GEDACHTEN VAN JAN LIGTHART







GEDACHTEN
VAN
JAN LIGTHART
VERZAMELD DOOR
R. M. LIGTHART-LION CACHET
ZEIST - J. PLOEGSMA - 1918



1 JANUARI.
De Eeuwigheid alleen geeft rust in den Tijd.
2 JANUARI.
De mensch moet zich op welke wijze dan ook, met zijn God vereenigd hebben, zal hij rustig den strijd durven aanbinden en in den langen kamp kunnen volharden.
3 JANUARI.
We moeten afdalen in de diepste diepten van ons xieleleven, om vandaar op te stijgen tot de hoogste hoogten van het Leven.
We moeten ons bewust worden den eigenlijken aard van bet Eeuwige in ons, opdat we door dat besef geleid, met kalme zekerheid vooruit kunnen gaan, zonder vreeze of vrage.



4 JANUARI.
Levensernst groeit op uit doodsvertrouwdheid.
5 JANUARI.
Ons kinderen van God voelend, is ons innigst verlangen op hereeniging met God gericht.
6 JANUARI.
Het leven vóór ons is een groote duisternis. Ieder oogenblik gaan we het lichte heden uit, en de duistere toekomst in, zoekende den weg naar ons Vaderhuis.



7 JANUARI.
Lettende op alle teekenen die zich aan onzen vorschenden geest, aan onze verlangende ziel voordoen en arbeidende met hand en hoofd ter verzorging van ons zelf en de velen die onzen bijstand behoeven, vinden we eenmaal zeker, „dwalende 't spoor".
8 JANUARI.
Zooals In den krater het vuur oprijst, dat heel het binnenste der Aarde vult, zoo openbaart zich in het diepste wezen van eiken mensen de Macht, die de gansche schepping vervult, „God in de menschheid de menschheid verlichtend".
9 JANUARI.
Al redeneert onze scherpzinnigheid ook nog zoo in ons voordeel, we voelen met groote gewisheid, foei leelijke begeerten, kras egoistisch. Doch ook voelen we als volkomen waarachtig in ons heel zuivere liefde, vrij van alle ijdelheid, bereid tot volkomen opoffering.



10 JANUARI.
Betalen met onze persoonlijkheid dat is het middel waarvan verheffing te hopen
is.
11 JANUARI.
Van een nobel, sterk karakter gaat veredelende invloed uit, en is de menschheid tot waarachtigen zegen.
12 JANUARI.
Zielekracht offeren, zonder zekerheid dat hefoffer zichtbaar bate brengt, dat wordt door God van ons geeischt.



13 JANUARI.
Stille daden, ongezien, ongeprezen zijn levenskrachten.
14 JANUARI.
Als Jezus Christus niet begonnen was met Zichzelf;' zou de zegen van het christendom nooit ons deel zijn geworden. Zijn leer was leven, Zijn leven leer.
15 JANUARI.
Het is beter, dat wij Christus volgen, dan dat we ons christenen noemen.



16 JANUARI.
In de verwerkelijking van idealen, ligt de vooruitgang der menschheid.
17 JANUARI.
We moeten onze kinderen niet leeren heide te ontvluchten en parken te zoeken, maar heide te ontginnen en parken te maken. Ons heele leven moet heideontginning zijn.
18 JANUARI.
Het beste, het eerste middel om een taak te voleinden, is — er mee te beginnen.



19 JANUARI.
Aanpakken ? Doch vooral — volhouden !
Want alle begin is gemakkelijk, doch volharden is moeilijk! En alleen de aanhouder wint.
20 JANUARI.
Wijden en strijden schenkt heerlijker vreugde, dan 't heel vreedzaam koesteren van 't lieve eigen zelf.
21 JANUARI.
Niet de liefde* die ons betoond wordt, is de koesterende gloed van ons leven. Doch de liefde, die wij zelf betoonen. Die ontwikkelt in ons de inwendige warmte, zonder welke ode bestaan koud en vreugdeloos is.



22 JANUARI.
Gij dorst naar liefde en
hartelijkheid ? Dat is een rein verlangen Maar — meent gij, liefde
en hartelijkheid Te geven of te ontvangen?
23 JANUARI.
Wie eenmaal zekere ernstige verplichtingen op zich heeft genomen, dient te zorgen, dat hij die verplichtingen nakomen kan. En trouw in 't kleine is beter dan mislukking in 't groote.
24 JANUARI.
Alleen hij, die de volle beschikking heeft over zichzelf, mag zijn geheelen persoon wijden, desnoods opofferen aan het algemeen belang.



25 JANUARI.
Ook het sterkste en edelste karakter moet nog steeds op zijn hoede zijn, dat het niet in een onbewaakt oogenblik wordt overvallen door den vijand, die binnen de wallen gebonden ligt en machteloos schijnt.
26 JANUARI.
Zoolang wc op aarde le ven zullen we wel in zedelijk opzicht onrijpe vruchten blijven. Als we dan maar strijdende karakters zijn, en ons maar klaar bewust maken* wat onze zedelijke plichten zijn, en met grootcn ernst ons inspannen om die
!plichten na te komen dan zal onze aard in langzame reiniging en rijping daarvan wel de goede gevolgen ondervinden.
27 JANUARI.
Hoe vaak is het heden donker voor ons, donker van leed, donker van zelf verwijt, donker van machteloosheid. Hoe heerlijk als dan de ziel vervuld wordt van vertrouwen in een liefde vol God.



28 januari.
Bij God zoeken we, wat we zelf niet vormen kunnen. Bij Hem de heiligheid die ons ontbreekt, bij Hem de almacht bij ons onvermogen, de liefde bij onze zelfzucht, de vrede bij onzen strijd.
29 januari/
Leven in Gods hertrouwen is toch zoo heerlijk. Het is de oplossing van al onze ellende, de vernietiging van al onze vrees.
30 januari.
't Waarachtig vertrouwen kenmerkt zich door volkomen rustig geduld.



31 JANUARI.
De mensch moet, om het oude doch mooie beeld nog eens te gebruiken, op de „Rots der eeuwen" de vastheid voor zijn voet vinden, om de hooge golven met kalmte te zien aanrukken, onvervaard voor haar dreigende verheffingen.
1 FEBRUARI.
De realiteit beperkt zich niet tot het zichtbare en tastbare. Er zijn ook geestelijke realiteiten, liefde, geloof, hoop, vertrouwen.
2 FEBRUARI.
De taak der Liefde is: licht en warmte te vèrspreiden, in den ruimen, vrijen dampkring van ons geestelijk bestaan.



3 FEBRUARI.
Wie de Liefde wil, aanvaarde het Kruis.
4 FEBRUARI.
Het is niet de liefde, die we ontvangen, welke ons het meest verkwikt en sterkt. De liefde moet in ons zijn.
5 FEBRUARI.
De waarachtige Liefde denkt niet aan eigen begeerten en ducht niet dewenschen van anderen. Integendeel, ze tracht die te ontdekken en te vervullen. Zelfverloochening is haar aard, opoffering haar leven.



6 FEBRUARI.
De inwonende zucht naar hooger leven is onze ellende, maar tevens onze redding.
7 FEBRUARI.
Gaat niet boven de intellectueele en aesthetische, de godsdienstige ontwikkeling, die vertrouwen kweekt, die weet van dulden en dragen, die in Christus haar steunpunt en in God haar een en alles heeft, in die mate dat ze de wereld met al haar bekoorlijkheden kan prijs geven.
8 FEBRUARI.
Wanneer we afdalen tot de diepten van eigen ziel of toegang erlangen tot het geheimvol zielebestaan van wie ons omringen, dan vinden we, hoe flauw en vluchtig ook, de glorende vonk van het verlangen naar God.



9 FEBRUARI.
In de straffende hand Gods, voelen we een bezorgde liefde, die niet toelaten kan, dat de mensch zijn eigen hoogheid, zijn kindschap Gods beleedigd.
10 FEBRUARI.
De gedachte dat God als wij Hem waarlijk zoeken alles tot ons zedelijk heil doet strekken, geeft troost en kracht om alle moeilijkheden te dragen.
11 FEBRUARI.
Al lijkt het ongerijmd en al kost het vaak bovenmenschelijke zelfbeheersching in verloochening van ons rustig geluk, we moeten dankbaar kunnen zijn voor zorg en smart als prikkels tot zelfverbetering en loutering.



12 FEBRUARI.
Wat heeft iemand bij de overgroote smarten en moei' lijkheden des levens, aan de schatten van kennis en geleerdheid, vaak met hersenvermoeidheid opgedaan. Ze brengen een mensch zoo weinig verder op den weg van vrede en gemoedsrust.
13 FEBRUARI.
Al kan men het leed niet ontvluchten, men kan toch leeren het leed te aanvaarden, zelfs er voor te danken.
14 FEBRUARI.
De grootste smart wordt draagbaar en de felste strijd mogelijk als er volkomen Godsvertrouwen in ons is.



15 FEBRUARI.
Het geduld leeft niet van hoop maar van willige onderwerping. Het zegt: Uw wil geschiede en dat zegt het met volkomen vertrouwen dat wat God doet, goed is.
16 FEBRUARI.
Wat door de eeuwen heen voor allen heeft gegolden en't meest voor de grooten der menschheid dat geldt ook voor ons. Alleen door de duisternis heen kunnen we naar 't licht worden opgevoerd. Door lijden tot heerlijkheid. Per aspera ad astra — door de doornen tot de sterren.
17 FEBRUARI.
Dat is de kracht van groote geesten. Hun invloed gaat met hun leven niet verloren, maar zegenvol is de uitwerking van hun woord en voorbeeld, ook na hun dood.



18 FEBRUARI.
Predik beginselen door ze na te komen, idealen door ze uit te leven, het Christendom door Christen te zijn.
19 FEBRUARI.
Alle leven heeft slechts één taak: opvoeden, 't Is de taak der geheele menschheid. Een eeuwigheidswerk. Het is binnen aardsche grenzen leeren leven en sterven.
20 FEBRUARI.
Waar de opvoeding zich karaktervorming ten doel stelt, arbeidt ze niet alleen tot heil van den enkeling, maar van gansch een volle.



21 FEBRUARI.
De eerste eisch der opvoeding is, dat wij zelf beter zijn dan zij die we opvoeden willen. De tweede, dat we ons volkomen aan hen gelijk stellen, zoodat er eenheid ontsta tusschen hen en ons, en dan samen omhoog, zoo ver onze kracht het veroorlooft.
22 FEBRUARI.
Hoe meer de opvoeder arbeidt aan eigen verbetering, hoe meer hij kan arbeiden aan 't welzijn dergenen die aan zijn zorgen zijn toevertrouwd.
23 FEBRUARI.
De beste opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid, en de laatste twee groeien, waar de eerste heerscht.



24 FEBRUARI.
Liefde vraagt niets voor zich zelf.
25 FEBRUARI.
Waar de opvoeding niet voor èèn seizoen, maar voor 't leven, voor de eeuwigheid arbeidt, daar behoeft zij zich niet door haast te laten bederven.
26 FEBRUARI.
Denk er aan, voor de levensrust van u zelf, en de levensvreugd van uw kinderen — en minderen <—■ dat groeien, geestelijk groeien vooral, maar uiterst langzaam gaat.



27 FEBRUARI.
Hoevelen zijn er niet, kinderen en jongelieden, die zich niet durven, niet kunnen geven aan de ouderen, omdat ze door hen niet worden verstaan !
28 FEBRUARI.
Een der hoofdfouten in de opvoeding schuilt hierin, dat het ons aan belangstelling, aan zelfverloochening en aan objectiviteit om onze kinderen waar te nemen ontbreekt.
29 FEBRUARI.
De vraag moet voor ons niet zijn: Wat bereikt ge op het moment, maar wel: Wat zult ge bereikt hebben aan het einde van uw leven.



1 MAART.
De rijkdom van ons leven, hangt af van den rijkdom onzer liefde.
2 MAART.
In het wezenlijk belang der kinderen, moeten we ons verheugen, als we zien, dat helpen en zorgen in hun natuur ligt. Ook al veronachtzamen ze daarbij wat, in 't oog der baatzucht, hun voordeel schijnt.
3 MAART.
Wij zijn zoo bang, dat onze kinderen maatschappelijk mislukken, dat we hen liever in fatsoenlijk egoisme zedelijk zien ten ondergaan.



4 MAART.
In ieder kind bloeit, stil verborgen, een wonderbloem : Dat is zijn persoonlijkheid, het hem alleen toebehoorende.
5 MAART.
Waar wij zelf dag aan dag reddend en helpend met anderen meeleven ook in kleinigheden, daar nemen de kinderen dat onwillekeurig van ons over.
6 MAART.
Er zullen altijd boompjes zijn, die vastgebonden moeten worden, daarom is zorg voor anderen het grootste bezit, een hulpvaardige natuur de grootste rijkdom, want hiermee kan de mensch in een hulpbehoevende wereld nooit ten onder gaan.



7 MAART.
Al is iemand nog zoo slecht bedeeld op de wereld, al staat bi) gansch alleen, heeft hij toewijding in zich, dan is er altijd een taak voor hem en daarin levensvreugde.
8 MAART.
Wanneer zorgen en helpen in onze natuur ligt, behoeven we voor de toekomst nimmer bevreesd te zijn. Dan zijn we overal bruikbaar en overal welkom.
9 MAART.
Liefdesdrang is mooi, maar hij moet onder de tucht staan van wijsheidsdwang.



10 MAART.
Zorg leert zorgen. Het kan voor een kind niet anders dan heilzaam zijn, als het intieme gezinsleven, rekening houdend met kinderkrachten, het kind actief betrekt in zijn moeilijkheden.
11 MAART.
Kinderen moeten het leven niet ingaan met rijksdaalders, maar met physieke en geestelijke en zedelijke krachten, met durvend vertrouwen en blijden moed.
12 MAART.
De wezenlijke behoeften van een mensch zijn niet zoo talrijk en zoo kostbaar, of bij het meerendeel onzer natuurgenooten kunnen ze bevredigd worden. Laat uw kind bij die ervaring opgroeien.



13 MAART.
Wie deugd bezit is zooveel rijker dan die haar slechts verstandelijk kent. Daarom is ons moeilijkste en eerste opvoedingsprobleem niet: hoe dring ik door tot het verstand van het kind, maar: hoe veredel ik zijn aard.
14 MAART.
Kinderen te brengen tot begrijpen, hen te leeren genieten.van het begrijpen, het is den noodzakelijken strijd strijden tegen de der samenleving zoo noodlottige macht der domheid.
15 MAART.
De zelfwerkzaamheid verwaarloozen is een schromelijke fout Doch haar de alleenheerschappij laten niet minder. Het eerste dreigt met versteening. Het laatste met verwildering.



16 MAART.
De goede gewoonte is een heilzame en rustige opvoedster. Zij voorkomt dwingerij bij de kleinen en dwang bij de grooten.
17 MAART.
De opvoeder is een hovenier, die het zich ontwikkelende gewas in zijn groeikan gadeslaan,steunen, leiden, bevorderen, maar die gebonden is aan het leven, gelijk dit uit den zaadkorrel zich aan hem openbaart.
18 MAART.
Kweekt men wel ooit in
[eenig oord een ceder uit een berk? Toch vergen ouders van de [school
Vaak dit onmooglijk werk.



19 MAART.
De kinderen moeten door vroege werkzaamheid zich oefenen in het vinden der grenzen van hun kracht. Ook dit is beter te leeren door ervaring dan door verbod.
20 MAART.
Een kind schikt zich te eer in het redelijke, als het steeds ervaren heeft, dat het onredelijke niet van hem geeischt wordt.
21 MAART.
De eenvoudigsten onder ons, de annsten in geleerdheid, zijn door hun stille toewijding, dikwijls de beste opvoeders, en zonder dat ze 't zelf weten.



22 MAART.
Ouders en onderwijzers dienen zelf te geven, wat ze van hun kinderen vorderen, opdat hun leven de kinderen niet belemmere in het handelen naar de zedelijke eischen die ze zelf stellen.
23 MAART.
Het zal vaak voorkomen dat we op kindervragen het antwoord niet kunnen geven, omdat we 't zelf niet weten. Dan moeten we dit gulweg erkennen. Alle groothouderij is klein.
24 MAART.
Schijn bedriegt, óók hem die den schijn aanneemt en er een valsch gevoel van meerderheid aan ontleent.



25 MAART.
Schijn geeft iemand een gevoel van zekerheid, dat hem aanstonds ontvalt, als de waarheid dreigt door te breken. Alleen in de waarheid (staat men onwankelbaar.
26 MAART.
Onwelwillend ongeloof is nog nooit bezweken voor bewijsmateriaal. Daarom: verdedig uw goede bedoelingen niet Werk daar.
27 MAART.
Niet het verschil in bebegrijpen, maar het verschil in gemoedsaanleg plaatst de menschen tegenover elkaar.



28 MAART.
Poets uw ijzer, uw tin, uw koper, en hebt ge goud, laat ook dat glanzen — alleen werk nooit met klatergoud.
29 MAART.
Een waan kan kracht schenken, maar kracht waarborgt nog geen invloed ten goede. Dien kunnen we alleen van de waarheid verwachten.
30 MAART.
De overgroote massa der volwassenen leeft in onafgebroken zelfverblinding. Wat willen ze van de kinderen dan zelfkennis vorderen?



31 MAART.
Het is een schoone trek in den aard der Moeder, dat zij haar liefde maar 't liefst houdt binnen den verborgen kring van 'thuisgezin.
1 APRIL.
Het leven van Christus was daad. En hoe meer Zijn liefde leeft in onze harten, uiüeeft in onze daden, hoe meer het Christendom zich uitbreidt, en de bede in vervulling gaat: uw Koninkrijk kome.
2 APRIL.
Zullen we geestelijk en zedelijk groeien, dan kan dat alleen door geestelijke en moreele krachtsinspanning, en die moeten van ons door de levensomstandigheden geeischt worden.



3 APRIL.
Hoe moeilijk is bet leven, niet alleen door de offers die het van ons eischt, maar niet minder door de beneveling en verdwaasdheid van ons verstand.
4 APRIL.
Men zou evengoed zijn hart kunnen verbieden te kloppen, als men zijn geweten verbieden kan te spreken.
5 APRIL.
Wat wordt door de daden van menig opvoeder de kracht zijner woorden verzwakt.



6 APRIL.
In de daad behaalt het aanschouwelijk onderwijs de zege op 't gebied der zedelijke en godsdienstige opvoeding.
7 APRIL.
Niet wat we beweren te gelooven of niet te gelooven is de hoofdzaak, maar wel of we in onze daden toonen dat God in ons werkt.
ö APRIL.
Er is op het gebied van godsdienst en zedelijkheid vaak al te groot onderscheid tusschen de prediking en de naleving.



9 APRIL.
De zuivering onzer natuur begint met heiligmaking.
10 APRIL.
Alleen hij die zich geheel vrij weet van de bekoringen der wereld, alleen bij is zedelijk vrij.
11 APRIL.
Eigen zwakheid en slechtheid kennen, naar verbetering oprecht verlangen, en bidden om kracht in den strijd — dat is al een kostelijke levensvrucht.



12 APRIL.
Schaam u tegenover uw kinderen uw onvolkomen' held niet. Doch geef hun in woord en daad een voorbeeld hoe men zijn fouten kan leeren kennen, bestrijden en overwinnen.
13 APRIL.
Overal waar menschen te maken hebben met menschen, over menschen gesteld zijn, zullen ze invloed oefenen ten goede of ten kwade, ze zullen intellectneele en moreele krachten ontwikkelen of smoren.
14 APRIL.
We moeten leeren ons in anderen te verplaatsen.



15 APRIL.
Menigeen is veel beter dan hij schijnt, en veel zachter dan hij oordeelt, daarom is het plicht onze medemenschen niet maar aanstonds te schatten naar hun onvoorbereid doen of hen te houden aan hun rasse uitspraken.
16 APRIL.
Wanneer ge geduldig en behoedzaam wacht, zal uw kind zich aan u openbaren precies zooals het is.
17 APRIL.
Het ia In het belang van een volkomen vertrouwelijken omgang tusschen Moeder en kind, dat het kind voor niets ter wereld zoo onvoorwaardelijk buigt als voor Moeders woord en dat het van
ders liefde.



18 APRIL.
Je kunt er bijna zeker van wezen, als iemand /heel veel omslag met de opvoeding maakt, dat hij de groote waarheden nog niet gezien heeft.
19 APRIL.
Alleen met een brandend hout kan men een ander hout doen ontvlammen. Alleen een levend Christendom kan Christenen wekken. En alleen een levende liefde de liefde in onze kinderen sterken.
20 APRIL.
Een gevestigd gezag, gehuwd aan een volkomen vertrouwen, sluiten alle ongehoorzaamheid buiten.



21 APRIL.
Geen genade voor het onredelijke, maar de ruimste vrijheid voor het redelijke, moet van den eersten dag waarop het kind aan ons werd toevertrouwd onze gedragslijn zijn.
22 APRIL.
Gebrek aan persoonlijke invloed komt meermalen voort uit een gemis aan levensernst.
23 APRIL.
Men vergete toch vooral niet, dat ieder kind zijn eigen aard mee ter wereld brengt, en daarmee zijn eigen behoeften.



24 APRIL.
De Natuur is op allerlei gebied van 't menschelijk leven een uitnemende meesteres. Ze predikt, sprekender nog dan 't menschenleven zelf, de noodzakelijkheid van licht en lucht, ruimte en zonnewarmte.
25 APRIL.
Belangelooze bewondering voor de natuur kan bewaren voor veel kwaad, en kan een bron zijn van veel bereikbare en onschuldige vreugde.
26 APRIL.
Een opvoeding die reed* vroegtijdig alle illusie doodt, en van de kinderen nuchtere, practische menschjes maakt, ontneemt aan de kinderziel een der sterkste prikkels tot doen.



27 APRIL.
De scheppingen onzer phantasie zijn lokkende geesten naar een mooier wereld. Ze roepen ons op tot handelen, tot verwerkelijking van het illusie-mooi.
28 APRIL.
De illusie is de engel der poëzie die ons door droomen tot daden voert. De ervaring is de engel des levens, die ons door daden tot wijsheid leidt.
29 APRIL.
Illusie en Ervaring zijn de twee groote opvoeders van 't menschelljk geslacht.



30 APRIL.
Een kind krijgt bij zijn geboorte het beste geschenk van den hemel in zijn móéder.
1 MEI.
De leus vrijheid, gelijkheid en broederschap is van christelijken bloede, en nooit had de revolutie hem kunnen aanheffen, als Christus hem niet met woord en daad had gepredikt en er het kruis voor had aanvaard.
2 MEI.
Vrijheid bestaat alleen, als wij ons gebonden voelen aan de hoogste zedewet. We hebben de vrijheid te doen wat God wil.



3 MEI.
Vrijheidsliefde is eender grootste beweegkrachten in het leven van enkelingen en van volkeren.
4 MEI.
Vrijheid voor allen, is beperking voor ieder.
5 MEI.
Wie kinderen en menschen wil opvoeden tot vrijheidsliefde, moet hen bovenal leeren, te gehoorzamen aan de billijke eischen van anderen.



6 MEI.
Vrijheidsliefde Is, helaas, al te vaak slechts liefde voor eigen vrijheid.
7 MEI.
Wilt ge liefde winnen, niet van anderen, maar in uzelf begin dan met liefde te betoonen.
8 MEI.
In een goed huwelijk denken de echtgenooten wederzijds niet aan de rechten die zij op elkaar hebben, maar aan de plichten die zij tegenover elkaar vervullen mogen.



9 MEI.
Wij menschen hebben de eigenaardigheid om alle mooie dingen, alleen mooi te vinden, als we ze kunnen aanwenden tot ons eigen belang.
Het is wel treurig, maar van het gelijkmakende woord naaste hebben wij geen ander werkwoord kunnen vormen dan naasten in den zin van toeëigenen.
11 MEI.
Arbeidsvreugde en onderlinge welwillendheid kunnen alleen bloeien in de sfeer der grootst mogelijke vrijheid.
10 MEI.



12 MEI.
De ware vrijheidsmin onderwerpt zich steeds vrijwillig aan de rechtvaardigheid.
De eenige menschelijke dwang die waarlijk opvoedend werkt, is de onbelemmerde uitstraling der innerlijke meerderheid.
De ^ezags-paedagogiek heeft slechts vertrouwen in zich-zelf, nooit in anderen, allerminst in de aan haar toevertrouwde kleinen en grooten.
13 MEI.
14 MEI.



15 MEI.
De kinderen moeten de vrijheid hebben — te doen wat wij willen. Doch wij willen hun heil.
Ons leven zij aanschouwelijk onderwijs.
De illusie is de kracht, die de jonkheid vol hoop en moed het leven indrijft. De ervaring is de weerstand, die de ziel louterend ontwikkelt.
16 MEI.
17 MEI.



18 MEI.
De vrij heids-paedagog iek heerscht. Maar ze heerscht, zooals de Zon. In haar licht, in haar warmte doet ze de planten uitgroeien. Ze heerscht door haar verkwikkende, koesterende, levenwekkende energie.
19 MEI.
Het is een vergrijp, uitgroeiende zelfstandigheid in haar wasdom te belemmeren.
20 MEI.
Er bestaat geen zuivere vrijheidsliefde, die niet de grenzen weet te erkennen en te eerbiedigen, die niet in de beperking bewijs van haar echtheid geeft.



21 MEI.
De ongehoorzaamheid der kinderen perst dikwijls af, wat bekrompen willekeur der ouders onthield.
22 MEI.
Menige moeder laat meer toe, noodgedwongen, dan ze zou hebben toe te staan, blij vrijwillig.
23 MEI.
Nergens hebben kinderen 't zoo goed als onder Moeders vleugels. Geen weelde kan de warmte vergoeden van 't moederhart.



24 MEI.
Kinderen van den dwang, hebben veel meer buitenissigheden dan de kinderen van de vrijheid, alleen missen ze de rustige, sterkende stemming die de vrijheidskinderen kenmerkt.
25 MEI.
Met de beste beginselen en voornemens kunnen we onze kinderen niet besparen, wat zich eenmaal in hen openbaren moet. Ze zijn menschen en niets menschelijks kan hun vreemd blijven.
26 MEI.
Wees redelijk tegenover uw kinderen en — minderen, en gun hun — binnen uw vermogen — alles wat redelijk is. en zedelijk.



27 MEI.
Als kinderen den baas gaan spelen bewijst dit niets anders dan dat de ouders niet vroeg genoeg begonnen zijn hun onredelijke verlangens te weerstaan.
28 MEI.
De gehoorzaamheid moet reeds in de wieg geleerd worden.
29 MEI.
Wie het redelijke gunt, staat buitengewoon sterk in het weigeren van het onredelijke.



30 MEI.
Niets is dommer dan te volharden in een onredelijken eisch, alleen omdat men dien eenmaal gesteld heeft.
31 MEI.
Het is een groote zonde — tegenover onze kinderen wanneer we hun onredelijke verlangens inwilligen.
1 JUNI.
Indien de beschaving waarlijk een kracht ten goede is, dan moet dat uit het leven van „beschaafde" individuen en volkeren blijken.



2 JUNI.
Kennis heet macht. We mochten willen dat het op 't gebied der zedelijkheid waar bleek. Dan viel de zedelijke opvoeding, ook de zedelijke zelfopvoeding, heel wat gemakkelijker.
3 JUNI.
Kennis waarborgt in geen enkel opzicht moreele gezindheid, moreele kracht, niet eens wijs beleid. Alleen heiliging der neiging kan ons helpen.
4 JUNI.
Het inprenten van zedelijke beginselen moet gepaard gaan met het versterken der neiging en hetaankweeken der kracht om naar die beginselen te leven.



5 JUNI.
Uit het geheugen geraakte invloeden zijn daarom nog niet verloren. Ze zijn omgezet in geestelijke kracht. De beste herinnering!
6 JUNI.
We moeten de werking in ons erkennen van een kracht, die ons opvoert tot dieper inzicht en reiner staat. ; Deze erkenning is een zege, zij doet ons rustig en blijmoedig vertrouwend verder gaan.
7 JUNI.
Wanneer het leven ons iets leeren kan, dan is het wel dat we alleen worstelende krachten winnen.



8 JUNI.
Beproef eens in een enkel opzicht getrouw te blijven, in één enkele eenvoudige deugd, en zie hoe moeielijk het is.
9 JUNI.
Elke zege moet ons de oogen openen voor de krachten die overwonnen hebben, elke nederlaag, voor de zwakheden waaraan het bezwijken te wijten was.
10 JUNI.
We zien de grenzen van ons lichamelijk kunnen, maar de grenzen van onze moreele kracht zien we niet, en daardoor komen we er zoo licht toe, die kracht schromelijk te overschatten.



11 JUNI.
Er is slechts tweeërlei gebondenheid die we onvoorwaardelijk erkennen: die aan de natuurwetten en die aan ' t geweten. Overtreding van de eerste wordt zonder genade gestraft door physiek lijden, miskenning der laatste rooft ons den vrede der ziel, het hoogste goed.
Wie de wereld overwint, heeft reeds in de wereld, den hemel verworven.
12 JUNI.
13 JUNI.
Men wordt geen heilige, dan door zelfbeheersching, loutering, gehoorzaamheid.



14 JUNI.
We kunnen er bijna zeker van zijn, dat we ons op den goeden weg bevinden, als er op dien weg iets van ons geëischt wordt, en we inde vervulling dier eischen, zij het met opoffering van menigen lust, onze zelfbevrediging vinden in gewetensrust.
15 JUNI.
Wie anderen redt, redt zichzelf. Dat is de gezegende baatzucht der Liefde.
16 JUNI.
De mensch wordt niet door zijn verstand, maar door zijn gemoed beheerscht.



17 JUNI.
Al die Babeltorens, uit beginselen en stelsels opgetrokken, zijn zoo bedriegelijk. Redeneerend op papier, doen we ze netjes en snel verrijzen. Doch straks storten ze ineen bij de spraakverwarring der praktijk. We leeren —door doen.
18 JUNI.
Eerst als de tot man gerijpte jongeling ervaren heeft, dat de mensch door en door zondig is, eerst als zijn geloof aan'smenschen voortreffelijkheid voor goed geknakt is, begint hij te twijfelen aan zijn hervormingsmacht, en deze twijfel is de eer ste voorwaarde van zijn gaan tot God.
19 JUNI.
Ervaringen voeren tot ontgoocheling en daardoor tot wijsheid, tenzij de mensch verdwaasd genoeg is zijn schade en schande aan anderen te wijten.



20 juni.
Menige illusie der Jeugd wordt in het leven gansch en al verloren, maar menige andere maakt een zuiveringsproces door en wordt gelouterd.
21 juni.
Ook zonder verleiding van buiten af, de verzoeking blijft, want zij woont in ons, en geen woestijneenzaamheid kan haar doen wegdorren en geen kloostermuur haar buitensluiten.
22 juni.
„Het gedichtsel van 's menschenhart is boos" zegt dé Bijbel ons herhaaldelijk. Het leven onderschrijft dit vonnis, want bijna al wat uit ons hart komt. is door zelf-liefde gebaard en leidt tot zelfbevrediging.



23 juni.
Niet de wereld maakt ons slecht, maar de wereld doet uitkomen, hoeveel slechts er in ons aanwezig is.
24 juni.
Onze zedelijke groei is een zuiveringsproces van den aard.
25 juni.
We beginnen met „een Godheid die troont in 't diepst van ons gemoed", maar we eindigen door de ervaring geleerd, met een volslagen zondebesef.



26 juni.
Het in ons groeiend besef der aardsche vergankelijkheid, geeft onze ziel de vatbaarheid, om het lichtte «tjf van 't Eeuwig Vaderhuis.
27 juni.
Als de smart over ons komt — en over wien komt zeniet eenmaal — voelen we. <fcM we vreemdelingen en reizigers zijn in deze voorbijgaande wereld en groeit in ons het verlangen naar het ware Vaderland onzer ziel.
28 juni.
Onder smartvolle verliezen van ganscher harte te zeggen : „Uw wil geschiede?" het is zoo moeilijk, eigenlijk „boven menschelijke kracht". Maar Gods kracht wordt in onze zwakheid volbracht. Als Hij het ons heeft leeren zeggen, daalt er vrede en rust in het verslagen gemoed.



29 juni.
Of Christus leeft? O IJdel
(vragen! Wie eens in smart en strijd (ervaren heeft. Hoe Christus liefde 't zwaarste kruis heeft dragen Zegt dankbaar zeker: Ja, (Hij leeft.
30 juni.
Er is een ziele-honger, die niet verzadigd wordt door wetenschap, niet door vreugde of arbeid, maar die alleen gestild wordt door geestelijke gemeenschap met God.
1 juli.
Bijna alles wat in het leven der volwassenen werkt, gist ook al in het leven der kinderen zij het natuurlij'-' in andere sterkte. Daatiii)' zijn de groote waarheden ook voor de kleinen.



2 JULI.
Ook kinderen kunnen 't verband tusschen hun kwaad en hun leed beseffen, en dit laatste leeren — niet verwenschen, maar verwelkomen, als een krachtig, waarachtig tuchtmeester.
3 JULI.
Uw straffer is uw trooster : Eigen schuld.
4 JULI.
Van de kinderen kunnen we eischen noch verwachten dat ze hun ouders begrijpen: hoe zou de knop de vrucht verstaan ?



5 JULI.
De jongeren moeten het altijd beter meenen te weten dan de ouderen. Dan pas zijn ze goed. En ook dan alleen is er van hen te verwachten, dat ze verbetering zullen aanbrengen.
6 JULI.
Is er voor ouders iets heerlijker, dan dat hun kinderen zich tot persoonlijkheden ontwikkelen ? Ook al krijgen die kinderen daarbij inzichten, lijnrecht tegen die der ouders in.
7 JULI.
Opvoeding tot zelfstandigheid, vraagt van den opvoeder, liefde om zich te wijden, geduld om te wachten, wijsheid om te voorzien, takt om te ontzien.



8 JULI.
Wij spelen zoo graag voorzienigheidje, willen de kinderen tot menschen niet doen uitgroeien, maar kneden en knauwen.
We kunnen nooit eervoller werken op op voedingsgebied, dan aan onze eigen overbodigheid.
Onze mooiste roem is: levende dankbaarheid in de harten onzer kinderen, onzer leerlingen, wanneer deze reeds lang het leven zijn ingegaan.
9 JULI.
10 JULI.



11 JULI.
Wie het wel meent met de menschheid, trekt zich blijde en dankbaar terug, waar hij overbodig is geworden.
12 JULI.
Alle groote mannen waren sterk — in het overwinnen van moeilijkheden.
13 JULI.
Ouders moeten voorzichtig zijn, in den omgang met hun kinderen en niet met koude spot het teere idealisme in hun kinderen verkillen. Wie vruchten wil plukken moet de bloesem ontzien.



14 JULI.
Het geloof, het vertrouwen van anderen, doet ook ons vaak wonderen doen, terwijl het ongeloof, het wantrouwen, ons verlamt.
15 JULI.
Geef iemand hoop, uitzicht, vertrouwen, en ge hebt hem nieuwe krachten geschonken.
16 JULI.
Het gemoed is niet door logisch redeneeren te veranderen, het moet op zijn eigen terrein door gemoedsfactoren worden gesterkt en gelouterd.



17 JULI.
Het is niet het woord, dat macht heeft, maar de Ziel die het woord doet trillen van leven.
De kinderen moeten niet uit huiskamerpreekjes, maar uit het levensgedrag van Vader en Moeder leeren, wat waarheidsliefde, verdraagzaamheid, welwillendheid is.
Wees iets. En van uw Zijn gaat opvoeding uit.
18 JULI.
19 JULI.



20 juli.
Hoeveel mooier en edeler kan het karakter van ons huiselijk en maatschappelijk leven worden, als bezonnenheid haar louterende werking kon verrichten.
21 juli.
Arbeid aan de opvoeding met een nuchterheid die haar ideaal op den bodem der praktijk houdt, en met een idealisme, dat voor geen ontnuchtering bezwijkt.
22 juli.
Niet een blanke bladzijde is het kind, door ons te beschrijven, maar een reeds volgeschreven vel, dat wij moeten leeren lezen; niet een ledige ziel door ons te vullen, maar een levende ziel door ons te onthullen.



23 juli.
De liefde moet in ons zijn als een vuur, brandende in ons zelf, verterende al wat klein en slecht in ons is, verwarmende onze omgeving metkoesterendegloed.
24 juli.
Menschelijke wijsheid doet vaak het wonderbloempje der kinderziel welken, menschelijke wijsheid die zoo vaak dwaas in-grijpen is in het stille werk Gods.
25 juli.
Als ergens in het menschzijn zich iets van de Godheid doet bespeuren dan is het wel in de kinderziel.



26 juli.
Wie opvoeden wil, legge den waan af, alsof hij een gebouw had op te trekken, waarvan hij stijl en inrichting zelf kan bepalen, waarvan hij de materialen zelf kan aanbrengen.
27 juli.
Wat is een opvoeder in het eerste stadium van zijn werkzaamheid, anders dan een natuurvorscher op een der onbekendste en duisterste gebieden der natuur.
28 juli.
Wat opvoeding heet is dikwijls niet anders dan een stelselmatige verschrompeling van het klare effene leventje, dat zich aanvankelijk zoo mooi en frisch ging onthullen.



29 juli.
Een der beste diensten die we onze kinderen bewijzen kunnen is wel: ze reeds vroeg te leeren lezen in het groote boek der werkelijkheid, dat voor ieder onzer altijd openligt, dat nooit uitgelezen raakt, en dat op elke bladzijde interessant is.
Wie wil dat kinderen met ambitie hun taak opvatten, zorge er voor, dat ze succes hebben, en geve hun dus een taak die voor hun krachten berekend is.
Misbruik toch nooit het naïf vertrouwen uwer kinderen. Het is zoo'n bittere ervaring voor ze, als ze later bemerken, dat uw ernst en waarheidsliefde, die ze voor echt hebben gehouden, gehuicheld was.
30 juli.
31 juli.



1 AUGUSTUS.
Het fijngevoelige kind voelt zich aangetrokken tot de Natuur, niet zoo, als deze is : „zielloos, lieflijk en reedloos wreed", maar zooals ze door zijn fantasie wordt veredelt en vermooid.
2 AUGUSTUS.
De meeste kinderen leven bij hun fantasie en laten het redeneeren aan ouderen over.
3 AUGUSTUS.
De hemelen vertellen Gods eer — in de zichtbare majesteit van de sterren. Maar wij zien het niet, voor we hebben leeren zien. En dat doen we niet met de oogen, alleen door middel van de oogen. We zien met de ziel.



4 AUGUSTUS.
Waar we de schepping ook gade slaan, in 't overweldigend grootsche of in 't schijnbaar machteloos kleine, in haar stoffelijke of in haar geestelijke verschijnselen, overal bespeuren we onderlinge samenwerking in al haar deel en, zij het vaak onder den schijn van tegenwerking.
5 AUGUSTUS.
Zooals de stof van ieder voorwerp ons altijd weer tot de Aarde, de Moeder-aarde brengt — Stof Zilt ge en tot stof zult gij wederkeeren — voert iedere kracht ons weer naar de Zon, wier licht ln kleuren en wier kracht in krachten uiteenvalt. Zoo loopen de zoo rijk verscheidene levensopenbaringen uit op de Eenheid.
6 AUGUSTUS.
Wij zijn maar niet losse individuen zonder eenig verband met vorige geslachten, opdoemend uit den nacht der tijden. Evenals we op allerlei wijze met den tijdgenoot verbonden zijn, hebben we ook ons verleden, ons eigen verleden in onze voorouders.



7 AUGUSTUS.
Hoe kan een harteloos egoisme tieren, waar een innige verwantschap gevoeld wordt, tusschen alle schepselen onderling, door aller relatie tot den Onzienlijke?
8 AUGUSTUS.
Onder de aarde heerscht gelijkheid. Maar waarom streven we er niet naar, die gelijkheid te doen voorafgaan door een schoone liefdevolle gelijkheid tijdens het mooie, ernstige, heerlijke leven boven de graven?
9 AUGUSTUS.
Er zijn onberedeneerbare dwaasheden (dwaas in 't oog der menschelijke wijsheid) die rijker en vruchtbaarder blijken in levensvreugd en ook in levensdeugd, dan scherpzinnig beredeneerde verstandelijkheden.



10 AUGUSTUS.
Alleen wie dwaas durft Zijn, heeft kans om wijs te worden.
11 AUGUSTUS.
De zon laat de planten vrij. En ze laat ze tevens zelfwerkzaam. Maar zij trekt ze. In vrijheid groeien ze uit. Doch gebonden aan het hemellicht. Ze arbeiden hard. Onder haar bestraling.
12 AUGUSTUS.
De vrijheids-paedagogiek vertrouwt op de inwonende krachten van den mensch, die zich uit hun windselen zullen los wikkelen, doordat het daarbinnen groeit.



13 AUGUSTUS.
Strenge dwang mag zich binnen de schoolmuren als beleefde gehoorzaamheid voordoen, buiten de muren breekt ze te woester los in teugellooze, vernielzieke brutaliteit.
14 AUGUSTUS.
Straf mag nooit iets anders zijn, dan een tijdelijk noodmiddel, dat ons zoo spoedig mogelijk in den toestand brengen moet, waarin we het missen kunnen.
15 AUGUSTUS.
Wie in drift de hand tegen zijn kind opheft, verdient zelf een flinke kastijding.



16 AUGUSTUS.
't Is wel hard, als een Moeder moet zien dat haar kind dat zij in de eerste levensjaren met zooveel zorg heeft pogen te ontwikkelen op school weer wordt bigewikkeld.
17 AUGUSTUS.
Kinderen voelen je. Ze voelen je echtheid. Ze voelen je genegenheid. Ze voelen of je hart hen verwelkomt of dat je vriendelijkheid maar vertoon is.
18 AUGUSTUS.
Teedere liefde is iets heel voortreffelijks voor teedere naturen, doch als ze niet gepaard gaat met kracht, die zich weet te doen gelden, dan doet ze vaak meer kwaad dan goed.



19 AUGUSTUS.
Er zijn omstandigheden, waarin zachtheid een kwaad is.
20 AUGUSTUS.
Velen beweren dat ze hun kind willen leeren kennen, maar ze doen niet anders dan eigen persoonlijkheid aan het kind opdringen.
21 AUGUSTUS.
Inderdaad, er is geen andere manier om onze kinderen te leeren kennen, dan door de botsingen met het leven.



22 AUGUSTUS.
Eerst de arbeid, de strijd
— want alle arbeid is strijd
— schenkt de ziel levensbesef.
23 AUGUSTUS.
Gebrekkige resultaten, door te moeilijken arbeid, dooden den lust.
24 AUGUSTUS.
Wij moeten tegen de emotiewekkende invloeden van daarbuiten een gemoedsvrede ontwikkelen, die bestand is tegen de elkaar onafgebroken opvolgende prikkels van het gejaagde leven.



25 AUGUSTUS.
Niet afwisseling van prikkels, maar dieper doordringen in het leven waarborgt een duurzaam genot.
26 AUGUSTUS.
Wie kinderen laat spelen, vrijelijk met hun handjes alles vormend en vervormend, geeft de menschheid ontdekkingskansen.
27 AUGUSTUS.
Indien we alleen letten op de kansen van welslagen, dan -—■ ook al kunnen we de doeleinden van ons leven nauwkeurig bepalen — dan worden we allen met vrees voor mislukking bezocht.



28 AUGUSTUS.
Voor een kind is er geen hooger machtsbron dan vader en moeder, en samen buigen zij voor God.
29 AUGUSTUS.
Vertrap de bloemen niet, die op uw pad gestrooid worden. In haar bewaart ge levende liefde.
30 AUGUSTUS.
Het is de bittere fout onzer hedendaagsche zoogenoemde democratie, dat ze den eerbied voor Majesteit vernietigt.



31 AUGUSTUS
Onder het volvoeren van een moeilijke taak waartoe we geroepen worden, ontwikkelen zich onze krachten op onverwachte, vaak voor ons zelf verbijsterende wijze. Het was onze levenstaak, het wordt onze levensvormer.
1 SEPTEMBER.
Nooit wordt de zonneschijn van 't geluk dankbaarder genoten, dan na de duisternis van kommervolle dagen.
2 SEPTEMBER.
Bewondering is een krachtig opvoedingsmiddel. Ze houdt positief terug van 't lage, van 't enghartige, doordat ze den geest bezig houdt met het grootsche en edele.



3 SEPTEMBER.
De paedagogische invloed bepaalt zich niet binnen de grenzen der schoolmuren, ze openbaart zich overal.
4 SEPTEMBER.
De opvoeding is geen scheppende maar een leidende macht, en om te weten waarin en waarheen het kind geleid moet worden, dient men het te kennen. Maar daarom moet men het kind ook zooveel mogelijk gelegenheid geven zich te uiten.
5 SEPTEMBER.
Het is niet zoo moeilijk, een goed kind te zijn, maar het is ontzettend moeilijk, een goed kind te blijven, ook als men man geworden is.



6 SEPTEMBER.
Wie zijn kinderen — of menschen — wil opvoeden — d. i. wil doen ontwikkelen tot zedelijke karakters, gunne hun een zoo groot mogelijke vrijheid en onthoude zich zooveel mogelijk van straffen.
7 SEPTEMBER.
Hij die de macht en den moed heeft om neen te zeggen als het moet, hij bereikt zoo verbazend veel met ja als het kan.
8 SEPTEMBER.
Elke gedragsregel in onze opvoeding, die buiten de natuur der kinderen omgaat, zal alleen tengevolge hebben, dat ze hem overtreden.



V SEPTEMBER.
Niet ónze levensopvatting moet het spel der kinderen beheerschen, maar hun spel moet ons een aanwijzing zijn voor hun leiding.
10 SEPTEMBER.
Kinderen willen als ze spelen, de zon hebben, de zon van pure vroolijkheid. Maar echte vroolijkheid verdraagt zich niet met nuttigheid en al wat de volwassene er toch als nuttigheid aan verbinden wil, is niets anders dan wolken voor de zon jagen.
11 SEPTEMBER.
Zien door anderer oog kan een groot genot zijn, doch 't moet ons brengen tot het grooter genot van uit eigen oogen te '■kijken.



12 SEPTEMBER.
Goede boeken zijn goede vrienden, maar de eersten zijn al net zoo dun gezaaid als de laatsten.
13 SEPTEMBER.
Wezenlijke verdienste licht ook in de schemering van het alledaagsche, voor wie oogen heeft om te zien.
14 SEPTEMBER. I
Knappe menschen hebben soms jaren van schooldomheid noodig gehad eer ze konden uitbotten. Vroege scheuten maken niet altijd krachtige takken.



15 SEPTEMBER.
Waar aeen innerlijk
contact is tusschenhetnoodig
geoordeelde leerleven en het waarachtige leven desharten, het groeien van het gevoelsleven, daar dragen de kinderen het eerste als een kleed, dat ze straks uittrekken en vergeten.
16
SEPTEMBER.
De verstandelijke ontwikkeling der menschheid volgen we het best op het terrein, waar de menschen de stoffen en de krachten der natuur kennen en aan zich dienstbaar maken.
17
SEPTEMBER.
Wie het onderscheid tusschen primitieve toestanden en cultuur toe standen, tusschen onbeschaafdheid en beschaving op verstandelijk gebied zichtbaar wil maken, zoodat de woorden : beschaving en dergelijke, ieU voor de leerlingen gaan beteekenen, hij kan de technologie



18 SEPTEMBER.
Er is geen enkel mechanisme, of het is een nabootsing van hetgeen de mensch in de gecompliceerde mechanismen der levende schepping heeft ontdekt.
19 SEPTEMBER.
Denkt men er wel eens aan, dat in ons eenvoudig woonhuis het menschelijk verstand van eeuwen achtereen is verborgen? Dat zulk een bouwwerk honderden gedachten in zich verwerkelijkt ziet?
20 SEPTEMBER.
Beschaving is groei, ze staat niet tegenover de natuur, maar zij is natuur in haar veredelden vorm.



21 SEPTEMBER.
Wat is leeren? Is het een bepaald programma afwerken dat voortdurend wordt uitgebreid, en bij de eischen van vroeger eeuwen die van nieuwere tijden heeft gevoegd ?
22 SEPTEMBER.
Zal er een tijd komen, waarin de menschelijke kennis op alle gebied zoo is toegenomen, dat het leeren voor alle kinderen onmogelijk is geworden? De menschheid zal eenmaal wegkwijnen aan haar eigen zelfbedrog, tenzij ze tijdig tot inkeer kome.
23 SEPTEMBER.
De leermethode van tegenwoordig — les in alle vakken en dan nog van alle vakken veel — is de vernieling van levenslust en levenskracht



24 SEPTEMBER.
Goed onderwijs ricl zich tot het hart, en ni< tot het hoofd. Daarom mo< eerst het hart gewekt woi den, opdat dit het hoofd i zijn dienst neme.
25 SEPTEMBER.
Behoefte om te weten bestaat bij alle normale kin. deren, die in wijze vrijheic worden groot gebracht.
26 SEPTEMBER.
Hooge eischen mogen de begaafden prikkelen tot de hoogste inspanning, voor de ambitie der minder bedeelden zijn ze meestal moordend.



27 SEPTEMBER.
Let aanhoudend op de individueele behoeften uwer kinderen in ieder tijdperk van hun leven, en laat u dan maar leiden door warme, belangelooze liefde.
28 SEPTEMBER.
Liever een goed en bezield leermeester, zelfs bij het gebrekkigste boek, dan een voortreffelijk werk in handen van een prul. De man moet het ten slotte doen.
29 SEPTEMBER.
De Paedagogiek werkt met maatregelen. Ze geeft altijd antwoord op de vraag van wanhopige opvoeders: „Wat moet ik doen?" En ze moet antwoorden op de vraag: „Hoe moet ik zijn ?"



30 SEPTEMBER.
De Paedagogiek vergeet altijd één ding. Ze vergeet de stille kracht. De wonderbare invloed van de persoonlijkheid ; de overweldigende macht des harten.
1 OCTOBER.
De opvoeder is langen tijd de voedingsbodem van het kind. Met al de fijne vezeltjes van zijn geestelijk leven, voelt het zich in de ouderen geworteld. Al zijn vastheid, zijn zekerheid, zijn veiligheid hangt hiervan af. Daarom is het zoo schandelijk roekeloos dit vertrouwen te verzwakken.
2 OCTOBER.
Er is in 'tmenschenleven maar één tijdperk van onbezorgdheid. Dat is het tijdperk der eerste kinderjaren, de opening, de aanvankelijk zoo rustige ontvouwing van het verder zoo rusteloos bestaan.



3 OCTOBER.
Dat toch de volwassenen de onbezorgde levensvreugde der kinderen sparen en ontzien met angstvallige zorg.
4 OCTOBER.
Nietlevensmatheid, maar levenskracht willen we prediken, niet wegdorren in levensmoeheid, maar opbloeien in levenslust, niet het opgeven en verliezen, maar het voortzetten en winnen van den levensstrijd.
5 OCTOBER.
Zoo goed als de millioenen planten, die buiten 's kweekers zorg in het wild opgroeien, zichzelf voedsel verschaffen, overal hun wortels uitzendend om voedzame grond te vinden, zoo zenden ook de opgroeiende menschenzielen hun onzichtbare organen uit, waardoor ze intellectueel en moreel voedsel vinden.waaraan het innerlijk leven behoefte heeft.



6 OCTOBER.
Bij eigen onvermogen tot rechtstreekschen bijstand, mogen we veilig vertrouwen op het zelf-help dat elke natuur is ingeboren.
7 OCTOBER.
Een gezond lichaam ontwikkelt in zich de tegengiften, welke de vergiften onschadelijk maken, door binnengedrongen parasieten er in aangebracht Zoo is het ook met de normale kinderziel.
8 OCTOBER.
De jeugd der meeste kinderen is onbezorgd, niet zoozeer door de afwezigheid van zorgen, maar door de gelukkige wijze waarop ze zich over die zorgen heen phantaseeren.



9 OCTOBER.
Een kind heeft aan weinig genoeg, mits het in een zuivere gemoedsfeer mag ademen.
10 OCTOBER.
Een moeder die haar zuigeling aan vreemden toevertrouwt, om zelf «nuttiger" werk te doen, verloochent haar innigst wezen.
11 OCTOBER.
Moeders die hun kleine kinderen met bedriegerijtjes misleiden, weten niet hoeveel opvoedingsinvloed zij daarbij verspelen.



12 OCTOBER.
Reeds in haar gedragingen tegenover kleine kinderen, missen vele moeders den moed om waar te zijn.
13 OCTOBER.
Wie een zuigeling bedriegt, ent hem in met wantrouwen.
14 OCTOBER.
Vele opvoeders werken de aangeboren oprechtheid hunner kinderen tegen, door vrees aanjagende „opvoedingsmiddelen", die het kind redding doen zoeken in leugen.



j 
15 OCTOBER.
Het is de plicht van elke moeder, zich zoo tot opvoedster te ontwikkelen, dat ze het recht om geëerd en gehoorzaamd te worden, onbetwist kan doen gelden.
16 OCTOBER.
De vrouw is den man niet tot „hulpe" gegeven opdat ze hem in zijn feilen zou sterken, doch opdat ze hem zal bijstaan in 't leeren overwinnen van zijn gebreken.
17 OCTOBER.
Gezegend de kinderen, wier moeders de gelegenheid hebben haar voornaamste en schoonste taak te vervullen; moeder te zijn, voedster en opvoedster van haar kroost, en deze taak niet behoeven op te offeren aan de zorg voor het dagelijksche brood of „standconvenances".



18 OCTOBER.
Wij wonen in een gemeubeld huis, waarin het gezin zich moet leeren voegen, in een meubel-huis, maar wij behoorden te wonen in een menschen-huis waar de voorwerpen een dienende rol vervullen.
19 OCTOBER.
De Hollandsche huiskamer met haar blinkende meubelen, is voor de jeugd een weelderige gevangenis.
20 OCTOBER.
Gewen er uw kinderen reeds vroeg aan en pas het ook bij uw eigen kleine en groote plichten voortdurend toe: Wat gedaan moet worden, is waard dat het goed gedaan wordt.



21 OCTOBER.
Zeker, de jeugd heeft haar rechten, maar de volwassenen hebben er ook nog wel enkele. En de kinderen moeten leeren, die rechten te eerbiedigen.
22 OCTOBER.
Het is een groote fout, wanneer een moeder, verplicht tot leiden, zich door haar kinderen laat leiden. Dat is geen bewijs van liefde maar van zwakheid, van gebrek aan zelfbeheersching.
23 OCTOBER.
Ons aller zelfverblinding, waar het eigen gebreken betreft, wordtschitterend overtroffen, door de verblinding der moeders waar het haar kinderen geldt.



24 OCTOBER.
De ziel van uw kind kunt ge vervangen noch veranderen. Integendeel zij zal alles beschouwen en wijzigen naar de bizondere eigenschappen van haar aard.
25 OCTOBER.
Strenge opvoeders vergeten wel eens, dat de gebondenheid waarin ze hun kinderen houden, 't kwaad geen gelegenheia geeft tot uiting in tegenwoordigheid der volwassenen. Dan leeren dezen 't niet kennen en leven voort in den dommen waan dat de fouten er niet zijn. Maar hoe zullen ze die dan ooit bestrijden 7
26 OCTOBER.
Ons vermogen hangt in zoo hooge mate af van de waardeering die we ondervinden.



27 OCTOBER.
Laat uw leven een schoon verhaal zijn, een mooi boek dat voor uw kinderen steeds opengeslagen ligt, zoodat ze er dag aan dag in kunnen lezen.
schoon verhaal zijn, een
28 OCTOBER.
Ouders moeten in hun kinderen dezelfde idealisten, dezelfde opposanten zien verschijnen, die zij waren in hun tijd.
29 OCTOBER.
Al vroeg moeten de kinderen beseffen dat worsteling noodig is ter overwinning.



30 OCTOBER.
Elke hervorming is een worsteling van 't leven tegen den dood, van de waarheid tegen de verleugende gewoonte.
31 OCTOBER.
Zonder een eigenmachtig, herroïek optreden van door menschen getrokken grenslijnen, heeft maar zelden een oorspronkelijke geest zich in volle kracht ontplooid. Elke Hervormer was een Overtreder,
1 NOVEMBER.
De mensch heeft in verstandelijk opzicht slechts één roeping : de waarheid te zoeken zich voor de waarheid immer toegankelijk te houden.



2 NOVEMBER.
Onpartijdigheid is liefde tot de waarheid. En daarbij de diepgevoelde overtuiging, dat niemand van ons de waarheid bezit, dat we dus allen in alles dwalen kunnen.
3 NOVEMBER.
Waarheidsliefde is het bewuste gevoel van den denkenden mensch, die weet welke eischen de waarheid stellen kan, en wien 't een lust is de waarheid te dienen; zij 't met vele opofferingen.
4 NOVEMBER.
Wees zelf waar, en uw leven is de duurzaamste en daardoor diepst doordringende opvoeding tot waarheidsliefde.



5 NOVEMBER.
Men verwarre toch niet waarheid met kilheid, en verbeelding met leugen. De leugen zit nooit in den vorm, maar altijd in het wezen.
6 NOVEMBER.
Wanneer de waarheidsliefde — die In haar wezen niets anders is dan liefde tot waarheid, een abstractie — bij ons kortzichtige menschen, liefde tot waarheden wordt, tot wat ons waarheid schijnt, dan mogen we wel uiterst waakzaam zijn, opdat we niet met onze zegen vierende waarheidsliefde, de leugen doen triomfeeren.
7 NOVEMBER.
De Waarheid komt nooit in het gedrang. Wel onze waarheid, ónze voorstelling van de eeuwig Gesluierde. Die moet zich maar zien te handhaven of anders — ten ondergaan.



8 NOVEMBER.
De knapste man staat niet dichter bij de waarheid, dan het onnoozelste kind. Op Zonne-afstand maakt een berghoogte geen verschil.
9 NOVEMBER.
Al onze kennis staat in het teeken van .
10 NOVEMBER.
We kunnen niet buiten regelen en systemen, maar nooit mogen we vergeten dat we slechts dwalende benaderen, en dat de waarheid van God is.



11 november.
In zoogenaamd menschelijke dwalingen, kan God zich heerlijker en zegenrijker openbaren, dan in — ook maar zoogenaamde — wijsheid.
12november.
Abstractie is de dood van het leven. En alleen het leven is waar, ook waar het ongerijmd schijnt.
13 november.
Wie God alleen ziet in kerken en heilige boeken of in bloeiend en zingend leven, hij verruime zijn blik. Want overal is God. Ook in het nietigste stofje werkt zijn kracht.



14 NOVEMBER.
Zoominals de petroleumlamp die de donkere ruimten van ons woonhuis verlicht, gelijk is te achten met de Zon, die de gansche schepping doet trillen in haar gloedvolle levenwekkende goudstralen, zoomin is de menschelijke voorstelling van God, gelijk aan God zelf.
15 NOVEMBER.
De menschen in 't algemeen kennen en dulden geen vrije, hooge vlucht. Hun leeringen, hun beschouwingen dringen en dwingen ze der droomende jeugd op. Ja, ze vergunnen haar te vliegen, maar — aan de draadjes van hün gelooven en weten gebonden. 
16 NOVEMBER.
Hoevelen zijn er onder ons, die het Christendom niet anders kennen dan in zijn versteening, en het daarom veroordeelen ?



17 NOVEMBER.
Of we God eeren mèt een Mis of zónder een Mis — de zaak is slechts, dat we God eeren.
18 NOVEMBER.
Wat we aan barmhartigheid, aan opofferende liefde in onze maatschappij bezitten ; we hebben het aan Christus te danken, aan de doorwerking van zijn geest.
19 NOVEMBER.
In oude en zelfs verouderde vormen kunnen zich eeuwige waarheden handhaven, en 't is beter die waarheden te erkennen, dan zich aan die vormen te ergeren.



20november.
voornemens zijn heel gemakkelijk zoolang we niet in de ellende zitten. Maar als de omstandigheden ongunstig zijn. en bovenal wanneer het gemoed ter neer geslagen en ontrust is, dan Godsvertrouwen te gevoelen, te ontwikkelen als een alles overwinnende kracht, dat is geheel iets anders.
21 november.
Indien het ergens licht moest zijn, dan is het wel in de diepte van ons gemoed. Daar moest als de lamp der Vestaalsche maagd onafgebroken de vlam schijnen van het onuitbluschbaar vertrouwen : God regeert.
22 november.
We kunnen nog wel eens dankbaar zijn voor het leed dat we zelf hebben Ondervonden, omdatwe daardoor anderen hebben leeren sparen en helpen, zelfs redden.



23 NOVEMBER.
Dóórdringen in de werkingen van het leven, dat is doordrongen worden van het groote wonder van het leven.
24 NOVEMBER.
Ons redeneeren is meestal niet anders dan uitwisselen van wenschen, die we elkaar als waarheden aanbieden.
25 NOVEMBER.
Misverstand is de droevige oorzaak van zoovele tragediën, die in en om ons dag aan dag worden afgespeeld.



26 NOVEMBER.
Wij menschen zijn zulke vreemde naturen Godsgedachten en dulvelslusten werken in ons, in ons allen. Wie zullen triomfeeren ? Heden is 't licht in onze ziel — morgen diepe donkerheid.
27 NOVEMBER.
Wanneer we allen waarlijk Voor God leefden, Hem lief hadden boven alles en onze naasten als onszelf, dan zou er geen ellende zijn, geen verdriet en geen zonde.
28 NOVEMBER.
Alle theologische geleerdheid is niets dan ballast, wanneer het gevoel van eigen innerlijke zwakheid en boosheid ontbreekt.



29 NOVEMBER.
We boeten heel wat zelfwaardeering — altemaal zelf-overschatting in, wanneer we in den omgang met de wereld ervaren, niet hoe slecht de wereld, maar hoe I slecht wij zelf zijn.
30 NOVEMBER.
We zouden wel willen zondigen, op duizenderlei wijze, en bij alles ■— vrede op aarde hebben, opdat we overal ongestoord onzen gang konden gaan. Maar zóó gemakkelijk gaat het niet
1 DECEMBER.
Het Kruis van Christus, ziedaar het antwoord op onze vraag, naar het goede in onze natuur.



2 DECEMBER.
Het is noodig in onze kinderen reeds vroeg het besef te wekken, dat alle aardsche vreugde — hoe intens ook op een oogenblik — toch slechts vluchtig en vergankelijk bezit is, waarvan ons innerlijk heil maar weinig te wachten heeft.
3 DECEMBER.
De mensch is een eeuwig wezen, dolend in de ballingschap van den tijd, gebonden in de ketenen der stof, en zuchtend naar bevrijding, naar ontbinding, naar terugkeer tot zijn vaderland.
4 DECEMBER.
De onwetendheid, waarin we verkeeren omtrent aard en doel van ons bestaan, gaat gepaard met een onuitroeibare behoefte aan klaarheid in deze dingen.



5 DECEMBER.
Wanneer de boeien van 't stoffelijk leven geslaakt zijn, eerst dan mag de ziel haar vleugels reppen, „om een hooger aanschouwing te smaken."
6 DECEMBER.
Eerst als ons lichamelijk bestaan voorbij is, als ons zinnenleven te midden dezer wereld van zinnelijkheid is geëindigd, eerst dan zullen we begrijpen en doorgronden wat hier mysterie voor ons is.
7 DECEMBER.
Sterven kan niet smartelijk zijn. Wellicht kost het wat inspanning de laatste smalle sluis door te komen, maar dan — alle banden los, alle lasten weg — dan gaat het zoo licht en zoo vrij de breede, altijd breeder wordende Eeuwigheid in.



8 DECEMBER.
Wie in God gelooft, weet dat Hij heilig is en rechtvaardig. Hebben wij de heiligheid zoo lief dat alle onheilige begeerten ons ten voortdurende smart zijn 7 Hebben we de rechtvaardigheid zoo lief — waarachtig lief — dat we voor haar offers willen brengen : onze maatschappelijke rust, ons fortuin, onzen
9 DECEMBER.
Men veroorlooft zich bi] het woord humaan altijd het begrip „edel" te denken. Maar met welk recht? Eer we spreken van humaan moesten we vragen: Menschelijk? Ja — maar als welke mensch ?
10 DECEMBER.
Als we ons zelf eens zagen, precies zooals we ons voordoen, menigeen zou blozen van ergernis en schaamte.



11 DECEMBER.
Men oordeelt naar hetgeen men is. Vandaar dat verreweg de meeste menschen in hun critiek meer zichzelf treffen dan de beoordeelde.
12 DECEMBER.
Uitmunten in kleine kring van mededingende genoten, is wanneer het alleen van die kring afhangt vaak reden te over om te worden uitgestooten.
13 DECEMBER.
Zoo slecht is de menschelijke natuur, dat zij zelfs het Christendom, de leer der Liefde, heeft weten te misbruiken tot haar zelfzuchtige en kortzichtige oogmerken.



14 DECEMBER.
Onze zedelijke natuur bevat nog zoovele onzedelijke elementen.
15 DECEMBER.
Alleen wie heilig is, kan en mag geheel waar zijn.
16 DECEMBER.
Een onzelfzuchtige is een aanhoudend en levend verwijt jegens zijn omgeving.



17 DECEMBER.
Zoodra we een zinnelijk goed hooger stellen dan een zedelijk goed, zijn we verloren.
18 DECEMBER.
Gebruik nooit de wereld om de wereld te overwinnen, daardoor zult ge. u slechts te vaster aan haar binden.
19 DECEMBER.
Het leven is een reusachtig arbeidsveld, waar altijd en overal nuttig werk te verrichten valt. Er liggen immer landen braak.



20 DECEMBER.
Daden zijn als goede geesten die in de lucht zweven en aan het woord voedingskracht verleenen. Ze zijn de actieve zonnestralen, die zedelijke energie brengen in 't jonge leven.
21 DECEMBER.
Wie de bezwaren aan zijn taak verbonden ontvlucht, raakt er onder, maar wie ze aanpakt en aandurft, wordt hun meester.
22 DECEMBER.
Wanneer Christus eens verschenen was op ons congres voor zedelijke opvoeding en van ieder ij ver aar voor zedelijkheid geëischt had : geef u zelf ? Wie had het gedaan, onvoorwaardelijk?



23 DECEMBER.
Zonder zelfkennis begrijpt ge geen leer en geen leven Elk boek blijft u van onwaarde en het leven om u heen blijft u een raadsel. Eerst moet ge doordringen in eigen ■nrd — eer ge zult kunnen begrijpen, de aard en de levensuitingen van de jongeren of ouderen die ge opvoeden wilt.
24 DECEMBER.
De smart is onze grootste Opvoedster.
25 DECEMBER.
Onnoozel kind, in 's werelds beestenstal geboren, Als loon Uw's levens door het menschlijk recht gekruist, In U zal de aard der Liefde godlijk recht zien gloren. Dat Vrede brengt.



26 DECEMBER.
Geen christelijke Godsdienst zonder een werkelijke Christus, in Wien de Liefde Gods vleesch was geworden, d.w.z. in menschelijke vorm werd geopenbaard. Zijn woorden zijn niet door Zijn daden bezegeld, maar hebben die daden toegelicht voor onze niet-ziende oogen.
27 DECEMBER.
In Jezus Christus is de werkelijkheid van het eeuwige leven op aarde verschenen.
28 DECEMBER.
Het Kerstevangelie is volkomen waarheid gebleken, ondanks al de woedende oorlogen, die sedert gevoerd zijn. Er is vrede op aarde, maar — „onder de menschen waarin God welbehagen heeft."



29 DECEMBER.
Wie de aarde vrede brengen wil, moet eerst in eigen ziel vrede gevonden hebben.
30 DECEMBER.
„Dwalende vinden we 't spoor." Als we dit maar gelooven kunnen, zijn we gered. Dan is er geloof in ons en daarmee geloofskracht.
31 DECEMBER.
De woestijn is niet eindeloos, en het Fata Morgana is de heerlijke belofte van een vrede onder de wuivende palmen bij de nooit verdrogende Bron.