ONKEITJE
IDOORI
STR7ITENM
SCHOCE
J. H. KOK - 1919 - KAMPEN















ONKELTJE







ONKELTJE
DOOR
A. VAN HOOGSTRATEN-SCHOCH
UITGAVE VAN J. H. KOK TE KAMPEN



Bandversiering van den heer C. Jetses



HOOFDSTUK I.
Onkeltje gaat paedagogische kennis opdoen.
£TUFFROUW Rijnvelt zat aan haar schrijftafel, en keek de brieven na, die de post haar zooeven had gebracht. OfI schoon het in de maand April was, had zij toch een raam in haar kamer wijd open gezet en snoof met welbehagen de heerlijke lentelucht op.
Ze scheen wel iemand van beteekenis te zijn, te oordeelen naar den stapel brieven en couranten, dien ze dien morgen ontvangen had.
Haar leeftijd was moeilijk te bepalen, haar lichtblond haar grijsde slechts hier en daar en haar gelaat had nog de frissche tint behouden, die het in haar jeugd gehad had. Toch zou ze nog wel geen zestig zijn, al was ze misschien een eind over de vijftig.
Juffrouw Rijnvelts geheele persoonlijkheid drukte een ontembare wilskracht uit. Wie haar voor 't eerst zag, zou niet dadelijk hebben kunnen uitleggen, waardoor zij dien indruk maakte. Haar houding was altijd kaarsrecht en ze had een vastberaden trek om den mond, maar misschien zat 't hem nog 't meest in den rustigen blik, waarmee ze iemand kon aanzien. Het was in elk geval een feit, dat zij altijd veel invloed op jongeren had uitgeoefend en van haar groote kracht ten goede was uitgegaan.
i



Aan den mooien, bekenden straatweg, die van de stad naar het Stichtsche dorp voerde, stond haar aardig, klein huisje, dat een harer vroegere leerlingen voor haar had laten bouwen. Het bevatte slechts een paar kamers, maar had aan den achterkant een prachtig vergezicht over de uitgestrekte weiden.
In de gezellige, groote achterkamer ontving zij haar vele bezoeken, en schreef zij haar artikelen over opvoedkunde en haar bekende kinderstudies.
Dat zij een mensch van orde en regelmaat was, bleek wel uit de manier waarop zij elk harer brieven behandelde. Met een potlood schreef zij eenige aanmerkingen op den achterkant van elke enveloppe, dan werden zij gelegd in een doos, waarop stond: „onbeantwoorde brieven."
Na eenigen tijd stond zij op, en keek naar de pendule.
„Kwart voor elf!" — mompelde zij — „hij zal pas over elven hier kunnen zijn." Zij ging weer naar haar schrijftafel, haalde uit een laatje een brief te voorschijn, dien ze met groote aandacht overlas, terwijl een glans van genoegen op haar gelaat kwam.
Zeker is het, dat elk mensch gevoelig is voor waardeering, zoo ook juffrouw Rijnvelt. Zij haalde dien brief uit dat laatje, dat slechts brieven bevatte, die zij niet dadelijk wenschte te verscheuren en nu en dan tot eigen opbeuring en stichting eens overlas. Het was geen lange brief, want ze had hem in een ommezien doorgelezen en weer zorgvuldig weggelegd op dezelfde plaats.
Nadenkend bleef ze nu staan voor het breede raam en tuurde naar den verren gezichteinder. „Uw algemeen bekende
opvoedkundige tact uw verstandig doorzicht de groote
invloed, dien u op jonge menschen hebt " had er in
gestaan. Zulke woorden deden het hart van een mensch goed. Men werkte wel niet om de goedkeuring en achting der menschen, of om algemeene waardeering, maar het gaf



toch een blij gevoel, als men iets in het leven mocht bereiken.
Juffrouw Rijnvelt keek rond in haar zitkamer: overal zag zij dingen, die haar aan de liefde en vereering van anderen herinnerden.
Bijna elk stuk ameublement of wandversiering sprak haar van de een of ander, voor wie ze iets had mogen zijn.
Al was ze maar een alleenstaande vrouw, „een oude vrijster" zooals sommigen haar misschien spottend zouden noemen, toch had ze iets mogen bereiken. Ze had heel wat moeilijkheden te overwinnen gehad. Als zij alleen maar dacht aan haar /jeugd — een droevige uitdrukking kwam bij deze gedachte in haar oogen, — maar een mensch moest over de omstandigheden de baas blijven, men moest moeilijkheden rustig onder de oogen zien, men moest ze willen overwinnen, men moest willen. „Willen" — zeide zij nog eens op half luiden toon — „willen, en dat ontbreekt den meesten menschen van onzen tijd!"
„Juffrouw ?" een klein, veertienjarig meisje met grappige,
lange rokjes en op en neer wippende, stijfgevlochten vlechtjes aan weerskanten van haar hoofd, keek om de deur, en zacht fluisterend herhaalde ze op geheimzinnigen toon: „juffrouw, der staat een meneer hier voor de deur, hij vraagt, of juffrouw Rijnvelt hier woont."
„Heb je hem buiten laten staan?" viel juffrouw Rijnvelt scherp uit, bijna uit haar opvoedkundige rol vallend. Toen, op zachteren toon: „Liesje, wat doet men met iemand, die de Juffrouw een visite wil maken?"
„In de voorkamer laten," dreunde Liesje gewillig op. En, zich willende verontschuldigen: „Maar hij zei niet, dat hij u een visite wilde maken, hij vroeg alleen maar, of u hier woonde."
„Liesje, laat mijnheer dadelijk in de voorkamer" zeide Juffrouw Rijnvelt, nu haastig een gemakkelljken stoel vlak bij



haar schrijftafel schuivend, en zich bukkend, om het kaartje, dat Liesje op den grond had laten vallen, op te rapen. Zij nam zich voor Liesje dien komenden middag wat aanschouwelijk onderwijs in beleefdheidsvormen te geven. Stel je voor, dat haar bezoeker zijn kaartje op den grond had zien liggen!
„Mr. G. J. van Meeteren, Notaris" las zij. Zorgvuldig legde zij het op haar schrijftafel neer, toen schoof'zij de tusschendeur open en noodigde vriendelijk haren bezoeker, die stijf, midden in de voorkamer stond, bij haar binnen te komen.
't Was een klein, dik heertje, met een kaal, glimmend hoofd, omlijst door witte, krullende haren, dat zich nu plotseling omkeerde en met een stortvloed van woorden zich voorstelde en juffrouw Rijnvelt een paar maal verzekerde, zoo blij te zijn, dat zij hem wilde ontvangen.
„Want, ziet u, ik heb raad noodig. Kent u het verhaal van den man, den zoon en den ezel? Dat zult u wel; 't staat
geloof ik, in elk schoolboekje Nu, die man ben ik! Niet
dat ik een zoon heb, of een ezel bezit, maar u voelt misschien wel, waar ik heen wil; de een zegt dit en de ander dat. Iedereen keurt af, wat je juist gedaan hebt, 't had net andersom moeten wezen en de goede raad, dien je gisteren ontving, druischt lijnrecht in tegen den goeden raad, dien ze je vandaag toedienen."
Op denzelfden rustigen toon, waarmede juffrouw Rijnvelt zooeven Liesje had toegesproken, verzocht ze het drukke heertje plaats te nemen in den stoel, dien zij voor hem had klaar gezet en vroeg hem, of hij het geen verrukkelijk weer voor den tijd van het jaar vond. Hij beantwoordde haar vraag in het geheel niet, wreef een paar maal met zijn zakdoek over zijn voorhoofd, om te toonen, dat hij het heel warm had, blies zijn roode, bolle wangetjes wat op en vervolgde toen even druk zijne mededeelingen.
„Notaris, ben ik. Nietwaar, dat hebt u wel uit mijn brief



gelezen, en op mijn kaartje gezien ? Heel toevallig heb ik verleden week over u hooren spreken. Iemand zeide mij, dat er niemand bestond, aan wie men beter raad kan gaan vragen, wat de opvoeding van jonge meisjes betreft, dan aan u. U hebt jaren aaneen aan het hoofd van een meisjesschool gestaan, is het niet?"
Juffrouw Rijnvelt knikte met het hoofd en glimlachte flauw. Het woord toevallig, was niet langs haar heen gegaan. Zij was zoo trotsch geweest op haar bekendheid als paedagoog en nu vond deze notaris het heel toevallig, dat hij over haar had hooren spreken.
„Niet, dat ik getrouwd ben," ging de kleine notaris voort,, zijn beenen over elkander leggende, „ik kan met recht zeggen, ik bezit kip noch kraai; toch ben ik door allerlei omstandigheden, die ik u nu niet zal uitleggen, voogd van twee jonge meisjes en curator van een weduwe geworden."
De laatste woorden sprak hij heel zacht uit, alsof het een geheim was, dat tusschen hem en juffrouw Rijnvelt moest blijven, en alsof hij vreesde, dat iemand aan de deur stond te luisteren, wat het nieuwsgierige Lieske dan ook getrouwelijk deed, maar dat kon de kleine notaris niet weten, want door 't sleutelgat kon hij niet zien.
Juffrouw Rijnvelt had de sympathieke eigenschap, dat zij; iemand, die tot haar sprak, rustig liet uitspreken, zonder hem ooit in de rede te vallen. Zij knikte onder het luisteren met het hoofd, bij wijze van aanmoediging, en eerst als de menschen in herhalingen vervielen, stelde zij vragen omtrent punten, die haar nog duister waren.
De beweeglijke notaris was dus een langen tijd alleen aan het woord. Telkens wipte hij onder het spreken van zijn stoel op, dan ging hij weer zitten en gesticuleerde met beidehanden, of hij liep een paar pas door de kamer, ook legde hij nu en dan zijn hand op de schrijftafel van juffrouw Rijn-



velt. Met alle aandacht keek zij naar die kleine, breede, goed verzorgde, vleezige hand, en terwijl hij sprak, stelde zij haar diagnose, zooals een dokter het doet van zijn patiënt. „Iemand, dien je onder alle omstandigheden kunt vertrouwen, oprecht en openhartig, een tikje naïf, — dacht zij, — neen,zelfszéérnaïf."
„Weet u?" zoo ging intusschen de notaris voort, „ik heb <er altijd naar gestreefd, in deze mijn plicht te doen. Niet, dat het een plicht voor mij was, versta mij wel, want wat men zelf prettig vindt, noem ik geen plicht. Ik heb getracht voor die meisjes te doen, wat haar vader zou gedaan hebben, indien hij was blijven leven. Toen ze vijf en zes jaar waren, heb ik ze onder mijn hoede gekregen, ik heb ze, zooals het in die kringen gewoonte is, van Engelsche kinderjuffrouwen en later van Fransche gouvernantes voorzien 
Dat alles heeft me veel hoofdbrekens gekost .... Want ik kan beter een testament opstellen, of een verkooping leiden, dan getuigen vragen en naar allerlei bijzonderheden informeeren van mij onbekende menschen. Van de familie behoefde ik geen steun te verwachten; die familie" — hier wachtte hij ■eenige oogenblikken en keek juffrouw Rijnvelt onderzoekend aan — „nietwaar," en hij legde zijn korten wijsvinger tegen zijn neus, „ik kan er van op aan, dat alles, wat ik u zeg, iusschen deze vier muren blijft?" — Juffrouw Rijnvelt knikte geruststellend met het hoofd — „de familie is zéér onsympathiek en bestaat uit een mallotige, kinderlooze tante en een uitgedroogden, met niets zich bemoeienden oom, die lieten mij best mijn gang gaan, ze waren blij van den last af te zijn, geldelijk misschien nog het meeste, maaf ziet u, je kennissen, die doen het je aan, die helpen je van den wal inde •sloot .... die zeggen je altijd, dat je het zóó niet had moeten doen, hoe je het dan ook gedaan hebt .... Ze hadden altijd een veel beter iemand op het oog, juist als ik -na veel hoofdbrekens iemand anders had gehuurd, maar



genoeg hiervan, .... die lij'denstijd is al lang voorbij. Toen heb ik ze, zooals ook alweer in haar kringen de gewoonte is, gezonden naar een uitstekende kostschool in Zwitserland. Wonder boven wonder waren alle menschen het met mij eens, dat het een uitstekend internaat was, de directrice staat bij alle families bekend, als iemand met groote gaven voor opvoeding. Catechetisch onderwijs hebben zij gehad van een der meest bekende predikanten van dat land .... ze hebben daar haar belijdenis gedaan, .... twee jaar geleden heb ik ze thuis gekregen, achttien en negentien jaar waren ze toen. Ze zijn aan de toonaangevende families voorgesteld, hebben kennissen en relaties gekregen, wat in haar omstandigheden niet moeilijk was, maar nu sta ik voor een probleem, een zeer moeilijk probleem, .... en juist om dat probleem op te lossen, kom ik bij u."
De kleine notaris keek nu door zijn twee groote brilleglazen juffrouw Rijnvelt vol verwachting aan. In den loop van her gesprek had hij den bril opgezet, nadat hij geruimen tijd met een zijden zakdoek de glazen had zitten Vtegen.
„Gelooft u, dat twee jonge meisjes, zeg nu maar van twintig of een en twintig jaar, er tegen zullen kunnen, om 's zomers en 's winters buiten te wonen ? . . . . Wat dunkt u ? .... zouden ze gaan kniezen .... of melancholiek worden .... of misschien zenuwziek?"
Juffrouw Rijnvelt glimlachte en bijna op denzelfden toon, waarop ze wel eens tegen Lieske placht te spreken, zeideze: „Dat hangt natuurlijk geheel van 't individu af, maar als u op mijn raad gesteld bent, zoudt u mij toch iets meer in 't vertrouwen moeten nemen. Ik wil niet indiscreet zijn maar 
zoudt u het goed vinden, als ik u eenige vragen stelde?"
De notaris keek even bedenkelijk, toen knikte hij haastig.
„Is er een bijzondere reden ?" vroeg juffrouw Rijnvelt



op zakelijke manier „waarom uw beide pupillen buiten moeten wonen ?"
De notaris draaide even onrustig op zijn stoel, en antwoordde toen kortaf: „Een dringende reden!"
„Dan is de zaak zeer gemakkelijk te beantwoorden; ik ga steeds van de stelling uit, dat een mensch altijd gezegend wordt, als hij blijmoedig den weg gaat dien God hem aanwijst, dan hebben wij niet te vragen, wij hebben slechts te gehoorzamen."
„Tuut! Tuut!" — viel nu de notaris uit — „zoo gemakkelijk is het rekensommetje niet, dan was ik waarlijk niet hier gekomen. Ik zie wel, dat ik u nog meer zal moeten vertellen. „De moeder van die beide meisjes, juffrouw Rijnvelt, isheel ziek," en hij sprak weer op dien zachten, geheimzinnigen toon, als bij het begin van het gesprek. „De dokter heeft mij gezegd, dat het voor haar noodzakelijk is, buiten te wonenNu sta ik voor de groote vraag: Zal ik het gezin uit elkaar halèn, de meisjes in de stad laten, en de moeder buiten laten wonen, of zal* ik ze samen naar buiten zenden ? Ik heb op de Veluwe, in een der mooiste gedeelten van ons vaderland, een tijd geleden een aardig geriefelijk buitenhuis gekocht. Doe ik dien meisjes nu onrecht, als ik ze daar laat wonen,, vooral omdat ik niet van plan ben, automobielen of andere vervoermiddelen aan te schaffen?"
„De eerste plicht van die meisjes is natuurlijk haar moeder te verplegen" zeide juffrouw Rijnvelt op strengen toon, „dat is iets, dat God haar oplegt en als de moeder voor hare gezondheid naar buiten moet, is het niet meer dan haar plicht, mee te gaan."
„Die meisjes kunnen haar moeder niet verplegen," hernam de notaris weer even zacht. „Ik zeide u reeds, dat ze heel ziek is," —hij wees bij deze woorden op zijn voorhoofd.— „Zij heeft gelukkig een trouwe dienstbode, die haar al



jaren gediend heeft, en haar als een engel verpleegt Er
zijn dagen, dat ze de meisjes niet eens zien wil, of soms niet eens herkent."
Juffrouw Rijnvelt dacht eenige oogenblikken na, toen vroeg ze eensklaps: „Munt een van de meisjes in iets uit, b.v. in pianospel, zang, talen, handwerken, rekenen?"
„Ze zijn in alles goed onderlegd, zij spreken uitstekend vreemde talen, de een speelt viool, de ander piano. Ze hebben nooit eenige reden tot ongerustheid gegeven, wat het leeren betreft, ze hebben cursussen mee gemaakt in huishoudelijk onderwijs en kookkunst. Ik weet waarlijk niet, wat ik ze nog meer zou moeten laten leeren, gymnastiek en teekenonderwijs hebben ze ook gehad. Waar ze in uitmunten, weet ik niet zoo precies, ik zou zoo denken in alles."
Juffrouw Rijnvelt keek hem met spotachtigen blik aan: „Jammer, dat de beide meisjes geen examens hebben gedaan, ze zouden dan in haar eigen onderhoud kunnen voorzien, en niet gedoemd zijn, dat nuttelooze, niets beteekenende leven te leiden, waarvoor zij nu alleen geschikt zijn. Zij tennissen zeker veel, spelen 's morgens golf, gaan 's middags ergens theedrinken, of maken visites en gaan 's avonds uit naar partijen en diners?"
De kleine notaris scheen nog niet dadelijk te begrijpen, waar zij heen wilde. „Neen," zeide hij, „zoo heel veel uitgaan doen ze niet, daar ben ik niet vóór, ze zijn echter zéér bemind, de menschen-zien ze graag, en altijd alles weigeren wil ik ook niet."
Juffrouw Rijnvelt had niet geluisterd, ze was in gedachten verdiept. Opeens viel ze op hartstochtelijken toon uit: „Geloof mij, mijnheer van Meeteren, u hebt beiden, — onwetend natuurlijk en met de beste bedoelingen — onrecht aangedaan. Ik weet er alles van, nu kennen zij van alles wat en niets goed. Ze zullen nu haar leven lang afhankelijk moeten blijven



van u of van andere familieleden. Gelukkig, dat de tij'den voorbij zijn, toen men het een schande vond zijn eigen brood te verdienen. Men ziet nu vrouwen met de hoogste titels naar allerlei arbeid grijpen en u weet niet welk een voldoening het geeft, niet nutteloos door het leven te gaan, maar zooveel men kan, ieder op zijn eigen manier, de menschheid een eind vooruit te helpen."
Het notarisje keek teleurgesteld, hq begreep niet waarom juffrouw Rijnvelt #jn opvoedingsmethode zoo afkeurde. Dat kwam natuurlijk, omdat zij de meisjes niet kende. Nuttige vrouwen, die waren er waarlijk genoeg. Je viel tegenwoordig over ze, maar zulke lieve, vroolijke schepseltjes als die twee, waren er niet veel. Het verkwikte je oude hart al, om alleen maar naar ze te kijken. Trouwen zouden ze zeker, daar behoefde je in haar geval niet om bekommerd te wezen; hij had ook nog wel oogen in zijn hoofd, maar natuurlijk dat zoo iets niet in het hoofd van zoo'n ongetrouwde dame opkwam. De zaak was vooral, te zorgen, dat de kinderen gelukkig werden en niet in handen vielen van onwaardige elementen. Buiten zou het hem veel gemakkelijker zijn; men
kon dan veel beter controleeren met wie ze omgingen 
hij zou zijn rechterhand willen geven, om ze voor het lot van haar moeder te bewaren; veel beter: ongetrouwd, dan in handen te vallen van een nietswaardigen zwakkeling, ja en
dan had ze wel gelijk. Hij luisterde weer. Juffrouw
Rijnvelt sprak nog altijd op denzelfden overtuigenden toon verder: „Maar het is nog niet te laat, als die arme moeder, van wie u spreekt, niet goed bij 't hoofd is en een goede verpleging geniet, heeft zij haar dochters niet noodig. U kunt b.v. de een les laten geven in boekhouden, en de andere laten doorstudeeren in de een of andere taal, of beiden, als ze daarvoor knap genoeg zijn. Dan kunnen ze binnen een paar jaar ergens geplaatst worden aan een inrichting van



onderwijs, en zij zullen er u haar gansche leven dankbaar voor zijn, dat u beiden de gelegenheid hebt gegeven, haar onafhankelijkheid te verkrijgen. Of vindt u soms, dat alleen het huwelijk een vrouw gelukkig kan maken?" Bij deze woorden zweeg ze plotseling en keek haar bezoeker scherp aan.
De kleine notaris antwoordde niet, hij hield nu zijn handen stijf gevouwen op zijn knieën en keek door het raam meteen starenden blik, alsof hij geheel vergeten was, waar hij vertoefde.
Juffrouw Rijnvelt vond de stilte benauwend, zij begon weer te praten: „Of zijn ze wellicht knap in de muziek? Misschien is het dan nog niet te laat, om ze op een conservatorium te doen."
Op eens scheen hij uit zijn droom te ontwaken en haastig en druk begon hij weer te praten: „U sprak daar over het huwelijk, u en ik, nietwaar, zijn allebei ongetrouwde menschen." — Juffrouw Rijnvelt knikte en kleurde even lichtelijk. — „Nu, dan weten we beiden, dat het huwelijk op zich zelf geen geluk aanbrengt, daar is nog heel wat meer toe noodig dan een toevallig samenleven van twee menschen. Ik kan u verzekeren, het kan een hel zijn, ik weet dit van zéér nabij."
Hij had nu zijn bril afgezet en keek Juffrouw Rijnvelt door zijn halfgesloten oogen aan.
Zijn stem klonk ietwat schor, alsof hij moeite had, zijn aandoening meester te blijven. „Lieve tijd, wat kun je het elkaar toch moeilijk maken in 't leven, daar ben ik maar steeds verbaasd over , ik begeer ook waarlijk niet, dat mijn kinderen
zoo vroeg trouwen, en als ik ze in de stad laat blijven en doe omgaan met de jongelui, die ze nu ontmoeten, wel, dan
is haar kans op geluk ook niet heel groot tenminste, er
is niemand, dien ik haar graag als echtgenoot zou toe-
wenschen er zullen wel brave, goede jongemenschen in
de wereld zijn, evenals ze er altijd geweest zijn maar in
elk geval, onder haar kennissen vind ik ze niet, en Anne



Marie — nu verhelderde zijn geheele gelaat, alsof hij aan iets bijzonder liefelijks dacht — die is nog zeer jong en voor liaar leeftijd misschien wel een beetje kinderachtig. Ze heeft
het Fransche bloed van haar moeder in de aderen als ik
die alleen de wereld in liet gaan nou, dan behoefde ik
«iet te vragen, of ze in geen tien sïooten tegelijk zou vallen."
„Maar we moeten ze toch klaar maken voor 't leven, als we ze "opsluiten en van alles afhouden, bereiden we ze niet voor. Het moeilijke, harde leven spaart niemand, ook al wilden we het geluk voor een ander met ons leven koopen."
„Zeg dat wel, juffrouw Rijnvelt, zeg dat wel! Als dat gekund had, zat ik niet hier. Weet u, wat me zoo'n rust zou geven? Ik ben maar een man, ik praat moeilijk over die dingen, misschien omdat ik er niet bij opgevoed ben, misschien, omdat een mensch nu eenmaal moeilijk over de heiligste dingen spreekt.... Als ik nu maar wist, dat ze een steun hadden gevonden in 't leven,.. . . *. of hoe zal ik het uitdrukken? .... als ik nu maar wist, dat er in haar harten een verandering was gekomen en dat ze dat .zekere hadden leeren kennen, dat alles anders maakt in 't leven." ...
Hij veegde zich het hoofd weer met zijn zakdoek af, alsof hij zwaar, moeilijk werk te verrichten had gehad en alsof men niet sprak van de dingen, diep in de ziel, zonder groote inspanning.
Nu was juffrouw Rijnvelt ineens in haar element, die weinige woorden waren voor haar voldoende, om hem volkomen te begrijpen. Zij, als een echte vrouw, vond het niets moeilijk, over zóó iets te spreken, iets, dat je toch zoo gelukkig maakte, en dat het geheim was van den vrede in je leven. Zij Schoof haar stoel wat dichterbij: „Weet u niet, of uw nichtjes het beste en het mooiste in het leven hebben gevonden? Dat moet u toch wel weten. Me dunkt, men kan niet dagelijks met elkaar omgaan, zonder over die dingen te spreken."



„En toch weet ik het niet! Het is gek, maar juist over zulke dingen spreek je het minst met degenen, die je dag in _ dag uit ziet. Misschien de oudste." - Hij haalde zijn schouders op. — „Weet u wel, waar mijn bezoek wat van heeft? Alsof ik bij een dokter of een professor ben voor een consult, «n ik zit van allerlei te vertellen, maar den patiënt, overwien het gaat, heb ik thuis gelaten.... U voelt wel en ik yoel het zelf ook: Zoolang u de meisjes niet hebt gezien, is het niet gemakkelijk, raad te geven,.... ten minste niet raad die uitvoerbaar is. U spreekt van allerlei dingen, alsof het maar de gewoonste zaak van de wereld was, enfin' u kunt ook niet alles weten.... er blijven altijd dingen over waarover je toch niet spreken kunt. De meisjes zijn lief gehoorzaam en volgzaam, ik zou het niet beter kunnen wenschen Ze gaan naar de kerk en helpen, ieder op haar tijd, in Christelijke vereenigingen. 't Zijn de liefste schepseltjes van de wereld, je zou het niet over je hart kunnen verkrijgen, ze de booze wereld in te sturen.... Maar het is een pak van mijn hart dat u vindt, dat ik ze wel buiten kan laten wonen . . Zoudt u ze niet eens willen ontvangen, als ik ze naar u toezond ? Me dunkt, ik zou een boodschap kunnen verzinnen ... ik kon b.v. zeggen, dat ik het zoo aardig zou vinden, dat ze eens kennis maakten met een mijner kennissen. Nietwaar? U permitteert mij het woord kennissen ?"
Juffrouw Rijnvelt kon niet verhinderen, dat een donkerroode blos over haar gelaat trok, en even trilde een glimlach om haar mondhoeken. - Zij vond dat kleine notarisje toch een bijzonder beleefden man. Beschaafde manieren had hij ook en hoe aandoenlijk was zijn zorg voor die meisjes. Het was toch maar een groote zegen, als men iemand in 't leven had «ie zóó voor je zorgde. Zij zelf had nooit zoo iemand ge'fiad; ze had zich overal alleen doorheen moeten slaan, gemand had voor haar ooit den invloed van de „booze,



moeilijke wereld," zooals het notarisje die noemde, gevreesd. Toch was zij er gekomen, maar zij had altijd geweten tot Wien ze moest gaan om troost en raad, dat was toch nog beter dan een mensch te hebben, die voor je zorgde.
„Als u de meisjes gezien hebt, zoudt u me dan eens willen laten weten, wat uw opinie is en wat u haar en mij zoudt raden? Op geld behoef ik gelukkig niet te zien, ik laat ze wel eenvoudig leven, weet u .... en ik houd ze aan het lijntje, maar alleen, omdat ik weet en gezien heb dat rijkdom de beste karakters bederft en het mooie er in dooddrukt."
De notaris sprak de laatste woorden met ingehouden woede uit. Hij stond nu op, en reikte Juffrouw Rijnvelt de hand. Deze opende de deur, terwijl ze zeide: „Stuur u ze maar, als ze er niet op tegen hebben bij een oude juffrouw te komen thee drinken, ik wil graag eens met ze praten, misschien kan ik u dan beter raad geven, maar u moet er niet te veel verwachtingen van hebben. Vertrouwen laat zich nooit opdringen, voor al niet bij de jeugd van onze dagen." . . .
„Dank ul Dank u!" . . . . De notaris boog zich diep over de hand van Juffrouw Rijnvelt, die hij stevig drukte „Ik zal u nog schrijven en mag dan zeker van u hooren, of dag en uur u schikken en ... . vergeet nooit, dat ik altijd tot wederdienst bereid zal zijn . . . ."
Juffrouw Rijnvelt ging in de voorkamer, en zag, hoe de kleine notaris met drukke dribbelpasjes het erf afliep. Bij het hek nam hij nog eens diep den hoed af, al zag hij niemand dan Liesje, die grinnikend bij de deur stond. Haar zelf kon hij niet zien, want ze stond te ver in de kamer, maar ze keek hem nog lang na. Wat viel het een mensch toch altijd moeilijk, aan een ander zijn vertrouwen te geven! Ze moest hem raad geven, daar kwam hij om vragen, maar wat wist ze van hem af? Hoe kwam hij, die volgens zijn zeggen kip noch kraai bezat, aan die



familie, waarvoor hij zorgen moest? Waarom sprak hij zoo zacht en op zoo'n teeren toon, als hij iets vertelde van die ongelukkige zenuwpatiënt of krankzinnige, of wat ze dan bok wezen mocht? Over het algemeen hadden juist mannen in 't geheel geen geduld met zulke zieken. Ze was benieuwd, die twee meisjes te zien: Wat straalden zijn oogen, toen hij over haar sprak! Haar vader had niet met meer trots over ze kunnen praten.
Prettig was het toch ook, als de menschen nog bij jé kwamen, om goeden raad. Als ze kon, zou ze die meisjes zeker helpen. Als ze kon.... want de meeste menschen willen niet eens graag geholpen worden.
Juffrouw Rijnvelt riep nu Liesje binnen, en met het meeste geduld en de grootste zachtmoedigheid onderrichtte zij haar, hoe ze een andermaal, als de juffrouw visite kreeg, de menschen moest binnenlaten en aankondigen.



HOOFDSTUK II. De bewoonsters van het huis op de stille gracht.
TUSSCHEN twee groote, deftige heerenhuizen in stond, — net alsof hel er tusschen geschoven was — het kleine, ouderwetsche huis met de antiek gebeeldhouwde deur. De huizen aan weerskanten hadden vele vensters en breede hoofddeuren, het kleine huis had slechts twee ramen naast de ietwat lage deur en op de eerste verdieping drie, de zoldervensters niet meegerekend.
Het was ook lang zoo goed niet in de verf als zijn buren. Toch stond het op de deftige, stille gracht van de oude bisschopsstad, waar slechts de aanzienlijke en rijke menschen woonden, 't Had een smallen, langen tuin met hooge. boomen en dat was een groot voordeel voor een huis, dat midden in de stad stond. De kamers waren laag en groot en aan den voorkant was weinig zon, terwijl de benedenkamer achter weer donker was door de vele hooge boomen in den tuin en de hooge muren, die dezen begrensden, maar de tuinkamer boven was licht en vroolijk, vooral als de zon scheen, en wie voor het raam zat, had een mooi uitzicht over al de aangrenzende tuinen.
Er speelde iemand piano in die kamer, ten minste door het geopende venster drongen de klanken door tot in den tuin. 't Leek wel, alsof het een kind was, dat speelde, aarze-



lend was de aanslag en telkens kwam een lange pauze. Soms schenen de vingers een accompagnement te zoeken en hoorde men een zachte, klagende stem iets zingen.
In den tuin liep een slank, blond meisje op en neer. Nu en dan stond ze stil en keek aandachtig naar den grond.
Daar was de plek, waar de tallooze sneeuwklokjes gebloeid hadden, waar nu nog slechts de groene stengeltjes in het gras wuifden. En de vele crocussen, de witte, blauwe en gele, ze waren nu verdord, maar de lange, magere sprieten toonden, waar de bolletjes nog in den grond zaten.
't Was nu de tijd van de witbloemige arabis, van de mooie, helgele primula's en van de teerkleurige, lila viooltjes, die met eigenwijze gezichtjes op hun steeltjes stonden te bengelen. Het meisje boog zich telkens over de bloemen heen, dan kwam er een uitdrukking van kinderlijke verrukking op haar gezicht. Half luid zeide ze s „Wat zijn jullie toch mooi en wat zijn jullie blij, dat de zon zoo heerlijk schijnt, nu keer je allemaal je gezicht naar haar toe, en je laat je maar streelen en kussen door de gouden zonnestralen."
Toen hief ook zij haar blanke gezicht omhoog en keek naar den blauwen hemel en zich heelemaal naar de zon keerend, liet ze zich een poosje, met gesloten oogen, beschijnen.
„Heerlijk!" mompelde ze zacht. Toen, op eens, draaide ze zich snel om, liep naar het huis toe, klapte in de handen, en keek naar het" geopende venster, terwijl ze op luiden toon riep : „Ma Michon! ma Michon !"
Het pianospelen hield op, maar er verscheen niemand voor het raam.
Het meisje klapte nogmaals in de handen en herhaalde denzelfden uitroep. Nu verscheen een vrouw van middelbaren leeftijd voor het
') Een Fransen lievelingsnaampje.



open venster, stak even het grijze, gladgekamde hoofd naar buiten en vroeg: „Heeft u geroepen?"
„Toe Santje!" riep het meisje, „'t is zulk mooi weer, vraag eens, of Mevrouw lust heeft wat met mij in den tuin te wandelen, de zon schijnt er zoo warm en de bloemen zijn er zoo mooi, — ze zal het zeker heerlijk vinden."
Het grijze hoofd verdween en men kon duidelijk in den tuin hooren, dat er boven, op overredenden toon, tot iemand gesproken werd.
Nu kwam er een ander voor 't venster en staarde naar buiten. Het was een in 't wit gekleede gestalte, met gitzwart haar en een zeldzaam mooi gezicht. De donkere krulletjes kroesden om haar voorhoofd en lieten sterk de blanke gelaatskleur uitkomen. Ze was fijn gebouwd en niet groot, eer mager dan gevuld, en had in 't oogloopend kleine handen en voeten. Het vreemde aan haar was de uitdrukking van haar gelaat en de wonderlijke, starende blik in de donkere oogen. Zij keek altijd over iemand heen, alsof zij heel in de verte iets zien moest en als ze bij toeval iemand aankeek, was er zoo'n kinderlijke, vragende blik in die oogen, dat de ander er haast verlegen door werd. Nu ook staarde zij, zonder eenig blijk te geven dat zij het roepen beneden in den tuin gehoord had, ver voor zich uit, naar de blauwe lucht en de hooge boomen.
Maar het jonge meisje in den tuin gaf het niet op. „Ma Michon," riep zij weer, „'t is zoo heerlijk buiten, u behoeft niets op of om te doen, zelfs geen hoed, zoo lekker warm is het. Kom nu maar gauw, u zult eens zien hoe mooi alles is en hoeveel bloemen u kunt plukken."
De gedaante voor het raam glimlachte even, alsof ze de laatste woorden verstaan had en toen de gedienstige haar zachtkens onder den arm nam, liet ze zich gewillig wegleiden. Nu ze buiten stond in het helle zonnelicht, waren de witte



draden te zien, die door het donkere haar liepen, de fijne, kleine rimpeltjes bij de ooghoeken en de plooitjes bij den kleinen mond.
Nu leek ze niet meer zoo jong; toch had het er niets van, alsof die twee menschen, die daar op de smalle paden van den stadstuin op en neer liepen, moeder en dochter waren. Ze leken dan ook niets op elkaar. Het jonge meisje was wel een hoofd grooter en heel blond. Ze had lichte, blauwe oogen, die steeds lachten en kuiltjes in de wangen, die haast altijd te zien waren en ze had groote handen en groote voeten, ze moest er altijd om lachen, als zij ze met die van haar moeder vergeleek. Ze had een gezonde, frissche gelaatskleur, die menigeen haar benijdde en een mond, die eer groot dan klein was, en die misschien ook minder mooi zou geweest zijn, als hij niet telkens zulke witte tanden kon laten zien.
Ze had nu den arm om de schouders van haar moeder geslagen en praatte zacht en teer, zooals je met een kind doet.
Deze scheen maar half te luisteren en, alsof ze een slaapwandelaarster was, liep ze gedachteloos voort met hare dochter.
Eens was ze in haar zonnige, zuidelijke, Fransche vaderland een van de mooiste vrouwen harer omgeving geweest en dat ze het hart gewonnen had van den rijken Hollandschen baron, had wel niemand verbaasd.
In een roes van opwinding was ze hem gevolgd naar zijn vaderland.
Nu was ze maar een arme kranke, over wier geest een donkere, zwarte sluier was gevallen. Ze had nooit kunnen aarden in het land met de grijze luchten en de donkere regendagen. Ze had gerild, toen ze voor het eerst haar toekomstige woning had gezien, het familiebezit, waarop haar man zoo trotsch was en waarover hij zoo geestdriftig kon spreken. Het kasteel met zijn groote, holle kamers, met de dikke, verweerde muren, omringd door de donkere, diepe gracht, 't leek



haar een gevangenis. En aan de wanden als eenig versiersel de portretten met de koude, hooghartige gelaatstrekken van mannen en vrouwen, met wie ze geen gemeenschap voelde. Wat had zij, kind van 't Zuiden, te maken met al die ernstige, stroeve menschen, wier halzen geperst waren in hooge kragen, of de hoofden bedekt met zware pruiken? Er was er niet één, die haar vriendelijk aankeek; ze benauwden haar met hun stilzwijgende, afkeurende blikken.
Thuis, in het schoone Provence, daar liet je je voorvaders voor wat ze waren, de zon scheen er drie kwart van 't jaar, je sierde je huis met bloemen, je maakte je kamers licht en vroolijk en je omringde je zelf met allerlei dingen, die je mooi vond en die een dagelijksche vreugde voor je waren.
In het huis van haar man mocht niets van zijn plaats. Hoe lang zouden de dikke, logge, zware kasten met haar oude knarsdeuren en haar lompe, gebeeldhouwde bovenstukken op haar plaats gestaan hebben ? En dan de groote, brutale staartklokken met haar zwaren tik, die je elk uur verschrikten door haar harden slag, en de zware fluweelen gordijnen met die triestige, saaie kleur en bezaaid met kleine motgaatjes!
Waarom wilde hij, die toch zeide, haar zoo lief te hebben, niets veranderen aan dat akelige, ouderwetsche meubilair? Je kon het immers wegdoen en al die oude menschen op zolder zetten met hun gezichten tegen den muur! Wat zou ze daarin een plezier gehad hebben! Waarom liet hij 't kasteel, die oude gevangenis, niet aan zijn lot over? Hij had het kunnen gebruiken als magazijn voor de leelijke, oude meubels, of als oudheidsmuseum. Ze hadden toch een ander huis kunnen koopen, een, dat een beetje leek op dat, waarin zij gewoond had, een huis, waarin lucht en licht was en vroolijkheid.
Zij had trouwens weinig begrepen van het karakter van haar man. Eerst was hij bovenmate verliefd op haar geweest, hij



noemde haar zijn zonnetje, zijn eenig levensgeluk en scheen wel alles voor haar te willen doen. Hij was trotsch op haar en genoot er van, haar aan zijn familie en kennissen voor te stellen. Langzamerhand was dit veranderd. Toen haar oudste meisje geboren werd, was het eigenlijk begonnen. Hij had op een jongen gehoopt, had altijd van een zoon gesproken en nu was er een meisje gekomen. Het oude geslacht Toll van Wavereri zou uitsterven, als er geen mannelijke afstammeling werd geboren. Maar dat kon zij toch niet helpen.. Hij werd stil en teruggetrokken en ging dikwijls op reis, soms weken achtereen, en na de geboorte van hun tweede kind — ook een meisje — was hij zes weken weggebleven.
Zij was toen wel een jaar ziek geweest en de dokter had niet gedacht, dat zij er weer bovenop zou komen. „Totaleuitputting," had hij gezegd, maar zij zelf wist wel, dat het iets anders was. Als je altijd maar verlangde, altijd maar door, zonder ophouden, naar je mooie, zonnige vaderland, en naar menschen die je begrepen en die wisten wat er aan scheelde. — Nu moest je alleen maar brieven schrijven en. zeggen, dat je het best maakte. En toen ze zoo heel ziek was, kwam de doodstijding van haar moeder. Pas veel later hadden ze het haar verteld. Toen schreef ze ook nooit meer,, want haar zusters waren flinke, kordate vrouwen, die haar mannen gevolgd waren naar Engeland en naar Indië, en diedrukke, opgewekte brieven schreven over haar mooi, nieuw leven en over al de interessante dingen, die ze beleefden.. Misschien dat haar mannen van haar waren blijven houden.
Ze durfde het haar man nooit te vragen, wat er bij hem. veranderd was. Hij keek nu even koud en hooghartig als de portretten en soms zelfs kon hij heel norsch tegen haar uitvallen.
Ze zocht haar troost op de kinderkamer, daar washetvroolijk en druk. Die twee kleine menschjes bekommerden zich»



niet om lange, donkere gangen, of sombere meubels. Hun stemmetjes klonken het huis door. 's Avonds zong ze haar kleintjes Fransche wiegeliedjes voor, maar als zij sliepen en ze alleen was in de hooge, holle kamer, bij het weemoedig •schijnsel van een enkele olielamp, zat ze stil met gevouwen handen en verlangde.
Haast zonder dat iemand het merkte, langzaam, heel langzaam viel de sluier over haar ziel, een zwarte, ondoordringbare nevel spreidde zich uit over haar gedachtenwereld.
Haar man stierf in dien tijd aan een hevige longontsteking en liet haar en de beide meisjes achter met meer schulden
dan geld. ;
Het scheen haast geen indruk op haar te maken, wezenloos keek zij den notaris, den vriend van haar en haar man, aan, als hij tevergeefs poogde, haar iets uit te leggen. Alles werd verkocht en hetgeen zij zoo dikwijls gewenscht had, gebeurde, de oude portretten stonden nu op zolder met de gezichten naar den muur, in de kleine stadswoning, waarheen ze verhuisden, maar zij had er geen besef van. „Gelukkig voor haar en voor haar kinderen," zeiden de menschen, „dat de notaris zijn vriend op diens doodsbed beloofd had, voor haar en de kinderen te zullen zorgen." 't Was anders geen benijdenswaardige opdracht, die hem gedaan werd. Zij was langzamerhand volslagen krankzinnig geworden, niet dat ze kwaadaardig of lastig was, maar er waren toch dagen, dat men niets met haar kon aanvangen. De kleine notaris bad haar wel onder curateele moeten zetten, al had hij lang geaarzeld, en de beide kinderen moesten nog haar geheele opvoeding hebben. Dat er weinig geld overgebleven was, nadat .alles zwaar verhypothekeerd was geweest, was sinds lang een publiek geheim.
Ze was gelukkig geen lastige of drukke zieke. Meestal :Sprak ze zelfs heelemaal niet. Deed ze het, dan was het in



gebroken Hollandsch, haar moedertaal gebruikte ze slechts zelden. Alleen als ze zong met hare fijne, kinderlijke stem, waren het de liederen van haar land.
Ze had altijd maar één wensch, nl. om uit te gaan, en die haar begeleidden, wisten het wel, dat ze nooit méér in haar schik was, dan wanneer ze ergens buiten op een stille plek kwam, waar geen menschen te zien waren. Er waren tijden, dat ze niets deed dan schrikken en klagen over schrikbeelden en angstaanjagende voorstellingen, dan bleef ze in haar kamer en wilde niemand zien. Maar meestal ging haar leven kalm voorbij. Ze leefde als een kind en merkte niet, dat haar twee dochters van kinderen tot jonge vrouwen opgegroeid waren.
Slechts als de notaris kwam, was het, alsof een" oogenblik de sluier, die als een nevel over haar geest hing, wegtrok. Hem erkende ze altijd, zelfs in haar donkerste oogenblikken, dan legde zij de kleine hand op haar voorhoofd, alsof ze wilde vasthouden wat daar begon^ te schemeren.
Nu liep zij in den tuin, met dien starren blik, die altijd naar iets scheen te zoeken. Toch leek zij het prettig te vinden, dat haar groote, slanke dochter den arm om haar schouders had gelegd en langzaam met haar voortwandelde.
„Ziet ma Michon wel, hoe de viooltjes, die aardige fijne paarse, nu op hun mooist zijn? Zij keeren hun kopjes naar de zon en wat houden zij zich recht en deftig, net als de dames uit den ouden tijd, en hoort u wel, hoe de kleine bijen van alle kanten zijn komen aanstormen op onze arabisplantjes? Wat zijn zij gulzig en wat hebben zij een haast, .... en kijk, dat witte vlindertje .... dat doet maar niets, dat gaat maar dansende en fladderende doorx't leven. Nu snoept het daar van die bloem, — ziet u wel? — nu deint het op en neer van louter levenslust, 't Is alsof het weet, dat zijn leven



zoo kort duurt, en het nu maar van alles genieten moet wat er te genieten valt."
„Anne Marie! Anne Marie 1" klonk een stem vanuit het huis — „zijn jullie buiten? Wacht, ik kom ook."
Een tweede meisje kwam den tuin in. Zij was het, die precies op hare moeder geleek, hetzelfde mooie, kroezende zwarte haar, dezelfde schoone gelaatstint, dezelfde donkere oogen. Alleen was zij zwaarder gebouwd en veel langer. De TollvanWaverens waren altijd bekend geweest om hun lichaamslengte. Ze was mooier dan haar zuster, vonden de menschen, die 't weten konden, daarentegen had de andere meer charmes, omdat ze vroolijk en levendig was; deze had iets melancholieks in haar donkere oogen en ze was eer stil en langzaam in hare bewegingen.
„Wat mooi weer!" riep de aankomende al uit de verte. „Nu kan ma Michon genieten en uitgaan op elk oogenblik van den dag, nu zal ik eens mooie bloemen plukken, om op uw kamer te zetten. Wat wilt u hebben, zoo n paar takken van den magnolia? Die zullen mooi uitkomen in de donkergroene vaas!"
Zij had zich tot hare moeder gewend, maar deze antwoordde in 't geheel niet en keek in de lucht, alsof zij daar o zooveel zag.
Het meisje sneed nu met een groote schaar eenige takken af van den tulpeboom.
De zieke echter, met die eigenaardige ontevreden stemming, aan geesteskranken eigen, zeide op klagenden toon: „Soeurette, je moet die groote bloemen niet afplukken, die vallen gauw uit."
„Pluk liever deze narcissen!" zeide nu hare zuster. „Ma Michon vindt alles, wat gauw uitvalt, zoo droevig."
„Best" - vond Soeurette - „dan zet ik deze bloemen op onze kamer. Ze vallen niet zoo gauw uit, als je er maar goed voor zorgt."



Soeurette droeg eigenlijk den echt Hollandschen naam van Aleida Jacoba, zooals vele vrouwen uit het geslacht der Toll van Waverens hadden geheeten, maar haar zuster had haar als kind Soeurette gedoopt en nu was ze Soeurette gebleven. Haar moeder had Anne Marie hierin aangemoedigd, want Aieida vond ze een barbaarschen naam, dien ze niet eens goed kon uitspreken, ze legde den klemtoon altijd verkeerd.
Anne Marie, die naar haar Fransche grootmoeder heette, liep nu voort met haar moeder aan den arm, en Soeurette plukte bloemen, toen de oude dienstmaagd kwam zeggen, dat de notaris er was en de meisjes wenschte te spreken.
„Toe", riep Anne Marie tot hare zuster, „blijf jij even bij ma Michon, ik heb Onkeltje wat te vragen. Ik moet een nieuw tennisracket hebben, dat zal ik van hem zien los te krijgen, dan moet je me even met hem alleen laten, ik moet tijd hebben, hem te vertellen, dat ik met mijn oudje niet meer spelen kan, en dan heb ik zijn volle aandacht noodig, hij moet voelen, hoe slap het geworden is."
„Ik mag er zeker niet bij zijn?" riep Soeurette lachende, „omdat je bang bent, dat ik vertellen zal, dat je het nooit netjes in de „press" doet, en dat je eergisteren nog in een gietbui hebt gespeeld."
„Juist gouvernante!" lachte Anne Marie, al weghollende, „als ik mijn zwakheden niet op mijn duimpje kende, kon ik de hoop op een nieuw racket wel laten varen. Als ik niet zoo'n krenterige, oude juffrouw tot zuster had, zouden mijn buitensporigheden niemand in 't oog vallen."
De twee zusters waren bijzonder aan elkander gehecht. Ofschoon ze in leeftijd verschilden en hare karakters in niets op elkander geleken, bestond er toch tusschen haar een diepe, warme vriendschap. Het was daarom misschien, dat ze nooit treurden over de ziekte van hare moeder, of zich indachten dat het



toch eigenlijk een groot gemis was, als je zonder den raad en de hulp van je moeder door 't leven moest gaan.
Michon, die was nu eenmaal Michon, iets liefelijkers kon je moeilijk in 't leven bedenken, die had je altijd bij je om je met liefkoozingen te overladen en, als je moeilijkheden had, was het brave „Onkeltje" er, om ze uit den weg te ruimen.
Notaris van Meeteren zat in den grooten stoel bij de tafel in de huiskamer, met den rug naar de deur. Anne Marie kwam als een wervelwind binnenstormen en voordat de notaris goed wist, wat er gebeurde, had zij zich over hem heengebogen en hem een klinkenden zoen op een van zijn roode wangen gegeven. Hij weerde haar af, poogde heel ernstig te kijken en zeide vermanend: „Kom, kom meisje, hoe dikwijls moet ik je zeggen, dat je daar nu te groot en te oud voor wordt?"
Anne Marie had in groote haast ergens haar racket opgediept, zij hield het nu voor haar gezicht en lachte onbedaarlijk.
„Als ik tachtig jaar ben, Onkeltje, krijg je nog een zoen."
Het notarisje wreef zich nog eens over de wang, trachtte boos te kijken en bromde toen: „Je vergeet, dat zulke begroetingen mij telkens moeten herinneren, dat jullie mij al een heel ouden grijsaard vinden, anders waren jullie niet zoo kwistig met je omhelzingen."
„Dat ben je ook, Onkeltje, je kunt toch niet ontkennen, dat je grijze krulletjes hebt en een roze, kaal bolletje, en dat je honderden kleine plooitjes in je gezicht trekt, maar je bent er ons des te liever om. Ik houd dol van oude menschen!"
„Hm! hm!" gromde de notaris, quasie boos kijkende, „van je vrienden moet je het maar hebben."
Anne Marie vloog in eens van de canapé, waarop ze was neergevallen, verschrikt op.
„Je bent toch niet boos, schattig Onkeltje? Stel je nu voor, dat ik tegen Soeurette zeg, dat ze mij even alleen met je



moet laten. Eerst was ik van plan, je hart heel zacht te stemmen, en dan met mijn vraag te komen En nu, voordat
ik een woord gezegd heb, kijk je al als een onweerswolk. Als het je nu in een goede stemming brengen kan, ben ik dadelijk bereid, plechtig te verzekeren, dat je nog een heel jonge man bent, dat je een haardos hebt als Simson, en dat je liefelijk van aangezicht bent als David."
„In mijn tijd waren de jonge menschen heel wat beleefder jegens de oudere," zeide de notaris. Hij fronste de wenkbrauwen, en keek door zijn oogharen heen naar het lachende meisje.
Deze hield nog altijd het racket voor zich uit.
„Kijk! nu zeg je zelf, dat je oud bent Maar laat ons
den tijd niet verliezen, want dadelijk komt Soeurette. Is er
al een zacht plekje in je hart, Onkeltje ? Dan zou de
tijd gekomen zijn, dat je, dit tennisracket even moet voelen. Zie je wel, hoe de snaren doorbuigen? Hier is er zelfs een kapot. Je begrijpt wel, dat ik hiermee niet meer spelen kan, en nu duurt het nog wel drie kwart jaar, voordat ik jarig ben. Zou je je bril niet eens op willen zetten en den stand van de staatskas ernstig bestudeeren en dan eens zien, of ik geen nieuw racket zou mogen koopen?"
De notaris haalde heel langzaam zijn brilledoos te voorschijn, poetste de glazen schoon met een klein zeemleeren lapje, dat hij uit zijn vestzakje haalde, zette den bril eindelijk op den neus en keek, zonder een woord te zeggen, aandachtig het meisje aan.
„Je kijkt niet naar het racket, Onkeltje, je kijkt naar mij. Ik was al zoo blij, dat je den bril opzette, zie" — en ze hield hem het racket vlak voor den neus — „deze snaar is hier losgesprongen, nu kan er wel een nieuwe in, dat zou goed zijn voor een racket, dat je gebruikte, als het leelijk weer is. Ik zou echter een nieuw moeten hebben, om te



spelen, als het er op aan komt. Je kijkt zoo spotachtig, maar je weet zeker niet, dat ik heel goed spelen kan."
De notaris duwde het racket zacht weg en zeide toen op ernstigen toon: „Bij ons op het kantoor zeg ik zoo nu en dan tot een van mijn klerken, die ook zoo'n opgewonden standje is als jij: „Deze zaak is nu niet aan de orde, en dat zeg ik nu van morgen ook tot jou. Ik wilde eens 'rustig met jou en je zuster spreken, daarom ben ik vanmorgen gekomen, roep Soeurette en laten we dan samen .zaken doen."
„Zaken ? hoe deftig! Je zet een gezicht als een begrafenisondernemer, jammer, dat je roode koontjes nietteverbleeken zijn, want bij nare dingen hoort een bleeke kleur. Ik brand van nieuwsgierigheid; als je ons nu eens zoudt willen vertellen, dat we een groote erfenis gekregen hadden, Onkeltje, dat zou nog eens wat zijn! Je weet niet, hoe saai ik het vind, om arm te zijn, en altijd de vermanende stem van Soeurette te hooren: Dat kunnen we niet doen, en dat -mogen we niet doen!"
„Arm?" Een pijnlijke trek gleed over het gelaat van den notaris en met een verwijtenden klank in zijn stem herhaalde
hij het woord „arm ! jullie ? arm! Ik zie wel, dat
je de beteekenis van dat woord niet kent. Ontbreekt het je soms aan iets, heb je niet alles wat je noodig hebt, ga je niet goed gekleed, en heb je geen goede opvoeding gehad? Wordt je moeder niet goed verzorgd ?" 
Het meisje was al bij de deur, zij keerde zich eensklaps om, legde even vluchtig haar beide handen op zijn voorhoofd -en zeide toen snel: „Nu niet zoo brommen. Zie je wel, dat het woord „zaken" al je humeur bederft? Ik heb niet gezegd, dat wij niet alles hadden wat we noodig hebben, maar Onkeltje, juist de dingen, die je niet noodig hebt, die maken »de poëzie van het leven uit."



Nu was zij in een wip de deur uit en men hoorde haar snelle voetstappen in de gang.
De notaris zuchtte, keek heel ernstig en dacht aan zijn gesprek met juffrouw Rijnvelt.
Anne Marie, dat blonde, lachende, vroolijke kind, over haar was hij eigenlijk 't meest in zorg. „Net een vlinder," dacht hij, „men kon nooit eens ernstig met haar spreken, zij dartelt het leven door en beschouwt alles als een grap. En als er nu eens zorg en verdriet komen ?.... Gelukkig, dat hij zelf bij machte was, te zorgen, dat zij geen geldelijke moeilijkheden zou kennen. „God zij dank." zeide hij hardop, eerbiedig naar boven ziende.
Maar geld was ook niet alles, geld was heel weinig, als men er goed over dacht. Geld kon haar, die arme zieke niet beter maken, anders had hij al lang zijn laatsten penning voor haar beterschap uitgegeven. Voor geld kocht je geen geluk en ook geen geloof. Wat zou het hem een rust geven, als hij wist, dat beide meisjes den Heer wilden dienen in'alle waarachtigheid ! Hij had ze toch godsdienstig laten opvoeden ... -de laatste woorden van Anne Marie hadden hem pijn gedaan Als ze eens iets had van het karakter van haar vader - men •kon toch nooit weten .... maar neen, ze leek wat haar karakter ■aanging, precies op haar moeder, die was ook zoo vroolijk en kinderlijk geweest, die had nooit een ernstige opvoeding gehad, maar die was ook niet klaar geweest voor het moeilijke teven. Als Anne Marie nu ook eens zooveel moeite en smart zou moeten ondervinden, als ze ook eens trouwde met iemand -die haar bedroog en veronachtzaamde en van louter verlangen het omkomen? Voor Soeurette had hij niet zoo'n zorg die begreep je altijd dadelijk, die zou zich er best doorheen slaan maar ze was gesloten en meer in zich zelf gekeerd, het was niet gemakkelijk uit te maken, hoe ze over de dingen dacht Hij hoorde ze nu in de gang spreken, de stem van Soeurette
"Onktltjt



was het duidelijkst. Wat een mooien, diepen klank had die stem, ja, ze was zeker een heel ander meisje dan hare zuster.
Nu kwamen ze binnen, Soeurette voorop en daarachter Anne Marie, die dadelijk het woord nam.
„Ik heb Soeurette al vast voorbereid op een ernstig onderhoud, Onkeltje, en gezegd dat je hoofd niet naar tennisrackets stond, alleen maar naar zaken."
Het notarisje was nu opgestaan. Soeurette boog zich even wat voorover en raakte heel vluchtig met hare lippen zijn voorhoofd aan.
Zij had de bloemen, die zij in den tuin geplukt had, nog in de hand en zeide heel kalm, op de bloemen wijzende ï „Even in 't water zetten, anders verleppen ze, terwijl wij zitten te praten."
Anne Marie was op de canapé neergevallen en nep : „Laat Onkeltje nu niet langer wachten, hij brandt van verlangen om al de ernstige zaken die hij in zijn hoofd heeft, aan onskwijt te worden. Kijk, nu heeft hij juist zijn gezicht in een lange plooi getrokken en bij de ooghoeken maakt hij diepe rimpeltjes, nu zit hij juist in de meest klassieke houding, om de jeugd van dezen tijd eens ernstig onder handen te nemen.
Soeurette ging rustig voort, uit een karaf, die zij uit het ouderwetsche buffet haalde, water te schenken in een kleine vaas, en met een zekeren kennersblik schikte zij de mooie, half' ontloken magnoliaknoppen. Zij zeide alleen: „Kind, als jij je eens eiken dag rekenschap moest geven van al je dwaze invallen, dan stond je er lang niet goed voor."
Zeg nu maar dat jullie me erg zouden missen, als ik er niet meer was 1" riep Anne Marie vroolijk uit, hare armen overmoedig in de lucht zwaaiende. „Op zekeren dag vlieg ik weg ergens heen, naar het beloofde land, dat ik me in mijn droo'men altijd voortoover, en dan hebben jullie niemand meer om tegen te zedepreeken. Wat zal Onkeltje zich dan eenzaam



voelen, altijd in een Zondagsche stemming, altijd gewapend met den goedkeurenden blik, waarmee hij genoodzaakt is Soeurette's
voortreffelijkheden te zegenen. Wat zal je je vervelen." 
De notaris keek met een onrustigen blik in de oogen van de een naar de ander. Sinds het bezoek bij Juffrouw Rijnvelt had hij dikwijls zwaar gezucht. Zou het waar zijn, dat hij, met de beste bedoelingen bezield, aan de meisjes toch niet gegeven had waar ze recht op hadden ? Zou hij ze niet klaar gemaakt hebben voor 't leven ? Maar hij zou het verschrikkelijk hebben gevonden, als zij van die hedendaagsche, nieuwerwetsche vrouwen waren geworden. Hij had een niet te bedwingen afkeer van die bij de hande menschen, die iedereen de les willen lezen, en altijd de teugels in handen willen nemen. Zij kwamen ook wel eens bij hem op 't kantoor, hij wist nooit hoe gauw hij maar van ze af zou komen. Zijn ideaal was, dat een vrouw lieftallig moest zijn en vrouwelijk blijven en een teer hart hebben. Maar zoo was haar moeder ook geweest en die was toch zeker niet toegerust geweest, om de moeilijkheden van 't leven te overwinnen. Doch die had nooit geweten hoe er Een is, Die helpt, en altijd weer helpt en het geluk van een mensch niet van omstandigheden laat afhangen. Hij had er haar wel vaak over gesproken en dan luisterde ze eerbiedig. Maar er over spreken is ook niet genoeg, er moest iets met een mensch gebeuren, juist zooals dat met hem gegaan was. In dien moeilijken tijd in zijn leven, toen hij geen raad wist, en nergens meer lust in had, was Christus gekomen. Hij wist het nog precies, hoe hij op die eenzame badplaats eens uit louter verveling was verdwaald naar het kleine kerkje, daar onder aan de duinen, en hoe die oude predikant gesproken had, .... zóóiets had hij nog nooit gehoord. Later had de dominé nog lang met hem gepraat en hem een klein Bijbeltje medegegeven, waarin op 't eerste blaadje alleen de



datum was geschreven; dat Bijbeltje droeg hij nog altijd bij zich. Maar tusschen zelf iets hebben en er met anderen over spreken was een groot verschil. Hij kon nooit de woorden vinden, die men gebruiken moest om zulke teere onderwerpen te behandelen .... Hij keek nog eens naar de meisjes. Soeurette staarde hem vol verwachting aan en Anne Marie gaf hem een bemoedigend knikje. Toen tikte hij even met zijn gouden potlood op de tafel, alsof hij ook zijn afdwalende gedachten wilde terugroepen en zeide kortaf: „Ter zake."
Hij sprak nu eenigen tijd achter elkaar op zijn eigenaardige, afgebroken wijze, beurtelings de beide zusters aanziende en telkens van houding veranderende: „De dokter heeft mij eenigen tijd geleden gezegd, dat het voor je moeder noodzakelijk is, om buiten te wonen.... hier in de stad leidt zij een treurig leven.... Zij haakt er altijd naar, uit te gaan, en dat kan niet op elk uur van den dag.... Buiten zou zij vrij kunnen rondloopen, zonder opgemerkt te worden, en voor hare gezondheid zou het ook heel wat beter zijn.... ik bezit al sinds eenige jaren een kleine buitenplaats tusschen Loenen en Beekbergen, op de Veluwe. 't Is een mooie streek, je hebt er de prachtigste vergezichten over de uitgestrekte, glooiende heidevelden. Wij hebben er hier in het Sticht geen idéé van hoe mooi het daar is. Het huis lijkt me zeer prettig om te bewonen, het is niet te groot, alle kamers zijn licht behangen en licht geschilderd, iets, waarvan je moeder zooveel houdt, het ligt wel tusschen de boomen, maar overal heb ik mooie uitzichten van uit de ramen laten openhouden.
Hoera voor ons Onkeltje! - viel nu op eens Anne Marie uit" die zich niet langer stil kon houden. „Je bent net, met allen eerbied gesproken, de gelaarsde kat uit het sprookje, en je biedt ons op een presenteerblaadje al de heerlijkheden van den markies van Carabas aan. Nu gaan we buiten wonen, wat heerlijk 1 wat dolletjes 1" 



„Stil toch"' vermaande Soeurette „laat Onkeltje nu toch uitspreken" en ze legde haar de hand op den mond.
Anne Marie gooide haar zakdoek, dien ze tot een bal geknepen had, naar het plafond en verzekerde toen plechtig dat ze verder zou zwijgen als een mof. Zij scheen echter door haar uitroep den gedachtengang van den notaris te hebben afgebroken, want hij zweeg, tikte met het gouden potlood tegen zijn voorhoofd en zei nadenkend: „Dat is het juist, waar ik het nog niet eens over ben,.... wat namelijk voor jullie 't beste is. Het buitenleven is wel aardig voor een tijd, maar zal het je op den duur bevallen ?"
„Bevallen ? maar Onkeltje, ken je nu wat verrukkelijkers dan buiten wonen ? Ik vind het zelfs plezierig, als je vertelt, dat er geen tenniscourt is en de markies van Carabas er geen kleine auto op na houdt, waar we boodschappen mee zouden kunnen doen in de eene of andere naburige stad." 6
„Je brengt me juist op een punt, Anne Marie, dat ik al lang eens wilde aanroeren. Je bent beiden oud en wijs genoeg om als groote menschen behandeld te worden. Je weet en daar ken je mij, hoop ik, genoeg voor, dat ik je 'van alles gun en dat ik altijd getracht heb je het zoo goed mogelijk in 't leven te geven. Je hebt beiden een fatsoenlijk inkomen, maar.... er is geen sprake van auto's of zulke dingen; je zoudt het leven daar buiten zelfs zeer productief kunnen maken, als Soeurette b.v. zich eens bemoeide met het huishouden, met inmaak en met vruchtenteelt. Er is, tot nu toe niet veel zorg aan alles besteed, ik had den tuin verpacht, maar een goede tuinman is wel te vinden en als Anne Marie zich nu eens toelegde op het verzorgen van pluimvee zooals kippen en eenden enz.; ik denk wel, dat het juist iets
voor haar zou zijn" 
Soeurette knikte heel bedachtzaam, zij ondersteunde het



hoofd met de hand, en hare donkere oogen keken met een blijde uitdrukking den notaris aan.
De vlugge geest van Anne Marie was dien der anderen echter al weer een heel eind vooruit. Ze klapte in de handen en smeekte- „Dan toch een ezel, Onkeltje, met een kleinen ezelwagen. Hoe breng ik anders de eieren naar de markt en hoe zal ik je anders af moeten halen, als je moe en afgemat van je harde werken, Zaterdags bij ons nieuwe krachten komt opdoen?" Maar noch de notaris, noch Soeurette
luisterde. , ,
Ik heb mij steeds afgevraagd, of je buiten zult kunnen wonen. Voor je moeder is het een uitgemaakte zaak, daar de dokter het beslist heeft aangeraden, maar voor je beiden is het heel wat anders. Zou het misschien beter zijn, als je je in het een of ander trachtte te bekwamen, zoodat je leven meer inhoud kreeg? Ik weet niet, waar je het meeste lust in hebt. Ik zou ie nog lessen kunnen laten geven en je zoudt examens kunnen doen, om verder eigen geld er bij te verdienen, dat schijnt, volgens sommige opvoedkundige menschen, zoowat het summum van genot te zijn!" Dit laatste voegde hij ereenigszinsbitter 33.n toe
Ik behoef heel geen examens te doen" lachte Anne Marie, ik verhuur mij dadelijk in een „tearoom". Wat zou ik de menschen onberispelijk bedienen! Ik wed Onkeltje dat je al je ouderwetsche begrippen liet varen en eiken middag bij mij een kopje thee kwam drinken." _
Soeurette had ernstig voor zich uit zitten kijken. Nu vroeg zij snel: „Moeten wij geld verdienen ? Is het noodig? Je past toch van je eigen geld nooit iets bij, Onkeltje? Dat zouden wij niet willen, onthoud het goed, als dat zoo was, ging ik dadelijk in een betrekking." Trotsch hief ze haar hoofd op en keek den notaris eenige oogenblikken uitdagend aan. Deze schoof met zijn stoel iets naderbij en legde zijn dikke,



kleine hand — die hand, die juffrouw Rijnvelt ook al opgemerkt had, — geruststellend op haar arm. „Wees maar gerust, kind, het is juist, zooals ik je verzekerd heb. Je kunt zuinig en kalm leven vanhetgeld, datje bezit, alleen geen buitensporigheden!" — en hierbij keek hij Anne Marie quasi streng aan — „maar de menschen zeggen mij, dat jonge meisjes, als zij buiten wonen en niet veel omgang hebben, ontevreden en zenuwziek worden. Bij jullie zou daarvoor geen gevaar zijn, je zoudt 's winters altijd een paar maanden uit logeeren kunnen gaan. Zelfs je tante Versteynen bood aan, je beiden eiken winter eenige weken te hebben. Maar je weet dat ik daar nu niet zoo erg op gesteld ben."
„Notaris V* — riep Anne Marie in eens opspringende en hem de hand drukkende **. „laat mij u nu eens bedanken mogen, voor die heerlijke oplossing, die u gevonden hebt, voor mijn arme nichtjes." Ze legde den klemtoon op enkele woorden, zooals Mevrouw Versteynen gewend was, te spreken.
Beiden, de notaris en Soeurette, konden niet laten in lachen uit te barsten. Anne Marie, hierdoor aangemoedigd, ging voort: „U weet notaris! ik zal mijn plicht aan deze kinderen doen, al is het arme familie van mijn man."
„Als tante je nu toch eens hoorde, zeide Soeurette vermanend, „dan zou ze nooit meer spreken van Anne Marietje, dat lieve kind."
„Het is erg jammer dat Annemietje bij nadere kennismaking zoo tegenvalt, maar kom Soeurette, laten we stil zijn als muizen, Onkeltje heeft een platten grond van het huis in zijn zak en hij brandt van verlangen, ons dien te laten zien en dan gaan we dadelijk praten over gezellige meubels en mooie gordijnen."
Anne Marie keek al sprekende, met een knipoogje haar zuster aan, want het was, zooals zij gezegd had, de notaris haalde een dik papier uit den zak, streek het op tafel glad en



begon op zakelijken toon de indeeling van het huis aan te wijzen.
„Meubels en gordijnen zijn uit dit huis natuurlijk allemaal te gebruiken, alleen in je eigen zitkamer zou je wat nieuws mogen hebben. Ik was verleden week in een naburig dorp
bij eene dame, die hare kamers zoo smaakvol had ingericht 
wij praatten over jullie beiden en ik vroeg, of ze je eens zou willen ontvangen, als ooit een van je beiden genoeg had van het buitenleven, geloof ik zeker, dat ze je gaarne in huis zou willen nemen, gedurende den tijd, dat je voor een examen of iets dergelijks zoudt willen werken."
Het notarisje keek nu onafgebroken Soeurette aan; het was, als vreesde hij den spotachtigen blik van het andere meisje, hij kon ook niet verhinderen, dat hij een kleur kreeg, die zelfs zijn voorhoofd bedekte. Maar hij praatte snel door: „Ze is een alleraardigste vrouw, heel knap en ze heeft al aan heel wat menschen goeden raad gegeven. Indien je nu de volgende week eens schrijft, wanneer jullie zouden kunnen komen, zal ze je zeker gaarne ontvangen."
Tot zijn verbazing zeide Anne Marie niets, ze keek hem; met hare groote, blauwe oogen aan, zonder eenige bijzondere uitdrukking op haar levendig gezicht en hoorde verder ook stil toe, toen hij vertelde van de tuinmanswoning, die vlak bij het huis lag, en van de huisbewaarders, een man en een vrouw, die al jaren het huis hadden bewoond en nu ook geneigd waren, als bedienden te blijven.
Toen hij opstond, omdat hij naar boven wilde gaan, om haar moeder te gaan opzoeken, vroeg ze: „En onze vriendinnen, mogen die komen logeeren?"
„Zeker, zeker", haastte de notaris zich te zeggen, „je kunt er het huis mee vullen als je lust hebt, als het alleen maar niet verhindert, je verschillende plichten te volbrengen."
„En onze vrienden?" plaagde Anne Marie'met een vroolijk knipoogje, „komen die ook ?"



„Vrienden?" De notaris keek met een verbaasden blik van> de een naar de ander. „Wel zeker!" lachte Anne Marie, „zelfs die hebben we.
Soeurette niet zooveel als ik, wel? Ze heeft alleen
iemand, die met heel ernstige plannen omtrent haar rondloopt. Hij is afgestudeerd, heeft een lang, saai gezicht, kijkt altijd alsof hij al minister van Binnenlandsche Zaken is, wil op de tennisclub alleen met Soeurette spelen en heeft een diepe minachting voor alle welbespraakte meisjes, zooals ik ben."
Soeurette kleurde en haastte zich te zeggen: „Zeg toch niet zulken onzin, wat moet Onkeltje er nu toch wel van gelooven ?"
De notaris was met korte, kleine dribbelpasjes terug komen loopen van de deur. Hij was zelfs weer gaan zitten.. Hij schraapte zijn keel een paar maal, alsof hij het heel moeilijk vond, te gaan zeggen, wat hij van plan was.
„Zie je meisjes", zeide hij eindelijk, „'t zijn eigenlijk onderwerpen die je met je moeder zou moeten behandelen, alsze niet ziek was. Je moet heusch heel voorzichtig zijn, aan wien je de liefde van je hart geeft.... Liefhebben is iets heel teers, iets heiligs.... er zijn veel ongelukkige huwelijken, meer dan je zoudt denken. Je moet nooit iets ondoordachts doen. Als je kunt en wilt, raadpleeg mij dan, ik weet veel van de wereld af... ik zou mijn hartebloed geven, om je gelukkig te zien, laat het vooral een christen zijn, meisjes,... iemand die
God dient dan zou ik rustig kunnen zijn."
Beide meisjes hadden stil toegeluisterd, terwijl hij sprak. Soeurette legde haar hand op zijn arm en zei geruststellend: „Maar Onkeltje, Anne Marie overdrijft verschrikkelijk, die zekere mijnheer is wel eens vervelend met zijn beleefdheden^ ik houd niets van hem en tracht hem altijd te ontloopen, we zijn geen van beiden op 't oogenblik van plan te trouwen, en die vrienden van Anne Marie zijn even dwaas en jong als ze zelf is. We zouden het ook nooit doen zonder u alles»



eerlijk te vertellen, u hebt het waarlijk niet aan ons verdiend dat we niet oprecht met u zouden omgaan."
„Maar, Onkeltje!" en nu hief Anna Marie haar vinger omhoog, „jij gaat ook niet altijd oprecht met ons om, waarom moeten wij naar die onbekende juffrouw, je hebt een plannetje in je oude hoofd, dat je ons niet wilt zeggen. Vroeger dacht ik, dat je zoo oprecht was als een duif, maar in den laatsten tijd ben je bepaald arglistig. Soeurette zegt, dat we niet
van plan zijn, om te trouwen, ik wel al was het alleen
maar om je niet altijd tot last te blijven, maar mijn aanstaande
man moet iets heel bijzonders zijn bij deze woorden hield
ze in eeri's op en den notaris scherp aanziende, vroeg ze: „Onkeltje, waarom ben je toch nooit getrouwd?"
De notaris antwoordde niet, hij was weer naar de deur geloopen en opende ze nu, zonder om te zien.
Waarom was hij nooit getrouwd ? Die woorden achtervolgden hem, toen hij tegen zijn gewoonte in, langzaam de trap opliep.
Waarom niet? daar zou zij, die hij nu ging bezoeken,
alleen een antwoord op weten.
Zij zat in een rieten schommelstoel bij het raam, in haar
lichte, zonnige kamer een jong meisje, zou men zeggen,
-als men haar in de verte zag zitten; bij voorkeur droeg ze altijd japonnen van lichte kleuren. Toen de notaris aanklopte, had de getrouwe gedienstige de deur opengedaan, en was heel bescheiden dadelijk verdwenen.
Het scheen wel of hij, binnentredende, een ander mensch was geworden. In de tegenwoordigheid van deze zieke had hij iets aarzelends en iets besluiteloos over zich gekregen. Zij had niet eens opgekeken toen hij binnenkwam, zij staarde naar de lucht en hield haar gelaat onafgewend naar het raam gekeerd. Toen hij een paar maal op zachten toon haar naam had genoemd, keerde zij zich eindelijk om en zag haren bezoeker aan.



Deze had een stoel genomen en was gaan zitten vlak bij de tafel, waaraan zij zat.
Eerst keek de zieke hem aan met dien starenden blik, die altijd over iemand heen zag, maar toen hij nog eens op zachten toon „Marga" zeide, streek zij een paar maal met de hand over het voorhoofd en keek verschrikt den notaris aan.
Die steml die naam 1 Zoo noemden ze haar thuis,
lang geleden. Uit den zwarten nevel kwamen beelden opdoemen.
Marga!.... zoo noemden haar alleen de menschen die haar gekend hadden, toen ze jong en gezond was, toen ze nog niet die drukkende pijn had in het hoofd, toen ze nooit droevig was, maar altijd lachen en zingen moest. Toen woonde ze ook in haar mooie, zonnige vaderland, waar de zon altijd scheen en de hemel bijna altijd blauw was.
Marga! zoo noemde haar ook de kleine, blauwoogige
Hollandsche jongen met de roode wangen, die elke vacantie zijn zieke moeder mocht komen opzoeken. Ze woonden in het huis, dat naast het hunne lag, in het mooie kleine dorp, vlak bij de zee.
„De kleine Hollander" noemden ze hem in het dorp. Hij had dien naam altijd gehouden, want hard groeien deed hij niet. Zij was hem dan ook heel spoedig over 't hoofd gegroeid, zelfs toen hij al student was en zij nog maar een aankomend meisje.
't Was altijd een teer punt bij hem geweest, dat hij zoo kort en zoo dik was, zij sprak er dan ook nooit over, want je vrienden doe je geen pijn en een echt vriend was hij steeds geweest. Ze waren altijd samen, want hij had niemand, om mee om te gaan dan zijne moeder en die was ziek.... Wat hij nu hier deed ? Hij was het immers, die haar Marga noemde, zooals alleen maar de menschen vroeger thuis deden ?.... Nu was ze niet meer thuis.... nu was de



zwarte tijd gekomen.... nu zeiden de menschen „Marguérite".... met zoo'n scherpe, doordringende, harde „r", waar je van rilde.
Weer streek ze met de hand over het hoofd en nu scheen ze hem met opmerkzaamheid aan te kijken.
De notaris verroerde zich niet, hij wist wel hoe het altijd ging, je moest maar stil blijven zitten, dan herinnerde zij zich opeens weer allerlei dingen uit het verleden.
Soms kon men wel eens een oogenblik met haar praten als met een gewoon mensch, maar dat was toch slechts zelden, dan volgden er weer dagen, dat ze niet wist wie de menschen om haar heen waren.
Maar hij had ook geen haast, God alleen wist, wat het voor hem was om daar te zitten. Er was nu een uitdrukking van herkennen op het gelaat van de zieke gekomen.
Zeker, daar zat hij de kleine Hollander Otto! 
Zij had hem toch wel heel veel verdriet gedaan, jaren geleden, toen zij een ander koos boven hem, maar dat had ze toch niet kunnen helpen, je kunt toch niet geven wat je niet hebt, en dat is juist het treurigste, als je iemand bent die overal verdriet aanbrengt.
Toen stak zij ineens haar beide kleine handen naar hem uit en in haar zachten Franschen tongval zeide ze: „Nietwaar? .... dat heb je mij al lang vergeven?"
De notaris antwoordde niet, ze had het hem in den loop der jaren al zoo dikwijls gevraagd. Vergeven? .... Er was niets te vergeven, zij kon het toch niet helpen dat zij was die ze was? Een dwaas was hij geweest, om haar ooit te vertellen wat er omging in zijn hart. Hij had het toch wel op zijn vingers kunnen narekenen, dat zij, dat mooie, gevierde meisje, hem nooit als man zou begeeren? Nu had hij haar leven nog moeilijker gemaakt, nu waren er oogenblikken, dat zij er over tobde hem pijn te hebben gedaan.



Wat hemzelf betrof, hij had deze dingen al lang overgegeven, het had wel heel lang geduurd, maar zoodra een mensch weet, dat er Een is, Die zijn lot bestuurt, krijgt hij ook de' kracht, eenswillend te zijn.
De bitterheid was verdwenen. Hij had nu slechts dat zelfverloochenende, ridderlijke gevoel in zijn hart, dat altijd dringt lot geven en nooit iets voor zichzelven opeischt. Hij had haar nog wel lief, maar zoo geheel anders dan vroeger, hij wist, dat hij nu slechts helpen kon, en dat hij helpen mocht, dat maakte nu zijn geluk uit.
Hij nam hare kleine handen nu ook niet in de zijne, en schoof slechts wat achteruit: „Marga" zeide hij, „ik kom je iets heel prettigs vertellen. Je gaat buiten wonen, waar het heel mooi en heel stil is en waar je altijd zult kunnen uitgaan, zooveel je wilt. Nietwaar? dan ga je je best doen,
heel gelukkig te zijn en niet meer te peinzen en te tobben over allerlei dingen, die al lang voorbij zijn. Het verleden behoort den mensch niet meer toe, maar wel het heden en de toekomst, je hebt je beide dochters om voor te leven, die hebben je juist nu zoo noodig."
De wezenlooze uitdrukking was echter weer in de oogen van de arme krankzinnige gekomen. Zij staarde weer naar buiten en neuriede zacht voor zich heen een Fransch wiegeJiedeke, dat ze altijd gezongen had toen haar kinderen nog klein waren, en dat de notaris woord voor woord van buiten kende, zoo dikwijls had hij het gehoord.
„En attendant sur mes genoux ') Ange aux yeux bleus, endormez-vous."
Ze had gezongen en gewacht. Gewacht op hem, dien ze
') Vert.: Al wachtend op mijn schoot
Engeltje met de blauwe oogen, slaap gerust.



liefhad en gewacht op het geluk, dat niet kwam. Zij had haar kinderen in slaap gezongen en zelf was ze wakende gebleven, ze had liggen luisteren naar een voetstap, die haar soms zoo lang had laten wachten.
„En attendant sur mes genoux Ange aux yeux bleus, endormez-vous."
Hij hoorde het dikwijls akelig duidelijk, midden in den nacht, als hij den slaap niet vatten kon, dat zachte, melancholieke zingen.
Hij wilde wel dat ze eens wat anders zong, iets vroolijks, niet dit liedje, dat je door de ziel sneed, omdat het levensleed er doorheen snikte.
Hoe dikwijls had hij dan niet gesteund: „Maar ze had het toch anders moeten hebben, dat arme, kinderlijke schepseltje, hoe had die nu zoo'n wreed, moeilijk leven kunnen verdragen, hoe had die ander haar zoo weinig geluk kunnen géven \" En hij had er bij moeten staan als een machteloos toeschouwer, terwijl .... Neen!" Hij stond op ... . Door het verleden moest een mensch zich zijn energie niet laten ontrooven. In het heden was nog genoeg voor hem te doen en zonder ook maar één blik te slaan op haar, die zich zijn tegenwoordigheid in 't geheel niet meer bewust was, verliet hij de kamer. In de gang keek hij even door het raam, dat uitzicht gaf op den tuin. De meisjes liepen gearmd op en neer en zooals altijd had Anne Marie het hoogste woord.
Ze liepen vroolijk te lachen, Soeurette, die zooveel op hare moeder geleek, dat het zijn oude hart wel eens pijn deed, en Anne Marie, die precies haar karakter had. Zou hij nu ook weer toeschouwer moeten zijn, nog eens van nieuws af aan, een machteloos toeschouwer van veel levensleed en veel levensellende? Anne Marie zag hem, wuifde vroolijk met haar hand en



riep op guitigen toon: „Wij gaan Vrijdag, Onkeltje, naar je weet wel wie, die den goeden raad uitdeelt en den goeden smaak heeft en die ons zeker bepreeken moet."
Soeurette gaf haar een teeken dat zij zwijgen moest, haar wijzende op de beide aangrenzende tuinen. Nu liepen ze weer door, stijf gearmd. De notaris vervolgde zijn weg, maar het geluid van haar vroolijke stemmen had hij nog lang in, de ooren en toen hij de trap afdaalde, zuchtte hij.
Het bezoek bij Juffrouw Rijnvelt liep tot niemands bevrediging af, dan tot die van Lieske, het loopmeisje.
Juffrouw Rijnvelt had haar best gedaan, ze had overal in haar kamer bloemen gezet, zij had lekkere koekjes gekocht en haar theetafel zag er meer dan smakelijk uit. Ze was demeisjes zelf van de tram gaan halen, had haar het geheele huisje laten zien, ze hadden den ganschen tijd druk door gepraat maar niemand was iets wijzer geworden. Anne Marie was er in een Zondagsche stemming heêin gegaan, zooals ze Soeurette lachend meedeelde.
Dan leek ze geheel iemand anders, dan was ze weinig; spraakzaam en zoo gedwee en volgzaam, alsof ze het zachtzinnigste schepsel van de wereld was, dan hadden hare lichtblauwe oogen een zóó kinderlijk vragende uitdrukking, dat het een ander ontroerde, dan keek ze heel ernstig, viel niemand in de rede en luisterde aandachtig naar hetgeen er gezegd werd.
Juffrouw Rijnvelt behield dan ook van haar een bijzonder goeden indruk: „Een meisje, waar nog alles van te maken is," vond ze. Ze kon best begrijpen, dat het dikke, oude heertje trotsch was op zijn nichtjes. Hij had er waarlijk niet te veel van gezegd. Het was een genot naar ze te kijken, zoo jong, zoo gezond en zoo vroolijk, zooals alleen de zeer jongen van hart nog zijn kunnen. Hoe zou het leven haar behandelen? Ze zou ze gaarne willen helpen, maar het was.



ook wel een beetje heel naïf van dien braven notaris, om te denken dat menschen, die elkaar voor de eerste maal ontmoetten, elkander hun vertrouwen zouden schenken. Dat doet de jeugd nu eenmaal niet en zeker niet een meisje, zooals de oudste met de mooie donkere oogen. Ze was zeer beleefd en vriendelijk, maar het was een gesloten natuur, dat kon men wel merken. „Ze maakt gloeiend mooie opstellen," had de iongere zuster haar verzekerd, „en ook verzen, ze heeft een heel schrift met verzen en".... maar een blik van de oudere weerhield haar verder te gaan en de jongere had snel verzekerd, dat zij zelf niets goed kon, dat ze van alles deed, ■ muziek maken en teekenen, maar dat alles stukwerk was.
juffrouw Rijnvelt merkte op, dat het heilige moeten zeker in haar leven ontbrak, waarop Anne Marie heel zachtzinnig .antwoordde, dat dit wel het geheim zou zijn, maar dat ze niet kon nalaten, te hopen, dat het maar lang zou wegblijven.
Het was dan ook pas na eenige aarzeling, dat Soeurette beloofde, eens eenige van hare opstellen en verzen aan juffrouw Rijnvelt te sturen en niet eer dan nadat deze haar aangemoedigd had, door te zeggen: „Ik zou je misschien kunnen helpen en je een lijst van boeken kunnen geven, die goed zijn voor je vorming, het is lang niet uitgesloten, dat je werk onverdienstelijk is en dan zou het jammer zijn om je niet verder te bekwamen."
Lieske intusschen paste de mooie hoeden van de juffers op en paradeerde eenige malen op en neer, met de licht gekleurde mantels aan. Zij vond „dat er niks geen kunst aan was, om der sjiek uit te zien, als je dekleerenmaarhad .... .en ze was zeer over het bezoek tevreden. Je kon niet eiken dag mooie kleeren aanpassen en rustig in den spiegel zien wat je goed stond, zonder gestoord te worden. Jammer dat .die „meissies" zoo lang waren; de hoeden alleen pasten der



precies. De hoeden van der eigen juffer, die waren goed voor je grootmoeder, maar deze... ? fijn! — en ze smakte met de lippen, alsof ze iets heerlijks at. — De zwarte, die was de mooiste,
met die donkere oogen, maar die blonde keek veel aardiger 
„En nou gauw naar de keuken, anders snappen ze me nog en krijg ik weer een ellenlange preek van de juffer, niks an te doen, anders, vader zei altijd: „daar mot je maar mee heen doen, 't mensch heeft ommers altijd anderen de les motten lezen, leer je ook niet in eens af.... misschien most ze aan die „meissies" ook wel de waarheid zeggen," en voorzichtig tripte Lieske de gang in, om nog eens door het sleutelgaatje te kijken.
Den avond van dien dag schreef juffrouw Rijnvelt een langen brief aan den notaris, dien hij bij ontvangst met gefronste wenkbrauwen las. Zeker, ze zeide het hem wel niet heel duidelijk, maar hij kon. het toch wel tusschen de regels door lezen. Ze had meer verwachting gehad van een andere soort opvoeding, een meer nieuwerwetsche, die de meisjes klaar aflevert voor een werkkring, die met haar aanleg en smaak
strookt Maar hij was nu eenmaal een ouderwetsch man,
hij hield niet van dat nieuwe, men kon toch niet van hem verwachten, dat hij handelen zou tegen zijn overtuiging in.
Het notarisje zuchtte.... hij had in den laatsten tijd meer gezucht, en toch zou hij niet precies kunnen zeggen, waarom, als het niet was omdat hij een nieuwen weg moest inslaan.' en niet zeker wist, waar die belanden zou.
Hij voelde zich dien avond eenzaam, telkens merkte hij de drukkende stilte op die in zijn huis heerschte, dat huis, dat veel te groot voor hem was en waarvan de meeste kamers gesloten bleven. Het eenige geluid, dat hem in zijn werk stoorde, was de langzame, sloffende stap van zijn oude dienstbode, die door de gangen weerklonk, als ze heen en weer liep, <m de hinderlijke tred van haar man, die als knecht dienst deed en de eigenaardigheid had altijd krakende schoenen te hebben.
Onkeltje



Tot zijn eigen verbazing kwam dien avond telkens de gedachte bij hem op, hoe anders het had kunnen zijn, hoe de gang had kunnen daveren van vroolijk kindergejoel, hoe ui file kamers stemmen hadden kunnen weerklinken en overal toch licht en gezelligheid had kunnen zijn, hoe hij zelf....
Maar dan bestreed hij deze gedachte, hij wilde immers met hitter ziin.... hij was immers eenswillend.
Het kwam zeker door dien brief. Juffrouw Rijnvelt had hem duidelijk te kennen gegeven, dat ze niet vond dat hij aan de meisies gegeven had, wat haar toekwam, „ze niet klaargemaakt had voofheiHeven," dat waren haar woorden en hij had het zoo goed bedoeld. God alleen wist, hoe goed....
Maar ook tobben wilde hij niet.... daar was nooit iemand mee verder gekomen, hij wilde het overlaten aan Hem, D.e wist, hoe goed zijne bedoeling geweest was.



gpnnnnnnnnnnnnQPnn
uuuuLnjn5rmrmr3Dm[ffiflü
HOOFDSTUK III. u Op de Veluwe.
OlLS een smal, wit lint, kronkelt zich de lange, onaf/-\ zienbare weg van het eene Veluwsche dorp naar het / andere. Aan weerszijden is de weg omzoomd door * heuvelachtige heidevelden, waarover hij stijgt en daalt naar willekeur.
De groote en kleine dennen en sparren dringen zich hier en daar tot een klein bosch samen, om een eind verder zich weer te verspreiden, ver uit elkaar, alsof het een tirailleursafdeeling is, die tegen den vijand optrekt.
Heel eenzaam staan de berkeboomen op de vlakte, hun witgeplekte bast steekt scherp af tegen de bruingroene kleur der heide en hun kleine, lichte blaadjes sidderen en trillen als de zachte lentewind ze maar eventjes beroert.
Zij is het paradijs van hazen, konijnen en allerlei ander wild, die groote uitgestrekte Veluwsche vlakte, want het is er stil en eenzaam als nergens elders, slechts nu en dan komt een wagen op den weg de stilte verstoren.
Daar, waar de weg de dorpen nadert, hebben de keuterboertjes de heide ontgonnen en rondom hun kleine woningen de ongelijke stukken bouwland omtuind met heggen of greppels. Diezelfde heide is daar dan herschapen in een stukje frisch, groen grasland, of in een korenveld en waar vroeger



erica en dopheide bloeiden, verbouwt men nu aardappelen en rogge.
Maar op een half uur afstands van de dorpen ligt de heide nog ongerept. De geheimzinnige heide, met haar wazigen gezichteinder, met haar mooie tinten, die wisselen met de jaargetijden.
Nu is het nog lente, nu is de heide overal bruin en dor, nu is het de tijd van de brem: de mooie, gele, wilde brem is nu aan de beurt, die heeft nu de versiering van de heide op zich genomen en overal vlammen de helgele trossen op tegen het donkergroen der grillige struiken.
Een meisje is pijlsnel een der heuvels komen afrijden. Ze zet haar fiets tegen een trillenden berkeboom aan, hangt haar hoed over 't stuur en met een groote tuinschaar begint ze een bremstruik te snoeien.
Ze tilt de voeten hoog op en loopt voorzichtig, als ze langzaam, de gele bloemen plukkend, voortgaat. De heide is niet alleen geheimzinnig, ze is verraderlijk ook, soms heeft ze groote, holle spleten en diepe kuilen, kunstig verborgen onder wild opschietende struiken. Je kon wel eens op een nest met kleine vogeltjes trappen, of op kievitseieren, daarom loop je altijd voorzichtig, als je niet de kleine nauwe paadjes volgt, die hier en daar de vlakte doorkruisen.
Nu en dan trekt het meisje haar mond pijnlijk samen, als ze zich wondt aan den kattendoorn, dien ze ook niet versmaadt, al zijn de bloempjes wat kleiner, en ze blijft een poos staan, om een stekeltje uit haar vingertop te verwijderen. Ze neuriet een liedje terwijl ze plukt, en telkens kijkt ze met een blik van innig welbehagen rond. Ze is heel licht blond, de zware vlechten zijn op een eenvoudige manier om het hoofd gelegd. Het spreekt haast vanzelf dat ze lichtblauwe oogen heeft en een blanke tint en roode wangen: menschen met zulk haar hebben dat bijna altijd.



Ze maakt drie groote bossen van de bloemen, die ze geplukt heeft, hangt er twee aan het stuur van h'et rijwiel, en den derden slingert ze achteloos over den schouder.
Ze lijkt wel heel jong te zijn, maar als men hare rustige bewegingen en haar geposeerden blik ziet, twijfelt men daaraan. Maar op een lichten lentemorgen op de heide, met de mooie bremstruiken, die overal tusschen het groen helder geel opvlammen en de ontelbare vlinders, die, dronken van levensgenot, je om het hoofd fladderen, en den wijden horizon vóór je en boven je den blauwen, zonnigen hemel, is iedereen jong, dan neurie je een liedeke, ook al ben je reeds vijf en twintig jaar en in het gewone leven heel stemmig en bedaard. Ze steekt haar hoed met de lange speld vast op de stelen der bloemen, want ze heeft geen lust dien weer op te zetten, ze zal nog wel een kwartier kunnen rijden, voordat ze weer in de kom van het dorp is.
Zé rijdt echter niet altijd even snel door; als ze dichter bij het dorp komt en de kleine boerderijen, aan weerskanten van den weg in getal toenemen, stapt ze af, om behoorlijk haar hoed op te zetten.
Ze is de dochter van den dominé en van kindsbeen af aan heeft ze geleerd in alles het goede voorbeeld te geven en moeder thuis houdt niets van die nieuwerwetsche gewoonte van de pensiongasten, om zelfs in de kerk zonder hoed te komen. Ze neemt dan haar fiets aan de hand en zet die bij het hek van een kleine villa, waar in het hutje, vlak bij het huis, een oude heer in een grooten ziekestoel zit. Ze gaat naar hem toe, schikt de bloemen in een vaas en vertelt hem vroolijk hoe mooi het was op de heide, maar hij bromt en zegt dat het onkruid dat ze daar voor hem neerzet, zijn ondragelijke pijnen niet zal verlichten.
Ze streelt hem zacht over de rimpelige, magere hand, waarvan de blauwe aderen akelig dik zijn opgezet en zich over hem



heen buigend, zegt ze heel zacht: „Hebt u weer zoo'n pijn gehad, heeft het middeltje van den dokter dan heelemaal met geholpen?" En als hij aan 't vertellen gaat, al maar door aan 't vertellen over zijn slechte nachten, over zijn pijnen en zijn geringen eetlust, luistert ze heel belangstellend. Ze weet het wel, het beste dat ze voor den zieke kan doen, is, hem eens het' hart te laten luchten over alles wat hij doormaakt. De zuster die hem verpleegt, weet er al lang alles van, die heeft het al zoovele malen gehoord, dat ze geen belangstelling meer kan veinzen. En dan knikt ze hem nu en dan eens vriendelijk toe of ze zegt dat het ook wel heel erg is en dat zij er verbaasd van staat, dat hij het alles nog zoo goed verdragen kan en dat hij nu eens moet bedenken waar hij dan wel lust in 'heeft. Ze weet zeker dat ze wel iets lekkers voor hem zal kunnen klaar maken, maar dan moet hij ook eerlijk beloven, zijn best te doen om het op te eten.
Als ze weggaat, kijkt hij al iets minder knorrig, zelfs roept hij haar na: „En wanneer komt u terug? Weet u wel, dat u er in geen drie dagen bent geweest?"
Ze wuift hem met de hand, als ze al weer op de fiets zit, en roept vroolijk: „Morgen, morgen, met iets lekkers.... en de zieke trekt zijn pijnlijke beenen wat op, de mismoedige blik is uit zijn oogen verdwenen; 't is waar ook, de zon schijnt en op het weer is, als men er goed over denkt, niets aan te merken, 't is lekker buiten zitten, al is het nog vroeg in den tijd.
Het meisje is verder gefietst, om straks bij een klein huisje weer af te stappen, even door een der open vensters naar binnen te kijken en op het bed, dat vlak voor het raam staat, den tweeden bos brem neer te leggen. Een bleek, mager meisje, even jong als zij, ligt in het bed, met holle groote oogen, die glinsteren van blijdschap, als de welbekende schaduw over haar bed valt. „Eventjes maar je die bloemen brengen," - klinkt het van



buiten — „morgenmiddag kom ik terug, nu is het al zoo laat, dat ik mij haasten moet nog op tijd voor het koffiedrinken te zijn."
Als de voetstappen over de kiezels wegknerpen, richt de zieke zich moeizaam op, kijkt met een blij lachje den grintweg af en ziet, hoe de bekende gestalte zich voortspoedt. Het huisje is gebouwd aan een kromming van den weg, daarom kan de zieke altijd zien wie er van het dorp komt. Nu kan ze de juffrouw van den dominé met de oogen volgen, tot ze eindelijk een klein, zwart stipje is geworden, ze kijkt haar graag na, want haar hart is vol liefde en vereering voor de dominé's dochter. Als die er niet was geweest, lag ze nu heel anders hier. Nu is ze niet bang meer, ook als dat „Onbekende," dat „Griezelige," meer en meer nadert.
Ze streelt zacht over de bloemen heen en haalt even de doorschijnende, witte neusvleugels op, als ze den fijnen geur bemerkt die van de bloemen uitgaat. Nu is ze nooit bang meer, de juffer heeft er haar alles van verteld, hoe het gaan zal; ze kan zich niet eens meer indenken, dat er een tijd geweest is dat ze zoo wanhopig bedroefd was en niet kon ophouden met schreien om haar jonge leven. Weg te moeten gaan, als je nog niets van 't leven gehad hebt, en afgeplukt te worden, als een bloem, die nog niet eens gebloeid heeft. De juffer heeft dikwijls met haar gebeden en altijd zoo geduldig met haar gepraat, 't was net alsof ze alles van haar af wist, zonder dat ze zelf iets behoefde te vertellen, want iets van je zelf vertellen was wel een van de moeilijkste dingen. Nu wist ze, Wie er wel altijd naar haar luisterde en Wie helpen wilde, als ze het heel erg benauwd had, en met een blijden blik keek ze op naar den mooien, blauwen voorjaarshemel 
Vlak tegenover het kleine kerkhof en de ouderwetsche kerk ligt de pastorie, omgeven door haar mooien, breeden tuin.



Het is een oud huis en wat laag van verdieping. De groote serre, die tegen den eenen kant aangebouwd is, doet vreemd modern aan, als men den ouden gevel aan den voorkant ziet.
Op zij van het huis, vlak bij den weg, half verborgen achter struikgewas, staat een witgeschilderd tuinhuisje, dat even weinig bij het oude gebouw behoort, als de groote serre. Maar het staat op een mooi plekje, vlak bij de hooge, oude populieren, schuins tegenover het hek, zoodat men juist langs de boschjes heen op den weg kan zien en een prachtig vergezicht heeft over het onafzienbare veld, dat het kleine kerkhof begrenst.
In het kleine tuinhuisje zit 's zomers bijna altijd de dominé's vrouw, tenminste als het weer het toelaat. Ze is erg rheumatisch en kan moeilijk loopen, het is haar een dage.lijksch kruis, dat haar vlugge geest gehuisvest is in zoo'n ziekelijk lichaam. Ze wil zoo graag op de hoogte zijn van alles wat er in de gemeente gebeurt, en als zij nu in haar hut zit, denkt ze dat ze dichter bij de menschen is dan in haar huis. Ze heeft misschien ook wel gelijk, want menigeen die voorbij loopt en haar ziet zitten, licht vanzelf de klink van het hek op en komt even bij haar, om haar wat te vertellen of wat te vragen. Ze mogen haar graag, de dominé's vrouw, en zijn trotsch op haar; ze heeft dan ook iets deftigs en voornaams over zich. Iedereen laat zich graag door haar bemoederen en helpen, want men weet hoe hartelijk en medelijdend ze is. Ze heeft mooie, witte krullen, die ze heel sierlijk achter tegen het hoofd opsteekt, en het witte haar golft om haar slapen. Ze heeft niets van een gewone doorsnee dominé's vrouw, iets gebiedends heeft ze in haar optreden en iets imponeerends. Ze heeft dan ook nooit geldzorgen gekend of een huis vol kinderen ter verzorging gehad; ze is altijd in staat geweest haar werk zoo mooi mogelijk op te vatten en ze heeft kunnen geven waar en wat ze wilde.



Dezen morgen heeft ze eerst met heel veel moeite wat rondgeloopen in den tuin en met vreugde gekeken naar de voorjaarsbloemen, en toen is ze, om wat uit te rusten, in het tuinhuisje gaan zitten en de jonge dokter, die juist voorbij kwam, heeft niet kunnen laten, even het hek binnen te komen en haar te begroeten.
Hij staat nu met zijn rug naar den weg en vertelt van de nieuwe bewoners die op Gerkestein zullen komen wonen.
„Ik heb den kleinen notaris bij mij gehad, die zeker het huis aan de familie verhuurd heeft en die óf zaakwaarnemer, óf curator van Mevrouw Toll van Waveren schijnt te zijn. Hij vertelde mij dat zij sinds jaren zwaar zenuwziek is en hij er op gesteld was dat ik haar elke week bezoek en hem dan een kort verslag zend, hoe ik de zieke gevonden heb."
De jonge dokter zegt dit alles op vroolijken toon en met lachende oogen, alsof hij iets heel prettigs vertelt. De dominé's vrouw schudt haar grijze hoofd en steekt haar wijsvinger waarschuwend omhoog, terwijl ze plagend zegt: „Zie je wel, zoo zijn jullie, doktoren, nu altijd, je bent blij als wij, arme menschen, wat mankeeren, dan kunt ge groote rekeningen schrijven."
De dokter legt schijnbaar ernstig de hand op zijn hart en vraagt: „Hoe dikwijls kom ik hier niet voorbij met het vaste voornemen niet binnen te komen, maar wie tikt tegen de ruiten, of roept mij binnen?"
„Je arme, ongelukkige patiënt, die nog steeds de hoop niet heeft opgegeven, dat er een kruid gewassen is en door jou zal worden gevonden en ontdekt, dat mij van mijn rheumatiek zal kunnen genezen. Je weet niet, wat het is voor iemand als ik, altijd aan huis of kamer gekluisterd te zijn. Mijn man komt thuis met verhalen. Ilse is overal geweest en ik arme, zucht als een gevangen vogel in zijn kooi."
„Ik wilde anders wel, dat al mijne patiënten hun kruis zoo-



droegen als u", zegt de dokter. „Als men uw gezicht ziet, lerwijl u uwe klaagliederen zingt, begrijpt men wel dat u het kruidje van tevredenheid ergens in den tuin hebt staan."
„Ik kan niet helpen telkens weer dankbaar te zijn. Als ik je nu hoor vertellen van zoo'n arm mensch als die Mevrouw
Toll van Waveren wel, dan zeg ik tot mezelf, wat heb
ik toch nog veel goeds over" 
Als het hek even knarst, kijken ze beiden op; de dokter loopt het jonge meisje, dat binnenkomt, tegemoet en zet haar -fiets tegen het tuinhuisje aan.
Ilse heeft een vuurroode kleur gekregen, toen ze zag wie de bezoeker was, maar dat krijgt ze elk oogenblik. Haar moeder beweert altijd dat zij blozende haar dagen doorbrengt Nu roept ze haar dochter dadelijk toe: „Ilse, de dokter vertelt van de nieuwe bewoners van Gerkestein, er is een •arme zieke bij, de dokter krijgt een nieuwe patiënt."
„Weet u ook, waaruit de familie bestaat?" vraagt Ilse, terwijl ze met haar zakdoek haar gezicht wat afveegt, om de .anderen te doen gelooven, dat ze het van het fietsen zoo warm heeft gekregen. Ze gaat naast hare moeder zitten, en -de dokter heeft zijn houding hernomen, leunend tegen de hut.
„De notaris, die mij een bezoek bracht, heeft mij maar terloops over twee dochters gesproken, maar Steven, die als huisbewaarder haar eerste bezoek aan 't huis heeft meegemaakt, was niet over ze uitverteld. Ze schijnen dadelijk zijn hart ge-stolen te hebben; ze waren nog „fel" jonk" zeide hij mij, „en dartel en vroolijk, dat ik er zeivers jonk van werd om het an te heuren en zooals ze met dien olden baos omsprongen I Hij heeft kip noch kraai, dus hun grootvaoder kan het niet wezen, ze noemden hem wat anders, maar wat, dat kon 'k niet •verstaon."
De dokter bootst heel getrouw het Geldersche dialect na, •en moeder en dochter kunnen niet laten, in lachen uit te



barsten, want Steven spreekt het op zijn platst; hij kan ook Hollandsch spreken, maar dat bewaart hij' alleen voor den tijd, als hij in functie is.
„Aardig !" zegt mevrouw Steenbergen, „dat er een paar
meisjes hier op het dorp komen wonen, dat is voor jou, Ilse, een heele aanwinst."
Ilse wordt natuurlijk vuurrood, vooral nu ook de jonge dokter haar aankijkt en ze antwoordt snel: „U weet nog niet mama, of ze niet veel jonger zijn dan ik en of ze het wel prettig zullen vinden met mij om te gaan, ze zullen zoo'n heel ander soort meisjes gewend zijn. Ik ben maar een provinciaaltje."
„De laatste mogelijkheid is geheel buitengesloten," zegt de dokter ernstig, „de eerste zou kunnen bestaan, maar ik zou zoo denken, dat, als men eenmaal'boven de twintig is, een jaar of twee niet zooveel verschil zal maken."
„Weet u ook, of zij lid van onze kerk zijn en trouwe kerkgangers?" vraagt de dominé's vrouw nu. Zij is altijd zoo blij, als er menschen op het dorp komen wonen, die trouw de kerk bezoeken en die aan de gemeenteleden het goede voorbeeld geven.
De dokter antwoordt dat hij het niet weet, en plagend zegt hij, dat hij volkomen tevreden was, toen hij hoorde dat het klanten van hem zouden zijn, en toen vergat, te informeeren naar de klandizie van den dominé.
Mevrouw Steenbergen heft weer vermanend haar vinger op, en de dokter beweert, dat hij nu groote haast krijgt, als mevrouw zoo donker kijkt. Hij vraagt eerst nog aan Ilse, of ze dien ochtend nog bij mijnheer Greve is geweest, den brommigen, ouden heer, die aan den straatweg woont: „als u eens behoefte hebt, over u zelf heel wat goeds te hooren, moet u daar eens achter de deur luisteren. Hoe dikwijis hij beweert, dat u een engel bent, weet ik niet, ook niet hoe dik-



wijls de arme, geduldige zuster vermaand wordt, u tot voorbeeld te nemen."
„Als ik bij hem ben, zegt hij haast nooit iets vriendelijks, hij bromt dan altijd, dat ik zoo lang ben weggebleven en dat ik hem niet wat anders voorlees, dan wat ik juist voor hem had uitgekozen."
„Ja maar!", verzekert de jonge dokter met een glimlach, „vergeet niet, juffrouw Ilse, dat, wat de menschen achter je rug zeggen, het meest hun waarachtige gevoelens openbaart, 't Is voor mij wel onaangenaam dit te beweren, want ik hoorde hem juist gisteren hevig tegen mij uitvallen. Hij zag mij niet en daarom was hij zoo welsprekend en wist allerlei benamingen te bedenken. Ik wilde wel dat er kruid voor zijn kwaal gewassen was, dan liep hij, wat mij betreft al lang op den weg. Nu is het eenige, wat ik doen kan, hem een paar onschuldige drankjes geven, om bij hem den moed er wat in te houden, en als het al te erg wordt, hem pijnstillende middelen toedienen. Ik tracht dikwijls hem te wijzen op de dingen, die een mensch behoudt, ook als zijn gezondheid hem wordt ontnomen, maar dan zegt hij kortaf: „Denk er aan dokter, dat je aesculaap bent en geen dominé."
Een aardig meisje met een Qeldersch mutsje op, komt nu met een papier in de hand naar buiten en zegt, dat de dominé gevraagd heeft, of de juffer vóór de koffie den aangeteekenden brief nog even zou willen halen.
Ilse staat haastig op en wil den dokter haar hand tot afscheid reiken, maar deze zegt op ongedwongen toon: „Ik moet toch ook gaan, ik sta mijn tijd maar te verpraten, ik loop zoover met u op. Deze hut is een gevaarlijke plaats, ik moest er niet zoo dikwijls langs komen, als men er niet altijd een hartelijk woordje en een gezellige ontvangst kreeg, zou ze niet zoo'n onweerstaanbare aantrekkingskracht hebben."
Mevrouw Steenbergen schudt haar grijze hoofd, en zegt,



dat het 't eenige is, wat ze nog in de wereld kan doen, een beetje hartelijk en vriendelijk zijn voor de menschen.
Als zij de twee jonge menschen het hek ziet uitgaan, is er een warm, blij gevoel in haar hart. Als God haar dat nog eens deed beleven, dat haar kind zoo'n goeden man kreeg. Want hij was toch maar een heel bijzonder mensch, die jonge dokter. Waar zou je iemand vinden, die zoo trouw was in zijn werk, zoo vol idealen voor de toekomst, zoo geduldig, zelfs -met de allerarmsten ? En hoe vroom en onbedorven was hij, en dan iemand met zooveel gaven, met een goeden naam en niet geheel onbemiddeld, wat kon je, als moeder, beters voor je dochter verlangen? Of hij van Ilse hield? Wie zou het zeggen? Als hij kwam, praatte hij meestal met haar zelf, maar dat was misschien wel haar eigen schuld; omdat ze zooveel thuis zat, vond ze het zoo prettig, met de menschen te praten. Ze zou echter voortaan verstandiger zijn en Ilse wat meer aan het woord laten. Want men moest Ilse kennen,
om van haar te houden. Ilse had het karakter van haar vader, 
een prachtkarakter, maar je moest hem in zijn dagelijksche
leven gadeslaan, om te weten hoe goed, hoe trouw en hoe edel hij was. Zoo was Ilse ook, ze leefde voor andere menschen, ze dacht nooit aan zichzelf. Ze was toch een knap meisje met haar lief, frisch gezicht en dan dat blonde haar ! Dat had ze ook van de Steenbergens. In haar eigen familie waren ze allen donker, met donkere oogen. Er was toch wel iets, dat Ilse ontbrak, als ze haar vergeleek met andere jónge menschen. Ilse was wat verlegen en kleurde altijd en ja, ze wist eigenlijk niet wat het was, maar als ze aan haar eigen jongemeisjestijd dacht, hoe geheel anders was ze zelf toen geweest. Ze hadden Ilse toch gegeven wat haar toekwam, ze was op kostschool geweest, maar even eenzelvig teruggekomen als ze erheen gegaan was, met dezelfde groote liefde voor bloemen en planten als voorheen. Er kwam wel eens



eene kostschoolvriendin logeeren, zeker, maar je kon altijd merken, dat Ilse blij was, als ze weer weg was. Het was net, alsof het kind 't vermoeiend vond, zich te geven. Hoe het haar in het huwelijk zou gaan? Iemand als die jonge dokter zou toch dat hartje wel kunnen winnen, ze hadden nu gelegenheid genoeg, elkander te leeren kennen. Mevrouw Steenbergen vouwde, al denkende en peinzende, hare handen: „Het zal zijn, als God het wil," maar een volgend maal wilde zij toch zorgen, dat Ilse wat meer uitkwam en dat hrj zou kunnen merken, welk een goed, vroom hartje het kind had.
Intusschen liep Ilse met dokter Maarten van Hoogsteden door de dorpsstraat. Hij was wel een hoofd grooter dan zij. In de studenten-wereld had hij den bijnaam van Apollo gekregen om zijn bijna zuiver Grieksch profiel. Hij liep druk te praten en te gesticuleeren en vergat, dat zijn onderwerp te lang was, om zoo maar even behandeld te worden tusschen pastorie en post.
Sinds een half jaar was hij gevestigd in deze Geldersche gemeente, en het was hem een blijde openbaring geweest, toen hij kennis had gemaakt met dit sympathieke gezin.
Ds. Steenbergen stil, ietwat in zich zelf gekeerd, maar trouw als goud, iemand met wien je de zwaarste onderwerpen kon beredeneeren en die de meest aandachtige toehoorder was, dien je maar kon wenschen, als je jong, vurig en vol idealen was. De genoeglijke, grijze dominé's vrouw, die iedereen bemoederde, die dadelijk vroeg, of je pensionjuffrouw je wel genoeg te eten gaf en of je niet te laat naar bed ging, die vroom en geduldig was, niettegenstaande zij vaak de hevigste pijnen moest uitstaan, die door al de dorpsbewoners op de handen gedragen werd, omdat er nog nooit „zoo 'n domineesvrouw" was geweest.
En Ilse — die hoorde bij dat paar menschen — altijd goed doende, altijd haar vader helpende, jong en lieflijk als een voorjaarsdroom.



Toch klopte zijn hart niet sneller, nu hij naast haar liepop dien mooien voorjaarsdag.
Zij had haar hoed vergeten — ,,'t was immers maar even naar de post?" — en terwijl hij met haar sprak, zag hij, hoehet voorjaarskoeltje speelde met de weerbarstige blonde haren, die haar als een aureool omgaven. Soms streek zij ze even glad met de kleine, blanke hand. Ze droeg geen ringen, zelfs geen sieraad, daar hield ze niet van.
Hij zag ook, hoe blank haar tint was en hoe rozerood harewangen waren, maar toch redeneerde hij maar voort over een nieuw middel, dat pas ontdekt was, om tuberculose te bestrijden.
Zij had haar mooie, lichtblauwe oogen tot hem opgeheven,, en knikte met het hoofd, alsof zij heel aandachtig luisterde. Maar zij wist eigenlijk in 't geheel niet, waarover hij het had.
Zij dacht er aan, hoe de menschen in de straat zouden kijken, als zij daar samen liepen, „de dokter en juffer Ilse."* Ja, de menschen hadden al dikwijls toespelingen gemaakt en elkaar knipoogjes gegeven. Vlak naast de pastorie woonde de oude juffrouw Bruns. Ilse behoefde niet eens naar haar huisje te kijken. Ze keek nu al zeker over haar bloemen heen door het raam. Ze zou haar grooten bril er bij opzetten en dan riep ze vast naar de keuken: „Martha, wat hebben we nou van morgen? De dominé's juffer loopt, al zijn leven, al vóór 12 met den dokter op straat! Nou, wat heb ik je gezegd?""
En daarnaast, de dikke kruideniersjuffrouw, ze ziet hen voorbijkomen met groote oogen van verbazing: „Zoo! zoo! waait de wind uit dien hoek?" en ze grinnikt tegen den koster,, die, haar ziende, uitroept, zonder zijne mondhoeken te bewegen en met een oolijken blik in de oogen: „Nu, jij bent immers ook jong geweest?"
Zonder nog te spreken van de vrouw van den postbode, die haar neus tegen het spionnetje drukt en haar man in zijn.



kantoortje toeroept: „Je zult binnen kort ook een heele bonk koarten noar de stad te zenden hebben."
Ilse zag het allemaal gebeuren, alsof ze er zelf bij was, maar het kon haar niets schelen. Aan de menschen kon je je toch niet altijd storen. Nooit zou iemand het van haar te weten komen, wat er in haar binnenste omging, maar zij wist het maar al te goed: sinds hij op het dorp gekomen was, scheen het Geldersche dorp haar een paradijs. Had ooit de zon zoo heerlijk geschenen? Was er ooit zoo'n voorjaar in 't land geweest? Hadden de voorjaarsbloemen wel nog eens zoo kleurig gebloeid?
Als je nu uitging naar de zieken, ver weg of dicht bij, in de mooie Geldersche natuur, kon het gebeuren, dat je hem onverwacht tegenkwam. Enthusiast wees hij je dan op al het mooie om je heen. Of je vond hem bij een zieke, vol geduld luisterende naar de lange verhalen, gesproken in eigen dialect, waaruit een gewoon mensch niets wijs kon worden; of je zag hem zich neerbuigen over ouden en moedeloozen en als ze hem aankeken, was het, alsof er iets van zijn opgeruimdheid afstraalde op hunne gezichten.
Thuis in de pastorie, spon hij zijn vele voornemens uit en maakte hen deelgenoot van zijn idealen. Neen, nog nooit was er zoo'n voorjaar in 't land geweest en wat de zomer en de herfst zouden' brengen ? Ilse wist het niet, maar als ze er aan dacht, was daar een wondergroot geluk in haar hart en dan bad zij niet als hare moeder, dat het zoo zou mogen zijn, als God het wilde, maar zij hief hare handen op naar den hemel en .dringend vroeg zij om verhooring van hare gebeden. Toch bracht ze die niet onder woorden. Er zijn van die dingen, die je niet uitspreekt, je wil ze haast voor je zelf niet bekennen en toch moet je er telkens weer aan denken.
Op school hadden de meisjes veel over liefde gesproken, zij hadden lachend verteld, van wien ze wel het meest hielden,



en hoe ze hunkerden naar den tijd, dat ze in de groote wereld haar intocht zouden mogen doen. Ilse had altijd zwijgend toegeluisterd, zij wist het maar al te goed, dat de meisjes over iets gansch anders spraken, dan wat zij zelf onder liefde verstond. Als zij eens van iemand hield, zou zij er nooit zoo druk en met zoo'n lawaai over spreken. Zij zou er niemand ooit iets van laten merken, maar den dag waarop hij, dien ze liefhad er haar om vragen zou, zou ze de trouw en de liefde van haar leven in zijne handen leggen. Zij had er dikwijls over gedacht, of er wel ooit iemand zou zijn, dien ze liefhebben kon. Hij zou iets van de trouw en van het edele karakter van haar vader moeten hebben, ze moest tegen hem kunnen opzien. Zeker moest hij niet zijn zooals die jonge proponent, die verleden jaar met zijn familie gedurende de zomermaanden op het dorp vertoefde, die sluike haren had en altijd galmend sprak, die pijnlijk pedant was en zoo minachtend over ongeletterde menschen kon spreken, die steeds rekende op een gemeente met een groot tractement. Hij had haar als 't ware achtervolgd met zijne beleefdheden en toen hij haar eens midden in 't bosch de groote eer — naar hij zelf meende — bewees, haar ten huwelijk te vragen, had zij kort af en misschien wat al te onvriendelijk „neen" gezegd. Sinds dien tijd meed zij zorgvuldig die plek in het bosch.
Toen zij echter met dokter van Hoogsteden kennis had gemaakt, was er iets in haar hart gekomen, dat haar innerlijk geheel had veranderd. Eigenlijk was ze wat zwaarmoedig van natuur, ze had maar weinig zelfvertrouwen als ze met vreemden was, en bekommerde zich er zelden over wat de menschen van haar dachten.
Nu was ze blij, als ze thuis op haar kamertje in den spiegel keek, dat zij er knap uitzag en dat haar vlechten dien mooien, goudgelen glans hadden. Nu deed ze haar werk met nog veel meer opgewektheid dan voorheen, nu zone zij wel
Onkeltje 1



eens door huis en deed haar vader vroolijk zeggen: „Sinds onze oude kanarievogel dood is, voelt Ilse zich verplicht nu en dan zijn taak over te nemen."
Wat die twee elkander goed begrepen, Ilse en haar vadert Zij waren als uit 't zelfde hout gesneden en behoefden elkaar nooit veel te zeggen, instinctmatig begrepen zij elkander. Als zij, samen over de oneindige heidevlakte naar de mooie zonsondergangen keken, stonden zij hand in hand en zelfs in hun eerbiedig zwijgen was een eenheid van ziel Toch zouden aan hun huis de glans en de vroolijkheid ontbroken hebben, als de gezellige, vroolijke, vroeg grijze huismoeder er niet was geweest Zij hadden haar beiden afgodisch hef, hoewel ze maar weinig met haar gemeen hadden. Tat was het prettig thuiskomen; altijd vol belangstelling was ze, altijd vol verhalen en steeds zorgzaam. Wat kwamen Tmenschen niet graag in de pastorie 1 D^™H«^ ook. Hij verontschuldigde zich soms, dat hij zoo dikwijls kwam. Vooral 's winters, dan kon hij zoo half verlegen zeggen:
Mevrouw, toen ik zoo eenzaam in mijn huis zat en ik dacht aan u hier hoe u hier zat, aan de oude huiskamertafel, onder Z gezellige lamp met de mooie kap, en hoe u mij al uit de vèrte zoudt toeroepen: „Dokter, nu heb ik u toch wat te vertellen" - werd ik als met magnetische kracht hierheen
geHoek dokter van Hoogsteden wel over Ilse dacht ? 1W» nu een lentemorgen en het schoonste weer van de wereld Hij liep naast een jong meisje en hij redeneerde over een mkldel tegen de tuberculose en zij luisterde aandachtig, de groote, blauwe oogen naar hem opgeheven en wist geen woord na te vertellen van wat hij zeide.
Oo eens echter werd beider aandacht in beslag genomen. Daar kwam een groote Schotsche herdershond met zijn loomen loggen tred aanschuifelen. Hij werd op eenige passen afstands



gevolgd door twee jonge meisjes. Zij liepen vroolijk te praten, geheel onbewust van de belangstelling, die zij overal wekten. In de stad zag je wel eiken dag nieuwe menschen en je achtte ze het bekijken niet waard, maar in het Veluwsche dorp, nu het nog niet de tijd van de vreemdelingen was, nu was er geen mensch dien ze tegenkwamen, of hij keek wel even om.
Het eene meisje had een wandelstok in de hand en de ander een zweep, waarmee ze, al pratende, zwaaide.
Ze waren nieuwmodisch gekleed en toen ze vlak bij hen waren, zag Ilse dat ze er beiden heel lief uitzagen. Dokter van Hoogsteden lichtte even, half aarzelend, zijn hoed op, maar de meisjes schenen hen niet op te merken. De een blies even op het fluitje, toen de hond achterbleef om bij een tuinhek wat te snuffelen, en toen hij hieraan geen gehoor gaf, liep ze terug en gaf hem een zacht tikje over den kop en Ilse hoorde haar zeggen : „Barry, vooruit! gehoorzaam zijn, als ik je roep !"
Dokter van Hoogsteden scheen op eens zijn geheele onderwerp vergeten te hebben. „Zeker de nieuwe bewoonsters van Gerkestein." „Echt onvrouwelijk!" zeide Ilse op snibbigen toon, „om zoo met een wandelstok te loopen, 't zijn zeker van die malle, nieuwerwetsche meisjes. Nu, ze zullen met mij vast niet willen omgaan."
Een verbaasde blik uit de donkere oogen van den dokter deed haar opeens zwijgen.
Zij kleurde hevig en hij zeide spotachtig: „Ik kan mij niet herinneren dat ik juffrouw Ilse op eens zoo heftig een uitval heb hooren doen."
Ilse antwoordde niet, maar nam haastig afscheid en verdween in het kleine boerenhuis, dat het deftige uithangbord droeg van „Koninklijke posterijen".
Toen zij naar huis terugkeerde, vroeg ze zichzelf verbaasd af wat haar toch wel op eens gescheeld had, dat ze zoo uit-



gevallen was. Het was toch al te gek, om te beweren dat een meisje mal of onaardig was, enkel maar omdat zij met een wandelstok liep. Wat zou de dokter wel van haar denken ?
Dokter van Hoogsteden dacht heelemaal niet meer aan het geval, want onderweg had hij een, boodschap gekregen dat een boerenarbeider een ongeluk had géhad door een vallenden boom. Voor hem bestond op het oogenblik slechts die ongelukkige familie. Teer als eene vrouw had hij den levenlooze opgebeurd, dien de verschrikte omstanders maar hadden laten liggen aan den kant van den weg. Met inspanning van alle krachten had hij hem in een naastbijzijnd huis binnengedragen. Toen hij eindelijk begreep dat zijn kunst niets vermocht, had hij dadelijk een boodschap naar den predikant gezonden, maar zelf was hij aan de arme weduwe het droevige nieuws gaan mededeelen met zooveel tact, dat zij hem zelfs bij het weggaan bedankte. En den geheelen verderen dag had hij aan niets anders gedacht, dan hoe zwaar het is, altijd het levensleed van anderen mee te helpen torsen en hoe, als je net het eene probleem hebt getracht op te lossen, een ander, geheel nieuw, weer opduiki
's Avonds was hij weer op de pastorie geweest, nu om te bespreken hoe men het best voor de arme weduwe en voor de kinderen zou kunnen zorgen, de diaconie was niet rijk, dus de dokter en de dominé zouden wel moeten zorgen voor hulp van particulieren. Mevrouw Steenbergen had weinig gezegd, gedachtig aan haar goede voornemens, maar telkens was ze tegen wil en dank in het gesprek gehaald, de dokter had steeds haar kant uitgekeken en van Ilse had hij, volgens haar meening, veel te weinig notitie genomen. Hij had misschien niet eens gemerkt hoe lief ze er uitzag in dat aardige, lichte japonnetje en met die vroolijke schittering in haar mooie, blauwe oogen. Misschien ook wel 1.... er was van sommige dingen zoo weinig te zeggen 1



HOOFDSTUK IV. Gerkestein.
GEEN tien minuten van het dorpje verwijderd ligt Gerkestein. Jaren geleden is het gebouwd op een verlaten heideheuvel, waar hier en daar grootere en kleinere denneboompjes groeiden. Nu voert een statige, langzaam opgaande dennenlaan van den grooten weg naar het huis, dat op eene hoogte ligt. Van de bovenverdieping moet men' wel een prachtig vergezicht hebben over de uitgestrekte, heuvelachtige heide. Gerkestein is geen kasteel, ook geen deftig, ouderwétsch buitenhuis, zooals rijke Amsterdammers ze vroeger overal bouwden. Het heeft iets' buitenlandsch, men zou het zich kunnen denken, ergens aan een donkerblauw meer van Italië of Zwitserland. Het heeft een donkerrood dak en zelf is het huis witgepleisterd, waarvan men ook weer niet veel ziet, omdat het aan alle kanten begroeid is met Amerikaanschen, wilden wingerd en „ramblers," roode en witte kamperfoelie en blauwen regen, 't Is nog niet de tijd, voor al die struiken om in bloei te staan, maar als het zoover is lijkt het huis wel een sprookje. Vroeger is het bewoond geweest door een oude juffrouw, die veel verstand van bloemen had, die heeft ook de mooie serre er aan laten bouwen, precies op het Westen en van bijzonder groote afmeting. Daarin hield zij dan ook al hare planten over des winters.



De ramen beneden zijn alle openslaand en de kamers zijn hoog en ruim. De dorpsbewoners vertellen, dat de vader van die oude juffrouw het huis heeft gebouwd op de woeste heide en dat hij het heele stuk verder ontgonnen heeft, stukje voor beetje. Men zou het nu niet denken, als men de vele rozestruiken ziet, die vlak bij het huis staan en een eind verder de vruchtboomen en den moestuin.
Soeurette en vooral Anne Marie waren dan ook, toen zij het huis voor het eerst zagen, niet spoedig uitgekeken en niet moede geworden hare bewondering onder woorden te brengen.
„Hoe kon je het ons zoo saai vertellen?" had Anne Marie tot" den notaris gezegd. „Waarom heb je ons niet gezegd, dat je het liefste, mooiste oude huis had gekocht, dat er ergens op de wereld te vinden was, staande op een sprookjesplek uit onze kinderverhalen?"
De kleine notaris had vergenoegd al die uitingen van bewondering aangehoord en met een fijn lachje gezegd: „L^ert mij de menschen kennen; als ik er jullie te veel van had verteld, was het je zeker tegengevallen."
„Onmogelijk", vond Anne Marie, toen ze op een hoogte klommen, waar een breede, witte bank stond, vanwaar men den blauwgrijzen horizon in de verte zag opdoemen, „hoe kan zóó iets je tegenvallen? Soeurette, als jij verzen wilt maken of opstellen schrijven, ga je hier zitten om impressies op te doen en als ik levensmoede ben, Onkeltje, beklim ik met zwaren tred dezen heuveltop en dan laat ik me stichten door het mooie landschap. Ik stel voor dat we een levensgroot portret van de juffrouw, die hier vroeger heeft gewoond, in de ontvangkamer laten ophangen. Iemand, met zooveel smaak moet vereeuwigd worden."
De notaris glom van genoegen. „Jammer" — vond hij — „dat je die oude juffrouw niet gekend hebt, zij had zooveel ver-



stand van boomen, bloemen en planten, het was een plezier, naar haar te luisteren."
„Je had ons zeker een invitatie bezorgd om bij haar thee te komen drinken," zeide Anne Marie met een knipoogje aan hare zuster, „maar laten we nu eens even er over praten, hoe „ma Michon" het wel zal vinden."
Hoe zij het vond? Zij heeft er niemand iets van gezegd, maar op elk oogenblik van den dag kon men haar het huis zierf uitgaan en dwalen door de sparrenlanen, 't Liefst zat ze op de witte bank op het heuveltje. De notaris had gezegd, dat ze haar nu maar volkomen vrij moesten laten, om te wandelen naar eigen goeddunken; de arbeiders en de tuinman zouden allen wel wat opletten dat zij niet buiten het hek kwam.
Maar zij ging niet heel ver, want het huis met de lichte behangen en haar kamer met de witte meubelen gaf haar een gevoel van groote rust. 't Liefst liep zij zonder hoed met snellen pas en met den haar eigen schichtigen blik. Ze konden het niet gelooven, de arbeiders van de plaats, dat zij de moeder was, ze leek zelf nog bijna een meisje.
De oude huisbewaarder, nu tot huisknecht bevorderd, die zijn welgevulde gestalte in een rood en wit gestreept huisjasje geperst had, trachtte steeds haar als de vrouw des huizes de eere te geven. Dan kwam hij tot haar met allerlei vragen, die zij óf niet, óf met een onsamenhangend verhaal beantwoordde, 't geen hem steeds een berisping van de trouwe Santje op den hals haalde en hem dan brommig deed zeggen: „En ik heb altijd geleerd dat je eere moet geven wien eere toekomt."
Nu was het vroeg in den middag en Steven poetste het zilver. De notaris zou dien middag komen eten en: „het oog van den meester maakt de paarden vet," meende Steven, die altijd in spreekwoorden dacht en sprak.
't Beviel hem best, dat het oude Gerkestein nu weer bewoond was, je hart werd weer jong als je de jeugd om je



heen zag, vooral als je zelf geen kinders had, en voorStefke, de vrouw, was het ook goed weer wat te doen te hebben. Nu was er geen tijd voor booze humeuren of ingebeelde kwalen. Ze had dadelijk een groote liefde voor Mevrouw en de freules opgevat en beijverde zich, haar zoo goed mogelijk te bedienen. Nu, hij mocht ze ook wel lijden, wat waren ze vroolijk, hoort ze nu toch eens lachen, je zou er zelf van gaan mee doen. Een breede glimlach plooide zich om zijne dikke lippen.
In de groote achterkamer stonden Soeurette en Anne Marie. De laatste had dien morgen in een paar oude kisten, die bij de verhuizing uit een verborgen hoek waren gekomen, zijden japonnen van haar overgrootmoeder gevonden. Alles was compleet, tot de mooie, grijze krullen toe, die je maar zoo op je haar kon vaststeken en aan beide kanten uit het mutsje kon laten komen. Nu hadden ze zich na het koffiedrinken verkleed, straks zou „Onkeltje" komen en dan zouden ze eens zien hoe hij keek, hij zou misschien niet eens weten wie hij voor zich had.
Soeurette was haast in 't geheel niet meer te herkennen, zij had een wijd uitstaande japon van lichtroode kleur aan, met een mooien, bewerkten, tullen doek over de schouders, en de grijze krullen die uit de breede kanten muts te voorschijn kwamen, staken vreemd af tegen het blanke voorhoofd.
„Ik moest jè eigenlijk met zwart krijt wat bijwerken," vond Anne Marie. „Je moest een paar flinke rimpels op je voorhoofd hebben en de bekende rimpeltjes naast je oogen, die geven juist aan oude menschen die goedige uitdrukking, en hier bij je mond moet een dikke streep loopen, die naar beneden gaat."
Anne Marie zelf had een lichtblauw zijden japon aan, met klejne opnaaiseltjes en met een puntig keurslijfje. Haar muts was met valsche pareltjes bewerkt en van dunne, witte chiffon gemaakt. Er stak ook nog een verfomfaaid oranjebloesempje



hier en daar in het dunne goed. „Het is zeker overgrootmoeders bruidsmutje geweest, ik had er het grijze pruikje niet bij op hoeven te zetten," zeide Anne Marie, voor den langen, smallen spiegel draaiend die tusschen de twee ramen in hing, en zich van alle kanten bekijkend.
„Pas op," zeide Soeurette, „je weet dat de menschen zeggen dat je nooit oranjebloesem moet dragen voordat je tijd daar is, 't brengt ongeluk aan."
„Bijgeloovig ben ik anders in 't geheel niet," lachte Anne Marie, terwijl ze uit een kleine reticule, die van dezelfde zijde als de japon was gemaakt, een zilveren loderijndoosje haalde en er even aan rook. „Grappig idéé, dat overgrootmoeder hier ook aan geroken heeft. Wat zou ze verbaasd zijn als ze ons eens zag. Kan jij je je achterkleinkinderen voorstellen, Soeurette ?"
„'t Kan best zijn, dat ze nooit bestaan zullen."
„Zeker, maar even goed wel, ik geloof dat ik nog het meest op overgrootmoeder lijk," en ze wierp een blik op een geschilderd portret, dat aan den wand hing. „Jij lijkt meer op moeders familie. Maar wat heeft ze toch kleine voeten gehad!" Ze haalde uit een blauw papieren pakje een paar wit zijden pantoffeltjes te voorschijn, ze hield ze even met de zool tegen haar schoen en maakte toen een wanhopig gebaar.
„Heelemaal niet elegant, om op zulk een grooten voet te leven! Als het zoo doorgaat zullen mijn achterkleinkinderen op zevenmijlslaarzen loopen...."
Op hetzelfde oogenblik werd de deur geopend en diende Steven, zonder naar binnen te zien, dokter van Hoogsteden aan. Natuurlijk had hij den bezoeker in de ontvangkamer moeten laten, het was hem immers al dikwijls genoeg gezegd, hoe hij doen moest als er visites kwamen, maar Steven was in al die lange jaren van huisbewaarderschap zijn manieren van huisknecht vergeten, en zoo stapte, tot groote verbazing van de



beide meisjes, een lange knappe man de kamer binnen, die aarzelend rondkeek; eerst, toen hij de twee gestalten bij het raam zag trad hij nader.
Een oogenblik stonden alle drie als op de plaats genageld. Soeurette, vlak bij het raam, terwijl een zonnestraal juist haar gezicht belichtte en het bespottelijk jong deed schijnen, niettegenstaande de grijze krullen. Haar blik was eerst verschrikt, later kwam er een smeekende uitdrukking in haar donkere oogen.
Anne Marie, met het loderijndoosje nog in de hand en het witte bruidsmutsje op, was de eerste die tot bezinning kwam. Zij schudde even uitdagend het hoofd, toen zeide zij op kalmen toon: „Dokter van Hoogsteden, aangenaam kennis te maken, mag ik u mijne zuster, Aleid Toll van Waveren, voorstellen ?"
Het voorhoofd en het geheele gelaat van den jongen man kleurde donkerrood, toen boog hij eerbiedig het hoofd en zeide op afgemeten toon: „Vergeeft mij, freules, ik geloof dat ik op een ongelegen oogenblik kom. U bent, zooals ik zooeven bemerk, juist aan een repetitie voor een charade bezig; laat mij u niet verder storen, ik hoop mijn bezoek op een voor u gelegener tijd te herhalen. Uw oom had mij gevraagd op dit uur hier aanwezig te zijn, mogelijk zult u hem willen vertellen dat ik hier ben geweest," en met een 'onberispelijke buiging verliet hij de kamer.
In de gang kwam hij echter den notaris tegen, die hem naar de boekenkamer bracht en daar een tijd lang met hem zat te praten.
Toen hij de kamer verlaten had, keken Soeurette en hare zuster elkander sprakeloos aan, totdat Anne Marie in een lachbui uitbarstte.
„Hoe kón je toch ?" vroeg Soeurette telkens.
„Wat wil je toch?" hakkelde de ander, naar lucht snakkend iusschen het lachen door.



„Wat hadden wij moeten doen ? Ik bid je. Elkander soms blijven aanstaren als in een wassenbeeldenspel ? Dan stonden wij nog zoo en zou Onkeltje denken dat wij beiden een versteenigingsproces hadden ondergaan."
„Maar je had het hem toch kunnen uitleggen !"
„Wat ?"
„Dat we ons maar voor de grap hadden verkleed, dat we niet wisten dat hij komen zou ën een heeleboel meer."
„Nu, jij bent de oudste, jij had het hem dan moeten zeggen, je bent anders zoo verlegen niet."
„Ik wist niet, hoe te beginnen."
„Nu, ik wel, maar ik hoopte dat hij zou gaan zitten, ik had juist een plan in mijn hoofd; ik had hem met een ernstig gezicht willen vertellen, dat we hier zijn komen wonen en dat we ons met al de kwaaltjes van den ouden dag aan hem toevertrouwden."
„Hij zal nu voor altijd boos op ons blijven."
„Daar zullen we wel geen boterham minder om eten."
„Maar Annemietje, zie je dan niet dat het heel dom is, de autoriteiten van een dorp tegen je in te nemen ?"
„Wij konden er toch niets aan doen ? Als je hem straks vertelt: Dokter, meisjes van onzen leeftijd hadden nog pleizier om ons te verkleeden en zoo op onzen oom te wachten, zou hij het toch niet gelooven; hij denkt natuurlijk dat wij het met opzet gedaan hebben."
„Zou je denken ?"
„Natuurlijk Ken jij veel menschen die altijd het goede
denken? Treur nu maar niet langer en laten we ons gauw gaan verkleeden, straks vertel ik de geheele geschiedenis aan Onkeltje, die begrijpt ons altijd, en die maakt het wel weer in orde."
Toen zij een uur later aan de thee zaten, kwam de notaris met den dokter binnen. Hij had hem de geheele plaats en



het huis laten zien en stelde hem nu voor aan Mevrouw Toll van Waveren, die nu ook binnen zat, en aan haar beide dochters. Geen spier van het gelaat van den jongen man verried, dat hij haar ooit te voren had ontmoet.
Mevrouw Toll van Waveren gaf hem, met haar gewonen levenloozen blik, de hand. De jonge man verbaasde zich over haar jeugdig uiterlijk; zij zat bij het raam in een lagen stoel en het scheen haar volmaakt onverschillig, wat er verder in de kamer gebeurde.
Soeurette bloosde hevig, toen zij den dokter de hand reikte, en Anne Marie keek hem met hare vroolijke, lachende oogen zoo onbevangen aan, dat hij één oogenblik geneigd scheen, zijne grieven te vergeten.
Maar hij verhardde zijn hart onmiddellijk weer 
't Waren natuurlijk van die oppervlakkige meisjes uit de stad, met heel aardige maniertjes, maar waar niets bij zat. Stel je voor, dat je op een middag niets beters te doen hebt, dan je te gaan verkleeden en elkaar voor den gek te houden! Alsof het leven er niet was met zijn dringende eischen en plichten. Ze zagen er wel aardig uit, dat moest hij toegeven, maar wat had je in het leven aan die oppervlakkige vlindernaturen, dan was Ilse een heel ander meisje, zij zou een mooien, langen middag niet verknoeien met kinderspelletjes; zij gebruikte haar leven voor anderen; zij wist ten minste, hoeveel ellende en armoede er was en werkte er aan mede, om de toestanden te verbeteren, waar zij kon.
Uiterlijk echter was er niets aan hem te bespeuren van alles, wat er in hem omging. Hij was een man die zijn wereld kende en onberispelijk waren altijd zijne manieren, of hij bij een eenvoudige boerenvrouw zat te praten, of bij een dame thee dronk in haar salon.
Daarom hielden ze altijd zoo veel van hem, eigenlijk iedereen, met wien hij in aanraking kwam. En hij was dank-



baar voor zijn populariteit, hij had behoefte aan de sympathie van menschen en aan hun vriendschap en vertrouwen.
„Meisjes!" zeide de notaris, achter in zijn stoel leunende, op vroolijken toon, „ik heb den dokter de heele plaats laten zien, hij was even enthusiast als jullie, hij voelt wel iets voor een standbeeld voor de oude juffrouw en gaat dus nog een schrede verder dan jij, Anne Marie."
„Het is merkwaardig," zeide dokter van Hoogsteden op drogen toon, „wat zij een kennis heeft gehad van allerlei struiken, ik geloof, dat u over een poosje, als alles bloeit, verbaasd zult staan over de vele soorten die u op de plaats hebt."
Soeurette zeide nu schuchter, dat de tuinman haar de namen leerde van de vele struiken.
„U zult tijd te over hebben om aan botanische studie te doen," liet de dokter zich ontvallen.
Soeurette keek hem vragend aan, doch hij gaf haar geen naderen uitleg.
Al den tijd dat hij in de kamer was, hield hij de zieke in het oog. Zij zou zijne patiënte worden, en hij dacht zich al in welk een succes het voor hem zijn zou, als hij haar zou kunnen genezen. Eigenlijk zou hij wat meer van haar moeten weten, dat zou misschien een volgende maal moeten gebeuren als hij alleen met haar was, zenuwpatiënten vertellen meestal onomwonden hun geheele verleden. Hij moest wel merken dat hare dochters allerliefst met haar omgingen, haar allerlei teedere naampjes gaven en haar op haar geringste wenken bedienden.
Midden in het gesprek verliet zij de kamer en even later zag men haar met de trouwe dienstbode voorbijkomen.
„Hoe is je moeder de laatste dagen ?" vroeg de notaris aan de beide meisjes, en de dokter ergerde zich weer aan den luchthartigen toon, waarop de jongste antwoordde:
„Net als altijd, Onkeltje, als je met haar loopt, praat ze steeds over het verleden, of ze zegt in 't geheel niets, maar



Santje vindt, dat ze veel rustiger is dan in de stad. Zij kan nu altijd uitgaan, zonder dat men haar moet tegenhouden."
„Bent u niet bang, dat mevrouw te ver van huis zal dwalen ?" vroeg de dokter.
Maar beide meisjes verzekerden hem, dat zij niets van vreemde menschen hield, altijd stille plaatsen opzocht en zeker den grooten straatweg zou vermijden.
En weer ergerde hij zich over den opgewekten toon, waarop zij hem de ziekte-symptomen mededeelden; — alsof het maar zoo heel gewoon was, dat je moeder ziek was en je haar eigenlijk in 't leven in 't geheel niet noodig had.
Hij vermoedde natuurlijk niet, dat zij beiden niet wisten, wat ze misten.
Wonderlijk, dat een paar weken daarna in eens dat knagende verlangen naar een moeder in Soeurette's hart kwam.
Het was plotseling haar ziel binnengeslopen, dat gevoel, dat ze iets heerlijks miste, dat een ander wel bezat. Als Onkeltje ééns in de week overkwam, kon je hem van alles vragen, maar toch ook weer een heeleboel dingen niet.
Zij hadden een visite teruggemaakt bij mevrouw Steenbergen. De dominé en Ilse hadden haar bezocht en dat bezoek was afgeloopen, zooals het met alle eerste beleefdheidsvisites gaat. Over en weer had men druk gepraat over alle dingen, die het hart niet raken, want men kent elkaar niet, en daarom praat men over algemeenheden.
Anne Marie had direct uitgemaakt, dat Ilse alle jonkvrouwelijke deugden in zich vereenigde. „Zelfs dat blosje," zeide zij, „wat staat haar dat aardig. Ik ben van plan, mij
onder haar goeden invloed te stellen Wat zal Onkeltje
dankbaar zijn, als hij in plaats van zijn brutaal, levenslustig nichtje een allerbeminiijkst, zich opofferend goede-werkendoend meisje terugvindt!"



De dominé had op beiden een prettigen indruk gemaakt en ze wachtten niet lang, een tegenbezoek te brengen.
Mevrouw Steenbergen zat niet in haar hut, daarvoor was het dien dag te regenachtig, maar was in haar serre, midden tusschen hare mooie bloemen en planten. Ze had beiden dadelijk op de haar eigen hartelijke manier verwelkomd, haar aan weerskanten van haar zitplaats een stoel aangewezen en zoo gezellig met ze gepraat, alsof zij haar al jaren kende. Er was niemand anders thuis en de meisjes hadden spoedig al hare verlegenheid verloren en praatten vrij uit.
„Ziet u" — zeide Mevrouw Steenbergen na een poosje — „buiten wonen is ook een kunst, evengoed als het wonen in de stad. U moet hier trouw uw tijd afbakenen; eerst wat flinke, gezonde inspanning, dan een prettige, wel verdiende rust. Er is geen mensch, die er op den duur tegen kan, tot niets nut te zijn. Ik geloof zóó sterk, dat God ieder mensch een of twee talenten meegeeft het leven in en wil dat wij die zullen gebruiken. Niemand wordt zoo maar voor de aardigheid geboren. God heeft een doel met ons leven en wij, menschen, hebben uit te vinden waartoe Hij ons roept. LT begrijpt wel hoe moeilijk het voor mij is, hier altijd te zitten en mijn werk in de gemeente niet te kunnen doen, dat mij toch zoo lief is. Nu zegt de Heer tot mij: „Zit stil en wacht, en Hij zendt mij het werk thuis."
Ze keek haar zoo trouwhartig aan bij die woorden, dat Soeurette tranen in de oogen kreeg, en toen ze weggingen zeide Mevrouw Steenbergen vriendelijk: „Komt urne nog eensspoedig bezoeken ? Misschien behoort het wel tot den u toebedeelden plicht, het leven van een oude, rheumatische dominé's vrouw wat op te vroolijken."
Toen zij naar huis liepen, was Soeurette heel stil en antwoordde weinig op al het gesnap van Anne Marie.
Maar toen ze 's avonds in bed lagen, het eene witte bed tegen



•den eenen wand van de kamer en het andere tegen den tegen•overgestelden, vlak bij de deur, en de maan haar vredig licht naar binnen zond, lag Soeurette zacht te snikken.
Hevig verschrikt sprong nu Anne Marie op. „Dat was in geen tijden meer gebeurd, sinds zij geen slechte cijfers voor gemaakt werk te betreuren had."
„Wat is er?" en zij boog zich over hare zuster heen. !
Soeurette antwoordde niet, maar snikte, alsof haar hart moest breken. „Wat heb je toch? Heb je pijn?" Eindelijk kwam het er uit: „Ik vind het zoo naar, dat moeder ziek is, wat missen wij toch veel, wat zouden we haar toch een boel kunnen Vragen, als ze gezond was. Er zijn zooveel dingen in 't leven die ik niet begrijp en die ik toch met moeder zou kunnen bepraten."
Anne Marie was op haar zusters bed gaan zitten en streelde zacht haar haren. „Je hebt mij toch?" zeide zij nu op zachten toon. „Je kunt mij toch alles vertellen ? Meisjes, die een moeder hebben, die niet ziek is, hebben soms ook maar weinig aan haar! Denk eens aan al de meisjes, die wij kennen!"
„Maar je hebt toch ook meisjes die veel aan haar moeder ;hebben."
„Maar die hebben dan weer andere dingen die onaangenaam zijn," opperde Anne Marie, die niet gaarne over treurige dingen dacht. „Je moet in 't leven dankbaar zijn voor hetgeen je hebt en niet verlangen naar de dingen, die je niet hebt, denk er nu eens goed over na, wie heeft nu zulk een Onkeltje als wij ? Het is hem nooit te veel, als je hem wat vraagt; hij is nooit boos op ons en hij heeft altijd die vriendelijke, goedmoedige uitdrukking op zijn gezicht. Ik kan mij nooit begrijpen dat hij indertijd geen vrouw heeft genomen, dan had hij nu misschien zelf een aardig troepje kinders en behoefde zich niet alleen te bekommeren om ons, van wie hij niets dan last ■en veel hoofdbrekens heeft."



Soeurette antwoordde niet; zij draaide haar hoofd naar den wand en snikte nog steeds. Zij zou misschien in 't geheel niet hebben kunnen uitleggen „waarom." Zoo nu en dan komt het over een mensch, die niet te beschrijven weemoed, die de ziel vervult, en haar zoo nameloos bedroefd kan maken.
Zij had tot nu toe geen verdriet gekend, behalve kinderteleurjtellingen, die even snel vergeten zijn, als zij komen. Het was pas hier buiten, waar men meer tijd had om te denken, dat ze nu en dan een zeker verlangen in zich had voelen opkomen. Een verlangen naar iemand, die je begreep, ook al zeide je niet veel, zoo'n moederlijk mensch, zooals die dominé's vrouw met het aardige witte haar, die zoo gemoedelijk kon praten.
Ma Michon was mooi, het deed je hart goed, haaf aan te zien, maar men had niets aan haar; ze zou er zich nooit over bekommeren, al waren hare dochters ook in de grootste moeilijkheden.
Mevrouw Steenbergen had gezegd dat niemand maar zoo voor de aardigheid werd geboren, maar dat God een doel met het leven had. Nu vroeg zij zich telkens af waarvoor zij toch wel geboren zou zijn. Zij was tot niets nut.
De wereld zou er precies hetzelfde om zijn, of zij er was of niet. Anne Marie zou er zeker even om gaan treuren, en Onkeltje zou haar wel missen, maar dat was ook alles. Ze zou zich misschien nuttig moeten maken, zooals Ilse en arme menschen moeten bezoeken en zieken gaan voorlezen en met soep en lekkernijen gaan ronddraven. Maar dat ging toch maar niet zoo op eens, je kon toch maar zoo niet bij een zieke komen aanzetten, dien je in 't geheel niet kende ? De menschen zouden er niet van gediend zijn. Ze kon verzen maken, ook schreef ze wel eens verhaaltjes, — als zij die nu eens probeerde te plaatsen en zoo trachtte, geld te verdienen ? Men kon met geld heel veel goeds doen, zij zou het den
Onkeltje



dominé, of den dokter kunnen geven voor de zieken in de gemeente.
Maar of haar geschrijf wel wat waard was? Onkeltje nad daar zéker geen verstand van.... misschien juffrouw Rijnvelt, die kon ze eens raadplegen.
Ze hield nu op met snikken en, vervuld met hare nieuwe plannen, keerde zij zich weer tot hare zuster, die haar nog steeds heel zacht met de hand over het haar streelde.
Zie je wel ?" zeide Anne Marie verheugd, „ik heb mijn ma"gnetischen invloed op je doen inwerken, levensmoed en levensenergie heb ik je ingegoten, het begint nu al te werken.
Weet je, waarom je leeft?" vroeg Soeurette eenklaps zonder eeJige inleiding. Zij leunde nu met haar elleboog op het kussen, en bij het licht der maan zag Anne Marie, dat er nog tranen aan liare wimpers hingen.
Anne Marie haastte zich nu terug naar bed, zij huiverde van de koude en onder de dekens kruipende, riep zij op vroolijken toon i
Waarom ik leef? Vraag het een roos, waarom zij bloeit, en" een ster, waarom zij schittert en het kleine boschviooltje, waarom het zoo lekker ruikt. Met al die diepzinnige dingen breek ik mijn hoofd niet. Dat ik er ben is een teeken, dat ik er wezen moet." ' .
„Maar je plicht is, om nuttig en arbeidzaam te zijn, hield
Soeurette vol.
We kunnen niet allemaal nuttig zijn," beweerde Anne Marie nu" op luchthartigen toon. „Als je het me vraagt, weet ik eigenlijk niet wat een lelie voor nuttigs doet, anders dan dat zij een mensch blij maakt, alleen maar, door ze aan te zien
„Daar noem je er juist een, die heeft aan iedereen wel de heerlijkste boodschap te vertellen, die er maar is." ^
„Nu, dan één van die trotsche papavers, daar achter thuis.
„Daar maken ze opium van."
„En jij dient alleen maar, om mij, je nederige zuster, Anne



Marie Toll van Waveren, tot steun en leiding te zijn in het moeilijke leven. Als deze roeping je nog niet genoeg is, dan weet ik het niet."
„Alsof je ooit naar mijn raad luistert 1"
„Alsof ik je, zonder je raad, ook niet noodig had. Ik zou eigenlijk niet weten wat ik beginnen moest zonder jou."
Soeurette antwoordde niet meer, zij had nu allerlei plannen in 't hoofd, die zij moest gaan uitwerken.
Zij hoorde Anne Marie reeds half slapend, zich omdraaiend, zeggen: „Denk er om, dat je nooit geheimen voor me mag hebben; dat je mij altijd alles vertelt, waar je aan denkt. Ik vertel jou zelfs alles, voordat ik nog gedacht heb."
Lang lag Soeurette nog wakker en dacht over de toekomst na. Wie haar echter den volgenden dag met hare zuster in het bosch, dat het dorp begrensde, had ontmoet, zou nimmer gedacht hebben dat ze haar hoofd zoo kort geleden met zulke ernstige gedachten had gekweld.
Anne Marie had een ezel van den notaris weten te krijgen. Nu waren zij gaan wandelen met den Schotschen herdershond en den ezel. Zooals alle ezels gewoon zijn, liep ook deze telkens een heel eind gedwee mee, om dan weer in eens, zonder eenige reden, stokstijf te blijven staan. Dan probeerden zij om de beurt met vriendelijke woordjes, met aanmoedigend geklop op den rug, hem weer aan den gang te krijgen, maar de ezel bleef staan.
Barry werd te hulp geroepen en tegen hem opgehitst, maar niettegenstaande de ruige herdershond verscheidene malen tegen hem opsprong, verroerde het koppige beest zich niet.
Juist op het oogenblik, toen de beide witte gedaanten, half onmachtig van het lachen, zoo hard zij konden aan den teugel trokken, kwam de dokter op zijn rijwiel uit een der boschpaden te voorschijn. Hij had een weg dwars door het bosch



ingeslagen, om zoo spoedig mogelijk bij een volgende boerenhoeve te komen. Eén oogenblik hield hij in, om het bekoorlijke schouwspel te overzien.
Anne Marie „het blondje" — zooals hij haar in gedachten noemde — lag half achterover en trok met alle macht aan den teugel. Haar gelaat was vuurrood van inspanning en haar vroolijk gelach vervulde de lucht.
Soeurette, bevreesd het dier pijn te doen, had den teugel losgelaten en trok het beest nu zacht bij de beide ooren. Ook zij lachte onophoudelijk, maar haar lach had een dieperen klank dan die van hare zuster. Telkens riep ze er tusschen door: „Vooruit dan toch Kokko! Heb je toch ooit zoo iets koppigs gezien?"
De ezel bekommerde zich noch om 't lachen, noch om het toespreken, hij had de vier pooten krachtig in den grond gegroefd en als een toonbeeld van onverzettelijkheid bleef hij onbeweeglijk staan.
De dokter had zijn fiets aan een boom ge^et, en tegen zijn wil was er een vroolijke glimlach om zijn lippen. Wie kon nu treurig kijken, die zoo iets zag en zoo iets hoorde?
Soeurette zag hem het eerst. Zij hield dadelijk op met lachen en de ooren van 't beest waren op eens weer vrij. Zij vond het vervelend dat hij haar zoo zag en een trek van beschaamheid kwam op haar gelaat.
De dokter had een karwats op zijn fiets, om lastige waakhonden af te weren. Voor Kokko het wist, had hij een flinken tik beet, die hem op eens in de hoogte deed stuiven en toen aan den haal deed gaan, zoodat hij Anne Marie bijna op den grond achter zich aan had getrokken.
Maar de jonge man greep den teugel, sprak het dier barsch toe en bracht hem tot staan.
„De hand van den meester!" — riep Anne Marie tusschen het lachen door: „O dokter, vroeger, in oude tijden, redde



een ridder de jonkvrouwen uit de klauwen van een draak, nu, in onzen prozaischen tijd, blijft er niets anders over dan ze te verlossen van de willekeur van een ezel. Ik had juist Soeurette willen voorstellen of ze ook koffie en brood thuis wilde gaan halen, want ik was bang dat Kokko in zijn ezelswijsheid zich had voorgenomen een pic-nic in de bosschen te houden."
„Er mankeert aan de opvoeding van uw huisdier niets anders, dan dat de hand van een meester hem regeert," zeide de dokter, nu met de fiets aan de hand naast haar voortgaande. Hij had het dier nog een flinken tik gegeven en dit wandelde nu voort, alsof het nooit iets anders deed dan gehoorzaam en volgzaam zijn.
Soeurette, die den indruk van hem wilde wegnemen, alsof ze zich maar zoo zonder doel hadden aangesteld, vertelde dat ze bezig waren den ezel te dresseeren. Het zou zoo gemakkelijk zijn logé's van den trein te halen en koffers en pakjes weg te brengen en, als hij heelemaal gehoorzaam was, zou moeder er ook mee kunnen rijden."
„Geloof me freule" zeide de dokter, nu weer op de fiets springend, „zonder strengheid zult u niets gedaan krijgen; met lachen en lieve woordjes bereikt men in het leven niets. Zoo'n beest moet met groot geduld en taaie volharding gehoorzaamheid leeren. U zult werkelijk een karwats moeten aanschaffen."
„Wat een nare, pedante man!" zeide Anne Marie, hem naoogende, „Ik zou wel eens willen weten of die ooit jong is geweest. Hij leeraart altijd op zoo'n zakelijken toon en kijkt alsof hij het gewicht der geheele wereld te dragen heeft, alsof die er nu beter op wordt, als ik mij al mijn levensblijheid laat ontnemen. Er zouden geen minder nare dingen in de wereld gebeurd zijn van morgen, hadden we met breikousen, steunend en kermend, in een hoek gezeten. Hij heeft



een knap gezicht en een goed figuur, hij stoffeert den omtrek, dat moet ik zeggen, maar verder hoop ik hem niet dikwijls te zien. Als hij moeder komt bezoeken moet jij hem maar ontvangen, jij bent de oudste."
Soeurette verdedigde hem, door te zeggen: „Als je er goed over nadenkt, vallen wij ook verschrikkelijk af bij andere meisjes die hij kent. Denk nu eens aan, welk een verschil er is tusschen ons en Ilse. Zij leeft van goed doen; als zij 's morgens opstaat, heeft zij al een lang werkprogram in elkaar gezet dat ze dan regelmatig afwerkt. En wij, je moet toch erkennen dat wij niet veel anders doen dan voor ons pleizier leven. Ik geloof dat, als elk mensch maar helpt om de narigheden, die hij op eens anders weg ziet uit den weg te ruimen, men al een heeleboel doet."
„Maar voor de meeste menschen kan je niets doen; denk maar aan de arme Michon. Onkeltje strijk ik dikwijls genoeg de plooien uit het voorhoofd en brommige Stefke, die haar engelachtig humeur aan het keukenvuur heeft te danken, zegt, dat zij tien jaar jonger wordt als zij ons hoort lachen en de oude Steven verzekert mij eenige malen per dag, dat hij niet begrijpt dat hij zoovele jaren zonder ons op Geikestein heeft kunnen leven. Dus je ziet, Kokko!" en ze gaf den ezel een flink tikje met een opgeraapt takje, „dat er geen enkele reden bestaat, om niet de grootste gehoorzaamheid voor ons aan den dag te leggen en als je niet wilt.... dan volg ik den raad van den hooghartigen dokter en schaf ik mij een even nijdig karwatsje aan, als dat heerschap zelf heeft."
Kokko nam blijkbaar heelemaal geen notitie van de toespraak. Hij liep nu gedwee, met de ooren omlaag, achter zijn meesteres aan.
„Wat heb je toch het land aan dien dokter!" zeide Soeurette opeens. „Als je eerlijk bent, moet je toch bekennen dat hij altijd onberispelijk beleefd tegen ons is."



„Koud, hooghartig bedoel je zeker en koel afkeurend. Heb je dan nooit dien blik in zijn oogen gezien ? Neen I" vervolgde ze, het dennetakje in de lucht zwaaiend, om Kokko van eenige vliegen te verlossen, „ik kan nu eenmaal zulk soort menschen niet uitstaan, van wie je nooit weet wat ze denken, die nooit een woord te veel zeggen, die zich altijd op het goede oogenblik inhouden, en die met een koude verachting ons soort menschen bekijkt, welke altijd het hart op de tong hebben."
Dokter van Hoogsteden haalde zich op zijn verderen weg, zijns ondanks, telkens weer het aardige tafereel voor den geest dat hij pas had aanschouwd.
Hij was juist van een boerderij gekomen, waar hij lijkschouw had verricht en den kleinen eersteling van de jonge boerin bleek had zien neerliggen in de lage wieg, terwijl de moeder op de knieën snikkend ervoor lag.
Hij had getroost en moed ingesproken zooveel hij kon, maar als je pas je kindeke de oogen gesloten hebt, wil je niet vertroost worden, en met een nijdigen ruk had de dokter de deur van de deel achter zich toegetrokken en gedacht: Wat is er toch een droefheid op aarde en wat wordt er toch troosteloos geweend en wat kan men toch eigenlijk weinig voor een ander doen!
Nog geen honderd pas verder, toen hij even het bosch was ingereden, had hij den vroolijken, aanstekelijken, jongen lach gehoord. Zoo lacht men, als men jong en gezond is en niets meer te wenschen heeft; zoo lacht men ook, als men niets van de wereld afweet, „en met gesloten oogen door de wereld gaat" voegde hij er ietwat verontwaardigd bij.
Toen had hij ze gezien, Soeurette en Anne Marie, en den koppigen ezel, en den goedmoedigen, onverschilligen, ruigen herdershond, en hij had zich even afgevraagd, wie wel de aardigste van de twee zusjes was: de blonde of de donkere ?
De donkere scheen over het algemeen ernstiger dan de



blonde, maar nu hadden zij beiden gelachen, alsof zij niet meer te bedaren zouden zijn.
Den volgenden Zondag zag hij ze beiden in de kerk zitten, in de hooge, donkere, eikenhouten bank, die bij het huis Gerkestein behoorde.
Nu keken ze heel ernstig, vooral de donkere. De blauwe oogen van de blonde dwaalden nog wel eens door de kerk en namen nauwkeurig alles in zich op, maar niet lang, want als Ds. Steenbergen preekte moest men wel luisteren.
Die preekte ook eigenlijk heelemaal niet, die opende zijn Bijbel en nadat hij er uit voorgelezen had, begon hij te vertellen, half over den preekstoel heenhangend, een ieder van zijne hoorders om de beurt aanziende door zijn groote brilleglazen, die hij nu en dan onder het spreken moest schoonvegen, omdat ze te veel besloegen.
De stille, zwijgzame man, had een bijzondere gave van opmerken. De natuurlijke dingen bracht hij over op de geestelijke. Als hij van den Heiland sprak en van Zijne ontferming voor zondaren, moest hij bijna fluisteren van ontroering, en als hij de menschen noodde, om aan de stem van God gehoor te geven en zich te laten verlossen, leek het wel alsof hij ieder afzonderlijk bij de hand het Koninkrijk der hemelen wilde binnenleiden.
Soeurette had nog nooit zoo hooren preeken. In de stad had ze de beroemdste redenaars gehoord en ze had het mooi gevonden, zooals alle menschen. Maar of Ds. Steenbergen mooi preekte wist ze niet eens, wel, dat hij in haar wakker riep het heimwee naar den Eeuwige, zij wilde graag hem de hand geven en zich laten binnenleiden in het Koninkrijk, en zij gevoelde wel dat er nog heel wat in haar leven veranderen moest. Ze zou hem graag eens van allerlei gevraagd hebben. Misschien, als ze hem beter kende, dat ze dan eens met hem zou durven praten. Anne Marie sprak nooit over de



preeken, alleen als ze Soeurette tegenwoordig 's avonds, voor het naar bed gaan, in haar Bijbeltje zag lezen, zeide zij geregeld : „Lees me toch voor Soeurette, je moogt mij niet achterlaten, je moet mij met je meenemen. Ik wil niet, dat je dingen doormaakt, die ik niet begrijp." Dan antwoordde Soeurette haar, dat men niet over alles kon spreken en dat er dingen waren die men niet eens onder woorden kan brengen en dat ze eigenlijk zelf niet wist, wat er aan scheelde.
Wel wist ze, dat ze zich zooveel rustiger en gelukkiger voelde dan vroeger, en zoo'n behoefte had om te bidden, en alles van zich zelf aan den Heiland te vertellen, Die wist, dat ze geen moeder had zooals andere meisjes. Ze deed al haar best om het huishoudelijke werk goed te doen en, ten minste in huis, zich zoo nuttig mogelijk te maken.
Van Anne Marie had ze niet veel hulp, die had, volgens haar zeggen, zooveel te doen met het pluimvee en niet het minst om de eigenwijsheid en koppigheid van den tuinbaas te bestrijden, die het altijd beter wist dan de boeken, die Onkeltje haar ter bestudeering had gegeven.
Vroeger zou dit Soeurette geërgerd hebben, nu ging ze stil haar gang en deed nauwgezet haar plicht, al gevoelde ze zich soms nutteloos. Het was toch een feit, dat Stefke van 't huishouden alles veel beter afwist dan zij, al vroeg zij haar ook zeer gedwee steeds om raad en dat alles even goed zou gaan, als ze er niet was.
Misschien dat ze later, als ze wat meer vrijen tijd had, zich op schrijven zou kunnen toeleggen. Zou ze ooit wel eens zoo ver komen, dat ze wat zou kunnen verdienen ? Met dat geld zou ze goed willen doen, het voor anderen besteden, en misschien dan pas gaan gevoelen dat ze nuttig was en dat er ook voor haar een roeping te vervullen was in het leven.



HOOFDSTUK V. Tante Versteynen.
"TT^SE zomer, die volgde, ging snel voorbij. Gelukkige J zomers duren altijd kort. Soeurette had geen enkel van al hare plannen verwezenlijkt gezien.
Ze hadden telkens logé's gehad, weken aan een stuk. Toen alle struiken en planten waren gaan bloeien op Gerkestein, had ze het gevoel gehad, alsof de oude notaris haar op het liefelijkste plekje der wereld had gebracht en toen de rozentijd kwam, had Gerkestein haar een stukje paradijs geschenen.
Niemand die er kwam logeeren, had lust tot vertrekken, want de meisjes waren allerbeminnelijkste gastvrouwen en de notaris moedigde sterk alle uitnoodigingen aan.
Tijd tot ernstig nadenken was er weinig en de bezoekjes op de pastorie kwamen maar zelden voor, omdat zij zelf den ganschen tijd in beslag genomen werden.
Den dokter ontmoetten zij geregeld, als hij hare moeder zijn wekelijksch bezoek bracht. Die bezoeken, waarvan de jonge dokter met zooveel ophef had gesproken, waren hem eigenlijk al spoedig tot een pijniging geworden en hij had al meermalen den notaris voorgesteld ze te verminderen, omdat hij begrepen had dat beterschap, zoo niet onmogelijk, toch zeer onwaarschijnlijk zou zijn. Maar de notaris had zijn hoofd :geschud en kort en bondig gezegd, dat hij er op gesteld was.



Nu kwam de dokter dus alle weken geregeld en bij elk bezoek zag hij even Soeurette. Dan kwam ze met gloeiende wangen en schitterende oogen even binnen vliegen, midden uit een tennis-set, of ze kwam juist terug van een lange wandeling, geheel in 't wit, of hij zag haar, op 't terras het middelpunt vormende van een vroolijke groep jonge meisjes.
Als ze met hem in de kamer was, vertelde ze plichtmatig, hoe hare moeder die week was geweest en eigenlijk was er, sinds zij buiten woonden, weinig van te zeggen. Zij had geen erge buien meer, maar leefde in haar eigen sfeer en bemoeide zich weinig met wat om haar heen voorviel.
De dokter hoorde haar dan zwijgend aan en kort waren steeds zijne antwoorden. En op den terugweg bedacht hij, welk goed werk Ilse dien dag wel zou gedaan hebben, albetrapte hij er zich telkens op, dat hij precies gezien had, hoe de krulletjes om Soeurette's hoofd heenfladderden en dat ze kuiltjes in de wangen had, als ze lachte en dat ze grappige, kleine rimpeltjes in haar voorhoofd trok, als ze iets wilde bedenken. Als ze hem de hand tot afscheid reikte was ze bijna even lang als hijzelf, ze kwam zeker tot zijn schouder, en als hij vormelijk boog, was er altijd een vragende blik in hare donkere oogen, alsof ze zeggen wilde: „We hebben u toch niets misdaan ? Is er iets, dat u hindert ?"
Toen de Septembermaand kwam met haar kortere dagen en de lange herfstdraden 's morgens, zwaar van dauwdruppels, van den eenen struik naar den anderen waren gespannen en de zomerbloemen waren uitgebloeid, kwam tante Versteynen logeeren met al haar koffers en met de Fransche kamenier.
De meisjes hadden zeer tegen haar bezoek opgezien, maar daar zij eigenlijk nog het eenige familielid was, dat zij van dichtbij bezaten, voelden zij wel, dat er geen ontkomen
aan was. .. Tante Versteynen had al weken geleden geschreven, of zij



de Septembermaand voor haar wilden openhouden. Zij zou niet lang blijven, had zij laten weten, het buitenleven vond zij afschuwelijk en zij begreep niet hoe de notaris er toe gekomen was, haar daar, ver van de samenleving, op te sluiten.
Als Soeurette later aan dien tijd dacht, scheen het haar, alsof met de komst van hare tante *een mooi zonnig stuk van haar leven was afgesloten.
Het eerste dat zij hoorden, toen de groote zware elegant gekleede vrouw uitstapte uit het eenige rijtuig, dat het dorp bezat, was: „Mijn hemel, kinderen, welk een woestenij 1 Ik geloof heusch dat in dit afschuwelijke vervoermiddel mijn aigrette geknakt is."
De witte pluim op haar hoed zat werkelijk scheef, en de kleine kamenier, die achter haar meesteres het rijtuig uitgewipt was, droeg zorg ze weer recht te zetten.
Anne Marie had moeite zich goed te houden; tante Versteynen sprak nooit een zin uit, zonder op het een of andere woord, gansch ongemotiveerd, den klemtoon te leggen.
Toen zij later alles had bekeken, moest zij wel toegeven dat het huis prettig, bewoonbaar en keurig ingericht was, maar toen zij 's avonds in de gezellige zitkamer zaten thee te drinken en zij de moeder boven, weer haar klagende Fransche liedjes hoorde zingen, ontviel haar opeens: „Natuurlijk heeft hij het voor haar gedaan, zeer begrijpelijk. Maar hij had jullie er toch niet aan mogen opofferen, dom van hem ook, hij was veel eerder van jullie afgeweest; in de stad heb je meer gelegenheid een goed huwelijk te doen."
„Wie bedoelt u?" vroeg Soeurette, verbaasd hare tante met open mond aankijkend, en den ouderwetschen, zilveren theepot onzacht neerzettende op het dunne, porseleinen schoteltje.
Mevrouw Versteynen leunde achterover in een gemakkelijken stoel, zij had een miniatuur handwerkje op haar schoot liggen.



waaraan zij den gansehen avond nog geen steek gedaan had.
„Pas op kind!" zeide ze waarschuwend, „'t is nog porselein van je grootmoeder!" toen, Anne Marie aanziende, die op de vensterbank een eind van de groote petroleumlamp af, een brief zat te ontcijferen: „In mijn tijd las men geen brieven in tegenwoordigheid van oudere menschen."
Anne Marie keek verschrikt op en opstaande en naast haar op een laag stoeltje neervallende, zeide zij lachend: „Tante, wat hebt u daar net gezegd? Soeurette kijkt u zoo verbaasd aan, ik maak u mijne excuses dat ik het niet gehoord heb."
„Ik zeide niets anders," herhaalde mevrouw Versteynen, „dan dat ik niet begrijp, dat de notaris jullie hierheen heeft gebracht. Hij is jullie voogd, dus hij moet het weten, maar het zou veel verstandiger geweest zijn, als hij je beiden in de stad had gelaten. Als jullie een goed huwelijk deden, was hij van de zorg voor jullie af."
„Maar tante! Onkeltje heeft ons niet hierheen gebracht. Wij wilden allebei zoo graag buiten wonen, wij houden zooveel van het buitenleven," zeide Soeurette, terwijl ze nu voortging met theeschenken.
„'t Is wel waar," ging zij onverstoorbaar voort, „je kunt beiden om de beurt een maand bij mij logeeren, en ik zal trachten je dan met verschillende menschen in kennis te brengen, maar het is onverstandig van hem, dat hij er niet mee gerekend heeft, dat de kans toch grooter is, als men in de stad woont."
„Vindt u het zoo noodig," vroeg Anne Marie, haar tante schalksch aanziende, „dat wij trouwen? Soeurette en ik hebben elkaar toch, en we kunnen niet zonder elkander leven, waarom zouden wij hier niet rustig blijven ?"
«Omdat de notaris dan niet meer voor jullie zou behoeven te zorgen."



„Maar Onkeltje heeft altijd zoo graag alles voor ons bedisseld, wat zou hij het vreemd vinden als hij hier kwam en wij niet meer vroegen: En wat vind je hiervan, en wat zeg je daarvan?"
„Maar het kost hem toch handen met geld", zeide mevrouw Versteynen nu rechtop zittend, „jullie bent nu oud genoeg om te weten dat je eigenlijk geen cent bezit en dat die eigenaardige, oude man altijd alles voor jullie betaald heeft. Je vader heeft je zod goed als niets nagelaten,, als de notaris niet voor alles opgekomen was hingen die oude portretten ook niet meer hier aan den wand en was je oude zilver en je verdere familiebezit ook al lang onder den hamer geweest."
Hare woorden hadden op de beide meisjes een geheel verschillende uitwerking. Soeurette stond doodsbleek bij de theetafel en keek bij de woorden harer tante half wezenloos de portretten, die aan den muur hingen, een voor een aan, alsof ze vragen wilde: Wat doen jullie hier ? En Anne Marie werd vuurrood en viel in eens boos uit: „Als dat dan zoo is tante, dan begrijp ik niet dat u ons dat niet eerder verteld hebt, dan hadden Soeurette en ik iets kunnen worden en hadden wij ons eigen brood kunnen verdienen, in plaats van hier lui te leven van het geld van een ander."
„Dat heeft de notaris mij altijd belet, ik heb hem dikwijls genoeg gezegd dat ik niet begreep dat hij er plezier in had, al zijn geld aan vreemden te geven. Wij, je oom en ik, hadden ook wel iets voor jullie willen doen, want 't is voor ons niet aangenaam dat een vreemde de plaats van de eigen familie inneemt."
Anne Marie kon niet helpen, te denken, hoe dankbaar zij was dat Onkeltje zoo voor haar allen gezorgd had en niet de stijve, harkerige, oude oom Versteynen met zijn geel gezicht, dat precies leek alsof het van perkament was.



„Hoe komt het lieve Onkeltje er dan bij, om al die zorgen op zich te nemen?" vroeg ze toen, haar scherp aanziende.
Soeurette had nog niets gezegd, zij zag nog steeds vaal bleek en stond als versteend bij het theeblad.
Mevrouw Versteynen streek heel voorzichtig met haar vingers de rimpels van haar voorhoofd weg, terwijl zij oppaste,, hare beschilderde wenkbrauwen niet te raken.
„Daar zou ik je een heelebpel antwoorden op kunnen geven. Hij zegt, dat hij het aan je vader op zijn sterfbed heeft beloofd* 't Zal ook wel, je vader zou anders niet rustig zijn heengegaan. Maar men kan de dingen overdrijven, zoo iets als dit hier — en zij wees op de kamer om zich heen — had hij niet voor je behoeven in te richten, voor je moeder ook niet, al is zij niet anders gewend dan in weelde te leven."
Dit laatste werd op bitteren toon gezegd. Mevrouw Versteynen had nooit van het kinderlijke Fransche vrouwtje gehouden. Hoe dwaas had haar neef ook gedaan, haar hier naar dit land te halen! Een degelijke Hollandschevrouw,die hem de baas was geweest, had hem vrij wat beter gepast, die zou ook wel verhinderd hebben dat hij zijn mooi vaderlijk erfdeel verspeelde.
Alsof Soeurette hare gedachten raadde, vroeg deze ineens op harden toon: „Hoe komt het, dat vader zijn geld verloor ?' Weet U het?"
Mevrouw Versteynen trok achteloos de schouders op. „De menschen spraken toen over Monte Carlo. Het fijne van de zaak heb ik nooit gehoord; de vreemde notaris was executeur en voogd en zaakgelastigde en weet ik wat meer. De eigen familie werd overal buiten gehouden. Oom heeft het zich indertijd wel aangetrokken, maar wat zal men ?" en zij keek vragend de meisjes aan en vervolgde op schamperen toon: „Aan de wenschen van stervenden tornt men niet graag."
Er heerschte na deze laatste woorden een drukkende stilte



iff de kamer. Geen der beide meisjes zeide een woord. Slechts hoorde men heel onduidelijk het klagend gezang der arme krankzinnige.
Soeurette had het gevoel alsof zij een slag op haar hoofd had gehad. Tot nu toe waren zij zoo trotsch geweest op haar vader. De vader, dien zij nooit gekend had en over wien zij weinig had hooren spreken, maar die zoo'n edele uitdrukking -op het gelaat had, te oordeelen naar het geschilderde portret dat schuin achter haar hing, en die de laatste afstammeling was uit het oude geslacht, dat gedoemd was uit te sterven.
De moeder: een arme krankzinnige en de beide dochters: parasieten, van dat soort menschen, die, evenals de planten van dien naam, ten koste van anderen leven. Ja zeker, ten Jcoste, want als zij er niet waren geweest, was Onkeltje vast getrouwd en was hij op zijn ouden dag niet zoo eenzaam geweest. Een mooie familie! Een harde, bittere trek kwam om Soeurette's mond.
Met akelige duidelijkheid herinnerde zij zich eiken keer, dat zij hem om het een en ander hadden gevraagd, om geld, een nieuwe japon, om allerlei onnoodige dingen. Zij werd rood van schaamte bij die gedachte.
Mevrouw Versteynen keek onrustig haar beide nichtjes aan.
„Ik had het jullie misschien niet moeten zeggen" —- zeide zij, Tiaar handwerkje nu in handen nemende, om zich eene houding te geven — „maar ik dacht, dat jullie nu langzamerhand oud genoeg werden — Soeurette is pas meerderjarig geworden — om den waren stand van zaken te vernemen. Ik heb het alleen met de bedoeling gezegd, dat, als er eens gelegenheid voor een van beiden is, om een goed huwelijk te doen, je er dan rekening mee houdt. Natuurlijk reken ik op jullie discretie, dat je er niet met den notaris over spreekt, want hij zou het mij verschrikkelijk kwalijk nemen."
Zij keek bij deze woorden vooral Anne Marie aan, die altijd



het hart op de tong had en nu ook niet schroomde te zeggen: „U hadt het maar niet moeten vertellen tante, ten minste aan Soeurette niet, die tobt maar al te graag en ik zie niet in hoe wij de dingen nu opeens kunnen veranderen, vooral als we er niet met Onkeltje over mogen praten. Ik geloof dat hij nog meer geniet van het buiten dan wij, u moet hem zien als hij hier komt, hoe hij in alles belangstelt, hoe nauwkeurig hij alles bereddert en hoe vervelend hij het vindt als hij weer naar de stad moet. En hij houdt verschrikkelijk veel van ons. Verleden nog, toen wij samen wandelden en op een afgelegen boerderij een glas melk vroegen, glansde zijn geheele gezicht van genoegen, toen de boerin zeide: „Nou, nou, die dochters van oe die mogen er wezen."
Mevrouw Versteynen probeerde nu van het pijnlijke onderwerp af te komen, zij zag wel den strakken blik in de oogen van Soeurette.
Die had een karakter, dat je maar niet zoo gauw doorgrondde, zij was trotsch ook als er maar geen vervelende
verwikkelingen kwamen zóó had zij het niet bedoeld.
Zij ging dien avond maar vroeg naar bed en bij de deur zich omkeerende, zeide zij nog eens : „Denkt er om : ik reken op jullie meisjes," maar zij wachtte niet op een antwoord. Stilzwijgen is toestemmen dacht zij, naar boven gaande, en zij besloot het vervelende onderwerp verder uit hare gedachten te bannen.
Toen Soeurette de deur in het slot hoorde vallen, stond zij eensklaps op, wierp zich op een chaise longue die achteloos in de kamer neergezet scheen, en barstte in tranen uit.
Anne Marie boog zich over haar heen, streek haar over het haar en zeide wel tien keer achter elkaar: „Trek het je toch niet zoo aan, 't is een naar mensch, die tante Versteynen."
Soeurette snikte al maar door, eindelijk keek ze op en hare verwarde haren glad strijkende, zeide ze, haar zuster aanziende: „Wat zullen we doen ?"
Onkeltje -



„Wel, niets 1 Wat kannen we doen ?"
„We moeten wat doen, denk eens hoe lang we hem al tot last zijn geweest."
„Tot last?" herhaalde Anne Marie, de woorden lang uithalende. „Kom, nu zie je alles even donker in. We moeten de dingen nu niet te zwaar opnemen; we zullen Onkeltje nooit meer om onnoodige dingen vragen. We zullen trachten heel zuinig te zijn, garen handschoenen dragen als we naar de kerk gaan, en stijve, zwarte japonnen bestellen, die met ons verjaren en verkleuren." Toen barstte zij in lachen uit en herhaalde vroolijk: „En Onkeltje, die altijd wil dat wij er zoo mooi mogelijk uitzien !"
Soeurette antwoordde niets meer, hier stond — zij had het maar al te dikwijls gevoeld in den laatsten tijd — de vroolijke, oppervlakkige Fransche geest, tegenover het zwaarmoedige, zwaartillende karakter van den Nederlander. Anne Marie had van haar moeders kant de Fransche karaktereigenschappen geërfd, en zij zelf was een echte Toll van Waveren. Die waren altijd stille, ingetogen menschen geweest, die zich niet gemakkelijk over de dingen heen konden zetten, die een sterk gevoel van eer hadden, getuige hun spreuk: „Boven alles de eer."
En haar vader dan ? Soeurette bedekte het gelaat met de handen, en er was een bitter gevoel in haar hart, iets, dat haar daar van binnen pijn deed, als had zij er een wond. Zij zou er niet met Anne Marie over spreken, die had het misschien niet eens opgemerkt, of dacht er niet meer aan.
Toen zij opstond van den ruststoel, was er een vastberaden trek om haar mond. Tot Anne Marie zeide ze, dat deze maar alleen naar bed moest gaan, omdat ze nog een heeleboel te schrijven had.
Anne Marie huppelde al weer door de kamer en verzekerde vroolijk, dat Soeurette geen geheimen mocht hebben, en dat ze van plan was, al hare brieven te spellen. „Ik heb vier



sleuteltjes, die op je schrijfbureautje passen, dus moffel maar niets weg, niets ontgaat er aan mijn speurend oog."
Zij hoorde niet dat hare zuster, de deur sluitende, zachtjes uitsnikte: „Was je toch maar niet zoo'n kind, Annemietje, dan zouden we het zooveel gemakkelijker samen kunnen dragen."
Dien avond sliep Anne Marie in, zonder iets van Soeurette bemerkt te hebben. Den volgenden morgen lag op de tafel der vestibule een dikke brief ter verzending gereed.
„Mejuffrouw Rijnvelt" las Anne Marie hardop en meteen bedacht zij, hoe Onkeltje toch voor haar zorgde, zelfs in bijzondere gevallen had hij gemaakt, dat zij menschen hadden, tot wie zij zich konden wenden.
Toen zij na het ontbijt met tante Versteynen een gedwongen wandeling door de plaats had gedaan, bemerkte zij dat Soeurette alleen was uitgegaan, „de richting van het dorp nemend," verzekerde de knecht.
„Bespottelijk van Soeurette, om zich de dingen zoo aan te trekken," vond tante Versteynen, die toch al niet geheel op haar gemak was geweest, toen ze haar nichtje zoo stil aan het ontbijt had zien zitten; „Zag je wel, dat ze nog roode randen om haar oogen had, ze moest toch bedenken hoe leelijk dat staat, en hoe niets een vrouw gauwer oud maakt dan treuren."
„Soeurette kan niet helpen dat ze alles zwaar opneemt," verdedigde Anne Marie hare zuster, maar tante Versteynen meende dat het van 't stille buitenléven kwam, en zij verzekerde dat het haar in 't geheel niet mee was gevallen, men kon hier de stilte hooren en een mensch had veel te weinig afleiding, ze dacht dan ook wel dat zij den volgenden dag heen zou gaan, „iemand, als je moeder, werkt me ook te veel op mijne zenuwen," eindigde zij op klagenden toon.
„Ma Michon met haar lieve gezichtje?" vroeg Anne Marie verbaasd. „Hoe kan die nu iemand op de zenuwen werken?"



Heb je dan nooit gemerkt, dat ze over de menschen heen klikt, en hoe ze altijd over iets anders praat, iets, dat m't geheel geen verband houdt met hetgeen men juist gezegd heeft? Menschen, die hun zinnen niet bij elkaar hebben, werken altijd op eens anders zenuwen. Jullie zijn er aan gewend.
Soeurette had zich dadelijk na het ontbijt naar de pastorie gehaast. Zij had er niet eens over nagedacht, of het uur me veel te vroeg was voor een bezoek. Zij had behoefte met iemand te praten en dadelijk aan de vriendelijke dominé s vrouw gedacht. Het had kunnen gebeuren dat zij heel ongelegen kwam, dat er ander bezoek was, of dat zij in de ontvangkamer gelaten was en heel lang alleen gebleven, totdat eindelijk de vrouw des huizes met een verlegen en verhit gezicht was binnengekomen en duizend verontschuldigingen had te berde gebracht, zoodat een mensch alle lust al lang vergaan was, iets van zijn eigen moeilijkheden te zeggen. Maar dan had Mevrouw Steenbergen er niét moeten wonen. Dan had men, als men voor de huisdeur stond, haar niet moeten zien zitten en het licht zien vallen op hare mooie grijze krullen.
In de Septembermaand mocht zij niet meer in de hut zitten, dat had de dokter streng bevolen; zoo 's middags nog wel eens een tijdje, als het warm weer was; als het nevelachtig werd moest zij weer naar huis. Nu troostte zij zich maar met haar hoekje naast het raam, ze kon precies zien wie den pastorietuin binnenkwam, of het de kleine kinderen uit de gemeente waren, met de kleppende klompjes, of de dames van de naburige buitens, wier auto voor het tuinhek stond te snorren.
En allen werden ontvangen met hetzelfde vriendelijke gezicht, ze wist altijd wel een reden te bedenken, waarom zelfs de boer, die alleen maar kwam vragen: „wanneer het ook weer doopen was," even binnen moest komen, om te vertellen hoe het thuis met de vrouw en de kinderen was en of de koe die een poos geleden zoo'n tijd op stal had gestaan,



het weer deed. Want een geheugen had ze, die dominé's vrouw! daar stond nu iedereen versteld van.
„Je weet de dingen nog beter dan ik," placht haar man te zeggen.
Toen ze Soeurette zag aankomen, was ze, zoo gauw als haar stramme leden het haar toelieten, naar de voordeur gesneld, en toen ze open had gedaan stak ze Soeurette beide handen toe.
Als een mensch erg verdrietig is, kan hij beter velen dat hij met barschheid wordt toegesproken, dan dat iemand hartelijk voor hem is.
Soeurette, die zich den ganschen morgen zoo voorbeeldig goed had gehouden, kreeg in eens het gevoel, alsof haar keel werd toegesnoerd, en zag de mooie, grijze krulletjes en het vriendelijke gezicht in een grijzen nevel.
Maar ze werd naar binnen getrokken, en Mevrouw Steenbergen nam haar bij den arm, terwijl zij vroolijk doorpraatte: „Gezellig, dat je er bent, kind, ik dacht dat je de oude, rheumatische dominé'svrouw heelemaal vergeten had. Nu gaan we zitten in dominé's studeerkamer, hij is toch den geheelen morgen uit. Ziezoo, jij in den eenen grooten stoel en ik in den anderen, jij begint met me wat te vertellen, en ik luister."
Soeurette had onderweg al honderd keer bedacht, hoe ze beginnen zou en wat ze wel en wat niet zeggen zou, en nu ze er eenmaal was, zeide zij niets, maar begon te snikken als een kind.
Mevrouw Steenbergen sprak niet, ze had een klein grijs kluwentje, dat op de schrijftafel lag, ter hand genomen en begon met de haakpen die er inzat heel rustig een handwerk op te zetten.
Zij keek niet eens verbaasd, het gebeurde zoo dikwijls dat menschen kwamen uitschreien op de pastorie, 't Leven was moeilijk en er waren zoo vaak dingen waarmee de menschen



geen raad wisten. Je moest hun den tijd laten en rustig afwachten totdat ze weer moed hadden gevat, want het is niet zoo gemakkelijk het hart uit te storten. Soeurette herstelde zich spoedig, ze keek naar dat lieve, rustige gezicht voor zich, naar het witte voorhoofd, doorploegd met de kleine fijne rimpeltjes, naar de vriendelijke oogen die haar toelachten.
„Vergeef me toch Mevrouw 1 ik schaam mij zoo, maar ziet u".... ze droogde snel met haar zakdoek de tranen af.
„Ga je gang, kind!" zeide Mevrouw Steenbergen. „Elk mensch heeft wel eens behoefte om uit te schreien, de reis naar Boven is nu eenmaal niet gemakkelijk, er zijn dwaalwegen en moerassen en hindernissen, men verliest soms het doel uit het oog en is in een doolhof geraakt waar men maar niet uit schijnt te kunnen komen."
„Juist", zeide Soeurette, „ik geloof, dat ik in een doolhof ben geraakt, ik zie geen uitweg. Ik heb eigenlijk zooveel om dankbaar voor te zijn, en toch moet ik telkens denken aan 't geen ik mis. Toen ik u voor hef eerst zag, heb ik dadelijk gedacht dat als ik verdriet had, ik graag naar u toe. zou gaan."
Nu liet de dominé'svrouw uit louter blijdschap het grijze kluwentje vallen, en niettegenstaande de hinderlijke pijnlijke rheumatiek, stond ze op en gaf Soeurette een kus. „Je weet niet, hoe blij ik ben dat je dat zegt; ik heb dikwijls zoo'n moeite niet te murmureeren. Maar als ik nu hoor dat ik nog ergens goed voor ben, geeft het mij weer levensmoed. Waarom denk je dat ik goed luisteren kan?"
„Omdat u zoo'n echt moeders-gezicht heeft."
Mevrouw Steenbergen keek haar met een vragenden1)likaan.
„Moedersgezichten hebben kleine, fijne rimpeltjes, die de zorgen erin getrokken hebben en ze hebben lieve oogen, die veel moeite hebben gezien, daarom hebben ze den diepen blik, en ze hebben grijze haren, omdat ze al zooveel jaren hebben beleefd."



„'t Is anders haast niet te begrijpen" vond Mevrouw Steenbergen, „hoe jong jullie moeder is gebleven, eenmaal was ze hier bij mij in den tuin, maar ze zag er niet veel ouder uit dan een van je beiden."
„Hebt u met haar kunnen praten?" vroeg Soeurette haastig.
„Neen! de gedienstige, die met haar was, poogde het wel aan haar verstand te brengen, maar zij praatte er telkens over heen ze sprak over de bloemen, en over haar eigen land, en wat daar wel bloeide."
„Dat is het juist," barstte nu Soeurette uit, en weer kwam er een tranenstroom te voorschijn, „we hebben geen moeder, we hebben maar een mooie lieve „Michon", zooals we haar altijd noemen, maar ze vraagt nooit naar iets van ons."
Nu streek Mevrouw Steenbergen, die haar stoel dichter bij dien van Soeurette had getrokken, haar zacht over het voorhoofd: „Maar je hebt toch een Vader in den Hemel, Die bracht je hierheen vanmorgen, vertel nu maar mijn kind alles wat er op je hart is."
En Soeurette vertelde, wel een beetje verward, wel wat onsamenhangend, ook viel zij wel eens in herhalingen,, maar zij vertelde al maar door, terwijl ze keek naar het „moedergezicht" voor zich, van Onkeltje en hoeveel hij altijd voor haar had gedaan, van Anne Marie en van zichzelf en van de onsympathieke tante Versteynen, die haar zoo ruw weg ineens had verteld hoe de dingen eigenlijk in elkaar zaten en of ze nu niet verplicht waren 'haar eigen brood te gaan verdienen, en of Mevrouw wist of je met schrijven veel kon verdienen, en of „Michon" verdrietig zou zijn als ze haar alleen lieten.
Mevrouw Steenbergen haakte nu achter elkaar door, en toen Soeurette ophield met spreken zeide zij: „Over dien lieven, kleinen notaris behoef je niet bedroefd te zijn. God heeft



je je vader vroeg ontnomen, daar had Hij Zijn wijze bedoelingen mee, maar die notaris heeft jullie even hartelijk lief als was hij je vader. Je moet hem maar over jullie hooren spreken. En of je nu je brood moet gaan verdienen? Kijk, dat gaat maar niet zoo gemakkelijk. Ik voor mij geloof nooit, dat God wil dat een mensch het mooiste en beste stuk van zijn leven doorbrengt met niets doen. Een van jullie moet thuisblijven, dat staat vast; je moeder moet geen zorgen hebben, daar is ze te ziek voor, maar voor een tweede is er geen werk, altijd picnic's houden en tennis spelen en logées bezig houden, het geheele jaar door, is geen bezigheid voor een christin. En alleen maar zitten wachten op een man, kijk, dat wil er bij mij ook niet in dat dit Gods bedoeling is.
„Ik weet wel, in de groote wereld gaat men dan zoogenaamd uit van de eene partij naar de andere, van het concert naar den schouwburg. Maar als je nu niet trouwt — en nietwaar, er zijn veel meisjes die niet trouwen — of je dan nog wel bruikbaar bent in 't leven na zooveel tijd van lanterfanten en niets doen? Ik zou zoo zeggen, de jeugd is de tijd van het in zich opnemen, van het vergaren van levensindrukken, daarom kan je ook nog niet aan het schrijven gaan, je moet eerst de dingen doorleefd hebben voordat je er wat van vertellen kunt. Je moet meer van het leven afweten, dan je nu op jouw leeftijd doet, nadat je altijd beschut en verzorgd bent geweest."
Soeurette zat met gevouwen handen te luisteren.
„Als Ilse geen rheumatische moeder had en niet zooveel plezier in gemeentewerk, zou ik haar ook de vrijheid gegeven hebben om hier of daar een plaatsje in de maatschappij te zoeken, waar zij zich nuttig zou kunnen maken. Weet je, ik behoor niet tot die menschen die denken, dat je, omdat je nu eenmaal tot een zekeren stand in de maatschappij behoort, de gelegenheid moet laten voorbijgaan om anderen ten goede



te laten komen alles, wat je geleerd en ontvangen hebt."
Toen mevrouw Steenbergen ophield met spreken en weer aan 't ■baken ging, vroeg Soeurette: „Zoudt u iets voor mij weten ? Iets, dat Onkeltje ook goed zou vinden ?"
„Op 't oogenblik niet! maar als je gezegd hebt: Heer! hier ben ik, kan je kalm afwachten, dan zal Hij je weg wel maken."
De tusschendeur die naar de huiskamer toegang gaf, was een weinig opengeschoven.
Mevrouw Steenbergen had een lage, duidelijke stem, die men altijd tusschen allerlei andere kon onderscheiden.
Ilse was gedurende het laatste deel van het gesprek in de kamer gekomen, zij was aan 't naaien gegaan en had eerst in 't geheel niet geluisterd. Moeder had zoo dikwijls menschen bij zich, met wie ze van alles te bepraten had. Toen ze echter die andere stem had gehoord, was het net geweest alsof iemand haar pijn had gedaan. Ze had het blonde hoofd opgeheven en de fijne neusvleugels hadden even getrild en met groote inspanning had ze geluisterd naar wat die twee daar elkander te vertellen hadden.
Zij was niet van haar plaats opgestaan, toch had zij alles gehoord. Ilse, die zoo streng voor zich zelve was, die zoo goed wist te zeggen wat goed en wat kwaad was, had voor luistervink gespeeld. Opeens herinnerde zij zich het versje uit hare kinderjaren:
Luistervinken deugen niet, Goede menschen doen het niet.
Maar zij was ook geen goed mensch. Zij was, ze wist het zelf maar al te goed, erg veranderd in den laatsten tijd. De zomer was heelemaal niet geworden wat de lente haar scheen te beloven, 't Zou wel aan haar zelf gelegen hebben, want



de zon had genoeg geschenen en een bloemenweelde was er geweest in de tuinen en langs de wegen en op de heide, zooals alleen maar een mooie zomer die geeft. Hoevéél verwachting had er geleefd in haar harte! Wat ze verwacht had, ze had het zich zelf nooit bekend, maar dikwijls was ze op haar fietstochten op den gladden, mooien grintweg zoo maar in eens in zingen uitgebarsten, als ze zich zoo alleen wist onder den mooien blauwen hemel en als ze maar'telkens herhalen moest: „Wat is het toch heerlijk, om te leven!" .
Heerlijk om te leven, als je jong en knap bent en als je weet, dat je er aardig uitziet en de menschen graag naar je kijken en als je, opziende naar den hemel, schouwt naar het Vaderhuis met de vele woningen en als je de hand gelegd hebt in die van den ontfermenden Heiland en als je weet dat je mee moogt helpen om het leven van anderen een weinig dragelijker te maken en als je in menig huis ontvangen wordt als een halve heilige. Wie zou dan niet zingen en zeggen, dat het leven heerlijk was, en dat het een genot was te mogen leven!
't Gebeurt wel eens op een warmen zomerdag dat de zon, die zooeven nog in vollen luister scheen en alles kleuren en schitteren deed, in eens wegschuilt achter logge, grijze wolken, die grauwe nevels over de aarde hangen en alles dof en triestig maken. Zoo is het ook vaak in een menschenleven en ïlse had de laatste weken steeds gedacht dat de zon niet meer scheen, 't Was eigenlijk begonnen dien avond toen dokter van Hoogsteden, als naar gewoonte, bij hen zat thee te drinken. Vlak naast vader had hij gezeten in den prettigen, grooten stoel met de hooge leuning. Moeder had gezegd, dat ze hoofdpijn had en ze had Ilse opgedragen, voor de heeren thee te schenken, daar ze vroeg naar bed wilde. Later was er een ouderling gekomen, die had drie kwartier bij vader op de studeerkamer gezeten.



Wat had haar hartje geklopt, toen ze alleen zaten samen in de huiskamer! Het licht van de hanglamp bescheen zijn fijn besneden gezicht. Zij was op de plaats van hare moeder gaan zitten, achter het theeblad. Als ze opkeek van haar werk, moest ze hem wel aanzien, maar zij ontmoette zijn oogen sléchts een enkele maal en dan keek hij nog heel gewoon. Hij had illustraties zitten bekijken in die achtelooze houding, die hem zoo goed stond, tusschenin had hij gepraat over verschillende patiënten in het dorp, die Ilse ook kende. Ze had — hoe bloosde zij nog als zij er aan dacht — het gesprek willen brengen op de meisjes van Gerkestein. Zij had hem gevraagd wie hij wel de aardigste van de twee vond en ze had, zonder antwoord af te wachten, hem verteld dat ze Anne Marie, de jongste> veel aardiger vond; die was veel vroolijker dan de oudste. En wie of hij wel mooier vond ? Soeurette leek precies op haar moeder en wat ze toch veel logées hadden en of ze zich van den winter niet verschrikkelijk vervelen zouden?
Dr. van Hoogsteden had niet eens op al hare vragen geantwoord, hij had heel iets anders gezegd. Iets wat haar op dat oogenblik in het geheel niet schelen kon. Dat ze toch heel wat misten in het leven, die beide meisjes, en hoe heerlijk het toch was dat Ilse zoo'n moeder had.
Alsof je, als je alleen bent met den jongen man die je hartje sneller doet kloppen, een lofrede op je moeder wenscht te hooren!
En toen was hij orgel gaan spelen, hij had wel druk gepraat over kerkelijke choralen en over de bijzondere figureering van Bach en Ilse had geantwoord waar het te pas kwam, maar een koude hand had zich op haar hart gelegd; en toen was langzamerhand de grijze nevel over haar ziel gekomen.
Nu zong ze niet meer als zij wandelde of fietste op de lange, rechte landwegen, zij had moeite het leven niet een-



tonig te vinden en eiken dag weer hetzelfde. Toch had ze het heel druk gehad, want de zomer buiten is druk. Voorde winterprovisie moet gezorgd en zomerbezoeken moeten ontvangen worden.
Als het een heel mooie dag was en alles zoo wonderschoon bloeide en de geurende bloemen je van alle kanten tegenlachten, zeide Ilse wel eens tot zich zelf: Ik weet niet waarom ik treurig ben, het is zeker in elk menschenleven wel zoo, de dichters noemen het „de zwarte tijd," maar diep, heel diep in haar binnenste wist ze toch wel waarom alles zoo anders was.
„De liefde is blind" zeggen de menschen. Hebben ze wel ooit iets dwazers gezegd ? Liefde blind ? Alsof die niet alles ziet waaraan gewone menschen heel niet denken.
Als in de kerk de twee mooie meisjes van Gerkestein haar plaats innamen in de eikenhouten bank, was er een oogenblik dat er geschuifeld en bewogen werd onder de neergezeten kerkgangers.
Iedereen op de beurt keek eens even naar dien hoek van de kerk. Of ze alleen waren, en of de notaris er bij was, en hoeveel menschen er wel te gast waren, maar straks staarde ieder weer naar den preekstoel, want naar den predikant moest men luisteren of men wilde of niet.
Uit haar hoekje in de pastoriebank had Ilse juist het gezicht op de plaats, waar dokter van Hoogsteden zat, en meermalen had ze gezien hoe zijn oogen afdwaalden en zich vestigden op de Gerkesteinsche bank en naar haar kant had hij geen enkele maal gekeken.
Ook had zij eenmaal gezien, toen ze met een leege mand aan den arm over het weiland liep waar de koppige Kokko graasde, hoe de dokter, die haar niet had zien aankomen, het beest aaide en toesprak, het op commando liet draven en stilstaan en het dan weer met lekkere beetjes, die hij uit zijn



zak scheen te halen, beloonde. Wat had hij daar te doen met dien naren koppigen ezel ? Een beetje uit de hoogte had zij hem gevraagd of hij ook veearts was.
Hij had haar niet in de oogen gekeken, maar alleen gezegd: „Ik tem zoo graag koppige karakters, daarom interesseert deze ezel mij."
„Daarom alleen ?" vroeg ze, en ze had geprobeerd te lachen, maar die lach klonk scherp en onvriendelijk.
„Daarom alleen, juffrouw Ilse!" Even had hij haar verwonderd aangestaard. Toen had hij zich omgekeerd en gezegd: „Nu zal ik hem ons gedwee laten volgen naar het hek! Ziet u wel, hoe gehoorzaam hij wordt?"
„Zijn de freules u niet zéér dankbaar ?" had zij willen zeggen, maar zij was verbaasd geweest over zichzelf, over al haar booze oproerige gevoelens, en bij het hek gekomen had hij niet aangeboden haar mandje te dragen, noch haar thuis te brengen, maar met een vroolijken uitroep had hij Kokko weer gedwongen met hem terug te gaan.
En Ilse had niet meer omgekeken.
Ze wilde het niet eens meer zien en toen ze thuis kwam. had ze erge hoofdpijn gehad. En nu zat ze ingespannen te luisteren en ze wist dat het leelijk was wat ze deed. Ze hoorde hoe Soeurette nog heel veel vertelde, nu zoo zacht, dat het bijna fluisteren was, en dan scheen ze weer een heelen tijd te snikken. „Je moet nooit over die dingen denken kindje, hoorde zij hare moeder zeggen, het komt er nu maar op aan wat jij van je leven maakt, dat van je vader is voorbij en er valt niets meer aan te veranderen. Een feit is het dat God je met vele talenten het leven in stuurde en dat het voor jou van beteekenis is wat je er van maakt."
Nu schenen ze samen te bidden, ten minste Ilse hoorde de stem van hare moeder op eerbiedigen, langzamen toon spreken.
Dan was er stoelengeschuifel, en zeide mevrouw Steenbergen



nu vlak bij de deur: „Vertrouw nu op Hem; zoodra ik iets geschikts weet, zal ik het je vertellen, en wie weet waar wij binnenkort van hooren! Als wij met geloof hebben gebeden, kunnen wij rustig de verhooring van ons gebed afwachten."
Bijna was Ilse naar de deur gesneld en had ze geroepen: „Het gebed is al lang verhoord, want ik weet iets, dat juist bijzonder geschikt zou zijn" maar het was alsof iemand haar stijf vasthield.
Ze had den brief in haar zak, dien ze dienzelfden ochtend ontvangen had van Mevrouw van Steggerda, die in het aangrenzende dorp, op het groote huis, woonde. Zij had Ilse daarin geschreven, dat zij op haar buiten een villa had, waar ze allerlei zwakke kinderen uit de stad liet aansterken. De oude directrice, die jaren aan het hoofd van de kleine inrichting had gestaan, wilde zich op den duur terugtrekken en nu zocht ze een jongere kracht. Ze had aan Ilse gedacht, en nu kwam ze haar vragen of zij geen lust had zich aan dit werk te geven. Zij had zooveel gehoord van haar toewijding en trouw, dat ze meer dan dankbaar zou zijn als Ilse aan hare bede gehoor wilde geven.
Als Ilse misschien thuis te veel gebonden was door de ziekte van haar moeder, wellicht kon ze dan een ander noemen. Het kwam er niet zoozeer op aan of men zulk werk meer had gedaan, ze zou alles van de directrice kunnen leeren — dan volgden er nog allerlei mededeelingen van financieelen aard.
Ilse was nu blij dat ze nog niet met haar moeder over dien brief had gesproken. Ze zou er nu ook niets van zeggen — zelf kon ze niet gaan, dat was buitengesloten, hare ouders zouden niet buiten haar kunnen - maar Soeurette wilde ze ook niet over dien brief spréken. Waarom eigenlijk niet? Het zou net iets voor haar zijn als zij een werkkring zocht.



Wat had moeder ernstig gebeden, je kon het aan den toon van haar stem hooren. Het was toch wel opmerkelijk dat zij het antwoord van dat gebed zoo maar in den zak had. Maar het zou niets geven, ze zou het voor zich houden, want ze wist het maar al te goed hoe dikwijls dokter van Hoogsteden naar die kleine inrichting ging. De kinderen mankeerden altijd wat. Hij had er haar dikwijls van verteld, ook, hoe aardig alles daar was ingericht en hoe goed de kinderen het er hadden. Hij zou haar dan telkens zien en nu op een gansch andere manier.
Ilse was opgestaan en bij het raam las ze den brief nog eens over. Toen ze haar moeder hoorde aankomen, frommelde ze hem gauw ineen, stopte hem in den zak en ging weer stil zitten naaien.
Mevrouw Steenbergen begon dadelijk op haar drukke manier te vertellen.
„We moeten iets voor haar zien te vinden Ilse" — besloot ze — „ze zal zoo gelukkig zijn, als ze gevoelt, dat ze ergens nuttig is. Wat ziet ze er lief uit, en wat is ze toch eenvoudig!". 
Ilse antwoordde niet op al de verhalen van haar moeder, zij naaide, zonder op te zien, ijverig door.
„Jij hebt nooit zoo goed met haar kunnen opschieten, is het wel ?" polste mevrouw Steenbergen.
„Ze zijn altijd even aardig en vriendelijk," antwoordde Ilse, terwijl ze heel aandachtig tuurde naar den draad, die niet door het oog van de naald wilde.
„Maar je bent toch nooit op vriendschappelijken voet met ze gekomen, is het wel?"
„Ach! Moedertje, nu vervalt u weer in uw oude bezigheid. Weet u wel dat u vroeger nooit iets anders deedt dan vriendinnen voor mij uitzoeken en het lukte haast nooit; u hadt zoo'n dochter moeten hebben als Anne Marie, altijd even vroolijk en opgeruimd, en altijd vol verhalen.".



„Maar dan had ik mijn trouw, ijverig meisje niet gehad!" zeide mevrouw Steenbergen, even de hand leggend op het gebogen blonde hoofd.
Ilse's oogen schoten vol tranen, straks drupten ze op haar werk. Gelukkig dat haar moeder met den rug naar haar toe stond. Ze zou maar even naar haar kamer gaan.
Toen ze boven was, legde zij het hoofd op de tafel en snikte, wat ze kon. „Wat gaf het nu, of je den Heer diende en altijd in de weer was, om goed te doen ? Wat gaf het ? Niets...." De begeerte van je hart kreeg je toch niet. Het stond wel in den Bijbel: „Hij zal u geven de begeerten uws harten." maar dat was vroeger misschien, of zij behoorde niet tot de menschen die het verdienden. Zij was maar een arm, ongelukkig menschenkind, dat afgunstig was en aan een ander niet gunde wat ze zelf niet verkrijgen kon.
En vóór haar lag het leven, het grijze eentonige leven. Neen! de zon zou niet meer schijnen voor haar. Het zou altijd dof en triestig en nevelig blijven. Over tien, twintig jaar zou het net zijn zooals nu. Ze zou werken en zwoegen, de gemeente doorkruisen in allerlei richtingen, zij zou van iedereen de moeite en het verdriet hooren, zij zou raad moeten geven en hulp verschaffen en menschen moed in spreken, maar zelf zou ze als levend gestorven zijn, en niemand zou haar kunnen helpen. Niemand 1 — Ilse zat er over na te denken, hoe wonderlijk het toch in de wereld was. Iedereen kwam tot haar moeder om raad en troost. Iedereen kon voor haar zonder moeite het hart openen, en zij, die haar het best kende, zou nooit met haar droefheid tot haar gaan. Ze zou er geen woord over kunnen spreken, het zou haar niet over de lippen willen. Ze zou er de menschen ook niets van laten merken, nooit!
Een juffrouw met een ongelukkige liefde ! ze lachte bitter.
Zt stond op en keek in haar spiegel. Een rood gevlekt gelaat en beweende oogen keken haar aan. Ongeduldig streek



ze met haar borstel de weerspanninge, blonde haren glad. Het haar, dat zoo bewonderd werd, dat iedereen zoo mooi vond. Wat had je er aan ? Oud en leelijk zou ze worden, enkel van verdriet, en slecht ook. O zeker! slecht ook, enkel' uit nijd en afgunst. Ze luisterde nu al gesprekken af en wilde uit louter afgunst een ander niet voorthelpen. Alsof God haar noodig zou hebben, om, als Hij het wilde, die twee niet bij elkaar te brengen.
Weer doorschokten hevige snikken haarlichaam. Nu knielde ze voor haar bed, met het hoofd verborgen in de sprei en de groote verlatenheid, die elk mensch op zijn beurt leert kennen, kwam over haar ziel.
Zij merkte niet eens, dat de deur zachtkens openging, en haar vader onderzoekend naar binnen keek. Zonder een woord te zeggen sloot hij de deur. Hij, de stille man, die zoo weinig zeide, begreep zooveel. Ilse was het licht van zijn oogen, het kind, dat hij zoo vurig liefhad. Hij begreep best dat er dingen zijn waarover een mensch niet spreekt. Hij had het wel gemerkt, hoe in den laatsten tijd het glanzende licht scheen uit te dooven in hare oogen en hoe het vogeltje maar heel weinig meer gezongen had. O! hij wist het wel, ieder persoonlijk moest zich leeren buigen voor Gods wil; ieder persoonlijk moest leeren zeggen, als God hem iets onthield, dat hij toch zoo vurig begeerde: „Heere ! het is goed zoo" .... maar daar was veel strijd toe noodig, veel strijd, dat wist hij wel uit zijn eigen leven. Een afmattende vermoeiende strijd, die soms jaren duurde; dikwijls dacht je dat je overwonnen had, en dan merkte je opeens dat het weer net zoo was als bij het begin. Een ieder moest dien tijd alleen doorleven je kon een kind veel liefde geven en veel goeds in het leven, maar den zielestrijd moest het toch alleen doormaken.
's Avonds na het eten, toen het donker was, en de volle maan haar bleek vredig licht uitgoot over de wijde heide-
Onkeltje



velden, nam hij Ilse mede voor een wandeling. Zwijgend liepen zij arm in arm den stillen rechten landweg. Zij spraken maar heel weinig, daar was niets bijzonders in, dat deden ze wel meer. Toen, eigenlijk zonder eenige noemenswaardige inleiding, begon hij te vertellen van dingen uit zijn eigen leven, van dingen die hij begeerd had en niet gekregen, heel andere dingen dan die, waarnaar Ilse's hart uitging, maar het kwam toch eigenlijk weer op hetzelfde neer. En toen sprak hij van Hem, den Heiland, zooals hij altijd over Hem sprak, zoo vol teerheid en eerbied, alsof hij Hem dagelijks zag van aangezicht tot aangezicht. Hoe lief hij een menschenkind toch had, hoe Hij slechts zijn zieleheil begeerde en dat, als Hij weigerde iets te geven, Hij het deed met een bedroefd harte. Het voornaamste voor een mensch op aarde was toch maar om in het Koninkrijk binnen te gaan en - nietwaar? Ilse had er toch ook van gehoord - door velerlei verdrukking zou men ingaan, maar als men slechts inging, daar kwam het op aan. Als men maar niet verbitterd werd en moedeloos, doch kon zeggen : Heere, ik vertrouw U en ikzal Uwe liefde niet verdenken, later zal ik het beter begrijpen, waarom Gij mij zooveel onthouden hebt."
Hij sprak dikwijls zoo over allerlei, dat hem bezighield. Later hoorde Ilse het wel eens in een preek, dingen die hi], al peinzende, tot haar had gezegd.
Daarom bevreemdden zijne woorden haar in 't geheel met.. Stil luisterend liep zij naast hem voort en het was alsof iemand een koele hand op een brandende wond legde, alsof ze weer het kleine meisje was, dat vroeger aan zijn hand liep en dat hij poogde te troosten in haar kinderverdriet.
Den volgenden morgen aan het ontbijt besprak ze op onverschilligen toon den brief, dien zij had ontvangen en hoorde met groote kalmte de enthusiaste uitroepen van haar moeder en zelfs met veel geduld het geheele verhaal over



Soeurette aan. Of zij het niet bijzonder merkwaardig vond ? vroeg haar moeder. Ja, ze vond het treffend.
Of ze dadelijk met een briefje naar Gerkestein wilde gaan, dan kon men alles met Soeurette bespreken ?
Zeker, zij zou zich haasten, zoo veel zij kon.
Mevrouw Steenbergen was niet uitgepraat over alles. Ze hielp zoo graag en was zoo verrukt als zij slaagde.
Straks ging Ilse met loomen tred naar Gerkestein, zij liep veel langzamer dan anders, maar zij ging toch, en toen zij terugkwam, bemerkte zij wat elk mensch op zijn tijd gewaar wordt, welk een rustig, stil, gelukkig gevoel het hart binnenkomt, als men zijn plicht doét.



Hoofdstuk vi. De nieuwe buurman.
SOEURETTE stond aan het kleine stationnetje te wachten. De notaris zou voor een dag overkomen, en voordat zij een stap, in welke richting dan ook, deed, wilde zij eerst hem raadplegen.
Zij voorzag wel dat het niet gemakkelijk zou zijn hem te overtuigen, en den geheelen weg over had ze loopen denken, hoe ze hem toch zou overhalen om zijn toestemming te geven voor haar nieuwe plannen. Want zonder zijn toestemming wilde zij niets beginnen. Hoe zou het ook kunnen ? Zij herinnerde zich niet dat zij ooit iets gedaan hadden zonder hem er in te kennen Het goede brave Onkeltje! Maar soms was het moeilijk hem van iets te overtuigen, want hij had zeer beslist zijn eigen meening. Zij kon hem niet vertellen wat tante Versteynen gezegd had, en dat wilde zij ook niet.
Al denkende en in zich zelf overleggende liep ze op het perron, 't Was nu heerlijk, frisch herfstweder en met welbehagen snoof ze de heerlijke lucht in. De wind joeg de dorre bladeren hier en daar wild op, zelfs op het perron kwamen ze aandwarrelen.
Ze had een kleurig, paars zijden jersey mantel aan, die haar nauw omsloot en haar rijzige gestalte goed deed uitkomen. Van onder den kleinen, zwarten hoed met veer van dezelfde



kleur als de mantel, keek het vroolijke, blozende meisjesgezicht.
Er was niemand dan de oude stationschef, die op den komenden trein scheen te wachten. Zij had hem naar zijn vrouw gevraagd, van wie ze wist dat ze lang ziek was geweest.
De chef wijdde haar eerst in al de ziekteverschijnselen van zijn vrouw in, maar daarna begon -hij uit te wijden over dokter Van Hoogsteden. Zooals die geweest was 1 Neen, zoo had je er niet veel. Als ze zijn moeder was geweest had hij niet beter voor haar kunnen zorgen. Ze zeggen dat hij verbazend knap is, maar dat had hij, de chef, ondervonden. Hij had ook al hooren vertellen dat ze uit andere dorpen bij hem kwamen met moeilijke gevallen.
Soeurette voelde hoe ze begon te blozen. Bespottelijk toch, die man zou nog denken dat zij er iets om gaf wat hij van den dokter zeide. Zij trachtte zijn woordenvloed te stuiten door te verklaren dat er vandaag toch zooveel wind'was, en dat je het warm kreeg als je liep.
Maar de oude chef was zoo gauw niet van zijn onderwerp af.
Juist vertelde hij dat dokter' van Hoogsteden zijn vrouws zuster ook al zoo goed behandeld had, toen de dokter zelf haastig kwam aanloopen met een bruine tasch in de hand.
Een blijde glimlach gleed over zijn gezicht, toen hij Soeurette bespeurde en met een beleefden groet naderde hij het jonge meisje. De chef bleef midden in een zin steken, daar hem door een arbeider iets werd toegeroepen.
Soeurette keek den dokter met een ondeugend glimlachje aan en zeide: „Jammer, dat u niet even eerder bent gekomen, u zoudt zooveel goeds over u zelf gehoord hebben."
„Dan ben ik maar blij dat u het gehoord hebt 1" verzekerde hij, ook lachende.
Hij heeft toch een knap gezicht, dacht Soeurette, en als



hij lacht heeft hij zoo'n prettige uitdrukking, ik kan wel begrijpen dat zieke menschen van hem houden.
„Vindt u het noodig dat ik zooveel goeds van u hoor?" kon ze niet nalaten te vragen.
„Ik ben bang dat het heel noodig is," antwoordde hij, en keek haar bij deze woorden met zoo'n veelzegge nden blik aan, dat ze de oogen neersloeg en eenige stappen naar voren deed, om te zien of de trein nog niet in aantocht was. Eensklaps keerde ze zich naar hem toe en vroeg zonder eenige inleiding:
„Gelooft u dat mijn moeder er eenigen verkeerden invloed van zou ondervinden als ik van hier wegging?"
„U?" vroeg de dokter verbaasd.
„Ja, ik."
„Maar waarom zoudt u weggaan?"
Soeurette had niet den tijd om te antwoorden, want daar kwam de trein aansnuiven, zij hoorde nog juist hoe dé dokter haar toeriep: „U moet er heusch niet aan denken,tenzij...." en een veelbeteekenende, vragende blik scheen haar tot antwoorden te willen dwingen.
Maar zij schudde het hoofd en riep plagend: „Maar ik ga!" en toen verloor ze hem uit het oog, want daar was Onkeltje, die met zijn drukke levendige beweginkjes kwam aantrippelen en heel verbaasd keek dat zij hem kwam afhalen.
Toen de trein langzaam wegreed, zag ze nog even hoe de dokter uit de coupé keek, en zijn hoed heel diep voor haar afnam, en ze dacht, onderwijl ze den notaris allerlei antwoord en gaf, hoe het toch mogelijk was dat Anne Marie zoo'n hekel aan dien dokter had. Het was toch een feit dat hij zijn werk prachtig opvatte, en wat was hij in den laatsten tijd beleefd! Vroeger had hij altijd iets stroefs, hij was misschien een van die menschen die zich niet dadelijk geven. Net als Ilse, die ook zoo teruggetrokken kon zijn. Anne Marie be-



weerde altijd dat die twee wel een paar zouden worden. Of hij haar aardig zou vinden? Zij had ze nog zelden samen gezien, maar hij kwam er zeker wel dikwijls aan huis. De laatste keeren dat hij op Gerkestein kwam, was hij buitengewoon vriendelijk geweest. Als ze nu wegging zou Anne Marie hem moeten ontvangen.
Onderwijl vertelde ze den notaris, dat hare moeder het goed maakte en dat Anne Marie vroolijk was als altijd en dat zij gekomen was omdat zij graag een flink eind liep in deze heerlijke najaarslucht.
De notaris scheen erg in zijn schik. Hij praatte druk en opgewekt en wreef zich van tijd tot tijd de handen; en ze waren nog geen tien minuten op weg, of hij vertelde dat hij een brief van Mej. Rijnvelt had gehad over de sonnetten en schetsen, die Soeurette haar gestuurd had.
„Je hebt talent kind, en er zal nog heel wat van je te maken zijn. Juffrouw Rijnvelt gelooft dat je zeer zeker in die richting zult moeten doorgaan. Zij raadt je aan nog eenige literatuurlessen te nemen en je geheel op schrijven toe te leggen."
Soeurette stak nu haar arm door dien van den notaris en begon te vertellen van Mevrouw Steenbergen en hoe die gezegd had dat je eerst door de leerschool van het leven moest gaan, voordat je schrijven kon, en van haar eigen verlangen om iets nuttigs te gaan doen en van den brief dien I'se haar gebracht had.
Eerst wilde de notaris van niets hooren. Het was immers onmogelijk. Zij, Soeurette, die het zoo goed kon hebben, zij behoefde immers niets te gaan doen ; wat had zij er aan, zich in allerlei moeilijkheden te steken?
Maar Soeurette bleef volhouden en keek hem smeekend aan.
„De oogen van haar moeder!" doorflitste het zijne gedachte, en zijn overtuiging begon te wankelen.
„U moet toch toegeven Onkeltje, dat één dochter thuis voor moeder genoeg is. Trouwens, liet zij er eenigszins bitter op



volgen, het zou haar niets kunnen schelen als wij beiden weg waren. Zij zou misschien een oogenblik verwonderd kijken, maar dan was ze weer dadelijk tevreden. Ze is veel liever met Santje dan met ons."
De notaris keek haar even onderzoekend aan, toen zeide hij op zachten toon: „Kind, je moet altijd veel van haar
houden veel geven en niets verwachten; zij heeft
zooveel geleden als je wist, wat ze al doorgemaakt
heeft."
Soeurette antwoordde niet, en dacht, dat zij meer wist dan de notaris vermoedde.
Maar het was opmerkelijk hoe hij na dit punt in het gesprek, meer en meer op hare plannen inging.
Zelfs ging hij 's middags met haar mee naar het naburige dorp, om het aardige kinderhuis te bezichtigen en mevrouw van .Steggerda te bezoeken, die de nieuwe directrice zocht en de geheele inrichting bekostigde.
Zij vonden op het buiten een aardige oude dame, die dadelijk met buitengewone goedkeuring Soeurette monsterde. Dat was juist wat zij zoo lang reeds begeerd had: een meisje van beschaving aan het hoofd van haar kinderhuis te zien.
Al de bezwaren van den notaris wist zij weg te praten. De verantwoording zou voor Soeurette niet te zwaar zijn, want zij kwam er zelf geregeld een paar maal in de week; er was een uitstekende huishoudster, die reeds jaren lang het werk deed; er waren nooit meer dan twintig kinderen en Soeurette kon nog een tijd lang alles van de tegenwoordige directrice leeren. Deze had geen haast om heen te gaan, zij werd alleen te oud om het op den duur vol te houden. De bediening was verder ook uitstekend.
- Er was ook een salaris aan de betrekking verbonden. De notaris maakte tegenwerpingen maar Soeurette verklaarde heel kalm dat zij zeer gaarne wat verdienen wilde.



„Juist kind," verzekerde de oude dame. „Je bent iemand naar mijn hart, die eerlijk voor hare meening uitkomt. Ik bemerk dat mijn eerste indruk mij niet bedrogen heeft. Iemand die zijn eigen geld verdient, werkt met veel meer ijver en nauwgezetheid dan al die menschen die zoogenaamd uit philanthropie liefhebberen."
De notaris sprak nog van een ten goede komen aan de kas. maar mevrouw keek hem eenigszins hooghartig aan, en verzekerde hem dat het getal twintig uit beginsel was vastgesteld en niet door nood gedrongen.
Soeurette had plezier in die kleine oude dame, met haar zwarte oogen, die je zoo doordringend kon aankijken en die zelfs Onkeltje de baas was in het praten.
Op den terugweg schudde de notaris echter zijn hoofd en vond dat het toch geen pas gaf voor een freule Toll van Waveren. ♦
„Die zoo arm is als de mieren en van liefdadigheid moet leven!" — liet Soeurette zich ontvallen.
Verschrikt keek de kleine notaris op naar het lange knappe meisje, dat naast hem liep.
„Wat bedoel je ?" vroeg hij verbaasd.
„Wat u zoolang voor ons verborgen hebt gehouden" viel nu Soeurette bitter uit. „U wilde ons leven zoo glad en aangenaam mogelijk maken, maar alles wat geheim is, komt toch op zekeren dag uit. Ik had het u niet willen vertellen, maar ziedaar, ik flap het er uit omdat ik er dagelijks aan denk hoe verschrikkelijk het toch is, dat u zooveel hebt moeten opofferen en u zooveel ontzeggen en dat wij, als nuttelooze parasieten, genieten van wat niet van ons is."
Ze waren genaderd aan een kromming van den weg, waar een ruw houten bank op de scheidingslijn was geplaatst tusschen heide en grintweg. Men had er een prachtig vergezicht, al maakten nu de najaarsnevelen den horizon wazig.



De notaris was, zonder een woord te zeggen, op de bank gaan zitten en boorde met zijn stok gaten in het zand voor zijne voeten.
Soeurette was blijven staan, zij leunde tegen een alleenstaanden Amerikaanschen eik, die half ontbladerd was, en waaraan hier en daar nog een vermiljoen en oranjekleurig blad vlamde. Dom toch om zoo te spreken 1 Nu was Onkeltje boos, hij, die altijd zoo goed voor haar was! dacht ze.
Eindelijk keek de notaris op. ,,'k Weet niet" begon hij op zachten toon, „wie den treurigen moed heeft gehad je over dingen in te lichten waarvan je moeilijk iets begrijpen kunt.... Later, als je zelf meer van het leven verstaan hebt, zal je alles wel duidelijk worden.".... Het spreken scheen hem moeilijk te vallen, want telkens hield hij op en wachtte even.
Eindelijk zeide hij: „Het gebeurde eens heel lang geleden,
dat twee jonge menschen elkander lief hadden Heel
natuurlijk, nietwaar?" en hij schraapte zijn keel.
Soeurette knikte met het hoofd en zag hem nadenkend aan.
De ondergaande zon hulde den kleinen notaris in een geelgoud licht, zoodat hij er veel jonger uitzag dan anders. Hij keek niet naar haar op maar zag strak voor zich uit.
„Zij verkoos echter een ander boven hem, maar hij bleef trouw. Hij kon niet anders, zijn liefde had zijn geheele den-' ken en streven in beslag genomen. Toen hij door dien donkeren tijd heen was, ontdekte hij dat al het zelfzuchtige f uit zijn gevoel verdwenen was, en dat hij slechts geven wilde en niet ontvangen.... Zij was heel ongelukkig, en spoedig was er niemand anders dan hij die helpen kon. En hij hielp, en al helpende werd zijn smart minder, en zijn liefde heiliger. En alles wat van haar was, werd hem
dierbaar, alsof 't zijn eigen was en men kon hem geen
grooter verdriet aandoen, dan te zeggen dat het niet van



hem was en dat hij eigenlijk geen rechten had, hoegenaamd geen rechten."....
Soeurette zag hem zitten, het dikke kleine beweeglijke mannetje, dat ze van jongs af aan gekend had, en, nu de zon hem bestraalde, leek hij haar een held. Hij was nu weer opgestaan, want de zon ging onder en de koude nevel kwam over de heide opzetten, en als altijd dacht hij aan haar welzijn.
Zij schoof even haar arm door den zijnen, en bleef zoo doorloopen. Toen zeide zij: „Praat er maar niet meer over Onkeltje, ik zal er nooit meer iets over zeggen, wij zijn van jou, en jij bent van ons, en je hebt alle mogelijke rechten en als je beter vindt dat ik thuis blijf, schrijven wij het oude Mevrouwtje vandaag nog af." •
De notaris scheen echter in gedachten verzonken. Den ganschen langen weg zeide hij geen woord meer, alleen, toen ze vlak voor Gerkestein stonden, zeide hij, alsof ze het daar zooeven had gevraagd: „Je hebt groot gelijk, 't Is veel beter, om je leven nuttig te besteden. Voor Anne Marie zal ook wel gezorgd worden."
„Anne Mietje zorgt wel voor zichzelf!" klonk het vroolijk hem tegen, en nu zagen zij dat Anne Marie voor het hek op den uitkijk stond.
„Lieve menschen," riep ze uit, „wat heb ik lang op jullie moeten wachten, de thee is al wel meer dan een half uur klaar, ik heb jullie zooveel te vertellen, want je hebt geen idéé wat ik beleefd heb. Thuis was niemand dan de arme Michon en die deed niets dan haar treurige liedjes zingen en ik kon heelemaal niets aan haar kwijt."
Ze stak vroolijk haar arm door dien van den notaris en vervolgde: „Onkeltje, als wij jou toch niet hadden! Wat zouden we toch moeten doen? Je moet weten: ik heb een echten roman beleefd, en nu verheug ik er mij zóó op, dat je je gladde voorhoofd in rimpels trekt en je wenkbrauwen



fronst en je bril opzet, en heel streng tracht te kijken en een heeleboel wijsheid verkoopt over dingen waar je lieve hartje geen verstand van heeft."
„Anne Marie! Anne Marie !" vermaande de notaris, die bij hare eerste woorden een blos van genoegen op het gelaat had gekregen. Het was echter te donker om eikaars gezichten te onderscheiden en Anne Marie ratelde steeds door: „Als we nu gezellig aan de thee zitten, krijgen jullie het verhaal. Soeurette, ik verheug mij toch zoo op het gezicht dat je trekken zult."
Ze huppelde meer dan ze liep naar binnen en riep Soeurette nog toe zich met alles te haasten, want dat ze zich net voelde als een stoommachine, die op te hoogen druk stond.
Toen de notaris en Soeurette in de kamer kwamen, was het eerste dat zij zagen, een prachtige bouquet van de mooiste lelies die men zich denken kon.
Anne Marie was druk bezig met de thee en toen ze die rondgegeven had, vroeg ze, triomfantelijk op de lelies wijzende i „Nu, wat zeggen jullie ervan? Onkeltje, zet eerst je bril op, want anders maak je niets geen effect alg je straks boos zult moeten kijken, want ik voorspel je, je bent het aan je paedagogische principes verplicht mij flink onder handen te nemen."
De notaris schudde het hoofd en keek lachend naar het meisje dat nu op een laag stoeltje zat, vlak bij den open haard, waarin een paar blokjes hout lagen te smeulen, met de armen om haar beenen geslagen, — een toonbeeld van lieflijkheid en bevalligheid.
De lamp, die op de kleine tafel stond, belichtte haar sprekend gelaat, dat steeds van de een naar den ander keek.
„Eigenlijk is alles jullie schuld"'— begon ze — „wie laat nu een arm meisje, zooals ik, moederziel alleen op een wonderschoonen herfstmiddag als dezen. Je wilde mij niet mee



hebben, daar had ik al heel gauw alles van begrepen. Het was wel drie kwartier loopen waar je heen moest, nu, ik had ook lust in een langen tocht, ik spande Kokko in en reed een heel eind de bosschen in. Je weet het wel Soeurette, eerst ga je de hei over, als je aan het eind van het dorp bent op de kromming van den weg, en dan kom -je in de mooie bosschen. „Herinner je jé nog dat wij een tijd geleden het mooie, kleine kasteel ontdekt hebben, dat in het water ligt? Daar kom je aan, als je de bosschen door bent en weer op den straatweg komt. Toen hebben wij daar ook rondgeloopen. Weet je nog hoe we daar op de slotbrug zaten en ons voorstelden dat wij de slotjonkvrouwen waren, die uitkeken naar de ridders die uit den strijd kwamen?"
Soeurette knikte en viel haar in de rede: „De tuinmanswoning ligt ter zijde, en daar was het zieke meisje, dat voor, het raam lag, en met wie wij toen een poosje gepraat hebben."
„Juist, het zieke meisje was er nog en ik praatte weer een poosje met haar en de moeder kwam er ook bij. Ik liet Kokko, die zich den geheelen weg als een engel heeft gedragen, grazen op een grasveldje aan den overkant. „Ik vroeg haar, waarom het kasteel vandaag open was — het zag er in eens zoo bewoond uit."
„De jonker is vandaag over voor de jacht," zei de vrouw, „hij is den geheelen dag met mijn man er op uit, 't zal wel avond zijn eer ze terugkomen."
Een vuurroode blos bedekte bij deze woorden het gelaat van het jonge meisje en Soeurette legde onwillekeurig de hand op haar hart, alsof ze wilde zeggen: „wat zal er nu komen?" en de kleine notaris fronste de wenkbrauwen.
„Herinner je je nog Soeurette, dat we het 't kasteeltje van den boozen ridder noemden ?" zoo ging de stem verder, bij den open haard. Anne Marie keek nu niet meer naar den



overkant, waar hare toehoorders zaten, maar staarde strak voor zich uit. „Wij vonden het zoo verkeerd van hem, dat hij het gras op het oprijplein, tusschen de steenen, liet groeien en den boel zoo verwaarloosde. Maar we wisten niets van hem af. Nietwaar? dan beoordeel je de menschen altijd verkeerd. Zijn kassen zijn prachtig in orde, met de mooiste bloemen, dat verzeker ik je. Ik vroeg aan de tuinvrouw, of het kasteel van binnen mooi was. „Zij bood mij dadelijk aan, het mij te laten zien:
„De jonker zal het best goed vinden" — zeide ze — „want uwe familie is genoeg bekend, 't Is meest oude rommel en familieportretten."
Maar o, lieve schatten, als jullie dat nu eens gezien hadden ! Louter antieke dingen in de groote ridderzaal, niets dan oude portretten, je had er abdissen uit de 17de eeuw bij, met vrome, bleeke gezichten en gevouwen handen, ridders in volle wapenrusting en dames in zijden gewaden en fluweelen mantels, oude kasten en antieke klokken en gebeeldhouwde eiken bidstoeltjes uit de middeleeuwen. Terwijl ik dat alles zoo bekijk, zegt de tuinvrouw op eens: „Loop u maar verder alleen rond, want ik bèn met het eten voor den jonker bezig, stel u eens voor, dat het aanbrandde! Ik kom dadelijk wel terug."
„Ik dwaalde door de kamers, bekeek de grappige, ouderwetsche bedden met hun sombere, damasten gordijnen en was eindelijk aangeland in een kleine kamer. Soeurette, — en nu keek ze weer naar den kant van hare zuster — „en wat denk je dat daar stond? een spinet. Een ouderwetsch spinet, zoo een waarop onze overgrootmoeder speelde. Ik tokkelde er op, 't was wel een beetje valsch, maar ik kon niet nalaten, even een van moeders Fransche liedjes te zingen. Daar gaat de deur open, ik kijk nieti op, denkende dat het de tuinvrouw is en ik roep: „Zeg, je moet aan je jonker eens zeg-



gen dat hij dit mooie oude spinet moet laten stemmen."
„Ik had bijna een gil gegeven, toen ik een mannenstem hoorde zeggen: „Uw wensch zal voor mij een bevel zijn." Ik keek uit het raam, het doorflitste als een bliksemstraal mijn hoofd, of ik uit het raam zou springen en zoo verdwijnen, dan wel op de een of andere manier in den grond zou kunnen zinken. Maar je weet, Soeurette, ik ben nooit mijn hoofd kwijt. — Weet je nog dien middag, toen wij ons zoo bespottelijk hadden opgetuigd en je vriend, de dokter, in eens binnenkwam? — Nu, ik stond op, maakte een onberispelijke buiging en stamelde : „Op heeterdaad betrapt Jonker, maak u maar procesverbaal op wegens inbraak."
„Hij kwam echter naderbij, excuseerde zich wegens zijn toilet en vroeg op ernstigen toon: „Mag ik mij even voorstellen? — Godert van Ulckenhoven."
De kleine notaris scheen het niet langer te kunnen uithouden, hij was opgestaan, ging nu vlak bij het vuur staan, zijn handen in beide zakken, de beenen iets uit elkaar, en op Anne Marie neerziende vroeg hij op een toon, strenger dan zij ooit van hem gehoord had: „En mag ik weten, wat mijn nichtje daarop geantwoord heeft?"
„Zeker mag je dat, Onkeltje, zie je wel, dat de rimpeltjes in je voorhoofd er al zijn? Met zulke booze oogen heb je mij nog nooit aangekeken; en het naarste van het geval is i je zult moeten blijven boos kijken, want ik heb geen spijt van 't geval. Wat ik gedaan heb?" — ging ze voort, lachend tot hem opziende. — „Net, wat ieder ander mensch doet, als een ander zich aan hem voorstelt: Ik maakte weer een buiging en lispelde toen heel deemoedig: „Anne Marie Toll van Waveren," en toen hebben we ons beiden als schoolkinderen aangesteld en eens flink uitgelachen."
„En toen?" herhaalde Soeurette.
„Ja, wat toen ? We hebben toen een heeleboel gepraat, ik,



voor het spinet zittend en hij er tegen aangeleund. Hij heeft mij de geschiedenis ervan verteld."
„Zeker toch niet alleen van het spinet?" bromde de notaris.
„Natuurlijk niet Onkeltje, je bent toch heusch ongeduldig, van het spinet kwamen we op de wederzijdsche levensgeschiedenissen."
Toen, zich opeens tot haar zuster wendende: „Nu weet ik, waarom hij zooveel weg is en het gras tusschen de steenen laat groeien, ik zal jullie zijn heele verhaal nu maar besparen; je moet ook niet denken dat we daar al dien tijd in dat boudoir bleven zitten. Na de eerste lachbui stond ik dadelijk op, en verzekerde hem dat ik erg veel haast had naar huis te komen, omdat het zoo vroeg donker werd en het met de straatverlichting op onze wandelwegen al heel slecht gesteld was, en dat ik dan liever later met mijn zuster nog eens terugkwam, om alles te zien." „Dat is toch alles naar je hart gesproken Onkeltje, is het niet?"
De notaris bromde zoowat tusschen de tanden en liep nu onrustig heen en weer in de kamer.
„En toen heeft hij mij thuis gebracht, hier tot aan het hek, hij, met zijn paard aan de hand en ik in de ezelkar. Kokko heeft gelukkig geen kuren gehad. Hij schaamde zich zeker voor het paard. En toen heb ik alles van hem gehoord."
„En die bloemen ?" vroeg nu Soeurette.
„Die bloemen waren in het karretje, zonder dat ik eigenlijk weet hoe ze erin gekomen zijn. Vóór mijn vertrek heb ik nog even in de kassen gekeken, omdat hij zeide dat alles zoo prachtig in bloei stond. De tuinvrouw keek mij na met een veelbeteekenenden lach, zij was zeker blij dat alles zoo goed was afgeloopen en zij geen berisping had gekregen. Ik heb hem nog een paar maal verzekerd dat het mijn schuld was en niet de hare, maar hij beweerde dat er van geen



schuld sprake was, alleen van een groot geluk." Anne Marie had bij deze woorden weer een vuurroode kleur gekregen, en zij stond haastig op om thee te schenken.
De notaris liep nog steeds op en neer en Soeurette, nieuwsgierig geworden, stelde allerlei vragen.
„Hoe ziet hij er uit?"
„Lang en knap" hoorde men van af de theetafel. „Blond of donker?"
„Heel donker en erg van de zon verbrand; hij is altijd veel in het buitenland geweest, en houdt van sport, bergen beklimmen en skiloopen en weet ik wat al meer."
„Een nietsdoener!" bromde de notaris.
„Ja maar" — verzekerde het meisje, hem zijn kopje thee voorhoudende — „hij gaat nu aan den gang, hij is voorgoed in het land teruggekomen. „Hij gaat van den winter op de secretarie en zal het geheele huis weer bewoonbaar laten maken."
De notaris was weer gaan zitten en dronk nu met langzame slokjes zijn kopje thee uit.
Anne Marie keek met een gelukkigen glimlach in het vuur, en Soeurette staarde nog steeds verbaasd haar zuster aan, verlangend samen naar boven te kunnen gaan, om nog meer van alles te hooren.
„En wat is nu het eind van de geschiedenis?" vroeg de notaris op eens.
„Onkeltje, er is geen eind aan, 't is alleen maar een begin," verzekerde Anne Marie, met een schalkschen blik hem aankijkende.
„Ja, ja, houd je nu maar niet alsof je mij niet begrijpt, je kunt nu wel zeggen dat ik geen verstand van die zaken heb, maar ik ben toch van plan een begin een begin te laten blijven, als ik bemerk dat het niet naar mijn zin gaat."
Onkeltje



De notaris sprak nog steeds op ongeduldigen toon, en het was hem aan te zien dat hij niets in zijn schik was over het gebeurde.
„Het is ook niet goed dat jullie zoo alleen rondloopen hier in "den omtrek" ging hij voort. „Wie weet wat voor dingen er nog meer kunnen gebeuren.... Is het jullie gewoonte in onbewoonde huizen door te dringen?" vroeg hij op onrustigen toon, Soeurette aankijkende.
De beide meisjes barstten nu in een schaterlach uit en Anne Marie danste van plezier door de kamer.
„Een gouvernante, Onkeltje! Een gouvernante om met z'n drieën door de bosschen te wandelen. Waarom neem je zelf niet je ontslag, wij beloven je dan hierbij plechtig, dat wij nooit zonder jou een stap buiten de plaats zullen zetten."
Soeurette stelde den notaris echter gerust, en verzekerde hem dat in den geheelen omtrek geen onbewoonde huizen waren, slechts dit oude kasteeltje. Zij hadden een paar keer met de aardige tuinvrouw gepraat, en ook het zieke meisje eens opgezocht. U behoeft zich in 't geheel niet ongerust te maken, er is immers niets gebeurd. Anne Marie is dadelijk naar huis gegaan en zij gaat, nu het kasteel bewoond is, natuurlijk dien kant niet meer uit."
Toen zij echter boven waren in haar eigen kamer zeide Anne Marie opeens:
„Er is vandaag wel een heeleboel gebeurd, je zult zien dat" hij hier gauw een bezoek komt brengen, dat geloof ik vast."
„Maar als Onkeltje niet thuis is, en ik ben weg, zal je hem niet kunnen ontvangen," antwoordde Soeurette op vasten toon.
„Ja maar, hij zal ook wel zorgen dat hij een bezoek brengt als" hij weet dat Onkeltje er is, dat begrijp je toch ook wel ?" en Anne Marie neuriede een vroolijk liedje.



De kleine notaris was aan tafel bepaald uit zijn humeur. Hij antwoordde slechts met korte zinnetjes op al de vroolijke opmerkingen van de beide meisjes. Anne Marie scheen het in 't geheel niet te bemerken, het was alsof zij nog uitgelatener was dan anders, en zelfs de vermanende blik van Soeurette hield haar niet in toom.



hoofdstuk vii. Het kinderhuis „Welgelegen".
Welgelegen, Woensdag^ —.
Liefste Anne Mietje.
1 Ju ben ik al bijna drie heele dagen hier, en ik heb het I^Ü gevoel, alsof ik je folio vellen zal moeten schrijven, I voordat ik je alles verteld heb. Gelukkig dat wij elkaar ' ééns in de week zullen zien, maar ik kan zoolang niet wachten om je alles te vertellen..
Mevrouw van Steggerda ontving Onkeltje en mij in mijn nieuwe zitkamer. Je zult er van opkijken, zoo aardig ze die ingericht heeft. Onkeltje had niet veel tijdmaar kon niet nalaten mevrouw nog eens goed op het hart te drukken toch goed voor mij te zorgen. Mevrouw antwoordde op haar eigenaardige, afgemeten manier: „U kunt er verzekerd van zijn, dat uw nichtje zich hier niet zal overwerken." Nu, dat behoef ik dan ook zeker niet. Ik zal je straks alles van mijn dagindeeling vertellen, maar eerst over de kinderen.
Je weet niet, Anne Mietje, wat een aardig gezicht het is ze aan tafel te zien zitten. Ze zijn allen ongeveer van denzelfden leeftijd, bijna 10 jaar. Zij hebben kleine, stijf gevlochten vlechtstaartjes, ieder twee, de kleur variëert van zwart tot rood. Één meisje is echter 15, die heeft groote donkere oogen en



een heel bleek gezicht, ze heeft geen vlechtjes meer, maar het haar is in een klein knoedeltje gefrommeld. Ze is de eenige die niet gelukkig kijkt, en ze heet nog wel Aurora, maar de juffrouwen hebben er „Roortje" van gemaakt. Dan zijn er nog drie kleine snoeperige jongens van 5 jaar, dikke ventjes met bolle wangen, die gaan nog niet naar school. Eiken morgen komt een ouderwetsche tentwagen van het huis tien van de meisjes halen om ze naar school te brengen. Zij kunnen er net in, een mag op den bok zitten en voor die is het een feestdag en dat gaat strikt eerlijk naar leeftijd. Juffrouw Liesje en juffrouw Treesje brengen ze om de beurt naar school, 't Zijn beiden aardige meisjes, die juffrouwen, ze zijn vriendelijk en lief voor me. Ik vond het eerst erg naar, dat de oude directrice ziek was geworden en naar huis moest, nu weet ik heelemaal niet hoe je kijken moet, als je wat zegt, en of je strenge oogen moet opzetten of niet. Mevrouw zal nu geregeld defPeersten tijd eiken dag komen, 't is verhuend zoo'n plezier ze in haar inrichting heeft. De kinderen*" Wijven hier den geheelen winter tot aan het voorjaar», dan komen er weer nieuwe kinderen. Als ze echter niet genoeg» aangesterkt zijn, blijven ze nog langer. Vier meisjes gaan niet naar school, die moeten thuis handwerken en wat leeren.
Juffrouw Treesje doet meteen de huishouding en behalve Roortje, die zooveel als kindermeisje is, zijn er nog twee dienstmeisjes uit het dorp. 's Morgens moet ik aan het ontbijt een korte godsdienst oefening leiden. Ik heb er eerst vreeselijk tegen opgezien, maar den tweeden morgen ging het al veel beter dan den eersten. Mevrouw heeft mij een mooi boekje gegeven, waaruit ik nu het gedeelte uit den Bijbel kan voorlëzen.
Roortje zeide vanmorgen op snibbigen toon tot een ander meisje: „Je kan zien dat ze het niet gewend is." Ik hoorde



het juist, legde mijn hand even op haar schouder en zeide: „Maar alles went, vriendelijk kijken ook."
Ze keek me met zoo'n boos gezicht aan, dat ik er even van schrok. Misschien was het ook niet verstandig dat te zeggen.
De andere kinderen houden gelukkig allemaal van me, ten minste, ze zijn allen even aardig, 's Avonds ga ik elk kind goeden nacht zeggen, als ze allen in de verschillende kamers in hun bedjes liggen, en doe dan meteen het licht uit.
Den eersten avond ging ik Roortje ook goeden nacht zeggen, die vlak bij mij slaapt in een klein kamertje, maar zij kroop heelemaal onder de dekens, zoodat ik haar niet weer kon vinden.
De juffrouwen zeggen dat zij altijd zoo'n vreemd, moeilijk kind is geweest, ze is al 5 jaar hier, en als ze wat ouder is zal Mevrouw zien haar in een goeden dienst te krijgen.
De vier meisjes, die niet naar school gaan, zijn heel zwak, ze moeten 's morgens langer in bed blijven en 's middags liggen ze, bij mooi weer, in de veranda in een ligstoel, anders met open ramen in een groote kamer. Dan lees ik ze wat voor of vertel haar wat, en dat vinden ze heerlijk.
Ik heb ook een gezellige slaapkamer, kom maar eens gauw kijken; als je met het ezelkarretje komt, kun je best den binnenweg door de bosschen nemen. Heb je al iets gemerkt van je nieuwen buurman? Ik hoop maar voor Onkeltje van niet, hij keek zoo bezorgd.
Een zoen van Seeurette.
P. S. Ilse Steenbergen is mij straks een bezoek komen brengen. Mevrouw van Steggerda had haar eerst gevraagd om hier te komen, nu kwam ze eens kijken hoe het hier was. Ik vind niet dat ze er erg goed uitziet, ze vroeg, of de dokter hier eiken dag kwam. Ik zeide: „Welke dokter?" want ik heb hier nog niemand gezien. Toen kreeg ze een vreeselijke kleur



en vroeg, of de meisjes dan niet erg ziek waren. Ik liet haar even om het hoekje kijken, waar juist mijn zieke viertal lag te schateren van 't lachen. Juist de vier die het zwakst zijn hebben de roodste wangen.
Gerkestein, Donderdagavond, 9 uur. Mijn liefste Soeurette.
Was ik nu maar één dag later naar je toe gegaan; of neen, 't is eigenlijk wel goed zoo, nietwaar, nu heb ik rustig geluisterd naar al je verhalen, ik heb je kindertjes bewonderd, de zieke en de gezonde, ik heb de juffrouwen vriendelijk toegesproken, zooals het aan de zuster van een voorbeeldige directrice eener volmaakte inrichting past, heb in je kamer thee gedronken als een mak schaap en ik heb mij goed gehouden en je telkens verzekerd, dat ik het zoo begrijpen kon dat je zoo gelukkig bent en dat het net iets voor jou was, en dat je het nergens beter had kunnen treffert. Toen mevrouw van Steggerda binnenkwam, heb ik mijn eerbiedigste buiging gemaakt, en met een zuurzoet gezicht al de loftuitingen op jou zitten aanhooren. Maar Soeuretje, toen ik eindelijk weer thuiskwam en in de oprijlaan Michon voor me uit zag zweven in de verte, ons arm moedertje, toen ben ik languit op mijn bed gaan liggen en ik heb gehuild zooals ik het nog nooit in mijn leven had gedaan.
Ik voelde mij zoo alleen, Soeuretje, met niemand dan de arme Michon, die nog meer in zich zelf gekeerd is dan ooit | te voren, en ik was zoo diep gekrenkt, dat jij zoo gelukkig kon zijn zonder mij, het was net alsof ik je heelemaal verloren had. Jij een deugdzame, verstandige, volmaakte directrice en ik maar zoo'n arm, dwaas, ondeugend meisjè. — Ik



voelde mij niet eens thuis bij jullie, ik vond alles zoo koud en zoo hygiënisch, en zoo braaf. De muren, die je met zoo'n trots aanwees, omdat men ze afzeepen kan, had ik wel vol willen hangen met platen en ik had wel overal dikke tapijten willen neerleggen en mooie, stevige, dikke gordijnen willen ophangen. Wat zijn we toch verschillend, en hoe komt het toch ? Waarom heb je mij ook zoo alleen gelaten? De eenige, die ik aardig vond, was de stoute Aurora met de mooie oogen — die, toen niemand het zag,* haar vuist balde tegen juffrouw Treesje. Ik was gisterenavond zoo verdrietig en ontmoedigd en zoo eenzaam en ik voelde mij zoo verongelijkt door jou, dat ik nog niet begrijp hoe ik 's avonds zoo gauw in slaap ben gekomen. — Maar, let wel, dat was alles gisteravond.
Vandaag schijnt de zon, vandaag doet zelfs de storm, die om het huis giert, mij goed. Onkeltje zit, terwijl ik je schrijf, tegenover mij thee te drinken. Hij kijkt heel nadenkend en staart in het vuur, zijn kleine, dikke, ronde handen heeft hij gevouwen op zijn vest. Af en toe zucht hij eens, zijn wangetjes zijn rooder dan ooit, hij blijft gelukkig vannacht logeeren, want hij vindt dat met zoo'n storm één man op Gerkestein niet genoeg is.
Ik zal je eens gauw vertellen, wat Onkeltje heeft. Maar eerst over vanmorgen, want het was een dag van veel emotie.
Vanmorgen kwam jouw dokter. Het was de dag dat hij Michon bezoeken moest. Ik heb altijd zoo met hem te doen, dat ik nu voortaan met hem spreken moet.
Onbeweeglijk en koel-voornaam zat hij in de voorkamer, ik kwam aanhollen — van buiten weet je — want de wilde windvlagen waren al te verrukkelijk, en ik had juist een jacht met Barry gehouden, en daar kwam ik aan, de haren wapperden om mijn hoofd, met den hond luid blaffend achter mij aan. Ik had moeite in eens weer heel plechtig te vragen, of hij vond dat er iets bijzonders met Michon was.



Ik zeide dan ook niets, maar keek hem alleen lachende aan.
Hij vergat ook 't verdere en, Soeuretje, denk eens, hij vroeg zoo maar pardoes naar jou.
Hoe of je het maakte, hoe of je het had, of je er je in schikken kon, of je het goed met Mevrouw Van Steggerda had, etc.
En ik vertelde van alles en hij vergat hoe langer hoe meer zijn ambtsgezicht, hij lachte hardop, schaterlachte zelfs een oogenblik, ik vertel je niet eens meer wat ik allemaal gezegd heb, toen was hij net een groote jongen, maar heel gauw schrikte hij van zijn losheid. Hij ging in eens weer heel recht zitten, zette het ambtsgezicht weer en sprak over: „Mevrouw uw moeder" en wijdde bij het heengaan uit over de voortreffelijkheden van „de freule uw zuster", die het zoo maar aandurft, die zoo goed met Mevr. Van Steggerda kan opschieten etc. etc.
Toen ik de deur achter hem sloot, heb ik net gedaan als Roortje achter den rug van juffrouw Treesje deed 
Maar nu komt het mooiste. Vóór de koffie kwam Onkeltje, wij gingen 's middags een gezellige wandeling maken door de bosschen en toen wij om vier uur terugkwamen, wie denk
je dat daar juist voor het huis van zijn paard afsteeg ? 
Nu, je kunt het wel raden, niet? — Mijn ridder van den Ulckenstein!
Hij heeft onberispelijke, beleefde manieren en stelde zich aan Onkeltje voor, die keek nu wel als een boer die kiespijn heeft, maar hij noodigde hem toch uit binnen te komen. Denk eens aan, Soeuretje, daar zat hij nu - en hij bleef tot halfzes, en heeft ons beiden uitgenoodigd morgen zijn kasteeltje te komen zien. Hij heeft een tante te logeeren en vond het zoo'n mooie gelegenheid, daar er nu een gastvrouw was.
Onkeltje had geen lust, hij trachtte allerlei uitvluchten te maken, maar het ging niet. Hij was net als een vlieg in het net van een spin, hij kon er niet uitkomen. Alles werd zoo



aanlokkelijk voorgesteld, het zou bepaald onbeleefd geweest zijn er voor te bedanken. Godert heeft zoo'n beslisten trek om zijn mond, daaruit kan je zien dat hij een vasten wil heeft, en zich niet gauw uit het veld laat slaan. Je moet niet denken dat ik hem Godert noem, ik vind het maar zoo'n mooien naam, en noem hem zoo voor me zelf.
Onkeltje maakte nog verontschuldigingen over zijn brutaal nichtje, maar Godert zeide niets, hij keek me maar alleen aan •en, Soeuretje, ik, die anders heelemaal niet verlegen ben, ik voelde me als een meisje dat geen tien kantellen. Wat denk je; kijken de menschen elkaar meer zoo aan ?
Hij behandelt mij, alsof ik een heilige ben die van haar voetstuk is afgedaald en nu in de wereld rondloopt en kopjes thee inschenkt en inbraak pleegt in onbewoonde kasteden. Alleen, mijn hand heeft hij bij het heengaan heelemaal niet eerbiedig gedrukt, 't was zelfs bijna te hard voor jouw AnneTnietje. Ik dacht vroeger dat alleen Ilse Steenbergen een specialiste was in het kleur krijgen maar, Soeuretje, ik heb er tegenwoordig ook last van, hoe vind je het?
Toen hij weg was, heeft Onkeltje erg tegen me gepreekt, ik zat op mijn geliefkoosd vachtje aan zijn voeten en ik heb wel vijfmaal de rimpels uit zijn voorhoofd moeten strijken. Ik vertel je maar niet wat hij allemaal gezegd heeft. Onkeltje is vast niet goed ingelicht en houdt nu eenmaal zooveel van ons, dat eigenlijk niemand goed genoeg voor ons is.
Aan het eten was hij bepaald brommig en nu zucht hij nog. Hoe kan hij toch, want na vandaag komt morgen!
Morgen? ....
Dag Soeuretje, als ik ooit trouw, neem ik Roortje als dienstbode er bij, ze is bepaald een verwante ziel.
Je eigen Annemietje.



Welo.eleo.en, Vrijdagavond. Mijn beste Annemietje.
Ik heb je brief zooeven gekregen, en den ganschen dag had ik het gevoel alsof ik je dadelijk schrijven moest. Ik voelde mij zoo schuldig, dat ik je verlaten had. Nu doe je misschien wel allerlei dwaze dingen, waarvan je later verschrikkelijke spijt zult hebben.
Als ik nu maar bij je was kon ik je waarschuwen. Ik heb zooveel tusschen de regels doorgelezen, en ik ben zoo bang dat jij, die zoo onervaren bent en zoo weinig van 't leven afweet, een stap zult doen die je later berouwen zal.
Wat weet je nu van dien Qodert af ? Hoe kon hij nu zoo oud worden als hij is, en niets uitgevoerd hebben tot het welzijn van zijn medemenschen? Geloof jij, dat, als je werkelijk een Christen bent, je het dan zou kunnen uithouden, nooit in de kerk te komen ?
Als hij kwam, zou hij Ds. Steenbergen hooren, en je weet zelf, hoe die preekt als niemand anders. Dat mis ik toch wel heel erg hier, dat ik nu naar het andere dorp in de kerk ga, ik zou veel liever bij jullie komen. Verleden sprak ik er Mevrouw van Steggerda over, maar zij antwoordde op drogen toon, dat het behoorlijk en wellevend was te kerk te gaan in de plaats waar je woont, en dat God aan geen mensch was gebonden om mij een zegen te geven.
Nu, daar was niet veel op te antwoorden. Maar als jij trouwt, nietwaar, dan moet het toch met iemand zijn die denkt als wij over de dingen. Ik zou het zoo vreeselijk vinden, als er iets was, dat niet goed was. Je begrijpt toch wel, dat Onkeltje ergens over zucht en dat er natuurlijk wel iets is waarover hij rimpels in zijn voorhoofd trekt



Mijn brief komt, jammer genoeg, veel te Iaat, je bent al naar den Ulckenstein geweest, schrijf mij er toch dadelijk alles van. — Stel je voor, ik heb mij vandaag tamelijk diep gesneden met de broodmachine. Juffrouw Treesje snijdt altijd brood, maar ik wilde het zoo gaarne ook eens doen, en voordat ik het wist had ik een diepe snede in mijn hand.
Vanmiddag kwam dokter van Hoogsteden naar onze zieke kindertjes kijken. Zij houden allemaal dol van hem, voor ieder van hen had hij wat meegebracht. Het was grappig zoo bezorgd als hij was over mijn hand, hij heeft ze heelemaal weer oververbonden. Hoe kon je nu zeggen dat hij stijf en vormelijk is ? 't Lijkt er niets op, dan moet je hem hier zien. Hij stoeide met de kleine jongens, en had voor ieder een vriendelijk woord. Hij kent zelfs al de namen van de kinders, iets, waar ik nu nog zelfs moeite mee heb. Zelfs Roortje was vriendelijk tegen hem, waar ik mij vreeselijk over verbaasde.
Hoe kan je toch zeggen dat ze een verwante ziel van je is ? Vanmiddag, toen ze den dokter iets moest aangeven terwijl hij mijn hand verbond, keek ze mij aan met den blik van een tijger. Waarom ? vraag ik je, ik heb haar nooit iets misdaan, ik ben juist altijd heel vriendelijk tegen haar.
Toen de dokter wegging, zeide hij dat hij weer spoedig eens terug zou komen om naar de kinderen te zien, dat hij zoo tevreden over alles was, en hij heeft heel gezellig een kopje thee bij mij gedronken in de zitkamer.
Wist je, dat hij Kokko in stilte voor ons gedresseerd heeft ? Daarom gedraagt deze zich nu zoo voorbeeldig. Wist je ook, dat hij zooveel van muziek en van kunst houdt? Hij heeft het soms erg eenzaam 's avonds, als zijn werk is afgeloopen. Vroeger ging hij dikwijls naar de Steenbergens, tegenwoordig zooveel niet meer. Zou er iets tusschen hem en Ilse bestaan?
Nu, schrijf mij zoo gauw mogelijk hoe je het vandaag gehad



hebt en dan tot den volgenden Donderdag, dan zien wij elkaar gelukkig weer en kunnen alles nog eens mondeling herhalen. In groote haast
je eigen Soeurette. Gerkestein.
Soeuretje.
Toen ik thuis kwam vond ik je brief, en nu ga ik niet naar bed voordat ik je alles rustig verteld heb. Als je eens wist hoe ik je mis, nu heb ik niemand aan wie ik mijn hart kan luchten. Michon zat vreeselijk te huilen, toen ik thuis kwam, Santje zegt dat zij veel droeviger is dan vroeger, en dat die vlagen telkens weer terugkomen. Jouw dokter kan er toch maar niets aan doen. Nu, dan is het eenige dat ik doen kan, mijn hart op papier te luchten.
Onkeltje en ik gingen met den ezelwagen erheen. Onkeltje zat als een zoete jongen achterin en zei niet veel, maar langzamerhand ontdooide hij toch, want wie kon nu zwijgen op zoo'n wonderschoonen zonnigen dag?
Wat denkt die dokter toch wel, dat hij Kokko heeft getemd ? Niets er van hoor, de wijze opvoedkundige en oordeelkundige behandeling van je zuster heeft het beest zoo ver gebracht 1
Wij werden echt deftig ontvangen, de knecht hielp ons uitstappen en een tuinjongen moest Kokko vasthouden, net alsof het een woeste Arabische hengst was.
Hij zag er juist niet op zijn voordeeligst uit, liet zijn ooren hangen en boog zijn kop diep door. Ik had den ouden Steven net zoo lang geplaagd totdat hij hem eens flink roskamde. Er was niemand van de bewoners te zien, schijnbaar ten minste, want toen ik opkeek naar de ramen, zag ik juist



hoe Godert met uitgerekten hals stond te kijken, hoe wij uitstapten.
Wij werden ontvangen door een aardige, oude tante. Zoo'n tante met een wit sjaaltje om, zoo'n klein, fijn menschje met koele grijze onderzoekende oogjes.
Ze scheen niet getrouwd te zijn en een poosje hier gekomen om Godert gezelschap te houden.
Ze maakte een grappige, ouderwetsche buiging voor Onkeltje, en mij pakte ze dadelijk de beide handen beet, keek mij onderzoekend aan en zeide op tevreden toon: „Zoo, zoo, kindje, blij dat ik je zie, we zijn heelemaal niet vreemd voor elkaar, want ik heb je vroeger als baby dikwijls gezien."
Ze vroeg naar Michon, en naar jou, ze vertelde in één adem hoe ze er tegen opgezien had, hier in den laten herfst te komen, dat ze zoo prettig in de stad woonde, dat zij zoo tegen de eenzaamheid opzag en dat zij zoo blij was geweest, toen zij hoorde dat wij in de buurt waren. „Je moet haar maar toestaan, notaris, dat ze mij nu en dan komt opzoeken. Als het zulk guur weer is, kom ik nooit uit, vandaag is het een uitzondering en voor den tijd van 't jaar ongeloofelijk." Als haar neef dan ook niet aangeboden had, te zorgen dat er in de meeste kamers vulkachels waren, zou ze nooit gekomen zijn. Het was vreeselijk warm in de kamer, maar ze scheen het nog koud te hebben, te oordeelen naar het doekje, dat ze nu en dan huiverend om zich heen trok. Terwijl ze praatte, zette ze thee en rinkelde met kopjes en lepeltjes. Je kunt het je wel voorstellen, ook, hoe Onkeltje zat te luisteren, de dikke handjes gevouwen, terwijl zijn grijze bolletje nu en dan eens knikte. Hij was echt opgeborgen, want toen Godert binnenkwam en het gesprek meer algemeen werd, zeide de tante op eens: „Je moest haar toch even de kassen laten zien, Godert, 't is haast onbegrijpelijk, welke mooie bloemen we in dezen tijd van 't jaar nog hebben. Ik durf niet te gaan,



maar Mijnheer Van Meeteren houdt mij wel gezelschap."
Nu, we lieten het ons geen tweemaal zeggen, we zijn echter heelemaal niet in de kassen geweest, liepen maar een beetje op het buiten.
Godert vertelde van allerlei, en ik had ook zoo'n boel te zeggen.
Ik kan het je niet alles uitleggen, Soeuretje, ik geloof voor 't eerst van mijn leven, dat er dingen zijn, waarover zelfs je zusje Flapuit niets te zeggen heeft. Telkens wil ik iets neerschrijven, maar dan krab ik het weer uit, zooals je aan al deze doorgeschrapte regels kunt zien. Je hebt geschreven dat hij niets heeft uitgevoerd, maar ik vertelde je toch dat hij druk aan 't werk is gegaan? Je zei ook, dat hij nooit in de kerk kwam, maar hij komt Zondag. Als het niet koud is zal zijn tante ook wel komen, die gaat graag, als zij maar eventjes kan. Ik geloof vast, dat hij van me houdt. Ik vond het eerst zoo naar dat je weggegaan was, Soeuretje, maar nu ben ik er blij om. Want als je niet weggegaan was, waren wij misschien samen naar het kasteeltje gegaan, en dan had hij jou ook gezien, en dan had hij nooit meer naar de luchthartige Annemietje gekeken, dat begrijp ik best. Zoo zie je nu weer, dat het voor mij misschien nog ten beste is geschikt. Nu zal je wel je wenkbrauwen hoog optrekken, en je oogen vonken doen schieten, net als de poes als zij boos is, en zeggen dat jij van jouw kant in 't geheel niet om zoo iemand zou geven, dat wil ik best gelooven, maar dat zou mij niet geholpen hebben. Is het niet steeds zoo geweest, dat het altijd Soeurette was die het meest in ieders smaak viel?
Alleen tante Versteynen houdt meer van mij, ze schreef me nog pas, of ik een heele poos kwam logeeren. Maar je begrijpt wel, ik ga niet, nu ga ik zéker niet. Maar ik weet heusch niet wat ik zal moeten zeggen. Maar nu ben ik geheel afgedwaald van mijn onderwerp.



We liepen dan samen door het buiten. Hij is even groot als ik, — tusschen twee haakjes. — Na een poosje zeide ik, dat we weer naar binnen moesten, want dat Onkeltje niet van plan was zoo'n lange visite te maken.
Vlak voor de stoep van het huis keek hij mij ineens heel ernstig aan, en vroeg toen: „Zoudt u het goed vinden, als ik aan uw oom vroeg of ik nu en dan een visite mag komen brengen op Gerkestein?" Mijn hart klopte toch zóó, ik was bijna bang dat hij 't hooren zou. En toen ik heel zachtjes «ja" zeide, heeft hij eventjes heel stevig mijn hand gedrukt.
Het pijnlijkste was, toen wij binnenkwamen, dat de tante dadelijk vroeg hoe ik de kassen wel vond.
Toen ik in mijn verlegenheid niet onmiddellijk antwoordde, praatte zij er al weer dadelijk over heen. Maar Onkeltje is slim, die keek mij zeer achterdochtig aan.
Wij wandelden naar huis, want het was te vochtig en te koel geworden om in het ezelkarretje te zitten. Ik had den ezel aan de hand willen nemen, zooals ik zoo dikwijls doe, maar •Godert wilde er niet van hooren, morgen zou hij thuisgebracht worden, en Godert zou voor hem zorgen alsof het een van de duurste renpaarden was.
Op den terugweg hebben Onkeltje en ik niet veel gezegd. 9k weet niet of hij een beetje boos was, dan of hij vond dat ik niet weg had moeten gaan. En ik, die altijd praat en praten kan, had zooveel om over te denken.
Soeurette, nu heb ik je alles verteld als ik nu bij je kom, heb je dan even tijd voor mij ? Is je hoofd dan niet zóó vol met allerlei belangen van de kinderen en de juffrouwen dat je eens rustig naar mij zou kunnen luisteren? Eventjes maar, Soeuretje, denk, dat ik niemand heb om mijn hart aan uit te storten.
Je liefhebbende
Anne Marie.



Welgelegen, Zondagavond. Mijn lieve Anne Mietje.
Wat was het heerlijk, verleden middag zoo rustig even met elkaar te kunnen babbelen. Je begrijpt hoeveel belang ik in alles stel. Ik zou het zoo heerlijk voor je vinden, als alles gebeuren kon wat werkelijk goed voor je is. Ik moet je nog even schrijven, dat het mij zoo speet dat de dokter ons zoo spoedig stoorde. Maar je begrijpt wel, ik kon hem niet zoo maar wegsturen. We hebben allerlei plannen voor St. Nicolaas en Kerstfeest en daar moesten wij over spreken. Je had het hem niet zoo moeten laten merken, dat je het vervelend vond dat hij kwam. Je ging zoo gauw weg, je had ons best nog wat kunnen helpen met allerlei dingen te bedenken. Wil je wel gelooven, dat ik dikwijls het gevoel heb, alsof ik hier al jaren ben? Ik moet mij soms in mijn armen knijpen om te beseffen, dat ik het werkelijk ben. Ik heb nooit geweten dat kinderen zoo aardig waren. Herinner je je dat kleine meisje met de vuurroode appelwangetjes en dat kleine neusje en met die zwarte vlechtjes?
Gisteravond, toen ik haar nog even onderstopte en haar goedennacht zeide, sloeg ze ineens de armpjes om mij heen, drukte me stijf tegen zich aan en fluisterde: „Ik houd van alle, alle menschen in de heele wereld het meest nog van u."
Alles gaat zoo prettig en geregeld, en mevrouw van Steggerda is gelukkig tevreden. Zij komt nu lang zooveel niet meer als in het begin, ze heeft mij gisteren nog gezegd dat zij zoo ingenomen was met alles. En de zieke kinders sterken ook zoo goed aan.
Ik ben nu bezig met de kinderen Kerstliederen in te studeeren, je weet niet hoe aardig het al gaat.
Onkeltje I»



Op het Kerstfeest moet jij ook komen. Ik maak nu allerlei kleine verrassinkjes voor den Sint Nikolaasavond. Dr. van Hoogsteden heeft beloofd dat hij St. Nikolaas zal voorstellen. Wat zullen de kinderen een plezier hebben, ik kan er mij nu al zoo in verheugen. Zal je Michon eens hier brengen ? Misschien zal ze het wel aardig vinden, de kinderen te zien. En zij ziet er zoo lief uit, dat ze niet bang voor haar zullen worden, ook al doet ze een beetje vreemd.
Kom toch gauw weer, dan tref je het misschien beter.
Je liefhebbende
Soeurette.
P. S. Tante Versteynen schreef mij vandaag, dat zij het bespottelijk vond dat een meisje van nog geen twee en twintig jaar aan het hoofd van een vacantie-kolonie stond. Ik heb haar geantwoord dat ik niet aan het hoofd sta, omdat de oude directrice weer terugkomt als zij beter is, en dat ik misschien pas over vijf of zes jaar directrice zal mogen worden. Ik had lust er bij te voegen: „U vindt ons toch niet te jong om te trouwen?" — want daar doelt ze toch maar altijd op, en ze is, geloof ik, bang, dat de kans nu voor mij is verkeken. Wat mij betreft, ik heb er vrede mee, ik vind dit leven heerlijk.



HOOFDSTUK VIII. Anne Marie heeft huwelijksplannen.
TJET was een koude Januaridag, 's Ochtends had de zon I I geschenen, en de zwaar van sneeuw gebogen takken I omtogen met goudgeel licht. Alles was wit geweest, f-* hel wit, alleen daar, waar de zonnestralen vielen, was het verblindend geel en stralend oranje geweest. De sneeuw knerpte onder den druk van den voetganger en lustig en vroolijk bengelden de belletjes aan de hoofdstellen der trekpaarden in het dorp, die alle op scherp gezet waren en die loomer dan ooit de logge vrachtwagens voortzeulden. Tegen den middag waren de grijze wolken komen opzetten, en mistige koude nevels trokken langzaam over het landschap.
De notaris was met den middagtrein aangekomen, met korte kleine vlugge pasjes liep hij over den besneeuwden grintweg. Nu en dan beantwoordde hij werktuiglijk den groet van den een of anderen dorpsbewoner, die hem op den weg tegenkwam. Ze kenden hem allen, den .dikken ouden kleinen notaris, die alles te zeggen had op Gerkestein. Hij beheerde den boel van de eigenares, want die was zooveel als stapelgek, en hij was rentmeester; maar voogd ook, ze mochten niets buiten hem om doen. Ze hadden hem alles te vragen. Zoo vertelden de menschen het elkaar, en daarom waren ze even eerbiedig tegenover hem als ware hij zelf bezitter van Gerkestein geweest.



De notaris liep, diep in gedachten verzonken, met het hoofd eenigszins voorovergebogen, den kraag van zijn pels opgezet tot over zijn ooren en de handen in de zakken. Nu en dan bleef hij even staan, om de tranen uit zijn oogen te vegen, want 't was koud, snerpend koud, en dan blies hij zijn roode bolle wangen wat op om op adem te komen.
Hij was nu tot een beslissing gekomen. Hij zou eens ernstig met Anne Marie spreken, hij had overal geïnformeerd, overal heen geschreven, om wat meer te weten te komen van dien jonker van Ulckenhoven. Want dat hij een oogje op Anne Marie had, dat had hij al lang gezien. Ze beweerde wel dat Onkeltje geen verstand van die dingen had — zeker, dat zou ze nu ook wel weer zeggen — maar Onkeltje keek toch wat verder dan zijn neus lang was. Hij glimlachte even, toen hij dacht aan den naam waarbij ze hem noemden. Hij hoorde ze het nog zeggen, toen ze nog heel klein waren en op schoot zaten bij haar mooie jonge moeder. Die had ze dien naam leeren zeggen, eerst was het Petit-oncle, later Onkeltje geworden. Toen was er al in die mooie oogen de treurige, melancholieke trek gekomen, die hem altijd zoo'n pijn had gedaan. Ze hadden samen nooit over dien ander gesproken, dien ander, die tusschen hen in was gekomen en die het luchtige vroolijke kindvrouwtje, dat hij uit het zonneland had gehaald, nooit had weten te begrijpen of te leiden.
Nu zou hij er echter wel voor opassen, de geschiedenis zou zich niet herhalen — en hij klemde de lippen stijf op elkaar— Gelukkig, dat het nu nog bijtijds was. Hulp van de familie had hij niet te wachten. Had hij niet een brief in zijn zak, waarin Mevrouw Versteynen, met hare onsympathieke kinderachtige hand geschreven had: „Haal u toch geen muizenissen in 't hoofd, wat zou er op dien van Ulckenhoven aan te merken zijn ? Het is een schitterend huwelijk voor Anne Marie. We zouden niet dankbaar genoeg kunnen zijn. Niet alleen



dat hij het fortuin van zijn ouders al heeft, maar van die oude tante is hij ook de eenige erfgenaam. Ik kan niet aanbieden nu op Gerkestein te komen, het zou er iets van hebben alsof ik naar Siberië verbannen werd, maar voor zijn familie doet men veel en ik zou wel iemand weten, nog een verarmde nicht van de familie, die zoo lang op het huis kon logeeren. Dat lijkt mij welvoegelijker, nu Soeurette zoo dwaas heeft geT daan — evenals vele meisjes van onzen tijd — om, voor dat het noodzakelijk is, het ouderlijk huis te verlaten."
De notaris snoof even verachtelijk met de vleugels van zijn kleinen rooden neus, als hij aan dien brief dacht.
Bah 1 wat een mensch! Als hij er niet geweest was, en niet gezorgd en gewaakt had, had zij dit weerlooze arme schepseltje al lang den voet op den nek gezet.
Maar dat was niet gebeurd, en 't zóu ook niet gebeuren, zoolang hij leefde — hij liep ineens wat langzamer — hij was nog jong genoeg, de meisjes noemden hem wel oud, maar elke volgende generatie noemt de vorige oud. Alleen was hij wat dik, veel te dik; —dikke menschen kregen eerder wat dan magere. Maar dan was het nog niets, hij had alles geregeld en geschikt, in de handen van haar familie zou ze nooit vallen. En nu moest hij strijden voor 't geluk van haar kind, hij moest alles doen wat zij niet kon doen.
Wat had ze hem vroeger niet dikwijls de kleine hand op den schouder gelegd en met haar lief stemmetje gezegd: „Nietwaar Otto, jij houdt toch nog wel van me, en als ik moeite heb dan zal jij me helpen?"
God wist alleen, hoeveel hij van haar gehouden had. Hij alleen wist van den zwaren strijd die in zijn hart was geweest. Als hij aan dien tijd dacht, balde hij nog de vuisten in de zakken van de dikke winterjas.
Niemand dan God alleen kon hem dan ook de kracht heb-



ben gegeven, zich, met een vergevensgezind harte, neer te buigen over het sterfbed van hem, die haar zoo diep ongelukkig had gemaakt en haar onverzorgd in deze moeilijke dagen alleen had achtergelaten. En haar kinderen — hij had ze lief, alsof ze zijn eigen waren en hij zou strijden voor hun geluk met al de kracht die in hem was. Niet, dat die Godert van Ulckenhoven nu zoo'n slechte man was, 't was er een als Anne Marie's vader, vriendelijk en beminlijk in den omgang, maar met weinig energie — een groot kjnd, die zijn tijd aan de academie verbeuzeld had, niet had afgestudeerd, en toen maar zijn tijd buitenslands had doorgebracht met allerlei sport en vermaak. In den jachttijd kwam hij terug op zijn Geldersche bezitting, om te jagen. Dat hij een eenigszins ernstiger levensopvatting had, daarvan had de notaris nooit gehoord. Dat was nu niet de man, dien hij begeerde voor zijn Anne Marie ; of hij al rijk was, wat was dat nu ? Alleen zulk soort menschen als mevrouw Versteynen konden dat iets heerlijks vinden.
Hun vader was vroeger ook rijk geweest — rijk zijn is zoo betrekkelijk in de wereld; als je een al te ruime hand hebt, helpt iedereen je maar al te graag van je bezittingen af — om geld behoefden ze niet te trouwen. Ze hadden genoeg, daar had hij zelf tenminste voor kunnen zorgen, en als hij kwam te vallen kregen ze nog meer. Hij zou eens ernstig met Anne Marie spreken, er was nu nog niets gebeurd. Ze hadden elkaar in de afgeloopen maand wel eenige malen gezien, maar dat kwam door die praatzieke oude tante. Die was nu weer weg, die had het in Siberië ook niet uitkunnen houden. Hij lachte schamper in zich zelf en keek bewonderend rond naar de besneeuwde boomen en naar de heerlijke schoonheid van het sneeuwlandschap.
In de stad had je nu gore, slikkerige straten, en vuile modderwegen en rookerige benauwde lucht, als de mist de rookwolken uit fabriekschoorsteenen omlaag drukte.



Hoe mooi lag Gerkestein daar, aan het eind van de oprijlaan! Als een ingesneeuwd sprookje, als een ingeslapen tooverkasteel van oude verhalen. Er was niemand te zien, ook aan de ramen niet, en toen de notaris belde, scheen de' rinkelende bel haast oneerbiedig de doodsche stilte te verstoren.
„Neen! de freule is uitgegaan, ze is niet thuis," verzekerde de oude Steven, „en Mevrouw scheen de laatste dagen niet erg goed. Ze kan niet goed tegen de kou, 't schijnt dat ze het in het land waar ze eens vandaan is gekomen, nooit koud had. Ik zou er niet moeten wezen," vertelde de oude Steven met een vertrouwelijkheid, ouden, trouwen gedienstigen eigen.
„Weet je ook, welken kant de freule is uitgegaan?" vroeg de notaris eenigszins ongerust.
„Ik zou het u niet kunnen zeggen, ze heeft wel den hond meegenomen en ik geloof ook niet, dat ze voor lang is uitgegaan, want ze heeft het theewater tegen vier uur in de zitkamer besteld."
Even keek de notaris nog besluiteloos rond. Zou hij haar trachten te vinden ? Maar neen, ze kwam toch spoedig genoeg terug, dan maar eerst even den boel nazien en den tuinman spreken. Er zou toch nog gelegenheid genoeg zijn Anne Marie te spreken.
Intusschen dwaalde deze door de bosschen met haar mooien, Schotschen herdershond. Voor den ezel was het te koud[ daarom had zij hem maar in den warmen stal gelaten, maar Barry scheen als uitgelaten door de sneeuw en door de opwekkende vrieskou. Hij snoof met zijn snoet in de sneeuw en joeg dan weer in wilde vaart over de velden, het spoor van het een of ander klein wild volgend; telkens moest ze hem terugroepen en met de zweep dreigen.
Haastig stapte ze voort op de met sneeuw bedekte bosch-



paden. Een klein grijs-bonten mutsje op het hoofd en een hoog opstaan den bontkraag van de zelfde kleur, om haar schouders. Beide handen in de groote ronde mof. De koude had hare wangen donkerrood gekleurd en hare oogen tintelden van levenslust. Ook zij keek met welgevallen om zich heen. Nu en dan liet een wat al te zwaar beladen tak wat sneeuw vallenende kristallen vezeltjes zetten zich vast op haar mutsje en op de zwierige blonde krulletjes, die er onder te voorschijn kwamen.
Wat was alles mooi, hoe stil en hoe rustig, 't was net of de sneeuw alle geluid dempte, jammer dat ze nu zoo alleen moest loopen, ze had Ilse van de pastorie wel eens kunnen vragen om mee te gaan. Maar die had zeker geen tijd, die wandelde nooit, die holde maar van den eenen zieke naar den anderen.
Zij wilde toch eigenlijk wel liever alleen zijn. Ze had in den laatsten tijd ook zooveel om over te denken.
Wat had die kleine tante van den Ulckenhoven haar den laatsten keer, dat zij er geweest was, veelbeteekenend aangezien : „Ik kan het hier niet lang uithouden, mijn kind, het is barbaarsch die kou; Godert doet wel al zijn best, en ik geloof dat hij de helft van zijn bosschen wel zou willen opstoken als hij mij hier kon houden, maar ik zeg altijd maar: er zijn grenzen, ook aan naastenliefde, en ik heb er geen hartzeer over. Voordat de winter voorbij is zullen we elkaar nog wel eens een keer zien. Let er op kind, ik heb een profetischen geest."
Voordat de winter voorbij is, zou het dan gekomen zijn? Zou er dan tusschen hem en haar iets gebeurd zijn? Zou hij haar wat gezegd hebben ? O, van haar kant was er geen
twijfel mogelijk — zij had hem lief! Waarom? Ze zou
het niet kunnen zeggen. Maar dat eene, dat wist ze wel zeker — en of Onkeltje nu al bezorgd keek, of bedroefd, het



zou niets geven — als hij haar vroeg dan zou ze zoo maar pardoes „ja" zeggen, en dan moest Onkeltje het wel goed vinden, of hij wilde of niet.
Wat zou ze goed voor hem zorgen.... en wat zou ze hem liefhebben.... hij zou nooit meer behoeven te klagen dat hij zoo eenzaam was. Hoe hij haar aangekeken had toen zij hem den laatsten keer gezien had 1 Zij had wat gezongen voor de oude tante, een paar Fransche liedekens, die Michon altijd zong. Het spinet was gestemd, 't had heel wat voeten in de aarde gehad om het te stemmen, had hij verzekerd, maar het zou zijn geheele leven de kostbaarste bezitting blijven, die hij had. Zij had toen gelachen en gezegd dat ze niet begieep, hoe bij het dan eerst zoo had kunnen verwaarloozen, en de oude tante had heel droogjes gezegd: „'t Is veel prettiger, een kostbare bezitting te hebben die wat kleiner is, Godert, als er nu ooit brand in je huis uitbreekt, zie ik je al sjouwen het eerst van alles met het spinet op je rug."
Toen hij haar later in de auto had geholpen, die haar naar huis zou brengen, had hij haar de hand toegestoken en die wel een beetje lang in de zijne gehouden. Zij had haar haastig teruggetrokken, want ze was bang dat de chauffeur wat zou merken, en toen had hij gezegd: „Mag ik je eens komen zeggen waarom dat spinet mij boven al mijne bezittingen gaat?"
Hij had bepaald „je" gezegd, 't Was misschien een vergissing geweest, in de aandoening van het oogenblik. Zij had gelachen en gezegd: „Zulke schielijke genegenheden duren meestal niet lang." Hoe had ze het kunnen zeggen ? 't Laatste wat zij gezien had, waren zijn vragende oogen bij het schijnsel van de autolamp. Verwijtend hadden ze haar aangezien. Ze kon er ook niets aan doen, ze zei altijd dingen die ze niet meende, zij was altijd „Annemietje Flapuit" geweest; zoo. hadden ze haar van haar vroegste jeugd af genoemd.



En nu was er al een week voorbijgegaan en ze had hem
niet gezien, hij was niet komen vertellen van het spinet 
„Dag freule!"
Daar stond in eens iemand voor haar, ze had hem niet zien aankomen, want ze had met gebogen hoofd geloopen, en hij was zeker uit den zijweg van links gekomen, en Barry had niet toegekeken, want die zat weer achter een arm haasje aan. Toen ze zijn stem hoorde, was het een oogenblik alsof haar hart stilstond.
Nu keken ze elkaar aan met zichtbaar welgevallen en een vroolijken glans in de oogen.
Half verlegen reikte zij hem de hand toe.
Hoe knap zag hij er uit, in die korte, met bont omzoomde jas, en met de hooge kaplaarzen aan! Een geweer droeg hij in zijn arm en een donkergroene, vilten hoed met een opstaand veertje bedekte zijn hoofd.
Hij wees lachend naar zijn wapen: „Alleen om me een houding te geven, weet u. Dwaal ik nu niet reeds zes dagen hier geheele middagen in de bosschen rond, om zeker iemand
te ontmoeten ? En tot eenige belooning heb ik op al mijn
wandelingen niemand ontmoet, dan klompenkindertjes en de eerzame dominé's juffer, en ook eens — 't is waar ook — den braven dokter van de plaats."
„Ilse Steenbergen wil anders iedereen wel graag ontmoeten." ... zeide nu Anne Marie, hem van ter zijde schalks aanziende.
Hij was nu naast haar gaan loopen, want 't was te koud om lang stil te staan, en in gelijken tred liepen ze nu te midden van de stille schoonheid van het sneeuwlandschap.
Maar geen van beiden lette op iets anders dan op elkaar. Barry was al lang tusschen de struiken verdwenen en deed een wilde, hartstochtelijke jacht Er was geen fluitje van zijn meesteres dat hem terugriep.



„Waar gaan we naar toe ?" vroeg hij, niet ingaand op haar gezegde over de predikantsdochter.
„Ik wandel," — zeide ze kleurend — „en u jaagt 1"
„Ik zoek ik zoek al sinds een week." Toen, op eens
haar hand vattende, zeide hij op hartstochtelijken toon: „Hoe wil je nu toch, Anne Marie, dat ik de gelegenheid vind je ergens te zien? Als ik bij jullie aanbel, is die notaris nooit thuis, ik kan jou alleen toch niet een bezoek gaan brengen, dat hoort niet, ik heb al mijn spionnen aan 't werk gezet, om te weten te komen wanneer hij weerkomt. Ik kan hem wel een brief schrijven, maar eerst moet ik wat
weten , eerst moet ik weten, of ik hem, ook uit jouw
naam, iets vragen mag."
Hij dwong haar nu even tot stilstaan en keek haar vast in de oogen. Zij sloeg de hare verschrikt neer, als kon ze het licht in de zijne niet verdragen. Zij stonden op een boschpad, voor hen lag de oneindige heide, nu een groote sneeuwvlakte, hier en daar stond een denneboom of kale berk, als een eenzame, ingesneeuwde schildwacht te druomen.
Om hen heen de heilige, groote, indrukwekkende stilte, nergens was een menschelijk wezen te bespeuren; ze hadden kunnen denken dat ze de eenige menschelijke wezens op aarde waren en dat het de eerste maal was dat hartstochtelijke, vurige woorden van liefde werden gesproken en sterke armen zich sloegen om een teere, aanhankelijke vrouwengestalte.
In die oogenblikken was het, of Anne Marie een ander werd. Haar oppervlakkige luchthartige natuur scheen ten onder te gaan en de vrouw ontwaakte. De vrouw, die lief heeft en die leeft van liefhebben, de vrouw, die geeft, al maar geeft, en leeft van geven.
Zij was de eerste, die weer aan alles dacht, die zag hoe de grijze nevelen aan kwamen zetten over de wijde vlakten en hoe kleine, haast onzichtbare sneeuwvlokjes zachtkens kwamen neerdalen.



„Wij* moeten gaan Godert, ze zullen niet weten waar ik blijf."
Nog even hield hij haar vast. „Je hebt me nog niets gezegd, je laat mij maar praten." — Zij echter verborg haar gezicht tegen zijn ruige jas. —
„Er is niets te zeggen, je weet toch alles wel ?"
„Ja maar, ik wil het graag hooren, kan je een beetje van me houden ? Zal je het kunnen verdragen, als ze je komen vertellen dat ik een groote nietsdoener ben, een domkop, die niet afgestudeerd heeft, iemand die van geen nut is in de maatschappij ?" 
Nu lachte ze hardop. — „Dan ben ik een dito exemplaar, ik zou ten minste ook niet denken, dat ik in dat opzicht boven jou sta" 
Hij keek in die lachende, blauwe, onschuldige oogen en even gleed er een schaduw over zijn knap gelaat. Toen trok hij haar weer naar zich toe ... . „Alsof jij in vergelijking met mij geen heilige waart, alsof jij . . . ." Maar nu sloot ze zijn mond, door even haar hand er op te leggen.
„Heusch, we moeten gaan."
Nu liepen ze weer voort, snel, naast elkaar in gelijken tred, over de sneeuw die onder hun voetstappen knapte.
Maar hij hield haar hand stevig vast, alsof hij bang was haar te verliezen.
Toen ze meer in de bewoonde wereld kwamen, trok ze haar hand terug en keek hem lachend in de oogen : „We moeten voorzichtig zijn en den menschen geen aanleiding geven tot praten vóór den tijd."
„Den menschen ?" herhaalde hij minachtend- — „Waar zie je die dan?"
Zij wees triomfantelijk in de verte, waar een groote vrachtkar kwam aanschokken.
„Daar zal toch wel een mensch achter loopen, zoo'n kar gaat toch niet van zelf!"



Vlak bij haar huis gekomen dwong ze hem tot omkeeren, ze wilde niet met hem samen gezien worden. Hij mocht ook alleen maar even haar hand drukken. „De muren hebben oogen bij ons" — beweerde zij.. „Steven kijkt door alles heen, zoo is hij onder den indruk dat hij voor iedereen en alles zorgen moet."
Niet dan na een herhaalde verzekering dat hij dadelijk aan den notaris zou schrijven en het antwoord haast niet zou kunnen afwachten, besloot de jonge man eindelijk om te keeren.
De notaris stond met beide handen in de zakken voor het raam te kijken.
Anne Marie wuifde hem al uit de verte toe. Hij was de eerste, die bemerkte dat zij den hond niet bij zich had.
„Waar is Barry ?" vroeg hij, de voordeur voor haar openende.
„Barry?" stamelde ze, zoekende om zich heen ziende.
„Ja Barry! had je hem niet meegenomen ?"
Een eenigszins onsamenhangend verhaal volgde toen, hoe dikwijls ze hem had moeten roepen, hoe verzot hij was op wild, en hoe ze hem eindelijk heelemaal was kwijt geraakt.
„Je had het toch niet gemerkt dat hij er niet meer was," zeide Onkeltje, haar scherp aanziende. Anna Marie verborg haar verlegenheid, door hem een klappenden zoen op zijn voorhoofd te drukken.
„Je doet net Onkeltje, alsof je inquisiteur bent. Wat weet je er nu vanaf wat ik alzoo gedacht heb, toen ik hierheen wandelde, je zult zien: straks komt onze Barry heel voldaan thuis van een zeer aangenaam besteden middag."
„Ik help het je hopen, er dwalen anders altijd wel jagers of stroopers door de bosschen, die hem voor het een of andere wild zouden kunnen aanzien."
„'k Zal je eens gauw een kopje thee inschenken" — klonk het al van de trap, — „eerst even uitkleeden."



De notaris wachtte echter tot na het eten, voor hij het onderwerp aanroerde dat hij zich voorgenomen had met haar te bespreken, en toen werd het hem wel heel gemakkelijk gemaakt.
Hij zat op een lagen stoel bij het vuur en rookte een sigaar terwijl hij peinzend de rookwolkjes, die hij uitblies, achterna keek.
Anne Marie zat in haar geliefkoosde houding, ineengedoken op de groote vacht bij den open haard.
Zij had de gaslampen niet aangestoken, alleen een kleine lamp met een kleurige kap verlichtte het vertrek.
Aan tafel was ze, zooals altijd, in een dol vroolijke bui geweest en ze had den notaris doen schateren van 't lachen over al haar verhalen uit de buurt en uit het dorp.
Nu zat ze peinzend te kijken in het vuur. Ze had een licht groene japon aan, die haar bijzonder goed kleedde; de blanke hals was iets gebogen en de anders altijd lachende en stralende oogen keken nu ernstig voor zich uit. Een voor een warmde
ze de handen voor het vuur, toen op eens opkijkende, vroeg
ze, den notaris aanziende, zonder eenige nadere inleiding:
„Onkeltje, heb je wel eens in je leven vreeselijk veel van iemand gehouden ? Ik bedoel nu niet zooals je van ons houdt, maar ik meen zooals je maar eenmaal van iemand houdt in je leven, dat je het gevoel hebt alsof je wel sterven woudt voor dien je liefhebt."
De notaris keek spotachtig naar het meisje op den grond, trok zijn roode wangen in plooitjes, legde zijn sigaar even op het aschbakje, schoof zijn stoel wat dichterbij en vroeg: „Is dit soms een inleiding?"
Anne Marie deed alsof hij niets gezegd had en ging voort: „Heb je wel eens gehouden van iemand, waar anderen nu niet zooveel van hielden, van wie men zich telkens verplicht acht je te zeggen, kijk, die fout heeft ze of dat mankeert haar ? En heb je dan het gevoel gehad: „dat kan mij



nu allemaal niets schelen, dat doet niets aan mijn liefde af ?"
De notaris zweeg. Op eens leefde hij in het verleden, hij zag het mooie jonge kind, dat voor hem de belichaming was geweest van al de lieflijkheden des levens, de moeder van haar die nu tot hem sprak, en hij hoorde nog de zachte overredende stem van zijn eigen moeder. Hoe dikwijls had ze hem niet gezegd: „Ze zal je niets dan ongeluk brengen in je leven, ze is een mooie pop, meer niet; ze is het niet waard, dat jij, met al je gaven, iets om haar geeft, ze neemt, ze zal aldoor nemen en nooit iets geven, en dan gooit ze je weg als een uitgeknepen citroen."
Was dat al zóó lang geleden ? Die mond die dat gesproken had was al sinds lang gesloten. Had ze hem zooveel verdriet gebracht in 't leven ? Zou zijn moeder, als ze hem nu kon, zien, niet zeggen: „Kijk, hoe eenzaam je leven is. Je bent oud en niemand is er aan wie je rechtens toebehoort."
Zoo even was hij nog bij haar geweest, boven. Ze had in een grooten fauteuil gezeten, in een lichtblauwe kamerjapon,, zoo teer en zoo fijn en ze had een van haar weinige heldere oogenblikken gehad. Haar twee kleine handen had ze hem. toegestoken en in haar eigen zangerige taal had ze hem gezegd: „Nietwaar Otto, je wordt er toch niet moe van om voor me te zorgen, je moet denken ik heb niemand in de wereld, niemand.",
Hij had er de tranen van in de oogen gekregen, en had; een paar keer moeten hoesten, voordat hij iets kon zeggen. Maar 't was niet noodig geweest, om iets te zeggen, arme krankzinnigen wachten geen antwoord.
„Mijn arm hoofd, Otto, het doet mij altijd zoo'n zeer, ik ben zoo verschrikt en zoo angstig en zoo gejaagd. Als ze nu maar tegen me zeggen, de notaris is daar buiten, of hij is beneden, dan is het net of ik weer kalm word.... Je komt toch iederen keer weer ?.... Je zult me toch niet aan mijn



lot overlaten?" en toen verdiepte ze zich weer in allerlei herinneringen van vroeger. Over den donkeren tijd van haar huwelijksleven scheen een zwarte sluier gevallen te zijn, dien roerde zij bijna nooit aan en ook over hare kinderen sprak ze zelden. Als de notaris over Soeurette sprak en over haar werk, herhaalde zij slechts den naam: „Soeurette! ja, ja!"....
Toen hij dien middag de trap afgedaald was, had hij zichzelf een oogenblik rekenschap gegeven van alles.
Was het wel de moeite waard geweest? Wat zouden de menschen daar buiten in de wereld er om schaterlachen, als ze er over hoorden; een Don Quichot zouden ze hem noemen, een sukkel, een Jan Goedbloed. Een roman-held was hij waarlijk niet. Wie was nu in de wereld ooit tevreden geweest met geven en nog eens geven, zonder ooit iets terug te ontvangen? Had hij wel ooit iets ontvangen?
Toen had hij stilgestaan, op de onderste trede van de trap en nadenkend had hij zich met de hand over 't voorhoofd gewreven. Op eens, — als schaamde hij zich voor zichzelf— was hij haastig de kamer biHnengeloopen, en nu zat haar kind hier tegenover hem en deed hem dezelfde vraag.
„Onkeltje!" hoorde hij nog eens „Vind je het vervelend,
mij te antwoorden?"
Op eens scheen hij te ontwaken, zacht legde hij even zijn ronde dikke hand op haar mooi licht blond haar, toen, ze haastig terugtrekkende, zeide hij:
„Ik begrijp best kindje, waarom je dit alles vraagt, je hebt mij iets te vertellen en nu begin je met een vraag, om een goede inleiding te hebben. Zeg mij maar eerst wat je op je hart hebt, dan zal ik je dadelijk antwoorden."
Anne Marie kleurde donkerrood, maar het was ejen heel ander iemand die nu sprak, dan het luidruchtige oppervlakkige meisje, dat hij altijd voor zich zag.



„Onkeltje!" zeide zij heel zacht, „ik houd zoo verschrikkelijk veel van Qodert." „En hij?"
„Hij houdt ook zooveel van mij."
„Hoe weet je dat?"
„Dat heeft hij mij verteld."
„Wanneer ?"
„Vanmiddag."
Het leek wel een kort, zakelijk verhoor tusschen een rechter van instructie en een beklaagde.
Toen was er een lange, lange stilte, men kon de pendule hooren tikken en de vlammen knetteren.
„Vind je het niet goed?"
De groote blauwe oogen van het meisje keken hem smeekend aan. „Ik dacht," — vervolgde ze - „als je nu ook wist wat het was, dan kon je me beter begrijpen, en dan zou je toch weten dat er niets aan te doen is."
De notaris ging nu heel recht in zijn stoel zitten, de handen gevouwen, en een beetje voorover leunend. De sigaar lag nog steeds in het aschbakje, een klein dun rookwolkje kronkelde omhoog. „Er is liefhebben en liefhebben," — langzaam en met nadruk sprak de notaris. — „Je kunt liefhebben, en dat liefhebben kan je zoo sterk maken, dat het je opheft, dat liefhebben kan je zoo maken, dat de zelfzucht in je sterft en dat je geeft, al maar door geeft, en soms heel weinig terugontvangt. — Er is ook wat de menschen liefhebben noemen, iets dat voorbijgaat als een stormwind, of verschroeit en zengt als een vuurvlam, dat zwak maakt en zelfzuchtig, dat leeft van nemen en ontvangen, en dat sterft als een smeulend vuur bij gebrek aan voedsel. Je zegt dat jé liefhebt, Anne Marie, maar zal je hefde sterk zijn ? Nu vergood je hem, dien je zegt lief te hebben, nu dicht je hem allerlei goede eigenschappen toe, maar hij is niet wat hij je toeschijnt, hij is niet braver en
Onkeltje



niet slechter dan de meeste menschen.... Is het nu voor jou iets blijvends, of iets, dat voorbijgaat ?"
Anne Marie was opgerezen, de vlammen beschenen haar met een rooden gloed en belichtten hel en scherp de welgevormde gestalte.
Met schitterende óogen keek ze hem aan. „Onkeltje, het
is iets dat blijft!" .
Dat hebben ze allemaal gezegd, kind, vele menschen vóór \ou Mag ik je eens rustig iemands levensgeschiedenis vertellen? Ik weet het wel," - vervolgde hij even op ongeduldigen toon - „het zal niets geven, het geeft nooit iets, of wij ouderen nog zooveel dingen door droevige ervaringen anders hebben leeren inzien en onze levenswijsheid duur hebben betaald, telkens komt er een nieuw geslacht dat voor zich zelf wil zoeken en uitvinden wat goed is en zich niet stoort, of misschien niet storen kan aan den raad der ouderen. Dikwijls zengen ze zich de vleugels en verliezen ze t beste en 't mooiste, dat het leven te geven heeft."
Anne Marie was in hare vorige houding teruggeschoven, zij keek weer in 't vuur, .... even viel ze hem in de rede:
Geloof je niet Onkeltje, dat je nu eenmaal niet leven kunt va! •ervaringen van andere menschen en dat je alleen maar weet wat zelf door je ziel is heengegaan?" „'t Schijnt zoo," — antwoordde deze kortaf. Na eenigen tijd van stilzwijgen ging hij voort: Eens heb ik net zoo'n meisje gekend als jij - t is nu ■Maren en jaren geleden - zij deed, volgens de menschen een prachtig huwelijk. Oppervlakkig beschouwd was er ook geen enkele reden, waarom die twee menschen niet gelukkig zouden zijn. Zij waren rijk, ze hadden wat hun harten begeerden en toch hebben ze kans gezien elkander diep rampzahg te maken. Hij door schuld, zij door „schuldelooze schuld zooaT men dat tegenwoordig noemt. Hij, omdat hij zich niet



wist los te rukken uit de netten der zonde, zij', omdat ze geen kracht had iemand de hand te reiken en hem op te heffen. Omdat ze een kind was gebleven en niet een vrouw geworden, die kampt met al de kracht die in haar is, om het bezit van hem dien ze liefheeft. En als ik nu aan jou denk, dan ben ik zoo bang dat deze geschiedenis zich weer zal herhalen. De geschiedenis herhaalt zich steeds, dat weet ik wel," — eindigde hij bitter — „het was niet alleen Salomo, die opmerkte dat er niets nieuws onder de zon was."
Met een vroolijken lach was Anne Marie ineens opgesprongen. Zij schudde zich heen en weer, als een hond die het water afschudt.
Vlak voor hem stond ze • nu, met schitterende oogen, en haar lach klonk helder door de stille kamer. Zij strekte de armen vooruit, als wilde ze iets omvatten.
„Ik schud al die narigheid van me af, net als Barry de waterdruppels, als hij in den boschvijver heeft rondgezwommen. Weet je, waar je op lijkt, Onkeltje? Op de dikke zwarte kraai, die boven in den ouden populier, in het voorjaar, zit te krassen. Natuurlijk, dat je zoo treurig over alles denkt, want je bent oud en misschien heb je ook wel een heeleboel narigheid gehad. Maar ik ben jong en heb het leven lief. Weet je wat, Onkeltje, — ze keek hem vroolijk aan je moest eigenlijk met al die bezwaren bij Godert aankomen. Denk eens in, wat het zegt om met zoo'n meisje als ik ben te trouwen. Ik ben maar zoo'n oppervlakkig menschje, ik houd niets van verdriet. Tot nu toe denk ik alleen maar aan prettige dingen. Ik weet wel dat er veel narigheid is in de wereld, maar wat geeft het nu of ik daarover loop te tobben ? Straks, als voor mij de zwarte tijd komt, — en volgens je lieve onheilspellende gezicht en al de rimpels op je voorhoofd zal het een driedubbel zware tijd zijn, — is het nog tijd genoeg, te zuchten en te weeklagen. Nu moest je liever



vroolijk kijken en me toelachen en zeggen: „Annenuetje, ik begrijp heelemaal niet dat hij van je houdt» en dan antwoord ik ie En toch is het zoo, hoe onbegrijpelijk het ook schijnt. En als hij nu spoedig komt, en het je zelf _ vertelt, dan moet je heel vroolijk kijken en heel vrieridelijk zijn, want dan moet je aldoor in je hart denken: Dat is nu de man, waar Annemietje zoo zielsveel van houdt."
De notaris staarde haar aan alsof hij een'verschijning zag Of hij het niet begreep, dat iemand van haar hield? Was het niet, alsof hij sommige dingen weer eens over erf de,? Gebeurde dan alles nog eens weer in 't leven? Dit kind was blond en ze had blauwe oogen en de andere was zwart en had donkere oogen, maar de manier van spreken, het vrooU ke elï luchtige^he; zich aangetrokken gevoelen tot alles wat blii maakt, had hij dat niet eerder gezien?
iHen een zonnekind" - had die andere zoo d.kwijls gezegd - „een bloem uit het zuiden," en toen de zon in haar leven was schuilgegaan, had ze geen kracht gehad verder te groeien en te bloeien.
Maar juist daarom was er die angst en d,e zorg n ziin hart Als ze nu was als Soeurette! Ach, als die hrf maar was geweest, die daar voor hem gestaan en hem Z alles verteld had, hoeveel rustiger zou hij ge-
WeEnwat'zou hij anders kunnen doen, dan zijne toestemming geven? Hij wist het al van te voren, wat haar oom en ante Versteynen er van zouden zeggen. Die zouden niet uitgeoraa zTn over het mooie huwelijk van hun nichtje En of S kina gelukkig zou worden, daarmee zouden ze zich geen ooeenblik het hoofd breken. Tscheen dat Anne Marie zijne gedachte raadde, tenminste ze zeide opeens: „Wat zal Soeurette er wel van zeggen ze zal wel gedacht hebben dat het komen zou. Ik denk altijd,



dat, als Godert Soeurette het eerst gezien had, hij niet om mij gedacht zou hebben. Wat denk je, Onkeltje ?"
De notaris trok de schouders op en antwoordde droogjes dat de smaken verschillend waren op de wereld, waarop Anne Marie in lachen uitbarstte en vroeg: „Als jij nu eens jong was en een vreemde mijnheer, wie zou jij dan gekozen hebben? Natuurlijk Soeurette, beken het nu maar eerlijk."
Anne Marie kreeg geen antwoord, maar in zijn hart was hij zich maar al te goed bewust, wie hij gekozen zou hebben, en wie hij eens gekozen had. Maar hij moest nu aan andere dingen denken, er was weer zooveel dat geregeld en geordend moest worden. Als Anne Marie binnenkort verloofd was met „dien jongen uit de buurt" zooals hij hem in gedachte minachtend noemde, moest hij er iets op bedenken dat er nog iemand anders in huis kwam. Het arme moedertje was tot niets in staat. Soeurette was zoo gelukkig in haar werkkring, dat het jammer zou zijn er haar uit te halen en mevrouw Versteynen zou 's winters niet naar buiten willen
komen Opeens sloeg hij zich met de hand op de knieën. Zeker,
dat zou hij doen — dat hij er niet eerder aan gedacht had! — dat zou prachtig zijn, je kon het niet beter bedenken. Hij zou juffrouw Rijnvelt vragen, voor onbepaalden tijd te komen logeeren, hij zou haar alles persoonlijk gaan uitleggen, zij zou hem wel willen helpen.
Tot Anne Marie, die hem verbaasd aanstaarde, zeide hij alleen: „Ik heb weer wat voor elkaar kind, je zult later wel zien wat; eerst wachten we nu de dingen af die komen zullen."



VOLGENS belofte schrijf ik je vanavond dadelijk. „Hoe ik Godert vond" heb je mij gevraagd; ik kon het je moeilijk zeggen, waar hij zelf bij zat. Hij heeft een knap gezicht, dat zal iedereen moeten erkennen, en houdt erg veel van je, dat staat op zijn gezicht te lezen, en dat mijn Anne Mietje ook echt gelukkig is dat kan je haar wel op tien minuten afstands aanzien. Wat vind ik het heerlijk, dat je hier in de buurt blijft en wij elkaar toch nog geregeld zullen kunnen zien! Het was zoo'n vreemd gevoel voor mij, zoo op eens voor een nieuwen a.s. schoonbroer te staan, dien ik in 't geheel niet kende. En als hij zoo vertrouwelijk met je praatte en lachte, had ik een oogenblik een jaloersch gevoel, alsof hij mij iets afnam dat mij toebehoorde.
Jullie moet op je wandelingen maar telkens eens aankomen, dan leer ik hem nog beter kennen; nu we toch de lente weer tegemoet gaan, zullen er ook weer mooie dagen aanbreken. Maar misschien zal hij het wel vervelend vinden hier te komen, want veel van kinderen houden doet hij geloof ik
HOOFDSTUK IX.
De voorspelling van Anne Marie.
Vrijdagavond.
Lieve Anne Marie.



niet. Hij keek tenminste heel onverschillig over al mijn roodwangige kindertjes heen, en het kon hem niet veel schelen wat ik van hen vertelde, toen ben ik er maar heel gauw mee opgehouden. Het is goed dat hij geen dokter is, ik bewonder tenminste altijd het geduld van dokter Van Hoogsteden, waarmee hij alles van de kinderen aanhoort. Aardig vind ik het dat hij jè beiden nog ontmoet heeft, en nog even kennis met Godert heeft kunnen maken. Als ik nu eens over je beidjes spreken wil, is het veel prettiger dat hij hem ook kent.
Vertel me nu toch alles van je toekomstplannen, tenzij jezelf nog eens spoedig hier komt. Ik moet nu gauw eindigen, want het is al zoo laat, en ik heb het den geheelen dag zoo druk gehad.
Je liefhebbende
Soeurette,
Gerkestein, Woensdag.
Lieve Soeurette.
Dank voor je brief. Zooals ik je al vertelde toen ik bij je was, heeft Onkeltje juffrouw Rijnvelt hier te logeeren gevraagd. Ik vond het eerst verschrikkelijk, ik kreeg het gevoel alsof ik weer een klein meisje was, dat nagegaan moest worden, maar ze valt erg mee. Ze zit veel op haar kamer, is allervriendelijkst als ze beneden is, en bemoeit zich in het geheel niet met wat ik uitvoer. Godert mag ook nu en dan blijven eten. Je hebt geen idee hoe aardig Godert met „Ma Michon" omspringt. Hij is altijd beleefd en hoffelijk tegen haar. Ik geloof niet dat het tot hier toe tot haar doorgedrongen is, wie hij eigenlijk is, en in welke verhouding hij tot haar zal komen te staan. Ze heeft dadelijk een groote voorliefde voor juffrouw Rijnvelt opgevat, wier rustige stem en kalme ma-



nieren haar prettig aandoen. Het liefst loopt ze met haar gearmd op en neer in de gang en vertelt haar van alles, ik denk wel iederen keer hetzelfde, maar dan hoort men telkens de kalme stem van juffrouw Rijnvelt er doorheen. Met Godert praat ze altijd over haar eigen thuis, net alsof ze zelf weer jong is, hij laat haar maar altijd in den waan dat hij het daar ook kent en weet waar zij van spreekt.
Weet je wat Godert gezegd heeft, toen hij den dokter gezien had ? Wat denk je, zou je het kunnen raden ? Hij gelooft niet dat je nog heel lang aan die inrichting zult blijven 1 Moet ik je er nog meer van schrijven ? Godert
vindt je allerliefst, maar houdt toch nog meer van mij.
Weet je wel, dat ik vroeger altijd zoo blij was dat hij mij het eerst had gezien, en niet jou ? Nu ben ik heel gerust, en mag hij je zoo dikwijls zien als hij maar wil, vooral na wat hij nu ontdekt heeft.
We hebben altijd zooveel te praten, ik begrijp zelf niet wat we toch allemaal te vertellen hebben. Als we naar den Ulckestein gaan moet juffrouw Rijnvelt altijd mee. Onkeltje is heel streng op de etiquette, maar Onkeltje is zoo vriendelijk voor Godert geweest, dat ik me graag in alles naar hem schik. We moeten nu heel gauw de familie rond, het zal prettig zijn als dat ook weer achter den rug is. Ik ga bij tante Versteynen logeeren, en ook bij zijn tante. Ik kom dus de volgende week niet bij je. Schrijf me spoedig en vertel me alles, ook als er iets gebeurt en als het waar is wat Godert zag.
Onkeltje zal heel Shders kijken, als jij hem zoo iets vertelt, dan toen ik hem wat mede te deelen had. Maar nu kijkt hij niet meer bezorgd, nu schijnt hij alles weer goed te vinden. Hij staat nu weer dikwijls voor den haard, op zijn oude geliefkoosde manier, met de rokpandjes onder zijn arm, en nu en dan wrijft hij zich eens in de handen.



Godert laat een paar kamers heelemaal inrichten voor mij. We zijn soms heel lang bezig met het behang te kiezen en turen uren in een platenboek van meubelen.
Als de dokter tegenwoordig hier komt, is hij heel anders tegen mij dan vroeger. Veel vriendelijker en lang niet zoo teruggetrokken, hij praat heel dikwijls over 
Dan vraagt hij, of ik er pas ben geweest, en of ik niet vind dat je te veel doet, en dat je een beetje bleek ziet.
Dan antwoord ik dat men nooit moe wordt van alles, wat men graag doet. Maar dan schudt hij het hoofd, en kijkt heef bedenkelijk....
Dag Soeurette!
Je liefhebbende
Annemietje.
Welgelegen, Vrijdagmorgen.
Lieve Anne Marie.
Hoe kunt ge toch zulken onzin in het hoofd halen omtrent mij en den dokter? Alsof die iets om mij geeft, hij is tegen iedereen altijd even vriendelijk, en dus is hij tegen mij ook zéér voorkomend. Roortje vertelde mij nog vanmorgen, (waarom het kind daar zoo'n belang bij had, vraag ik mij nog steeds af) dat ze de juffrouw van den dominé met den dokter had zien rijden. Ik antwoordde heel kalm : „Wel Roortje, ze gingen zeker naar een zieke, je weet: juffrouw Steenbergen doet zooveel goed, en zoekt altijd allerlei zieke menschen op."
Roortje grinnikte echter van oor tot oor, en keek me met zoo'n vroeg wijs gezicht aan, dat ik er koud van werd. „Ze spraken niet over een zieke, dat verzeker ik u, ze keken elkaar aan en ze lachten, de freule behoeft me niets wijs te maken, alsof ik m'n oogen in mijn zak had."



Ik vroeg: „Maar Roortje, waarom zouden ze niet lachen en praten, dat doen wij hier in huis toch ook?"
Toen keek ze mij met een blik aan, waarvoor ik bijna den mijnen neersloeg, maar ik hield vol en bleef haar aankijken.
Ze trillerde toen even een wijsje en weg was ze. Ik kan je zeggen, dat meisje is een gesloten boek voor me; ik zou wel eens willen weten wat er in dat hart omgaat, soms heeft ze een duivelsche uitdrukking in de oogen, en alle vriendelijkheid van mijn kant weert ze af.
Ze zal altijd iets bedenken, om tegen me te zeggen dat me verdriet doet. Ik zal blij zijn als ze het huis uit is. Ik heb er al dikwijls met Mevrouw over gesproken, of het niet beter voor haar zou zijn in een andere omgeving te komen. De dokter zegt dat ze niet geheel normaal is, hij zou het ook veel beter vinden als ze verplaatst werd. Hij is bang dat we den een of anderen dag moeite met haar zullen krijgen.
Het lijkt mij heerlijk voor je, dat je alles nu zoo met Godert kunt bespreken. Dat is iets, dat ik hier nu wel mis. Weet je nog wel, hoe gezellig wij het 's avonds samen hadden, als wij naar bed gingen en nog eens over alles en nog wat redeneerden? Nu heb ik het wel heel druk en de juffrouwen zijn heel vriendelijk, maar jou mis ik toch wel, en als ik je zie * <lan denk ik: nu wil ze toch het liefst over Godert spreken. Maar het verveelt me niet, hoor. Als ik eenmaal een oude vrijster ben en jij bent een gelukkig moedertje in je huisgezin, zal ik mij gelukkig achten als je mij alles blijft vertellen en ik in alles met je zal mogen blijven meeleven. Heb je al eens met hem gesproken over ernstige dingen, en niet alleen over gordijnen en meubelen, en dat je zooveel van elkaar houdt ? Gaat hij nu Zondags ook naar de kerk ? Ik zal niet tegen je preeken, want ik weet wat voor een gezicht je dan



trekt, en ik ben ook niet zeker of je mijn brieven niet aan Godert laat lezen, misschien lach je er dan wel samen om. Maar ik wilde wel dat je even luisteren wilde, als ik met al den ernst die in mij is je zeg, dat ik niet geloof dat je echt gelukkig kan zijn, als je er niet samen God om vraagt. Ik bid in elk geval voor je.
Je liefhebbende Zuster.
lM§t' Gerkestein, 's avonds 10 uur. Soeuretje lief,
Of Godert je brieven leest, vraag je ? Allemaal, hoor! zonder uitzondering, hij trekt ze al uit mijn handen voordat ik ze nog gelezen heb. Hij vindt dat je een beetje oud voor je leeftijd bent, en dat je alles zoo ernstig opneemt.
Hij laat je zeggen dat hij geregeld naar de kerk gaat, en dat hij veel van Ds. Steenbergen houdt. Hij gelooft ook dat, als hij maar dikwijls met jou in aanraking komt, hij geheel veranderen zal.
Hij beweert dat hij nooit onder iemands goeden invloed heeft gestaan. Wij praten heel dikwijls over ernstige dingen wat dacht je anders? — Maar als je elkaar liefhebt, kan het je eigenlijk niet veel schelen, waarover je praat, je vindt het al prettig, om eikaars stem te hooren. Vanmiddag hebben wij samen een visite op de pastorie gemaakt. Mevrouw was toch zoo vriendelijk en aardig. Ze heeft aangeboden me met alles te helpen, als ik het huishoudgoed ga koopen.
Nu, ik vraag liever aan haar raad dan aan tante Versteynen. De dokter kwam binnen, even voordat wij weggingen. Het amuseerde mij, te zien, hoe Ilse kleurde.
Maar hij keek heel gewoon, zag zelfs niet onder het gesprek



haar kant uit. Ik moest den dominé iets vragen en terwijl Ilse met ons praatte, verloor zij hem geen oogenblik uit het oog. Ik moest er van avond telkens aan denken, wat ik wel zou gedaan hebben, als Godert niet van mij gehouden had. Ik geloof, dat ik diep ongelukkig zou geweest zijn en haast geen moed zou gehad hebben, voort te leven.
En nu Soeuretje, de dagen zijn te kort voor al het geluk, en het leven is bijna te mooi.
je gelukkig zusje. Welgelegen.
Lieve Anne Marie.
Wat je gedaan zoudt hebben, als Godert niet van je gehouden had ? Je zoudt er om geleden hebben, omdat je God zou gesmeekt hebben, je het geluk, dat je zoo vurig begeerde, te schenken, en als Hij het je niet gegeven had, zou je je hebben moeten vastklemmen aan de groote levenswaarheid, dat Hij alles ten beste voor ons schikt, en alles regeert en bestuurt en dat juist die wetenschap je de groote, heilige rust in het hart geeft onder allerlei omstandigheden. Wij menschen moeten toch leeren willen wat God wil, Ilse, en jij, en ik ook.
Waarom ik je dit schrijf? Ik denk alleen voor mezelf, jij hebt het niet noodig, want God gaf jou wat je begeerde. Er zijn ook wel dingen die ik wenschen zou, maar in mijn hart is het rustig.
Ik houd zooveel van de kinderen en van mijn werk, en ik ben zoo dankbaar dat ik tot iets nut mag zijn. Een klein meisje, dat 's nachts dikwijls onrustig is, en



daardoor de andere kinderen wakker maakt, slaapt nu op mijn kamer. . .
fs Ochtènds, om zes uur, babbelt ze mij al wakker, het is zoo aardig, dan naar de gesprekken te luisteren, die ze houdt met haar pop, welke ze stijf in haar armpjes geklemd
heeft ...
Dokter van Hoogsteden vond het niet goed dat ik haar bi] mij genomen had. Hij beweert dat ik niet genoeg slaap, dat ik er bleek uitzie en vacantie moet hebben.
Ik heb me vanmiddag heusch eventjes boos tegen hem gemaakt en hem gezegd dat ik oud en wijs genoeg was, om te weten wat ik deed.
't Blijkt van niet," — zeide hij toen kortaf - „ik zal er eens met den notaris over spreken." „Als u dat toch doet," heb ik toen gezegd en ik lachte hem vierkant uit. Hij bleef knorrig kijken, ook toen ik hem later een kopje thee tot verzoening aanbood.
Toen hij wegging kwam hij er weer op terug - ik geloot dat hij een ontzettenden wil heeft. „Zult u nu eens een paar dagen rust nemen?"
Neen" antwoordde ik kortaf.
Ik geloof wel, dat ik een beetje overspannen ben, want later heb ik gehuild. De a.s. directrice van het kinderhuis Welgelegen" baadde zich in tranen als een heel klein meisje ! Maar het kon maar eventjes, ik moest dadelijk mijn gezicht in de waschkom stoppen, want het was tijd om de kleintjes te gaan voorlezen. |
Ik geloof heusch, dat Roortje wel eens aan de deuren luistert. Toen ik in de gang kwam, zeide ze brutaal: „Wat was die nijdig."
Ik vroeg op mijn hooghartigsten toon: „Wie? „Wel, de poes!" — zeide ze — „zij zat een vogel achterna;" en ze wreef zich, schaterend van 't lachen in de handen.



Laat Godert dezen brief niet lezen. Zeg hem, dat zusjes elkaar wel eens dingen te vertellen hebben waarvan hij toch geen verstand heeft.'
Vraag eens aan Onkeltje of hij mij weer eens gauw komt opzoeken, ik heb zoo'n behoefte hem te zien.
Je liefhebbende Soeurette.



HOOFDSTUK X.
Roortje's nachtelijke tocht.
BEN bijzonder heete middag in Mei. De zon brandt aan den hemel alsof het volop zomer is, en verwonderd kijken de menschen elkaar aan en zuchten, hoe warm het toch al in 't voorjaar kan zijn.
De lucht is helderblauw en als men over de uitgestrekte korenvelden kijkt, is 't, alsof de lucht trilt.
In de elzestruiken en kastanjeboomen met hun frissche, groene bladeren is het een getierelier en getjilp, dat hooren en zien vergaat, 't Is alsof ze de warmte niet voelen, de vogels, en alsof ze een wedstrijd hebben georganiseerd; nu en dan stuift er een wilde bende op en luid krijschend zoeken ze beschutting onder een volgenden boom. De brem is al uitgebloeid, maar tusschen het gras, langs de grintwegen, zijn de meizoentjes en wilde viooltjes gestrooid en andere kleurige geurige kruidjes en daar, waar het beekje voortstroomt in zijn smalle ondiepe bedding, schiet aan beide kanten weelderig en groen het gras op en daar tusschen, half verscholen, staan de kleine vergeet-mij-nieten te droomen.
In het altijd groene dennenboschje achter de villa „Welge*legen" spelen de vroolijke kindertjes. Ze zijn net als de vogels. Wat weten ze van warmte ? Slechts, als ze wat al te hard gedraafd hebben, wrijven de meisjes al hijgend en



blazend met de kleine, witte boezelaars langs de roode koonen en de jongens met den bovenkant van hun mouw.
Sommigen zitten op de heerlijke droge bruine dennenaalden en rijgen kleine kransjes van meizoentjes, anderen zingen weer, terwijl ze Mand in hand in statigen rondedans draaien en zingen: „In Holland staat een huis."
De juffrouwen, die toezicht hebben op de kinderen, zitten in rieten stoelen te handwerken, maar laten steeds een wakend oog gaan over de kinderen.
Ze zijn er allemaal, allemaal, die tot het huis behooren, behalve Roortje.
Roortje moet huiswerk verrichten,, ze moet trachten heel knap te worden, om later een goeden dienst te krijgen en zoo vooruit te komen in de wereld.
Hoe dikwijls heeft ze dit niet gehoord?
Bahl — je zou er wat van krijgen.
„Braaf zijn," 't ligt hun op den mond bestorven.
„Je best doen" — zeker — dat zeggen ze wel tienmaal per dag.
Roortje (of Aurora Swet, zooals ze eigenlijk heet) kijkt uit het raam en zucht diep.
Ze is in 't oogvallend groot en forsch gebouwd.
Bijna zestien! Ze kon wel achttien wezen.
Ze tuurt uit de bovenste verdieping over de bebouwde velden, naar den verren gezichteinder. Of ze wat ziet van al de pracht en schoonheid der lente?
Ze behoeft niets te zien, ze voelt het in haar binnenste, hoe de zoele, zachte, droomerige lente lokt en belooft en wakkerschudt!
O! het buitenleven haat ze, voor de natuur heeft ze geen oog en geen hart. Ze balt de vuisten, als ze er aan denkt hoe ze hier opgesloten zit.
Ze heeft in haar hand een verkreukelden brief van een



zuster, die in de stad dient. Welk een verschil met haar lot! Als ze maar eens vrij kon zijn en de vleugels uitslaan, en vliegen ver, ver weg, net als die vogel daar, die zich verliest in de blauwe lucht.
Maar ze was in een getraliede kooi en ze zou nooit vrij zijn, om te doen wat zij wilde. O die menschen, hoe haatte zij ze, die vromen met hun vriendelijke woorden en zachte manieren, die alles voor je bestwil deden, en die je van je vrijheid beroofden 1
Maar ze wilde het niet langer verdragen. Wat weerhield haar om weg te gaan ? 't Zou lang duren, voordat ze merkten dat ze er van door was, en dan wisten ze nog niet welken kant ze uit was.
Als ze maar eenmaal in Apeldoorn was, daar liepen treinen genoeg naar de groote plaatsen, en haar zuster zou haar wel helpen Hf^*
Gelukkig, dat ze nog geld had. Een kaartje derde klasse was zoo duur niet. Ze wisten niet, dat ze geld had, ze spaarden het wel voor je op, zooals ze zeiden, op een spaarbankboekje. Maar wat had je er aan, als je het toch niet gebruiken mocht? Haar zuster had haar telkens iets gegeven, als ze haar opzocht, vijf mooie blanke guldens waren het geworden in den loop der jaren.
Zij had ze wat dikwijls opgepoetst! Nu zouden ze eindelijk het middel tot hare bevrijding worden De directrice was uit, dat kwam net goed uit, die had zoo'n manier, om overal te komen op z'n onverwachtst, je kon er nooit zeker van zijn, als ze in huis was, of ze niet zoo in eens maar binnen kwam.
Ze had het geld in haar matras genaaid, de eenige manier om zeker te zijn, dat het haar niet afgenomen zou worden.
Terwijl alles zoo rustig was, kon ze het mooi voor den dag halen. Ze dachten toch daar beneden dat ze aan den achter-
Onkeltje 12



kant een kamer aan 't schoonmaken was. Maar ze bedankte verder voor dat harde werken, ze had er meer dan genoeg van. Eerst even een schaartje halen op de slaapkamer van de directrice. Wat die alles netjes had!.... je kon wel
zien, dat ze van den rijkdom was Natuurlijk alles achter
slot. Geërgerd liep het meisje rond, betastend kasten en latafel. „Zeker bang, dat ze bestolen zou worden, voor haar, . Roortje, behoef je anders niet bang te zijn, ze is veei te trotsch om te stelen.".... Even bleef ze voor de toilettafel staan. Goedkeurend knikte ze tegen haar eigen beeltenis als ze maar eens anders gekleed was, b.v. zooals
de freule, 't Was waarlijk geen kunst er dan knap uit te zien. Jammer, dat ze straks haar Zondagschen hoed niet kon opzetten, dien hadden ze opgeborgen.... dan maar den daagschen en gelukkig, dat ze bij haar zwarte japon kon, die hing op zolder, achter een gordijn. Straks na het avondeten, als het een beetje donker werd, zou ze het op een loopen zetten, 't was nog wel drie kwartier naar den hein of misschien wel een uur, maar ze zou flink voortmaken. Als ze eenmaal aan 't groote station was, zou ze wel zien verder te
komen. Het adres van haar zuster kende ze van buiten 
Wat de freule er van zeggen zou, als ze weg was ? 't Mensch was altijd even vriendelijk tegen haar geweest, maar ze mocht
'r toch niet lijden Waarom? Dat zou ze niet kunnen
zeggen Wie houdt er nu van zijn bewaker? Een gevangene zeker niet, zij ook niet
Ze was onderwijl naar den zolder geslopen, trok haar matras haastig te voorschijn, behielp zich met een speld om de steken uit de matras los te trekken en had weldra, na eenig zenuwachtig woelen in het muffe zeegras, haar geld bijeen. Nu nog alles netjes klaar leggen, zoodat ze alles bij de hand had, en dan maar poetsen en sjouwen tot het avond beliefde te worden.



Onderwijl was het daarbuiten onheilspellend stil geworden in de natuur, zelfs de vogels hadden opgehouden met fluiten. Aan den effen horizon kwamen heel langzaam donkere wolken oprijzen, 't Leek wel een leger van zwarte draken, zoo grillig en fantastisch waren de silhouetten der wolkenfiguren. Maar Aurora lette daar niet op, ze werkte ijverig voort, nu en dan wuifde ze met den stofdoek uit het raam in de heete lucht, 't Was buiten nog warmer dan binnen.
Hoe het straks gaan zou? Ze zouden haar niet missen vóór acht uur. Eerst zouden ze denken dat ze naar den boer was om melk te halen, en de juffrouwen zouden elkaar toeroepen dat Roortje weer zoo lang wegbleef met de melk.
Dat deed ze immers wel meer. 't Was vrij wat aardiger, op de boerderij wat te praten, dan met je werk in de kamer te moeten zitten.
„Ja", zeide ze, kwaadaardig nog eens den stofdoek uitkloppend en naar beneden kijkend: „Roortje blijft lang weg met de melk, je zult zeivers kunnen gaan om ze te halen."
Toen in huis de vroolijke kinderstemmetjes begonnen te verstommen, en de juffrouwen nog op de slaapkamers bezig waren, sloop Aurora als een dief de trappen af. Haar hoed en mantel had ze aan den achterkant al uit het raam gegooid en over haar zwarte japon had ze de groote, witte schort geknoopt. Al kwam ze nu iemand tegen, dan zou die het nog zoo gauw niet merken.
„Roortje! ga je de melk even halen ?" hoorde ze boven aan de trap.
„Ja juffrouw," — riep ze heel gedienstig naar boven — „'t zal misschien nog wel effekens duren, want de knecht die altijd melkt is ziek."
Zie zoo! — dacht ze, wegsluipende — nu zal je mij in het eerste halfuur niet missen. De mantel en de hoed waren gelukkig niet in een boom blijven hangen. Nu maar kalm op



weg, alsof ze een van de menschen van 't dorp was, die een avondbezoek hier of daar ging maken.
Hoe drukkend was de lucht nog. Voelde ze daar met een druppel, en daar nog een en nog een ?.... Als het nu maar niet begon te regenen 1 Aan de mogelijkheid van regen had ze in 't geheel niet gedacht. Het eerste kwartier liep ze in elk geval nog onder de boomen, maar straks kwam ze op den open weg, met aan weerskanten niets dan onafzienbare heidevelden. .
Toen ze zoover was gekomen, haastig doorstappend, was het al harder gaan regenen, totdat het wel een wolkbreuk geleek. Bij den laatsten boom, die nog eenige dekking bood, had ze besluiteloos nog een poos geschuild. Maar na eenige minuten was ze maar doorgeloopen. Als ze nog lang wachtte miste ze den trein, en ook de aansluiting, en ze zou niet weten, waar ze den nacht moest doorbrengen.
Akelig zooals dat regenwater door haar kleeren sijpelde, bij stroompjes liep het water langs haar gezicht, eerst ving de rand van haar hoed alles op en dan lekte het door den rand heen. Haar voeten werden ook kletsnat, 't leek wel, of ze door het water geloopen had. Hoe het toch mogelijk was dat er juist van avond zoo'n bui was! En daar begon het'te rommelen in de verte, 't Kon wel een onweer zijn dat op komst was, en dan was zij alleen op dien langen eenzamen weg. Zij had dikwijls gehoord hoe gevaarlijk het was op een vlakken weg, ze kon best getroffen worden. Maar ze troostte zichzelf: „Ze kunnen me toch niet zien, tis te donker, ik zie de lichtstralen eerder dan zij mij zien.
Wel een groot-kwartier liep ze half versuft verder, toen begon de regen op te houden, de donder rommelde alleen maar in de verte, nader scheen het onweer niet te komen.
Kijk daar waren de lichten al van het dorp. Nog maar een tien minuten en dan was ze aan het station. Nu maar



snel doorstappen en niet opkijken, opdat niemand haar herkennen zou. Niet dat ze zooveel menschen kende, maar je kon toch nooit weten, de juffrouw van den dominé, die was misschien de eenige die haar herkennen zou, maar die ging op zoo'n avond, als er net zoo'n bui was geweest, toch niet uit."
Ilse Steenbergen ging juist iemand naar den trein brengen, die een dagje over was geweest. Met regenmantel en parapluie gewapend, stapte ze op het perron heen en weer, druk pratend met haar bezoekster. Er scheen niemand anders te zijn, die met den trein mee moest. Juist keek Ilse in de wachtkamer, om den chef iets te vragen, toen ze het doornatte meisje zag aankomen. Bij het licht van de ganglamp herkende ze haar dadelijk. Wel zeker, 't was het meisje uit het herstellingsoord, met de mooie donkere oogen, dat zoo lastig kon wezen.
Het moedige Roortje werd bleek van schrik, toen ze de dominé's juffer op haar af zag komen; nu zou het wel in eens uit zijn ; het heele mooie plan was nu mislukt, maar 't kon haar ook niks meer schelen, als je zoo kletsnat was als zij, was de aardigheid er wel af om op reis te gaan. .
Stug en kort beantwoordde zij Ilse's vragen. Wat of ze ging doen, of ze alleen was, of de directrice het wist?
Haastig fluisterde Ilse hare gezellin wat in het oor, toen — alsof het de gewoonste zaak van de wereld was, dat meisjes uit eene inrichting ontvluchtten en kletsnat in een stationslokaal stonden, terwijl het water bij stroomen uit de kleeren droop : „Arm kind ! Wat ben je toch nat! Ga maar gauw met me mee' naar huis, dan mag je vanavond in mijn kleeren rondloopen, en slaap je gezellig op de pastorie."
Alsof ze bevreesd was voor tegenstand, schoof ze haar arm door dien van het meisje en duwde haar met zachten drang voort.
Onderweg sprak ze over niets bijzonders, alleen maar over den regen en de nattigheid en Roortje dacht aan niets



anders meer, dan aan het heerlijke, om weer droog te zijn.
.Moeder, hier hebben we een schipbreukeling, net iets voor u>» _ lachte Ilse, om een hoekje van de huiskamer kijkend — „u vindt het zeker wel goed, dat ze vannacht hier blijft "
Opeens hield ze op, want in den grooten stoel, vlak naast haar vader, zat dr. van Hoogsteden.
't Was te laat om zich terug te trekken, want beiden, èn haar vader èn de dokter, waren reeds opgestaan en keken nieuwsgierig de gang in, waar de druipende Aurora heel bedeesd en heel verlegen naar den grond keek.
De dokter herkende haar dadelijk; vol verbazing keek hij naar het meisje.
Ilse zeide niets en gaf het dienstmeisje de opdracht met haar naar boven te gaan en haar van kleeding te laten verwisselen.
„Een meisje van Welgelegen ?" — zeide de dokter nu op verbaasden toon, Ilse scherp aanziende — „Wat doet die hier zoo laat?" Toen ineens onrustig: „Er zal toch geen onraad zijn, had ze misschien een boodschap?"
Haast, zonder het zelf te weten, legde Ilse even de hand op haar hart, alsof ze daar pijn had, toen zeide ze heel bedaard, den jongen man strak aanziende: „Ik vond haar aan het station, ik denk dat het jonge vogeltje uit vliegen wilde gaan, maar ze zal vooreerst haar bekomst wel gehad nebben/' „En weten ze op Welgelegen er iets van, dat ze hier is?" ^ Weineen, ik kom immers regelrecht van den trein hierheen." „Maar ze zullen daar in doodelijken angst zijn." „*t Zal wel schikken, ik zal er straks wel den eenen of anderen jongen op de fiets heen zenden."
Nu mengde Mevrouw Steenbergen zich in 't gesprek, en vond, dat die vreeselijke regenbui het kind toch wel tot andere gedachten zou gebracht hebben en ook, dat het toch heel opmerkelijk was, dat Ilse aan den trein was. „Wie weet wat



er nog met het kind gebeurd was! En dat je haar dadelijk herkende. Hoe is 't mogelijk, zoo dikwijls kom je toch niet op „Welgelegen."
De dokter was de eenige die was blijven staan; gejaagd haalde hij een paar keer zijn horloge uit den zak.
„Kom dokter," — noodigde hem mevrouw Steenbergen uit — „ga nu weer rustig zitten, U hebt zooeven nog verteld, dat U zoo moe was, en dat U zoo'n drukken dag hebt gehad."
De dokter keek echter besluiteloos van den een naar den ander, en in Ilse's hart bonsde het snel en onregelmatig. „Ik ben zoo bang, dat er op Welgelegen groote onrusl heerscht. Het is geen kleinigheid voor eene inrichting als een meisje, dat aan haar zorgen is toevertrouwd, zoo maar wegloopt, men draagt toch de verantwoordelijkheid!"
„Ik zal Soeurette dadelijk een boodschap zenden", — zeide Ilse kortaf, het woord inrichting negeerende. — „De jongen van den tuinman zal wel even willen gaan."
„Ik zal maar zelf gaan," antwoordde de dokter, haar vast in de oogen ziende „ik geloof dat het beter is, ik kan dus zeggen dat het meisje vannacht hier mag blijven ?"
Ilse antwoordde niet, ze had een prop in de keel en stond op 't punt, in tranen uit te barsten.
„Zeker 1" — zeide mevrouw Steenbergen nu — „'t Is jammer dat U er nu niet in wilt berusten, dat we dien jongen zenden, die rijdt misschien nog wel sneller dan U.
De dokter reikte haar slechts tot antwoord de hand en in een paar seconden was hij de deur uit.
Ilse ging mee, om hem uit te laten. Terwijl hij zijn hoed zocht, mompelde hij iets van altijd je plicht doen. Heel bits zeide Ilse toen, dat sommige menschen een genoegen plichtnoemden.
Verwonderd keek hij haar aan, heel verwonderd, met een blik alsof hij haar nog nooit had gezien. Ze stond onder de



ganglamp, met haar gezicht naar 't licht gekeerd, maar het licht viel ook op zijn gelaat en daar was alles op te lezen, ook ineens een verbaasde uitdrukking van iets begrijpen.
Onnatuurlijk zacht ging de deur toe, en Ilse bleef even als versteend in de gang staan, ze legde voor een paar seconden haar hoofd tegen den kouden muur. Een oogenblik kneep ze heel stijf beide handen toe, en toen ging ze weer naar binnen als de doodbedaarde Ilse van altijd.
„Hij heeft wel gelijk, 't is toch goed, dat er iemand heengaat die een beetje handelend kan optreden." zeide ze heel rustig.
Mevrouw Steenbergen vond dit ook, en met moeite rees ze overeind om eens naar het kind te gaan zien. „Ik moet er toch het mijne van hebben waarom ze in eens wegliep, en waar zoo'n meisje dan wel heen wilde, zoo laat in den avond."
Ds. Steenbergen keek een paar maal onrustig naar het mooie, blonde hoofd van zijn kind, dat over een boek gebogen was. Eenmaal ontmoette zijn blik den haren, toen stond Ilse haastig op en begon allerlei in de kamer op te. ruimen.
's Avonds, in haar stille kamer, lag ze lang na te denken met groote, open oogen, starende naar den zolder. Telkens zeide ze tot zich zelf: „God wil je dat geluk niet geven, nu moet je eenswillend zijn en onderworpen."
Eenswillend wat moeilijk woord; onderworpen dat
ging nog, er was toch niet aan te veranderen, ze las het in zijn oogen, ze hoorde het aan zijn stem. Die andere had hij lief, die andere was alles voor hem, en voor haar had hij geen andere gedachte dan van groote verbazing en verwondering. Dat kwam er van als men zich in 't hart liet lezen en dat nog wel zij de trotsche gesloten Ilse.
In de studeerkamer van haar vader was nog licht en 't was al lang na middernacht. Ze zag 't door de reten van de gesloten tusschendeur.



Heel zacht speelde hij op zijn mooie orgel, hij deed het wel meer, hij had haar zoo dikwijls in slaap gespeeld.
Zacht en gedragen klonk de melodie, de muziek drong door tot in haar kamer en scheen de geheele ruimte met haar klanken te vullen.
Beveel gerust uw wegen, Al wat u 't harte deert,
Der trouwe hoede en zegen Van Hem, die 't al regeert,
Die wolken, lucht en winden Itók^ Wijst spoor en loop en baan,
Zal ook wel wegen vinden Waar langs uw voet kan gaan.
Telkens maar weer klonk het van voren af aan. Ilse telde niet meer, ze snikte als een kind. Als God je nog zoo'n vader liet, zoo teergevoelig, zoo warm van hart, die medeleed en medestreed, zonder ooit je teere plekken aan te raken, die alleen maar hielp door lief te hebben en voor je te bidden, dan had de Heer je toch nog heel veel gegeven.
Ze had zoo dikwijls anderen toegesproken en anderen gezegd dat zij eenswillend moesten zijn, en nu kwam God tot haar met de vraag: „En gij dan?"
Daar was de melodie weer, nu iets luider, nu in hooger toon, nu alsof het een loflied was:
Beveel gerust uw wegen Al wat u 't harte deert.
En toen was het stil, heel stil in de kamer daarnaast, maar het licht brandde nog steeds.
Ilse vouwde ook de handen, 't was haar alsof ze door de deur heen kon zien, alsof ze het grijze hoofd gebogen zag van den stillen man, die zoo weinig zeide en toch zoo diep voelde.
Ze kon nu zelf nog niet bidden, nu wilde ze nog stil wachten



•en voor zich laten bidden. Straks zou het weer dag worden, en dan zou ze opstaan en de dagelijksche, altijd wederkeerende plichten zouden op haar wachten; maar de dag zou komen dat het in haar ziel ook stil en rustig zou zijn — dat wist ze zeker — en dat ze ook zou kunnen zeggen met een oprecht harte: „Uw wil o Heer 1 Uw wil alleen 1"
Intusschen had de dokter zoo snel mogelijk voortgefietst. Neen, nu dacht hij niet aan een inrichting, die verantwoordelijk was, of aan eene directrice die onrustig was. Hij dacht aan haar, aan haar, aan wie hij den laatsten tijd steeds dacht. Hoe lief had hij haar! Waarom hij het haar maar niet eerder gezegd had, dan had hij nu het recht gehad voor haar te zorgen. Dan had hij haar nu in de armen kunnen nemen, en al haar angst doen vergeten. Want angstig zou ze zich wel gemaakt hebben. Hij wist hoe plichtmatig ze was en hoe streng voor zich zelf. Zij, het meisje, waarvan hij vroeger altijd gedacht had, dat ze oppervlakkig en beuzelachtig was! — Dat hij toch zóó verblind had kunnen wezen! Je behoefde haar maar in de oogen te zien.
't Was een dolle rit, die rit van den dokter over den langen grintweg, tusschen de heidevelden in. 't Was nu weer goed weer geworden, de zwarte wolken waren weggedreven en haast niet meer te zien. En de maan scheen helder en dé sterren schitterden èn flonkerden, maar hij zag van dit alles niets, zelfs zijn verbazing om den uitval van Ilse was hij vergeten. Hij zag nu maar één ding voor zich: haar, die hij lief had, en daarom spoedde hij zich voort, al maar voort, alsof de dood hem op de hielen zat.
Op Welgelegen leek er wel feest te zijn. Van uit de verte kon hij het al zien dat al de kamers verlicht waren. De deur stond open, en druk gepraat klonk overal, in de gangen en in de kamers. De boer van de boerderij vlak bij



vertelde voor de tiende maal, dat zij van avond geen melk was komen halen, en de dikke boerin, met de handen in de zijden, vond het een schande, want zooals je hier behandeld werd, - nou dat vond je nergens 1 En de twee juffrouwen fladderden hulpeloos heen en weer, dan naar boven voor de onrustige kinderen, die door al het gepraat wakker waren geworden, dan weer naar beneden, om toch niets van het gesprokene te verliezen.
Met forsche stem en ietwat ironisch zeide de dokter, in eens midden tusschen al de menschen staande: „U kunt allen rustig naar huis gaan, het meisje is gevonden en logeert vannacht op de pastorie.", Toen, tot de helpster: „Wie is er uitgestuurd, om haar te zoeken?"
„De zoon van den boer, en de knecht, en d'r is een boodschap naar den veldwachter," — alles klonk verward dooreen —. „En me dochter is mevrouw van 't Huis gaan waarschuwen."
„Juffrouw Treesje, wilt u even aan Mevrouw van Steggerda gaan zeggen dat het meisje terecht is? En U — zeide hij, zich tot de andere wendende — „zoudt u de li&ten willen uitdoen en alles rustig doen zijn in huis?"
Ze begrepen hem allen. In een oogenblik was iedereen die niet op Welgelegen hoorde verdwenen, alleenlrje schoon; maakster, die nog wat naders hoopte te hooren talmde no*;. Zij had den moed aan den dokter te vragen: „Hebt I haar gezien ?"
„Zeker!", was het korte antwoord.
Toen besloot ook zij maar om te gaan, ze lieten toch niks
los, zulke dokters, ze waren altijd gesloten als een bus. Toen zij weg was vroeg de dokter haastig: „Welken kant
is de freule opgegaan?"
„Ik geloof dat zij naar 't bosch is, ze heeft een fluitje van een van de jongens medegenomen, ze hoopte op die manier Roortje te laten hooren dat er iemand in de buurt was."



„Geef u er mij ook een." Haastig nam hij het uit hare handen aan en spoedde zich naar het bosch. Eerst fietste hij een eind grintweg, toen zette hij zijn fiets tegen een boom, want langs het kleine paadje, door de heide, kwam men in het mooie statige pijnbosch.
Hoe moedig was toch zijn meisje, om 's avonds zoo alleen midden in een bosch te durven gaan. 't Was er zoo stil, slechts het ruischen van den wind door de toppen der boomen hoorde men. Het zachte mos doofde het geluid van den voetstap; hier en daar kraakte slechts een dorre tak, als hij vertreden werd.
De dokter zette het fluitje aan den mond. Schril, brutaal, doordringend klonk het scherpe geluid.
Hij stond stil, om aandachtig te luisteren. Slechts het suizen en zuchten der boomtoppen. Hij moest eerst maar een tien minuten doorloopen. Zijn arm klein meisje, wat moest ze toch angstig geweest zijn om dat kind, dat ze zoo diep het bosch was ingegaan, misschien was ze er al niet meer, en langs een omweg naar huis gegaan.
Hij zou een grooten boog maken en dan het pad dat op den grintweg aanliep weer zien te vinden in de heide.
't Was 's avonds anders niet gemakkelijk om je weg te \ inden, gelukkig dat hij zijn fietslantaarn bij zich had. Ze iiad ook niet alleen moeten gaan, hoe hadden die menschen •het nu kunnen toelatettf Er was ook niemand om voor haar te zorgen, maar hij zou er een eind aan maken, hij zou het meizanger verzwijgen wat er in hem leefde, groeide en bloeide. Hij zou den moed hebben om uit haar mond zijn oordeel aan te nemen. Of ze van hem hield ? Soms zou hij zeggen van ja, en dan dacht hij weer van neen, ze was tegen iedereen altijd even vriendelijk en aardig. Heel anders dan haar zuster, die stak haar gevoelens niet onder stoelen en banken. Die was nu den koning te rijk met dien rijken niets-



doener van den Ulckenstein. Zeker, deze was heel beleefd en ook onberispelijk gekleed, maar wat zat er nu bij ? Je kon toch het geheele leven niet als een paar kinderen doorbrengen met gesnap en gepraat en je verheugen in pretjes.... Zou Soeurette een dokter tot man willen hebben? Zou ze zijn leven willen deelen? Hij kon zijn idealen niet opgeven. Hij had zich gegeven in den dienst van den Koning, hij kon niet meer terug.
Hij was nu gekomen aan den zoom van het bosch, en vóór hem lag de vlakke heide uitgestrekt. Weer zette hij het fluitje aan den mond en weer snerpte het pijnlijk scherp door de lucht. Nog eens en nog eens, en dan luisterde hij, speurend rondziende.
Daar heel in de verte, in de heide, meende hij een lichtje te zien dat zich voortbewoog. Weer floot hij, met inspanning van alle krachten. Weer luisterde hij, met de hand aan het oor.
Hoorde hij daar iets, of verbeeldde hij het zich maar ?
Stond het lichtje nu niet stil, dat straks op en neer danste?
Dwars door de heide schreed hij nu met lange- passen. Soms kwam hij in een konijnenhol terecht, dan weer bonsde hij tegen een hoogte aan, die hij niet kon zien bij het onzekere licht van zijn lantaarn, maar onvermoeid schreed hij voort, steeds het lichtje in de verte in 't oog houdende. Als hij bang was dat 't verdwijnen zou zette hij het fluitje weer 'aan den mond.
Nu wist hij het zeker: er had iemand teruggefloten, zij was het 1 Hij had in vervoering beide zijn handen aan den mond gezet, en zijn krachtige mannenstem klonk over de heide „Gevonden 1 Gevonden ! "
Als zij vlak bij is ziet hij haar staan, haar witte gestalte even opdoemend uit de duisternis.
„Soeurette!" — roept hij heel brutaal — „ze is al lang gevonden."



„O wat gelukkig!" roept nu de frissche meisjesstem terug „ik heb me toch zoo angstig gemaakt. Weet u" zeide zij, als een kind zoo vertrouwelijk tot hem opziende, „ik was toch zoo bang dat het mijn schuld was; ik was misschien niet vriendelijk tegen haar geweest; ze kon wel eens iets vreeselijks gedaan hebben, iets dat nooit meer goed temaken was, en dan zou het mijn schuld geweest zijn. Ik ben toch zoo angstig geweest."
Nu barstte zij in eens in tranen los. De jonge man denkt aan niets meer, hij slaat de armen om haar heen en drukt haar hoofd tegen zijn schouder. „Soeurette! ik heb je zoo lief, huil toch niet, 't is alles al lang voorbij, al die angst en al die zorg. 'k Heb het je al zoo lang willen zeggen, maar ik durfde niet, ik was zoo bang dat je neen zou zeggen." Het snikken hield op, zijn lantaarn had hij op den grond gezet en de hare was gevallen, hij kon haar oogen niet goed zien, maar hij voelde hoe ze haar hoofd dichter tegen hem aan vlijde.
Zij had geen hoed op, en haar krullend haar beroerde zijn wang.
„Vind je het niet brutaal dat ik het je maar zoo zeg ? Maar ik heb mij zoo bezorgd over je gemaakt, ik kon me niet langer goedhouden. Zeg me nu eerst: mag ik van je houden, en ben je niet boos op me, en is er ook iets in je hart voor mij ?"
Een heel zacht gelukkig lachje hoorde hij vlak bij zijn oor, en bijna onhoorbaar zeide ze: „Malle jongen, er is toch niets kwalijk te nemen." Toen nam hij haar eerst recht in zijn armen en de maan en de sterren waren slechts getuigen, hoe eerbiedig en teer hij haar kuste, alsof zij eigenlijk ver boven hem stond.
„Ik heb al zoo vreeselijk lang van je gehouden," zeide zij toen heel eenvoudig, „eigenlijk van af den eersten keer dat



ik je zag. Herinner je je nog wel, dat we ons toen verkleed hadden ?" „Heel goed."
„En weet je nog hoe boos en verontwaardigd je keek?" „Ezel, die ik was!"
„En weet je nog, hoe stijf je was, als je „ma Michon" moest bezoeken, en je moest mij naderhand spreken?"
„Als den dag van gisteren, ik kon ook moeilijk anders."
„Je had toch wel een beetje liever kunnen zijn?"
Een korte poos belette hij haar het spreken. Toen zeide zij heel zacht:
„Weet je, waarvoor ik altijd zoo bang ben geweest ?"
„Neen."
„Dat je van Ilse hield."
„Ik houd ook van haar maar zooals men van een zusje
houdt. Jij was het, aan wie ik altijd dacht, de liefde voor jou is steeds in me gegroeid, ik heb God dagelijks gebeden of Hij je mij geven wilde. Ik kon nu niet langer wachten.""
„'t Behoefde ook niet — zeide Soeurette — je hebt me lang genoeg laten wachten. Vertel me nu, waar Roortje is."
Ze liepen weer voort over de heide, hij ondersteunde haar en behoedde haar voor vallen en belichtte telkens, wat voor hen lag.
„Wat zal je oom zeggen?" vroeg hij opeens. „Ik zal het hem morgen dadelijk gaan vragen."
„Onkeltje zal glimmen van blijdschap, let maar op wat ik je zeg, hij houdt heel veel van je."
„En ma Michon?"
„Die zal het niet begrijpen, ze zal het misschien niet eens vreemd vinden."
„En wat zegt mijn meisje, als ik haar vertel dat ik niet heel lang meer wachten kan? Als ik aan de toekomst denk, staat mijn hart bijna stil van vreugde."
„Maar ik kan toch mijn werk niet in eens in den steek



laten? Je weet zelf hoe wuft je ons vroeger vond, toen wij niets uitvoerden."
„Ik heb je gezegd dat ik toen een ezel was. Ik zal wel naar een plaatsvervangster voor je uitkijken."
„Maar we kunnen Mevrouw van Steggerda niet in moeilijkheden brengen."
„Dat doen we ook niet."
Ze waren nu bij den grintweg gekomen, waar de fiets nog tegen den boom stond.
Er kwamen al menschen aanloopen, de jongen die naar „het Huis" was gestuurd, en de melkknecht die naar den veldwachter was geweest, en deze zelf ook.
„Alles in orde," — met deze woorden sneed de dokter alle vragen af. — „Ik heb de freule gelukkig gevonden, het meisje logeert op de pastorie, we kunnen nu allen rustig naar huis gaan, vol dank dat er niets verontrustends is gebeurd en dat alles zoo'n goeden keer heeft genomen."



HOOFDSTUK XI.
Onkeltje voelt zich gelukkig.
1* ~|"ET was een prachtige zomermiddag. Onder den grooten I—I kastanjeboom zat de notaris in een gemakkelijken I rieten stoel. fj in Zijn gewone geliefkoosde houding zat hij, zooals 's winters bij het vuur, met de beide dikke handen gevouwen op zijn knieën en zijn ellebogen op de leuning van zijn stoel.
Hij keek naar de fladderende vlinders en luisterde naar het gonzen der bijen. Vlak bij hem was een kleurig bloemperk en telkens snoof hij met welbehagen den heerlijken geur op, dien de zachte koelte hem toewuifde. Juffrouw Rijnvelt, die na het trouwen der beide meisjes dikwijls op Gerkestein kwam logeeren, liep af en aan. Naast hem stond de theetafel, straks zouden ze theedrinken.
Door het geopende venster van het huis klonken de tonen van muziek, 't Was iemand, die zong, heel zacht en heel duidelijk:
II y a un age dans Ia vie ') Oü chaque rêve dolt finir. Un age oü rame assouvie A besoin de se souvenir.
') Vert.: Er Is een tfld in 't leven
Dat elke schoone droom ophoudt De leeftfld, waarop de verzadigde ziel Genoeg heeft aan zgne herinneringen.
Onkeltje
13



De notaris luisterde, het hoofd even voorover buigende. Zeker, hij was nu op een leeftijd dat.men leeft van de herinnering. Veel goeds had hij zich te herinneren, 't Waren goede, mooie jaren geweest, en de laatste waren nog de beste.
Zijn beide meisjes getrouwd — en zoo gelukkig getrouwd! 't Was een genot om te zien, je werd zelf weer jong als je er naar keek.
Soeurette, een jong moedertje, mooier dan ooit, en de jongen was zijn petekind, die kleine dikke stevige knaap. Als ze hem het bundeltje voorzichtig op de knieën legde, brak het zweet hem • uit. Hij keek er liever naar als het in de wieg lag.
Straks zou hij er wel weer even heengaan, want als nu, over was moest hij er van profiteeren. En Anne Marie, die woonde op haar mooie kasteeltje en alles had ze, wat haar hartje begeerde. Zij had geen kind, maar dat kon nog wel komen. Ze had hem juist een briefje geschreven, of hij vanmiddag kwam eten, omdat haar man uit was en dan voelde zij zich zoo alleen.
Toen juffrouw Rijnvelt de thee gezet had, kwam de arme zieke naar buiten. Haar jeugdige gestalte had ze nog behouden, ook haar frissche gelaatstint, alleen het haar was sneeuwwit geworden. Het was aandoenlijk te zien hoe zij aan juffrouw Rijnvelt gehecht was. Als een kind ging zij naast haar zitten, met een tevreden blik in de oogen. Alleen als de notaris sprak, blikte zij even onrustig zijn kant uit en keek hem vragend aan, maar dan gaf het arme benevelde brein het ook weer op, en staarde zij onafgebroken in de verte.
Als Soeurette met haar kindje kwam, was het haar een groot genoegen het even op haar schoot te mogen houden, en het zacht met haar knieën op en neer te wiegen. Allerlei ver-



rukte kleine Fransche uitroepjes kwamen haar dan over de lippen, en soms moest de notaris zich even afkeeren zoo sterk herinnerde het hem aan vroegere tijden.
Daar kwamen ze aan: nu droeg de blijde jonge vader het kraaiende, spartelende wichtje in zijn armen; met groote passen was hij den weg overgestoken — want ze woonden vlak bij.
„Wat zegt u van mijn jongen ?" vroeg hij, trotsch rondziende.
Soeurette kwam haastig achteraan, ze was iets gezetter geworden, maar als 't kon nog mooier dan vroeger. Ze straalde van geluk, toen ze de twee aanzag, haar man en haar jongen.
„Onkeltje!" — riep ze al uit de verte - „heeft hij het al verteld? Onze jongen is weer een half pond aangekomen van de week."
„Ik ga me weer jong gevoelen" — schertste hij — „tusschen al die jeugdige paren, het is een apart gevoel als je op de hoogte van grootvader bent gekomen."
De jonge moeder was naast hem gaan zitten, het kindje op haar schoot; telkens hadden ze iets te bekijken en te betasten, zijn kleine handjes, de kleine voetjes, die het omhoog schopte, de grappige, kleine krulletjes op zijn donkere bolletje. En de schitterende kinderoogen, daar was men nooit naar uitgekeken.
Als ze straks weer naar huis gaan, gaat Onkeltje mee in den optocht. Soeurette wil hem het kindje laten dragen, maar hij bedankt met een benauwd gezicht: „Ik zal je al de bezittingen van je prinsje wel nadragen." — En hij belast zich met een beenen ring en een wit kapertje.
Door het witte hek komen ze bij de aardige villa, die «chuins tegenover Gerkestein ligt, en die Onkeltje had laten verbouwen en veranderen, tot ze iets heel aardigs was geworden.
Toen dokter van Hoogsteden tegengestribbeld had, en gesproken had van weldaden, die men niet kon aannemen, en dat hij best in staat was een behoorlijk huis voor zijn aanstaande



vrouw in te richten, had de notaris ongeduldig een afwerende beweging met zijn hand gemaakt: „Je hebt Soeurette te nemen met al wat haar toebehoort, en anders moet je haar maar laten." Soeurette had hem toen alleen maar met een blik van verstandhouding aangekeken. Zij begreep er alles van. 't Was immers op die wandeling, lang geleden, dat zij voor het eerst begrepen had, dat er gevallen zijn waarin je iemand op zijn hoogst zegent, als je hem toestaat, je al maar door wel te doen, net als een kind het zich laat doen door zijn vader.
Ze had er haar aanstaanden man eens op een avond alles van verteld, hoe het eigenlijk was in hun familie. Hoe ze achtergelaten waren in de wreede, koude wereld, een arme krankzinnige met twee kleine meisjes, en hoe Onkeltje zich ontfermd had oVer hen allen, alleen maar omdat hij liefgehad had, zooals op aarde maar heel zelden menschen liefhebben. En hoe vreeselijk het zou geweest zijn, als hun familie voor hen had moeten zorgen, en de ijdele, wufte tante Versteynen haar opvoeding had moeten besturen.
„Wat zou er dan van ons terecht gekomen zijn? had ze zuchtend gevraagd. .
Dokter van Hoogsteden had later den kleinen notaris met nog meer eerbied behandeld dan voorheen, en dikwijls had hij hem verbaasd aangestaard en zich zelf afgevraagd hoe het mogelijk was voor een mensch, zoo weinig voor zich zelf te eischen en zooveel aan anderen te geven, zonder iets terug te verlangen.
Maar hij zag er dien middag niet naar uit, alsof hij niets terug ontvangen had. Was het niet zijn eigen petekind dat voor hem uitgedragen werd en was men wel ooit uitgepraat over de voortreffelijkheden van het kleine heerschap?
Ze waren nauwelijks het huis binnengegaan, of daar kwam de auto van Anne Marie aansnorren. De auto stond nog niet geheel stil, of ze sprong er al uit. Als een wervelwind



kwam ze in de kamer, het eerst nam ze de baby van hare zuster over, zoende het kind op de beide wangen, terwijl ze uitriep : „Onkeltje, wat zeg je toch van het natuurwonder? En eiken dag wordt hij aardiger, kijk, nu lacht hij al tegen zijn liefste tante. Denk er om Soeuretje, dat je altijd over zijn „liefste tante" spreekt, als je het over mij hebt. Dat heb ik nu wel aan je verdiend." d?J;'s
Heel zacht legde ze het kindje weer in de armen van haar zuster. Even trok een schaduw over haar mooi, bloeiend gezicht, even kwam er een weemoedige uitdrukking in de blauwe oogen. Maar niemand die het zag. Hoe kon een ander ook weten, wat voor pijn een lachend mensch soms aan zijn hart kan hebben!
Zij wendde zich nu tot den notaris: „Ik kom je halen, Onkeltje. Eerst laat ik je een mooien tocht doen met de auto, en dan eten we gezellig samen, we hebben het rijk alleen."
„Waar is Godert" ? — vroeg Soeurette, die, voordat ze met het kind naar boven ging, nog even bij de deur stond te luisteren.
„Hij moest den geheelen dag naar de een of andere vergadering in den Haag."
De notaris was in een lagen stoel bij het raam gaan zitten. Anne Marie bleef staan, als wilde ze hem tot haast aanmanen.
De jaren van haar huwelijk hadden haar niet veranderd, ze bleef er even jong en vroolijk uitzien. Ze was een half jaar eerder getrouwd dan Soeurette, en over alles, waarnaar haar hartje vroeger zoo was uitgegaan, kon ze nu beschikken. Ze kon het zich moeilijk voorstellen, dat er ooit een tijd was geweest dat ze Onkeltje om nieuwe snaren voor een tennisracket had moeten vragen. Ze kon nu krijgen alles wat zij begeerde.
Langzamerhand was de notaris ook met haar huwelijk verzoend geraakt, 't Was wel waar: Godert voerde niet veel uit, en er zat misschien niet veel bij, maar telkens als hij er ge-



weest was en gezien had, hoe de jonge man zijn vrouw met liefde omringde, en hoe stralend gelukkig zij beiden schenen, troostte hij zich met de gedachte dat hij vroeger wel een beetje te zwaartillend was geweest, en de dingen soms door een al te donkeren bril had bekeken. Hoe gelukkig stond ze daar nu voor hem, met haar lachende oogen en de lichte japon, terwijl ze hem plagend bij den arm trok: „Toe nou, Onkeltje, kom nu, je moet niet lui zijn, ga nu gauw met me mede, anders is de dag dadelijk om."
In de auto en 's middags aan tafel was ze druk en opgewonden, en ze ratelde aan één stuk door. Maar s avonds toen de notaris met haar in de mooie zaal zat en de knecht alles wat voor het theeschenken noodig was, had binnengebracht en zij wist dat zij niet meer gestoord zouden worden, zweeg ze eerst een langen tijd stil.
Ze zat op' een paar kussens in de groote, ouderwetsche vensterbank. De antieke, in lood gevatte ruitjesvensters waren gemoderniseerd tot openslaande ramen, die nu wijd openstonden
Van uit de gracht, die het kleine kasteel omgaf, klonk het luide gekwaak der kikkers en heel in de verte alsof het een muziekinstrument was, dat met een sourdine werd bespeeld het zachte gekriek van krekels ergens ver weg, in het gras, tusschen
het hooge hout.
Anne Marie had de handen achter haar hoofd samen gevouwen. Ze droeg een soepel, wit zijden kleed, zonder eenige versiering. Nadenkend keek zij den notaris aan, die vlak bij haar zat in een gemakkelijken stoel.
't Begon al donker te worden, maar nog had Anne Marie de staande lamp, die vlak bij de theetafel stond, niet aangestoken Onkeltje" - zeide zij op eens langzaam - „heb je ook wel eens in je leven gedacht, dat geld je eigenlijk mets kon schelen ?"



Verrast keek de notaris haar aan. 't Kind had iets waar zij over tobde, dan begon zij altijd met zulke vragen te doen, waarvan men eerst niet wist, wat ze eigenlijk te beteekenen hadden.
„Ik heb nooit veel om geld gegeven," antwoordde hij rustig, „ik heb altijd geweten, dat het beste in 't leven toch niet te koop was. Maar ik ken wel iemand" — vervolgde hij, haar schalks aanziende — „die vroeger wel vond, dat het eigenlijk alles was."
„Vroeger" — haar stem klonk mat — „vroeger was ik een dwaas kind en nu.... ?"
„En nu?" herhaalde de notaris ademloos.
„Nu ben ik een dwaze vrouw" 
„Onkeltje," — zeide ze, op eens van toon veranderende,— „ik wou, dat ik maar weer een kind was; ik wou dat ik een heeleboel dingen niet wist, die ik nu wéét; ik wou dat ik naar een heeleboel dingen niet verlangde, waaraan ik vroeger nooit gedacht heb."
Toen was er een lange stilte.
't Was den ouden man in eens, of hij alles begreep, 't Was, alsof hij haar moeder weer voor zich zag zitten, nu jaren geleden.
Toen begon hij te praten. Zij was naast zijn stoel gaan zitten op den grond, even als vroeger, toen ze nog een kind was, en zijn hand rustte op het lichtblonde hoofd.
„Zie je," — zeide hij zacht, en oogenschijnlijk leek het, alsof zijn spreken niets met haar zeggen te maken hadfc — „er is liefhebben en liefhebben. De liefde, die blijft, dat is liefde, die zich zelf geeft, die altijd geeft en nooit vraagt, die sterk is en krachtig, die opheft en ophelpt. Maar die heeft niemand van zich zelf. Er is eigenlijk geen grooter wonder in de wereld, dan dat twee zondige! menschen samen gelukkig zijn. Als we onze liefde door God hebben laten heiligen,



krijgen we ze uit Zijne hand terug, sterker dan de dood, onuitbluschbaar als een groot vuur."
Het blonde hoofd legde zich vertrouwelijk neer op zijn knie, hij kon haar niet meer zien, maar aan het schokken van haar lichaam bemerkte hij, dat ze weende.
Toen vertelde hij haar op zachten toon het geheim van zijn leven, en ook, waar hij kracht en sterkte en levensmoed had gevonden.
„We moeten bijna allen door zeer diepe wegen heen, maar wie zijn handen uitstrekt naar zijn God, zal nooit omkomen."
„En Soeurette dan?" — klonk het troosteloos — „Heeft zij niet alles?"
„Ze heeft alles, omdat zij het hoogste heeft en wie het hoogste heeft, bezit wat blijft en nooit voorbijgaat."
„Zal je voor mij bidden, Onkeltje ?" klonk het na een lange stilte.
„Je zult zelf ook bidden" — was het antwoord — „en je bidden zal je sterk maken en zelfverloochenend, en gelukkig. Gelukkig, omdat je iets ontvangt, dat nooit voorbijgaat. Ik kan het je maar heel stumperig zeggen, mijn kind, want ik ben niet iemand, die zich gemakkelijk uitdrukt.... maar luister: Geluk is niet gebonden aan omstandigheden, en geluk hangt niet van menschen af. Ik weet niet in hoever bij jou levenszonde en levensleed van elkaar afhankelijk zijn, maar dit weet ik wel, dat er nog nooit een mensch smeekende handen omhoog heeft gehouden, zonder dat hij geholpen werd."
„Zal je mij helpen, Onkeltje ? Zal je mij blijven helpen ? Zal je heel dikwijls komen, telkens weer als ik het je vraag, want alles waar je nu van spreekt heb ik maar niet zoo in eens."
De kleine notaris zat er over na te denken, of hij het jonge vrouwtje zou vragen wat er eigenlijk was dat haar deerde. Maar neen, vertrouwen laat zich niet dwingen, het moet ge-



geven worden en 'twas beter dat ze niet over haar man sprak.
„Weet je Onkeltje" — zeide Anne Marie nu opstaande — „je moet niet denken, dat Godert niet lief voor mij is, of dat we ooit moeite samen hebben. Ik weet niet wat het is, maar soms schijnt hij in een andere wereld te leven, waar ik geen deel aan heb, dan is het net of ik hem verveel, dan wordt hij onrustig, en gaat voor zaken op reis, en ziet u.... dan ben ik zoo eenzaam, en 't geeft niets, of ik mooie kleeren aandoe en in mijn auto rondrijd, je hart wordt er niet warm van."
„Nu moet je sterk zijn, en liefhebben" — zeide de notaris, opstaande — „geven, al maar geven, en niets vragen en nooit verwijten. Je hebt hem genomen, zooals de Engelschen zeggen, „for better and for worse" *) welnu, zegen hem met je liefde, hef hem op, hoog boven het aardsche uit, op je biddende handen. Bijna zal je bezwijken, maar nooit geheel."
Hij liep nu weer op zijn eigenaardige manier de kamer op en neer, met de handen in de beide zakken, op zijn voorhoofd lagen de diepe rimpels, die Anne Marie zoo dikwijls had gezien in allerlei ernstige oogenblikken van haar leven. Zij had de hooge lamp aangestoken en was bezig met het theeservies.
Peinzend keek de oude man op haar neer. Hij had alles gekocht in 't leven, om die kinderen gelukkig te maken, maar dit kon hij niet koopen, dit werd je alleen maar uit genade geschonken, soms na veel strijd.
Maar Anne Marie lachte op eens weer haar vroolijken lach. „Hoor je 't?" — riep ze de hand opheffend — „Daar staat de auto al voor de deur, om je thuis te brengen, en je hebt nog geen thee gehad. Wat ben ik toch zelfzuchtig geweest 1 Met allerlei vermeende bezwaren je oude hoofd vermoeid, en niet voor je gezorgd."
Toen ze hem even later naar de auto vergezelde, kuste ze
') Voor beter of voor slechter.



hem op de beide wangen en herhaalde nog eens: „Onkeltje, als we jou toch niet hadden!"
Toen de notaris terugreed, was er een warm blij gevoel in zijn hart. De menschen vonden hem eenzaam, en ze hadden medelijden met hem, en ze keken hem soms meewarig aan; maar hij was „een gelukkig mensch."
„En" — mompelde hij zacht voor zich heen, terwijl hij keek naar de voorbijvliegende boomen en huizen — „dat kunnen ze toch niet allemaal zeggen."



INHOUD.
Hoofdst. Bladz.
I. Onkeltje gaat paedagogische kennis opdoen . 5
II. de bewoonsters van het huis op de stille gracht 20
III. Op de Veluwe 51
IV. Gerkestein 69
V. Tante Versteynen 90
VI. De nieuwe buurman 116
VII. Het kinderhuis „Welgelegen" 132
VIII. Anne Marie heeft huwelijksplannen .... 147
IX. de voorspelling van anne marie 166
X. roortjes nachtelijke tocht 175
XI. Onkeltje voelt zich gelukkig 193