Auteursrecht voorbehouden. GIDS VOOR DEN ZUIDWESTHOEK VAN FRIESLAND /UITGEGEVEN DOOR DE VEREENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER 2 Gedrukt ter drukkerij „De IJsel" te Deventer, DOEL EN WERKKRING „V. V." ZUIDWESTHOEK VAN FRIESLAND. De Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer in den Zuidwesthoek van Friesland werd den 17 Mei 1916 opgericht en is gevestigd te Sloten (Friesland). Het doel der Vereeniging is in de Statuten, welke zijn goedgekeurd bij K. B. van 17 Augustus 1916, No. 89, omschreven als volgt: „De Vereeniging heeft ten doel de vermeerdering van de welvaart en den bloei van den Zuidwesthoek van Friesland door bevordering van het Vreemdelingenverkeer." Zij tracht dit doel te bereiken: a. door zooveel mogelijk bekendheid te geven aan hetgeen een bezoek aantrekkelijk maakt; b. door vreemdelingen desverlangd met raad en daad bij te staan; c. door het aanmoedigen, ondersteunen, of in bijzondere gevallen zelf uitvoeren van hetgeen kan strekken tot veraangenaming van het verblijf of verlevendiging van het verkeer; d. door te strijden tegen eventueele misbruiken, waaraan zij, die hier tijdelijk verblijven, blootstaan. Uit het jaarverslag over 1916 blijkt, dat de V. V. reeds in het oprichtingsjaar op velerlei wijze werkzaam is geweest. Een kaart van Gaasterland werd uitgegeven en is te verkrijgen a 20 ets. bij de firma W. H. de Jong te Balk. BESTUUR. Juni 1917 bestond het Bestuur uit: G. Haitsma Muiier, Burgemeester van Sloten (Fr.), Voorzitter. Jhr. J. Quarles van Ufïord, Burgemeester van Workum, Onder-Voorzitter. P. Eringa, Burgemeester van Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, te Koudum, le Secretaris. Ph. van der Werf, Notaris te Joure, 2e Secretaris. A. Brouwer, Ontvanger van het Waterschap „de Zeven Grietenijen en Stad Sloten" te Lemmer, Penningmeester. G. J. T. Avenhorn van Nauta, Burgem. van Hindeloopen, Commissaris der N. V. Zeebad Hindeloopen, Bestuurslid. Dr, C. J. Brenkman, arts te Langweer, Waterconsul der A. N. W. B., Bestuurslid. J. J. Nammensma, Burgemeester van Stavoren, Bestuurslid. J. J. Herman, Arts te Balk, Bestuurslid. W. J. Lankhorst, Directeur der Zuivelfabriek te Heeg, Bestuurslid. Informatiën. Alle mogelijke inlichtingen worden gaarne verstrekt door den Voorzitter te Sloten (Fr.) en den l,ten Secretaris te Koudum, terwijl de overige bestuursleden bij afwezigheid die taak overnemen. Klachten van welken aard ook, het Vreemdelingenverkeer betreffende, liefst schriftelijk bij eerstgenoemde bestuursleden ingediend, zullen worden onderzocht. Strandgezicht — Hindeloopen. verkoophuizen voor het bekende kunstige Oud Hindelooper schilder- en snijwerk. De industrie in dit werk wordt steeds bloeiender. Sedert 1911 is Hindeloopen een badplaats geworden. Mochten voor dien tijd vele vreemdelingen en schilders het stadje bezoeken, sedert dien is het bezoek gedurende het badseizoen zeer toegenomen. Het strand is heel aardig. Het keurig badpaviljoen biedt een verrukkelijk gezicht over zee en velden. Gedurende de maanden Juli en Augustus verhoogt een goed strijkorkest de gezelligheid in dit paviljoen. Badgidsen zijn te verkrijgen bij den Directeur der N. V. „Zeebad Hindeloopen". Tochten : Per fiets of automobiel naar W orkum en Bolsward, Stavoren, Koudum en de Gaasterlandsche bosschen. Er is goede gelegenheid tot zeilen op zee en naar de Friesche meren (F 1 u e s s e n en M o r r a). Hotels : Badhotel Buijs (15 kamers), hotel pension „de Hinde" (15 kamers), pension Bakker (12 kamers). De Sluis — Hindeloopen. Zeilbooten: Hotel-Pension „De Hinde", a/h vaarwater gelegen. Automobielen: Pension Bakker. Rijtuigen: Badhotel Buijs, pension „Bakker". Middelen van Vervoer : Station H. IJ. S. M. Lijn StavorenLeeuwarden. Stoombootdiensten, zie bladz. 73. Omnibusdienst, zie bladz. 85. Hotel „de Hinde" — Hindeloopen. Koudum. HEMELUMER OLDEPHAERT EN NOORDWOLDE. Dorpen: Koudum (gemeentehuis) Elahuizen, Heidenschap, Hemelum, Kolderwolde, Molkwerum, Nijega, Oudega, Scharl en Warns. De gemeente met den langen naam Hemelumer Oldephaert en Noordwolde heeft haar eigen schoon. Voorloopig zal ze nog niet in staat zijn de vreemdelingen langer dan een paar dagen te herbergen; maar zij, die in de bosschen van Gaasterland of aan de zee te Hindeloopen langer dan een dag vertoeven, behooren niet te verzuimen deze uiterste punt van Frieslands Zuidwesthoek te bezoeken. Als de vriendelijke zon haar schitterende stralen over het landschap uitgiet, kan men hier de schoonste vergezichten genieten. Aan de Zuidkust ligt niet ver van Stavoren het Roode Gezicht op Koudum. Klif, een 10 Meter hooge heuvel, vroeger door de zee gehavend, thans door het Provinciaal Bestuur geheel beschermd.'t Zij men den blik zeewaarts wendt naar de Hollandsche kust, waar ettelijke steden en dorpen zichtbaar zijn of landwaarts, altijd is de aanblik even verrukkelijk. In de nabijheid van H e m e 1 u m vindt men andermaal een golvend terrein. Naar het noordwesten wordt hier een schoon Panorama — Koudum. uitzicht geboden op de M o r r a, de groote herberg van Galamadammen en daarnaast op de F1 u e s s e n. Daarachter ligt schilderachtig het dorp Koudum, nog verder verrijzen de hooge torens van Hindeloopen en W o r k u m. Naar den anderen kant ziet men eveneens een boeiend tafereel, als Friesland bijna nergens te aanschouwen geeft. In de diepten schuilen de kleine huisjes van „de Mar es" de vroegere „heide" van deze omgeving. Verder ligt Bakhuizen. Daar rijst weer de bodem, en bieden de daarop golvende korenvelden een allerheerlijksten aanblik. Aan de andere zijde van deze lange meren ligt het aardige dorp Koudum, de hoofdplaats van deze gemeente met ± De Morra — Galamadammen. 1600 zielen, gebouwd op een heuvel van 6 a 7 M. hoogte, aan weerszijden van de kom een anderhalf K.M. zich uitstrekkende. Het loont de moeite om hier een oogenblik te blijven en te midden van de tuingronden een wandeling te maken. Aan beide zijden ontrollen zich alleraardigste panorama's over velden, meren en dorpjes. De Liefhebber van de watersport verzuime toch niet om Galamadammen aan te doen. Met een tocht over de gezellige Fluessen zal hij zich rijkelijk beloond vinden. Van af deze historische plek kan men langs den slaperdijk wandelen om bij „W e s t e" van Koudum uit te komen. Hier bekijkt men de zand-graverijen met de zwaluwnesten, of holen, om vervolgens door Koudum, langs de aardige Dammenscheweg, naar het punt van uitgang terug te keeren. Wil men door deze gemeente een prettige fietstocht maken, dan is de volgende route aangewezen, bijv. vanaf R ij s, Bakhuizen, Hemelum, Koudum, Molkwerum, (waar men niet verzuime de zeedijk op te zoeken) Warns, Laaksum en zoo vervolgens naar R ij s terug. Tochten: Wandeltochten in de omgeving. Per flets of Automobiel naar Stavoren, Hindeloopen, Workum en de Gaasterlandsche bosschen (R ij s). Zeiltochten op de Fluessen en Morra. (Zie verder hierboven). Hotels: Elgersma te Koudum; Boersma aan de Galamadammen. Rijtuigen: S.—Quarré te Koudum. Middelen van Vervoer: Stations H. IJ. S. M.—Warns en Koudum—Melkwerum—Lijn Stavoren—Leeuwarden. Stoombootdiensten, zie bladz. 73, Omnibusdienst zie bladz. 85. Salonboot Enkhuizen—Stavoren. STAVOREN. Aan de Zuidwestelijke punt van Friesland ligt het oude stadje Stavoren, in de historie zoo algemeen bekend. Van zijn vroegere grootheid is weinig overgebleven. Men zegt, dat het oude Stavoren in zee verzonken ligt. Hoe het zij, wat er thans is, herinnert allerminst aan de oude residentie der Friesche koningen, zijn belangrijkheid dankt het thans aan hetgeen de moderne tijd wist te werken. Toch is het de moeite waard, dit plaatsje, dat als 't ware de Zuiderpoort vormt van den Zuidwesthoek, te bezoeken. De prachtige Salonbooten brengen den reiziger na een verrukkelijke tocht hier aan en geven hem gelegenheid de havenwerken te aanschouwen, en te bewonderen wat de H. S. M. deed voor het goederenvervoer. Spoediger dan op menige andere plaats zijn de visschers hier in het ruime sop, wijl Stavoren, als 't ware in de zee GAASTERLAND. Bosch Ce Rijs. GAASTERLAND. Dorpen: Balk (Gemeentehuis), Harich, Mitns en Bakhuizen, Nijemirdum, Oudemir du m, Ruigahuizen, Sondel en W ij c k e 1. Gaasterland, het boschrijke gedeelte van den Zuidwesthoek, bekend door zijn gaasten en kliffen, waaraan het zijn naam ontleent. De hoofdplaats Balk is zeer -welvarend en gunstig gelegen ten opzichte der bosschen, welke zoowel te voet als per rijwiel gemakkelijk te bereiken zijn. Balk wordt doorsneden door de Lutz, welke de verbinding vormt tusschen de Fluessen en het Slotermeer en is een ruim fraai gebouwd dorp, waar het ouderwetsche Grieten ij huis in het centrum der plaats, vermeldenswaard is, terwijl mede enkele 18e eeuwsche gevels de attentie trekken. Van de andere dorpen der gemeente is W ij c k e 1 bekend door het Monument van Menno van Coehoorn in de kerk, Nijemirdum met een aardige vierkante toren is met de landelijke plaatsjes Oude- GAASTERLAND. Laantje naar den Spoekesberg in het Rijsterbosch. m i r d u m, (waarbij het buiten-Rinia-State), R ij s, M i[t n s en Bakhuizen, gelegen in het boschrijke gedeelte van Gaasterland. Een goede grintweg, die een groot gedeelte der bosschen insluit, verbindt deze dorpen; terwijl ook tusschen de mooie laan van opgaand geboomte van Oudemirdum naar Rijs en de zee nog veel zwaar hout wordt aangetroffen. Het Lycklama-bosch bij Ruigahuizen, en de vele boschgedeelten tusschen Kippenbrug en Oude- Oudemirdumer Klif. m i r d u m, zij leenen zich allen voor het maken van groote wandelingen, de onlangs daar aangelegde klinkerbestrating volgend, kan men naar alle kanten over goede zandwegen zijn tochten uitstrekken, de boschpaadjes over de gronden, toebehoorende aan Mevrouw Posthumus Meyes—Star Numan, noodigen U uit ook die zandwegen te verlaten en steeds verder door te dringen in het heerlijke onontgonnen terrein, dat zooveel bekoorlijke plekjes biedt. Wil men dwalen, er is hier alle gelegenheid uren rond te dolen en zich te vermeien in het ongerept natuurschoon; de plantengroei, hier niet besnoeid door aanleg of aanplanting, is ongemeen welig: Wandeltocht: a. Achter 't Huis R ij s tot Middenlaan, 't laantje tot Mirnserlaan rechts af over Rondeel tot Enkhuizerlaan, links af over den berg tot Mirnserlaan, Parapluieboom, links af Zeelaantje. Terug : Zeelaantje over den Zandweg van M i r n s eerst links en dan rechtsom naar de Hoogebergster weg, verder Mirnserlaan tot den hoofdweg B a 1 k— Bakhuizen, 2 uur. b. Kippenburg, Holleweg, N ij e m i r d e r m e rheide, Boegen, Oudemirdum, Oudemirdumerw e g tot het kamp, kamplaan langs Steendollersvaart naar Kippenburg (21/2 uur). c. de Jachtpaden in de bosschen onder Harich en onder Ruigahuizen, beide wandelingen van ongeveer één uur van uit Balk, de eerste begint bij het tuinbouwland, de tweede bij de Starnumansbrug. Gedeeltelijk wandel en fietstocht: Balk, Wijckelerbosch, Sondel, Sondeier Delburen en Hooge bouwen. Nieuw Amerika, Lycklamabosch, Beukenlaan, Kippenburg, Balk, 15 K.M, Hotels: Balk: Boonstra, Teernstra en de Zwaan. Bakhuizen : Dolle. Rijs: Schram. Kippenburg: Dijkstra. Oudemirdum: Bijlsma. Automobielen: Teernstra. Rijtuigen : Hofstra en Teernstra. Middelen van Vervoer: Stoombootdiensten, zie bladz. 73. Gezicht van de wielen op Langweer. Het oude Mirdumerklif. 4 Melktijd in een weide bij Sondel. In het hartje van Gaasterland. — De oude wildemarkt of weerstal aan de Lutz. de toekomst. Dagelijks echter stoombootdienst van en op de Lemmer, Sneek en Balk (van en naar laatstgenoemde plaats tweemaal heen en terug). Verbinding met Heeg via Rakken of Wijmerts en zij-vaarwater „het Var". Deze plaats, ook van ouden datum, bezit een particuliere Stoomzuivelfabriek van de firma Lankhorst en eene Coöperatieve Stoomzuivelfabriek „Hoop op Zegen". Voorts is hier gevestigd de algemeen bekende palinghandel Heeg. op Londen, die reeds dagteekent uit den tijd van Koningin Elisabeth van Engeland. Een bewijs dat men dezen handel in Engeland naar waarde weet te schatten, is, dat de Vennootschap een privilege is verleend van vaste ligplaats aan de Theems, onder voorwaarde dat naar verluidt, binnen 14 dagen steeds eene Palingschuit aldaar ter plaatse moet zijn. Hier zijn Hervormde, Gereformeerde en Roomsch-Katholieke Kerk, (ook eene kleine Baptiste Gemeente). Voorts 3 scholen. De verbinding met andere plaatsen per rijtuig naar het station Oudega der spoorlijn Sneek-Stavoren, alsmede langs den straatweg via Hommerts, Jutrijp naar Sneek en verder per plaatselijke stoomboot en die van Workum en anderen uit den Zuidwesthoek. Zooals gezegd bewegen de overige Dorpen zich meer speciaal op het gebied van den landbouw. In verband daarmee zijn op verschillende plaatsen ook Stoom-Zuivelfabrieken gevestigd. Als mooi Friesch dorp moet Uitwellingerga genoemd worden, bij IJsbrechtum ligt Epema-State. Weekmarkten komen in de Gemeente zelf niet meer voor, de samenkomst voor handel is de Dinsdagmarkt te Sneek. Tochten: Van uit W oudsend en Heeg per automobiel of fiets naar Gaasterland, Sloten, Lemmer, Sneek en Bolsward. Per zeilboot naar de omliggende Friesche meren, te weten de F 1 u e s s e n en Morra, de Slotermeer, deKoevordermeer, de Langweerder wielen en het Sneekermeer welke allen in dagtochtjes te bereiken zijn, een aardig tochtje is: W o u d s e n &— He eg ermee r, Jeltesloo t—K oevordermee t— W e 11 e—W oudsend en vanuit Heeg naar W o rkum, Hindeloopen en Stavoren. Woudsend. Heetenveen, Sneek, Sloten en de Gaasterlandsch e bosschen. Te water: Zeiltochten op zee en naar de Friesche meren, (zie verder hierboven). Hotels: v. d. Hoff en „de Wildeman". Zeilbooten: bij Lemster visschers, inlichtingen worden gaarne geheven door den heer A. Brouwer, Bestuurslid V. V. Automobielen: H. Meerding te Oosterzee. Rijtuigen: W. Faber, Hotel „de Wildeman". Middelen van Vervoer: Stations Ned. Tramweg Mij. Follega en Lemmer, Lijn Joure—Lemmer. Stoombootdiensten, zie bladz. 73. In de bosschen van Gaasterland. Zeilen — Langw.eerder wielen. DONIAWERSTAL. Dorpen: Langweer (gemeentehuis), Boornzwaag, Broek, Doniaga, Dijken, Goingarijp, Idskenhuizen. Langweer, Legemeer, Nijega, O 1 d eouwer, Oosterhaule, St. Nicolaasga, Teroele en T j e r k g a a s t. Langweer, 't hoofddorp van de gemeente Doniawerstal, biedt door zijn ligging aan de Langweerder Wielen een buitengewone gelegenheid tot 't beoefenen der watersport; sedert 1915 slaat 't Waterkamp b.d. Friesche Meren er zijn tenten op. Een plaatselijk goed bekend schipper is een vereischte, om de zeiltochten van hieruit 't best te maken; de bondsbootwachter is daartoe beschikbaar en weet wel een zeilboot te huren. (Sybold de Jong). Men kan van hieruit de Wielen, Koevordermeer en Sneekermeer, — om alleen maar de grootste te noemen, — in dagtochten bezeilen. De tramhalte voor Langweer is: Huis ter Heide. Er is een dagelijksche stoombootdienst op Sneek. Pension bij verschillende particulieren. St. Nicolaasga ligt aan de tram Joure-Lemmer, biedt een goede gelegenheid tot 't maken van kleine en groote wandelingen in een vriendelijke boschrijke streek. Bezienswaardig BdeR' C. Kerk en 't buiten — tevens herstellingsoord— „Wilhelminaoord, waar men op verzoek aan den tuinman vrij mag wandelen, terwijl ook 't buiten Donia State hier is gelegen. Van hieruit is *t zeer geschikt een wandeling te maken door de bosschen naar Idskenhuizen en vandaar eerst den grindweg door Legemeerte volgen, na een paar honderd meter rechtsaf te slaan, de bosschen weer door, recht op Huis ter Heide af te gaan. Huis ter Heide (wed. Hielkema) is een herberg en uitspanning, ligt aan den kunstweg S 1 o t e n-J o u r e op een bijzonder mooi punt. Vandaar uit gaat een rechte laan op Langweer af; in de bosschen zijn mooie wandelingen te maken ~- geen fietstochten, — de bosschen behooren bii de buitenplaats „Boschoord". Hier is ook de bekende stoeterij: „de Oorsprong", waar 't Friesche paardenras wordt m eere gehouden. Men kan hier zeer goed terecht voor t huren van allerlei rijtuigen. Voor een groote toer is het zeer aan te bevelen van hieruit lïrl,n nJVI charsterbrug (fabriek van melkproducten „Hollandia ), even vóór Jou re rechts af naar Oo sterfa aule, waarvan de buitengewoon schilderachtige omgevina (Veenplassen en Tjeukemeer) een bezoek overwaard is, dan Zuidwaarts tot R o t s t e r h a u 1 e, om via Uelfstrahuizen, Echten en Oosterzee bij follega weer uit te komen op den Lemsterstraatwea vandaar gaat men langs de boerenstreek Doniaga, door bt. Nicolaasga weer naar Huis ter Heide terua Deze tocht „Toer om 't Tjeuke meer", is zeer aan te bevelen. Tusschen Oosterzee en Follega kruist men per pontveer het kanaal de S ch ar s t er r ij n. Dit kanaal is het grootscheepsvaarwater door Friesland; hierlangs gaat het verkeer Amsterdam—Groningen. Een nieuw kanaal wordt gegraven van Lemmer door de meren: Groote brekken, I d skenhu i z e r m eer, Koevord e r m e e r naar Oudhof, waar het samenkomt met den bestaanden waterweg. Dit nieuwe kanaal is 60 Meter breed en 3 Meter diep. Tochten: Wandelingen in de bosschenbij Huis ter Heide, (zie hierboven). Per automobiel of flets naar Lemmer, SlotenGaasterland, Joure en Heer e n v e e n, (zie hierboven). Zeiltochten op de LangweerderW i e 1 e n en andere Friesche Meren, o. a. een aardige tocht is: Langweerder Wielen—Oude Weg—Goïngarijpsterpoelen, Sneeker meer, Wester en Oosterbrugsloot— Huis ter Heide. rerDrugsiuui— v , Oudhof—Langweerdervaart (of nieuwe weg—Roevorden— Huis-Tansloot)-Langweerder Wielen, terwijl mede aan te bevelen is : Langweer-Janesloot-Jeltesloot-Wymerts, Welle-Koevordermeer-Langweer. Ook door het nieuwe stoomkanaal zullen mooie tochten te maken zijn, (zie hierboven). Vijver van Bosch oord — Huis ter Heide. Joure. Per tram is men :Te Heerenveen in een half uur. Te Lemmer in een klein uur en te Sneek in een klein uur. Per stoomboot ^jLibra" is men in l1^ uur te Sneek. Deze tocht per stoomboot is, daar zij over het Sneeker meer voert, zeer aan te bevelen. De prijs is in normale tijden zeer gering. Enkele reis f 0.15 (Eerste Klas). Voor roei- en zeiltochten is Joure zeer gunstig gelegen. De Langweerder Wie 1 en zijn terstond te bereiken, terwijl het Sneeker meer binnen een uur per zeilboot te bereiken is. Langweerder Wielen en Sneeker meer zijn bekend door de vele zeilwedstrijden, de z.g. „Hardzeilpartijen". De Langweerderwielen met den zandigen narden bodem biedt prachtige gelegenheid om te zwemmen. De wielrijder kan genieten van de mooie wegen naar Heerenveen (een half uur rijden), Het Huis ter Heide (een kwartier rijden), Akmarijp, en den Vegelinsweg (korte verbinding met Akkrum). Binnen niet al te lang tijdsverloop zal men misschien langs den weg Joure—Langweer— Sneek (waarvan de plannen in bewerking zijn) laatstgenoemde plaats per rijtuig kunnen aandoen van uit Joure. Houdt men van boschwandelihgen, dan zijn de volgende aan te raden. Men gaat in Oostelijke richting over het schilderachtige „Binnenpad", daarna Zuidelijk langs den „Breeds i n g e 1", vervolgens Noord-Westelijk over den „H o 1 s t e rsingel" en ten slotte over den „Scheensweg" terug naar- Joure. Wil men de wandeling uitbreiden dan gaat men niet den „Breedsinge 1", maar vervolgt het „Binnenpad" om den „Maaikesingel" te bereiken, die u langs de Boschwachferswoning naar het verlengde van den „H o 1 s t e r s i n g e 1" voert. Een tocht naar het Huis ter Heide is buitengewoon aan te bevelen. In de schoone bosschen kan men aldaar vele aangename uren doorbrengen. De uitspanning van Hielkema (waaraan ook stalhouderij verbonden) geeft gelegenheid om in mooie omgeving te rusten. Zeer groote mooie boerderijen geven Snikzwaag en A k m a r ij p te zien. Visschers kunnen hun hart ophalen met het visschen bij de bcharsterbrug in den Scharsterriin (karpers) en indeLangweerderwielen. De plaats bezit een gasfabriek en zal waarschijnlijk binnenkort, als de tijden weer normaal zijn, ook waterleiding hebben. z^ehierbovfCilen °P ^ meren ^ hierboven) Wandelingen: Per flets : zie hierboven. Per automobiel: naar Huis ter Heide, Lemmer bloten Gaasterland, Heerenveen en Akkrum. Hotels: Feitsma, van der Feer, Van Terwisga Automobielen: Schootstra. Rijtuigen; Tolhuis. Middelen van Vervoer: Stations Ned. Tramweg Mij. Oudehaske-Haskerhorne en Joure- Lijn Heerenveen-Sneek. Umnibusdiensten, zie bladz. 85. Het Waterkamp te Langweer. Het waterkamp te Langweer. HET WATERKAMP BIJ DE FRIESCHE MEREN DOOR G. TJEBBES. Het Waterkamp is in Friesland's Zuidwesthoek geen onbekende meer; men kent ze daar wel, de blijde, vroolijke knapen en meisjes, die, door 't blanke zeil gestuwd, zwalken °Vur j 6 vaarten en Passen van het nooit volprezen merengebied in het land, waar 't volk woont, dat den stoeren eerenaam: „Friezen" draagt. Heerlijke naam; die Spreekt van zelfbewusten, krachtigen wil, van taaie volharding 1 Maar wat men niet ziet, ook al bezoekt men het kamp, dat is het beginsel, dat tot het houden van het Waterkamp heeft geleid. Niet om de Nederlandsche jeugd bekend te maken met het heerlijk oord van ons vaderland, waarover dit boekske spreekt; niét om die jongens en meisjes roeien en zeilen te leeren zonder meer, is dit kamp in het leven geroepen. De grondgedachte is geweest: „hoe kan bij onze Nederlandsche jeugd de persoonlijkheid, „het inwezen het best ontplooid worden, hoe is het mogelijk, "te ontwikkelen de geneigdheid tot het nemen van initiatief, ['om zoodoende de kans te vergrooten, dat uit de jongelieden „van thans, eens mannen en vrouwen zullen groeien, tot "krachtig handelen en snel besluiten in staat ?" De middelen, die men aanwendt, moeten bovendien in overeenstemming zijn met het vrije, onafhankelijke karakter van onze Nederlandsche jongens en meisjes, anders bereikt men in waarheid niets (in oppervlakkigen schijn misschien v e e 11) Alleen op deze wijze zal men kans hebben het nationale karakter te verbeteren op die punten, waar het verbetering behoeft, al: de liefde tot orde en de onderwerping aan een gezonde tucht. En nu tart ik ieder, een middel aan te wijzen, dat meer rechtstreeks tot het hooge doel zal voeren, dan het houden van Waterkampen als het hier bedoelde, mits geleid in een vrijen, nationalen geest. Men zou de stelling kunnen uitspreken, dat onderwerping aan strenge tucht en discipline, de liefde tot orde en tucht zal aankweeken. Ik geloot dat niet en de ondervinding leert ook anders Veelal kweekt men op die manier een opgeplakte ordelijkheid, die het diepere wezen niet raakt en zich uiten zal in stiekemigheden en uitspattingen, als men waant niet opgemerkt te worden. Beter is het met het oog op karaktervorming (maar moeilijker tevens) om op te bouwen van binnen uit en met voldoende discipline om wanorde te voorkomen, de jongelieden bezig te stellen aan werkzaamheden, die in den vorm van sport en spel, de ordelievendheid en het tuchtgevoel ongemerkt ontwikkelen. Tevens moeten die werkzaamheden, zooals reeds gezegd werd. aankweeken het snelle besluiten het plotseling ingrijpen, het taai volhouden het eigen "»tiaüe£ Leest men deze regels nu na. dan heeft men als het ware vóór zich de kern van de Watersport de nationale sport bij uitnemendheid, wier wezen geheel voldoet aan de nier gestelde eischeri. Geen sport, die zóó de aandacht vraagt, die in zóó sterke mate een gereedheid tot handelen en ingrijpen vordert en ook géén sport, die zoo de noodzakelijkheid van netheid en orde, den dwang van gehoorzaamheid aan het bevel van den stuurman naar voren brengt. Watersport is méér dan sport, het is een opvoedingsmiddel bij uitnemendheid. Zoo gij een zeiler zijt, lezer, gevoelt gij met instemming de waarheid hiervan en zult gij wel weten wat Uw persoonlijkheid aan de Watersport dankt. Zijt gij geen zeiler wordt het dan ten spoedigste en gij zult het ook ervaren; dit is de eenige manier, waarop ik de stelling bewijzen wil. Roeien, zeilen en zwemmen, watersport in het algemeen dus, is het wat ons tot het doel kan voeren. Maar de invloed daarvan kan nog versterkt worden door het kampleven, dat zoo sterk het gemeenschapsgevoel ontwikkelt, dat méér dan iets anders doet gevoelen hoe noodig het is, dat het individu veel moet opofferen terwille van het geheel en dat alle afzonderlijke wenschjes en verlangens niet steeds kunnen worden ingewilligd. En de gelegenheid, die -een kamp, waaraan vaartuigen zijn verbonden, biedt om de deelnemers zelf te laten organiseeren zich uit moeilijkheden te redden en zich te schikken, wanneer niet alles van te voren precies is afgemeten en klaar gekauwd. Ook hier, als zooeven bij de tucht, niet met elkaar te verwarren, het opvoeden tot organisatie en het opvoeden onder organisatie, zoodat er voor de deelnemers niets te organiseeren overblijft. Het nomadische moet behouden blijven, want dat heeft sterk opvoedende waarde. Ziet, zoo zijn wij vanzelf gekomen tot het idee „W a t e r kamp" en hebt gij, lezer, een inzicht gekregen hoe vóór 1915 dat idee bij den schrijver van dit artikel is ontstaan. In dat jaar en het daarop volgende is het idéé tot uitvoering gebracht (1917 wordt overgeslagen, maar in 1918 zal Langweer ons kamp weer herbergen, naar ik hoop). De kampen hebben ruimschoots aan het gestelde doel beantwoord en zijn een succes geweest, grooter dan verwacht had kunnen worden. Ze zijn voorzeker werkzaam geweest in de richting van het uiteengezette grondbeginsel, al zal het voor de ouders veelal niet mogelijk zijn om waar te nemen wat de karaktervorming hunner kinderen aan het kamp te danken heeft. Moge door dit artikel de sympathie van velen voor het Waterkamp aangroeien en moge Friesland's heerlijke Zuidwesthoek ons, Waterkampers nog dikwerf tot hartelijke gastvrouwe zijn. P. TJEBBES, Directeur der Zeevaartschool te Amsterdam. UITGAVEN waarin beschrijvingen van Friesland zijn opgenomen. Uitgaven A. N. V. V. Friesland Meers, Holland Express, Foreign Edition. How to see Holland. What to see in Holland (boekje 1913). Yachting in Holland. Gids voor Zomerverblijfplaatsen. Diverse uitgaven. Geïllustreerde gids van Bolsward V. V. Bolsward. Uitstapjes in Friesland. . . . Nederl. Tramweg Mij. De Friesche Wouden .... Evers te Groningen. Friesland Meers, Through the Netherlands by Boughty . . Luxe uitgave. Three Vagebonds in Friesland by H. F. Tomalin „ „ Z.-O.-Friesland, N.-W.-Overijs- sel, Z.-W.-Drenthe . . . . V. V. Heereveen. Naar de Friesche Meren . . . V. V. Sneek. Geïllustreerde gids van Franeker Evers te Groningen. Geïll. gids van Harlingen, Ned. Eng V. V. Harlingen. Harlingen, wandelpieren . • , „ Wandelkaart van Heerenveen en Oranjewoud V. V. Heerenveen. Het Zeebad Hindeloopen . . N. V. Zeebad Hindeloopen. Geïll. gids van Leeuwarden en Omstreken V. V Leeuwarden. Watertochtjes op de Sneeker meren V. V. Sneek. Het Stedeke Sloten U. G. Dorhout (bij J. W. de Wilde te Sloten) Geïll. gids van de badplaats Schiermonnikoog V. V. Schiermonnikoog. Kaartje van het eiland . . . „ „ „ Geïll. gids voor Sneek en Omstr. V. V. Sneek. Eenige stadsgezichten van Sneek „ „ „ Catalogus Friesland „ „ ■ Groote kaart V. V. Sneek, (Fr. Meren) „ „ „ Naar de Friesche nieren, tram en boottochtjes . „ Mooi Gaasterland . . . . . D. }. van der Ven. (Uitgave Morks-Dordrecht). Kaart van het Friesche merengebied J. Kokje—Lemmer. Kaart van Gaasterland. . . . V. V. Zuidwesthoek. (W. H. de Jong te Balk). Opkomst en bloei der oude Friesche steden . . . . . . P. Janzen. (Verschenen in de Leeuw. Crt.) De Scheepvaartwegen in de Prov. Groningen, Friesland en een gedeelte van Overijssel . . . Nederl. Ver. voor watertoerisme te Amsterdam. Schoon Nederland 1916 No. 11 D. J. v. d. Ven. (Uitgave v. Schaik te Bussum). De diverse kaarten, brochures, gidsen . . . ..... . Uitgaven A. N. W. B. Toeristenbond voor Nederland- Voor hen, die belang stellen in de historie van Friesland, is een uitgebreide collectie boeken, etc, op dit gebied te vinden bij de firma Meyer & Schaafsma te Leeuwarden. ADRESLIJST HOTELS* Namen der Plaatsen: Namen der Hotels. Balk ' De Zwaan, Boonstra, Teernstra. Bakhuizen .... Dölle. Galamadammen . . H. J. Boersma. Heeg I. Visser, Wed. Rudolphie. Hindeloopen . . . Bakker, Buys, de Hinde. Joure v. d. Peer, v. Terwisga, v. d. Hoff. Kippenburg . . . Dijkstra. Koudum Elgersma. Langweer .... Dames Mink, „de drie Zwaantjes." Lemmer . . . v. d. Hoff, ,,de Wildeman". St. Nicolaasga . . Bouwhuis, Gietema, Oudemirdum . . . Bijlsma. ||gsjp Rijs Schram. Sloten Wierstra, Bokma. Spannenburg . . . Het Wapen van Friesland. Stavoren .... Wed. Veltman. Workum .... „Ketelaar", „de Wijnberg". Woudsend.... Kraan, Reitsma. De pensionprijzen in deze hotels zijn over 't algemeen ƒ3.—> a f 3.50 per dag. Verhooging wegens buitengewone omstandigheden is niet uitgesloten. De andeie Varende schepen geven met den misthoorn korte stooten met onderbreking van kleine tusschenpoozen. Eén korte stoot beteekent: „Ik wijk naar stuurboord uit''. Twee korte stooten beteekenen: „Ik wijk naar bakboord uit". Drie korte stooten beteekenen: „Ik sla met volle kracht achteruit". Vier korte stooten beteekenen: „Ik kan niet manoeuvreeren, gij moet uitwijken". Voortdurend stooten beteekent: „Ik verkeer in nood, behoef hulp". Lichten. Een schip vertoont op den boeg een helder, wit licht. De met mechanische kracht voortbewogen schepen vertoonen bovendien aan stuurboord een groen en aan bakboord een rood licht, enkel zichtbaar naar voren en aan slechts ééne zijde; in geen geval mogen deze gekleurde lichten naar achteren zichtbaar zijn. Op kleine schepen mogen deze lichten met het witte licht in één enkele lantaarn gecombineerd worden, mits dan zoo gecombineerd, dat de drie lichten voldoende waarschuwen. Kleine vaartuigen met aanhangmotoren zijn ook verplicht deze drie lichten te varen. Een vaartuig, dat andere vaartuigen op sleeptouw heeft, voert een tweede witte lantaarn op den boeg, en geplaatst circa 50 c.M. loodrecht onder de andere lantaarn. Gesleepte vaartuigen varen slechts een wit licht op den boeg. Zeilvaartuigen varen, onder zeil zijnde, een wit toplicht en houden in de stuurkuip een wit licht gereed, dat telkens getoond wordt, .als het vaartuig door andere vaartuigen wordt achteropgeloopen. Vastzittende schepen, wrakken en dergelijke moeten een wit licht en daaronder een rood licht vertoonen. Overdag vertoonen zij twee zwarte ballen. Diversen. Het is verboden het roer te laten bedienen door personen beneden 17 jaar, uitgezonderd op roeivaartuigen. Op draaibare spoorbruggen wordt een seinbal met zwarte of witte driehoeken of een groen licht vertoond, als er n.1. mogelijkheid bestaat de brug te openen. Gestreken bal of rood licht beteekent: „Doorvaart vooreerst gestremd". Bij het aan wal schieten in stroomend water moet men niet met de stroom mee aanleggen, doch den steven wenden en stroomopwaarts aanschieten. Bij het sleepen op stroomend water gebruike men stroomop een lange sleeptros, stroomaf echter een korte en liefst een dubbele tros, die kruislings is vastgemaakt. Let vooral op kettingen en kabels van overzetveeren en gebruik uw signaalhoorn tijdig bij het naderen van bruggen en sluizen. (Eén langgerekte stoot). Bij het doorvaren van een brug of van een sluis den stoom af te sluiten of den motor stop te zetten, tenzij bij sterken stroom of harden tegenwind. STOOMBOOTDIENSTÉN* Wijzigingen in deze diensten zullen ieder jaar worden bekend gemaakt Enkhuizen—Stavoren t Zie de dienstregeling in de offlcieële reisgids der Nederlandsche Spoorwegen. Amsterdam—Lemmers Van Amsterdam 12.— 's nachts. Aankomst Lemmer 4.30 's morgens. •Alle dagen, uitgezonderd in den nacht v. Zondag op Maandag, Afvaart steiger No. 5 de Ruyterkade, direct achter het Centraal Station. Van Lemmer 9.20 's morg. Aank. Amsterdam 1.50 's' midd. Alle dagen, uitgezonderd Zondagmorgen. Balk—Sneek. Echtenerbrug—Sneek, Heeg—Sneek. Hemelum—Sneek. Idskenhuizen—Sneek. Joure—Sneek. Langweer—Sneek. Lemmer—Sneek (twee diensten). Lemmer—Bolsward. Nijega—Sneek. Sloten—Sneek. Sneek—Lemmer. Warns—Sneek. Workum—Sneek (twee diensten). Workum—Sneek—Joure. Workum—Bolsward. Woudsend—Sneek. IJlst-Sneek. Tijdelijk gewijzigd: Stoombootdienst AMSTERDAM—LEMMER. In plaats van 12.— 's nachts vertrekt de boot van Amsterdam, de Ruyterkade, te 11.30, 's avonds. IDSKENHUIZEN—SNEEK v.v. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. v.m. n.m. v.m. -n.m. n.m. n.m. 6. — 4.— V. Idskenhuizen. A. 4.— 7.— 7. — 5.— Woudsend. 3.— 6.— 7.30 5.30 Osingahuizen. 2.30 5.30 8. — 8.30 Ijlst. 2.- 4.30 8.30 9.30 A. Sneek. V. 1.30 4.— Kapt. G. de Jong. JOURE—-SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. . 1 v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 6._ 5.— 6.~ 5.— 5.— 6.— V. Joure. A. 6.30 3.30 7.— 7.— 7.— 7.— n.m. n.m. n.m n.m. n.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 1.30 6.— 1.30 1.30 1.30 1.30 11.30 2.-11.3011.3011.3011.30 v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 7.30 6.30 7.30 6.30 6.30 7.30 A. Sneek. V. 5.— 2.— 5.30 5.30 5.30 5.30 n.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 3.— 7.30 3.— 3.— 3.— 3.— 10.- 12.30 10.- 10.— 10.— 10.— Kapt. H. Kramer. LANGWEER—SNEEK v.v. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag , . v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 7. —en 8.30 8.30 8.— 8.30 V. Langweer. A. 1.30 en 3.— 3.— 3.30 3.— 8. —en 9.30 9.30 9.— 9.30 A. Sneek. V. 12.30 en 2.— 2.— 2.— 2.— Kapt. Bakker & Zoon. LEMMER—SNEEK. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. 'v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 9.— 9.— 9— 9.- 9— 9.- V. Lemmer. A. 6.— 6.— 6.— 6.- 6.- 6.~ 10. _ 10.- 10.- 10.- 10.- 10.- Sloten 5.- 5.- 5— 5._ 5.- 5.10.3010.3010.30 10.3010.3010.30 Woudsend. 4.30 4.30 4.30 4.30 4.30 4.30 11. —11.—11.—11.—11._ 11.— Osingahuizen. 4.—4.—4.—4.—4.—4.— 11.3011.3011.30 11.30 11.3011.30 Ijlst. 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 12. - 12.- 12.- 12.- 12.- 12.- A. Sneek. V. 3.- 3.- 3.- 3.- 3.- 3— Kapt. W. Tieleman. LEMMER—SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 V. Lemmer. A. 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 Sloten. 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 8. _ 8.- 8.— 8.— 8.— 8.- Woudsend. 6.-6.-6.-6.- 6.- 6.8.30 8.30 8.30 8.30 8.30 8.30 Osingahuizen. 5.30 5.30 5.30 5.30 5.30 5.30 9. -9.-9.-9.-9.-9.- Ijlst. 5— 5._ 5._ 5.- 5.~ 5._ 9.30 9.30 9.30 9.30 9.30 9.30 A. Sneek. V. 4.30 4.30 4.30 4.30 4.30 4.30 Kapt. Ukema. LEMMER—BOLSWARD v.v. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. Iv.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m n.m. 6 30 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 V. Lemmer. A. 5.- 5— 5— 5— 5—5— 7 30 7 30 7 30 7.30 7.30 7.30 Sloten. 4— -4— 4— 4.- 4—4— /.ju /.ju /.ju i.jui * g _ woudsend. 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 3.30 830 8.30 8.30 8.30 8.30 8.30 Heeg. 3— 3.-J3— 3.-j3.H*S 9 I g_ oJ 9._| 9.— 9,_ Osingahuizen. 2.30 2.30 2.30 2.30 2.3u z.ju 9 30 9 30 9 30 9.30! 9.30 9.30 Nieuwezijl. 2.— 2.- 2.— 2—2—2— q40 9 40 9 40 9 40 9 40 '9.40 Oosthem. 1.50 1.50 1.50 1.50 1.50 1.50 IS I'S 9.3 ÏM 9.50 9.50 Abbega. 1.40 1.40 1.40 1.40 1.40 1.40 10 — 10— 10.— 10.— 10.— 10.- Wolsum. [1.30 1.30 1.30 1.30 1.30 1. ju 10^3010j010.3010.3010.3010.30 A. Bolsward. V.Tl— 1— 1— 1 — [ 1— [lg| Kapts. Tieleman & Nijdam. Nf )EG A—SNEEK v.v. Dinsdag. Dinsdag. v.m. nm- 6— V. Nijega. A. 4.45 7.15 Heeg. 3.30 7.45 Osingahuizen. 3— 8.15 Ijlst. ■ 2.30 8.45 A. Sneek. V. 2— Kapt. D. Hoekstra. SLOTEN-SNEER v.v. Dinsdag. Woensdag. Vrijdag. Zaterdag. Dinsdag. Woensdag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. I v.m. n.m. I n.m. n.m. n.m. n.m. 7. _ 8.— 11.— 1.— V. Sloten. A. 3.45 4.— 6.30 6.20 7.30 8.30 11.30 1.30 Woudsend. 3.15 3.30 6.— 5.50 8. — 9.-12—2.— Osingahuizen. 2.45 3.— 5.30 5.2Ö 8.30 9.30 12.30 2.30 Ijlst. 2.15 2.30 5.— 4.50 9. - 10.- 1— 3.- | A. Sneek. | 1.45 ] 2.- [ 4 30 | 4.20 Kapt. F. P. van der Wal. SNEER-LEMMER v.v. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag. Zaterdag. Maandaq. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m n.m. n.m. n.m. 8.2012.-1 8.20 8.20 8.20j 8.20 V. Sneek. A. 5.15 7.- 6.15 6.15 6.15 6.15 8.5012.30 8.50 8.50 8.50 8.50 Ijlst. 5.30 6.30 5.30 5.30 5.30 5 30 9.1512.55 9.15 9.15 9.15 9.15 Osingahuizen. 4.45 6.- 4.45 4.45 4,45 4.45 9.30 | 9.30 9.30 9.30 9.30 Heeg. 4.30 4.30 4.30 4.30 4.30 10.— 1.30 10.- 10.- 10.- 10.- Woudsend. 4.15 5.30 4.15 4.15 4.15 4.15 10.45 2.— 10.45 10.45 10.45 10.45 Sloten. 3.30 5.— 3.30 3.30 3.30 3 30 12.15 3.15 12.15 12.15 12.15 12.15 A. Lemmer V. 2.30 4.— 2.30 2.30 2.30 2.30 12.15 A. Lemmer V Kapt. van der Werf. WARNS-SNEER v.v. Dinsdag. Donderdag. Dinsdag. Vrijdag. v.m. v.m, n.m. n.m. 5.30 11.— V. Warns, A. 5.30 7.30 6. — 12.— Galamadammen. 5.— 7.— 7. — 1.15 Osingahuizen. 4.— 6.— 7.45 2.- Ijlst. 2.45 4.45 1 8.15 I 2.30 I A. Sneek. V. | 2.15 [ 4.15 Kapt. Van der Zee. WORKUM-SNEEK-JOURE v.v. Dinsdag. Donderdag. . Dinsdag. Vrijdag. v.m. v.m. n.m. n.m. 5. ~ 9.30 V. Workum. A. 5.~ 5.30 6, — 10.30 Gaastmeer. 4.~ 4.30 12. — Woudsend. 6.45 Heeg. 3.- 3.30 7.15 Osingahuizen. 2.30 3.— 7.45 Ijlst. 2,- 2.30 8.15 Sneek. 1.30 2nm. A. Joure. V. 9 vm. Ondern. Koopmans & Reidsma. Vaart Donderdags van Workum naar Joure, doch nier over Sneek, uur van aankomst te Joure is niet met juistheid op te geven. Büjft Vrijdags eenige uren te Sneek liggen. 6 WORKUM-BOLSWARD v.v. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag, Zaterdag. Zondag. Maandag. Dinsdag. Woens1 dag. DonderI dag- Vrijdag. Zaterdag. Zondag. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 7.10 7.10 7.10 8 - 7.10 V. Workum. A. n,m, n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 1— 1.- 1.- 1- 1.~ 5.50 5.50 5.50 5.50 5.50 5.50 5.30 n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 8 00 8.— 8.- 8.— 8.— 8— 8 7.30 7.30 7.30 7.30 7.30 2.30 en A. Bolsward. V. 3.— 3.— 3.— 1.30 3.— 3.— v.m. v.m. v.m; v.m. v.m. v.m. v.m. 10.45 10.45 10.4510,4510.45 9.— 9.~ 9.— 9.— T-i .. „- . „ . Kapt. D. Faber. De opgegeven uren zijn allen vertrek Bolsward of Workum. Duur der reisl uur 20 minuten. Te Bolsward in Correspondentie met de Tram naar Harlingen, franeker, enz. Te Workum en Nijhuizum in Correspondentie met de trein naar Stavoren. STOOMBOOTDIENSTEN. Men gelieve er rekening mede te houden, dat in de tegenwoordige tijdsomstandigheden de ondernemers der stoombootdiensten door gebrek aan steenkolen, petroleum en benzine, somtijds niet in staat zijn den dienst geregeld vol te houden. De stoombooten der Groninger—Lemmer Stoomboot Mij. dienst Lemmer—Sneek—Lemmer varen op ongeregelde tijden af, en volgen deels de route via Sloten, deels via Scbarsterbrug; bij voorkomende gelegenheden informeere men bij brugwachters, enz. Tusschen Stavoren en omliggende plaatsen bestaat geen stoom- of motordienst: OMNIBUSDIENSTEN. Koudum—Station Koudum—Molkwerum H. IJ. S. M. Op alle treinen uitgezonderd de eerste en laatste trein, vertrek van Koudum 35 minuten vóór het vertrek van den trein.' Workum—Station Workum H. IJ. S. M. De omnibusdienst gehouden door Hötel Ketelaar (hotelhouder Uosterhoff) en Hotel Bonnema. De beide omnibussen rijden alle dagen, behalve Vrijdag, Zaterdag en Zondag, op de volgende treinen: ] De treinen en dagen niet hierop vermeld I kan men toch altijd met een rijtuig aff gehaald worden, als men het vooruit . ) °estelt bij Oosterhoff. De prijs is dan «6 (m twee l ƒ de omnibusprijs f 0.15. Voor _nchtingen) | f 1.— kan men ook een auto aan het 'A' I station hebben van Yntema of Schootstra. Hindeloopen—Station Hindeloopen H. IJ. SM Op alle treinen, van 's morgens 8 tot 's avonds 8; na 8 uur's avonds extra ritten — gewone rijtuigprijzen. INHOUD. Blz. Uittreksel Statuten 3 Bestuur 4 Informatiën • . . 4 Inleiding , 7 Plaatsbeschrijving: 1. Workum 11 2. Hindeloopen. 13 3. Hemelumer Oldephaert en Noordwolde . ... 18 4. Stavoren 23 5. Gaasterland . 27 6. Sloten 35 7. Wijmbritseradeel ' 40 8. Ijlst . . . '. 46 9. Lemsterland ... . . ;'§§&• 48 10. Doniawerstal 52 11. Haskerland . 58 Het Waterkamp te Langweer, door P. Tjebbes, Directeur der Zeevaartschool te Amsterdam . . . ... . 63 Uitgaven, waarin beschrijvingen van Friesland zijn opgenomen 66 Adreslijst Hotels . 68 Motor- en Zeilsport 69 Dienstregeling Stoombooten en Omnibusdiensten . . 73 | Stoomboot „WARNS" j : Geregelde dienst WARNS-SNEEK-LEEUWARDEN [ Drie dagen per week disponibel voor pleiziertochten. UITGAVE DER VEREENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER IN DEN ZUIDWESTHOEK VAN FRIESLAND. F. DE JONG, Koudum | Adres voor Naaimachines en Brandkasten j Merken: j| PFAFF, WINZELMANN, FRISTER, % ROSSMANN, enz. § P. AUKEMA * KOUDUM IN FOURAGES HOOI- EN STROOHANDEL □□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□DDÖDODDDO □ § B Hotel ,,'t Wapen van Friesland" § □ Café-Restaurant g g KOUDUM □ □ □ ° n □ B M. ELGERSMA B □ a □□□□□□□□ODDDDDDODDDDDODDDDDDDDDODODDDDDD A. S. HOFSTRA - BALK GOUD- EN ZILVERSMEDERIJ «❖O Horloges, kettingen, regulateurs, wekkers enz. J. TEN BRINK - BALK Horlogerie — Goud en Zilver Rijwielen en Naaimachines Reparatie-inrichting A. D. GROENHOF (Firma Wed. NEIJTS) DUBBELSTR AAT BALK Koperslagerij en Kachelsmederij Galanteriën, Luxe Cadeaux Sport- en Promenadewagens GEREEDSCHAPPEN voor TIMMERLIEDEN en SMEDEN | H. DE ROEST - BALK 8888 \ Schoenhandel — Zadeltuigen Magazijn van Manufacturen, Bedden, Dekens, Matrassen. Uitgebreide keuze ^s^^^^S^* a°° y *■ *s— Groote sorteering gemaakte en gebreide goederen. i. J. BOOMSMA SLOTEN (Fr.) Hoef- en Grofsmederij Handel in Landbouwwerktuigen, Rijwielen, Naaimachines en Huishoudelijke artikelen. 8* N*V* Kaas- en Roomboterfabriek SLOTEN (Friesland). SLOTEN (Fr.) Motor-, Zeil- en Roeiboot te huur, per uur en per dag, met Schipper. Te bevragen: Hotel „de Zeven Wouden" Eigenaar: J. WIERSTRA. P. EWOLDT STOOM RIJTUIG- EN WAGEN MAKERIJ ♦ ♦ ♦ RUILEN, REPAREEREN - EN BEKLEEDEN - ♦ ♦ ♦ SLOTEN (FR) Firma G. G. van der Wal ♦♦♦ ♦♦ ♦ Graan- en Fouragehandel In koloniale waren SLOTEN (Fr.) ♦♦«♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦♦ ♦♦ i Hotel „DE WILDEMAN" \ V> CAFÉ-RESTAURANT ♦ ♦ -Auto Garage en Stalhouderij X Restauratic den geheelen dag * : W. FABER - LEMMER : > ♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ J. H. FORTUIN & Zoon SCHANS-LEMMER. Brood-, Koek- en Banketbakkerij. VRAAGT ONZE BOTERCAKES — EN KRUIDKOEK. — SLOTEN (Fr.) Hotel „Stadsherberg" Gelegen aan water en weg Electrisch verlicht :: le klas Biljart Aanbevelend, J. G* BOKMA, Eigenaar* Zeebad Hindeloopen O O O Rustig zomerverblijf Uitstekende Hotels O O O Prospectus verkrijgbaar O O O Directie Zeebad Hindeloopen Bezoekt het Hindelooper Kamertje met Beelden in artistieke kleederdracht Verkoop van Hindelooper snij- en schilderwerk en klokjes Eenigst adres voor aardige Souvenirs Groote keuze in ANSICHTEN S* VELTHEER Oude Kamer van Hindeloopen MEEST BEZIENSWAARDIGE KAMERS UIT DE 16e EEUW Vreemdelingen, vergeet niet een kijkje te nemen Aanbevelend, £ GLASHOUWER Zondags gesloten Zeebad HINDELOOPEN Badhótel Buijs Annex Badpaviljoen Dépendance Pension „de Hinde" Int. Tel. 3 RUSTIG ZOMERVERBLIJF Modern ingericht Billijke prijzen VRAAGT PROSPECTUS F. OZINGA LEMMERWEG SNEEK Telefoon Interc. 176 Verhuurt Automobielen Inrichting voor alle mogelijke reparatiën aan Auto's, Motorrijwielen, Motorbooten en Rijwielen TARIEVEN BILLIJK SOLIED WERK VLUGGE BEDIENING Beleefd aanbevelend. 1 Rookt Zandhuizens Tabak Wordt steeds meer en meer gevraagd Is eenig in kwaliteit WIJDE BURGSTRAAT - SNEEK Speciaal adres voor SIGAREN — En gros en detail SNEEK Centrum der Friesche meren ♦♦♦ Hotel „de Wijnberg" ie rang Restaurant Diner van 5 tot 8 Hotel „Schram" - Sneek (Onmiddellijk bij Spoor- en Tramstations) RUIME en FRISSCHE KAMERS Teleph. Interc. No. 97 Firma L. Cock - Sneek Koffiebranderij Theehandel „Het Meubelhuis * Joure EERSTE KLAS ZAAK Meubelen van de fijnste tot de meest eenvoudige soorten EIGEN MEUBELFABRIEK STOELEN - TAFELS - BUFFETTEN SPIEGELS EENVOUDIGE EN MEER MODERNE OMLIJSTING Beleefd tot een bezoek uitnoodigend H. E. TEERNSTRA MIDSTRAAT 270 JOURE CAFÉ BILJARD &&&&&&&&&&&&&&&&&&&& Fotografie D. M. HAASDIJK JOURE MODERN WERK BILLIJKE PRIJZEN MOOIE VERGROOTINGEN EERSTE KLAS LIJSTEN R. SCHOOTSTRA JOURE TELEFOON INTERC. No. 14 Bonds Motor» en Rijwielhersteller Verhuurinrichting van Moderne Automobielen Vertrouwde reparatie*inrichting voor Automobielen, Motorrijwielen en Rijwielen Vraagt v.d^eifs Thee t * Dj. FEITSMA, JOURE j Hotel, Café-Restaurant * ♦ Tel. Interc. No. 2 | ♦ »»« I t BondshötelA.N.W.B. Garagehouder A.N.W.B. | B. M. WIERDA BONDSCAFÉ RESTAURANT Tramstation, JOURE EE Zeilers en Toeristen! Rookt op de Friesche Wateren en in de Friesche Bosschen Portorico of Heerenbaai Tabak uit Friesland's Oudste Tabaksfabriek Firma Wed Douwe Egbertszoon JOURE OPGERICHT 1753 Hotel, Café-Restaurant „LANGE HUIS" H. F. KRAAN, Woudsend Garage en Stalhouderij AANBEVELEND D. A- LEENTJES TAXATEUR WOUDSEND KOOPT EN VERKOOPT OUDE MEUBELEN EN ALLE SOORTEN ANTIQUITEITEN Hórd, Café-Restaurant ,,'t Wapen van Friesland" ST. NICOLAASGA Aanbevelend. P. BOUWHUIS S. MEIJER KOEK- EN BANKETBAKKER ST. NICOLAASGA Specialiteit in fijne Botercakes Chocolade en Dessertwerken H. S. KEUNING RIJWIELEN NIJEMIRDUM IJ. GIETEMA CAFÉ-BILJARD PENSION ST. NICOLAASGA Coöperatieve Stoomzuivelfabriek „De Volharding" ST. NICOLAASGA Deelgenoote van de Friesche Coöperatieve ZuivelexportVereeniging Directeur: M. J. RIJPKEMA Tëlegr.adres: Zuivelfabriek St. Nicolaasga Telef. Interc. No. 4 'F BOTER en KAAS - Engrosen detail CAFÉ DIJKSTRA ST. NICOLAASGA CAFÉ BAKKERIJ Hotel BOSCHLUST AAN BOSCH EN ZEE ZEER RUSTIG ZOMERVERBLIJF AANBEVELEND, N. BlJLSMA H. J. FEENSTRA RIJS (Gaasterland) HOEF-, GROF- EN LAN DBOUWSMEDERIJ RIJWIELHERSTELLER ■■■ HANDEL IN RIJWIELEN Aanbevelend Logement „KIPPENBURG" In het centrum der Gaasterlandsche bosschen B. DIJKSTRA Café „BLEEKER" BAKHUIZEN (Gaasterland) Café-Restaurant STALLING voor PAARDEN en RIJTUIGEN Barbier en Kapper Wed A HIELKEMA, Huis ter Heide CAFÉ-BILLARD STALHOUDERIJ | In geen Huisgezin | in GAASTERLAND en SLOTEN ontbreekt % | De Zuidwesthoek I \!' , 4\ jj> (OUDSTE BALKSTER COURANT) (Opgericht 1882) jij «| terwijl de inwoners van HEMELUMER $ f OLDEPHAERT en NOORDWOLDE $ | De Koudumer Courant | §5 prefereeren boven alle andere weekbladen. $ Het bewijs hiervan is het dagelijks stijgen der abonnementen op beide bladen. * w Vraagt proefnummers en abonnementsvoor- « waarden voor advertentiën. m * <» vie gebruik wil maken van de jachten door de Sneeker Zeilclub beschikbaar gesteld, (te bevragen bij J. Wijbrands), die kan hun voorbeeld volgen, of, zoo hij zich op de meren veiliger waant, den steven naar het oosten wenden. Landwaarts kan men komen door eigen auto of flets, maar ook door rijtuigen verhuurd door de Wed. Veltman. Wil men een nacht overblijven in deze Friesche stad, om den volgenden dag zijn reis te vervolgen, dan stelt genoemde juffr. Veltman daartoe in staat in haar uitstekend hotel. Mag de toerist van den zomer van 1917 van oordeel zijn dat de toestand van dezen laatsten weg niet geheel is zooals hij behoort te wezen, hij wijte dit niet aan de gemeentebesturen, die naar alle waarschijnlijkheid niet in staat zullen zijn deze, tengevolge van zijn nieuwheid door militaire auto's vernielden weg, intijds afdoende te herstellen. Deze mededeeling schrikke echter niemand af om er van gebruik te maken. Tochten: Per flets of automobiel a. Koudum en naar de G a a s t e rlandsche bosschen, b. naar Hindeloopen en W o r k u m. Te water: op zee, en langs het grootscheepsvaarwater naar de Morra en Fluessen. Hotels : Wed. Veltman. Zeilbooten: drie boeiers en twee kotters N. V. Frieslands Jachtclub te Sneek, directeur P. de Jong Pz. te Sneek, te Stavoren zich te vervoegen bij J. Wijbrands. Twee kotters en een centre board A. Kuperus (in- en verkoop van jachten). Rijtuigen : Wed. Veltman. Middelen van Vervoer : Station H. IJ. S. M. Lijn StavorenLeeuwarden en Stootnbootdienst Enkhuizen—Stavoren. Zie Stoombootdiensten bladz. 73. In het Rijsterbosch vindt men door zijn systematische aanleg gemakkelijk den weg ; met zijn majestueus opgaand geboomte is het wel het mooiste gedeelte van Gaasterland, het oude landhuis der familie van Swinderen, past volkomen in deze omgeving, verder wandelend door de daarachter gelegen bosschen krijgt men, gekomen uit het zeelaantje, een verrassend uitzicht op de zee, waar de Hollandsche kust aan den gezichtseinder opdoemt en rechts ook de Friesche boorden zich vertoonen. Tochten: Zeilen op de Slotermeer. Per automobiel naar Sloten, Lemmer, Huis ter Heide, Koudum, Stavoren, Workum en Hindeloopen. Per fiets: a. Balk, Kippenburg, Beukenlaan, L y ck 1 a m abosch Zwartesingel, Toren te Wijckel. N ij e m i r d u m, (In de kerk het monument van Menno van Oudemirdum, Coehoora). Rijs, 15 K.M. • ■ b. Rijs, Smidslaan, Hemelum, H em e 1 urn-Hoog, H e me 1 u m-N ij buren, Rijs, Kippenburg, Balk, 20 K.M. Foto Arendsen. Woudsender of Sneekerpoort — Sloten. SLOTEN. Sloten, één der oude Friesche stadjes, gelegen aan het snijpunt van den vaart, welke Lemmer verbindt met Sneek en den grintweg van Heerenveen naar Stavoren. Sloten is in uiterlijk en vorm een stad, met zijn grachten, bolwerk en waterpoorten, het vormt een typisch geheel, door zijne geringe afmetingen eenig in zijn soort. Vanwege zijn historisch verleden reeds aantrekkelijk, maakt het bij aanschouwing een alleraardigsten indruk, zooals het daar verscholen ligt tusschen de hooge boomen, die het omringen. Aan de met een fraaie lindenhaag, beplante gracht, die de stad in het midden doorsnijdt,'bevinden zich de gebouwen van beteekenis: het raadhuis, de kerken, de pastorie der Nederlandsch Hervormde Gemeente, en de oude patriciërshuizen, waarvan velen met een mooi 17e eeuwsch geveltje prijken. Foto Arendsen. Het Diep — Sloten. De oude waterpoorten, welke de gracht aan beide zijden afsluiten, teekenen zich met een aardig silhouet af tegen water en lucht. Het bolwerk biedt een goede gelegenheid tot genieten van de mooie vergezichten over de weilanden, waar het vee rustig graast, en vandaar gekomen op de hooge poorten, is het aan de ééne zijde de kronkelige Ee met Lemmer op den Foto Arendsen. Lemsterpoort. — Sloten. achtergrond, op de Sneekerpoort het vaak onstuimige Slotermeer, dat den wandelaar doet stilstaan. Tot de bezienswaardigheden behoort zeker de Pastorie der Ned. Herv. gemeente met haar 17e eeuwsche trapgevels; er is alle aanleiding, dit gebouw te plaatsen op de lijst van monumenten van Geschiedenis en Kunst, waar ook de waterpoorten op-voorkomen, die met behulp van Rijken Provincie van gemeentewege worden gerestaureerd. Het Raadhuis, dateerende uit 1759, herbergt vele stukken uit den tijd, dat Sloten zich als vesting nog te weer stelde tegen hare belagers, de oude tweehandszwaarden zijn een sprekend bewijs voor de vechtlust der toenmalige bewoners, ook trekken op de ruime raadzaal de burgemeesterszetel, een kastje met oude stadszegels, een zoogenaamde „bus", benevens een koperen kroontje en bronzen sluitgewicht, de aandacht. Een bezoek aan de onlangs gerestaureerde Ne d. Her v. kerk De Voorstreek — Sloten, loont ook de moeite, het eikenhout van preekstoel en banken doet daar in zijn ouden gloed warm aan. Een bloeiende boterfabriek verschaft aan vele ingezetenen een ruim bestaan. Sloten is voor de watersport uitstekend gelegen, de groote meren, vlak in de nabijheid, zijn gemakkelijk te bereiken en de meeste bezoekers kennen het stedeke dan ook van af den waterkant. Tochten te water van enkele uren zijn: a. Naar de Slotetmeer; b. door de E e, B r a n d e- meer, Brekken, Lange Sloot, weer de E e naar de stad. Van een dag: a. Over 't Slotermeer langs Woudsend en Ijlst naar Sneek. b. Over 't Slotermeer via Woudsend naar de Fluessen, Galamadammen en de Morra. c. Naar W o u d s e n d, vervolgens öf door de W e 11 e öf door de Nauwe W ijmerts en Jeltesloot naar de Koevordermeer, dan J a n s 1 o o t, over de Langweerder Wielen, door de S c h a r s t e r r ij n, 'tT j e ukemeer, Follegasloot, Brekken, Brandemeer, Woudsloot, terug naar Sloten. Wandeling: naar W ij c k e 1 (monument van Menno van Coehoorn) en het Wijckelerbosch. Per automobiel en rijwiel: Naar de Gaasterlandsche bosschen en de boschrijke omgeving van Huis ter Heide, Lemmer en Sneek; een bekende toer is: Sloten, W ij c k e 1, Balk, R ij s, Oudemirdum, S o n d e 1, W ij c k e 1, Sloten. Hotels: J. Wierstra, Hotel de Zevenwouden en J. Bokma, Stadsherberg. Motorboot en zeilboot: Hotel de Zevenwouden. Per uur en per dag tegen vast tarief met schipper. Automobielen: N.V. „de Auto", E. Haagsma, Directeur. Middelen van vervoer: Stoombootdiensten: zie blz. 73. 1 Woudsend. WnMBRITSERADEEL. Gemeentehuis te Sneek. Dorpen: Abbega, Folsgare, Gaastmeer, Gauw, Goënga, Heeg, Hommerts. Idzega, Indijk, J u t r ij p, L o ë n g a, N ij h u i z u m, N ij 1 an d, O f f i n g awier, Oosthem, Oppenhuizen, Oudega, Sandfirden, Scharnegoutum, Smallebrugge, Tirns, Tjalhuizum, Uitwellingerga, Westhem, W olsum, W o u d s e n d, IJ p e c o 1 s g a, IJ sbrechtum. Beginnen wij met W oti d s e n d. Hiervan kan worden gezegd dat het ligt tusschen Sloten en Heegermeer, aan het vaarwater de Ee. Voorts door de Rakken verbonden met het laatstgenoemde meer en door de Welle met de groote Waterplas de Koevorde bij Langweer. Het Dorp bestond reeds in de 13de eeuw en ontwikkelde in vroeger jaren zich in 't bijzonder door de Zeevaart. Vele industrieën waren daarmee in verband, die zich in bloei mochten verheugen, als Scheepsbouw, Zeilmakerij, Touwslagerij Uitwellingerga. en S m e d e i ij; dok de handel hield daarmee gelijken tred. Later in het begin der 19de eeuw vervielen deze industrieën tengevolge van de opkomst der Stoomvaartuigen, waardoor de fabricatie en handel zich meer tot de groote centra bepaalde. Drie Molens waarvan de tichting —• althans van twee — reeds tot de 18de eeuw teruggaat, bleven over, waarvan thans nog bestaan de Rogmolen endeHoutzaa g m o 1 e n, respectievelijk geëxploiteerd door de eigenaren Siegert en Nauta. Heeg. Het plaatselijk karakter is vrijwel veranderd door den aanleg van wegen en in 1860 door overbrugging van het Provinciaal vaarwater. Te voren was de verbinding naar elders alleen te water. Buiten voornoemde fabriekmolens, door wind gedreven, vindt men ook hier eene S t o o m-o 1 i e s 1 a g e r ij van de firma Heeg en eene Coöp. Stoom-zuivelfabriek „d e Z a m e nwerking". Verder is bekend de hier gevestigde Onderlinge Brandwaarborg Maatschappij, opgericht in 1816. Er zijn Hervormde, Gereformeerde, Doopsgezinde en RoomschKatholieke kerken; Trein- of Tramverbinding behoort nog tot Hotels: Kraan en Reitsma te Woudsend. Visser en Rudolphie te Heeg. De Messingklopper — Ijlst. Automobielen: Kraan. Woudsend. Middelen van Vervoer: Stations H. IJ. S. M, Nyhtuzumen Oudega. Lijn Stavoren—Leeuwarden. Stoombootdienstenzie blz. 73. IJLST. Ijlst, een oud stadje, met 1542 inwoners, is op ruim een uur afstand van Sneek gelegen, aan het provinciaal groot scheepsvaarwater en op 15 minuten afstands van het station Ijlst der H.S.M. Ijlst is langs het water gebouwd, waar een goed besnoeide lindenhaag zijn schaduw werpt op de vriendelijke geveltjes. ■ Vooral voor vreemdelingen heeft het aantrekkelijkheid, terwijl een oud gebouw „de Messingklopper", bijzonder bezienswaard is. Behalve een eigen bootdienst op S n e e k v.v., vele malen per dag, is er door passeerende andere booten, gelegenheid tot vervoer naar Sneek, Bolsward, Sloten, Heeg en Lemmer. ' . Door het stadje en er omheen bevindt zich water en leent dit zich tot het maken van tochtjes naar de omstreken. Tochten: per automobiel of flets naar Sn e ek en Bolsward, zeilen naar de Friesche meren. Zeilbooten: H. Lantinga. Middelen van vervoer: Stations H. IJ. S. M. Lijn StavorenLeeuwarden. Stoombootdiensten, zie blz. 73. Op de meren — Een flinke bries. Lemmer. Haven — Lemmer. LEMSTERLAND. Dorpen: Lemmer (Gemeentehuis), Oosterzee, Echten, Follega, Eesterga. L e m m e r, de hoofdplaats der gemeente Lemsterland, is gunstig gelegen aan waterwegen. Gelegen aan het groot scheepsvaarwater van Amsterdam naar Groningen, heerscht er steeds een groote bedrijvigheid. In de laatste jaren passeeren ongeveer 15000 schepen jaarlijks de sluis. Geen wonder, dat industrieën, verband houdende met de scheepvaart, als scheepshelling, blok- en zeilmakerijen, zich daar vestigden. In verband met de ligging aan de vischrijke Zuiderzee, werd Lemmer een visschersplaats van beteekenis. De Lemster bokkingrookerijen zijn te bekend, dan dat hierover iets gezegd behoeft te worden. Verder bezit het een fabriek van kunstaardewerk, waar door zeer bedreven handen vele kunstproducten worden vervaardigd. Deze fabricatie trekt de aandacht van vele vreemdelingen en is steeds ter bezichtiging opengesteld. Prachtige zeiltochtjes kunnen op zee worden ondernomen, terwijl in de nabijheid ligt het Tjeukemeer. Wil men een zeiltochtje maken, men begeve zich langs de Rij n naar het genoemde meer, kruist daar eenigen tijd rond en verlaat het door de F o 11 e g a's t e r sloot, die naar de Br e k k e n voert, een groot water met uitgangswegen naar Sloten en Lemmer. Lemmer — Naar zee. Deze laatste plaats kan bereikt worden door het groote afvoerkanaal, dat gegraven is voor den waterafvoer van Frieslands boezem en een breedte bezit van 85 Meter. Ook een tochtje naar Sneek biedt veel afwisseling. De gemeente Lemsterland bestaat uit greidland, waarop 's zomers het melkrijke Friesche vee graast. De prachtige veestapel geniet de bewondering van vele vreemdelingen. Een mooi autotochtje kan men maken door de dorpen Oosterzee, Echten, om het Tjeukemeer heen naar St. Johannesga, naar Joure of Heerenveen, de 5 terugtocht gaat dan langs het schoone Huisterheide en het liefgelegen dorpje St. N i c o 1 a a s g a. De heer H. Meerding te Oosterzee, Telefoonnummer 2, heeft een keurige auto voor 5 personen disponibel. Een tochtje naar het schoone Gaasterland, dat per auto in een kwartier en per fiets in een half uur is te bereiken, gaat over en langs den zeedijk naar Sondel. Ook is de heer W. Faber, hötel „de Wildeman", genegen U met een rijtuig herwaarts te brengen. Vaste stoombootdiensten zijn gelegd naar Amsterdam en Groningen. lederen morgen vertrekt om 9 u. 20 m. de tramboot naar Amsterdam, die LI om half drie aan de de Ruyterkade brengt. Het is een keurig ingerichte boot, waarin men uitstekend kan dineeren. 's Nachts om twaalf uur vertrekt zij weer uit Amsterdam, om U naar Lemmer te brengen, waar ge omstreeks 5 uur arriveert. Beide gelegenheden sluiten aan op de tram naar Joure, Heerenveen en Sneek. De G r o n i n g e r—L emmer nachtbooten varen af om 9 uur uit Lemmer en om 8 uur iederen avond uit Amsterdam. De aankomst te Lemmer is l1^ uur 's nachts, te Amsterdam 2 uur. Men heeft evenwel gelegenheid zoolang in de boot te blijven als men verkiest. Per boot kan men 's morgens verder vertrekken naar B o 1 sw a r d om 6l/2 uur (kapitein Tieleman). Wil men de reis per tram naar Groningen niet maken, dan bestaat de gelegenheid om 9 uur per Groninger boot dat te doen. De kapitein van der Werff brengt U naar Sneek, vertrek van Lemmer half drie 's middags, behalve Dinsdags om 4 uur. Deze watertochtjes zijn zeer aan te bevelen. De eerste boot komt 's middags ± 5 uur weer van Bolsward te Lemmer aan, terwijl de boot van van der Werff aankomt ongeveer 12 uur. Steeds is er gelegenheid om op Zondag of ook wel op een werkdag met een Lemster visschersschip een tochtje op zee te maken. Bij eenigszins goed weder zal men dan gelegenheid hebben Urk te bezichtigen. Een bezoek aan Lemmer is na het meegedeelde zeker ten zeerste aan te bevelen. Tochten: Per fiets of automobiel naar Huis ter Heide, Hotels: 't Wapen van Doniawerstal (dames Mink) te Langweer ; de Drie Zwaantjes (B. J. Bles) te Langweer; Bouwhuis en Gietema te St. Nicolaasga; 't Wapen van Friesland te Spannenburg. Zeilbooten: Sybold de Jong, bondsbootwachter te Langweer. Rijtuigen: Wed. Hielkema, Huis ter Heide. A. Bergsma te Tjerkgaast. Middelen van Vervoer: Stations Ned. Tramweg Mij. St. Nicolaasga en Huis ter Heide—Lijn Joure—Lemmer. Stoombootdiensten zie blz. 73. De Kolk — Joure. HASKERLAND. Dorpen: Joure (Gemeentehuis), Haskerdijken, Oudehaske, Nijehaske, Haskerhorne, Westermeer, Snikzwaag. Joure of De Jouwer, oorspronkelijk eene uitbuurt van Westermeer, groeide in de 15e eeuw tot een matig dorp, en vervolgens tot een aanzienlijk vlek aan. Was het voorheen om zijne pottenbakkerijen, uurwerkmakerijen en meubelmakerijen bekend, thans trekt het de aandacht door zijne vele fabrieken van verschillenden aard en uitgebreiden handel. De boomkweekerijen van de Firma „Wijbren Krijns 6 Co." zijn in binnen- en buitenland bekend. In den laatsten tijd breidt de tuinbouw zich om Joure zeer uit. Joure is het punt waar de tramlijnen van Heerenveen, Lemmer en Sneek samenkomen en is daarom zeer gunstig gelegen. Midstraat — Joure. MOTOR- EN ZEILSPORT. Algemeene wenken: Gesloten Bruggen op Zondag t Nijezijl v.m. 8l/2—12 n.m. 1—4 Osingahuizen 872—12 „ 1—4 Scharnegoutum . ...... „ &1L—12 „ 1 4 Sneek „ 9_ io „ 5—5l/2 Stavoren „ 9 12 Tirns 9_-12 „ 1—4 Warns 9—12 " 1—4 Woudsend . „ 9 12 „ 1—4 Ijkt . 9-12 1—4 Sleepen: Op nader overeen te komen voorwaarden zijn de meeste stoomboot-kapiteins genegen schepen te sleepen, men raadplege de lijsten van stoombootdiensten, Diepte meren en vaarwaters: De meren zijn zeer goed te bevaren met booten met geringe diepgang, met grootere diepgang dient men zich over 't algemeen aan de betonningen te houden. De snelheid, waarmede gevaren mag worden in de vaarwaters (de meren uitgezonderd), is geregeld bij provinciale en gemeentelijke verordeningen, terwijl de reglementen van politie zijè opgenomen in de provinciale bladen van Friesland no. 32 van 1905 en no. 143 van 1911. Ten gerieve der motor- en zeilsport strekt de kaart zich «enigszins verder uit dan het gebied, dat de V. V. omvat. Uitwijken en passeeren. Een door mechanische kracht bewogen vaartuig moet voor andere vaartuigen uitwijken en wanneer er gevaar voor aanvaring bestaat, stoppen en achteruitvaren. Evenals te land, geldt ook te water het voorschrift: „rechts houden". Bij ontmoeting met andere vaartuigen houdt men stuurboord en varen de vaartuigen elkander aan bakboord voorbij. Uitzondering hierop maken vaartuigen die aan de lijn gejaagd worden, bij ontmoeting van een schip dat niet gejaagd wordt. In dat geval houdt het gejaagde vaartuig den wallekant en vaart dus binnendoor langs het Jaagpad. In vaarwaters smaller dan 300 meter, die sterke bochten vormen, houden de stoom- en motorbooten de stuurboordzijde van het vaartuig en de zeilvaartuigen het midden van het vaarwater öf den stuurboordswal, zoo de windrichting zulks toelaat. Een stoom- of motorvaartuig, dat een ander stoom-, motorof zeilvaartuig inhaalt, moet dat vaartuig aan bakboord houden. Mocht men echter in strijd met deze bepalingen handelen, dus naar stuurboord uitwijken, dan geeft men dit te kennen door het uitsteken van een blauwe vlag aan stuurboord öf door twee korte stooten op den hoorn. In stroomend water moet bij het passeeren van bruggen of andere hindernissen de opvarende schipper wachten op den afvarende. Behalve in gevallen van noodzaak is het verboden elders te ankeren dan op vaste, daarvoor aangewezen plaatsen. Wordt op een; sluis of brug een roode cylinder, afgedekt door een halven bol, een rood bord, een roode vlag of een rood licht getoond, dan moeten de vaartuigen stoppen. Bij het voorbijvaren van diep geladen vaartuigen, van in lading of lossing liggende schepen, die een roode vlag of twee roode lichten onder elkaar vertoonen, moet men vaart verminderen; zoodat de golfslag geen hinder of ongevallen kan veroorzaken. Signalen. Bij mist moeten stoom- of motorvaartuigen met tusschenpoozen van hoogstens twee minuten een aangehouden stoot geven. BALK^SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Woens- dag. Donder- dag. Vrijdag, Zaterdag, | Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. I Zaterdag. v m vm vm v'm n.m. n.m. n.m. n.m. u.m. u.uj. 8 - 6.- 8.-1 8.- 8.- 8.- 6.30 4.30 4.- 4.- 7.- 4.- v.m. v.m. v.m. 8_ n„ v- Balk' A- 4.- 3.- 10.- 10.- 4.- 10— n m v'm' v'm' 1.30 4.- 4.- 1.30 1.30| 1.30 10— 10— ^n¥8-30.1 300 8'30 S «0 3.30 3.30 SS 3.30 Woudsend. vm- 2.- 4.30 4.30 2.- 2.- 2.- 9.30 9.30 9.30 9.30 9.30 n.m. -, ■• , - ': ' ' 1^.30 9.30^30^X0 *33 JS 2.30 2.30 2.30 Ijlst. v-m- 3 _ 5 30 5.30 3.- 3— 3— 8-30 830 830 8 30 830 n.m. .' • • -— 10- 8—Il0.-10.-10.-10- 4.30 2.30 5.- n.m. 10— 1— 2— 2>_ 2-~ A. Sneek. V. v.m. 3.30 6— 6.- 3.30 3.30 3.30 8.- 8.- 8— 8.- 8— Kapts. de Groot, en de Boer, ECHTENERBRUG-SNEEK v.v. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. Dinsdag. Donderdag. Vrijdag. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. 6. _ 10.— V. Echtenerbrug. A. 5.— 6.30 7. — 11.30 - Scharsterbrug. 3.30 5.30 9.- 1.30 A. Sneek. V. 1.30 3.30 n.m. Kapt. Bakker. HEEG-SNEEK v.v. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Dinsdag. Woensdag. Vrijdag. v.m. n.m. v.m. n.m. n.m. n.m. 8. - 1.30 11.- V. Heeg. A. 3.- 7.30 6.8.30 2.— 11.30 Osingahuizen. 2.30 7.— 5.30 9. - 2.30 12.- Ijlst. 2.- 6.30 5.~ 9.30 3.— 12.30 A. Sneek. V. 1.30 6.— 4.30 Kapt. Tolsma. HEMELUM-SNEEK v.v. Dinsdag. Donderdag. Dinsdag. Vrijdag. v.m. v.m. n.m. n.m. 5.- 11.— V. Hemelum. A. 5.— 7.~ 5.30 11.30 Galamadammen. 4.30 6.30 7. — 1.—nm. Heeg. 2.45 4.45 7.15 1.15 Osingahuizen. 2.30 4.30 7.30 1.30 Ijlst. 2.15 4.15 8. — 2.- A. Sneek. V. 2.— 4.— Kapt. Gebr. Zeldenrust. WORKUM-SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. I n.m. n.m. 6.45 5.45 6.45 6.45 6.45 V. Workum. A. 4.30 3.45 4.30 4.30 4.301 7.45 6.45 7.45 7.45 7.45 Gaastmeer. 3.30 3.15 3.30 3.30 3.30 8.30 7.30 8.30 8.30 8.30 Heeg. 2.45 2.30 2.45 2.45 2.45 9. _ 8.— 9.— 9.- 9.— Osingahuizen. 2.30 2.15 2.30 2.30 2.3É 9.30 8.30 9.30 9.30 9.30 Ijlst. 2.— 1.45 2.- 2.— 2.— 10. — 9.— 10.— |10.— 10.— | A. Sneek. V. ] 1.45 | 1.301 1.45 [ 1.451 1.45 Kapt. Groenhof, WORKUM-SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Donderdag. Dinsdag. Dinsdag. Vrijdag. v.m. v.m. v.m. n.m. n.m. n.m. ll._ 4,_ 9.30 V. Workum. A. 4.— 8.— 8.— 12.30 11.— Bolsward. 6.30 6.30 4.45 Parrega. 3.45 5.15 Tjerkwerd. 3.15 6.15 Wolzum. 2.15 7.— Oosthem. 1.30 n.m. 7.30 n.m. Ijlst. 1.— 2._ 8.- 12.30 A. Sneek. V. 12.30 5.- 5.~ Kapt. F. Faber. WOUDSEND-SNEEK v.v. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Zaterdag. Dinsdag. Woensdag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. v.m. n.m. n.m. 8.30 8.-11.— 8.30 V. Woudsend. A. 3.3012.- 5.45 3.30 n.m. n m. 2. - 8.45 v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. v.m. n.m. n.m. 9.— 8.3011.30 9.— Osingahuizen. 3.— 11.30 5.15 3.— n.m. n.m. 2.30 8.15 v.m. v.m. v.m. v.m. n.m. v.m. n.m. n.m. 9.30 9.- 12.- 9.30 Ijlst. 2.3011.— 4.45 2.30 n.m. n.m. 3. — 7.45 v.m. v.m. n.m. v.m. n.m. v.m. n.m. n.m. 10.- 9.3012.3010.— A. Sneek. V. 2.— 10.30 4.15 2.- ' n.m. 3.30 Ondern.ster Wed. B. Lijklema. IJLST-SNEEK v.v. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. Maandag. Dinsdag. Woensdag. Donderdag. Vrijdag. Zaterdag. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 8.30 8.— 8.3Q 8.30 8.30 8.30 9.10.— n.m. n.m. n,m; n.m. n.m. n.m. 1.30 12.30 1.30 1.30 1.30 1.30 3.50 1.30 3.50 3.50 3.50 3.50 6.- 3.50 6.— 6.— 6.— 6.6.- Ijlst. Aankomst n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 8.15 8.15 8.15 8.15 8.15 8.15 5.- 5.- 5.- 5.- 5.- 5.~ 3.— 2.30 3.— 3.- 3.— 3.— v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 11.30 1.30 11.30 11.30 11.30 11.30 12.30 10.— 9.— v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. v.m. 9.- 8.30 9.— 9.- 9.- 9.9.30 10.30 n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 2.- 1.- 2.- 2— 2.- 2.~ 4.20 2.— 4.20 4.20 4.20 4.20 6.30 4.20 6.30 6.30 6.30 6.30 6.30 Sneek. Vertrek n.m. 7.45. n.m. 4.30 n.m. n.m. n.m. n.m. 7.45 2.- 7.45 7.45 7.45 " 7.45 n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. n.m. 4.30 1.— 4.30 4.30 4.30 4.30 2.30 12.- 2.30 2.30 2.30 2.30 v.m. v.m. 9.30 v.m. v.m. v.m. v.m. 11.— 8.30 | 11.— 1 11.— 11.— [li.— Kapt. G. Ritskes- W. WIJNSTRA - BALK Brood-, Koek- en Banketbakkerij Chocolade en Suikerwerken» H.H. Toeristen Gebruikt op reis mijne gunstig bekend staande en in blik verpakte BOTERCAKES, of in luxe trommeltjes verpakte KOEKJES. Aanbevelend Joh. Steenbeek Confiseur, BALK J. LUKAS - BALK ZADELMAKERIJ EN RIJTUIGBEKLEEDER Stoom-Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij W. H. DE JONG BALK — Teleph. Interc. No. 7 Grootste en meest moderne inrichting van den Zuid-Westhoek van Friesland Relatiën over het geheele land Vraag voor groote oplagen speciale prijsopgave UITGAVE: BALKSTER COURANT HET Nieuws- en Advertentieblad voor deze streken Prijs der adverteritiën: Voor Friesland 5 cent, voor buiten Friesland 10 cent per regel Bij abonnement belangrijke korting BOEKHANDEL Verkrijgbaar: KAART VAN GAASTERLAND 20 cent per exempl., franco per post 22 cent Adres voor PRENTBRIEFKAARTEN van BALK en onmiddellijke omgeving WIE eerste kwaliteit, droge belegen sigaren wenscht, koopt bij M. OVERDIEP te Balk waar men ook steeds vindt een fraaie collectie PRENTBRIEFKAARTEN ie Balkster Slagerij met electrische luchtverversching en koelcel. Toeristen! Het genoegelijke Uwer uitstapjes wordt verhoogd, indien U Uw mondvoorraad aanvult met mijne fijne worst- en vleeschwaren. Aanbevelend T. E. S ALVER DA. HET ADRES VOOR Rijwielen, Naaimachines en Sigaren, IS BIT JOH? WAGENMAKERS te Balk tegenover de R.K. Kerk (vroeger Dubbelstraat) STEEDS RUIME VOORRAAD H. JONGSMA, Balk IN Tabak en Sigaren, Kantoor- en Schrijfbehoeften, Ansichten, Kinderspeelgoed HOTEL TEERNSTRA Autoverhuring en Stalhouderij J. TEERNSTRA, Balk Zes Kamers (Telef. No. 8) I W. VAN DER VEER te BALK seciaal adres voor BALK en OMSTREKEN van Asphalt-, Behang- en Kastpapier — Glas, Porcelein en Nikkelwaren — Fijn en Grof Aardewerk, Lampen-artikelen — Messen, Scharen, Lepels, Vorken, enz. — Garen, Band en andere Huishoudelijke artikelen, als : Emaille, Blik en Ijzerwaren, zijn steeds bij mij te bekomen VRIENDELIJK AANBEVELEND HOTEL BOONSTRA ~ BALK Café-Restaurant Bondshotel A.N.W.B. Moderne inrichting ♦ Auto-garage Ruime kamers ♦ P««»a keuken RJ. DE VRIES, BALK Rijwielhandel en Reparatie-inrichting Bondsrij wielhersteller G.HAARSMA-BALK RUND-, KALFS- EN VARKENSSLAGERIJ Mach. gesneden fijne Vleeschwaren Uitsluitend le kwaliteit. M. ZWANENBURG DUBBELSTRAAT BALK Adres voor SIGAREN CHOCOLADE EN SUIKERWERKEN DROGERIJEN — VERBANDSTOFFEN ENZ. ENZ. AANBEVELEND. D. REEKERS BALK (BIJ DE' MIDDELSTE BRUG) GD CD RIJWIELHANDEL EN REPARATIE-INRICHTING. S. de Vries & Balk Brood-, Koek- en Banketbakker Vraagt onze extra fijne EIERKOEKEN. CHOFSTRA-BALK RIJTUIGVERHUURDER. Stoomboot-Onderneming De Groot 6 De Boer BALK Dubbele Dagdienst op Sneek ,, Weekdienst op Leeuwarden Gelegenheid voor pleizier-tochten op de Friesche Meren Aanbevelend. BANNING - BALK COIFFEUR. 8 STOOMSCHEPEN MOTORSCHOENERS MOTORBOOTEN MOTORJACHTEN Fraaie modellen - Uitsluitend le klas werk Bondswerf der A. N. W. B. en Watertoerisme QEBRS. ZWOLSMAN Scheepsbouwmeesters IJLST. A- Kuperus STAVOREN Café-Biljard - Bierhandel Agentuur diverse Sleepdiensten Inkoop, verkoop en verhuring van Zeiljachten TEL. INTERC. N°. 4. Hotel „Ketelaar" WORKUM Stalhouderij Auto-Garage Logies met ontbijt Aanbevelend A. OOSTERHOFF O. IJNTEMA « Workum Tel. interc. no. o Verhuurinrichting van automobielen AUTO-GARAGE Fabriek van carrosseriën en rijtuigen Hotel „DE WIJNBERG", Workum Café-Restaurant annex Stalhouderij . ' Telef. no. 18 ===== Aanbevelend P. BONNEMA : D. STRIKWERDA - STAVOREN : • ALLE SOORTEN TABAK EN SIGAREN C : SIGARETTEN • • Speciaal Adres voor CHOCOLADE en SUIKERWERKEN. ï Onderl. (Wederk.) Brandwaarb. Maatschappij t „DE ZUIDWESTHOEK" Opgericht 1 Mei 1904. - Kantoor te Warns, Wijk A. no. 36. Tel. Interc. no. 2. Verwaarborgd Kapitaal thans f 12.600.000. Eigen reserve f 25000. Herverz. garantiën 12 Millioen gulden Verzekeringskring: Gemeenten Hem. Oldeph. en Nw. Gaasterland, Wijmbritseradeel, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Ijlst, Sloten en aanl.' plaatsen. Coöperatieve behandeling van Brandverzekering. Volledige dekking, geen kortingen, geen bezwarende polisvoor- waarden- HET BESTUUR. 1 L. A. VISSER - Oudemirdum Fourage- en Klompenhandel BEURTSCHIPPER van OUDEMIRDUM -NIJEMIRDUM—RIJS—HEMELUM op SNEEK KRUIDENIERS- en GRUTTERSWAREN R. DE JONG OUDEMIRDUM SIGAREN, CIGARETTEN WIJNEN, LIKEUREN KRUIDENIERS en GRUTTERSWAREN DROGISTERIJ | 0. J. POSTMA - Oudemirdum | 2 SPECIAAL ADRES | 9 voor TABAK, SIGAREN en SIGARETTEN 9 9 9 9 Chocolade en Suikerwerken 9 X 9 % t £ ANSICHTEN (eigen opname) V 1: —— WESTRA'S BAKKERIJ WOUDSEND Is ruim voorzien van diverse Gebaksoorten LEVERT GEREGELD ALLE SOORTEN KOEK EN FIJNE TAFELBESCHUIT Is specialiteit in verduurzaamde DRAGSTER KOEK, SPECULAAS, TAAI, en houdt zich aanbevolen voor de levering van TAARTEN vanaf f 1.00 Alleen hoogste onderscheidingen ! Goud en Verg. Zilv. Med. Int. Bakkerij-Tentoonstelling, Amsterdam '14 Onderlinge Brand-Waarborg-Maatschappij van Woudsend (Provincie Friesland) Opgericht anno 1816 HOOFDKANTOOR TE WOUDSEND Directeuren: Firma A. H. TROMP & ZONEN Contribueerend verzekerd kapitaal ruim f 190.000.000 Deze Maatschappij, werkende binnen het Koninkrijk der Nederlanden, bestaat uit 2 Afdeelingen, elk verdeeld in verschillende gevaarklassen. In de eerste worden verzekerd: Burgerhuizen met' en zonder bedrijf, Kerken, verdere Openbare Gebouwen, Meubelen enz., Zuivelfabrieken, Stoomgemalen, enz. In de tweede t Boerenhuizen, Meubelen, Landbouwgereedschappen, enz. Hooi, Vee, Granen, enz., benevens Watermolens, — De premie wordt voor elke afdeeling afzonderlijk gedragen en omgeslagen naar de schaden in het afgeloopen jaar plaats gehad hebbende. BV Verzekeringscondities gunstig (herbouw niet verplicht).