DE ADMINISTRATIE DER VRIJWILLIGE BURGERWACHT
HANDLEIDING
TEN DIENSTE VAN DE ADMINISTRATIËN EN BESTUREN VAN BURGERWACHTEN IN NEDERLAND, VOORNAMELIJK VAN DIE DER PLATTELANDS-GEMEENTEN
DOOR
BERN. J. F. MEIJER,
ALGEMEEN SECRETARIS VAN DE VEREENIGING „ONSTWEDDER BURGERWACHT" STADSKANAAL
VAN EEN VOORWOORD VOORZIEN DOOR DEN
NEDERLANDSCHEN BOND VAN VRIJWILLIGE BURGERWACHTEN AMSTERDAM
ALPHEN A. D. RIJN
N. SAMSOM 1921







DE ADMINISTRATIE DER VRIJWILLIGE BURGERWACHT







VOORWOORD
Gaarne voldoe ik aan het verzoek van den schrijver van dit boekje om het met een enkel woord bij U in te leiden.
Niet alleen in den aanvang, doch ook thans nog bereiken mij herhaaldelijk vragen om inlichtingen betreffende administratie en organisatie eener Burgerwacht. Hierin is het bewijs gelegen, dat poen behoefte heeft aan een duidelijke uiteenzetting en rangschikking van de verschillende bepalingen en voorschriften, die met het groeien van het Instituut der Burgerwachten, nu reeds een vrij omvangrijk materiaal vormen. Losse circidaires raadplegen is niet gemakkelijk, vooral als die niet systematisch zijn gerangschikt; een en ander is^nu in dit boekje op verdienstelijke wijze gedaan, waarom ik dan ook hoop, dat het in veler handen moge komen, niet alleen om het werk te vergemakkelijken voor hen die zich met Burgerwachtzaken inlaten, maar niet minder om hen in staat te stellen bij eene eventueele oproeping der Burgerwacht dit snel en zonder noodelooze moeilijkheden te doen plaats hebben.
Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten,
De Voorzitter
K. VAN LENNEP.



INHOUD
Blz.
Voorwoord . V
, , •,. V», VIII
Inleiding . ,
Oprichting P3urgerwacht ~~
De wijze van administreeren | ^
De financieele administratie • '
De bewapening 
Oplegging wapenen en patronen - I
Uitreiking van wapenen, ledergoed enz ' ^
Stam- en vendelkaarten %h
Beschikbaarstelling van rij-, voer- en vaartuigen • • ■ 3b
Inventaris magazijngoederen >
m ■ 38—41
Oefeningen. . . • • ■ ■ • y ■
Verordeningen Burgerwacht r ^
Commissioneering als politie-beambte 47
Aanwijzing en benoeming van bevelvoerenden . . J^F' • • 4/
Vrijstelling van opkomst onder de wapenen .jf 48
T ... 49
Inspectiën -,.
Topografische kaarten (stafkaarten) ^
Alarm- en passagekaarten •'*,". ^
RegeeringSteiegrammen S 53—56
Aanleg van scfeaetbanen .
De Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten te ^
Amsterdam. • ■ • • • • • ■ " ',,.* ' , ,-
Alphabetisch register 



INLEIDING
Degene,, die- zich bekst zag met het organkeeren eener vereeniging, heeft ongetwijfeld de heilzame ondervinding opgedaan, dat de organisatie zich niet naar behooren kan ontplooien, wanneer het de goede kern mist. Bij elke organisatie, waar de kern bestaat uit gevoel voor saamhoorigheid en het streven naar voortdurende verbetering in de vereeniging, is een der grondslagen, waarop het geheele vereenigingswezen rust — de administratie.
Gegevens, welke men zich omtrent de organisatie moet verschaffen, kunnen slechts uit een accurate administratie worden verkregen. Dagelijks wordt in elke vereeniging de behoefte aan een goede administratie gevoeld en ten slotte is zij, op den keper beschouwd, een tijdbezuinigster.
Waar het goed administratief beheer voor een naar behooren te organiseeren vereeniging een noodzakelijkheid is, heb ik mij bij de samenstelling van dit boekje als doel voor oogen gesteld vnl. datgene te behandelen, wat meer onmiddellijk aan de administrateurs of secretarissen der Burgerwachten is opgedragen; men zou daarom de behandelde stof het administratief gedeelte van de taak der Burgerwachten kunnen noemen.
Wèl heb ik eenige technische zaken aangestipt, welke met de burgerwacht-administratie in nauw verband staan, doch overigens heb ik daaromtrent weinig opgenomen. Zij, die meer omtrent technische zaken wenschen te worden ingelicht, moet ik daarom verwijzen naar het werkje van den heer G. J. H. Pelt.
Met het oog op de omstandigheid, dat deze leidraad vnl. is geschreven ten behoeve van Burgerwachten in plattelandsgemeenten, heb ik het noodig geacht zoo beknopt mogelijk eenige leiding te geven. Getracht heb ik, zooveel als in mijn vermogen lag, het boekje in eenvoudigen en duidelijken trant samen te stellen. Of mij zulks is mogen gelukken, Iaat ik volgaarne aan anderen over. Op- en aanmerkingen zullen mij steeds welkom zijn.
Als aanhangsel heb ik achter dit boekje gevoegd eenige adressen,



welke voor de Burgerwachten van belang zijn te achten, terwijl een alphabetisch registertje mijn bescheiden arbeid sluit.
Ik meen nog openlijk mijnen dank te moeten betuigen aan den heer C. G. Daniels te Amsfeidam, den kundigen revisor., die dit boekje nog met eene bijdrage heeft willen verrijken, terwijl ook de eminente Bondsvoorzitter hierbij mijnen dank moge ontvangen, voor het voorwoord, dat het werkje opent.
Dat dit boekske de administratie der Burgerwachten een veilige handwijzer moge zijn en er iets toe mag bijdragen, dat elke administratie zoo accuraat mogelijk wordt opgezet en bijgehouden, is de innige wensch van
den Schrijver.
Maart 1921.



Oprichting Burgerwacht.
Voor de oprichting eener vereeniging is geen vergunninj noodig. Dit sluit natuurlijk niet in, dat alle vereenigingen geoorloofd zijn; vereenigingen strijdig met de openbare orde zijn dar ook bij de wet verboden. Eene vereeniging is in strijd met d< openbare orde, wanneer zij ten doel heeft a. ongehoorzaamheic aan de wet of wettelijke verordening of overtreding van wet o: wettelijke verordening, b. aanranding of bederf der goede zeden c. stoornis in de uitoefening der rechten.
De deelneming aan de bij de wet verboden vereenigingen u strafbaar gesteld bij het Wetboek van Strafrecht. (Art. 140).
Eene vereeniging, welke niet door een wet is ingesteld, treedt niet eerder als rechtspersoon op dan na door een wet of dooi de Kroon (bij Koninklijk Besluit) te zijn erkend. Een als rechtspersoon erkende vereeniging zal evenals een natuurlijk persoon de bevoegdheid bezitten burgerlijke handelingen aan te gaan; zij kan als zoodanig contracten sluiten, eigendommen bezitten, tegenover derden handelend optreden enz.
De leden der vereeniging blijven tevens niet persoonlijk aansprakelijk voor de door de vereeniging aangegane geldelijke verplichtingen wat wel het geval is zoolang de vereeniging niet is erkend.
De rechtspersoonlijkheid wordt verkregen door erkenning bij een wet, voor zooveel het betreft eene vereeniging, welke voor onbepaalden tijd of voor langer dan 30 jaren is aangegaan, terwijl de voor minder dan 30 jaren aangegane vereenigingen hare erkenning erlangen bij Koninklijk Besluit.
De erkenning als rechtspersoon geschiedt door goedkeuring der statuten of reglementen, aangevende het doel, de grondslagen, den werkkring en de overige regelen der vereeniging.
De erkenning is voor de Burgerwacht een gebiedende eisch. Zonder de goedkeuring der statuten zal zij niet in het bezit kunnen geraken van wapenen, kan zij niet beschikken over militair personeel als hulp bij oefeningen enz., terwijl bij onderhandelingen met de Regeering en de namens haar optredende autoriteiten het niet bezitten van rechtspersoonlijkheid velerlei bezwaren en moeilijkheden oplevert.
Adm. Burgerw. .
; De oprichting van
vereenigingen.
I
V".
Illlll
Erkenning als rechtspersoon.
//////""•"
als
soon.



De aanvrage om goedkeuring der statuten wordt gericht tot de Koningin, bij een door alle best^rsleden onderteekend verzoekschrift,1) dat ongezegeld kan zijn. Bij het verzoekschrift moeten worden gevoegd: 2 exemplaren van de statuten,*) onderteekend door alle bestuurs-
leden; . .
1 uittreksel (extract) uit de notulen s) der vergadering, in welke tot het aanvragen der Koninklijke goedkeuring is besloten.
Het extract wordt door den Secretaris of, bij diens afwezigheid, door een der andere bestuursleden „voor extract" geteekend.
De over te leggen stukken zijn vrij van zegel.
De goedgekeurde statuten, en de daarin aangebrachte wijzigingen of veranderingen, worden in de Staatscourant bekend
gemaakt. , ,. ■
Men late bij het op schrift brengen der statuten aan de linkerzijde der pagina eenige ruimte open. zoodat daarin eventueele door het Ministerie verlangde veranderingen kunnen worden aangebracht. Verzuimt men zulks, dan moeten later op omslachtiger wijze de vereischte veranderingen worden aangebracht.
De gezamenlijke stukken worden geadresseerd „Aan Hare Majesteit de Koningin" en ongefrankeerd per post verzonden.
Wanneer op- of aanmerkingen worden ontvangen van het Departement van Justitie en de stukken moeten worden teruggezonden, geschiedt die verzending ongefrankeerd geadresseerd Aan Zijne Excellentie den Minister van Justitie te's-Gravenhage . " Gewoonlijk worden op- of aanmerkingen ontvangen door tusschenkomst van den Burgemeester der gemeente, waarbinnen de vereeniging is gevestigd.
Ook wijziging der statuten is aan de Koninklijke goedkeuring onderworpen. De formaliteiten bij verandering der statuten wijken in hoofdlijnen niet af van die. welke voor verkrijging van goedkeuring op de oorspronkelijke statuten zijn aangegeven. De in te dienen stukken zullen er alleen iets anders uitzien.
Bij het verzoek4) om goedkeuring van wijzigingen in de statuten wordt overgelegd een uittreksel uit de notulen6) en de i) Verzoek om erkenning als rechtspersoon (N. S. no. 3008). *) Statuten Burgerwacht (N. S. no. 58790. ») Uittreksel uit de notulen (N. S. no 3009).
«) Verzoek om goedkeuring van vnjzMpng m statuten (N. S no. AIIU). ») Uittreksel uit notulen bij wijziging in statuten IN. &. no. XJ\\).



Uitgaande stukken.
Het nummeren der ingekomen stukken kan gescnieaen aoor het aanbrengen van een stempelafdruk I boven den aanhef. Wordt stempeling INGEKOMEN niet verkozen, dan worde aan de bo- , venzijde van het stuk geschreven: No. „Nummer I 
Voor een goede redactie van brieven is een zuivere woordenkeus onontbeerlijk. Een slordige redactie werkt mede tot het niet begrijpen en geeft daardoor aanleiding tot overbodige correspondentie. De duidelijkheid in het mededeelen van gedachten is ten deele gelegen in een goede keuze van uitdrukkingen, en in eene goede schikking en ontwikkeling van die gedachten in bevattelijken samenhang. Een goede samenhang van gedachten en overwegingen van omstandigheden en details zullen er ongetwijfeld toe medewerken, dat het schrijven een goed aaneengesloten geheel vormt.
Ontvangen brieven beantwoorde men spoedig. Daardoor wordt niet alleen opeenhooping van werk voorkomen, doch tevens wordt daardoor de indruk gevestigd van nauwgezetheid in zaken. Men denke aan het spreekwoord: „Van uitstel komt afstel".
Vóór de beantwoording is het gewenscht, het betrekkelijk ingekomen stuk aandachtig na te lezen. Zal het antwoord eenigszins ingewikkeld moeten zijn, dan verdient het natuurlijk aanbeveling het eerst in klad op te stellen.
Van uitgaande stukken beware men in ieder geval afschrift.
Bij het typen maakt men gebruik van cop.- en carbonpapier; bij geschreven stukken houdt men afschrift in het brievenboek.1)
Elk uitgaand stuk wordt van een doorloopend nommer voorzien, d. w. z. de brief krijgt het nommer waarop het in het register van uitgaande stukken wordt genoteerd.
Ook op het afschrift in het brievenboek zal nummering dienen te geschieden.
Bij vele administratiën is het gebruikelijk vóór het nommer van het uitgaand stuk te vermelden het nommer van het daarop betrekking hebbend ingekomen stuk. In het brievenboek heeft men dan verwijzing en verband in de behandeling.
Brievenboek (N. S. no. Reg. IB).



Bij beantwoording van een' schrijven hale men steeds datum en no. van dat schrijven aan.
Als regel gebruike men voor brieven halve vellen op folioformaat,1) terwijl voor korte herinneringen of mededeelingen gebezigd kunnen worden z.g. memorandums.2)
Dienstkaarten *) kunnen gebruikt worden wanneer een bij de Burgerwacht aangesloten persoon 'zich voor een of ander doeleinde moet vervoegen ten bureele van de Burgerwacht; v
Bij Koninklijk besluit Van 11 Februari 1919 werd vrijstelling van briefport verleend voor briefwisseling over dienstzaken van de commandanten der vrijwillige Burgerwachten met de leden van hun korps, de Burgemeesters, de Commissarissen der Koningin en alle militaire autoriteiten.
De enveloppen *) welke men voor verzending der brieven bezigt, moeten in den linkerbovenhoek vermelden het woord „DIENST", daaronder de woorden „Vrij van Port" K. B. 11
Febr. 1919, no. 47 of kortweg "DIENSJ- Hnkerbenedenportvrij .
hoek bevat het contraseign „De Commandant der Burgerwacht te "
In de vergadering van de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 8 December 1.1. werd bij de behandeling van de Postwet, de Pakketpostwé* ca. aangenomen het wetsontwerp, waardoor de portvrijdom in zijn «orspronkelijken vorm komt te vervallen. Aangenomen werd ojn. art. li/s van het ontwerp, luidende:
„De frankeering van brieven den openbaren dienst betreffende „kan in de gevallen en op de voorwaarden door Ons (d. i. de „Kroon) te bepalen, mede bij abonnement geschieden".
Waar amendeering in de Eerste Kamer ten eenenmale onmogelijk is, werd ook daar het ontwerp aangenomen. Aangezien het thans tot wet is verheven, zullen eerlang wel de betrekkelijke bepalingen aan de Burgerwachten worden bekend gemaakt.
5
befport. 'pmerlcing.
l) Velin-schrijf (voor penschrift), half vel, bedrukt met No., onderwerp enz (Na. no. 3466).
Velin-schrijf (voor de schrijfmachine), als voren (N. S. no. 3467). *) Memorandum (N. S.V. 3142).
*) Dienstkaart (uirnoodiging tot aanmelding) (N. S. no. 6292).
*) Envelop met adres .Aan den heer " (afm. 15% x 24 cA*V
(N. S. no. 5881 Env.). Envelop als voren (sim. 12% x 15% cJvI. (N. S. no 5882 Env.).



Voorlichting
Bij kleinere Burgerwachten wordt vooral in den aanvang dikwijls de behoefte aan deskundige voorlichting gevoeld. In den regel toch is het bestuur bij het oprichten der vereeniging nog niet geheel bekend met de bepalingen, welke ten aanzien van de Burgerwachten zijn gesteld en mist het veelal de noodige kennis om de organisatie naar behooren op te voeren. Het is daarom, dat van Rijkswege de mogelijkheid is opengesteld de noodige voorlichting te ontvangen van militaire zijde, n.1. van officieren of militair personeel uit het Leger. De aanvrage om dat personeel kan door den Burgemeester worden gericht aan den betrokken toegevoegden Officier van den Inspecteur der Burgerwachten. Bij de aanvrage moet worden overgelegd eene verklaring, dat aan het beschikbaar gestelde personeel naar vastgestelde regelen eene vergoeding zal worden uitbetaald; dat de statuten der Vereeniging Koninklijk zijn goedgekeurd; dat de Burgemeester van de diensten der Burgerwacht gebruik zal maken wanneer de handhaving der openbare orde dergelijke bijzondere maatregelen noodig maakt, en dat de leden den leeftijd van 18 jaar hebben bereikt.1) (Zie blz. 21.)
Men kan zich ook te allen tijde om voorlichting wenden tot den Ned. Bond van Vrijwillige Burgerwachten, Singel 548, Amsterdam (zie blz. 59.)
Het verdient in den regel aanbeveling, door middel van openbare bekendmakingen2) de inwoners aan te sporen tot toetreding bij de Burgerwacht.
Bij sommige Burgerwachten geschiedt de werving op de volgende wijze: Ieder aangeslotene wordt door het Bestuur der Burgerwacht een bepaald ressort aangewezen, waarbinnen hij door middel van wervingskaarten nieuwe leden inschrijft. Ook huisbezoek door een in te stellen comité is aan te bevelen.
Men wake met voorzichtigheid en passende maatregelen tegen toetreding van niet volkomen betrouwbare personen.
Bij aanneming van leden behoort men de noodige maatregelen te treffen, omdat het royeeren van een niet betrouwbaar lid later moeite en bezwaren kan opleveren.
Werving.
<ök J) Aanvraag om militair personeel (N. S. no. 6703).
VX Verklaring uitkeering vergoeding aan militair personeel (N. b. no. 6/U4J.
wsJSk 2) Bekendmaking toetreding tot de Burgemacht (N. S. no. 5876).



Ieder toegetredene zal onder eede of belofj^ moeten verklaren het wettig gezag te zullen stèanen bij de handhaving der openbare orde en in dienst zich onvoorwaardelijk te zullen onderwerpen aan de bevelen en aanwijzingen der bevelvoerenden.
Het teekenen eener eenvoudige verklaring is voldoende en levert bovendien praktische voordeelen op. Het verdient aanbeveling de verklaringen1) in duplo te doen onderteekenen. Een der exemplaren wordt uitgereikt aan den betrokken persoon, terwijl het andere exemplaar onder berusting blijft van het bestuur der Burgerwacht.
Men beware de geteekende verklaringen na alphabetische en lexicografische rangschikking daarvan zorgvuldig in een Iade of doos. Deze maatregel levert later zeer vele voordeelen op.
Bij sommige Burgerwachtkorpsen worden de onder berusting van de leden zijnde legitimatiekaarten2) aan den achterkant voorzien van een portret, waardoor van gemeentewege den gemeentestempel wordt geplaatst. Deze maatregel is zeer aan te bevelen, omdat een legitimatiekaart, ingevuld en onderteekend, zonder meer, te weinig waarborgen biedt, dat de drager inderdaad Burgerwachtlid is.
Behalve een legitimatiekaart verschaffe men den burgerwachtleden een herkenningsteeken, in den vorm van een armband (geen oranje) waarop het woord „Burgerwacht" en het wapen der gemeente. Aan de groepscommandanten, sectorcommandanten en hoplieden kunnen bijzondere insignes worden verstrekt.
Wenschelijk ware het, dat de modellen der herkenningsteekenen voor Burgerwachten in een kring of federatie gelijk waren.
Behalve hetgeen de statuten der vereeniging bevatten nopens de vergaderingen van het bestuur en omtrent de algemeene ledenvergaderingen, zal, meer speciaal voor de vergaderingen van het bestuur, het huishoudelijk reglement als richtsnoer dienen bij het beleggen en houden dier vergaderingen en zal het voorts de rechten en verplichtingen behelzen van den voorzitter, den secretaris en de bestuursleden.
*) Verklaring van toetreding van militie-, landweer-, landstorm- of reserveplichten (N. S. no. 5871).
Verklaring van toetreding van personen, op wie geenerlei dienstplicht rust \N. o. no. 5o77).
2) Legitimatiekaart (N. S. no. 6300).
Herkennings teekens.
Vergaderingen.



Het huishoudelijk reglementx) mag niet in strijd zijn met de statuten. Hetgeen de statuten ten aanzien van de vergaderingen voorschrijven, wordt veelal nader uitgewerkt in het huishoudelijk reglement. Afwijking van de statuten kan de vervallen-verklaring der vereeniging van haar hoedanigheid als rechtspersoon ten gevolge hebben. (Zie art. 10 der wet tot regeling en beperking der uitoefening van het recht van vereeniging en vergadering.)
Het is bovendien een moreele steun, zich te allen tijde tegenover derden te kunnen beroepen op statuten of reglement, wanneer het bestuur of wie en op welke wijze ook zijn prijsgegeven aan aanvechtingen op het bestuursbeleid.
Leeft men de statuten niet correct na, dan biedt men eiken „interpellant" den Achilleshiel, — de kwetsbare plaats — waarop men kan worden aangevallen zonder zich te kunnen verdedigen.
Secretaris. De penvoerder in de vergaderingen is de secretaris. Hij verricht al hetgeen in verband staat met de administratieve zijde der vergaderingen, zooals o.a. het tijdig kennis geven van een te houden vergadering.2) Hij stelt de besluiten, maakt de notulen der vergadering en teekent met den voorzitter in den regel de stukken die van het bestuur uitgaan.
Bij den aanvang der vergadering laat de secretaris een presentielijst 3) teekenen.
Notulen. Voor het inschrijven der notulen make men gebruik van een
notulenboek.4)
Het op de volgende bladzijde geplaatste kan dienen als voorbeeld voor het inschrijven van notulen.
1) Hukhoudelijk reglement <N. S. no. 5880).
2) Oproepingsbriefje voor vergaderingen (N. S. no. 3123). *) Presentielijst (buiten- en binnenvellen) (N. S. no. 5437). «) Notulenboek (N. S. Reg. IB).



Vergadering van het Bestuur op den 
des ten .... ure.
Tegenwoordig de leden: 
Afwezig de leden: 
De notulen der vorige vergadering worden na lezing onveranderd vastgesteld.
Aan de orde is:
I. Ingekomen stukken.
a 
b 
enz.
(Hetgeen daaromtrent is beraadslaagd en bestoten te vermelden). II. Voorstellen enz. (Verdere beraadslagingen en besluiten te vermelden.) enz.
Rondvraag. (Vermelden hetgeen door de sprekers werd gezegd.)
Nadat door niemand meer het woord wordt verlangd, sluit de Voorzitter de vergadering.
lab'swi De Voorzitter,
(handt.) 
De Secretaris, (handt.) 



I
Doeleinden.
Subsidiën schietwedstrijden.
Burgerwacht moet behoorlijk aanteekening worden gehouden in de administratie der ontvangsten en uitgaven van het korps. De desbetreffende bescheiden zullen, eventueel bij een onderzoek ter plaatse, vanwege het Departement van Binnenlandsche Zaken ter inzage worden gevraagd.
Wenschelijk is het derhalve bedoelde gelden te verantwoorden in een uitsluitend daarvoor aangelegd kasboekje.
Hier zij nog opgemerkt, dat de gelden niet uitsluitend behoeven te strekken tot belooning van de bij de oefeningen verleende persoonlijke deskundTgeTulp, doch b.v. ook gedeeltelijk kunnen wÓrdën^aangewend tot aansxbrjffin^^ ™n hulpmiddelen voor de^o^njflgen, voor zoover in een en ander niet door het Rijk wordtvoormen.
De Burgerwacht ontvangt 'bij den aanvang van elk kwartaa het volle bedrag der oefeningsgelden over het loopende kwartaal bij voorschot uit de gemeentekas, waarvoor zij aan den Burgemeester kwijting verleent door overlegging van een f^1^^ bewijs (model B) door een bestuurslid q.q. onderteekend. De voldaanteekening behoeft niet op zegel te geschieden.
De door den Burgemeester op deze wijze bij voorschot verstrekte gelden kunnen door dien autoriteit na afloop van elk kwartaal van het Departement van Binnenlandsche Zaken worden teruggevorderd door indiening1) rechtstreeks aan dat Departement van een declaratie (model A) in duplo2), met overlegging in enkelvoud van vorenbedoeld kwjtantiebewijs model B.
Voor bedoelde declaratie en kwitantiebewijs zijn door het Departement van Binnenlandsche Zaken modellen vastgesteld.
Met het oogmerk de belangstelling in het schieten aan te moedigen, dat als een van de voornaamste oefeningen bij de Burgerwacht mag worden aangemerkt, worden door het Departement van Binnenlan&cheZaken s^jdjgi, verleend ten behoeve van door Burgerwachten te houden schietwedstnjdèn. Deze subsidiën dienen voor het aankoopen van prijzen (medailles enz.), alsmede voor vergoeding voor reiskosten indien deze voor de deelnemers onvermijdelijk zijn.
Het bedrag dat per kalenderjaar voor de schietwedstnjdèn
!) Brief inzending declaratie (N. S. no. 6295).
•) Declaratie voorgeschoten gelden - model A (N. S. no. 5873).



kan worden aangevraagd, welke aanvrage moet worden ingediend bij den Inspecteur der Burgerwachten Zeestraat 74 te 's-Gravenhage, onder opgaaf van het aantal gewapende leden, en van den datum waarop de wedstrijd zal plaats hebben, bedraagt totaal: A
Voor schietwedstrijden in de Burgerwacht ƒ 0,50 » „ een kring of federatie ƒ 0,30
» .. „ „ provinciaal verband ƒ 0,20
per gewapend lid der Burgerwacht, of der Burgerwachten waaruit *' de federatie of het provinciaal verband bestaat.
Uitdrukkelijk is voorts bepaald, dat „Kringen (minstens uit 4 Burgerwachten bestaande) en Provinciale verhanden alleen dan voor een subsidie in aanmerking kunnen komen, wanneer van hunne samenstelling, zoomede van die van het bestuur, vooraf aan den Inspecteur der Burgerwachten door tusschenkomst van de toegevoegde officieren (zie blz. 57) kennis is gegeven".
Bij de aanvraag om dat subsidie geldt hetzelfde als voor de Burgerwachten is voorgeschreven.
Met uitbreiding van de tot dusverre geldende bepalingen, Opmerking kunnen de bovenbedoelde van rijkswege voor schietwedstrijden van Burgerwachten toe te kennen subsidiën over het jaar 1921 ook worden besteed voor uitgaven wegens:
a. aanschaffing en herstelling van schijven;
6. kosten van advertentiën, drukwerk en correspondentie;
c. betaling van personeel bij de wedstrijden benoodigd;
d. kosten van de inrichting aan het terrein verbonden;
e. reiskosten van leden van commissiën voor de regeling der schietwedstrijden. (Circulaire Inspect. Burgerwachten 15 Dec 1920, no. 1837-0.)
Het staat de Burgerwachten vrij (zie blz. 10 en 27) om het Vergoeding verleenen van deskundige hulp bij oefeningen op te dragen aan ""-tour militair personeel, daartoe beschikbaar gesteld door hetDepar- personeel' tement van Oorlog (Defensie). De aanvrage voor het verkrijgen van dat personeel moet worden ingediend aan de aan den Inspecteur der Burgerwachten toegevoegde officieren.
Het tarief der vergoeding is:
voor een officier ƒ 2,— per uur tot een maximum van ƒ 5,— per dag;



voor een onderofficier ƒ 0,75 per uur tot een maximum van ƒ 2,50 per dag;
voor een minder militair ƒ 0,40 per uur tot een maximum van ƒ 1,25 per dag,
! met dien verstande, dat dit slechts betaald wordt voor uren ' vallende op Zon- en feestdagen óf wel op werkdagen tusschen | 12 uur middag en 2 uur namiddag {des Zaterdags na 1 uur nam.) I óf na 5 uur nam., met andere woorden: buiten de diensturen I (tijd benoodigd voor het gaan van en naar het oefeningsterrein * inbegrepen).
De uitbetaling van deze gelden geschiedt door den commandant of het bestuur der burgerwacht, die het volle bedrag van den burgemeester bij het begin van elk kwartaal ontvangt tegen over-
l legging in enkelvoud van het kwitantiebewijs met verklaring model B (zie blz. 20). Mocht deze in gebreke blijven hun op tijd,
I d. w. z. direct of wel ten laatste, binnen een maand het verschul-
i digde te voldoen, dan kunnen de betrokkenen daarvan onmiddellijk kennis geven aan den burgemeester of rechtstreeks aan het
i Departement van Binnenlandsche Zaken. De formulieren voor kwitantiebewijs B kunnen bij den burgemeester worden ontvangen, die door dezen met de benoodigde declaratie-formulieren aan het Departement van Binnenlandsche Zaken kunnen worden aangevraagd.
De Burgerwacht is ook vrij om het verleenen van bovengenoemde hulp op te dragen aan niet-militairen door de burgerwacht zelf aan te wijzen.
De regeling en uitbetaling van deze gelden wordt aan de burgerwacht overgelaten.
Transport- De kosten van vervoer van wapenen, munitie, onderhoudskosten^, middelen, ledergoed, margaschijven en toebehooren per openbaar middel van vervoer (spoor, boot of tram), bestemd voor of afkomstig van Burgerwachten, en c.q. van verpakkingsmiddelen, komen voor rekening van het Departement van Oorlog (Defensie). Dit vervoer geschiedt tegen dadelijke betaling der kosten. Vrachtbrieven voor militair vervoer op crediet mogen hiervoor niet worden gebezigd.
De kosten van het bezorgen en afhalen der zendingen en mogelijke verdere kosten komen voor rekening van de Burgerwacht. In verband daarmede, zal vervoer per spoor als bestelgoed



Omtrent de waarde van de te vergoeden wapenen kunnen inlichtingen worden gevraagd aan de directie: der ArtillerieInrichtingen aan de Hembrug.
De gewone herstellingen komen voor rekening van het Departement van Oorlog.
Op straffe van verjaring moeten alle declaratiën zijn ingediend binnen zes maanden na afloop van het dienstjaar, waarop zij betrekking hebben.



De Bewapening.
*-*
Op grond van het Koninklijk Besluit van 3 Januari 1919 no. 115, kunnen militair personeel voor hulp bij oefeningen alsmede wapenen, toebehooren en onderhoudsmiddelen, leder goed, munitie en margaschijven worden beschikbaar gesteld voo Burgerwachten, die voldoen aan de volgende voorwaarden:
1. de Burgerwachten moeten op hare statuten de Koninkhjla goedkeuring hebben verworven;
2. de Burgerwacht moet eene verklaring van den burgemeestei overleggen, dat deze autoriteit van de diensten der Burgerwachl wenscht gebruik te maken, indien de handhaving van de openbare orde dergelijke maatregelen noodig maakt;
3. de leden van de Burgerwacht moeten den leeftijd van minstens 18 jaren hebben bereikt.
De Inspecteur der Burgerwachten, aan wien tevens is opgedragen de functie van „Hoofdofficier belast met de hulpverleening aan Burgerwachten", vormt de schakel tusschen de Regeering en de Burgerwachten. Aan den Inspecteur zijn verschillende officieren toegevoegd, aan wie ten opzichte van alle zaken, ie Burgerwacht betreffende, steun en voorlichting kan worden gevraagd. Bedoelde officieren hebben een bepaald ressort, waarbinnen zij de hun opgedragen taak verrichten.
Bij beschikking van den Minister van Oorlog dd. 30 September 1919, IVe Afd., no. 128, is een vereenvoudigde regeling in werking getreden ten aanzien van de uitvoering der bepalingen, welke door de Regeering ten opzichte van de Burgerwachten zijn gesteld. Volgens die regeling moeten de aanvragen om materieel1) (uitgezonderd patronen en onderhoudsmiddelen) bij den toegevoegden officier worden ingediend. Indien bedoelde goederen zullen worden bestemd voor nieuw opgerichte Burgerwachten, moeten worden overgelegd de verklaringen boven onder „Voorwaarden Rijkssteun" aangegeven.
, Voorwaarden rijkssteun.
r
Aanvragen wapenen, toebehooren, ledergoed en margaschijven.
Aan den Inspecteur der Burgerwacht toegevoegde officieren.
*) Aanvraag om wapenen enz. (N. S. no. 6705).



De goederen, welke ten behoeve van de Burgerwacht kunnen worden aangevraagd, zijn:
a. per geweer dragende:
een geweer model '95 met bajonet, monddeksel en geweerriem;
een koppel Inf. met patroontasschen, bajonetscheede en schroevedraaier, broodzak met draagband, staartstukborstel, vetkoker met oliebusje en loopborstel.
b. per karabijndragende:
een karabijn model '95 met bajonet, monddeksel en karabijnriem;
een koppel Inf. met één patroontasch, bajonetscheede en schroevedraaier, <éen broodzak met draagband, staartstukborstel, vetkoker met oliebusje en loopborstel.
c. pet revolverdragende:
een revolver met tasch, koppel met patroontaschje, broodzak met draagband, vetkoker met oliebusje en loopborstel. Korte sabel no. I met drager en scheede.
d. per Burgerwacht bovendien:
excercitie-patronen, invetstokken met loopborstels, kamers, banddrijvers, wischstokken, margageweren met bajonet en monddeksel, margaschijven, geweervet, geweerolie en invetlappen. Aanvragen De aanvrage om patronen en onderhoudsmiddelen1) wordt patronen en niet gericht aan den toegevoegden officier, doch rechtstreeks °D'ddelen 8811 (^en Inspecteur der Burgerwachten te 's-Gravenhage, met bijvoeging van het munitieboekje, dat door de zorg van den Inspecteur aan elke Burgerwacht is toegezonden.
Nieuw opgerichte i Burgerwachten kunnen, voorzoover een munitieboekje nog niet aan haar is verstrekt, daartoe een aanvrage richten tot bedoelden Inspecteur.
Het munitieboekje moet elk jaar voor 15 Januari aan den Inspecteur der Burgerwachten worden toegezonden, om door dien hoofdofficier te worden nagezien en voor accoordbevinding te worden geteekend.
Het op 1 Januari van elk jaar nog voorhanden zijnde aantal patronen voor schietoefeningen komt in mindering van het aantal, waarop de Burgerwacht voor dat jaar voor schietoefeningen
') Aanvraag om wapenen enz. (N. S. no. 6705).



aanspraak kan maken. Kunnen b.v. voor het jaar 1921 voor •chietcofeningen worden aangevraagd 1500 patronen en is de voorraad nog 500, (op het munitieboekje aan te geven) dan kan de Burgerwacht slechts ontvangen 1500 — 500= 1000 patronen.
Voor schietoefeningen kan per jaar worloen gerekend op: 100 scherpe patronen no. 1 of 150 patronen no. 7 voor eiken geweerdragende.
30 scherpe patronen no. 5 per revolverdragende.
Voor uitreiking, indien de Burgerwacht tot handhaving der openbare orde moet optreden:
100 scherpe patronen (wacht- of no. 1) per geweerdragende.
24 scherpe patronen no. 5 per revol verdragende.
Bovendien kan per jaar op 10 losse patronen no. 2 voor eiken ongeoefende worden gerekend.
Ingeval bij wijze van uitzondering aan Burgerwachten mitrailleurs worden uitgereikt, moet voor schietoefening per jaar worden gerekend op 500 scherpe patronen per mitrailleur en voor handhaving van de openbare orde op 2000 scherpe patronen per wapen.
Het verzoek1) om over in militairen dienst zijnd personeel Aanvragen (officieren, onderofficieren, korporaals en soldaten)- voor hulp bij oefeningen te mogen beschikken, moet door den Burge- p"*0™*1meester der gemeente waarbinnen de betrokken burgerwacht i^iiéyestigd, worden gericht aan den toegevoegden officier. Bij het verzoek moet worden overgelegd eene verklaring,*) dat aan bedoeld personeel eene vergoeding zal worden toegekend naar de daarvoor vastgestelde regelen (zie Hz. 21).
^Mede worden overgelegd de verklaringen omschreven onder „Voorwaarden Rijkssteun" (zie blz. 25).
Indien wapenen of ledergoed hertellingen behoeven richt de Hertellingen Commandant der Burgerwacht aan den toegevoegden officier een verzoek tot herstelling der voorwerpen. *) Den Commandant wordt nader bericht gezonden aan welk adres de te herstellen goederen moeten worden opgezonden.
l) Aanvraag om militair personeel (N. S. no. 6703).
^Verklaring betreffende uitkeering vergoeding aan militair personeel (N. S. 3) Aanvraag tot herstelling van wapenen en ledergoed (N. S. na 6741).



Uitreiking van wapenen, ledergoed enz.
De aan de leden der Burgerwacht uit te reiken wapenen, ledergoed enz. kunnen worden verantwoord in een register model 4,1) welk register tevens dient voor aanteekeningen betrefrende het onderhoud.
Aan den magazijnmeester verstrekke men een lastgeving tot afgifte van goederen,2) welke stukken door hem zorgvuldig dienen te worden bewaard.
Raadzaam, zooal niet noodzakelijk, is het elk Burgerwachtlid een verldaring s) van ontvangst te doen teekenen, telkens wanneer hem een of meer uitrustingsstukken worden uitgereikt en hem tevens af te geven een instructie voor de behandeling en het onderhoud van wapenen en ledergoed.*)
De verklaringen van ontvangst kunnen na alphabetische ordening worden bewaard in een klemmap. Worden de ontvangen goederen door een burgerwachtlid weder ingeleverd, dan kan hiervan op den kant der desbetreffende verklaring aanteekening geschieden.
Vernietiging van zoodanige verklaringen is niet aanbevelenswaardig, vermits bij eventueele opheffing van het korps, uit die verklaringen allicht nog nuttige gegevens kunnen worden geput.
*j •Re,.gIsïr. V<m ^P6"™- uitgereikt aan leden van de Burgerwacht. Officieel model 4. Buiten- en binnenvellen (N. S. no. 6747). ,
*) Register met stok. bevattende 100 lastgevingen voor den magazijnmeester tot afgifte van goederen (N. S. no. 6716).
*) Verklaring van ontvangen uitrustingstukken (N. S. no. 6702).
*) Instructie voor de behandeling en het onderhoud van wapenen en leder^95e(^!Teno,n6701) ^ h°°fd' e" °nderdeelen van het gewwr
Adra. Bunjerw.



ning. Uit kracht van zoodanige verordening kunnen burgemeester en wethouders — omdat zij met de uitvoering zijn belast — de onderhavige assistentie vorderen. Ingevolge art. 70 der Gemeentewet is het de burgemeester die den geuiten wil van burgemeester en wethouders in een daad moet omzetten. Hij kan dan de noodige hulp eischen omdat hij steunt èn op de verordening èn op het besluit van burgemeester en wethouders. Opgemerkt moet worden, — wat ook art. 192 der meergemelde wet duidelijk aangeeft — dat de vrijwillige hulp kan worden gevraagd, wanneer de drie vereischten samengaan n.1.:
a. handhaving der openbare orde of algemeen belang;
b. wanneer de bijstand der plaatselijke beambten (politie) of vrijwillige hulp ongenoegzaam is;
c. indien geen gelden beschikbaar zijn voor het betalen van hulp.
De plaatselijke verordening1) bovenbedoeld, welke zooveel i mogelijk voor alle gemeenten gelijkluidend behoort te zijn, zou naar de meening van den Minister van justitie kunnen luiden als volgt: «w»«*»mww.,j,, Jmmmum
Artikel 1.
Er bestaat een gemeentelijke burgerwacht, welker leden zich vrijwillig verbinden om ter handhaving van de openbare orde hun hulp te verleenen, wanneer de hulp van de burgerwacht door of vanwege den burgemeester is gevorderd.
Artikel 2.
Ingeval de hulp van de burgerwacht ter handhaving van de openbare orde door of vanwege den burgemeester is gevorderd, zijn de leden der burgerwacht verplicht de bevelen na te komen, welke hun door of vanwege den burgemeester worden gegeven.
Art. 193 der Gemeentewet eischt mededeeling van de veror- * dening aan Gedeputeerde Staten der provincie, waarbinnen de gemeente is gelegen. O
Is de staat van beleg in de gemeente afgekondigd, dan wordt * ingevolge de bepaling van art. 36 der wet van 23 Mei 1899,
*) Verordening betreffende de gemeentelijke Burgerwacht (N. S. no. 6215 op foho-formaat — N. S. no. 6215 A in plano ter aanplakking — N. S.no.6215B op 8° postformaat).



Sommatiën bij samenscholingen.
St.bl. 128 de Burgerwacht onder de krügstucht geplaatst. De leden der'Burgerwacht zijn dan, als aan Krijgstucht onderworpen, als militairen te beschouwen; zij vallen dan onder de betrekkelijke pensioenwetten, wanneer zij tot de landmacht behooren (Pensioenwet 1902 en wet van 1905) reserve personeel landmacht). Zijh i de opgeroepen burgerwachtleden burgerambtenaar, dan geldt voor hen de wet van 9 Mei 1840, St.bl. 79, gewijzigd o. a. bij de wet van 7 Nov. 1910, St.bl. 314. Ten aanzien van spoorwegpersoneel wordt in no. 33 van „Nederland Vooruit" van 16 December 1920 het volgende medegedeeld:
„Naar aanleiding van het behandelde op de algemeene vergadering van 18 Sept. j.1. heeft het bestuur van den Bond zich gewend tot de directie der vereenigde Spoorwegen in Nederland met betrekking tot het uitkeeren van pensioen aan personeel der spoorwegen of hunne nabestaanden, indien dit personeel, lid eener Burgerwacht zijnde, een ongeval treft, dat verwonding of dood tengevolge heeft. Die directie deelde ons mede, dat het ten aanzien van de pensioen-aanspraken van het personeel en van hunne nabestaanden ten laste van het Pensioenfonds (een afzonderlijke stichting) geen verschil maakt door welke oorzaak de dood of invaliditeit is ingetreden".
Behooren de opgeroepenen niet tot de burgerambtenaren, dan zullen ze stellig vallen onder de Staatsbegrooting (uitkeeringen voor ongevallen, overkomen aan militairen of leden van Burgerwachten).
Bij samenscholingen, welke moeten worden uiteengedreven is het overeenkomstig de circulaire van den M. v. O. van 7 April 1848, voldoende 3 maal te bevelen:
„Gehoorzaamheid aan de wetl Naar huis of geweld zal worden gebruikt!"
Deze sommatie late men voorafgaan door eenige malen het signaal „Geeft acht!" te doen slaan of blazen. Mocht er intusschen een aanval op de Burgerwacht worden gedaan, dan is de sommatie uiteraard een overbodige luxe. Het geldt dan wettige zelfverdediging.



Commissioneerirtg als politic-beambte.
Ten einde alle twijfel omtrent het al of niet bevoegd zijn dei Burgerwacht tot daadwerkelijk optreden buiten 'te sluiten, kunnen alle de op blz. 42 en 43 geschetste moeilijkheden nog wordew'voorkomen door de burgerwachtleden aan te stellen als buitengewoon gemeente-veldwachter, onbezoldigd rijksveldwachter of buitengewoon agent van politie. De leden der Burgerwacht zijn dan ambtenaren belast met het opsporen van strafbare feiten en gaan ab zoodanig vrij uit wanneer zij zich houden binnen de grenzen van de bevoegdheid dien ambtenaren bij de wet toegekend.
Commissioneering als onbezoldigd rijksveldwachter verdient m. i. geen aanbeveling.
Ook wanneer een gereglementeerde Burgerwacht in een gemeente bezwaarlijk zoude kunnen worden gevormd, doch een voldoend aantal betrouwbare mannen zich beschikbaar stelt om bij eventueele ordeverstoringen den burgemeester bij de handhaving van het gezag te steunen, acht de Minister van Binnenlandsche Zaken het gewenscht die personen aan te stellen als buitengewoon gemeenteveldwachter en hen als zoodanig te beeedigen. Aan die personen, buitengewoon gemeenteveldwachter zijnde, kunnen van rijkswege ook wapenen worden verstrekt.
Ingevolge artikel 191 laatste lid der Gemeentewet worden de gemeenteveldwachters in overleg met den burgemeester benoemd en ontslagen door den Commissaris der Koningin in de provincie, die hun instructie in overeenstemming met de algemeene verordeningen vaststelt. De aanstelling als buitengewoon gemeente-veldwachter behoort ook door den Commissaris der Koningin te geschieden. Het voorstel1) zal in den regel uitgaan van den betrokken burgemeester.
Het derde lid van artikel 191 der Gemeentewet bepaalt, dat de aanstelling en het ontslag van de dienaren van politie moet geschieden door den burgemeester, die, indien inde gemeente een
J) Voordrachtt ter benoeming van leden der Burgerwacht tot buitengewoon gemeenteveldwachter (N. S. no. 6217).
Buitengewoon gemeenteveldwachter.
Onbezoldigd dienaar wui politie [buitengewoon igent van politie).



commissaris van politie is aangesteld, op voordracht van dien commissaris de benoeming doet en hun in overleg met hem de noodige ambtsinstructies geeft.
De aanstelling als onbezoldigd dienaar van politie geschiedt bij besluit,1) waaronder de verklaring dient te worden opgenomen dat in handen van den burgemeester de eed of belofte (naar keuze) is afgelegd.
Opmerking. Door verschillende Burgemeesters zijn bezwaren geopperd om reeds thans over te gaan tot commiss ïoneering als onbezoldigd dienaar van politie of buitengewoon gemeente-veldwachter van het burgerwachtpersoneel, aangezien, tengevolge van de onbekwaamheid tot zelfstandig tactisch optreden van vele burgerwachtleden eene aanstelling als zoodanig wellicht tot onaangenaamheden zoude kunnen leiden. Zij achtten het meer wenschelijk te gelegener tijd een dusdanige aanstelling te doen en dan tevens over te gaan tot beeëdiging van de leden.
Waar inderdaad, vooral bij grootere korpsen eene aanstelling als onbezoldigd dienaar van politie of buitengewoon gemeente-veldwachter zeer vele moeilijkheden zoude kunnen opleveren (men denke b.v. aan de Vuurwapenwet) en bovendien andere bezwaren aan eene te vroegtijdige aanstelling zijn verbonden, is het aan te raden met thans reeds tot commissioneering over te gaan en in ieder geval niet met overhaasten spoed elk. willekeurig burgerwachtlid tot politiedienaar te „promoveeren". Het is echter wel wenschelijk de eventueel benoodigde blanco- of ten deele ingevulde aanstellingsformulieren ten gemeentehuize in voorraad te hebben.
*) Aanstelling tot onbezoldigd dienaar van politie (N. S. no. 6667).



Aanwijzing en benoeming van bevelvoerenden.
Ingevolge artikel 11 van de door den heer Minister van Binnenlandsche Zaken vastgestelde model-statuten voor Burgerwachten, welke door bijna alle die korpsen zijn overgenomen, wordt-de' commandant of (en) hopman der Burgerwacht door den burgemeester benoemd.
De bevelvoerders der onderdeden (vaandrigs, voorlieden) worden door de leden van het betrokken onderdeel gekozen. J De benoeming van commandant en hopman zal bij besluit van den burgemeester geschieden, terwijl de aanwijzing van de bevelvoerders der onderdeelen plaats heeft bij besluit1) van den burgerwachtcommandant.
Als bewijs van aanstelling reike de commandant den aangewezen beyelvoerenden een afschrift van het besluit uit, terwijl het origineel ten bureele blijft opgelegd. Wenschelijk is het de besluiten van een opvolgend nommer te voorzien en daarnaar te rangschik*»?,, dan wel deze stukken alphabetisch te ordenen Zijn de besluiten vermeld op kaarten dan volge men laatstgenoemde methode. De op brief-forrnuher gestelde besluiten leenen zich minder goed voor alphabetische rangschikking, zoodat alsdan nummersgewijze ordening aan te bevelen is.
De Minister van Binnenlandsche Zaken heeft het wenschelijk geachl een aanwijzing*) tot bevelvoering te doen uitreiken aan allen die binnen de Burgerwacht met eenig commando zijn belast. De afgifte van zoodanige machtiging zal door den burgemeester behooren te geschieden.
*) Verldaring van benoeming (N. S. no 6710) geletleXl^^ « ™™ *■ «~



Vrijstelling van opkomst onder de wapenen.
Opmerking.
I
Tot een Burgerwacht! toegetreden reservepersoneel, dienstplichtigen van 30-jarigen of ouderen leeftijd, dienstplichtigen die daarbij een officiersfunctie vervullen, alsmede ander dienst- •, plichtig kader, voor zooveel dit reeds op 15^ Mei 1919 deel uit-^jL maakte van de Burgerwacht mogen, wanneer dienstplichtigen^ ter handhaving van de openbare orde onder de wapenen worden geroepen, voorloopig bij die Burgerwacht dienst blijven doen.
De Burgemeesters van gemeenten, waar Burgerwachten gevestigd zijn, zenden bij oproeping van dienstplichtigen, als vorenbedoeld, den betrokken korpsen bericht van de namen der verlofgangers die van de in het eerste lid vermelde vergunning gebruik maken.
De Burgerwacht heeft ten doel binnen de gemeente het wettig gezag te steunen bij het bewaren van rust en orde. Zij staat daartoe ter beschikking van den Burgemeester. Het verleenen van steun aan naburige gemeenten kan alleen geschieden door leden, die zich vrijwillig .daartoe aanmelden. uausÊ^ÊÊA^'' , ' 'in tegenstelling mét"den vnjwilligen landstorm, die een mili- X taire organisatie is en overal gebruikt kan worden waar dit noodig 1 wordt geoordeeld, staat de Burgerwacht geheel buiten het leger. ■



Inspectiën.
Het directe toezicht op het onderhoud van wapenen, ledergoed en toebehooren berust in hoofdzaak bij den burgerwachtcommandant. Ook de aan den Inspecteur der Burgerwachten toegevoegde officieren zijn belast met het houden van toezicht op de aan de Burgerwacht verstrekte wapenen en uitrustingstukken.
Te dien einde zal af en toe hunnerzijds zeker een inspectie over de verstrekte goederen worden gehouden Van de gehouden inspectie houde men aanteekening. Het kaart-systeem heeft m. i. ook hier de voorkeur boven het aanteekeninghouden op lijsten of registers. Door van ieder bij de Burgerwacht aangesloten bewapend lid een inspectiekaart *) aan te houden, waarop door het met de inspectie belast kaderlid verschillende gegevens met betrekking tot belanghebbende kunnen worden aangeteekend, wordt een duidelijk overzicht verkregen. De inspectiekaarten kunnen op elke gewenschte wijze worden gerangschikt.
*) Intpectiekaart (N. S. no. 6709). Adm. Burgerw.



Topografische kaarten (stafkaarten).
Voor rekening van het Departement van Binnenlandsche Zaken kunnen door de burgemeesters ten behoeve van de Burgerwachten worden aangevraagd 2 opgeplakte kaartbladen (halve of kwartbladen) van de chromo-topografische kaart van het Rijk op de schaal 1 : 50000 of van dezelfde kaart op de schaal 1 : 25000 benevens ten hoogste 2 onopgeplakte bladen van de schets van de kaart op de schaal 1 : 25000. De aanvrage behoort te geschieden bij de Topografische Inrichting te 's-Gikvenhage.
De verstrekking heeft slechts plaats indien de aanvrage betreft kaarten, waarop het gebied voorkomt, hetwelk in verband met een mogelijk optreden der Burgerwacht voor haar van belang is te achten.



Alarm' en passagekaarten.
De alarmkaarten zijn dienstig om de bij de Burgerwacht aangeslotenen te waarschuwen zich gereed te houden of, indien het gevaar onmiddellijk dreigt, dadelijk aan te doen treden op de alarmplaats. Het verdient aanbeveling deze kaarten in benoodigd kwantum voorradig te hebben ten bureele der Burgerwacht, teneinde bij voorkomende gelegenheden voor genoemde doeleinden terstond te kunnen worden gebezigd.1)
Het zal bij eventueel voorkomende gevallen, vooral voor Burgerwachten in steden en groote plattelandsgemeenten noodig blijken aan personen, die zich binnen een door de Burgerwacht afgezet gebied moeten begeven, een passagekaart 2) uit te reiken. Ten tijde dat de oproeping der Burgerwacht een feit is geworden, zou de belanghebbende ingezetenen gelegenheid kunnen worden gegeven een passagekaart aan te vragen.
Den wachtposten en den betrokken commandant ware de instructie te geven de personen, die in het bezit van een passagekaart zijn door te laten, tenzij ernstig wantrouwen omtrent den houder bij den commandant mocht oprijzen, in welk geval terugzending van den betrokkene onder begeleiding van een burgerwachtlid, naar het bureel der Burgerwacht noodzakelijk zoude zijn.
*) Alarmkaart als voorloopige waarschuwing (N. S. no. 6711).
Alarmkaart voor onmiddellijk aantreden (N. S. no. 6712). =) Passagekaart (N. S. no. 6713).



Regeeringstelegrammen.
De Burgemeesters in gemeenten waartoe een of meer Burgerwachten behooren, zijn gerechtigd bij onderhandelingen, mededeelingen enz. omtrent de Burgerwacht, gebruik te maken van regeeringstelegrammen.
Bij verzending moet ten postkantore worden overgelegd eene verklaring, in den vorm van een verzoek, dat het draadbericht betrekking heeft op zaken der Burgerwacht. *
Bedoelde verklaring (verzoek) zoude kunnen luiden aldus:
De Burgemeester van verzoekt den heer Directeur van het Post- en Telegraafkantoor alhier, bijgaand telegram,
betrekking hebbende op de Burgerwacht en betreffende 
als regeenngstelegram te willen doen overseinen.
De Burgemeester voornoemd:



Aanleg van schietbanen
Ten einde een snelle afdoening der aanvragen om beschikbaarstelling van schietbanen voor Burgerwachten te kunnen bevorderen, wordt het wenschelijk geacht de aanvragen rechtstreeks te richten tot den Inspecteur der Burgerwachten te 's-Hage (vroeger: Normaal Schietschool). Bij genoemden Inspecteur kunnen tevens alle noodige inlichtingen omtrent den aanleg worden gevraagd. Gewoonlijk wordt de aanvragende Burgerwacht vanwege den Inspecteur een „beschrijving van de inrichting van schietbanen' met teekeningen toegezonden, welke na gemaakt gebruik moeten worden geretourneerd.
In bedoelde beschrijving vindt men aanwijzingen omtrent den bouw van schietbanen met en zonder poorten en de bij beide soorten banen gebezigde waarnemingsposten en schijf inrichtingen.
Indien bestaande schietbanen, dienstig voor schietvereenigingen, verbetering behoeven, is het aan te bevelen met die vereenigingen in overleg te treden omtrent de voorwaarde(n), waaronder de baan na verbeterd te zijn aan de Burgerwacht in bruikleen kan worden afgestaan. Het bestuur der schietvereeniging dient dan, onder overlegging van eene verklaring, bevattende de voorwaarden, eener aanvrage om subsidie in, waarbij een gedetailleerde begrooting van de kosten der noodig geachte verbeteringen moet worden overgelegd.
De aanvrage geschiedt bij verzoekschrift aan den Minister van Oorlog (Defensie) door tusschen komst van den Inspecteur der Burgerwachten.
Het in te dienen verzoekschrift kan luiden:
Aan
Zijne Excellentie den Minister van Defensie
te s-Gravenhage.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen het bestuur der
Schietvereeniging „ " te ;
dat voornoemd Bestuur, na gehouden overleg met het Bestuur
Verbetering schietbanen.



Over te leggen stukken bij aanvragen.
der Burgerwacht te besloten heeft de bestaande
schietbaan, in eigendom toebehoorende aan de Schietvereeniging voornoemd, gelegen te ...<..., kadastraal bekend gemeente sectie .... no in bruikleen af
te staan aan voornoemde Burgerwacht onder de voorwaarde(n) in bijgaande verklaring vermeld; ...
dat bedoelde schietbaan echter verbetering behoeft, voor aleer hij weder in gebruik kan worden genomen;
Reden, waarom het Bestuur zich onder overlegging van een gedetailleerde kostenbegrooting tot Uwe Excellentie wendt met beleefd verzoek uit 's Rijks kas een subsidie te willen verleenen ten bedrage van 
't Welk doende,
Het Bestuur der Schietvereeniging 
Voorzitter.
Secretaris.
Bij de aanvrage voor het inrichten eener schietbaan behoort te worden overgelegd:
a. eene verklaring, dat de Statuten der Burgerwacht Koninklijk zijn goedgekeurd;
b. eene verklaring van den burgemeester, dat deze autoriteit van de diensten der Burgerwacht gebruik wenscht te maken, indien de handhaving der openbare orde dergelijke maatregelen noodig maakt;
c. eene verklaring, dat de leden der Burgerwachten minstens 18 jaren oud zijn;
d. eene nauwkeurige omschrijving van de ligging van het terrein, waar de schietbaan gewenscht wordt. Peil van het grondwater, de plaats van den kogelvanger en de standplaats van den schutter behooren op de teekening duidelijk te zijn aangegeven;
e. naam van den eigenaar van het terrein en mededeeling van de voorwaarden waaronder deze genegen is het terrein in gebruik af te staan (verhuur b.v.) en duur van deze beschikbaarstelling;
ƒ. welke bijdrage in de kosten van oprichting door de Burgerwacht of gemeente wordt toegezegd;
g. of in de gemeente iemand aanwezig is die in staat zal zijn toezicht te houden op den bouw der baan;
h. welke vereeniging of welke personen (o. a. politiekorpsen



(rijks- en gemeenteve ld wacht, marechaussee) uït de omgeving van de gewenschte schietbaan gebruik zouden kunnen maken.
De aandacht wordt er nog op gevestigd, dat voor oprichting van een schietbaan, ingevolge art. 2 sub XVIII der Hinderwet, vergunning wordt vereischt van burgemeester en wethouders. Bij het verzoek *) om vergunning: moet worden overgelegd:
1. een nauwkeurige beschrijving2) in dubbel van de plaats waar de schietbaan zal worden aangelegd;
2. een plattegrondteekening in dubbel op een schaal van minstens 1 op 250, aanduidende de in- en uitwendige samenstelling der inrichting en toebehooren;
3. een uittreksel uit de kadastrale leggers (verkrijgbaar ten kantore van den Bewaarder der Hypotheken en van het kadaster) aanduidende de gebouwen of lokalen, bestemd tot ziekenverpleging, uitoefening van den openbaren eeredienst of scholen, binnen den kring van 200 Meter van de inrichting gelegen;
4. eene verklaring,8) dat de inrichting al of niet is eene inrichting in den zin der Veiligheidswet.
Opgemerkt wordt dat schietbanen niet vallen onder de Veiligheidswet.
Het verzoek om vergunning tot oprichting en de daarbij over te leggen stukken zijn vrij van zegel.
Bij den bouw van schietbanen dient te worden gelet op het navolgende:
1. metalen deelen mogen slechts daar worden gebezigd, waar zij niet door kogels kunnen worden getroffen;
2. de schietbanen en alle hellingen, die getroffen kunnen worden, moeten zooveel mogelijk gezuiverd zijn van steenen en andere harde voorwerpen;
3. de onder scherpen hoek tref bare vlakken van sch ietpoorten enz. moeten zoo klein mogelijk zijn, terwijl overigens kleine trefhoeken voorkomen moeten worden;
4. taluds van aarden wallen, die getroffen kunnen worden, moeten zoo steil mogelijk worden opgezet en mogen nimmer onder flauwere helling staan dan van 1 op 1;
*) Verzoek om vergunning krachtens de Hinderwet (N. S. no. 2471). 5) Beschrijving over te leggen bij een verzoek om vergunning krachtens de Hinderwet (N. S. no. 1350). *) Verklaring over te leggen bij het verzoek om vergunning (N. S. no. 2000).
Aanvrage ingevolge de Hinderwet.
Technische wenken.



Naast elkander gelegen schietbanen.
5. bij ingravingen moet rekening worden gehouden' met den hoogsten grondwaterstand;
6. de voorzijde van den kogelvanger moet uit eene minstens 0.2 M. dikke laag zuiver zand of aarde bestaan.
In beginsel wordt voor een schietbaan de lengte van 100 M. voldoende geacht; een terreinstrook groot ± 150 M. lang en dr 50 M. breed is in den regel voldoende; en kan 'eventueel wat kleiner zijn, wat afhankelijk is van het neventerrein.
Het is wenschelijk het terrein, waarop de baan gebouwd moet worden, zoodanig te kiezen, dat ook Burgerwachten uit naburige gemeenten ervan gebruik kunnen maken. De inlichtingen omtrent den bouw van schietbanen, in verband met plaatselijke omstandigheden, worden door den Inspecteur der Burgerwachten verstrekt, aan wien ook het oppertoezicht op den bouw is opgedragen.
Waar de veiligheid het verbiedt, wordt op twee naast elkander gelegen schietbanen niet gelijktijdig geschoten op afstanden, die ver uiteenloopen.
Is b.v. a de afstand tusschen de banen, dan moet het grootste afstandsversch.il tusschen de standplaatsen der schutters kleiner zijn dan 1.73 X a (naar beneden af te ronden in halve H. M.) om van die standplaatsen gelijktijdig te mogen schieten.
(Uit „Beschrijving inrichting schietbanen").



ADRESSEN.
Het adres van den Bond is:
Aan den Nederlandschen Bond van Vrijwillige Burgerwachten te Amsterdam, Singel 548.
Het adres van den Inspecteur der Burgerwachten is: Inspecteur der Burgerwachten te 's-Gravenhage, Zeestraat 74.
Van de aan den Inspecteur toegevoegde officieren: Kapitein H. J. Ruempol te Leeuwarden, Tuinen 2. Kapitein J. L. Hamel te Assen, Parallelweg 9. Kapitein P. L. R. van der Drift te Deventer, Duymar van Twiststraat 45. Kapitein G. E. Mühlradt te Utrecht, Krugerstraat 1 li. Kapitein J. J. Quadekker te 's-Gravenhage, Bezuidenhout 20. Kapitein J. G. Haremaker te Alkmaar, Westerweg 53. Ie Luitenant A. G. C. Reijers te Boxtel, Postbus 2. Kapitein E. W. A. Dhont te Ginneken, Baronielaan B 127. Kapitein J. A. F. Froeling te Maastricht, Scharnderweg 56.



De Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten te Amsterdam.
In een boekje, dat door zijn practische waarde zeker bij vele vrienden der Burgerwacht spoedig bekend zal raken, mag een korte uiteenzetting van het werken van den Ned. Bond van Vrijwillige Burgerwachten niet ontbreken. Gaarne voldoe ik dan ook aan het verzoek van den schrijver daaromtrent een en ander mede te deelen, ten einde den Bond nog meer algemeen bekend te maken, overtuigd als ik ben dat alleen onbekendheid U er van heeft weerhouden U als lid aan te melden.
Toen de Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten nog niet bestond, kwamen herhaaldelijk bij de Amsterdamsche Burgerwacht verzoeken in om inlichtingen en raad, o. m. van Besturen van Burgerwachten uit alle deelen des lands.
De vraag drong zich hierdoor als van zelf op: op welke wijze zou men al deze en dergelijke vragen vlug kunnen oplossen, en hoe zou de organisatie der Burgerwachten in Nederland het best en in den kortst mogelijken tijd kunnen worden bevorderd?
Om een gewenschte oplossing in deze te vinden, had eene bijeenkomst van een tiental heeren uit verschillende provincies van ons land, bekend met de plaatselijke omstandigheden m enkele grootere steden en op het platteland, plaats ten bureele van den Commandant der Amsterdamsche Burgerwacht. Uit de aldaar gehouden besprekingen bleek, dat men algemeen van oordeel was, dat vóór alles gestreefd moest worden naar éénheid: eenheid in het voeren van propaganda; eenheid in organisatie en inrichting; eenheid ook in handelen, als ooit de nood aan den man mocht komen.
Wel dient elke organisatie zooveel mogelijk vrij te worden gelaten, doch daarnaast moet vast staan, dat in verschillende belangrijke kwesties door allen zooveel mogelijk — met inachtneming natuurlijk der bijzondere, plaatselijke toestanden — één lijn zal worden getrokken.
Eenstemmig was men van oordeel, dat dit resultaat slechts zal kunnen worden bereikt, door onverwijld te komen tot de



oprichting van een Bond van Burgerwachten, die èn aan de Regeering, èn aan alle Burgerwachten in ons land, welke zich daarin zouden kunnen vereenigen, uitnemende diensten zoude kunnen bewijzen.
Zoo kwam, onder goedkeuring en met den steun der RijksRegeering tot stand de „Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten", gevestigd te Amsterdam, Singel 548, met den heer K. van Lennep, Commandant der Amsterdamsche Burgerwacht, als Voorzitter.
In het Hoofdbestuur van dezen Bond hebben zitting personen uit alle provincies.
Welke is nu de taak, door den „Nederlandschen Bond van Vrijwillige Burgerwachten" gesteld?
Eenige onderdeelen daarvan laten wij hier volgen:
I. Krachtige, doelbewuste en stelselmatige propaganda tegen de revolutionaire denkbeelden.
Van de zijde der revolutionaire elementen wordt voortdurend en vooral in het geniep, „gewerkt".
Het is dus een gebiedende eisch, dat ook van de zijde van hen, die de Orde en Rust willen helpen handhaven, krachtig propaganda worde gevoerd, en voortdurend worde gewezen op het nog steeds dreigend revolutie-gevaar.
II. Samenwerking der Burgerwachten.
Het spreekt van zelf, dat iedere Burgerwacht in de allereerste plaats bestemd is om in de eigen gemeente op te treden. Toch is onderlinge samenwerking gewenscht, om
a. „besmette gebieden" te isoleeren, en daardoor te voorkomen, dat de „beweging" — indien ze ergens begint — te ver voortschrijdt;
b. te komen tot samenwerking van aangrenzende gemeenten, tot bescherming van gemeenschappelijke belangen.
III- Te komen tot leiders.
IV. Van eikaars ervaringen te profiteeren en aan de hand daarvan te komen tot eenheid van organisatie.
Uiteraard zal, ook wat dit laatste betreft, steeds rekening gehouden moeten worden met het verschil in plaatselijke toestanden



en opvattingen. Wenschelijk is het echter, dat ten aanzien der hoofdlijnen althans, eenheid worde verkregen.
V. Oprichting van „vliegende vendels".
VI. Te komen tot eene Bondskas. Deze Bondskas kan bijv. gelden geven:
a. als steun aan kleinere Burgerwachten, ten behoeve harer organisatie;
b. voor propaganda;
c. voor het krachtig organiseeren van een inlichtingendienst. Men ziet in het buitenland, hoe de revolutie telkens weer
oplaait, nu eens hier, dan weer daar. Noodig is dus, dat men — ook hier te lande — stelselmatig en onafgebroken, trachte na te gaan, wat er „broeit". En juist dit deel der bemoeiingen kan niet zuiver plaatselijk worden gehouden. Hier, wellicht meer nog dan op eenig ander punt, geldt de absolute noodzakelijkheid eener algemeene, breed opgezette, landelijke organisatie.
Moet met groote waardeering worden erkend, dat door de H.H. Kapiteins, toegevoegd aan den Inspecteur der Burgerwachten, zeer veel gedaan wordt om de Burgerwachten' in een goed spoor te leiden, en te houden, toch zijn er tal van nooden, welke beter door den Bond bij de Regeering aanhangig kunnen worden gemaakt, als: subsidie verleening, regeling van den aanleg van schietbanen, ondersteuning van noodlijdende Burgerwachten, propaganda, enz.
De kans van slagen stijgt, al naar mate de Regeering op een en ander gewezen wordt door een lichaam, dat steeds meer den ruggesteun heeft van veel Burgerwachten. Bij goed begrip moeten alle Burgerwachten zich bij den Bond aansluiten, wil deze, bij het doen van voorstellen aan de Regeering, kunnen spreken namens de Burgerwachten in Nederland.
Dat het werken van den Nederlandschen Bond van Vrijwillige Burgerwachten het volle vertrouwen der Regeering heeft, getuige o. a. het feit, dat hem door Haar in de maand Februari dezes jaars als taak werd opgedragen:
1°. de propaganda, ten einde de sterkte en samenstelling der Burgerwachten, alsmede het vormen van kringen, op aanwijzingen van den Inspecteur der Burgerwachten, te leiden in de gewenschte richting;



2°. de regeling van de Rij ksschietwedstrijden en van de Provinciale schietwedstrijden, voor zoover geen provinciale lichamen zulks doen;
3°. het bekend maken en in populairen vorm toelichten, door middel van het Bondsorgaan, van aanwijzingen, welke tér <kennis van de Burgerwachten moeten worden gebracht.
Voor het oplossen van alle vragen, voor zoover die niet betreffen de oefening en het gebruik der Burgerwachten, verleent de Bond bemiddeling.
Burgerwachten, die finantieel minder krachtig zijn, en daardoor in haar bestaan bedreigd worden, steunt de Bond naar gelang zijner krachten.
Door de beschikking over goede sprekers, en over een verplaatsbaar bioscooptoestel met films en lantaarnplaatjes, die wijzen op de gevolgen van het optreden der Bolsjewiki, en animo voor oefeningen opwekken, is de Bond in staat, tegen zoo matig mogelijk gestelde vergoeding, de bevolking in te lichten.
Bovendien stelt hij geregeld kosteloos brochures beschikbaar, niet alleen omdat de tegenpartij dat ook doet, doch vooral en in hoofdzaak om de treurige waarheid van dat wereld-vernietigende systeem duidelijk aan het licht te brengen.
Verder ontvangt elke Commandant kosteloos het Bondsorgaan, het weekblad „Nederland Vooruit".
Wat de verplichtingen der aangesloten Burgerwachten ten opzichte van den Bond betreft: deze bestaan feitelijk uit niets . anders dan het Bondsbestuur zoo goed mogelijk op de hoogte te houden van alle bijzonderheden, van hetgeen er c. q. „broeit", alsmede van hare organisatie, sterkte, enz.
De kosten van het lidmaatschap van den Bond bedragen ƒ 25,— per jaar. Hiervan kan evenwel zoo noodig geheel of gedeeltelijk ontheffing worden verleend aan die Burgerwachten, welke niet over ruime finantieele middelen beschikken.
Hoezeer eene vereeniging als de Nederlandsche Bond van Vnjwillige Burgerwachten natuurlijk over geldmiddelen moet kunnen beschikken om aan zijn doel — d.i. het voorstaan enbevorderen der belangen van alle Burgerwachten in Nederland — te kunnen beantwoorden, is het het Bestuur toch niet in de eerste



plaats te doen om hooge contributies. Het bedrag van ƒ 25,— 's jaars is dan ook meer gesteld als basis voor financieel krachtige Burgerwachten; er is geen enkel bezwaar tegen, dat men bij het zich opgeven als lid van den Bond, tevens verzoekt om geheele of gedeeltelijke ontheffing van de betaling der contributie. Er zijn Burgerwachten, die ƒ 25,— 's jaars betalen; er is eene enkele, die het streven van den Bond steunt met ƒ 500,—, eenige die zulks doen met ƒ 100,— contributie. Daarentegen zijn er ook, die / 15,—, ƒ 10,— of nog minder betalen, of bijv. ƒ 0,10 per lid bijdragen.
Het lidmaatschap kan verkregen worden door zich rechtstreeks daarvoor op te geven aan ons Bestuur, gevestigd te Amsterdam, Singel 548.
C. G. Daniels.



ALPHABETISCH REGISTER
A .... BUdz.
Aanvragen militaire goederen 26 27
— militair personeel 27
Administrateur 4 12
Administratie 4 6 7 8
Financieele — . 14 *24
Adressen c-j
Alarm kaarten ^,
Appèllijst -je,
H Begrooting ... . . ; '. .' :iH;wjó ' . ; 'j^ jj j7 |g
Belofte ii
Bevelvoerenden 
Bewapening 25 29 30
> Bewijs van geoefendheid ati
D ™
öewijzen van overname 3] yi
Bonboekjes ' tg
Burgerwacht (oprichting der —) . . . . ; . . . . ' . 'j
Chef van Bewapening ( 29 30
Commissioneering als politiebeambte 45, 46
Declaratiën «wjsginö ^ 24
Defensie (Departement van —) ' 30 53
^ • ; 11
Erkenning als rechtspersoon 
Factuurlijst 29
> Handhaving der openbare orde 42
Herkenningsteekens 
Herstellingen 24 27
Huishoudelijk reglement ' J2
Ingekomen stukken ^ g
Inleiding .......
^ • • • IX



Bladz.
Inleveringen 28, 29
Inspectiën 49
Inventarisatie '7
Kasboek 16- 17
Legitimatiekaart ''
... V7 Magazijn , 
Magazijnmeester ->u
Militair personeel 21, 22, 27
Munitieboekje 26, 27. 28
Naamrol /
Nederlandsche Bond van Vrijwillige Burgerwachten , 58—62
Nof* g
Notulen . . «■ m*èi
Oefeningen • y 38. 39. 40
Oefeningsgelden 
Officieren toegevoegd aan den Inspecteur Burgerwachten 10, 25
Ontvangst van goederen 29, 31, 33
Ontvangsten (geldelijke) 
Oorlog (Departement van —) 
Opberging van wapenen 31
«V Optreden der Burgerwacht 42, 46
Passagekaarten • • *
Patronen 1»
Penningmeester 
^ Pensioneering Burgerwachtleden 44
<X Portvrijdom 
Presentielijst 
-y Regeeringstelegrammen . ^
Reis- en verblijfkosten 17 fa
Rekening en verantwoording -u,
-V Rij-, voer- en vaartuigen *
Rijkssteun 



Bladz.
Schietbanen beschikbaarstelling 53, 54
sv — over te leggen stukken 53, 54
— Technische wenken aanleg 55, 56
Schietbrevet 40, 41
Schietoefeningen 39, 40
Sommatie bij samenscholingen 44
Stafkaarten 50
Stamkaarten 34, 35
Statuten 1, 2, 3, 11
Subsidie schietwedstrijden 20
^Technische noodhulpdienst 38, 39
Transportkosten 22 23
Tucht bij de Burgerwacht 38
Uitgaande stukken 7, 8
Uitgaven 14, 15,' 16
Vendelkaarten , 34
Verantwoording goederen 31, 32, 33
Vereenigingen ]t 2
Vergaderingen 3, II, 12, 13
TVerldaringen toetreding als lid 11
Vermiste goederen 28
Verordening Burgerwacht 42, 43
Verpakkingsmiddelen 29, 32
Voorlichting 10
Voorwoord v
"4 Vrijstelling opkomst onder de wapenen 48
Wapenen 31, 33
Werving van leden H























DE ADMINISTRATIE DER VRIJWILLIGE BURGERWACHT
HANDLEIDING
TEN DIENSTE VAN DE ADMINISTRATIËN EN BESTUREN VAN BURGERWACHTEN IN NEDERLAND, VOORNAMELIJK VAN DIE DER PLATTELANDS-GEMEENTEN
DOOR
BERN. J. F. MEIJER,
ALQEMEEN SECRETARIS VAN DE VEREENIGING „ONSTWEDDËR BURGERWACHT" STADSKANAAL
VAN EEN VOORWOORD VOORZIEN DOOR DEN
NEDERLANDSCHEN BOND VAN VRIJWILLIGE BURGERWACHTEN AMSTERDAM
ALPHEN A. D. RIJN
K. SAMSOM 1921



De onder „N. S. no. 3008" en andere nommers op bladz. 2 en volgende voorkomende aanduidingen, verwijzen naar het door N. SAMSOM te Alphen a. d. Rijn onder die bestelnommers verkrijgbaar gestelde materieel voor de administratie. Gaarne wordt een volledige lijst daarvan op aanvraag toegezonden



oorspronkelijke statuten, in duplo, vergezeld van een exemplaar der gewijzigde statuten.
Het houden van eene vergadering is vrij, al sluit dat nog niet m, dat nimmer' tóestemming noodig zoude zijn voor het houden van openbare vergaderingen, welke niet in de open lucht worden gehouden. Immers uit art. 188, eerste lid, der gemeentewet1) vloeit de bevoegdheid van den Burgemeester voort tot het verkenen van dispensatie en vergunning tot het houden van openbare vergaderingen (samenkomsten).
De Raad heeft ingevolge art. 135 de bevoegdheid tot het maken eener verordening omtrent de in art. 188 genoemde onderwerpen (algemeene politieverordening). Voor openbare samenkomsten tot gemeenschappelijke beraadslaging in de open lucht is altijd vergunning van den Burgemeester noodig, welke vergunning ingeval van weigering kan worden verleend door den Commissaris der Koningin in de provincie. (Art. 18 der wet tot regeling en beperking der uitoefening van het recht van vereeniging en vergadering.) Is de gemeente in staat van beleg verklaard dan worden, hetzij in de open lucht, hetzij in gebouwen of besloten plaatsen, geen openbare vergaderingen van bijzondere personen of openbare bijeenkomsten gehouden, dan met schriftelijke vergunning van het militair gezag. De aanvrage geschiedt schriftelijk. (Art. 25 der wet van 23 Mei 1899, S. 128.)
In de oorlogsjaren is deze bepaling dan ook meermalen toepasselijk geweest en werden de verzoeken om vergunning tot het houden van openbare vergaderingen etc. gericht aan den betrokken territorialen bevelhebber.
) Art. 188, eerste lid der gemeentewet luidt:
nnPntr1'!!'6 T <^«1^,^M*rgen. tapperijen en alle voor het publiek
S[u 8 ^ ïï. Zarnkf"mUn (cUraiv- v- a- °P«l«e ver-
makelukheden en openlrjke huizen van ontucht behoort aan den Burgemeester



Algemeene wenken.
Secretaris of administrateur.
Het geheele administratief beheer dient zoveel mogelijk te
We„tJ de .dm»*»» •» deele '".^IX^ »' inricht, 4» bü He-ere korpsen. B» «„, ^
4ul ie behoefte best». «» g „„de,-
deeling moet worden opgebouwd g ^ ^
De administratie worm gevuC.~ 
nistrateur. u».hinr der Burgerwacht in
Deze voert de pen en ^«^^ administrateur alles bij. Eene instructie voor den ^^^i, Ook kan wenschelijk zijn doch is met^bepaaldj hier zullen plaatselijke omstandigheden hun doen gelden. , . i;ngen en bepalingen
'ÏÏ »n de «tabbmtU nie. .«n S<«d« tot-



voor een geregeiae corresponuenue is iicl iiuuuui van ecu ixcgisici vm register van ingekomen en uitgaande stukken x) wenschelijk. ^fgj^e"
De behoefte daaraan doet zich vooral bij groote organisaties stukken, dagelijks gelden, omdat v.n.1. daar een gemakkelijk overzicht' een absolute eisch is.
Het vergemakkelijkt ook in alle opzichten het opzoeken, het zich verschaffen van gegevens voor beantwoording van stukken, vragen etc.
1) Register van ingekomen en uitgaande stukken (N. S. no. 4778).



Ar- Dag- Nommer n n
chief- teekening ontvangen ' beknopte omschrijving van
nom- van van
mer. ontvangst het stuk. van= den inh0ud-
■ l__ 
1920.
1. 10 Mei no. 45. Commandant Verzoek deelname aan te houden
I Burgerwacht te schietoefening op I Juni a s.
2. I 25 Mei no. 610. Ned. Bond van Advies inzake insignes voor bur-
Vrijw. Burger- gerwacht-leden. wachten te Adam.
3. | 1 Juni j no. 432 B I Inspecteur B.W. Inlichtingen bouw schietbanen.
Haag.
3. Elfe !
INGEKOMEN STUKKEN.
TOELICHTING:
Alle ontvangen stukken worden ter linkerzijde van het register aangeteekend. Een
uitzondering kan worden gemaakt voor weinig belangrijke brieven, welke dadelijk worden
afgedaan èn waarvan de aanteekening voor het vervolg geen nut kan hebben.
Kolom I. Deze kolom vermeldt het archiefnommer. Elk stuk, dat inkomt wordt van
een doorloopend volgnummer voorzien. (Zie bl. 8).
Kolom II en III. Aanteekening van datum en nommer van het stuk is wenschelijk, omdat bij beantwoording datum en nommer dient te worden aangehaald.
Kolom IV en V. Noodig voor een goed overzicht.



Dag- Nommer v teekening verzonden beknopte omschrijving van
van van
verzending. het stuk. aan: den inhoud.
I 
1920.
12 Me' 8 i C0™"»"^ I Meded. voornemen deelname aan seniel
Burgerwacht te I oefening op 1 Juni a.s.
I
I Juni 2. Inspecteur Bur- j Toezending staat van dienstplichtig ka
gerwachten j derpersoneel der Burgerwacht. I 's-Hage. I
-rok
UITGAANDE STUKKEN.
toelichting:
Kolom II. Elke uitgaande brief wordt van een doorloopend nommer voorzien, hetwelk tevens wordt geplaatst op de te houden copie.
Behelst de brief een antwoord op een ingekomen schrijven dan worde tevens aangehaald het nommer, waaronder dat ingekomen stuk in het register voorkomt. Zulks zal later veel gemak opleveren. (Zie bl. 8).



Begrooting.
Raming ontvangsten.
Raming uitgaven.
Evenals een goed financier zal ook het bestuur der Burgerwacht hebben te zorgen, dat er tusschen de ontvangsten en uitgaven der vereeniging evenwicht zij, met name dat de „tering naar de nering" wordt gezet. Te dien einde heeft het bestuur te zorgen voor een goed overzicht van de inkomsten en uitgaven en heeft het zich te houden binnen de grenzen van het vermogen der instelling.
Daarvoor is allereerst noodig een begrooting,1) d. i. een raming der ontvangsten welke in een bepaalde periode zullen worden geïnd en der uitgaven, welke vermeend worden noodig te zijn voor een bepaald aangegeven doel en voor een zeker tijdperk. De begrooting wordt vóór den aanvang van het jaar waarvoor zij zal dienen door het bestuur vastgesteld.
De begrooting is gesplitst in twee deelen: het le deel betreft de raming der inkomsten, het 2e deel de raming der uitgaven. In den regel worden beide deelen weder onderverdeeld in: gewone en buitengewone ontvangsten en in gewone en buitengewone uitgaven. Elk onderdeel bevat de posten, met aanduiding van het bedrag waarop een bepaaldelijk omschreven ontvangst of uitgaaf wordt geraamd.
De gewone inkomsten der vereeniging zullen v.n.1. voortvloeien uit de navolgende bronnen:
I. Oefeningsgelden.
II. Rijksvergoeding schietwedstrijden.
Tot de buitengewone inkomsten worden gerekend:
I. Subsidie van de gemeente.
II. Particuliere bijdragen.
Onder de gewone uitgaven zullen de volgende posten kunnen worden gebracht:
Kosten van vervoer van wapenen, munitie enz.
Verterings- en andere kosten vallende op de vergaderingen van het bestuur, bijeenkomsten voor gemeenschappelijk overleg enz.
Begrooting van inkomsten en uitgaven der Burgerwacht (N. S. no.6293).
4



Kosten van lezingen enz.
Kosten van wedstrijden en oefeningen in groot verband. Reis- en verblijfkosten van bestuursleden. Contributie aan den Nederlandschen Bond van Vrijwillige Burgerwachten.
' Als voren aan de federatie 
Advertentiekosten.
Kosten van verstrekking van insignes aan leden der vereeniging. Kosten van speciale diensten.
Kosten van aanschaffing van wachtbenoodigdheden enz. Kosten van het schoonhouden der wapenen. Kosten van porti, aanteekenen van brieven en expresse bestellingen enz. Kosten van telefoongesprekken.
Kosten van het aanschaffen en onderhouden van voorwerpen van eenigen tak van dienst. Andere uitgaven niet tot de vorenstaande behoorende. Onvoorziene uitgaven.
De ^navolgende posten kunnen onder de „buitengewone uitgaven" worden gebracht:
Kosten van inrichting van het bureau. Interest van tijdelijk opgenomen gelden. Nadeelig saldo.
Terugbetaling aan de gemeente van verstrekt kasgeld. Andere buitengewone uitgaven, niet tot de vorenstaande behoorende.
Hoe zal nu de raming van een post kunnen geschieden?
Nemen we als voorbeeld den post „Kosten van vervoer van wapenen, munitie enz., (voor zoover deze ten laste van de Burgerwacht komen).
Blijkens de rekening over het afgeloopen jaar is voor bedoeld vervoer uitgegeven een bedrag van ƒ 75,—. Het laat zich aanzien, dat, nu alle leden zijn bewapend en in de depóts nog een voldoende voorraad aan wapenen en munitie aanwezig is, de kosten van vervoer aanmerkelijk minder zullen zijn dan ten vorigen jare. De raming kan dus lager zijn en b.v. worden gebracht op ƒ 10,—. 1
Zal nu een bepaalde post een uitgaaf vorderen evenredig aan



Kasboek.
die van net vorig jaar, dan ramen we dien post dit jaar weder op dat bedrag.
Moeilijker zal de raming zijn, wanneer de vereeniging nog geen feestaansjaar achter den rug heeft en derhalve geene gegevens kunnen worden geput uit de rekening van een vorig jaar. De schatting der uitgaven en ontvangsten zal dan onwillekeurig' minder juist zijn, en een greep in het onzekere is dan wel de eenigste weg om de eerste begrooting samen te stellen. De resultaten van het financieel beleid zullen tegen het einde van het jaar bekend zijn, waaruit dan met den aanvang van het nieuwe dienstjaar een meer zuivere raming zal kunnen worden verkregen.
Het houden van een kasboek is voor een goed financieel beheer een gebiedende eisch. Elke ontvangst en elke uitgaaf moet zorgvuldig worden geboekt, waarvoor het kasboek, d. i. het register van ontvangsten en uitgavenx) onontbeerfijke diensten bewijst. Losse bladen verdienen geen voorkeur. Veel beter is het een gecartonneerd register aan te leggen, dat waarborgen biedt tegen het zoek raken van aanteekeningen, zooals dat al te dikwijls bij het losbladig-systeem voorkomt.
Als voorbeeld voor de aanteekening het volgende: btel dat op zekeren dag binnenkomt een rekening van den boekdrukker voor geleverd materieel en bureaubenoodigdheden. De nota beloopt een bedrag van ƒ 25,-. Nadat het verschuldigd bedrag zal zijn voldaan (in casu met gebruikmaking van zegel) wordt van de voldoening der rekening aldus aanteekening gehouden m het register (kasboek): 4 September. Geleverd materieel en bureaubenoodigdheden
door '
Evenals bij de ingekomen en uitgaande stukken wordt ook bij de boekhouding der financiën de wenscheliikfetfd gevoeld van nummering der bewijsstukken. In de kolom „Toelichting van
het kasboek plaatse men dan: (Zie rek. no ). De nota waarop
de aanteekening betrekking, heeft, wordt van een doorloopend volgno. voorzien en zorgvuldig bij de reeds ingekomen en afgedane nota's bewaard. Berging in een klemmap b v. verdient aanbeveling ter bekoming van een goed overzicht. Het verloren Register of staat van ontvangsten en uitgaven (buiten- en binnenvellen) (N. S.< no. 5194).



gaan van bewijsstukken zal daardoor tot een minimum worden beperkt.
Heeft een Burgerwacht vele uitgaafposten op de begrooting, dan zal het zaak zijn daarmede rekening te houden bij het noteeren van gedane betalingen. Wenschelijk is in het gegeven geval het kasboek evenals de begrooting in posten te verdeelen, zoodat bij het einde des jaars zonder al te veel omslag kan worden nagegaan wat voor een bepaalde post is uitgegeven, waardoor het opmaken der rekening en verantwoording uiteraard minder ingewikkeld zal worden. Een zoodanige maatregel biedt ook een zekere waarborg, dat in den loop van het kalenderjaar de begrootingspost niet wordt overschreden.
Het zal in den loop van het kalenderjaar waarschijnlijk blij- ' ken, dat een of meer posten der begrooting van uitgaven te laag 1 zijn geraamd, terwijl weder andere posten een overschot aanwijzen. Doen zich deze gevallen voor, dan zal wijziging van de begrooting noodzakelijk zijn.
Die wijziging heeft dan plaats door middel van af- en overschrijving, welke echter in het eindcijfer, dus in de balans der begrooting, geen verandering teweeg zal brengen.
De af- en overschrijving bestaat hierin, dat van een of meer posten, waarvan de bedragen niet geheel behoeven te worden aangesproken, een som wordt afgeschreven, gelijk aan het tekort van een of meer der andere posten. Door verplaatsing der cijfers in de begrootingsposten onderling wordt dus gemakkelijk evenwicht verkregen.
De af- en overschrijving kan ook nog geschieden door bemiddeling van den post voor onvoorziene uitgaven. Wijst b.v. die post een bedrag aan van ƒ 200,—, dan kan van dat bedrag worden genomen een som evenredig aan het tekort van de betrekkelijke begrootingspost(enX ten einde daarop te worden overgeschreven.
Aangezien de vaststelling der begrooting tot de bevoegdheid van het bestuur behoort, zal uiteraard ook de wijziging door dat bestuur moeten worden vastgesteld.
Zou het bestuur der Burgerwacht hare werkzaamheden ten Re aanzien van het financieel beleid slechts uitstrekken tot het vast- ™ stellen der begrooting, hare bemoeiingen met de financiën zouden ^ weinig hebben te beteekenen. De begrooting moet worden uitgevoerd en op de richrige uitvoering heeft het bestuur oog te
Adm. Burgerw.
Wijziging der «grootïng.
ken ing en antwoor-



houden. Het zal zich tot taak moeten stellen de wijze van W wending der bij de begrooting toegestane uitgaven te cóntroleeren en het dient na te gaan of onder de ontvangsten is verantwoord al hetgeen moest worden ontvangen.
Daartoe zal het door den beheerder der geldmiddelen, de penningmeester, aan het einde des jaars doen overleggen de rekening en verantwoording.1) De penningmeester is met het beheer der geldmiddelen belast en uit de door hem over te leggen rekening en verantwoording zal kunnen blijken, of hij dit beheer naar behooren heeft gevoerd.
Voor den penningmeester zelf kan het niet anders dan aangenaam zijn, wanneer, hij zich op zeker tijdstip (einde van het jaar) ontlast ziet van zijn beheer, doordat het bestuur overgaat tot goedkeuring der rekening.
De rekening en verantwoording zal bevatten de posten voorkomende op de begrooting, met vermelding van de op die posten ontvangen of uitgegeven bedragen.
Als voorbeeld de op de begrooting voorkomende post „Advertentiekosten", geraamd op b.v. ƒ 20, .
Blijkens de ingekomen en betaalde rekeningen is voor die post uitgegeven een bedrag van ƒ 17,-. De rekening en verantwoording zal alzoo vermelden: 17—"
„Voor advertehtiekosten \ '
Aldus wordt ook met de overige posten der begrooting gehandeld waarbij wordt verwezen naar blz. 14 en 15 van dit werkje.
Heeft een begrotingspost geen uitgaaf gevorderd, dan wordt in de daarvoor bestemde kolom der rekening en verantwoording
vermeld: „Nihil . •
Een goede comptabele administratie vordert dat dienstvermenging zooveel mogelijk wordt vermeden, m.a.w. dat een ontvangst of uitgaaf, welke volgens de begrootmg tot een bepaald jaar behoort, niet verrekend wordt over een ander jaar. Het innen van ontvangsten en het doen van uitgaven is een zuivere uitvoering van de begrooting. Begrootmg en rekening moeten steeds samen gaan. Nota's De penningmeester zal goed doen, alvorens tot betaling van
nota's over te gaan, deze voor accoord te doen teekenen door
i) Rekening van inkomsten en uitgaven van de Burgerwacht (N. S. no. 6294),



K
^...mioiiwilt fv
een of meerdere leden van het bestuur, ingevolge besluit dei vergadering met het goedkeuren der rekeningen belast.
Daardoor zal hij ongetwijfeld den stoot geven tot medewerking van het bestuur en zich zelf vrijwaren van aanvechtingen ten aanzien van de rechtmatigheid en doelmatigheid der uitgaven.
Bij grootere Burgerwachten is het raadzaam bij bestellingen, aan den leverancier een geteekenden bon *) af te geven, welke' door dezen, bij de rekening, aan het bestuur in te dienen,, irtoet worden overgelegd.
Daardoor is contróle van de zijde der burgerwachtadministratie mogelijk. I
Met ingang van 16 November 1919 is de regeling, waarbij vanwege het Rijk aan de Burgerwachten de z.g. „instructiegelden" werden verstrekt, vervallen en heeft plaats gemaakt voor de navolgende regeling.
Door het Rijk (Departement van Binnenlandsche Zaken) wordt ten behoeve van elke Burgerwacht een bepaald bedrag beschikbaar gesteld als tegemoetkoming in de kosten, verbonden aan te houden oefeningen. Bedoeld bedrag wordt berekend naar den grondslag van 62% ets. per kwartaal en per gewapend lid, hetwelk de Burgerwacht op den eersten dag van elk kwartaal telt terwijl om voor bedoelde tegemoetkoming in aanmerking te kunnen komen, de Burgerwacht moet voldoen aan de voorwaarde, dat de oefeningen geregeld worden gehouden.
Voor de berekening van het bedrag gelden slechts die gewapende Jeden, welke:
over een voldoende geoefendheid in het hanteeren van de voor hem bestemde wapenen beschikken;
b. nog niet over een dergelijke voldoende geoefendheid beschikken en korter dan 6 maanden lid van de betrokken Burgerwacht zijn.
Voorwaarde is bovendien, dat de oefeningen geregeld worden gehouden.
Bedoelde oefeningsgelden mogen, op straffe van verlies van dien geldehjken steun van rijkswege, alleen worden besteed voor doeleinden, welke in rechtstreeksch verband staan met de oefeningen. Van de wijze van besteding der gelden door de
') Geperforeerd bonboekje, bevattende 100 bons, met stok (N. S. no. 729,.
Oefenings- N^* gelden.



zooveel mogelijk behooren te werden vermeden. De Burgerwacht draagt zelfzorg voor het in ontvangst nemen en het transport van een en ander.
De ten laste van het Departement van Oorlog (Defensie) komende kosten van vervoer worden door den Burgemeester der gemeente, waarbinnen de Burgerwacht is gevestigd, op declaratiën ) in tweevoud aan genoemd Departement in rekening gebracht.
Uitgaven van ƒ 5 — en hooger moeten door behoorlijke kwitantiën *) worden gestaafd.
De kosten van reizen buiten hunne woonplaats gedaan door vertegenwoordigers van Burgerwachten en gemeentebesturen tot bijwoning van bijeenkomsten, tot het houden van gemeenschappelijk overleg (circulaire Minister van Binnenlandsche Zaken dd. 2 April 1919, no. 3746, afd. B. B.) komen ten laste van het Rijk. De vergoeding voor reis- en verblijfkosten wordt gedeclareerd volgens de regelen en de derde klasse van het Reisbesluit 1916.3)
Bedoelde declaratiën4) worden vanwege den Burgemeester door tusschenkomst van den Commissaris der Koningin in de betrokken provincie ingezonden aan het Departement van Binnenlandsche Zaken.
Indien naar het oordeel van den korpscommandant, daartoe door den garnizoenscommandant aangewezen, de door de Burgerwacht ter herstelling opgezonden wapenen defect zijn geworden ten gevolge van verwaarloozing of onverantwoordelijk gebruik, zal de betrokken Burgerwacht de kosten der herstelling moeten vergoeden.
Worden deze kosten niet vergoed, dan moeten de wapenen, het ledergoed, enz. worden ingeleverd. Ten aanzien van de te vergoeden kosten wordt op overeenkomstige wijze gehandeld als aangegeven in artt. 22 en 24 van het Weerbaarheidsvoorschrift 1911.
) Declaratie wegens betaalde kosten van vervoer enz. (N. S. no. 6296).
Bnef tot inzending van declaratie no. 6296 (N. S. no. 6297). *) Blanco kwitantie (N. S. no. 194).
Kwitantieboekje, 100 kwitantiën met stok (N. S. no. 728). *) Reisbesluit 1916 (uitgaaf van N. Samsom te Alphen aan den Rijn). ) Declaratie wegens reis- en verblijfkosten — klein formaat (N. S no 3459)
Als voren — half vel (N. S. no. 3460).
Reiskosten,
Herstellingskosten.



Vermiste goederen etc.
Inleveringen.
In de Beschikking van den Minister van Oorlog van 9 October 1919, VII Ie afdeeling, no. 91, is eene wijziging aangebracht. De bedoelde Beschikking) luidt nu, na wijziging, als volgt:
Processen-Verbaal van goederen in verantwoording bij de Burgerwachten.
Indien goederen, ten gebruike verstrekt aan een burgerwacht, onbruikbaar geworden of verforen geraakt zijn, maakt de commandant der Burgerwacht daarvan onverwijld een proces-verbaal op in drievoud en laat dit viseeren door den Burgemeester der gemeente waartoe de Burgerwacht behoort. In dat proces-verbaal1) wordt nauwkeurig omschreven: a. getal en soort der onbruikbaar bevonden of verloren goederen;
6. wie met de bewaring belast was;
c. onder welke omstandigheden de beschadiging of het verlies heeft plaats gehad.
Uit de omschrijving van de onder c. bedoelde omstandigheden moet duidelijk blijken of het verlies al dan niet is te wijten aan schuld, nalatigheid of gebrek aan zorg van den bewaarder.
De commandant zendt de processen-verbaal daarna door tusschenkomst van den Inspecteur der Burgerwachten aan den controleur van het intendancematerieel. Verder wordt daarmee gehandeld als bedoeld in paragraaf 3 ad, artikel 196 R. v. A. 1916.
Processen-verbaal betreffende vermiste wapenen zendt de Inspecteur door aan de Directie der Artillerie-Inrichtingen.
Na beslissing op het proces-verbaal blijft één exemplaar opgelegd in het archief van den commandant der Burgerwacht.
De inlevering van hulzen en patronen geschiedt, onder overlegging van het munitiehoekje, aan den magazijnmeester bij de Artillerie-Inrichtingen aan de Hembrug.2) De inlevering zal telkens geschieden, als zoovele hulzen zijn verzameld, dat toezending daarvan de terugzendingskosten wettigt.
Van voorgenomen inlevering van ander materieel moet kennis
*) Proces-verbaal betreffende onbruikbaar geworden of verloren geraakte goederen (N. S. no. 6727).
') Label met adres: Den heer magazijnmeester bij de magazijnen der artillerieinrichtingen aan de Hembiug (N. S. no. 6728).



worden gegeven aan den toegevoegden officier, die voor de aan vrage van pakmiddelen zorgt. Zoodra de Burgerwacht de pak middelen heeft ontvangen en de te verzenden goederen klaai zijn om te worden ingepakt, wordt hiervan mededeeling gedaar aan den toegevoegden officier, die zich ter plaatse van den toestand der in te leveren goederen overtuigt en zoo noodig toezichi houdt op de verpakking. De in te leveren hulzen en houden van patronen behooren elk afzonderlijk te worden verpakt er opgezonden. Bij elke inlevering zende men den militairen autoriteit, bij wien de inlevering behoort te geschieden, een factuui van verzonden goederen1) met aangehecht ontvangbewijs. Hel ontvangbewijs wordt na onderteekening aan den commandant der Burgerwacht teruggezonden.
Het is wel vanzelfsprekend, dat bij de adrnkustratie der Burgerwacht aanteekening zal moeten worden gehouden van ingeleverd materieel. Hiervoor gebruike men registers, die tevens dienst kunnen doen voor aanteekeningen van ontvangst van goederen, volgens de door het Departement van Bmnerilandsche Zaken aanbevolen modellen.2)
Uithoofde van de belangrijkheid eener correcte administratie van de bewapening en met het oog op de vele werkzaamheden, welke de bewapening vooral bij Burgerwachten met een groot aantal bewapende leden, meebrengt, is het raadzaam niet alleen den Secretaris met de bewarjenmgsadnunistratie te belasten, doch aan te stellen een Magazijnmeester, aan wien een gedeelte der administratie kan worden opgedragen en die overigens wordt belast met de in ontvangstname en uitgifte van goederen tegen lastgeving8) en de contröle over het in depót opgelegd materieel. De rechten en plichten van den Magazijnmeester kunnen zoo noodig worden beschreven in een voor hem vast te stellen instructie. Voor Burgerwachten met een ledental van meer dan 300 zou het wellicht raadzaam zijn een „Chef van
l) Factuurlijit van in te leveren goederen van de Burgerwacht (N. S. no. 6718).
*j 1St?atJïai? ontvan8en en ingeleverde wapens en onderhoudsmiddelen. Officieel model I. Buiten- en binnenvellen (N. S. no. 6744).
Staat van ontvangen en ingeleverde goederen, niet vallende onder wapens, onderhoudsmiddelen of patronen. Officieel model 2. Buiten- en binnenvellen (IN. a. no. 6745).
s) Register met 100 lastgevingen met stok (N. S. no. 6716).
i
Administratie bewapening.



Opmerking.
Bewapening" aan te stellen, die de geheele bewapeningsadministratie voert, met uitzondering van het gedeelte dat meer bepaaldelijk tot de taak van den Magazijnmeester behoort. Daardoor zal men stellig de vele werkzaamheden van den Secretaris verminderen.
Bij Koninklijk Besluit van 27 September 1920 (Staatsblad no. 759) zijn de Departementen van Oorlog en Marine opgeheven en is daarvoor in de plaats gesteld een Departement Van Defensie. Aan het Hoofd van het Departement van Defensie is opgedragen de zorg voor al de maatregelen die tot dusver bij den Minister van Oorlog en- den Minister van Marine berustten en op het Departement van Defensie gaan alle bevoegdheden en verplichtingen over bij algemeenen maatregel van bestuur of bij Koninklijk Besluit aan den Minister van Oorlog of den Minister van Marine opgelegd.
Alle ministerieele beschikkingen, aanwijzingen of andere beslissingen genomen of gedaan door of namens den Minister van Marine of van Oorlog, worden geacht door den Minister van Defensie te zijn gehandhaafd.
Bovengemeld Koninklijk Besluit treedt op een nader door de Koningin te bepalen datum in werking.



Oplegging wapenen en patronen.
In de gemeenten, waar garnizoen ligt (met uitzondering van die, waarvoor met het oog op bijzondere omstandigheden afwijking werd toegestaan), worden de wapenen en het ledergoed — voor zoover zij niet voor oefeningen worden uitgereikt — opgelegd bij het korps, welks commandant met de verstrekking van de patronen is belast en wel op zoodanige wijze, dat eene snelle uitgifte mogelijk is, indien de Burgerwacht moet optreden.
De munitiën moeten voor elke oefening worden ontvangen en na afloop daarvan moeten de overgebleven patronen en ledige hulzen wederom worden ingeleverd.
In de gemeenten, waar geen garnizoen ligt, zoomede in gemeenten met garnizoen, waar de omstandigheden tot bijzondere maatregelen aanleiding geven, mogen met toestemming van den Minister van Oorlog en onder verantwoordelijkheid van den burgemeester wapendepots worden gevormd, dan wel mogen de wapenen, het ledergoed en de munitie onder verantwoordelijkheid van den burgemeester onder persoonlijke berusting worden gelaten van de leden aan wie de uitreiking plaats had. (Stxrt 5 Januari 1920, no. 2).
Het is natuurlijk noodig dat de ontvangen wapenen aleer zij worden uitgereikt, worden verantwoord bij de administratie der Burgerwacht en wel door inschrijving in een daarvoor aangelegd register.1)
Aanbeveling verdient het, ook nauwkeurig de wapennummers en seneletters te noteeren. Na ontvangst van de door het Rijk verstrekte goederen wordt den commandant der Burgerwacht een bewijs van overname gezonden, dat door dezen geteekend weder moet worden geretourneerd. Meer komt het voor dat het bewijs van overname (recepis) aan den burgemeester der gemeente waarbinnen de Burgerwacht is gevestigd ter onderteekening wordt aangeboden. Het bewijs van overname wordt door den met de verstrekking der goederen belasten officier in duplo
J) Staat van ontvangen en ingeleverde wapens en onderhoudsmiddelen OfEcieei model 1. Buiten- en binnenvellen (N. S. no. 6744).
Opberging wapenen en patronen.



gezonden. Een der exemplaren wordt bij de Burgerwacht opgelegd; het andere na onderteekening geretourneerd. Ontvangen patronen worden niet in den staat van ontvangen goederen, doch in het munitieboekje vermeld.
Wenschelijk is het van de ontvangen goederen niet vallende onder wapenen, onderhoudsmiddelen of patronen een afzonderlijk register aan te leggen.1)
Ledige verpakkingsmiddelen, welke gediend hebben bij toezending van wapenen, ledergoed enz. moeten zoo spoedig mogelijk aan den afzender worden teruggezonden.
) Staat van ontvangen en ingeleverde goederen, niet vallende onder wapens, onderhoudsmiddelen of patronen. Officieel model 2. Buiten- en binnenvellen
(N. S. no. 6745).



Stam- en vendelkaarten.
Stamkaarten.
Vendelkaarten.
Aangezien de verantwoording van wapenen, munitie, ledergoed en ander materiaal, dat van Rijkswege aan de Burgerwacht wordt verstrekt, met de meeste nauwkeurigheid behoort te geschieden, is het wenschelijk van elk Burgerwachtlid een stamkaart1) aan te leggen, welke is bestemd om daarop aan te teekenen verschillende gegevens met betrekking tot belanghebbende en de aan hem verstrekte uitrustingstukken. In de praktijk heeft dit kaartsysteem enorm voordeel opgeleverd, zoodat elke burgerwacht-administratie verstandig zal doen dit systeem in de administratie der bëwapening te bezigen. Na alphabetische en lexicogr/tfische rangschikking van alle stamkaarten berge men deze in een doos *), waardoor een overzicht wordt verkregen van al hetgeen met betrekking tot de bij de Burgerwacht aangeslotenen voor de administratie van belang kan zijn.
Burgerwachten met meer dan honderd leden dienen te worden verdeeld in vendels. Elk vendel telt ten hoogste 100 man aan welks hoofd een hopman staat.
De plaatselijke toestanden en de ligging der gemeente, zullen bij de indeeling in vendels van invloed moeten zijn. Waar elk vendel van het centraal gezag der Burgerwacht de benoodigde wapenen en ander materieel zal hebben te ontvangen en de hopman van het betrekkelijk vendel in den regel zal zorgen voor uitreiking aan de leden van het onderdeel, is het noodig, dat bij de administratie der bewapening rekening wordt gehouden met de al- of niet-indeeling der Burgerwacht in vendels. Is het korps in vendels verdeeld, dan zullen naast de stamkaarten nog behooren te worden gehouden de vendelkaarten.*) Voor elk vendel wordt een kaart aangelegd, op de voorzijde waarvan wordt vermeld het vendel-bestuur, terwijl op de keerzijde aanteekening
J) Stamkaart voor een bij de Burgerwacht aangesloten persoon (N. S. no. 6298). 2) Doos tot opberging van de stamkaart no. 6298, verkrijgbaar in drie soorten, t. w. voor 300, 500 en 700 kaarten (Doos H. O.). ») Vendelkaart (N. S. no. 6299).



wordt gesteld van de aan het Vendel verstrekte zaken. Op deze wijze heeft men steeds een gemakkelijk overzicht van hetgeen in het bezit van het Vendel is. De vendelkaart wordt opgeborgen bij de stamkaarten en wel zoodanig dat achter iedere vendelkaart worden geplaatst de stamkaarten betreffende de tot het Vendel behoorende manschappen.
Bij in vendels verdeelde Burgerwachten zal het noodzakelijk zijn, dat door den vendel-secretaris of den hopman op bepaalde tijden (b.v. ééns per maand) aan den Commandant der Burgerwacht kennis wordt gegeven van de mutatiën, welke in zijn vendel plaats hadden.
Voor eene nauwkeurige bijhouding der stamkaarten, is deze periodieke werkzaamheid een eisch.
Bedoelde opgaven zouden kunnen geschieden op daarvoor aangelegde staten, behelzende de namen, voornamen en den aard der plaats gehad hebbende mutatie (toetreding, vertrek, inlevering wapenen enz.).
Opmerking.



f
Beschikbaarstelling van rij-, voer- en vaartuigen.
Daar ten tijde van daadwerkelijk optreden van de Burger¬
wacht waarschijnlijk de behoefte zal bestaan aan rollend materiaal,
zoowel voor bet transport van goederen als voor het vervoer van manschappen naar bepaalde punten en in den regel bij een goedgeorganiseerde Burgerwacht ordonnancen zijn aangesteld, ver¬
dient het aanbeveling nu reeds een staat aan te leggen van in¬
gezetenen die in het bezit zijn van rijtuig,' automobiel, motor-
rijtuig en vaartuig. Wellicht zullen na daartoe gedaan verzoek
van den Burgerwachtcommandant van verschillende ordelievende
ingezetenen verklaringen inkomen, dat zij ten tijde dat handhaving der openbare orde noodig wordt geoordeeld, hun vervoermiddel voor de Burgerwacht beschikbaar zullen stellen. Deze
verklaringen moeten natuurlijk zorgvuldig worden bewaard,
terwijl daarnaast aanlegging van een staat (b.v. cahier) van hen, die hun voertuig(en) beschikbaar zullen stellen, van praktisch
nut is. Het verzoek *) om beschikbaarstelling van nj-, voer¬
en vaartuigen zou ook voor bepaalde dienstverrichting in tijd van orde en rust kunnen worden gedaan.
l) Verzoek om beschikbaarstelling van rij-, voer- of vaartuigen (N. S. no. 6714).



Inventaris magazijngoederen.
Het inventariseeren van het in depót opgelegd materiaal behoort tot de taak van den magazijnmeester. Dat er inventarissen moeten bestaan, waarin al de in de magazijnen aanwezige goederen duidelijk zijn omschreven, zal men ongetwijfeld toegeven. Zoo gemakkelijk kan het gebeuren, niettegenstaande een nauwkeurige bijhouding van de registers van ontvangen en uitgegeven goederen, dat iets over het hoofd is gezien, dat tot allerlei onaangenaamheden aanleiding kan geven. Het redigeeren van den inventaris biedt m. i. de waarborg, dat alle goederen op de meest correcte wijze zijn verantwoord, tenzij buiten den magazijnmeester om goederen worden afgegeven of ingenomen.
Tegen deze noodlottige tactiek wake men op strenge wijze. De inventaris1) zal behooren aan te geven:
a. Datum van ontvangst en uitgifte.
b. Aantal ontvangen goederen en den naam van belanghebbende.
c. Aantal uitgegeven goederen, alsmede naam van hem, aan wien de goederen zijn verstrekt.
a. Aantal voorradige goederen, e. Kolom „Aanteekeningen".
Het register betreffende het nazien van wapenen 2) kan worden gebezigd bij contróle vanwege den Cornrrmdant der Burgerwacht.
*) Inventaris van in het magazijn aanwezige goederen. Buiten- en binnenvellen (N. b. no. 6715).
*) Register betreffende het nazien van wapenen. Officieel model 3. Buitenen binnenvellen (N. S. no. 6746).



Oefeningen.
De leden die geoefend zijn in het gebruik der wapenen, waarmede zij zijn uitgerust, behoeven slechts te worden ingedeeld. Zij zullen een enkele keer aan een alarmoefening kunnen deelnemen, doch behooren overigens van de oefeningen te worden vrijgesteld.
Aan de ongeoefenden kan onderricht worden gegeven in:
a. het gebruik van het wapen, waarmede zij zijn uitgerust;
b. het aannemen van eenvoudige opstellings- en marschvormen en het overgaan van den eenen vorm in den anderen;
c. den algemeenen gang van zaken bij het formeeren eener wacht, met de, gedragsregels als post eener wacht en met de verplichtingen eener patrouille. (Zie o.m. het werkje: „Velddienst, kaderoefeningen en kleine tactische opdrachten" door Kapitein C. C. de Gelder (uitgave Bruna en Zn. — Utrecht).
Over het algemeen moet elk streven om de Burgerwacht een militair aanzien te geven worden vermeden. Het beoefenen van schoolsche militaire exercitiëh, die bij militaire troepen noodzakelijk zijn, is bij de Burgerwacht onmogelijk wegens gebrek aan oefeningstijd, onnoodig in verband met de geheel verschillende eischen van geoefendheid, ongewenscht omdat het tegenzin in de oefeningen kan aankweeken. De tucht bij de Burgerwacht moet het uitvloeisel zijn van den emstigen wil van elk der leden om zijn plicht te doen.
Van de ongeoefenden die minder geschikt zijn om de oefeningen te volgen of die aan de oefeningen niet wenschen deel te nemen, kan een deel nuttige diensten bewijzen als ordonnans, verpleger dan wel als lid eener bedrijfsafdeeling (Technische nood-hulpdienst), welke ten doel heeft in geval van politieke staking de bedrijven van openbaar nut in stand te houden. Wenschelijk is het aan de leden, die bestemd zijn als ordonnans op te treden, onderricht te geven in de algemeene verplichtingen van den ordonnance-dienst, het uitvoeren van bevelen en het overbrengen van bijzondere berichten enz.
De bij de Burgerwacht aangesloten verplegers zullen hun taak slechts naar behooren kunnen verrichten, wanneer zij zijn onderwezen in de beginselen van de verbandleer, enz. Een door een



plaatselijken medicus te geven cursus b.v. in de wintermaanden zal ongetwijfeld vrucht afwerpen.
De tot de bedrijfsafdeeling behoorende leden dienen te worden vermeld in een register, waarin zouden kunnen worden aangeteekend:
a. naam en voornamen der leden;
b. woonplaatsen;
c. geboortedata (in verband met aan te wijzen dienstverrichting);
d. tegenwoordig beroep;
e. beroepen, welke zij vroeger hebben uitgeoefend (in verband met aan te wijzen dienstverrichting).
De appèllijst1) is bestemd, om daarin aan te teekenen het al of niet present zijn der leden bij de oefeningen. Het verdient aanbeveling voor elk vendel een afzonderlijke naamrol 2) aan te leggen, welke door de instructeurs in den zak kan worden gedragen.
De vaardigheid in het schieten vormt wel het voornaamste onder- 1 deel van de eischen, aan een geoefend Burgerwachtlid te stellen. !
Het eerste onderricht kan plaats hebben met behulp van richt- , bokken, welke in den regel na aanvrage bij den toegevoegd 1 officier, aan de Burgerwachten worden verstrekt.
Na het onderricht in „het laden en het ontladen van het geweer, het richten, drukpunt nemen, het doordrukken en de aanslagoefeningen, met behulp van excercitiepatronen, kan het schietonderricht worden voortgezet met margapatronen en margageweren. Het salvovuur kan worden beoefend met losse patronen. Voor technische wenken bij schietopleiding zie men verder b.v.: „Handl. voor het schietonderricht der Infanterie" door Kapitein J. Th. Bems (uitgave A. W. Bruna en Zn. — Utrecht).
Zijn de leden voldoende geoefend, dan kan het onderricht worden vervolgd met oefeningen in het schieten met scherp, indien de Burgerwacht de beschikking over een of meer schietbanen heeft (aanleg schietbanen zie pag. 53). Op de schietbaan bestaat tevens gelegenheid den man te onderrichten in de opheffing van kleine storingen. Voorts bespreke de Instructeur met de leden, die hun schietbeurt nog niet vervullen of reeds vervulden, op welke wijze het geweer moet worden onderhouden, hoe het uit
3chiet>efemngen. Qeine tech•itche wencen.
l) Appèllijst. Buiten- en binnenvellen (N. S. no. 6749).
*) Naamrol van de aangeslotenen bij de Burgerwacht (N. S. no. 5878).



Administratieve wenken.
elkaar moet worden genomen en in elkaar gezet. Hij leere hun tevens de hoofddeelen van het geweer. Aan de hand van de aan de leden uitgereikte instructie voor de behandeling en het onderhoud van wapenen (zie pag. 33) kunnen de leden op aangename en onderhoudende wijze vele nuttige wetenswaardigheden worden bijgebracht.
Tenzij voor de schietoefeningen vaste dagen zijn aangewezen, in welk geval een schietrooster behoort te worden aangelegd, wordt aan de burgerwachtleden van een voorgenomen schietoefening kennis gegeven door middel van een „dienstkaart'1). De geschoten punten kunnen worden aangeteekend op een schiet" lijst, 2) terwijl tevens aanteekening kan geschieden op de aan de schutters uit te reiken schietkaart.3) De schietlijst kan vendelsgewijze dan wel naar verkiezing voor de geheele Burgerwacht worden aangelegd. De uitreiking van een schietkaart aan de leden, die de schietoefeningen volgen, is wenschelijk omdat de schutters zelf hunne vorderingen kunnen nagaan en kunnen vertoonen als bewijs dat de oefeningen worden gevolgd. Zijn de leden voldoende geoefend, dan stelle men hun in het bezit van een verklaring van geoefendheid. *) Als voorwaarden voor voldoende geoefendheid komen in de eerste plaats in aanmerking die genoemd op pag. 19. Op het bewijs kan de houder worden vrijgesteld van het deelnemen aan de gewone oefeningen,'
Ter aanmoediging tot het verkrijgen van een groote schietvaardigheid kan de burgerwachtcommandant ook de gelegenheid open stellen om in het bezit te geraken van een schietbrevet A (scherpschutter) of schietbrevet B (goed geoefend schutter). De voorwaarden ter bekoming van een brevet A of B kunnen door den commandant worden bepaald. Voor de Vereeniging „Onstwedder Burgerwacht" zijn die voorwaarden:
Voor schietbrevet A:
a. in een serie van 5 schoten niet minder dan 50 punten behalen.
b. in één minuut snelvuur ten minste 15 treffers behalen met minstens 120 punten. (Deze bepaling zal echter weldra door een
*) Oproeping voor een te houden oefening 94. S. no. 6706).
2) Schietlijst. Buiten- en binnenvellen (N. S. no. 6751).
*) Schietkaart voor een bij de Burgerwacht aangesloten persoon (N. S. no. 6707).
4) Bewijs van geoefendheid (N. S. no. 6708).



voor de Burgerwachten meer passend voorschrift worden vervangen.)
Voor een schietbrevet B:
a. in een serie van 5 schoten minstens 41 punten behalen.
Als voorwaarden zouden beter kunnen worden gestéld die genoemd in het Schietreglement van de Nationale Schietwedstrijden van Vrijwillige Burgerwachten 1921, n.1.
voor brevet A:
zij die in hoogstens 50 seconden 85 punten behalen; voor brevet B:
zij die in hoogstens 70 seconden 75 punten behalen.



Verordeningen Burgerwacht.
Zoolang de gemeente nog niet in staat van oorlog of van beleg is verklaard, is de burgemeester de aangewezen autoriteit om ingeval van storing der openbare orde handelend op te treden. Artikel 446 van het Wetboek van Strafrecht1) waarborgt den Burgerwachtleden straffeloosheid bij een gewapend optreden hunnerzijds. Aan dat wetsartikel kan echter de bevoegdheid van den burgemeester niet worden ontleend om van de Burgerwacht gebruik te maken. Wil hij zich derhalve niet bloot stellen aan de gevolgen van het door hem gevorderd hulpbetoon, dan zal hij zijn recht moeten vinden in een andere wet. Die wet nu is de Gemeentewet.
Artikel 186 dier wet geeft den burgemeester de bevoegdheid alle bevelen uit te vaardigen, die hij ter handhaving der openbare orde noodig acht. De toepassing van dat wetsartikel bij vordering van de hulp der gewapende Burgerwacht, is echter m. i. minder wenscheüjk, omdat, waar de artt. 184, 185 en 186 der Gemeentewet met elkaar in nauw verband staan en derhalve geacht kunnen worden betrekking te hebben op de verhouding van den burgemeester tot het krijgsvolk, waartoe de Burgerwacht niet behoort, de burgemeester zijne machtsgrenzen zoude overtreden, wanneer hij op grond van art. 186 de Burgerwacht zou requireeren.
De artt. 192 en 193 der Gemeentewet zullen de behulpzame hand moeten bieden. Art. 192 dier wet2) heeft het middel in de hand gegeven om vrijwillige hulp te vorderen.
Een en ander moet echter worden geregeldïiij plaatselij keverorde-
*) Art. 446 van het Wetboek van Strafrecht luidt: Hij die, bij het bestaan van gevaar voor de algemeene veiligheid van personen of goederen of bij ontdekking van een misdrijf op heeterdaad, het hulpbetoon weigert dat de openbare macht van hem vordert, en waartoe hij, zonder zich aan dadelijk gevaar bloot te stellen, in staat is, wordt gestraft met geldboete van ten hoogste vijf en twintig gulden.
') Art. 192 der Gemeentewet luidt: Ter handhaving der openbare orde, of in het algemeen belang, kunnen, wanneer de bijstand der plaatselijke beambten of vrijwillige hulp ongenoegzaam is en de plaatselijke middelen het betalen van hulp niet gedoogen, de inwoners der gemeente tijdelijk tot het doen van persoonlijke diensten' worden opgeroepen.