunne oude pleegkinderen te ontmoeten en zich van hun welstand te overtuigen.
Op het jongste Groot-Oosten werd de Louisa-Stichting vertegenwoordigd door Br.-. A. M. de Veer.
De b.Br.-. J. A. van Ketel en G. C. Visser werden dien dag als Regenten herkozen. Beiden hebben zij hunne herbenoeming volgaarne aangenomen.
Het Bestuur is thans samengesteld uit de b.Br.-.
J. Post van der Burg,
waam. Voorzitter
A, M. de Veer,
Thesaurier J. P. H. Hofstede J. van der Laan J. A. van Ketel G. C. Visser
Secretaris,
bijgestaan door de Dames Regentessen:
Mevrouw Versteeg—Noordziek.
„ becker—boudewijnse.



Het College van Regenten en de Directie der Louisa-Stichting



□
voor wier medewerking, daar waar het geldt het huishoudelijk deel van het werk, wij zeer dankbaar zijn, en op wier medewerking wij hopen te mogen blijven rekenen.
Hiermede Mijne Brs. heb ik in het laatste verslag, dat afzonderlijk zal worden
uitgegeven, — die der volgende jaren zullen door de goede zorgen van het Hoofdbestuur ter kennis van de Brs.'. worden gebracht — in Ket kort het voornaamste medegedeeld, van hetgeen in de Stichting in 1918 is voorgevallen.
Wat het financieel gedeelte betreft verwijs ik U naar het verslag van -onzen ' Br.'. Thesaurier.
Toch wil ik mijn verslag niet eindigen zonder een enkel woord van hartelijken dank uit te spreken
niet alleen aan Directeur en Directrice, voor al hetgeen zij in dit moeielijk jaar hunner Directie hebben gedaan in het belang onzer kinderen, maar tot allen, die in de Stichting werkzaam zijn, voor de wijze waarop zij zich van hun taak hebben gekweten.
Moge een volgend verslag getuigen van veel heil, zegen en voorspoed, van steeds toenemenden bloei, van steeds vermeerderde blijken van echte br.\ toegenegenheid voor de Louisa-Stichting, zich openbarende in moreele en financieele medewerking. Hierdoor zullen Regenten ook in de toekomst in staat worden gesteld hunne taak naar hunne beste krachten te blijven vervullen, als zij zich gesteund gevoelen door de sympathie hunner Medeleden van de Orde.
Regenten der Louisa-Stichting:
J. POST VAN DER BURG,
Waarn, Voorzitter. G. C. VISSER, Secretaris.
Aan de jongenskant







FINANCIEEL VERSLAG
LOUISA-STICHTING 1918
i^^^gjp)ET afgeloopen jaar was zeker wel een der moeilijkste jaren, die de Éllf|jÉ@lli Louisa-Stichting gedurende haar bestaan kent. Waren gedurende de oorlogsjaren de prijzen der eerste levensbehoeften steeds hooger lllPpgeworden, nu had de Stichting niet alleen te strijden tegen het iSÖ^HI1 duurder worden van vele artikelen, maar meer nog tegen de moeilijkheden tengevolge van het steeds schaarscher worden van het meest noodige. De Louisa-Stichting heeft, zooals ieder gezin, voor iederen inwoner een bonboekje, en waar bijna allen van een leeftijd zijn, die zich kenmerkt door het hebben van een goeden eetlust, kan het niemand verwonderen, dat vaak voor bijvoeding gezorgd moest worden. De kosten voor voeding stegen dan ook aanmerkelijk. Waren deze in normale jaren ongeveer veertig cent per dag en per persoon, in het afgeloopen jaar moest er per dag en per persoon ongeveer zestig cent voor worden uitgetrokken.
Nog sterker deden zich de moeilijkheden gevoelen op het gebied van kleeding. Alle stoffen, zoowel van wol als van katoen stegen in prijs. Alleen het hoogstnoodige werd dan ook gekocht. Door samenwerking met de besturen van eenige andere liefdadigheidsinlichtingen konden de stoffen, noodig voor de linnenkamer, van een der rijksbureaux worden betrokken, waardoor het mogelijk was het noodige aan te schaffen zonder de dure oorlogsprijzen te betalen.
Niet veel minder moeilijkheden £af het gebrek aan leer aan onze inrichting. Met behulp van houten schoenzolen werd dit gevolg der tijdsomstandigheden zooveel mogelijk bestreden.
Gedrongen door de eischen, die thans aan de jongelui worden gesteld, ook bij het solliciteeren naar de meest eenvoudige betrekkingen, is de Louisa-Stichting genoodzaakt geweest aan het onderwijs steeds hoogere eischen te stellen en de uitgaven daarvoor te verhoogen. Acht pupillen bezoeken op dit oogenblik de Hoogere Burgerschool.
Dat de uitgaven voor geneeskundigen dienst hooger waren dan in andere jaren wordt vólkomen duidelijk wanneer men het verslag van den Br.-. Secretaris leest.
Voor verlichting en verwarming geven de uitgaven geen redenen tot bijzondere opmerkingen, daar met beleid en zorg de moeilijkheden tengevolge van de rantsoeneering van gas, electrisch licht en brandstoffen tot een minimum werden beperkt.
Door het uitstellen van verschillende werkzaamheden, zijn de kosten voor meubilair en onderhoud van het gebouw lager dan in het voorafgaande boekjaar. Deze uitgestelde werkzaamheden zullen voor rekening van het volgend boekjaar worden uitgevoerd.



□
□
Beduidend hooger zijn de kosten voor waschloon, ongeveer vijf en twintig gulden moest dit jaar per persoon uitgegeven worden voor bewassching.
De uitgaven van het interne beheer der Louisa-Stichting zijn ongeveer veertig procent hooger dan in normale jaren. Het wil ons voorkomen dat deze stijging, hoe groot ze ook is, toch wijst op zuinig beheer. Reeds eerder werd door ons opgemerkt, dat ook in normale tijden de pupillen niet meer kregen dan het noodige, zoodat hun niet minder gegeven kon worden dan in normale jaren óf de Stichting zou haren pupillen van het noodige niet voldoende hebben gegeven. Waar de algemeene prijsstijging hooger is dan veertig procent, daar komt de Louisa-Stichting met groote vrijmoedigheid met deze cijfers voor den dag.
Ook de inkomsten stegen. Het totaal der rente werd vermeerderd met de vrijgekomen rente van het legaat Gosselin, waardoor dit legaat voldoet aan de bestemming die deze erflater er aan gaf. Na vijftig jaren rente op rente te hebben gestaan komt de thans vrijgekomen rente van dit kapitaal jaarlijks voor een bedrag Van ƒ2720 ten goede aan onze kinderen.
Ook dit jaar mocht de Louisa-Stichting zich verheugen in de daadwerkelijke belangstelling van vele vrienden, die ons verblijdden met eene gift. In het bijzonder zij hier dank gebracht aan de beide Engelsche Loges, die gedurende de oorlogsjaren in ons land tijdelijk werden opgericht. Beide Loges, die thans zijn opgeheven, „Gastvrijheid" en „Willem van Oranje" hadden op geen vriendelijker wijze blijk kunnen geven sran hunne br.-.lijke gevoelens dan door het tehuis van onze weezen te gedenken.
Van de familie van wijlen Br.-. P. van de Wetering mocht de Louisa-Stichting duizend gulden ontvangen, opdat onze weezen ook na den dood van onzen hooggeachten Br.-, nog blijken mochten ontvangen van de groote belangstelling, die hij koesterde voor het werk der Stichting. Met gevoelens van groote dankbaarheid is deze gave belegd ten behoeve van het stamkapitaal.
Met grooten dank worde hier melding gemaakt van het feit, dat het totaal der contributies weer is vermeerderd. Deze dank treft niet alleen den BBrs-\ die zich als contribuant opgaven, maar ook den BBrs.-. Correspondenten, waarvan velen door onvermoeiden ijver de belangen der Stichting en hare bewoners zoo krachtig dienen. De overtuiging, dat zij door hunne medewerking de belangen van onze kinderen krachtig steunen moge voor hen de grootste belooning zijn.
Opnieuw kon het tekort gedekt worden uit het Fonds, dat enkele Loges voor dit doel hebben gevormd, waaruit blijkt dat het streven van 1917 goede vruchten heeft gedragen.
Uit de gegeven cijfers blijkt dus wel, dat de Louisa-Stichting in het afgeloopen jaar wel aan zware eischen heeft moeten voldoen, maar ook, dat zij krachtig is gesteund in haar streven.
De Regent Thesaurier :
A. M. DE VEER.



OVER DE KOSTEN VAN ONS GEZIN
|^^f(^|ANNEER er over de Louisa-Stichting gesproken wordt, dan kan men ÜHtk^P er zeker van ^a dat v00ral de nnancieële zijde ervan door velen zal worden naar voren gebracht, ja, zelfs meer dan de ethische en f§lplwS paedagogische beteekenis van onze opvoedingsinrichting, weet het £=^ÊÈwLJ nnancieële beheer de belangstelling te wekken.
Een kort hoofdstuk over de kosten van ons groot gezin mag in deze uitgave dan ook niet ontbreken, al was het ook uitsluitend om de onjuiste meeningen die soms geuit .worden, te bestrijden.
Het geheel is te duur, en het betrachten van meer zuinigheid zou zeker gewenscht zijn, ziehier de meest ernstige grief, die zoo nu en dan werd gehoord.
Vaak is ons gebleken dat deze uitspraak niet berustte op ernstig onderzoek of op nauwkeurige berekeningen, maar meer op een generaliseeren van een toevallig ontvangen indruk of een napraten van anderen.
Zonder al te zeer in details te treden zullen wij trachten eenig inzicht te geven in de wijze waarop ons groot gezin wordt beheerd.
Gewoonlijk wordt een dertigtal kinderen verpleegd, waarvoor gewerkt wordt door een directeur en een directrice, eene assistente voor de huishouding, eene assistente voor de linnenkamer, twee dienstboden, een knecht en een dagmeisje, zoodat steeds 38 personen'gevoed moeten worden.
Na aftrek van de vacantie-dagen kan het jaar gerekend worden op 340 dagen, waaruit volgt dat de Stichting 38 X 34° = 12920 voedingsdagen kent. Wanneer men nu de jaarverslagen naziet der normale jaren, dan kan men gemakkelijk berekenen dat de gemiddelde kosten per dag en per persoon ongeveer 38 cent bedroegen.
In 1914 was het 39.6 cent per dag en per persoon, in 1915 38.6 cent, in 1916 47.6 cent, in 1917 54 cent, in 1918 59 cent.
Bij het nagaan van deze cijfers kan men moeilijk tot de conclusie komen, dat in onze inrichting, wat de voeding betreft van overdaad sprake is* of dat de voor het jonge kind zoo gewenschte eenvoud niet wordt betracht.
De kinderen worden in de Louisa-Stichting geheel gekleed, we hebben dus dezelfde kosten als de ouders in het gezinsleven. In 1913 waren deze kosten per kind ƒ51.—, in 1914 ƒ49-—, in 1915 /44-5°5 in 1916/63-—, in 1917/100.— en in 1918 ƒ 110.— De kosten voor ligging zijn hierbij inbegrepen.
Vooral zij, die belast zijn met de opvoeding van kinderen van 6 tot 18 jaar.



laten zij deze cijfers toetsen aan hunne ervaring. Zij zullen ervan overtuigd zijn, dat er vele zorgen besteed moeten worden aan deze kleeding, daar de kosten anders veel hooger zouden zijn.
De jonge Louisianen zijn niet anders dan alle kinderen, ze kunnen met een gemak, die ons ouderen'wel eens verbaast, hunne beste kleeren van winkelhaken' en vlekken voorzien, en in oogenblikken, dat er uiting gegeven wordt aan een overmaat van levenskracht en levensblijheid denken ze in al hunne uitbundigheid ■ meer aan pret dan aan hunne kleeren.
Een nieuw pak en een overjas, schoenen en petten voor de jongens, hoeden en mantels en japonnen voor de meisjes, en verder alle kleedingsstukken die noodig zijn, kosten in normale jaren per pupil zooals uit de gegeven cijfers blijkt ruim vijftig' • gulden per jaar. Ook in deze uitgaven zal zeker niemand eenige luxe ontdekken.
We volgen het verslag, dat jaarlijks wordt uitgegeven op den voet, en zien nu de kosten voor onderwijs. Bij het nagaan van deze kosten, kan men beginnen zich af te vragen welken weg de Louisa-Stichting moet volgen. Vele pupillen komen uit goede kringen, we kennen trouwens allen het gemiddelde peil der leden van onze Loges.
Wanneer we hieraan denken, dan spreekt het vanzelf dat van het gebruik maken van kostelooze scholen geen sprake kap zijn, en dat alleen de burgerscholen in aanmerking kunnen komen, daar alleen deze scholen voorbereiden voor voortgezet onderwijs. Wie verder de eischen kent die aan de jongelui, bij sollicitaties naar welke betrekking dan ook, worden gesteld, zal het volgen van de lessen eener hoogere burgerschool noodzakelijk achten, en wanneer een pupil daarvoor niet de noodige gaven heeft dan zal toch voortgezet onderwijs noodig worden geacht. Welnu, wanneer deze eischen aan het onderwijs in de Louisa-Stichting mogen worden gesteld, eigener beweging stelt de Stichting hare verlangens niet hooger.
De kosten voor dertig kinderen zullen dus moeilijk verlaagd kunnen worden zonder de belangen der pupillen sterk te schaden, zoodat vermoed mag worden, dat er niemand te vinden zal zijn, die zou durven voorstellen op deze uitgaven te bezuinigen.
De volgende post, geneeskundige dienst, kan ook al weinig aanleiding geven tot discussie want waar bijna veertig menschen voortdurend vereenigd zijn, daar is medische hulp zoo nu en dan noodig, en moeten er wel eens drankjes en poeders worden geslikt.
Toch kan de Stichting over het algemeen tevreden zijn, al blijkt het dikwijls dat een deel der opgenomen kinderen van huis uit niet sterk is.
De kosten der verlichting bedragen jaarlijks ruim drie honderd gulden, waarvoor behalve eenige lokalen, als slaapzalen en eetzaal voor korteren tijd, een zestal groote vertrekken gedurende den geheelen avond worden verlicht.
Het gebouw wordt centraal verwarmd door middel van vier en veertig radiatoren, welk getal eenig idee kan geven van de grootte van- het gebouw. In normale tijden werden ongeveer vijf wagons giet cokes gebruikt, waarbij gerekend moet worden op de badkachel, die ook met deze brandstof wordt gestookt. Ook de



hoeveelheid brandstoffen, benoodigd voor het bereiden van het middagmaal is natuurlijk vrij beduidend.
De kosten voor meubilair bedragen ongeveer drie a vier honderd gulden per jaar. Voor ruim veertig vensters hangen gordijnen, in een achttal lokalen zijn de vloeren met linoleum bedekt, een honderdtal stoelen zijn regelmatig in gebruik, en verder is al het noodige aanwezig, wat in een groot gezin aanwezig behoort te zijn. Waar dit bedrag moet dienen voor vernieuwing en voor reparatie zal het zeker ook door niemand als, te hoog kunnen worden beschouwd.
Ook in het onderhoud van het gebouw wordt steeds de grootste zuinigheid betracht, zoodat het vaak klinkt, bij het bespreken van het al of niet noodzakelijke . van eenig onderhoud, dat het nog wel een jaartje kan blijven zitten.
De uitgaven voor salarissen zullen zeker weinig aanleiding kunnen geven tot uitvoerige bespreking. Zeker, mooier zou het zijn wanneer allen die in de LouisaStichting hunne beste krachten geven, dit deden uitsluitend gedreven door hunne liefde tot het kind, maar de praktijk Van het leven eischt nu eenmaal, dat ook zij zich uitgaven moeten getroosten voor het dagelijksch bestaan, of ter verzekering van eene goede toekomst.
Hoewel de Louisa-Stichting van het betalen van enkele belastingen is vrijgesteld. is dit niet het geval met de grondbelasting, terwijl bovendien het gebouw en meubilair tegen brandschade zijn verzekerd.
De kosten van beheer zijn onvermijdelijk ih eene inrichting, waar soms gereisd moet worden ter behartiging van de belangen van de pupillen, waar brieven en circulaires moeten worden verzonden, voor het onderhoüden van den band met ieder, die belang stelt in het werk van onze inrichting.
Ook de uitgaven voor waschloon zijn o. i. niet te hoog te noemen, in normale jaren waren deze uitgaven ongeveer ƒ 12.50 per persoon en per jaar, in het afgeloopen jaar was door de tijdsomstandigheden dit bedrag verdubbeld.
Merken we dan nog de sluitpost op, diversen, onder welk hoofd al aie uitgaven worden geboekt, die in een der vorige hoofden niet zouden passen, dan is daarmede de lijst van uitgaven nagegaan, zooals die reeds gedurende "vijftig jaren worden gepubliceerd.
Onzerzijds is steeds getracht de uitgaven zoo laag mogelijk te doen zijn, wat niet weg neemt, dat ieder advies, waarbij de belangen der kinderen niet worden geschaad en toch een nog goedkoopere weg zou worden aangewezen, door ons gaarne zal worden ontvangen.
De inkomsten der Louisa-Stichting zijn gedurende de laatste tiental jaren zeer verbeterd. Niet alleen dat het totaal der renten zeer sterk vermeerderde, maar ook inochj; onze inrichting de algemeene belangstelling zien groeien.
Als eerste gevolg van deze inkomsten-vermeerdering ontstond het streven naar uitbreiding van het arbeidsveld, zoodat het ideaal om de kinderen van iederen Br/., die op jongen leeftijd sterft en nog geen gelegenheid had de toekomst van zijn kiroost te verzekeren, te steunen steeds scherper omlijnd naar voren treedt.
Zoolang dit ideaal niet bereikt is, zoolang zullen Regenten bij de Broederschap



□
□
moeten aankloppen om steun en medewerking. En wanneer er al enkele groote Loges zijn, die meenen zelve voor hare weezen te kunnen zorgen, laten deze bedenken dat dit in kleinen kring niet mogelijk is, terwijl toch wij allen deel uitmaken van het groote geheel.
Zooals elders in deze uitgave is medegedeeld werd op het Gr.-. O.-, van 1865 besloten de verplichte jaariijksche bijdrage per lid ten behoeve van het Liefdefonds over te dragen aan de Louisa-Stichting. Eenige Loges hebben dit bedrag eigener beweging verhoogd tot een gulden, zoodat de Loges als zoodanig jaarlijks ruim duizend gulden bijdragen voor de bestrijding der uitgaven.
Behalve de Loges waren er enkele Maconnieke lichamen, die jaarlijks eene bijdrage zonden, waaronder we niet mogen vergeten het hoofdbestuur der H.\ Gr.-., dat jaarlijks' drie honderd gulden voor dit doel afzonderde.
Vooral dient dan genoemd te worden de Commissie van redaktie en uitgave van den maconnieken scheurkalender. In dit boek is eerie plaats ingeruimd voor eene afzonderlijke bespreking van deze uitgave, wat zeker mede als bewijs mag worden aangemerkt van de dankbare gevoelens, die de Louisa-Stichting koestert voor dezen arbeid. ■
Dan volgen de giften en vrijwillige bijdragen, waarbij onwillekeurig aan' den arbeid der Br.-. Corresp.'. wordt gedacht, waarvan velen zoo onvermoeid werken ten bate van onze kinderen. Nu zou de arbeid van deze Brr.-. geen vruchten dragen, wanneer hun oproep geen weerklank vond in het gemoed der Brr.-., het is dus ten slotte de sympathie der geheele Broederschap waarop het bestaan der Louisa-Stichting berust. Moge dit artikel het zijne er toe hebben bijgedragen om bij allen de overtuiging te vestigen, dat de metalen, die zij offeren ten behoeve van onze weezen niet alleen goed besteed worden, maar ook met overleg en met zuinigheid worden uitgegeven.
Het financieel beheer is gedurende de vijftig jaar van het bestaan van onze opvoedingsinrichting steeds zóó geweest, dat de Louisa-Stichting voortdurend krachtiger en steeds dichter haar einddoel naderde, nl. zelfstandig te kunnen zorgen voor de kinderen van overleden minvermogende B.Br.-. Toch zal er nog veel, zeer veel gedaan moeten worden vóór dat dit ideaal bereikt is. Moge ieder de Loulsa-Stichtiog in dit streven willen steunen, want het steunen van economisch zwakken is een voorrecht der sterken.
Den Haag, Februari 1919. A. M. DE VEER.











ONS GROOT GEZIN
H^p^f^gANNEER we iets gaan mededeelen over het leven in de Louisa«IHItCTjP Stichting, dan' geven we mededeelingen uit een groot gezin, daar ons
internaat niet ander3 kan worden opgevat. (fÉ^PIroit Toch zal het ieder duidelijk zijn, dat er een groot verschil zal ^=s^™^**s=rf* moeten zijn tusschen het leven in onze opvoedingsinrichting en dat van een gezin, omdat de factoren, die hun invloed doen gelden op deze samenleving van zoo geheel anderen aard zijn. Klagen reeds vele ouders over het verschil in aanleg, aard en karakter, dat ze bij hunne kinderen opmerken, hoe sterk moet zich dit verschil dan wel laten gelden in onze Stichting, waar men niet alleen rekening heeft te houden met het verschil in aanleg en karakter, maar meer nog met het verschil in milieu, waaruit de pupillen voortkwamen.
Het leven in de Stichting is ingericht op den voet van een goed burgergezin, op goede manieren wordt, zoover men deze van menschen in wording mag verwachten , zeer sterk gelet. Hierdoor wordt aan onze samenleving een cachet gegeven, waaronder de meesten zich zeer gemakkelijk kunnen voegen.
Bij de. opname heeft een nivelleeringsproces plaats, de een moet stijgen om zich thuis te kunnen gevoelen in de-nieuwe omgeving, een ander moet gewennnen aan den meerderen eenvoud en de soberheid van zijn nieuw tehuis.
Met dit verschil van milieu moet duchtig rekening worden gehouden en de invloed, die èr uitging van het ouderlijk huis laat zich gewoonlijk jaren lang gevoelen en heel vaak zelfs is deze invloed gedurende het gansche verblijf in de Stichting zeer duidelijk merkbaar.
Het is een hernieuwd bewijs van de zoo vaak geuite waarheid, dat niets het wint van den invloed van het ouderlijk huis. Het ouderlijk huis is niet alleen voor de bevoorrechten, die pas later hunnen vader of beide ouders verloren een lichtend punt op het levenspad, neen ook voor jonge kinderen, die reeds vroeg door noodlottige omstandigheden het ouderlijk huis hebben moeten verlaten, ook voor hen blijft het ouderlijk huis een lichtende bron.
Hoe duidelijk komt het steeds weer uit in vertrouwelijke gesprekken, wanneer de verhalen der kinderen steeds weer aangevuld worden met de mededeeüng: «vroeger bij ons t'huis.» Dat «vroeger» leeft in hunne gedachten, vervult de intieme hoekjes der ziel en geeft troost in oogenblikken van alleen zijn, in oogenblikken van behoefte aan vertrouwelijkheid, want och een kind kan zich te midden van een dertigtal lotgenooten eenzamer gevoelen dan een hroertje en zusje, die met hun beidjes zoo knus zitten aan de huiskamertafel en genieten van de verwarmende stralen der koesterende ouderliefde.
Uit deze elementen wordt ons groot gezin samengesteld, en met deze factoren moet rekening gehouden worden van het oogenblik van opstaan af, totdat het uur is aangebroken dat de nachtkwartieren worden opgezocht.



□
En zelfs, wanneer allen zich reeds lekker in woelden om te gaan slapen, zelfs dan moet er nog rekening mee gehouden worden, want dan is het oogenblik gekomen, dat zoovele kinderen geneigd zijn het heerlijke spel der phantasie te laten spelen.
Handenarbeid.
En deze eigenaardige kinderphantasie, die hen zoo weet te voeren in allerlei omgeving, op hooge hoogten en in lage diepten, brengt ook weer al die beelden van het ouderlijk huis te voorschijn, waarbij dit tehuis nog inniger, nog mooier, nog hartelijker en nog intiemer wordt gedacht, dan in werkelijkheid wel het geval was.



Èa dan moet de Louisa-Stichting een vergelijking met het ouderlijk huis kunnen .doorstaan. Het spreekt vanzelf, dat de Stichting het altoos verliest, maar dat weet men vooruit en daarop moet men bedacht zijn.
Het schoonste wat onze herinnering kent, de plaats waar men gekoesterd en verwarmd werd, zooals nergens ter wereld mogelijk is, het hoekje, waar de huiselijke haard stond, gevoed door vlammen van reine liefde, is niet te vervangen. Mair reeds eerder is het gezegd, de Stichting tracht het verlorene niet terug te geven, zij tracht alleen eenige vergoeding te geven voor het verlies, dat geleden werd bij vader's dood.
Het is niet alleen niet gemakkelijk, maar zelfs groote moeilijkheden zijn verbonden aan dit streven.
V0ór alles moet de Stichting zich hoeden voor weekheid, en te groote zachtheid bij haar pogen om het verlorene te vergoeden. We weten het, niets wat zoo'n bitteren nasmaak heeft dan eene zoete opvoeding, — en voor dien bitteren nasmaak moeten onze ünderen worden behoed.
Opvoeden zou men kunnen noemen: het zoeken naar een synthese tusschen de meest tegenovergestelde eischen, die aan de leiding van jonge menschen moeten wórden gesteld.
Van het licht dat in de Louisa-Stichting schijnt, moeten dus die warme, zacht koesterende stralen uitgaan, die het gezin zoo onvergetelijk maken, maar ook moet het zoo krachtig zijn, dat het kind, later geroepen in de maatschappij op te treden als man of vrouw en in welke positie dan ook, er de kracht uit put, die noodig is voor den gekozen werkkring.
Hieruit volgt al, dat de samenwerking van man en vrouw moeilijk gemist kan worden. Geeft de man aan het geheel de kracht, die noodig is voor de toekomst en leidt de vrouw het geheel met wijsheid, zoodat allen zich behagelijk gevoelen, dan pas kan het geheel bogen op schoonheid, zoo noodig om zich op den duur gelukkig te gevoelen.
En pas wanneer een kind zich gelukkig gevoelt en daardoor gedragen wordt door innerlijke opgewektheid, dan pas kan er wat van hem gevergd worden, want dan zal een opgedragen taak niet moeilijk vallen en zal de vervulling van iederen plicht, van welken dan ook geen last maar lust geven.
Er moet dus gelet worden op de stemming van alle internen, want ontevredenheid werkt schadelijk op de harmonie van het geheel.
En deze stemming bewaart men het best door te dwingen tot arbeidzaamheid, den lust aan te wakkeren tot nooit niets doen. Alles moet aangegrepen worden om de jongens en meisjes steeds belangstelling te doen hebben voor iets buiten hen. Die voortdurende bezigheid behoeft niet te bestaan in onafgebroken studie; een boog kan niet altijd gespannen zijn. Muziek^en literatuur, handenarbeid en kinderspel zè dienen alle tot vorming.
Het valt niet ieder kind gemakkelijk bij samenspel zich te voegen naar anderen, niet iedere jongen heeft den lust en de kracht om rustig en gestadig te arbeiden aan een voorwerp dat afgemaakt moet worden, en zoovelen zouden wel gaarne



mooi piano kunnen spelen , maar, zien op tegen geregeld studeeren en oefenen. Een kind, dat bezig is, waarmee dan ook, is bezig zich zelf te vormen.
Óp den mensen zelf komt het aan, wat hij later in het volle leven zal ervaren, ieder is de smid van zijn eigen fortuin. Zoo doet de opvoeder goed, wanneer hij het jonge kind reeds vroeg leert, dat het op hem zelf aankomt, dat hij meer van zich zelf, dan van anderen moet verwachten.
Zoo doet men dus goed het kind in zijn vrije uren zooveel mogelijk te laten doen wat het wil, men ontzie zooveel mogelijk zijn neigingen, wenschen en verlangens. Natuurlijk mag een oudere wel eene aanwijzing geven, maar groote waarde zit in het zelf zoeken en zelf vinden.
Uitgaande van dit beginsel, is het duidelijk, dat alle idee van uniformiteit dus vreemd is aan het huiselijk leven in de Stichting. Dat in het afwijzen van uniformiteit en in het ontzien van het persoonlijke in ieder individu veel moeilijks zit, behoeft nauwelijks te worden betoogd.
Bij het «alles over één kam scheren» behoeft niet te worden gedacht aan dertig belangen, maar neemt men een systeem aan en voert dit door.
Oogenschijnlijk zou er in sommige gevallen wel iets voor te zeggen zijn, daar men dan zou ontkomen aan den schijn van bevoorrechting. Iets mag of mag niet, er behoeft niet over te worden gesproken.
Bij nadenken gevoelt men natuurlijk direct het onbillijke van dit militair regime. Men neemt een norm aan en richt zich naar den eenmaal aangenomen norm. Hoe nu met den pupil, die dezen norm niet weet te bereiken, en wat te doen met hem, die den aangenomen norm ver achter zich laat en er ver boven uit steekt? Moet een handige jongen van veertien jaar, die in dè tweede klasse H. B. S. zit, juist zoo behandeld worden als een minder bevoorrechte, die wel iets ouder is, maar nog steeds een plaats in de hoogste klasse der lagere school inneemt ?
Ze hebben beiden recht op dezelfde liefde, op dezelfde belangstelling en dezelfde toewijding, — dat spreekt vanzelf, — maar is het ook in beider belang wanneer ze op dezelfde wijze worden behandeld ?
Ziehier een der grootste moeilijkheden in de opvoeding in een groot gezin. Er is maar één middel om de nadeelen ervan te ondervangen, en dat is het versterken van het algemeen vertrouwen, dat de Stichting het eerlijk meent met alle internen, dat bij krachtige inspanning de waardeering van die inspanning daaraan evenredig is, ongeacht de resultaten die worden bereikt.
En daarvoor is noodig een flinke dosis idealisme, daarvoor is noodig dat het geheel gedragen wordt door de idee, dat de waarde van de menschen niet zit in uiterlijke dingen, maar bepaald wordt door innerlijke eigenschappen.
En wanneer daar een jongen of meisje geprezen wordt omdat er blijk wordt gegeven van een goed karakter, dan geeft het den zwakken broeder moed en het geheel kracht.
En wanneer een zwakken broeder iets wordt geweigerd, wat den meer vluggen werd toegestaan, b.v. verlof om tijd te besteden aan een of andere liefhebberij, dan is het niet aangenaam, soms is het zelfs pijnlijk te moeten weigeren, maar de ijzeren wet dér noodzakelijkheid liet niet anders toe.



In onze omgeving kan men het leeren, dat men niet trotsch of ijdel mag zijn op bij geboorte meegekregen gaven, integendeel, dat deze gaven ons groote verplichtingen opleggen, in het bijzonder ten opzichte van den minder bedeelde.
Zoo naar beste weten en eigen overtuiging een ieder geven wat hij noodig heeft,
Een duet.
eischt veel van de leiding. In gesprekken met moeders en familieleden, die gedurende bijna veertien jaren herhaaldelijk door ons werden gehouden, kregen we steeds weer den indruk, dat de Louisa Stichting toch prachtig was, niet genoeg gewaardeerd kon worden en meer dan genoeg gaf aan 29 kinderen, maar juist voor het 30ste kind, en dat was dan het kind of familielid van de spreekster, zou daar nog niet wat meer voor gedaan kunnen worden, en zou daar nog niet wat meer voor



□
□
gedaan moeten worden ? Ieder gelooft wel dat directeur en directrice een bijzonder goed oog hebben voor het karakter der opgenomen pupillen; «maar werkelijk de bijzondere gaven en het mooie karakter van mijn kind ziet U nog niet m vollen omvang, en als daar nu eens bijzondere uitgaven voor werden toegestaan, dan zou dat toch zoo volkomen gemotiveerd zijn.»
Nog nooit hebben we ons verstoord gevoeld wanneer deze gevoelens zich openbaarden, daar ze zoo geheel verklaarbaar zijn en de oorzaken zich zoo duidelijk laten aantoonen. Niet alleen de groote ouderliefde, die in eigen uil zoo gaarne een valk ziel, is er de oorzaak van, maar meer nog de bezorgdheid voor de toekomst. Het is voor vele moeders zoo moeilijk onbezorgd te zijn. Zorgeloosheid is natuurlijk steeds een ondeugd, vaak een vloek, en leiding van jonge menschen vereischt nu eenmaal zorg. Dat het den vrouwen, die alleen staan en die op haren levensweg het leed reeds zoo diep hebben gevoeld, niet altijd gemakkelijk valt het woord uit den Bijbel «weest niet bezorgd» te aanvaarden, is volkomen ■ verklaarbaar, zoodat de goede zorgen der moeders, ook na opname van hare kinderen, door de Louisa-Stichting volkomen worden gewaardeerd, — maar bezorgdheid van een opvoeder heeft nog nooit anders ten gevolge gehad, dan dat zij twijfel bracht in het jonge kind, 'twijfel aan eigen waarde en twijfel aan eigen kracht.
Bezorgde moeders zijn geen krachtige leidsters, want zij gelooven niet dat haar kind eigenschappen en gaven heeft, die het in staat zullen stellen later een goede en zelfstandige plaats in het leven in te nemen, en terwille van die donkere toekomst verzoeken ze dan ook vaak ten behoeve van haar kirid om specialen' steun.
Een opvoeder moet nu eenmaal het beeld zijn van den zaaier, die uitgaat om te zaaien. Hij bewerkt den akker, hij ploegt en egt, hij zaait en wiedt en in stilheid en vertrouwen moet hij de vruchten van zijn arbeid afwachten. Regen en zonneschijn, storm en hagelslag, die heeft de zaaier niet in zijn hand, evenmin als de opvoeder het altoos in zijn hand heeft zijn pupil voor schadelijke invloeden te vrijwaren.
De directe resultaten van zijn arbeid niet zien en nochtans gelooven in de toekomstige bekroning van zijn werk, ziehier in een paar woorden den geest geteekend, die iederen opvoeder moet bezielen.
Wij kunnen onze beste krachten aan het kind wijden, maar evenmin als de zaaier kunnen we den oogst verhaasten, we hangen af van de invloeden van buiten en van de kiemkracht van het zaad. De resultaten zullen het werk bekronen, maar deze resultaten worden niet gevonden in het gezin, die vindt men in her volle leven, waar onze kinderen later hun plaats moeten vinden.
Hieruit volgt, dat alle maatregelen, die genomen worden om het kind eene goede opvoeding te verzekeren, beschouwd moeten worden als middelen voor een later te bereiken doel. En dit doel is voor allen niet gelijk, dus kunnen ook de middelen, die ter bereiking ervan moeten gebruikt worden, niet voor alle kinderen dezelfde zijn.
Verschillende wegen moeten worden bewandeld. Al dadelijk zien we twee hoofd-



□
□
lijnen in het plan, dat we willen bespreken, we zien den weg voor de jongens en dien voor de meisjes. Bij den bouw van de Louisa-Stichting is hieraan gedacht, daar het geheel is gesplitst in eene afdeeling voor jongens en eene afdeeling voor meisjes.
De jongens hebben een eigen werkkamer, de meisjes ook. De brug tusschen deze beide verschillende vertrekken wordt gevormd door eene huiskamer, waar allen zich des avonds vereenigen om zich te wijden aan vrijen arbeid.
Een groote bibliotheek, tijdschriften, een piano en een gramophoon geven gelegenheid tot ontspanning. Daar is gelegenheid voor het zetten van koffie en thee, waardoor de uren daar doorgebracht het huiselijk leven van een gfoot gezin al zeer nabij komen.
Èn in de jongenskamer èn in de meisjeskamer zijn de allerjongsten met op hunne plaats, voor hen is daarom eene kinderkamer ingericht.
Op deze wijze is door de indeeling van het gebouw reeds tegemoet gekomen aan de eischen van eene eenvoudige en natuurlijke indeeling der internen.
Toch vormen zich in iedere groep weer clubjes van pupillen, die zich tot elkaar aangetrokken gevoelen om redenen, die ook door de omstanders moeilijk kunnen worden verklaard of gevonden, en vaak ook niet worden begrepen.
Is het in het algemeen al moeilijk de innerlijke roerselen der menschenziel te doorgronden, het moeilijkst is dit zeker wel in den tijd, waarin het karakter nog geen vasten vorm heeft aangenomen, en waarin alles nog bezig is zich te ontwikkelen en te vormen en de nieuwe mensch geboren wordt.
Jongelieden, die de kinderschoenen nog niet ontwassen zijn en toch m zich gevoelen opkomen de gevoelens, die hen later als man zullen beheerschen, toonen ons zooveel tegenstrijdigheden. Ze zijn nog zoo zwak en hebben nog zooveel steun noodig, en toch bluffen ze graag op hun brute kracht, en schamen ze zich voor een ander en voor zich zelf, wanneer ze zich bewust worden dat zachtheid zooveel
invloed op hen heeft. ... • A 1
De tegenstrijdigheid van vele eigenschappen maakt soms een komischen indruk en vaak zouden we geneigd zijn tot lachen, wanneer we niet wisten dat dit fnuikend zou zijn voor het zelfgevoel en zelfvertrouwen van onzen patiënt.
Zelfs een glimlach moet wel eens worden onderdrukt, want hij zou het verkregen vertrouwen kunnen vernietigen. Alles is belangrijk in dit tijdvak en we moeten kunnen meevoelen in het zich <aan den mensch der toekomst» openbarende leven.
We vermijden geen gesprekken, waar dan ook over, want alles is nieuw voor menschen in wording, en alles is voor hen-belangrijk.
Er moet getracht worden harmonie te brengen tusschen de krachtige uitingen van het opkomend gemoedsleven en de conclusie's die getrokken worden uit de weinige gegevens die geput worden uit de eenzijdige schoolkennis en gebrekkige
levenservaring. "
Onbestemd is nog alles en vaak wanhopig oppervlakkig, en toch moet alles in vollen ernst worden aangehoord, en dienen wij onze volle belangstelling er aan te wijden.



Doet een opvoeder dit niet, het directe gevolg is, dat alle toegangen tot het innerlijke, worden afgesloten, en als een vreemdeling staat men voor het jonge leven. We staan dus onze pupillen, toe er gevoelens en meeningen op na te houden, waarvan we weten, dat er geen sprake van kan zijn deze later in practijk te brengen. We dooden deze jeugd-idealen niet, want door dat te doen zouden we
Tuinarbeid.
voedsel geven aan een doodend scepticisme, en waar dit regeert kan nu eenmaal geen menschenge'uk bloeien.
Zoo ontzien we de eerste uitingen van een zich vormend karakter, eerbiedigen we het zich openbarend gemoedsleven, want zooals de morgen de profetie is van den dag, zoo is de jongeling de profetie van den man.
Bij de meisjes is het niet veel anders — al durven we daar niet zooveel over



te schrijven, want meer nog dan bij de jongens is op het gebied der meisjes veel terra incognita.
Vooral op het gebied der opvoeding kan men het ervaren, dat men door verstandelijke redeneeringen, alleen niet altijd den juisten weg kan vinden; naar de •gevoelens die onze intuïtie ons ingeeft, moet vaak geluisterd worden.
Trachten wij door verstandelijke redeneeringen, waarbij wij gebruik maken van de resultaten der studie van psychologen en van de ervaring van bekende paedagogen het standpunt te vinden, waarop we ons moeten plaatsen voor de bestrijding van een of andere afwijking, die we bij onze kinderen waarnemen, dan blijkt het ons dikwijls, dat al de gebruikte overwegingen ons niet bevredigen en dat we vruchteloos zoeken. Redeneerende en argurnenteerende kan men komen tot logisch in elkaar zittende stelsels, wanneer men staat tegenover den enkeling, dan luistere men liever naar de stem van zijn gevoel, in elk geval legge men deze stem niet het zwijgen op.
Het spreekt vanzelf dat er geen beter middel is om onze impulsieve daden en den weg dien de intuïtie ons aanwijst te controleeren, dan kennis te nemen van de ervaring van anderen. Het lezen van paedagogische werken en het bestudeeren van de resultaten van de onderzoekingen van bekwame psychologen is voor den opvoeder dan ook van onschatbare waarde, daar kennis van deze het beste correctief is bij het zich laten leiden door zijn gevoel.
Hieruit volgt, dat hiemand in den gang van zaken die gevolgd wordt, een stelsel moet zoeken.
De Louisa-Stichting tracht alleen een milieu te scheppen, waarin ieder gelegenheid heeft te leven en zich te ontwikkelen naar zijn aanleg, aard en karakter.
Zooveel mogelijk zit dus ieder zelf aan het stuur en daarom bestaat een der verplichtingen van den leider hierin, dat hij in iederen bewoner der inrichting het streven ontwikkelt om steeds zooveel mogelijk de rechten van de overige huisgenooten te ontzien, om zelf dus mede te werken, dat ieder in de Stichting eene omgeving vindt, waarin hij zooveel mogelijk zich zelf kan zijn.
In dit beginsel ligt het geheim van de mogelijkheid der samenopvoeding van kinderen van verschillend geloof en gezindte, van verschillend milieu erf verschillende afkomst, het is het universeele beginsel waarop iédere samenleving moet berusten. Het gevoel van vrijheid wordt dus verkregen doordat allen zich de slaaf van geschreven of ongeschreven wetten gevoelen.
Bovendien wordt steeds getracht bij allen liefde op te wekken voor de Louisa-Stichting, zooals men in een goeden familie-kring liefde tracht op te wekken voor den band, die alle familieleden verbindt.
«Dat doet geen Louisiaan» moet bij onze internen een even sterke afkeuring zijn als het verwijt van den vader, die zegt, «dat doet men niet in onzen kring».
Ook al is een gezin nog zoo eenvoudig, ja al is het nog zoo arm, boven de heiligheid van het intieme huiselijke ervan gaat niets. Of de kinderen thuis zijn, bij liefhebbende ouders of in eene inrichting, onder leiding van vreemden, wanneer men wil, dat zij het gevoel krijgen voor onderling vertrouwen en onderlingen
K ■' , '• ■ ■■ ■ ' — iKiwimiiti»!



□
□
vasten band, dan moeten de kinderen de zekerheid hebben; „onze ouders of onze leiders zullen niet met derden over het vertrouwelijke, dat tusschen ons bestaat spreken". Ze moeten het weten en goed beseffen, dat hunne kleine fouten en afwijkingen alleen binnen de muren van eigen- huis bekend worden.
Zoo kweekt men het gevoel van saamhoorigheid, en ontstaat er naast het opgewekt individualisme een sterk ontwikkelde gemeenschaps2in, die de basis vormt van al die eigenschappen die zoo gewenscht zijn voor een goede algemeene orde.
De bewering, dat de kinderen elkaar opvoeden is geheel juist, wanneer men er deze beperking bijvoegt, dat ze zich aan elkaar verbonden moeten gevoelen door welken band dan ook. Wanneer er dan iemand iets doet wat het geheel zou schaden, dan wordt er al spoedig lot eene parate executie besloten en zonder dat het noodig is, dat de leider ingrijpt, wordt een overtreder öf gestraft óf wordt het hem op eene wijze, die aan duidelijkheid niets te wenschen overlaat, kenbaar gemaakt dat eene voorgekomen afwijking niet te pas komt.
Daar wordt er iemand op hardhandige wijze de les gelezen, en op de vraag wat dat beteekent, is er een algemeen stilzwijgen en eindelijk komt de mededeeling, dat het maar gekheid was. Een nader onderzoek brengt aan het licht, dat de bestookte kameraad op echte straatjongensmanier een chauffeur heeft gehinderd, en dat komt voor een Louisiaan niet te pas. Er moest dus niet alleen iets van gezegd worden, maar er moest ook iets aan gedaan worden, want wie zich op straat niet behoorlijk gedraagt schendt daardoor de adat van den kring. En veel wordt er gewoonlijk door de vingers gezien, maar het afwijken van dat, wat door de jongens onderling als regel is aangenomen, moet bestreden worden.
Zoo bestrijden we dus de afwijkingen van den enkeling het-best door te trachten invloed uit te oefenen op den algemeenen geest, want een bestraffing voor een begane overtreding wordt liever aanvaard van de vrienden dan van een volwassene.
En toch kan er van een volwassene zooveel invloed uitgaan, maar niet eerder dan nadat men den weg tot het hart van den kweekeling heeft gevonden. Niet eerder dan nadat het gelukt is het vertrouwen te winnen, kan men er aan denken zedelijken invloed op den jongen mensch uit te oefenen.
Hebt ge met Uwen zoon een ernstig woord te spreken, bereid dan met zorg dit oogenblik voor, door te trachten er uren van vertrouwelijke en intieme opgewektheid aan te doen voorafgaan. En als Uw zoon zich dan gelukkig gevoelt door net vertrouwen en de vriendschap die hij geniet, begin dan met te zeggen, wat ge Uw plicht acht te zeggen. Na deze zorgvuldige voorbereiding bereikt ge met eenige zachte woorden meer dan ge anders met vele strenge en harde woorden ooit badt kunnen bereiken.
Ziehier tevens in een paar woorden de verklaring, waarom een internaat niet al te groot mag zijn, er moet contact zijn tusschen den leider en den pupil.
Wanneer dit contact er is, wordt alles lichter, aangenamer en inniger. Het valt niet zoo zwaar eene fout te erkennen, het vragen om steun en voorlichting gaat als vanzelf, het onderling vertrouwen maakt het gemakkelijk wederzijds den juistqn toon te treffen.
vasten band, dan moeten de kinderen de zekerheid hebben; „onze ouders of onze leiders zullen niet met derden over het vertrouwelijke, dat tusschen ons bestaat spreken". Ze moeten het weten en goed beseffen, dat hunne kleine fouten en afwijkingen alleen binnen de muren van eigen- huis bekend worden.
Zoo kweekt men het gevoel van saamhoorigheid, en ontstaat er naast het opgewekt individualisme een sterk ontwikkelde gemeenschaps2in, die de basis vormt van al die eigenschappen die zoo gewenscht zijn voor een goede algemeene orde.
De bewering, dat de kinderen elkaar opvoeden is geheel juist, wanneer men er deze beperking bijvoegt, dat ze zich aan elkaar verbonden moeten gevoelen door welken band dan ook. Wanneer er dan iemand iets doet wat het geheel zou schaden, dan wordt er al spoedig lot eene parate executie besloten en zonder dat het noodig is, dat de leider ingrijpt, wordt een overtreder öf gestraft óf wordt het hem op eene wijze, die aan duidelijkheid niets te wenschen overlaat, kenbaar gemaakt dat eene voorgekomen afwijking niet te pas komt.
Daar wordt er iemand op hardhandige wijze de les gelezen, en op de vraag wat dat beteekent, is er een algemeen stilzwijgen en eindelijk komt de mededeeling, dat het maar gekheid was. Een nader onderzoek brengt aan het licht, dat de bestookte kameraad op echte straatjongensmanier een chauffeur heeft gehinderd, en dat komt voor een Louisiaan niet te pas. Er moest dus niet alleen iets van gezegd worden, maar er moest ook iets aan gedaan worden, want wie zich op straat niet behoorlijk gedraagt schendt daardoor de adat van den kring. En veel wordt er gewoonlijk door de vingers gezien, maar het afwijken van dat, wat door de jongens onderling als regel is aangenomen, moet bestreden worden.
Zoo bestrijden we dus de afwijkingen van den enkeling het-best door te trachten invloed uit te oefenen op den algemeenen geest, want een bestraffing voor een begane overtreding wordt liever aanvaard van de vrienden dan van een volwassene.
En toch kan er van een volwassene zooveel invloed uitgaan, maar niet eerder dan nadat men den weg tot het hart van den kweekeling heeft gevonden. Niet eerder dan nadat het gelukt is het vertrouwen te winnen, kan men er aan denken zedelijken invloed op den jongen mensch uit te oefenen.
Hebt ge met Uwen zoon een ernstig woord te spreken, bereid dan met zorg dit oogenblik voor, door te trachten er uren van vertrouwelijke en intieme opgewektheid aan te doen voorafgaan. En als Uw zoon zich dan gelukkig gevoelt door net vertrouwen en de vriendschap die hij geniet, begin dan met te zeggen, wat ge Uw plicht acht te zeggen. Na deze zorgvuldige voorbereiding bereikt ge met eenige zachte woorden meer dan ge anders met vele strenge en harde woorden ooit badt kunnen bereiken.
Ziehier tevens in een paar woorden de verklaring, waarom een internaat niet al te groot mag zijn, er moet contact zijn tusschen den leider en den pupil.
Wanneer dit contact er is, wordt alles lichter, aangenamer en inniger. Het valt niet zoo zwaar eene fout te erkennen, het vragen om steun en voorlichting gaat als vanzelf, het onderling vertrouwen maakt het gemakkelijk wederzijds den juistqn toon te treffen.



Dit moge niet beschouwd worden als eene concessie aan eene weekelijke opvoeding, die zoozeer past in het kader van onzen tijd, wij blijven van meening, dat niets zoo'n bitteren nasmaak heeft als eene zoete opvoeding. Maar juist omdat
De Kinderkamer.
zoo nu en dan wel eens iets hards of scherps gezegd moet worden is een onderling goed vertrouwen des te meer noodzakelijk.
Het effect van eene straf is evenredig aan de meer of minder goede verhouding die er bestaat tusschen opvoeder en pupil. Het gaat met de menschen in wording als met de menschen in het volle leven, een afkeurend oordeel van iemand- dien



□
we vertrouwen, of van iemand dien we lief hebben, laat ons niet los en dwingt ons over onze handelingen na te denken.
Steeds meer ervaren we dan ook, dat moeilijkheden die zich voordeden bij de leiding van onze internen dari de grootste zorgen gaven, wanneer we een jongen of meisje niet begrepen. Het spreekt vanzelf dat dit niet tot gevolg mag hebben, dat men door toegeeflijkheid tracht het hart van een kind te winnen, het is zelfs de vraag of dit mogelijk is, daar iedere zwakheid, die de jeugd gevoelt bij hare leiders, vermindering van achting en sympathie tot gevolg heeft.
Bij botsing met kinderen is het hebben van geduld een eerste vereischte, terwijl men- vervolgens goed doet zich af te vragen, of men zich wel voldoende inspande zich de oorzaken van de houding van het kind in te denken.
Wanneer men geduld heeft ep de oorzaken van botsing in zich zeiven tracht te zoeken, dan valt het wel mee met onze jeugd, die over het algemeen onbevangener dan wij het kunnen, staat tegenover de nieuwe tijden, en de klanken die de toekomst inluiden, vaak beter verstaat dan de ouderdom vermag.
Wanneer wij ons trachten te verplaatsen in het leven en denken van jonge menschen komt wel eens in ons de viaag op of men in ons onderwijs wel op den goeden weg is. Wanneer daar een jongen vecht en worstelt om goede cijfers voor zijn rapport en men gevoelt hoeveel moeite hij heeft met het leeren van al die dingen, die hem weinig belang inboezemen en die hij later in de practijk ook niet meer zal behoeven te kennen, dan gevoelt men het zoo duidelijk dat veel jeugdgeluk moet worden opgeofferd terwille van den onpractischen weg, die naar een goede toekomst leidt.
De eerste vraag, die gesteld wordt bij eene sollicitatie is niet of de candidaat een veerkrachtig lichaam heeft en een flink karakter, maar welke diploma's behaald zijn. En voor het verkrijgen van een diploma is de kennis van rivieren en zijrivieren, van bergketens en bergtoppen nu eenmaal van meer waarde dan de tact om een te maken reis goed practisch in elkaar te kunnen • zetten
Aan de studie moeten dus vele uren besteed worden niet alleen, maar ook moet vaak eenige drang worden uitgeoefend om vooral terwille van de toekomst de studie-uren zoo goed mogelijk te besteden en we kunnen slechts op weinige gevallen wijzen, dat het maken van huiswerk door onze pupillen als een arbeid werd opgevat, die evenveel genot geeft als welke vrije arbeid of welke vrije studie ook.
Er leeft in alle jonge menschen eene neiging tot verzet tegen alles wat op dwang gelijkt, en gezegend worden dan ook in de Louisa-Stichting die leeraren en leeraressen, die bij onze pupillen vóór alles trachten belangstelling en liefde voor een vak te wekken.
Door al hunne krachten te wijden aan het opwekken van die belangstelling verkrijgen zij zonder al te veel inspanning betere resultaten dan zij, die het verkrijgen van parate kennis als doel van hunne lessen beschouwen, want zij maken, dat een opgedragen taak met lust wordt uitgevoerd, en met kracht wordt aangepakt.
Niet anders gaat het bij spel en ontspanning: Valt een spel in den smaak of is het eenè ontspanning van eigen vinding, dan worden alle daarvoor benoodigde



voorwerpen met een zorg behandeld, dat we onwillekeurig de wensch uitspreken, dat ze alles zoo nauwkeurig en netjes mochten bewaren.
We nlogen nu deze zucht om in alles zich zelf te willen wezen, om afkeerig te zijn van' dwang en om zooveel mogelijk aan invloeden van buiten te ontkomen niet altoos even gemakkelijk vinden, we verzoenen ons er mee omdat we weten dat hét juist deze eigenschap is die maakt, dat zich een zelfstandig karakter zal ontwikkelen. Ook voor jonge menschen geldt het, dat ze zelf móeten zoeken en zelf moeten vinden. ;
Wij vleien ons niét met de hoop, dat we het allen naar den zin kunnen maken. In het volle leven ontmoeten we mannen en vrouwen, die door welke omstandigheden dan ook, niet tevreden zijn met de positie die zij op den maatschappelijken ladder hebben weten te bereiken.
In plaats van tot zich zeiven in te kéeren en- zich ernstig af te vragen in hoeverre zij door eigen fouten of door gebrek aan innerlijke kracht of door afwezigheid van natuurlijke gaven zelf mede de oorzaak zijn van hun weinig succes, keuren zij de handelingen van hunne ouders af, die te streng zijn geweest of te goed, te krachtig hebben ingetast of te zwak waren in hunne leiding, geen inzicht hadden in hetgeen de gemeenschap eischt. Deze uitlatingen kunnen niet anders dan hinderen, daar ook deze ouders natuurlijk het goede voor hadden, en gaarne het beste en het hoogste voor hun kroost hadden willen bereiken. Vooral ten opzichte van alles wat onze ouders voor ons deden en soms gaarne hadden willen doen is het plicht zich hunne liefde en toewijding te herinneren en deze niet af te meten naar de bereikte practische resultaten.
En wanneer kinderen soms op onvriendelijke wijze de daden hunner ouders durven beoordeelen, dan kan men een oordeel van oud-pupillen, die het gaarne maatschappelijk wat verder hadden gebracht, steeds begrijpen, op welke wijze het ook geuit wordt. Eene oude Oostersche spreuk zegt: „al wat men onderneemt hangt deels aan 't lot, deels aan des menschen wil. Den gang van 't lot ontraadselt niemand, aan den mensch blijft slechts de daad". Deels door eigen kracht moeten dus ook onze pupillen trachten zich zelf boven de Omstandigheden te plaatsen, en tot het verkrijgen van die noodige krachten, mede te werken, dat is de taak der opvoeding, dat is dus ook de taak der Stichting.
Een krachtige factor voor dien strijd is het aankweeken van idealisme, het leeren liefhebben van al die gevoelens die ons gemoed beheerschen, want „daaruit zijn de gangen des levens".
De verwarrende invloeden van buitenaf kunnen niet beter worden bestreden dan door het innerlijk bewustzijn dat ons leven een zoeken moeten zijn naar hooger licht. Er mogen dan struikelblokken op het pad komen, gedragen door een streven naar hooger, zullen de jonge menschen er minder gauw over struikelen.
Gelukkig de jongen of het meisje, die al deze dingen mag leeren van vader en moeder, gelukkig de kinderen die hunne opvoeding ontvangen van goede ouders, in een goed gezin.
Men moet aan het hoofd staan van eene inrichting, die zich ten doel stelt de



□
opvoeding van weezen en balfweezen, om den slag die jonge kinderen treft bij den dood van een of van beide ouders in vollen omvang te kunnen beseffen.
Te vervangen is de krachtige liefde der moeder nooit, de liefdevolle kracht van den vader kan door niets overtroffen worden.
Maar toch kan men eene opvoedings-inrichting zóó leiden en beheeren, dat er veel goeds van kan uitgaan, van het leven van een wees zal men wel nooit kun-
Een uitstapje
nen zeggen, dat het beschenen en verwarmd wordt door die heldere en verwarmende vlammen, die alleen in het ouderlijk huis hun licht laten schijnen en gevoed worden door reine ouderliefde, maar toch behoeft het leven van een wees niet altoos zwart en" donker te zijn; wie liefde gevoelt voor het kind dat alleen staat, kan veel vergoeden.
G. BOS Hzn.
Louisa-Stichting , 30 Maart 1919.



UIT MIJN PRACTIJK
|||^^gB|IJN eerste kennismaking met de „Louisa-Stichting" ligt in een ver
f /llliilft Het was in het begin van het ^aar 1883 dat ik 6en woning betrok I f=|B^I? in de Nobelstraat. De Prinsestraat was nog niet doorgetrokken en de ll^swIWJS Nobelstraat toonde nog geheel het karakter van- een stille straat in het midden der stad.
Tegenover mijne woning lag een groot huis, dat al spoedig de aandacht van mijne vrouw en mij trok.
Hier zetelde de' „Louisa-Stichting". Van buiten zag het huis zoo net en proper, en de bewoners, groot en klein, loonden een gezonde levenslust. Zij waren zoo gezellig onder elkaar, deden buren nooit overlast en het was een genot te zien hoe de kinderen den directeur en zijne vrouw met eerbied en liefde tegen kwamen.
Af en toe werd mijne hulp, naruurlijk als eerste hulp bij ongelukken, zoo dikwijls voorkomend in een groot gezin, ingeroepen en dan kon ik niet laten mijne vrouw te vertéllen wat een voorbeeld van huishouding deze stichting was. Alles — eetkamer of slaapzaal — was gezellig en kraakzindelijk en de houding der jongens en meisjes tegenover eèa vreemde onberispelijk.
Doch de tijd naderde dat wij onze gezellige overburen zouden missen. De eisch van het stadsverkeer. Den Haag, groeide op onrustbarende wijze, maakte de verbinding van de oude Prinsestraat met de Groenmarkt noodzakelijk en veel, wat het karakteristieke van dat stadsgedeelte uitmaakte, viel onder slopers hamer.
Zoo ook de woning der „Louisa-Stichting".
Wij verloren onze buren wel niet uit het oog, doch spaarzaam hoorden wij van hen, weinig denkend dat wij elkaar zouden terugvinden.
Eenige jaren later, nu vóór 27 jaar, na den dood van mijn collega Dr. J. Kips, den eersten trouwen geneesheer der stichting, kreeg ik een bezoek van den voorzitter der regenten, Mr. Maas Geesteranus, met het doel mij te vragen medicus der „LouisaStichting" te worden. Gedachtig aan onze vroegere overburen en wel denkënde dat de geest,' die in de Nobelstraat had geheerscht, zeker naar het Alexanderplein was mede verhuisd, aarzelde ik geen oogenblik om het voor mij vereerend voorstel van regenten aan te nemen.
En sinds dien heeft er een bizondere band tusschen de „Louisa-Stichting" en mij bestaan.
Ik mag wel zeggen dat ik nooit berouw van mijn besluit heb gehad. Integendeel met de jaren is mijne sympathie voor de Stichting hechter en dieper geworden. En de reden ?
Dat daar met liefde gewerkt wordt aan het groote doel: kinderen tot degelijke menschen op te voeden door woord en daad. En waar het hygiënische-of gezond-



heidsmaatregelen betreft is er steeds geweest een uitnemend werkend contact tusschen de hoofden en den geneeskundigen
Men heeft het voorrecht hier menschen te vinden, die oog en oor hebben om met den minsten omslag het beste te bereiken en het kan wel niet anders of dit zal ook van grooten invloed zijn op hen, die onder dit vaderlijk dak hunne opleiding krijgen.
Praktische paedagogie, ontdaan van schoolsche dogmata, wordt hier beoefend.
Ziekenkamer
Ik behoef er niet op te -wijzen dat wat betreft hygiënische eischen alles in orde is: dat de slaapzalen ruim en goed geventileerd zijn ; dat de gangen en trappen ruim zijn ; dat bij brandgevaar er voldoende trappen naar buiten zijn aangebracht; dat nergens in het gebouw onze reukzin onaangenaam wordt getroffen; dat in voorkomende gevallen er voldoende gelegenheid tot isoleeren bestaat en dal baden aanwezig zijn, die wij hopen dat nu na niet te langen tijd weder veelvuldig zullen gebruikt worden.
D3t de leerkamers der jongens en meisjes, waar ieder zijn eigen tafel heeft, gezellig zijn ingericht; dat er op zolder een goed ingericht lokaal is ter beoefening van handenarbeid, zoodat ik de hoop koester dat op het a.s. jubileum een nummer van het program zal zijn een tentoonstelling van handenarbeid der kweekelingen.
Dat over de voeding met zorg wordt gewaakt -— eenvoudig en doelmatig —



□
en dat de eetzaal, de glorie van het huis, zelfs den minst-hongerige eetlust zou geven, zoo men daar de gereedstaande tafel aanschouwt en nog meer als men daar een ieder aan het werk ziet.
Door dit alles kan ik geen relaas doen van huisepidemiëen of van zware ziektegevallen, om de eenvoudige reden dat zij zich niet hebben voorgedaan; maar wel mag ik zeggen dat de gezondheidstoestand het ideale bijna bereikt. Doch de kinderen worden zorgvuldig nagegaan en van de minste klacht wordt notitie genomen, niet tot in het ziekelijke, maar zooals het in een goed geordend gezin behoort.
En dan kom ik tot de hoofdzaak: m.i. is de „Louisa Stichting" een groot gezin: het is voor allen die er in waren «Het Thuis». En waar dit woord in onze geliefde taal zulk een hartelijke beteekenis heeft, geeft het zoo goed en juist terug het karakter van deze Stichting,
«Een gezonde geest in een gezond lichaam».
Naar geest en lichaam gezond gaan de kinderen de wereld in en velen herinner ik mij, die ik kende als vroolijke, aardige jongens en meisjes en nu over de wereld verspreid, toch den band voelen, die hen aan hun Thuis blijft binden. Een heerlijke getuige daarvan is de periodiek «Correspondentieblad der vereeniging van oud-pupillen der Louisa Stichting».
Vijftig jaar bestaat de «Louisa Stichting»; in stilte is daar, zonder uiterlijk vertoon, goed gearbeid.
Mogen de komende jaren meer en meer het bewijs leveren, dat niet het voornaamste is bij de opvoeding van kinderen in inrichtingen, het goed behartigen der materieele belangen en daarmede te volstaan, daar die behartiging een plicht is; doch dat veeleer de geest, die er heerscht, het voornaamste is. die een veel hooger doel nastreeft en wel om uit het kind een mensch te vormen met een open oog voor alles wat schoon is en welluidt.
Dr. D. L. VAN WELY, Geneesheer der „Louisa-Stichting".











EEN INTERNAAT
|p||jM||s|gN den laatsten tijd beginnen internaten meer en meer de aandacht te Ifetlf lii^l trekken. Men vraagt zich af of het niet wenschelijk is jongelui, die het IPlllPilf oudei"hjk nuis moeten ontberen, bijeen te brengen in speciaal voor hen P^SMIlP^ ingerichte tehuizen. Daaraan zijn onmiskenbaar voordeden verbonden. Men kan een gezinshoofd hebben dat zich geheel en al met de leiding belast van het groote tehuis. De inrichting kan meer hygiënisch zijn en voor ontwikkeling en ontspanning der jonge lui kan op breeder basis gezorgd worden. Is zoo'n internaat niet te groot dan kan er ook een gezegende invloed uitgaan van wie aan het hoofd staat. De goede geest dien hij door de geheele inrichting moet brengen moet dan waken tegen de slechte gevolgen die men dikwijls, en niet geheel zonder grond, ducht van het samenleven van een groot aantal kinderen.
In al deze vormen vinden wij tegenwoordig deze gedachte uitgewerkt. De.£oddaert tehuizen kan men beschouwen als een dag-internaat voor kinderen wier moeders hen tusschen en na de schooluren niet kunnen verzorgen. Het Lyceum te Zeist heeft aan zich verbonden een internaat, dat onder de afzonderlijke leiding van Ds. H. van Dijk staat en velen tot zegen is geweest. Ook voor de marine is een internaat gesticht te Dordrecht. Men kan zich afvragen of ook niet een internaat in een gezonde streek van het land, b.v. te Baarn, waar het zich kan aansluiten bij het nieuwe Lyceum, of te Apeldoorn, wenschelijk zou zijn voor kinderen wier ouders in Indië zijn.
Teneinde mij iets op de hoogte te stellen van de werking van zoo'n inrichting heb ik een bezoek gebracht aan de Louisa-Stichting te 's-Gravenhage, waar de directeur, de Heer G. Bos, mij zeer vriendelijk heeft ontvangen, rondgeleid en alle inlichtingen verstrekt. Van dat bezoek wil ik hier iets mededeelen omdat het mogelijkerwijs de gegevens kan bevatten die anderen bij het overwegen van hun plannen nut kunnen verschaffen.
De Louisa-stichting, eene maconnieke-stichting en genoemd naar prinses Louise, dankt haar ontstaan in eersten aanleg aan een gift van Prins Frederik, geschonken voor deze filantropische werkzaamheid. Het kapitaal vermeerderde op verschillende wijzen en zoo ging het Groot-Oosten over tot het stichten van een tehuis voor kinderen van overleden broeders. De inkomsten worden gevormd uit renten, schenkingen en geregelde bijdragen van alle leden der loges, aangesloten bij het Groot-Oosten. De directeur met zijn echtgenoote zijn de vader en de moeder van dit groot gezin. Het is een imposant gebouw dat aan het Alexanderplein verrijst, een hecht, solied doortimmerd huis dat opvalt door zijn groote doelmatigheid. Links heeft men de kamer waar de meisjes, werken en daaraan grenst een vertrek voor de kleinere kinderen, die er hun speelgoed hebben; wiegjes, ledikantjes, poppenkleeren, al het goedje waarmee onze kleintjes zoo gelukkig zijn ontbreekt er niet. Daarachter vindt



men de keukens en bijkeukens. Rechts vindt men o.a. de kamer van den directeur, die door een deur verbonden is met de jongenskamer, waar de jongelui weer elk aan hun vaste plaats hun huis- en schoolwerk kunnen maken. Hierachter vindt men de huiskamer, waarin piano, muziekinstrumenten, spellen niet ontbreken, net zoo min als eéto gelegenheid om huiselijk een kopje thee te zetten. Een groote eetzaal over de heele breedte van het gebouw, aan den achterkant gelegen, vereenigt weer beide deelen. En zoo vinden de jongelui dus hun huiskamer, hun eetkamer, hun werkkamer, en heeft men door de afzonderlijke meisjes- en kinderkamer het probleem opgelost hoe jongens en meisjes van 6 tot 18 jaar te laten samenwonen in één huis.
En nu de trap op naar boven. Wij zullen minder moeite hebben om hem te bestijgen dan de brave pupil dien ik er aantrof en die, het was in den schoonmaaktijd, bezig was met een paar dienstmeisjes een kastje naar boven te brengen, en dat voor mij meteen het symbool was van den geheelen opzet: de kinderen zijn er lid van een groot gezin en doen ook alles mee wat in een goed gezin door de kinderen gedaan wordt; én het is dus niet te verwonderen dat men in deze keurig nette inrichting toch volstaan kan met een betrekkelijk gering personeel. Maar reeds zijn wij de trap op en in de voorkamers aangeland, de particuliere vertrekken van den directeur en de directrice en hun logeerkamer. De geheele bovenverdieping is door een middenschot in tweeën gedeeld, en links vindt men twee slaapkamers voor de jongens, rechts voor de meisjes. Op de slaapkamer van den directeur komen twee deuren uit, waarvan de een opent naar de jongens-, de andere naar de meisjesgang. Even ingenieus is de oplossing van het probleem, de kinderen in ouderen en jongeren te verdeden. Er zijn nl. twee slaapkamers, elk voor 8 kinderen, en tusschen deze beide in bevindt zich de waschkamer met een vaste waschtafel voor ieder, terwijl kleerenbergplaatsen ook weer zijn in een apart vertrek vóór de slaapkamers. Natuurlijk heeft elk kind zijn eigen kastje dat hij volvoldoende kan sluiten. Maar gelukkig zijn zij goed van vertrouwen en hebben zij niet den indruk dat zij op hun hoede moeten zijn, want ik zag een kastje gemoedelijk open met een brief erin. Bijzonder aardig is de oplossing die men gevonden heeft om de individualiteit van de oudere leerlingen te eerbiedigen. De slaapzaal voor de grootere meisjes is door schotten met een net geel gordijn verdeeld in 8 kleine kamertjes, zoodat ieder meisje, als het ware, haar eigen vertrekje heeft, waar zij haar schilderijtjes, portretten, ansichten, enz. kan hangen.
Ook voor de zieken wordt goed gezorgd, want aan de einden der slaapzalen treffen wij ziekenkamers aan in verbinding met de noodige badkamers. In herinnering aan al de kinderziekten die men in zijn eigen huis doormaakt, vroeg ik den Heer Bos hoe het stond met de gezondheid. Licht toch zou men vermoeden dat de gezondheidstoestand onder weezen en halfweezen iets ongunstiger zou zijn. Maar hij deed niets anders dan mij een verslag laten lezen van Dr. Wely, den geneesheer der inrichting. en waaruit bleek dat de gezondheidstoestand uiterst bevredigend was en dat er nimmer een epidemie in het huis geheerscht had. Helaas zag ik weinig kinderen, maar die ik zag wekten ook wel het vermoeden, dat de eetlust gezond en de levenslust groot was.







Indien ik zoo uitvoerig over het gebouw spreek dan geschiedt dit omdat de oplossing hier gevonden, om gezins- en gestichts leven te vereenigen, toezicht zonder hinderlijke controle gemakkelijk te maken, mij heel gelukkig voorkomt, en bouwers van toekomstige internaten zullen wel doen ook de Louisa-stichting te bezichtigen. Maar het spreekt van zelf dat het niet het gebouw is, maar de geest die door de inrichting waart, welke haar beteekenis uitmaakt, en ik heb dus niet alleen door het gebouw geloopen maar mij van allerlei laten vertellen.
Het belangrijkste is wel dat de Heer Bos volkomen beseft dat hij geen gezin kan geven. Zijn doel omschrijft hij dan ook volkomen zakelijk aldus: >een zoo goed mogelijk surrogaat te leveren van een gezin voor hen, die het gezin ontberen.» Het aandenken aan de ouders wordt levendig gehouden, de band met de familie niet verzwakt, en bij belangrijke keuzen, als bv. die van beroep, de voogd geraadpleegd. Op tal van vragen die ik verder stelde antwoordde de directeur steeds met een vriendelijk lachje: gebeurt dit ook in het gezin? Mogen de jongens wel eens een vriendje bij zich ten eten.» »Mogen zij bij de ouders? »Worden jullie verjaardagen gevierd?« Wat doen kinderen op de jaardagen van vader en moeder? Maar bij deze laatste wedervraag kreeg ik ook de foto te zien van de versierde eetkamer. Komen zij wel terug later als zij de inrichting verlaten hebben? Komen zij ook in het ouderlijk huis te logeeren? Krijgen zij zakgeld? Ja, maar niet ruim.
Natuurlijk vereischt heel wat tact om met zooveel kinderen om te gaan. En is er dan ook iets ernstigs te bespreken dan zal een onderhoud in de kamer van den directeur of een wandeling met hem meer uitrichten dan een standje,, in het volle gezelschap gegeven. En eindelijk moet voor en boven alles voor werk en ontspanning gezorgd worden. En boven op den zolder is dan ook gelegenheid, en hier heeft een gesticht veel voor bóven een klein gezin, om allerlei handenarbeid te beoefenen; en men vindt er net zoo goed timmerwerk als houtslöjd, terwijl ook een fiets bezig was opgehakt te worden en een ander zijn liefhebberij scheen te hebben in electriciteits geknutsel. Ook kan er een behoorlijk voorziene leesbibliotheek zijn en op deze wijs worden ook de leege uren gevuld.
De beroepskeuze staat vrij en zoo bezoekt de leerling na de lagere school de H, B. S. of een instituut of de Kweekschool. Er zijn er die ook hooger onderwijs genieten, maar de middelen laten niet tóe studenten zoo ruim te laten studeeren als wenschelijk is. Godsdienstonderwijs wordt gegeven door predikanten der gemeenten, waartoe de pupillen behooren en zoo bezoeken zij de catechisaties van de Luthersche of Doopsgezinde predikanten of van den Protestantenbond.
Zoo tracht de Louisa-Stichting te zijn een werkelijk tehuis, waarin de Maconmeke geest van breede verdraagzaamheid gevoegd aan strenge zelftucht, volle menschelijkheid geheel tot uiting komt. .
Het ex libris van den directeur vertoont een oude kerk en een dbrpshutt van hoogeboomen omringd. Het is het beeld van de woning in Haren, waar de directeur zijn opvoeding genoten heeft, van zijn vader, dien velen in de omgeving kennen als een rechtgeaard paedagoog en een schoolhoofd in dien heerlijken ouden







□
□
zin, een opvoeder, die de raadsman en vriend van al zijn dorpelingen was. Uit de herinnering aan deze schoolwoning put de directeur kracht. Het voorbeeld hem hier gegeven verwerkelijkt hij in zijn opvoedingsarbeid. De spreuk bij de ex libris is: „Zie dankbaar terug en vertrouwend vooruit '. Het is niet een persoonlijke spreuk, het kan ook de spreuk zijn der schoone stichting. Zij kan dankbaar terug zien op een arbeid van 50 jaar, zij mag met vertrouwen vooruit zien; zij schenkt aan de Nederlandsche vrijmetselaren in Nederland en zijn bezittingen het heerlijk gevoel, van rust, dat hun kind indien het onverzorgd mocht achterblijven, daar een opvoeding zal kunnen ontvangen. Zij geeft aan alle loges, bij het Groot-Oosten aangesloten de overtuiging dat het woord broederschap dat in de Maconnieke wereld zoo vaak gebezigd wordt, geen ledige klank is maar hier is omgezet in levende daad. Misschien ook heeft het welslagen dezer stichting zijn wijdere beteekenis voor onze geheele opvoedingsstelsel, en daarom moge ook hij, die niet tot de eerwaarde orde behoort, bij dit halve eeuwfeest der stichting zijn hartelijke gelukwenschen aanbieden.
R. Casimir.



DE VEREENIGING VAN OUD-LOUISIANEN
Angedenken an das Gute,
Halt uns immer frisch bei Mute.
^^^■^^SOEN men mij vroeg, geachte lezer, U het-een en ander te verhalen vCtpfllSI]' van de Vereeniging van Oud-Pupillen der Louisa-Stichting, toen ging lfeÉIP?§ÉI riet my z°oals he' U gegaan zou zijn, wanneer men U vroeg eens m(m)I|®)S iets te vertellen uit Uw eigen familieleven.'
©^Sè^S? Nietwaar, — gesteld al dat gij geneigd zoudt zijn een vreemde*, een buitenstaander een blik te gunnen in de samenleving van Uw eigen kring — hoe moeilijk moet het U dan somtijds toch nog vallen, hem datgene duidelijk te maken, wat U en den Uwen zoo natuurlijk en zoo vanzelfsprekend voorkomt.
Dat toch, desniettegenstaande, verschillende redenen mij de vrijmoedigheid hebben doen vinden over genoemd onderwerp te spreken, vindt zijn oorzaak in het volgende:
Vooreerst is de familie van Oud-Louisianen zoo uitgebreid, en zijn dientengevolge de beginselen die in haar midden leven zoo algemeen menschelijk, dat ik mij moeilijk iemand kan voorstellen die haar zijn en streven niet zou kunnen waardeeren.
Ten tweede heeft de overweging, dat hij, die dit boek met belangstelling leest, de Louisa-Stichting wel een warm hart moet toedragen, mij over mijn aanvankelijke aarzeling heen geholpen, omdat hij dan ook voor ons al geen vreemde, geen buitenstaander meer is; terwijl ten slotte de veronderstelling gerechtvaardigd was, dat velen die dit lezen, behooren tot de groote Broederschap der Vrijmetselarij, waaruit is geboren de Louisa-Stichting, waaruit wederom onze Vereeniging is



ontstaan — zoodat het vooral voor hen niet moeilijk moet zijn den Louisiaanschen geest te- begrijpen, omdat de groote Broederschap ook op onze Vereeniging haar stempel heeft gedrukt.
Die Louisiaansche geest manifesteert zich het krachtigst in de Vereeniging van Oud-Pupillen der Louisa-Stichting, — geen beter middel dus om U dien geest te doen beseffen, dan door TJ te verhalen van onze Vereeniging, die wel eens de kroon op het werk der Louisa-Stichting is genoemd.
*
Reeds toen wij nog in de Louisa-Stichting onze opvoeding genoten, en de Vereeniging van Oud-pupillen nog niet was opgericht, waren wij het er allen over eens; het was een axioma waaraan niet getornd kon worden.
En wanneer wij «ouderen» onder de Louisianen, wij met onze 17 a 18 jaren, de tijd voelden naderen waarop wij de Stichting zouden gaan verlaten, en wij dan eens ernstig onze toekomst-plannen bespraken, dan bleek, — hoe onze richtingen en aspiratie's ook uiteen liepen — er toch altijd dat ééne ding te zijn waaromtrent bij ons allen groote eenstemmigheid heerschte: Wanneer wij eenmaal de Stichting verlaten hadden mochten wij elkander niet uit het oog verliezen, wij moesten van elkaar blijven hooren, en wij zouden meeleven met elkander's wel en wee, zooals wij tot nog toe, wij kinderen van dat eene Louisiaansche gezin, ons lief en leed gedeeld hadden.
Daar waren wij het allen over eens; dat stond bij ons vast; daaraan kon niet worden getornd.
Dan eindelijk was het groote oogenblik aangebroken, waarop wij de Stichting gingen verlaten.
- Er werd afscheid genomen van onze broers en zusters, met wie wij zooveel jaren hadden samengewoond, en met wie wij te samen waren opgegroeid. Hartelijk werden de handen geschud, goede wenschen werden ons meegegeven, en dan traden wij het rustige witte gebouw uit, dat zoo langen tijd ons «thuis» was geweest.
Nog wat gewuif van handen, en dan viel daar achter ons de groote deur in het slot, en wij stonden een nieuw leven te beginnen ....
* *
Wat bracht dat nieuwe leven ons, en hoe ging het met onze goede voornemens uit de Stichtingsjaren ?
Dat nieuwe leven bleek al spoedig heel wat anders met zich te brengen dan wij hadden verwacht, dan wij hadden gehoopt. De harde werkelijkheid stelde haar eischen, — wij moesten den strijd strijden die jonge menschen wacht, en die des te feller is naarmate men financieel zwakker staat.
Wel was het toen ons een geruststelling te weten, dat de Louisa-Stichting nog



steeds een wakend oog op ons gericht hield; maar toch ,Ieder is de smid
van zijn eigen fortuin", leerden wij in de Stichting, en toen hebben wij pas de werkelijke waarde van dat.woord leeren beseffen.
Het volle leven greep ons; moeiten en zorgen kruisten onzen weg; het werd een worstelen om er boven uit te komen. De harde noodzakelijkheid dwong ons voort; het heilige moeten stond achter ons. Arbeiden was het wachtwoord.
«Een hand die weinig arbeidt heeft een fijner gevoel», zegt Shakespeare.
Was hel wonder, dat in die jaren, toen de harde strijd om het bestaan al onze krachten eischte en ons noodzaakte al onze energie te concentreeren op onzen arbeid, — was het wonder dat in die jaren óns „fijner gevoel" wat afsleet? Was het wonder, dat onze gedachten minder vaak uitgingen naar verleden, waar het héden en de naaste toekomst al onze aandacht vergden?
Zooals het met zooveel jonge menschen gaat, zoo ging het ook met ons: het meer reëele drong het meer ideëele op den achtergrond.
Dat was de oorzaak, dat van onze goede voornémens in den aanvang zoo weinig terecht kwam.
En toch gevoelden wij wel, dat het zoo niet goed was.
* * *
Wij gevoelden dat het zoo niet goed was; wij misten iets. In oogenblikken dat wij tot rust kwamen en tot ons zelf inkeerden gevoelden wij dat heel sterk.
Er was iets verbroken dat niet verbroken had mógen worden, en het was met een zekeren weemoed dat wij terugdachten aan die zorgelooze Stichtingsjaren, die veelal de aangenaamste van ons leven waren geweest.
De oude bekende gezichten kwamen ons weer voor den geest, en we betreurden, dat wij niet met elkaar in contact gebleven waren. Ddn beseften wij pas, hoe noodeloos en hoe ongemerkt wij langzamerhand van elkander waren vervreemd. Nü stonden wij alleen, en we voelden ons eenzaam, omdat er zooveel had kunnen zijn, wat niet was.
Tot ons allen, Oud-Louisianen, kwamen die gedachten vroeg of laat, en des te sterker kwamen die gevoelens bij ons boven, als we toevallig een tijdgenoot uit onze Stichtingsjaren ontmoetten. Dan herinnerden we ons weer duidelijk dat alles van vroeger, en we leefden op als we hoorden hoe het den anderen verder gegaan was; onze belangstelling in elkanders omstandigheden was als vanouds weer even hartelijk als oprecht. Des te grooter was dan onze spijt, dat wij onderling geen voeling gehouden hadden, en dat de oude vriendschapsbanden niet krachtig en sterk waren gebleven.
Vooral ook wanneer wij de Louisa-Stichting een bezoek brachten verlangden wij daar de makkers uit onze jeugdjaren nog eens terug te zien, hen te spreken en de hand te drukken, daar, in ons vroeger thuis, — maar anderen hadden onze plaats ingenomen, en wij moesten ons tevreden stellen met de berichten die wij zoo nu en dan van den een of ander te hooren kregen.



□
Het was een verlangen dat nooit werd voldaan, het was een gemis dat niet werd vergoed.
Neen, toch niet, een kleine vergoeding was er wèl. Het was n.1. van een gewoonte langzamerhand tot „mos'' geworden, dat' de Oud-Louisianen uitgenoodigd werden het St. Nicolaasfeest in de Stichting te komen vieren; en wij die het medemaakten hebben er de aangenaamste herinneringen aan behouden.
Maar toen het Bestuur uit alleszins te respecteeren overwegingen het noodzakelijk oordeelde, deze bijeenkomsten niet meer te doen plaats vinden, werd het vraagstuk voor ons Oud-Louisianen acuut.
* * *
Toen hebben eenigen onzer de gelukkige gedachte gehad een algemeene Réunie bijeen te roepen. Dank zij hun initiatief en de hartelijke medewerking die wij van de Louisa-Stichting en in het bijzonder van de Directie, den Heer en Mevrouw Bos, mochten ondervinden, is die Réuniedag een der gedenkwaardigste geworden in de annalen der Maconnieke opvoedingsinrichting.
De eerste Réunie van de Vereeniging van Oud-pupillen. 1913



Wij schreven toen: Zondag 25 Mei 1913.
Het was prachtig weer, een echte lentedag, dien Zondag, een dag die zelf reeds opwekte tot vreugd; en blijde gestemd zijn we dan ook samengekomen, uit alle oorden des lands, in het goede, oude huis aan het Alexanderplein 15.
In een gewoon gezin verwelkomen vader en moeder hunne kinderen in de woonkamer, de plaats der gezelligheid. Ook wij werden in de huiskamer ontvangen door hen, die destijds de plaats van onze ouders hebben vervuld, n.1. door de Heeren Regenten en de Directie.
Dankbaar herdachten wij, bij monde van den oudste onzer, de mannen en vrouwen van 1869, die medewerkten de Louisa-Stichting op te richten, en die de grondslagen legden van het vele goede dat wij thans nog zien.
Zoo was ons lievelingsdenkbeeld verwezenlijkt. Daar in de Louisa-Stichting, in de ons zoo bekende omgeving, zagen wij elkander terug. Wij ontmoetten elkander om zoo te zeggen „thuis", waar we slechts vrienden en bekenden, geen vreemden om ons heen zagen. We voelden ons weer „kinderen" der Stichting, we voelden ons weer één. Dat moge blijken uit het slot van het Réunie-verslag:
„Een goede dag is te boeken in de geschiedenis der Stichting. Goed, omdat bij de aanwezigen opnieuw warme belangstelling is ontwaakt voor hun oude L. S., goed ook, omdat van het begin tot het einde van het feest een stemming heerschte zooals slechts kan worden verwacht van zusters en broeders, kinderen van Vrijmetselaren".
Onder luiden bijval werd besloten jaarlijks samen te komen, en wel op den Zondag vallend op 24 Mei (de geboortedag der Stichting) of den eerstvolgende na dien datum.
Niet minder instemming vond het denkbeeld geregeld een Correspondentieblad uit te geven, omdat men wel begreep, dat dit het middel was om de slapende belangstelling voor de L. S. weder wakker te roepen, en de band tusschen de Oud-Louisianen inniger te doen worden tot wederzijdschen steun en opbouwing.
* *
Toch waren wij nog niet tevreden met onze Réunie's en ons krantje. Wij wenschten dat ook bij ons het ideëele met het meer reëele hand aan hand zou gaan.
Hierboven werd reeds aangeduid hoe moeilijk in de eerste jaren na het verlaten der Stichting de levenstrijd voor den Oud-Louisiaan is. Terwijl anderen de ruggesteun hebben van hun gezin, van ouders, broeders of verwanten, sjonden wij veelal alleen; dien steun moesten wij althans ontberen.
Wat was natuurlijker, dan dat wij luide een „serrez vos rangs" deden weerklinken, en ons hecht aaneensloten als leden van die eene groote Louisiaansche familie om dat gemis te vergoeden ?
Wat wij vroeger gemist hadden moest thans tot stand komen: een kring van vertrouwde vrienden om ons heen, waarop wij onder alle omstandigheden konden



□
□
rekenen. En mocht onverhoopt een der onzen hulp behoeven, dan was onze spreuk: „Een voor allen, allen voor een!"
Wij rekenden het ons een plicht in dit opzicht de taak der Louisa-Stichting te verlichten.
Om dit doel te bereiken was een behoorlijk geconstitueerde Vereeniging noodig. Het Bestuur zou dan de Vaderzorgen van onze groote familie op zich nemen, en al die broers en zusters kunnen wijzen, langs welken weg en door welken onderlingen steun zij tot hun doel zouden kunnen geraken.
Ziedaar de overwegingen, welke er toe hebben geleid, dat op 24 Mei 1914. de dag der tweede Réunie, de Vereeniging van Oud-Pupillen der Louisa-Stichting werd opgericht.
* * *
Nu in het bovenstaande is beschreven, op welke wijze onze Vereeniging langzamerhand van binnen uit is gegroeid, en welke gevoelens en ideeën haar ten grondslag liggen, behoeft daaraan weinig meer te worden toegevoegd, aangezien daarmede tevens de richting van ons streven is aangegeven.
Het spreekt vanzelf dat er in den loop der jaren, — wij vieren thans bij het 50-jarig bestaan der Louisa Stichting ons 5-jarig lustrum, — meer teekening in ons Vereenigingsleven is gekomen. Zoo werd b.v. een „Weerstandskas" opgericht, en werd op 16 Juni 1917 de Koninklijke goedkeuring verkregen.
Steeds is onze arbeid bezield gebleven door dien geest, uit welken onze Vereeniging is geboren
Het is de geest van in praktijk gebracht Idealisme, — de geest van onze Vaders, — de geest der Vrijmetselarij 1
Dat was de vrucht van onze Maconnieke opvoeding.
Moge aan de Louisa-Stichting de steun, de kracht, en de toewijding geschonken worden, om tot in lengte van dagen haar gèzegenden arbeid te kunnen voortzetten!
B. C. Slotemaker. Red. Corr. bl.



DE MAQONNIEKE SCHEURKALENDER
p||i^^|jg||M duidelijk Ie maken welke roeping de scheurkalender te vervullen |P^!l heeft, is het noodig eenige woorden over "de Vrijmetselarij te zeggen. B Deze wil een cultuur-middel in de wereld zijn; zij wil het mensch-
dom opheffen tot een hooger standpunt, het zooveel mogelijk los^s^> maken van de stof om het naar meer ideale zaken te doen streven. Zij wil kennis verspreiden, de zedenleer verbeteren en ze meer in toepassing doen brengen, zij wil in den mensch zijn verantwoordelijkheidsgevoel tegenover de menschheid doen geboren worden of versterken, het solidariteitsgevoel in de maatschappij ingang doen vinden, eenheid bevorderen, de menschenliefde doen ontstaan of ontwikkelen.
Natuurlijk zoekt de vrijmetselarij naar middelen om dat veelzijdig doel te bereiken. Ook de geringste worden met ingenomenheid aangegrepen, omdat kleine oorzaken wel eens groote gevolgen hebben.
Toen wijlen de Heer M. T. H. Perelaer, den ióen April 1890 in de Loge Hirarn Abiff te 's Gravenhage het voorstel deed om een Magonnieken Scheurkalender uit te geven, begrepen de aanwezige leden dadelijk dat hier een middel gevonden was om invloed uit te oefenen op de maatschappij, het ideaal van eiken weidenkenden mensch. Zij begrepen dat niet-vrijmetselaren daardoor ongemerkt zouden kunnen worden opgevoerd tot maconnieke idealen, betere menschen zouden worden dan zij vroeger waren.
De eerste commissie voor den kalender bestond uit genoemden heer Peeelaer en de heeren A. L. Schmidt Jr. en J. Maurer thans allen overleden, mannen waartegen ik opzie. Voor de tegenwoordige commissie is het werk gemakkelijk, in vergelijking van den arbeid, dien zij te doen hadden. Voor hen was het een nieuwen weg banen, voor ons op den gebaanden weg voortgaan. Toen wij geroepen werden het werk te doen, had de kalender zich al een baan gebroken in Nederland en zijn Koloniën. Ik, als redacteur der spreuken, had maar te zorgen dat de wagen in het goede spoor bleef en den kalender te zuiveren van kleine gebreken: anticlericale uitingen, spreuken in vreemde talen, enz.
Ik liet de groote denkers van het Oosten en het Westen aan het woord, de wijsgeeren, humanisten, de groote ingewijden van alle volken en ook vooral de vele Vrijmetselaren, die eeuwen lang, hun wijsheid hadden verkondigd.
De kortste spreuken acht ik de beste: veel zeggen in weinig woorden was altijd mijn streven. Ik zocht vooral naar korte gezegden, als het ware, geschikt om in marmer te worden gehouwen, zooals de latijnsche auteurs ze gaven en die bij de Nederlandsche schrijvers zoo moeilijk te vinden zijn. Een man van smaak gebruikt geen twintig woorden wanneer hij hetzelfde even goed en sierlijk in vijftien



zeggen kan. Dit is, m.i., een der grondstellingen, waarvan de redacteur van den kalender moet uitgaan. Overbodige woorden verwateren een uitdrukking en maken ze onduidelijk.
Over den inhoud van den kalender heb ik zelden aanmerkingen hooren maken: hier en daar slechts een stem, die zich geen rekenschap wist te geven van de bedoeling, waarmede sommige spreuken gegeven werden.
Des te minder heett de critiek het schild van den kalender gespaard. Het schild is geen bijzaak omdat het noodig is om een goed geheel te vormen. De commissie weet, beter dan anderen, hoe moeilijk het is goede ontwerpen te krijgen en de leek, die het niet weet, is wel eens onverstandig in zijn oordeel. Het lid der commissie, aan wien de zorg voor het schild is opgedragen, heeft een moeilijke taak, die thans met toewijding wordt verricht. Overigens is het onmogelijk iedereen op dit punt te bevredigen. Wat is mooi en wat niet ? M. i. moet het schild eenvoudig zijn, niet te groot en vooral niet banaal. Aan deze klippen is, naar het oordeel der commissie, de vervaardiger van het schild voor de jaren 1918, 1919 en 1920 ontzeild; het vormt een smaakvol, harmonisch geheel. De Loge Hiram Abiff heeft thans een prijsvraag uil geschreven voor het schild der volgende jaren.
Ten slotte een woord over de geldelijke opbrengst van den kalender, welke komt ten bate der Louisa-Stichting. Tot op zekere hoogte een bijzaak, maar omdat de zorg der weezen veel geld vordert, toch ook weer een zaak van groot gewicht.
Van de jaren 1891 tot 1918, was het laagste saldo dat van het jaar 1897 zijnde ƒ 610.88, het hoogste dat van 1918 zijnde ƒ 2150.— Het gezamenlijk bedrag, aan de stichting afgedragen, was ƒ 38.515.275. De oplaag voor den eersten jaargang was 2000 exemplaren, voor den laatsten 3800 en 350 in boekvorm. De kosten van den eersten jaargang bedroegen ƒ 700.—, die van den laatsten ƒ 2100.—.
De hoofd-verschaffer van het saldo is zeker wel de Secretaris-Penningmeester der , ö Commissie. De twee titularissen, met wie ik samenwerkte, heb ik altijd bewonderd. Mijn werk, als redacteur, eenmaal afgegaan en de drukproeven gecorrigeerd zijnde, heb ik eenige maanden vóór mij, gedurende welke ik aan den kalender niet anders, behoef te denken dan om hier en daar spreuken te verzamelen. Maar het werk van den Secretaris-Penningmeester is nooit klaar. Het geheele jaar door heeft hij brieven te schrijven, gelden te ontvangen en uit te geven, bezuinigingen te beramen, waardoor de opbrengst grooter zal worden. Dit alles doet de Secretaris-Penningmeester ter wille der goede zaak, welke hij belangloos dient; en hij doet het met liefde. Dat de Commissie steeds mannen bezitten moge bereid tot het doen van dit nuttig werk, op de wijze waarop dit thans geschiedt.
M. REEPMAKER.
De Commissie bestaat thans uit de Heeren M. Reepmaker, Voorzitter, W. F. R. Anemaat, Secretaris-Penningmeester en S. Bakker.







LIJ halve eeuw is het geleden, dat de Louisa Stichting hare deuren li» opende voor het vaderlooze vrijmetselaarskind. Reeds een halve eeuw f iPÉil voldoet de Louisa Stichting aan hare verplichting, om de werktuigen 7\ |(P#èW? over te nemen, die den overleden minvermogenden medebroeder uit de handen vielen5 opgeroepen tot het E.-. O.-. De 24™ Mei 1919 is wèl een mijlpaal in de geschiedenis van onze inrichting, zoodat er alle reden is even stil te staan, om terug te zien op den afgelegden weg, waarbij we ons afvragen, op welke wijze is alles zoo geworden, als het zich thans aan ons vertoont.
Gedeeltelijk zullen we bij het weergeven van het voornaamste uit de geschiedenis der Louisa Stichting gebruik maken van de mededeelingen, die voorkomen in het gedenkboek, dat uitgegeven werd bij het veertigjarig bestaan, daar deze mededeelingen toen zijn geschreven aan de hand .van gegevens, geput uit het archief.
In 1862 werd in de Loge «L'Union Royale> te 's-Gravenhage voorgesteld, bepalingen te maken tot regeling der bestemming van het zoogenaamd „Liefdefonds" en werd in de eerste plaats gedacht aan een Opvoedingsinrichting voor kinderen van overleden minvermogende Vrijmetselaren. Deze Loge vond in haar streven alle steun en sympathie bij"Z. K. H. Willem Frederik Karel, Prins der" Nederlanden, Grootmeester der Orde.
Op het Groot-Oosten van 31 Mei 1863 werd dit plan in behandeling genomen, en in beginsel goedgekeurd, door het nemen van het besluit: «dat het Liefdefonds bestemd is tot vestiging van een opvoedingsgesticht voor kinderen v_an overleden minvermogende Vrijmetselaren onder nader daaromtrent vast te stellen bepalingen.» •
Tegen dit besluit werden in dien tijd vele bezwaren geopperd. Enkelen meenden, dat direct begonnen moest worden met het toekennen van geldelijken onderstand of bedeeling aan nagelaten weezen, anderen achtten het niet gewenscht, dat de Orde zichtbaar naar buiten werkte, daardoor misschien aanstoot geven en op deze wijze de reeks harer vijanden nog zou vergrooten. Ook werd de vrees geuit, dat de kinderen uit een Mac opvoedingsinstituut na het verlaten van dit gesticht vele moeilijkheden zouden ondervinden in de maatschappij.
Hun, die meenden, dat de Orde van Vrijmetselaren geene gestichten moest oprichten, werd gewezen op het Mac. weeshuis te Stokholm, het gesticht voor weeskinderen te Praag, op de Mac. kweekscholen te Dresden, Leipzig en Göshtz, op de Augusta-Stichting te Berlijn en op vele Engelsche Mac. opvoedingsinrichtingen.
Het Hoofdbestuur was dan ook zóó overtuigd van de noodzakelijkheid der
i
EEN HALVE EEUW



uitvoering van het op het Groot-Oosten van 1863 genomen besluit, dat het in 1864 voorstelde, het Liefdefonds zoo spoedig mogelijk tot een voldoend kapitaal te brengen. Dat voorstel werd in 1864 bij acclamatie aangenomen zonder eenige tegenspraak te ondervinden.
Door de Loges werd evenwel niet die steun en belangstelling betoond, die men met eenig recht voor zulk een schoon doel had mogen verwachten, wat den Heer Noordziek aanleiding gaf een werkje uit te geven ten voordeèle der Stichting,
J. J. Noordziek
waarin dit ontwerp uitvoerig werd uiteengezet, zoodat niemand zich meer kon verschuilen achter de verontschuldiging onbekend te zijn geweest met de plannen van de Commissie, door den Grootmeester benoemd bij besluit van 27 No vember 1865, welke commissie hare eerste vergadering hield op' den 3o8ten December 1865.
Naast de vele Vrijmetselaren, welke in die dagen hunne gaven hebben geofferd op het altaar der liefde mag niet vergeten worden de man, die hoewel geen Vrijmetselaar zijnde, toch onbewust door een grootsche daad reeds logenstrafte de vrees van eenige kleinmoedigen in die dagen, die beducht waren dat de Orde door het in het leven roepen van een gesticht aanstoot zou geven en daardoor de reeks



□
□
harer vijanden zou vergrooten. Zoo dacht zeker de man er niet over, dien ik op het oog heb, de Heer Jean Joachim Gosselin , in leven Commies bij het Ministerie van Koloniën, den 25stea Juni 1865 overleden, die, bijna zijn geheel vermogen nalatende aan de algemeene armen, bovendien eene som van f20000 bestemde ten behoeve van een stichting voof kinderen van minvermogende Vrijmetselaren. Tienduizend gulden moesten besteed worden voor de oprichting van het Gesticht, terwijl tienduizend gulden op het Grootboek moesten worden belegd, rente op rente, voor den tijd van 50 jaar, om na verloop van dien tijd te dienen tot onderhoud dier inrichting. Deze renten zijn met ingang van September 1918 ter beschikking van de Stichting gekomen, waardoor het jaarlijksch inkomen met ƒ 2670 is vermeerderd. Met gevoelens van groote dankbaarheid zal de naam van den Heer Gosselin steeds in de Louisa Stichting worden genoemd.
De uitgave van het werkje van den Heer Noordziek over de plannen der Commissie gaf o.a. de teekening aan, van een te bouwen weeshuis, ingericht en geschikt voor dertig kinderen. Door vergelijking van het aantal weezen in het Buitenland meende de Commissie op ongeveer dit getal nagelaten kinderen van minvermogende Vrijmetselaren te moeten rekenen.
De Heer G. Brouwer, architect van het gebouw der Orde, de ontwerper en teekenaar der plannen, had eene begrooting ingediend ten bedrage van ongeveer ƒ46000. De kosten van aanleg en bouwen meende de Commissie te kunnen vinden uit de eene helft van het legaat Gosselin, uit de te verwachten vrijwillige bijdragen en, zoo die onvoldoende waren, uit de opbrengst van te houden loterijen engeldleeningen, in aandeelen van ƒ100.
De kosten van het onderhoud zouden worden gevonden uit de renten van het bestaande Liefdefonds, van het Maconnieke Fonds voor Leidens-ongelukkigen '), van de in 1864 en 1865 ingekon-en vrijwillige bijdragen, van te wachten giftenen legaten, jaarlijksche bijdragen van Loges en'Leden, inzamelingen in de Loges en de bijdragen tot nu toe opgebracht voor het Liefdefonds.
Cijfers gaf deze commissie niet, meenende dat deze moesten gegeven worden door hen, die later met de uitvoering der plannen zouden worden belast.
Verder werd medegedeeld, dat de Commissie aan den Hoog Eerwaarde den wensch te kennen had gegeven, dat het Hem mocht behagen het Beschermheerschap te aanvaarden over het gesticht en daaraan den naam te verkenen van LouisaStichting, daarbij wijzende op de Augusta-Stichting te Berlijn, ook eenMaconniek weeshuis, zoo genoemd naar de Gemalin van Z. M. den Koning van Pruisen, Br. Wilhelm.
1) Bij de ramp van Leiden was eene som van ƒ 13032 verzameld in de Loges tot leniging der ramp. Bij Resolutie van het Groot-Oosten van 21 Juni 1809 waren die gelden belegd in Hollandsche Schuldbrieven, met het bepaalde doel om daaruit blinde kinderen of andere ongelukkige kinderen van Broeders te steunen. In overeenstemming met deze beschikking gingen deze geelden later aan de Louisa-Stichting over op voorstel van het Hoofdbestuur der Orde.



□
□
De Hoog Eerwaarde gaf aan de Commissie de verzekering, dat hij gaarne het Beschermheerschap aanvaardde over de op te richten Stichting, wanneer dit verzoek bij de Broederschap weerklank vond en ondersteund werd, terwijl hij geene bedenkingen had aan dit instituut den naam «Louisa-Stichting> te geven, daarbij niet twijfelde of ook zijne Gemalin zou ter gelegener tijd gaarne daarvoor hare toestemming geven.
Deze uiteenzetting der plannen, die aan alle Loges werd toegezonden, bevatte tevens vele bepalingen, die nu nog, meer of min gewijzigd, in de Statuten voor komen.
Prins Frederik toonde zich ten zeerste ingenomen met de ontworpen plannen. Hij toonde dit dan ook op vorstelijke wijze. In April 1868 zond Z. K. H. eene circulaire aan alle Loges, waarin mededeeling gedaan werd dat hij, na kennisname van het ontwerp, aan de Commissie teekeningen en plannen had gezonden van een ruim en luchtig, hecht en sterk gebouwd huis in de Nobelstraat, dat, naar het oordeel van zaakkundigen, behoudens enkele aan te brengen veranderingen, voor het aangegeven doel volkomen geschikt was. De Commissie deelde deze meening.
Bovengenoemd pand bood Prins Frederik aan de Broederschap ten geschenke aan, waarbij de kosten van verbouwing zouden kunnen bestreden worden uit de eerste helft van het legaat Gosselin.
Den Loges werd verzocht mede te deelen of zij hare goedkeuring konden hechten i°. aan het aanvaarden door het Groot-Oosten van het door hem geschonken gebouw, 20. aan het aanwenden van de helft van het legaat van wijlen den Heer Gosselin tot het hierboven aangewezen doel.
De Grootmeester drong tevens aan op spoed, Opdat in het volgend Groot-Oosten de zaak in wettigen vorm beslist zou kunnen worden, waarop hij, met het oog op zijnen vergevorderden leeftijd, hoogen prijs stelde, daar hij, als Beschermheer, de Louisa-Stichting nog gaarne gevestigd en in werking zou zien.
Op het Groot-Oosten van 1868 werd in beginsel aangenomen, dat de Orde aanvaardt het door den Grootmeester-Nationaal in 's-Gravenhage aangekocht en tot vestiging der Stichting aan de Orde te schenken gebouw en aanhoorigheden;
.... dat, tot gedeeltelijke bestrijding der onkosten voor verandering en inrichting , gebruikt zal worden de voor de oprichting bestemde helft van het legaat van den Heer Gosselin.
Verder werden alle voorstellen der Commissie aangenomen, en was het bestaan der Louisa-Stichting verzekerd.
De Grootmeester dankte de Broeders voor de genomen besluiten en smeekte Gods zegen af op het werk, waarvan in die Vergadering de grondsteen was gelegd. Namens zijne Gemalin betuigde hij hare groote ingenomenheid haren naam te zien verbonden aan dien der Stichting, en deelde hij mede, dat de Beschermvrouw / 3000 beschikbaar stelde voor de gedeeltelijke aanschaffing van het meubilair.
Verder bracht hij dank aan de Commissie voor hetgeen zij met zooveel ijver had verricht en benoemde het eerste college van Regenten.



Tot Voorzitter van het College werd benoemd Br.-. J. J. F. Noordziek, die zooveel voor de oprichting der Louisa Stichting deed en zonder wiens medewerking de plannen zeker niet zoo krachtig waren doorgezet.
Den 25 September 1868 verzond het eerste College van Regenten eene circulaire, waarin het mededeelde, dat de werkzaamheden voor de nieuwe inrichting in
J. J. Gosselin
die mate vorderden, dat de inwijding in 1869 zou kunnen geschieden. Van die gelegenheid maakten Regenten gebruik om een beroep te doen op de offervaardigheid van de Leden der Orde, in het vast vertrouwen, "dat aan die roepstem allerwegen zal worden gehoor gegeven.
Dat dit vertrouwen niet werd beschaamd blijkt uit de circulaire, in Maart 1869 verzonden, waarin werd medegedeeld, dat eene voldoende som was bijeengebracht voor het aanschaffen van meubilair voor een tiental pupillen, en dat de inkomsten van dien aard waren, dat een zevental pleegkinderen voorloopig kon



worden opgenomen. Verzoek om opname werd vóór i April ingewacht bij den Secretaris van het College.
Tot directeur werd benoemd de Heer K. Veeger van Purmerend, die in het laatst van April het gebouw in de Nobelstraat met een zevental kinderen betrok.
In dit gebouw had, in tegenwoordigheid van den Beschermheer en van een groot aantal genoodigden, op den 24sten Mei 1869 de inwijding plaats der LouisaStichting.
De uitnoodigingen waren zoo verdeeld, dat de geheele Nederlandsche Broederschap vertegenwoordigd was. Ook de vertegenwoordigers der Buitenlandsche Loges en Groot-Oostens waren aanwezig, zoomede een deputatie uit het Dag. Bestuur der Gemeente 's-Gravenhage, bestaande uit de Heeren Gevers Deynooï, burgemeester en Vaillant en Van der Kemp, wethouders.
De Heer J. J. F. Noordziek hield eene toespraak, waarin hij naging op welke wijze de Louisa-Stichting was tot stand gekomen.
Onder orgelmuziek werden in eene korte pauze eerst de directeur en directrice, daarna ook de kinderen binnen geleid en aan den Beschermheer voorgesteld, waarbij de Heer Noordziek verklaarde, dat Regenten de zorg voor deze kinderen op zich namen en de belofte uitsprak, dat zij noch hunne opvolgers het vertrouwen in hen gesteld zouden beschamen.
De Heer Veeger hierna het woord verkrijgende, legde de verklaring af, dat hij en zijne echtgenoote zich gelukkig achtten als directeur en directrice werkzaam te kunnen zijn, daarbij aan de Broederschap de verzekering gevende, dat zij al hunne krachten zouden wijden aan het welzijn der pupillen.
De Grootmeester richtte nu eenige woorden tot elk'der kinderen in het bijzonder, vervolgens tot Directeur en Directrice, aan wier zorg hij de kinderen opdroeg en het vertrouwen uitsprak dat beiden zouden beantwoorden aan de verwachting, die de Orde van hen koesterde.
De Heer Noordziek verkreeg nu weer hetiroord. Hij dankte den Koninklijken Beschermheer voor al hetgeen deze deed voor de Louisa-Stichting, terwijl Zijne geëerbiedigde Gemalin lof en hulde werd gebracht voor de welwillendheid, waarmede Zij toestond, dat Haar naam aan de Stichting werd verbonden.
Ook aan het Dagelijksch Bestuur der Gemeente 's-Gravenhage werd dank gezegd voor zijne tegenwoordigheid; de jonge instelling werd aanbevolen in de belangstelling der overheden.
Den vertegenwoordigers van Mac. lichamen werd verzocht mededeeling te doen van de inwijding der Louisa-Stichting en haar aan te bevelen in de Loges die zij vertegenwoordigden.
Namens den Grootmeester verklaarde toen de Voorzitter van het College van Regenten de Louisa-Stichting, staande onder Beschermheerschap van Z. K. H. Prins Frederik der Nederlanden, te zijn geopend en ingewijd.
Nadat de Beschermheer Zijne voldoening had te kennen gegeven over hetgeen hij had gehoord en gezien, en Zijnen dank had betuigd aan de Broeders, die zooveel hadden gedaan om de inrichting in het leven te roepen, sprak hij namens



□
□
Zijne gemalin, die tot haar leedwezen verhinderd was aanwezig te zijn, Zijne beste wenschen uit voor den bloei en het welzijn der Stichting.
De Heer Gevers Deynoot, burgemeester der Gemeente, verzekerde, dat het Gemeentebestuur trotsch was op het verrijzen van deze instelling in de Residentie en dat het steeds bereid gevonden zou worden hulp en bijstand te verkenen, wanneer dit noodig mocht zijn.
Alle aanwezigen teekenden vervolgens eene oorkonde, die tot op dezen dag de bestuurskamer der Stichting versiert.
Hiermede was eene plechtigheid afgeloopen, die eenvoudig maar indrukwekkend was.
Reeds den eersten dag van haar bestaan was het de Stichting gegeven te kunnen toonen, dat zij in de toekomst veel zegenrijks zou kunnen doen. Het zusje van een der opgenomen jongens kon niet aanwezig zijn, omdat ze thuis zat bij hare stervende moeder. Wat moet voor deze vrouw de doodstrijd verlicht zijn door de wetenschap, dat de kinderen bij haar heengaan achter bleven onder de bescherming der Stichting. Behoeft nog te worden gezegd, dat deze instelling voorzag in eene bestaande behoefte? Deze kinderen der weduwe vroegen niet vergeefs om hulp en steun.
Langzamerhand begon dan ook de sympathie voor de Stichting levendig te worden en ondervond zij onverdeelden bijval en krachtdadigen steun. Te Deventer Vormde zich een damescomité tot het houden van eene verloting, met subcomité's te Vlissingen en te Utrecht. De opofferingen van tijd en moeite van deze dames werden met dit gevolg gekroond, dat zij een bedrag van ƒ2832,50 aan den Thesaurier der Stichting ter hand konden stellen.
De vijf Amsterdamsche Loges hielden eene verloting, die ƒ2505,87 opbracht, de Voorzitter der Loge te Dordrecht, de Heer A. J. Schouten richtte een loterij op die ruim ƒ 500 opbracht. In verschillende plaatsen werden concerten gegeven, waarvan de opbrengst was ten bate der Stichting. Onder de bijzondere giften mag niet onvermeld blijven een som van ƒ5000, geschonken op den dag der inwijding door den Grootmeester, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan Van de afdeeling van den Meestergraad.
De Loge «De Ster in het Oosten» besloot haar Loefton-Fonds, ten behoeve van kinderen van Vrijmetselaren, groot ƒ3071,07 over te dragen aan de Louisa-Stichting.
Bij de inwijding had een der Broeders eene som gegeven van ƒ 500, later kwamen meerdere belangrijke giften in.
Op deze wijze kwam er reeds het eerste jaar een fonds bijeen, dat ingeschreven werd op de Grootboeken der Nationale Schuld.
Het College van Regenten, getroffen door zooveel medewerking, betuigde bij rondschrijven van 12 Juni 1869, zijn hartelijken dank aan al diegenen, die op daadwerkelijke wijze van hunne sympathie hadden doen blijken.
Er was reden tot dankbaarheid. De Stichting ontbrak het in de eerste jaren van haar bestaan niet aan krachtigen steun. Was men begonnen met zeven kinderen, reeds het tweede jaar van haar bestaan werd dit getal gebracht op tien, en het



□
□
jaar daaropvolgend op vijftien pupillen, en uit het vierde jaarverslag blijkt, dat de financiën het opnemen van twee en twintig kinderen toelieten.
«De werkzaamheden met betrekking tot de zaken van het inwendig beheer waren talrijk,» zeggen Regenten op bladz. 24 van het eerste verslag over de LouisaStichting. En, wordt hieraan toegevoegd, «moge men dit al kunnen zeggen van iedere nieuwe Stichting, waar alles nog moet ontstaan, toch zal het inwendig beheer der Stichting wel steeds moeilijk blijven, als gevolg van hare eigenaardige inrichting.»
Na vijftig jaren kan getuigd worden, dat de samensteller van het eerste jaarverslag dit zeer juist heeft ingezien; de individuëele behandeling der pupillen eischt nog steeds, dat dikwijls eene beslissing gevraagd wordt voor kleinigheden, kleinigheden evenwel van dien aard, dat zij op den goéden gang van zaken een grooten invloed uitoefenen.
Krachtig heeft het eerste College van Regenten de zaken aangepakt, waarvan riu nog de goede gevolgen gevoeld worden.
Met waardeering wordt hier gedacht aan de medewerking van den eersten directeur, den heer K. Veeger, en zeer is het te betreuren, dat een man, van wien zoo groote kracht uitging, en die alle gaven had voor het geven van eene goede opvoeding aan de kinderen, voor leiding en terechtwijzing bij hunne oefeningen, zoo kort stond aan het hoofd der inrichting. Slechts zeven jaar "was hij directeur, hij overleed den i5<len April 1876 in den ouderdom van 38 jaar.
De Heer van Geest, zijn opvolger, bleef slechts drie jaar in de Stichting en liet bij zijn vertrek (bladz. 4, elfde jaarverslag) bij Regenten meer de herinnering achter van een welgezind en braaf man, dan van iemand, die de noodige geschiktheid bezat, om met beleid de Stichting te besturen en met wijsheid en ervaring de karakters van jongeüeden te vormen en toezicht te houden op hunne studiën.
Regenten verzwegen dan ook niet (bladz. 7, verslag 11) dat zich in den aanvang van 1879 een zekere geest van ontevredenheid bij sommige pupillen had vertoond, welke de bezorgdheid van Regenten bijzonder opwekte.
Met behulp van den Heer Hempenius, den derden directeur, gelukte het, dien geest te doen wijken en brak weer een goede tijd aan voor de Stichting.
Ook al om den geest in de Stichting te verbeteren besloten Regenten, door ervaring geleerd, geen binnenmoeder meer aan te stellen, daar deze betrekking steeds aanleiding gaf tot eigenaardige moeilijkheden. Door het zoeken naar meerdere hulp buitenshuis kwam men hieraan tegemoet.
Daar zich de behoefte had laten gevoelen aan eenige vertrekken voor zieken, werd in 1880 een gebouw in den tuin gezet, dat dienst zou doen als ziekenhuis. Dit gebouw bevatte twee ziekenkamers, oppassersvertrekken en was voorzien van waterleiding en badtoestellen. Het geheel was een geschenk van den Hoogen Beschermheer der Stichting, die daardoor een hernieuwd bewijs gaf voor zijne groote liefde voor de Inrichting.
Al mocht de Stichting zich in de algemeene sympathie verheugen, toch lezen we in het jaarverslag van 1880 reeds,, wat Regenten nog zoo dikwijls moeten



herhalen: «En neemt de Stichting in oogenschouw, onderzoekt en stelt U op de «hoogte, hoe de kinderen die daar verpleegd worden, worden opgevoed en onderewezen, en we houden ons overtuigd, dat Uwe giften ons in de ruimste mate «zullen toevloeien.»
In 1881 trof de Stichting een groote slag, door den dood van haren Beschermheer. Met weemoed wordt in het verslag daarvan melding gemaakt. Het is hier niet de plaats om na te gaan wat deze Broeder al deed voor den bloei en het welzijn der Orde. Men behoeft echter geen Vrijmetselaar te zijn om dezen telg van het Huis van Oranje te kunnen eerenen liefhebben.. Dr. J. ten Brink zegt: «Te beschrijven wat hij in de laatste vijftig jaren voor zijn Huis en zijn Vaderland geweest is, zal. wel aan niemand gegeven worden. Het Nederlandsche volk eerde hem als een rechtschapen vorst, wiens daden in het openbaar en in het bijzonder leven den stempel droegen dier merkwaardige woorden, tot zijnen broeder, den Prins van Oranje, gesproken tijdens den slag bij Leuven: «Ehrlich wahrt am langsten!» Met dit woord kan het vier en tachtig-jarig leven van Prins Frederik worden geschilderd. Geen volksbelang, geen edel plan, geen persoonlijke verdienste in wetenschap of kunst, die niet door hem werd gesteund en beschermd. Hij was een vijand van geruchtmakende eerbetuigingen en daarom zal men wel nimmer weten, wat hij in stilte deed voor ongelukkigen en zwaar beproefden. Dat zijn doorluchtig voorbeeld niet tevergeefs tot ons spreke! Dat zijn vlekkeloos leven ons beziele tot daden in zijnen geest, dan zullen we niet hebben te blozen, wanneer de Muze der historie ons herinnert aan
PRINS FREDERIK DER NEDERLANDEN.»
Zijn naam zal voort blijven leven in onze Orde, voor altoos zullen namen van Prins Frederik en Zijne Doorluchtige Gemalin H. K. H. Prinses Louisa in de Louisa-Stichting met dankbare herinnering worden genoemd,
In 1883 werden door de Gemeente 's-Gravenhage onderhandelingen aangeknoopt met het Bestuur der Stichting over den verkoop van een groot gedeelte van den tuin, dat de gemeente behoefde tot het doortrekken van de tegenwoordige Prinsestraat. Het College nam geen genoegen met het bod door de gemeente gedaan, en besloot na ingewonnen advies een rechterlijke uitspraak af te wachten.
Tijdens deze onderhandelingen stelde de Loge «La Vertu» te Leiden aan het Hoofdbestuur voor: «een nauwkeurig onderzoek in te stellen naar de wenschelijkheid van het verplaatsen der Stichting naar een andere stad, met het verzoek hierover rapport uit te brengen op het a. s. Groot-Oosten.
Het Hoofdbestuur stelde dit verzoek in handen van het College van Regenten, en verwees later in zijn antwoord naar eene circulaire van het College. Hierin werd in de eerste plaats gewezen op de acte van schenking van het gebouw van Prins Frederik , die verklaarde de schenking te doen, ten einde het vaste goed hetwelk daarvan het onderwerp uitmaakt, te doen dienen tot blijvende vestiging van het opvoedingsgesticht voor nagelaten kinderen van minvermogende Vrijmetselaren,,



zoolang het aan het Groot-Oosten overtuigend blijkt, dat deze Stichting aan het doel der Oprichting en den geest der Orde beantwoordt.
Nog leest men daar: «En verklaarden \le beide comparanten, de Heeren Van Westpalm van Hoorn van Burgh en Noordziek, de voornoemde schenking te aanvaarden, overtuigd, dat het Groot-Oosten zich ten plicht zal stellen de bestemming door Z. K. H. aan het vaste goed gegeven, zoolang dit mogelijk blijkt te zijn, te handhaven en die dus niet dan in de uiterste noodzakelijkheid te laten varen en het geschonken gebouw tot een ander einde te bezigen.
Hieruit blijkt dus, naar de meening van Regenten ten duidelijkste, dat het de bedoeling en de wil van den edelen Schenker is geweest, de Louisa-Stichting in deze plaats en in dit gebouw te vestigen en gevestigd te houden.
Ook in de beginselen, vastgesteld op het Groot-Oosten van 7 Juni 1868 wordt onder sub III gezegd: Van de Regenten moeten drie te 's-Gravenbage wonen. Nog kwam hierbij, dat Regenten het voorstel zeer voorbarig noemden, daar de onderhandelingen met de gemeente nog hangende waren, en dus plannen van verhuizing van invloed zouden kunnen zijn op den prijs.
«La Vertu» had ook gewezen op den minderen prijs van sommige levensmiddelen in kleine plaatsen, maar daar staat tegenover, dat die plaatsen de gelegenheid missen, om de kinderen tot zeer verschillende maatschappelijke betrekkingen op te leiden. Regenten meenden dan ook verplaatsing naar een kleinere stad te moeten ontraden.
Op het Groot-Oosten van 1885 werd eene Commissie benoemd om een beredeneerd verslag uit te brengen over de verplaatsing der Stichting en over wijzigingen in de Statuten.
Leden van die Commissie waren de Heeren: Dr. G. J. Dozij, Voorzitter der Loge „La Vertu". Dr. L. J. EgELiNG, ) ->; .
IJ. Ykema. ( Regenten der Stichting.
C. J. J. H. van Kempen , Vertegenwoordiger der Loge „ Prins Frederik " te Koeta Radja.
W. D. J. van Meeteren Brouwer, oud-Secretaris der Loge „Fides Mutua" te Zwolle.
H. W. E. Stuwe, Lid der Loge „Willem Frederik" te Amsterdam.
Mr. A. H. van Tienhoven, Voorzitter der Loge „Acacia" te Rotterdam.
Later werd in de plaats van laatstgenoemde, die de benoeming niet aannam, aangewezen Mr. J. B. van Osenbruggen, Lid der Loge „La Flamboyante" te Dordrecht.
Met eenparige stemmen besloot de Commissie als hare overtuiging uit te spreken, dat de Stichting niet moest blijven in het gebouw in de Nobelstraat. Nog daargelaten of verplaatsing buiten den Haag niet in strijd zou wezen met de bedoeling van den vorstelijken Gever van het gebouw, meende de Commissie, dat voor zulk



□
□
eene verplaatsing in alle gevallen zeer deugdelijke gronden zouden moeten aangegeven zijn, en deze bestaan volgens de overtuiging- der Commissie niet. Met zes tegen ééne stem werd dan ook besloten, het Groot-Oosten aan te raden, dat de Stichting te 's-Gravenhage gevestigd blijve. Het voorstel van «La Vertu» werd op het Groot-Oosten van 1886 afgestemd.
Inmiddels had de Gemeente een definitief bod gedaan voor een stuk van den tuin, groot 6 aren en 80 centiaren, ten behoeve van de doortrekking van de Prinsestraat, van / 30000. Hoewel dit volgens deskundigen ongeveer de waarde was van den grond, meende toch de rechtskundige adviseur, dat de Gemeente ook gehouden was het verlies te vergoeden, daarin bestaande dat het gebouw veel van zijn doelmatigheid had verloren, want niet alleen dat de tuin voor het doel niet meer geschikt was, maar ook het ziekenhuis zou geheel moeten vervallen.
Den 27sten Januari deed de Arrondissements-rechtbank uitspraak en veroordeelde de gemeente tot het geven van eene vergoeding van ƒ32643,20, behalve het betalen van de kosten van het proces.
Het driehoekig stukje grond aan de overzijde van de aan te leggen straat werd nu verkocht voor ƒ5500, terwijl het gebouw met den overgebleven tuin aan enkele bouwondernemers werd verkocht voor ƒ60000.
Het College van Regenten had dus na verkoop van het gebouw in de Nobelstraat te beschikken over een kapitaal van ƒ 98000 en kon daardoor zijnen wensch verwezenlijken, een opzettelijk voor hun doel ingericht gebouw te bezitten. (Bulletin 1886, bladz. 70.)
Na gehouden besprekingen hechtte het Hoofdbestuur zijn goedkeuring aan het besluit der Regenten, eene prijsvraag uit te schrijven, nadat eerst de eischen, die men aan eene nieuwe inrichting moest stellen, waren bepaald.
Om alle deskundigen in de Loges in de gelegenheid te stellen mede te dingen of hun oordeel er over uit te spreken, zonden Regenten deze prijsvraag met alle nadere inlichtingen aan alle Loges.
Mededeeling werd gedaan, dat de jury van beoordeeüng zou bestaan uit de Heeren J." H. Kromhout, generaal-majoor, inspecteur van de Genie en L. H. Eberson en J. C. van Wijk, architecten te Arnhem en te Rotterdam. (Mag. Weekblad 20 Dec. 1886.)
In alle Loges werd deze prijsvraag besproken, terwijl de behandeling ervan voor velen een reden was tot het rondzenden van eene circulaire, waarin de bezwaren tegen de plannen van Regenten werden uiteengezet, en voorstellen werden gedaan tot wijziging.
Bij rondschrijven van 12 Maart 1887 gaven Regenten een algemeen antwoord op de circulaire van deze Loges.
De voornaamste griet was wel, dat men het plan voor 32 kinderen te klein vond, men noemde die ruimte «veel te eng», het getal «te gering». Men wenschte een «veel grooter getal» en sprak zelfs van 2 x 32 pleegkinderen, ja wenschte zelfs eene inrichting voor 75 weezen.
Veel was hier niet op te antwoorden, daar de Statuten, goedgekeurd op het



Groot-Oosten van 1886, in art. 16 bepalen: «Het maximum der in het gesticht op te nemen kinderen is 30». (Bulletin 1886, bladz. 328.)
Dit maximum van dertig kinderen is niet willekeurig genomen. Wil men de Louisa-Stichting doen blijven wat zij is, zoo schreven Regenten, een opvoedingsgesticht, dan moeten de kinderen staan onder onmiddellijk toezicht van directeur en directrice, daartusschen mogen geen «binnenvader», geen «binnenmoeder» of «linnenmoeder» plaats nemen. Een goede opvoeding wenscht de Orde aan kinderen van overleden Broéders te geven, waarbij niet allen naar ééne formule worden behandeld, maar met ieders persoonlijke eigenschappen rekening wordt gehouden.
De wensch een opvoedingsgesticht te houden, was de eenparige wensch van al de leden der in 1885 benoemde commisie voor het ontwerpen van nieuwe Statuten; en het College van Regenten was het daarmede zoo eens, dat het in zijne ontwerpstatuten drè bepaling overnam zonder eenige opmerking. Ook het Hoofdbestuur vond dit maximum het juiste, blijkens zijn voorstel aan het Groot-Oosten om dit vast te stellen, en niemand heeft daartegen ook maar eenig bezwaar gemaakt, maar één woord gezegd. (Bulletin 1886, bladz. 334.)
Dat niettemin de wensch om de Stichting zoo mogelijk aan meer kinderen ten goede te doen komen bij allen levendig was, blijkt uit het voorstel der Commissie, zoowel door Regenten als door het Hoofdbestuur overgenomen, om, wanneer de finantièn het toelaten of bijzondere omstandigheden het wenschelijk doen zijn, pleegkinderen boven het getal 30 tijdelijk aan de huiselijke opvoeding van Vrijmetselaren toe te vertrouwen.
Anderen hadden bezwaar tegen de geraamde kosten, die naar hunne meening' te hoog waren. Het College, overtuigd dat die bezwaren kwamen van deskundigen, verzocht dezen hunne teekeningen in te zenden, die dan zeker in ernstige overweging zouden worden genomen. Regenten zouden zich verheugen, wanneer uit de in te zenden plannen bleek, dat een werkelijk goed gesticht, voldoende aan de gestelde eischen, voor aanmerkelijk minderen prijs kon worden verkregen.
Honderd en een en veertig plannen kwamen in, zoodat het niet gemakkelijk was hieruit eene keuze te doen. De jury van beoordeeling had eene moeilijke taak. De eerste prijs werd verworven door de Heeren J. Stok & Zoon te Rotterdam, de tweede door den Heer M. A. de Zwart te Voorburg. (Bulletin 1887, bladz. 67).
Na veel overleg met de Jury en na rijp beraad kwamen Regenten tot het besluit het eerst bekroonde ontwerp te kiezen.
Bij eene publieke aanbesteding bleek, dat ook de laagste inschrijver bleef boven de begrooting, wat Regenten aanleiding gaf den bouw bij onderhandsche aanbesteding op te dragen aan de Heeren Muller en Drooglever Fortuin te Rotterdam. Deze vatten den bouw krachtig aan, zoodat in het najaar de eerste steen kon worden gelegd.
Regenten meenden, dat dit met eenige plechtigheid behoorde te geschieden en noodigden den Grootmeester uit deze taak op zich te willen nemen. Wegens afwezigheid van den Grootmeester nam de Heer Mr. A. M..Maas Gkesteranus,



Gedeputeerd Grootmeester en Regent der Stichting, die taak welwillend op zich. In tegenwoordigheid van vele genoodigden werd bijgaande oorkonde ingemetseld onder passende toespraken en het gezang der kinderen.
Inmiddels was het gebouw in de Nobelstraat ontruimd, en was de Stichting verhuisd naar het Bezuidenhout 14. Vóór nog deze verhuizing plaats had, nam de Heer Hempenius ontslag als directeur der Stichting, wegens eene benoeming aan de Rijksopvoedingsgestichten te Alkmaar. Hij werd opgevolgd door den Heer J. M. Kosten, die met zijne Echtgenoote ruim vijftien jaren aan het hoofd der Stichting gestaan heeft.
Toen de kinderen op den 2osten Augustus 1888 van hunne zomervacantie terug kwamen, kon het nieuwe gebouw betrokken worden. Het bestuur, van meening, dat dit in gebruik nemen in allen eenvoud moest geschieden, had aan een inwijdingsfeest niet gedacht.
Aangenaam werd het evenwel verrast op den oden September daaraanvolgende, toen Regenten, samengekomen voor eene vergadering, ontvangen werden door eene deputatie uit oud-pupillen. Deze deputatie geleidde Regenten naar de eetzaal, waar een veertigtal Oud-verpleegden hen wachtte.
Daar werd het bestuur een vaandel aangeboden, dat in de bestuurskamer der Stichting eene blijvende plaats gevonden heeft.
Na het betrekken van het gebouw aan het Alexanderplein nam het leven in de Stichting die richting aan, waarin het tot heden nög wordt geleid.
Vele vrienden, die de nieuwe woning met een bezoek vereerden, prezen de doeltreffende , maar eenvoudige inrichting en niet het minst den overvloed van licht en lucht, waarin zij zich mag verheugen (Jaarverslag 1888), en in het jaarverslag 1889 deelen Regenten mede, dat het gebouw zeer goed aan de verwachting beantwoordt.
Het 25-jarig bestaan der Stichting werd op den 26ste" Mei 1894 op recht huiselijke wijze herdacht.
Hoe gaarne hadden Regenten .alle vrienden en vriendinnen der Louisa-Stichting uitgenoodigd daarbij tegenwoordig te zijn, maar dat liet de ruimte niet toe. Hetaan. tal uitnoodigingen kon niet anders dan zeer beperkt wezen. Behalve alle oud-Regenten en vele oud-pupillen, waren de beide Grootmeesters G. Vas Visser en S. M. Hugo van Gijn tegenwoordig. Na een hartelijk welkom van den directeur, hield de oudpupil Herman de Groot een feestrede, die getuigde van den sterken band, die er tusschen Louisa-Stichting en hare oud-pupillen bestaat.
Bij deze gelegenheid ontving de Stichting een fraaie Lipp-vleugel ten geschenke, tengevolge van de oproep door Br.-. Zegers Veeckens, redacteur van L'Union Fraternelle, in dit tijdschrift geplaatst. De oud-pupillen boden Regenten een paar kristallen, met zilver gemonteerde inktkokers op zilveren plateaux ten geschenke aan, terwijl ook Directeur en Directrice een blijk van waardeering ontvingen.



□
□
Nadat de Voorzitter van het College van Regenten, de beide Grootmeesters en een der oud-Regenten nog hunne gevoelens hadden weergegeven, begon het feestelijk deel van het programma, en werd het geheel besloten door een opgewekt bal.
Het was vooral de Heer A. M. Maas Geesteeanus, die in deze nieuwe omgeving nieuwe banen zocht voor de opvoeding in de Louisa-Stichting. De Heer Egeling, wiens krachten hem op zijnen hoogen leeftijd niet meer veroorloofden de leiding van de Stichting in het nieuwe tijdperk van haar bestaan te blijven voeren, legde zijne taak neer. De Heer Maas Geesteranus nam die over. In het nieuwe gebouw werden nieuwe, ruime paedagogische beginselen in praktijk gebracht de Stichting begon in werkeldkheid meer te beantwoorden aan hare bestemming, d.i. aan de idee: «Opvoedingsgesticht voor nagelaten kinderen van minvermogende Vrijmetselaren». Aan dien naam hechtte de Heer Maas Geesteranus groote waarde; niet een we/dadtgaeidsiiaichting,' maar een opvoedtngsinnchtïng moet de Louisa-Stichting zijn, was steeds zijn woord.
In het verslag van 1889, waaruit bovenstaand genomen is, vindt men verder eene memorie, die de Heer Maas Geesteranus kort voor zijnen dood aan den Secretaris overhandigde. Hierin ontwikkelde hij de toekomstplannen, zooals hij die zich voor de Louisa-Stichting gedacht had.
Met diepen weemoed herdenken Regenten de groote verdiensten van hunnen hooggeachten Voorzitter en herhalen, wat namens het College op zijn graf werd gezegd: «Zoolang de Stichting bestaat, zal de nagedachtenis van Broeder Maas Geesteranus in eere worden gehouden en zijn naam met eerbied worden genoemd.» (Verslag 1899.)
De aanvragen om plaatsing vermeerderden dan ook steeds, zoodat in 1895 Regenten zich verplicht zagen eene circulaire te zenden aan alle Loges, met verschillende opmerkingen. In de eerste plaats werd aan alle Logebesturen gevraagd, zich goed op de hoogte te stellen of er werkelijk behoefte bestaat aan de opneming, en van het al of niet daarvan hunne aanbeveling afhankelijk te stellen. De aanleiding tot dit verzoek was, dat er wel eens op aandrang van aanbevelende Loges, die dringende noodzakelijkheid aanvoerden, pleegkinderen zijn opgenomen, van wie later bleek, dat zij, volle weezen zijnde, zelf, of de nog levende -moeder middelen genoeg bezaten om in hunne opvoeding te voorzien.
Het getuigde voorzeker van een groot vertrouwen in de Stichting en hare Directie, dat men zelfs voor kinderen, die niet tot de minvermogende behooren, de opvoeding aldaar verkiest boven die in eigen huis of in eenige particuliere inrichting, doch men vergete niet, dat de Stichting is bestemd voor kinderen, in wier opvoeding niet door eigen middelen kan worden voorzien. De plaatsing van een pleegkind, dat niet minvermogend is, is een onrecht — om niet te zeggen een diefstal — gepleegd jegens de velen, voor wie plaatsing wordt gevraagd en voor wie de Stichting uitdrukkelijk is opgericht.
Plaatsing te moeten weigeren aan kinderen, die behoefte hebben aan steun, is voor Regenten steeds in hooge mate onaangenaam, wat vooral bleek in 1890,'toen



□
□
opname gevraagd werd voor de kinderen van een vroegeren Regent, die steeds met kracht ijverde voor den bloei der Stichting. Er waren toen dertig kinderen opgenomen, zoodat de Statuten meerdere opname verhinderden. Men nam het Regenten toen kwalijk niet van de Statuten te willen afwijken, zoodat de plaatsing niet meer werd verlangd toen eenigen tijd later, door vertrek van eenige pupillen, opname mogelijk was.
Het bestuur der Stichting, door ervaring overtuigd van de behoefte van een maconnieke opvoeding voor kinderen van niet-minvermogende Vrijmetselaren, raadde de Loges aan, de handen ineen te slaan tot stichting van een speciaal maconniek opvoedingsgesticht, waarin de kinderen van macons en niet-leden der Orde op gelijken voet tegen betaling opgenomen zouden kunnen worden. Deze inrichting zou zich bij welslagen, waaraan haast niet viel te twijfelen, zelve kunnen bedruipen.
De Loge <De Drie Kolommen» trachtte te komen tot eene vereeniging tot opvoeding van kinderen, die ten doel zou hebben, een tehuis te verschaffen aan ■ kinderen van 6—18 jaar, van welke gezindheid dan ook, maar bij voorkeur van Vrijmetselaren. Vele Vrijmetselaren, die* naar Indië vertrekken of daar verblijf houden, klagen, dat zij geene gelegenheid kunnen vinden, waar zij met vertrouwen, zonder vrees voor de toekomst, hunne kinderen kunnen achterlaten of heenzenden.
En deze kinderen en bemiddelde weezen zouden dus van de nieuwe inrichting kunnen profiteeren. Bereids had men de nieuwe Stichting de St. Jans-Stichting ■ gedoopt.
Deze Loge had evenwel weinig succes, waardoor de Heeren Th J. Koentz en J. Maurer zich niet lieten afschrikken. Door hunne bemoeiingen werd in 1899 algemeen eene circulaire verspreid, geteekend door de Heeren G. Vas Visser, S. M. Hugo van Gijn en J. H. de Groot, om steun voor eene nieuwe inrichting, ingericht naar het plan, ontworpen door de Loge de Drie Kolommen. Algemeene steun werd gevraagd, terwijl ieder, die tien gulden stortte, of veelvouden daarvan, geacht kon worden gerechtigd te zijn tot medewerking aan de vaststelling van Statuten enz.
Zeer is het te betreuren, dat ook deze pogingen niet zijn geslaagd, daar eene inrichting voor betalenden een zegenrijken arbeid had kunnen volbrengen. Waar een directeur en een directrice zouden werken onder controle van een Bestuur, hadden ouders of familie geen vrees behoeven te hebben voor onvoldoende voeding, slechte ligging, gebrek aan toezicht op studie, ze hadden overtuigd kunnen zijn van de goede leiding, waaronder zij hunne kinderen achterlieten.
Ontwerp-statuten werden in die dagen algemeen rond gezonden, en hoewel men bijna genaderd was tot de uitvoering der plannen, waarvan het resultaat zou geweest zijn, dat men voor bemiddelde kinderen geene vergeefsche pogingen meer had behoeven te doen bij de Louisa-Stichting, konden toch ook deze pogingen niet tot een gunstig einde worden gebracht.
In het jaarverslag van 1897 wezen Regenten nogmaals op de bepaling, dat de Stichting is bestemd voor minvermogende kinderen, en werd tevens herhaald, dat



□
de Maconnieke verdiensten van den vader wel degelijk gewicht in de schaal leggen bij de beoordeeling van de voorwaarden, die de opname wettigen. Kinderen van een Broeder, die trouw mede arbeidde, kunnen meer aanspraken doen gelden dan de kinderen van Broeders, die nooit de Loge bezochten, en wier familie na hunnen dood zich herinnerde, dat de overledene Vrijmetselaar was.
Den 2osten Augustus 1898 was het tien jaar geleden, dat het nieuwe gebouw werd betrokken. Regenten meenden dien dag stil te laten voorbijgaan, maar een veertigtal Broeders der Loge Hiram Abiff was van tegenovergestelde gevoelens, en verzocht Regenten op dien dag eene Commissie uit hun midden te willen ontvangen. Tijdens de vergadering op dien datum ontvingen Regenten van de kinderen een bloemstuk, terwijl de Heeren Maurer, de Menthon Bake en BSr , afgevaardigden der Loge Hiram Abiff aan het Bestuur als herinnering aan den tienden verjaardag van het gebouw het levensgroote portret van onze welbeminde Koningin aanboden, als symbool van het gezag, van plichtsbetrachting en gehoorzaamheid aan de wetten des lands, door eiken Vrijmetselaar hoog te houden. En daarnevens, aldus de woordvoerder van deze commissie, behoort het portret van de hoogvereerde Koningin-Moeder, Moeder en Dochter, zooals wij ze "ons immer samen denken. De Heer Mr. A. W. Baron vajj Ittersum bood Regenten de portretten aan, van Prins Frederik der Nederlanden en zijne gemalin Prinses Louisa, Beschermheer en Beschermvrouw der Stichting, namens H. K. H. Prinses van Wied, geb. Prinses Marie der Nederlanden. De voorzitter sprak namens allen een woord van diepgevoelden dank, wat kan de Stichting meer op prijs stellen dan de portretten van de Leden van het Huis van Oranje, waaraan de Orde in het algemeen groote verplichtingen heeft, dan het portret van den vroegeren Beschermheer der Stichting, die zoo'n krachtigen stoot gaf aan de oprichting ervan.
Deze feiten wijzen alle op eene steeds groeiende sympathie voor de LouisaStichting.
Op eigenaardige wijze gaven van deze liefde voor het werk der Stichting in de laatste jaren eenige Loges blijk, die alle bewoners der Stichting in een der zomermaanden voor een of twee dagen te logeeren vroegen.
Onder geleide van directeur en directrice werd dan de reis ondernomen, en steeds stonden bij aankomst de gastheeren hunne neefjes en nichtjes op te wachten. Op recht prettige wijze werd dan de dag doorgebracht, en was de reis te ver, zooals * dit het geval was te Utrecht, Nijmegen, Arnhem en Groningen, dan werden allen des nachts bij verschillende familie's ingekwartierd en werd er een dag'aan vastgeknoopt.
Deze dagen hebben het dubbele voordeel, dat de Loges de kinderen der Stichting leeren kennen en den geest waarin zij worden opgevoed, de kinderen leeren den band kennen, die hunne vaders eens verbond aan de leden der Loges.
Den 22sten Juni 1901 werd tot directeur der Louisa-Stichting benoemd de Heer F. B. Rijkmans, die deze betrekking in Augustus daaropvolgende aanvaardde Reeds in 1903 nam Mevrouw Rijkmans ontslag als directrice, daar hare gezondheid niet toeliet hare betrekking verder naar behooren te vervuilen. Daar Regenten



□
□
den Directeur gaarne' in zijne betrekking wilden handhaven, benoemden zij Mejuffrouw J. B. Dammerman tot Directrice der Stichting. Met veel ijver en toewijding kweet zij zich van hare taak, en beantwoordde daardoor ten volle aan de goede verwachtingen, die het Bestuur van haar koesterde.
De Heer Rijkmans, meenende dat een langer verblijf in de Stichting voor zijne Echtgenoote niet wenschelijk was, diende om die reden bij het College van Regenten zijn ontslag in, dat Regenten, die de redenen billijkten, hem verleenden onder dankzegging voor alles wat hij voor de Stichting gedaan had.
Tijdelijk stond nu Mejuffrouw Dammerman, aan het hoofd der Stichting. Met hoeveel tact zij zich ook van haren taak kweet, toch meenden Regenten dien toestand niet lang te moeten laten voortduren en benoemden in April 1905 den Heer G. Bos Hzn. tot Directeur, die nog aan het hoofd der Stichting staat.
Hoe doelmatig ook in den aanvang ingericht, toch bleek in den loop der jaren, dat enkele wijzigingen in de bestemming der lokalen noodzakelijk waren.
Het gymnastieklokaal werd ingericht tot een prettige gezellige huiskamer, de kamer voor huisvlijt werd kinderkamer, een mooi werklokaal werd op den zolder afgeschoten, de Regentenkamer werd kamer van den Directeur en door een deur met de aangrenzende jongenskamer verbonden.
Een der kamers aan de voorzijde van het gebouw werd ingericht tot Regentenkamer.
Door het aanbrengen van eene centrale verwarming (stoom), later veranderd in eene warmwaterverwarming, is het temperatuurverschil tusschen de verschillende lokalen en de gangen, niet zoo grbot meer als voorheen wat aan den algemeenen gezondheidstoestand ten goede is gekomen.
Het geheele gebouw, thans ook voorzien van electrisch licht, ziet er nu recht huiselijk uit. De samenleving in onze opvoedingsinrichting komt het samenleven in een groot gezin zéér nabij.
Met ingang van 1 Maart 1907 had Mejuffrouw Dammerman ontslag gevraagd als Directrice. Met ingang van dien datum trad Mevrouw A. C. Bos—Sachs als Directrice op. Daardoor kreeg men den ouden toestand weer terug, dat Directeur en Directrice gehuwd waren, en kwam men weer eene schrede nader tot het doel der Stichting, het vormen van een groot gezin.
Steeds er op bedacht om den band tusschen de Loges en de Louisa-Stichting te versterken, richtten de Regenten in het najaar van 1906 een schrijven tot de werkplaatsen in Nederland en in Oost- en West-Indië, met verzoek een harer Leden aan te willen wijzen als Correspondent der Stichting, die dan belast zou zijn hare belangen in de Loge, meer in het bijzonder te behartigen.
Dit schrijven werd met groot succes bekroond. Bijna in iedere Loge, verklaarde een der Leden zich bereid, die taak op zich te nemen.
Den 23 Februari 1908 had in het gebouw der Stichting eene vergadering plaats



van Correspondenten, die samen waren gekomen om door onderlinge besprekingen te komen tot eendrachtig samenwerken. Een van de voorstellen was, het College van Regenten te verzoeken, om ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan der Stichting een gedenkboek uit te geven, waarvan de opbrengst ten bate der Stic'uting zou komen.
Regenten hebben volgaarne aan dat verzoek voldaan, en gesteund door veler welwillende medewerking, een gedenkboek uitgegeven bevattende de lotgevallen der Stichting, gedurende veertig jaren.
Heeft de uitslag dier uitgave, beantwoord aan de verwachtingen ? Eerlijk gezegd: Neen. Het debiet er van is gebleven, beneden de verwachtingen, die men er redelijkerwijze van had mogen koesteren. Toch heeft die uitgave er toe medegewerkt om de Stichting in breederen kring bekend te maken, en de Leden der Orde in staat gesteld zich een duidelijk beeld te vormen van het leven en werken in de Stichting. De belangstelling in, en de Liefde voor de Stichting is er door toegenomen.
Van die zijde beschouwd, kunnen. Regenten met genoegen terugzien op dat 40-jarig gedenkboek
Onuitwischbaar is de herinnering aan 24 Mei iqoq gegrift in de harten van allen die op dien dag, en op zeer vele voorafgaande en volgende dagen in allerlei vormen en velerlei bewoordingen getuigenis hebben willen afleggen van hunne groote belangstelling.
Dit feest, het herdenken van het 40-jarig bestaan der Stichting, met groote spanning te gemoet gezien, met groote toewijding voorbereid, met de meeste nauwkeurigheid geregeld, staat met gulden letteren gegrift in de annalen onzer Stichting.
In den namiddag van dien dag werd in 'de met planten en bloemen smaakvol versierde eetzaal eene zeer druk bezochte Receptie gehouden, waarbij door verschillende Broeders vele hartelijke woorden gesproken werden, alle getuigende van groote belangstelüng in het welzijn der Stichting, sommigen daaraan parende woorden van vriendelijke herinnering aan hetgeen zij in de Stichting hadden ondervonden. Namens het College van Regenten en Regentessen dankte de Voorzitter Br. J. M. Pynakker HoRDijk allen die door hunne tegenwoordigheid op dit feest hadden doen blijken van hunne belangstelling, en daardoor hunne instemming bewezen hadden, met de opvoeding in de Stichting gegeven.
's Avonds vulde een groot aantal gasten, daartoe uitgenoodigd door de RegelingsCommissie, de groote zaal van het Kurhaus, daartoe door de Directie kosteloos ter beschikking gesteld, om te luisteren naar en te genieten van de uitvoering van een met groote zorg en veel smaak samengesteld programma. Het feest werd besloten met een allergezelligst bal.
De Dames en Heeren die, óf deel hebben uitgemaakt van de regehngs-commissie öf werkzaam waren met het verlotingscomité in de regeling van de tentoonstelling der prijzen, eerst in Amsterdam, daarna in den Haag zullen zeker hierin hunne grootste voldoening vinden, dat hunne zoo zeer gewaardeerde bemoeiihgeh resul-
□
□



taten hebben opgeleverd, die de Stichting sedert ten goede gekomen zijn, en ten goede zullen blijven komen.
De opbrengst toch der verlotingen bedroeg ƒ23000, waarvan / 18000 bestemd werd ,voor stamkapitaal, waarvan de rente zou besteed worden ten behoeve van die pupillen die de Stichting verlaten en wier familieleden niet in staat zijn hen bij te staan bij de voltooiing hunner studiën.
Regenten, die het steeds betreurd hadden, zelfs met den besten wil, slechts in geringe mate hulp te kunnen verkenen, waren gelukkig, dat ze door vorming van dit fonds — het Oud-pupillenfonds — in staat gesteld zijn grooter steun te verkenen, waar die noodig mocht zijn.
Sedert dien tijd toch kunnen zij jaarlijks een bedrag van ƒ800 voor dat doel besteden.
Het Oud-pupillenfonds is een gezegend resultaat van den arbeid der Commissie, die zich gevormd' heeft om het veertig-jarig jubileum der Stichting niet onopgemerkt te laten voorbijgaan.
De onkosten verbonden aan de restauratie der slaapzalen, de voorziening er van met Engelsche ledikanten, en het vervangen van de primitieve waschgelegenheid door waschtafels van gebakken vuurklei werden op uitdrukkelijk verzoek van de Commissie van verloting bestreden uit een deel van het bedrag dat zij als opbrengst der verloting aan Regenten ter hand stelde.
Nog een tweetal geschenken werd de Stichting bij haar 40-jarig jubileum aangeboden nl. een keurig eikenhouten ameublement voor de huiskamer ter vervanging van het oude, dat door het jarenlange gebruik, dat er van gemaakt is, in minder gunstigen toestand. begon te geraken, welk geschenk haar werd aangeboden door de Oud-Pupillen, en eene piano in de^ plaats der oude, die volgens sommigen een rammelkast dreigde te worden, volgens anderen het reeds was, met welk geschenk de Brs. Correspondenten de Stichting zeer verblijdden.
Den 25 Mei 1913 had voor de eerste maal een samenkomst plaats van OudPupillen, waarop besloten werd een Vereeniging op te richten, en door het uitgeven van een Correspondentieblad, den onderüngen band te versterken.
Regenten verheugd, dat door de Oud-Pupillen de behoefte werd gevoeld elkander óp geregelde tijden te ontmoeten, stelden gaarne op den Zondag na 24 Mei, de Stichting ter beschikking van hunne Oud-pleegkinderen.
Regenten wonen de jaarlijksche bijeenkomsten voor een gedeelte bij en verheugen zich steeds in de toenemende bloei dier Vereeniging.
Nadere bijzonderheden vindt men in dit feestboek elders vermeld. Alleen zij hier nog even medegedeeld, dat Br. J. M. Pijnacker Hordijk, toenmalig Voorzitter van Regenten, werd verzocht als Beschermheer der Vereeniging van Oud-Pupillen op te treden, aan welk verzoek bereidwillig werd voldaan. Br. G. Bos, de Directeur der Stichting, werd in die zelfde bijeenkomst benoemd tot Eerelid.
Zooals uit verschillende jaarverslagen gebleken is, heeft het steeds in de bedoeling



gelegen van Regenten om hun werkkring uit te breiden. Met de weinige middelen die hun daartoe ten dienste stonden, hebben zij gedaan wat ze konden.
Naar mate echter het tijdstip naderde, waarop de rente van het legaat Gosselin zou vrijkomen, werden in de Vergadering van Regenten meermalen de plannen • besproken om meerdere uitbreiding te geven aan het arbeidsveld der Stichting, en dat wel volgens het denkbeeld van haren vroegeren Voorzitter Br. A. M. Maas Geesteranus, ontwikkeld in het jaarverslag van 1899.
Daar de middelen om hunne plannen te verwezenlijken, ook mèt de rente van het legaat Gosselin zeer beperkt bleven, besloten Regenten met de uiterste voorzichtigheid te werk te gaan. Aanvankelijk kwamen zij Weduwen, die voor hare kinderen opname verzochten in de Stichting, indien aan die aanvragen niet dadelijk kon worden voldaan, te gemoet in de kosten van de opvoeding, door een gedeelte dier kosten voor rekening van de Stichting te nemen, en de kinderen te laten verblijven onder moeder's •vleugelen, in de meeste gevallen de beste vorm van gezinsverpleging die men zich denken kan.
Die plannen, zijn zooals in het verslag van 1918, elders in dit werk afgedrukt, is vermeld, uitgevoerd in twee gevallen, aanvankelijk met het gewenschte succes.
Ook wordt aan een viertal Oud-pupillen, thans extern, eene subsidie verleend ter voltooiing hunner studiën.
Naar mate de geldmiddelen hen daartoe in staat stellen, zullen Regenten in dien geest werkzaam blijven, en hun arbeidsveld uitbreiden ten bate van kinderen van Brs. het E O. ingegaan.
Maar zooals gezegd, steeds zal door hen in het oog worden gehouden, geen stappen te doen tot verdere uitbreiding, indien zij er niet van overtuigd zijn, dat de metalen daartoe vereischt, aanwezig zijn, opdat de kinderen in de Stichting opgenomen, geen schade zullen lijden.
Den 11 en November 1917 werd in de Stichting eene vergadering gehouden met de Brs. Correspondenten, in hoofdzaak ter bespreking van de moeilijke omstandigheden waarin de Stichting verkeerde, tengevolge van den oorlog, waarvan ook in onze inrichting de gevolgen maar al te zeer werden gevoeld.
De woorden daar gesproken, o.a. door onzen Br. Directeur, die een nitvoerig verslag gaf van het bedrijf in de Stichting en van de kosten daaraan verbonden zijn blijkbaar in goede aarde gevallen. Op die vergadering is opnieuw gebleken dat een woord, gesproken uit het hart, steeds in andere harten weerklank vindt. Hulp is er gekomen van alle kanten zelfs boven verwachting, die ons in staat stelde het werk in de Stichting ongestoord voort te laten gaan tot op dezen dag.
In korte trekken is hier weergegeven hetgeen in een tijdsverloop van eene halve eeuw in de Stichting is geschied, door haar is gedaan in het belang van de aan hare zorgen toevertrouwde kinderen.
Als aan alle menschenwerk, zullen ook aan het werk der Stichting fouten kleven , maar het stemt Regenten en Directie dankbaar, dat bij de Leden der Orde, de Stichting een telkens grooter plaats inneemt ; dat de belangstelling in haar



werk telken jare toeneemt; dat de vruchten van haar werk met grooter waardeering worden gadegeslagen, dat in één woord de Stichting zich verheugen mag in de sympathie van de Leden der Orde, zich openbarende in eene toenemende bereidwilligheid om te helpen en te steunen, daar en zoo dikwijls de Stichting een beroep doet op hare vele vrienden.
Zoo staat de Stichting op het punt haar gouden feest te vieren. Is het wonder dat Regenten aan den vooravond van dat feest, een blik werpen in het verleden en met grooten weemoed gedenken aan die Regenten, die een vorig-jubileum met hen vierden, en sedert het E. O. zijn ingegaan, nl. de Brs. Koentz, Stemfoort, van de Velde en Pijnacker Hordijk.
Hunne nagedachtenis zal steeds in de Stichting door allen in eer worden gehouden, en dankbaar worden herdacht. Hun werk wordt voortgezet in hun geest, met dezelfde liefde en toewijding die hen steeds gekenmerkt heeft, in vrede liefde en eensgezindheid.
Moge het de Stichting goed blijven gaan, zij in staat gesteld blijven, haar gezegend werk voort te zetten en uit te breiden ten bate van de kinderen onzer overleden Brs.
8 Maart 1919. G- c- VISSER.



(UITTREKSEL UIT DE NOTULEN EENER LOGE IN 1969)
J|^^^^^)1KRNA bracht de Br.-, redenaar verslag uit van de feestelijke herdenyil||§Éiy king van het 100-jarig bestaan der Louisa-Stichting, bij welke plechSl^^SlN ''gheid hij als afgevaardigde der Loge tegenwoordig was geweest. ÏB(IÉɧMPi *""et 'eesli te den Haag in het nieuwe Logegebouw gehouden, werd ^m*~/&~-^^) bijgewoond door de vertegenwoordigers van ongeveer 300 Nederl. en Nederl. Indische Loges, en door den H.\ E.\ W.-. met een enkel woord geopend, waarna alle aanwezigen geestdriftig het oude, bekende Ordelied aanhieven.
De Br.-, feestredenaar nam toen plaats bij den gebroken kolom, en gaf den aanwezigen een historisch overzicht van de Louisa-Stichting, waaruit spr.-. het volgende resumeert.
Opgericht in den jare 1869, toen de toenmalige Grootmeester Prins Frederik een gebouw voor dit doel beschikbaar stelde, en met gelden welke bijeengebracht waren voor die Broeders, die door de buskruitdamp te Leiden verliezen geleden zouden hebben, waarna bleek dat geen der Leidsche broeders eenig nadeel had ondervonden, was de L.\ S.\ begonnen met de verzorging op zich te nemen van 7 weezen van overleden Broeders, welk getal zich regelmatig had uitgebreid, ook zelfs nadat het oude Gebouw op het Alexanderplein waar de 50-jarige herdenking had plaats gevonden, en waarin voor 30 weezen plaats was, vol geworden was, zoodat op dit oogenblik 217 weezen en halfweezen door de L.-. S.\ opgevoed en verzorgd werden.
Tot ongeveer 1922 hadden Regenten zich houdende aan de Statuten, slechts kinderen opgenomen van 6—14 jaar welke(/pupillen verzorgd werden tot hun 18e jaar. Gelukkig had de Broederschap, ongeveer in dat tijdperk ingezien, dat de poorten wijder moesten worden opengezet, en had men de leeftijdsgrens naar beneden verlegd tot 2, naar boven tot 21, later tot 23 jaar.
Men begreep, dat op hun 18e jaar de meeste verpleegden nog niet maatschappijrijp waren. Wel werden sommigen ook reeds vroeger, bij hun studie wat geholpen door een fonds voor oud pupillen, maar feitelijk waren zij door de L.\ S.\ ontslagen en stonden zij ook niet meer onder haar toezicht. Na de revolutiedagen van 1920, werden de poorten door Regenten zooals gezegd wijder geopend, en had de wenschelijke, ja, noodige uitbreiding plaats, een uitbreiding, jarenlang tegenhouden door de spreekwoordelijke zuinigheid der Hollandsche Broeders.
De verplichte bijdrage, die voor iederen bij een Loge aangesloten Broeder, in 1919 nog geen halve cent per week bedroeg, werd verhoogd tot tien cents per week, en verder ontving de L.\ S.\ veel legaten en giften van die Broeders, die gelukkig begrepen, dat geld verwerven: Kracht, geld goed bewaren: Wijsheid, maar geld goed uitgeven: Schoonheid is. Maar toch deden Regenten wat hun dacht dat Mac.-, plicht was, en nam men bijv: in April 1919 op één avond de verzorging van zes jongens op zich, hoewel er eigenlijk geen geld voor was, gedachtig aan
EEN TOEKOMSTDROOM



□
□
het woord: Zum Guten fehlt nie das Geld, nur die Lust, overtuigd dat door den broederlijken zin en het goede hart der Broeders de „Lust" wel zou komen (applaus.) Wétende, dat er nu werkelijk geld noodig was, stroomden de giften en gaven toe, en kwamen de Broeders met de gulle harten en de gevulde handen, om de kinderen van die werklieden, die de werktuigen uit de handen hadden moeten leggen,hulp en bijstand te verleenen: nü was er periculum in mora.
Zoo ging geleidelijk de Stichting in groei en bloei vooruit.
Een reuzengift van een bijzonder weldadigen Br.-, wiens naam in gouden letteren prijkt in de door hem gestichte gebouwen, maakte het Regenten mogelijk, twee nieuwe inrichtingen in het leven te roepen. Eén bevat de jongens van 6—12 jaar en de meisjes van 6—23, samen een 15-tal verpleegden; hel andere nieuwe Gebouw geeft plaats aan 15 jongens van 12—23 jaar, en zoo werd hiermede een ideaal verwezenlijkt, zooals daar vorige directeuren reeds werd voorgestaan. Het oude Gebouw op het Alexanderplein werd ingericht als crèche voor 40 kinderen onder de zes jaar. De overige verpleegden werden allen in gezinsverpleging ondergebracht.
Aan den meermalen uitgesproken wensch van vele niet minvermogende Brs.*., die na hun overlijden voortzetting der opvoeding hunner kinderen begeerden in mag.-, geest, kon pas later gevolg gegeven worden, toen het Regenten mogelijk gemaakt werd, door erflatingen en giften daartoe in staat gesteld, een tweetal nieuwe inrichtingen te openen, waarin die kinderen werden opgenomen, waarvoor betaald werd. Ook deze beide nieuwe gebouwen bieden plaats ieder aan 15 weezen en halfweezen, in dezelfde verhouding als de beide andere gebouwen. De kinderen zelf kennen het onderscheid niet, en ze genieten ook precies dezelfde verzorging en opleiding. In de vijf diverse gebouwen der Stichting worden dus op dit oogenblik (Mei 1969) verpleegd 100 kinderen; de 120 overige aan de zorg der L.\ S.'. toevertrouwde pupillen zijn. in verschillende plaatsen, waar Loges gevestigd zijn, onder dak gebracht, en zij staan daar onder toezicht van eenige Logeleden, welke van hun bevindingen en handelingen verantwoording verschuldigd zijn aan het College van Regenten.
De feestredenaar memoreerde nog uit oude notulenboeken, hoe velen der broeders in den ouden tijd, zoo omstreeks den wereldoorlog, dikwerf alleen oog hadden voor de finantieele zijde der zaak, maar hen de ethische, de paedagogische, de maconieke kant van het vraagstuk der weezenverzorging gematigd koud liet, totdat na dien wereldramp de groote opbloei der Orde in ons vaderland en daarbuiten plaats greep. Hij releveerde het verblijdende feit, dat er in Nederland alleen nu 250 Loges met volledigen werkkring gevestigd waren, tellende tesamen 15000 manlijke leden; zooals bekend, waren de onder het Groot-Oosten der Nederlanden opgerichte Loges voor zusters, na een kwijnend bestaan, sinds lange jaren verdwenen.
Gelukkig was de toekomst der L.\ S.\ meer dan verzekerd. Finantieele zorgen kent zij nu niet meer! Alle kracht kan gewijd worden, om de Mag:grondgedachte bij de opvoeding tot haar recht te doen komen. Hij voorspelde de L.\ S.-. een schoone toekomst en wenschte haar alle heil, zegen en voorspoed!



□
□
Hierna bood de feestcommissie, die zich in den lande gevormd had, namens de moeders een vacantiekoloniehuis aan, waar de aan de zorgen der I,.-. S.\ toevertrouwde weezen en andere kinderen van moeders hunne vacanties konden doorbrengen. Vele andere sprekers voerden nog het woord, deputaties van oud-verpleegden, van het Mac.-. Studiefonds, van het Weduwen- en Weezenfonds, met welke vereenigingen de L.\ S.\ altijd zoo heerlijk samen had gearbeid, van Broederband, van het Tehuis voor oude Broeders, enz. enz., teveel om op te noemen, waarna de broedermaaltijd in het Logegebouw plaats vond.
's Avonds gezellig samenzijn, opgeluisterd door muziek en zang, voornamelijk door oud-pupillen, totdat het einde van dit schoone broederlijke feest gekomen was".
De A.\ Mr.-. dankt den spreker voor zijn uitvoerig verslag.
J. A. v. Ketel.