J&agerl#J&ti.3tqffmann, van BeipseJ. Jïscher.3be.
^buerido . ïiosloievski.
Zftauptmann. Xsalstöi. %op tNaeJf%^Aacterlmck. delz2sle<Adam
Dnternationah JMbemleziitg
verzameld door R. BREVIER
ALMELO. W HILARIU5 Vfc*



NATIONALE BIBLIOTHEEK
GESCHENK VAN
DEN HEER A. J. VAN HUFFEL
DEN HAAG.
@ 30367 - '41 -K 983



















Internationale Bloemlezing







Zooals 
£agerlöf 9ierre £oti Ooffmann Cervantes <Van<Deyssel 9isc&er Mm 9oe Querido Qostoievski Oauptmann Volstof ■ <Gop Waeff fllaeterlinck Adam
Jnternationale Of Ot Qloemleiing
versameid door 9t. 'Brevier s öerste Serie
Almelo ■ W. Qilarius Wj/r. - 1915







INHOUD.
LAGERLÖF, Irna met de witte handen. 1
PIERRE LOTI, Mijn schoonste liefde . 13
HOFFMANN, Elna Wölner 23
CERVANTES, Uit: „Don Quichotte van
Cervantes" 33
VAN DEYSSEL, Poëtisch Proza ... 43
FISCHER, Oudervreugd 51
ALLEN POE, De geheimzinnige Endemie
op Montmartre 65
QUERIDO, Uit: „De Genieën der
Eeuwen" 77
DOSTOIEVSKI, De menschlievende
moordenaar 85
HAUPTMANN, De drinkende Klok . 95
TOLSTOÏ, Het heilige Huwelijk ... 107
TOP NAEFF, De doodstille Getuige . 117 MAETERLINCK, Uit: „Acalvaire en
Anisette'' 127
VILLIERS DE L'ISLE ADAM, De Zwarte
Mefisto 139







SELMA LAGERLÖF
Irna met de witte handen.







Waarom luidden de klokken niet? Waarom verzamelden de vrouwen van Hodeke zich niet, en waarom kwamen de gezellen niet samen bij Rodekal om te dobbelen en te drinken? Waarom zweeg de nachtegaal, hoewel de hemel vol sterren stond?
De knapen gehoorzaamden hun moeders en kropen stil in bed. „Irna met de witte handen is gestorven", fluisterden zij elkaar toe. Wie was Irna met de witte handen? Zij wisten het niet. En de vogels hadden dien dag niet gezongen, en de bloemen moeten niet gegeurd hebben, gelijk vele geloofwaardige dorpers verklaarden, doch noch de vogels, noch de bloemen hadden meer geweten dan dat Irna dood was. Wie Irna geweest was, wisten zij, zoomin als de knapen.
Dit is wel vreemd, want hoe vaak hadden de witte handen van Irna de bloemen niet jfeplukt. Zij had ze eenmaal gevlochten tot een* krans en vol vreugde in 't haar geslingerd en later had zij zé saam gevlochten, terwjjl haar oogen weenden. En ook vaak had zij getracht de vogels na te bootsen met haar zingende lach, en later had zij geluisterd met gevouwen handen, en had zij zich laten troosten door het zoet gekweel. Doch de vogels zoomin als de bloemen wisten



elkaar te zeggen, wie Irna geweest was.
En toch hadden zij 't kunnen weten, als zij 't slechts gevraagd hadden aan den ouden kraai, die in 't verlaten, vervallen kasteel van de ridders van Rildok woonden. Wel is waar, verliet hij nimmer den burcht en als hij uitvloog dan bleef hij steeds boven de binnenplaats zweeven. Soms schreeuwde hij luid — was 't wroeging of verdriet? Wie zal het zeggen? — en dan zeiden de menschen van Hodeke: „de kraai krijscht". Sommigen sloegen een kruis en anderen zeiden dan: „Het booze geweten heeft nimmer rust, laten wij trachten steeds goed te zijn." En menig man die naar Rodekal ging, om zich met zijn vrienden te bedrinken, keerde huiswaarts als hij den kraai hoorde, die dan zijn booze geweten werd.
Ja, hoe oud moest wel die kraai zijn? Hij was al zeer oud, toen Irna nog een jonge schoone was, terwijl ouden van dagen zich herinnerden nog kleuters te zijn toen Irna reeds volwassen was.
Als de kraai schreeuwde, dachten velen aan Irna en dan vertelden de ouders aan hun dochters en zonen de geschiedenis van Irna met de blanke handen. En onder de ouders die haar thans aan hun kinderen verhaalden, waren er die haar zelf uit den mond van hun vader of moeder vernomen hadden.
Viermaal per jaar was Irna in 't dorp Hodeke verschenen, en dan hadden de menschen gezegd, dat de



lente, de zomer, de herfst of de winter gekomen was.
Zij had tot niemand gesproken; haar blanke handen waren steeds verborgen en de aalmoezen gooide men in haar mand. Sommigen beweerden, dat zij kindsch was geworden, anderen dat zij den toekomst van alle menschen kende en dat steeds gebeurde wat zij hem toewenschte die haar naderde. Soms hoorde men zeggen: ,,'t Is al zeer koud en Irna is nog niet verschenen". Of: „Zou de hitte van korten duur zijn, want Irna is nog niet gekomen?" Én dan gebeurde het soms dat hij, die toevallig in de vroege ochtend het bosch was doorgetrokken, haar had ontmoet.
„Irna is in 't bosch gezien," klonk het dan alom, en men noemde de naam erbij van hem die haar had zien gaan. Zou 't hem geluk of ongeluk brengen? vroeg men elkaar.
Wanneer men alle verhalen geloofde, dan zoude men een heel boek kunnen vullen, want allengs werden alle legenden op haar toepasselijk gemaakt. Ja, de eenige die de zuivere toedracht kende, was de oude kraai, doch deze sprak nimmer en verschool zich wanneer hij gerucht hoorde van menschen. Toch op Kerstmisavond, was het de verzwakte geest die droomde; wanneer alle klokken klepperden, dan herleefde 't verleden voor hem, en dan ging hij alles vertellen, wat hij had beleefd, dan sprak hij tegen denkbeeldige toehoorders, die hij zijn goede vrienden geloofde, totdat 't berouw hem overmande. Doch



schreeuwen wilde hij dan niet; hij wilde zijn vrienden zijn verdriet verbergen, en stil kroop hij dan in zijn torenhol.
Wanneer de toedracht niet geheel en al was, gelijk ik deze nu verhalen ga, dan moet men wel bedenken, dat ik haar zonder verzinsel of verdichtsel navertel, gelijk ik de gebeurtenis van de oude kraai zelf op een kerstnacht heb afgeluisterd.
De kraai trad deftig naar voren, boog naar links en rechts en pikte even een veertje recht, alsof hij nog in 't deftig zwart was in stee van kaal en van gehavend pluimage.
Dan sloot hij even de oogen en begon: „Toen mijn vader stierf, bleef ik als eenig zoon in dit slot achter dat sinds menschenheugenis aan de Rildoks had behoord. Toen de maanden van rouw gegaan waren, werd ik door alle ridders genoodigd en aan hun dochters voorgesteld. „Löstragij moet U een vrouw kiezen!" zeiden de wijze oude vrienden van mijn vader. Doch ik noodigde liever de jonge zonen tot mij, en dan brasten wij en vierden feest, zoodat de dorpers niet konden slapen, en hun kinderen schreiend van angst uit hun slaap wakker schrikten! Soms staken wij ons in witte hemden en dwaalden langs de kanteelen, en dan zeide men in 't dorp: „ziet het spookt in 'tkasteel !" Ook kleedden wij ons in roode gewaden en vlogen gillend en vechtend het dorp door en verschrikten zijne rustige inwoners.
„De duivel is in Ridder Löstra gevaren", zeide men angstig, doch ik



lachte om hun dwaas bijgeloof, want ik geloofde niet, dat dit waarheid kon worden.
„Kent gij Olna met de blauwe oogen?" vroeg men mij. „Waarom huwt gij niet de slanke Elna? Zoudt gij de goudblonde Grida niet als vrouw verlangen?" Doch ik lachtte om die vragen; ik dronk met mijne vrienden, ik maakte mij kwaad tegen mijn vrienden, want de drank maakte mij prikkelbaar en driftig. Soms verliet men mij verbolgen en sprak: „Weet wat gij doet, door een vriend te verjagen!" waarop ik dan antwoordde: „Loop naar den duivel, of waggel er heen!" en dan lachten de dronken vrienden, die mij trouw bleven.
Doch ik bemerkte niet, hoe alle jonge schoonen trouwden, en hoe op een dag de laatste vriend van mij ging.
— „Neen, ik zal mets drinken," zeide hij dan op een toon, alsof rondom hem gevulde glazen werden geboden.
Toen ik besefte alleen te zijn, wilde ik trouwen, en ik zocht allen op, die mij eenmaal hiertoe hadden aangezet.
„Toon mij de schoone vrouwen die gij kent, en ik zal er één kiezen", sprak ik tot hen, doch zij antwoordden mij: „de jonge meisjes, die wij kenden, zijn thans reeds moeder." En anderen vroegen mij: „Waar is de lach van uw mond en waar zijn uw blonde lokken, waarvan eens jonge harten droomden?"
Boos verliet ik hen en beschuldigde hen van afgunst, want was ik niet



jong van jaren en waren mijn gronden niet uitgestrekt?
Toen zwoer ik od een avond, dat
ik de schoonste maagd zou trouwen, en ik riep mijn dienaars en zeide tot hen, dat zij bij 't stijgen der zon moesten heentrekken om rond te gaan in de landstreek en dat zij niet keeren mochten, alvorens zij wisten welke maagd de schoonste was.
Diep in den nacht keerden zij en één sprak namens hen allen. Wij hebben alle ridders gevraagd of hun dochter de schoonste was, doch velen antwoordden, dat hun dochters reeds dood of gehuwd waren, terwijl van enkelen hun dochtertje nauwelijks loopen kon.
„Wie is de schoonste, wie is de schoonste" heb ik in woede uitgeroepen.
Een nederig meisje uit het dorp, zei heet Irna en men noemt haar „Irna met de blanke handen". Zij is 
„Genoeg, genoeg" riep ik weder uit, „haal mij Irna met de blanke handen en zeg haar, dat Uw heer haar huwen zal.
Ik liet vuren ontsteken, de nacht kwam reeds nader over het land toen de knechten keerden en mij zeiden, dat Irna niet komen dorst. Ik ben toen zelf naar 't dorp gegaan, ik heb Irna gegrepen bij de blanke handen, en gezegd dat zij mijn vrouw moest worden.
„Ik kan uw vrouw niet worden, want ik heb mijn hart geschonken aan Arnoe, de schapenscheerder en zoo hij geld genoeg heeft verdiend



dan zal hij mij meenemen als zijn • vrouw."
Toen heb ik haar uitgelachen. Een schapenscheerder! Een schapenhoeder! En ik, ik ben ridder Rildok!
En toen ik haar met geweld wilde medevoeren, sprong er plots een groot wit schaap tusschen ons, met groote blauwe oogen. Zij viel het dier — want ik zweer U ridders dat het een dier was — om de hals en sprak het met zoete mondjes aan. Juist vloog er een kraai krijschend boven haar hoofd, — gij weet, niet waar, dat kraaien booze dieren zijn?
— die scheen mij te willen wreken. Ik draaide mij om en riep haar na:
— ik zweer U dat het schaap toen op twee pooten liep — „Die kraai, die schreeuwt Uw liefde dood."
Is het niet vreemd dat ik toen pas voelde dat ik een geweer droeg op mijn rug? Ik legde aan en trof het beest in de witte- vacht 't Viel steunend neer. Ik had nog nooit een schaap geschoten; het was de eerste maal. Toen liep ik op Irna toe en ziet: zij had zich op 't beest geworpen! Haar blanke handen waren rood van bloed. „Pas op, pas op, Irna, be smet je blanke handen niet met schapenbloed." Zij weende hevig! Wist gij, o ridders, dat vrouwen zooveel van beesten kunnen houden ? Gelukkig kwamen juist twee dienaars voorbij, die ik bevel gaf om Irna mede te voeren en in de allerschoonste vertrekken te brengen, die sinds zoo langen tijd een vrouw verwachtten.
Al wat ik aan sieraden bezat, ja



• een kroon van juweelen, heeren ridders, schonk ik het dorpsmeisje, en zoo ik haar een streeling, een kus, een woord van liefde vroeg, dan antwoordde zij slechts droef: „Hoortgij de kraai niet? Hij schreeuwt de liefde dood!"
Toen werd ik driftig en toen ik haar eens met geweld meevoerde naar mijn slaapvertrek, toen wees zij bevend op mij en riep: „het is een kraai; hij schreeuwt, hij schreeuwt de liefde dood."
„Ben ik een kraai, geëerde rid' ders," vroeg hij, rondkijkend, terwijl hij nijdig een vallend veertje wegpikte. „Ben ik een kraai?"
Dit heb ik haar ook gevraagd: „Gij hebt een schaap lief gehad, dat ik gedood heb, doch ik ben geen dier, ik ben ridder Rildok!"
„Neen, neen gij rijt de kraai, de kraai," was steeds het antwoord van Irna met de blanke handen, hoewel dat schapenbloed nimmer ervan verdwenen was. „Waarom wascht gij dat bloed met van uw handen?" vroeg ik haar vaak. „Ze zijn blank, ze zijn blank," was dan haar antwoord.
Is 't vreemd dat ik in de drank mijn troost ging zoeken, totdat ik vroolijk werd en luide een zang aanhief. Doch dan verscheen Irna steeds en riep: „De kraai, hoor hoe de kraai schreeuwt!"
Lach niet edele ridders, om de waarheid die ik U zeggen ga. Gelooft gij, dat ik dan soms zelf gelooven ging dat ik een kraai was en dan ging schreeuwen gelijk dat booze dier doet.



„Maar drinkt heeren ridders drinkt," onderbrak hij zich, „hoewel ik niet mede het glas zal heffen. Er is zoo lange geen vreugde op RUdok geweest
Zij heeft mij verlaten, zij vluchtte heen, en liet mij alleen, hoewel ik haar al mijn juweelen gegeven had en een diadeem! Zij ging zwerven de bosschen door en eiken nacht waarop geen kraaigeschrei klinkt moet zij haar geliefde zien.
Doch de ontrouwe vrouw gun ik deze vreugde niet En daarom boots ik de kraai na, eiken nacht waarin deze booze vogel niet verschijnt
Maar drinkt toch edele ridders, want vannacht zal er dan vreugde zijn, vannacht zal ik niet luisteren of de kraai wel zijn plicht doet"
Aldus heeft de oude kraai mij de geschiedenis verteld, en al zijn de verhalen veel schooner die in 'tdorp rondgaan, wie zou het beter kunnen weten dan de oude kraai zelf, die de waarheid biechtte?







PIERRE LOTI
Mijn schoonste liefde.







In de volgende bladzijden geeft P. Loti een herinnering aan een jeugdliefde. Hij, de Europeaan, die zoo diep de zielen weet te verstaan van alle volkeren, die zelfs poëzie zal vinden in 't hart der wilden, geeft hier een idyllische beschrijving van zijn liefde voor een meisje van zestien jaar, behoorend tot de stam der Horkaukoujous, die nog in verwilderden staat leven op een klein vergeten eiland ten Zuiden van Australië. Na een verblijf van enkele dagen, was hij hun taal volkomen meester, en de kleine Rurariro, die enkele maanden met hem samen woonde, (het was de dochter van den hoofdman) had hij geleerd haar gedachten in, 't zij een gebrekkig Fransen, uit te drukken.



Ik zal nimmer de wondere ontroering vergeten, die ik onderging, toen Rurariro mij voor 't eerst in 't Fransch toesprak. Zij moet intuïtief den diepen indruk gevoeld hebben, dien dit op mij maakte, want nadien bediende zij zich slechts van mijn moedertaal, wanneer zij iets zeggen wilde, dat zeer vertrouwelijk klinken zou. Wanneer zij sprak met dat zoete ondefinieerbare van haar wonderlijke tongval, waarin een vage melancholie zwoelde, dan was het mij of ineens al het rasverschil vervlogen was, of ik ging met een vrouw van mijn land, dan drukte ik haar tegen mij aan, als was zij een Parisienne, waarop twee verwante zielen hun hartslag voelden, dan kuste ik haar, en dan kon zij plots mijn lip ten bloede bijten, doch op een mysterieuse en impulsieve manier, die ik volkomen begreep en waarvoor ik haar dankbaar was 
Rurariro had mij gezegd, dat haar vader mij verlof zou geven tot het deelnemen aan de heilige plechtigheid, die den volgenden nacht plaats zou hebben, en nimmer nog door een Europeaan was aanschouwd. „God zou onder hen verschijnen dien nacht", zeide Rurariro mij.
Wij vormden een kleinen stoet. Het was avond. De maan stond als een sikkel aan den hemel, doch had geen kracht om door te dringen in het



zwaar begroeide bosch. Slechts een blauwige schijn gleed hier en daar omlaag, gelijk daglicht in een spelonk, en op 't grastapijt gleden fijne vlekken die een sublieme gloed aan 't kruid gaven. Van ver hoorden we 't droomrig geluid van een waterval, en langzaam ging ik voorwaarts, door de geheimzinnige stilte van dit schier betooverde woud.
Voorop liep een fakkeldrager, die slechts een dun licht om zich heen wierp; daarachter kwam de „kaf drager, die een wonderschoonen hermelijnwitten kater in een kunstig gevlochten mand droeg, en vervolgens de kleine stoet, bestaande uit den hoofdman met de drie „oudsten," een priester, en ik, Rurariro aan de hand voerend. Een honderd meter achter ons schoof het volk aan.
Toen wij eindelijk op de plaats der bestemming aankwamen, heerschte een serene nacht om ons. De eeuwige stilte deed plechtig aan. Het volk stroomde uit tot een grooten kring. In 't midden was een verhevenheid opgericht De priester haalde de kat te voorschijn en plaatste die op het voetstuk. Toen werd de fakkel gedoofd, het volk knielde neer en ook ik, en Rurariro die ik nog altijd aan de hand hield, knielde neer. De nacht scheen een groot heiligdom, ik voelde de devotie en begreep den godszin van dit volk.
Het morgenlicht wekte mij. .Wij beiden lagen niet ver van de plek waarop de wonderlijke offerande zonder bloed of wijn, had plaats



gehad. Met haar mond tegen mijn wang, haar jong lichaam, lenig en Wtaijp, in mijn armen, aldus waren wij in slaap gevallen.
En door het groote woud als twee menschenkinderen, die de natuur liefhebben, keerden wij hutwaarts 
Langzamerhand begreep Rurariro dat ik heen zou gaan, zij werd droef en stil en leed alle pijn, die een gepassioneerd meisje zal ondergaan, die haar liefde in gevaar ziet. Wanneer zij met mij was, dan trachtte zij in den beginne die gevoelens te verbergen, en sprak zij, om, mij zoowel als zichzelf af te leiden. Zoo vertelde ze mij eens, terwijl haar blik niet eenmaal mijn oogen verliet, dat zij ééns het vleesch van een Engelschman gegeten had. Zij verklaarde mij op haar zachte gevoelige toon, hoe geen spijs zoo smakelijk is, als die van den mensch gesneden, doch in heel haar wijze van verhalen, in den blik van haar oogen, lag een zekere smeeking om vergiffenis, want haar fijn verstand en zuiver gevoel, begrepen, dat die Engelschman, in zekere zin aan mij verwant was, en dat ik 't niet goed kon vinden. De zon stond laag toen zij mij deze bekentenis deed en ik zag hierin een van die prachtige sublieme bewijzen van de gevatheid der liefhebbende vrouw, om al haar zonden den geliefde te willen biechten.
Doch allengs werd haar glimlach pijnlijker, en droomden haar gedachten ver van mij heen.
Ach, hoe werd mijn ziel verscheurd!



Is er wreedere foltering voor het minnend hart dan de hopelooze pogingen om de geliefde te troosten, tot wie geen woorden doordringen?
O, ik wist 't maar al te goed! Welhaast zouden de uren aanbreken, van hevig liefdesgenot en bittere tranensmart, welhaast zouden wij ons bedwelmen in het laatste uur, dat zonder keeren zou zijn, en gretig zouden wij aan de laatste seconden den koortsigen hartstocht en 't waanzinnig genot ontrukken.
.... Wij dwaalden rond, Rurariro en "ik, hand aan hand, het was één der laatste avonden vóór mijn vertrek. De lucht was broeiend, als bij naderend noodweer. De beesten waren geluidloos, de planten stonden roerloos afwachtend als in trance. De goudige waaiers van een cypres teekenden fijn onbeweeglijke vormen tegen een loodzwarten hemel; de bergen schenen in hun Iooden kleur zwaar en benauwend op onze gedachten en ziel te liggen. „Luister Rurariro*' sprak ik „mijn liefde is groot en heilig, en ik zal terug komen, omdat ik geen vrouw lief heb als jou. En als ik weg ben, moet je bidden voor mij, zooals ik voor jou zal bidden, en als je steeds aan mij denkt, gelijk ik aan jou, dan zullen we steeds bij elkander zijn. Doch wees zoet en braaf tijdens mijn afwezigheid. Ga naar je vriendin Rahamia en doe gelijk zij- En dan zal je een hut krijgen en vele kindertjes, net zooals een Europeesche dame Zal je dit doen, Rurariro?



En terwijl ik aldus troostend mijn liefde uitstortte, bleef zij doof voor mijn woorden met haar stille glimlach op de lippen!
Ach, zal het ons dan nimmer mogelijk zijn, ons, die aan geene zijde der wereld geboren zijn, om volmaakt de naturen te begrijpen, zoo verschillend aan de onzen! Droeg ook de bodem der ziel van mijn geliefde Rurariro iets geheimzinnigs en wilds, dat haar weerhield volkomen te beseffen de ontroeringen en liefdesuitingen van een diep minnende Europeesche ziel ?
Het was de laatste dag.
Bij 't stijgen der eerste schemering waren wij reeds wakker. Door de opening van onze hut zagen wij de lucht zacht opgloren, en het was ons, of onze eigen droomen van liefde in sluiers van zachte melancholie, geheimzinnig boven de vlakke zeegolvingen zweefden.
Rurariro zag mij aan met haar groote oogen en stille glimlach.
Ik stond op, kleedde mij en legde de laatste hand aan mijn bagage. Daarop voelde ik haar arm plotseling om mijn hals. Zij kuste en liefkoosde mij, en dan in de hevige wanhoop van een vurig jong hart, beet zij mij een stuk uit mijn lip, slikte het in, en zoog gulzig het bloed op.
O, hoe begreep ik 't poëtische van dezen daad! Zij wilde, dat iets van mij bij haar zou blijven. Vinden we geen bewijs van de gemeenschap aller zielen, wanneer wij zoo'n primaire, instinct-uiting van een natuur-



kind in haar diepe gevoeligheid kunnen doorgronden?
Zij streelde mijn hoofd, beet enkele lokken uit mijn haar, die zij zorgvuldig op haar bloote borst vastknoopte,, troonde mij dan weer naar de mat en mij aankijkend met haar wondere blik, vleide zij in 't fransen: „reste l"
Toen laaide heel mijn liefde voor haar op, een vertwijfeling maakte zich van mij meester, met tranen in de oogen kuste ik haar, streelde haar, alsof zij een ziel mij geheel verwant was. Ik vergat dat 't geen vrouw van mijn stand en volk gold, ik begreep dat ik haar zoo niet verlaten kon, zonder mij met geweld van haar los te scheuren. Bestaan er heviger pijnen dan die van den geliefde, die weet zijn beminde te moeten verlaten, zonder troost?
Mij herinnerend, dat ik nog aether had, zocht ik voorzichtig het fleschje, bracht dit haar onder de neus, zij snoof, snoof als een jong dier, nieuwsgierig waarnemend de uitwerking. Dan wendde zij zich afwerend af, doch voor haar bestwil Het ik haar inademen, totdat zij dronken, schier zielloos neerviel. Daarop ben ik heen gegaan, doch geen oogenblik heb ik gedacht dat 't niet de liefde van een mondaine vrouw was, die ik achterliet, en van haar schooner, dieper of inniger het laatste afscheid had kunnen zijn.
% Europa teruggekeerd, werd ik verrast door een brief dien zij mij zond. Zij scheen een enveloppe gevonden te hebben, mijn adres



vermeldend en zij had de letters zorgvuldig nageteekend.
De brief was in haar taal, een ietwat verbasterd Polynesies, waarvan de aanhef aldus luidde:
Zoete vriend, mijn kleine Lóti o mijn kleine duif, o mijn kleine man!
ik groet U door den waren God,
de brief zegt u mijn droefenis
van den dag dat gij gingt,
tot den dag dat gij komen zult!
o mijn lieve Lóti
niets kan mijn smarten weten
niets kan mijn tranen drogen
o mijn kleine Lóti
keer weer, tot wie getrouw is
tot wie U lief heeft en trouw bleef
die met geen man zal wonen
omdat zij U lief heeft
o mijn lieve Lóti
o mijn kleine man.
De brieven volgden elkaar op, zij klaagde wijl ik niet antwoordde. Dan schreef zij:
Aue! Aue! a manaiho te tairé iti [torona menehenehe,
Aue! Aue! i teienei ra, na
[maheahea. *)
Ik had haar misschien kunnen schrijven dat ik nimmer keeren zou, en dat zij niet meer schrijven moest. Doch waarom deze zuivere ziel bedroeven? Bovendien, kon ik haar brieven weigeren, waar ik zoovelen verheugde met de uiterst zeldzame postzegel ?
1) Helaas, Helaas, eertijds was zij schoon
de kleine orum bloem Helaas, Helaas, thans is zij verwelkt.



B. T. A. HOFFMANN
Elna Wölner







Op den hoogen oever der Tulda verheft zich het oude zware slot van Rausitten, als een verlaten, vervallen gebouw. Sinds den dood van den baron, die ongehuwd stierf, heeft geen mensch 't kasteel betreden, en de diepe wouden die het somber omringen, verdonkeren den horizon. Een altijd grauwe lucht hangt rouwig boven dit landschap, dat eentonig en verlaten zich langs de Tulda uitstrekt Eerst op een uur afstand verandert de natuur en ontdekt men een vrootijk dal. Daar ligt een vriendelijk dorp, behoorend tot de baronij van Rausitten.
Toen een noodwendige reis mij in 't jaar 18 .. in de buurt van Rausitten bracht, kon ik den lust niet bedwingen, om het oude kasteel te bezoeken. In het dorpshotel werd ik vriendelijk ontvangen en, toen ik vertelde de neef te zijn van den ouden secretaris, die velen zich nog herinnerden, werd ik hartelijk verwelkomd en was een ieder bereid, mij zooveel mogelijk van dienst te zijn. Des te meer moest het mij verwonderen, dat ik niet de minste bereidwilligheid vond, toen ik verzocht mij naar 't slot te vergezellen. Men keek elkander aan, kuchte verlegen, totdat men mij eindelijk waarschuwde, om niet naar 't slot te gaan, waar geesten zich ophielden.
Sinds de ziekte van den baron had



men duidelijk eiken nacht een groene geest zijn kamer zien invliegen, die enkele oogenblikken later weder zichtbaar werd en dan in 't donkere bosch verdween. Dit verhaal hoorde ik lachende aan, en verklaarde niet bevreesd te zijn, en alleen ging ik op weg met het doel om in 't Slot te overnachten.
Bij het leven van mijn oom was ik een enkele maal op 't Slot geweest, en 't viel mij dus niet moeilijk, de logeerkamer terug te vinden, waar ik reeds menigen nacht had doorgebracht.
Nauwelijks was ik in bed gelegen, of de kamerdeur ging open en een bleeke jonge en zeer schoone vrouw trad binnen, gevolgd dooreen jongen man, die in mij plotseling de gedachte aan den groenen geest opwekte.
Zij zagen elkaar aan met een blik van oneindigen smart. Zij schenen te zoeken, want ik zag ze het eene vertrek na het andere inzweven. Zochten zij den baron, of wilde hij haar overtuigen dat de baron dood was? 't Scheen mij toe, dat hij haar trachtte te overreden om plaats te nemen in een dier vertrekken, doch dan schudde zij het hoofd, en zweefde verder aan zijn hand.
Met groote oogen had ik toegezien, en moet daarop in slaap zijn gevallen. Toen 't morgenlicht mijn kamer een weinig deed opleven, ontwaakte ik, en het nachtlijke voorval klaar mij herinnerend, ging ik 't geheele kasteel rond, om voor de geheimzinnige verschijning een oplossing te vinden.



En werkelijk mocht 't mij gelukken in de studeerkamer van mijn oom toevallig de hand te leggen op een geheime lade die het dagboek van mijn oom verborg, en waarin ik het volgende vond, betrekking hebbend op de vreemde nachtelijke verschijning. Hij, aan wien de baron zijn liefde ontnomen had, hij had, nadat hij den baron gedood had, diens kasteel verkozen, om met zijn geliefde te komen, die hij tot de gewone wereld nimmer meer voeren kon. Hier volgt het verhaal, gelijk ik 't zelf gevonden heb in 't eigen schrift van mijn oom.
„Ik zal ongeveer zestien jaar geweest zijn, toen er een ongewone opschudding in ons dorp te weeg werd gebracht door de plotselinge verschijning van hoogbeladen wagens, die aan den zoom van 't woud stil hielden. Vele knechten onder leiding van een zwart gekleeden heer begonnen op wonderbaarlijke wijze een huis te bouwen. Op den grond werd een vloer gelegd, waarop meubels geplaatst werden en toen de geheele inrichting van 't vertrek verzorgd was, metselde men er de muren omheen, slechts de opening voor een smalle deur latend. Een trap was aangebracht en toen een zoldering gelegd om de tweede verdieping op gelijke wijze te doen ontstaan.
Eén raam werd slechts aangebracht in den achtergevel, die naar 't bosch gekeerd was.
't Was een Decemberavond van het jaar 18 . . ., waarop een zware koets stil hield voor 't geheimzinnige



onbewoonde huis, en de zwarte heer, onder wiens leiding de bouw verricht was, haastig het rijtuig uitsprong, gevolgd door een zwart gesluierde vrouw, die hij snel in 't huis liet verdwijnen, waarvan hij met een enkele beweging de deur geopend had. Spoorslags was 't rijtuig verdwenen.
Van dien nacht af, kwam eiken nacht een groene nevel uit het bosch schimmen om als een spookverschijnsel te verdwijnen in 't huis, waarvan 't venster zorgvuldig gesloten bleef.
Een nacht, terwijl de wind gilde en huilde, alsof alle booze geesten de Hel ontvlucht hadden, was een ruiter in galop op 't huis komen aanrijden, had de deur met heftige sla gen gebeukt, waarop deze geopend werd en was hij binnengetreden.
Ondanks de hevige stormen hadden enkele nieuwsgierigen, waaronder ook ik behoorde, zich verscholen opgesteld. Duidelijk hebben wij 't gillen en smeeken van een stem vernomen en telkens de woorden: „De dieren, de dieren hebben haar! De dieren, de dieren! Dood mij niet."
Daarop was alles stil geworden. De ruiter was vertrokken, zijn bleek, van woede verwrongen gelaat heb ik gezien en later herkend. Op den dag waarop ik bij den baron Rausitten in dienst trad en hem voor de eerste maal zag, overviel mij een wonderlijk gevoel, dat ik mij pas verklaren kon, toen ik op een nacht de wondere groene verschijning tusschen de boomen zag zweven, en



verdwijnen in 't vertrek van den baron.
Want toen herkende ik eerst in hem den ruiter, die op dien onvergeetlijken nacht aan 't geheimzinnige huis had geklopt
Enkele jaren later moest ik voor zaken een groote reis ondernemen
naar B en was verplicht te I 
in een kleine herberg te overnachten. De eenige gast was een oud afgeleefd man, die als een bedelaar ineengedoken in een hoek zat.
De waard vertelde mij, hoe deze oude eiken avond kwam om wijn te koopen, reeds diep in de beer bij hem stond en nu niet heen wilde, omdat hij hem geweigerd had te bedienen, zoo hij geen geld betalen kon. „Het spijt mij werkelijk," verklaarde mij de waard, „want ik geloof dat hij een hevig verdriet heeft, dat slechts de wijn verjagen kan."
Ik noodigde dus den oude aan mijn tafel en toen hij eenige flesschen naarbinnen had gespoeld en verno men dat ik bij den ouden baron in dienst was, deed hij mij de volgende bekentenis.
— „Toen ik nog jong was, werd ik smoorlijk verliefd op Elna Wölner, een blozende schoone, die mij niet beminde. Mijn vader was een zeer geacht en invloedrijk man, en daarom hoopte ik, dat dit arme meisje wel eenmaal zwichten zou en mij niet meer afwijzen. Hierop was al mijn hoop niet alleen gevestigd, doch gerust wachtte ik af, toen plotseling een knappe jongeling in ons dorp verscheen, Huno Denner, die weldra



de liefde won van de schoone Elna. Had zij mij voordien met vriendelijkheid bejegend, weldra ontzag zij mij niet in 't minst en behandelde mij als een vreemde.
Toen heb ik troost in den wijn gezocht en als ik dronken was, zwoer ik wraak, niet wetend dat het uur der vergelding spoedig zou aanbreken.
.Want baron Von Rausitten zou door ons dorp trekken, en ook hem trof de ongekende schoonheid van Elna Niets meende hij eenvoudiger dan haar voor zich te winnen, doch noch zijn naam, noch zijn geld waren in staat haar tot ontrouw te bewegen.
Hierover ten uiterste verbolgen, was hij spoedig voor mijn plan te winnen. Ik stelde hem voor, om haar te schaken, en haar angstvallig te bewaken tot den dag, waarop hij van zijn reizen zou terugkeeren en haar in ontvangst zou kunnen nemen. Hij liet mij het noodige geld voor den uitvoer. Ik liet een huis bouwen onder mijn leiding en schaakte haar toen, eri nimmer had men onze schuilplaats ontdekt, zoo Denner niet een oom gehad had, die in verbinding met den duivel stond en zijn huis vol had van satanische stoffen en instrumenten. Denner, die in wanhoop was over zijn verloren geliefde, moet hem om raad gevraagd hebben, want nauwelijks had ik haar in 't nieuwe huis veilig verborgen, of de geest van Denner zweefde groenig naar binnen, nam dan zijn gewone vormen weer aan, legde dan zijn vingers licht



op mijn oogleden en van alle kanten kwamen dieren te voorschijn kruipen.
„Zij mogen wel een stukje van Elna afbijten, nietwaar?" sprak hij dan en vluchtte daarop heen als een groene nevel. Gelijktijdig waren alle beesten verdwenen.
Dit vreeslijk tooneel herhaalde zich eiken nacht.
Elna vermeed ik zooveel mogelijk, ik dorst haar niet te zien in haar afschuwelijken staat, haar schoone vormen, waaraan eiken nacht de beesten knaagden. Zij verliet nimmer haar kamers, en ik had den wijn die mijn angstige gedachten verjoeg, totdat het avond en donker was en de geest van Denner mij verscheen.
Dan legde hij de vingers weer op mijn oogleên en terwijl ik als verlamd ter neder zat, kwamen de dieren in groote getalen.
„Zij mogen wel een stukje van haar afbijten, nietwaar?" en daarop verdween hij als steeds.
De angst om haar te moeten naderen, Werd al grooter in mij, want hoe zouden de amphibische gedrochten haar dagelijks meer misvormen?
Op een nacht, terwijl de storm huilde en de wind gierde, alsof de hel zjjn poorten geopend had, verscheen Denner weder, doch ditmaal bleef hij voor mij staan. Van schrik sloeg ik de eigen handen voor de oogen en zag het angstig beweeg van 't gedierte dat zich naar alle kanten zoekend bewoog.
„Hoor nu" sprak hij: „eiken nacht ben ik gekomen om een gedeelte van



Elna te halen, doch nu ik haar geheel en al heb, haar geheele wezen bezit, nu is mijn oom gestorven, die alleen haar 't leven kon hergeven. Het eenige, dat mij rest, is, om mijngeest met de hare te vereenigen, en om van den man die met haar gelukkig wilde zijn, het leven te halen, en dit gebeure..."
Daarop was hij verdwenen en (tienzelfden avond is baron Von Rausitten
gekomen, om zijn bruid te halen 
Hij wilde niet gelooven, dat de dieren haar hadden weggevreten en wilde mij dooden! Mij, vervloekend is hij gegaan."
Van den baron heb ik nimmer weer gehoord en Denner is mij nooit meer verschenen; alleen zijn dieren zie ik nog vaak."
Toen hij met zijn verhaal tot hier gevorderd was, begon hij plotseling onbedaarlijk te weenen en toen ik hem de reden vroeg, zeide hij den dood van Frederik Barbarossa nimmer te zullen te boven komen."



MICHEL DE CERVANTES
Don Quichotte
(Fragment)







Men weet hoe Cervantes tien jaren na 't publiceeren van het eerste gedeelte, zijn Don Quichotte voltooide. Weldra zal 't dus drie eeuwen geleden zijn dat dit werk van alle eeuwen voleindigd verscheen. Dit feit trekt de speciale aandacht op dit meesterlijke werk en tamnen \wu 't volgend jaar ook in de Hollandsche tijdschriften studies aan Cervantes gewijd, verwachten. Belangrijk zoude een psycho-pathologische analyse zijn en misschien is er in ons land wel een psychiater, die 't voorbeeld van zijn buitenlandsche collega's volgen wil en 't domein der literatuur betreden.
In Spanje zal dit feit zeker niet onopgemerkt voorbij gaan; wij vinden reeds in krant en tijdschrift Cervantes besproken. Interessant is een studie van Dr. Felipe Perse Guidora, waarin hij een fragment publiceert van een Don Quichotte, waarvan hij 't manuscript in de Keizerlijke Bibliotheek van Barcelona vond en van de hand van Cervantes moet zijn. 't Vermoeden ligt voor de hand, dat hij 't tweede gedeelte verloor — waarvan 't gevondene dan een fragment zou zijn — en eerst na tien jaar den moed vond tot herbeginnen. In dit handschrift vinden wij nog „Quijotte" gespeld.



XXXIV. Het meest onverwachte voorval tijdens de uitspraak van Sancho Panga.
De wijze Cid Hamei Benengeli verhaalt ons thans, hoe plotseling een oorverdoovend geschreeuw en gehuil van buiten tot Sancho doordrong. Weldra vlogen de deuren wijd open en in groote wanorde vluchtten mannen, vrouwen en kinderen naar binnen. „Redt ons, redt ons, heer Gouverneur," riepen zij uit en wierpen zich voor zijn voeten, „een leger van bloedbelusten deed een inval en moordt en doodt al wat op hun weg is." Een oud man verklaarde: „Een schriklijk held voert hen aan, en wie 't ongeluk heeft hem te zien, heeft zich zijn dood verzekerd. Het eiland is mogelijk te redden, zoo gij hem uitdagen wilt, zich met U te meten, op voorwaarde, dat hij, die verliest, in vrede zal gaan." Deze woorden werden met instemmende vreugde begroet.
„Hij zal strijden en overwinnen en de vrede zij hersteld" riep een ieder juichend uit.
Toen gebood Sancho Panca stilte en sprak aldus:
„Ik ben hier gekomen om het eiland te besturen en recht te spreken over U". Ik zal aldus regeeren, dat er vrede onder U heerschen zal.
Dit ben ik verplicht jegens den hertog die mij dit eiland toevertrouwde. Doch om te vechten tegen woeste ridders ben ik niet hier. Integendeel! Wanneer gij mij verzekert, dat gij allen gedood zult



worden door dit leger, en dat er dus niemand overblijve om over te regeeren, dan weerhoudt mij niets om<nief heen te gaan, aangezien de hertog niet verlangen zal, dat ik rechtspreek, waar geen vazallen meer zijn.
Zijn dus uw berichten juist, zoo gebied ik dat men mij mijn trouwe ezel hale, die ik lief heb en ik ongaarne in handen van den vijand zag. Dan trek ik heen en vraag aan den hertog een eiland dat beter tegen invallen verdedigd is. „Doch," vervolgde Sancho, „ik vrees dat de boden liegen. Deze grijsaard zegt, dat de aanvoerder een ieder doodt die hem ziet! Maar hoe kan hij dit verhalen, zoo hij hem zag, en dus gedood moet lijn?"
Een goedkeurend gemompel was 't antwoord, en een ieder prees 't heldere doorzicht. Daarop vervolgde Sancho:
„Aangezien men dezen ridder dus zien kan zonder gedood te worden, zoo wensch ik dat men hem tot mij voert en aangezien voorzichtigheid de moeder der porceleinkast is, en wie langzaam gaat, zeker gaat, en één vogel in de hand beter is dan tien in de lucht, of zooals mijn grootmoeder zeide: een dwaas zoekt het gevaar doch de wijze zal 't vermijden, wil ik — wijl 't spreekwoord zegt dat een vos zijn haren eer dan zijn streken verliest — hem geboeid voor mij verschijnen zien."
Toen vloog een vrouw naar binnen, haar kleed en handen besmeurd met bloed. Snikkend riep zij uit: „Hij heeft haar gedood, gedood. Zij stierf



in mijn armen, ik had haar lief, zij was zoo jong, zoo blank en zacht."
— Wij eischen zijn dood, zijn dood!" murmureerde het om Sancho.
Daarop sprak Sancho: „Indien het Recht zijn dood verlangt, dan heb ik geen bezwaar; integendeel, ik wil den hertog vragen, dat hij de roovers dooden laat, alvorens zij het eiland naderen. Wanneer ik de zekerheid niet heb, als Gouverneur geen slagen op te loopen, dan had ik wel schildknaap kunnen blijven, of keer ik liever nog terug naar mijn vrouw Thérèse. Doch," zich wendende tot de vrouw, „zeg mij of 't uw dochter was die gedood werd, en of 't uw eenig kind was."
Hierop verklaarde de vrouw, dat 't niet haar kind gold, maar een jonge geit, die zij zeer liefhad.
Nauwelijks had zij dit gezegd, of de deur ging open en omstuwd door een joelende menigte werd Don Quichotte binnen gevoerd, mager en bleek. Zijn lans was gebroken en slechts de onderste helft was hem gebleven. Zijn helm was hem afgezakt tot op den rechter schouder, en bengelde heen en weer aan een stuk touw, waarmede deze eens op het hoofd bevestigd was. Een kreet van verbazing klonk op, toen men deze wonderlijke verschijning zag.
Nauwelijks had hij Sancho Panca bemerkt of hij sprak hem aldus aan:
— „Waarde Sancho, het verheugt zijn hart dat hij, wiens roeping niet gedoogt, dat hij zich een arbeidsveld kiest, doch die de traditie der zwervende ridders getrouw, slechts



gaan zal, waar zijn hulp verlangd wordt, het verheugt hem, o Sancho, dat het op 't eiland is, waar gij regeert, dat hij de schitterende daden volbrengt, die als een nederige bloem van zijn kuische vereering aan de albasten voeten van Dulciné mogen rusten. Maar ook hier lieten de vijandige geesten hem niet met rust, om den roem van zijn overwinningen te vernietigen. Doch zij die de allerschoonste van alle aardsche verschijningen is, de thans nog betooverde Dulciné, zij zal toch zijn roemrijke avonturen met welgevallen vernemen.
Een ridder in een witte beerenhuid, zag ik zich werpen op een vrouw, om haar te onteeren. Twee maal riep ik hem aan, dat hij vluchten zou of zich in een tweegevecht, dat volgens de regels der zwervende ridders plaats zou hebben, met mij meten; doch toen hij niet antwoorden wilde, heb ik hem mijn speer in 't hart gestooten.
Nauwelijks was hij neergeveld of de vijandige geesten veranderden hem in een geit..."
„Het is altijd een geit geweest!" riep de vrouw uit „en ik wil vier ducaten vergoeding."
— Ik heb slechts een ridder bestreden," antwoordde Don Quichotte plechtig, „en het zoude mij niet verwonderen, wanneer, eenmaal begraven, hij zijn natuurlijken vorm weder aannam."
Doch toen verhieven zich van alle kanten stemmen, die verklaarden, dat hun kippen, hun varkens gedood



waren, dat 't hek van hun tuin vernietigd was, de bloemen en groente door de hoeven van zijn paard vertreden waren.
— „Hij zat op een ellendig uitgehongerd paard, dat door den honger gedreven.. ."
Doch toen verhief Don Quichotte zich, trillend van toorn:
„Wie durft Rosinante beleedigen, het edele strijdros, wiens naam door de groote geschiedschrijvers genoemd zal worden, en wiens luister over heel de wereld zal verspreid worden."
Daarop nam Sancho Panca het woord en gebood allen hem te naderen, die iets meenden te vorderen te hebben van Don Quichotte.
Een twintigtal verscheen voor hem.
„Hoeveel verlangt gij voor uw varken?" vroeg Sancho.
„Achttien dukaten", was het antwoord.
„Indien het vet was, moogt gij er wel twintig vragen," ried Sancho, en hij liet twintig opschrijven.
Zoo liet hij één voor één de prijs bepalen en naarmate deze hem onjuist scheen, verhoogen of verlagen.
Toen hij allen gehoord had, liet hij de namen oplezen met de vastgestelde vergoedingen.
Daarop sprak hij: „Gij vraagt 300 dukaten omdat uw kip of hek vernietigd werd, terwijl het denkbeeld, dat uw vriend, vader of kind vermoord was, u slechts den wensen gaf, dat "hij door mij overwonnen werd en in vrede zou heengaan.
Deze ridder zal in vrede gaan.
hitna



Omdat gij meer waarde hecht aan uw hoenderhof, dan aan uw naaste verwanten, zult gij voor straf niets ontvangen, en een volgende maal zult gij, indien gij te kort schiet in ouder- of naastenliefde, met honderd zweepslagen boeten."
Hierop juichte een ieder en prees de rechtspraak van den wijzen Gouverneur.







LODEWIJK VAN DEYSSEL
Poëtisch proza







XXXVI.
Ik beweer niet, dat de Fransche, Engelsche of Weensche mode de ware is, dat de oostersche dracht of de simpel-moderne kleeding de ware is — ik vind de schoonheid en het ware in alle.
Of dit voldoende oplossing geeft?
Op een lente morgen, toen het zonlicht op mijn blank papier lag, en de schaduw van een vlieg in het zonlicht ging, heb ik klaar bewust geweten, dat voor mij in het niet opgeloste een voldoening lag, en dat die onvoldoende voldoening mij voldoende is.
Aangezien er velen zijn die weten, hiermede wil ik zeggen, een oplossing keuren en als waarheid voelen, en anderen die niet-weten, en aangezien er voor hen die weten, zaken moeten zijn die zij niet-weten, en omgekeerd zij die niet-weten, kennis moeten dragen van 't concrete dat uit het niet weten voortvloeit, aldus weten, is weten en niet-weten een gelijk bezit, temeer, daar zij die weten de kracht en 't volledige begrip van 't niet weten misschien geheel missen.
LXIIII.
Wanneer ik een boter-letter heb en de boter aan een kind geef en de letter zelf behoud en deze orthografische verdeling als een alimentaire splitsing door-voel, dan zal, wanneer



dit kind donkerbruin haar heeft, dat over het voorhoofd hangt, en wanneer hij een blauwe kiel draagt, het eten van de letter mij een eigenaardige smaak geven, die in zijn soort hooger is dan die van Pinkpillen of caviaar.
XXXI1IX.
Ik wensch in Vreugde en Vrede te leven. Ik wensch in Schoonheid met de menschheid te leven. Uit het bewustzijn van dezen wensch, volgt onmiddellijk dat ik ver van de menschheid moet leven, en slechts de enkelen moet naderen, die eens leefden gelijk ik wensch dit te doen.
LXI.
Zo helder en blauw was de avond en zij met haar kleine voeten blond zag 'k in haar blauwe rok.
Toen heb ik een kiezelzand regen weggetikt met mijn stok in de maneschijn en dit deed ook zij en zo tegen
elkaar, als sterren over bei in de avondlucht —
XXXIII.
Ik houd van mijn vriend als hij goed doet.
Ik houd iets meer van hem als hij niet goed doet.
Daarom is 't mij 't liefst dat hij niets doet.
Als hij niets doet, dan ken ik noch 't verdriet over zijn slecht doen en niet de onbevredigdheid niet de volle



mate van mijn gevoelens te kunnen schenken.
XCIII.
Het is een heerlek spel met meloenen voetbal te spelen. Het gooien en trappen in de lucht met deze vruchten. En dit bovenal, wanneer de voeten schoongevormd zijn met hoge wreef, en de vrucht stukbrekend openspat tegen het witte harde leer en een oranje sneeuw fontijn geeft om het lichaam van de lachende speler. —
XCVIH.
's Morgens reeds, bij het zien van het theelichtje, neem ik iets wonderbaarlijks waar.
Ik zie dan zeeën verdwijnen in vuurspuwing van bergen. Mooye herinneringen komen dan in mij op.
De peenen in de soep waren koraal bergen, zooals zij jong kunnen twijgen in het bereide heete water.
CII.
Indien er slechts huizen waren en bosschen, dan zou men vanuit de huizen zich slechts een begrip kunnen vormen van de bosschen en van uit de bosschen slechts de huizen kunnen omvatten. Het genot van huis-intimiteit zoude niet bestaan, indien er geen bestaan buitenshuis bestond. Indien dit zoo is, dan kan men eigenlik niet spreken van de werkelikheid en 't volkome van 't Huis ten Bosch.



CCLIX.
Wanneer onze oogen 't vermogen der X-stralen hadden, dan zouden wij de blozende gezondheid niet beminnen en waarschijnlijk de gezondheidstoestand onzer vrienden minder snel kunnen waarnemen.
XXXXX.
Ik weet niet of ik een kwezel boven de ploert moet stellen. Immers een kwezel kan in zijn daden ook ploertig zijn en de kwezel schijnen, terwijl de ploert geen kwezel kan zijn als hij een ploert schijnt.
Ik zie, ik zie. Ik zie o, o, wat
jij niet ziet! o, o, o, ik zie iets,
overal, overal Wat is dat? 
Is dat niets ? O! is dat niets dat
iets Het is het is nu zie
ik minder goed, hoewel ik zie 
't is niets! het is een mooi iets
van niets o, wat is het mooi, dat
mooie niets van iets! 
Ik zeg ik zeg iets iets dat
is niets o, o, ik zeg niets niets
zeggen is iets! 
Is dat een aap? Ja, is dat een
aap ?.... O, wat zijn er vele apen 
Zijn er staarten aan die apen Zijn
die staarten van Chineezen O,
wat veel Chineezen! Zijn er rare
Chineezen?— Qroote en kleine 
dunne en dikke en 



Waar logeeren zijn? 
In de aap! gelogeerd 
in — de aap 
Waar zitten zij in ? 
In een hok? 
Is... dat... een... hok... hok...
hok? Is dat een 
hok o, o, o, o, o! wat 
is— dat? wie is dat?
hoe is dat? waar is
dat.... dat.... is waar.... o, o,
o, o!.... Wat.... wil.... ik?.... CWil ik?.... 
Wil . . . . ik. . . .' dat'?.'... Mijn..... stem mijn stem 
hokkend gehokt hokt? 
Is... dat... een... hok... hok...
hok ? Is dat een 
hok o, o, o, o, o! wat 
is— dat? wie is dat?
hoe is dat? waar is
dat.... dat.... is waar.... o, o,
o, o!.... Wat.... wil.... ik?.... Wil ik?..., 
4







MAX EN ALEX FISCHER
Oudervreugd







Rue Notre Dame de Lorette, no. 14, links. Au rendez-vous des Coch... de laatste letters hebben de tanden des tijds afgebeten. Aldus Cochons, of Cochers naar verkiezing. In het seizoen van de caviaar eet men er portugeezert van 12 sous. De wijn komt er uit de kelder en de politiek op de tafel. De patroon Père Bontout is dikbuikig, en groot vereerder van Napoléon. Hij was in zijn jeugd in Moskou, — Rue de Moscou, waar eertijds een nachtbar op no. 37 gehouden werd. — Hij zou iedereen bij naam kennen, indien iedereen aan zijn toonbank kwam; thans kent hij slechts zijn vaste klanten en Napoleon — vanwege Moskou! —
Hij geeft crediet aan een vasten klant — om juist het vasten van den klant te voorkomen. — En hoewel niemand boven Napoléon gaat, hoewel hij zegt het Woord na te komen, hoort men 't meest van hem 't woord van Cambronne.
Twintig jaar geleden. Boven de deur van witte stof, waarvan men ook hemden maakt, een waaiende lap met letters. Changement de Propriétaire; a cette occasion on donnera le jour de 1'ouverture des primes superbes.
De prime superbe was een zakpotlood in 't goud gezet, gekocht bij Levy Frères, Rue d'Aboukir 13. — 60 frank de 1000 met 2 pCt. sconto



— (bij nabestelling gelieve men 't no. van de factuur op te geven) frankeeren van de kaart onnoodig indien persoonlijk bezorgd, — en die uitgereikt werden door een schoone Ophelia die aan de lade zat.
Deze Ophelia, wier vader sinds haar geboorte voor zaken afwezig was — prière de s'adresser a la conciërge — had niets gemeen met die waarvan Shakespeare de onwettige vader is. Integendeel! Geboren op de Butte, was zij nimmer uit Montmartre geweest, en wanneer men haar zeggen zou dat de Venus van Milo in 't Louvre geen armen had, dan zou zij daar niets in vinden, wel begrijpend dat ze daar geen gouden potloodjes van 60 frank de 1000 had uit te reiken — geleverd door de firma Levy Frères, Rue d'Aboukir no. 13 — (bij nabestelling gelieve mén 't nummer slechts op te geven),.
Louis Perot die Zaterdags op den openingsavond na 't sluiten van 't bureau voorbij ging, dacht: „Eentje pakken: zien wat de prime is !"
Toen gaf ook hem de schoone een gouden potlood van 60 frank de 1000 met 2 pCt. sconto en lachte beminnelijk.
Louis Perot dacht: „Duivels! Als ik eens hier bleef dineeren: je kan nooit weten."
Gustave Pellier, die op den openingsavond na 't sluiten van den Bazar, waar hij werkte, voorbij ging, dacht: „Eentje pakken: zien wat de prime is!"
Toen gaf ook hem de schoone een



gouden potlood van '60 frank de 1000 met 2 pCt. sconto en lachte beminnelijk.
Gustave Pellier dacht: „Duivels! Als ik hier eens bleef dineeren: je kan nooit weten!"
Henri TillOn, die ook al op dien openingsavond na 't sluiten van de fabriek zijn wijk weer opzocht en voorbij ging, dacht: „Eentje pakken: zien wat de prime is!"
Toen ga'f ook hem de schoone een gouden potlood van 60 frank de 1000 met 2 pCt. sconto en lachte beminnelijk.
Henri Tillon dacht: „Duivels! Als ik eens hier bleef dineeren: je kan nooit weten!"
Paul Jerton, die ook al dien Zaterdag van den opening na 't voleindigen van zijn bezigheden voorbij ging, dacht: „Eentje pakken: zien wat de premie is!"
Toen gaf ook hem de schoone een gouden potlood van 60 frank de 1000 met 2 pCt. sconto en lachte beminnelijk.
Paul Jerton dacht: „Duivels! Als ik eens hier bleef dineeren: je kan nooit weten!"
Aan de met een servet gedekte tafel — servet van een sou per week voor de habitués — plaatste zich Louis Perot. Aan een ander tafeltje zette zich Gustave Pellier. Aan een ander tafeltje plaatste zich Henri Tillon. Aan een verder tafeltje zette zich Paul Jerton.



En alle vier werden bediend door den patroon, die Napoleon zoo niet gekend had, desniettemin in de Rue de Moscou gediend had.
En alle vier aten zij en alle vier keken nu en dan naar de schoone — van wie geen der vier den naam kende — en dachten: „misschien heb ik kans."
Den volgenden avond dacht Louis Perot: „Ik ga er terug, je kan nooit weten". En de drie anderen dachten oók dat je nooit kon weten en kwamen terug.
En toen werden de vier gasten aan vier tafeltjes bediend, als den dag te voor. Aangezien elk der komende dagen slechts één avond had, kwamen slechts eenmaal per dag de vier gasten weer. Zij allen kregen een servetring met nummer en betaalden dus een sou per week voor hun servet. En alle vier dachten: „Ik word al als trouwe klant begroet: dat is al een begin".
Doch Père Bontout met het centraliseeringsvermogen van Napoleon in de Moskou-jaren — wist binnen de tien dagen de vier gasten aan èèn tafel te vereenigen; zij spraken elkaar toe met Monsieur en na enkele dagen in 't vuur van 't gesprek „mon cher", en enkele dagen later in den 'brand van 't onderwerp „mon petit" en een dag later in de haast van een twist „idiot".
Zoo waren zij vrienden geworden, en enkele weken later waren zij copain. Toen leenden zij elkaar een



frank en betaalden elkaar een koffie van vier sous.
Zij spraken over vrouwen, zij spraken over Lyzette — want aldus heette de schoone — en als de één zei: ,,'k geloof kans te hebben", dan dachten de anderen in de superlatief der verbazing: „jij ?" En als de ander zei: „Ik en Lyzette misschien—" dan dachten de overigen in het toppunt van hun ongeloof: „jij?" En als de derde het zei, dan dachten de drie anderen: „jij?" En als de vierde het zei, dan waren er drie anderen om „jij?" te denken. En niet alleen, dat zij dan dachten, „jij?", maar zij wisten allen voor zichzelf: „je moest eens weten hoe ik "
Zoo sloop de tijd der asperges na dien van bronchites — onfeilbaar middel Viton pastilles f 1.50 per doos. Wacht U voor namaak. Brochure gratis met duizend dankbetuigingen — en zoo gingen de jaren. Zij aten tezaam en bleven saam praten tot laat.
Op een dag had Louis Perot gehoor bij Lyzette gekregen, 'die hem geantwoord had op zijn voorstellen: Ik zal hier dan weggaan, en jij komt dan eiken Maandagavond na 't dineeren bij mij. 'k WiLniets van je hebben, geen geld, betaal slechts voor mijn kamer 100 frank en geef mij een geschenk zoo je dit behaagt. Doch zeg niets aan je vrienden!"
Louis Perot was niet alleen de gelukkigste man van 't IXe — hij woonde Rue Douai — maar van Parijs en heel de banheue. En de volgende avond zei hij:



„Mijn vrienden, het is onaangenaam. Van de volgende week af ben ik Maandagsavonds niet meer vrij. Ik ontmoette toevallig een neef van mijn vader, die mij verzocht dien avond, waarop hij ontvangt, vrij te houden. En 't is een man, die mij helpen kan."
Den volgenden dag wist Gustave Pellier met Lyzette te spreken. „Ik heb je lief," sprak zij, „zoo je alleen mijn kamer betaalt, dan ga ik heen en kom je eiken Dinsdagavond bij mij.
Gustave Pellier was de gelukkigste, niet alleen van 't 18e — hij woonde Rue Mercadet recht tegenover zijn buren — doch van alle Bottin-beroemdheden.
En den volgenden dag zei hij tot
zijn vrienden: „Ach daar haalt
een oude erftante 't in haar hoofd om mij eiken Dinsdagavond bij zich te verlangen!"
Den volgenden dag wist Henri Tillon Lyzette's hart te winnen, waarop hij zijn vrienden zei:
„Nom de nom.... mijn oom heeft een aanval gekregen en heeft nu een verlamd been. Hij wil nu dat men hem den avond kort: eiken .Woensdag ben ik bezet!"
Den volgenden dag sprak Paul Jerton met Lyzette, en hij deelde bij 't weerzien zijn vrienden mede: „Een achternicht, die haar kous met geld in haar bed bewaart, wil dat ik eiken Donderdagavond bij haar kom. Wat moest ik doen ? De kous bevalt me!"
P.S. Ik vergat te zeggen dat toen Paul uit Lyzette's mond den goeden afloop vernam, hij de gelukkigste



man was van 't Xe, Xle, XlXe en XXe, aangezien hij juist in 't huis woonde waar deze vier arrondissementen samen komen.
En schier elke week gebeurde het dat Louis Maandags, of Gustave Dinsdags, of Henri Woensdags, of Paul Donderdags zei: Dat 's ellendig, maar nu wil dat stuk neef, die nare oom, 't verdroogde mensch, mijn geliefde kous, dat ik Vrijdag of Zaterdag of Zondag terug kom.
„Dat wij nu nimmer meer met ons vieren een avond bijeen zijn! Kan één van ons niet eens een avondje verzetten ?"
„Nous verrons," zeiden ze.
De volgende week Maandag sprak Louis Perot: „Een verrassing; ik ben vrij vanavond inplaats morgen!"
„Malhëureux!" riep Gustave Pellier uit, ,,'t was niet noodig; ik heb mijn tante verzocht de Dinsdagavond op Maandag te zetten!"
„Twist nietP' riep Henri Tillon: „we zijn dan Woensdag bijeen, mijn oom staat toe dat ik Donderdags kom !"
„Hemel," riep Jerton, „nu heb ik al mijn Donderdagavond op Woensdag gesteld."
Telkens trachtten zij een avond gelijk vrij te hebben en steeds mislukte dit, hoewel Père Bontout Napoleon nog steeds vereerde vanwege de Rue de Moscou.
Zoo werden ze ouder.
En aangezien in de republiek niets meer zoo wel gaat dan in den tijd der revolutie, deden zij er pl.m. 300



werkdagen over om een jaar ouder te worden.
Zij bespraken alle binnen- en buitenlandsche zoowel binnenkantoorsche als binnenkamersche politiek te samen en 't was met leede oogen dat men eiken avond een makker zag gaan die „service" had.
Doch een avond waren Henri, Paul, Louis en Oustave zeer stil, en zenuwachtig plukten zij aan een peutbleu.
Slechte tijding?
— Van mijn oom."
— Van mijn neef."
— Van mijn tante."
— Van mijn nicht."
Zij hadden alle vier een petit bleu gekregen.
Toen sprak Gustave: „Bij de onderburen heeft de vrouw een dochtertje gekregen, die ik vaak bij mijn tante ontmoette. Wat zou ik haar geven kunnen?"
„Ja," zei Louis, „de dochter van mijn neef verwacht een kleine, wat zou ik sturen?"
En Henri sprak: „Mijn lamme oom is bevallen, d.w.z. zijn vriendin; wat kan ik haar sturen?"
En Paul vroeg wat hij zijn oude tante wel ge^a kon, die meende weldra iets te mogen verwachten.
Zij spraken over bloemen en vruchten. Doch üever hadden zij elkaar toegeroepen: „Ik ben vader en Lyzette—" maar men weet zich te beheerschen als men door vader Bontout bediend wordt, die Napoleon vereerde en 't woord van 'Cambronne verstond.



Zij allen vier hadden vaak aan Lyzette gevraagd: „Hoe kan je toch zoo mooi zijn ingericht van een simpele 100 frank?" waarop Lyzette geantwoord had: „Verbeeld je er is een oude gek, die al tien jaar me vereert."
„En?"
„En •'k laat hem betalen!" „Ha ha!" had Henri, Louis, Gustave en Paul gelachen.
Op een middag verscheen Henri bij vader Bontout met een prachtige roskleurige jas!
„Wat een pracht kwaliteit!" riepen de vrienden uit.
^Solde," sprak Henri, „30 frank, occasion unique. Ca ne se vend plus, ca se donne."
En den volgenden avond verschenen Louis, Gustave en Paul met een jas van rosse kleur, een pracht-kwaliteit van 30 frank, occasion unique! Ca se donne!
Wanneer zij aan hun tafeltje zaten en zij zagen de vier jassen hangen, dan hadden Zij een gevoel of ze vier maal hun jas hadden uitgetrokken.
Zoo gebeurde het, dat op straat gekomen Paul dacht: „wat zit-ie nauw vandaag" en H*I'iri 'dacht: „wat zit-ie wijd vandaag '. en Gustave dacht: „wat lijkt-ie lang vandaag" en Louis dacht: „wat schijnt-ie kort vandaag".
En onwillekeurig haalden zij de portefeuille uit de binnenzak en onwillekeurig maakten ze hem open en vonden 't portret van Lyzette en duivels van 't kind, en,



deksels, daaronder geschreven: Pour mon petit papa Lundi óf mon petit papa Mardi, óf mon petit papa Mercredi, óf mon petit papa Jeudi.
„Ha, ha, ha, ha, ha, ha," lachte Henri. „Paul mijn vriend Paul bedoelde ze met de oude dwaas! Ha, ha, ha, ha!"
En Paul lachte ook, ha, ha, en meende dat Lyzette Henri bedoelde als de oude gek.
En Gustave lachte ook, ha, ha, en meende Louis de oude dwaas.
En Louis lachte ook, ha, ha, en meende Gustave de oude zot.
Den volgenden dag zei Henri tot Paul, toen beiden alleen waren: Ik heb Lyzette gesproken, herinner je je die nog, toevallig ontmoette ik haar onlangs."
„Ik ook," zei Paul.
— Zij vroeg mij eens aan te komen."
— Mij ook!"
— Ik kom er geregeld nu."
— Ik ook."
— Lief kindje heeft ze, 't noemt mij voor de grap papa."
— Mij ook!"
— Als w"er eens samen naar toe gaan, Vrijdag? Vind je dat niet aardig?"
— Laten wij dan in haar buurt samen gaan eten voor een keer.
Gustave sprak dien avond tot Louis: „Paul vertelde toevallig Lyzette teruggevonden te hebben — „ik ook," zei Louis — bij haar te komen — „ik ook," zei Louis — en dat 't kind voor de grap — „mij ook" viel Louis in — „hem papa noemde."



En voor de grap spraken ze af er beiden Vrijdagavond naar toe te gaan, en in haar buurt te gaan eten, opdat Henri en Paul niets oemerken
Vrijdag was 't een koude donkere dag. Regen was gevallen. Wind en parapluies opgestoken. „Prenez pastille Rodel. Prévenir c'est guérir." De conciërge had last van rheumatiek, was in slaap gevallen. Vandaar dat de trappen niet verlicht waren.
Sacré— de n 
Boven gekomen zagen Paul en Henri twee figuren, die net gebeld schenen te hebben. Dan ging de deur open en Lyzette stond voor hen:
Wat" hebben jullie mijn brief niet ontvangen bij Père Bontout, om vanavond niet te komen?
ff
Waarom ?
— St! St! zachtjes!"
En dan met een lieve lach:
— Hij is er!"
Toen kwam het dochtertje aangesprongen met een groot stuk choco lade in de hand, en juichend riep ze uit:
Oh papa, papa, papa, papa, mon père de tous les jours est la!
En Paul dacht: „...."
en Henri dacht: "
en Gustave dacht: , "
en Louis dacht: „ "
Waarschijnlijk omdat zij steeds bij Père Bontout aten die Napoleon vereerde, in de Rue de Moscou gediend had en zoodoende vertrouwd was met Cambronne's woord!



f,



EDGAR ALLEN POE
De Geheimzinnige Endemie op Montmartre.







Natuurlijk is 't in geen enkel opzicht als verwonderlijk te beschouwen, dat de buitengewone gebeurtenissen in Montmartre ook in de buitenlandsche pers bespreking hebben gewekt. Indien niet, het zou een wonder geweest zijn, vooral in een tijd, waarin de wetenschap, dienstig aan de reclame, zich de pretentie geeft, dank zij hare navorschingen, alle problemen die den menschlijken geest beroeren, te kunnen oplossen. Door de pers, die de begeerte naar nieuws in 't volk wilde bevredigen, werden de meest verminkte en overdreven verhalen verspreid, de bron van alle wanvoorstellingen, welke rijkelijk bijdroegen, om het zuiver onderzoek, op feiten berustend, te belemmeren.
Beschouwen wij deze echter gelijk de serieuze Parijsche pers ze bekend maakte, dan blijft slechts het volgende tegen kritische beschouwing bestand en kon slechts hierop het onderzoek gebaseerd worden.
De Parijsche ochtendbladen van 17 Nov. 18... vermeldden:
„Een bekend Montmartroise viel hedenavond tegen 8 uur in zwijm. Naar 't hospitaal vervoerd, bleek zij geheel geparaliseerd en mislukten alle pogingen, om het bewustzijn op te wekken. Diagnose kon niet gesteld worden."
Binnen het tijdsverloop van veer-



tien dagen, waren tien gevallen gesignaleerd. Aangezien het steeds jonge vrouwen gold, wist de chantage pers hiervan partij te trekken, door 't publiek meer en meer er in te betrekken, terwijl niemand een zuiver oordeel sprak, of 't een mysterieus crimineel geval betrof, dat de politie tot klaarheid moest voeren, dan wel of op zuiver medisch gebied het arbeidsterrein gelegen was.
Al meer en meer meende men langs wetenschappelijken weg te moeten zoeken, en na enkele weken waren de medici het eens, dat men voor een onbekende epidemie stond, waarvan slechts de gevallen hadden bewezen, dat zij zien bepaalde tot de vrouw, en wel tot die van een zekeren leeftijd en van een bepaalde psycho-fysieke gesteldheid. Immers alle slachtoffers waren min of meer bekende figuren in de nachtcafé's van Montmartre.
De getroffenen bleven lethargisch liggen, hoewel 't organisme niet verstoord was, want de kunstmatige voeding, die was toegepast, had het meest normale verloop. Zij geleken gestorven wezens, wier lichaam gebalsemd was; het opwekken van reflex bewegingen bleef vruchteloos.
Den 14en Dec, den dag waarop de kranten al te voorbarig de ontdekking van de bacterie aankondigden en de meening van professor O. eenige geruststelling bracht als zoude hier slechts van een endemie sprake zijn, kwam ik te Parijs.
ik had een rijtuig aangeroepen en twijfelde naar welk hotel mij te



laten voeren, toen plotseling een slank heer op mij toetrad, mij de hand reikte en, mij noodend in te stappen, den koetsier een adres gaf.
— Uitstekend dat gij gekomen zijt; ik heb u zoo lang niet gezien! Ja soms dacht ik, dat gij mij ontvluchten wildet. Hoe 't zij, nu zullen wij elkaar niet spoedig verlaten."
In een der stille Avenues hield het rijtuig stil, en liet hij mij uitstappen. De conciërge passeerend, hoorde ik mij duidelijk aanroepen: „Monsieur Marten," en ik draaide haastig om. Doch zij, als zag zij mijn uitgestoken hand niet, wendde zich tot mijn geleider en gaf hem een brief.
Zijn vertrekken waren van een bijzonderen stijl. De wanden en gordijnen waren van zwart fluweel en alle meubelen van ebben hout.
Slechts hier en daar een ornament van ossenbloed-kleurig rood, entoen viel het mij op dat ook hij geheel in 't zwart gekleed was en slechts een das van die zelfde roode kleur droeg.
Den volgenden dag had ik een zeer toevallige ontmoeting, namelijk in 't wederzien van een jong bacterioloog, welke ik in Amerika getroffen had en die in ongemeen nerveuzen toestand verkeerde. Hij vertelde mij dat alle toebereidselen tot zijn huwelijk genomen waren en dat hij reeds alle regelingen getroffen had om een langdurige afwezigheid mogelijk te maken, toen plotseling de geheimzinnige ziekte was uitgebroken, waarvan hij de bacterie ontdekken wilde.
— Wanneer ik thans heen ga, zoo



wordt mijn huwelijksreis een folterende marteling, mijn trouwdag, die ik als de schoonste van mijn leven droomde, is mij vreeselijk als een obsessie.
„Ik hoop nu maar," had ik troostend geantwoord, „dat gij, de bacterie spoedig ontdekken zult."
Dit geval mijn gastheer vertellend, die mij als een zeer intiem vriend behandelde, en niet duldde dat ik zijn woning niet als mijn eigen verblijf beschouwde, voegde ik er aan toe, dat hij tot een zeer nerveuze familie behoorde, waarin verscheidene gevallen van suicide zich hadden voorgedaan.
Met een zekere ironie had hij mij daarop aangezien en gezegd:
— .Wanneer gij hem een goeden raad wilt geven, zeg hem dan, dat hij geen tijd moet verknoeien op zijn laboratorium; het eenige, dat hij misschien kan vinden, is zijn huwelijksgeluk, waar hij de kerk voor noodig zal hebben"... Hij zette zich neer, stak een sigaar op en volgde de rook aandachtig.
Ik begreep dat hij niet wenschte 't gesprek langer voort te zetten.
— Zou hij zelf?" flitste het door mij, en in mijn verbeelding zag ik het raadsel van zijn leven voor mij opgelost. Nimmer had hij sindsdien de wonderlijke sarcophage-vertrekken verlaten; de gedachte dat hij zelf de ontdekking nastreefde geleek mij zeer aannemelijk.
Drie dagen later, op een avond dat wij tegenover elkaar zaten — geen klok tikte in de kamer — drong



rt ringend geluid van een schel tot ons door, en enkele seconden later stond de jonge bacterioloog tegenover ons. Hevig overspannen, met schichtige blik, en korte bewegingen, verontschuldigde hij zijn komst, zich slechts tot mij wendend. De familie van zijn verloofde geloofde niet in de ernst van de oorzaak der verdaging van den trouwdag en onthield haar toestemming, terwijl 't hem onmogelijk was zich van zijn werk te verwijderen, waarbij al zijn gedachten zouden zijn.
— Vergeef mij," sprak de heer Marten toen, „waarom trouwt gij niet op den dag, welke de familie verlangt? .Wat te vinden is, is in een dag gevonden, wat slechts te zoeken is, blijft eeuwig gezocht." Verschrikt keek hij op, als zag hij voor 't eerst, dat wij niet alleen waren. Dan zich herstellend, antwoordde hij zacht:
— Ik kan zien, dat mijn vak zich op een gebied' beweegt dat u vreemd is."
„Mogelijk, doch ik zeg nooit iets, dat ik niet voor mij zelf althans absoluut zeker weet!"
— In dit geval, zoudt gij, zoo ik u vroeg, de bacterie te vinden, mij deze binnen een dag toonen kunnen ?" klonk het koortsig.
— Jawel."
— Gij schertst!" liet hij dan somber-moedeloos zich ontvallen.
— Nimmer!"
— Gij wilt mij haar dus binnen den dag bezorgen?" riep hij schier gillend uit.
— Op één voorwaarde. Dat gij



zwijgen zult, waar ik dit wensch."
Met uitgestoken handen vloog hij op Mr. Marten toe, die als zag hij dit niet, zich omkeerde, een lade opende, en papier te voorschijn halend, sprak: 't Is 't beste om duidelijk te omschrijven; „wij zullen behoorlijk opmaken en teekenen," en snel liet hij de pen over 't zwart glanzende papier glijden, waarop bloed-rood de inkt striemde.
— Wanneer gij dus morgenavond om tien uur hier zijt zal ik u de bacterie toonen. Nu zoude ik gaarne alleen willen zijn. Hij legde de nadruk op 't woord alleen. De dokter nam afscheid van hem, en scheen mij vergeten.
Wij hadden te zamen gedineerd en klokslag tien uur ging de bel over.
Waarschijnlijk had hij, om zijn ongeduld te bedwingen, meer dan zijn gewoonte was, gedronken, meenend aldus zijn zenuwen te bedaren, want hij trad binnen in een sombere stemming, die mij van hem in zulk geval bekend was. Mogelijk had hij 't zelfs waanzinnig gevonden om te gelooven in een abnormaal individu als die mr. Marten scheen, die door zijn vreemde wijze van huizen, op hem wel den indruk moest maken van zelf de bacterie van onzen geestiijkoverspannen, afwijkenden tijd te zijn.
Tot mijn groote verbazing zag ik gelijktijdig een vreemde persoon binnentreden, wat te vreemder was, aangezien nog nimmer iemand ons bezocht had, noch hadden zijn gesprekken een omgang doen bevroeden.



Hij stelde ons deze gast voor als dokter Ulner. 't LWas een dertiger met blonde baard en vreemd-starende oogen achter een gouden bril.
Voor enkele maanden teruggekeerd in Europa, had hij Parijs als tijdelijk verblijf verkozen, na jaren in de binnenlanden van Australië te hebben doorgebracht.
Hij verhaalde ons van ongelooflijke ontberingen, die hij had geleden, en al luisterend, was de tijd gegaan.
Om twaalf uur sprong dr. Ulner op, als had hij zich verlaat, doch op een toon, die geen verweer verwacht, verzocht mr. Marten hem, hoewel uiterst vriendelijk, om even nog plaats te nemen, en dan klonk het koud-vlak, zonder de minste intonatie:
„Mijnheer Ulner, ik heb dezen heer die ik u als dr. Berson voorstelde, beloofd, hem hedenavond de bacterie van 't Montmartre geheim te toonen; mag ik u dus beleefd verzoeken met hem te vertrekken. In de straat zult gij wel een rijtuig vinden, dat u beiden naar een plaats voert, waar gij rustig kunt spreken."
Bleek van schrik was dr. Ulner achteruit gedeinsd en machteloos in zijn stoel neergevallen. Met moeite veegde hij zich 't zweet van 't voorhoofd, dat koud er op klamde.
— Ik vergat u nog te zeggen, dat de heer Berson mij beloofde te zwijgen en dit is veel niet waar? Laat ik u dus goeden dag zeggen en wees overtuigd van mijn bijzondere sympathie, die u ten allen tijde zult ondervinden."



(Wankelend als een zieke was de aangesprokene opgestaan, had de hand van mr. Marten gedrukt, gelijk een veroordeelde die van zijn verdediger, en was zonder een woord te spreken dr. Berson gevolgd, die niet minder ontroerd, zelfs zonder mr. Marten te groeten, 't vertrek verliet.
Alleen met mijn gastheer achtergebleven, las hij mijn vragende blik.
— Wat wilt ge nog weten?" zeide hij gehinderd.
— Alles," antwoordde ik.
— Begrijpt gij dan niet! Wie anders dan hij, dr. Ulner kan de bacterie zijn."
— Maar hoe weet gij dat?"
— Dat kan iedereen weten! Kijk de fout is dat de menschen altijd wonderen willen verklaren, terwijl de wereld slechts banaal nuchtere waarheid geeft. Wanneer men slechts de werkelijkheid erkende, dan zou er voor niemand meer geheimen bestaan."
— Maar hoe hebt gij dan alles ontdekt?"
— Ontdekt? Er is slechts sprake van zien en aanvaarden van wat men weet, en dat men weet! Wist men hier niet alles? Dat het steeds vrouwen waren die door deze zoogenaamde ziekte werden aangetast, dat deze vrouwen, allen in Montmartre thuis behoorden en, wat voor niemand een geheim kon zijn, dat zij allen geregeld de Moulin Rouge bezochten.
Bij allereerste navraag, kon men weten dat alle vrouwen de dag,



waarop zij geparalizeerd neervielen: op het aperitief-concert waren geweest en hadden gedanst Aangezien alle gevallen zien voordéden tusschen 8 en 10 uur, kon men nagaan dat ± 3 uur later de paralyse intrad.
Hetgeen die vrouwen deden was: dansen en drinken. Nu hebben zich slechts eenmaal twee gevallen op denzelfden dag voorgedaan. Hieruit blijkt, dat de vergiftiging moeilijk was toe te dienen, en dat degeen die dit deed, slechts eenmaal de gelegenheid heeft gehad dit tweemaal in een tijdsverloop van drie uur te verrichten. Een vergiftiging met zulke onbekende resultaten, moest door een wetenschappelijk mensch toegebracht zijn. Waar wraak uitgesloten is, hebben wij dus te maken met een waanzinnig geleerde. Hij heeft dus de Moulin-Rouge uitgezocht, omdat daar gedanst werd. Hij deed het dus tijdens het dansen, en waarschijnlijk gaf hij de injectie in de nek, aangezien deze plaats de eenige ontbloote is, die al dansend met de hand te bereiken is en waarbij men zelf de hand tot zijn volle dispositie heeft
Men behoefde dus slechts naar de Moulin Rouge te gaan, waar niet veel wetenschappelijk ontwikkelden komen op 't middaguur. Daar trof ik ook dr. Ulner een zoöloog, die mij spoedig verhaalde van zijn groote reizen, van de vele ontberingen die hij geleden had, om zonder overgang mij zijn langdurige bestttdeering van de Hymenopterus Cerceris tuberculata te verhalen, welke hij wel 't meest interessante dier



van 's wereld's Fauna scheen te vinden, 't Kleine insect dat de zooveel grootere gepantserde Cléonis ophthahnica met een venijn-prik, onzichtbaar toegebracht, volkomen weet te paralyseeren en als buit mede te voeren.
Deze geleerde was natuurlijk door fisiek lijden en geestelijke overspanning tot het idee-fixe gekomen, de Hymenopterus te imiteeren, hij had dit venijn weten te verkrijgen en moest hiermede te werk gaan. Toen had ik slechts een bewijs af te wach ten. Ik sloeg hem gade, zag hoe hij onrustiger werd, en schichtig zijn blik door de zaal liet gaan, totdat hij eindelijk een vrouw scheen uitgezocht te hebben, opstond en met haar dansen ging, om haar al dansend een onzichtbaar prikje in de nek te geven. Dan gleed er een rust over zijn gelaat, alsof hij van een zware zorg bevrijd was en bleef hij kalm doordansen, om dan vriendelijk lachend met haar rustig een uurtje nog te blijven zitten."
Hierop zweeg mr. Marten en stak een sigaret op.
Het zweet parelde op mijn voorhoofd en als verlamd zat ik in mijn stoel.
Ik zocht mijn zakdoek en vond in mijn zak een groote gouden bril.
Dan mij doordringend aanziend, vroeg hij: „Hadt gij, zonder mij, dezelfde ontdekking niet kunnen doen, Mr. Marten?"
„Marten?... Ulner, Ulner is mijn naam," gilde ik in wanhoop uit.



IS. QUERIDO
De Genieën der Eeuwen.
(Fragment).







[Wanneer gij schrijven wilt over de genieën aller eeuwen, dan kunt gij niet de criticus zijn, die beleefd-wit gehandschoend, nieuw-hoog-boorddeftig voor zijn publiek buigt, noch hem, die clown-komiekerig, met wijdbroeksch, bombastische geest leenigheidjes, slap-koordsche waggel-toertjes van behendigheid wil geven, aan saam koppende, mond spalkende verbazingsmenigte, met koper-toeterhoornende bewonderings gebalk of krulstaarterige nijdigheidvan varkens* gerochel, dan kunt gij minder nog -rijn de criticus, van geregeld bitter* tafeltje, met kolomhandigheid van knakworstende volstamperige vaktechniek en joviaal rondroerende walm-ranzige, dagelijksheidsdeeg van verachtlijke margarine glimmende, aanplakbordende uitgewogen van zooveel centen de kilo meorieën, waarnaar dik tong-likkend en bruintandig lipsmakkend dik-buikerige buurvrouwen van zooveel-hoog naar luisteren, met bolknikking als olieboldeining in zuur-walmende oliesputtering, der wangzakkige haarrafelende hoofden, noch de goudgebrilde scherp-neuzige kamergeleerde, met order-zonning in regenboogkleuren in 't knoopsgat met oude Friesche, misschien niet eens echt antieke klok gelijkmatigheid, noch de kort haar dragende, wan-stappende, dragonderstemmende, optocht majestei-



terige jukbeenknokkige vrije-vrouw. Wanneer gij schrijven wilt over de genieën van 't Heelal, dan deedt gij beter u dood te smakken op de bazalt zware Babel-hoogheid van die taak, of pootspartelend jankklagend te verzuipen in de hemelbestormende schuimbrakende kopgolvende zee van machtige materie, indien gij niet zijt de alles omvattende polen-overschrijdende heemlen-omvattende geest, wanneer gij niet zelfs bij 't aanzitten aan schijfje kaas en wat boterhammenworst met vingerdoekje twaalfuurtje de hartstochten aller eeuwen en volkeren in uw polsslag voelt kloppen, indien niet alle talen der menschen, zoowel als 't gebrul, gefluit of gerucht van alle dieren beesten en amphibieën een psycho-phisiologische uiting voor u is, in welks diep-innerlijke geheimlijkheid gij met lancet scherpe geest weet door te dringen, wanneer niet alle uitingen der menschelijke geest en gevoel hun focus bezitten in uw hart, de laai, vlambrandende, vuur vlonker, vonk spetspat-spittelende, gloor-gloeiïng van mensch-middelpunt innigheid.
Om over de genieën van 't Heelal te schrijven moet gij niet zijn met een mimosa-zieltje, of goud geëtiketteerd, sneeuw-blank, wit stolp rozig omzwachteld parfumfleschje gemoed, of slechts een braaf, eerlijk, welgezind, degelijk, vormelijk, achtbaar, en wel ernstig en misschien gewichtig en soms goed uit den hoek komend familiedineetjes deftigheid, alles aanschouwend van uit de drie hoogsche achterkamer van tweemaal bellen-



woning in achter-morgen van koolverkoop vol straatventers schreeuwroep, blèr-gebrul jank-huilerige achterbuurt symphonie, zijner hersenkast of >de wel overwegende, die met dik-vet, breed uitplattende handeduim tegen middenkin aandrukking, zwartbloed kruipend, filigraan-arabesk gekielekiel van letter, tot woord, zin neerschrijven zal, in penkwijling van chemische duitsch surrogaat inkt druiping.
Wanneer men over de genieën van 't Heelal wil schrijven, dan moet men niet de neussnuivende meneer zijn, van wellust-tonglikbaardende bewondering-vergaarde van rood-zakdoekige kantoor hulpjes, of grootboek van zooveel folio's handelslui, of slap flier-flad-floederende dassen artisten, of zool scheefloopende notitie-boekjes bestenografende dagblad-journalisten; om over de genieën aller eeuwen te schrijven, moet gij nog minder zijn de met rood-blauw geborduurde toffeldragende kamerjapon, en gouden bril geleerde met koel-koud-nuchtere Larousse, Meyer en Brockhaus geleerdheid, de van alles iets of veel maar niet het innerlijk-waarachtige, onbenaambaar essentiëele wetende, de logisch-ontwikkelende, systematische, mathematische, theoretische technicus.
Zelfs mag men niet zijn, de op donker-blauw teengondelende gevoelsman met wisselende, grillige, en hevige gemoedsontroeringen. Men kan over 't onderwerp noch paljasjolig, sport-leenig heen glijden, met zwierige modeleerende golfgebaren,
5



van duister wazig, onklare bedoelingsvaagheden, noch kloek-ferm er op houwen met beul-bonk, spierspannende krachtzwaai, bij storm-galmende toejuiching, voor kwasie-roem athleet!
Om over de genieën van 't Heelal te schrijven, moet men een Beethoven van accoorden in de ziel dragen. Dan te na als een broeder staan, en innig als een, melk uit blanke borsten gevende, Eva veridealiseerende, moeder, de chineesche phylosoof Lao tsje begrijpen; dan moet men met even vele waardigheid en besef voor orde, regelmaat, voor hiërarchie en traditie, de nederigheid tot meerderen verstaan als Confucius deed, dan moet men Napoleon zoo diep-innerlijk en vuurbrand hartstochtelijk begrijpen met assimileerende blank toortsende ontroering, dat men zich een met hem gevoelt; dan moet men Mahomef s loutering in de ziel doorworsteld hebben in zulk geniale gewaarwording, dat men alle gedachten in zich heeft opgewekt, die hij had kunnen denken. Dan moet men de diep-donker-loerende, zwart omkleede, slang-schuifelende jezuit, even vezel-fijn verstaan als de wreedkoude, logisch koele op een punt aanstuwende Calvijn, of de inktpot neerstortende Luther zoowel als de heenvluchtende duivel zijn, en even volkomen beseffen, de wilddierlijke en gouden, God-verheerlijkende, bazuinschallende kreet der barende Maria verstaan. Dan moet men de stameling van licht-in-oogen dragende kindverheerlijkende Beatrijs zelf



prevelen, zoowel als de lava vloeiende hartstocht van een leeuw-woeste, waterhoofd monsterlijke, de dood stuiverwisselend ontloopende Mirabeau als een mogelijkheid in zich zelf beseffen. Men moet de kleuren hartstocht van een Van Gogh en een diepte van een Rembrandt vereenigd hebben met het geniale grondleggende en veelzijdig scheppende van Da Vinei.
Om over de genieën aller eeuwen te kunnen schrijven moet men de bedaard, kalme, primitieve en pervers-nevrotiese neurasteniese wezen, de meer dan alle genieën geniale, de universeel uitverkorene, de zich zelf onbewuste, simpel-bescheidene en zich zelf niet tellende, kinderlijk eenvoudige dichterziel —-







TH. DOSTOIEVSKI
De menschlievende moordenaar.







Dobronravoff woonde op de vierde verdieping aan den overkant van de binnenplaats, waarop mijn kamer uitzicht had. Wanneer ik 's avonds 't raam uit keek, dan zag ik zijn hoofd gebogen over zijn werk, dat de olielamp belichtte en hierdoor was hij mij een goed vriend geworden, hoewel ik hem slechts een enkele maal gesproken had.
Daarom was ik werkelijk blijde, toen ik zag, dat mijn broek lange rafels droeg en ik bij Dobronravoff kon aankloppen, die mij voor weinig geld hem mij behoorlijk in orde zou brengen. Ik wisselde dus van pantalon en nam de gesletene over de arm, stak de binnenplaats over, en tikte bij Dobronravoff aan. Goeden avond Atdoïotca", zeide ik, want aldus werd hij genoemd omdat hij nimmer zijn kamer verliet, „ik kom u een broek brengen, die gij mij wel verstellen wilt."
Hij nam het kleedingstuk op, bekeek het van alle kanten en zeide daarop: „Voor 25 kopeck zal ik hem u maken."
„Dat is duur vadertje, ik had gedacht, dat gij 't mij wel voor 16 zoudt willen doen!
— Voor 25 kopeck zal ik hem u maken, en als nieuw zal hij dan zijn! Mijn duifje zal netjes zijn, als hij dan wandelen gaat met zijn krotkaïa."



„Ik heb geen krotkaïa," antwoordde ik, „doch, zoo gij zegt dat hij zeer netjes wordt, dan wil ik hem u wel maken laten". Dan overgaand tot het nieuws van den dag:
„Hebt gij gehoord dat Monjiknovna in handen der agenten viel! Nu zal hij niet veel dagen meer leven!"
— Ja de arme!"
— Hoe, Atdoïotca, hebt gij nog medelijden met een moordenaar!" riep ik uit.
Daarop legde hij zijn werk neer, hij zag mij aan met zijn rood-omrande oogen en streek het witte haar van 't voorhoofd weg.
— Ja ik heb meelijden met een moordenaar, want hoor Kostojka Katokostoï, ik heb een moordenaar gekend die zeer menschlievend was, ik heb hem lief gehad. Toen hij mij verlaten heeft, heb ik hem overal gezocht en toen ik hem niet meer vinden kon, heb ik deze kamer genomen, die ik niet meer verlaten zal!"
— Dobronravoff" riep ik uit „gij moet mij dit verhalen, ach hoe goed moet deze moordenaar wel geweest zijn, indien gij hem hebt liefgehad."
— Ik woonde in de ... straat. Het was een Kerstmis-avond, het vroor en de wind was zoo snerpend, dat ik mijn muts zoo diep in 't hoofd had gedrukt, dat ik nauwelijks kon uitzien. En ik had hem ook niet opgemerkt, indien zijn snikken mij niet tot staan had gebracht. Hij lag op een bank en snikte zoo hevig, dat



de tranen mij in de oogen sprongen. Ik legde mijn hand op zijn arm en riep hem toe: „Vadertje, Vadertje waarom ween je? Vadertje sta op, gij zult nog dood-vriezen als gij hief liggen blijft." Eindelijk zag hij op, klaagde luid, doch liet zich willig door mij meevoeren. Ik bracht hem naar mijn kamer. Qij zijt koud, schier bevroren," riep ik uit, „kruip gauw mijn bed in en ik zal u wat vodka gaan halen." Ik vloog de straat op, ging naar de kroeg die op de hoek was en waar ik een maatje voor zeven kopeck kon krijgen, omdat het Kerstmis-avond was!
Toen ik terug kwam, lag hij reeds klappertandend te bed. „Drink, vadertje, drink," riep ik verheugd, en ik zag hoe goed 't hem deed. Een roode kleur gloeide op zijn verwilderd gelaat en behaaglijk streek hij zijn handen door 't verwarde haar. Dan plotseling begon hij te weenen, zeide, dat hij geen medelijden verdiende, dat zijn ziel verloren was en dat ik hem bij de haren mijn kamer uit zou slepen, indien ik zijn zonden kende.
Ik trachtte hem te troosten, hij luisterde allengs toe, doch dan onderbrak hij plotseling mijn woorden en vroeg mij: „Weet gij wat ik dees avond gedaan heb?" En toen ik 't hoofd schudde: „Een moord!"
— Een moord, ach vadertje, een moord," riep ik verschrikt uit, „waarom, ja waarom?" — Het was bij de P...brug. Hij droeg een pels, ach hoe kon ik weten dat hij geen kopeck bij zich droeg! Toen hij



stervend was, bemerkte ik eerst dat er niets anders in zijn portefeuille zat dan een portret!"
Maar hebt gij dan vermoord, omdat gij geld noodig hadt?"
— Ik niet, ach ik niet. Maar de vrouw van Alexoïnoskov, die door de politie gevangen is genomen. Zijn vrouw Alexaia Alexoïnoskov heeft vier kinderen. Zij is ziek en de kinderen huilen van honger. En voor haar wou ik geld hebben, en toen ik die heer zag in zijn pels, toen dacht ik, dat hij wel voldoende zou hebben!" en weder begon hij te weenen!
— Qij moet niet zoo weenen, gij moet naar een priester gaan en hem genade vragen voor uw ziel, en hem vragen om voor de ziel van den gedoode te bidden!"
„Ik ween niet om mijn ziel, ik ween om die arme vrouw en haar kinderen!"
— Vadertje, Vadertje, het is Kerstmis; ik zal naar die vrouw gaan en haar twee roebel brengen!"
Toen weende hij van dankbaarheid.
Hij bleef bij mij wonen; plechtig beloofde hij mij, zich nooit meer te vergrijpen. „Ik wil niet meer dooden, want ik ben bang van de hel! Weet gij, hoe de hel is?" vroeg hij mij.
„De hel is de schaduw van een Isprawnik achter de schaduw van een muur."
Hier zweeg Dobronzwoff even, blies zich in de handen, want 't vertrek was te klein om met wijden



armzwaai de handen verwarmend tegen de schouders te slaan.
„Misschien, dat gij, mijn vadertje," sprak hij tot mij, „nog eens iemand in Uw leven treft, om voor te werken. Ach, hoe schoon is dan het leven. .Wanneer je alleen bent, dan ben je één punt, waarom heel het leven draait, draaiend van je af. Doch wanneer men voor iemand werkt, met iemand leeft, dan ben je een deel, een deel van dat groote draaiende geheel! Op een avond liep ik haastig huiswaarts, ik had de jas van Konijakloky afgeleverd, die aan 't ministerie werkt, en hij had mij gezegd, dat ik een nieuwe jas van groen laken voor hem mocht maken. Hij had mij zijn schuld betaald en zeer vriendelijk had hij mij toegesproken !"
„Wat blijde zal mijn duifje zijn," dacht ik, „nu zoo goed werk mij wacht!"
Die avond, die nacht — ach welk een angsten! — kwam hij niet thuis.
Eerst de volgende avond waggelde hij mijn kamer in. Hij rook sterk naar wodka, zag mij nauwelijks aan en kroop het bed in, als een bange hond zich verbergend. Dan plots begon hij te huilen, zeide weer, dat hij onwaardig was mijn brood te eten, en dat ik hem bij de haren zou grijpen zoo ik wist, wat hij dien nacht gedaan had.
Daarop vertelde hij mij:
In liep in de straat. Een enkel
rijtuig vloog rinkelend voorbij met briesende paarden. Dan plotseling, hoorae ik huilend geschreeuw en



voor mij stond een heer en een jonge vrouw, het bovenlijf half ontbloot, hoewel zij een kostbaar zijden kleed droeg. Zij smeekte, dreigde al roepend om geld. Dan, terwijl ik 't vreemde schouwspel gade sloeg, hoorde ik een scherpe kreet, de heer had de Vrouw met een vuistslag neergeveld en was haastig gevlucht Wat toen gebeurde weet ik niet meer. Ik herinner mij slechts dat ik tegenover dien heer stond, dat ik hem 't geld voor die vrouw vroeg, dat hij een beweging maakte, om zijn revolver te grijpen, en dat hij daarop dood lag en dat ik vluchtte met zijn beurs in mijn hand. Overal heb ik die vrouw gezocht om haar 't geld te geven, doch de straat was verlaten en alle huizen gesloten en donker. Van de eene kroeg ben ik naar de andere gegaan, en bij elke roebel die ik achter liet heb ik gezworen die eenmaal die vrouw terug te betalen. Ik ben een zondaar, een booze zondaar" kreet hij dan uit.
Ik liet hem plechtig beloven, dat dit de laatste maal geweest zou zijn, want zeide ik: „Toont God niet dat hij niet wil dat Vadertje helpt met geld, waar bloed aan kleeft"
„Ja, ik zweer, dat ik nu nimmer meer dooden zal; want ik ben bang voor de hel!"
Hij heeft woord gehouden, elke avond bleef hij in zijn hoek gezeten en hielp mij soms, als dit mogelijk was.
De avond dat ik thuis kwam met het geld dat Konijakloky mij voor zijn nieuwe jas betaald had, was mijn



vadertje niet daar. Ik wachtte hem met ongeduld, want hij wist dat ik 't geld zou krijgen en ik had hem vischsoep en vodka beloofd.
Al wachtend viel ik in slaap.
Toen ik wakker werd, lag ik gestrekt op den grond, mijn hoofd deed pijn. Naast mij een zwaar lichaam. Ik zag bloed en gendarmen. Het zware lichaam werd ruw beetgepakt, men zeide mij dat men mij had willen dooden en dat ik verwond was. Toen was een dokter gekomen, ik was weer in zwijm gevallen en ontwaakte in het krankenhuis.
Het was mijn buurman, die boven mij woonde, die naast mij gevonden werd. Hij zwoer aan de rechters, dat hij dronken was thuisgekomen, en doordat mijn deur openstond, naar binnen was geloopen, uitgegleden en naast mij in slaap gevallen. Men vroeg mij of 't mogelijk was dat een ander met kwade bedoeling tot mij doorgedrongen was.
Ik heb 't hoofd geschud.
Mijn buurman werd veroordeeld tot vijf jaar dwangarbeid.
Toen ik terug kwam op mijn kamer was 't geld dat Konijakloky mij gegeven had voor zijn jas, verdwenen.
Van mijn vadertje geen spoor. Ik wachtte hem, zocht hem op straat, in alle kroegen, doch vond hem niet. Hij was heengegaan zelfs zonder prochtcaïtië! Ach hoe graag had ik hem gezegd dat hij veilig weer komen kon, dat hij mij niet gedood had!
Hij die zoo bang voor de hel was!



En wie weet, voor welke arme ziel hij 't genomen geld van noode had!
„Spokoynoy notchi" zeide ik zacht doch hij hoorde dit niet.



GERHART HAUPTMANN
De Drinkende Klok.
(Fragment).







TWEEDE BEDRIJF.
Een klein meer in een bosch. Op den achtergrond een stad, daarboven de bergen. Aan een kant van het meer zit bokstaart.
Bokstaart:
Hola, hola, hé groenjas, wel verdik me, kom je haast, 'k schreeuw me lam!
Kikkikkekik:
Rikkikkik
Wat roep je mij? 'k Heb geen tijd. Hoe zou ik?
Bokstaart:
Wat geen tijd? Stik dan! Geen tijd!
[Nu dan stik! Och, je bent verliefd, vriend, en dat [gelik
heeft heusch geen haast.
Kikkikkekik:
'k Ben bokstaart niet, niet snik ben jij, te denken dat 
Bokstaart:
Maak je niet dik! Ik weet heel goed, jij bent geen [botterik!
en jij lust ook, wat ik het liefste bik; het schoonste van de heele zomertijd zijn wel de nachten met een feeënmeid wanneer het vischje, 't allerwilligst
[bijt
7



en men onnoodig genen tijd verslijt, en dat, wat dicht is, netjes openleit, en 't hart van trots en volle vreugde
[dijt
de liefd' is 't verhaal, van 't bokj'
[en de geit en heel 't doel is maar 
Kikkikkekik:
'k Vindt wél, dat j' uitwijdt. Vertel mij klaar, mijn vriend, waarom [je riep
mij, die benee mijn middagdutje sliep, al is 't donker, niet immer, dat ik [piep,
de gronden zijn, vaak, als het water, [diep!
Bokstaart:
Wat men verwijt, dat doet men zellef
[niet,
doch hoor het nieuws, dat ik aan
[groenjas bied, je bent verheugd, zoowaar het water
[vliet
dat jou verschuilt in al zijn gras en
[riet.
Hij is gekeerd, de held is weergekeerd hij is hem weer van 't liefje ras
[gesmeerd en gister heeft hij allen getrakteerd hij vloekte als de hel, zijn kop ver[weerd.
Riep hij: „de duivel haal de kunst en
Pt edel doel. De geest moet dood, 't verhevene [gevoel
en wie zegt „neen", die sla ik op
[zijn smoel ik drink me zat, ziedaar het schoone
[doel



en dan in bed te slapen met een [boel!"
Toen hij dat sprak, lag hij onder de [stoel.
Dautenledein *) nadert, Kikkikkerik verdwijnt in 't meer en Bokspoot wacht haar af.
Dautenledein:
Ik wasch er mijn wang mee bij
[maneschijn en denk aan de allerliefste mijn; de klokkebloemen luiden Luiden zij bêe? Luiden zij wee? Wel alle twee Of wel het heele A.B.C. dunkt mij, moet het beduiden Terug! benêe — de tijd is om — mijn klok staat stil, och, wat ik wil laat mij geen vrêe.
(Ziet Bokstaart) Kunt ge mij soms ook zeggen beste [man
of ik mijn echtgenoot hier vinden
[kan,
hij is beroemd in heel het groote lan' wijl hij zoo prachtig klokken gieten
[kan
helaas van drinken houdt hij veel, en dan 
Bokstaart:
Oaat aan de rol hij met een h.. ren[span
maar hoor mij, nu eens,
[wonderschoone, an, Ik zweer je, bij mijn wonderlijke staart
*) Vrouw van Heinarm.



die kerel is zoo'n schoone vrouw niet [waard
ik raad je dus, mijn kind, houd je [bedaard
en kies de man die j' al het leed
[bespaart; zacht als mijn vel ben ik het ook van
[aard
en ook mijn hart is trouw gelijk een [paard
droog dus je tranen, j' oogen fluk.
[gebet
geef mij een arm, en 't leven wordt [een pret
ik heb een heerlijk, allerkostlijtet [bed....
(wil haar naderen)
Dautenledein: (slaat hem in 't gezicht)
Die is voor jou! Pats! Nog een I Op[gelet
jou leenjkert, afzichtlijk gediert, zet op zij die koop en vraag mij nooit [belet
Jij dronkenlap, je spreekt als was je
[vet.
Bokstaart:
Au, au, zeg vrouw, jij bent een nare
[juf
Ik snap je man, bij jou is 't veel te
[duf
liëp hij niet weg, hij was al even suf ik smeer hem ook met snelheid van [een tuf
ik wil niets hebben van jouw koude [bluf.



Dautenledein:
Ga heen, jou leelijk spooksel uit de
[hel
jij geeft mij waarlijk 't koude
[kippenvel
2e FRAGMENT.
Heinarm:
In pijnen ben ik thans, in worstel[streven
hoe schoon is toch het kampen in
[het leven was ik maar steeds hier in het dal
[gebleven. Want eer en schoone kunst is mij
[om 't even, knap in een vak is minder dan be[dreven
een daad, die slecht mag zijn, maar
[wordt geheven door stoute wil, brutale lust en leven!
Wij vedij f:
Waarom mijn lief, hier in een hoekje [kruipen,
kom mee met mij en wij gaan heerlijk zuipen, er zijn veel meiden die daar allen [kruipen,
en schreeuwen, als lagen zij er in [stuipen.
Heinarm:
Ja, laat ons gaan, ik wil de zonde [vieren
en galmen als een klok die in zijn 'zwieren



de klank geeft van 't gebarste brons
[en gieren doet 't geluid, dat 's menschen
[vreugde moet vieren. De glazen vol met rood en wit, en [bieren,
totdat wij liggen, lijk de doode [pieren.
Wij vedijf: Ja wel, hoera! Kom mee, wat blijft [gij dralen?
Heinarm: Ik hoor een zang, een zang van [bergen dalen.
Wijvedijf:
De katterigheid!
Heinarm:
Neen, zoet ademhalen Is 't. Open fluks de vensters op de [dalen.
't Is een stijgen in de lucht. Vlug,
[niet falen, ik hoor kristalgerinkel van veel [schalen,
ik hoor een zang, zoo schoon in 't
[onbepalen ('t venster geopend ziet men van den berg neerwaarts komen twee kinderen, daarachter een vrouw). Ziet, ziet dat zijn mijn beide, zoete [kind'ren,
O kind'ren, wil uw zoete vaart niet [mind'ren
Wat draagt gij mee voor mij, dat u [moet hind'ren?
O kom dan, kom toch mijne lieve [kind'ren.



Wij v edij f:
Kom mee met mij, daar is de ware (jool.
Heinarm:
Om hunne kopjes straalt een aureool zij nad'ren langzaam 
Wij v edij f:
Als je je verschool? Heinarm: Kom nader, nader! Kind'ren kom
[toch nader! 't Bloed stuwt onstuimig mij in elke [ader.
Ik hoor, zij roepen mij, maar wat? Eerste Kind (met stervende stem): O! Vader!
Heinarm:
Ja, kindje, nader mij met snel're voeten!
Eerste Kind:
Mijn lieve moeder laat U hart'lijk groeten.
Heinarm: Merci, jog, en alles wel? Eerste Kind (veelbeteekenend): Wèl aan boord
is alles.
(Men hoort de drinkende klok luiden). Heinarm: Wat sleept gij toch beiden voort?
Tweede Kind: Een city-bag!



Heinarm:
Voor mij ? Tweede Kind:
Op eerewoord. Heinarm:
.Wat heb je in die city-bag, mijn [braven ?
Eerste Kind:
Wat zoutigs.
Heinarm:
Bollen?
Tweede Kind:
Bitters.
Heinarm:
[Om te laven?
Eerste Kind:
Moeders tranen.
Heinarm:
God!
Tweede Kind:
Moederszuchten.
Heinarm:
Goden!
W i j v e d ij f:
Heb j'em om?
Heinarm:
Die kinderen, zij zijn boden. O meelij, meelij God, met zooveel [nooden!



Eerste Kind:
Honger.
Heinarm:
'k Wil werken, kind'ren gij zult [brooden
hebben
Tweede Kind:
En moeder?
Heinarm:
Woorden, die mij dooden!
Dautenledein:
Kom mee naar huis, de zonden zijn [vergeven!
Heinarm:
De valbijl valt en snijdt den draad
[van 't leven, Hoor zoete klokkezang mij thans
[omgeven, Wat blijft is tijd — en al zal met mij [sneven.
Een koude adem wordt tot mij gelheven.
O licht, o licht, dat voor het eerst [thans straalt
O woud dat voor 't eerst den waren [zin vertaalt.
Dautenledein (kust hem):
Oij zult genezen.
Heinarm:
t Sprookje is verhaald. O, vrouw gij waart voor mij een
[kunst, o vrouwe doch 't leven trok omlaag, ik werd [ontrouwe;



mijn kunst was vuur van thans
[gedoofde schouwe en liefde kan met haar geween be[dauwen.
De schoone ziel wil Qod niet toever[trouwen
en neemt hij af bij 't treden in de [grauwe
woon; voor mij ook heeft hij de [schat bewaard
die 'k vinde zal nu ik verlaat 
[de aard.



LEO TOLSTOÏ
Het Heilige Huwelijk.







Hij heette Artzychow Raskinowalwitsch naar zijn vader Kasrinowotivosch, doch meest werd hij eenvoudigweg Artzykinowalszychow genoemd.
Zijn vader was een rijk edelman die vele goederen bezat, en stierf op den dag waarop Artzychow meerderjarig werd. Toen de rouwüjd was verstreken was hij alle schoone maagden uit den omtrek gaan verleiden. Den winter bracht hij meestal door in St. Petersburg, waar hij een groot appartement had en bacchanalen met vrouwen aanrichtte.
Eens toen hij in dronken staat een restaurant verliet en een troïka aanriep, werd hij aangehouden door een jonge schoone vrouw, die hem smeekte haar mede te nemen. Verhit als hij was zag hij alleen dat zij schoon was en hij liet haar instappen. Zij heette Koutchecka en werd dus Toritza genoemd naar haar grootmoeder Adzinokija. Hij leefde enkele dagen gelukkig met haar en gelastte haar toen te vertrekken. Daarop was zij op de knieën gevallen, had zijn voeten gekust en gezegd: „Mijn vadertje, mijn duifje, jaag mij niet heen! zonder u wil ik niet meer leven! Wanneer gij mij wegjaagt, zoo zal ik mij verdrinken." „Hoor Toritza" zeide hij, „gij zoudt niet de eerste vrouw zijn, die zich om mij verdronk. Doch wat baat het? Brengt de dood u



nader tot mij? Integendeel, want ik wil zeer oud worden en in vreugde leven!"
Toen begon Koutchecka smartelijk te weenen; zij sloeg haar armen om hem heen en sprak hem van God en den Hemel.
Dit deed Artzykinowolozychow plotseling terugdenken aan zijn kinderjaren, waarin zijn moeder hem bidden liet, en weenend viel hij nu Toritza ten voete, zeide dat hij een schurk was, die in de handen des duivels was geraakt, doch dat hij zijn leven zou beteren, dat hij God weer wilde liefhebben en een goed mensch worden. „Alles wat ik misdeed, wil ik herstellen," riep hij uit, en hij zwoer Koutchecka dat hij haar trouwen zou.
En toen zij getrouwd waren leefden zij te zamen. Hij ging nimmer meer naar zijn vrienden om te brassen, en zij was een eerbare vrouw geworden, die niet meer naar de mannen keek of hen aansprak op straat. Zij leefden gelukkig, doch wat is erger dan 't geluk? „Nu ben ik gelukkig" dacht hij, „en zoude best alleen kunnen leven. Waarom bijeen blijven zoo men gelukkig is?" Doch toen werd Toritza ziek en heele nachten moest hij waken aan haar sponde en hij dacht: „Nu is mijn duifje ziek en heb ik verdriet. Geen oogenblik behoort thans mij en al mijn gedachten gaan tot haar. Ach hoe nuttig zoude ik al deze uren besteed kunnen hebben! Wanneer ik dag en nacht voor de menschheid leef, wanneer ik durf verheugd te zijn, hoe nuttig kan mijn leven 'dan worden. Zie ik wilde



een goed mensch worden en daarom huwde ik. Doch de slang heeft de vrouw geleerd hoe een beet in de hiel den voortgang belet. Ik wilde alleen een goed mensch zijn en wat heb ik gedaan, ik maakte twee gelukkige en dus ook slechte menschen van ons." Zoo peinsde Artzykinowolozychow vol menschlievendheid zijn reinste gedachten, terwijl hij Zijn moedertje verzorgde.
Doch al zijne zorgen hielpen niet, want Toritza stierf. God wil dat ik een goed mensch word, dacht Artzychow, en daarom üet hij Toritza sterven. En nu God voor mij dit gedaan heeft, zal ik hem dienen en van alle mannen en vrouwen goede menschen maken. En hij verkocht zijn bezittingen en ging naar het Noorden en kocht een groot stuk land waarop hij een groot houten gebouw üet zetten en noemde dit Noorder Vredehof. Daarop toog hij naar 't Zuiden, en kocht ook daar een landgoed en noemde de groote houten gebouwen, die in licht vervallen toestand reeds waren, Zuider Vredehof.
En toen hij deze hoven gesticht had toog hij, in simpele pij gehuld, de landen door en waar man en vrouw bijeen leefden in vreugd, trad hij binnen en sprak hen toe, terwijl zij hem voedsel en nachtverblijf boden. En dan vroeg hij hen of zij gelukkig waren en of zij nimmer 't verlangen gekend hadden om goede menschen te zijn, goed voor de menschheid, en zijn taal klonk dan zoo overtuigend, dat velen een heilige in hem zagen. En dan vaak bekenden de



vrouwen hem weenend, dat zij heur man wilden verlaten, of gaven de mannen hun gelijken heimelijken wensch te kennen om liever goed te worden.
En zij die heenvluchtten gaf hij onderkomen in zijn hoven, doch de vrouw zond hij naar 't Zuiderhofzoo haar eigen man in 't Noorderhof een onderkomen had gevonden.
Alzoo trok Raskinowolovitsch de landen door en waar hij binnentrad vluchtte de man of de vrouw, of beiden, heen.
En zoo gebeurde het dat steeds nieüwe gebouwen bijgezet moesten worden, want noch 't Noorder, noch 't Zuiderhof kon alle bekeerden bevatten.
En ziet, alle jongelingen, die de vrouwen wel mochten, maar niet wenschten te huwen, zochten het Vredehof op en leefden gelukkig.
En 's avonds maakte men muziek en werden ook dansen uitgevoerd. Men danste in de open natuuur, men lachte de lach der onschuld en vierde alle feesten.
En de vreemdelingen, die het land bezochten, kwamen allen toestroomen, om dit aardsche paradijs te bezichtigen. Toen Artzykow dit bemerkte, sprak hij: er is veel ellende te heelen en ook wij allen hebben niet de kracht om te werken voor ons brood. Laten wij dus de vreemde menschen een entree laten betalen en van dat geld kunnen wij de menschheid helpen.
Doch de vreemdelingen kwamen in sierlijke toiletten en kostbare dracht,



zoowel naar het Noorder als Zuider Vredehof, en daarom kwamen de vermogende ingezetenen om de vreemdelingen te zien.
Op een goeden dag zeide Artzykinowolozychow: „Mijn zusters en broeders, er zijn velen die ons hun bezoek met goud betalen, en aangezien wij hun geld den armen leenen, — hoe velen onder u zijn niet arm aan goed? — moeten wij zorgen dat zij tevreden zijn en hun komst niet beklagen. Doch behalve deze praktische overweging geldt nog een meer verhevene! Het onrecht van dezen tijd is 't machtsmisbruik, dat de arbeid niet wordt betaald volgens haar waarde; het is goddeloos om loon te onthouden, doch even slecht is het om loon te aanvaarden zonder arbeid te verrichten, 't Is daarom dat ik u vraag: kijk diep in uw hart en zeg mij: vindt gij dat hij die tot ons komt onzen arbeid betaalt met rechtmatig loon? En zoo-niet laten wij hem dan meer arbeid schenken, opdat wij de vrede van den goeden arbeider zullen kennen."
Aldus sprak Artzychow en ziet stemmen verhieven zien en men hoorde: „Ik wil zingen voor den vreemdeling!" „ik zal dansen voor hem!" „Ik heb als kind geleerd door tonnen te loopen, en aldus zal ik hem vermaken."
En zoo geschiedde.
En de faam der vredehoven werd zoo groot, zoowel van die van 't Noorden als die van 't Zuiden, dat zonder dat Artzychow reis of trok, eiken nacht mannen en vrouwen aanklopten en vertelden hoe zij begrepen



"hadden de omlaagtrekkende kracht van 't huwelijk, en of hij hen als volgelingen wilde beschouwen.
Doch ziet toen kwam een Amerikaansch handelaar bij Roskinowalovitsch en zeide hem, dat heel de wereld geen instelling kende als deze waar alle vreugde uit edele moraal voortsproot en dat hij overtuigd was dat velen naar Rusland zouden komen als zij 't bestaan slechts wisten. En hij zeide slechts uit eerbied en uit waarachtig gevoel voor het edele streven te handelen en daarom aanbood om de Vredehoven bekend te maken in heel de groote wereld.
En toen Artzychow dit dankbaar aanvaardde, toonde de Amerikaan hem een stuk dat hij slechts te teekenen had. Al had Artzykinowolozychow zijn jeugd in brassen doorgebracht, naïef van hart was hij steeds gebleven, en al las hij 't stuk door, de sluwe handelsgeest bleef hem verborgen. Hij geloofde werkelijk dezen man met zijn beginselen bezield.
Doch nauwelijks was 't stuk geteekend of vele photografen stormden aan en allen moesten hun kunsten vertoonen en op hun platen gebracht.
En ziet een maand daarna zag men in New-York en in heel Amerika langs de treinen en in de steden, monsterlijk groote affiches in afschuwelijke kleuren uitgevoerd. Al wat te zien was in de Vredehoven was in beeld gebracht en handige teekenaars hadden er gewaagde attracties



bij verzonnen. De naam van Raskinowalovitsch stond klein gedrukt in een hoek doch in vlammende letters stond te lezen:
DE GROOTSTE LUNA-PARKEN DER WERELD.







TOP NAEFF
De Doodstille Getuige.







Augustus.
Ik heb de berusting geleerd. Twee
lange jaren lang Het is nog niet
voorbij, het kan niet voorbij zijn, 't gaat nooit voorbij. Toch heb ik troost gevonden.
In de herfst met zijn bronzen val van dorrende bladen, in de sneeuwen bloesems der lente, in de roode goudlaaiing van de zomer, en in de witte verlatenheid van de winter.
Ik heb troost gevonden bij mijn lamp, die teer-trillend brandde, boven het Tafelkleed van hongaarsch borduurwerk, met felroode en helblauwe bloemen. Ik heb gedacht dat de man ijdeler is dan de vrouw.
Ik ken mijn eigen schoonheid, doch ik leef in mijn gestilde smart, in de teere weefselen van mijn vrouwe-ziel.
Ik ben verlaten maar het is
nooit uit.
Wanneer ik een man was, zoude mijn beleedigd eergevoel mij in de armen van vele vrouwen drijven.
Ik zie in de oogen van de mannen, die mij omringen, de bewondering voor mij, doch ik leef voor het angstig-teer geheim van mijn ziel. Ik zie dat zij mij hoogachten en soms lees ik de in eerbied omsluierde liefde in hun blik, die als een statige kuische vogel in het teere nest van mijn hart nederstrijkt



Doch ik leef in de schemer van mijn vrouwensmart.
Mijn gebaren zijn stil en mijn stem is kleurloos.
13 Augustus.
Ik ben naar de stad geweest
Ik heb mijn dorp met zijn bloemen in 't groen en zijn open blauwe hemel voor een dag verlaten.
Ik wilde laken kopen van een dof herfstbruin, ik wilde het laten garneeren met jasmijn witte kant, tot een kostbaar kleed. En wanneer ik het draag, dan zal de bewondering van vreemde menschen mij niet deeren. Maar elke avond zal ik vuurroode rozen met rag teer groen op mijn! borst spelden, en hem wachten.
En alle verdorde rozen zal ik in een kistje bewaren, en als hij terug komt zal ik hem alle rozen toonen, die dorden in de leegte van mijn ziel. Maar wanneer ik gestorven mocht zijn vóór zijn terugkomst, dan zal hij de rozen brengen aan zijn levende Tippen die mijn lippen niet meer vinden zullen en weten, dat op de droefheid van mijn borst geen roode rozen bloeien konden sinds zijn vertrek.
Ik ben een der eerste winkels der stad ingetreden, en een jong meisje kwam mij bedienen. Heur haar was glanzend halmen-blond, dat bruin ziet in het donker. Haar oogen ken ik niet, zij hield ze half geloken. Maar mijn wetende oogen die 't teere wasbleek van haar gelaat zagen, begrepen dat ze hevige hoofdpijn moest nebben, want haar lenige bewegingen



waren zwak-moe en haar stem zeer zacht. Ik moest glimlachen; wat was haar migraine vergeleken bij mijn stille smart. Terwijl ik over mijn leed droomde stapelde het laken zich op de toonbank. Ik hoorde een zucht uit de mond van 't jonge meisje, en ik lachte droeve Telkenmale wanneer ik zie hoe men mij tracht af te leiden van mijn leed, komt die droeve glimlach over mij. Eén stof kon mij wel bekoren, doch de prijs weerhield mij. Ach indien ik had durven hopen, dat hij mij bewonderen zou in mijn schoone dracht. Ik zeide daarom, dat ik de naaister zou sturen om de noodige maat te halen, en vroeg een staaltje. Toen ging ik heen, en had even een voldoening als een teerzoete rust, wijl ik zooveel slag heb winkels uit te loopen.
Mocht hij eenmaal keeren, dan zal hij 't staaltje vinden, en beseffen, hoe gelukkig ik geweest zou zijn, als ik om hem het kleed had laten maken.
Met de laatste trein van twaalf minuten over half negen keerde ik naar huis terug. Over de verlaten landweg schreed ik voort, terwijl het laatste karmozijn-rood de hemel kleurde, die zich verdonkerde als in rouw. En metende mij zoo groot op de weg, geleek ik mij het symbool van de verzwegen smart.
15 Augustus.
Het is een dag van warmte. De zon nuppelt in de boomen en waar hij de rozen raakt gaan zij schroeien. Ontdaan van mijn hoed zie ik mijn nekhaartjes, wit-verkoold. Ik zit op



mijn rieten stoel, blauw-verbruind door de zon. Ik kijk naar mijn handen, van een naker-blank, smetloos als een nauw-ontloken lelie. Ik voel mijn lippen zich plooien tot een oneindige lach van mysterie; de mond van Monna Lisa. ik denk aan mijn Madonna oogen, waarin een goddelijk licht zacht schijnt te branden. Dan dwalen mijn begrijpende oogen tot mijn voeten, die uit chinees ivoor gesneden lijken en in mijn zwart zijden schoentjes als een juweel in een schrijn omsloten zitten.
Ik zie rond, doch de blauwe hemel, de bloemen, de vogels, niets kan ik beminnen thans.
O mijn liefde, komt gij nog terug? Zal ik je weer zien eer de dood mij verlost? Het leven is zoo smartelijk en leeg als men niets bewonderen meer kan.
De melkboer is gekomen; in zijn witte jas ging hij als een dokter, die bij een ernstig zieke komt. „Een half pintje?" vroeg hij. Ook die man schijnt te voelen, dat eerst hij terug moet komen, eer ik weer een pintje nemen zal. Ik betaalde hem, en met mijn kannetje in de hand geleek ik Veronika met de zweetdoek. Mijn stem bleef verzwegen en geen hoop leefde in mijn oogen.
17 Augustus. Aan hem denk ik. Ik zie de menschen niet waarmee ik leef.
20 Augustus. Ik heb het huis gezien, waarlangs hij en ik zoo vaak mochten dwalen



toen ons geluk nog groot en zuiver was.
Het venster heb ik gezien, waarachter zij gezeten moet zijn, wanneer ze hem wachtte, die ze mij ontstolen heeft. Dat was de kamer waarin zij het eerst gelukkig waren, waarin hij gelukkig was zonder mij. Een glanzend groen jaloezie hing neer, het was de kamer van hij en zij. Doch het denkbeeld dat hij daar gelukkig was verheugde mij. Ik heb mijn rank slanke armen gestrekt en voelde mij in de groote vergeving, als een heilige.
Van morgen heeft de slagersknecht mij bij het vleesch een zwezerik als geschenk gebracht. Deze was zoo schoon dat ik vroolijk-hartelijk hem vroeg zijn baas te danken. Ik schrok van de toon waarin vreugde klonk. Morgen zal ik zijn baas gaan zeggen, dat hij mij nimmer meer een zwezerik mag sturen.
25 Augustus.
Ik voel mij ziek vandaag, 't Is of het licht van mijn handen gedoofd werd, en of mijn oogen hees zijn.
1 September.
De oesters zijn er weer!
De zomer gaat heen.
En hij ging heen 
'De dagen korten, doch mijn leed zal groeien.
Vandaag was als gisteren en gisteren als eergisteren.
Zoo gaan de dagen, alle dagen.
Het leven is te vergeefs.



Ik bezit niets dan de bladen, waarin ik mijn leed heb neergelegd.
Zou hij ze eenmaal vinden, hij aan wie ik alleen maar denken kan?
7 September.
De weemoed van mijn teere hart dreef mij naar de plaats waar de dooden zijn.
Ik had mijn armen vol bloemen, die ik op dien akker strooien wilde.
De dooden hoorden niet het slepend naderen van mijn kleed.
De dooden konden de geur van de bloemen niet ruiken. Zij wisten niet van mijn komen tot hen, en begrepen mijn verdriet ook niet.
Ik heb mijn warme Madonna hand op het wit marmer van een graf gelegd, doch de warmte van mijne blanke hand drong niet door tot de dooden.
Daar treurde ik om een doode, die leeft
En ik was de levende, die gestorven was.
Doch eenmaal, wanneer 't vogelengeluid zal kweelen in de blauwe lentelucht en de Dloemen juichen met heur wit en oranje en rood en blauwe kleuren, zal mijn doode herrijzen en zal ook ik niet meer gestorven zijn.
4 October.
Weken lang, dat ik mijn smart niet in woorden heb weergegeven. Er zijn dagen, dat ik meen, mijn smart van te luttel belang. En later verwonder ik mij, over zooveel indolente smart.
Er poedert een blanke rag fijne sneeuw in de lucht.



9 October.
Ik ben naar de stad geweest.
Aan den portier vroeg ik een coupé-dames alleen.
„Alleen?" herhaalde de portier en oker-geel was 't woord tusschen zijn lippen.
In de stad gekomen ben ik gegaan naar de patissier, waar ik eenmaal als meisje zooveel vreugde smaakte. Toen ik er zat, waren er enkele jongens en meisjes, die in de dartelheid der blonde jeugd lachten en snoepten.
En ik dacht aan den tijd die vèr is, toen ik het jonge meisje was en er dames zaten gelijk ik thans en gade sloegen. Doch in mijn oogen was niet de moederlijke trotsche bewondering waarmede men éénmaal tot mij zag.
Er was er niet één die er zeven dorst te eten, die zoo spontaan geestig, warm-hartelijk plaagde, zoo onbewust was als ik eens, toen ik kind was en de smart niet kende.
En toen zij heen gingen betaalden zij....
Het dorp spreekt er van. Vrouw Buys werd door haar man slecht behandeld, en nu staat in de krant dat zij echtscheiding aanvroeg. Nu weet ieder de smart van haar mislukt huwelijksleven. Misschien zijn zulke zielen gelukkiger. Zij die hun smart toonen durven, en niet als een angstig teer geheim alleen voor zich zelf houden.
Eenmaal zal ik sterven.



Dan zal ik neerliggen in de smetlooze reinheid van mijn gestilde smart.
Onzichtbaar zal zich een stralen krans als een nimbus weven om mijn Madonna hoofd.
Tusschen mijn gevouwen handen zal een lelie gestoken worden als symbool van mijn leven.
En vreemde menschen zullen staan om mijn sponde en weenen om wie heen ging.
Doch het goddelijk licht zal in mijn oogen zijn weggesloten.
En op mijn baar zal men leggen de verdorde bloemen, die ik voor hem bewaarde. En heel het dorp zal volgen de baar en men zal fluisteren: zij was gelijk een heilige. En als 't zomer is, dan zal een ieder de zelfgeplukte bloemen op mijn graf strooien, tot een park van kleur en geur.
Zoo wil ik dat mijn sterven zal zijn. Vergeten, onbekend, in alle eenvoud. Niemand heeft ooit van mijn smart geweten, niemand heeft mijn leven gekend. Ongeweten was mijn leven en aldus moet het gaan.



MAURICE MAETERLINCK
Acalvaire en Anisette.
(Fragment.)







Een onbekend eiland met grotten en spelonken door geesten en monsters bewoond. Een uitgestorven kasteel, woning van Acalvaire, daaromheen verlaten woningen voor simpele luiden. Anisette woont met haar grootmoeder in één dier woningen.
Acalvaire met zijn ridders en knechten in 't slot.
Ie TAFREEL. Ie Tooneel. Anisette. Grootmoeder.
Anisette. Ik hoor een stem, een klacht!
Grootmoeder. Ik hoor zeven stemmen en klachten, Anisette en zeven echo's zullen zeven maal de klacht herhalen, Anisette.
He Tooneel.
Held. Anisette.
Een Held. (zoo juist aan land gespoeld ).
Mij dorst, mij dorst, ik versmacht! Water, Water!
Anisette. Schoone jongeling ik wil u helpen!
De He 1 d. O, ik versmacht.
Anisette. Ik zal U kussen.
De Held. Water, water, water!
9



Anisette (boos-beleedigd). Ik zal zeven sleutels halen en zeven grotten openen! (af).
IHe Tooneel. De Held. Het Water.
De Held Water, water, water!
Het water. Hier ben ik!
De Held. Geef u, geef u.
Het water. Ik ben reiner dan de zonde, vlugger dan de aarde, en kleurloozer dan de inkt (laat hem drinken ).
De Held. Wat is zonde?
Het Water. De opperste wijsheid miskennen.
De Held. Die is?
Het Water. Loie Fuller.
De Held. Water, wie was uw vader?
Het Water. Het vuur.
De Held. Het vuur?!
Het Water. Het vuur dat al verschroeide, heeft ook verkoold degene, die hij liefhad. Toen heeft hij geweend.
D e H e 1 d. Gij werdt dus geweend ?
(Een hevig gedonder en gehuil barst los).
De Held. Red mij, red mij!Zeven sleutels openden zeven deuren!
HetWater. Geesten en monsters willen u gaan dooden. Hoe u te redden ?
De Held. Geef mij de blauwe vogel!
Het Water. De blauwe vogel is van kleur verschoten.
De Held. Zeven zwaarden zou ik wenschen.



Het Water. Ziehier een roode doek. De geesten hebben allen koppen als doode stieren, en alle doode stieren zijn bang van 't levende rood, zooals levende stieren doodsbang zijn van 't doode rood.
De Held. En alle monsters?
Het Water. Hebben koppen als afzichtelijke katten, die ik bestrijden zal, want katten vreezen het water. (Men ziet den strijd: alle geesten en monsters vluchten huilend heen, uitgeput zoekt het water zijn bedding. De held valt machteloos neer, de roode doek op het hart).
IVe Tooneel.
De Held. Anisette. Het kruid. Een rei van onzichtbare maagden. Anisette. Hij is dood, mijn schoone held is dood. (weent hoorbaar).
De Rei. (zich over den held buigend).
Stierf een schoone dood (ay, hoe kan het loopen)
onze smart is groot, en de deur bleef open!
Het kruid. Pluk mij en al mijn broeders en leg ons op zijn wonden.
Anisette, (plukt en legt 't kruid op de roode doek). Ik wil sterven, zoo gij zijt gestorven.
De He 1 d. O, ik sterf, genees mij (opent de oogen). Anisette geef mij een kust
Anisette (kust hem). Nu moet één van beiden sterven.



Ve Tooneel.
Zelfden. De blinden (dragend hun lampen op den achtergrond).
.Wij dragen onze lampen onze oogen blind, Wij dragen onze lampen kindren van de wind
Wij dragen onze lampen in de rechterhand, Wij dragen onze lampen eeuwig door het land.
Wij dragen onze lampen lichtende petrool, Wij dragen onze lampen hemelsche symbool.
Wij dragen onze lampen verre, verre, verre, Wij dragen onze lampen tot u, Acalvaire!
Anisette. Een van beiden sterve, vaartwel (kushanden).
He TAFREEL.
Een zaal met schouw en hooge vensters. Ie Tooneel. Acalvaire. Anisette.
Acalvaire. Anisette, hoe zijt gij hier gekomen?
Anisette. De blinden zagen mij en hunne lampen riepen mij.
Acalvaire. Anisette ik wil u kussen, waarom ziet gij naar de sterren ?
Anisette. Er is een ster gevallen, Acalvaire.



Acalvaire. Er zullen meerdere sterren vallen, Anisette.
Anisette. Er zullen zeven sterren vallen, Acalvaire.
Acalvaire. Kus mijn mond, Anisette, Anisette kus mijn mond!
Anisette. Laat ik u niet kussen Acalvaire. Mijn lippen zullen heden een stervende kussen Acalvaire.
Acalvaire. Anisette gelooft gij uw hersenzwakke moeder?
Anisette. Ik geloof de zeven sterren, Acalvaire, die dezen nacht nog vallen.
Acalvaire. Kus mijn mond, ik ben niet bang voor den dood, Anisette.
Anisette. De dood heerscht over alle spelonken, Acalvaire.
Acalvaire. Ik wil dat uw mond mij kussen zal. Anisette ik zou u kunnen dooden.
He Tooneel.
Zelfden. Stomme maagden.
Anisette (zucht). Ik zou u kunnen dooden 
De Stomme maagden.
Onze maagdelijke monden ongerept van 't woord, Onze maagdelijke monden worden aangehoord!
Onze maagdelijke monden van mij, en ons, en haar, Onze maagdelijke monden zij oop'nen zien thans klaar!



Onze maagdelijke monden — 't heden wordt verleen, — Onze maagdelijke monden zeggen aan: „ga heen!"
Onze maagdelijke monden zwegen zeven jaar, Onze maagdelijke monden zien thans het gevaar!
Acalvaire. Ik zal u dooden Anisette. (Anisette vlucht hoorbaar).
Ille Tooneel.
Acalvaire. Een flesch.
Acalvaire grijpt in vertwijfeling de flesch.
De flesch. Waarom grijpt gij mij! Zij was in mij. Ik ben nu leeggeweend!
Acalvaire. Ik zal haar vinden en dooden. De maagden.
Onze maagdelijke monden 't leven is een baan Onze maagdelijke monden zeven sterren gaan. Acalvaire. (neemt de flesch, drinkt en zucht met gesloten oogen, Anisette.
Ille TAFREEL.
Tooneel als bij aanvang doch in nacht. De sterren werpen hun licht dat symbolische kleuren aanneemt.
Ie Tooneel.
Anisette. De Held. Anisette (ijlt op de marmerbleek gelegen held toe). Ik zal het leven



op uw lippen kussen. Ik zal het bloed in uw aderen kussen, en de klop aan uw hart weergeven.
De Held. Anisette! Gij moet niet weenen, ik sterf, vaartwel (opent de oogen ).
Anisette. Gij hebt gedroomd en keert tot het leven.
De Held. Gij kuste mij.
Anisette. Zeven maal op zeven plaatsen.
De Held. Ha... ah!
Anisette. Wilt gij water?
De Held. Uw mond! (omhelzen elkaar met passieloozen hartstocht).
Anisette. Ha...
De Held. Wat is er Anisette?
Anisette. Hoe heet gij?
De Held. Oxigeneüs.
Anisette. Wij moeten vluchten Oxigeneüs.
Oxigeneüs. Wij zullen morgen vluchten, Anisette.
Anisette. Wij moeten vluchten, eer dat de zeven sterren vallen, Oxigeneüs, of wij sterven.
Oxigeneüs. Waarheen? De nacht is donker. Ik zie het water niet, ik hoor de sterren niet, ik voel het donker niet!
Anisette. Wij kunnen vluchten in één der zeven torens. Oxigeneüs we stijgen tot boven de sterren.
Oxigeneüs. Hoe naderen wij de torens, Anisette?
Anisette. Langs zeven wegen Oxigeneüs.
Oxigeneüs. Hoe openen wij de torens Anisette?
Anisette. Met zeven sleutels Oxigeneüs.



Oxigeneüs. En dan, Anisette?
Anisette. Dan doodt gij zeven monsters, Oxigeneüs.
Oxigeneüs. En hoe stijgen wij boven de sterren, Anisette?
Anisette. Door zeven trappen, Oxigeneüs.
Gij moet een toren kiezen, Oxigeneüs. Er is een koperen, een zilveren, een steenen en marmeren er is ook een ivoren en gouden, en één van juweel. Hoe schooner hij is, hoe hoog er hij is, en hoe hooger hij is, hoe gruwzamer de monsters zijn die hem bewaken.
Oxigeneüs. Anisette, waar vind ik een zwaard?
Anisette. Wij moeten het Acalvaire ontrooven, Oxigeneüs. Stil.
He Tooneel. Zelfden. Acalvaire.
Anisette, (fluisterend). Ik val hem om den hals en vraag vergeving. Aan beide kanten draagt hij een zwaard. Een kunt gij licht ontstelen. (werpt zich om den hals van Acalvaire, die beweegloos nadert).
Genade. (Oxigeneüs ontneemt hem een zwaard).
Acalvaire. Verraad! Anisette! Verraad! Verraad! Licht! Licht!
Ille Tooneel.
Zelfden. Blinden met hun lampen.
Wij dragen onze lampen bevende u aan Wij dragen onze lampen spoedig is 't gedaan.



Als een waanzinnige zwaait Acalvaire zijn eene zwaard in 't half duister rond. De slagen ploffen tegen de boonten.
IVe Tooneel.
Zelfden. Stem van Grootmoeder en maagden.
Orootmoeder. (onzichtbaar). Ik hoor de zeven echo's. Ik hoor de zeven sterren vallen. Maagden. (onzichtbaar). Onze maagdelijke monden zwegen zeven jaar Onze maagdelijke monden Luidden bij 't gevaar. Acalvaire. (in razernij, slaat tegen de boomen, tellend zijn slagen telkens tot zeven).
De blinden ((wenden de hoofden af met de vrije hand bedekt).
Dit schouwspel is te afzichtelijk om aan te zien.







VJLLIERS DE LTSLE ADAM
De Zwarte Mefisto.







Het was de zevende November 18 . . ., waarop ten voordeele van een ondersteuningsfonds voor arme artisten een galavoorstelling in de Opéra gegeven werd, waaraan, zooals velen zich herinneren zullen, onze voornaamste artisten hunne medewerking hadden geschonken. Het gemaskerde bal, hieraan verbonden, gaf een eigene en zeer bijzondere bekoring aan dezen avond; nimmer had de zaal zelf zulk een schoonen aanblik vertoond, als toen in plaats van het zwart en glanzend wit het parterre een bont mozaïek vormde van kleuren en lijnen.
De aanblik der foyers tijdens entreacte en pauze was van wondere sprookjesachtige schoonheid en fantastische grilligheid. Vergane geslachten herleefden, figuren der middeleeuwen bewogen zich tusschen klassieke gestalten en tusschen hen gleed het slanke verschijnen van verwezenlijkten droom, doemden op de verbeeldingen van illuzies, de tooi van uitgesproken verlangens en karakters. Een stoet van maagden, als een uiteengevallen bloemkrans geleek rond gestrooid en zij bewogen heur slanke virginale wezens als ware haar lichaam niet meer dan de bloem die zij voorstelden.
Men vergat zich zelf. Alle eeuwen vloeiden langs, men leefde in een stroom van werkelijkheid en verbeelding.



Men sprak tot vreemden als een ongekende, vreemd aan zich zelf, want 't masker had zelfs de eigen klank aan 't geluid ontnomen.
Welke mystieke hand, welke geheime kracht dorst dit geheim verbreken, riep het „IJdel" door de trillende lucht, üet het neerdalen van 't gouden kroonenlicht, scheurde de illuzie weg, als zouden wij door de dracht van gewaden ons aan ons zelf en anderen verbergen kunnen?
Het feest liep ten einde. Plotseling zag ik mij omringd door een kleine stoet die mij bewust het voortgaan belette.
„Gij zijt gevonden en gevangen", klonk een mij onbekende stem, „wij voeren U heen?"
„Waarheen?" lachte ik.
„Naar 't Café de Paris", zeide Salomé.
„Pardon .. ."
„Geen pardon; 't kleine salon is gereserveerd en U hebben wij noodig".
„Gij vergist U" terwijl ik trachtte een andere hoogere klank aan mijn stem te geven.
„In dat geval zijt gij vrij", en zij greep mijn hand en schreef er een V in.
„Wij allen zullen er zijn om klokslag drie?"
„Ik eisch Uw aller eed!" en naar voren trad een Jeanne d'Arc aan wier stem zelfs niet te hooren was of het kuras een vrouw of jongeling verborg.
„Uw eed heb ik nog niet gehoord" en zij wendde zich tot een zwarten



Mefisto die koud en donker, onverbiddelijk rechtop stond.
„Ik zweer", antwoordde hij.
„De maskers mogen niet worden afgelegd" waarschuwde een oostersche priesteres, terwijl zij zich dieper hulde in haar flonkerend kleed.
De kellners hadden zich na de koffie toegediend te hebben en de likeuren geplaatst, teruggetrokken. Een loome, nerveuze vermoeiing lag over allen; een loslaten van decorum, de champagne goudigde zich tot lichte verhalen in de hoofden.
„Nu", sprak de oostersche priesteres, „moet een ieder op zijn beurt een afschuwelijk verhaal vertellen, ik wil bang worden."
„Ja, ja," riepen de dames dooreen. „Maar gij," zeide de geheimzinnige, die ik vruchteloos trachtte te herkennen, „gij 't laatst, anders durft niemand meer."
„Waarom?" vroeg de zwarte Mefisto. Eerst toen werd opgelet hoe hij den ganschen tijd gezwegen had.
„Er zoude" klonk het boosaardig „zich bijvoorbeeld een auteur in dezen poorter kunnen verschuilen".
„En?"
„En" klonk het verbaasd, „auteurs kunnen zich verbeelden, wat wij nimmer verzinnen kunnen".
„Gelooft gij dat het afschuwelijkste dat men zich verzinnen kan, werkelijk angstwekkend kan zijn?" En dan ria een wijle, toen niemand antwoordde : „De werkelijkheid, 't meest eenvoudige der waarheid; zeggen wij: ik denk, welnu dat is veel ontzetten-



der dan het meest tragische, dat ooit een auteur bedacht".
Een klemmende stilte viel in.
Plotseling gaf een ieder zich rekenschap dat men elkaar slecht geloofde te kennen! Een ieder zweeg, bang van de vertrouwelijkheid, die gekomen was, en die gekomen scheen als een bedrog.
Elkeen wenschte onthulling, doch geen waagde het voorstel.
De zekerheid was in allen, dat de zwarte Mefisto een onbekende voor een ieder was en de ontmaskering werd gevreesd vol pijnlijke zekerheid te zijn.
Ik begreep dat deze toestand onhoudbaar was.
„Faites quelque chose" beefde zachtkens (Jeanne d'Arc's stem tot mij.
„Wanneer ik dan niet beginnen mag", zeide ik op tuchtigen toon, „laat mij dan het woord geven aan Mefisto, die ons werkelijk reeds boeit door de enkele woorden die wij van hem mochten hooren".
„Maar eerst ontmaskeren", gilde hysterisch-angstig een stem, die mij verried, wie mij ontdekt had.
„Laat mij eerst dan het verhaal geven, want ik spreek liever tot Uw zwarte maskers, dan tot Uw gelaat, dat mij minder goed Uw gevoelens verbergen kan.
Ik zal U een kleine historie uit mijn leven vertellen, waarvan gij niet meer vernemen zult dan noodzakelijk is om U te doen begrijpen.
Ik herinner mij, dat mijn moeder veel van mij gehouden heeft en dat ik haar lief had — wist ik eerst vele



jaren later; want ik was zeven jaar toen zij stierf. Mijn vader was goed voor mij, hij is ook goed voor mijn moeder geweest. Of hij haar werkelijk liefgehad heeft, weet ik niet; ik weet niet of zijn liefde verder ging dan tot zijn paarden. Zijn naam zoudt gij gekend hebben indien gij van zijn tijd was geweest; door zijn stallen was hij beroemd.
Van mijn jeugd herinner ik mij voornamelijk de groote verlatenheid en eenzaamheid, te groot waren mij de vertrekken, te veel de bedienden die mij omringden.
Door mijn gouverneur werd ik als 't ware bewaakt, en toen ik eens, wijl hij ongesteld was, alleen mocht wandelen en in 't park veel kinderen zag spelen, toen begreep ik met schaamte hoe arm ik was die geen speelmakker en vriendjes ooit bezeten had.
Ik zag jongens van mijn jaren spelen gaan met een meisje, dat aftelde wie hem „zijn" zou. Terwijl zij zong — zoo zangerig was haar sten» — tikte haar vinger vlinder-vlug de spelers aan, en een hevig verlangen schreide in mij op, om slechts even de toetsing van deze meisjeshand te voelen,
Le petit pigeon, il est revenu Sur la pierre du petit Jésu Co-co-co-eöribus.
zong het in mij van dien dag af; ik zeide het liedje s'avonds in bed op, totdat ik in slaap viel; 't had mijn gebed vervangen. Eiken dag



ging ik haar zien, toen zoeken, zij kwam niet meer. Ens dorst ik bij haar vriendinnetjes na te vragen: zij was dood!
Ik heb U gezegd dat het een historie is, en geen verhaal. Het verhaal moogt gij zelf verzinnen zoo angstig als gij 't zelf wenschen kunt. Ik heb U de inleiding gegeven, en nu kan ik niets meer verhalen dan 't slot. Wat daar tusschen ligt, weet ik niet meer, of heb ik nimmer geweten. Jaren gingen, ik had mijn studies reeds opgegeven, terwille van het: Waarom. ?
Ik was eens, in groot gezelschap, wat niet vaak gebeurt, want als ik alleen ben lijkt mij 't leven draaglijker. Hoewel — laat ik dit eerlijk bekennen — soms een drang in mij komt om het te zoeken. Er was een
jonge vrouw, voor wie laat ik
zeggen dat zij het liedje in mijn gedacht ik: „wie zal hem zijn" ? Wie zal hem hier zijn...." die sterft. Wie sterft? En onwillekeurig telde ik af:
Le petit pigeon, il est revenu Sur la pierre du petit Jésu..
net zoolang totdat ik stilhield bij haar.
Gij hebt reeds begrepen dat zij stierf. Sinds dien kan ik haast niet in gezelschap zijn of plotseling — is 't waanzin? — moet ik beginnen. Ik tracht mij te bedwingen doch mijn gedachten zijn het dan, die het doen:
Le petit pigeon, il est revenu Sur 



en soms stop ik, zelf niet wetend, waarom juist dan en..."
't Was of de maskers bewogen, 't was of in elk masker een .verkoold doodshoofd grijnsde.
„Waarom zou ik nog vervolgen... gij kunt nu de maskers wel afnemen".
Doch niemand dorst de eerste te zijn.
Plotseling viel de Jeanne d'Arc neer in zwijm.
„Hij is weg! Hij is verdwenen", gilde men bevrijd uit, en rukte de maskers van 't verwrongen gelaat.
Wij staarden in eikaars verbleekte blauw-moede gezichten.
„Wij hebben gedroomd, 't was een obcessie" huilde Salomé, terwijl zij neerknielde bij Jeanne d'Arc, wier ' borst moeizaam hijgde in 't nu te nauwe kuras.
Dan, als drong plotseling een afschuwelijk begrip in haar door, riep zij ons toe met een stem, waarin waanzin angst-gilde: „Zij sterft, maar zij sterft!"