r
19
k.
A
114



»
*







»
►



Mi m IkMniing



deze brochure is een, eenigszins omgewerkte, en uitgewerkte, tekst van een referaat over rationalisatie en de zes-urige arbei dsdag, gehouden op het 5e congres van het nederlandsch syndicalistisch vakverbond (sektie der iaa), 13 en 14 sept. 1930 te amsterdam ♦
febr. 1931 +
Uitgave van het Nederlandsch Syndicalistisch Vakverbond, Secretariaat: Kraaipanstraat 26, Amsterdam-Oost.
Prijs per 100 ex. f 8.—.
Bestellingen uitsluitend aan den Penningmeester van het N.S.V.t H. Kulderij, Hoofddorpweg 21 H, Amsterdam W., Postgiro 119574.



kapitalistische wereldcrisis
het kapitalistische raderwerk is in de war + niet in één land, maar in alle landen en werelddeelen — geen land kan zich onttrekken aan de economische crisis, die men terecht een wereldcrisis noemt# deze crisis is niet alleen een crisis in het huidige productie-stelsel/ maar een crisis van het kapitalistische productiestelsel zelf + het is nog geen doodscrisis — maar de verschijnselen van den huidigen toestand zijn levensgevaarlijk voor het heerschende maatschappelijk stelsel, zooals door leidende politici en economen openlijk wordt erkend +
terwijl wij leven in de schaduw van den eersten wereldoorlog, werpt de volgende wereldoorlog zijn schaduwen reeds vooruit + verklaarde minister beelaerts van blokland — op de laatste, elfde, volkenbondsvergadering — niet, dat wanneer men alle mislukkingen overziet op economisch- en ontwapenings-gebied, de nachtmerrie van den oorlog weer voor den geest komt; dat de huidige economische methoden den wereldvrede in gevaar brengen en dat er middelen zouden moeten worden beraamd om te verhinderen, dat de wereld naar den afgrond glijdt +
alle pogingen der staten in het belang der nationale kapitalisten tot economische overeenstemming te komen, zijn mislukt + de economische wereldconferentie van 1927, de tarievenstilstand-conferentie van 1929, de conventie colijn van 1930+ alle ontwapeningsconferenties, pacten en verdragen hebben niet verhinderd, dat de bewapeningen ononderbroken en internationaal zijn opgevoerd en gerationaliseerd en dat vandaag alle staten der wereld jaarlijks een bedrag van 12.000 millioen gulden uitgeven voor nieuwe oorlogsvoorbereiding ! terwijl internationaal deze winstgevende industrie voor menschenverdelging onder hoogdruk werkt, gaat de wereld gebukt onder geweldige lasten van den laatsten oorlog + een land als engeland bij voorbeeld, dat zoogenaamd den oorlog heeft gewonnen, betaalt alleen aan rente en aflossing der oorlogsschulden 4380 millioen gulden per jaar ; daarnaast 700 millioen voor pensioenen en 1400 millioen voor nieuwe bewapening; dat is gezamenlijk 6480 millioen aan oorlogsliquidatie en oorlogsvoorbereiding of 75 % van alle staatsuitgaven van engeland + voor de vereenigde staten bedraagt dit bedrag 72% + in de laatste 6 maanden werden niet minder dan 1125 millioen dollar voor deze doeleinden uitgegeven !
terwijl de wedloop in bewapening, ondanks alle ontwapeningsconferenties, voortgaat en men zich opnieuw op gewapende conflicten voorbereidt, is de economische oorlog, de tar i e veno or log, in den vorm van protectie en tolmuren reeds in vollen gang* de kapitalistische concurrentiestrijd — strijd om grondstoffen en afzetgebied — wordt sinds het einde van den eersten wereldoorlog, die er door werd veroorzaakt, hardnekkiger gevoerd dan ooit en doet de economische ontwrichting en de politieke tegenstellingen hoe langer hoe meer toenemen + reeds is het gevolg : opstanden gewapende interventies, revoluties + de reeks van politieke revoluties in zuid-amerika — erkende de burgerlijke „frankfurter zeitung" — wordt veroorzaakt door den strijd van pond en dollar, door den strijd van het engelsche en amerikaansche imperialisme om de heerschappij vandenzuidamerikaanschen markt ♦
in het bijzonder sinds den grooten krach aan de beurs van new york, in den herfst van 1929, heeft de economische crisis — die in duitschland reeds eerder was begonnen — zich in alle landen op geweldige schaal uitgebreid



en is tot een wereldcrisis geworden♦ ze kwam tot uiting in de groote daling der grondstoffenprijzen, zonder een evenredige daling der kleinhandelsprijzen, een algemeene stokking van het warenverkeer en de onrustbarend toenemende werkloosheid ♦ in deze verschijnselen kwam reeds de geheele redeloosheid van het huidige stelsel tot uiting ; eenerzijds zoogenaamde overprodukti e", een teveel aan waren, die niet konden worden afgezet, omdat de producenten ze niet konden koopen, anderzijds een ellende van millioenen, die niet in het noodzakelijkste levensonderhoud kunnen voorzien ; eenerzijds de rationalisatie; de opvoering van de arbeidsintensiteit voor de werkenden ; anderzijds werkloosheid voor millioenen ♦
als voornaamste oorzaken zijn de volgende te noemen : de economische gevolgen van den wereldoorlog, de finantieele lasten, de economische ontwrichting, de tarievenoorlog ; de verschuiving van het centrum van het economische leven van europa naar overzeesche gebieden ; de daling van de waarde van het zilver, waardoor de koopkracht der volkeren in azië, die den zilverstandaard hebben, is gedaald ; het opkomen der industrie in de aziatische landen en vooral de geweldige vergrooting van het productievermogen, dank zij de technische vooruitgang door rationalisatie, zoowel op industrieel als op landbouwgebied, die ook een der voorname oorzaken der werkloosheid is, die de koopkracht opnieuw deed verminderen en de crisis toenemen +
mechaniseering van den arbeid
in 1848 schreef de econoom john stuart mill over de machine : „ik betwijfel, of al deze mechanische uitvindingen den dagelijkschen last van eenig menschelijk wezen ook maar iets hebben verlicht" ♦ waarop karl marx in zijn hoofdwerk laat volgen : „dat dit ook niet de bedoeling is van de kapitalistische machinerie" ♦
want deze machinerie dient in het kapitalistische productiesysteem voor warenproductie ♦ het kapitalisme produceert ter wille van de waren, om deze op de markt te verkoopen ♦ het doel dezer warenproductie is het maken van winst ♦ „een schoenenfabriek is niet een fabriek om schoenen, maar een fabriek om winst te maken," aldus karakteriseerde de duitsche econoom sombart het kapitalistische systeem ♦ het winstprincipe is de drijvende kracht van het huidige economische stelsel ♦ het is zijn compas en zijn regulator * dat het kapitalistische productiestelsel niet dient om in de behoeften te voorzien, blijkt voldoende uit den huidigen toestand, waar ondanks overvloed, millioenen gebrek lijden, waar honger geleden wordt, maar uit winstbejag het koren wordt verbrand, levensmiddelen vernietigd ♦
terwijl de aanwending der machine het op zichzelf zou mogelijk maken de moeiten van den arbeid te verlichten, heeft de machine oorspronkelijk een eindelooze verlenging van den arbeidsdag en een matelooze ellende voor de arbeidersklasse met zich meegebracht ♦
„de technische vooruitgang" is steeds gekocht met de ellende der arbeidersmassa's ♦ zoo was het met de opkomst van het kapitalisme, in den tijd der industrieele revolutie, zoo is het vandaag ♦ de verschijnselen, die heden onder de leuze rationalisatie worden samengevat, zijn dan ook in wezen niets anders dan een voortzetting en een uiterste



consequentie van het proces van mechaniseering, die met de industrialiscering begon, dank zij de uitvinding der stoommachine en door een ontwikkeling van het arbeidsproces, waarvan het resultaat de scheiding van den producent van zijn productiemiddel was ♦ bij het fabriekssysteem heeft de arbeider geen deel meer aan koop noch verkoop van de producten, terwijl door het monopolie van productiemiddelen een loon-arbeidersklasse ontstaat ♦
de „industrieele revolutie" ontstond op de basis van de manufactuur : een organisatie van het bedrijf, waar handwerkers gezamenlijk werkten + nadat de arbeiders niet meer voor zichzelf werkten en niet meer voor hun directe afnemers, en afhankelijk werden van de kapitalisten, bleek het doelmatiger ze gezamenlijk te laten werken + oorspronkelijk deed iedere handwerker het geheele werk om het product te vervaardigen, maar langzamerhand ontstond een arbeidsverdeeling, een arbeidssplitsing + iedere arbeider maakte nog slechts een deel van het product, waardoor de productie doelmatiger werd en de techniek verbeterd + een arbeider, die steeds dezelfde beweging maakt, kan die beweging gemakkelijker en met meer profijt uitvoeren dan een opeenvolging van verschillende handgrepen +
deze arbeidssplitsing maakte het mogelijk, dat de machine werd ingevoerd, die de handgrepen van den arbeider overnam en daardoor den arbeider zelf tot een verlengstuk van de machine maakte ♦ deze mechaniseering heeft geleid tot ontscholing van den arbeid en de ontpersoonlijking van den arbeider + de laatste konsekwentie is de uitschakeling van den arbeider en zijn vervanging door mechanische automaten : machines om de machines te bedienen +
het invoeren der machine maakte de handwerkers broodeloos en*'bracht voor degenen die werkten een ellende met zich mede, die heden niet meer denkbaar is met uitzondering in koloniale gebieden, waar de onmenschelijke uitbuiting van vrouwen en kinderen, eindelooze arbeidsdagen en onvoldoende loon, nog welig tieren + het was dus niet zoo vreemd, dat de werkloos geworden handwerkers zich tegen de machine verzetten en dat in 1780 tot 1815 in engeland steeds weer opnieuw georganiseerde opstanden tegen de machines uitbraken +
de voortzetting van deze mechaniseering, die tegenwoordig als technische rationalisatie een versneld tempo heeft aangenomen, heeft opnieuw tot dezelfde resultaten als in den tijd van de opkomst van het industrieele kapitalisme geleid : eenerzijds werkloosheid, anderzijds intensivere uitbuiting voor de werkenden ♦ ten deele geldt voor de huidige rationalisatie en het instinctieve en noodzakelijke verzet tegen de wijze, waarop deze wordt doorgevoerd, nog het woord van marx, naar aanleiding van den opstand tegen en de vernietiging van de machine : ,,er is tijd en ervaring voor noodig, eer de arbeiders de machinerie op zichzelf van haar kapitalistische toepassing leeren onderscheiden en daardoor hun aanval in plaats van op de stoffelijke productie-middelen zelf, richten op den maatschappelijken uitbuitingsvorm er van" +
robert owen, de groote engelsche socialist, heeft als een der eersten de beteekenis der industrieele omwenteling, die hij meemaakte, doorzien,



en ook de beteekenis en de groote mogelijkheden der machine ingezien en erkend ♦ hij schreef : „een beperking der machine zou een terugval in het barbarisme beteekenen" ♦ hij keerde zich niet tegen de machine, maar tegen de foutieve wijze waarop ze werd aangewend, waardoor den arbeiders alle voordeelen van het gebruik van de machine werd onthouden ♦ zijn socialistische leer geeft in haar kern, ook vandaag nog, den eenigen weg aan voor de arbeidersklasse voor haar bevrijding ♦ het veroveren van de machine en van alle productiemiddelen door de vereenigde producenten om daardoor tot een redelijker productiesysteem te komend
rationalisatie
het radikaalst is de rationalisatie in duitschland doorgevoerd * door den oorlog en inflatie was het economische leven ontwricht ♦ het productieapparaat bleek niet meer winstgevend genoegd de afzet in het binnenland was verminderd, de productiekosten stegen, mede door het verlies van grondstofgebieden, de concurrentie op de wereldmarkt werd steeds moeilijker, door den invloed van de vereenigde staten op de wereldmarkt, en het opkomen van de industrie in canada, australië, japan en indië ♦ na de stabilisatie van de mark deden zich al deze factoren nog sterker gelden ♦ buitendien was er een groote credietnood ♦ in de rationalisatie vond men het middel de productiekosten te doen dalen, en het bedrijf weer winstgevend te makend met het voorbeeld van het fordisme voor oogen, en voortbouwende op de wetenschappelijke onderzoekingen tot besparing aan materiaal en energie, die reeds tijdens den oorlog waren aangevangen, begon een energiek rationalisatieproces ♦ door middel van de rationalisatie van het productie-apparaat werd het productie proces versneld ♦ de kosten, noodig voor het vervaardigen van het product, daalden ♦ de voornaamste post, die van het omloopend kapitaal, verminderde ; de circulatie ervan werd versneld ♦ het nijpend gebrek aan omloopend kapitaal werd hierdoor opgeheven ♦
had een niet gerationaliseerde autofabriek voor den oorlog nog vier a vijf maanden noodig om een auto te vervaardigen, na de invoering van de glijdende bewerking werd deze tijd tot drie weken gereduceerd, (bij ford bedroeg deze tijd slechts twee dagen) ♦ dit proces werd bevorderd door het aaneensluiten van ondernemingen, waardoor minder rendeerende bedrijven werden uitgeschakeld ♦ na de stabilisatie in duitschland werden duizenden fabrieken geliquideerde
de veranderingen, die de rationalisatie in het productie-apparaat, in de geheele organisatie van het economische leven met zich heeft meegebracht, beteekenen een revolutie van het industrieele kapitalisme»
het wezen van het kapitalistische systeem: monopolie der productiemiddel en en het winstprinC i P e is er echter niet door veranderd ♦ de huidige rationalisatie is méér dan een nieuwe „wetenschappelijke bedrijfsvoering", het beteekent een geheel nieuwe fase, en in zekeren zin herstel, reorganisatie en versterking van het kapitalisme ♦
als voornaamste kenmerken van het complex van ver schijnselen die onder het begrip rationalisatie worden samengevat, en die zoowel van technischen als van finantieelen



aard zijn — rationalisatie van de productie, van het productieapparaat en van de organisatie der kapitalistische onderneming — kunnen we de volgende noemen :
I, rationalisatie van het bedrijf : a) vergaande mechanisatie van het arbeid sproces, door zooveel mogelijk alle arbeidsverrichtingen door machines te vervangen en waar mogelijk, voor zoover machines goedkooper zijn, deze zelfs door automaten te laten bedienen + b) glijdende bewerking (fliessarbeit, van fliessen, stroomen) waarvan het doel een versnelling van het productieproces is + het voornaamste kenmerk is de transportband, die een geregelde continuatie van het werk mogelijk maakt, en alle arbeiders tot hetzelfde arbeidsrythme dwingt ♦
het klassieke voorbeeld der glijdende bewerking en van den transportband is de ford-industrie + ze is in duitschland op groote schaal nagevolgd + reeds voor den oorlog vond men het systeem van de glijdende bewerking in de vleeschfabrieken van chicago ♦
de huidige aanwending der rationalisatie methoden en der mechanisatie van het arbeidsproces vindt haar voorlooper in het taylor-syst e e m, *) dat reeds voor den oorlog in amerika ontstond ♦ het diende voor betere concurrentie door middel van een rationeelere aanwending van de arbeidskracht4 het was een systeem van wetenschappelijke bedrijfsleiding, waarbij alle bewegingen der arbeiders wetenschappelijk werden berekend en zoo doelmatig mogelijk werden aangepast aan de machine#
taylor wilde hierdoor tijd en energie besparen ♦ ook het bedrijf werd naar deze opvattingen georganiseerd ♦ het geheel bracht veel arbeidsbesparing met zich mee ♦ het doel van taylor : geen verspilling van arbeidskracht, m.a.w. alles uit den arbeider te halen wat uit den arbeider te halen is, werd door het transportbandsysteem pas doelmatig doorgevoerd +
zooals ook bij het taylor-systeem wordt de arbeider door rationalisatie geheel tot een machine ♦ was hij bij taylor een levende machine, in het transportband systeem werd hij tot een mechanisch onderdeel van een machine ♦ de herhaling van eenzelfde arbeidsbeweging is de grondslag van alle rationalisatie + door de glijdende bewerking met den transportband wordt het geheele bedrijf tot één regelmatig loopende machine ♦ de voordeelen van de arbeidssplitsing zijn op geheele bedrijven overgebracht + tusschen de machine van vleesch en bloed en de speciale machine en mechanische automaten, die aan den transportband zijn ingeschakeld is geen verschil meer ♦
de arbeiders zijn als slaven naar geest en lichaam aan de transportband geketend, en hebben een machinaal, monotoon, geestdoodend en dikwijls physiek uitputtend werk ♦
met het beginsel van ford : „vijf tot zes dagen slaaf, twee dagen mensch," wordt fouriers woord, van reeds meer dan een eeuw geleden, dat de fabriek een industrieel bagno is, tot een realiteit ♦
*) vergl. over het taylor-systeem de studie van mr. clara meyer-wichmann, in haar boek „mensch en maatschappij", (van loghum slaterus, 1923, pag. 305 e.v.) ♦



geschoolde arbeiders zijn dan niet meer noodig^ voor 79% van de arbeiders bij ford — schrijft hij in zijn autobiografie — bedraagt de leertijd minder dan een week ! ♦
li. een proces van standaardiseering in de productie door :
a) normaliseering: vermindering van de vormen en formaten der enkele deelen der industrieele productie en
b) t y p e e r i n g, de vermindering van de vormen van het vervaardigde product ♦ deze standaardiseering hangt met de geheele glijdende bewerking samen ♦
de transportband brengt standaardisatie met zich mee ♦ het systeem van de glijdende bewerking eischt een zoo gering mogelijk aantal van verschillende vormen en maten om zooveel mogelijk hetzelfde type te kunnen produceeren ♦
het geheele gerationaliseerde productieproces is op massa-productie en massa-afzet gericht ♦ een verandering in de vervaardiging van een product zou een geheele omzetting van het bedrijf eischen ♦
deze ontwikkeling leidt tevens tot standaardiseeri ng van de ondernemingen: tot
0. specialisatie: tot beperking van een bedrijf tot een of weinige vormen van een bepaald product, tot arbeidsverdeeling van een bepaalde industrie onderling, dikwijls door overeenkomsten ♦
III. naast deze technische rationalisatie in de fabrieken en fabricagemethoden is het voornaamste verschijnsel de tendens van concentratie der bedrijven ♦ technische rationalisatie bevordert de concentratie ♦ anderzijds maakte concentratie dikwijls eerst rationalisatie mogelijk^de samenvoeging van ondernemingen leidde dikwijls tot overkapitaliseering : door de samenvoeging van geweldige kapitalen waren de voordeelen van de technische aaneensluiting niet meer in verhouding tot de winst ♦ deze toestand stimuleerde tot technische rationalisatie ♦
de aaneensluitingen der ondernemingen hebben na den oorlog een grooten omvang aangenomen in den vorm van :
1. kartels: nationale en internationale verbindingen van zelfstandig blijvende ondernemingen van dezelfde soort ♦ het doel is de concurrentie zoo veel mogelijk uit te schakelen, de prijzen hoog te houden, ook bij vermindering der produktiekosten ♦ het resultaat der kartelvorming is dus een monopolistische beïnvloeding van de markt: een speciale uitbuiting der consumenten ♦ de internationale kartelvorming is bevorderd door de tendens tot opheffing der concurrentie ; in verband met de gevaren der overproduktie ; door de verscheuring van ekonomische eenheden (door de vredesverdragen) en ook door de tendens om tot een finantieele aaneensluiting der ondernemingen te komen ♦
2. concernen: aaneensluiting van ondernemingen die niet meer zelf-



standig blijven, maar tot een finantieele fusie komen en die gemeenschappelijk produceeren naar een bepaald plan +
3. trusts: fusie van ondernemingen, die een monopolie bezitten in een geheele tak van industrie, dus „monopolistische concerns" ♦
nationaal en internationaal zijn, in de belangrijkste industrieën, vooral die der grondstoffen, kartels en trusts tot stand gekomen ♦ (kali, ruwstaal, kunstzijde, alluminium, cement, gloeilampen-kartels ; de bekende olietrusts, de lucifer-trust, de duitsche chemie-trust) ♦
de vrije concurrentie, door de economische wetenschap vroeger als de meest doelmatige regulator van het ruilverkeer, als de natuurlijke wet van het economische leven, als een gevolg van den normalen strijd van allen tegen allen, en tevens als de meest ideale regulator van de prijsvorming in het belang van de maatschappij geprezen, is door de vorming van deze kartels en trusts verdwenen ♦ het systeem van kapitalistische concurrentie dat als het eenig redelijke, en eigenlijk als het eenig denkbare en economisch bestaanbare systeem werd geprezen, heeft plaats gemaakt voor een systeem van prijs-monopolie en prijsdiktatuur ♦ het particuliere kapitalisme gaat over in een collectief kapitalisme, het nationale kapitalisme in een internationaal kapitalisme ♦
vergrooting produktievermogen
de rationalisatie heefteen geweldige vergrooting van het produktievermogen en een verhooging van de produktie teweeg gebracht* deze ging tezelfder tijd in de meeste gevallen gepaard met een vermindering van arbeidskrachten ♦ een voorbeeld uit vele, dat door den voorzitter van de american federation of labour — het gele amerikaansche vakverbond — gegeven werd : heden kunnen 4 arbeiders in 3 minuten een hoeveelheid koper afladen, waarvoor vroeger 100 arbeiders vier uur noodig hadden + ook in den landbouw heeft de rationalisatie een revolutie te weeg gebracht 4 de uitvinding van de tractor-maai-dorschmachine heeft ertoe geleid dat op het oogenblik 2 man in 24 uur 30 hectare kunnen bewerken tegen vroeger 1 man in 12 uur een hectare ♦ het gevolg van deze vermindering der produktiekosten is de uitbreiding in het bijzonder van den tarweaanbouw (in amerika, canada, argentinië en australië) geweest, met als gevolg overproduktie en tevens werkloosheid + een groot procent der werkloozen in de ver. staten zijn werkloos geworden landarbeiders, voor wie ook in de steden geen werk is +
wat voor de landbouw geldt: vermeerdering van aanbouwoppervlakte terwijl de graanvoorraad — van kapitalistisch standpunt althans — reeds te groot was geldt voor het geheele industrieapparaat van amerika en europa ♦
een bekend amerikaansch statisticus verklaarde voor kort, dat de produktiecapaciteit van de amerikaansche auto-industrie alleen 8 millioen per jaar bedraagt, terwijl de wereldconsumptie 6.3.000.000 bedraagt ♦ de consumptie van schoenen werd voor amerika aangegeven met 300 millioen paar, de capaciteit der schoenindustrie is echter driemaal zoo hoog! + hetzelfde geldt voor belangrijke industrieën, als olie, staal, steenkool + naar gelang de industrialisatie der overzeesche gewesten voortgaat, dreigt



de wanverhouding van produktievermogen en afzetgebied, in het bijzonder voor europa steeds grooter te worden ♦')
toen de rationalisatie in duitschland werd ingevoerd, werd deze van sociaaldemocratische zijde toegejuichd en in vele gevallen zelfs geëischt* rationalisatie zou in het belang der arbeidersklasse zijn ♦ het kapitalisme zou zich erdoor herstellen, de werkloosheid erdoor verminderen + een opvatting die geheel behoort bij de reformistische opvatting, die in de arbeidersbeweging niets anders ziet dan de reflex, dan de schaduw van het kapitalisme ♦
maar de feiten hebben het tegendeel uitgewezen ♦ de rationalisatie heeft de werkloosheid geweldig vermeerderd, de macht der ondernemers versterkt, de arbeidsvoorwaarden der arbeidersklasse zijn slechter geworden ♦
op den duur zal rationalisatie in ieder geval tot vermindering der werkloosheid leiden, luidde later de verzwakte these van de sociaaldemokratische voorstanders der kapitalistische rationalisatie ♦ deze vraag is ten slotte een zuiver academische ♦ voorloopig wijzen de feiten op vermeerdering der werkloosheid en verder heeft de huidige weergalooze ekonomische crisis geleerd, dat de rationalisatie de ekonomische moeielijk— heden niet heeft verminderd, maar integendeel de crisis heeft vergroot + en al zou het aannemelijk te maken zijn, dat rationalisatie op den duur de werkloosheid zou verminderen, dan is het de vraag of de arbeidersklasse om deze reden alle rationalisatie maar gelaten moet ondergaan ; of zij niet andere middelen dient aan te wenden om zich tegen de geesel der werkloosheid te verdedigen en of wellicht niet het levensbelang der arbeidersklasse eischt, dat zij zich met alle ekonomische machtsmiddelen waarover zij beschikt zooal niet tegen alle rationalisatie verzet, dan toch de doorvoering ervan slechts onder bepaalde voorwaarden aanvaardt ♦ het is natuurlijk een naïviteit te meenen dat de huidige rationalisatie een definitieve oplossing van de crisis in het kapitalistische produktiesysteem zou kunnen brengen ♦ integendeel : rationalisatie zal een permanent verschijnsel blijven van de nieuwste ontwikkeling van het kapitalisme ♦ naar gelang in azië zich een industrieel kapitalisme ontwikkelt, zal het industrieele europa door verscherpte rationalisatie trachten te blijven concureeren ♦ buitendien blijft ook voor de verschillende ondernemingen van kartels en concernen de tendens tot rationalisatie bestaand (in verband met de concurrentie op de wereldmarkt; tegen ev. nieuwe ondernemingen en onderling in verband met de „aandeelen") ♦ de tendens van produktieverhooging en produktiekostenverlaging, gepaard gaande met de uitschakeling van arbeidskrachten en de verhooging der arbeidsintensiteit voor de werkenden, blijft bestaan ♦
arbeidsdag
dat onder deze omstandigheden, bij de ontwikkeling der arbeidsmethoden de achturige arbeidsdag, die reeds een eeuw geleden door socialisten als robert owen werd voorgestaan, en
') in britsch-indië komt een eigen industrie op ; de meerderheid der katoen verwerkende industrieën in Bombay is reeds in britsch-indische handen ; japan had in 1914 : 5.266 industrieën, in 1927 : 13.000 met een 6 maal zoo groot kapitaal ; china had in 1928 : 170 spinnerijen tegen 59 in 1919 ♦



waarvoor de arbeidersklasse dank zij haar organisatie sinds meer dan een halve eeuw heeft gestreden, verouderd is, is zonder meer wel duidelijk +
was de eisch van den achturigen arbeidsdag, gezien ook de arbeidstoestanden in nederland, nog op het einde der vorige eeuw en nu nog in bijzondere gevallen en enkele streken, een revolutionaire leus, heden is deze eisch niet anders dan een reaktionaire te noemen
de huidige acht uur zijn immers in het geheel niet meer te vergelijken met de acht uur uit den tijd toen deze eisch opkwam, noch wat de produktiecapaciteit, noch wat de intensiteit van den arbeid betreft ♦ tegen de eindelooze verlenging van den arbeidsdag heeft de arbeidersbeweging een succesvolle strijd gevoerd en dezen een grens gesteld ♦ arbeidsdagen als in den tijd van het opkomende kapitalisme zijn, heden nog slechts mogelijk in koloniale gebieden + maar de rationalisatie dreigt meer en meer arbeidsvoorwaarden met zich mee te brengen die de herinnering aan den tijd der industrieele revolutie oproepen + aan de intensieve uitbuiting der menschelijke arbeidskracht schijnt voor het moderne kapitalisme geen grens gesteld +
voor de verkorting van den arbeidsdag moet de strijd worden aangebonden 4 deze moet haar uitdrukking vinden in den konkreten eisch van den zesurigen arbeidsdag +
reeds op haar tweede internationale congres te Amsterdam (maart 1925) heeft de syndicalistische internationale (iaa., internationale arbeiders associatie) de vraag van rationalisatie en werkloosheid behandeld en een resolutie hierover aangenomen ♦ in deze resolutie werd de eisch van den zes-urigen arbeidsdag naar voren gebracht, om de werkloosheid „die voor millioenen arbeiders het leven ondraaglijk maakt", op te heffen + het is daarnaast noodzakelijk, vervolgt de resolutie, dat de verbeteringen in het machinale produktieproces door een evenredige verkorting van den arbeidstijd begeleid moeten worden, daar zelfs onder het huidige kapitalistische systeem, de voordeelen van zulk een vooruitgang, niet uitsluitend uitgeleverd mogen worden aan degenen, die zich heden de sociale rijkdommen hebben toegeëigend ♦
daar bovendien de achturige arbeidsdag in de moderne industrie van den arbeider een energie en een aanpassing vereischt, die het lichamelijke weerstand vermogen van den mensch te boven gaat, moet de onmiddellijke invoering van den zesurigen arbeidsdag geëischt worden + de resolutie sloot met een oproep aan de geheele arbeidersklasse een krachtige aktie te voeren voor de verovering van den zesurendag *) +
verkorting van arbeidsdag en werkloosheid
de voorspelling der moderne arbeidersleiders over vermindering der werkloosheid door rationalisatie is niet uitgekomen + in de laatste drie maanden van 1925 steeg de werkloosheid in duitschland van 340.000
*) de aangesloten organisaties der iaa hebben voor dezen eisch een aktie gevoerd + zoo publiceerde o.a. de fransche sektie der iaa een speciale brochure en een manifest om voor dezen eisch propaganda te maken + de syndicalistische organisatie der iaa in mexico riep een eendaagsche staking uit om voor dien eisch te demonstreeren ♦



tot 2 millioen ♦ ze is intusschen verdubbeld1) ♦ de rationalisatie heeft niet alleen onmiddellijk arbeidskrachten uit het produktieproces uitgeschakeld, maar is een der oorzaken der ekonomische wereldcrisis, die de werkloosheid onrustbarend heeft doen aangroeien,2) waardoor de wanverhouding van goederenhoeveelheid en koopkracht weer grooter is geworden en de crisis verscherpt ♦
behalve de physieke en psychische ellende die de werkloosheid voor millioenen beteekent, is zij voor de geheele arbeidersklasse een groot gevaar + de aanwezigheid van een industrieel reserveleger van millioenen is een versterking voor de ondernemersklasse, een gunstige factor in de pogingen het loonpeil naar beneden te drukken + buitendien bedreigt de werkloosheid de solidariteit der arbeiders onderling, doordat het gevaar van een tegenstelling ontstaat tusschen degenen, die geregeld werken en degenen die geregeld werkloos zijn ♦ daarom moet dan ook in een bedrijf waar slapte heerscht of door rationalisatie minder arbeiderskrachten noodig zijn, door de ekonomische organisaties gestreden worden voor een verkorting van den arbeidsdag van alle in het bedrijf werkende arbeiders ♦ de solidariteit der arbeiders zal er door versterkt worden en de ekonomische organisaties zullen erdoor haar invloed kunnen doen gelden in het ekonomische leven ♦ het beteekent een stap op den weg van „medezeggingschap", die leiden moet tot het beheer der bedrijven door de arbeiders zelf ♦
dat een verkorting van den arbeidsdag een uitermate doelmatig middel is om het probleem der werkloosheid op te lossen, kan natuurlijk niet betwijfeld worden3) ♦
behalve door verkorting van den arbeidsdag zou aan den onrationeelen en demoraliseerenden toestand der voortdurende werkloosheid een einde kunnen worden gemaakt, door ook de werkloozen weer in het produktieproces te betrekken door geregelde vacanties de werkenden elkaar te laten aflossen ♦ dergelijke geregelde rustperioden zullen dan tevens een noodzakelijke compensatie kunnen zijn voor het dikwijls zenuwsloopende werk in de moderne gerationaliseerde industrie ♦
deze opvatting bracht ook het derde congres der iaa, mei 1928, te luik tot uiting, in de volgende resolutie aangenomen na het referaat van rocker over de rationalisatie :
het congres ziet in de systematische verkorting van den arbeidstijd een der belangrijkste middelen, om den toestand van voortdurende massale werkloosheid tegen te gaan, die door het nieuwe systeem wordt veroorzaakt, en dat wel in dier voege dat iedere verhooging van het produktie-vermogen een verkorting van den arbeidsdag tengevolge heeft ♦
!) einde Febr. '31 bedraagt ze bijna vijf millioen !
a) midden 1929 : 6 millioen ; einde 1930 (zonder zuid-amerika en azië), naar matige schatting 20 millioen +
3) het duitsche instituut voor konjunkturforschung heeft o.a. berekend, dat bij een algemeene verkorting van den arbeidstijd op 40 uur per week, in duitschland anderhalf millioen meer menschen werk zouden kunnen vinden



het congres is van meening, dat dit doel alleen kan worden bereikt als de ekonomische organisaties van den arbeid, ertoe besluiten, het recht dat iedere arbeider heeft op het leven, het recht dus van eenieder produktief werk te verrichten, in principe te aan vaarden en wel in dien zin, dat telkens als de arbeid onder het huidige systeem stokt, niet een deel der arbeidersklasse rustig in de fabrieken blijft, zooals tot nu toe, terwijl anderen op straat worden geworpen, maar dat door evenredige verkorting van den arbeidstijd, die echter niet met een daling van het loon moet gepaard gaan, alle arbeiders ook dan nog in het produktieproces worden opgenomen +
dat het bij de rationalisatie slechts om een gerationaliseerde uitbuiting gaat, om een rationaliseering van de winstmakerij, en niet om een doelmatiger maatschappelijke organisatie, blijkt nergens zoo duidelijk als uit het verschijnsel der werkloosheid + waar rationalisatie is ingevoerd, is de werkloosheid vrijwel overal vermeerderd + maar voor de werkloosheid heeft het kapitalistische stelsel geen rationeele oplossing +
en is er iets onrationeelers denkbaar dan het feit, dat millioenen niet werken kunnen, niet in hun levensonderhoud kunnen voorzien — een werkloozenleger van tientallen millioen, die niet werken mogen, terwijl andere millioenen door een gemechaniseerd proces worden opgejaagd om het uiterste uit hen te persen wat uit machines van vleesch en bloed kan worden gehaald ?
is er iets onrationeelers denkbaar dan zulk een ongebruikt laten, zulk een verspilling van arbeidskracht, als onder een gerationaliseerd kapitalisme, dat dank zij de monopolie der produktiemiddelen voor millioenen geen werk heeft, niet omdat er reeds een overdadige maatschappelijke rijkdom is, maar omdat het kapitalisme ze niet gebruiken kan voor zijn winstmakerij ?
is er iets onrationeelers, en iets krankzinnigers, denkbaar dan onze huidige maatschappelijke orde, waarbij millioenen gebrek lijden, niet omdat er een tekort is, maar omdat er te veel is gebrek uit overvloed ! is er een cynischer maatschappij denkbaar dan de huidige, waarbij, terwijl millioenen gebrek lijden, levensmiddelen worden vernietigd, in amerika het koren wordt verbrand, omdat de „overproduktie" de winsten dreigt te verminderen !
nooit bleek zoo duidelijk het geheele on-maatschappelijke, het anti-maatschappelijke en immoreele van het huidige produktiestelsel als bij de tegenwoordige verschijnselen van rationalisatie en werkloosheid ; overproduktie, — zelfs voor de elementairste levensmiddelen ! — en tegelijk gebrek voor millioenen + wie kan met deze verschijnselen voor oogen nog spreken van een redelijk produktie stelsel ? het kapitalisme is niet alleen moreel maar ook ekonomisch veroordeeld +
strijd tegen rationalisatie
de marxistische theorie van de „zelfontwikkeling der ekonomische verhoudingen" naar het socialisme heeft in de praktijk geleid tot een reformistisch en beginselloos aanpassen en zelfs principieel aanvaarden van alle kapitalistische praktijken; vandaar ook de misleidende en misdadige



opvatting, dat rationalisatie door de arbeidersklasse maar aanvaard moet worden, daar deze immers een onvermijdelijk gevolg van de technischkapitalistische ontwikkeling is ♦ en deze leidt op den duur immers toch naar het socialisme !
die richting der arbeidersklasse, die zich tegen deze opvatting keert en ook de rationalisatie maar niet als iets vanzelfsprekends aanvaardt, doet dit niet omdat zij tegen de aanwending van machines of tegenstander der technische ontwikkeling zou zijn !
Wij zijn — aldus luidt een passage van de resolutie, die het derde internationale congres der revolutionaire syndicalisten, 1927 te luik, over den zesurigen arbeidsdag aannam, en waarin de houding der syndicalisten tenopzichte van het probleem der rationalisatie reeds is samengevat — overtuigde aanhangers van den vooruitgang op ieder gebied, ,,m aar het congres is van meening, dat deze vooruitgang in geen geval mag gaan ten koste van een verhoogde uitbuiting der menschelijke arbeidskracht"*
op hetzelfde congres bestreed rudolf rocker in zijn referaat over rationalisatie op grond der feiten de van soc. dem. zijde geuite bewering, dat de rationalisatie aan de producenten en consumenten ten goede zou zijn gekomen ♦ hij wendde zich buitendien scherp tegen de opvatting, dat de rationaliseering en monopoliseering een stap zou zijn op den weg naar het socialisme ♦
de huidige aanwending der technische ontwikkeling leidt ertoe den mensch eenvoudig tot een machine te degradeeren ♦ zelfs bij de vermindering van den arbeidstijd kan de arbeid nog een slavernij zijn ♦ het is juist de groote taak van het socialisme om de arbeid weer „aantrekkelijk" te maken ♦
alleen degenen, die voor alle culturele zijde van het socialisme het oog verloren hebben, kunnen in de tegenwoordige uitwassen van het kapitalisme voorwaarden voor het socialisme zien ♦
de op de spits gedreven arbeidsverdeeling, die in de rationalisatie tot uiting komt, heeft met het socialisme niets gemeen, maar is slechts een beter ontwikkelde methode der menschelijke uitbuiting ♦
dat deze ontwikkeling niet als voorwaarde voor het socialisme te beschouwen is, wordt het beste bewezen door het feit dat in amerika, waar deze ontwikkeling het meest gevorderd is, er van eenige socialistische gezindheid der groote massa producenten niets te bespeuren valt ♦
voor het socialisme is noodig : een socialistische gezin dh e i d, een ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel en de wil inzicht tot daad te vormen +
natuurlijk kan de aanwending van de machine, reeds door de mogelijkheid van verhoogde produktie en door verbetering der arbeidsmethoden, ook voor het socialisme van nut zijn + de toename van het verkeer, dank



zij de ontwikkeling der techniek maakt in zekeren zin een wereldsocialisme pas waarlijk mogelijk +
maar dat wil allerminst zeggen dat iedere mechaniseering, iedere machinale aanwending in het arbeidsproces maar zonder meer moet worden aanvaard* en dat wil ook allerminst zeggen, dat de verveelvoudigde aanwending der machines, dat al de vormen der huidige rationalisatie, op zichzelf ook maar iets met het socialisme te doen hebben of een kenmerk zouden zijn van een socialistische ontwikkeling der maatschappij; alsof industrialisatie en ,,amerikanisatie" op zichzelf iets met het socialisme temaken hebben ! ♦
moet de arbeidersklasse zich dus tegen alle rationalisatie verzetten ? neen, niet onder alle omstandigheden + dat hangt af van de vormen van rationalisatie en ook van de wijze waarop zij wordt doorgevoerd 4 er is geen reden in beginsel alle rationalisatie af te wijzen + men denke slechts aan een voorbeeld van rationalisatie bij uitnemendheid : de gemechaniseerde telefoon + de vervanging van de telefoonjuffrouw door de automatische telefoon is natuurlijk een doelmatige en ook wel door niemand betwijfelde verbetering van een onmisbaar geworden communicatiemiddel in hetmoderne leven + (daar tegenover: de onredelijke en gehate rationalisatie van den „eenmanswagen") ♦ ook overal waar onaangenaam en zwaar werk door machines wordt overgenomen zal de rationalisatie door de arbeidersklasse als vanzelfsprekend worden aanvaard ♦ hetgeen nog niet wil zeggen, dat de gevolgen en de wijze waarop zulk een rationalisatie wordt doorgevoerd ook als vanzelfsprekend moet worden aanvaard + want in vele gevallen heeft de mechaniseering van het werk, dat op zichzelf een verbetering is, tengevolge dat dezelfde of een minder aantal arbeiders nog intensiever en zenuwsloopender moeten werken ♦ de arbeidersklasse zal zich er tegen moeten verzetten, dat iedere verbetering in het produktieapparaat en iedere verdere mechaniseering gaat ten koste van den arbeider#
een der gevolgen van rationalisatie : vereenvoudiging van den arbeid heeft de toename van vrouwenarbeid met zich mee gebracht, daar deze met lagere loonen wordt betaald 4 daarom behoort strijd gevoerd te worden voor den eisch gelijk loon voor gelijk werk4
in vele gevallen zal dus de strijd gevoerd moeten worden, niet tegen rationalisatie op zichzelf, maar tegen de wijze, waarop zij wordt doorgevoerd, terwijl alle rationalisatie, die voor de lichamelijke gezondheid van den arbeider schadelijk is, moet worden verhinderd#
alle verbeteringen, die door doelmatiger arbeidsmethoden, dank zij de technische ontwikkeling mogelijk worden, dreigen tot een nadeel voor de arbeidersklasse te worden, daar de ondernemers ze slechts aanwenden in hun belang + nog steeds dienen de mechanische verbeteringen er niet toe de moeiten van den arbeid te verlichten !
een doelmatige rationalisatie, een verbetering van de arbeidsmethoden door middel der machine, die in het belang is van den arbeid, zal eerst in een socialistische maatschappij mogelijk zijn, waar niet meer terwille van de winst wordt geproduceerd en waar dus ook de arbeidsvoorwaarden niet meer beschouwd worden uit het oogpunt van rentabiliteit, maar uit het menschelijke oogpunt van den producent ♦



de vraag in hoeverre de gemechaniseerde arbeidsmethoden voor den arbeider wenschelijk en aanvaardbaar zijn, zal dus eerst bevredigend worden opgelost als de producenten zelf in het belang der gemeenschap over de produktiemiddelen beschikken ♦
wil dit zeggen, dat de arbeidersklasse zich, zoolang de sociale revolutie niet heeft plaats gegrepen, van praktische oplossingen moet onthouden ? — allerminst ♦ maar het beteekent wèl, dat de strijd tegen rationalisatie, zich niet beperken kan tot rationalisatie allëen ♦ deze strijd moet in beginsel het geheele stelsel gelden, die de strijd is voor de onteigening der kapitalisten aan de produktiemiddelen +
deze strijd moet gevoerd worden door de economische organisaties van den arbeid, door de industriefeder a t i e S en door de bedrijfsraden in ieder bedrijf') ♦ het doel der socialistische arbeidersbeweging : de overname en het geheele beheer der fabrieken in het belang der gemeenschap moet steeds voor oogen staan +
het is natuurlijk niet mogelijk hier aan te geven welke rationalisatie onder alle omstandigheden moet worden afgewezen en onder welke vormen en op welke wijze zij kan worden aanvaard + dat hangt van de speciale omstandigheden af en moet in ieder concreet geval worden beoordeeld ♦ een geregeld en systematisch overzicht van alles wat in dit verband in ieder bedrijf en in iedere tak van industrie plaats vindt is hiertoe vereischt^
internationale klassenstrijd
de ontwikkeling naar een internationaal kapitalisme, het bestaan van internationale kartels en trusts, heeft de positie der ondernemers in ieder land tegenover de arbeidersklasse versterkt ♦ steeds meer zal het noodzakelijk blijken, dat voor den strijd van betere arbeidsvoorwaarden ook de arbeidersklasse zich op ekonomisch gebied internationaal organiseert, en in de verschillende industrieën een internationalen strijd voert tegen het internationaal verbonden kapitaal ♦
ook de ontwikkeling van het kapitalisme buiten europa eischt van de
*) de huidige ekonomische organisatievorm der v a k - organisatie kan, bij de moderne ontwikkeling van het kapitalisme niet meer als doelmatig worden aangezien ♦ zoowel voor den doelmatigen strijd onder het kapitalisme, als voor de socialistische reorganisatie is de industrieele organisatievorm noodzakelijk, gebaseerd op het bedrijf en de speciale tak van industrie ♦ dat wil dus zeggen, dat al degenen, die in eenzelfde bedrijf werken, welk beroep zij, hetzij als hand- of hoofdarbeider uitoefenen zich in dezelfde ekonomische organisatie, de industrieele V e r e en i g i n g, behooren te organiseeren 4deze vormen eenerzijds met de organisaties van dezelfde industrie, gewestelijke, nationale en internationale industriefederaties, anderzijds plaatselijk met andere : het p.a.s. _ . daarnaast behooren in iedere werkplaats en bedrijf bedrijfsraden door alle arbeiders te worden gekozen ♦ het is de taak dezer bedrijfsraden de vormen der rationalisatie na te gaan♦ de industriefederaties kunnen op grond van deze gegevens, algemeene conclusies trekken voor een bepaalde tak van industrie ♦



arbeidersklasse een geheel nieuw inzicht in de te volgen strijdmethoden ♦ het opkomen van het kapitalisme in azië, de industrialiseering van china en britsch—indië, is een der oorzaken van de crisis in het ekonomische leven in europa en men mag zich afvragen, naar gelang deze ontwikkeling voortschrijdt, of deze crisis niet steeds grooteren omvang zal aannemen 4 de moeilijkheden, die heden b.v. de textielindustrie ondervindt, hebben reeds een min of meer chronisch karakter aangenomen 4 de „crisis" in de textielindustrie houdt onmiddellijk verband met de ontwikkeling van deze industrie in het verre oosten + doordat de, voor een belangrijk deel nog: buitenlandsche, textielkapitalisten, dank zij de grenzenlooze en misdadige uitbuiting der gekleurde arbeiders1) — hoofdzakelijk van vrouwen en kinderen — goedkooper kunnen produceeren, vormen zij een bedreiging van de europeesche waren op de verschillende markten, niet slechts in het oosten (b.v. indonesië) maar zelfs reeds in europa ♦ het gevolg is natuurlijk het drukken der loonen in de europeesche textielindustrie en alle denkbare rationalisatie —waarvan ook reeds de arbeiders in twente de zegeningen hebben ondervonden ! — om de produktiekosten te verlagen om toch maar te kunnen blijven concurreeren ♦
reeds dit eene voorbeeld spreekt duidelijk genoeg, om te begrijpen hoe noodzakelijk het is, dat de klassenstrijd tegen het kapitalisme zich internationaliseert, en dat ook in het bijzonder de blanke arbeidersklasse zich met de gekleurde arbeiders verbindt tot een gezamenlijken strijd tegen hetzelfde internationale kapitalisme en imperialisme +
een solidaire steun aan de, door het blanke imperialisme onderdrukte, gekleurde rassen, een solidaire strijd met de door het blanke kapitalisme uitgebuite gekleurde arbeiders is niet alleen een elementair socialistische eisch, maar ook een eisch van welbegrepen eigenbelang ! zulk een strijd zal er ook verhinderen, dat de gekleurde arbeiders in hun verzet tegen het buitenlandsche kapitaal geheel meegesleept worden in den uitsluitend op de „nationale onafhankelijkheid" gerichten strijd, die slechts een nieuwen nationalen staat, een eigen gekleurd kapitalisme met zich mee kan brengen — en dus slechts nieuwe onderdrukking en uitbuiting der volksmassa's +
daarom moet de ekonomische strijd der arbeidersklasse tegen het kapitalisme en imperialisme zich niet beperken tot den strijd tegen een bepaald nationaal kapitalisme of vóór een bepaalden nationalen staat + maar deze ekonomische strijd moet uitgroeien tot den socialen, internationalen revolutionairen strijd van alle onderdrukten'Jtegen alle kapitalismen en imperialismen 4
het socialisme is tot een wereldprobleem geworden en alleen de wereldsolidariteit van alle onderdrukte klassen en rassen kan de nieuwe ekonomische grondslagen leggen voor een wereld van socialisme, kan alleen een kapitalistisch wereldstelsel vernietigen, dat de geheele menschheid met nieuwe wereldoorlogen en rassenoorlogen bedreigt ♦
*) in china is een arbeidsdag van 12—16 uur normaal ♦ de kinderarbeid is onbeperkt + een amerikaansch missionaris schreef naar aanleiding van een ingestelde enquête, naar de arbeidstoestanden : „in de weverijen in tsjenstin vonden wij 15.000 jongens aan het werk, 18 uur per dag, van 5 uur 's morgens tot 11 uur 's avonds en de meerderheid ontving geen andere betaling dan het voedsel" +



socialisme
wil de arbeidersklasse door de nieuwe ontwikkeling van het kapitalisme niet in een toestand eener algeheele industrieele slavernij gebracht worden, dan zal de strijd tegen rationalisatie en werkloosheid de strijd voor het socialisme moeten omvatten ♦ de uitwassen van het kapitalisme bestrijdend moet de strijd gevoerd worden tegen het stelsel zélf ♦ de strijd tegen de aanwending eener techniek, die den mensch tot een machine degradeert, moet de strijd omvatten voor menschwaardiger vormen van den arbeid, voor een redelijker produktiestelsel, voor een menschelijker maatschappij ♦
het verhinderen van het doorvoeren van bepaalde rationalisatiemethoden, het veroveren van een verkorten arbeidsdag, — het kunnen slechts zeer voorloopige en geen definitieve oplossingen zijn ♦ de oplossing van de problemen, waarvoor rationalisatie en werkloosheid de arbeidersklasse stelt, is èén met de vraag naar een doelmatiger organisatie van het ekonomische leven ♦ het beteekent dat de arbeidersklasse gesteld wordt voor het praktische probleem van de verwerkelijking der socialistische maatschappij ♦
zooals de strijd tegen rationalisatie en werkloosheid en voor betere arbeidsvoorwaarden, gevoerd moeten worden door de ekonomische strijdorganisaties, door middel der direkte ekonomische aktie, zoo kan ook de strijd voor het socialisme slechts door de ekonomische organisaties gevoerd worden op het terrein van het ekonomische leven z e I f ♦
de sociale bevrijding der arbeidersklasse kan niet het werk zijn van politieke partijen of van den staat ♦ wat de arbeidersklasse van „arbeidersregeeringen" en van regeeringen die door zoogenaamde arbeiderspartijen ondersteund worden, te verwachten heeft, hebben de laatste tien jaren voldoende bewezen ! de „rationalisatie" in duitschland heeft ook dit met zich mee gebracht dat het ware karakter der sociale wetgeving, het ware karakter der sociale politiek van den staat is onthuld ♦
de voorwaarde voor de socialistische reorganisatie der maatschappij is het in bezit nemen der produktiemiddelen door de producenten, het is de verovering der ekonomische macht door de arbeidersklasse + dit is slechts mogelijk door de direkte aktie der in ekonomische organsaties vereenigde hoofd-, hand- en landarbeiders ♦ door de „verovering der politieke macht" is dit niet mogelijk ♦ de verovering van den staat, of het stichten van een nieuwen staat, kan slechts de een of andere vorm van staatskapitalisme den weg banen — maar niet den weg „om den arbeid vrij te maken", niet den weg naar ware vrijheid, naar werkelijke bevrijding * de huidige organen van staat en kapitaal steeds organen van politieke onderdrukking en ekonomische uitbuiting , steeds de uitdrukking van het monopolie van de macht en het monopolie van het bezit — moeten vernietigd en vervangen worden door de direkte organen, gebaseerd op organische eenheden, in het ekonomische, in het geheele maatschappelijke, leven, gevormd door de producenten en consumenten zelf ♦ dan eerst zal zelfregeering mogelijk zijn : „demokratie" ! het radensysteem is de basis voor een nieuwe, vrije, socialistische ontwikkeling der maatschappij ♦ want de voorwaarde voor het socialisme is, socialisme betéékent : zelforganisaties slechts langs dezen weg zal het doel der soicalistische arbeidersbeweging : de ontvoogding der arbeidersklasse, de bevrijding van den arbeid brood en vrijheid voor allen, verwezenlijkt kunnen worden ♦



















1