met den Heere vereenzelvigd. Dat is de Engel des Heeren geweest, in wien de Heere zelf zich den mensch openbaart — of wilt gij het met duidelijker woorden: de Zone Gods, die gezegd heeft: „Wie Mij gezien heeft, die heeft den Vader gezien." Deze is het, die tot Abraham sprak: „Ik zal voorzeker weder tot u komen omtrent dezen tijd des levens; en zie, Sara uwe huisvrouw zal een zoon hebben.
De vervulling dezer toezegging vermeldt onze tekst: „En de Heere bezocht Sara, gelijk als Hij gezegd had; en de Heere deed aan Sara gelijk als Hij gesproken had. En Sara werd bevrucht, en baarde Abraham eenen zoon in Zijnen ouderdom, ter gezetter tijd, dien hem God gezegd had." Zoo is in de geboorte van Izak den dag van Christus gezien. Want in Izak aanschouwde hij het beloofde zaad, Izak was hem type van Christus. De komst des Heeren tot Abraham in de geboorte van Izak is eene schrede op den weg van de vleeschwording des Woords.
II
Wat heeft nu het zien van dien dag van Christus in de geboorte van Izak bij Abraham qewerkt? Dat is de tweede vraag, die wij te beantwoorden hebben. Wij kennen dat antwoord reeds, want het is door den Heere Jezus gegeven:
Abraham, uw vader, heeft met verheuging verlangd, opdat hij Mijnen dag zien zou; en hij hééft hem gezien, en is verblijd geweest.



De geschiedenis toont dat ook duidelijk in onzen tekst.
Het blijkt al aanstonds uit den naam, dien hij zijnen zoon geeft. Dat wordt ons op eigenaardige wijze medegedeeld. Wij lezen immers: ,,tn Abraham noemde den naam zijns zoons, die hem geboren was. dien hem Sara gebaard had. izak. Oppervlakkige beschouwing zpu dat al heel omslachtig kunnen noemen. Waarom toch niet kortweg: „Abraham noemde den naam zijns zoons Izak"? Waarom daaraan toegevoegd ..die hem geboren was" en dan nog eens „dien hem Sara gebaard had"?
Och, wat zijn wij toch kortzichtige menschen! Leggen niet juist die toevoegingen ons bloot, wat er wel in Abrahams harte omging, toen hij dat kind daar zag liggen? Die was hèm geboren, die reeds honderd jaar oud was!... dien had Sara, in wie de moeder reeds verstorven was, hem gebaard... O hoe was al zijn angst en vreeze beschaamd... waarlijk de Heere heeft het wonderlijk gemaakt. De lach der vreugde plooit Abrahams gelaat, en hij spreekt het uit in blijdschap des harte: „Izak!" d.i. „hij lacht , — zooals de Heere hem bevolen had dien zoon te noemen. Dat is de naam, dien de Heere geboden had, waarmede Hij Izak het profetische merkteeken opdrukte der groote blijdschap, die gewekt zou worden al de eeuwen dóór door Hem, die in Izak besloten lag, d.w.z. door den Christus Gods.
2



Oppervlakkige beschouwing ziet in die naamgeving niets bijzonders. De Heere had het immers bevolen, wat was natuurlijker dan dat het ook gebeurde!... Alsof menschenkinderen zulke gehoorzame schepselen zijn, alsof wijzelven zoo vaardig zijn om den wil des Heeren te volbrengen! Het was waarlijk niet een naam, die Abraham eerde, zcwmin de Heere dien naam voor den beloofden zoon van Sara heeft bestemd en verordend. Het was na de verkondiging van het verbond en de inzetting der besnijdenis, toen de Heere Abrams naam veranderd had in Abraham, en Sarai Sara noemde; toen Hij zeide: „Gij zult den naam van uwe huisvrouw Sarai niet Sarai noemen, maar haar naam zal zijn Sara. Want Ik zal haar zegenen, en u ook uit haar een zoon geven; ja Ik zal haar zegenen, zoodat zij tot volken worden zal; koningen der volken zullen uit haar worden." Wat deed Abraham toen?... „Toen viel Abraham op zijn aangezicht en hij lachte; en hij zeide in zijn hart: zal eenen die honderd jaar oud is een kind geboren worden? en zal Sara die negentig jaar oud is baren?' Dat scheen hem onmogelijk, waarom hij den Heere ook smeekte: ..Och, dat Ismaël mocht leven voor uw aangezicht!" Daarop sprak God: „Voorwaar, Sara uw huisvrouw zal u een zoon baren, en gij zult rijnen naam noemen Izak.. Die naam moest Abraham dus al zijne dagen herinneren aan den lach des twijfels en des ongeloofs, waarmede hij zijnen genadigen God had



onteerd. Die naam was voor Abraham wat hemzelven aanging, het merkteeken der schande, immers van zijne zonde. En niet alleen voor Abraham, maar ook voor Sara, die immers een weinig later hetzelfde kwaad had bedreven. En een mensch wordt niet gaarne aan zijne schande herinnerd! Reden genoeg voor het vleesch, om zulk een naam liefst te verdonkeren. Dat deed Abraham echter niet. Hij is verbrijzeld van harte geweest over zijn twijfel en ongeloovigheid; en toen heeft dat verbrijzelde hart juist balsem gevonden in den naam, dien de Heere voor dat kind had verordend. De Heere had den lach der twijfelmoedigheid in den lach der blijdschap veranderd, terwijl Hij zulk een heerlijken dag voor Abraham had doen aanbreken. Zoo was het ook bij Sara, die het blijmoedig bekende, de genade des Heeren verheffend: „De Heere heeft mij een lachen gemaakt: al die het hoort zal met mij lachen," n.1. van heilige verwondering en van vreugde!
Oppervlakkige beschouwing ziet evenmin iets bijzonders in hetgeen onze tekst verder zegt: „En Abraham besneed zijnen zoon Izak, zijnde acht dagen oud, gelijk als hem God geboden had." Maar dat toont ons ten duidelijkste, dat Abraham geloofd heeft de belofte des Heeren: „Maar Mijn verbond zal Ik met Izak oprichten," en dat hij die beschikking des Heeren met blijdschap heeft aanvaard, Izak beziende in het licht dier belofte. Hij talmt er geen oogenblik mede,



maar geeft rijnen zoon, zoodra de door den Heere bepaalde dag is gekomen, het merkteeken des verbonk opdat het duidelijk zou wezen: hier begint de Üjn der genade, deze is den Heere gSeEgdVom dei wille van Hem die uit dit kind zal voortkomen. . . ,
Dat werkelijk zulke gedachten Abrahams ziel hebben vervuld, zien wij uit hetgeen voorvalt bij de spening van Izak. Zoo lezen we daaromtrent in vr8: „En het kind werd groot, en het werd qespeend; toen maakte Abraham eenen grooten maaltijd op den dag als Izak gespeendwerd Men zou kunnen meenen, dat hier niete buitenaewoons gebeurde, daar dit vreugdebedrijf gemakkelijk te verklaren valt uit de blijdschap des vaders over den voorspoedigen groei van dien zoon zijns ouderdoms. De zaak verandert echter^ wanneer wij er op letten, wat Ismaël deed op "fden'dag, wat door Sara's moederoog werd bespeurd, en wat haar door de ziel sneed.
Sara zag den zoon van Hagar de Egyptische, dien zij Abraham gebaard had, spottende Ismaël achte luidkeels om dat vreugdebedrijf. Wat maakte vader Abraham een drukte over zoon kind! En herinnert ge u wel. wat de Apostel Paulus omtrent dit doen van Ismael ni Gal 4 :29 zegt? Dat, die naar het vleesch geboren was vervolgde dengene die naar den geest geboren was." Er is dus wel een bijzonder booze gezindheid bij Ismaël geweest: hi, dreef den spot met Izak, omdat hij niets wilde weten van de



hooge beteekenis, die Abraham aan dat jongsken toekende. Het zichtbare was daarmede dan ook in lijnrechte tegenspraak. Maar Abraham zag over het zichtbare heen. Hij beschouwde dat kind in het licht der beloften Gods. En daar zag hij in Izak Hem, die ook Izaks hope zou zijn: het Zaad, waarin alle geslachten der aarde gezegend zouden wezen; in Izak zag hij den dag van Christus aangebroken, den dag der verlossing voor verloren menschenkinderen. En daar werd zijn hart aangedaan met onuitsprekelijke vreugde, want daar zag hij Hem, die aan de behoeften van zijn zondaarshart voldeed; Hem, in wien de Heere Zichzelven aan hem had verbonden en aan zijn zaad, om hun God te zijn voor eeuwig. Blijdschap straalde van zijn gelaat, blijdschap klonk uit al wat hij sprak. Zijne ziel was vervuld met dank jegens den Heere. Hij loofde en prees zijnen God, en Hem wiens dag hij aanschouwde.
III.
Zoo hebben wij dan gezien, hoe Abraham in de geboorte van Izak den dag van Christus aanschouwd heeft, en wat het zien van dien dag bij hem heeft gewerkt. En het is heerlijk, zulk een tafereel onder de oogen te krijgen. Doch — als het daarbij blijft, hebben wij er niet veel aan. Wat baat het mij toch, dat Abraham den dag van Christus gezien heeft en verblijd is geweest.



zoo ik zelf dien dag van Christus niet zie en geen vreugde daarover smaak in mijn eigen binnenste! Daarom nog ééne vraag: hoe komt het bij óns tot het zien van dien dag van Christus? , ,
Wij behoeven toch niet te twijfelen of de dag van Christus er wel is. Abraham heeft slechts het morgengloren gezien, en daaruit tot de onuitsprekelijke heerlijkheid van dien dag besloten. Ons daarentegen straalt de volle dag in de oogen, want wij weten het: het Zaad, dat in Izak besloten lag, is verschenen in de volheid des tijds. God heeft Zijnen Zoon in de wereld gezonden, geworden uit eene vrouw, geworden onder de Wet, opdat Hij degenen die onder de Wet waren verlossen zou, opdat wij de aanneming tot kinderen zouden verkrijgen. Wij hebben Zijn gansche werk vóór ons, den ganschen arbeid Zijner ziel, waarmede Hij door den vloekdood henen den eeuwigen rechtsgrond voor het genadeverbond Gods heeft gelegd, en zoo de Fontein van zegen geworden is voor een doemwaardig geslacht. Wij hebben den vollen dag vóór ons. Het is echter de groote vraag, of wn dien dag van Christus ook hebben gezien, en of wij dien heden zien, zoodat ook onze ziel met blijdschap daarover is vervuld! *
Aan die vraag gaat nog een andere vooraf: ge herinnert u wat de Heere Jezus den Joden voorhield: „Abraham, uw vader, heeft met verheuging verlangd, opdat hij Mijnen dag zou



zien." is dat ook bij u zoo? Verlangt ook
gij met verheuging, dien dag te aanschouwen?
Dit is geen overbodige vraag. Hoevelen ook in onze dagen, die er volstrekt geen verlangen naar koesteren. Waarom niet?
Omdat er geen kennis van zonde en ellende van schuld en doemwaardigheid en verlorenheid is, en geen vragen naar gerechtigheid voor God. Eten en drinken en vroolijk zijn is nog veler leus! Als de begeerte naar zulke dingen maar bevredigd wordt, is alles goed naar hun gevoelen. Het gaat alles maar om tijdelijke goederen. Wijl die niet in de gewenschte mate voorhanden zijn, leenen velen het oor aan allerlei klanken, die van een ideaal verschiet in dat opzicht spreken — maar er is geen oor voor het Evangelie van den Christus, omdat men weigert de oorzaak van alle ellende te erkennen, n.1. de zonde.
Aan den anderen kant zijn er ook velen, die wel van zonde willen weten, en ook wel eigen zonde erkennen, maar toch niet met verheuging verlangen om den dag van Christus te zien. Waarom dan niet? Omdat die Christus hun niet aanstaat. Omdat die Christus niet overeenkomt met de gedachten hunner harten. De Christus der Schriften is immers een Christus, die het alleen wil zijn, die niets en niemand naast Zich duldt; die reeds door Zijne verschijning de volstrekte verdoemelijkheid van al wat mensch heet predikt. En — laat het ons maar eerlijk be-



kennen: wie wil nu geheel verdoemelijk wezen voor God? O het is licht uitgesproken! Als het er echter op aankomt, vinden wij dat veel te kras, meenen wij altoos, dat er toch wel iets bij ons te ontdekken is waarop de hooge God met een weinig goeden wil Zijne goedkeuring wel zou kunnen geven! Is het wonder, dat wij dan geen aantrekking gevoelen voor eenen Christus, die alleen met verlorenen wil te doen hebben?
En wanneer zulk verlangen naar deze er niet is, is het dan te verwonderen dat zijn dag niet gezien wordt? Immers neen! de genade dringt zich niet op.
Ongelukkige toestand, wanneer daar geen verlangen is naar den dag van Christus! Want dat beteekent: omkomen in eeuwigen nacht, zoo daar geen verandering komt. — En het ligt aan onszelven, aan onzen schrikkelijken geestelijken dood, zoo het bij ons alzoo gesteld is. '
Ja — zegt iemand — dat is het juist, waarom ik zoo mismoedig ben; daar is voor mij geen hoop, want die dood heeft mij in zijn boeien geklonken!
Smart u dat? O zwijg dan toch niet, maar roep luidkeels tot uwen God, dat Hij die boeien verbrijzele. Hij kan het doen, Hij wil het doen, Hij zal het doen bij een iegelijk, die Hem tevoet valt. Waar Hij met Zijnen Geest werkte daar worden juist de banden des doods gevoeld, en is ook een zucht om daaruit verlost te worden. Waar de Geest des Heeren werkt, daar is ook



voor het aangezicht des Heeren. Dan zal het zien ook voor u niet uitblijven. Want „wij hebben het profetische Woord, dat zeer vast is; en gij doet wel, dat gij daarop acht hebt, als op een licht schijnende in eene duistere plaats, totdat de dag aanlichte, en de Morgenster opga in uwe harten! Dat getuigenis geeft u de zekerheid, dat ook gij den dag van Christus zien zult, dat ook gij Hem zult aanschouwen als Dengene, in Wien ook voor u Gods verbond vastligt, omdat ook gij om Zijnentwil in dat Verbond zijt opgenomen, in wien God ook uw God is.
En dan zult ook gij u verblijden. Vanwege de heerlijkheid van dien dag. En vanwege de genade, dat gij dien dag te zien kreegt. Blijde verrassing zal uw deel z^jn. Gij zult dan ook den Heere alleen prijzen, en zelf wegzinken voor uwen God. Gij zult Zijne genade verheffen, die aan uwe tallooze zonden zich niet stoorde; Zijne trouw, die niet tenietgedaan werd door al uwe ontrouw; Zijne macht, die door het onmogelijke heen Zijn Woord vervulde.
Die blijdschap zal ook uwe sterkte zijn temidden van alle nooden die u hierbeneden drukken en uwe ziel met angst en zorg vervullen. Om der zonde wil is de wereld vol nood, krijgt ook gij daarvan uw deel in de mate, die God in Zijne /wijsheid voor u heeft bepaald. Maar als gij den dag van Christus ziet, wordt gij daar boven verheven, want dan ziet gij de oorzaak van dien nood weggenomen. En dan wordt uwe



ziel vervuld met de blijde zekerheid, dat die nood niet eeuwig zal duren. Moet gij er in voortleven tot aan uw jongsten snik, gij reist nochtans uwen weg met blijdschap in Hem, die u de Bron geworden is van eeuwigen zegen, en gij betuigt het met den Apostel: „Ik houd het daarvoor, dat het lijden dezes tegenwoordigen tijds niet is te waardeeren tegen de heerlijkheid, die aan ons zal geopenbaard worden... want ik ben verzekerd, dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch machten, noch tegenwoordige, noch toekomende dingen, noch hoogte, noch diepte, noch eenig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onzen Heere!" Amen.
(1911)



den. En zij hebben met blij verlangen uitgezien naar den dag, waarop hun huisgezin zou worden vergroot.
Zijn verwachting werd echter niet vervuld. En dat bracht hen in nood. Izak, maar ook Rebekka. Want al wordt de man hier op den voorgrond geplaatst, de vrouw staat er niet buiten, staat er ook niet anders tegenover, zooals straks duidelijk blijkt uit haar uitroep onder totaal veranderden toestand: „Is het zóó — waaróm ben ik dus?"
Wat zij ondervonden, was totaal in strijd met Gods Woord tot den pas door Hem geschapen mensch, man en vrouw: „Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt!
Welk een nood voor Izak!
Al lezen we in vs. 20, zoo kort mogelijk: „En Izak was veertig jaren oud, als hij Rebekka, de dochter van Bethuil, den Syriër, uit PaddaAram, de zuster van Laban, den Syriër, zich tot vrouw nam," — wij weten, hoe dat was toegegaan.
Izak heeft niet „zoo maar" Rebekka tot vrouw genomen, ontvonkt door een mooi gezichtje of een lieftallige en bekoorlijke verschijning; nog minder aangelokt door rijkdom!
Dat alles heeft geen rol gespeeld, zelfs niet kunnen spelen. Dat „nemen" is eigenlijk niet anders geweest dan „aannemen" van wat hem geboden werd. Het is aan Abrahams zorg te danken geweest, dat Izak een vrouw kreeg, en wel déze vrouw. Ge herinnert u immers wel de
3



zending van Eliezer! En als resultaat van die zending, in den Naam des Heeren begonnen en geëindigd, opgedragen en uitgevoerd, mocht Izak Rebekka brengen in de tent van zijne moeder Sara en werd hij over haar verlies getroost! _ i t
Uit Gods hand, geheel en al uit Gods hand, had hij deze huisvrouw ontvangen — en nu was zij onvruchtbaar!
Was dat nu het resultaat van die kennelijke leiding Gods, dat hij daar kinderloos heenging? Had God hem daartoe eene vrouw toegeschikt, om met haar vereenzaamd door het leven te gaan?
Daar is echter nog meer, dat den nood nog veel dieper maakt.
Izak was „de zoon van Abraham". Al staat ook dat in ons verhaal op doodeenvoudige wijze vermeld: „Dit nu zijn de geboorten van Izak, den zoon van Abraham: Abraham gewon Izak," wij weten, hoe Abraham Izak gewonnen heeft en welke beteekenis Izak voor Abraham had.
Izak was de zoon der belofte.
Allereerst, zeker, de door God aan Abram beloofde zoon. Maar ook de zoon, van wien God gezegd had: „In Izak zal uw zaad genoemd worden," de zoon, in wien als eerste schakel nu Abram zelf, vervuld zou worden de veelomvattende belofte, door den Heere aan Abram meegegeven, toen Hij hem riep uit land en maagschap en vadershuis: „En Ik zal u tot een groot



geweest, dat Abraham nog achter hen stond. Die was immers 100 jaar oud, toen Izak geboren werd, en stierf in den ouderdom van 175 jaar (25 : 7). Al wat vóór den 60-jarigen leeftijd van Izak voorviel, heeft hij dus medebeleefd.
Abraham, de veelbeproefde, die echter onder dat alles de trouw Gods zoo geweldig heeft ondervonden, juist met betrekking tot Izak! Hoe zal hij zijn zoon — en niet minder zijne schoondochter — getroost en bemoedigd hebben in hun nood, die ook zijn eigen nood was!
Maar met dat al, de nood duurde voort en klom met de jaren, want Rebekka was en bleef onvruchtbaar!
Gaat het niet menigmaal zoo?
Izaks huwelijk begon met een kruis, stond jaren lang in het teeken van dat kruis! Daarom is het nog zoo dwaas niet, hoe groot de tegenstelling ook moge wezen, dat ons huwelijksformulier op den blijdsten dag des levens, onmiddellijk spreekt oven het kruis, dat den gehuwden gemeenlijk tegenkomt vanwege de zonde!
Menig huwelijk staat nog heden in het teeken van een kruis. Van kinderloosheid in meer dan één geval. Maar ook in anderen vorm: ziekte, tegenspoed, moeilijkheden van zeer uiteenloopenden aard, ondervindingen, volkomen in strijd met de beloften Gods, waarop men heeft gehoopt.
Dan wordt de nood groot. Dan rijst de vraag: zou God mij wel genegen zijn? Zou Hij zelfs



wel aan mij denken? Vooral klemt die vraag, wanneer wij een geopend oog hebben gekregen voor onze zonde. Wat komt er zoo terecht van mijn heil, waar moet ik blijven, waar loopt het op uit?
Allemaal dingen, die de Duivel nog heden gaarne tusschen man en vrouw inschuift. Een werk, dat alleen door Gods genade verstoord wordt! Het is die genade, die het kruis, wat het ook zij, gezamenlijk doet dragen — in worsteling met God Zelf.
II
Zoo komen we aan het tweede stuk, dat onze tekst ons leert: den weg, dien Izak bewandelde.
Dienaangaande verkeeren we geen oogenblik in het duister. We lezen toch: „En Izak bad den Heere zeer in de tegenwoordigheid van zijne huisvrouw."
„Izak bad den Heere zeer." Dat is wel opmerkelijk, Geliefden!
Niet alsof het gebed voor Izak een tevoren onbekende zaak zou geweest zijn. Ook als ongehuwde jongeman kende hij het wel degelijk. We lezen immers in Gen. 24, dat, toen Eliezer met Rebekka de verblijfplaats van Izak bij den put Lachai Roi naderde, Izak juist in het veld uitgegaan was om te bidden. Maar het is hierom opmerkelijk, dat dit het eenige geweest is, dat ons in deze omstandigheden van Izak wordt medegedeeld.



Hij heeft zich niet in doffe berusting bij den toestand neergelegd, omdat die nu eenmaal zoo was en daarin na lang wachten toch geen verandering kwam.
Hij heeft ook niet gepoogd langs anderen weg aan de kinderloosheid te ontkomen, zooals weleer Abram deed, toen die op Sarai's raad Hagar tot bijvrouw nam.
Hij heeft gebeden. En dat heeft hij ook nog gedaan, toen hij al 19 jaren met Rebekka in kinderloozen echt was vereenigd. Al zag hij er niet de minste vrucht van, hij heeft het bidden niet gestaakt, maar daarin volhard. Hij heeft dus de hoop niet opgegeven, maar voor die hoop enkel op den Heere gebouwd.
Daarom heeft hij zijn hart voor den Heere uitgestort in smeekgebed.
Moeten we niet zeggen, dat het een wonder Gods is geweest, dat Izak dit deed na zoovele jaren, dat hij na jarenlange ervaring den moed niet opgaf? Naar het geheim daarvan behoeven we waarlijk niet te zoeken. Al wordt er hier met geen Woord van gerept, het is de verborgen werking van den Geest Gods geweest, die de beloften des Heeren voor den geest van Izak deed leven. Hij kon die beloften niet kwijt worden, hoezeer alle ervaring tot nu toe die verdonkerden voor zijn oog. Die beloften zijn het, waarom hij zijne kracht zocht in het gebed, zijne toevlucht nam tot den Heere.
En hij deed dat, in de tegenwoordigheid zijner



huisvrouw.
Dat heeft zeker déze beteekenis: met het oog op
zijne huisvrouw, zoodat hij haar met hare onvruchtbaarheid den Heere opdroeg. Maar er staat letterlijk: „tegenover zijne huisvrouw", zoodat het volstrekt niet ongerijmd is, te denken, dat Rebekka er bij was. Wel wordt hier niet uitdrukkelijk gezegd, dat Rebekka bad, en ziet het er misschien wat eigenaardig uit. We kunnen ons intusschén den toestand wel eenigszins indenken. Wellicht was Rebekka door hare jarenlange onvruchtbaarheid zóó gedrukt, dat zij den moed niet meer had, tot den Heere te roepen. Dan heeft Izak zich daaraan niet gestoord, maar des te meer behoefte gehad, zijn hart uit te storten voor den Heere. En Rebekka heeft zich daar niet tegen verzet, haar man toeroepend dat het toch niet zou baten. — Zij heeft Izak zijn gang laten gaan, naar hem luisterend... en is zoo toch in Izaks gebed betrokken, zoodat hare ziel met hem medebad.
Wat Izak gebeden heeft, zegt de Schrift ons niet. Maar wij kunnen het ons wel voorstellen. Wat kan hij anders gedaan hebben dan voor des Heeren aangezicht nederleggen die geweldige tegenstelling tusschen al Zijne heerlijke beloften en de onvruchtbaarheid van de vrouw, die Hij op zoo wonderlijke, kennelijke wijze hem had toegevoegd? Wat kan hij anders gedaan hebben dan den Heere Zijne beloften voorhouden en op grond van die beloften roepen om



verandering van zijn jammerlijken toestand en den jammerlijken toestand van zijne vrouw? Wat zal die Izak geroepen hebben, wat zal hij den Heere ook hebben gewezen op Ismaël, die onderdehand groeide als een boom, geplant aan waterbeken! Wat zal hij wel hebben gesmeekt: Heere! Gij wilt mij toch niet beschaamd laten worden? Daarvoor hebt Gij toch uwe beloften niet ge-r geven! Al zie ik niet anders dan een onvruchtbare vrouw, het is toch de vrouw, die Gij mij gegeven hebt, om te doen wat Gij reeds aan Abraham, mijnen vader beloofd hebt! Al staan wij dan voor een volstrekte onmogelijkheid, Gij hebt het toch gezegd: „Ik zal u tot een groot volk maken" en „In u en in uw zaad zullen gezegend worden alle volken der aarde."
Kostelijke aanwijzing voor ons, mijne Geliefden! gehuwden, maar ook ongehuwden.
Bij alle ervaringen, die vierkant in strijd zijn met de beloften des Heeren, den moed niet verloren! Ons niet door nooden, die tusschen Hem en ons zich plaatsen, van Hem laten afleiden. Als het er werkelijk om gaat, dat de Heere onze God is, gebleven in den weg, waarop Hij ons leidt, en Hem gehouden aan Zijne beloften! Al ziet het er nog zoo onmogelijk uit, vastgehouden dat Hij machtig is te doen wat Hij beloofd heeft.
Gelukkig het huis, waar man en vrouw zóó knielen voor den Heere; met hun kruis, van welken aard het dan ook zij, tot Hem gaan, vasthoudend aan Zijne beloften. Waar, als alles hun



toeroept: „Gij hebt geen heil bij God," vastgehouden wordt: „En toch zijt Gij de God mijns heils, die machtig zijt te verlossen uit den nood!"
Gelukkig het huis, waar de kinderen zóó door het voorbeeld der ouders naar den Heere verwezen worden, opdat ook zij aan Hem zich vastklemmen. Die beloften des heils gegeven heeft voor dezen tijd zoowel als voor de eeuwigheid.
Wie zoo aan Hem zich vastklemt, die komt er door heen. Want Hij doet wat Hij beloofd heeft. En Zijne beloften zijn ja en amen in Christus Jezus, Die onzen vloek heeft gedragen en zoo de Fontein van allen waarachtigen zegen voor zondaren is geworden.
III
We mogen ten slotte nog stilstaan bij de uitkomst, die Izak met zijne Rebekka in hunnen nood verkregen.
Onze tekst zegt: „en de Heere liet zich van hem verbidden, zoodat Rebekka, zijne huisvrouw, zwanger werd."
Wat zal dat eene blijde ontdekking voor Izak geweest zijn, Geliefden! Niet minder dan voor Rebekka zelf. Wat uitgesloten scheen, is werkelijkheid geworden. Hare onvruchtbaarheid is teniet gedaan. Ze zien den dageraad van een schoonen dag, door den Heere hun bereid. Aan den eenen kant zal het wel in hun hart hebben gejuicht en gejubeld: „De Heere heeft groote dingen bij ons gedaan; dies zijn wij verblijd."



Wat zullen ze aan den anderen kant beschaamd gestaan hebben vanwege hun angst en hun vreezen: toch vervuld wat Hij beloofd heeft!
Opmerkelijk, dat: „en de Heere Het zich van hem verbidden, zoodat Rebekka, zijne huisvrouw, zwanger werd." De Heere hield zich eerst, alsof Hij er niets van wilde weten. Juist zooals de Heere Jezus bij de kananeesche vrouw: afwijzend was Zijn houding tegenover hare bede om ontferming. En toch, juist die afwijzing bevatte eene door haar gevoelde trekking der liefde. Zij hield aan, en verkreeg wat zij afsmeekte — maar zóó, dat zij het ontving als eene gift van Souvereine beschikking.
Zoo hebben Izak en Rebekka dien allesbeteekenenden ommekeer ontvangen als niet vanzelfsprekend, maar als eene gave van Gods vrij ontfermen.
Al gloorde in Izaks huwelijksleven de dageraad van een heerlijken dag, — al waren ze ingelukkig met het verkregene, zij waren er nog niet!
Rebekka heeft nog eene moeilijke ervaring op zekeren tijd: „de kinderen stieten zich tezamen in haar lichaam." Eene botsing, nog vóór de geboorte! Dat vervulde haar met schrik en angst. Wat zou dat moeten worden! Wat er op dat oogenblik omging in haar ziel leeren we kennen uit haar uitroep: „Is het zóó, waaróm ben ik dus?" d.w.z.: „als bet zoo moet gaan, waarom ben ik dan in gezegende omstandigheden ge-



komen?" Het scheen haar op dat oogenblik verkieslijker, in onvruchtbaarheid gebleven te zijn! Het was voor haar iets vreeselijks, de moeder te worden met met elkaar strijdende kinderen!
Toch raakt Rebekka het spoor niet bijster: „en zij ging om den Heere te vragen." Waarheen zij ging, wordt ons niet gemeld. Misschien in de eenzaamheid, om haren nood den Heere vertrouwelijk te kunnen klagen en van Hem de oplossing te ontvangen van het raadsel, waarvoor zij stond.
Het antwoord luidt: „Twee volken zijn in uwen buik, en twee natiën zullen zich uit uw ingewand vaneenscheiden; en het eene volk zal sterker zijn dan het andere volk en de meerdere zal den mindere dienen." Een antwoord, ten deele vol geheimzinnigheid, aan den anderen kant echter voor Rebekka doorzichtig genoeg.
In kiem wordt hier de geschiedenis van eeuwen begonnen. Haar moederschoot bergt twee levens, waaruit twee volken zich zullen ontwikkelen van ongelijke kracht. Twee zonen zullen straks het levenslicht aanschouwen. Een tweeling, waarbij de rollen door den Heere worden omgekeerd: „de meerdere zal den mindere dienen." De „meerdere" is degene, die het eerst het levenslicht aanschouwt, en daarom naar menschelijk recht als eerstgeborene wordt gerekend. Als oudste is hij de drager der belofte, de heer en meester in de familie, wien allen hebben te eerbiedigen. Zegt nu de Heere: „de



meerdere zal den mindere dienen," dan bepaalt Hij daarmee, dat de jongste straks in de plaats van den Vader zal komen te staan, dat die dus de plaats zal innemen, die Izak zelf bekleedde in Abrahams familie; dat dus de jongste de drager zou zijn van den zegen door God aan Abraham gegeven en van Abraham op Izak overgegaan.
Rebekka krijgt dus hier te hooren, dat van de twee zonen, die zij onder het hart draagt, de jongste de schakel zal zijn, die in een keten van nog onbekende lengte, Abraham via Izak verbindt met dat zaad, waarin „alle volken der aarde gezegend zullen worden." M.a.w. dat de jongste de stamvader zal zijn van den beloofden Verlosser. .
Daarmee mag Rebekka nu haren weg verder reizen, tot hare ure gekomen is. Dan treedt in het volle licht wat de Heere haar heeft aangekondigd.
Tweelingen aanschouwen het levenslicht. De eerste heeft iets heel bijzonders: hij is ros en zijn huid is als een haren kleed, waarnaar hij zijn naam „Ezau" ontvangt. De tweede heeft niets bijzonders: alleen is zijn handje om zijns broeders hiel geklemd, welk feit hem den naam „Jakob" bezorgd.
Nu weet Rebekka het, wat des Heeren bestel is: Ezau zal Jakob dienen. Jakob is de erfgenaam van den zegen, dien Izak als opvolger van Abraham ontving. De verkiezende genade



Gods heeft het alzoo bepaald, zooals Paulus in Rom. 9 doet uitkomen. Het ligt niet aan Jakobs voortreffelijkheid, want hij heeft niets boven Ezau voor! Beiden zijn zonen van Izak, en als zoodanig staan zij gelijk: beiden zijn zondaren!
Zij weet echter ook nog wat anders, haar — en niet minder Izak — als voor de oogen geteekend in die bijzondere omstandigheid, dat Jakob Ezau's hiel vasthoudt. Dat is uitbeelding van strijd, van persoonlijken strijd om den zegen, zooals Hosea doet uitkomen als hij van Jakob zegt: „ In moeders buik hield hij zijnen broeder bij de verzenen, en in zijne kracht droeg hij zich vorstelijk met God. Ja, hij droeg zich vorstelijk met God, en overmocht; hij weende en smeekte Hem." (12 :4, 5a). Zoo is het tevens uitbeelding van de overwinning, voor Jakob weggelegd, die waarborgt, dat hij — en niet Ezau — den zegen verkrijgt, zoodat hij in de wereld staat als drager van den zegen, waarin het heil van alle volken der aarde besloten ligt. Zóó bezien, heeft Rebekka van den Heere de onderrichting ontvangen, dat de groote Drager van den zegen, die uit Jakob zou voortkomen, alleen over strijd heen komt tot het doel, maar zoo ook zeker komt tot het doel, waartoe God Hem gesteld heeft.
Wat een heerlijke dag voor Izak en Rebekka, die dag der geboorte van Ezau en Jakob!
Weg was de nood, die hen zoo zwaar had gedrukt. Niet enkel hun leven met kinderen ver-



rijkt en dus de smaadheid der kinderloosheid opgeheven. Maar ook den voortgang gezien van de belofte bij uitstek op den weg ter vervulling; in Jakob hebben zij den dag van Christus te aanschouwen gekregen, zooals Abraham dien gezien heeft in de geboorte van Izak en in de stuiting van Izaks offering door den Engel des Heeren. Aan alle kanten heeft de Heere zich betoond als een Waarmaker van Zijn Woord, als den Vervuiler van de belofte des Heils, als Dengene die der zondaren heil door het onmogelijke heen teweegbrengt.
Wat is dat een troost ook voor ons, onder alle omstandigheden des levens, Geliefden! Het is niet tevergeefs, dat men in zijn nood tot den Heere de toevlucht neemt. Al ziet het er nog zoo onmogelijk uit, al heeft die onmogelijkheid al jaren en jaren zich geopenbaard, zoodat alle hoop schijnt afgesneden — wat de Heere beloofd heeft, bestaat, heeft kracht, komt vast en zeker. De waarborg ligt in Christus Jezus, Die naar het Apostolisch getuigenis van den vloek der Wet ons verlost heeft, een vloek geworden zijnde voor ons — die zóó voor ons de eeuwige bron van zegen geworden is. In geenen nood zal Hij ons doen omkomen. Daarvoor heeft hij ons Zijn beloften niet gegeven!
Laat ons intusschen niet vergeten, dat alle zegeningen voor dit leven uitvloeisels zijn van den zegen, dien Christus verworven heeft aan Zijn kruis, en dat die uitvloeisels komen enkel



en alleen over Gods oppermachtige beschikking.
Dan zullen wij het spoor niet bijster worden, wanneer daar aardsche zegeningen zijn, die ons niet ten deel vallen. Als wij maar met het oog des geloofs Christus mogen zien en op Christus mogen zien. Dan weten we, dat in Hem onze zonden zijn weggedaan, dat in Hem God onze
God is. .
Laat Hem dan maar regeeren in ons leven zooals Hij regeeren wil, al wandelen we temidden van de geweldigste tegenstrijdigheden, aan alle kanten door raadselen omringd. Dan zullen we, omringd door duisterheên, toch ervaren: „Het heil is des Heeren" en al Gods wegen dienen om degene, aan wie Hij de hand Zijner genade geslagen heeft, met dat heü eeuwig te verblijden. Amen.
(1931)



Tekst: I Chron. 21 :»
.Toen zeide David tot God: Mi) is zeer bange; laat mij toch in de band des Heeren vallen, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele, maar laat mij in de hand der menschen niet vallen."
Geliefden in onzen Heere Jezus Christus!
Nog leven wij tusschen hoop en vrees.
Nog woedt de krijg in onze nabijheid. Al worden de berichten schaarscher, omdat officieele bronnen niet vloeien of bijna niet vloeien, wij weten, dat de strijd eenigermate is verplaatst, maar dat het verderf nog altoos in het genabuurde land voortgaat, zij het voor het oogenblik op kleiner schaal. Zelfs raakt de handel weer eenigszins in gang en is er eene kleine ontspanning in onze omgeving gekomen. Daarmede is echter het gevaar in de verste verte nog niet van de lucht. De hemel is nog met wolken bedekt, waarin de ónweerskoppen niet ontbreken. De volken rusten zich nog steeds toe tot een beslissenden slag. Komt die, dan wordt weer een nameloos wee uitgestort, niet alleen over de nu zoo machtige legers, maar over tal van families
4



en over de betrokken landen zelve. En wat de niet te voorziene beslissing voor ons beteekent, is alleen Gode bekend.
Dit geve ons echter rust: het is Gode bekend. Want er geschiedt niets, ook niet in dezen geweldigen strijd, dan naar Zijnen Raad — hetzij ten goede, hetzij ten kwade van ons volk en ons volksbestaan,
Dat blijve ons echter ook met den rechten ernst bezielen. De Heere, Die verwoestingen op aarde aanricht, maar ook de oorlogen doet ophouden tot aan het einde der aarde, heeft het einde van dezen krijg nog niet geboden. De oordeelen Gods hangen nog dreigend boven onzen gezichtseinder.
Het is nu maar de vraag, hoe wij tegenover deze oordeelen Gods staan. Wij worden gedrongen, ons daarvan rekenschap te geven. En onze tekst voor deze ure biedt ons eene geschikte leiddraad, om daarover te spreken.
Het verband is u zeker niet onbekend: het is de geschiedenis der volkstelling, door David gehouden. En onze tekst bevat het antwoord van David op de boodschap, waarmede de ziener Gad van Godswege tot hem kwam, dat de koning namelijk kiezen zou uit drieërlei straf, door den Heere hem voorgelegd. Dat antwoord van David leert ons kennen: de rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren.
Laat ons overwegen, aan de hand van den tekst en zijn verband:



I. waarin die rechte houding zich openbaart. II. waaruit zij voortkomt. III. hoe zij door den Heere beantwoord wordt.
I
Waarin openbaart zich de rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren?
Het antwoord op die vraag laat zich niet wachten, wanneer wij letten op hetgeen David spreekt tot God: „Mij is zeer bange, laat mij toch in de hand des Heeren vallen, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele, maar laat mij in de hand der menschen niet vallen." Drieërlei merken wij daarin op:
een acht geven op de oordeelen des Heeren;
een zich onderwerpen aan de oordeelen des Heeren;
een zich vastklemmen aan den Heere, ziende op Zijne barmhartigheid.
De rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren wordt in de eerste plaats openbaar in een acht geven op die oordeelen.
Wij merken het op in de eerste woorden, die over Davids lippen komen: „Mij is zeer bange." David trekt zich aan, wat Gad hem als woord des Heeren brengt: „Neem u uit: óf drie jaren honger, óf drie maanden verteerd te worden voor het aangezicht uwer wederpartij en dat het zwaard uwer vijanden u achterhale; óf drie dagen het zwaard des Heeren, dat is de pestilentie in het land en eenen verdervenden engel des



Zijne barmhartigheid. — Het spreekt van zelf, dat David niet gemeend heeft, dat de hand des Heeren niet zou zijn in honger en krijg, maar alleenlijk in de pestilentie. Zulke gedachten waren hem onmogelijk. De Heere zelf legde hem immers één van deze drie op. David behoorde onder die eenvoudigen, op welke heden ten dage velen met geringschatting neerzien; tot die eenvoudigen, die erkennen, dat ook honger en krijg uit de hand des Heeren komt. De geest der eeuw zoekt de oorzaken, ook van verderfelijke ziekten, in natuurlijke dingen, en meent, natuurlijke oorzaken gevonden hebbende, klaar te zijn en met God te hebben afgerekend. Honger komt natuurlijk door mislukking van den oogst. De oorlog ontstaat door heerschzucht. De verderfelijke ziekten worden door bacillen teweeggebracht. En men denkt er niet aan, dat er zóó nog geen antwoord is op de vragen: vanwaar de oorzaken, die den oogst doen mislukken? Vanwaar, dat alle pogingen tot behoud van den vrede meer dan eens falen en de vorsten menigmaal gedreven worden in eene richting, die zij aanvankelijk beslist niet wilden inslaan? Vanwaar die bacillen en hare verderfelijke werking? Vragen, waarop wij door het geloof het antwoord hebben, namelijk: de hand des Heeren is in dit alles! David had dit antwoord ook, in de eenvoudigheid des geloofs. Maar, terwijl Gad uitdrukkelijk van „het zwaard des Heeren" had gesproken, begeerde hij in de hand des Heeren te vallen.



Uit de hand des Heeren moest de straf komen. David moest weten, dat de hand des Heeren hem trof. Dan was het hem goed. Dan alleen. Blijkt daaruit niet duidelijk, dat hij aan den Heere zich vastklemt? In zijne ziel leefde dezelfde gezindheid als in de betuiging der gemeente in Jesaja 26: „Wij hebben, ook in den weg Uwer gerichten, U o Heere! verwacht: tot Uwen Naam en tot Uwe gedachtenis is de begeerte onzer ziel." (vs. 8). Als de Heere Zelf met Zijne Hand slaat, dan is er nog hoop, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele." Als de Hand des Heeren met gerichten treft, dan ziet het er heel anders uit dan onder de handen der menschen. Menschen kennen, als het er op aankomt, geen mededoogen. Menschen worden door wraakzucht bestuurd en vieren hun woede den teugel. Maar bij den Heere is barmhartigheid, is liefde tot het ellendige. En Zijne barmhartigheden zijn zeer vele. Hij weet van ontfermen, hoe schrikkelijk het er ook voor sta, hoe zeer Hij ook toornt. Daarom roept David uit: „Laat mij toch in de hand des Heeren vallen!"
Geliefden, wij hebben in ons tekstwoord een betrouwbaren gids op den weg, dien wij hebben te volgen onder de omstandigheden, waarin wij heden ten dage ons bevinden. Wij staan wel niet voor eene aankondiging door profetenmond, maar de mogelijkheid is niet uitgesloten, dat wij ook nog op 't onverwachtst betrokken worden in den krijg, gelijk wij reeds sommige gevolgen



lieden hij wel beschikken kon. Het machtsbewustzijn begon David parten te spelen. — Een voorrecht, dat Joab zijne waarschuwende stem liet hoor en: dat doen niet alle mannen van zulk een positie; of is niet de vleierij van hovelingen spreekwoordelijk geworden?
David liet zich echter niet waarschuwen: „het woord des konings nam de overhand tegen Joab." Het volk moest en het zou geteld worden! David zette zijnen zin door, en Joab toog uit. Het resultaat was schitterend: meer dan anderhalf millioen, die het zwaard trokken, en dan waren Levi en Benjamin nog niet eens geteld, omdat des konings woord Joab een gruwel was.
Blijkens 2 Sam. 24 :8 heeft Joab met zijne helpers meer dan 9 maanden werk gehad. Al dien tijd heeft David geleefd zonder eenig besef van zijne zonde in deze zaak. Het verandert echter, als hij het resultaat kent. Want dan krijgt hij ook iets anders onder de oogen. Zoo lezen wij toch in vs. 7: „En deze zaak was kwaad in de oogen Gods; daarom sloeg Hij Israël." Op welke wijze de Heere dat deed, wordt ons niet gemeld. Maar wel, dat David in verband hiermede tot God zeide: „Ik heb zeer gezondigd, dat ik deze zaak gedaan heb; maar neem nu toch de misdaad Uws knechts weg, want ik heb zeer zottelijk gehandeld." Davids geweten is dus ontwaakt. En het is goed wakker geschud ook, want hij erkent niet alleen: „ik heb gezondigd", maar: „ik heb zeer gezondigd."



In dat licht hebben wij het woord des Konings in onzen tekst te beschouwen. De Heere komt na die belijdenis van David niet, zooals wij misschien zouden verwachten, met de vergeving der zonden. Neen, Hij zendt Davids ziener, Gad, tot den koning met de boodschap: „Aldus zegt de Heere: Drie dingen leg Ik u voor; kies u één
uit die, dat Ik u doe óf drie jaren honger,
óf drie maanden verteerd te worden voor het aangezicht uwer wederpartij en dat het zwaard uwer vijanden u achterhale; óf drie dagen het zwaard des Heeren, dat is de pestilentie in het land, en een verdervenden engel des Heeren in al de landpalen van Israël." Daarop luidt Davids antwoord: „Mij is zeer bange; laat mij toch in de hand des Heeren vallen..." Daar hebt ge de uitwerking der boodschap van Gad. David heeft het getal des volks willen weten, hij ging groot op de menigte zijns volks. De Heere legt hem gerichten voor, welke ieder op zijne wijze die menigte teisteren en doen slinken. David beseft juist daardoor temeer zijn kwaad — het wordt hem zeer bang.
Nog dieper wordt zijn schuldbesef, nog krachtiger gaat het spreken. Als de engel des verderfs, nadat reeds 70000 man in het gansche land zijn gevallen, tusschen hemel en aarde staat met het uitgetrokken zwaard boven Jerusalem, dan ziet David dien engel, dan valt hij, het koninklijk kleed met een zak verwisseld hebbende, op zijn aangezicht en de oudsten des volks



hcid van des Heeren oordeelen. En als wij ons eigen leven nagaan, O Gel.! hoe staat dat er voor bij het licht van Gods heilige Wet! Wat blijft er over, wanneer die tien heilige woorden ons in het harte dringen door den Geest onzes Gods! Wij zijn immers niet in één enkel woord gebleven. Wij hebben den vloek Gods verdiend. Den vollen vloek, die tijd en eeuwigheid omvat. Als wij dan staan voor dreigende oordeelen, dan kunnen wij niet anders dan het hoofd buigen, aan die oordeelen ons onderwerpen. Ja, dan wordt bij ons waarheid dat eigenaardige woord uit Leviticus 26: „Zoo dan hun onbesneden hart gebogen wordt, en zij dan aan de straf hunner
ongerechtigheid een welgevallen hebben "
(vs. 41). Een welgevallen aan de straf onzer ongerechtigheden -1- ja, zóó, dat onze ziel daarin alleen rust vindt, dat wij de straf ontvangen, omdat zóó alleen de majesteit van het recht gehandhaafd wordt, zooals ook de Gemeente van den ouden dag bij monde van Micha getuigt: „Ik zal des Heeren gramschap dragen, want ik heb tegen Hem gezondigd." Dan kunnen wij niet anders dan op de barmhartigheid des Heeren zien en zoo aan Hem ons vastklemmen. Want dan houden wij onszelven niet nog in een of ander opzicht voor goed. Dan is het bij ons eene verloren zaak, want dan kennen wij ons diep bederf, dat den Heere alleenlijk aanleiding tot toom geeft, telkens opnieuw. Dan is slechts één lichtpunt: dat de barmhartigheden des Heeren



zeer vele en dat ze zeer groot zijn. Dan laten wij alles los, waar we anders het oog nog op richtten. Dan geven wij ons, gelijk David, aan den Heere over en roepen met hem uit: „laat ons toch in de hand des Heeren vallen!"
Op die barmhartigheid des Heeren wordt niet tevergeefs het oog gevestigd. Wij zien het duidelijk, wanneer wij nagaan, hoe de Heere de rechte houding tegenover Zijne oordeelen beantwoordt.
Daartoe doorloopen wij het laatste gedeelte van ons teksthoofdstuk. Het resultaat lezen we in vs. 27: „En de Heere zeide tot den engel, dat hij zijn zwaard weder in zijne scheede steken zou." Ziedaar, wat de barmhartigheid des Heeren doet!
Die barmhartigheid is niet opgewekt door de rechte houding, die David tegenover de oordeelen des Heeren aannam. Maar zij is wel in dien weg David ten deel geworden.
Reeds in hetgeen gemeld wordt in het 15e vers komt de barmhartigheid des Heeren uit. Als David gekozen heeft: „laat mij toch in de hand des Heeren vallen", geeft de Heere pestilentie in Israël, waaraan in weinige turen 70.000 menschen bezwijken. Het is nu aan Jerusalem toe. Maar als de engel bezig is, dood en verderf te verspreiden in de heilige stad, dan ziet de Heere dat, en het berouwt Hem over dat kwaad. Men
5



kinderen daarvan op het oogenblik nog niets verstaan, doet niets ter zake: God de Heere weet wat Hij doet. Hij geeft wat tot voorziening in de behoefte noodig is, nog eer die behoefte is gevoeld. Het is aan alle kanten genade, welke God in den Doop verheerlijkt. Daarom is ook de Doop zoo heerlijk voor een iegelijk, die niet anders dan van genade kan leven.
God geve u dat recht te verstaan, gij oudersl die heden met uwe kinderen voor Zijn aangezicht nadert, opdat ware blijdschap uwe harten moge Vervullen. En Hij geve het ons allen recht te vatten, opdat wij de genade des Heeren ook in deze dingen op prijs stellen en haar alleen de eere geven.
Als gij straks naar uw huis gaat, komt gij thuis met een kind, dat het merkteeken Gods aan het voorhoofd heeft ontvangen. Dat brengt echter voor de ouders ook verplichtingen mee. Daarvan is zeker dit wel de eerste, dat de ouders de kinderen in het opwassen bekend maken met het voorrecht, dat hun geschonken is, en hen onderrichten aangaande de beteekenis van den Doop. Maar veider behoort daar ook toe, dat de ouders hunne kinderen opvoeden in de vreeze des Heeren of om eene uitdrukking van den Apostel Paulus te gebruiken: „in de leering en vermaning des Heeren." Dat is geen gemakkelijke taak; integendeel : een taak, die hoe langer hoe moeilijker wordt, zooals de praktijk een ieder opvoeder wel leert. Maar daarom mogen



wij ons daarvan niet afmaken — want wij zullen ook in deze zaak eenmaal rekenschap afleggen voor Hem, Die de harten kent en de nieren proeft.
Terwijl ik u in den geest voor het eerst met kinderen, die God u schonk, in het Huis des Gebeds vóór mij zag, schoot mij het woord te binnen dat ik u als onzen tekst voorlas.
Naar aanleiding daarvan willen wij kortelijk spreken over de plaats der kinderen in de samenkomsten van de Gemeente des Heeren en overwegen:
I. welke die plaats is;
II. wat daarvan de grond is; III. wat daaruit voortvloeit voor ons.
I
Een liefelijk tafereel wordt hier voor ons oog ontrold.
Wij bevinden ons onder het volk, uit de ballingschap teruggekeerd. Het is de eerste dag van de zevende maand. Een dubbele feestdag: nieuwe maan en nieuwjaar. Een rustdag, een dag des geklanks, gevierd met trompetgeschal. Een dag van „heilige samenroeping" vlgs. Lev. 23 : 24. — „Kerkdag" zouden wij zeggen: openbare godsdienstoefening werd daarop gehouden.
De Gemeente is bijeen. In de open lucht: „op de straat vóór de Waterpoort", op een plein. Als „een eenig man" staan ze daar (vs. 2), dus niemand is thuis gebleven.



Ezra de priester staat „op een hoogen houten stoel" (vs. 5), dus op een geïmproviseerden, tijdelijken kansel, om goed verstaan te kunnen worden.
Het „Wetboek des Heeren" ligt vóór hem. De Wet van Mozes.
Hij opent het „voor de oogen des ganschen volks" (vs. 6). Allen konden het zien, aller oog was er op gericht. Allen zijn vol eerbied: zij Staan op. Ezra looft den Heere, Die de Wet gegeven heeft. Het volk antwoordt met „Amen, Amen!", met dien lof instemmend, in het stof bukkend voor Hem.
De Wet wordt gelezen en verklaard. Door verschillende personen vlgs. vs. 8: „Jesua nu en Bani, en Serebja, Jamin, Akkub, Sabbethaï, Hodia, Maaseja, Kelita, Azaria, Jozabad, Hanan, Pelaja [en] de Levieten onderwezen het volk in de wet." Die lazen duidelijk uit de Wet voor. zij verklaarden den zin, en maakten aldus, dat men, al lezende, de Wet leerde verstaan.
Letten wij er nu eens op, voor wie dat alles geschiedde. Onze tekst zegt: „Ezra, de priester, bracht de Wet voor de Gemeente." En dat wordt verduidelijkt: „beide mannen en vrouwen, en allen die verstandig waren om te hooren." Wij vinden dus vooruit mannen, daarna vrouwen, tenslotte „allen, die verstandig waren om te hooren"; in het verband kunnen daarmede niet anders bedoeld zijn dan kinderen — zulke n.1. die genoegzaam begrip hadden om te hooren.



M.a.w. wij hebben te denken aan huisgezinnen. Vader was aanwezig. Moeder eveneens. Maar ook de kinderen, voorzoover die in de termen vielen. Het volk verstond, dat het huisgezin bijeen hoort, ook in de samenkomsten der gemeente, voorzoover dat mogelijk is.
Op de aanwezigheid van de kinderen bijzonder letten. Die kinderen worden niet apart gezet, niet buitengesloten. Waaraan is dat te danken?
De ouders hebben behoefte gehad om de Wet des Heeren te hooren. Zij hebben Ezra gevraagd, het Wetboek van Mozes te halen (vs. 2). Het was wel gewoonte, maar nu verlangde hun hart er naar.
Daarom brengen zij ook hunne kinderen mee. Die kinderen moeten dat ook hooren. De Wet, waarbij wij niet alleen te denken hebben aan inzettingen en rechten, maar aan de gansche onderwijzing die in de Wet des Heeren wordt gevonden. Op de aanwezigheid van die kinderen wordt geen aanmerking gemaakt. Ezra stemt er klaarblijkelijk mee in.
Daaruit leeren wij, welke de plaats der kinderen in de samenkomsten van de gemeente des Heeren is. De kinderen hooren er bij. Zij staan naast de ouders. Zij deelen in de voorrechten, die de ouders hebben. De Wet wordt ook voor hen voortgebracht, gelezen, verklaard. Het volk handelt hier in overeenstemming met hetgeen de Heere reeds door Mozes geboden had: „Als



gansch Israël zal komen om te verschijnen voor het aangezicht des Heeren, uws Gods, in de plaats die Hij zal verkozen hebben, zoo zult gij deze Wet voor gansch Israël uitroepen, voor hunne ooren; vergadert het volk, de mannen en de vrouwen en de kinderen en arme vreemdelingen, die in uwe poorten zijn; opdat zij hooren, en opdat zij leeren, en vreezen den Heere, uwen God, en waarnemen te doen alle woorden dezer Wet." (Deut. 31 : 11, 12).
II
Wat is daarvan de grond?
De wijze, waarop de Heere Zelf de kinderen beschouwt; het licht, waarin de Heere Zelf de kinderen Zijns volks ziet.
Daaromtrent worden wij onderricht door de belofte des Heeren, in ons Doopsformulier aangehaald; de belofte aan Abraham (Gen. 17): „Ik zal Mijn Verbond oprichten tusschen Mij en tusschen u en tusschen uw zaad na u, in hunne geslachten tot een eeuwig verbond, om u te zijn tot een God en uw zaad na u."
Het rust dus in het Genadeverbond des Heeren. God treedt met den mensch in verbond. Hij geeft hem de belofte: „Ik zal u tot een God zijn." Die belofte geldt ook den kinderen, naar 's Heeren beschikking.
God beschouwt de menschheid niet als optelsom van personen, maar als een geheel. Daar is verband tusschen ouders en kinderen. De kin-



deren zijn een stuk leven van de ouders. God houdt dat in het oog, wat menschen vaak vergeten. Hij ziet ouders en kinderen als één geheel. Hij rekent de kinderen Zijns volks ook tot Zijn volk. Niet eerst op zekeren leeftijd, maar van den aanvang af. Daarom moest het zaad van Abraham op den 8en dag besneden worden. Daarom staat wie niet besneden wordt als bondsbreker. Gen. 17:14.
Leeftijd doet hier evenmin tér zake als stand. Het verbond Gods is eene vrije gift der genade Gods. Er is van waardigheid geen sprake, bij volwassenen zoowel als bij kinderen. God heeft Zijn verbond: „Ik zal oprichten", dat is aankondiging van een daad Gods, niet in de toekomst, maar op het oogenblik. Dus is het verbond er — ook ten aanzien der kinderen. Zóó is de ordening Gods.
Zoo staat het nog heden ten dage. Het verbond is niet meer gebonden aan afstamming uit Abraham. „De zegen van Abraham" is ook over de Heidenen gekomen (Gal. 3: 14). Maar het karakter van het verbond is gebleven. God strekt Zijne genade ook over onze kinderen uit, krachtens Zijn verbond, met het voorgeslacht opgericht. Het gaat door „in duizend geslachten" (Ps. 105:8), d.i. zonder grens, zoolang er nageslacht zal zijn. Ongeloof der ouders — en dus bondsbreuk — doet ten aanzien van de kinderen het verbond niet te niet. Daarom mogen ónze kinderen ook het teeken van het verbond ont-



over de vijanden: als Zijn gerichten de vijanden treffen, blinkt Zijn gunst tegenover Zijn volk immers heerlijk uit.
Maar hoe moeten we dan aan met dat „ook ? Dat geeft immers den indruk, dat wij hier met een uiterste geval te doen hebben, — met een geval waarin verwachten van den Heere geen natuurlijke zaak is! Dat doet veeleer denken aan gerichten, waarmee de Heere Zijn eigen volk bezocht. Daarmede stemt overeen wat wij straks lezen in vs. 15, 16: „Gij hadt, o Heer! dit volk vermeerderd; Gij hadt dit volk vermeerderd; Gij waart heerlijk geworden; maar Gij hebt hen in al de einden des aardrijks verre weggedaan. Heere! in benauwdheid hebben zij U bezocht; zij hebben hun stil gebed uitgestort als Uwe tuchtiging over hen was! — Dan doet het ons echter vreemd aan, te hooren: „wij hebben ook in den weg Uwer gerichten, U, o Heere, verwacht." ,
Daarom willen wij in deze ure de aandacht aan deze dingen schenken, en een viertal vragen beantwoorden:
1 Hoe is het mogelijk, den Heere te verwachten, in den weg Zijner gerichten? II. Waaruit komt zulk verwachten voort? Hl. Hebben wij noodig, den Heere alzoo te
verwachten? IV. Mogen wij Hem alzóó verwachten?



L
Hoe is het mogelijk, den Heere te verwachten in den weg Zijner gerichten?
Die vraag is zeker niet ongerijmd, maar komt als vanzelve op.
Den Heere verwachten, dat is toch niets minder dan op den Heere hopen. Wie op Hem hoopt, die ziet uit naar het oogenblik, waarop de Heere Zich aan hem openbaart als Jehova, als den trouwen God des Verbonds, die voor verloren menschenkin deren tot heil geworden is; naar het oogenblik dus, waarop de Heere hem in gunst aanneemt, om zijne ziel te verblijden met Zijne heerlijke gemeenschap.
En stel nu daartegenover: den Heere in den weg Zijner gerichten. Dan ziet ge den Heere bezig met gerichten, die Hij om der zonden Zijns volks wil over hen brengt. Dan ziet ge dat volk blootgesteld aan allerlei ellende, verdrukking door vijanden daaronder begrepen. Is het dan mogelijk, ook maar een oogenblik den Heere te verwachten, aan hopen op openbaring van eene genadige gezindheid des Heeren te denken? Waar „gericht" is, daar is immers toorn, daar is een Zich in gramschap afkeeren des Heeren van Zijn volk. Daar schijnt immers niets te hopen, maar alleen alles te vreezen. Wat daar gezien wordt, opent het uitzicht op niets anders dan verderf.
En tóch hooren wij hier menschenkinderen



spreken: „Wij hebben ook in den weg Uwer gerichten U, o Heere! verwacht." Zijn het dan misschien lichtzinnige lieden, die de dingen luchtigjes opnemen, die geen oog hebben voor den ernst van des Heeren gerichten, alsof het daarmede zoon vaart niet zal loopen, omdat die gerichten toch ook wel weer zullen voorbijgaan?
Verre vandaar! Dat merken we al te duidelijk uit hetgeen straks uit denzelfden mond komt: „Wordt den goddelooze genade bewezen, hij leert evenwel geen gerechtigheid; hij drijft on-r recht in een gansch richtig land, en hij ziet de hoogheid des Heeren niet aan." Wie zóó spreekt uit den diepsten grond zijns harten, ziet zelf de hoogheid des Heeren wel degelijk aan, is met ontzag daarvoor vervuld en beeft er voor. Het zijn dus ernstige, waarlijk Godvreezende menschen, die hier spreken. Die den ernst van des Heeren gerichten wel degelijk beseffen. Hoort maar naar een ander getuigenis: „Heere, Uw hand is verhoogd, zij zien het niet; maar zij zullen het zien en beschaamd worden vanwege den ijver over Uw volk; ook zal het vuur Uwe wedecpartijders verteren." Hoe kunnen die dan den Heere verwachten in den weg Zijner gerichten?
Om dat te verstaan, moeten wij letten op het karakter, dat de gerichten des Heeren draagt.
Daarbij moeten we allereerst niet vergeten, dat het gerichten des Heeren zijn. Dat werpt er al dadelijk licht op: het licht der liefde, want de Heere — Jehova — is de God, Die Zich neder-



gebogen heeft en nederbuigt tot verloren menschenkinderen om Zich aan hen te betoonen als hun Hoogste Goed, de Bron van heil. Waar die liefde miskend en veronachtzaamd wordt, doordat een mensch of een volk den Heere vergeet en van Hem af zwerft, daar slaat zij óm in toorn, dien mensch of dat volk met plagen treffende. Die plagen, uit de hand der liefde komend, dienen echter niet om te verderven. Zeker, zij berokkenen leed, en menigmaal zwaar leed, waar geen doorkomen aan schijnt, maar alles op verderf dreigt uit te loopen. Verderf is echter niet het doel. Des Heeren bedoeling is, den afgekeerde te doen ondervinden, hoe jammerlijk het er met hem voor staat op den weg buiten den Heere — opdat hij van den doolweg terugkeeré. Wie denkt hier niet aan dat roerende woord in de Op. van Joh., na de gerichten, door het blazen der eerste .6 bazuinen te voorschijn geroepen: „En de overige menschen, die niet gedood zijn door deze plagen, hebben zich niet bekeerd van
de werken hunner handen " (9 : 20, 21)? —
en aan dat andere, na het leegstorten van de 4e toornschaal: „En de menschen werden verhit met groote hitte, en lasterden den Naam Gods, die macht heeft over deze plagen; en zij bekeerden zich niet, om Hem heerlijkheid te geven." (16:9.)
Als de Heere nog met gerichten komt, dan houdt Hij nog bemoeienis met de afgedwaalden. Trekt Hij Zijne hand af, dan houden de gerich-



gehouden, opdat wij ons rekenschap geven van onze eigen gesteldheid — of wij er onder staan, zooals degenen die in onzen tekst spreken? En dan is de eerste vraag, of wij noodig hebben den Heere alzóó te verwachten.
Het antwoord daarop is wel niet twijfelachtig.
Dat de Heere tegenwoordig den weg Zijner gerichten bewandelt, is zonneklaar voor die oogen heeft om te zien.
In de wereld — die geheel overhoop ligt, al is in sommige opzichten de toestand minder ongunstig dan voor korten tijd. Alles nog als gevolg van den vreeselijken oorlog, dien wij beleefd hebben — en die zelf ook een gericht was over de zonde der afwijking van den Heere. Men kon het immers best zonder den Heere doen. Eigen wijsheid was groot genoeg, ja afdoende. Aller aandacht was gericht op grootmaking van menschen en volkeren. Op macht was men uit, terwijl het recht Gods allerwege met voeten werd getreden.
Maar ook in ons eigen land bewandeld de Heere nog den weg Zijner gerichten. Denkt aan, de Kerk, die verscheurd ligt, waar dwaalleer het zóóver heeft gebracht, dat zij eenerzijds als een boom, van uitnemende takken beroofd, — andererzijds als iemand, die niet eens kan spreken, wijl hare inwendige staat is: een koninkrijk, tegen zichzefve verdeeld! Denkt aan den Staat, waar nog altoos de banden zijn van den geest, dien men binnenhaalde en die waar-



heid en leugen gelijkstelt, natuurlijk als overal en altijd: ten koste van de waarheid, aan den Staat waar de partijschap het volksleven nog steeds verteert. Gebonden met de banden onzer eigene zonde, — dat is het droeve beeld van onzen Staat, gelijk dit van onze Kerk. Denkt aan het Maatschappelijke leven, dat nog altoos lijdt aan den strijd om stoffelijke belangen, die zelfs daar, waar men het geestelijke voorop zegt te stellen, uit de donkere diepte opdoemt. Zoo is duidelijk, dat de Heere werkelijk ook heden met ons den weg Zijner gerichten bewandelt.
Maar ook, dat van menschen geen heil is te wachten. Wij zullen hier niet voor elk terrein des levens, ook niet voor de voornaamste levensterreinen, in bijzonderheden treden. Dat is ook niet noodig. Men moet wel stekeblind zijn, om niet te bespeuren, dat alles wat — met den grootsten ijver en de innigste toewijding zelfs — tot stand is gebracht om de bedorven toestanden te herstellen, niet tot het vurig begeerde doel heeft geleid. Eenerzijds is het allerwege geweest en gebleken een pleisteren met looze kalk. Anderzijds is het een niet hooren naar waarschuwende stemmen! Zal men dan niet eindelijk moeten toestemmen, dat de uitkomst alleen van den Heere zal kunnen komen? Zal men dan eindelijk afzien van eigen werk en zich wenden tot den Heere, om van Hem alleen alles te verwachten, zijn hoop uitsluitend op Hem te bouwen? O Gel.! dat zal alleen het geval wezen, wan-



neer wij in ons persoonlijk leven geleerd hebben, dat onze eenige verwachting van den Heere kan zijn. Ook daar bewandelt de Heere meer dan eens den weg Zijner gerichten. Dat hebben velen ondervonden op stoffelijk gebied, waar zij zagen weg vlieden wat verkregen was op eene wijze, die niet strookte met de liefde Gods en des naasten — of waarop zij hun vertrouwen zetten in plaats van op den levenden God te steunen. Maar dat wordt toch het sterkst ondervonden, wanneer de Heere over onze zielen eene majesteit zendt, die zich gevoelig doet gelden — of wanneer wij staan bij de puinhoopen van eene vermeende vroomheid, waarop wij ons in het openbaar of in het verborgen verhieven! Dan ervaren wij wel het allerduidelijkst, dat wij onszelve niet kunnen redden, en dat alle menschenheil ijdelheid is. Dan rest ons niet anders dan het oog te vestigen op den Heere, die alleen bi) machte is te herstéllen, wat wij door onze zonden bedierven! Hij is de eenige, die zorgen kan, dat Zin Naam en Zijne gedachtenis weer het hart verkwikke; maar ook, dat Zijn Naam en Zijne gedachtenis weer tot eere kome in ons leven.
IV
Een vraag bleef nu nog over: Mogen wij alzoo den Heere verwachten?
Tot zekere hoogte heeft die vraag hare beantwoording reeds gevonden. Wij hebben immers herinnerd, dat de uiting der zielen in onzen



tekst vrucht is van de vervulling van des Heeren belofte: „Te dien dage zal dit lied gezongen worden in het land van Juda."
Daarmede is echter een hart, dat oprecht is gemaakt door den Heiligen Geest, nog niet bevredigd.
Waarom niet? Is dan de belofte des Heeren niet afdoende?
Zóó bezien, kan het antwoord niet anders dan bevestigend luiden. Want „God is geen man, dat Hij liegen zou; of eens menschen kind, dat het Hem berouwen zou. Zou Hij het zeggen en niet doen? Of spreken, en niet bestendig maken?"
Maar: „in het land van Juda" is nog niet hetzelfde als: door ieder, die daar woont. Voor den oppervlakkige en luchthartige is dit geen bezwaar: die eigent het zich oogenblikkelijk toe, omdat het hem naar zijne gedachten ontheft van de vrees voor de eeuwige verdoemenis. Maar met den oprechte staat het anders, omdat hij dieper leeft. Bij hem rijst de vraag: Kan dat wel voor mij zijn weggelegd? Ziende op zichzelven, kan hij met geen mogelijkheid bevestigend antwoorden. Hij moet immers beamen wat onze catechismus ergens zegt: „dat mij mijn geweten aanklaagt, dat ik tegen alle geboden Gods zwaarlijk gezondigd en geen van dezelve gehouden heb, en nog steeds tot alle boosheid geneigd ben." Zoo vindt de oprechte geen enkelen grond, Waarop hij zou mogen spreken: „Ook in den weg Uwer gerichten verwacht ik U, o Heere!"
7



Hoe zou hij het dan kunnen, durven doen?
O hoort het tot uwe vertroosting, gij allen, die deswege bekommerd zijt! — Gij moogt toch op die belofte des Heeren zien.
Die belofte is toch voor menschen als gij. Het is immers eene belofte, die niet gegrond is op iets. dat gevonden werd door den Heere bij degenen, aan wie Hij haar gaf. Neen het is eene vrije gift, enkel en aUeen uit het hart des Heeren zelve voortgekomen. Die belofte toont enkel de gezindheid Zijns harten. Zijne genadige gezindheid. , .
En toch rust die belofte op hechten grondslag. Wilt gij dien kennen? Is u dat Reisbehoefte? Richt dan uw blik naar den heuvel op Golgotha. Daar ziet gij een kruis. Aan dat kruis hangt een Mensch! Maar die Mensch is Gods eigen Zoon. die uw vleesch en bloed heeft aangenomen en daarmede ook uwe zonde en uw schuld. En die Mensch stort Zichzelven in den dood, dien gij door. uw zonde verdiend hebt. Het gericht, dat u treffen moest, heeft Hem getroffen. Hij is daaronder echter niet bezweken. Want Hij is verrezen uit den dood. En dat niet alleen, maar Hij is ook opgevaren ten hemel, en gezeten aan de Rechterhand Gods. om nu op grond van Zijne zelfofferande uit te deelen aan verloren menschenkinderen genade voor genade! Hier vindt gij dus het antwoord op de bange vraag van uw hart: hoe komt dan God aan Zijn recht en Zijn eer' Dat heeft de Heere Christus Hem gegeven



als de Mensch-in-Uwe-plaats, door Zijne Gehoorzaamheid tot den dood!
Gij behoeft dus niet meer te zien op uzelven
ma\\r flij' m°°gt Zien op dien Christus.
Welnu, staak dan het wroeten in uw eigen binnenste, om toch nog iets te vinden — hoe dikwijls dat al ijdel bleek! —, waarop gij mocht steunen om, terwijl de hand des Heeren op u rust, Hem te kunnen verwachten, op Hem te kunnen hopen. Verlaat u met al uw zonden, uw onwaardigheid en doemwaardigheid, op den Christus, dien Hij Zelf aan eene verloren wereld gaf!
Dat is het eeuwig Evangelie. Daarop zich te verlaten, wordt door den Duivel en de schijnvrome wereld voorgesteld als een sprong in het duister, — en het schijnt ook een sprong in het duister, een wanhoopssprong! Het is echter geen wanhoopssprong, zoomin als wat Esther deed, toen zij tot Ahasveres ging met deze gedachte! „Indien ik dan omkome, zoo kome ik om." Want zij stelde zich in des Heeren hand.
Wie het met dit Evangelie waagt en daarom den Heere verwacht ook in den weg Zijner gerichten, die komt niet om. Aan Hem openbaart zich de Heere in Zijnen Christus als Dengene, • i *ewee9bren9t wat Hij aanwezig wil zien: als Het Heil .in vollen omvang. Amen.



Tekst t Zacharia 1117 slot.
Want de Heere lalZton nog troosten, en Hij zal Jerusalem nóg verjkiexen.
Mijne Geliefden!
Wij zijn saamgekomen, om aan te zitten aan den disch des Heeren. Een heerlijk voorrecht dat onze genadige en getrouwe God ons geelt Eene onmisbare zaak voor wie den Heere vreest en beeft voor Zijn Woord. Want die heeft het gedurig van noode, dat hem verzekering gedaan wordt van de genade Gods, in Christus Jezus geopenbaard en door Hem voor zondaren verworven met den arbeid Zijner ziel.
Niet dat de behoefte daaraan altoos wordt aevoeld, en even levendig wordt gevoeld. Maar de behoefte bestaat toch. Daarom heeft de Heere Jezus het tijdstip der instelling van het ri. Avondmaal ook niet bepaald naar het gevoel der Zijnen, maar naar Zijne wijsheid, waarin Hij hunne behoefte beter kende dan zij. Daarom is ook de viering van het Avondmaal niet af hankenTk van de vraag, of wij de behoefte daaraan levendig gevoelen en dus bijzondere gewaarwordingen hebben.



De Heere weet, wat wij van noode hebben Daarom roept Hij ons tot Zijnen heiligen disch. En dan worden wij zeker bij onzen nood en onze ellendigheid bepaald, opdat die ons bij den gang naar de tafel des Heeren recht voor oogen sta. Daarom worden wij ook in ons Formulier vermaand: „Ten eerste bedenke een iegelijk bij zichzelven zijne zonden en vervloeking, opdat hij zichzelven mishage en zich voor God verootmoedige; aangezien de toorn van God tegen de zonde zóó groot is, dat Hij die, eer Hij dezelve ongestraft liet blijven, aan Zijnen lieven Zoon Jezus Christus met den bitteren en smadelijken dood des kruises gestraft heeft." Eerst wanneer wij dat bedenken, zal ons oog in waarheid gericht wezen op den Heere Jezus, en ons hart zich verlaten op de beloften Gods; en dat niet om maar van de hel verlost te wezen, doch om — aan de macht der zonde onttogen — God te dienen in heiligheid en gerechtigheid voor Hem al de dagen onzes levens.
Wanneer wij echter in waarheid onze zonden en onze vervloeking bedenken, dan gaat het niet zoo gemakkelijk, het oog /te vestigen op den Heere Jezus en het hart te zetten op de onwankelbare beloften Gods! Dan breekt juist nood en aanvechting recht los. Dan rijst de vraag;
"^8* ^f1? iS het met mi> nict te slecht gesteld?... Dan schijnt de straat wel vol leeuwen
te wezen, zoodat wij er ons niet op durven begeven. Zoo zouden wij dan door vreesachtigheid



verre blijven. En toch moeten wij tot Jezus henen, en toch is er niets anders wat ons baten kan dan de beloften Gods. Wat kan ons moed geven, om toch te gaan, en zóó ook ons neder ?e zetten aan den Disch des Heeren? Wat anders dan een woord uit den mond onzes Gods zeiven, dat ons Zijne gezindheid jegens verloren menschenkihderen openbaart?
Hoe vriendelijk klinkt het ons dan uit onzen tekst tegemoet: „de Heere zal Zion nog troosten, en Hij zal Jerusalem nog verkiezen l .
Het tekstwoord geeft aanleiding dat woord in tweeërlei licht te beschouwen:
I. als eene uiting van des Heeren ontferming over Zijn volk. „ II. als eene heerlijke verrassing voor Zijn volk.
I
Ons tekstwoord is eene uiting van de ontferming des Heeren over Zijn volk. Een blik op heStverband maakt ons dat duidehjk. Het hangt toch ten nauwste samen met hetgeen de Htoe even tevoren gezegd heeft: „Ik ben tot Jerusalem wedergekeerd met ontfermingen. „Wedergekeerd." „ »,..
De Heere was weggegaan van Zijnt volk. ttn had zijn vriendelijk aangezicht van hen algewend Zijn toorn al lang opgewekt en voortijd gevoed door het hardnekkig afwijken Ziins volks, was eindelijk uitgebarsten. Hij had ^ gegeven in de hand der Chaldeeën. Nebu-



kadnezar had Jerusalem ingenomen en met vuur verbrand, ook des Heeren Tempel in een puinhoop verteerd, en de massa des volks weqqevoerd naar Babel.
Zeventig jaren waren vervuld. De tijd, dien de Heere voor den duur Zijner oordeelen gesteld had. Babel was ten onder gegaan, de macht der Meden en Perzen er voor in de plaats gekomen. Cyrus of Cores had den Joden vergund, terug te keeren naar hun land, stad en tempel te herbouwen. De Heere had Zijn aangezicht weer gewend tot Zijn volk, want Hij had zulks den Perzischen koning in het hart gegeven.
Toch zag het er nog verre van rooskleurig uit De herbouw des Tempels was wel begonnen maar ondervond allerlei tegenheden. Eerst door de vijandschap van halfheidensche inwoners des lands, die door intriges aan het Perzische hof onophoudelijk poogden tegen te werken (Ezra 4 <
t—j ^ater Weer door dienstiJ"ver van den Landvoogd, die wel den bouw niet verbood, maar onderzoek verzocht in de staatsarchieven naar het door Cyrus verleende verlof, en dus de Joden onwillekeurig in spanning bracht. Wel waren in Jerusalem huizen gebouwd, mooie huizen zelfs hier en daar (Haggaï 1), maar de stad als geheel was nog een puinhoop. Bovenal: het volk was nog niet vrij, maar nog steeds onder vreemde overheersching. De tijd der Ballingschap was wel voorbij, maar overigens was alles bij het oude gebleven. De Messiaansche dag der



verlossing en der heerlijkheid was nog niet verreTn Het zag er uit, also de Heere Zijn volk toch noa overliet aan zijn lot.
In die dagen heeft de Heere aan Zachana het nachtgezicht gegeven, dat wij in den aanvang
hCbfeïZ"g in den geest een diepte, met nurleboomen beplant En onder die nurten stond de Enqel des Heeren, d.i. de Christus, de Zone God"9En voor dien Engel des Heeren stond een man, gezeten op een rood paard. En achter d!^ man roode, bruine en witte paarden waarop bl^Sis het vervolg (vs. 10) ook rmters gezeten waren. Zij waren door den Heere uitgezonden om het land te doorwandelen.
Zadiaria verstaat de beteekenis daarvan niet, en v^aaTaan den engel die hem als uitlegger ter zijde gesteld was: „Mijn heer, wat zijn dezen'" En het antwoord luidt: „Ik zal u toonen wït dezen zijn." En dan hoort Zachana. hoe dk rE voor den Engel des Herren verslag doervS hun bevinden: „Wij hebben het land doorwandeld, en ziet. het gansche and zit en is stil." Dat ziet op den droeven toestand, waarin het volk des Heeren verkeerde: van strijd en o^erwinltog (waarvan de kleur der paarden soraTTter verlossing des volks geen spoor; de ovSlerschers warel stil en gerust.we^wus van de vastheid hunner positie....... Daa*
de Enqel des Heeren het woord en roept uit. Heere der heirscharen! hoe lang zult Gij u niet



ontfermen over Jerusalem, en over de steden van juda, op welke Gij gram geweest zijt deze zeventig jaar? Hij treedt dus voor het volk in de bres. En Hij doet dat niet tevergeefs, want daarop antwoordt de Heere der heirscharen en geeft aan den engel die met den profeet sprak „goede woorden, troostelijke woorden".
Den aard dier woorden worden wij gewaar uit de opdracht, welke deze engel daarna aan den profeet geeft: Roep uit, zeggende: „Alzoo zegt de Heere der heirscharen: Ik ijver over Jerusalem en over Zion met een grooten ijver. En Ik ben met een zeer groote toorn vertoornd tegen die geruste Heidenen; want Ik was een weinig toornig, maar zij hebben ten kwade geholpen" JJe Heere der heirscharen getuigt dus van de liefde, waarmede Hij werkzaam is ten aanzien van Zijn volk; en van den toorn, waarin Hij ontstoken is tegen de Heidenen, die in hun zelfbewuste gerustheid veel verder zijn gedaan dan Hem behaagt, en hunne hand nóg uitgestrekt houden over Zijn volk, al zijn de zeventig jaren al met een zeventiental overschreden (519 v. C ) Daarom spreekt de Heere, in antwoord op den uitroep van den Engel des Heeren „... hoe lang zult gij U niet ontfermen...? Ik ben tot Jerusalem wedergekeerd met ontfermingen." En dat zullen de bedrukten ook ervaren: „Mijn buis zal daarin gebouwd worden, spreekt de Heere der heirscharen; en het richtsnoer zal over Jerusalem uitgestrekt worden," om n.1. de metingen



te doen die voor den herbouw noodig zijn.
En daarmede is het woord der ontferming nog niet uitgeput. Zacharia moet nog weer uitroepen: Alzoo zegt de Heere der heirscharen: Mijne steden zullen nog uitgespreid worden vanwege het goede' - niet alleen Jerusalem zal tkcTwel gaan, maar ook andere steden zullen herrijzen in het land, en zullen overvloeien van het goede dat de Heere teweegbrengt. „Want de Heere zal Zion nog troosten en Hij zal Jerusalem nog
^zSfc'het dan de ontferming des Heeren, die daar spreekt. En zij spreekt heerl^ke dm^De Heere zal Zion nog troosten Hi, zal heelen de schrijnende wonden der ziel bij zijn volk. Hij zal ware rust en vrede in hun gemoed doen nederdalen, zoodat de droefenis wijkt en de bhjdschap teruakeert. Dat zal Hij doen, omdat Hij JerusaZ nog verkiezen zal, gelijk Hij het tevoren heeft verkozen om aldaar te wonen in de heer-
^Z£5S£ des Heeren wie zal ze beschrijven, zooals ze zijn! Die brandende liefde Ses Heeren, die Zich wel voor een tnd kan verbergen, maar toch de Zijnen in hunne ellende n!et overlaat aan hun lot. die tot hen wederkeert om hen op te trekken uit hun ellendel
Weet het. o gij allen, die in angst en vreezen vraagt, hoe het er toch wel uitziet voor u bi, den n£geA en heiligen God; die door smartelUte ervaringen, doordien gij het aangezicht des



Heeren niet vinden kunt, meent dat de Heere niet naar u omziet, dat Hij heel niet meer aan u denkt..., weet het, daar is ontferming bij dien God voor al wat ellendig is. Hij heeft gedachten des vredes over u. Hij heeft een hart voor u. Daar zijn innerlijke genegenheden, o zoo ruim en o zoo wijd, om u in liefde te omvatten en met heil te bezoeken.
Die innerlijke genegenheden zijn er. En hebben zij zich ook een tijd lang, ja langen tijd zelfs, ingehouden, zij zijn er toch; en zij zullen als uit den slaap ontwaken. Ze worden wakker geroepen, om zich werkzaam te betoonen aan allen, wier ziel dorst naar God, naar den levenden God; aan allen, die zuchten onder de tirannie der zonde, des doods en des duivels. Ge hebt het reeds vernomen, door Wien ze wakker geroepen worden. Gij vernaamt immers de stem Yfn den Engel des Heeren, van den Christus Gods: „Heere der heirscharen! hoe lang zult Gij u niet ontfermen...!" En daarop vernaamt ge ook het antwoord: „Ik ben wedergekeerd tot Jerusalem met ontfermingen."
Daaruit leert gij, hoe het er in den hemel voor u uitziet. Het is zooals de Apostel Paulus het uitspreekt in zijn triomfzang des geloofs: „Christus is het, die gestorven is; ja wat meer is, die ook opgewekt is, die ook ter rechterhand Gods is, die ook voor ons bidt."
Heerlijke zaak, die voorbede van Christus. Gij meent wel in uwen nood, dat gij alleen staat,



dat er niemand is die zich uw lot aantrekt; dat er niemand is, die eigenlijk weet, hoe groot uw nood wel is... Hoort het! Gij hebt eenen Helper daarboven in den hemel. Daar is Een. die u qadeslaat, die kennis draagt van heel uw leven en bewegen, van heel uw zorg, uw angst en benauwdheid. En die niet alleen daarvan kennis draagt, maar die ze ook brengt voor God; die, als ik het zoo zeggen mag, uwen nood God op het hart bindt, opdat Hij opsta en Zich uwer ontferme. Gij hebt eenen Voorspraak bi) den Vader. Een Voorspraak, dien de hooge Uod Zelf u gegeven heeft. „Jezus Christus, den Rechtvaardige, en Hij is eene verzoening voor onze zonden." Hij weet wel. wie gij zijt. gehjk Hij wel wist wie Zion en Jerusalem waren. Hij is immers met uwe zonden beladen aan het kruis en in den dood gegaan. Hij weet wel. dat het rechtvaardige oordeelen Gods zijn. waardoor Zijn toorn tegen u is ontbrand. Maar Hij weet ook. dat er ontferming bij God is. En dat die ontferniing zich niet inhouden kan. wanneer de Vader Zijne stem verneemt.
Hij is uw Voorspraak. Gij behoeft daaraan geen oogenblik te twijfelen, ja gij moogt daaraan niet twijfelen, want Zijn eigen Woord zegt het herhaaldelijk en in allerlei vorm, dat Hij voor zondaren, voor doodschuldigen verordend en geschonken is door dien God, die geenen lust heeft in den dood des goddeloozen.
Hebt dan goeden moed. Blijft maar liggen in



het stof voor den heiligen God, bekennende uwe onreinheid en uwe totale verdoemenswaardiqneid. Want het antwoord van den Vader oo zulke voorbede des Zoons luidt te geenen daoe waar het eenen ellendige geldt anders dan in het gezicht van Zacharia: „Ik ben wedergekeerd ... met ontfermingen", en dat sluit ook voor u in wat het voor Zion en Jerusalem insloot: „De neere zal Zion nog troosten, en Hij zal Jerusaiem nog verkiezen."
II
Dat woord der ontferming des Heeren over Zijn volk is ook een heerlijke verrassing voor dat volk. A s dat Woord in vervulling gaat, waarheid in het leven wordt, dan staat dat volk daarover versteld; dan moet het uitroepen: dat had ik toch nooit kunnen denken of durven verwachten!
De Heere zal Zion nog troosten
Waarmede? O, met het eenige, waarmede Zion vertroost kan worden: met Zijne genadige tegenwoordigheid. Daarvan lezen we in het tweede hoofdstuk van Zacharias profetie: „Juich en verblijd u, gij dochter Zions! want zie. Ik kom, en Ik zal in het midden van u wonen, spreekt de Heere.' Daarom voegt de Heere er aan toe: „en Hij zal Jerusalem nog verkiezen." gelijk Hu het tevoren verkoren heeft als de plaats Zijner woning, om Zijnen Naam aldaar te zetten (II Chron. 6:6; 12:13)



In dat kleine woordje „nog" ligt voor het volk des Heeren de oorzaak der verrassing, gelijk daarin voor den Heere het toppunt Zijner genade ligt. — Dat kleine woordje zegt toch heel wat. Het wijst terug op het verleden. De Heere heeft eenmaal Jerusalem verkoren. Niet om de voortreffelijkheid van Jerusalem, niet om de uitnemendheid van Zion. Ge herinnert u wel de bekende regels uit den 68en psalm, waaruit de geringschatting van Zion bij de wereld u tegenklinkt: „De berg Basan is een berg Gods; de berg Basan is een bultige berg" — maar ook het antwoord op die Zion-verachtende snoeverij: „Waarom springt gij op, gij bultige bergen? Dézen berg heeft God begeerd tot Zijne woning; ook zal er de Heere wonen in eeuwigheid!" (vs. 16, 17). Het is alleen Gods vrijmachtig welbehagen, krachtens hetwelk Hij verkiest hetgeen niets is. Welk eene genade is aan Zion en aan Jerusalem bewezen!
Maar dan daartegenover het doen van Zion en Jerusalem! Wat een trouweloosheid, wat een afkeerigheid, wat een hardnekkig verlaten van den Heere, om de wereld en de zonde te dienen, toe te geven aan de lusten van het booze hart. O, de Heere is m Zijn recht geweest, toen Hij toornde over Zijn volk, toen Hij het gaf in de hand zijner haatren. Hij is in Zijn recht geweest, toen Hij Zich terugtrok, toen Hij stad en Tempel overgaf aan de verwoesting. Ja, Hij zou volkomen in Zijn recht zijn, als Hij niet weder



terugkeerde!
En toch, Hij zal Zion troosten, Hij zal Jerusalem nóg verkiezen: hoezeer het zichtbare daarmede in strijd is, en hoezeer het geweten ook zegt dat de Heere alle recht heeft om die verkiezing teniet te doen.
Hij zal Zion troosten, en Jerusalem nog verkiezen: alleen hierom, dat het Zijn genadig welbehagen is, en Hij dat welbehagen niet laat verstoren door de zonde der menschen; alleen omdat Hij getrouw is en Zichzelven niet verloochenen kan.
Wat een heerlijkheid is dan nog weggelegd voor de inwoners van Zion en van Jerusalem! Want als de Heere voortaan weer Zijne woning te Jerusalem hebben zal en Zijnen Naam in Zion zal zetten, dan komt de heerlijkheid van dien Naam, dan komt de volheid der genade des Heeren immers ten goede aan dat volk, dat vanwege zijne zonde en de menigte zijner ongerechtigheden beeft. Dan worden zonden vergeven en ongerechtigheden uitgedelgd.. Dan wordt vrede en blijdschap geschonken, terwijl alle tranen van de oogen worden afgewischt. Dan zullen zij den Heere dienen met vreugde en Zijnen Naam prijzen. Want dan gaat in vervulling wat de Heere getuigt heeft: „Dit volk heb Ik Mij geformeerd, zij zullen Mijnen lof vertellen."
Is dat niet eene heerlijke verrassing, M. Gel.? Ja, het is eene verrassing, wanneer wij eigen-



de vraag aan hem op: wat hebt ge gedaan met het Woord van Hem, Die daar in heerlijkheid komt? En daar is niet anders dan geween, omdat zij er zich niet aan stoorden.
Zouden wij zelf daarvan uitgezonderd zijn? Wij, die den Zoon des Menschen belijden, die ons heil naar ons beste weten zoeken in Hem, die gaarne ter kerk gaan om Gods Woord te hooren, die de Sacramenten op prijs stellen en gaarne daarnaar grijpen tot versterking van ons geloof?
O, Geliefden! wat dunkt u: hoe zal het ons zijn, als wij staan tegenover dien Zoon des Menschen in heerlijkheid, en daar komt ons slechts één woord van Hem in de gedachten: „Zoekt eerst het koninkrijk Gods en Zijne gerechtigheid; en al deze dingen zullen u toegeworpen worden"? Doen wij dat werkelijk, en hebben wij dat steeds gedaan? Of hebben wij in de praktijk des levens de orde, in dat woord gesteld, omgekeerd — laat het ons maar heel zacht zeggen: wekens omgekeerd, zoodat wij meer haakten naar geld en goed, naar wat noodig is voor het tijdelijke leven, dan naar het Koninkrijk Gods en Zijne gerechtigheid? Ach, hoevele aanklachten liggen daar niet, als wij denken aan onze houding tegenover den naaste, die niet in overeenstemming was met de liefde tot den naaste als tot onszelven, waarin ook uitkwam, hoe het stond met de liefde Gods!
Als we daarvan doordrongen zijn, dan moet



ons wel de bekentenis van het hart: „O Zoon des Menschen! hoe heb ik u gedurig bedroefd door mijn ongeloof en mijn wantrouwen, waardoor ik het in de praktijk des levens op Uw Woord niet dorst te laten aankomen! Hoe zouden wij dan durven beweren, dat er voor ons geen aanleiding tot weenen zou zijn, als wij den Zoon des Menschen zagen komen op de wolken des hemels, in groote kracht en heerlijkheid?
III
Staan wij er in waarheid zóó onder, Geliefden, dan gaat er van die verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen toch ook voor ons troost uit.
Hoort maar, wat de Zoon des Menschen, komend met groote kracht en heerlijkheid op de wolken des hemels, doet: „En Hij zal Zijne engelen uitzenden, met eene bazuin van groot geluid, en zij zullen Zijne uitverkorenen bijeenvergaderen uit de vier winden, van het uiterste der hemelen tot het uiterste der hemelen."
„Hij zal Zijn engelen uitzenden", in heel de wereld. „Met eene bazuin van groot geluid". Dat zal wel niet beteekenen, dat elke engel een bazuin heeft. Want elders in de Schrift hooren we slechts van één bazuin, n.1. in 1 Thess. 4, waar Paulus zegt, dat „de Heere Zelf — Jezus Christus — met een geroep, met de stem des Archangels, en met de bazuinen Gods; neer-



dalen [zal] van den hemel." Terwijl die bazuin wordt geblazen en een geweldig geluid geeft, dat alom wordt gehoord, de aandacht opeischend voor wat gaat geschieden, doen die engelen hun werk. En wat is dat? „Zijne uitverkorenen bijeenvergaderen uit de vier winden", d.i. uit alle hemelstreken, nader verklaard als: „van het eene uiterste der hemelen tot het andere uiterste derzelven".
„Zijne uitverkorenen", in den diepsten grond des Vaders uitverkorenen, maar juist daarom, nu Hij in goddelijke Majesteit en heerlijkheid verschijnt „Zijne uitverkorenen". Hij alleen kent ze. Hij wijst ze daarom ook aan Zijne engelen aan, opdat die hen — waar ter wereld ze zich ook bevinden — „bijeenvergaderen", ze tot Hem brengen, zoodat er niet één wordt gemist. Waartoe? Waartoe anders, dan dat Hij Zich aan hen voor aller oog betoone als den Zoon des Menschen in heerlijkheid, d.w.z. als Degene, Die in hunne plaats en ten behoeve van hen door lijden in heerlijkheid is ingegaan, om hen nu in Zijne heerlijkheid te doen deelen, hen in te zetten in de volle zaligheid?
„Zijne uitverkorenen". Waaraan worden ze gekend?
Aan allerlei voortreffelijkheden, waarvoor zij boven andere menschen uitstaken? Aan allerlei ervaringen, waardoor zij zichzelve tot kinderen Gods konden verklaren?
Verre vandaar! Hoort maar eens, wat een dier



uitverkorenen uitroept, de Apostel Paulus in Rom. 7: ,,Ik, ellendig mensch! Wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods? Ik dank God, door Jezus Christus, onzen Heere." Daar heeft de ervaring omtrent hemzelf, onder de leiding des Heiligen Geestes, Paulus gebracht, dat hij van zichzelven heel geen verwachting heeft noch hebben kan, maar al zijne verwachting op Jezus Christus gebouwd heeft. Op zulke menschenkinderen heeft de Heere Jezus het oog. Dat zijn degenen, die de Vader Hem gegeven heeft. Om die bijeen te vergaderen zendt Hij Zijne engelen uit. Hij spreekt hier van „Zijne uitverkorenen", om recht te doen gevoelen, dat hun bijeenvergaderen door Zijne engelen enkel daad is van souvereine wilsbeschikking, zoowel van den Zoon als van den Vader; dat alle verdienste hier is uitgesloten.
Nu zal dat 'n verrassing zijn voor die uitverkorenen zelf.
Zij kunnen niet anders dan zichzelven veroordeelen. Daarom lieten zij door het Evangelie zich leiden, om hun betrouwen alleen te zetten op den Zoon des Menschen. Geen enkel recht konden zij doen gelden, geen enkele aanspraak maken. Dat voelen ze meer dan ooit, als zij den Zoon des Menschen zien komen op de wolken des hemels, in groote kracht en heerlijkheid — en zie, daar komen engelen, door Hem uitgezonden, om hen te vergaderen voor Zijn aangezicht? Dan wordt het hun — in oneindig
9



hooger mate — te moede, zooals het Mefiboseth moede werd op Davids woord: „Gij zult geduriglijk brood eten aan mijne tafel!" Hem moest toen de bekentenis van het hart: „Wat is uw knecht, dat gij omgezien hebt naar een dooden hond als ik ben!" Zoo zal het ook in hun hart leven en over hunne lippen komen: „Welk een Heiland zijt Gij, o Zoon des Menschen! Die uwe genade zóó als mij heerlijk maakt!"
IV
Hebben wij zoo den zin, den ernst en den troost leeren kennen van de verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen, ons rest nu nog de aandacht te schenken aan hare gewisheid.
Daarop wijst ons wat de Heere Jezus zegt volgens vs. 32—35: „En leert van den vijgeboom deze gelijkenis. Wanneer zijn tak nu teeder wordt, en de bladeren uitspruiten, zoo weet gij, dat de zomer nabij is. Alzoo ook gijlieden, wanneer gij al deze dingen zult zien, zoo weet, dat het nabij is, voor de deur. Voorwaar Ik zeg u: dit geslacht zal geenszins voorbijgaan, totdat al deze dingen zullen geschied zijn. De hemel en de aarde zullen voorbijgaan, maar Mijne woorden zullen geenszins voorbijgaan."
Als de toppen van den vijgeboom beginnen te vloeien en daardoor de bladknoppen malsch worden en zich gaan ontplooien, weet ieder, dat de zomer nabij is en daarmee de oogst genaakt.



Wat hij aan den vijgeboom waarneemt — dat alles gaat werken — is de voorbode van den zomer. Zoo zijn er ook voorboden van het komen van den Zoon des Menschen op de wolken des hemels in groote kracht en heerlijkheid.
Dat zijn vooreerst al die dingen, die de Heere Jezus in het eerste deel van Zijn rede genoemd heeft: oorlogen en geruchten van oorlogen, hongersnooden, pestilentie en aardbevingen in verscheidene plaatsen — waarvan Hij zegt, dat het slechts „een beginsel der smarte" beteekent, die voortschrijden in vervolging en haat tegen Zijne discipelen, het optreden van valsche profeten, het toenemen der ongerechtigheid en daaruit verkonden van veler liefde. Daarop heeft Hij het oog, als Hij zegt: „Alzoo ook gijlieden, wanneer gij al deze dingen zult zien, zoo weet, dat het nabij, voor de deur is" — n.1. de komst van den Zoon des Menschen in heerlijkheid.
Maar Hij laat er ook op volgen: „Voorwaar zeg Ik u: dit geslacht zal geenszins voorbijgaan, totdat al deze dingen zullen geschied zijn." Dat zijn dus dingen, die geschied zijn eer het op dat oogenblik levende geslacht — de generatie, in wier midden Hij leefde — uit het leven was weggenomen. Dat ziet op de door Hem aangekondigde verwoesting van Jerusalem met al de daaraan verbonden ellenden, die Hij — zoo te zeggen — als eerste phase, eerste verschijningsvorm van het gericht over heel de wereld teekende in het tweede deel Zijner rede. Dat was dus



een voorbode van nog ernstiger beteekenis, waardoor te meer klemt wat Hij zegt: „De hemel en de aarde zullen voorbijgaan, maar Mijne woorden zullen geenszins voorbijgaan. Ze komen vast en zeker, ze gaan in vervulling. Op de groote verdrukking volgt vast en zeker de verschijning aan den hemel van het teeken van den Zoon des Menschen, dat tevens de aanvang is van Zijn komen in heerlijkheid.
Dat dit ook óns wat te zeggen heeft, is vast en zeker.
Wij hebben nog heel wat meer van die voorboden gezien dan dat geslacht, waarop de Heere Jezus het oog had, en wij vernemen nog telkens zulke voorboden. Wat 'n oorlogen zijn er sedert dien tijd niet gevoerd! De geweldigsten hebben de meesten onzer zelf beleefd, al was het nog niet binnen eigen grenzen, en wij hebben er genoeg van gevoeld. Geruchten van oorlogen zijn nog niet van de lucht. Hongersnooden, pestilentie, aardbevingen zijn niet uitgebleven. De aardschokken in eigen land liggen nog versch in het geheugen. Wat weet ook onze eigen Historie van vervolgingen te spreken. We hebben den naam Rusland maar te noemen in den tegenwoordigen tijd, om herinnerd te worden, dat haat tegen zulken, die naar Christus zich noemen, niet ontbreekt. Jerusalems verwoesting ligt daar nog altoos als een sprekend bewijs van het gericht, dat gekomen is — ook al is deze stad later herbouwd.



Dat alles zegt ons, dat de woorden des Heeren Jezus geenszins voorbijgaan! Het teeken van den Zoon des Menschen zal aan den hemel verschijnen. Hij komt op de wolken des hemels in groote kracht en heerlijkheid — ondanks de tegenspraak van allen, die dat alles in het vergeetboek geschreven hebben en het pogen weg te cijferen, omdat zij er niet van willen weten.
O, wij weten het wel, dat zij het nog niet, nog altoos niet verschenen zijn van dat teeken van den Zoon des Menschen aanzien voor het bewijs, dat er niets komt van Zijn komen in heerlijkheid, en dat zij zelfs den Heere Jezus dwaling in dezen durven aanwrijven. Velen zeggen immers, dat Hij Zich leelijk vergiste, toen Hij sprak van „zeer nabij, voor de deur".
Zij vergeten echter Zijn Woord — in vs. 36 —: „Doch van dien dag en die ure weet niemand, ook niet de engelen der hemelen, dan Mijn Vader alleen." Het tijdstip waarop, is het geheim van den Vader. Maar het feit staat vast. Alle mogelijke voorboden zeggen ons: „Aan den hemel zal verschijnen het teeken van den Zoon des Menschen", komen zal Hij, en alle stammen der aarde zullen weenen, en zullen Hem zien, komende op de wolken des hemels, met groote kracht en heerlijkheid."
Daarom spreekt nog altoos tot ons de vermaning des Heeren Jezus aan Zijne toenmalige jongeren: „Waakt dan, want gij weet niet, in welke ure uw Heere komen zal."



Hoe zullen wij dan „waken"? Door te letten op de teekenen der tijden, en zoo de ziel gespannen te houden op Hem, den Zoon des Menschen, door als doemwaardige zondaren ons vast te klemmen aan Hem, Die onze zonden gedragen en verzoend heeft aan Zijn kruis.
Verwachten we dat intusschen niet van onze wijsheid en onze kracht, maar bidden wij God om de genade des Heiligen Geestes, Die alleen wakker maakt en wakker houdt.
Zóó zal, al komt Hij ook in eene ure, waarin wij het niet meenen, Zijne komst ons tot zaligheid zijn, waardoor het weenen veranderd wordt in lachen, heilig lachen. Amen.
(1932)



Tekst: Lukas 2«1—7.
En het geschiedde in diezelve dagen, dat er een gebod uitging van den keizer Augustus, dat de geheele wereld beschreven zou worden. Deze eerste beschrijving geschiedde, als Cyrénius over Syrië stadhouder was. En zij gingen allen om beschreven te worden, een iegelijk naar zijne eigene stad. En Jozef ging ook op van Galiléa, uit de stad Nazareth, naar Judéa, tot de stad Davids, die Bethlehem genaamd wordt, (omdat hij uit het huis en geslacht van David was). Om beschreven te worden met Maria, zijne ondertrouwde vrouw, welke bevrucht was. En het geschiedde, als zij daar waren, dat de dagen vervuld werden, dat zij baren zoude. En zij baarde haren eerstgeboren zoon, en wond hem in doeken, en leide hem neder in de kribbe, omdat voor henlieden geene plaats was in de herberg.
Het aloude Kerstevangelie ligt weer voor ons. Hoe vaak hebben wij' het al gehoord. En toch grijpen wij er gaarne naar en hooren er naar met gretige ooren, zoovaak Kerstmis weer aangebroken is. We willen altoos weer opnieuw hooren van Keizer Augustus, nietwaar? Van Jozef en Maria, zijne ondertrouwde vrouw, van het Kindeken, liggende in de kribbe! We willen telkens weer hooren van het wondere doen Gods in den oogenschijnlijk zoo eenvoudigen, heel



natuurlijken gang van zaken, door Lukas in ietwat soberen stijl aan de vergetelheid ontrukt.
In den loop der jaren hebben wij al langs verschillende lijnen doorkruist het betrekkelijk kleine veld, waarin het Evangelie ons op de bekende bladzijde brengt. Menigmaal hebben we er reeds vóór gestaan met de gedachte: dat hebben we nu geheel doorvorscht, zoodat er niets meer in te vinden is, of het is ons bekend! En toch is het nog nooit „koekkoek-éénzang" geworden. Telkens bleek, dat er toch nog wel dingen waren, die in het licht konden worden getrokken, zoodat de oude stof ons weer nieuw in de ooren klonk.
Zoo werd ik ditmaal getroffen door het feit, dat onze tekst onze aandacht richt op twee Heerschers, wier heerschappijen voor elkander beteekenis hebben, in elkanders lot ingrijpen, elkanders wegen kruisen: Augustus en Jezus.
Al was er naar het uitwendige niets van te bespeuren, het is toch maar waar, dat de geboorte van Jezus in Bethlehem te danken is geweest aan het gebod door Augustus uitgevaardigd in Rome. Even waar is het, dat het tijdstip dier uitvaardiging ten nauwste samenhing met de aanstaande geboorte van Jezus in Bethlehem. Het is ten sjotte de Heere in den hemel, Die de wereld regeert, naar Wiens Raad en door Wiens wil alles zich beweegt, ook de machtigste Vorst op zijn troon.
Welk een onderscheid echter tusschen dié



twee Heerschers, in onzen tekst met enkele woorden geteekend. Augustus, die een gebod uitvaardigen kan, dat „heel de wereld" beschreven zou worden — Jezus, voor Wien zelfs geen plaats is in de herberg. Het geeft ons aanleiding, heden te spreken over de tegenstelling tusschen beide heerschappijen, tusschen Wereldmacht en Christusheerschappij. De tegenstelling, die wij tusschen beiden opmerken: I. in aard. II. in werking. III. in eindresultaat.
I
Wereldmacht en Christusheerschappij. Die beiden vormen eene tegenstelling, die in de eerste plaats den aard dier heerschappijen betreft.
Van welken aard de heerschappij is, waaraan de naam van Keizer Augustus is verbonden, blijkt ons al spoedig, wanneer we letten op den inhoud van het „gebod", dat van hem uitging in de dagen, waarin Johannes de Dooper het levenslicht had aanschouwd: „dat de geheele wereld beschreven zou worden."
„De geheele wereld". Dat was in die dagen de gangbare benaming voor wat toenmaals van de wereld bekend was en onder den invloed stond van de Grieksch-Romeinsche beschaving. Het groote gebied rondom de Middellandsche Zee, dat zich intusschen diep landinwaarts uit-



strekte in Europa, Azië en Afrika. Augustus zwaaide den scepter in Brittannië zoowel als in het noordelijk deel van Mesopotamië, als in Egypte. In zijne heerschappij hebben we te doen met een „wereldheerschappij", een grootmacht, die er op uit is, in steeds breeder kring zich te doen gelden, alles aan zich te onderwerpen. Zoo stond daar het Romeinsche Rijk, het Romeinsche Imperium in de wereld, steeds naar uitbreiding strevend, om de glorie van het oude, eerst onbeduidende, maar hoe langer hoe hooger gestegen Rome te vergrooten, overtuigd, daarmee tevens de overwonnen volken tot het ware geluk te brengen. Liefst zag men alle volken vereenigd in den dienst der godin Roma, aan de voeten van den keizer, die als „Redder" der wereld vereerd werd met goddelijke eer, in offers, aan zijn beeltenis gebracht.
De heerschappij van Augustus was niet de eerste wereldheerschappij, al was zij de grootste, die tot nog toe gezien was. Meer dan één was reeds in den loop der eeuwen aan haar voorafgegaan. Het laatst de Grieksche, onder den bekenden Alexander den Grooten. Daarvóór de Medo-Perzische, van wier koningen uit den Bijbel ons bekend zijn: Cores of Cyrus, Darius, Ahasveros, Arthasastha. Daarvóór de Babylonische, het nieuwe rijk, onder Nebukadnezar, die alle aan hem onderworpen volken dwong, het groote gouden beeld te aanbidden, door hem in het dal Dura opgericht. Daarvóór de Assy-



rische, waar o.a. Sanherib over heerschte, die in Hizkia's dagen tevergeefs een aanval op Jeruzalem ondernam. In vroeger dagen reeds de Egyptische, die zich gedurig liet gelden in den strijd om de wereldheerschappij.
Al die wereldrijken zijn voortgekomen uit den geest, dien we reeds aantreffen bij de torenbouwers van Babel, die spraken: „Kom aan, laat ons voor ons eene stad bouwen, en een toren, welks opperste in den hemel zij; en laat ons een naam voor ons maken, opdat wij niet misschien over de gansche aarde verstrooid worden!" Willen we meer van dien geest weten, dan kunnen we terecht bij Lamech uit Kains geslacht, die zich eens aldus uitte: „Ada en Zilla, hoort mijne stem! Gij vrouwen van Lamech! neemt ter oore mijne rede! Voorwaar, ik sloeg wel een man dood om mijne wonde, en een jongeling om mijne builen."
En nog zijn we er niet! Klinkt in dat „lied van Lamech" de stem van den mensch in vermeende hoogheid, die zich — als ware hij God — het recht over leven en dood aanmatigt, dan is het toch wel duidelijk, met wat voor geest wij te doen hebben! Onwillekeurig immers gaan onze gedachten terug naar den aanvang der Historie, naar het Paradijs, waar we de slang met haar verleidende stem tot de vrouw hooren zeggen: „Gij lieden zult den dood niet sterven, maar God weet dat, ten dage als gij daarvan eet, zoo zullen uwe oogen geopend worden en



Joden, die Jezus* kruisdood van den Stadhouder hadden geeischt!
Zagen zij niet in hun Heilige Schriften den Christus geteekend als een koning, die naar luid van de belofte aan David in eeuwigheid zal zitten op zijnen troon? Lazen zij daarin niet, dat die Koning juist gerechtigheid zal doen heerschen op aarde, dat Hij vrede zal brengen? Was Hij dan voor hen niet juist het tegendeel van een kwaaddoener, ja degene, die de goddeloozen zou wegdoen door den adem Zijns monds? Wie dan ook den koning der Joden in één adem zou noemen met het kruis, maakt zich in hunne oogen aan Godslastering schuldig. Ze zouden zulk eenen mensch onmiddellijk het levenslicht hebben gebluscht door steeniging!
i« hXffiS2ij den konin9 der Joden aan
Den koning der Joden! Of heeft niet Jezus voor aller oog de teekenen en wonderen verricht die naar het profetische woord den Christus kenmerken? Heeft niet de Heere Jezus, toen Johannes de Dooper in de gevangenis deswege m twijfel geraakte, hem daarop gewezen, dat kranken door Hem werden genezen en kreupelen wandelende gemaakt, dooven hoorende, dooden levende; dat den armen het Evangelie werd verkondigd? Hebben niet na de wonderbare spijziging der 5000 de scharen, die daarvan genoten, het voornemen gekoesterd, Hem met geweld te nemen en Koning te maken?



En dienzelf den verwezen zij nu naar het kruis! Omdat zij Hem nu niet meer als den Koning der Joden wilden erkennen. Hij beantwoordde niet aan hunne verwachting. Om hen onder Zijnen schepter, dien Israëls God Hem gegeven had — den schepter van genade en waarheid naar vs. 45 — te vereenigen, moest Hij hen afwerpen vap hunne hoogten van vermeende gerechtigheid en vroomheid, moest Hij hen tot verloren zondaren maken voor God.
Daar wilden zij niet aan. De leidslieden niet! Ge herinnert u immers wel, wat sommige Farizeeërs zeiden, toen Jezus na de genezing van den blindgeborene sprak: „Ik ben tot een oordeel in deze wereld gekomen, opdat degenen, die niet zien, zien mogen en die zien blind worden —: „zijn wij dan ook blind?" — zoodat Hij htm moest toevoegen: „Indien gij blind waart, zoo zoudt gij geene zonde hebben; maar nu zegt gij: wij zien; zoo blijft dan uwe zonde." (Joh. 9: 39—41). Door zulke leidslieden voorgelicht en meegesleept, wilde het volk er ook niet aan, maar kregen zij een heel anderen blik op Jezus, als voerde Hij het volk ten verderve! Daarom moest Hij aan het kruis. Als de koning der Joden — wijl Hij van Zichzelven toch niet anders belijden kon dan dat Hij de koning der Joden was, en zij die belijdenis niet als de waarheid wilden aanvaarden.
De Koning der Joden aan het kruis? Voor Pilatus zelf was dat eene dwaasheid, zoo groot



als het maar kon.
Dat koningschap was voor hem geen reden, om Jezus te veroordeelen. Een koningschap, dat hem bij onderzoek bleek van heel anderen aard te zijn dan de heerschappijen dezer wereld, dat werkte met louter getuigenis, door getuigenis te geven aan de Waarheid, wier kenbaarheid de stadhouder in twijfel trok, leverde niets gevaarlijks op voor den keizerlijken troon. Wat hem betrof, mocht Jezus zóó gerust „de koning der Joden" wezen!
Ja, hij huiverde er hoe langer hoe meer voor, dezen Koning ten kruisdood over te geven. Vooral na zijn vruchtelooze poging om de Joden door Jezus' geeseling tevreden te stellen, toen Hij te hooren kreeg: „Wij hebben eene wet en naar onze wet moet Hij sterven, want Hij heeft Zichzelve Gods Zoon gemaakt." Inwendig sidderde hij, vooral door de houding van Jezus, die hem voorhield, dat hij alleen omdat Hooger Macht zich deed gelden, iets tegen dezen aangeklaagde vermocht. Hoe hij er tegen opzag, den eisch der Joden in te willigen, blijkt nog duidelijk uit zijn laatste vraag aan het volk: „Zal ik uwen koning kruisigen?"
En toch heeft hij Hem ten kruisdood overgegeven! Den koning der Joden! Omdat hij van dezen koning niet de minste verwachting had. Omdat handhaving van het recht van dezen koning hem zijn ambt, misschien zelfs het leven kon kosten. Dat had Pilatus er niet voor over!



Daarom geeft hij Hem over aan den wil Zijner vijanden, moet de koning der Joden aan het kruis.
Welk een lijden is daarmee onzen Heere Jezus berokkend.
Als de koning der Joden aan het kruis, d.i. als de koning der Joden verworpen, aan smaadheid en verachting prijsgegeven. Dat was het loon, dat Jood en Heiden Hem toelegden voor al den arbeid, dien Hij Zich getroost had om hen te bevrijden uit de banden der zonde en des doods. Dat was het loon, door overheid en onderdanen Hem toegelegd voor Zijnen wandel in gerechtigheid, in de ware vreeze des Heeren.
Wat een ondankbaarheid, wat een goddeloosheid! Ja, wat een goddeloosheid. Pilatus heeft in dat opschrift de schande van het Joodsche volk wereldkundig gemaakt. Want het roept in drie talen, Hebreeuwsch, Grieksch en Latijn, aan ieder, die het leest, toe: deze koning is door Zijn eigen volk verworpen; zij hebben den van God hun geschonken Heilsvorst van zich aestooten; uit louter vroomheid de grootste goddeloosheid begaan. Maar Pilatus heeft in datzelfde opschrift ook een getuigenis afgegeven tegen zichzelven. Want het roept een ieder, die het leest, toe: de hoogste rechter in dit land heeft zich jammerlijk aan het recht vergrepen, ja Gods majesteit aangetast, diens Gezalfde aan het kruis nagelend. In het kruis van Golgotha heeft de zonde haar toppunt bereikt, haar hoogsten triomf gevierd, ten koste van den onschuldigen Jezus.



heilig aangezicht van den Alwetende!
Waar moet dat heen?! Is de Wet krachteloos door het vleesch, kan zij door onze jammerlijke gesteldheid onmogelijk de zonde van de baan en haar recht vervuld krijgen, — in ander opzicht is zij allesbehalve krachteloos, nl om ons te veroordeelen voor het aangezicht Gods. We weten immers, wat daar geschreven staat: „Vervloekt is een iegelijk, die niet blijft in al wat geschreven staat in het Boek der Wet, om dat
tC Maar hoort nu de blijde boodschap, die daar klinkt in onzen tekst: Wat der Wet onmogelijk was, dat heeft God gedaan.
God heeft de zonde van de baan gemaakt. Op eene bijzondere en afdoende wijze: Hij heeft haar veroordeeld in het vleesch. Op het terrein harer werkzaamheid, waar zij bloeide en groeide, heeft Hij haar met een vernietigend vonnis getroffen, j
Hij heeft dat gedaan, „Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches en dat voor de zonde". Het vleesch van Christus — ziedaar, laat me zeggen, de plaats, waar God dus de zonde veroordeeld, aan vernietiging.prnsqeqeven heeft. In het vleesch, waarin Hij Zijnen Zoon gezonden heeft, als vertegenwoordigende ons vleesch. Want God heeft Zijnen Zoon gezonden in gelijkheid des zondigen vleesches, voor de zonde". Dat is eene mtdrukking, uit den offerdienst welbekend. Het wijst op een



offer, tot verzoening der zonde gebracht. Ge weet wel, dat Hebr. 10 daarvan spreekt op het voetspoor van den 40en Psalm en de vervulling daarvan aanwijst in de offerande van Christus; in die ééne offerande, waarmee Hij in eeuwigheid volmaakt heeft degenen, die geheiligd worden. Maar dan weet ge ook, waar en wanneer God „de zonde veroordeeld heeft in het vleesch". Op Golgotha, waar Zijn Zoon, gekomen in gelijkheid des zondigen vleesches, den dood gesmaakt heeft. Den dood, door Paulus in Rom. 6 aldus geteekend: „Wat Hij gestorven is, dat is Hij der zonde éénmaal gestorven." Het oordeel des doods brengend over dezen Zijnen Zoon, heeft God de zonde veroordeeld in het vleesch. Zijn Zoon, gekomen in gelijkheid des zondigen vleesches, stond daar als onze Plaatsbekleeder. Ge herinnert u immers wel wat Paulus elders zegt: „Dien, Die geen zonde gekend heeft, heeft God zonde gemaakt voor ons." Zoo heeft God in het vleesch van Christus de macht der zonde verbroken, opdat er voor vleesch verbreking van de macht der zonde zij. En dat weer met een hooger doel. Paulus voegt immers in Rom. 6 aan dat: „dat Hij gestorven is, dat is Hij der zonde éénmaal gestorven" nog toe: „en wat Hij leeft, dat leeft Hij Gode". De neerwerping van de macht der zonde heeft eene keerzijde: de oprichting van de macht der gerechtigheid, want God en gerechtigheid gaan samen, zijn onafscheidelijk. En waar de gerechtigheid



heerscht, daar is de vervulling van het recht der wet.
Ziedaar dan, waartoe het heeft moeten dienen, dat God Zijnen Zoon gezonden heeft in gelijkheid des zondigen vleesches! Ziedaar het doel dier diepe vernedering, waaraan God Zijnen Zoon onderworpen heeft, en die door Zijnen Zoon in volkomene gehoorzaamheid is aanvaard.
Voelt ge niet, welk eene liefde tot het verlorene daarin werkzaam is? Liefde Gods, en liefde van den Zoon Gods tegader. Liefde Gods, die in den Zoon zich geopenbaard heeft, waarvoor wij niet alleen den Zoon^ maar in den Zoon ook den Vader prijzen.
III
Tenslotte onze derde vraag: Wien komt deze Liefde ten goede?
Hooren wij nogmaals wat Paulus in onzen tekst zegt: „Want hetgeen der Wet onmogelijk was, dewijl zij door het vleesch krachteloos was, heeft God, Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches en die voor de zonde, de zonde veroordeeld in het vleesch, opdat het recht der Wet volbracht zou worden in ons, die niet naar het vleesch wandelen, maar naar den Geest."
Hebt ge het nu niet gehoord? Wat God ge-



daan heeft komt ten goede aan „ons, die niet naar het vleesch wandelen, maar naar den
Geest."
„Naar het vleesch wandelen", dat is Jeven uit eene gedachtenwereld, die door het vleesch wordt bepaald. Wilt ge dat in scherpen vorm zien, denkt dan eens aan de Joden in de dagen des Heeren Jezus. Wat maakten ze zich druk met allerlei inzettingen, als het wasschen der handen, het reinigen van drinkbekers, het angstvallig vermijden van alles wat ook maar in de verste verte naar arbeid zweemde op den Sabbathdag, en wie weet wat nog meer! Daarin komt wel heel duidelijk uit, hoe het met het vleesch gesteld is. Want met al zulke dingen meenden zij tot gerechtigheid voor God en dus tot het eeuwige leven te komen.
„Naar het vleesch wandelen" is dus: zich in handel en wandel laten leiden door de gedachte, dat het van ons komen moet, dat wij zelf wat moeten hebben om voor God te kunnen bestaan.
„Naar den Geest wandelen" daarentegen is: leven uit eene gedachtenwereld, die door den Geest wordt bepaald. Als ge dat wilt zien, dan moet ge maar eens op Paulus zelf letten. En dan wordt ge wel gewaar, dat in den wandel naar den Geest Christus in het middelpunt staat, dat alles wat tot het leven en de godzaligheid behoort alleen van Hem verwacht en in Hem gezocht wordt. Denkt maar aan dat heilig-hartstochtelijke eene, waarnaar Paulus in Phil. 3 zegt



zich uit te strekken: „dat ik in Hem gevonden worde."
Als we dat vernemen en daarop letten, zouden we haast verwachten, dat allen, wien hun heil ter harte gaat, wel naar den Geest zouden wandelen. Gemakkelijker kan het een zondaar toch wel niet gemaakt wordenl En toch leert de ondervinding heel wat anders. Wandelen naar het vleesch, daarvan is de wereld vol. Maar wandelen naar den Geest, hoe weinig wordt het gevonden!
Moeten wij zelf hier niet beschaamd staan? Ach, bij alle geroep van „Jezus alleen", en van „Christus is het toch maar alleen" is er zooveel, wat daarmee inderdaad strijdt. Het ziet er zoo wonderlijk uit, dat wandelen naar den Geest. Allerlei vragen rijzen in ons hart op: kan dat dan maar zoo? Moet er dan bij ons niets wezen, wat Gode behaagt? Moeten we daar dan niet op uit zijn? Wanneer we alles op Christus laten aankomen, zullen we dan straks niet voor de poorten der eeuwigheid voor een groote ontgoocheling staan? Wij zien overal leeuwen op de straten!
Maar zegt eens, gij menschenkinderen! waar wilt ge dan heen? Het is opperbest, dat gij u uitstrekt naar overeenstemming met Gods Wet in al uw levensuitingen. Daar komt het zeker op aan. Maar wat wilt ge, wanneer ge nu er werkelijk in slaagt, bewijzen daarvan in uw leven te kunnen toonen? Wilt ge u daarop verlaten,



allen nadruk legt, dan worden zijne gedachten gericht op alles wat God tot zaligheid van het verlorene gedaan heeft. Die roeping is één schakel uit een lang er en keten, den gouden keten des heils, zooals men dien genoemd heeft. Gods werk is één geheel. Wie het eene stuk daarvan aanraakt, raakt ook het andere aan. Wat daarvan op de aarde gezien wordt, is onafscheidelijk verbonden met wat daarvan in den hemel is te vinden.
Naar den hemel voert Paulus onze gedachten. Daar ligt, zoo te zeggen, het middenstuk van de keten: het voornemen Gods. De eerste schakel wordt ons voor den geest geroepen in de woorden: „die Hij tevoren gekend heeft". Dat „tevoren" wijst niet enkel op den tijd, die vóór den aanvang des levens dier gekenden ligt, maar het leidt ons naar hetgeen aan alle historie voorafgaat, naar de stille eeuwigheid. Daar heeft Hij hen gekend, heeft Hij Zijn oog in liefde op hen geslagen, zooals God de kinderen Israëls in hunne verdrukking „kende". Aan dien eersten schakel is een tweede verbonden: „Want die Hij tevoren gekend heeft, die heeft Hij ook tevoren verordineerd, den beelde Zijns Zoons gelijkvormig te zijn." Hij heeft hen aangewezen en bestemd — laat het ons zoo verstaanbaar mogelijk zeggen —, er uit te zien, zooals Zijn Zoon er uitziet, d.w.z. in heerlijkheid voor Zijn aangezicht te staan, levend in Zijne gemeenschap en naar Zijnen wil. De derde schakel van



die keten hangt af op de aarde: „Die Hij tevoren verordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen", want de roeping wordt uitgevoerd door het Evangelie, waarmede de Geest Gods roept tot het heil, hetwelk God bereid heeft. Op die roeping volgt de rechtvaardiging: „En die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook gerechtvaardigd". Dat is de vierde schakel, die ook afhangt op de aarde: de rechtvaardiging is de vrijspraak van alle zonden en de toekenning van de volkomene gerechtigheid. En dan komt eindelijk de laatste schakel: „en die Hij gerechtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt". Hij heeft hen ook in heerlijkheid gesteld, d.w.z. uit de macht der zonde en van alle gevolgen der zonde bevrijd, zoodat zij inwendig en uitwendig, in gesteldheid en beweging zoowel als in omstandigheden heerlijk zijn. Mij dunkt gij gevoelt wel, dat deze laatste schakel ons weer naar den hemel terugvoert: want daar eerst is die verheerlijking tot haar doel gekomen, is alles luister!
Hebt gij er wel op gelet, dat de Apostel voortdurend in den voltooid tegenwoordigen tijd spreekt: God hééft gekend, hééft verordineerd, hééft geroepen, hééft gerechtvaardigd, hééft verheerlijkt. Paulus ziet het alles reeds voltooid. Voor God is het een voldongen feit, zooals de vrijlating van een gevangene een voldongen feit is, zoodra de rechter er toe besloot. De uitvoering, de geheele uitvoering, van het voornemen



Gods blijft niet achterwege.
Van dat voornemen Gods uit beziet Paulus zelf en leert hij zijne lezers, dus ook ons bezien het levenslot dergenen, die God liefhebben. Met dat voornemen Gods staat alles in verband wat hen hierbeneden weervaart. Alles is dienstbaar aan de uitvoering van dat voornemen. Daarom is het zoo gewis, dat alle dingen, ook het zwaarste lijden, medewerken ten goede dengenen, die God liefhebben!
III
„Wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede; dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn."
Hoe versterkend is dat!
O Geliefden! dat zegt nog heel wat anders dan wanneer er stond, dat geen ding hen schaden zal. Dat is natuurlijk ook waar, want niets ter wereld kan het voornemen Gods ooit verijdelen of de uitvoering daarvan ook maar een oogenblik vertragen, hoewel het voor ons menigmaal den schijn heeft alsof het wel wat lang duurt eer wij tot het begeerde goed komen. Wat hier staat gaat echter veel verder. Alle dingen werken mede ten goede, zijn dus, middellijk of onmiddellijk, dienstbaar aan de bereiking van het doel, dat God in Zijne genade ons gesteld heeft. Of wij dat kunnen verstaan of niet, of wij al dan niet de werking van hetgeen ons weervaart doorzien, doet niets ter zake. Het staat als een paal



boven water, dat alle dingen medewerken ten goede dengenen, die God liefhebben, omdat zij naar Zijn voornemen geroepen zijn.
Wat geeft dat een machtigen troost in allerlei tegenspoed, teleurstelling, moeite en verdriet. Het zegt ons: hoe het er ook op het oogenblik vóórsta, het gaat goed, want het strekt tot uw welzijn; wat er uit voortkomt, is goed. Geen enkele nood gaat buiten God om. Al wat nood heet, behoort tot Gods plan met u. Wees dus niet onrustig en laat u niet in de war brengen, want het dient tot het doel, dat God u in Zijne genade gesteld heeft.
Van achteren krijgen wij wel een blik op de wijze, waarop het leed, dat ons trof, medegewerkt heeft ten goede. Zoo is het met bekende liefhebbers Gods gegaan. Denkt maar eens aan Jakob. Wat heeft die een zwaren tijd zien aanbreken, toen Jozef niet terugkeerde, maar hij enkel diens bebloeden rok onder de oogen kreeg. Twintig jaar lang heeft Jakob leed gedragen en de wonde was nóg niet geheeld, toen hij zijne zonen uitzond naar Egypte om leeftocht voor hunne huizen in de dagen van den hongersnood. Maar hoe geheel anders stond het er voor, toen zijne zonen van hun tweede reis terugkwamen met de boodschap: „Jozef leeft nog, ja ook is hij regeerder in gansch Egypteland", en hij de wagenen zag, door Jozef gezonden, om hem te halen. Straks spreekt hij het uit, als hij Jozef met Efraïm en Manasse aan zijn laatste leger heeft:



heid. Dan slaat de bazuin, ter aankondiging van indrukwekkende gebeurtenissen. Hun graven gaan open. Uit de aarde rijzen zij op, in een lichaam, opgebouwd uit het lichaam, waarin zij hierbeneden hebben geleefd, maar nu dragend het beeld van den tweeden mensch, welke is de Heere uit den hemel, d.i. in verheerlijkten staat, zooals Christus in heerlijkheid is (vs. 47—49), zoodat er ook aan hunne lichamen geen enkel gebrek zal worden gevonden, maar alles daaraan volmaakt zal wezen.
Gij weet, dat de Apostel ook nog van een anderen weg tot dezelfde uitkomst gewaagt.. Wij lezen immers in vs. 51: „Ziet, ik zeg u een verborgenheid: wij zullen wel niet allen ontslapen, maar wij zullen allen veranderd worden". De toekomst van Christus verschijnt plotseling, valt dus in midden in den gang der wereldhistorie en van het menschelijke leven. Daar zullen er op dat oogenblik leven, die Christus toebehooren. Bij hen komen dood en graf niet eens aan het woord. Met hen zal eene „verandering" plaats hebben. Want „vleesch en bloed", de mensch zooals hij reilt en zeilt, kan het Koninkrijk Gods niet beërven! Hoe die verandering toegaat, is een geheimenis. Maar dit is zeker: het is een verwisselen van de verderfelijkheid voor de onverderfelijkheid, het sterfelijke doet onsterfelijkheid aan. Zóó wordt ook bij hen bereikt wat opstanding uit de dooden den ont-



slapenen schenkt. Zóó wordt heerlijke werkelijkheid wat uitgedrukt is in het woord: „de dood is verslonden tot overwinning'*. Er is geen dood meer voor hen. Er is niets anders dan overwinning: het is alles leven, heerlijkheid, zaligheid.
Dat eindresultaat in het oog vattend, roept Paulus uit: „Maar Gode zij dank, die ons de overwinning geeft door onzen Heere Jezus Christus". Zóó tart hij dood en graf, uitroepend: „Dood! waar is uw prikkel? Hel! waar is uwe overwinning?"
Heerlijk, nietwaar, zóó voor eigen persoon tegenover dood en graf te staan, van de overwinning verzekerd! Onwillekeurig voelen wij onszelven geplaatst voor eene vraag: Staat gij er ook zoo tegenover?
Eene vraag van hooge beteekenis, nietwaar? Een vraag, waarop wij niet zoo aanstonds het bevestigend antwoord gereed hebben, als wij er werkelijk ernst mede maken. Want als wij denken aan den prikkel des doods, die zonde heet en die hare kracht ondeent aan Gods heilige Wet, dan wordt het ons bang te moede. Wij weten maar al te goed, dat de zonde in ons hart woont. In duizend gestalten openbaart zij zich in ons leven. Ach, als wij ons leven en bewegen in deze wereld nagaan, niet het minst in den intiemeren kring, dan moeten wij het wel belijden, dat onze ongerechtigheden meer zijn dan de haren op ons hoofd. En dan nog de verborgen zonden! Wie durft er dan denken aan over-



winning op den dood? De dood moet ons immers verslinden. De dood, die ons het gericht brengt. Waar moeten wij dan blijven met al onze overtredingen van Gods heilige Wet, met al onze schennis der liefde, met al onze ondankbaarheid, met al ons wantrouwen, met al onze zelfhandhaving?
Wij weten het wel, dat een mensch daar niet gaarne aan denkt. Liefst zouden we daarom van dood en graf zwijgen, gelijk velen ook doen; of ons over zulke sombere gedachten heenzetten! Laat ons echter van zulke struisvogelpolitiek afzien, want het is ons verderf. Dood en graf blijven er niet mee weg, zoomin als de toekomst des Heeren, zoomin als het Oordeel. De duivel zou gaarne zien, dat wij den weg van Judas opgingen! Doch ook zóó komen wij van deze dingen niet af, maar verhaasten enkel de zege des doods.
O, dat wij ons buigen onder het oordeel, welks rechtmatigheid wij moeten erkennen! Anders zal de dood in vollen zin over ons triomfeeren. Want de lichamelijke dood is toch slechts eene openbaring van den geestelijken dood. Ook voor den goddelooze wordt de scheiding van lichaam en ziel éénmaal opgeheven, in de toekomst van Christus, 't Is echter alleen, om hen met lichaam en ziel over te geven aan den eeuwigen dood, aan de scheiding van den God der liefde, aan Zijnen toorn, die als een onuitblusschelijk vuur brandt!
20



Onderwerpen wij ons aan het oordeel, onderteekenen wij ons doodvonnis in nood der ziel, dan is er uitkomst. Want voor kinderen des doods gaf God Zijnen eigen Zoon in den dood. Hij heeft het ons laten weten door het Evangelie. Hij is het ook, die de kracht van dat Evangelie wil doen werken in menschenharten, zondaren trekkend tot Zijnen Zoon. Laat dan het gebed oprijzen tot den God en Vader van onzen Heere Jezus Christus. Het gebed om vereeniging met Christus, alzóó dat onze ziel den troost des Evangelies moge smaken, den troost van de vergeving onzer zonden! Wie als een zondaar aan de voeten van Jezus is neergezonken, die ontvangt dien troost gewisselijk, al duurt het ook nog zoo lang. En als wij dien troost smaken, dan roepen wij het ook met Paulus uit: „Dood, waar is uw prikkel? Hel, waar is uwe overwinning?" Het is en blijft intusschen zaak des geloofs. Want dood en graf blijven ons wenken en het zichtbare eindigt in dood en graf. Maar dat geloof wordt niet beschaamd.
II
Hebben wij zoo leeren kennen, hoe het mogelijk is, tegenover den dood te staan in volkomen zekerheid van de overwinning, laat ons nog in 't kort letten op hetgeen daaruit voortvloeit voor de praktijk onzes levens.
Daarvan spreekt de vermaning, die Paulus ten



slotte tot de Gemeente richt: „Zoo dan, mijne geliefde broeders! zijt standvastig, onbewegelijk, altijd overvloedig zijnde in het werk des Heeren, als die weet, dat uw arbeid niet ijdel is in den Heere."
Gij gevoelt wel, dat de Apostel hier eene gevolgtrekking maakt. Eene gevolgtrekking uit hetgeen hij den Korinthiërs in dit hoofdstuk heeft voorgehouden. Dat moeten wij niet uit het oog verhezen, om den zin zijner vermaning recht te vatten.
Hij vermaant zijne geliefde broeders, en zoo ook ons, in de eerste plaats om standvastig, onbewegelijk te zijn, dus onwrikbaar vast te blijven staan. Onwillekeurig vragen we: waarin? Het antwoord is niet moeilijk, als wij het gansche verband in het oog vatten. Herinnert u slechts den aanhef van dit hoofdstuk: „Voorts, mijne broeders! ik maak u bekend het Evangelie, dat ik u verkondigd heb, hetwelk gij ook aangenomen hebt, in hetwelk gij ook staat, door hetwelk gij ook zalig wordt, indien gij het behoudt op zoodanige wijze als ik het u verkondigd heb; tenzij dan dat gij tevergeefs geloofd hebt" (vs. 1, 2). De bedoeling is duidelijk. Het komt er op aan, dat wij onwrikbaar vaststaan in de waarheid des Evangelies, vasthouden wat dat Evangelie ons predikt, volharden bij het geloof in Jezus Christus, die voor onze zonden gestorven is naar de Schriften, die ook begraven is, maar ook naar diezelfde Schriften ten derden



dage is opgewekt: „die overgeleverd is om onze zonden en opgewekt om onze rechtvaardigmaking >
De Korinthiërs liepen gevaar, zich een belangrijk stuk van dat Evangelie te laten ontfutselen, n.1. de blijmare der opstanding van Christus. Zij konden zich niet voorstellen, dat de dooden opgewekt worden en hadden moeilijkheid met het „hoe" van die opwekking. Daartegen waarschuwt Paulus met allen ernst: „Indien er geen opstanding der dooden is, zoo is Christus ook niet opgewekt." Zijn hart raakt in beroering, als hij daaraan denkt. In een warm pleidooi stelt hij nu de beslissende beteekenis der opstanding van Christus in het licht, hun aanwijzend, hoe jammerlijk het er uit zou zien, als Christus niet opgewekt was: dan is alles ijdel, zoowel de prediking als het geloof; dan zijt gij nog in uwe, dan zijn verloren die in Christus ontslapen zijn. Maar in een heerlijken triomfzang wijst hij er verder op, hoe heerlijk het er voor de geloovigen uitziet, nu Christus verrezen is: ook de laatste vijand, de dood, wordt te niet gedaan en het resultaat is: God alles in allen!
Om hem te hulp te komen in hun moeilijkheid aangaande het „hoe" der opstanding wijst hij op de graankorrel, die in de aarde gelegd wordt en waaruit God halm met volle aar opbouwt. En voorts op de groote verscheidenheid. van bestaansvormen, overeenkomend met het heerlijke beeld van den verrezen Christus.



Zoo behoeven zij zich niet bezorgd te maken, want door den dood heen of buiten sterven om, door verandering, als de toekomst van Christus daar is, loopt het hierop uit: ,,De dood is verslonden tot overwinning", heeft voor eeuwig het veld moeten ruimen Voor het leven. Daarom gebleven bij het Evangelie, gebleven bij Hem, Jezus Christus, als den uit de dooden verrezene!
Daarbij hebben ook wij te volharden tegen allen tegenstand, die ook heden ten dage tegen de opstanding van Christus bestaat. Wat de wereld ook zegge: de opstanding van Christus is voor ons van heerlijke beteekenis; de verrezen Christus is de hoeksteen van den geestelijken tempel Gods, die in Zijne toekomst in volle heerlijkheid zal prijken, en waarin plaats hebben allen, die 't met Hem hebben gewaagd!
In de tweede plaats vermaant de Apostel de Korinthiërs en zoo ook ons: „altijd overvloedig zijnde in het werk des Heeren, als dit werk, dat uw arbeid niet ijdel is in den Heere." — Dat „werk des Heeren" is het werk, dat de Heere ons heeft gegeven, waartoe Hij een iegelijk onzer roept. Dat „werk des Heeren" is in het algemeen niets anders dan het volbrengen van Zijnen wil in het dagelijksche leven: een wandel in Zijne vreeze. Dat werk draagt echter voor een iegelijk een bijzonder stempel, naar gelang van de plaats die God hem op aarde aanwees, niet het minst ook in verband met de omstandigheden waarin Gods Hand hem brengt. „Overvloedig zijn" in



het werk des Heeren is: daarin met hart en ziel bezig zijn en daarin steeds meer zijn vreugde vinden, zoodat er om zoo te zeggen overvloed van bewijzen is, dat wij het werk des Heeren doen!
Dat is niet gemakkelijk. Paulus spreekt in den slotzin dan ook van „uw arbeid", een woord gebruikend, dat op moeite en verdriet wijst. Hij zelf heeft het ondervonden. Spreekt hij niet in ditzelfde hoofdstuk van „alle uur in gevaar zijn", van „allen dag sterven"? Spreekt hij niet van „vechten tegen de beesten" te Efeze, hetzij in letterlijken, hetzij in figuurlijken zin? Dat alles was enkel te danken aan „het werk des Heeren", dat hij verrichtte, persoonlijk zoowel als ambtelijk.
En zoo gaat het met een ieder op zijne beurt, al is het ook op andere wijze. De weg, waarlangs God de geloovigen leidt, brengt vaak veel moeite voor hen mee, gaat menigmaal tegen vleesch en bloed in. Wederwaardigheden van allerlei aard komen er op voor. Wat wij verre wenschten komt op ons aan. Wat wij vurig begeeren, blijft buiten bereik. De moeilijkheden hoopen zich wel eens op, zoodat wij er geen doorkomen in zien. Dan loopen wij groot gevaar, in moedeloosheid te vervallen, den weg des Heeren te verlaten of ons niet te onderwerpen aan hetgeen toch naar Gods bestel over ons komt, in één woord: ons niet meer te bekommeren om het volbrengen van Gods wil. En waarlijk, als er geen opstanding



der dooden is, als wij eene hopelooze toekomst tegemoet gingen, dan was dat ook 't verstandigst; dan was de eenig juiste levensleuze: „Laat ons eten en drinken, want morgen sterven wijl"
Doch, Gode zij dank, de zaak staat anders. „Gij weet, dat uw arbeid niet ijdel is in den Heere". Uw moeite is niet vergeefs: er is vrucht te wachten. Omdat gij in gemeenschap staat met den Heere Christus. De Hand van Gods genade heeft een heerlijke toekomst voor u weggelegd: de volkomen overwinning op dood en graf, het leven in eeuwige heerlijkheid! Laat er u dan door geene overweging van afhouden, maar zijt overvloedig in het werk des Heeren!
Maar hoe is dat mogelijk?
Zoo vraagt ons angstvallig hart keer op keer, De taak, waarvoor God ons plaatst in dit leven, is menigmaal zoo moeilijk, naar onze gedachten vaak te zwaar, zoodat wij er tegen opzien als tegen een berg. Wij hebben immers geen vermogen?
O, laat ons niet vergeten, dat God niet maait waar Hij niet heeft gezaaid, en niet vergadert vandaar waar Hij niet heeft gestrooid. In een anderen brief roept Paulus de Gemeente toe: „Hij, Die u roept, is getrouw, Die het ook doen zal!"
Tot Hemzelven henen, als de nood u drukt! Hij, Die in Christus Jezus u de volle overwinning des levens bereid heeft, des levens, waarin gij Hem enkel verheerlijken zult in woord en werk,



zal het u ook niet laten ontbreken aan wat noodig is om in uw aardsche roeping Zijnen wil te volbrengen. Daarvoor staat de opstanding van Christus uit de dooden u borg! Amen.
(1918)



maar één voorbeeld aanhalen, dat in dit verband zoo sterk mogelijk spreekt: „Door het geloof heeft Mozes, nu groot geworden zijnde, geweigerd een zoon van Farao's dochter genaamd te worden; verkiezende liever met het volk van God kwalijk behandeld te worden dan voor een tijd de genieting der zonde te hebben; achtende de smaadheid van Christus meerderen rijkdom te zijn dan de schatten in Egypte; want hij zag op de vergelding des loons."
Houdt het oog maar gericht op die ééne heiligmaking door het bloed van Christus: haar vrucht zal aan den dag komen in een wandel overeenkomstig Gods gebod, door de werking des Heiligen Geestes, — al blijft het door de macht der zonde, steeds bij hetgeen onze Catechismus noemt „een klein beginsel dezer gehoorzaamheid", al blijft het steeds bij het abc.
In deze heiligmaking zult gij God zien.
Maar in geen andere. Amen.
(1928)







INHOUD
Blz.
Genesis 21:1—8 7
Genesis 25:21 29
1 Chron. 21:1 49
Nehemia 8:3, 4 72
Jesaja 26:8 85
Zacharia 1:17 slot 100
Mattheus 24:30 117
Lukas 2:1—7 135
Lukas 7:18—23 156
Lukas 22:39—46 175
lohannes 19:17—22 195
Romeinen 8:3, 4 216
Romeinen 8:26, 27 235
Romeinen 8:28 255
Romeinen 12:18 275
1 Korinthe 15:55—58 293
Hebreeën 12:14—17 313























































UIT HET WOORD



BOEKDRUKKERIJ DER WEESINRICHTING TE NEERBOSCH











UIT HET WOORD
EEN BUNDEL PREEKEN VAN J. WILLEMZE
V.D.M.
NEERBOSCH' BOEKHANDEL EN UITGEVERIJ NEERBOSCH 1933







Tekst: Genesis 2111—8
„En de Heere bezocht Sara, gelijk als Hij gezegd had; en de Heere deed aan Sara, gelijk als Hi) gesproken bad. En Sara werd bevracht, en baarde Abraham eenen zoon in zijnen ouderdom, ter gezetter tijd, dien hem God gezegd had.
En Abraham noemde den naam zijns zoons, die hem geboren was, die hem Sara gebaard had, Izak.
En Abraham besneed zijnen zoon Izak, zijnde acht dagen oud, gelijk als hem God geboden had. En Abraham was honderd jaren oud, als hem Izak zijn zoon geboren werd.
En Sara zeide: God heeft mij een lachen gemaakt; al die het hoort, zal met mi) lachen. — Voorts zeide zij: wie zou Abraham gezegd hebben: Sara heeft zonen gezoogd I want ik heb eenen zoon gebaard in zijne ouderdom.
En het kind werd groot, en bet werd gespeend; toen maakte Abraham eenen grooten maaltijd op den dag, als Izak gespeend werd."
De adventsdagen zijn weer aangebroken, waarin wij door de prediking des Woords worden voorbereid op het Kerstfeest. De adventsprediking is sedert oude tijden gebruikelijk geweest. Al behoeven wij niet meer, gelijk de geloovigen van den Ouden Dag, op de komst



van Christus in het vleesch te wachten, — de adventsprediking is toch volkomen op hare plaats, omdat daarin de gelegenheid wordt geboden om opzettelijk stil te staan bij de beteekenis van den Christus Gods, zooals wij die kennen uit hetgeen God met betrekking tot Zijnen Christus vóór diens komst in het vleesch gesproken en gedaan heeft. Die woorden en die daden Gods hebben toch door hare vervulling hare waarde voor ons niet verloren, maar zijn voor ons zieleleven nog voortdurend van hooge waarde, omdat zij ons nog steeds de gedachten Gods ten opzichte van verloren zondaren leeren kennen. En wij stellen die woorden en daden Gods op hoogen prijs, wanneer wij zeiven in zekeren zin in adventsperiode verkeeren, d.w.z. wanneer wij verlangend uitzien naar openbaring aan onze ziel van Hem, die in de volheid des tijds als het Heil der wereld is verschenen.
Niet onvoorbereid is de Christus in de wereld gekomen. God heeft Zijnen Zoon van het Paradijs af in de wereld ingebracht, en daarmede de harten van zondaren met blijde hoop vervuld.
Een voorbeeld daarvan vinden wij in Abraham, op wien de Heere Jezus volgens Johannes 8 de Joden wijst. Er was voor den Heere Jezus eene bijzondere aanleiding, om juist op Abraham te wijzen. De Joden toch beroemden zich, dat zij Abrahams zaad waren; en zij deden dat in vijandige gezindheid, enkel en alleen om zich van Jezus te



ontslaan, alsof zij als Abrahams zaad Hem niet noodig hadden tot de zaligheid. Hoe geheel anders was de houding van den Patriarch: „Abraham, uw vader, heeft met verheuging verlangd, opdat hij Mijnen dag zien zou; en hij heeft hem gezien en is verblijd geweest."
Wanneer heeft Abraham dien dag van Christus gezien? Dat is eene vraag, die onwillekeurig bij ons rijst. Het antwoord daarop vinden we in hetgeen de Schrift ons omtrent Abraham's levensgeschiedenis mededeelt. Wij lezen n.1. in Genesis 18, dat de Heere tot Abraham zeide: „Ik zal voorzeker weder tot u komen, omtrent dezen tijd des levens; en zie, Sara uwe huisvrouw zal eenen zoon hebben" en nogmaals: „Zou iets voor den Heere te wonderlijk zijn? ter gezetten tijd zal Ik tot u wederkomen, omtrent dezen tijd des levens, en Sara zal een zoon hebben." Die komst des Heeren valt dus samen met de geboorte van Izak, want die is de zoon, hier beloofd. In de geboorte van Izak is dus de Heere tot Abraham gekomen. In de geboorte van Izak heeft dus Abraham den dag van Christus gezien.
Dienovereenkomstig gaan wij spreken over den dag van Christus, door Abraham gezien in de geboorte van Izak.
Laat ons overwegen:
1. hoe Abraham dien dag van Christus in de geboorte van Izak gezien heeft;
2. wat het zien van dien dag van Christus bij Abraham gewerkt heeft;



3. hoe het bij ons zal komen tot het zien van dien dag.
Hoe heeft Abraham in de geboorte van Izak den dag van Christus gezien? Dat is de eerste vraag, waaraan wij de aandacht gaan wijden.
Laat ons ter beantwoording daarvan eerst eens goed lezen, wat onze tekst dienaangaande meldt: „En de Heere bezocht Sara, gelijk als Hij gezegd had; en de Heere deed aan Sara, gelijk als Hij gesproken had. En Sara werd bevrucht, en baarde Abraham eenen zoon in zijnen ouderdom, ter gezetter tijd, dien God hem gezegd had."
Bij de lezing daarvan moet het ons al aanstonds treffen, dat de geboorte van Izak met zooveel nadruk den Heere wordt toegeschreven, als eene daad des Heeren wordt voorgesteld. En verder, dat met niet minder nadruk wordt aangewezen, dat Izak geboren is overeenkomstig hetgeen de Heere gesproken heeft, dat dus zijne geboorte geweest is vervulling der belofte Gods. Daardoor wordt Izak onmiddellijk in een bijzonder licht gesteld; wij hebben in Izak niet alleen te zien een kind, dat God aan Abraham en Sara geschonken heeft naar de Scheppingsordinantie, door den val niet opgeheven maar in Gods genade bestendigd (Gen. 1 : 28): „Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt, en vervult de aarde. Neen, wij hebben in Izak iets bijzonders te zien, n.1. het kind der belofte, met hetwelk de Heere iets bijzonders voorheeft.



Wat dat bijzondere is, moeten wij opmaken uit hetgeen de Heere omtrent dezen zoon gesproken heeft in den vóórgaanden en ook in den volgenden tijd. En ook dat is nog niet voldoende : wij moeten deze dingen wederom bezien in het licht van den gang der heilsopenbaring, dien de heilsopenbaring genomen heeft sedert God in het Paradijs het Evangelie deed hooren. De heilsopenbaring Gods vormt toch een gehéél, dat loopt van het Paradijs tot op Christus, die in de volheid des tijds is verschenen. Daarom kunnen wij ieder stuk daarvan, elke bijzondere openbaring omtrent het heil des Heeren, slechts verstaan in het licht van het geheel. Verliezen wij dat uit het oog, dan is het ons onmogelijk tot recht verstand dezer dingen te komen. Dein blijft ons ook raadselachtig het Woord onzes Heilands, dat Abraham den dag van Christus gezien heeft — omdat dit nergens met zooveel woorden in zijne levensgeschiedenis staat te lezen. Ja, dan staan wij versteld over zulk eene uitspraak omtrent Abraham en evengoed omtrent andere heiligen van den Ouden Dag, omdat wij niet begrijpen, hoe zij aan zulk een inzicht zouden zijn gekomen. —- Gedenken wij daarentegen aan de éénheid der heilsopenbaring Gods, dan gaat ons een verrassend licht over al deze dingen op. Zoo ook over de geboorte van Izak.
De Heere had al veel over dezen zoon met Abraham gesproken. Zaad was hem reeds toe-



gezegd, toen hij het bevel ontving om Ur der Chaldeeën te verlaten. En die belofte nam steeds vaster en duidelijker vormen aan. Als Abraham, door Sara zich latende leiden, uit Hagar een zoon verkrijgt, geeft de Heere hem uitdrukkelijk te kennen, dat deze de bedoelde niet is. Neen, die zal uit Sara voortkomen. Izak zal hij genaamd worden. En de Heere stelt uitdrukkelijk Izak tegenover Ismaèl, zeggende: „Aangaande Ismaël heb Ik u verhoord; ja, Ik heb hem gezegend, en zal hem vruchtbaar maken en hem gansch zeer vermenigvuldigen; twaalf vorsten zal hij gewinnen, en Ik zal hem tot een groot volk stellen. — Maar Mijn verbond zal Ik met Izak oprichten, dien u Sara op dezen gezetten tijd in het andere jaar baren zal." Daar komt de beteekenis van Izak zoo duidelijk mogelijk in uit. God heeft met Abraham Zijn verbond opgericht, en ook met zijn zaad. De Üjn des verbonds loopt echter over Izak. Daarom zegt de Heere ook later, als Ismaêl op den dag der besnijdenis van Izak met dezen zoon der belofte spot, tot Abraham: „In Izak zal uw zaad genoemd worden." Het gaat om Izak. Izak is de drager van het verbond Gods, van het verbond Zijner genade. Ismaël wordt ook wel besneden en ontvangt dus ook het teeken van dat verbond, maar alleen omdat God hem, als zaad van Abraham, doet deelen in den zegen, dien Hij op Izak gelegd heeft. Van Abraham gaat het verbond des Heeren op Izak over. En wilt ge de



beteekenis hiervan nog nader kennen, hoort dan eens wat de Heere na Izaks offerande tot Abraham zegt: „In uw zaad zullen gezegend worden alle volken der aarde." Van Izak in de eerste plaats gaat de zegen uit voor alle geslachten. Maar niet van Izak als persoon. Dat blijkt ten duidelijkste daaruit, dat de Heere ook tot Izak zegt (Gen. 26:4): „en in uw zaad zullen gezegend worden alle volken der aarde." In Izak ziet de Heere op het zaad van Izak, gelijk hij tevoren ook in Abraham zelf op diens Zaad heeft gezien. De Heere heeft toch tot Abraham zelf tevoren ook gezegd: „in u zullen alle geslachten des aardrijks gezegend worden." Dat heeft de Heere hem reeds beloofd bij zijn reis uit Mesopotamië, en dat heeft Hij verduidelijkt in de belofte: „in uw zaad zullen gezegend worden alle volken der aarde." Dat zaad is in Izak geweest, gelijk later in Jakob, die wederom dezelfde belofte ontving (Gen. 28: 14): „in u en in uw zaad zullen alle geslachten des aardbodems gezegend worden."
Het is Abraham niet verborgen geweest, wie met dit zaad bedoeld was. Er lag immers reeds een groot stuk van de heilsopenbaring achter hem.
In het Paradijs had de Heere reeds een zaad beloofd. Ge herinnert u wel, hoe de Heere in zijn oordeel over de slang had gesproken: „En Ik zal vijandschap zetten tusschen u en tusschen deze vrouw, tusschen uw zaad en tusschen haar



zaad; datzelve zal u den kop vermorzelen, en gij zult het de verzenen vermorzelen." Daar heeft de Heere dus reeds gesproken van den Verlosser, dien Hij uit de menschheid zou doen voortkomen om de werken des duivels te verbreken en den verloren mensch verlossing te bereiden. Daar heeft de Heere alleen beloofd, dat die Verlosser uit de vrouw zou voortkomen, ziende op de maagd die straks dien Verlosser onder het harte draagt en ter wereld brengt. Langs welke lijn, is daar nog niet uitgesproken. Dat maakt God echter ook steeds duidelijker. In het geslacht van Seth gaat de belofte straks voort. Op grond daarvan roept Noach's vader Lamech bij de geboorte van zijn eersteling uit: „Déze zal ons troosten over ons werk, en over de smart onzer handen, vanwege het aardrijk, dat de Heere vervloekt heeft." Als straks de 'eerste wereld door Gods oordeelen is vergaan en Noach met de zijnen de nieuwe menschheid vormen, wijst God duidelijk aan, op wien de belofte van den Verlosser overgaat. Hij doet dat bij monde van Noach zelve, die na de smaadheid door Cham hem aangedaan en de liefderijke bejegening door Sem en Japhet uitriep: „Gezegend zij de Heere, de God van Sem; en Kanaën zij hem een knecht. God breide Jafeth uit, en hij wone in Sems tente; en Kanaan zij hem een knecht." Zoo werd Sem gesteld tot erfgenaam der belofte. Verder ging het Godswoord voorloopig niet.



Maar een drietal eeuwen later gaat het voort. Want dan geschiedt dat woord des Heeren aan Abram: Ga gij uit uw land en uit uwe maaqschap en uit uws vaders huis, naar het land dat Ik u wijzen zal. En Ik zal u tot een groot volk maken; en wees een zegen. En Ik zal zegenen die u zegenen, en vervloeken die u vloekt; en in u zullen alle geslachten des aardrijks gezegend worden!" Wat hield dit anders in dan de aanwijzing eener nieuwe bedding voor de aloude belofte; wat anders dan dat uit Abraham zou voortkomen Hij, in wien alleen zegen is voor verloren menschenkinderen?
Naar de vervulling dier belofte heeft Abraham met verlangen uitgezien. Daarnaar heeft zijne nel gehijgd. Daarom was de belofte van zaad voor Abraham van zoo groote beteekenis; de belofte van den zoon, met wien de Heere Zijn verbond zoude oprichten, die dus de drager van dat verbond zou zijn voor alle geslachten der aarde. Want die zoon, die Izak, moest in zich dragen Hem van wien de zegen zal uitgaan tegen eiken vloek, in wien het HeÜ der wereld verschijnt.
Daarom was ook de laatste herhaling der belofte van een zoon voor Abraham zoo bijzonder heerlijk. Ge herinnert u wel, dat die belofte kwam uit den mond van een der drie mannen die tegenover Abraham stonden, terwijl hij in de nitte des daags zat in de deur zijner tent. Twee engelen waren daarbij. De derde echter wordt



een verlangen naar Jezus Christus, dat spreekt uit de klacht over het niet verlangen naar Hem — al verstaat gij daarvan ook niets in uwen nood.
Ja, maar wat baat mij dat, als ik toch den dag van Christus niet te zien krijg! Van verlangen kan ik toch niet leven!
Gewisselijk niet. Daar heeft ook Abraham niet van behoeven te leven. Maar hij heeft den dag van Christus te zien gekregen in den weg des betrouwens op Gods beloften, des vasthoudens aan Zijn Woord, in den weg des geloofs.
Het duurde lang, eer Abraham den dag van Christus te zien kréég. Het ging door het tegenstrijdige heen. Het scheen immers onmogelijk. Naar aller menschen ervaring was alle verwachting afgesneden: Abraham oud, Sara verre op hare dagen. Dus het zichtbare zeide: geen zoon! dus ook geen Verlosser! Maar het Woord zeide: ,,Ik zal uw zaad stellen als het stof der aarde" (Gen. 13 :16)... „Voorwaar, Sara, uwe huisvrouw, zal u eenen zoon baren, en gij zult zijnen
naam noemen Izak" ,Maar Mijn verbond
gal Ik met Izak oprichten " Dat woord heeft
Abraham geloofd.
Geloofd, schoon het daarbij door veel ongeloof henenging. Want ach, de vervulling der belofte bleef uit. De Heere vertraagde de belofte. En Abraham kon niet vasthouden. Want toen de Heere tot hem zeide: „Vrees niet, Abram! Ik ben u een schild, uw loon zeer groot!" klaagde hij:



„Heere, Heere! wat zult Gij mij geven, daar ik
zonder kinderen henenga !" (Gen. 15). Ja.
in ongeduld volgt hij den raad van Sarai, en neemt Hagar ter vrouw, om de vervulling der belofte te verhaasten (Gen. 16). En straks lacht hij, als de Heere hem verzekert, dat Sara hem een zoon baren zal — en hij smeekt, dat Ismaël toch leven moge voor des Heeren aangezicht.
Veel ongeloof. En toch heeft hij geloofd! O zeker, de Heere heeft het geloof gedurig tot nieuw leven verwekt door gedurige herhaling Zijner belofte. Door het Woord heeft Abraham vastgehouden aan het Woord. — Zoo heeft Abraham geenen roem. En toch wordt zijn geloof geprezen. En toch wordt èn in Rom. 4 omtrent hem èn in Hebr. 11 omtrent Sara — zóó gesproken, alsof er van ongeloof geen sprake geweest is. De genade des Heeren heeft dat ongeloof bedekt, en alleen aangezien het door den Heere gewerkte geloof. Abraham heeft vastgehouden aan het Woord, ook door alle ongeloof heen. En is het niet gekomen wat het Woord beloofde? Heeft hij niet den dag van Christus gezien?
Aan het Woord u dan vastgeklemd. En gevoelt gij ook, dat gij het evenmin kunt vasthouden als Abraham, tot den Heere dan henen met al uw bezwaren. Eerlijk voor Hem uitgesproken, hoe het er bij u uitziet! Zóó geworsteld met den Heere, om vast te houden aan Zijn Woord. Zóó met dat Woord geworsteld



Tekst Genesis 25:21
En Izak bad den Heere zeer in tegenwoordigheid zijner huisvrouw; want zij was onvruchtbaar; en de Heere liet zien van hun verbidden, zoodat Rebekka, zijn huisvrouw, zwanger werd.
Mijne Geliefden!
De laatste prediking, die ik vóór de vacantie voor de gemeente mocht houden, handelde in verband met toenmalige omstandigheden over de onzekerheid van ons sterfuur, aan de hand van Izaks bekende betuiging: „ik weet den dag mijns doods niet."
Gij weet wel, dat Izak, met die onzekerheid rekenende, aan Ezau — om te komen tot uitvoering van eene gedachte, die leefde in zijn hart, eer het te laat mocht zijn — de opdracht gaf: „Nu dan, neem toch uw gereedschap, uwen pijlkoker en uwen boog en ga uit in het veld, en jaag mij een wildbraad; en maak mij smakelijke spijs, zooals ik die gaarne heb, en breng ze mij, dat ik ete; opdat mijne ziel u zegene, eer ik sterf." Onder de bewerking dezer leerrede kwam dè gedachte bij mij op, na de vacantie het hoofd-



stuk, waaraan ik mijn tekst ontleend had, in zijn geheel te behandelen. Die opdracht aan Ezau is immers de aanvang geworden van eene geschiedenis, die eeuwen omvat, maar allereerst in Izaks huisgezin van dingen, die ons met vele vragen vervullen. We krijgen immers in Genesis 27 te doen met den strijd om den zegen, die ten slotte niet door Ezau, maar door Jakob weggedragen wordt.
Nu zie ik mij de gelegenheid geopend, om die gedachte uit te voeren.
En toch niet aan Genesis 27 de tekst ondeend! Neen.
We kunnen nu eenmaal wat op zekeren tijd in het leven van een persoon, ook in dat van eene familie openbaar wordt, niet verstaan, eer wij kennen wat daaraan voorafgegaan is. Het heden worstelt altoos in het verleden. Als wij een boek willen begrijpen, moeten we niet middenin met lezen aanvangen, maar beginnen met de eerste bladzijde.
Zoo is het ook hier.
Om de bladzijde uit Izaks familiegeschiedenis, in Gen. 27 ons bewaard, te verstaan, moeten we beginnen bij den eersten tijd van die familiegeschiedenis, ons beschreven in de verzen van Gen. 25, die wij daar straks tezamen lazen.
We krijgen hier een blik in de eerste twintig jaren van Izaks huwelijksleven. Onze tekst doet ons een crisis in dat huwelijksleven zien; we kunnen ook wel zeggen: de crisis, het groote



keerpunt.
Daarvan voelt ge zeker wel iets, wanneer ge met alle aandacht leest en hoort wat hier staat: „En Izak bad den Heere zeer in de tegenwoordigheid zijner huisvrouw; want zij was onvruchtbaar; en de Heere liet Zich van hem verbidden, zoodat Rebekka, zijne huisvrouw, zwanger werd."
Wij leeren daaruit kennen:
1. den nood, waarin Izak verkeerde.
2. den weg, dien hij bewandelde.
3. de uitkomst, die zij verkrijgen.
I
Den nood, waarin Izak verkeerde, daarover hebben wij het eerst te spreken. We lezen immers in onzen tekst: „En Izak bad den Heere zeer in tegenwoordigheid zijner huisvrouw: want zij was onvruchtbaar."
Dat was de slotsom van de ervaring, jaar na jaar in zijn huwelijksleven opgedaan, dat zijn huwelijk met Rebekka niet met kinderen werd gezegend: Rebekka „was onvruchtbaar".
In den tegenwoordigen tijd zouden velen dat niet zoo heel erg gevonden hebben, veelmin dat als nood hebben gevoeld. Integendeel, het zelfs met blijdschap begroeten, omdat het niet-hebben van kinderen hen ook buiten vele zorgen houdt, hen ook niet bindt, maar gelegenheid biedt, zich



vrij te bewegen, waar en wanneer zij willen, en te genieten wat er maar te genieten valt.
Sterker nog: velen zoeken zelfs, daaraan te ontkomen. In het beste geval, door niet als man en vrouw, maar naast elkander te leven, als had naar de mstelling Gods het huwelijk niet ook nog een ander doel dan elkander tot hulp en bijstand te wezen in alle dingen, die tot het tijdelijke en eeuwige leven behooren. — Zeker, er is ook in deze dingen een „teveel", waarvoor men zich heeft te wachten, in verband met allerlei omstandigheden; daartoe heeft God ons ook het verstand gegeven, dat ons boven de beesten stelt. Maar aan den anderen kant waarschuwt ook de Apostel Paulus de gehuwden — in hetzelfde hoofdstuk, waarin hij voor den nood der tijden den ongehuwden jongemannen aanbeveelt, niet te huwen, 1 Kor. 7: „Onttrekt u elkander niet, tenzij dan met beider toesteinming voor een tijd, opdat gij u tot vasten en bidden moogt verledigen; en komt wederom bijeen, opdat u de Satan niet verzoeke, omdat gij u niet kunt onthouden."
Hoevelen maken het intusschen nog erger, in de strikken des Satans gevallen op andere wijze, zich bedienend van schaamteloos aangeprezen middelen, om te verhinderen, dat kinderen hun intrede doen in de echtelijke woning!
Zoo stond het bij Izak niet, en evenmin bij Rebekka.
Zij hebben de ordening Gods in eere genou-



volk maken, en u zegenen, en uwen naam groot maken; en wees een zegen! En Ik zal zegenen, die u zegenen, en vervloeken die u vloekt. En in u zullen alle geslachten des aardrijks gezegend worden."
Aan dézen Izak heeft God Rebekka als echtgenoote toegescbikt — en zij is onvruchtbaar!
Met welk eene stille vreugde had hij haar gebracht in de tent zijner moeder Sara, van wie de Heere zelfs, na de oprichting van Zijn Verbond, tot Abraham gesproken had: „Gij zult den naam uwer huisvrouw Sarai niet Sarai noemen, maar haar naam zal zijn Sara. Want Ik zal haar zegenen, en u ook uit haar een zoon geven; ja, Ik zal haar zegenen, zoodat zij tot volken worden zal; koningen der volken zullen uit haar worden."
Wat kon daaruit nu worden — met eene onvruchtbare vrouw? Hoe zou bovenal zóó ooit kunnen komen dat „zaad", waarin alle volken der aarde gezegend zouden worden — waarvan de Heere nog zoo nadrukkelijk gesproken had, toen Abraham Izak naar den geest ten offer had gebracht? aan Wien, al zou hij uit Izak voortkomen, dus ook voor Izak zelf alle heil hing?
Welk een nood intusschen ook voor Rebekka!
Was haar niet, bij haar vertrek met Eliezer, door heel haars vaders huis toegeroepen: „O, onze zuster! word gij tot duizenden millioenen, en uw zaad bezitte de poort zijner haters 1" ? En nu bleek zij onvruchtbaar! beladen met de smaad-



heid van de kinderlooze.
Bovendien — had zij haar leven niet aan dat van Izak verbonden, omdat zoo duidelijk gebleken was, dat de Heere haar daartoe had bestemd? Was dat dan niet geschied, opdat uit haar Izak gebouwd zou worden, en niet enkel Izak. maar ook Abraham, die zulke groote beloften van den Heere had ontvangen?
En nu bleek zij onvruchtbaar! Waar bleef nu het doel van haar huwelijk met Izak? Waar bleef nu alles, wat de Heere haar had toegezegd?
O Geliefden — al staat ons daar mets van beschreven —, we kunnen ons wel voorstellen, dat bij Rebekka wel eens de gedachte zal opqekomen zijn, of het nu werkelijk wel alles zoo geweest zou zijn als zij het naar Eliezers verhaal had ingezien, zij en al de haren! Of het nu werkelijk Gods weg was geweest, die haar als zoodanig was aangewezen! . ~
We kunnen ons ook voorstellen, dat bij ïzaK eenzelfde gedachte gerezen zal zijn als bij Rebekka! Of het inderdaad waar was, dat de Heere hem haar had toegevoerd!
We kunnen ons niet minder voorstellen dat de Duivel wel alles in het werk zal hebben gesteld, om Izak en Rebekka van elkander te vervreemden, en dat huwelijk uit elkaar te scheuren, Het is hem echter niet gelukt. Tezamen hebben zij het zware leed gedragen, den diepen
nood doorleefd. . , 
Niet zonder beteekenis voor hen is het zeker



Heeren in al de landpalen van Israël ? Zoo ae nu toe, wat antwoord ik Dien zal wederbrengen, Die m« gezonden heeft." David maakt daar erns mede. Hij houdt voor waarachtig, dat komen zal wat Gad in den Naam des Heeren spreekt! H* legt niet, en denkt ook niet: dat zal de Heere nimmer doen, want Hij is veel te goedertieren om zulke schrikkelijke ellende over mij en mijn volk te brengen." Neen, hij gelooft, wat Gad zegt. Hij ziet voor zijn geestesoog het schrikkelijke al oprijzen. Hij ziet den honger reeds heerschen, hij neemt de jammeren van den krijg reeds waar, hij ziet de menschen al wegsterven onder de verderfelijke ziekte. En het wordt hem benauwd, uiterst benauwd! Zoodat hi, zich niet te bergen weet. , .. ,
Dat is echter niet het eenige, dat wij opmerken. Er is nog een tweede stuk, dat in de houding van David tegenover de oordeelen des Heeren onze aandacht trekt: David onderwerpt ach ook aan die oordeelen. Hij aanvaardt die oordeelen. Hij keert er zich niet van af. hoe bang het hem ooi is. Hij smeekt niet, dat de Heere hem toch van die keus zal vrijstellen en intrekken wat Mij hem voorstelde. Hij bidt de oordeelen niet af. Hij voert er ook niets tegen aan. Als God tot Hem komt, heeft David zijne zonde en schuld reeds beleden, want hij heeft tot God gezegd: „Ik heb zeer gezondigd, dat ik deze zaak gedaan heb; maar neem toch nu de misdaad Uws knechts weg. want ik heb zeer zottelijk gehandeld. Hij



heeft dus ook reeds om wegneming zijner ongerechtigheid gesmeekt. Hij komt nu echter niet aan met de tegenwerping of de klacht: „waartoe nog oordeelen, terwijl ik mijne schuld heb beleden en om vergeving gevraagd?" — neen, hij onderwerpt zich aan hetgeen de Heere hem wil opleggen; hij aanvaardt wat hem boven het hoofd hangt. Want hij doet de hem bevolen keuze, zeggende: „Laat mij toch in de hand des Heeren vallen, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele, maar laat mij in de hand der menschen niet vallen."
De vraag kan hier rijzen, of David met deze woorden één bepaald gericht gekozen heeft of nog ruimte gelaten voor beslissing des Heeren. Het is wel duidelijk, dat hij, zeggende: „laat mij in de hand der menschen niet vallen," gebeden heeft, verschoond te blijven van wederpartijders en vijanden. Dan blijven evenwel nog twee over, immers honger en pestilentie. Daar God echter uitdrukkelijk de pestilentie „het zwaard des Heeren" genoemd heeft, ligt het voor de hand, dat David daaraan heeft gedacht. Hoe dit ook zij, het is duidelijk, dat Davids begeerte was, de straf te ontvangen uit de hand des Heeren en des Heeren alleen.
En dit geeft ons aanleiding om te letten op het derde stuk, dat als behoorende tot de rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren nier aan het licht treedt. Wij vinden hier ook een zich vastklemmen aan den Heere, ziende op



ondervinden.
Allereerst hebben wij acht te nemen op de oordeelen des Heeren. Het schijnt schier overbodig, daarop te wijzen. Zijn de kerken niet vol, zelfs in de anders niet getelde Donderdagavondbeurt? Wordt er wel één gesprek gevoerd, waarin de reeds ondervonden nood en de dreigende gevaren niet worden aangeraakt? Ziet menigeen niet zóó benauwd, alsof wij reeds door vreemden overheerscht waren? — Dat is alles waar, en toch is het niet overbodig, er op te wijzen, dat wij acht hebben te nemen op de oordeelen des Heeren. Het is noodig voor luchthartigen, die denken: ,,'t is nog niet zoover en 't zal ook wel zoover niet komen," al hebben zij voor hun bewering geen enkel steekhoudend argument. Het is noodig voor allen zonder eenig onderscheid, opdat wij niet meenen, dat de Heere het zoover toch nooit zal laten komen. God laat niet met zich spotten. En onze zonden zijn meer dan de haren op ons hoofd. God Zelf doe het besef daarvan meer en meer doordringen bij ons en bij onze overheden!
Wij hebben echter niet alleen acht te nemen op de oordeelen des Heeren, maar ons ook aan die oordeelen te onderwerpen. En dat is nog niet het geval, wanneer wij, als ze komen, ze ondergaan, omdat wij er toch niet aan kunnen ontloopen. Neen, hierop komt het aan, dat bij ons deze gezindheid aanwezig zij: „Heere, als gij uwe oordeelen zendt, dan zullen wij die aan-



vaarden uit Uwe Hand, dan willen wij niet anders dan dragen wat Gij ons oplegt." En ziet, zulk eene gezindheid is er van nature niet. Van nature willen wij tot eiken prijs van die oordeelen verschoond blijven. Wij willen wel schuld belijden en zonden erkennen, als wij daarmede kunnen verkrijgen, dat de Heere de dreigende dingen terughoudt en de heerschende ellende doet eindigen! Zegt eens: als de Heere met zegeningen in aantocht is, willen wij deuren en vensters wel wijd openzetten, — maar willen wij dat ook, als Hij met gerichten nadert? Een iegelijk beantwoorde deze vraag voor het Aangezicht Gods! Geen onzer zal eenigen roem hebben. Onderwerping aan de oordeelen des Heeren wordt enkel door 's Heeren Geest geleerd. Hij leere het ons naar den rijkdom zijner genade!
En dan het derde stuk, waarin zich de rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren openbaart: wij hebben ons vast te klemmen aan den Heere, ziende op Zijne barmhartigheden. O Gel.! het gevaar is zoo groot, dat wij, door de vrees bevangen, daaraan in 't geheel niet denken. Als wij denken aan hetgeen nog over ons komen kan, dan duizelt ons hoofd en dan zinkt ons de grond onder de voeten weg. Wat is hetgeen wij heden ondervinden vergeleken bij de verschrikkingen van den krijg, als die op eigen bodem woedt! Dan gaat immers alles onderstboven. Dan stort het zichtbare voor ons gevoel



ineen. En dat voert tot wanhoop, als wij niets anders dan gezichten zien. Maar het woord des Heeren wijst ons dep weg. Het richt ons oog op den Heere. Achter de legerbenden des vijands, zoo daarvan in de toekomst sprake mocht zijn — zoo goed als achter eiken nood — staat de Heere! Op Hem hebben wij te zien. Zijn barmhartigheden zijn vele, zeer vele! Zoo spreke dan ook onze ziel: „Laat mij toch in de hand des Heeren vallen, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele, maar laat ons in de hand der menschen niet vallen!"
II
Wanneer zal het alzoo bij ons zijn?
Het antwoord op die vraag ontvangen wij, wanneer wij nu in de tweede plaats overwegen, waaruit die rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren voortkomt. En wij kunnen het wel aanstonds zeggen: zij komt voort uit waarachtig besef van schuld, uit diep zondegevoel. Zoo was het bij David.
Davids zonde was groot.
Dat blijkt wel uit de straffen, die God hem voorlegde.
Maar David heeft dat niet aanstonds beseft. Zelfs wij zien dat niet onmiddellijk in. Nietwaar, wat kwaads steekt er nu in hetgeen de koning aan Joab, zijn veldheer, en aan de oversten des volks beval: „Gaat heen, telt Israël van Barseba tot Dan toe, en brengt hen tot mij, opdat ik hun



getal wete"? Een koning mag toch wel weten, hoe groot het aantal zijner onderdanen is. Of zijn misschien onze tienjaarlijksche volkstellingen uit den booze? Niemand heeft daarin immers ooit iets kwaads gezocht! Of steekt het kwaad misschien in het feit, dat die telling uit militair oogpunt werd bevolen? Dan moet de beschrijving voor de nationale militie ten onzent onmiddellijk in den ban! En daar zal toch niemand aan denken, die de noodzakelijkheid erkent van weerbaarheid des volks, tot verdediging van den vaderlandschen bodem, ons door Gods bestel toebedeeld en dus als eene heilige erve te bewaren.
Zoo beschouwd, ziet de zaak er zeker onschuldig uit. Het is echter in waarheid heel anders gesteld met de volkstelling, door David bevolen. Opmerkelijk, dat Joab zijne waarschuwende stem daartegen liet hooren. Hij sprak tot den koning: „De Heere doe tot Zijn volk, gelijk zij nu zijn, honderdmaal meer; zijn zij niet allen, o mijnheer Koning, mijnen heer tot knechten? waarom verzoekt mijn heer dit? waarom zou het Israël tot schuld worden?" Joab heeft er dus iets kwaads in gevoeld. Hij zag een addertje onder het gras. Hij voelde het David af, waar het om te doen was. De hoogmoed was aan het woord. David voelde zich sterk. Hij had overwinning op overwinning behaald en alle hem omringende vijanden ten onder gebracht. Hij wilde nu wel eens weten, over hoeveel krijgs-



met hem. Dan roept hij uit tot den Heere: „Ben ik het niet, die gezegd heb, dat men het volk tellen zou? Ja, ik zelf ben het, die gezondigd en zeer kwalijk gehandeld heb; maar deze schapen, wat hebben die gedaan? O Heere, mijn God! dat toch Uwe hand tegen mij en tegen het huis mijns vaders zij, maar niet tegen Uw volk ten plage!" Als David dus de oordeelen des Heeren vlak in de nabijheid ziet, dan wordt hij met ontzetting vervuld over het kwaad, dat hij heeft aangericht. Dan denkt hij niet aan de zonden des volks, dat toch niet rein was voor den Heere, dat door eigen ongerechtigheden den toorn Gods verdiende, maar dan staat hij daar als de alleenschuldige: ik, ik heb het gedaan! ik ben de oorzaak van alles.
In die zielsgesteldheid heeft hij het dus uitgeroepen: „Mij is zeer bange; laat mij toch in de hand des Heeren vallen, want Zijne barmhartigheden zijn zeer vele, maar laat mij in de hand des menschen niet vallen." In de diepte van schuld- en zondebesef is dus geboren die rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren: dat acht nemen op die oordeelen, dat zich onderwerpen aan die oordeelen, dat zich vastklemmen aan den Heere, ziende op Zijne barmhartigheid.
Zoo alleen zal ook bij ons die rechte houding tegenover de oordeelen des Heeren worden gevonden.
Alleen het besef van zonde en schuld doet



ons acht geven op de oordeelen des Heeren. Ontbreekt dat, dan maken wij er geen ernst mee. Dan trachten wij ons te ontveinzen, dat werkelijk oordeelen des Heeren dreigen. Dan willen wij er geen oordeelen des Heeren in zien, of verliezen ze, naarmate ze langer uitblijven, allengs uit het oog.
Alleen het besef van zonde en schuld brengt ons tot onderwerping aan de oordeelen des Heeren. Ontbreekt dat, dan zoeken wij er af te komen. Dan trachten wij ons te dekken met vroegere ervaringen van Gods gunst, die toch bewijzen, dat wij kinderen Gods zijn. Of wij pogen verzachtende omstandigheden te pleiten, die den Heere toch moeten bewegen om die oordeelen nog af te wenden. En als dat niet helpt, dan roepen wij om genade, zooals zoo menigeen doet, die een leven lang van genade niet weten wilde, maar er om schreeuwt, als hij in het aangezicht van den dood bemerkt dat hij bedrogen uitkomt!
Alleen het besef van zonde en schuld dringt ons, ons vast te klemmen aan den Heere, ziende op Zijne barmhartigheid. Ontbreekt dat, dan zien wij enkel en alleen op menschen, maken onze berekeningen, grijpen een stroohalm vast en vervallen tot wanhoop, als dat alles faalt.
Maar alles verandert, als wij door schuldbesef getroffen en verslagen worden. Dan maken wij ernst met de wolken, die zich vertoonen. Want dan erkennen wij de rechtmatig-



heeft vaak gefilosofeerd over dat: „het berouwde Hem" en gevraagd, hoe zulks bestaanbaar is met Gods eeuwigen raad. Het is wel te begrijpen, dat zulk eene vraag opkomt. Maar dat zij opkomt, is gevolg van eene verkeerde beschouwing; van eene beschouwing namelijk, waarbij men alles tot een stelsel maakt, waarin voor de bewegingen des levens geen plaats is. Gelukkig, Gel.! dat onze God niet — laat mij zeggen — in een stelsel gevangen zit. Alles aan Hem is leven en beweging. Daar zijn ook keerpunten in het doen des Heeren. Onze God is geen machine, maar Hij leeft. Hij heeft een hart. En dat hart spreekt, als Hij het verderf aanschouwt, dat de engel in Jerusalem aanricht. Hij beveelt den engel: „het is genoeg, trek nu uwe hand af." David speelt hierin volstrekt geen rol. De Heer ziet de ellende van Jerusalem, en daar wordt Zijne barmhartigheid levendig.
David weet daar ook nog niets van, merkt er nog niets van. Hij ziet den engel. Al heeft die zijne hand afgetrokken van Jerusalem, die hand houdt nog altoos het zwaard. David ziet het nog boven Jerusalem. En zijn hart breekt. En hij roept het uit, tot God sprekend: „Ben ik het niet, die gezegd heb, dat men het volk tellen zou? Ja, ik zelf ben het, die gezondigd en zeer kwalijk gehandeld heb; maar deze schapen, wat hebben die gedaan? O Heere, mijn GodI dat toch Uwe hand tegen mij en tegen het huis mijns vaders zij, maar niet tegen Uw volk ten plage." 



Daar komt de profeet Gad aan. Hij brengt op last van den engel des Heeren aan David een bevel des Heeren, om n.1. op den dorschvloer van Ornan of Arauna, den Jebusiet, —- de plaats, waarboven de engel des Heeren zich bevond — den Heere een altaar op te richten. Uat bevel voert David onmiddellijk uit Hij koopt van Ornan den dorschvloer en runderen en hout. al wat hij noodig had. Dra is een altaar opgericht. Brandstoffen en dankoffer brenqt Israëls koning den Heere. — Wat zal daarbij niet zijn omgegaan in zijn hart: de brandofferen droegen een verzoenend karakter, de dankoffers hebben betrekking op de heiliging, op de toewijding van hart en leven aan den Heere Brand- en dankoffer tezamen schaduwen af de verzoening der zondaars en de inzetting van den verzoenden zondaar in de gemeenschap Gods door den Heere. - Wij lezen, dat David bij dat altaar en die offeranden „den Heere aanriep . Wat zal dat anders geweest zijn, dan een roepen om genade, dan een smeeken dat de Heere aan hem waar maken zou wat de offeranden afbeeldden en in schaduw teweegbrachten; dat n.1. de Heere hem reinigen zou van alle ongerechtigheid en herstellen in Zijne Gemeenschap! fin ziet. het antwoord des Heeren laat met op zich wachten: „Als hij den Heere aanriep, zoo antwoordde Hij hem door vuur uit den hemel op het brandofferaltaar." Klaarblijkelijk heeft dit vuur Davids offer ontstoken, geli k



voorheen den var van Elia op den Karmel en de offeranden van Salomo bij de inwijding des tempels (2 Ch. 7 : 1). Zoo heeft de Heere aan David op heerlijke wijze bekend gemaakt, dat de begeerte zijner ziel hem was geschonken. In het offer heeft de Heere David opgenomen in Zijne gemeenschap, hem voor aller oog Zijne nunst betoond. — En dat niet alleen, maar wq lezen nog verder (vs. 27): „En de Heere zeide tot den engel, dat hij zijn zwaard weder in zijne scheede steken zou." Zoo deed dus de Heere in zijne barmhartigheid het oordeel een einde nemen of zooals het in II Sam. 24 heet: „Alzoo werd de Heere den lande verbeden en deze plagen van over Israël opgehouden." (vs. 25b).
Zietdaar dan, Gel.! hoe de rechte houding van David tegenover de oordeelen des Heeren door den Heere beantwoord is. David is in de hand des Heeren gevallen, en hij heeft barmhartigheid gevonden door het oordeel heen. Dat mag toch waarlijk barmhartigheid heeten, dat de Heere iemand, die niet dan oordeelen verdiend heeft, opneemt in Zijne gemeenschap.
Zoo heeft David dus verkregen, wat hij. zoodra zijne zonde hem voor oogen trad, van den Heere vuriglijk begeerd heeft: de wegneming zijner misdaad. Aanvankelijk kreeg hij geen antwoord op zijn smeeken, en dat heeft gewisselijk zijne smart vergroot. Maar op des Heeren tijd kwam het antwoord, toen hij n.1. op des Heeren bevel het altaar gebouwd had en met



brand- en dankoffer voor Diens aangezicht verscheen.
Daarin ligt ook voor ons eene onderwijzing, waarop wij met nadruk de aandacht moeten vestigen. De vergeving der zonden is niet een gevolg van het dragen der straf. De grond van de vergeving ligt alleen in het offer. Niet het dragen der straf is voldoening aan de gerechtigheid Gods; die voldoening ligt in de offerande. De beteekenis van dat offer heeft David dan ook diep gevoeld. Daarvan lezen we in vs. 28 van ons hoofdstuk: „Terzelfder tijd — in dien tijd —, toen David zag, dat de Heere hem geantwoord had op den dorschvloer van Ornan den Jebusiet, zoo offerde hij aldaar." Daar heeft hij dus voortaan geofferd. Daar heeft hij ook blijkens het volgende hoofdstuk de plaats van den Tempel verordend: „Hier zal het Huis Gods des Heeren zijn, en hier zal het altaar der brandoffers voor Israël zijn." Daar zijn dus al de eeuwen door de offers gebracht, waarin Israël tot God mocht naderen en waarin God tot Israël naderde, wegnemend de zonden Zijns volks en hen opnemend in en verzekerend van Zijne gemeenschap. De offers, die heenwezen naar en hunne vervulling gevonden hebben in het groote offer op Golgotha. Op dat offer heeft de Heere het oog gehad, toen Hij Zijne barmhartigheid aan David verheerlijkte in de vergeving zijner zonde zoowel als in de opheffing van het oordeel. Op dat offer zij dan ook ons oog gevestigd.



Als wij de oordeelen des Heeren aanvaarden, aan de oordeelen des Heeren ons onderwerpen, een welgevallen hebben aan de straf onzer ongerechtigheden, en in de diepte der verlorenheid aan den Heere ons vastklemmen, ziende op Zijne barmhartigheid, — dan ontvangen wij niet meer een bevel om een altaar te bouwen en daarop brandoffer en dankoffer te brengen, want Christus is de eeuwige werkelijkheid van alle offers, Christus de Gekruisigde, — maar het Woord des Heeren roept ons toe: „Zie, het Lam Gods, dat de zonde der wereld wegneemt. En wanneer wij daaraan gehoor geven, in den nood der ziel de hand op dat Lam leggen en met dat Lam voor Gods aangezicht verschijnen, dan blijft ook het antwoord niet uit op de bange vraag naar de wegneming onzer misdaad, de vergeving onzer zonde. Dat antwoord, komt wel niet op zichtbare wijze, maar het zien op het Lam Gods heeft eene wonderbare werking op de ziel, zoodat het daarbinnen warm wordt en de vrede Gods de ziel vervult.
O, dat wij dan om dien vrede met den Heere worstelen. Dan zullen wij, als de oordeelen des Heeren in de verschrikkingen van den krijg over ons mochten losbreken, die oordeelen wel dragen, doch daarin niet omkomen, maar door de oordeelen heen behouden worden. En zelfs wanneer die oordeelen naar Gods Raad een eind moesten maken aan ons aardsche leven, zulten wij daardoor nog niet omkomen. Wij zien het



aan Mozes, die vanwege zijne zonde Kanaan niet mocht binnengaan. De Heere sneed zijne adem af op den Nebo — maar hij ging in de eeuwige heerlijkheid in.
Zoo gaat het met een iegelijk, die gelijk David in de hand des Heeren valt. Maar wie dat weigert, op de oordeelen des Heeren geen acht slaat, zich daaraan niet onderwerpt, niet aan den Heere zich vastklemt, ziende op Zijne barmhartigheid, — voor dien blijft, hetzij verdere oordeelen des Heeren ons voorbijgaan, hetzij dat zij losbreken over onze hoofden in volle kracht, niet anders over dan dood en verderf, aan deze èn aan de overzijde des grafs. Amen.
(1914)



Tekst > Nehemia 8t3, 4.
En Ezra, de priester, bracht de Wet voor de gemeente, beide mannen en vrouwen, en allen die verstandig waren om te hooren, op den eersten dag der revende maand. En hij las daarin vóór de straat, die vóór de Waterpoort is, van het morgenlicht aan tot op den middag, voor de mannen en de vrouwen en de verstandigen, en de ooren des ganschen volks waren naar het Wetboek.
Mijne Geliefdenl
Wij hebben hedenmiddag weer de bediening van den Heiligen Doop. Eene kostelijke zaak!
In den Doop laat immers de hoogheilige Uod Zijnen Naam leggen op onze kinderen, die toch in zonde ontvangen en geboren zijn. Hun geett Hij daarin teeken en zegel vfcn Zijne belotte: Ik zal u tot een God zijn!" Zóó geeft Hij in Zijne genade dien kinderen houvast voor het leven, opdat zij weten mogen, waarheen zich te wenden in nood en strijd, bovenal wanneer de zondenood gaat drukken en zij niets vinden bij zichzelven, waaraan zij de vrijmoedigheid ontkenen kunnen om tot God te gaan. - Dat die



vangen, — gedoopt worden — ook al verstaan zij het niet. Zoomin als b.v. Izak op den achtsten dag zijns levens er iets van verstond.
Omdat God de kinderen der Gemeente tot de Gemeente rekent, hen in Zijn verbond insluit, gelden ook de beloften van het verbond dier kinderen.
Daarom moeten zij daar ook in onderwezen worden. Daarom behooren zij ook in de samenkomsten der Gemeente, zooals Ezra en zijn volk goed hebben verstaan.
En dat gold niet alleen het volk des Heeren onder den Ouden dag. In den tijd der Nieuwe Bedeeling is het niet anders. Opmerkelijk is wat Paulus schrijft in Ef. 6 :12v.: „Gij kinderen! zijt uwen ouders gehoorzaam in den Heere, want dat is recht. Eert uwen vader en uwe moeder (hetwelk het eerste gebod is met eene belofte) opdat het u welga en gij lang leeft op de aarde." Insgelijks Col. 3:20. De Apostel spreekt de kinderen aan. Hij rekent er dus op, dat zij bij de voorlezing van zijnen brief tegenwoordig zijn. Dat doet hij, lettend op de plaats, welke de Heere Zelf in het verbond Zijner genade aan de kinderen Zijns volks heeft toegewezen. En hij treedt daarbij in de voetsporen des Heeren Jezus Zelf, die — ten spijt van alle menschenwijsheid, — gezegd heeft: „Laat de kinderkens tot Mij komen en verhindert ze niet, want denzulken is het koninkrijk der hemelen."



III
Wat vloeit er uit voort voor ons?
Dat wij de kinderen zullen laten op de plaats, waar God de Heere hen in het verbond Zijner genade gezet heeft. In het midden der Gemeente, als leden daarvan. Niet los van de ouders, maar in verband met hen, als behoorende tot het huisgezin. Ook in de samenkomsten der Gemeente. Daar behooren: mannen, vrouwen en kinderen.
Dat is niet in den geest van velen in onzen tijd. Zij achten, dat de kinderen niet bij de groote menschen hooren, dat de kinderen apart moeten vergaderen, weshalve zij „kinderkerken" inrichten. Overweging: de kinderen hebben er niets aan. Zij begrijpen er toch niets van! die hebben te weinig ontwikkeling.
Schijnt wel klemmend. Toch snijdt het geen hout! Daar is velerlei, dat wij wel hebben te bedenken.
Kinderkerken breken de éénheid van het huisgezin. De praktijk is daar, om het te bewijzen! Immers gaan de ouders niet met de kinderen samen naar Gods huis, maar ouders en kinderen gescheiden.
De Schrift gaat niet uit van de gedachte, dat alleen zij de samenkomsten der Gemeente mogen bijwonen, die in staat zijn alles te begrijpen.
Let op de mtdrukking in onzen tekst: „verstandig — om te hooren". Daar staat niet: „om te begrijpen", maar: „om te hooren". Het spreekt



wel vanzelf, dat men geen zuigelingen meeneemt. Alleen kinderen, die genoegzaam besef hebben om te luisteren; een leeftijdsgrens is niet aan te geven, hier moeten de ouders de voelhorens uitsteken!
Waar de prediking in eenvoudige woorden wordt gekleed, verstaan de kinderen meer dan men denkt. De prediking moet er op ingericht wezen, dat eenvoudigen het kunnen verstaan; anders deugt de vorm der prediking niet. De prediking is niet voor een keurbende van ontwikkelden, maar voor allen.
Hoe staat het met het begrip der volwassenen? Wie daar naar onderzoek doet, komt vaak tot beschamende uitkomsten. Hoe weinig wordt er vaak door volwassenen van verstaan!
Laat ons niet vergeten, dat het rechte verstand der prediking geenszins uit menschelijke wijsheid voortvloeit, maar alleen werk des Heiligen Geestes is. Die moet het verstand openen, evengoed als het hart. Moest niet de Heere Jezus de Emmaüsgangers eerst het verstand geven, vóórdat zij de Schriften verstonden? Wie dat zelf bij ervaring heeft, die zal zijne kinderen niet thuis laten, omdat zij niet begrijpen. Alleen wie meent, zelf ver genoeg gevorderd te wezen om Gods Woord te verstaan, sluit zijne kinderen uit!
Wie de kinderen apart wil houden, omdat hunne behoeften van die der volwassen verschillen, moet veel verder gaan in het scheiden. Dan ook de jonge menschen apart, en de jongedoch-
6



tcrs! Ook de ouden van dagen! Geen verstandig mensen, die daaraan denkt! Gods Woord is voor allen, maar de Heilige Geest deelt uit het gepredikte Woord uit aan een iegelijk, naardat Hij wil, overeenkomstig de behoefte. Het gaat soms wonderlijk! Ik denk aan een klein meisje, dat haren vader had hooren preeken over den tekst: „De poorten der hel zullen Mijne Gemeente niet overweldigen" — en die op weg naar huis vroeg: „Papa! hoe kan ik weten, dat de poorten der hel mij niet zullen overweldigen?" Vraag niet, of dat kind verklaring kon geven van de uitdrukking „poorten der hel" — maar haar vraag had de kern der zaak getroffen! Zouden alle volwassen hoorders die vraag hebben gedaan?
Daarom gij ouders: met uwe kinderen naar Gods huis! Gij vaders! — geen uitvluchten gezocht in de vermoeienissen van den arbeid der week, of in het genot van den huiselijken kring op den Zondag- Gij moeders! — geen uitvluchten in de beslommeringen des gezins. Maar: óp naar Gods huis, met uw kroost! Voorzoover het in staat is tot hooren! Zoovaak gij gelegenheid hebt. Niet de vaders alleen — de moeders steeds thuis. Maar laat de vaders dan maar eens de taak der moeders overnemen, als er nog kleine kinderen thuis zijn!
Dat is heerlijk: het huisgezin in de kerk, onder Gods Woord de ouders de kinderen voorgaande! Laat u niet door menschen wijsheid terughouden.



Ook hier geldt: „de blijdschap des Heeren, die is uwe sterkte." Zóó is het naar Gods welbehagen! Als ge thuis komt, vraagt dan uwe kinderen naar hetgeen zij gehoord hebben. Dat leert hun oplettendheid. En gij kunt het niet begrepene verklaren! Maar niet de kinderen naar de kerk sturen, en zelf thuis blijven zonder noodzaak.
Gij kinderen! Een hoog voorrecht is u geschonken, dat gij mede moogt zitten onder de prediking des Woords! Gebruikt het dan! Luistert met aandacht, opdat gij ook wat mede moogt nemen naar uw huis en in uw leven, van wat gij te hooren krijgt. Niet spelen of praten! Dat is schade voor uzelven en anderen! Dan glijden de woorden langs u heen. En gij belet anderen, te luisteren.
Eén ding hebben wij allen steeds te bedenken: dat n.1. een luisterend oor en een opmerkzaam hart van den Heere is.
Daarom het gebed om deze dingen niet vergeten! Noch voor uzelven, noch voor uwe kinderen, gij ouders! En gij kinderen! vraagt maar in alle eenvoudigheid: Heere, laat mij luisteren!
Dan zal de kerkgang gezegend wezen en vrucht afwerpen voor het Jeven. Dan gaat het immers, zooals onze tekst zegt van die samenkomst vóór de straat vóór de Waterpoort: „en de ooren des ganschen volks waren naar het Wetboek."
Dan wordt door de genade des Heeren het Woord Gods het middelpunt van heel het huis-



gezin. En door dat Woord Hij. Die de kern van dat Woord is: Jezus Christus, de Gekruisigde, de eenige en algenoegzame Zaligmaker, de Redder en Hersteller van wat de zonde bedierf.
Dan wordt een geslacht gekweekt, dat op het verbond des Heeren let, dat opwast in de kennis van onzen Heere Jezus Christus, dat daarom niet meegesleept wordt door allerlei dwaling, waarvan de wereld vol is, maar in Hem al zijn heil ziet en zoekt.
Dan knielt heel het huisgezin voor één en denzelfden God. Die zich in Jezus Christus over het ellendige erbarmt.
Dan maakt ook de dood geen scheiding, maar zullen eenmaal ouders en kinderen tezamen staan voor Gods Troon, den Heere lovend, Hem aanbiddend, zich in Hem verheugend. Amen.
(1915)



Tekst! Jesaja 26<8.
-Wij hebben ook in den weg Uwer gerichten, U o Heere, verwacht; tot Uwen Naam en tot Uwe gedachtenis is de begeerte onzer ziel."
Mijne Geliefden!
Is het u gegaan als mij, dan hebt ge wel eens tegen dit vers aangekeken met vragen in het hart. Wij voelen het wel, dat wij hier te doen hebben met eene innige zielsuiting van het volk des Heeren tegenover zijnen God — maar daarom is het nog niet alles duidelijk, wat wij daar hooren.
Eén vraag rijst al dadelijk: waaraan heeft dat volk — haast zeiden we: de Psalmist, want het lied heeft bijzonder veel van een Psalm, nietwaar? — gedacht, als het spreekt van „den wég Uwer gerichten"? Zijn dat gerichten over hunne vijanden — of over henzelf? In het eerste geval verstaan wij onmiddellijk, dat zij den Heere verwachtten, hoopvol naar Hem uitzagen. Maar in het laatste is het ons niet aanstonds helder en klaar.
Op zichzelven zou het heel wel mogelijk wezen, dat zij den Heere hadden verwacht in gerichten



ten op. Dat zien we uit het woord des Heeren bij Hosea: „Ik zal over uwe dochteren geen bezoeking doen, omdat zij hoereeren en over uwe bruiden, omdat zij overspel bedrijven; want zij zeiven scheiden zich af met de hoeren, en offeren met de snoodste hoeren; het volk dan, dat geen verstand heeft, zal omgekeerd worden" (4 :14). Ook uit dat bij Jeremia: „Laat u tuchtigen, o Jerusalem! opdat Mijne ziel niet van u afgetrokken wordt, opdat Ik u niet stelle tot eene woestheid, tot een onbewoond land." (6:8). Uit dit alles blijkt toch duidelijk, dat de gerichten des Heeren niet dienen tot bederving van hen, die er door worden getroffen, maar op hun heil zijn gericht. Daarom is het mogelijk, ook temidden van door den Heere gezonden gerichten Hem te verwachten.
Maar dan verstaan wij tevens, wie ook in den weg Zijner gerichten den Heere mogen verwachten. Vooral het aangehaalde woord uit Jeremia leert ons dat zonneklaar: „Laat u tuchtigen, o Jerusalem, opdat Mijne ziel niet van u afgetrokken wordt." Het zijn degenen, die zich laten tuchtigen, die zich dus aan de gerichten des Heeren onderwerpen, het rechtmatige daarvan erkennen, dus: voor Hem in de schuld vallen!
II
Als wij nu nogmaals onzen tekst lezen, komt daar een tweede vraag tevoorschijn.
„Wij hebben ook in den weg Uwer gerichten.



U o Heer, verwacht." Dat wekt de vraag: Waaruit komt dat verwachten van den Heere voort? Waaruit is het geboren?
Op die vraag ontvangen wij al dadelijk een antwoord. Uit het vervolg van den tekst: „Tot Uwen Naam en tot Uwe gedachtenis is de begeerte onzer ziel."
Vooreerst dus uit zielsbegeerte naar den Naam des Heeren. „Naam des Heeren" is de openbaring, die Hij aangaande Zichzelven geeft, waardoor Hij dus bekend laat worden, wie en wat Hij voor verloren menschenkinderen is. Geschakeerd wordt dezelfde gedachte nog eens uitgesproken: uit zielsbegeerte naar de gedachtenis des Heeren." In Ex. 3:15 worden beide uitdrukkingen in één adem genoemd: „De Heere... dat is Mijn Naam eeuwiglijk, en dat is Mijne gedachtenis van geslacht tot geslacht." Hier staat „gedachtenis" vrijwel gelijk met een titel, die dient om, als van iemand gesproken wordt, zijn hoedanigheid te vermelden, opdat men wete, waarvoor men bij hem terecht kan. Het verwachten van den Heere ook in den weg Zijner gerichten komt dus voort uit de begeerte der ziel, om voor zichzelve te ervaren, wie en wat de Heere is: de genadige God, die uit vrije goedheid begiftigd met heil.
Maar dan vragen wij verder: waaruit komt die begeerte voort? Met de beantwoording dezer nieuwe vraag dringen wij tot de diepste oorzaak der op den Heere gerichte verwachting door.



Hier moeten wij niet vergeten, dat ook deze in onzen tekst vervatte uiting behoort tot het groote geheel, waarvan wij in vs. 1 lezen: „Te dien dage zal dit lied gezongen worden in het land van Juda." Wie zegt dat? Natuurlijk de profeet Jesajal Gewis! Maar hoe is Jesaja op die gedachte gekomen? Niet uit zichzelven, maar door den Geest van Hem, door wien hij gezonden was, Wiens Woord hij spreekt. Het is dus de Heere zelf, die zich zoo laat hooren. Die het als eene belofte verkondigt; als eene belofte, wier vervulling enkel en alleen aan Hem hangt. Die zielsbegeerte naar den Naam en de gedachtenis des Heeren is dus door den Heere Zelf in het hart dier menschenkinderen gewekt — en daarmede tevens, als dochter van die zielsbegeerte dat verwachten van den Heere ook in den weg Zijner gerichten.
Hoe dat toeging, ligt niet in het duister. Waarom verlangen zij zoo naar de openbaring van den Heere? Omdat zij in Hem alleen alle heil zien, en van geen heil buiten Hem weten. Dan is het echter ook klaar als de dag, dat wij te doen hebben met menschen, die met zichzelven te eenen male bedrogen zijn uitgekomen. De Heere heeft hun hunne zonden ontdekt, op zoodanige wijze, dat zij van zichzelven niet de minste verwachting meer koesteren. Hij heeft hen dus ook bij hun diep bederf bepaald, het hun leeren verstaan, dat uit hen in eeuwigheid geen goed voortkomt.



Een vreeselijke ontdekking! Eene ontdekking,, waarin zij het niet kunnen uithouden. Waarom niet? Niet enkel, omdat zij niet anders verdienen dan voor eeuwig van den Heere verwijderd te worden, weggeslingerd in het eeuwig verderf. Maar ook, en meer nog, om een andere reden, die wij leeren kennen, als wij nogmaals de aandacht schenken aan die betuiging „tot Uwen Naam en tot Uwe gedachtenis is de begeerte onzer ziel". Daaruit spreekt toch ook het smachtend verlangen, dat die Naam en die gedachtenis des Heeren goed uitkomen, tot hun recht komen in hun leven.
Met zichzelven bekend geworden, staan zij dus voor het vreeselijke feit, dat door hen en hun doen de Naam des Heeren onteerd, Zijne gedachtenis tot eene aanfluiting is geworden. Dat is het, wat hun ondragelijk is. Vandaar dat verwachten van den Heere ook in den weg Zijner gerichten! Het is het onuitsprekelijke verlangen, dat de Heere zelf zich aan hen verheerlijke in Zijne genade, opdat Hij van hen en door hen in alle opzichten ontvange de eere, die Hem toekomt.
III
Zoo komen wij allengs tot de derde vraag: Hebben wij noodig, den Heere alzoo te verwachten?
Uit den aard der zaak gaat het immers om de toepassing! Ook dit woord wordt ons voor-



lijk gccne hoop meer hebben. En zoo gaat het allicht, wanneer wij lang hebben uitgezien naar den Heere, wanneer wij geen rust hebben, zoo wij niet weten dat de Heere waarlijk al onze zónden geworpen heeft achter Zijnen weg. en dat Hij waarlijk onze God is.
O Gel.! gezien het geheel eenige belang van deze dingen, moest er werkelijk bij niemand onzer rust zijn, zoo wij de zekerheid daarvan niet hebben. — Doch is er bij ons werkelijk te allen tijde zulk eene worsteling der ziel? Verre vandaar, helaas! Wij hebben het groote voorrecht, dat wij opgevoed zijn bij Gods Woord. Doch wij geraken ook aan de prediking der waarheid zóó gewend, dat wij haast denken dat hooren der waarheid vanzelf hebben van het leven medebrengt; dat wij in valsche gerustheid vervallen, er niet meer aan denken onszelve te beproeven, in een sleur onze dagen slijten, met het hart verre van God zijn. al genaken wij Hem ook met de lippen. Wat is het dan een weldaad, als de Heere op duidelijk sprekende, gevoelige wijze Zijn aangezicht voor ons verbergt. Een weldaad, omdat wij dan onze armoede en onze ledigheid leeren kennen.
Maar dan hebben wij het niet gemakkelijk. Vooral niet, wanneer wij nergens houvast vinden. Dan komen de zonden ons voor oogen te staan. Dan zien wij de gruwelijkheid daarvan. Dan moet de bekentenis van t hart: „O Godl het is nooit met mij in orde geweest, hoezeer ik



het ook gedacht heb en de menschen het van mij meenden." Dan ziet het er donker uit! O, in hoe menige ziel is de gedachte niet gerezen: de Heere heeft Zich voor eeuwig van mij afgekeerd!... Wie heeft dan nog moed om te hopen, terwijl wij zelve moeten bekennen: God doet mij geen onrecht, ik heb het ten volle verdiend! 
Wanhoopt echter niet, gij die alzoo verslagen zijt! „De Heere zal Zion nog troosten." Ja, Zion!... doch ook mij?... Al wat maar treurig, wat met droefheid is vervuld, omdat het God hebben moet en niet heeft. Hoort maar, waartoe de Heere der heirscharen Zijnen knecht heeft gezalfd met den Heiligen Geest, waartoe Hij Hem gezonden heeft: „Om den treurigen Zion te beschikken, dat hun gegeven worde sieraad voor asch, vreugdeolie voor treurigheid, het gewaad des lofs voor een benauwden geest."
Wanhoopt niet, alle gij treurigen. De Heere zal Jerusalem „nog verkiezen". Dat komt in de praktijk voor allen, wien het om God gaat, hierop neer: Hij zal Zijnen Naam, hoe donker het er bij u uit moge zien en hoe onwaardig gij ook zijt, heerlijk maken, zoodat de liefelijkheid van dien Naam uwe ziel vervult, en gij dóórdringt tot de zekerheid uwer zaligheid.
Daar kunt gij op aan. Want Zijne beloften feilen niet. Hij is een Waar-maker van Zijn Woord.
De Heere is teruggekeerd met ontfermingen.
8



Wilt gij het bewijs daarvan? Ziet dan naar Golgotha. Uit louter ontfenning over u heeft God Zijnen eigenen Zoon overgegeven tot den dood des kruises.
De Heere is tot u teruggekeerd met ontferm mingen.
Wilt gij ook hiervan het bewijs? Ziet dan op het Evangelie, dat Hij u heeft doen hooren en dat Hij u gestadig laat prediken.
Hoopt dan volkomenlijk op den Heere. Hij is met ontfermingen teruggekeerd, niet om ze u te onthouden, maar om ze u te schenken.
Ziet, welk eene genade Hij u heden weer bereidt. Hij richt de tafel toe voor uw aangezicht. Hij roept u aan den disch Zijns Zoons, om u daar in zichtbare teekenen te verzegelen dat Hij waarlijk voor u in den dood ging, dat Zijne offerande voor u is gebracht, dat gij aan Zijne offerande en daarom ook aan al Zijn goed gemeenschap hebt. .
Komt dan tot den disch des Heeren. gij die uwe ziel bij 't leven niet kunt houden; gij zondaren, die naar God hijgt, gij armen, die Christus hebben moet. De Heere kent de verheyenen van verre. Maar Hij Zelf heeft gesproken: „Up dezen zal Ik zien, op den arme en verslagene van geest, en die voor Mijn Woord beeft.
Amen.
Jesaja 40 : la „Troost, troost Mijn volk "
„Mijn volk". Dat zegt de Heere.



1. We zouden van dat volk heel wat denken, afgaande op wat vleesch zich voorstelt. We zouden verwachten een heerlijk volk, dat er schitterend uitziet aan alle kanten, dat enkel vreugde kent. Zulk een volk past immers alleen bij een „groot en heerlijk God!"
2. En wij vinden een volk, dat getroost moet worden. Er is dus droefheid in de ziel — droefheid, omdat de toorn Gods is ontbrand om des volks ongerechtigheden, omdat het onder dien toorn zijne zonde heeft leeren kennen, droefheid, omdat het tegen Zijnen God gezondigd en Zijne liefde vertreden heeft. — Een volk, dat daar ligt in diepte van ellende 
3. En toch een gelukkig volk. Want het heeft eenen God van vertroostingen, die het niet laat liggen in die diepte, maar het bevel laat uitgaan: Troost, troost Mijn volk!
4. Diezelfde God heeft ons dezen disch bereid. Een welvoorzienen disch. Berekend op een volk, dat niets kan toonen dan zonden en wonden, dan armoe en gebrek. Hij schenkt ons Zijnen Christus, dien Hij voor ons heeft overgegeven in den dood, maar dien Hij ook opgewekt heeft en verhoogd aan Zijn Rechterhand in den hemel. Brood en beker zeggen: die Christus is voor u! Dat is waarlijk troost, waarvoor droefenis en zuchting weg vlieden.
Jesaja 40 : 1 b „ . zal ulieder God zeggen."
«Ulieder God." Dat beantwoordt aan: „Mijn volk".



1. Wat ligt niet in die 2 woordjes: „Mijn 
ulieder"! Daar hebt ge den band des Verbonds: gij zijt voor Mij geen vreemde, en Ik ben voor u geen vreemde. Dat zegt God tot een volk, dat niet waardig is, Gods volk genaamd te worden, vanwege zijne zonde en overtredingen. Het is nooit waardig geweest, Gods volk te zijn. Het is geboren in vervreemding van Hem. Hij heeft uit genade, aangenomen tot Zijn volk. Maar het heeft die genade verzondigd, door af te wijken van Hem, die Zijne vleugelen over hetzelve had uitgebreid. En dan toch: „ulieder God!' Zoodat dat volk zeggen mag: „mijn God!" Hoe is dat mogelijk? Wie durft dat wagen?
2. God Zelf zegt het! Dus toch: ulieder Godl Daarmee breidt Hij de vleugelen Zijner liefde opnieuw over hen uit. Hij is dezelfde gebleven.
3. Hoe kan dat? „God was m Christus de wereld met Zichzelven verzoenende." Hij zelf heeft de klove gedempt: „hare zonde haar niet toerekenende." Christus is de Immanuël, God met ons.
4. Ook voor mij: Het brood des Heeren hebt gij gegeten — den beker des Heeren Hebt gij gedronken. En wat heeft Jezus Christus Zelf gezegd? „Dat is Mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt dat is Mijn bloed, dat voor u
vergoten wordt 
(1911)



Tcktt s Mattheus 24 i 30.
„En als dan zal In den hemel gezien worden het teeken van den Zoon des Menschen; en dan zullen al de geslachten der aarde weenen, en zullen, den Zoon des Menschen zien, komende op de wolken des hemels, met groote kracht en heerlijkheid."
Mijne Geliefden!
Nog een enkele week slechts en het kerstfeest is weer daar, waarop wij, zoo God ons het leven spaart, weer gedachtenis vieren van de komst onzes Heeren Jezus Christus in de wereld.
Een feit, inderdaad waardig, telkens weer te worden herdacht. Want was Hij niet in de wereld gekomen, dan zou er voor ons geen heil geweest zijn in eeuwigheid. Het is immers het eerste van die reeks van feiten, waar ons heil aan hangt.
Als „de Zoon des Menschen" is de Zoon Gods in de wereld gekomen. In de rijen der menschheid getreden, heeft Hij aanvaard alles wat des menschen was: diens zonde, schuld en straf. Door Zijn lijden en sterven heeft Hij die straf gedragen, die schuld gedelgd, die zonde



verzoend. Door Zijne opstanding heeft Hij leven en onverderfelijkheid aan het licht gebracht. Door Zijne hemelvaart plaats bereid in het Vaderhuis met de vele woningen. Door de uitstorting des Heiligen Geestes de gemeenschap met God in de harten hier op aarde tot stand gebracht. En dat alles valt uit vrije genade ten deel aan zondaren, in den weg des geloofs in
Hem. .
Heerlijk, nietwaar, voor allen, die in waarheid in Hem gelooven, op Hem zich verlaten!
En toch — daar ontbreekt nog iets. Vooral, wanneer we denken aan degenen, die van Hem niet gediend zijn. Die kunnen, daar al wat wij zeiden waarheid des geloofs is en niet van aanschouwen, met schijn van recht, dat alles nog schrijven op rekening van de dichtende verbeelding der geloovigen — zooals zij dan ook nog altoos doen. En de geloovigen hebben daartegenover geen middel, om de ongeloovigen te overtuigen, want Hij, Die hun alles is, is weg
uit de wereld ! Zal het pleit dan onbeslist
blijven? Zullen de geloovigen dan ten aanzien van hun geloof tegenover de ongeloovigen nimmer gerechtvaardigd worden?
Gode zij dank, zoo staat het niet. Daar is nog eene andere komst van den Zoon des Menschen dan Zijne komst in het vleesch. Dat is Zijne komst in heerlijkheid, waar onze tekst van spreekt m de woorden: „komende op de wolken des hemels, met groote kracht en heerlijkheid." Over die



komst van Christus willen wij heden spreken. En wel, uitgaande van de aankondiging des Heeren Jezus, waarmee onze tekst begint: „En alsdan zal in den hemel verschijnen het teeken van den Zoon des Menschen." Schenken wij dan de aandacht aan de verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen en letten wij, met inachtneming van het tekstverband, op: I. Haar zin. II. Haar ernst.
III. Haar troost.
IV. Haar gewisheid.
I
Wat is de zin van wat daar door den Heere Jezus in onzen tekst wordt aangekondigd: de verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen?
Die vraag komt vanzelf bij ons op, wanneer wij deze aankondiging met opmerkzaamheid lezen. Zij heeft ook al vele hoofden en harten in beweging gebracht.
Wat hebben we te verstaan onder „het teeken van den Zoon des Menschen"?
In het begin van ons hoofdstuk vinden we de vraag der discipelen aan den Heere Jezus: „welk zal het teeken zijn van Uwe toekomst, en van de voleinding der wereld?" Zij bedoelen daarmee: het teeken, waaraan men weten kan, dat Uw toekomst, dat het einde der wereld aanbreekt, — dat het uur daarvan geslagen heeft.



Dienovereenkomstig heeft men gedacht aan iets, dat aangeeft: nu kómt de Zoon des Menschen!
En omdat onze tekst zegt: „Alsdan zal in den hemel — wat men terecht verstaan heeft als „aan den hemel", die zich welft over de aarde — verschijnen het teeken van den Zoon des Menschen", heeft men gedacht aan iets dat aan het hemelgewelf zich vertoonen zal. Het zal wel geen verwondering baren, dat men zich afgemat heeft om iets te vinden, dat bij den Zoon des Menschen past als op Hem wijzende. Nog minder misschien, dat de aandacht viel op het Kruis.
Letten we echter op Lukas, waar deze in H. 21 over dezelfde dingen spreekt, waar Mt. 24 over handelt, dan komen we tot andere gedachten. Die schrijft in vs. 27: „En alsdan zuilen zij den Zoon des Menschen zien komen in eene wolk, met groote kracht en heerlijkheid." Daaruit leeren we, dat het om den Zoon des Menschen zelf gaat. En dan moeten we, zooals met het Grieksche taaleigen overeenkomt, de uitdrukking „het teeken van den Zoon des Menschen" aldus verklaren: het teeken, dat bestaat in den Zoon des Menschen. De Zoon des Menschen Zelf is het teeken, waar de Heere Jezus van spreekt.
Dan rijst echter eene nieuwe vraag: waarvan js dan de Zoon des Menschen het teeken?
Dat wordt ons duidelijk, wanneer we bedenken, dat al wat de Heere Jezus hier spreekt, in verband staat met de reeds genoemde vraag Zijner discipelen: „welke zal het teeken zijn



van Uwe toekomst, en van de voleinding der wereld?" Mij dunkt, gij voelt zelf nu wel, waarvan de Zoon des Menschen het teeken is: van Zijne toekomst en van de voleinding der wereld. Als Hij hoog aan den hemel verschijnt, zichtbaar wordt daarboven in de lucht, dan is het uur van Zijne Toekomst — d.i. van Zijne aankomst op aarde na afwezigheid sedert Zijne Hemelvaart, geslagen, en daarmede tevens het uur, waarop deze wereld haar einde vindt.
Daar is echter nog iets te leeren uit de aankondiging des Heeren Jezus: „Alsdan zal aan den hemel verschijnen het teeken van den Zoon des Menschen. Dit namelijk, dat er, als het uur van Zijne komst in heerlijkheid en daarmee van de voleinding der wereld naar Gods wil en welbehagen daar is, er niets aan voorafgaat, dat waarschuwt: het is nabij. De Zoon des Menschen Zelf is immers het teeken. Verschijnt Hij, dan is het zoover. Er ligt niets tusschen Zijne verschijning aan den hemel en Zijne komst in heerlijkheid op de aarde, waarmee de voleinding der wereld onlosmakelijk verbonden is.
Wie voelt niet, dat zoo het onverwachte, het plotselinge, het de menschen overvallende van Christus' Wederkomst in het licht wordt gesteld? Het ligt geheel in de lijn der vermaningen, die de Heere Jezus straks laat hooren: „Wacht dan; want gij weet niet, in welke ure uw Heere komen zal" (vs. 42) en: „Daarom, zijt ook gij bereid; want in welke ure gij het niet meent, zal



de Zoon des Menschen komen."
Van hoe ontzaglijke beteekenis is dan die verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen. Het oogenblik daarvan is het beslissende oogenblik, waar niets aan te veranderen valt, waar geen ontkomen aan is. Dan staat al wat leeft voor het feit: de Zoon des Menschen is er!
II
Op den ernst van die verschijning van het teeken van den Zoon des Menschen wijst de Heere Jezus in hetgeen wij verder lezen in onzen tekst: „en dan zullen al de geslachten der aarde weenen; en zullen den Zoon des Menschen zien, komende op de wolken des hemels, met groote kracht en heerlijkheid."
Naar den grondtekst staat er eigenlijk niet „geslachten der aarde", maar „al de stammen der aarde." De naam „geslachten" zou wijzen op de menschheid, zooals zij in op elkaar volgende perioden door de eeuwen heen de aarde bevolkt. Wordt van „stammen der aarde" gesproken, dan rust het oog meer op de deelen der menschheid naar hun afkomst, zooals ze in de wereld leven, door banden des bloeds met elkander verbonden, in tal van vertakkingen.
Als we daar verder over nadenken, dan gaan onze gedachten verder. Onder die „stammen der aarde" bestaat groot onderscheid. Daar zijn er van hoogen en van lagen staat en stand: aan-



zienlijken, maar ook geringen. Daar zijn er, die van ouder tot ouder tot de rijken behooren, maar ook uit families, die zich nooit in fortuin konden verheugen. Daar zijn er uit godsdienstige families, maar ook zulken, die van ouder tot ouder om geen godsdienst zich bekreunden.
Hoewel er zoo — en wie weet, in hoevele opzichten nog meer — aanmerkelijk verschil tusschen die „stammen der aarde" bestaat, in één opzicht bestaat er geen onderscheid: al de stammen der aarde zullen „weenen" en — zullen den Zoon des Menschen zien, komende op de wolken des hemels, met groote kracht en heerlijkheid". Ze zullen weenen, als het teeken van den Zoon des Menschen aan den hemel verschenen is. Dus, in verband met dat teeken, in verband met den Zoon des Menschen.
Waarom dan? Dat teeken verschijnt niet, om weer te verdwijnen. De Zoon des Menschen laat Zich niet voor een oogenblik zien, maar Zijn verschijnen is de aanvang van een „komen", een komen naar de aarde, een komen „op de wolken des hemels, in groote kracht en heerlijkheid." Ze zien het voor hunne oogen.
„Op de wolken des hemels". Als we denken aan wat in Ps. 104 :3 van den Heere gezegd wordt: „Die van de wolken Zijn wagen maakt," dan is wel duidelijk, dat die „wolken des hemels" wijzen op Goddelijke Majesteit, waarin de Zoon des Menschen komt. Dat wordt nog nader uitgewerkt in de nadere bepaling: „in groote kracht



en heerlijkheid". Het is niet een langzaam neerdalen, als van iemand, die afhankelijk is van het tempo, waarin de wolk zich beweegt, maar er zit kracht achter, die de wolken met snelheid naar de aarde stuwt, zooals vgls. Jes. 19:1 de Heere „op eene smalle wolk rijdt", om in Egypte gericht te houden over de afgoden en degenen, die ze dienen. En de „heerlijkheid", waarin Hij komt, is de lichtglans, gelijk aan die, waarin bij het oproer van Korach, Dothan en Abiram de Heere verscheen aan Israël, om Zijn oordeel te doen hooren.
Ontzaglijk feit, dat komen van den Zoon des Menschen in groote kracht en heerlijkheid op de wolken des hemels. Alles wijst er op, dat Hij komt om gericht te houden. Is het dan wonder, dat „alle stammen der aarde weenen"? Ze voelen het, ze worden er geheel van doordrongen: nu komt het er op aan, nu komt de proef op de som! Ze voelen ook dat andere: wij kunnen hier niet bestaan.
Laat ons maar dadelijk de toepassing maken, Mijne Geliefden!
Denkt u maar eens, dat voor óns oog dat teeken van den Zoon des Menschen verscheen. Dan zouden „alle stammen der aarde", zooals zij nu gevonden worden, Hem zien komen op de wolken des hemels, in groote kracht en heerlijkheid; ook wij! Hoe zou het hun, ook ons, te moede zijn? .
Wat 'n ontgoocheling voor velen, die zich om



geen Zoon des Menschen bekommerden, daar henen leefden, zonder God of gebod, al wezen alleen maar de torens der kerken hen naar boven, als eene prediking zonder woorden: hierbeneden is het niet! Daar kan niet anders zijn dan weenen, omdat zij naar die prediking niet hebben gehoord! Wat 'n ontgoocheling voor zoovelèn, die den Zoon des Menschen altoos beschouwd hebben als product van de dichtende verbeelding van zekere menschen. Nu zien ze Hem met eigen oogen. Maar het is te laat, om op hun gevoelen terug te komen. Ze hebben met Hem te maken, zooals zij op het oogenblik zijn! Wat 'n ontgoocheling voor zoovelen, die den Zoon des Menschen niet namen zooals het Evangelie Hem predikt, als den tot heil van zondaren door God beschikten Plaatsbekleeder, Die hunne zonden gedragen heeft op het hout des kruises, Die zoo de verzoening geworden is voor de zonde der
wereld! Daar is Hij! Dezelfde, Die naar
het Evangelie de heerlijkheid des Vaders verliet om als mensch door Zijne gehoorzaamheid tot den dood allen die Hem gehoorzaam zijn, oorzaak van eeuwige zaligheid te worden. Toch waar! En Hem niet gehoorzaamd! En nu kan het niet meer!
Wat 'n ontgoocheling voor zoovelen, die Hem wel met den mond hebben genoemd, maar wier hart niet bij Hem was, die Zijn woorden wel kenden, maar die lieten voor wat ze zijn... Daar is Hij nu! Zijn enkele verschijning dringt reeds



gij zult als God zijn, kennende het goed en het kwaad. Daarmee zijn we eindelijk gekomen, waar wij wezen moeten: bij den Duivel, die ook den naam „Satan" draagt, den grooten tegenstander van God en Diens Rijk; die, gevallen uit zijn oorspronkelijken staat, er op uit is het Rijk Gods te verstoren, tot niet te maken.
Dat is de geest, die het aanzijn geschonken heeft aan zoovele wereldrijken, waardoor htm aard wordt bepaald als anti-Goddelijk. In sprekende trekken werd het Johannes getoond en door hem beschreven in de eerste verzen van Openb. 13: „En ik zag uit de zee een beest opkomen, hebbende zeven hoofden, en tien hoornen; en op zijne hoornen waren tien koninklijke hoeden, en op zijne hoofden was een naam van Godslastering. En het beest, dat ik zag, was eenen pardel gelijk, en zijne voeten waren als eens beers voeten, en zijn mond als de mond van eenen leeuw; en de draeik gaf hem zijne kracht, en zijn troon, en groote macht." In al die wereldrijken, ook in dat van Augustus, werkt de geest des Duivels, die de menschheid zoover en zooveel hij kan al de eeuwen door tegen God in het harnas jaagt, en door krachtsontplooiing in de lijn der ongerechtigheid onmogelijk maken wil, dat God als Koning heerscht over een volk, dat Zijne lof vertelt.
Van heel anderen aard is het Rijk, waaraan de naam van Jezus verbonden is.
Dat wordt ons al aanstonds duidelijk, wan-



neer wij letten op hetgeen de moeder van Hem, die daar nedergelegd werd in de kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg, vóór Zijne Ontvangenis en geboorte te hooren kreeg uit den mond van den engel Gabriël: „Vrees niet, Maria! want gij hebt genade bij God gevonden; en zie, gij zult bevrucht worden, en eenen Zoon baren, en zult Zijnen naam heeten Jezus. Deze zal groot zijn, en de Zoon des Allerhoogsten genaamd worden; en God de Heere zal Hem den troon van Zijnen Vader David geven."
„Den troon van Zijnen Vader David". Wie herinnert zich niet den klank, die de naam „David" 'heeft in de Godsopenbaring, in het Oude Testament voor ons bewaard? In het Profetische woord is daaraan verbonden al wat „heil" heet. Heeft niet de Heere bij Ezechiël gesproken aangaande het door het oordeel heen door Hem te redden volk: „En Ik zal een eenigen Herder over hen verwekken en Hij zal hen weiden; n.1. Mijn knecht David: Die zal ze weiden en Die zal hun tot een Herder zijn! En Ik, de Heere, zal hun tot een God zijn; en Mijn knecht David zal Vorst zijn in het midden van hen; Ik, de Heere, heb het gesproken"? (34 : 23, 24). Heeft de Heere niet bij monde van Jesaja reeds vroeger als het groote geluk voor het naar heil dorstende volk beloofd: „Ik zal met u een eeuwig verbond maken, en u geven de gewisse weldadigheid Davids"? (55 :3).



In dit laatste woord verdient onze aandacht die samenvoeging van dat „eeuwige verbond" des Heeren en de „gewisse weldadigheden Davids". Het herinnert ons, wat de schrijver van de Boeken der Kronieken herhaaldelijk uitspreekt, dat David gezeten was, op den troon des Heeren. David is daar dus de menschelijke vertegenwoordiger, door wien de Heere Zijne Koninklijke heerschappij uitoefent. „De Heere", Jehova, de God des Verbonds, van het genadeverbond, dat Hij eenmaal met Abraham heeft opgericht, hem en zijn zaad belovend: „Ik zal u tot een God zijn." In „den troon van David" vinden we de nadere bepaling van de belofte, die Jakob op zijn laatste legerstede, door den Geest Gods verlicht, aan Juda gaf: „Juda! gij zijt het!... De scepter zal van Juda niet wijken, noch de wetgever. En de heerschersstaf van tusschen zijne voeten, totdat Silo komt, en Hem zullen de volken gehoorzaam zijn." Eene belofte, die duidelijk maakte wat de hoofdzaak was in de zoo algemeen mogelijk geformuleerde toezegging des Heeren aan Abraham bij de sluiting van Zijn verbond: „Koningen zullen uit haar — uit Sara — voortkomen.
In dat koningschap, dat te zijner tijd onafscheidelijk door God verbonden is aan David en diens zaad, komt zoo al duidelijk uit, welke de geest is der heerschappij, waarvan het Kindeken in de kribbe de Drager is. Het is eene heerschappij, waarin God Zichzelve aan menschen-



kinderen geeft, waarin Gods macht tot waarachtig heil van menschenkinderen werkt.
We kunnen echter nog nauwkeuriger den aard dezer heerschappij leeren kennen. De geest die dan spreekt in „den troon van David", is uit hetzelfde hart, waaruit die bekende belofte stamt, aan Abraham, Izak en Jakob gedaan: „In uw zaad zullen gezegend worden alle geslachten des aardrijks".
Maar het is ook dezelfde geest, die reeds in het Paradijs aan de vervloeking der slang toevoegde: „En Ik zal vijandschap zetten tusschen u en tusschen deze vrouw: tusschen uw zaad en tusschen haar zaad; Datzelve zal u den kop vermorzelen, en gij zult Het de verzenen vermorzelen." Wat voor de slang aankondiging was van totalen ondergang, voor den Duivel de vernietiging van zijn Rijk, dat was voor de vrouw en zóó voor haar nakomelingschap eene heerlijke belofte, waarvan de vervulling ligt in den „eerstgeboren Zoon" van Maria.
Hier hebben we dus te doen met de heerschappij, die de Heere God in Zijne genade in het aanzijn geroepen heeft om den gevallen mensch uit den greep des Satans, waaraan hij zich vrijwillig heeft overgegeven, te bevrijden; om hem te verlossen uit de banden der zonde en des doods, waarin hij door moedwillige ongehoorzaamheid aan zijnen God bekneld is geworden; om van Hem gescheiden menschenkinderen, voor wie anders geen hoop meer was,



onder Zijn scepter terug te brengen, om te genieten al wat in Zijn Rijk te genieten valt. In het kort is dit alles samengevat in den Naam, dien Maria's Eerstgeborene op Gods eigen bevel moest dragen: „Jezus", door den Engel die aan Jozef verscheen, aldus verklaard: „Want Hij zal Zijn volk zaligmaken van hunne zonden. Maar niet minder in de boodschap der engelen aan de herders, deze „groote blijdschap" verkondigend: „dat u heden geboren is de Zaligmaker, welke is Christus, de Heer, in de stad Davids . Dat is de heerlijke aard der Christus-heerschappij.
„Wereldmacht" en „Christusheerschappu staan in deze Bedeeling steeds tegenover elkander naar beider aard.
Wat de Duivel gewrocht heeft in de oude wereldrijken, idat heeft hij in nieuwe vormen altoos bij de hand. Allerlei machten en rijken gebruikt hij tot zijn verderfelijk doel. Onwillekeurig denken we aan het laatste wereldrijk, waaraan de naam van Napoleon herinnert. Maar evenzeer aan wat we in den tegenwoordigen tijd zien geschieden zoowel in het verre als in het nabije Oosten, met name in het laatste, de groote Sovjet-Republiek, die alles onder den voet tracht te loopen. Maar ook in den Volkenbond, die de éénheid der volkeren tracht te bereiken, maar langs den weg van louter menschelijk vermogen, waar de ongerechtigheid zich al zóó begint te openbaren, dat een der afgevaar-



digden van Zuid-Afrika ter vergadering van 1929 dezer dagen verklaarde: „Mijn ervaring... bracht mij tot de conclusie, dat Genève een broeinest is van intriges."
Daartegenover staat achter al de eeuwen door, ook heden ten dage, de Christusheerschappij. Want het Kindeken in de kribbe, zooals het Kerstfeest ons dat onder de oogen der ziel brengt, zit op den troon aan de Rechterhand Gods, als de Koning, in en door Wien God in Zijne genade de banden der zonde en des doods verbreekt.
II
„Wereldmacht" en „Christusheerschappij" vormen eene tegenstelling, die ook aan het licht treedt in de wijze, waarop beiden werken.
Wat de „Wereldmacht" aangaat, komt iets van hare wijze van werken aan het licht in het „gebod", dat uitging van keizer Augustus: „dat de geheele wereld beschreven zou worden."
Augustus had geld noodig. In menig opzicht was zijne regeering weldadig. Onder zijn bewind is de tempel van Janus in Rome gesloten geweest, omdat geen oorlogen werden gevoerd. Zulk een tijdperk van vrede kwam zijnen onderdanen ten goede. Welvaart was er het gevolg van. Allerlei nuttige werken werden uitgevoerd, kunsten en wetenschappen bevorderd. Alles tot meerdere glorie van het Romeinsche Imperium. Dat dit alles schatten verslinden moest, is wel
10



duidelijk.
Daarom zon Augustus op nieuwe middelen, om de schatkist gevuld te krijgen. Vandaar de beschrijving, met belasting-doeleinden bevolen. Ook in het Joodsche land, waar de Romeinen het eerst voet kregen tegen het midden der eerste eeuw v. C, te hulp geroepen in een broedertwist om de heerschappij tusschen twee leden uit het geslacht der Maccabeeën. Afhankelijkheid van Rome was de prijs, die er voor betaald moest worden. Zoo moest dan ook het Joodsche volk beschreven worden en daartoe zich begeven naar de volgens zijne afkomst voor hetzelve bepaalde plaats.
Daaraan is te danken, wat Lukas ons zegt in vs. 3, 4, 5: „En zij gingen allen, om beschreven te worden, een iegelijk naar zijne eigene stad. En Jozef ging ook op van Galilea, uit de stad Nazareth, naar Judea, tot de stad Davids. die Bethlehem genaamd wordt, omdat hij uit het huis en geslacht van David was — om beschre* ven te worden, met Maria, zijne ondertrouwde vrouw, welke bevrucht was." Ook zij moesten ondervinden, dat de Wereldmacht klaar staat met den eisch: „geef" — geef van het uwe, wat ik noodig heb voor mijn glorie, weinig of veel, naar gelang van omstandigheden. Ook wel tot uitzuigens toe, zooals onze vaderen ervaren hebben in den Napoleontischen tijd, waarin die geweldenaar zich niet ontzag, zelfs bronnen van welvaart stop te zetten of te vernietigen, om



Engeland er onder te krijgen, dat een voortdurende bedreiging was voor zijn rijk
Al wat de Wereldmacht doet, is arbeid aan eigen verheffing, om eigen grootheid te handhaven, waar mogelijk te doen stijgen. Daaraan moet alles dienstbaar worden gemaakt. Geen middel wordt ongebruikt gelaten, van welken aard het ook zij. Daar worden bewandeld de kronkelpaden der Diplomatie, om eigen macht te vergrooten, eigen invloedssfeer uit te breiden Of het recht daarbij in de klem komt, of het onderdrukking van anderen meebrengt, daar bekommert men zich niet om. Kan men langs zulke wegen met klaar komen, dan aarzelt de Wereldmacht niet, oorlogen te ontketenen met al de jammerlijke gevolgen daarvan: verwoesting van heerlijke landouwen, vernietiging van menschenievens, ellende en armoe in huisgezinnen. Zoover de Historie reikt, is elke Wereldmacht gegrond in bloed en tranen, ook ten koste van bloed en tranen gehandhaafd. Het staat alles in het teeken van moeite en verdriet, van vernieling en ellendigheid in hunne wegen", omdat de aandacht van al wat Wereldmacht heet slechts op de aarde gericht is en daarom slechts aardsche middelen kent tot bereiking van haar
Hoe geheel anders staat het ten dezen met de ^hnstusheerschappij.
Daar is geen aardsche grootheid het doel maar hemelsche grootheid, die te luisterrijker



wordt, naarmate meer menschenkinderen verlost worden uit de banden der zonde en des doods, en gemaakt tot kinderen Gods. Daarom werkt zij ook op heel andere wijze. De weg, die leidt tot haar doel, is een weg van lijden.
Dat zien we al dadelijk, wanneer wij nog eens letten op Jozef, die „ook" opgaat van Nazareth naar Bethlehem, „met Maria, zijne ondertrouwde vrouw, welke bevrucht was". Een moeilijke gang! Dat kan ieder wel begrijpen, die daar even over nadenkt. Was dat nu een werk voor eene aanstaande moeder. Bovenal: was dat nu een wérk voor eene moeder, die zulk een kind onder het hart droeg? Een kind van zooveel beteekenis, van zulk eene heerlijke bestemming? Moest daar niet alles gedaan worden, om dat wordende leven te beveiligen? Er is echter geen helpen aan! Augustus' „gebod" heeft klem, het moet uitgevoerd, het koste wat het koste. En daarom wordt de moeilijke tocht aanvaard — zonder morren of klagen, in eenvoudigheid des harten volgend, waar God roept, zonder Wiens wil immers geen schepsel zich kan roeren of bewegen, ook niet de machtige keizer van het Romeinsche Rijk!
Nog duidelijker treedt het karakter van „lijden" in het licht, als we letten op de dingen, die in Bethlehem zelf plaats vinden: „En het geschiedde, als zij daar waren, dat de dagen vervuld werden, dat zij baren zou. En zij baarde haren eerstgeboren Zoon, en wond Hem in doeken, en legde Hem neder in de kribbe, om-



dat voor henlieden geen plaats was in de herberg.
Denkt u dat eens even weer in! Wat moet het voor Maria geweest zijn, die ure te moeten doormaken in eene vreemde omgeving — alleen met haar man! - Al zijn er menschen genoeg in hare nabijheid, niet één, die zich over haar ook maar een oogenblik bekommert! Niets is er, dat tot haar gemak kan dienen. Wat moet het voor Maria geweest zijn, haar eerstgeboren Zoon te moeten nederleggen in „de kribbe", omdat er voor hen geen plaats was in de herbera! Wat moet haar dat door de ziel hebben geschrijnd! Wat zal er ook niet omgegaan zijn in Jozef, die daar verlegen zat met die moeder en dat kind! t*mTn V<?d' Sevoelifl flenoe9 om P^ats £ itlt™ * ^ ™ ^ ^
Geen schitterend begin voor Hem, Wien God de Heere den troon van Zijnen vader David voor Zijne ontvangenis en geboorte heeft toegezegd, Die over het Huis van Jakob koning dan hjdeS ™™*h*dl W*t * ander!
Gelijk dat begin, zoo is ook de voortzetting. Nergens eemg staan naar macht, nergens een zich met geweld den weg banen, om te komen op den troon van David. Als dat kindeken, dat daar nedergelegd is in de kribbe, man is
7s DrL? °Ptrfdt * ??nC «°dde"*e roeping, als Drager van de genadeheerschappij Gods dan



neemt het lijden eerst recht een aanvang. Hoeveel smaadheid en verguizing is onder het volk, waarvoor Hij in de eerste plaats kwam, Hem ten deel geworden. Hoe is vijandschap tegen Hem ontbrand, die zóó aangroeide, dat Hem ten slotte geen plaats in de wereld gegund werd. Het „geen plaats in de herberg" uit onzen tekst, is toch inderdaad geworden: „geen plaats in de wereld". Denkt maar aan het: „Kruis Hem! Kruis Hem!" dat als uit éénen mond tegen Hem geeischt werd voor Pilatus' Rechterstoel. Hij moest aan het kruis. Daar boog Hij ten slotte het hoofd en gaf den geest. Was niet het graf het einde van dezen lijdensweg?
Welk een tegenstelling met de wijze van werken van de Wereldheerschappij! Ook de Christusheerschappij is gevestigd in bloed en tranen. Maar het is het bloed en het zijn de tranen van den Christus Zelf, in den arbeid Zijner ziel. Lijdend schreed Hij naar Zijnen troon! Want op den dood is de opstanding gevolgd en op de opstanding de Hemelvaart. En Hij is gezeten aan de Rechterhand Gods, bekleed met alle macht in hemel en op aarde, ten goede voor een verloren volk. Zoo is de Christusheerschappij gegrond in zelfopoffering, naar Paulus' woord: „Want gij weet de genade van onzen Heere Jezus Christus, dat Hij arm geworden is om uwentwil, daar hij arm was, opdat gij door Zijne armoede zoudt rijk worden."



III
„Wereldmacht" en „Christusheerschappij" vormen ook nog eene tegenstelling ten aanzien van de einduitkomst van die beiden.
Daarvoor vraag ik nog eenige oogenblikken uw aandacht, al spreekt onze tekst daarvan niet rege recht. Er is toch wel degelijk aanleiding toe. j Air wf,denJ«n 3311 keizer Augustus en aan de Wereldmacht, in hem vertegenwoordigd, dan rijst er eene vraag: Waar is die wereldmacht gebleven?
Wij kennen het antwoord: die wereldmacht dat wereldrijk is verdwenen. Na eene periode van bloei, is het langzaam maar zeker te gronde gegaan. Evenals alle wereldrijken uit vroegeren tijd, het eene sneller dan het andere, verdwenen zijn. Dat is het lot van alle wereldrijken, omdat net t lot is van de Wereldmacht, die in al die wereldrijken belichaamd was, is en ook in de toekomst nog wel zal zijn. Ge kent immers wel dien droom van Daniël, van die vier dieren, die na het losbreken van de vier winden des hemels over de groote zee, uit die zee opkwamen: het eerste als een leeuw, het tweede als een beer het derde als een luipaard, en het vierde als een cüer, dat zóó verschrikkelijk was, dat Daniël er geen gelijkenis van vinden kon. Ge weet ook dat voor den Troon van „den Oude van Dagen" het lot dier dieren beslist werd, hun alle heerschappij werd ontnomen — en dat „heerschappij en eere en het koninkrijk gegeven werd aan



Eén, die kwam „met de wolken des hemels, als eens menschen zoon", dien men voor „den Oude van Dagen" deed naderen.
Daarmede is tevens het lot der Wereldmacht, in welken vorm die zich ook in de wereld vertoont, beslist: ondergang is haar einde.
Maar dan is ook ondergang het einde van allen, die daarop hunne hope gebouwd hebben en daarom haar aanhangen. Op aangrijpende wijze wordt dat geteekend in de Openbaring van Johannes, waar die spreekt van den val van het groote Babyion, de Wereldstad, het middelpunt der tegen God zich verheffende wereldmacht. Waar die verder ook spreekt van den Draak, het beest, aan hetwelk de Draak zijn troon had gegeven — weer de Wereldmacht, van den Valsche Profeet, die alle volken die wereldmacht in de armen voerde. Hun aller einde is in den Vuurpoel. Maar daar is ook het einde van allen ,die zich onder de vanen van de wereldmacht hebben geschaard; van allen, die niet geschreven gevonden werden in het Boek des levens. Wat die vuurpoel beteekent, is u niet onbekend: de Tweede Dood, d.w.z. de dood, waar geen herroepen aan is: de eeuwige dood, de eeuwige scheiding van Gods vriendelijk aangezicht. Zoo is de Wereldmacht ten ondergang gedoemd, en al hare aanhangers tot het eeuwig verderf, omdat geene ongerechtigheid en geen onrechtvaardige voor God kan bestaan!
Vragen we nu daartegenover: waar is ge-



bleven de heerschappij, vertegenwoordigd in en onafscheidelijk verbonden aan dat Kindeken, dat daar neergelegd is in de kribbe? dan is het antwoord evenmin twijfelachtig.
Dat Kindeken is geen Kindeken meer, het is ook niet meer op de aarde te vinden. Maar Hij, Die als Kindeken daar in Bethlehem in de kribbe lag, is gezeten aan de rechterhand Gods in den hemel. Zijne heerschappij is er nog, want Hem is gegeven alle macht in hemel en op aarde, als de Zaligmaker.
Wel heeft de Wereldmacht, en haar stuwende kracht, de Duivel, alles in het werk gesteld, om aan die heerschappij den pas af te snijden door den Christus naar het leven te staan. Maar het groote pleit tusschen Wereldmacht en Christusheerschappij is beslist in die bange ure, waar het kruis van Golgotha in het middelpunt staat. Daar scheen de Wereldmacht te zegepralen. Inderdaad dolf zij het onderspit. Wat zij bereikt had en waarover zij triomfeerde, diende inderdaad tot eigen ondergang en tot verwerkelijking van de van ouds beloofde Christenheerschappij.
Zijn dood aan het kruis was voor Hem geen omkomen, zooals wel scheen, — maar voldoening aan Gods gerechtigheid. God Zelf heeft dat, zonder woorden, uitgesproken in de groote daad, de opwekking van Jezus Christus uit de dooden. Daar viel de groote beslissing. Niet enkel voor den Christus, maar ook voor de Zijnen. Daar heeft Hij Zijn volk zaliggemaakt



van hunne zonden.
En wat daar in principe beslist is, dat wordt uitgewerkt in het leven door Zijn Woord en Geest. Het is Zijn Geest, Die door het Woord des Evangelies zondaren trekt tot Hem en zoo bij hen waarheid maakt de verzekering des Evangelies: „Zoovelen Hem aangenomen hebben, dien heeft Hij macht gegeven, kinderen Gods te worden, n.1. die in Zijnen Naam gelooven."
Zijt dan niet vervaard, Geliefden, wanneer gij die heerschappij bespeurt, die Wereldmacht heet; wanneer gij die het hoofd ziet verheffen in groepen, partijen, rijken en wat daar meer voor vormen mogen zijn, waarin zij zich vertoont.
Hoe hoog zij moge stijgen, hoe benauwd zij het menschenkinderen ook make, — laat u daardoor niet uit de lijken slaan om voor haar te bukken of met haar te heulen. Dat loopt bitter slecht voor u af. Onder die heerschappij blijft gij in uwe zonden, moet gij met en in uwe zonden voor God verschijnen, Die dan maar één vonnis kent en velt: „gaat weg van Mij, alle gij werkers der ongerechtigheid!"
Beeft gij hier voor uzelven, aan al uwe ongerechtigheid denkend, niet het minst aan de vuile bron van dat alles: de zonde, waarin gij ontvangen en geboren zijt, — o denk dan aan en laat u leiden door het Evangelie van Hem, Die daar als kindeken lag in de kribbe, omdat voor henlieden geene plaats was in de herberg.



Zijne heerschappij is de heerschappij der genade des Heeren, Die in Hem verlossing bereid heeft.
Wendt u tot Hem, Die nu in eeuwigheid gezeten is in heerlijkheid aan de Rechterhand Gods. Krachtens Zijne geboorte uit Maria, de maagd, heeft Hij uwe zonden op Zich genomen. Krachtens Zijn dood en Zijne opstanding zijn die uitgedelgd in Hem. Op Hem u verlatend met een ootmoedig hart, hebt gij deel aan alles wat in Zijne heerschappij voor zondaren besloten is: vergeving van zonden, gerechtigheid en eeuwig leven in de gemeenschap Gods.
Moet het met u om Zijns Naams wil den lijdensweg op in deze wereld, — vreest dan niet, maar aanvaardt dien. Zóó is er voor u toekomst, heerlijke toekomst. Want het is de weg van uw Koning, Die eenmaal wederkomt tot zaligheid van allen, die Hem verwachten.
Dan zal uw geloof en vertrouwen, uit nood eener ziel geboren, heerlijk bekroond worden: gij zult in Zijne gemeenschap smaken de heerlijkheid daarvan, dat God in Hem menschenkinderen met Zich heeft vereenigd op den eeuwigen rechtsgrond, en dat Hij „alles in allen" is. Amen.
(1931)



Tcksts Lukas 7118-23
En de discipelen van Johannes boodschapten hem van al deze dingen.
En Johannes, zekere twee van zijne discipelen tot zich geroepen hebbende, zond hen tot Jezus zeggende: Zijt Gfl degene. Die komen zou, of verwachten wij een anderen?
En als de mannen tot Hem gekomen waren, zeiden zij: Johannes de Dooper heeft ons tot U afgezonden zeggende: Zijt Gij, Die komen zou, of verwachten wij een anderen?
En in dezelve ure genas Hij er velen van ziekten en kwalen, en booze geesten; en velen blinden gaf Hij het gezicht
En Jezus, antwoordende, zeide tot hen: Gaat heen en boodschapt Johannes weder de dingen, die gi) gezien en gehoord hebt, namelijk dat de blinden ziende worden, de kreupelen wandelen, de melaatschen gereinigd worden, de dooven hooren, de dooden opgewekt worden, den armen het Evangelie verkondigd wordt.
En zalig is hij, die aan Mij niet zal geërgerd worden.
Mijne Geliefden!
In het middelpunt van onzen tekst staat de vraag van Johannes den Dooper, gericht tot den Heere Jezus: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een anderen?"
Een geweldige vraag.
Dat springt in het oog, wanneer we bedenken, dat het hier gaat over Dengene, Wiens komst



door het Profetische Woord eeuwen lang aangekondigd was, Die als „de komende" leefde in de harten van allen, die zich door het Woord des Heeren lieten leiden, naar Wien hun zielsverlangen uitging: den grooten Hersteller van al wat er door de zonde aan bederf in de wereld teweeggebracht was, den Christus Gods. Die vraag komt dus op niets minder neer dan dit: kunnen we ons op U verlaten, of moet onze verwachting nog voortduren, moeten we U loslaten, om uit te zien naar een ander, die dan wezenlijk „de komende" is?
Dat de Heere Jezus Zelf die vraag van Johannes den Dooper als zulk eene geweldige vraag gevoeld heeft, blijkt wel uit het slot van Zijn antwoord: „En zalig is hij, die aan Mij niet zal geërgerd worden."
Uit dat antwoord blijkt, dat het een hachelijk tijdsgewricht was, waarin Johannes de Dooper verkeerde. Het ging hier om niets minder dan „geërgerd worden" aan Jezus. Het was — zoo te zeggen — een stuivertje op zijn kant, of Johannes aan Jezus zou vasthouden, dan wel van Jezus zou afzien. Johannes leefde in een crisis, die zoowel op het eene als op het andere kon uitloopen. Over die crisis in de ziel van Johannes den Dooper willen wij in deze ure spreken. Met toepassing op onszelven overwegen we:
I. Hoe die crisis in Johannes' ziel ontstaan is.



II. Wat Johannes in die crisis gedaan heeft. III. Hoe de Heere Jezus hem in die crisis vastgesteld heeft.
I
Hoe is die crisis, waarvan onze tekst spreekt, in de ziel van Johannes den Dooper ontstaan?
In de ziel van Johannes den Dooper, — dat moeten we nadrukkelijk uitspreken tegenover degenen, (waaronder zelfs uitleggers van naam als Calvijn) die meenen, dat Johannes niet te eigen behoeve, maar ter wille van zijne discipelen tot Jezus zich wendde.
Die dat meenen, hebben het vreemd gevonden, dat een man als Johannes om zijns zelfs wil zou hebben gevraagd: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een anderen?" Hoe zou Johannes dienaangaande in het onzekere hebben kunnen verkeeren, zelfs maar een oogenblik! Johannes, die zulke duidelijke aanwijzingen Gods had ontvangen als de nederdaling des Geestes op Jezus bij diens doop in den Jordaan. Johannes, die zulke besliste getuigenissen aangaande Jezus heeft afgelegd als dit: „Ik doop met water, maar Hij staat midden onder u, dien gij niet kent; Deze is het, die na mij komt, welke vóór mij geworden is, Wien ik niet waardig ben, dat ik Zijnen schoenriem zou ontbinden." (Joh. 1 :26, 27).
Dat scheen ongerijmd bij een geloovige, en dan nog wel zulk een geloovige: een Godsgezant,



naar s Heeren Jezus eigen getuigenis „meer dan een profeet en „meerder profeet" dan allen „die van vrouwen geboren zijn". Dat klopte niet met de theorie, dat wie éénmaal overtuigd is altoos overtuigd blijft, dat wie éénmaal begrepen heeft altoos het rechte inzicht behoudt aangaande Jezus. Veel beter leek dan de gedachte, dat Johannes discipelen van hem, die ondanks zijn getuigenissen in verwachting van „den Komende bleven leven, door een verklaring van Jezus Zeil in het rechte spoor hoopte te krijgen.
Wat Lukas hier schrijft, gaat lijnrecht tegen deze gedachte in: „En Johannes, zekere twee van zijne discipelen tot zich geroepen hebbende, zond hen tot Jezus, zeggende: Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij eenen anderen? Daaruit blijkt toch duidelijk, dat die vraag bij Johannes is opgekomen en dat hij die twee discipelen gebruikt om die vraag aan Jezus over te brengen. Die vraag legt bloot wat er woelde in zijn eigen binnenste, openbaart de crisis in zijn eigen ziel, inzake Zijne houding jegens Jezus: of hij bij zijne houding moest blijven, of van houding veranderen moest. Vanwaar die crisis?
O, Gel.! daar was tweeërlei, dat in zijn binnenste botste: wat hij vernam, en wat hij zelf ondervond. Het eene was voor hem met het andere niet te rijmen.
We lezen in vs* 18: „En de discipelen van Johannes boodschapten hem van al deze dingen."



Zij kwamen hem met een zekere blijdschap vertellen van Jezus, van diens prediking en diens wonderen, waarvan Lukas in het voorafgaande een en ander heeft vermeld. Van Zijne prediking van verlossing, maar ook van de groote daden Zijner hand in genezing van ziekten, in bevrijding van onreine geesten, in verbreking van de banden van den dood. Allemaal dingen, die boven het menschelijke uitgingen, die Johannes bevestigden in hetgeen hij getuigd had aangaande den „sterkeren" die na hem zou komen. Allemaal dingen, die zeiden: Hij is het!
Iviaar — onder welke omstandigheden ontving Johannes die boodschap van zijne discipelen? Uitdrukkelijk daarover spreken doet Lukas niet. Er is echter genoeg te merken aan hetgeen hij schrijft in vs. 19: „En Johannes, zekere twee van zijne discipelen tot zich geroepen hebbende, zond hen tot Jezus, zeggende: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij eenen anderen? Klaarblijkelijk is Johannes niet bij zijne discipelen en zijn zij niet bij hem. Het dagelijksche verkeer tusschen hen is afgebroken. Uit Mattheus Evangelie weten we waardoor: Johannes zat in de gevangenis. En dat niet om een misdrijf, maar omdat hij den Koning, Herodes, bij zijne zonde bepaalde, hem voorhoudend: „Het is u niet geoorloofd, uws broeders huisvrouw te hebben. Dus om der gerechtigheid wil. Omdat hij, zooals zijn ambt medebracht, uit was op de eere Gods en het heil van den naaste!



Zoo zat Johannes dan in de gevangenis. Al eenigen tijd. Wel was hij niet van alles afgesloten, want zijne discipelen mochten bij hem Jromen, als zij dat wilden of hij zelf het begeerde. Hij bleef echter gevangen, altijd maar gevangen — en Jezus liet niets van Zich merken, deed niets om hem uit die gevangenschap te bevrijden, liet zelfs niets van Zich hooren. Het scheen wel, alsof er niet de minste band was tusschen Jezus en hem, want Jezus toonde in geen enkel opzicht, dat Hij Zich iets aantrok van Johannes' moeilijk lot.
Dat was vreeselijk voor den Dooper. Was hij dan niet door het Woord des Heeren opgetreden met zijne prediking van den doop der bekeering tot vergeving der zonden? Was dat dan niet geschied om den weg van Jezus te banen in de harten des volks? Was het niet zijne grootste blijdschap geweest, op Jezus te mogen wijzen als op „het Lam Gods, dat de zonde der wereld wegneemt"? Had hij niet met vreugde gezien, dat door hem gedoopten naar Jezus toegingen, tot zijne discipelen zeggende: „Hij moet wassen, maar ik minder worden"? Was niet al zijne verwachting op Jezus gespannen? Had hij niet met het oog op Hem met den meesten ernst gepredikt: „Bekeert u; want het koninkrijk der hemelen is nabij gekomen"? Was dat koninkrijk dan niet de heerschappij der gerechtigheid? Hoe kon Jezus dan die ongerechtigheid gedoogen, en hem in den kerker laten zitten, met den dood
11



voor oogen, terwijl immers Herodes naar zijn dood haakte, al kon hij er nog niet toe komen, deels uit vrees, deels uit ontzag voor hem?
Terwijl zulke gedachten zijn hoofd en hart doorkruisten, werd hem geboodschapt al wat Jezus deed in woord en werk. En daar kwam het tot eene botsing in zijne ziel. Aan den eenen kant: Hij is het! — maar aan den anderen kant: hoe kan Hij dan ten aanzien van mij zoo doen?
Een bang gevoel maakte van johannes zich meester: zou hij zich dan toch nog vergist hebben? Zou Jezus dan toch nog de Christus niet zijn? Zouden hij zelf en die met hem gelijkgezind waren dan toch nog moeten wachten op een ander, op een anderen persoon, in wien dan werkelijk de Christus er zou wezen? Ja, het kwam zóóver, dat Johannes de vraag voelde oprijzen: is Hij het nu, of is Hij het niet? — eene vraag, waarop hij het antwoord niet wist te geven, maar die hem toch van Jezus dreigde af te trekken in groote twijfelmoedigheid. Want achter deze vraag lag een andere: zal ik aan Hem vasthouden, of Hem laten varen?
Is het niet aangrijpend, Mijne Geliefden? Stond het niet geboekstaafd in het Evangelie, niemand zou ooit op de gedachte gekomen zijn, dat zulk eene crisis in de ziel van Johannes den Dooper zou uitbreken, nietwaar? We zouden in hem enkel gezien hebben een man van stavast, geenszins „een riet, van den wind ginds en wederbewogen." Hier zien we, hoever nood en



aanvechting een geloovige kunnen brengen! Johannes kon zich niet vereenigen met de regeering van den Heere Jezus, Johannes wordt hier openbaar als een mensch van gelijke beweging als wij.
Als een mensch van gelijke beweging als wij? Zijn wij dan ook menschen van gelijke beweging als Johannes de Dooper?
Dacht ge misschien van niet?
Misschien zegt iemand: maar bij mij is toch nog nooit de vraag opgekomen, of Jezus al dan niet de Christus is! Hij is „degene, die komen zou". Daar heb ik nog nooit aan getwijfeld. Als dat niet waar is, wat zal dan waar zijn? Een wedervraag zij hierop het antwoord: Zijt gij dan wel ooit in omstandigheden geweest, die zulk eene crisis teweeg konden brengen? Hebt ge wel eens ervaringen gehad, die regelrecht ingingen tegen wat gij van Jezus verwachtte omdat Hij de Christus is? Want dat was de zaak bij Johannes den Dooper!
O, wanneer ons leven kalm, althans zonder al te groote schokken, verloopt, dan hebben wij gemakkelijk praten. Dan blijven we heel gemoedelijk bij hetgeen, waarin wij onderwezen en waarbij wij opgevoed zijn. Dan zijn wij altoos klaar tegenover allen, die ontkennen, dat Jezus de Christus, de beloofde Heilsvorst is. Dan hebben we, als we goed in de Schrift onderlegd zijn, de bewijzen voor het grijpen, en we kennen geen moeilijkheid, laat staan twijfel. Van een



crisis is dan heel geen sprake.
Laat het echter maar eens anders gaan in ons leven! Dan leeren we spoedig het verschil tusschen theorie en praktijk.
Dat het niet altoos komt tot de vraag, of Jezus nu de Christus is, al dan niet, — het ligt menigmaal daaraan, dat wij ons niet onmiddellijk voor Jezus geplaatst zien. Maar tegenover God staat het niet anders. Laat de Heere God maar eens anders beschikken! Laat Hem maar eens op pijnlijke manier ingrijpen in ons leven, door ons te ontnemen wat ons lief is en onmisbaar; of door ons te plaatsen voor de eene teleurstelling na de andere, zoodat de toestand ondragelijk wordt. Ach, wat gedachten komen er dan niet op in ons hart, die — al wordt het niet steeds onder woorden gebracht — doen vragen: is God nu de God des heils, of is Hij het niet? — En als ons dan van Jezus gesproken wordt als van Dengene, die uit de benauwdheid uitvoert en in de ruimte zet, rijst dan niet, wanneer onze nood voortduurt, de vraag: is Hij nu waarlijk de Heilsvorst, of is Hij het toch niet? Hebben we van Hem wel wat te hopen?
Nog sterker komt het aan den dag, wanneer in ons geestelijk leven, met betrekking tot onze persoonlijke verlossing uit de banden der zonde en des doods, smartelijke ervaringen opgedaan worden. Als wij uitzien naar vrede, maar die komt niet, — naar verbreking van de macht der zonde, maar er is niets van te bespeuren, ondanks



alle roepen en smeeken komt dan niet ook
wel de vraag op, de bange vraag, of wij dan wel goed doen met dat alles van Jezus te verwachten? En wat is dat in den grond der zaak anders dan de vraag: bij Jezus blijven, of uitzien naar een ander?
We kunnen ons ook lang niet altoos vereenigen met de wijze, waarop alles toegaat in de wereld, in den Staat, in de kerk! Denkt aan het woeden der Bolsjewieken in Rusland tegen kerk en godsdienst. Denkt aan het nog altoos voortduren van den partijstrijd in ons volksleven, ten koste van Gods Woord, dat nog altoos op den achtergrond blijft. Wat zijn er al 'n gebeden opgestegen, dat Christus Jezus, die de Koning der koningen en de Heer der heeren is, toch de macht der duisternis te niet make! Schijnt niet dat alles tevergeefs? Is het niet, alsof Hij Zich niets daarvan aantrekt? Alsof meerderheid van stemmen, en elders geweld, over alles beslist? Is dan niet op zijn minst het gevaar groot, dat wij in moedeloosheid gaan denken: al dit vertrouwen op den Heere Jezus geeft niets? En staan wij dan eigenlijk niet op eene lijn met Johannes den Dooper, als hij vraagt: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een andere T
Maar als wij zóó voor God menschen van gelijke beweging als hij zijn geworden, dan is het ons eene verrassing, dat hij in het Evangelie voor ons staat als een mensch van gelijke be-



weging als wij. Dan behoeven wij ons nog niet ongelukkig, hopeloos ongelukkig te voelen, wanneer bij ons zulk eene crisis uitgebroken is of dreigt. Want dan wijst dat Evangelie ons ook den weg, om in die crisis niet ten onder te gaan.
II
Zoo komen we aan eene tweede vraag: Wat heeft Johannes de Dooper in die crisis zijner ziel gedaan?
Het antwoord ligt in hetgeen Lukas in vs. 19 schrijft: „En Johannes, zekere twee van zijne discipelen tot zich geroepen hebbende, zond hen tot Jezus, zeggende: Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een anderen?"
Dat antwoord is eenvoudig genoeg: hij heeft zich tot Jezus gewend. Door middel van die twee discipelen, omdat hij zelf niet bij den Heere Jezus kon komen. En hij deed dat in alle eenvoudigheid en oprechtheid. Bij monde van zijne discipelen legde hij regelrecht bloot, hoe het er in zijn binnenste uitzag, zonder omwegen vragend: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een anderen?"
Als we dat zoo in het Evangelie lezen, lijkt ons de weg, dien Johannes bewandelde, zoo eenvoudig mogelijk. Wat kon hij beter doen? Waar kon hij beter antwoord krijgen op de vraag zijner ziel dan bij Jezus Zelf? Ja, waar anders dan bij Jezus kon hij een betrouwbaar antwoord krijgen? Het schijnt ons dan ook haast vanzelf sprekend,



dat hij dezen weg insloeg.
Zóó eenvoudig, zóó vanzelfsprekend is het echter nog niet. Dat wordt ons wel duidelijk, wanneer wij wat dieper over deze dingen nadenken, 't Is altoos een moeilijk stuk voor een mensch met de waarheid voor den dag te komen, als hij met iets zit te tobben. We laten geen van allen anderen gaarne een blik slaan in ons innerlijk bestaan; dat houden we, vooral wanneer er iets aan schort, voor een heiligdom, dat we liefst opsluiten.
Denkt u eens even, dat Johannes zich bedient van leerlingen, om zijn vraag aan den Heere Jezus over te brengen! Zoo kregen die leerlingen zelf kennis van die vraag. Al waren het er dan twee, door hemzelf uitgekozen en dus zeker wel van zijn vertrouwdste discipelen, hij legde daarmee voor hen bloot wat er (in zijn binnenste omging. Wat moesten die discipelen nu wel van hun leermeester denken! Zou hij niet aanmerkelijk in hun schatting dalen? En als zij die vraag overbrachten, dan lag heel zijn zieleleven voor den Heere Jezus bloot! Wat zou die er wel van zeggen? Maar Johannes de Dooper laat zich door dat alles niet weerhouden. De nood dringt hem. Hij moet zekerheid hebben, of Jezus al dan niet is „degene, die komen zou". Daar hangt voor hem alles van af. Wat er van kome, dat kome er van, maar hij legt den Heere Jezus de vraag voor: „Zijt Gij degene, die komen zou, of verwachten wij een anderen?" moeten wij op



een anderen wachten?
Hier valt wel wat voor ons te leeren, nietwaar?
Johannes is niet blijven rondloopen met die crisis, die in zijne ziel was uitgebroken. Had hij dat gedaan, dan zou het altoos gebleven zijn bij die twee met elkander botsende stukken: Hij is het — hoe kan Hij dan zoo tegenover mij doen? Oogenschijnlijk bleef het dan op ééne hoogte, altijd in die crisis. In werkelijkheid echter stond de zaak ernstiger. Want dan verliet hij zich niet op Jezus, maar stond met een vraagteeken tegenover Hem. En hoe langer dat vraagteeken bleef, hoe verder hij van Jezus losraakte. Zoo is altoos de ervaring bij zulk 'n crisis. Menigeen, die zweeg over zijn bezwaren en er mee bleef rondloopen, is tenslotte hoe langer hoe meer in de vragen verward geraakt en heeft Jezus er aan gegeven! Hoe menigeen is op dezelfde wijze, een zielecrisis verborgen houdend, er toe gekomen, God prijs te geven. Daartoe komen we, wanneer we den strijd zelf willen uitstrijden met ons inzicht en onze wijsheid.
Johannes de Dooper is met zijn zielecrisis tot den Heere Jezus genaderd, langs den weg, waarlangs het hem alleen mogelijk was. Ons dat verhalend, wijst het Evangelie ons den weg, dien wij mogen bewandelen en dien wij hebben te bewandelen. Al ziet het er nog zoo verschrikkelijk in ons binnenste uit, — laat ons alles maar eerlijk blootleggen voor God en den Heere Jezus.



Dat wc ons toch niet door valsche schaamte en door vrees laten terughouden. Want dan blijven we in de crisis steken en komen er in om. Want wat niet op Jezus zich verlaat, al schijnt het nog zoon waagstuk, dat komt om. Zeg maar eerlijk, hoe het in uw hart ligt en waarom het zóó in uw hart ligt. Houd niets achter, al moet gij u zelf er nog zoo om veroordeelen, al schiet ge er uw heele reputatie van vrome man en vrome vrouw, van ervaren Christen en ervaren Christin bij in.
Dan zult ge ondervinden, dat gij het niet tevergeefs doet. Hij werpt u niet weg, Hij laat u ook niet in de onzekerheid, want Hij is nog altoos zooals Hij gezegd wordt te zijn.
III
We hebben nu overwogen, hoe de in de vraag van Johannes zich openbarende crisis in zijne ziel is ontstaan en wat Johannes in die crisis gedaan heeft. Hooren we nu ook nog, hoe Jezus hem in die crisis vastgesteld heeft.
Dat wordt ons duidelijk uit hetgeen Lukas in vs. 22 en 23 schrijft: „En Jezus, antwoordende, zeide tot hen: Gaat heen, en boodschapt Johannes weder de dingen, die Gij gezien en gehoord hebt: dat de blinden ziende worden, de kreupelen wandelen, de melaatschen gereinigd worden, de dooven hooren, de dooden opgewekt worden, den armen het Evangelie verkondigd wordt; en zalig is hij, die aan Mij niet zal geërgerd



worden."
Een breedvoerig antwoord! Ook een eigenaardig antwoord op de korte, recht op het doel afgaande vraag van den Dooper.
We zouden haast zeggen: dat had de Heere Jezus wel korter en veel korter kunnen doen, nietwaar? Had Hij eenvoudig geantwoord: „Ik ben het," dan wist Johannes onmiddellijk, waar hij zich aan te houden had.
Toch heeft Jezus het anders gedaan. En Hij wist wel, wat Hij deed. Aan het antwoord, dat hij nu kreeg, had Johannes meer. Juist in verband met zijn vraag, die bij Lukas en Matth. verschillende kleur heeft. Al is in onze vertaling de vraag bij Mattheus en bij Lukas gelijkluidend, er is toch nog verschil: voor „een' anderen" gebruikt Lukas niet hetzelfde woord als Mattheus. Kunnen we de vraag, zooals Mattheus die neerschreef, weergeven met: „Zijt Gij degene, die komen zou, of moeten we wachten op iemand, die van anderen aard is dan gij?" — zooals Lukas haar overleverde, kunnen we haar weergeven met: „Zijt Gij degene, die komen zou, of moeten we nog op een ander persoon wachten?" Beiden geven op hunne wijze aan, dat Johannes de Dooper twijfelde, of Jezus wel beantwoordde aan hetgeen dengene, die komen zou, kenmerkt.
Het antwoord des Heeren Jezus is er op berekend, aan die onzekerheid een eind te maken.
De boden van Johannes troffen het bijzonder: „en in dezelfde ure genas Hij er velen van ziek-



ten en kwalen, en booze geesten en vele blinden gaf Hij het gezicht." In verband daarmee krijgen zij de opdracht: „boodschapt Johannes mede de dingen, die gij gezien en gehoord hebt." Nu is het opmerkelijk, dat de Heere Jezus het daarbij niet laat, maar dat Hij eene opsomming geeft van wat zij Johannes moeten overbrengen, en wel eene opsomming, die veel meer — maar ook iets minder — bevat dan zij met hun oogen te zien en met hun ooren te hooren kregen, n.1. „dat de blinden ziende worden, de kreupelen wandelen, de melaatschen gereinigd worden, de dooven hooren, de dooden opgewekt worden, den armen het Evangelie verkondigd wordt."
Het is wel duidelijk, dat de Heere Jezus hier een overzicht geeft van heel zijn werkzaamheid in woord en daad, en dat Hij het doet in uitdrukkingen, die meerendeels aan het Profetische woord, met name aan Jes. 35 en Jes. 61 ontleend zijn. Door die eigenaardige boodschap roept Hij dus Johannes voor den geest, wat de Profeten geschreven hebben omtrent dengene, die komen zou. Wat Jezus deed, stemde volkomen overeen met het Profetische woord. Johannes de Dooper kon nu zelf de conclusie trekken. De feiten wezen uit, dat in den Persoon van Jezus werkzaam was „degene, die komen zou".
Daarom voegt de Heere Jezus er nog aan toe: „En zalig, is hij, die aan Mij niet zal geërgerd worden", opdat Johannes bij alles wat hemzelf in de gevangenis weervoer, toch de kluts niet



kwijt zou worden, maar zou blijven zien op die werken, die duidelijk uitwezen, dat Jezus de Christus is.
Zoo heeft de Heere Jezus in de crisis, die Johannes' ziel beroerde, hem vasten grond onder de voeten gegeven. Al meldt geen der Evangelisten den uitslag, we weten toch wel, wat bij den Dooper de uitwerking geweest is. Al bleef hij in de gevangenis tot zijn dood toe, hij heeft geen tweede keer tot Jezus gezonden, om zekerheid te verkrijgen. Van loslaten van Jezus was geen sprake.
Het antwoord, dat de Heere Jezus aan Johannes het geven op de geweldige vraag, die deze deed, is voor ons nog heden van beteekenis!
Allereerst hierom, dat het ons doet zien, hoe Jezus niet hard over Johannes geoordeeld heeft, zelfs geen woord van verwijt heeft laten hooren, al kon de vraag van den Dooper schadelijk werken voor den ingang van Jezus bij het volk. Daar heeft de Heere Jezus trouwens onmiddellijk tegen gewaakt door hetgeen Hij na het vertrek der discipelen van Johannes tot de Hem omringende schare zeide tot handhaving van Johannes' prediking.
Hoe is Hij met barmhartigheid over Johannes bewogen geweest! En zoo is Hij heden nog met barmhartigheid bewogen over allen, die het eerlijk voor Hem uitspreken, hoe jammerlijk het in hun ziel gesteld is. Hij is immers niet gekomen om menschenzielen te verderven, maar die te



behouden.
Zijn antwoord is echter verder om den inhoud daarvan nog heden voor ons van beteekenis, omdat het ons zoo duidelijk zegt, waarop wij onverpoosd hebben te letten, waar wij de aandacht niet af mogen laten leiden: van Zijne werken!
De Heere Jezus staat in het Evangelie voor ons als degene, die volkomen beantwoordt aan — laat ons zeggen — de teekening, die de profetie van den beloofden Heiland gaf. Als zoodanig leeft Hij nog heden in den hemel, aan Gods rechterhand, bekleed met alle macht in hemel en op aarde.
Al Zijne werken, waarvan het Evangelie gewaagt, zijn werken van herstelling van wat de zonde bedierf, die uitwijzen, dat Hij is de groote Hersteller, de Heilvorst, dien Gods genade ons beschikte.
Het geheim daarvan ligt in het kruis, waar Hij onze zonden gedragen heeft en verzoend met Zijnen dood. En de kracht daarvan wordt nog altoos gezien bij allen, die door het Evangelie gegrepen worden in de ziel en als zondaren gebracht aan de voeten van Jezus. Daar komt vrede en vreugde in God, maar ook lust en liefde tot Gods heiligen wil. Zoo zien wij het nog heden, menigmaal op de verrassendste wijs, hoe blinde oogen ziende, doove ooren hoorende worden, hoe geestelijke melaatschen worden gereinigd, geestelijke kreupelen springen als een



hert, geestelijk dooden Gode levende worden. Dat is nog altoos de uitwerking van het Evangelie bij de armen, die er zoo heerlijk rijk door worden gemaakt.
Daarop mogen we zien, nog altoos, wanneer onze ziel gedrukt wordt door allerlei ervaringen, die ons twijfelmoedig maken. Dat alles zegt ons: „Hij is het toch!" Hij is „degene, die komen zou". Bij Hem moeten we wezen, bij Hem alleen!
Zóó worden wij vastgesteld in dagen van crisis in onze ziel. Het is Zijne hand, die ons zóó staande houdt, als wij onzen jammerlijken toestand oprecht voor Hem blootleggen. Zoo zullen we Hem niet laten varen, al moet de ellende, waaraan wij onderworpen zijn, ook voortduren, naar het schijnt wel voortduren zelfs tot onzen dood.
Eén enkele openbaring van Zijne verlossende macht zegt meer dan duizend gevallen, waarin wij niet daarvan merken. Want de ééne openbaring is het bewijs, dat Hij is die Hij is, ook heden. Dan zal het ook blijken in de toekomst, dat Hij toch de Verlosser is, Hij regeere dan zooals Hij regeert.
Al gaat het dan nog zoo moeilijk, zelfs met een schreeuw van benauwdheid, — klem in uw nood, uw twijfelmoedigheid, u vast aan Hem, die naar de belofte u van God tot den Zaligmaker geschonken is. Met Hem komt ge — hoe tegenstrijdig het er bij u ook moge uitzien — niet bedrogen uit — want Hij is het toch. Amen. (1930)



Teint t Lukas 22139—46.
En uitgaande, vertrok Hij, gelijk Hij gewoon was, naar den Olijfberg; en Hem volgden ook Zijne discipelen.
En als Hij aan die plaats gekomen was, zeide Hij tot hen: Bidt, dat gij niet in verzoeking komt.
En Hij scheidde Zich van hen af, omtrent eenen steenworp; en knielde neder en bad.
Zeggende: Vader 1 of Gij wildet dezen drinkbeker van Mij wegnemen! doch niet Mijn wil, maar de Uwe geschiede.
En van Hem werd gezien een engel uit den hemel, die Hem versterkte.
En in zwaren strijd zijnde, bad Hij te ernstiger. En Zijn zweet werd gelijk groote droppelen bloeds, die op de aarde afliepen.
En als Hij van het gebed opgestaan was, kwam Hij tot Zijne discipelen, en vond hen slapende van droefheid.
En Hij zeide tot hen: Wat slaapt Gij? staat op en bidt, opdat gij niet in verzoeking komt.
Al wordt in onzen tekst de naam Gethsemane niet genoemd, wij weten toch, dat wij in den geest daarheen worden gevoerd. En wij weten ook, dat wij daar worden geplaatst voor gebeurtenissen, die wij niet kunnen doorgronden. Hoe vaak wij reeds in den geest vertoefd hebben in dien hof der benauwdheid, telkens opnieuw gevoelen wij, dat wij voor eene verborgenheid staan, die ons met heiligen schroom vervult.



Wat het verhaal betreft, dat de eerste drie Evangelisten aangaande deze dingen te boek hebben gesteld, worden wij gedurig getroffen door de verschillen, die wij waarnemen. Zij hebben niet van elkander afgeschreven. Zij hebben ook niet zonder meer uit eene gemeenschappelijke bron geput. Zij hebben allen eene keuze gedaan uit de rijke stof, die voor hen lag. En die keuze is afhankelijk geweest van wat hun gemoed vervulde, al zijn wij niet in staat, dat in bijzonderheden aan te wijzen. Zoo werden bij den een trekken bewaard, die de ander met stilzwijgen voorbijging.
Lukas heeft o.a. dit eigenaardige, dat hij twee bijzonderheden vermeldt, die wij elders niet vinden. Ge leest ze in vs. 43 en 44. De eerste bijzonderheid is deze: „En van Hem werd gezien een engel uit den hemel, die Hem versterkte". En de tweede: „En Zijn zweet werd gelijk groote droppelen bloed, die op de aarde afliepen." Dat zijn twee bijzonderheden, waarmee Lukas de aandacht vestigt op de zwaarte van den zielestrijd onzes Heeren in Gethsemane.
Daar staan wij dan heden bij stil en willen overwegen:
I. waar het bij dien zielestrijd onzes Heeren om ging;
II. welk een strijd dit den Heere gekost heeft;
III. waarom het Hem zulk een strijd heeft gekost;
IV. welke beteekenis dit alles voor ons heeft.



I
De eerste vraag, die bij het aanschouwen van den zielestrijd onzes Heeren in Gethsemane bij ons rijst, is wel deze: waar ging het eigenlijk om in dien strijd?
Het antwoord op die vraag vinden we, als wij letten op den inhoud der bede, die van de lippen onzes Heeren komt: „Vader! of Gij wil de t dezen drinkbeker van Mij wegnemen! doch niet Mijn wil, maar de Uwe geschiede!" Dat is de bede van iemand, die zich eenen drinkbeker ziet voorgezet, dien hij ledigen moet; die er tegenop ziet dien beker te ledigen en er daarom gaarne verschoond van wil blijven, maar die tevens het gevoel heeft, dat hij er niet verschoond van kan blijven en deswege worstelt om toch dien beker te ledigen. De wü des Vaders is, dat de Heere Jezus den Hem voorgezetten beker uitdrinkt. Maar dat is het juist, wat Hem zooveel moeite kost. Waarom? Omdat de inhoud van dien beker zoo bitter is.
Al hebben wij nu een antwoord op de vraag waar het om ging, n.1. om het ledigen van den beker, dien de Vader Hem reikte, — gij gevoelt wel, dat wij „het" antwoord nog niet hebben. Het komt er op aan, wat met dien beker bedoeld is, wat de inhoud van dien beker is.
De „drinkbeker" is een in den Schrift meermalen voorkomend beeld van het lot, dat den mensch toegeschikt wordt van Gods Hand, zoo-
12



wel in gunstigen als in ongunstigen zin. Wat het eerste aangaat herinner ik u aan het bekende woord uit Psalm 23: „mijn beker is overvloeiende". En wat het laatste betreft aan hetgeen Jesaja aan zijn volk toeroept: „Waak op, waak op, sta op, Jeruzalem! gij, die gedronken hebt van de Hand des Heeren den beker Zijner grimmigheid" (51 : 17). Zoo is ook hier de drinkbeker beeld van hetgeen de Heere Jezus Zich door de Hand Zijns Vaders beschoren zag.
Het is nu maar de vraag, wat daarmede is bedoeld.
Haast onmiddellijk gaan onze gedachten naar het lijden, dat den Heere Jezus wachtte, aanvangend met Zijne gevangenneming en uitloopend op Zijnen dood aan het Kruis. Daarvan heeft ook onze Heiland Zelf meer dan eens onder het beeld van een drinkbeker gesproken. Denkt maar eens aan de vraag, die hij den zonen van Zebedeus stelde op hun verzoek om de plaats aan Zijne rechterhand en Zijne linkerhand in Zijn Koninkrijk: „Kunt gijlieden den drinkbeker drinken, dien Ik drinken zal en met den doop gedoopt worden, waarmede Ik gedoopt worde?" (Mt. 20 : 22). Denkt ook aan hetgeen Hij straks aan Simon Petrus voorhoudt, als deze met het zwaard er op in geslagen en Malchus het oor afgehouwen heeft: „De drinkbeker, dien Mij de Vader gegeven heeft, zal Ik dien niet drinken?" (Joh. 18:11). Daar zag Hij zeker op het lijden, dat in Gethsemane nog vóór Hem



lag, maar toch binnen weinig tijds, bij minuten te tellen, een aanvang zou nemen. Het is niet minder waar, dat de Heere Jezus in den hof Gethsemane met de gedachte aan dat lijden vervuld was. Daarop toch was al Zijne aandacht gespannen sedert Hij voor een paar dagen Zijne overlevering in de handen der zondaren had aangekondigd. Daarvan had Hij immers nadrukkelijk gewaagd bij de opening van den Paaschmaaltijd: „eer dat Ik lijde". In verband daarmede had Hij het Avondmaal ingesteld. De gedachte daaraan had Hem Petrus doen waarschuwen: „Simon, Simon! zie de Satan heeft ulieden zeer begeerd, om te ziften als de tarwe; maar Ik heb voor u gebeden, dat uw geloof niet ophoude" (vs. 31, 32). Ja, met het oog daarop sprak Hij nog bij het binnentreden van den hof tot de Elven: „Bidt, dat gij niet in verzoeking komt" (vs. 40), terwijl Hij wist, welke verschrikkingen door Zijn lijden over hen zouden komen en aan welke gevaren zij daardoor zouden blootstaan. Zoo richten onze gedachten zich van zelf op het aanstaande lijden des Heeren Jezus, waarin Zijn hoogepriesterlijk ambt zijn toppunt bereikt. Achter Gethsemane staat gewisselijk het kruis.
En toch zijn wij met die algemeene aanduiding nog niet gereed. Want het komt ons wat vreemd voor, dat de Heere Jezus, die nog in de Paaschzaal met zekere geestdrift over dat lijden heeft gesproken en het altoos heeft gezien in verband



met de uitkomst: de oprichting van het koninkrijk Gods (vs. 16, 18), en Wiens blik ih de heerlijkheid reikte zoodat Hij tot Zijne jongeren sprak: „En Ik verordineer u het Koninkrijk, gelijkerwijs Mijn Vader Mij dat verordineerd heeft; opdat gij eet en drinkt aan Mijne tafel in Mijn Koninkrijk en zit op tronen, oordeelende de Twaalf Geslachten Israels" (vs. 29, 30), nu in eens dat lijden liefst ziet voorbijgaan en dien drinkbeker liever niet drinkt! Dat komt ons vreemd voor, vooral als wij denken aan den nadruk, dien de Heere Jezus zoo menigmaal gelegd heeft op de noodzakelijkheid van dat lijden, b.v. toen Hij na de bekende belijdenis van Petrus Zijnen jongeren aankondigde: „De Zoon des menschen moet veel lijden en verworpen worden van de Ouderlingen en Overpriesters en Schriftgeleerden, en gedood worden en ten derden dage weer opgewekt worden" (9:22). Wij kunnen het ons eigenlijk niet indenken, dat de Heere Jezus ook maar een oogenblik gedacht heeft aan de mogelijkheid, dat Hem dat lijden zou kunnen bespaard worden. Werd dat lijden Hem bespaard, dan zou Hij immers Zijn Middelaarsambt niet ten einde toe hebben vervuld, d.w.z. dan zou het doodgeloopen zijn.
Geliefden! Wat wij daar straks gelezen hebben uit Hebr. 5 verschaft hier eenig licht, n.1. wat daar geschreven staat van „gebeden en smeekingen", die de Heere Jezus in de dagen Zijns vleesches met sterke roeping en tranen



geofferd heeft „tot Dengene, Die Hem uit den dood verlossen kon." Daar zien wij, waar de Heere Jezus eigenlijk het meest tegen opzag: tegen den dood. En daarbij hebben wij niet alleen te denken aan den lichamelijken dood. Die is toch maar een uitvloeisel. De kern ligt elders, n.1. in den geestelijken dood, de scheiding van God, waarbij niets van Gods vriendelijk Aangezicht wordt bespeurd, maar enkel toorn wordt ondervonden, wat juist het verschrikkelijke van den eeuwigen dood uitmaakt. De dood is de volle tegenstelling van het leven. Het ware leven is de gemeenschap met God, in onafgebroken verkeer met Hem, waarin de mensch de heerlijkheid Gods als het ware indrinkt en in die heerlijkheid zich beweegt en die heerlijkheid Gods weerkaatst in een leven naar Zijnen wil, zooals het ongestoord daarboven in den hemel wordt gevonden. De dood is juist het tegenovergestelde: het gemis van alle gemeenschap, van alle verband met God, waarbij God ons den rug toekeert en niets dan gramschap doet ondervinden. Die dood is in Gethsemane op den Heere Jezus aangekomen in volle kracht: Hij kon geen verbond krijgen met Zijnen Vader. Hij genoot niet het minste van Zijne tegenwoordigheid. Hij stuitte als op een muur. — Lukas geeft ons bij de kortheid van Zijn verhaal op dit punt geen aanwijzing dienaangaande. Hij heeft echter wel meer verzwegen, b.v. dat de Heere Jezus drie van Zijne jongeren, Petrus, Jakobus en Johan-



nes, meenam dieper den hof in. Maar bij Matth. en Markus vinden wij eene mededeeling, die ons in die richting wijst. Toen de Heere Jezus met de drie jongeren zich van de anderen verwijderde, ,,begon Hij droevig en zeer beangst te worden". Dat wijst op eene wending in Zijne zielsgesteldheid. Droefheid en angst overvielen Hem.
Waarom? Wij komen er achter, als wij bedenken, wat de Heere Jezus, den hof pas binnengetreden, tot de jongeren zeide: „Zit hier neder, totdat Ik henenga en aldaar zal gebeden hebben". Om te bidden gaat Hij den hof in. Zijne ziel is dus naar God gekeerd. En dan overvalt Hem eensklaps die droefheid en die angst. Wat anders kan daarvan de reden geweest zijn, dan dat Hij nu geene opening vond naar boven, waar Hij die anders altoos gevonden had? Met de gedachte aan Zijn lijden wendt Hij Zich tot Zijnen Vader, om bij Hem steun en sterkte te vinden, — maar Hij stuit op een muur. Daar is geen verband met God. Jezus Christus staat daar van God gescheiden en voelt in die scheiding den toorn Godsl Dat is de vreeselijke inhoud van den beker, dien de Vader Hem aan de lippen zet. Daar hebt ge dan het antwoord op de vraag, waar het bij den zielestrijd des Heeren Jezus om ging: de scheiding van God te dragen, den beker des toorns ten bodem toe te ledigen.
3. Waarom dat?
O Gel.! wij moeten nooit vergeten, wie Jezus was, ook in Gethsemane. Anders gaat de be-



teekenis dezer dingen voor ons verloren. Hij is de Middelaar Gods en der menschen, die zondaren met God verzoenen en hereenigen zal. Dat is toch het groote en heerlijke doel van Zijn komst in de wereld.
Als wij, daaraan gedachtig, het leven des Heeren Jezus overzien, dan vinden wij hier en daar kenmerkende oogenblikken. — Vooreerst wijs ik u op de kribbe. Daar zien wij Jezus ingetreden in de rijen der menschheid, al aanstonds deelend in de ellende, die de zonde op aarde gebracht heeft: in armoede ligt Hij daarneder, als een, voor Wien ternauwernood plaats is op de aarde. — Voorts herinner ik u aan Zijnen Doop in den Jordaan. Daar komt duidelijk aan het licht, als hoedanig Hij op deze aarde vertoefde: als Degene, Die der menschen zonden draagt. Hij laat Zich immers met al het volk doopen met den „Doop der bekeering tot vergeving der zonden." Dat Hij Zich laat doopen is niets minder dan een openlijk aanvaarden van wat Jesaja aldus uitdrukt: „doch de Heere heeft ons aller ongerechtigheid op Hem doen aanloopen." En gaat nu eens naar Gethsemane. Daar staat Hij, beladen met de zonde der wereld. De tijd breekt aan, waarop die ongerechtigheid van Hem wordt geëischt. Hij moet de bezoldiging der zonde in ontvangst nemen. Hij moet het ervaren, dat die bezoldiging de dood is: de volkomen afsnijding van God, de Bron des levens. Zóó alleen wordt aan de gerechtigheid



Gods voldaan en de grond gelegd voor de vergeving der zonden en de begiftiging met het eeuwige leven.
II
Welk een strijd dit den Heere Jezus gekost heeft, leeren wij eenigermate verstaan, als wij acht geven op verschillende trekken in Lukas' verhaal. Eenigermate — want de diepte van dat alles is voor ons niet te peilen.
Letten wij allereerst op het feit, dat de Heere Jezus geheel alleen stond in dezen strijd. O, de Elven waren den Heere Jezus gevolgd, toen Hij Zijne schreden richtte naar den Olijfberg. Maar de Heere Jezus heeft aan hen niets gehad, al waren zij in Zijne nabijheid. Hij heeft ook wel geweten, dat Hij niets aan hen hebben zou, omdat zij, met wat bang gevoel zij ook bevangen mogen zijn geweest tengevolge van het voor hen onbegrijpelijke doen en de niet verstane woorden van hunnen Meester, toch geen begrip hadden van wat hun te wachten stond. Lukas laat dat zoo duidelijk uitkomen, doordat hij alleen melding maakt van de vermaning des Heerent „Bidt, opdat gij niet in verzoeking komt" (vs. 40). De liefde dringt den Heere Jezus, hun dezen raad te geven. Hij kent hunne zwakheid èn het komende gevaar. In het gebed tot God ligt voor hen het eenige redmiddel. Als Hij hun dat op 't hart gedrukt heeft, gaat Hij Zelf een steenworp dieper den hof in. De uitkomst be-



wijst, dat Jezus geheel alleen staat in den strijd. Als Hij straks toch tot hen komt, moet Hij hun nog toeroepen: „Wat slaapt gij? staat op, en bidt, opdat gij niet in verzoeking komt!" (vs. 46). Zij waren dus in slaap gevallen. Hoe nabij zij ook waren, daar was er niet één, die Hem eenigen steun bood!
Letten wij verder op de bede, die de Heere Jezus daar in Zijn eenzaamheid uitspreekt: „Vader! of Gij wildet dezen drinkbeker van Mij wegnemen^ doch niet Mijn wil, maar de Uwe geschiede!" Voelt gij 't deze woorden niet af, hoe zwaar de strijd om den Hem gereikten beker te drinken, Hem viel? 't Allerliefst zou Hij van het ledigen van dien beker vrijgesteld worden. Hij doet een beroep op de souvereiniteit van Zijnen Vader, immers op Diens wil. O, als Hij 't eens zóó beschikken kon, dat Hij dien vreeselijken dood niet in behoefde te gaan! Maar Hij bidt tegelijk, dat de Vader het alzoo zal maken, dat Zijn wil zich naar des Vaders wil voegt. Hij worstelt om het vervullen van den wil des Vaders en smeekt wat daartoe noodig is van den Vader af.
Letten wij in de derde plaats op wat Lukas in vs. 43 zegt: „En van Hem werd gezien een engel uit den hemel, die Hem versterkte". Het is zoo spoedig gelezen, M. Gel., maar wat geeft dat ons een blik op de zwaarte van des Heeren Jezus' strijd. Niet zonder reden toch daalt die engel van den hemel. En niet op eigen gelegen-



heid, want de engelen voeren den wil Gods uit. God heeft dien engel gezonden. God Zelf is dus bewogen met den nood van Zijnen Zoon, die daar worstelt om Zijnen wil te doen. Het moet dan wel tot het uiterste gekomen zijn. De Heere Jezus kon het niet meer uithouden. Hij dreigde te bezwijken naar den geest zoowel als naar het lichaam. Daar kwam ter rechter tijd die engel uit den hemel. Hoe deze Hem versterkt heeft, staat niet uitgedrukt. Maar dit is wel zeker, dat hij óf door zijne verschijning alleen, óf door een bemoedigend woord, den af gematten Heer bemoedigd heeft om voort te gaan op Zijnen weg, te volharden in de worsteling om den Hem toegereikten beker te drinken.
Nog was de strijd niet ten einde. Hoort maar, wat Lukas nog verder schrijft: „En in zwaren strijd zijnde, bad Hij te ernstiger". Eigenlijk staat er: „En in doodsangst gekomen, bad Hij te ernstiger" of „te vuriger". De nood nam dus toe, nadat de engel Jezus versterkt had. Doodsangst heeft Hem overvallen, zoodat het scheen, alsof Hij er onder bezwijken zou. Maar toch gaf de Heere Jezus den strijd niet op. Hij bad te vuriger. Hij klemde Zich te meer vast aan Zijnen Vader, opdat toch de wil des Vaders geschiedde. Daarbij lekte Zijn zweet op de aarde, gelijk groote droppelen bloeds. Zóó geweldig was de spanning Zijner ziel.
Dat toppunt is tegelijk het einde van den strijd. Want als dat voorbij is, staat Hij op van



het gebed. Er komt geene bede meer over Zijne lippen. Hij is geheel en al overgegeven aan des Vaders wil.
III
Waarom heeft het den Heere Jezus zooveel en zulk een strijd gekost? Hierop is slechts één antwoord mogelijk: omdat Hij waarachtig mensch was.
Gel.! daaraan is en wordt vaak veel te weinig gedacht. Maar dan sluit men zich meteen den weg af tot het rechte verstand van Christus' lijden. Men heeft wel eens wat al te snel het oog op de Godheid van Christus geslagen en zich daardoor ook het lijden al te gemakkelijk voorgesteld. Dan begon dat lijden vrij wat te gelijken op het opzeggen van een geleerd lesje. M.a.w. de diepte werd uit het lijden weggenomen, om niet te zeggen het lijden werd gemaakt tot eene schijn ver tooning! Zeker, onze Catechismus antwoordt op de vraag, waarom de Middelaar waarachtig God moet zijn: „opdat Hij uit kracht Zijner Godheid den last des toorns Gods aan Zijne menschheid dragen zou". Maar de bedoeling daarvan is allesbehalve 't zóó voor te stellen, alsof de goddelijke natuur van Christus 't Zijne menschelijke natuur licht heeft gemaakt. Integendeel legt dat antwoord den nadruk op de zwaarte van dat lijden: had de goddelijke natuur de menschelijke niet ondersteund, dan had de menschelijke natuur 't niet ten einde



toe volgehouden.
Onze Heere Jezus is waarachtig mensch geweest en heeft ook als mensch geleden. Daarom viel Hem dat lijden zoo zwaar, kostte 't Hem zooveel moeite, dien drinkbeker te aanvaarden. O, wie maar eenigszins nood vanwege zijne zonde gekend heeft en maar even gevoeld heeft, wat het is, in zulken nood geen opening te hebben naar boven, maar voor een gesloten hemel te staan, die weet wel, hoe benauwd dit is en dat geen menschenkind dat kan uithouden. Wat moet het dan voor den Heere Jezus geweest zijn, die Zelf geene zonde kende, maar vreemde zonden als eigen Zonden heeft gedragen! Ja, Hij heeft ze als eigen zonden gedragen. Ze hingen niet als een kleed om Hem heen, maar drukten op Zijne ziel. Daarom werd Hij ook zoo gedrukt door den toorn Gods, niet als iets uitwendigs, maar zóó, dat Zijne ziel er door aangegrepen werd. Hij voelde Zich afgesneden van God, die buiten God niet kon leven. De dood overviel Hem, De Zelf met den dood niets had uit te staan. Vandaar, dat in Zijne ziel de bede opkwam: zend Mij dien weg toch niet op, laat dat verschrikkelijk Mij toch bespaard blijven!
En aan den anderen kant: de liefde Gods en des naasten dreef om dien beker te drinken. Waar bleef de heerlijkheid der genade Gods in de redding van het verlorene; waar bleven die verlorenen zeiven, zoo Hij de betaling hunner schuld weigerde? Dan kwam daar immers niets



van terecht! Daarom moest die beker gedronken. Daarom worstelde de Heere Jezus in het gebed, om Zich te voegen naar den wil van Zijnen Vader. Daarom zond God Zijnen engel om Hem te versterken. Daarom heeft Hij den strijd tot het einde toe gestreden. Daarom heeft Hij den beker aanvaard. Hij heeft, wat de Apostel in Hebr. 5 zegt, „gehoorzaamheid geleerd uit hetgeen Hij heeft geleden." Hij heeft in Gethsemane Zichzelven geofferd naar de ziel, zooals Hij straks aan het kruis ook naar het lichaam Zichzelven offert. Hij geeft Zich hier over aan hetgeen de Vader over Hem beschoren heeft. Hij gaat den stikdonkeren weg op, die eerst afgeloopen is, als Hij aan het kruis den triomfkreet des geloofs slaakt: „Het is volbracht!"
Wij hebben 't nu weer vernomen, M. Gel., wat onze verlossing onzen Heiland gekost heeft. Slaan wij ten slotte nog een blik op de beteekenis die dit alles voor ons heeft.
En dan vestigen wij in de eerste plaats daarop de aandacht, dat de Heere Christus ons door Zijnen zwaren strijd verlossing bereid heeft uit den dood. Die dood is ons eenige voorland, als wij zien op onszelven. Die dood in heel zijnen omvang van geestelijken, lkhamelijken en eeuwigen dood. Wij liggen in den geestelijken dood zooals wij ter wereld gekomen zijn. Het blijkt wel daaruit, dat uit zichzelven niemand naar God vraagt: het verband met God is verbroken. Maar het wordt eerst gevoeld, wanneer



wij door het Evangelie met het leven kennis gemaakt hebben. Hoe dieper dat leven in onze ziel gedrongen is, hoe smartelijker de scheiding van God wordt. En wij moeten het bekennen, hoe langer hoe meer, dat wij toch niet anders hebben verdiend, zoowel met onze tallooze overtredingen van Gods heilige wet, als met ons ongeloof, ons wantrouwen, onze ontevredenheid en nog zooveel meer. Wij hebben niet anders verdiend, dan dat God onzen adem afsnijdt, want hoe is 't mogelijk, dat Hij ons nog dag uit dag in voor Zijne heilige oogen duldt op deze aarde! Wij hebben niet anders verdiend, dan dat Hij ons voor eeuwig van Zijn Aangezicht weg doet en ons voor eeuwig overgeeft aan den gloed van Zijnen toorn! t— Maar, o wonder van genade, aan wat wij verdiend hebben heeft Hij Zijnen Zoon onderworpen als de Mensch-in-onzeplaats. Dat zien wij in Gethsemane: Jezus Christus heeft Zich om onzentwil aan dien dood onderworpen, is ingegaan in den toestand der scheiding van God. Hij heeft den wil des Vaders volbracht, hoe smartelijk het ook voor Hem was. Zoo heeft Hij echter tegelijk Gode eene volkomene gehoorzaamheid gebracht. Daarom is Hij ook uit dien dood verlost, heeft Zijnen Vader weer in de vriendelijke oogen mogen zien* reeds in de woorden, waarmede Hij Zijn aardsche leven aflegde: „Vader! in Uwe handen beveel ik Mijnen Geest"; heeft straks de groeve der vertering verlaten en heeft Zich gezet aan



de Rechterhand Gods. Zóó heeft Hij ons den weg gebaand. Wat het Zijne is, wordt het onze. In Hem hebben wij de verlossing uit den geestelijken dood, zoodat wij de gemeenschap Gods mogen ervaren in ons leven, niet het minst in vertroostingen, die Hij ons doet toekomen; in vrede en blijdschap ook, die Hij doet neerdalen in onze ziel. In Hem hebben wij de zekerheid, dat het graf ook ons lichaam eens weer zal loslaten, al moge het ook tot stof en asch zijn vergaan. In Hem hebben wij de zekerheid, dat wij straks mogen ingaan in de eeuwige heerlijkheid, waar God in den hemel door omringd is.
O Gel.! kunt ge iets heerlijkers bedenken? Wat beduidt daarbij alle aardsche welvaart en voorspoed, waarbij op zijn hoogst heel de wereld ons deel zou kunnen worden! O, als wij daaraan denken, dan moet het ons toch wel verbazen, dat niet heel de menschheid tot dezen Jezus zich wendt; dan moet het ons wel bitterlijk bedroeven, dat wijzelven niet elk uur van ons leven aan Hem hangen met al de kracht onzer ziel. De genade Gods is zoo onuitsprekelijk groot! In den grond der zaak is het niet de zonde, die ons verloren doet gaan. Wat droeve dingen ons het aardsche paradijs ook gebracht heeft, waarvan de gevolgen dagelijks te zien zijn in al onze ongerechtigheden, wij behoeven daarop ons niet blind te staren. Want God heeft dat alles in Christus hersteld, en op zulk eene wijze hersteld, dat het in eeuwigheid niet meer verloren kan



worden. Maar wat ons doet omkomen in eeuwige scheiding van God, dat is het ongeloof, het verwijderd blijven van Christus. En dat komt daaruit voort, dat wij onze zonde en ellende niet willen zien of ze trachten te verbloemen. God alleen kan ons aan onszelven ontdekken, zooals Hij er zoovelen aan zichzelven ontdekt heeft. God alleen moet dat voortdurend doen. Daarom rijze onze bede gedurig tot Hem, dat Hij ons oog verlichte, opdat wij mogen zien, hoe het met ons staat, opdat ons oog geopend moge zijn voor onze zonde en schuld. Dan zal Christus ons onmisbaar wezen! En wie 'geen raad weet, die bidde God gestadig, dat Hij toch het oog richte op Zijnen Christus. Dat is de weg, om de weldaden van Christus deelachtig te worden. Een weg, waarop God nog altoos wil leiden, omdat Hij er een welbehagen in heeft, het verlorene te redden. Maar wie dien weg niet bewandelt, die zal eenmaal beschaamd staan, als hij dien Christus te zien krijgt als Zijnen Rechter, die ook in Gethsemane gestreden heeft om zijn behoudenis. Hoe vreeselijk zal het dan zijn, uit Zijnen mond te hooren: „gij hebt niet gewild!"
O Gel.! wanneer wij door Gods genade in Christus gevonden hebben wat ons voor tijd en eeuwigheid behoudt, dan wordt onze ziel menigmaal bekommerd, bij de ervaring, dat wij ons niet onderwerpen aan den wil Gods. Het is toch onze dagelijksche ervaring, dat wij allesbehalve gezind zijn ons te onderwerpen aan hetgeen Hij



over ons doet komen. Wat zitten wij niet eiken dag te klagen over den nood van den tijd! Wat murmureeren wij niet gedurig, alsof ons het grootste onrecht van de wereld geschiedde! Waarom? Omdat wij enkel zien op menschen, op personen en op volken, die oorzaak zijn van tallooze moeilijkheden, die ons allen treffen, al heeft de een er meer dan de ander van te lijden. Maar in den grond der zaak is het murmureering tegen God, zonder Wiens wil geen schepsel zich kan roeren of bewegen. Wij willen het hoofd niet bukken onder de oordeelen Gods, die wij toch duizendwerf hebben verdiend. — Is het u leed? Zucht gij onder den tegenstand uws vleesches? O wendt dan den blik nogeens naar Gethsemane. Richt uw oog op Hem, Die als de mensch-in-uwe-plaats den bitteren beker aanvaardt, dien de Heere Hem reikte. Hij heeft den tegenstand des vleesches in Zijn vleesch teniet gemaakt. Hij zal het door Zijnen Geest ook bij u doen, zoo gij aan Hem u vastklemt, zoodat ook gij worstelend in het gebed: „doch niet Mijn wil, maar de Uwe geschiede!" afstand doet Van eigen ik en u den Heere onderwerpt.
En eindelijk, is het u bang onder de oordeelen, waarmede God de wereld bezoekt zoowel als onder de moeiten, waaraan de Hand des Heeren u anderszins onderwerpt; moet gij erkennen, dat gij naar recht er onder moet bezwijken — zie op naar Christus, die i in Gethsemane zich heeft gebogen onder Gods Hand, den drinkbeker des
13



toorns aan Zijn lippen gezet heeft. Daar hebt gij den waarborg, dat de oordeelen Gods u niet zullen verslinden, al moest gij ook in de nooden van den tijd ondergaan. Wie als een doodsschuldige zondaar aan Christus zich vastklemt, die vindt de verlossing, ook al moest hij sterven. Want de poort des doods is voor wie geen andere hoop heeft dan Christus de poort van het Paradijs, zoo zeker, als Christus in Gethsemane den dood op Zich heeft genomen tot delging van uwe zonde en schuld. Amen.
(1918)



Tekst: Johannes 19:17—22.
Ea Hij, dragende Zijn kruis, ging uit naar de plaats, genaamd hoofdschedelplaats, welke in het Hebreeuwsch genaamd wordt Golgotha: alwaar zij Hem kruisten, en met Hem twee anderen, aan elke zijde eenen, en Jezus in het midden, ün Pilatus schreef ook een opschrift, en er was geschreven: Jezus de Nazaréner, de Koning der Joden. Dit opschrift dan lazen velen van de Joden; want de plaats waar Jezus gekruist werd, was nabij de stad; en het was geschreven in het Hebreeuwsch, in het Grieksch, en in het Latijn. Ut overpriesters dan der Joden zeiden tot Pilatus: Schrijf niet: de Koning der Joden: maar, dat Hij gezegd heeft: Ik ben de Koning der Joden. Pilatus antwoordde: Wat ik geschreven heb, dat neb ik geschreven.
Zooals ons bekend is, is daar in het Romeinsche Rechthuis een geweldige strijd gestreden tusschen den Stadhouder en het volk met hunne leidslieden Het ging om Jezus van Nazareth's in vrijheidstelling of dood. Van Jezus* onschuld overtuigd, heeft Pilatus alles beproefd om Hem de vrijheid te bezorgen. In hun verblinding met bitteren haat bezield, hebben de Joden alles gedaan om Hem naar het kruis verwezen te krijgen



Hiermee is reeds de goddeloosheid van heel dat bedrijf geteekend. Die strijd was achterwege gebleven, ja onmogelijk geweest, zoo Pilatus zijn plicht had gedaan: de gerechtigheid gehandhaafd. Dat dorst Pilatus niet aan, vreezende voor ambt en leven. Hij had nog een anderen strijd, waarvan de afloop voor den eersten beslissend was: den strijd tusschen zijn geweten en zijn belang. Zijn geweten verbood hem, Jezus te veroordeelen. Zijn belang belette hem, de Joden te weerstaan.
Wij weten, hoe die inwendige strijd des Stadhouders afliep. Het belang heeft gezegevierd. Pilatus heeft als Rechter het onderspit gedolven. Der Joden uitroep: „Wij hebben geenen koning dan den keizer!" besliste. „Toen gaf hij Hem aan hen over, opdat Hij gekruisigd zou worden. En zij namen Jezus en leidden Hem weg."
Naar Golgotha gaat het heen.
Een geweldige stoet! Romeinsche soldaten met Jezus in hun midden, omstuwd door de volksmenigte en hunne leiders! Een ware triomftocht voor de Joden, Wier vurige begeerte vervuld wordt: Jezus gaat uit, dragende Zijn kruis, d.w.z. den dwarsbalk, die het kruis in zijn geheel vertegenwoordigt.
De terechtstelling is spoedig geschied. De paal staat gereed. Daaraan wordt de dwarsbalk bevestigd. De veroordeelde, omhoog geheven en opgetrokken, wordt vastgesnoerd, nagelen gedreven door zijne handen en voeten. Daar hangt



Hij, prijsgegeven aan een langzamen, smartehjken en smadelijken dood.
Nog één stuk en daarmee is het werk voltooid. Er wordt een bordje boven zijn hoofd vastgespijkerd, met dit opschrift: „Jezus de Nazarener, de koning der Joden".
Dat opschrift staat in onzen tekst in het middelpunt van de belangstelling. Wij willen er in deze ure de aandacht aan wijden, bedenkende wat Johannes' doel is in heel zijn Evangelie: te laten zien de heerlijkheid van het Vleeschgeworden woord. Die heerlijkheid straalt ons tegen, wanneer wij letten op twee bijzonderheden, aangaande Jezus in dat opschrift ons gepredikt:
I. Hij is als de Koning der Joden gekruisigd. I* Hij is als gekruisigde de Koning der Joden.
I
Jezus is als de Koning der Joden gekruisigd.
Dat is het eerste, wat ons treft, wanneer wij dat opschrift met opmerkzaamheid lezen Het staat er immers duidelijk: „Jezus de Nazarener de koning der Joden". Dat zegt onomwonden,' dat Hij daar hangt in Zijne hoedanigheid van den koning der Joden.
Van „den" koning der Joden. Daar staat immers niet: ,,'n koning der Joden", maar: „de koning der Joden". Markus zegt ons, dat dit het opschrift zijner beschuldiging" was. Het opschrift dus, dat het punt van aanklacht bevatte



en daarom tevens den grond, waarop hij tot de kruisdood veroordeeld was. Pilatus had dit opschrift aan de Joden zelf ontleend. Dat was het immers, wat zij naar hun zeggen niet konden toelaten, dat Jezus naar Zijn eigen belijdenis de Koning der Joden was: niet „een koning", maar „de koning der Joden", n.1. de Christus, de door Israëls God beloofde en door Hem gezalfde koning, de groote Zoon van David, de Heilsvorst. Als zoodanig had Hij voor enkele dagen Zijn intocht in Jerusalem gehouden. Als zoodanig was Hij bij dien intocht door eene jubelende menigte begroet met het bekende: „Hosanna den Zone Davids, gezegend is Hij, Die komt in den Naam des Heeren!" Als zoodanig was Hij nu bij de Stadhouder aangeklaagd en door hem, terwille van de volksgunst, naar het kruis verwezen. Dat opschrift predikt dus: die hier aan dit kruis hangt, is Jezus de Nazarener; en Hij hangt hier, omdat Hij de Koning der Joden is!
Wonderlijke tegenstrijdigheid, nietwaar Gel.! De konnlg der Joden, en daarom gekruisigd.
Waar is hier de logika? Volgt dan werkelijk het laatste uit het eerste? Leidt dan werkelijk het een tot het ander? Is dat dan werkelijk passend voor den koning der Joden, dat Hij genageld wordt aan het kruishout, geflankeerd door twee misdadigers, als ware Hij hun hoofdman, de voornaamste der boosdoeners?
Wie zou ooit op die gedachte komen? Het behoorde allerminst tot den gedachtenkring der



In de personen van de Joden en van Pilatus heeft de wereld haar Heil verworpen. Hier is zoo scherp mogelijk in het licht getreden, dat het bedenken des vleesches vijandschap is tegen God!
Het bedenken des vleesches. O, wij kunnen wel van ganscher harte meenen, wat een Jood mij eens zeide: „dat zouden wij nu niet meer doen!" Maar hoe weinig kent, wie zoo spreekt, eigen hart en gezindheid. Dezelfde kwaal, die bij de Joden en Pilatus tot uitbarsting kwam, huist ook in ons. Het blijkt wel uit de vijandschap tegen de prediking der genade, die ons van nature eigen is, omdat die prediking ons alles uit de hand slaat. Genade onderstelt verlorenheid, en wie wil een verlorene wezen in den vollen zin des woords? Wij willen allen zoo gaarne toch iets goeds, hoe gering dan ook, bij onszelven vinden, zoolang niet Gods erbarming ons van het tegendeel overtuigt. Het blijkt ook wel, wanneer het er op aankomt, te kiezen tusschen Jezus en aardsche belangen! Elke aarzeling bewijst, dat wij van nature het aardsche belang hooger stellen dan Jezus. Daarom kan niemand onzer uit de hoogte neerzien op de Joden en Pilatus, maar moeten wij ons met hen op éénen hoop werpen.
Let er nu eens op hoe Jezus dat lijden heeft ondergaan!
Herinnert u, wat Johannes neerschreef in vs. 17: „En Hij, dragende Zijn kruis, ging uit naar



de plaats, genaamd Hoofdschedelplaats "Hij
ging uit. Hij werd niet voortgeduwd of voortgesleept, maar ging uit. Teekent dat niet de volle bereidwilligheid van zijn hart? Hij droeg zijn kruis. Dat was naar de gewoonte der Romeinen. Hij heeft er zich aan onderworpen, als geschiedde Hem — gelijk Zijnen medekruiselingen, dien beiden kwaaddoeners — naar verdienste.
O, denkt niet, dat zulks Hem niet zwaar viel! Niemand heeft de beteekenis van dat kruis gevoeld als Hij. Hij verstond het woord uit Deut. 21 :23: ,,een opgehangene is Gode een vloek." Hij voelde in dat kruis niet enkel den vloek der menschen, maar den vloek Gods. Hij voelde daarin Gods heiligen toorn! Het kruis zeide Hem: van God verworpen.
O zeker, Hij heeft het vooruit geweten, is vertrouwd geweest met de gedachte, als de koning der Joden aan het kruis te worden genageld! Hij heeft immers reeds naar aanleiding van het bezoek der Grieken daarop gezinspeeld; ja, nóg vroeger reeds daarop gewezen in het gesprek met Nicodemus, toen Hij sprak van eene verhooging als die van de koperen slang door Mozes. Maar, hoe zwaar het Hem viel, den kruisweg op te gaan zonder eenig teeken van Gods gemeenschap, is wel uitgekomen in Zijn zwaren zielestrijd in den hof Gethsemane.
Hij heeft Zich echter niet onttrokken, maar met Zijn gansche hart dat lijden aanvaard. Hij ging uit, dragende Zijn kruis. Hij liet zich zonder



eenig verzet daaraan nagelen. Ja, terwijl dat geschiedt, stijgt uit Zijn ziel de bede ten hemel: „Vader! vergeef het hun, want zij weten niet, wat zij doen."
Die voorbede van Jezus opent ons den blik op het geheim van Zijn vrijwillig lijden.
Zij roept ons voor den geest wat Paulus den Korinthiërs schrijft (1 K. 2:7, 8): „Maar wij spreken de wijsheid Gods, bestaande in verborgenheid, die bedekt was, welke God tevoren verordineerd heeft tot heerlijkheid van ons, eer de wereld was; welke niemand van de oversten dezer wereld gekend heeft; want indien zij ze gekend hadden, zoo zouden zij den Heere der heerlijkheid niet gekruisigd hebben."
Het is de Raad Gods, die hier in het middelpunt staat. Zijn Heilsraad tot redding van het verlorene, waarin Zijne wijsheid tot uiting komt. Daarom is „wijsheid", wat Paulus en alle ware geloovigen spreken, waarvan de korte inhoud is: „Jezus Christus, en dien gekruisigd." Het is de Raad Gods, die den Koning der Joden en het kruis verbond, die den Koning der Joden aan het kruis liet nagelen door zulken, die niet wisten wat zij deden, al werd hunne eigene verantwoordelijkheid niet opgeheven, omdat zij uit bepaalde beweegredenen handelden.
Naar dien Heilsraad Gods moest de Koning der Joden aan het kruis. Ge herinnert u wel, dat Zacharia van dezen koning heeft gezegd, dat Hij „priester" zou wezen „op Zijnen troon" —



dus niet enkel koning, maar ook priester. Over dat priesterschap van den beloofden Davidszoon, „de Spruite", wordt licht verspreid door Jes. 53.
Hij is een priester, die niet komt met stieren en bokken, maar met zijn eigen leven; die zijne ziel uitstort in den dood, met de offerande zijns lichaams. Hij is de priester, die tegelijk offerlam is, als Degene, op wien de Heere „ons alle ongerechtigheid" heeft „doen aanloopen", van Wien het daarom ook verder heet: „als dezelve geëischt werd, toen werd Hij verdrukt."
Zóó verstaan wij, wat daar ligt in die eenvoudige woorden van Johannes: „En Hij, dragende Zijn kruis, ging uit naar de plaats, genaamd Hoofdschedelplaats." „Zijn kruis" was eigenlijk niet „zijn" kruis, maar „ons" kruis: het teeken van den vloek, dien wij ons op den hals gehaald hebben, waaronder wij lagen, vanwege ónze zonden. Maar Jezus heeft het gedragen als „Ziyn" kruis, als had Hij dien vloek verdiend. M.a.w. als onze Plaatsbekleeder ging Hij uit, dragende Zijn kruis. Met volkomen bereidwilligheid, ziende op hetgeen in het Profetische Woord ook is aangekondigd: „als Hij Zijne ziel tot een schuldoffer gesteld zal hebben, zoo zal Hij zaad zien"! Zóó leeren wij vatten, dat Jezus inderdaad als de Koning der Joden gekruisigd is. Omdat Hij de Koning is, die naar luid van des engels bescheid aan Jozef, „zijn volk zaligmaken zal van hunne zonden".
Straalt ons dan hier niet de heerlijkheid van



het Vleeschgeworden Woord tegemoet?
Als de koning der Joden gekruisigd, hangt Jezus daar aan het vloekhout als de behchanüng der heilsgedachten Gods, als de vervulling van al Zijne heilsbeloften. Als de Koning, die met zijn eigen leven de schuld der zonde inlost, aan Gods gerechtigheid volkomen voldoening schenkt en zoo eene volkomene gerechtigheid tot stand brengt. Als de koning ook, die in dezen weg den vrede met God bewerkt. Dat staat daar voor heel de wereld, immers in drie talen geschreven, te lezen in het geschrift boven het kruis: ^ „Jezus de Nazarener, de koning der Joden".
Welk eene liefde komt daarin uit! Neen, Jezus heeft niet zichzelven gezocht, toen Hij als de koning der Joden optrad, zooals de Joden uitdrukten in hun aanklacht tegen Hem. Hij heeft niet anders gezocht dan de eere Gods en het heil van eene verlorene wereld, van Jood en Heiden. Daarom heeft Hij Zichzelven ten offer gebracht.
Zijt gij door die liefde getroffen, is uw hart er door verbrijzeld, terwijl gij daaruit den ernst uwer eigene zonde ziet, — zoodat gij op uwe borst slaat, bekennende: het zijn mijne zonden, die U, Heere Jezus, aan het kruis hebben gebracht. O weet het dan: juist aan dat kruis zijn al uwe zonden verzoend. Houdt gij uw zielsoog van heeler harte op dezen koning gericht als een verlorene, die niets dan vloek heeft verdiend,



— dan zijt gij in Hem, die uwen vloek droeg, met God verzoend, dan is er in eeuwigheid geene vervloeking meer tegen u, maar vindt gij bij den hoogen en heiligen God niet anders dan genade en vrede.
II
Als gekruisigde is Jezus de Koning der Joden.
Dat is het tweede, waar onze aandacht op valt, als wij met opmerkzaamheid dat opschrift beschouwen: „Jezus de Nazarener, de Koning der Joden".
Het staat immers boven het hoofd van Hem, Die aan het kruis hangt. Het zegt dus: Hij, die hier hangt aan het kruis, is de Koning der Joden.
Zoo nebben de Joden het gevoeld. Velen hebben het gelezen, zegt Johannes, — „want de plaats, waar Jezus gekruisigd werd, was nabij de stad". Geen wonder, dat er veel nieuwsgierigen heen gingen, meer dan één zeker om te genieten van den behaalden triomf. Daar worden zij het opschrift gewaar — ze schrokken er van! Dat de Koning der Joden, hun Messias? Maar dat was een slag in het aangezicht van heel de Joodsche natie! We kunnen ons voorstellen, dat een gemor van ontevredenheid en verontwaardiging door hunne rijen ging. Wat een schandelijke beschuldiging was in dat opschrift vervat! Zij waren het immers, die Jezus' kruisiging van Pilatus hadden geëischt! Zij zouden dus Israëls Messias, de Hope Israëls, aan



het vloekhout gebracht hebben? Het stak hun geducht.
Daarom gaan de Overpriesters onmiddellijk naar Pilatus, om dat opschrift veranderd te krijgen. „Schrijf niet: De koning der Joden; maar dat Hij gezegd heeft: Ik ben de koning der Joden." Het gaat toch niet aan, als feit te constateeren wat niet anders was dan bewering van Hem! Dat opschrift moet veranderd, want het is met de waarheid in strijd. Het baat hun niets. Koeltjes antwoordt de stadhouder, op een toon, die allen twijfel uitsluit: „Wat ik geschreven heb, dat heb ik geschreven." D.w.z.: wat ik daar op heb laten zetten, dat blijft daar staan. De Joden hadden niets in te brengen en zoo staat daar, zelfs als Jezus den geest heeft gegeven: „Jezus de Nazarener, de Koning der Joden".
O, we kunnen het zoo goed begrijpen van Pilatus. Hij heeft de vlag moeten strijken voor de Joden. Maar dat zat hem hoog. Hoe gaarne zette hij hun dat betaald! De gelegenheid kwam, toen de tekst van het opschrift moest worden bepaald. Wat was venijniger, dan boven dat kruis te zetten: „de koning der Joden"? Hoe kon hij, toen de vlijmende spot inderdaad Was gevoeld, zich ooit grooter voldoening verschaffen dan door dat opschrift te laten blijven zooals het wasl
Toch ligt er iets eigenaardigs in zijn doen, dat onze aandacht ten volle verdient. Is dat de-
14



zelfde Pilatus, die zich straks in allerlei bochten gewrongen heeft ter wille van de gunst der Joden, uit vrees voor oproer? Nu denkt hij daar geen oogenblik aan. Onverzettelijkheid klinkt uit zijn bescheid aan de Overpriesters: „Wat ik geschreven heb, dat heb ik geschreven."
Mij dunkt, gij verstaat wel, hoe deze zaak ligt. Ook hier komt aan het licht wat Pilatus in het Rechthuis uit Jezus' mond te hooren kreeg: „gij zoudt geene macht hebben tegen Mij, indien het u niet van boven gegeven ware." Pilatus' gedachten staan onder invloed van boven. Naar waarheid is het door den uidegger aldus gezegd: „Evenals de tong van Kajafas stond ook Pilatus' schrijfstift in hooger dienst." Naar Gods Raad moest daar staan, en daarom ook blijven staan, boven het kruis: „Jezus de Nazarener, de Koning der Joden". Maar dan Ook in anderen en dieperen zin dan Pilatus het bedoelde. Niet als vlijmende spot, maar als heerlijke waarheid. Niet enkel: deze gekruisigde is de koning der Joden, — maar: als gekruisigde is Hij de koning der Joden; degene, die zijn volk zalig maakt van hunne zonden.
Juist als gekruisigde is Jezus de Koning der Joden.
Herinnert ge u wel, wat wij hierover kunnen lezen in de Openbaring van Johannes? Hoe hij daar in geestes-staat dien „eenen" zag, „den Zoon des Menschen gelijk"? — o.a. „omgord aan de borsten met een gouden gordel" —



en Zijne voeten waren blinkend koper gelijk en gloeiden als in een oven"?
Die gouden gordel, op ongewone plaats gedragen — niet om de lendenen, maar aan de borsten — teekent Hem op zinnebeeldige wijze als den Koning van het Godsrijk. Die voeten, gelijk aan koper, dat in een oven gloeiend gemaakt is en nu blijft gloeien, teekenen Zijn lijden. Daar de voeten het gansche lichaam dragen, het met goud gegorde lichaam, is daarin uitgedrukt, dat Zijne Koninklijke heerschappij rust in Zijn lijden, dat het lijden de grond daarvan is.
Dieper gevat, vinden wij dezelfde gedachte in Openb. 7:17, waar gesproken wordt van „het I .am, dat in het midden des Xroons is." Dat is hetzelfde Lam, dat in Op. 5 : 6 geteekend wordt met de woorden: „staande als geslacht", herinnerend aan den dood. Dat Lam is de Christus, nietwaar? Kan dat wel duidelijker worden uitgesproken, dat de heerschappij van den Christus, d.i. van den Koning der Joden, rust op Zijn kruisdood?
Op één stuk willen we in dit verband nog wijzen, n.1. op het nieuwe lied, volgens Openb. 5:9, 10 dat Lam toegezongen: „Gij zijt waardig het boek te nemen en Zijne zegelen te openen; want Gij zijt geslacht en hebt ons Gode gekocht met Uw bloed, uit alle geslacht* en taal, en volk, en natie. En gij hebt ons onzen God gemaakt tot koningen en priesters; en wij zullen als



koningen heerschen op de aarde." Ook daaruit kunnen wij opmaken, dat het brandpunt van het lijden van Jezus is Zijn dood aan het kruis, dat de gansche staat van zaken onder Zijnen schepter rust op Zijn kruisdood. Dat is ook geheel in overeenstemming met het profetische woord, zooals het luidt in Jes. 53 : 12: Hij zal de machtigen als een roof deelen, omdat Hij Zijne ziel heeft uitgestort in den dood en met de overtreders is geteld geweest, en Hij veler zonden gedragen heeft, en voor de overtreders gebeden heeft.'
Als gekruisigde is Jezus de Koning der Joden.
Wordt er op dat oogenblik niets van gezien, het zal dra blijken. In Zijne opstanding ten derde dage, waarin de hooge God naar luid van Paulus' prediking in de synagoge te Antiochië waargemaakt heeft Zijn woord tot den door Hem gezalfden Koning: „Gij zijt Mijn Zoon, heden heb Ik van u gegenereerd" (Hand. 13 : 31—33). In Zijne Hemelvaart, die Zijne troonsbestijging is. Want sedert dien is Hij gezeten aan de rechterhand Gods. In de uitstorting des Heiligen Geestes, waarvan Petrus zoo nadrukkelijk in zijne Pinksterrede zegt: „Hij dan, door de rechterhand Gods verhoogd zijnde, en de belofte des Heiligen Geestes ontvangen hebbende van den Vader, heeft dit uitgestort, dat gij nu ziet en hoort." (Hand. 2 :33). In de toebrenging van duizenden, door Zijn Geest en Woord, tot de Gemeente; zoo duidelijk mogelijk in de bekeering



van Saulus, die, op den weg naar Damascus midden in zijne blakende vijandschap gegrepen, de knieën leert buigen voor den Koning der Joden, dien hij bezig was in Zijne onderdanen te vervolgen.
Toch heeft Hij ook reeds op Golgotha zelve zich als gekruisigde den Koning der Joden betoond. Daar heeft Hij immers, in het nauwste verband met Zijn kruis en Zijn kruisdood een boetvaardigen moordenaar den hemel ontsloten, hem verzekerend: „Voorwaar zeg Ik u: heden zult gij met Mij in het Paradijs zijn."
Als gekruisigde is Jezus de Koning der Joden. In drie talen staat het daar te lezen: in het Hebreeuwsch, de heilige taal der Joden, in het Grieksch, de wereldtaal der volkeren rondom de Middellandsche Zee, in het Latijn, de officieele taal van het Romeinsche Rijk.
Verstaat ge, wat zóó naar Gods bedoeling verkondigd werd? Aan de Joden: dat is uw koning, ondanks uw verwerping, aan de Heidenen: dat is de koning, onder wiens schepter gij u moet buigen, zal het u welgaan, ondanks uwe minachting. Aan de Romeinsche machthebbers: dat is de koning, die u te niet maakt, ondanks uw machtsontplooiing. Aan allen tezamen wat de bekende vermaning uit den 2en Psalm zegt: „Nu dan, gij koningen! handelt verstandiglijk; laat u tuchtigen, gij rechters der aarde, kust den Zoon, opdat Hij niet toorne en gij op den weg vergaat, wanneer Zijn toorn maar een weinig



zou ontbranden. Welgelukzalig zijn allen, die op Hem betrouwen."
Merkt gij, deze dingen zóó verstaande, niet, hoe ons hier weer tegenstraalt de heerlijkheid van het Vleeschgeworden Woord, vol van genade en waarheid? Genade — want het is een koning, die voor het verlorene Zijn leven laat; een vloek is geworden, om vervloekten met eeuwigen zegen te begiftigen. Waarheid — want het is alzoo naar Gods beloften die in Hem volkomen vervuld zijn.
Als; gekruisigde de Koning der Joden.
Dus komt niemand bedrogen uit, die op den gekruisigde al zijn vertrouwen stelt, tot Hem gevloden met zijne zonde en schuld.
Met Hem komt niemand om. Zelfs niet, wanneer hij het voorwerp is van blakende vijandschap, omdat hij dezen gekruisigden koning huldigt. Want hier geldt de triumfzang van Paulus, waarin hij in geloove ingaat tegen allen nood: „Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars door Hem, Die ons liefgehad heeft. Want ik ben verzekerd, dat noch dood, noch leven, noch engelen, noch overheden, noch machten, noch tegenwoordige, noch toekomende dingen, noch hoogte, noch diepte, noch eenig ander schepsel, ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onzen Heer."
Van allen, die het met dezen gekruisigden Koning wagen, geldt wat het nieuwe lied uit



Openb. 5 zegt: „Gij hebt ons onzen God gemaakt tot koningen en priesters; en wij zullen als koningen heerschen op de aarde". Hoe zwaar zij het ook naar het zichtbare hebben, al liggen zij geheel onder, toch gaan zij als koningen door het leven, vrij en onafhankelijk van menschen en omstandigheden, krachtens de verhouding, waarin die koning, die voor hen zijn leven liet, hen tot God heeft gesteld. Amen.
(1925)



Tekst: Romeinen 81 3, 4.
Want hetgeen der Wet onmogelijk was, dewijl zij door het vleesch krachteloos was, heeft God, Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches en dat voor de zonde, de zonde veroordeeld in het vleesch; opdat het recht der Wet vervuld zou worden in ons, die niet naar het vleesch wandelen, maar naar den Geest.
God heeft in het Paradijs in Zijn vloek over de slang gesproken: „Ik zal vijandschap zetten tusschen u en tusschen deze vrouw, tusschen uw zaad en tusschen haar zaad; dat zelve zal u den kop vermorzelen en gij zult het de verzenen vermorzelen."
Dat was de eerste maal, dat de blijde boodschap van verlossing in de wereld weerklonk. De eerste maal ook, dat van een Verlosser gesproken werd. God heeft daarin voor het eerst den Verlosser in de wereld gebracht, namelijk in de belofte. In den loop der eeuwen heeft God dat nog herhaaldelijk gedaan, in tal van beloften, waarin dat eerste Evangelie nader ontwik-



keld werd, de Verlosser gepredikt en geteekend naar Zijn persoon, Zijn afkomst, Zijn werk, de vrucht van Zijn werk en Zijn Toekomst.
Zoo is onder de Oude Bedeeling de Verlosser herhaaldelijk in de wereld gekomen in het Woord der belofte. Dat was alles voorbereiding op Zijne komst in de volheid des tijds, waarin de belofte vervuld, waarin het Woord Gods daad, feit is geworden.
Aan die komst des Verlossers in de volheid des tijds wijden we heden onze aandacht, voorzoover de tekst, dien wij u voorlazen, daarop wijst.
Dat die over den Verlosser handelt, is klaar als de dag. Paulus spreekt immers in dit verband over Christus Jezus, terwijl hij in het tweede vers schrijft: „Want de Wet des Geestes des levens in Christus Jezus heeft mij vrijgemaakt van de wet der zonde en des doods. Dat de Apostel hier het oog heeft op de komst van den Verlosser in de volheid des tijds, is niet minder duidelijk voor wie let op de daad Gods, vermeld in de woorden: „Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches", die onweersprekelijk wijzen op een komst van dien Zoon in de wereld van het zichtbare. Doch onze tekst doet meer dan dat. Hij karakteriseert in deze zelfde woorden die komst als eene komst „in gelijkheid des zondigen vleesches". Hij laat tevens zien, welke plaats die komst „in gelijkheid des zondigen vleesches" inneemt in het werk



Gods. Zoo werpt onze tekst licht op de heilrijke beteekenis der komst van Christus in de volheid des tijds.
Uitgaande van de woorden „Zijnen Zoon zendende", beantwoorden we aan de hand van onzen tekst drie vragen:
I. In welken staat heeft God Zijnen Zoon
gezonden? II. Waartoe heeft dat moeten dienen? III. Wien komt dat ten goede?
I
In welken staat heeft God Zijnen Zoon in de wereld gezonden?
Het antwoord luidt: „in gelijkheid des zondigen vleesches". Een kort antwoord, maar van een inhoud zóó diep, dat wij dien met ons weinig verstand nimmer zullen doorgronden. We staan hier voor een geheimenis, dat altoos voor ons geheimenis zal blijven.
Dat voelen we reeds, wanneer we een oogenblik stilstaan bij die twee woorden, waarmee de gezondene genoemd wordt: „Zijnen Zoon". Daarmee duidt Paulus den innigen samenhang van Christus Jezus met God aan. In wat sterker uitdrukking dan wij in onzen Bijbel vinden: „Zijn eigen Zoon"; den Zoon, niet van een ander, maar van Hem Zelf. Den Zoon, die dus — zooals iedere zoon het wezen van zijn vader draagt — in Zijn Wezen aan God gelijk is. Wie denkt hier niet aan die andere uitdrukking,



door Paulus in Rom. 8 gebruikt: „Zijnen eigenen Zoon", die niets minder dan „Zijn bloedeigen Zoon" beteekent? Wie voelt hier niet datzelfde geheimenis dat ons tegenblinkt uit dien plechtigen aanhef van het Evangelie naar Johannes: „In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God"?
Dat we voor een geheimenis staan, beseffen we niet minder sterk, wanneer we ons verdiepen in hetgeen Paulus hier uitspreekt, dat God Zijnen Zoon gezonden heeft „in gelijkheid des zondigen vleesches".
Zeker ligt hierin uitgesproken, dat de Zoon Gods mensch geworden is. Op zichzelf ook al weer een geheimenis, waarvan wij alleen dit weten, dat de Zoon Gods in deze wereld als mensch heeft verkeerd, een menschelijk leven geleefd heeft. Het „hoe" daarvan blijft ons echter in den diepsten grond verborgen.
Hier is echter meer te vinden dan het bloote feit, dat de Zoon Gods mensch geworden is. „Mensch" en „mensch" is immers nog niet hetzelfde: mensch, zooals Adam uit Gods hand voortkwam ten dage der schepping, — of mensch, zooals Adam geworden is tengevolge van de overtreding van Gods gebod! Dat maakt een groot verschil. Naar het laatste worden onze gedachten heengeleid door de uitdrukking, die Paulus gebruikt: „in gelijkheid des zondigen vleesches".
Als hier van „het zondige vleesch" wordt ge-



sproken, dan is niet bedoeld het lichaam als zetel der zonde, zooals in overeensteniming met oude heidensche filosofie veler voorstelling is geweest. Paulus' gedachte is niet tot het lichaam beperkt, maar omvat den geheelen mensch. Denkt maar aan zijn klacht in Rom. 7:14: „Want wij weten, dat de Wet geestelijk is, maar ik ben vleeschelijk", juister vertaald: ik ben van vleesch. Het is eene aanduiding van den mënsch in zijn geheel, zooals hij reilt en zeilt in de wereld. „Vleesch" is de benaming voor den mensch in zijne door den afval van God ontluisterden staat, waarin hij de heerlijkheid Gods derft. Dat „vleesch" heet „zondig", omdat heel het bestaan van dien mensch onder de macht der zonde ligt, door de zonde beheerscht wordt.
Let nu eens op het apostolische getuigenis, dat God Zijnen Zoon gezonden heeft „in gelijkheid des zondigen vleesches". Ge bespeurt dan wel het eigenaardige daarvan. Niet „in het zondige vleesch", maar „in gelijkheid des zondigen vleesches". Dat wijst op overeenkomst, maar ook op verschil. Op overeenkomst. De Zoon Gods is gekomen in vleesch, dat als twee druppels water gelijkt op het vleesch, waarin alle Adamskinderen in deze wereld worden gevonden. En toch is er onderscheid: tusschen de wijze, waarop de Zoon Gods in het zondige vleesch leefde in de wereld en die, waarop gewone Adamskinderen daarin leven. Hier heeft Paulus gewis den weg voor oogen gehad, waar-



op de Zoon Gods Zijn bestaan als mensch heeft ontvangen. Zijn menschelijke natuur heeft in niets van de onze verschild, maar Hij heeft haar anders ontvangen dan wij.
We hebben het straks nog uit het Evangelie naar Mattheus vernomen. Neen, Jezus is geen vrucht van huwelijksgemeenschap van Maria met Jozef. Hier is sprake van eene scheppende daad Gods, die in Maria's moederschoot een leven deed ontkiemen, dat een nieuw begin beteekende in de oude menschheid. Daarom spreekt Paulus hier van „gelijkheid", letterlijk: een gelijkmaaksel van het door de zonde beheerschte vleesch. Wat bij ons natuur is, dat is bij Hem vrijwillig aanvaard. Wat bij ons behoort, omdat wij uit zondig vleesch zijn gesproten, dat dat is bij Hem aangenomen". Daarom stond het „ik" van den in gelijkheid des zondigen vleesches gekomen Zoon Gods heel anders tégenover dat zondige vleesch dan wij. Wij zijn één met onze door de zonde bedorven menschelijke natuur. Hij is daarmee niet één, maar staat er regelrecht tegenover. M.a.w. wij zijn zondaren, die niet anders kunnen dan zondigen. Hij daarentegen heeft met de zonde niets uit te staan gehad in heel zijn leven. Van zonde en zondigen is bij Hem geen sprake. Hij heeft altoos de zonde, waar zij op Hem aankwam, weerstaan en haar nooit de gelegenheid geschonken, in Zijn leven haar macht te doen gelden.
God heeft Zijnen Zoon gezonden „in gelijk-



heid des zondigen vleesches". Dat neerschrijvende, reikt Paulus de hand aan Johannes, die getuigt: „Het Woord is vleesch geworden", bedoelt hij hetzelfde, dat ligt in Hebr. 2: 14: „Overmits dan de kinderen des vleesches en bloeds deelachtig zijn, zoo is Hij ook desgelijks •— juister: op bijna gelijke wijze — derzelve deelachtig geworden."
Wanneer de Zoon Gods daar als Christus Jezus in de wereld staat, dan is Hij wat de menschelijke natuur betreft, in geenen deele van ons onderscheiden. We weten uit het Evangelie, dat Hij onderworpen geweest is aan alles, waaraan wij zeiven onderworpen zijn. Hij heeft ook vermoeidheid, honger en dorst gekend. Naar de lichamelijke zijde van zijn bestaan is Hij waarachtig mensch geweest, zooals onze Catechismus het uitdrukt. Maar ook naar de geestelijke zijde van zijn bestaan. Hij was b.v. niet vanzelf boven alle verzoeking verheven. Het is geen schijnvertooning geweest, wat daar na Zijnen Doop heeft plaats gehad in de woestijn. Hij kón verzocht worden — anders zou de Geest Hem niet in de woestijn hebben uitgedreven „óm verzocht te worden van den Duivel" en zou de Duivel zelf daartoe ook niet later nog pogingen hebben gedaan; dan zou deze na de ervaring in de woestijn wel voor goed van Hem zijn geweken, en niet — zooals Lukas bericht — „voor een tijd" of: „tot gelegen tijd". — Ge herinnert u immers ook wel, hoe hier en daar aan het licht



komt, dat de Heere Jezus een leven van gebed heeft geleid; Gethsemane met name toont het ons, dat Hij in diepen nood aan den Vader Zich vastklemde.
Maar datzelfde Evangelie laat ons ook zien, dat de „in gelijkheid des zondigen vleesches" gekomene, nooit èèn voet gezet heeft buiten het rechte spoor, dat Hij geleefd heeft bij en naar den wil Desgenen, Die Hem gezonden had, zoodat Hij zonder dat tegenspraak mogelijk was, te allen tijde kon zeggen, wat Hij bij gelegenheid Zijnen vijanden voorhield: „Wie van u overtuigt Mij van zonde."
Dat Hij tegenover het door de zonde beheerschte vleesch anders stond dan wij, neemt echter niets weg van den geweldigen inhoud van de „gelijkheid des zondigen vleesches", waarin God Zijnen Zoon in de wereld gezonden heeft.
Stelt die twee nog maar eens naast elkander: den Zoon Gods — en: gelijkheid des zondigen vleesches! Dan beseft ge zeker wel eenigermate, wat dit voor den Zoon Gods beteekent heeft: in gelijkheid des zondigen vleesches gezonden te zijn — laat me zeggen: in onze schoenen door de wereld te moeten!
Dan zinkt ge zeker in aanbidding neder voor de onuitsprekelijke liefde, waarin Hij die voor Hem zoo diepe vernedering heeft aanvaard. Maar dan zinkt ge zeker niet minder in aanbidding neder voor God, Die Zijnen Zoon aan zulk eene vernedering heeft overgegeven, in



Zijne ondoorgrondelijke liefde tot een van Hem afgevallen menschengeslacht! Want die liefde alleen is het, die God bewoog, Zijnen Zoon te zenden „in gelijkheid des zondigen vleesches". II
Dat zal ons duidelijk worden, als wij nu overgaan tot beantwoording van onze tweede vraag, die na het overwogene als vanzelf rijst: Wat beoogde God daarmee dan? Waartoe heeft dat moeten dienen?
Wij lezen in onzen tekst: „Want hetgeen der Wet onmogelijk was, dewijl zij door het vleesch krachteloos was, heeft God, Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches en dat voor de zonden de zonde veroordeeld in het vleesch, opdat het recht der Wet vervuld zou worden in ons, die niet naar het vleesch leven, maar naar den Geest." God heeft dus — om het voorshands zoo algemeen mogelijk te zeggen — dit doel met die zending Zijns Zoons: in menschenkinderen tot stand te brengen wat de Wet onmogelijk tot stand brengen kon.
Wat was dan der Wet onmogelijk? Dat komt ons helder voor den geest te staan, wanneer wij letten op hetgeen God gedaan heeft, en waartoe Hij dat gedaan heeft.
God heeft „de zonde veroordeeld in het vleesch". „De zonde", dat is niet deze of gene zonde; ook niet het geheel van alles wat zonde heet; maar de zonde, waar Paulus gedurig aan denkt: die geweldige macht, die door dien eenen



mensch in de wereld gekomen is, die als een koningin over alle Adamskinderen hare heerschappij uitstrekt, die allen in hare slavernij gebonden houdt, waardoor het leven van alle Adamskinderen tot een leven in allerlei ongerechtigheid wordt. Die zonde heeft God „veroordeeld". Dat wil niet zeggen: afgekeurd 
hoewel dat er ook onder begrepen is. Maar het reikt veel verder en gaat veel dieper: God heeft de zonde met Zijn vonnis getroffen, het doodsoordeel aan de zonde voltrokken, zoodat het met de zonde gedaan is.
Daarmede had God echter een hooger doel: „opdat het recht der Wet vervuld zou worden." „Het recht der Wet", dat is datgene wat de Wet aanwezig wil zien. En nu gaat het hier niet om allerlei afzonderlijke bepalingen van de Wet van Mozes, maar om datgene, wat in al die bepalingen tot uiting komt. We kunnen hier wel het best verwijzen naar de hoofdsom der Wet, waarop de Heere Jezus de aandacht vestigde van den Wetgeleerde, die Hem voor de vraag stelde: „Meester! welke is het groote gebod in de Wet?" Ge kent immers het antwoord van den Heere Jezus: „Gij zult liefhebben den Heere, uwen God, met geheel uw hart, met geheel uw ziel, en met geheel uw verstand. Dit is het eerste en het groote gebod. En het tweede, aan dit gelijk, is: Gij zult uwe naaste liefhebben gelijk uzelven. Aan deze twee geboden hangt de gansche Wet en de Profeten."
15



De vervulling van het recht der ^Vet wordt gevonden in een leven, dat overeenkomstig de Wet is in gedachten, en worden en werken.
Die vervulling van het recht der Wet tot stand te brengen, was de Wet onmogelijk. Zij kan den mensch wel zeggen, hoe het leven wezen moet; maar het maken, zooals het wezen moet, dat ligt niet in hare macht. Altoos staat hier die geweldige macht, de zonde in den weg. Wat de Wet ook zegt, de zonde gaat haar gang. De Wet is niet in staat, die zonde van de baan te krijgen, en daarom is zij ook niet in staat, een wandel overeenkomstig hare eigene aanwijzingen, haar geboden en verboden, tot stand te brengen.
Waarom was dat der Wet onmogelijk? „Dewijl zij door het vleesch krachteloos was." Het ligt niet aan de Wet. Die is zooals Paulus in Rom. 7 gezegd heeft, „heilig, en rechtvaardig, en goed." Het in haar uitgedrukte gebod, is evenals het bekende gebod uit het Paradijs was „ten leven". Liet de mensch door dat gebod zich leiden, dan was het resultaat: „één zich bewegen naar Gods heiligen wil.*' De Wet is krachteloos geworden door het vleesch. Omdat de mensch vleesch is, kan de Wet niets bij hem uitrichten. Want het vleesch neemt tegenover de Wet eene houding aan, die in dit opzicht de Wet met lamheid slaat. Als de Wet spreekt, zegt de mensch in het eene geval: „Ja, dat zal ik doen," en hij doet het niet, maar gaat zijn gang. In het andere geval wil hij niet erkennen, dat wat de



Wet verbiedt zonde is, maar is hij er op uit zijn eigen doen, dat met de Wet strijdt als gerechtigheid te handhaven of althans goéd te praten. En staat hij voor zonde, waar geen ontkennen aan is, dan tracht hij het voor te stellen als hem ontkomen, waarbij hij zichzelven handhaaft als anders toch wel goed en vroom. Zoo staat door het vleesch de Wet machteloos tegenover het vleesch en blijft de zonde altoos werkzaam. Ja, zij groeit en bloeit. De Wet krijgt de zonde nimmer van de baan!
Israëls historie is daarvan één doorloopend bewijs. Hoe hoog is dat volk begenadigd geweest boven alle volkeren der wereld, doordien Ood het Zijne Wet gegeven heeft. Maar wat • heeft zij uitgewerkt? Ondanks het getuigenis der Wet is het volk van God afgezworven, hoe langer hoe meer. altijd maar door. Zoodat het ten laatste zelfs uit zijn land werd weggevoerd door het rechtvaardige, lang tevoren reeds aangekondigde oordeel Gods.
En levert onze eigen levensgeschiedenis wellicht iets anders op? Jarenlang hebben wij het getuigenis der Wet vernomen. Zondag aan Zondag is het ons ook nog opzettelijk in de samenkomsten der gemeente gebracht! Is nu werkelijk bij ons dientengevolge aanwezig wat de Wet bij ons aanwezig wil zien? Is de zonde ui ons leven een overwonnen grootheid geworden? Wij weten het helaas wel anders; met diepe schaamte moeten wij dat belijden voor het



om straks het hoofd rustig te kunnen neerleggen? Maar zijt ge dan niet ongemerkt weer bezig, uwe eigene gerechtigheid op te richten? heen te loopen over Jezus Christus, die uwe eenige gerechtigheid voor God is? En hoe wilt ge dan wel komen tot zulk eene overeensteinming met Gods Wet in handel en wandel? Misschien door uwe kracht? Daar komt niets van terecht. Dat hebt ge toch vaak genoeg ondervonden. Hoe is het met zoovele goede voornemens al gegaan?
Wie is er, die bij het overdenken van deze laatste vraag niet de hand op den mond leggen moet?
Gelukkig, wie het doet, omdat hij met geen mogelijkheid zichzelf meer kan handhaven, en dan ook als Paulus naar Christus alleen zich uitstrekt met al het verlangen zijner ziel.
Zie maar niet met jaloerschheid naar menschen, die er anders over spreken; die het naar hunne gedachten al een aardig eind gebracht hebben in het houden van Gods geboden. Laat u door hen niet afhouden van dat eene: alles alleen van Christus te verwachten en alles in Hem alleen te zoeken. Vergeet niet, wat God gedaan heeft, om te komen tot het groote doel Zijner liefde: de vervulling van het recht der Wet in menschen, die niet anders zijn dan vleesch. Vergeet niet, dat Hij de zonde veroordeeld heeft in het vleesch van Christus, en dat Hij daartoe Zijnen Zoon gezonden heeft in gelijkheid des zondigen vleesches. In Christus ligt



alles wat tot het leven en de godsvrucht behoort. In Hem alleen. Op de gemeenschap met Hem komt het aan.
Dat zij en dat blijve het eenige verlangen uwer ziel: in Hem gevonden te worden, met Hem gemeenschap te hebben, in Zijne gemeenschap te leven.
Moet gij voor den spiegel der Wet uzelven veroordeelen, doe dat dan in waarheid en oprechtheid, en neem zoo de toevlucht tot Hem alleen. Dan komt ge nimmer voor teleurstelling en ontgoocheling. Dan gaat ge veilig. Gods Wet verdoemt u niet; want, als ge in Christus zijt, valt er niets te verdoemen, wijl ge met Zijne gerechtigheid zijt bekleed, waaraan niet het allergeringste ontbreekt. En Hij leidt u door Zijnen Geest in het spoor der gerechtigheid, zoo zeker, als God, Zijnen Zoon zendende in gelijkheid des zondigen vleesches, de zonde veroordeeld heeft in het vleesch, opdat het recht der Wet vervuld zou worden in allen, die niet naar het vleesch wandelen, maar naar den Geest.
Verlaat u daarop.
Dat God Zijnen Zoon gezonden heeft in gelijkheid des zondigen vleesches, dat is een onloochenbaar feit. Welnu, even onloochenbaar is het dan ook, dat de vrucht daarvan niet zal uitblijven bij een iegelijk, die aan Hem zich houdt. Amen.
(1929)



Tekst s Romeinen 8:26, 27.
En desgelijks komt ook de Geest onze zwakheden mede te hulp; want wij weten niet, wat wij bidden zullen gelijk het behoort, maar de Geest Zelve bidt voor ons met onuitsprekelijke zuchtingen. En die de harten doorzoekt weet welke de meening des Geestes zij, dewijl hij naar God voor de heiligen bidt.
Het woordje „desgelijks" verbindt onzen tekst met het voorafgaande. Daarin heeft de Apostel den Romeinen voorgehouden tot hunne vertroosting in angst en nood der ziel, dat er geene verdoemenis is voor degenen, die in Christus Jezus zijn, die niet naar het vleesch wandelen, maar naar den Geest, wijl de Wet des Geestes des levens in Christus Jezus hen vrijgemaakt heeft van de wet der zonde en des doods. Zij hebben ontvangen den Geest der aanneming tot kinderen, door Welken zij roepen: „Abba! Vader!" Die Geest getuigt met onzen geest in aanvechting en strijd dat wij kinderen Gods zijn, en dus erfgenamen, die eenmaal in het volle bezit der erfenis ingezet worden bij de verlossing onzes



lichaams.
Naar die komena^uheerlijkheid ziet het gansche schepsel reikhalzend uit, zuchtend als in barensnood; en dat niet alleen, maar ook wij zeiven, die de eerstelingen des Geestes hebben — die den Geest als eerstelingsgave ontvangen hebben ■— zuchten in onszelven, bezwaard zijnde. In hope zalig geworden, verwachten wij met lijdzaamheid de heerlijkheid, die ons is toegezegd. Daarbij komt nu de Geest onze zwakheden mede te hulp, voor ons biddende met onuitsprekelijke zuchtingen.
„De Geest komt onze zwakheden mede te hulp". Van die woorden gaan wij bij de behandeling van onzen tekst uit, en overwegen:
I. wat de Geest doet,
II. in hoe grooten nood Hij dusdoende voorziet,
III. hoe Hij zulks doet,
IV. met welk gevolg Hij zulks doet.
I
Het eerst vraagt onze aandacht, wat de Geest doet.
Onze tekst zegt: „De Geest komt onze zwakheden mede te hulp".
Welken Geest Paulus bedoelt, wordt ons aanstonds duidelijk, wanneer wij ons teksthoofdstuk dóórlezen. Het is dezelfde Geest, dien hij tevoren den Geest „Gods" en den Geest „van Christus" genoemd heeft; het is de Geest, welke



met de wet-des-levens-in-Christus Jezus tot ons komt wanneer wij met den dood in onze leden hebben te kampen. Het is de Heilige Geest, Die uitgaat van den Vader en den Zoon, Dien door den Zoon gezonden wordt van den Vader, Die woning maakt in onze harten en ons alzoo brengt en houdt in de gemeenschap des Zoons en des Vaders.
Die Geest nu komt onze zwakheden mede te hulp. De Apostel heeft hier het oog op de zwakheid — de krachteloosheid — die ons als Adamskinderen eigen is; en wel de machteloosheid in geestelijken zin, ons onvermogen tot eenig goed, dat zich in zoo menigvuldigen vorm openbaart. Inzonderheid doelt hij hier op die zwakheid zooals in verschillenden vorm zij aan den dag komt in omstandigheden als waarin de geloovigen te Rome verkeerden, in lijden van allerlei aard, waarmede zij om den naam van Christus te kampen hadden. Zoolang wij hierbeneden zijn, hebben wij met lijdzaamheid te verwachten de heerlijkheid, die in hope ons deel is, en dus rustig voort te gaan op den weg, dien de Heere ons leidt. Maar juist hierin komt onze machteloosheid dra aan den dag. Het is zoo uiterst moeielijk, ja, in den grond der zaak onmogelijk voor ons. Wij worden zoo ras ongeduldig, verliezen zoo spoedig den moed, wanneer wij op onze reis door het leven zooveel ervaren, dat de ziel smartelijk treft. Wij kunnen de voorgestelde hoop maar niet vasthouden, hoe heerlijk



die ook is, en hoewel zij niet wankelen kan, wijl Hij die 't beloofd heeft getrouw is. Daar is zooveel, waardoor wij de heerlijkheid uit het oog verliezen, waardoor de lijdzaamheid bezwijkt vanwege onze zwakheid.
Daar wordt ons nu een heerlijke troost gepredikt in het liefelijk Evangelie, dat de Geest onze zwakheden mede te hulp komt. Dat is eene eigenaardige uitdrukking, waarin onze Statenvertalers gepoogd hebben zoo getrouw mogelijk weer te geven wat in het oorspronkelijk ligt. Paulus gebruikt hiér een woord, dat nog maar op ééne andere plaats in het N. T. wordt gevonden. (Luk. 10:4a). Het beteekent: met iemand en in diens plaats een last op zich nemen, zoodat hij van den druk wordt verlost. Paulus predikt ons dit: „de Geest slaat in onze zwakheid mede de hand aan het werk, zet Zijnen schouder onder onzen last, waardoor wij volbrengen wat wij anders met geene mogelijkheid konden volvoeren." De H. Geest doet met ons, wat eene liefhebbende moeder doet met haar kindeken, dat pas begint te loopen. Het kind-is zwak en onbeholpen; het loopen gaat niet best: het staat te waggelen, en eindigt met vallen. Maar als de moeder het onder de armpjes gevat heeft en zoo schraagt, stapt het kind dat het een lust is. Zoo doet ook de Heilige Geest bij onze menigvuldige zwakheden. Hij komt tot ons, gaat als het ware naast ons staan en slaat de hand aan het werk, waarmede wij niet voort-



kunnen. Hij komt onzen nood met ons deelen, komt in onze bezwaren in, voelt de moeilijkheid daarvan, zet den voet op den weg, dien wij hebben te wandelen, gaat ons in de lijdzaamheid voor, in het met lijdzaamheid verwachten van de ons voorgestelde hoop — en neemt ons met Zich mede, zoodat ook wij, hoe ongeduldig en onlijdzaam wij anders ook zijn, met lijdzaamheid verwachten hetgeen wij niet zien, ons verblijdend in de hoop. De H. Geest handelt met ons als een kloek met hare kiekens, wanneer zij hun het eten leert. Zij wordt als het ware kieken mee, pikt voortdurend alsof zij zelve hongerig was, zóólang tot de kiekens het ook doen. Zóó doet de H. Geest in geestelijken zin, met dit onderscheid evenwel, dat Hij ons niet alleen alles voordoet, maar door Zijne kracht tegelijk in ons tot stand brengt wat er wezen moet.
Zoo komt de Heilige Geest te hulp allen — zonder eenige uitzondering — die in den Heere Jezus Christus gelooven met een oprecht geloof, die waarlijk in Hem al hun heil zoeken, die Hem verwachten, wien het dus te doen is om overeenkomstig den wil Gods te wandelen en geen haarbreed te wijken van den hun voorgestelden weg.
En dat kan de H. Geest doen, omdat Hij een Persoon is, en wel een Persoon van Goddelijke natuur. Was de H. Geest niet een Persoon, maar een onpersoonlijke kracht, of eene gezindheid —



zooals velen heden ten dage leeren, van de waarheid der Schrift afgeweken zijnde — dan zou van zulk te hulpe komen, van zulk mededragen onzer lasten geen sprake kunnen zijn. En was de H. Geest niet een Persoon van Goddelijke natuur, was Hij niet Zelf God, eenswezens met den Vader en den Zoon, van dezelfde majesteit en heerlijkheid, dan kon Hij ons evenmin te hulpe komen. Zal dat toch geschieden, dan moet Hij vooreerst verstand, gevoel en wil bezitten, maar verder ook over allerlei eigenschappen beschikken, die Hem in staat stellen in eiken nood te voorzien. Was nu de H. G. wel een Persoon, maar niet van Goddelijke natuur, dan zou Hij in alles beperkt zijn; dan zou Hij wel dezen of genen en dan nog alleen in zekere omstandigheden, kunnen bijstaan, maar niet allen die van Christus zijn en in eiken nood hulp kunnen verleenen. Nu is echter de Geest met den Vader en den Zoon waarachtig en eeuwig God. Daarom is Hij alomtegenwoordig, alwetend, zoodat geen nood zijne aandacht ontgaat; Hij is almachtig, zoodat niets, ook geen dood, Hem in den weg staat; Hij is ook de wijsheid zelve, zoodat Hij in eiken nood de middelen weet aan te wenden, die alleen voeren tot het doel; Hij is rechtvaardig en heilig, zoodat Hij alles doet en alles leidt in den weg der gerechtigheid; Hij is barmhartig en genadig, zoodat Hij medelijden heeft met alle ellendigen. Kortom: de H. Geest is evenals de Vader en



de Zoon volkomen in staat alle hulp te bewijzen, zoodat Hij ook in elke zwakheid ons te hulp kan komen.
II
De beteekenis hiervan springt in het oog, inzonderheid waneer we uit onzen tekst vernemen, in hoe grooten nood de Geest, door hetgeen Hij doet, voorziet.
In alle opzichten zijn wij menschen, die alle kracht ontberen, van alle macht en vermogen ontbloot zijn. Al schijnen wij nog zoo sterk, wij vliegen heen! De ervaring leert het wel, dat wij niet in staat zijn in des Heeren wegen te wandelen, ons tegenover God en den naaste in alle omstandigheden te gedragen zooals het behoort; dat wij niet in staat zijn, in de praktijk des levens de waarheid Gods vast te houden en het met Gods Woord te wagen; wij bevinden ons veeleer als Joh. den Dooper, een riet gelijk dat van den wind ginds en weder bewogen wordt. De ervaring leert het wel, dat wij niet in staat zijn temidden van de wederwaardigheden des levens standvastig te blijven, te volharden op den weg, die alleen recht is, omdat de Heere ons daarop gezet heeft — met lijdzaamheid te verwachten de hoop, die ons is voorgesteld.
Onder die vele zwakheden is er echter eene, die ons leert hoever het met onze zwakheid wel gaat, waarin onze machteloosheid zoo sterk mogelijk uitkomt, dat is de zwakheid, waarop de Apostel wijst als hij schrijft: „Want wij
16



weten niet, wat wij bidden zullen, gelijk het behoort."
Paulus denkt daarbij niet aan den vorm, aan de inkleeding des gebeds, de wijze waarop wij bidden. Hij bedoelt niet: wij weten niet op welke wijze wij bidden zullen om betamelijk te bidden; wij verstaan er ons niet op, „mooi te bidden", zooals de menschen dat noemen! Hij onderstelt niet, dat het gebed aan zekere schoonheidseischen moet voldoen, en wij daarom niet weten te bidden gelijk het behoort.
Neen, hij gaat veel dieper: hij denkt aan den inhoud des gebeds: wij weten niet wat wij bidden zullen overeenkomstig onze werkelijke behoefte, zooals het in de gegeven omstandigheden voor God noodzakelijk is: wij weten het noodige niet van God te vragen, het noodige niet te nemen uit des Heeren schatkameren.
Dat komt daarvandaan, dat wij in den diepsten grond geen verstand hebben van wat ons noodig is. Wij zijn van gisteren en weten niet. Wij doorzien onzen nood niet eens. Wij houden bovendien dikwerf voor heilzaam, wat schadelijk — voor schadelijk wat ons inderdaad heilzaam is. Daarom vragen we ook menigmaal wat ons onnut is, en bidden af wat ons ware welzijn bevordert. Hing het van ons af, er zou in ons gansche leven van tegenspoed en teleurstelling geen sprake zijn, wij zouden der kastijding nimmer deelachtig worden! Inderdaad wij weten niet wat wij bidden zullen, gelijk het behoort.



Al is dit echter eene waarheid zoo helder als de dag, zij wordt lang niet altoos en lang niet overal geloofd. Uit onzen aard gelooven wij haar in het geheel niet. Door de ervaring geleerd, willen we nog wel toegeven, dat wij bij tijden niet weten te bidden zooals het behoort; maar dat wij er nu heelemaal geen verstand van hebben, dat klink wel wat kras. Wij meenen uit onzen aard, heel wel eigen behoeften te kennen, ook vrij behoorlijk in staat te zijn, onzen nood bij God bekend te maken. Een ieder steke de hand maar in eigen boezem! Wel zegt menigeen vaak, dat hij niet eens bidden kan, maar is dat altoos naar waarheid gesproken? Als het oprecht is gemeend, zal men deswege in diepen nood verkeeren; doch gaat men niet menigmaal bij zulk eene bekentenis zijn weg als ware er geen zakje in den wind?
De Heere weet echter in Zijne genade zulk eene belijdenis wel als eene oprechte belijdenis te doen voortkomen uit onzen mond en ons hart! Hoe menigmaal is bij ons alles zoo dor, zoo dood, zoo koud, dat er geen sprankje leven, dat er niet de minste beweging is te bespeuren. Hoe menigwerf komt dat niet voor in dagen van nood der ziel zoowel als des lichaams. Dan wenden we ons op ons leger van de eene zijde op de andere, — doch waar we ons ook henen wenden, er is geene rust. De handen staan ons geheel verkeerd, wij kunnen niet eens een enkel woord voortbrengen; er is geen gebed, en wij wagen



het ook niet den mond te openen, wijl alles met zonde bevlekt is.
Dan is inderdaad de nood hoog geklommen. Want als het gebed ontbreekt, als er geen roepen is tot God, dan voelen we ons zoo geheel afgesloten, geheel en al afgesneden van Gods gemeenschap; dan is er immers geen verkeer met den God onzes levens, dan is er geen aangrijpen van zijne sterkte. Dan is er geen ontvangen van eenige genade. Dan is er enkel gevoel van armoede en ledigheid, van namelooze ledigheid. Dan liggen wij midden in den dood, en moeten naar het zichtbare in dien dood omkomen! III
Maar ziet, welk eenen God wij hebben! In zulken nood daagt redding van eene zijde, waarvan wij het volstrekt niet verwachten. „De Geest komt onze zwakheden mede te hulp". En hoe doet de Geest zulks? Hij „bidt voor ons met onuitsprekelijke zuchtingen".
„De Geest Zelve bidt voor ons."
Dat is nog veel meer gezegd, dan dat de H. Geest in ons het gebed wekt, dat Hij woorden des gebeds ons in het hart en op de lippen legt, die doordringen tot Gods troon. O gewisselijk doet de H. Geest dat óók. Hij leert bidden, in onzen nood woorden van gebed en smeeking werpend in onze ziel, als de Geest der genade en der gebeden. Daarvan getuigt op iedere bladzijde het gebedenboek bij uitnemendheid van des Heeren gemeente, het Boek der Psalmen. Van-



waar zijn deze gebeden gekomen, zoo niet van den H. Geest? Vanwaar dat zij zooveel en zoo machtigen troost bieden in alle mogelijke omstandigheden dengenen, wien het om God en Zijne gemeenschap gaat, — zoo niet vandaar, dat het de H. Geest is, Die er in spreekt? O als ge maar eens denkt aan dien 103en Psalm: „Loof den Heere, mijne ziel, en al wat binnen in mij is Zijnen heiligen Naam! Loof den Heere, mijn ziel! en vergeet geene van Zijne weldaden! Dan vat ge het wel, hoe de H. Geest de snaren heeft aangeslagen in Davids gemoed, zoodat hij zijne eigene ziel ging opwekken tot des Heeren veelvoudigen lof!
Maar de mtdrukking in onzen tekst is nog veel sterker, zegt nog veel meer, en biedt daarom ook nóg rijker troost. De H. Geest wekt niet slechts het gebed in onze ziel, — neen de Geest Zelve bidt voor ons. Hij neemt geheel en al op Zich wat wij niet vermogen te doen. Hij treedt te onzen behoeve tusschenbeiden bij God. Hij ontmoet God voor ons, terwijl wij Hem niet kunnen ontmoeten. Hij doet, om zoo te zeggen, het woord voor ons bij God, terwijl wij niet tot Hem kunnen doorbreken.
En dat doet de Geest met onuitsprekelijke zuchtingen, d.w.z. met zuchtingen, die niet in woorden worden uitgedrukt, wier inhoud ook niet onder woorden gebracht kan worden. Terwijl dus de H. G. voor ons bidt, komen daar uit onzen mond schoone woorden, die menschen-



kinderen met bewondering aanhooren en waaraan vleesch zijne hooge goedkeuring hecht; daar kome ook niet voor den dag schier eindelooze gebeden, waarin velen een teeken van bijzondere Godsvrucht zien, waarop velen ook uit zijn. Neen, daar zijn alleen zuchtingen, die voor het oor des vleesches niets aangenaams hebben.
Die zuchtingen slaakt de Geest Zelve in ons. Hij doet in ons binnenste wat de Heere Jezus daarboven doet in den hemel: Hij treedt voor ons tusschenbeide bij den Vader. Ook daarin komt duidelijk uit dat de H. G. niet is eene onpersoonlijke kracht, maar een Persoon, Die met Goddelijke almacht in ons werkt.
Wanneer wij zóó diep in den nood zijn, dat er geen gebed bij ons is, dat wij onzen God en Vader niet kunnen ontmoeten, dan komt de H. Geest en gaat in onzen nood in, dien nood tot Zijnen nood makende. En dan baant Hij een weg waar geen weg was. Midden in onzen nood, terwijl wij met stomheid en lamheid des geestes zijn geslagen, terwijl ons gemoed tot berstens toe wordt geperst, maakt Hij opening, ontsnapt daar een zucht aan de beklemde borst, — een zucht des H. Geestes, Die aldus doorbreekt tot den Troon, Die ons opneemt in onze machteloosheid en legt aan het harte Gods.
Zoo heeft de H. Geest voor Mozes gebeden aan de Schelfzee, toen de kinderen Israëls het hem benauwd maakten in hunne angst zoowel



voor Farao als voor de wateren van het Roode Meer. Daar spreekt de Heere tot Mozes: „Wat roept ge tot Mij?" terwijl we van geen roepen tot God iets vernemen. Terwijl Mozes tot Israël sprak, hen wijzend op het heil des Heeren, is daar een onuitgesproken zuchten opgestegen: een onuitsprekelijk zuchten des H. Geestes. Zoo heeft de H. Geest ook voor Hiskia gebeden met onuitsprekelijke zuchtingen, — en Juda's koning piepte als een kraan en zwaluw, kirde als een duif. Zoo doet de Geest voor en na bij alle ellendigen Gods. Hij bidt in hun binnenste met onuitsprekelijke zuchtingen. Zóó maakt Hij hunnen nood daar boven bekend, zoo stelt Hij hen in verband met den God huns levens, zoo brengt Hij hen aan het harte Gods, zoo leidt Hij hen binnen in de schatkamer zijner genade. IV
Zoo mogen wij vroolijk zingen: wij hebben immers volkomen zekerheid dat de Heere zulke zuchten, ontglijdend aan ons hart, opmerkend gadeslaat. Want onze tekst zegt ons ook, met welk gevolg de Heilige Geest onze zwakheden mede te hulpe komt, voor ons biddend met onuitsprekelijke zuchtingen: „En Die de harten doorzoekt, weet welke de meening des Geestes zij, dewijl Hij naar God voor de heiligen bidt."
Daar wordt ons dus de geheel eenige kracht van des H. Geestes gebed voor ons voor oogen gesteld. Die onuitsprekelijke zuchtingen des H. Geestes zijn voor menschen ten eenenmale raad-



selachtig; menschen weten niet wat zij er aan hebben, kunnen er niets uit maken. Dat zien we zelfs bij een man als Eli ten aanzien van Hanna's gebed. Hij verstaat niet eens dat zij hare ziel uitstort voor den Heere, als hare lippen zich bewegen: geene stem hoorende, houdt hij haar voor dronken.
Maar Die de harten doorzoekt, weet welke de meening des Geestes is. God doorzoekt de harten, de God en Vader van onzen Heere Jezus Christus. Hij is zoo geheel anders dan menschen. Deze moeten woorden en daden hebben, tenminste gebaren zien om iets te verstaan. Hij echter doorzoekt de harten, dringt in de meest verborgen hoekjes, zoodat er niets aan Zijne aandacht ontgaat. Ook de zuchten niet, die vaak door menschen niet eens worden opgemerkt. En in de zuchten, waarvan geen mensch iets kan maken, merkt Hij den Geest op, en verstaat de meening des Geestes. Hij weet wat de Geest er mede bedoelt, welke gedachten de Geest daarin heeft gelegd, welke nooden dus in die zuchten opstijgen tot Zijnen troon. Hij weet dit omdat de Geest naar God voor de heiligen bidt.
De Geest bidt naar God. Dat wijst hier niet de richting aan, waarin het gebed des Geestes zich beweegt; dat zegt hier niet, dat de Geest zich tot God en niet tot eenig schepsel of tot eenigen afgod richt. Maar dat geeft het karakter van dat bidden des Geestes aan: het is een bidden, dat geheel en al in den geest van God



is, geheel in overeenstemming met de bedoeling welke God met ons heeft, met den Raad en het welbehagen Gods; een bidden, dat, zoo te zeggen, God uit het hart is gegrepen, dewijl het immers zijn welbehagen is, genade te verheerlijken bij een ellendig mensch, hulp te verschaffen in allen nood, hongerigen met goederen te vervullen. Het is een bidden, waarin altoos ligt opgesloten: „Onze Vader, Die in de hemelen zijt! Uw wil geschiede!" Het is altoos een aangrijpen van de sterkte des Heeren, een putten uit de volheid Zijner genade, Zijns heils.
En daarbij komt nog dat de Geest voor „heiligen" bidt, d.w.z. voor zulke menschen, die Gode heilig zijn, die door den Heere uit louter genade afgezonderd zijn uit alle geslachten, om Hem een volk des eigendoms te wezen, om Zijne genade bij hen te verheerlijken. Zij hebben genade gevonden bij God, mogen zich verheugen in Zijne gunst. Daarom verstaat de hooge God die zuchtingen des H. Geestes voor hen, en zijn ze Hem aangenaam.
Die heiligen hebben als heiligen ook zeer bepaalde behoeften, overeenkomstig het doel, waartoe de Heere hen in Zijne ontferming geroepen heeft. Heeft onder ons menschen een goed verstaander een half woord noodig, de Heere in den hemel kan ook dat halve woord nog ontberen: een verborgen, onuitsprekelijk zuchten des H. Geestes doet Hem onmiddellijk de meening des Geestes verstaan, dewijl de



Geest naar God voor heiligen bidt.
Zoo dringt dus onze nood, dank zij de verzuchtingen des H. Geestes, tot den troon Gods door; zoo worden onze behoeften daarboven in den hemel bekend, terwijl wij ze niet eens weten bekend te maken. En dat „weten" van de meening des Geestes sluit in zich een voldoen aan de behoeften, daarin bekend gemaakt. Die zuchtingen des Geestes vinden daarboven een geopend oor, overeenkomstig de waarheid die wij belijden: „Gij hoort het gebed; tot U zal alle vleesch komen". Met die onuitsprekelijke zuchtingen neemt de Geest alles uit hetgeen van Christus is, zoodat wij allen uit Zijne volheid ontvangen genade voor genade, zoodat het ons aan geen ding ontbreekt.
Is dat dan niet een heerlijk genadebewijs, dat de Geest onze zwakheden mede te hulpe komt, dat Hij voor ons bidt met onuitsprekelijke zuchtingen? Is het niet een heerlijke troost, welken de Apostel ons brengt terwijl hij ons predikt, dat Die de harten doorzoekt weet, welke de meening des Geestes zij, dewijl Hij naar God voor heiligen bidt?
„Ja, dat is wel een heerlijke troost, — maar die troost wordt toch niet aan het algemeen geboden en geschonken, dien troost mag toch niet ieder zich toeëigenen!"
Gij, die zoo spreekt! zegt gij dat met het oog op uzelven of met het oog op uwen naaste? Zegt gij dat omdat gij bevreesd zijt dat uw naaste.



dien gij voor minder vroom houdt dan uzelven, zich dien troost zal toeëigenen, dat die zal ontvangen wat de Geest uit Gods schatkameren te voorschijn brengt, en dus met u gelijk zal komen te staan op de plaats, die gij uzelven hebt toegekend? Of zegt gij dat in oprechtheid uws harten, in ware bekommernis of die troost ook uw troost mag zijn? Komt dus die opmerking uit hoogmoed of uit verslagenheid voort?
In het eerste geval — wanneer ge dit uit hoogmoed vraagt — roep ik u toe: gedenk aan het woord des Heeren Jezus: „Strijdt om in te gaan!" Vraag uzelven maar eens af, of gij u dien troost wel moogt toeëigenen, vóórdat gij den staf waagt te breken over uwen naaste! Gewisselijk wordt deze troost niet zoo maar kortweg aan alle menschen geschonken. Niet alle zuchtingen zijn zuchtingen des H. Geestes. Wie eigen zonde en verlorenheid niet in oprechtheid belijdt en daarom ook niet in waarheid den Heere Jezus Christus aanhangt, hongerend en dorstend naar de gerechtigheid die voor God geldt, die kan op de voorbidding des H. Geestes niet rekenen. Wie in zijn boos bestaan en zijn ongeloof volhardt, die wete dat de H. Geest bij hem niet woont; al moge hij dan dag en nacht zuchten, dat zijn geene zuchtingen des H. Geestes; dié zuchten dringen niet in Gods troonzaal door; in dié zuchten merkt, vindt God niet de meening des Geestes, en slaat er daarom geen acht op; met dié zuchten wordt niets uit de volheid van Chris-



tus geput. Bekeer u dan tot den Heere, tot Jezus Christus henen, terwijl het nog „heden" genoemd wordt, opdat gij van alle ongerechtigheid gereinigd moogt worden in Zijn dierbaar bloed, opdat de Geest ook over u worde uitgestort door 's Heeren genade!
Zijt gij verslagen van geest, zoodat gij vraagt: „Is het wel voor mij? Zou de H. Geest ook bij mij dat heerlijk ambt wel willen vervullen, woning makende bij mij, doemwaardige zondaar?" dan is er voor u eene blijde boodschap: „houd moed! aan den Heere Jezus Christus u gehouden als een verloren zondaar! Wat Paulus hier schrijft, dat zegt de H. Geest, God Zelf, ook tot u!"
„Ja — zou dat waar kunnen zijn? maar daar staat: „dewijl Hij naar God voor heiligen bidt!" En ach, ik ben zoo onheilig! ik moet eiken dag meer bekennen, dat ik onrein ben van hoofdschedel tot voetzolen toe!"
Vrees niet! Dat moesten de Romeinen ook! Dat moest de Apostel Paulus zelf ook! Heeft hij niet gezucht: „Wij weten dat de wet geestelijk is, maar ik ben vleeschelijk, verkocht onder de zonde"? Daarom denkt hij ook niet aan heiligen, zooals de mensch die in zijne vleeschelijke, zelfgemaakte vroomheid, zich heeft uitgedacht: volmaakte menschen, die geen zonden hebben, die de zonde al onder de knie hebben, die eene heilige natuur hebben, die tenminste al een mooi eind op weg daarheen zijn! Zulke heiligen be~



staan alleen in het brein van menschen, die van Gods wet en Zijne heiligheid niets verstaan. Uit zulk soort heiligen bestaat de gemeente des Heeren Jezus Christus niet. Onder de heiligen aan wie Paulus schreef, is er niet een, die zichzelven voor heilig houdt, die al hooger meent geklommen te zijn op den vleeschelijken heiligheidsladder dan zijn naaste. De gemeente van Jezus Christus bestaat uit menschen, die eiken dag hunne eigene zonde en grondeloos bederf Ieeren kennen, en die — omdat er lust en liefde tot alle gerechtigheid in hen is door den H. Geest — dagelijks de toevlucht nemen tot den Heere Jezus Christus, om in Zijn bloed gereinigd te worden. Zulke menschen noemt God „heililigen", omdat zij geheiligd zijn en worden in Christus Jezus, gewasschen met het bloed des Lams.
De heiligen Gods zijn geen menschen, die op een hoogen troon zitten en met geen aanvechtingen hebben te kampen, die altoos welverzekerd zijn van hunnen staat, zooals vleesch dat gaarne heeft; ook geen menschen, die zich met een tekstje gemakkelijk over hunne gruwelijke zonde heenzetten. Neen, het zijn menschen, die vanwege hunne zonden heftig worden bestreden, die dag uit dag in om genade roepen, die geen ander houvast hebben dan het kruis van Christus. Die heiligen zijn menschen, die zichzelven geen oogenblik kunnen redden en daarom van noode hebben dat de Geest onafgebroken hunne zwak-



heden te hulpe komt, dat de Geest in hunne machteloosheid alles volbrengt. Zij, maar ook zij alleen, vinden in den Geest eenen machtigen Helper: zoo gaan zij, doodzwakken, van kracht tot kracht, — zoo zetten zij door den Geest hunne pelgrimsreis door dit leven voort, om eindelijk het doel te bereiken: voor God te verschijnen in Zion.
Vrees dan niet, maar houd u alleen aan den Heere Jezus Christus. En terwijl gij uwe eigene machteloosheid ervaart, uw onvermogen om bij Hem te blijven en met lijdzaamheid te verwachten de hoop, die u is geschonken in en door Hem, Die u liefgehad heeft en Zichzelven voor u heeft overgegeven, leen toch niet het oor aan allerlei vleeschelijke wijsheid, die van Christus u aftrekt, maar hoor — en wees getroost! — het Evangelie Gods: „En desgelijks komt ook de Geest onze zwakheden mede te hulpe; want wij weten niet wat wij bidden zullen gelijk het behoort, maar de Geest Zelf bidt voor ons met onuitsprekelijke zuchtingen. En Die de harten doorzoekt weet welke de meening des Geestes zij, dewijl Hij naar God voor heiligen bidt." Amen.
(1904)



Tekst: Romeinen 8 t 28
..En wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, (namelijk) dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn."
Wat is dat toch een kostelijk woord! Wij allen hebben het zeker al menigmaal gelezen. Ongetwijfeld ook meer dan eens met aangenaamheid gelezen. Het is toch als balsem voor eene gewonde ziel. Als wij er vat aan krijgen worden wij er zoo echt weldadig door aangedaan. Hier is toch geen aarzeling, geen wikken en wegen, geen: „het is mogelijk, maar het kan ook anders uitvallen". Neen, kort en krachtig klinkt het ons tegen: „Wij weten, dat dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn." Het een is even beslist als het ander, hier is volkomen zekerheid aan het woord. „Wij weten", het staat als een paal boven water.
Met vaste hand schrijft Paulus het neer. En wij voelen het Zijnen woorden af: hij zelf geniet er van. Want al is het naar den vorm als eene algemeene waarheid uitgesproken, het gaat niet



buiten het zieleleven óm van dengene, die het uitsprak; het is een moment van groote beteekenis, van allesbeslissende beteekenis zelfs in zijn zieleleven. Het geeft hem rust temidden van alle slingering, waaraan ook hij onderhevig is. En daarom schrijft hij het met vrijmoedigheid en blijmoedigheid neer, opdat ook zijne lezers daarvan het genot mogen smaken voor hun eigen leven. En niet enkel zijne eerste lezers, de geloovigen des Heeren Jezus Christus te Rome, maar ook alle geloovigen van alle eeuwen. Met zijn „wij weten" ontsteekt Paulus een licht en zet hij dat ook in ons midden neer, opdat wij onder alle donkerheden ons in het schijnsel daarvan verheugen. Dat licht straalt ons tegen uit de kern van onzen tekst: alle dingen werken mede ten goede dengenen, die God liefhebben.
Gaat het u zooals mij, dan rijpen er, terwijl wij den Apostel dat met zooveel zekerheid hooren uitspreken, verschillende gedachten die wij om drie uitroepen willen groepeeren:
I. hoe gewaagd! II. hoe gewis! III. hoe versterkend!
I
„Wij weten, dat degenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede."
Als Paulus dat neerschrijft dan spreekt hij niet enkel voor zichzelven, maar sluit hij ook anderen in. Hij schrijft immers: „wij



weten", d.i. niet alleen ik, die hier schrijf, maar ook gij, die leest. Wij allen, die in Jezus Christus gelooven, wier eenige hoop Jezus Christus is. Zoo komen dan ook wij, die den Naam des Heeren belijden, voor deze uitspraak te staan, en daarmede voor de vraag, of wij daar onze handteekening onder willen plaatsen. Of wij dus met dat „wij weten" volledig instemmen, zonder eenige aarzeling. En dat niet als iets, dat wij van hooren zeggen hebben, dat wij overleveren zooals het tot ons gekomen is, als een geleerd lesje, maar als eene waarheid, die leeft in ons eigen hart, die ons zóó klaar voor den geest staat, dat van wankeling geen oogenblik sprake is.
Wanneer wij de zaak zóó zien, is het nog niet zoo gemakkelijk, onze stem te mengen in het koor dergenen, die met Paulus spreken: „wij weten". Als wij toch te rade gaan met wat onze oogen in deze wereld waarnemen, schijnt er aan stof tot tegenspraak geen gebrek, zoodat wij in de eerste opwelling uitroepen: hoe gewaagd!
Het is toch geen kleinigheid, die Paulus daar uitspreekt, als hij zegt: „dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede." Laat ons maar op den inhoud dier woorden letten.
De Apostel spreekt daar van degenen, die „God liefhebben". O, gij verstaat het wel, dat hij niet het oog heeft op menschen, die veel spreken van hunne liefde tot God en onder de
17



hand zichzelven leven. Hij denkt aan zulken, die metterdaad God liefhebben, zoodat waarlijk God het middelpunt van hun leven is, zoodat zij aan Hem hangen met al de kracht hunner ziel, zoodat zij aan Hem genoeg en in Hem hunne vreugde hebben en daarom ook alleen Zijn wil laten gelden met verzaking van eigen lust en begeerte, zoodat zij ook door Zijne hand zich laten leiden, waar Hij hen ook voert, omdat zij zonder Hem niet kunnen leven. Het zijn menschen, die in God opgaan, zooals in een gelukkig huwelijk de man in zijne vrouw, de vrouw in haren man! *
Van hen zegt Paulus, dat hun „alle dingen medewerken ten goede". M.a.w., dat alles goed gaat, dat alles in de goede lijn loopt, wat hen ook overkomt. Het spreekt wel vanzelf, dat hem hierbij een bepaald doel voor oogen staat; een bepaald einde, waarop alles uitloopt. Want eerst het einde beslist over de vraag, of het goed ging of niet. Is het einde goed, dan blijkt dat alles ten goede meewerkte.
Dat einde kan niet anders wezen dan datgene, waarnaar, volgens Paulus' eigen getuigenis, al hun verlangen uitgaat. Het is het voorwerp van hun hoop: „de aanneming tot kinderen, de verlossing onzes lichaams, waarvan hij in vs. 23 gewaagd heeft, „de heerlijkheid, die aan ons zal geopenbaard worden" uit vs. 18; m.a.w. de volkomen zaligheid, die Jezus Christus heeft aangebracht door Zijn verzoenend lijden en sterven;



de volkomen zaligheid daar, waar ook de dood achter den rug is, omdat in den dag van Christus* heerlijkheid ook het lichaam uit het stof des doods verlost zal wezen. Wat in de richting van dat einde als naar zijn doel zich beweegt, dat is goed. Wat een menschenleven in die richtino stuwt, dat werkt mede ten goede. Als Paulus nu zegt, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede, dan zegt hij in den diepsten grond, dat alle dingen het hunne er toe bijdragen, om hen te brengen tot dat einde.
„Alle dingen'. Alle omstandigheden des levens, al wat ons hierbeneden weervaart: voorspoed en tegenspoed, vreugde en smart, wat wijmet beide handen aangrijpen èn wat wij liever onze deur zagen voorbijgaan. Ja, op het laatste neeft Paulus inzonderheid het oog: op hetgeen ons moeite baart. Wij moeten toch niet vergeten, dat hij het zooeven gehad heeft over „het lijden dezes tegenwoordigen tijds" (vs. 18) en dat hijgesproken heeft van „zuchten" (vs. 23). Hij denkt aan lijden om den Naam van Christus, maar ook aan allerlei nood en druk, waaraan dé geloovigen niet minder dan anderen onderworpen zijn op deze aarde, waar alles door de zonde ontwricht is en daarom veel moeite en verdriet oplevert.
Willen we kort samenvatten wat de Apostel als inhoud van het weten der geloovigen aangeeft, dan kunnen wij zeggen: hoe het ook gaat, het gaat altoos goed met degenen, die God lief-



hebben; wat zij ook ervaren, al wordt ook hun ziel ten doode toe geperst, het bevordert alles hun welzijn, het dient om hen te brengen tot wat hun hoop, hun zielsverlangen is.
Dat uit te spreken, lijkt nu gewaagd.
Daar ziet het er waarlijk niet altoos naar uit. Als wij het leven van menschen, die God liefhebben, gadeslaan, krijgen wij menigmaal een gansch anderen indruk.
O zeker, daar zijn tijden, waarop wij, met de ervaring voor oogen, het van harte beamen. Als de zon hun levenspad beschijnt, als zij door den zegen des Heeren kennelijk omringd zijn, zoodat zij vooruitkomen in de wereld, aan geen ding gebrek hebben, kunnen krijgen wat hun hart begeert; of wanneer wij hen uit nooden gered zien, dan zijn wij wel overtuigd, dat het goed gaat, dat hun alles medewerkt ten goede. Bovenal, wanneer wij dan opmerken, hoe hun hart in God verblijd is en roemt in den Heere. Dan zien wij hen met onze oogen wandelen op het pad, dat uitloopt op de hemelstad.
Hoe menigmaal staat het er echter gansch anders voor. We kunnen nog altoos met volle recht boven de verschillende hoofdstukken van het levensboek dergenen, die God liefhebben, als motto neerschrijven: „veel wederwaardigheden, veel rampen zijn des vromen lot." Hoe vaak zien wij hen door moeite omringd. Wat wordt hun het werk vaak bij de handen afgebroken. Daar zijn ook heden al weer huisvaders.



die geen arbeid kunnen vinden, of geen voldoenden arbeid om hun huisgezin te kunnen onderhouden. Elders heeft krankheid hare intrede gedaan en vervult de harten met vrees, vooral waar de krankheid al langeren tfjd heerscht. Ook de dood gaat voort met offers te eischen en brengt daardoor vele harten in diepe verslagenheid. Als wij getuigen zijn van zulke omstandigheden en van zooveel soortgelijke ervaringen, dan hebben wij toch niet den indruk, dat het goed gaat, nietwaar? Dan is het naar onze gedachten treurig gesteld. Dan beklagen wij zulke menschen en verheugen ons, dat wij het beter hebben! Hoe moet het dan wel in hun eigen harten er uitzien! Ondervinding is hier de beste leermeesteres. Wie zulke omstandigheden moet doorleven, voelt zich verre van gelukkig.
En het wordt nog minder, wanneer wij dan anderen, die zich aan God noch zijn gebod storen, door het leven zien dartelen zonder zulke nooden, enkel lust en geen last of slechts weinig last hebbend, dan schijnt het denzulken juist goed te gaan, maar met onszelven schijnt het juist kwalijk te staan. Dan merken wij er immers niets van, dat alle dingen medewerken ten goede. Wij hebben den indruk, dat het verkeerd gaat. Juist datgene wat het goede uitmaakt ontbreekt: de ervaring van des Heeren gunst. Onder zulke omstandigheden ziet het er immers uit, alsof de Heere Zijne gunst van ons heeft weggenomen, althans bezig is die van ons weg te



nemen. En wat brengt dat niet in de ziel te weeg!
Dan klimt de nood. Bij den uitwendigen nood is eerst de inwendige gekomen. En die inwendige nood neemt toe, wannéér er in de omstandigheden geen verandering komt. Aanvankelijk dragen wij de moeite, afwachtend of God ook uitkomst geeft. Daarna komen er echter vragen:
zou God wel zou God niet ? Zou God
nog wel aan mij denken? Zou God niet in toorn ontstoken zijn? Ten laatste hellen wij over naar moedeloosheid. En als dan iemand komt spreken van „medewerken ten goede", dan kijken wij hem vreemd aan. Wat wij ondervinden wijst naar ons gevoel in heel andere richting: het ging immers met ons bergafwaarts, de toestand werd bedenkelijker. Als de lijn voortgezet wordt, waar loopt het dan op uit? Dan schijnt immers alles mede te werken ten kwade. God schijnt zich verre te houden, ja hoe langer hoe verder af te gaan. Voor ons eigen gevoel raken wij hoe langer hoe verder van Hem verwijderd. Omkomen schijnt dan het einde.
Als ge voor zulke ervaringen staat in eigen of anderer leven, zegt eens: zijt gij dan bereid, uw hand te zetten onder hetgeen Paulus in onzen tekst getuigt: „Wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede"? Dan lijkt het immers een geweldig waagstuk, dat wij maar liever niet moeten ondernemen. Wij kunnen veilig zóóver gaan, dat wij zeggen: „wij weten, dat vele



dingen medewerken ten goede", misschien nog wel zóóver: „dat de meeste dingen medewerken ten goede", maar „alle dingen", dat schijnt wel wat veel gevergd. En dan komt daar al spoedig eene stem uit de onzichtbare wereld, van den vorst der duisternis, in ons binnenste: „dat kunt ge toch niet uitspreken, terwijl gij voor zulke ervaringen staat. Hoe kan dat op zaligheid uitloopen, en dan nog wel op die volkomen zaligheid, terwijl de Gever van die zaligheid zóó met u doet? Hoe kan het dan waar wezen, dat het goed gaat?
Wat zullen wij dan doen? Zullen wij ons van dat woord maar afkeeren? Zullen wij het maar op rekening schrijven van een overspannen geestesleven bij Paulus? Of zullen wij het wel niet verwerpen, omdat het gevloeid is uit het hart en de pen van een Apostel des Heeren, maar het toch onaangeroerd laten liggen? Of zullen wij het tegen alles in overnemen en het ook den Duivel in het aangezicht slingeren?
O Geliefden, laat ons het den Duivel toch niet gewonnen geven. Laat ons niet onaangeroerd laten wat God ons schonk. Maar laat ons met den Apostel spreken: „Wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede", al gaat het ook met een: „ik geloof, Heere, kom mijne ongeloovigheid te hulp!" — want wat gewaagd schijnt bevat nochtans niet minder dan de volle waarheid.



II
Het „hoe gewaagd!" wordt vervangen door een „hoe gewis!", wanneer wij ons tekstwoord van een anderen kant naderen.
Paulus zelf doet ons dat aan de hand. Wij hebben tot nog toe onzen tekst niet volledig genomen. Daar staat nog wat in, waarop wij geen acht sloegen. Wij lezen immers: „wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede, dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn."
Eén woordje laten wij weg, dat in onze Statenvertaling gevonden wordt, het woordje „namelijk". De Statenvertalers zeiven gaven door den bijzonderen druk aan, dat zij het hebben ingevoegd. Het is onnoodig, en het kan zelfs onbedoeld aanleiding tot misverstand worden. Dit misverstand, alsof de Apostel met die slotwoorden: „dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn" een slagboom neerliet op den weg dergenen, die God liefhebben; alsof hij wilde zeggen: „gij moet eerst eens onderzoeken of gij wel geroepen zijt, anders baat het u nog niets, dat gij God liefhebt." Aan zulk een slagboom heeft Paulus geen oogenblik gedacht. Hij heeft met deze woorden eene gansch andere bedoeling. Ze nemen wel een misverstand weg, maar dat is een heel ander misverstand. Als iemand den Apostel hoort spreken van „degenen, die God liefhebben", zou hij wel kunnen meenen, dat zij



uitzichzelven tot zulke liefde Gods waren gekomen. Die meening snijdt Paulus af. Niet zij waren de eersten, maar God was en is de eerste. Hij heeft hen geroepen. Geroepen tot deelgenootschap aan de verlossing, die Hij in Jezus Christus bereid heeft; geroepen tot de gemeenschap Zijns Zoons en daarmede tot de gemeenschap met Hem Zeiven. Zoo heeft God Zelf die liefde in hunne harten gewekt door de liefde, welke Hij hun eerst bewees.
Dit woord heeft ons echter nog meer te zeggen. Als de Apostel schrijft: „Wij weten, dat dengenen die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede, dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn,'' dan geeft hij daarmede duidelijk te kennen, dat het niet aan hun liefhebben van God te danken is, dat hun alle dingen medewerken ten goede, maar aan het vaste voornemen Gods, krachtens hetwelk Hij hen geroepen heeft. Dat zien wij bevestigd in hetgeen Paulus op ons tekstwoord laat volgen: „Want die Hij tevoren gekeurd heeft, die heeft Hij ook tevoren verordineerd, den beelde Zijns Zoons gelijkvormig te zijn, opdat Hij de eerstgeborene zij onder vele broederen en die Hij tevoren verordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen; en die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook gerechtvaardigd; en die Hij gerechtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt". Als Paulus van de roeping naar Gods voornemen gewaagt en daarbij op dat voornemen



„Ik had niet gemeend, uw aangezicht te zien; maar zie! God heeft mij ook uw zaad doen zien!" (L. 48). Wat een reeks verrassingen werd hem bereid, terwijl hij niet anders dan leed zag; en dat juist door dat alles, wat hem zoo diep terneer drukte.
En Jozef zelf, o wat zal daar menigmaal een zucht aan zijn boezem ontsnapt zijn vanwege den smartelijken weg, dien de Heere met hem bewandelde op de slavenmarkt en in de gevangenis. Maar wat zóó gewrocht werd, werd hem duidelijk, toen hij, over gansch Egypteland gesteld, een behouder werd voor zijn eigen geslacht! Met welk eene blijdschap spreekt hij het uit tegenover zijne door het kwade geweten geplaagde broeders: „Gijlieden wel, gij hebt kwaad tegen mij gedacht; doch God heeft dat ten goede gedacht; opdat Hij deed, gelijk het te dezen dage is, om een groot volk in het leven te behouden" (G. 50 : 20). — Zoo wordt ook óns menigmaal van achteren duidelijk, hoe God alle dingen voor ons ten goede deed medewerken.
Zulke ervaringen uit anderer en uit eigen leven zijn persoonlijke bevestigingen van de waarheid, in onzen tekst vervat. En die dienen ons tot versterking van den troost, dien zij ons biedt. Hoe vreemd het er ook voor moge staan, hoe verlegen wij ook met de zaak zijn, geen nood: ook de smartelijke ervaring van het oogenblik werkt mede ten goede, dient om ons te



brengen tot het doel. God legt allerlei nood op, om ons los te maken van het zichtbare, ons los te maken ook van betrouwen op onszelven, ons te leeren op Hem alleen te betrouwen, al onze hoop te hechten aan Zijnen Christus, het hart te zetten op het goed dat nimmermeer vergaat!
Wat geeft het ons ook een vasten grond met betrekking tot de toekomst. O, wat baart die toekomst ons niet menigvuldige zorg. Juist omdat ons verborgen is, wat zij bevat. Na het oogenblik, dat wij beleven, is alles onzeker. Vóór ons liggen enkel onzekerheden. Zal de nood, waaraan wij onderworpen zijn, ophouden of niet? Zal nieuwe nood ons treffen? Hoe zal het hier en hoe zal het daarmee gaan? Dat zijn van die vragen, die telkens opkomen en die vermenigvuldigen, zoowel ten aanzien van onszelven als van zulken, die ons lief zijn. Wij weten geen antwoord, en dat geeft juist de grootste onrust. Maar wat geeft dat een rust aan het hart, te weten, dat alle dingen medewerken ten goede. Dan kunnen wij moedig voorwaarts gaan: wat ons ook treffe, het dient tot ons heil, alles komt in orde, want God bestuurt alles. Al ligt dan wellicht een zware lijdensweg vóór ons, wij kunnen ons rustig overgeven. Zelfs wanneer wij kunnen berekenen, dat wij het pad des doods op moeten. Ook dat lijden, ook die dood werkt mede ten goede: alles loopt uit op dat eeuwige leven, waar alles licht is en geene duisternis meer wordt gevonden.



Heerlijk, nietwaar? Heerlijk, dat het zoo is. Niet minder heerlijk, dat wij weten, dat het zoo is. En toch weten wij het niet altijd. Het leeft niet altoos in ons bewustzijn. Wij zijn het helaas zoo spoedig vergeten. Juist wanneer wij het zoo noodig hebben, temidden van nood en zorg. Dan missen wij ook de versterkende kracht daarvan en zitten in duisternis. Gelukkig, dat de Heere dan nog het licht weet te ontsteken, hetzij Hij het ons indachtig maakt door Zijnen Geest, hetzij Hij ons door een broeder of zuster deze waarheid in herinnering laat brengen.
We zouden zeggen: dan zijn wij er spoedig weer boven op, met goeden moed vervuld, welgetroost. Dat is ook menigmaal het geval. Doch menigmaal staat het er ook anders voor, zoodat wij, hoezeer wij ook de waarheid van ons tekstwoord erkennen, toch voor onszelven er nog geen vat aan hebben. Daar staan namelijk een paar woorden in, die ons heel wat moeite kunnen veroorzaken: „dengenen, die God liefhebben."
Behoor ik daar werkelijk onder? Wie teer van geweten is, is daarmee zoo spoedig niet klaar. Want die liefde zal dan toch moeten blijken. Allereerst en allermeest zeker daarin, dat wij Hem gehoorzamen! Maar ach, als wij daaraan denken, wordt het ons droef te moede. Waar is die gehoorzaamheid? Daar is niet één van alle Gods heilige geboden, dat wij hebben gehouden. Eiken dag wordt nieuwe verkeerdheid openbaar. Hoe durven wij dan van onze liefde spreken?



Als wij hooren van „degenen, die God liefhebben", dan durven wij de oogen niet opheffen, alsof onze naam daar werd genoemd. Maar hoé kan dan van ons gelden, dat alle dingen medewerken ten goede?
O, dat is zeker een groote nood! En de duivel is er al ras bij, om ons toe te roepen: „blijf af van dat woord, dat Paulus daar neerschreef, want het is niet voor u!" En toch zullen wij het den duivel niet gewonnen geven. Weet ge, hoe het gesteld is bij degenen, die God liefhebben? Slaat den 116en Psalm eens op. Wat hoort ge daar? „Ik heb lief, want de Heere hoort mijne stem, mijne smeekingen." En als ge dan den gansehen psalm doorleest, dan hoort ge den Psalmist geen woord meer van zijne liefde tot God spreken. Hij zingt al maar door van Gods liefde jegens hem. Zoo is het ook heden ten dage bij alle oprechten. Van hunne liefde kunnen zij niet spreken. Het is enkel Gods liefde, die zij weten te roemen. De liefde Gods, die heil bereid heeft in Christus Jezus voor verloren zondaren. Dét maakt hen juist bedroefd, dat zij tegen zulk eenen God geduriglijk overtreden. In die droefheid komt de liefde tot God aan den dag, al durven wij voor onszelven daaraan geen waarde toekennen. Voor zulke menschenkinderen is het geschreven: „dengenen, die God liefhebben".
O zeker, dat woord maakt scheiding en zoo sluit het ook uit. Wie sluit het dan uit? Allen,
18



die zich om God met bekommeren; allen, die zich tegenover God en Zijne heilige wet handhaven en in eigenwillige vroomheid leven. En het is nóg genade, dat het hen uitsluit. Genade, die tot bekeering roept.
Wie zich veroordeeld voelt, die late zich veroordeelen, ja die veroordeele zichzelven voor het aangezicht Gods. Die neme met zijne zonde en schuld de toevlucht tot den Heere Jezus Christus, die te zijner tijd voor de goddeloozen gestorven is. Die vindt vergeving van zonden, van alle ongerechtigheid. Die wordt geborgen in de liefde Gods, geopenbaard in Christus Jezus. Die leert bij Zijn kruis zingen: „God heb ik lief, want die getrouwe Heer hoort mijne stem, mijn smeekingen, mijn klagen." Die zal ook de kracht ervaren van hetgeen Paulus schrijft: „Wij weten, dat dengenen, die God liefhebben, alle dingen medewerken ten goede; dengenen, die naar Zijn voornemen geroepen zijn." Want ook de hierin vervatte belofte Gods is Ja en Amen in Christus Jezus. Amen.
(1923)



Tekst s Romeinen 12 :18.
„Indien het mogelijk is, zooveel in n is houdt vrede met alk menschen."
Dit woord is een der vele stukken, waartoe Paulus de geloovigen te Rome opwekt enaanspoortin dit deel van zijn bekenden Brief.
Hij doet dat met den meesten ernst. Denkt maar eens aan den indrukwekkenden aanhef van dit hoofdstuk: „Ik bid u dan, broeders! door de ontfermingen Gods, dat gij uwe lichamen stelt tot eene levende, heilige en welbehagelijke offerande, welke is uw redelijke godsdienst. Ge voelt wel, dat dit op eigenaardigen, gewichtigenioon is gezegd, zoodat het eenigszins doet denken aan eene beèedigde gemoedsuiting. Hij haalt er de ontfermingen Gods bij aan, bezweert hen bij die ontfermingen Gods, zouden we haast kunnen zeggen, toch te doen wat hij hun voorhoudt. En wat hij daar in den aanhef uitspreekt, geldt voor alles wat volgt, beheerscht elke vermaning, die wij hier vinden.
We kunnen het begrijpen, nietwaar, dat de



Apostel met zoo hoogen ernst, zoo grooten nadruk, spreekt.
Vrede is een schaarsch artikel in deze wereld. Zou er wel iets menigvuldiger voorkomen dan onvrede? In welk huisgezin heerscht altoos vrede? Zou er wel één familie te vinden zijn, waar de vrede door geen enkelen twistappel verstoord werd of in groot gevaar gebracht? En als ge buiten die, door banden des bloeds nauw samenhangende, kringen uwer oogen den kost geeft, is het nog veel erger. Het maatschappelijke zoowel als het kerkelijke en het staatkundige leven vertoont u een beeld, dat allesbehalve vrede als kenmerk heeft.
Zoo is er dan voor ons alle reden om naar Paulus te luisteren, als hij van het Heilig Blad ons toeroept: „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen."
Als wij dat inderdaad doen en er dus over nadenken, rijzen er vanzelf enkele vragen, die wij in dit uur willen beantwoorden:
I. Hoe moeten we dat verstaan? II. Waarom moeten wij er toe vermaand worden?
III. Hoe zullen wij er toe komen?
I
„Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen." Hoe moeten wij dat verstaan? Wanneer Paulus van „alle menschen" spreekt.



bedoelt hij menschen van allerlei soort, van verschillenden rang of stand, maar ook van verschillend karakter en houding. Menschen, die tot de gemeente behooren en zulken, die er buiten staan; ja op de laatsten heeft hij hier nog bijzonder het oog, want in „alle menschen" ligt in tegenstelling met het tevoren genoemde „elkander" een w'tbreiding van den kring dergenen, met wie we in deze wereld in aanraking komen. Daartoe behooren zoowel menschen, die als geloovigen van Jezus Christus te boek staan als zulken, die dezen naam niet begeeren te dragen of met dien naam niet genoemd kunnen worden. „Alle menschen" omvat ook menschen, die gemakkelijk, maar ook die ongemakkelijk in den omgang zijn; die zich geven, maar ook, die zich niet geven of de grootste moeite hebben om zich te geven. Menschen, die wij mogen lijden en die wij niet mogen lijden; die ons wélgezind zijn en die ons met scheeve oogen aanzien. Vriend en vijand behooren daar dus bij. Aan die allen hebben wij dus te denken, wanneer we hier lezen: „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen."
„Indien het mogelijk is." Beteekent dat nu, dat wij tot eiken prijs vrede moeten houden?
Dat staat ons al dadelijk niet aan. De gedachte komt al spoedig op: moet ik dan alles maar laten begaan wat iemand gelieft te doen, hoe onaangenaam het mij ook is, hoe zwaar het mij ook valt, hoeveel schade het mij misschien berokkent



moet & dan maar over mij heen laten loopen
en bij alles mooi weer spelen, opdat het maar niet tot botsingen kome? Dan kan men — zooals de volksmond zegt — met den Duivel wel huishouden. Maar dat kan toch niemand van mij vergen! Wat moet ik dan, als ik met menschen te doen heb, die er klaarblijkelijk op uit zijn, in alles hun zin te hebben en mij daarom steeds terugdringen? Wat moet ik dan beginnen tegenover menschen, die heden zus en morgen zóó zijn?
Gaan onze gedachten in die richting, dan komt er bij het lezen van onzen tekst al spoedig een nieuwe gedachte bij: gelukkig! Paulus zegt: „indien het mogelijk is" hij onderstelt dus, dat
het ook wel eens niet mogelijk kan blijken in de praktijk van het leven! En dan troosten we ons dra daarmede, dat het toch tegenover zulke menschen onmogelijk is en wij er ons dus niets van behoeven aan te trekken, wanneer wij met zulke menschen in onvrede leven.
Maar zoo gemakkelijk komen we van dat woord niet af! Paulus laat op dat „indien het mogelijk is" nog wat volgen: „zooveel in ü is." Eigenhjkzegt hij: „zooveel uit u is," letterlijk: „wat betreft hetgeen uit ü voortkomt," wat wij gerust mogen weergeven met: voorzoover het van u afhangt, houdt vrede met alle menschen!
Dat brengt wel een andere richting in de gedachten. O, Paulus weet heel goed, dat het geen gemakkelijke zaak is, vrede te houden, zelfs niet



met menschen, die ééns geestes zijn. De smartelijke herinnering, dat er ook een bitterheid gerezen is tusschen hemzelf en Barabas, was daartoe wel voldoende. Eigen ervaring had het hem wel geleerd. Tot het houden van vrede tusschen twee menschen is beider medewerking vereischt. Vrede laat zich niet opdringen. Nu zien wij uitteraard altoos op den ander, althans allereerst op den ander, alsof het van hem afhangt. Paulus leert ons den blik op onszelven richten, nadrukkelijk zeggende: „voorzoover het van ü afhangt." Ge begrijpt wel, met welke bedoeling. Het spoort ons aan, alles in het werk te stellen, opdat wij den menschen, met wie wij in aanraking komen, geen reden geven om zich terecht te kunnen beklagen. Aan den anderen kant natuurlijk ook, dat wij alles uit den weg nemen, wat maar mogelijk is: hen met voorkomendheid tegemoettreden.
Er is echter nog meer. „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen" — dat sluit geenszins in, dat wij, om vrede te houden, het oog maar moeten sluiten voor het kwaad.
Paulus heeft den geloovigen Romeinen immers ook met den meesten ernst op het hart gedrukt: „Hebt een afkeer van het booze." Wat niet in overeenstemming is met Gods heiligen wil en daarom „boos", verderfelijk is, daar mogen we niet mee meegaan. Het is onze roeping, ons daarvan beslist afkeerig te toonen, het te ver-



afschuwen. Dat kunnen we echter op verschalende manieren doen. Op hoogen en prikkelenden toon, maar ook in eenvoudigheid, rustig, met de duidelijke bedoeling, te overtuigen en van een verderfelijken weg terug te houden of terug te halen, zoodat het hart er in gevoeld wordt.
En dan denken we ook nog aan hetgeen de Heere Jezus gezegd heeft: „Meent niet, dat Ik gekomen ben, om vrede te brengen op de aardeIk ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Want Ik ben gekomen om den mensch tweedrachtig te maken tegen zijnen vader, en de dochter tegen hare moeder, en de schoondochter tegen hare schoonmoeder." Hij is dus gekomen, om scheiding te brengen ook m den intiemsten kring, dien van het huisgezin en de allernaaste familie. Hoe kan Paulus dan zoo dringend schrijven: „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen"?
Natuurlijk gaat hij daarmede niet in tegen hetgeen de Heere Jezus gezegd heeft. Hoe zou dat mogelijk zijn bij „een dienstknecht van Jezus Christus, een geroepen Apostel", zooals hij in den aanhef van zijn brief welbewust zich noemt? Geen oogenblik komt het in hem op, den geloovigen aan te raden, de scherpe puntjes van de Waarheid af te slijpen, opdat die nünder aanstootelijk zij en geen tweedracht teweegbrenge! De Waarheid maakt scheiding. Daar is niets aan te doen. Paulus spreekt in het tekstverband ook van „vervolging". De vijandschap komt van



degenen, die de Waarheid voelen als verstoring hunner denkbeelden, die daarom tegen Jezus gekant zijn! Hier komt het echter aan op de houding, die de geloovigen aannemen, dat zij zeiven door hun gedrag in het dagelijksche leven geen aanleiding geven tot kwade bejegening vanwege rechtmatige beschuldigingen. En aan den anderen kant, dat zij tegenover hunne vijanden de liefde blijven betrachten: „Zegent hen, die u vervolgen, zegent, en vervloekt niet."
Nu zullen we zeker wel verstaan, wat Paulus van de geloovigen wil: dat zij al het mogelijke zullen doen, om van hun kant geen aanleiding te geven tot verstoring van den vrede door handelingen, die niet door den beugel kunnen. Dat ze integendeel alles in het werk zullen stellen om — met handhaving van de waarheid en de gerechtigheid — steenen des aanstoots uit den weg te ruimen.
II
Waarom moeten wij daartoe vermaand worden?
Voor die vraag komen we vanzelf te staan, als we deze dingen ernstig overdenken. We zouden immers zeggen: geloovigen van Jezus Christus zullen vanzelf daarop uit zijn. Wat is hun aangenamer dan vrede met alle mogelijke menschen? Wat is voor hun eigen gevoel onaangenamer, ja vreeselijker, dan door verkeerde handelingen menschenkinderen van zich te ver-



wijderen en zelfs in het harnas te jagen?
Theoretisch is dat volkomen juist. In de praktijk evenwel blijkt het noodig, hun toe te roepen: „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen." Anders had Paulus zelt dat woord wel in de pen gehouden
Er zijn ernstige beletselen, die van dezen weq afhouden of het betreden daarvan bedreigen We zien ze voor onze oogen. als we letten op onderscheiden vermaningen, die de Apostel in ditzelfde verband laat hooren.
We lezen in vs. 16: „Weest eensgezind onder elkander . Dat luidt letterlijk aldus: Richt uw gedachten met betrekking tot elkander op hetzelfde. Dat beteekent: zoekt voor elkander wat gij voor uzelven zoekt! Als wij dat niet doen, maar voor onszelven iets anders, natuurlijk iets meer en iets beters zoeken dan voor de anderen, dan geven we aanleiding tot verwijdering. Dan wekken we immers rechtmatige ontstemming op. alsof het er voor de broeders in het geloof minder op aankwam en die van niet zooveel beteekenis zijn als wij zelf.
Hoe licht dit kwaad insluipt, wordt ons duidelijk, als we verder lezen: „Tracht niet naar de hooge dingen, maar voegt u tot de nederigen."
„De hooge dingen", daaronder hebben we zeker te verstaan: dingen, waardoor wij boven anderen komen te staan, een bevoorrechte positie zullen innemen, macht of invloed zullen oefenen. Wie daarnaar staat, die komt er licht toe anderen



op zijde te duwen, den broeder pijn te doen, en brengt zoo scheiding teweeg.
Het juiste is daarvan tegenovergesteld: „voegt u tot de nederigen". Dat kan zijn: laat u in met de onaanzienlijke dingen, zoodat ge tevreden zijt met een onaanzienlijke positie, met een heel gewone plaats, rustig doende wat daar te pas komt. Het kan echter ook beteekenen: laat u in met de onaanzienlijke personen, zoodat ge met hen op en neer gaat.
Denken we aan de laatste mogelijkheid, dan staan we voor een groot kwaad: als we te hoog zijn, om met heel gewone menschen, die een onaanzienlijke plaats in de samenleving, ons op te houden, maar op een afstand van hen staan, brengen we op zijn minst den vrede in gevaar. Want scheiding is daarvan op den duur het gevolg.
Daarmede hangt weer samen wat Paulus aan het slot van vs. 16 zegt: „Zijt niet wijs bij uzelven", wat hetzelfde beteekent als Salomo's waarschuwing in het Spreukemboek: „wees niet wijs in uwe oogen." Als wij onszelven voor wijs houden, de wijsheid in pacht hebben, naar onze eigen gedachten heel verstandige lieden zijn, dan hebben we anderen niet hoog in de rekening. Natuurlijk blijft dat niet verborgen, maar wordt bij allerlei gelegenheden door die anderen gevoeld. Het leidt tot betweterij en is zoo een onuitputtelijke bron van onaangenaamheden. Waar blijft dan de vrede? Die wordt ieder



oogenblik juist door die wijsheid verstoord.
Een nieuw gevaar duikt op voor ons oog, wanneer we in vs. 17 lezen: „Vergeldt niemand kwaad voor kwaad." Hoe licht gebeurt dat, wanneer ons onrecht aangedaan wordt. Dan komt immers de lust op, den tegenstander met gelijke munt te betalen. Eerst zijn het misschien schermutselingen, maar allengs leiden die tot bepaalden strijd, waarin de een voor den ander niet wil onderdoen, waarin het al erger en erger wordt en een klove ontstaat, wier breedte steeds toeneemt.
Eindelijk hooren we nog: „Bezorgt hetgeen eerlijk is voor alle menschen". „Eerlijk" is hier niet de tegenstelling van „bedriegelijk", maar beteekent: schoon, goed, edel, nobel. Als we geen zorg dragen, dat zulke dingen, waarvoor ieder weldenkend mensch voelt, in onzen handel en wandel gezien worden, maar wel het tegendeel openbaar wordt, dan zijn wij zelve oorzaak, dat de menschen zich van ons afkeeren.
Dat dit altemaal beletselen voor den vrede en
het houden van vrede met alle menschen zijn, 
beletselen, die anderen in het harnas jagen, dat wijst de praktijk onweersprekelijk uit. En wie kan zeggen, dat zulke beletselen van hem nimmer uitgaan?
O, zeker, wanneer men ons hoort, als de vrede tusschen ons en anderen verstoord is, hebben wij in de meeste gevallen de mooie rol, ligt de schuld steeds bij anderen: als die maar als



die maar niet. . .! Is dat echter met de waarheid in overeenstemming? Moeten we niet, wanneer we staan voor den kenner der harten, aan ons zeiven denken?
Zijn wij werkelijk „eensgezind onder elkander" in dien zin, dat ieder van voor anderen zoekt datgene, waarop hij voor zichzelven uit is? Ach, hoe vaak komt het voor, dat wij eigenlijk doodsbenauwd zijn, dat een ander ons licht zal betimmeren en wij daarom liefst niet willen, dat hij krijgt wat wij hebben en daarom hem onthouden wat wij weten!
Staan wij heelemaal niet naar de hooge dingen? Naar het uitwendige misschien niet. Het kan zijn, dat een buitenstaander den indruk krijgt, dat eer en aanzien, invloed en macht ons koud laten. En toch — wij achten ons ook wel eens gepasseerd, nietwaar? Wij leveren daarmee echter het bewijs, dat wij er niet ongevoelig voor zijn! En als wij ons gepasseerd achten, is er onvrede in ons eigen binnenste, die ons belet, zekere personen met een vriendelijk oog te beschouwen.
Voegen wij ons altoos tot de nederigen? Als we eerlijk zijn, moeten we wel bekennen dat een onaanzienlijke plaats ons lang niet altoos behaagt, dat wij wel eens met jaloerschheid zien op anderen, wien belangrijker arbeid wordt toevertrouwd of die meer worden gewaardeerd. En komt het ook niet voor, dat wij liever niet in te nauwe aanraking komen met lieden van een-



voudigen stand of mindere ontwikkeling, maar ons op een afstand van zulke menschen houden, uit vrees dat we door anderen dan met den nek zullen worden aangezien? Om niet eens daarvan te spreken, dat het „baas spelen" ons in het bloed zit, en wij liefst onzen haan koning hooren kraaien.
Is het wijs-zijn-bij-onszelven ons ten eenenmale vreemd? Wij weten wel beter! Het is niet enkel een zonde van den jongelingsleeftijd, vooral wanneer wij, vaak door opoffering onzer ouders, wat meer geleerd hebben dan zij. Hoe vaak denken we ook in later jaren niet, dat wij het toch eigenlijk beter weten dan alle anderen, dat onze kijk op de dingen de eenig mogelijke is!
Vergelden wij nooit iemand kwaad voor kwaad? Och, wat doen wij niet, wanneer wij ons verongelijkt gevoelen! Als wij verontwaardigd zijn over deze of gene behandeling, rijst de toorn zoo spoedig op. En al komt het niet altoos tot de daad, de lust is er wel — en daarmee het voortdurende gevaar, dat het toch den weg van de daad opgaat.
Bezorgen wij altijd hetgeen eerlijk is voor alle menschen? Helaas, wij gaan ook wel eens onzen weg in achteloosheid. Dan trekken we ons van het oordeel der menschen, hoe juist ook, niets aan, maar doen eenvoudig wat ons in den zin komt.
Als we voor deze feiten staan, kunnen we waarlijk niet zeggen, dat de vrede tusschen ons



en anderen alleen door die anderen bedreigd of verstoord wordt. Integendeel, dan moeten wij het wel voor God bekennen, dat aireede in onszelven allerlei gevonden wordt — nu het eene, dan het andere —, dat een beletsel is en daarom ieder oogenblik kan worden voor het vrede houden met alle menschen. Dan belijden wij het ook, dat het o zoo noodig is, dat ons wordt toegeroepen: „Indien het mogelijk is, zooveel in ü is, houdt vrede met alle menschen." Dan achten wij het ook eene groote genade, dat de hooge God zóó met Zijn Woord achter ons heen is.
III
Zoo komen we eindelijk aan de laatste vraag die wij stelden: hoe zullen wij daartoe komen?
Als wij die bede in waarheid hebben opgezonden, dan gaat het er ons immers om, vrede te houden met alle menschen, zooveel in óns is! Ja, dan hebben wij geen rust voordat onze voeten staan op den weg, die daartoe leidt.
Op onszelven behoeven we geen verwachting te bouwen. Daar komt in eeuwigheid niets van terecht. Omdat wij de grondoorzaak van al die beletselen met ons omdragen, in de zonde, die woont in ons binnenste en vandaar al ons leven en bewegen beheerscht. Een kwade boom brengt geen goede vrucht van nature, krachtens den aard, dien wij met ons omdragen, zit het „ik" op den troon, dat zich altoos weer laat gelden.



Daarom blijven die beletselen staan, tenzij wijer over heen komen. Maar hoe komen wij er dan over heen?
Hier moeten we nog eens teruggaan tot den aanhef van ons hoofdstuk: „Ik bid u dan, broeders! door de ontfernungen Gods " Paulus
beroept zich op de ontfernungen Gods, om aan zijne vermaningen kracht bij te zetten. Aan de pntfermingen Gods zullen de lezers denken, dus daaraan zullen ook wij denken.
Het zijn de bewijzen van barmhartigheid, die God heeft gegeven, waarin Hij Zich ons lot heeft aangetrokken en Zijn hart tot ons heeft geneigd.
Hier staat de Christus in het middelpunt. Hij, in Wien naar eene andere uiting van Paulus — in zijn Brief aan Titus — „de goedertierenheid taods en Zijne liefde tot de menschen verschenen is , onzen Heere Jezus Christus. En daar wordt onze aandacht bijzonder gericht op Zijnen dood aan het kruis. Op Golgotha, daar zien we eerst recht, hoe groot die ontfermingen Gods zijn. In die ontfernung is God zoover gegaan, dat Hij Hem, Zijn eigen Zoon. als mensch — den Mensch in onze plaats — voor de zonden heeft laten boeten, opdat er voor ons verlossing zou zijn uit de banden der zonden, opdat alles uit den weg geruimd zou zijn tusschen God en ons, ons en God, zou komen en blijven!
O, als wij daar oog voor krijgen als dat toppunt van ontferming ons hart treft, dan



is het met óns uit. Dan zit het „ik" niet meer op den troon. Dan zijn wij geheel verslagen. Dan klemmen wij ons vast aan dien Jezus, opdat wij al onze zonden bij Hem kwijt raken, ook die zonden, welke een beletsel vormen voor het vrede houden met alle menschen. En dan raken we ze ook kwijt. Wie aan Jezus Christus zich vastklemt, dien rekent God de zonden niet toe, maar vergeeft ze genadiglijk, ze werpend in een zee van eeuwige vergetelheid. Maar dan geven we ons ook over aan dienzelfden Jezus, opdat Hij bij ons de teugels van het bewind in handen neme, opdat Hij ons regeere door Zijnen Geest. Dat is de Geest der liefde, die liefde werkt in onze harten. Dan gaat het niet meer om onszelven, maar om God en den naaste: dat God Zijne eer van ons ontvange, en dat wij ons jegens den naaste gedragen zooals het behoort.
Als die Geest der liefde over ons vaardig wordt, dan komen we over die beletselen heen, ja dan worden die beletselen in ons eigen hart en leven opgeruimd, zoodat zij geen hinderpalen meer zijn voor het houden van vrede met alle menschen.
Dan zijn wij „eensgezind onder elkander." Dan staan wij niet meer op den voorgrond, bang zijnde dat anderen ons afbreuk zullen doen, als zij hetzelfde ontvangen als wij. Integendeel, dan dringt de liefde ons, voor allen te zoeken wat wij voor onszelven begeeren. Dan gunnen we anderen gaarne hun plaats, gelijk onszelven.
19



Dan zullen we alles in het werk stellen, om hun welzijn te bevorderen in geestelijken zin, maar ook op het gebied van het natuurlijke leven. Want wij zien in hen broeders en zusters, die met ons en met wie wij leven moeten voor één en dezelfde genade.
Dan trachten wij niet meer naar de hooge dingen, maar voegen ons tot de nederigen. Dan zijn wij tevreden met de plaats, die God ons aanwees, slechts met één verlangen bezield: dat die roeping door ons getrouwelijk wordt vervuld, opdat wij op die plaats God mogen dienen als instrument in Zijne hand tot eer van Zijn Naam, tot heil van den naaste. Dan is niemand ons té gering vanwege zijn onaanzienlijken staat, maar zien wij ook in de eenvoudige een broeder, die met ons buigt voor een en denzelfden God, aan wien we ons daarom verbonden voelen.
Dan zijn wij niet meer wijs in onze oogen, bij onszelve. Met al onze wijsheid zijn wij te schande geworden. Onze wijsheid bracht ons immers niet verder dan tot dingen, waarvoor Christus den dood moest ondergaan, zou er voor ons leven wezen. Dan zoeken we onze wijsheid enkel bij Hem, die de wijsheid zelve is, Hem biddend: Heere, wat wilt gij, dat ik doen zal? En wij leenen gaarne het oor aan anderen, als zij met Gods Woord tot ons komen naar het licht dat hun geschonken is.
Dan denken we er niet aan, kwaad met kwaad te vergelden. Want het staat ons levendig voor



den geest, hoe de hooge God met ons heeft gedaan, ons kwijtscheldend al onze ongerechtigheid. Ja, dan stijgt de bede van Stefanus ook uit ons hart op voor allen, die ons kwalijk bejegenen, dat de Heere het hun niet toerekene en dat Hij hun het rechte licht moge doen opgaan.
Dan zullen wij bezorgen hetgeen eerlijk is voor alle menschen. Het gaat ons dan slechts om dit ééne: de verheerlijking van Gods Naam in ons leven, dat alles gericht zij naar Zijn gebod. Dan geven we wel degelijk om het oordeel van menschen, in dien zin namelijk, dat zij in ons geen dingen zien, die aanleiding geven tot lastering van des Heeren Naam!
Dan is er geen sprake van, op eenige manier onszelven te wreken, door eigen optreden aan ons rechtsgevoel voldoening te verschaffen. Integendeel, dan laten we alles over aan Hem, Die gesproken heeft: „Mij komt de wrake toe, Ik zal het vergelden." En dat niet met leedvermaak, dat die en die zijn loon wel zal krijgen, maar met de bede in het hart, dat hij tot inkeer kome!
Dan gaat het, zooals Paulus het zegt in vs. 20: „Indien dan uwen vijand hongert, zoo spijzigt 4iem; indien hem dorst, zoo geeft hem te drinken; want dat doende, zult gij kolen vuurs op zijn hoofd hopen." Dan zullen wij ook onzen vijand te hulp komen in zijn nood en ellende, bedenkend dat hij een mensch is van gelijke beweging als wij, die enkel van genade kunnen leven, en voor wien wij het vurige verlangen koesteren,



dat hij er door in nood komt en met zijn zielepijn gedreven worde tot Christus.
Zoo zullen we, door Christus' Geest geleid en bestuurd, niet overwonnen worden door het kwade, maar integendeel het kwade overwinnen door het goede — doen datgene wat de vrede bevordert, dat ook den gestoorden vrede herstelt.
O wannneer wij bij onszelven niets anders zien dan de onmogelijkheid om vrede te houden met alle menschen, in dien zin, dat wij alles vermijden wat dien vrede verre laat blijven of dien vrede verstoort, laat ons dan niet wanhopen, maar ons vastklemmen met gebed en smeeking aan Hem, die de bron is van al wat waarachtig „vrede" heet.
Anders hebt ge niet noodig, want Hij brengt met Zijn Woord en Zijn Geest alles tot stand wat voor het onderhouden van dien vrede noodig is. Maar buiten Hem kunnen we het onmogelijk stellen. Buiten Hem is er niets dan twist en tweedracht, niets dan strijd.
Wie dezen weg niet óp wil, omdat hij zichzelven handhaaft, die wete dat hij in eeuwige onvrede zal wegzinken, want God laat niet met zich spotten! Wie echter aan Hem zich houdt, die zal, voorzoover het van hemzelven afhangt, vrede houden met alle menschen, door allerlei moeilijkheid en onmogelijkheid heen. De waarborg ligt in den Christus Zelf, en in den Vader, Die Hem ons schonk. Amen.
(1928)



Teint t 1 Korinthe 15: 55—58.
Dood! waar is uw prikkel? Heil waar is uw overwinning ? De prikkel nu des doods is de zonde; en de kracht der zonde is de wet. Maar Gode zij dank, die ons de overwinning geeft door onzen Heere Jezus Christus. Zoo dan, mijne geliefde broeders I zijt standvastig, onbeweeglijk, altijd overvloedig zijnde in het werk des Heeren, als die weet, dat uw arbeid niet ijdel is in den Heere.
Pas hebben wij Paschen gevierd en heeft het Evangelie des levens ons weer in de ooren geklonken, het Evangelie des onvergankelijken levens in Christus Jezus, of wij komen al weer in aanraking met den dood. De dood gaat zijn gang, afgezien van alle mogelijke omstandigheden. Ook in onze Gemeente ging de dood zijn gang. Meer dan één moest het rouwgewaad aantrekken, dat, als het geen bloote vorm is, den rouw des harten uitdrukt.
Gelukkig, wanneer er temidden van den rouw nog blijdschap is, wanneer men getuigen mag, dat Gods goedheid hem en haar, die heenging, uit het lijden verlost heeft! Dan is er eene mach-



tige vertroosting bij de droefheid, die de ziel vervult bij de gedachte aan het genus. Dan blikken wij immers over dood en graf heen in het onvergankelijke leven. Dan hebben wij eene hoop, die levend is door de opstanding van Jezus Christus uit de dooden. Hoop voor onze dierbare in Jezus ontslapenen. Hoop voor onszelven, als wij achter den Heere Jezus aangaan.
Als wij achter den Heere Jezus aangaan. Want het in Hem verschenen heil geeft een gansch anderen blik op den dood! Waren wij van dat heil onkundig, dan konden wij niet anders spreken dan eene stem uit het oude Heidendom sprak: „Het leven kent men; omdat het sterven onbekend is, scheidt niemand zonder vrees van het licht der zon." Dan moesten wij den dood naderen, enkel als een Koning der verschrikking, die onvermijdelijk triomfeert, ons in de macht heeft en voor eeuwig in de macht krijgt. — Hoe gansch anders staat echter Paulus tegenover den dood, naar luid van onzen tekst. Hij tart den dood, uitroepend: „Dood! waar is uw prikkel? Hel! waar is uwe oveirwinning?" Ja, hij dankte God, „die ons de overwinning geeft door onzen Heere Jezus Christus." Paulus staat tegenover den dood als een, die niet de nederlaag lijdt, maar van de Overwinning zeker is.
Aan deze dingen willen wij heden de aandacht schenken en aan de hand van onzen tekst het antwoord geven op twee vragen:
I. Hoe is 't mogelijk, zóó tegenover den dood



te staan?
II. Wat vloeit daaruit voort voor de praktijk onzes levens?
I
Paulus staat tegenover den dood als een, die niet de nederlaag lijdt, maar die van de overwinning zeker is. Hoort maar, hoe hij uitroept: „Dood! waar is uw prikkel! Hel, waar is uwe ovenvinning!" Gij gevoelt immers de kracht dezer woorden wel: „Dood! uw prikkel is weg, gij hebt geen prikkel meer! — Hel, uwe overwinning is teniet gegaan, in volkomen nederlaag veranderd." Met „hel" wordt hier niet de plaats der verdoemenis bedoeld, maar het rijk der dooden in tegenstelling met de wereld der levenden, — wat wij dus „het graf" kunnen noemen. Aan dood en graf roept Paulus triomfantelijk toe, dat hun macht gebroken, dat het met hunne heerschappij uit is. Triomfantelijk!
Denkt echter niet, dat het zoo gemakkelijk ging. De Apostel spreekt uit volle overtuiging, uit het diepst zijner ziel. Niet omdat hij dood en graf op zichzelven licht acht. 't Is geene vermetelheid, die hem dus spreken doet. Hij weet, wat voor machten "t zijn, wien hij die woorden in het aangezicht slingert. Wij voelen het wel, als wij nauwkeurig letten op zijn triomfkreet: „Dood! waar is uw prikkel? Hel, waar is uwe overwinning?" Hij staat tegenover geweldige vijanden.



De dood gaat de wereld door als een koning, van wien wij naar het zichtbare moeten zeggen: overwinnend en opdat hij overwinne. Waar hij verschijnt, draagt hij de zege weg. De Prediker heeft het op zijne wijze aldus uitgedrukt: „Er is geen mensch, die heerschappij heeft over den geest, om den geest in te houden; en hij heeft geene heerschappij over den dag des doods; — ook geen geweer in dezen strijd; ook zal de goddeloosheid hare meesters niet verlossen" (6:8). De dood bestrijkt het gansche terrein van het menschdom. Hij bekommert zich niet om kunne, rang, stand of omstandigheden. Hij maait de levens af, op eiken leeftijd, als zijne ure maar geslagen is. Wie zal den oogst ramen, dien hij reeds heeft binnengehaald sedert den aanvang der wereld; wie zal zich een denkbeeld kunnen vormen van wat hij nog oogsten zal tot aan de voleinding der wereld? Wat een zee van weedom heeft de dood niet over de aarde uitgestort! Hoe ontzettend waar is hetgeen Agur de zoon van Jake in Spreuken 30 van het graf getuigt: het wordt niet verzadigd, het zegt niet: „het is genoeg!" (vs. 16, 16).
De dood is welgewapend.
Hij heeft een prikkel. Waar de Apostel aan gedacht heeft, is niet geheel duidelijk. Het woord wordt wel eens gebruikt voor den angel van schorpioenen en sprinkhanen (Op. 9 : 10); maar meer van den prikkel, dien de landbouwers gebruikten om de ossen voor den ploeg in bedwang



te houden. Toen Paulus dat woord over dood en graf neerschreef, heeft hem wel voor den geest gespeeld wat we lezen in Hosea 13: 14: „Ik zal hen van het geweld der hel verlossen; ik zal ze vrijmaken van den dood; o dood! waar zijn uwe pestilentiën? hel, waar is uw verderf?" Als wij daaraan denken, zijn wij geneigd den „prikkel" te verstaan in den zin van den verderf brengenden angel. Maar Paulus heeft klaarblijkelijk van Hos. 13:14 een zeer vrij gebruik gemaakt. En in het verband van onzen tekst past evengoed het beeld van den prikkel des landmans. Misschien nog beter, omdat de dood als een persoon wordt voorgesteld. Met zijn prikkel heeft de dood de menschen in de macht, zooals de landman zijne ossen. Waren die balsturig, achteruitslaande, dan hield de ploeger een langen stok met scherpen punt achter de beesten, zoodat de poot daarmee in pijnlijke aanraking kwam; dan was het verzet gebroken en de landman stuurde de dieren naar zijnen wil. Zoo doet ook de dood met zijn prikkel. Daarmede onderwerpt hij ons, menschenkinderen, aan zijne macht. Wij vermogen niets tegen hem. Wij moeten den weg op, waarop hij ons leidt: naar het graf. Zoo bezorgt de dood met zijnen prikkel aan het graf de overwinning: de eene voor en de andere na — het eene geslacht na het andere — verzinkt in de donkere groeve.
Die prikkel des doods is de zonde.
Aan de zonde hebben wij 't te danken, dat



wij aan den dood onderworpen zijn. Aan de zonde, die ontzettende macht, die door éénen mensch in de wereld ingekomen is. Aan de zonde, die de gansche menschheid onder beslag heeft, wier slaaf ieder mensch van nature is. Aan de zonde, die in ons aller hart woont en in duizend vormen zich in het menschenleven ontplooit. Met behulp van die zonde haalt de dood zijn ontzaglijken oogst binnen. Want „de bezoldiging der zonde is de dood": de dood is de soldij, welke de zonde aan hare dienaren betaalt. Geen zondaar ontkomt er aan: „de ziel die zondigt, die zal sterven." Als er geene zonde meer was, zou de dood niets meer te doen hebben. Was de zonde niet in de wereld ingekomen, de dood zou niet bestaan, 't Zou alles leven zijn, enkel leven, eeuwig leven. Maar door de zonde oefent de dood zijne heerschappij uit; eene heerschappij, die zich voortdurend uitbreidt: ieder mensch, die het levenslicht aanschouwt, is aan den dood onderworpen, omdat hij in zonde ontvangen en in ongerechtigheid geboren is.
Hoe komt het, dat de zonde zulken vreeselijken invloed heeft? De Apostel geeft ons het antwoord: „de kracht der zonde is de Wet". Op hare beurt heeft de zonde hare kracht te danken aan de Wet. Hoe moeten wij dat verstaan? Paulus schrijft in Rom. 7 : 8: „zonder de wet is de zonde dood". De zonde is er wel, maar zij ligt als in doodsslaap verzonken. De Wet maakt de zonde wakker. De Wet maakt, dat te voor-



schijn komt wat er in het menschenhart schuilt, zoodat het ook in zijne ware gedaante wordt gezien. Dat het zoo is, kunnen wij reeds aan de kinderen waarnemen. Zeg aan een kind, dat het hier of daar niet aankomen mag, — het duurt niet lang, of het houdt zich daar juist mee bezig. Zoo gaat het ook met de menschen en Gods Wet. De Wet zegt: „gij zult" en „gij zult niet". De zonde raakt daardoor in beweging, zooals een neergedrukte veer in spanning komt, drijft den mensch juist in tegenovergestelde richting, zoodat hij in gedachten en woorden en werken tegen Gods Wet ingaat. Zoo werkt de zonde in ons allerlei begeerlijkheid, zooals Paulus in Rom. 7 belijdt, door de Wet. En wij laten ons helaas als schapen ter slachting op het pad der zonde leiden. Als slaven in de boeien der zonde gebonden, gaan wij van de eene ongerechtigheid tot de andere. Zóó oefent de zonde hare kracht uit. Maar zóó is de zonde ook een krachtige, geducht aankomende prikkel in de hand van den dood, De Wet toch spreekt telkens opnieuw haren vloek uit, overeenkomstig hetgeen de Schrift zegt: „Vervloekt is een iegelijk, die niet blijft in al hetgeen geschreven is in het boek der Wet, om dat te doen." Zóó valt de mensch onder het vonnis: „stof zijt gij, en tot stof zult gij wederkeeren". Zoo wordt de macht van den dood over een menschenkind gedurig bevestigd. Wij zeiven geven den dood den prikkel in de hand, waarmee hij ons voortdrijft naar het graf.



Er is slechts één naam, die voor alle Adamskinderen overblijft en die naam is: kind des doods!
Vandaar die onafgebroken zegetocht des doods door de wereld, van eeuw tot eeuw. Vandaar, dat graf op graf wordt gedolven, zoodat de aarde onder hare oppervlakte eigenlijk één groote doodenstad geworden is, wier gebied al verder en verder reikt.
En toch roept de Apostel Paulus dien vreeselijken vijanden triomfantelijk toe: „Dood! waar is uw prikkel? Hel! waar is uwe overwinning?" Hij mag daarvoor dan wel een goeden grond hebben! Dien heeft hij ook. Hoort maar, wat hij in machtige tegenstelling op dat diep ingrijpende: „De prikkel nu des doods is de zonde, en de kracht der zonde is de Wet" laat volgen: „Maar Gode zij dank, die ons de overwinning geeft door onzen Heere Jezus Christus."
Paulus blijft niet staan bij de aarde. Daar hebben dood en graf de heerschappij, daar blijven die beiden meester van het terrein van den strijd. Paulus ziet op naar den hemel. Daar woont God, de levende God, Die alle dingen heeft in Zijne almachtige hand! God geeft ons de overwinning. Hoe geweldig de vijanden ook zijn, Zij moeten het veld ruimen. Omdat niet wij de overwinning dienen te bevechten, maar die overwinning ons ten deel valt als een gave Zijner Hand. God geeft ons de overwinning „door onzen Heere Jezus Christus". Het gaat daarbij,



zoo te zeggen, door onzen Heere Jezus Christus heen.
Onze Heere Jezus Christus is Overwinnaar van dood en graf. Hij heeft met die geweldige vijanden den strijd aangebonden. Of wilt ge liever, de historische lijn in het leven van Jezus volgend, die geweldige vijanden hebben zich op Hem geworpen. Op Hem, die daar droeg de zonde der wereld. En zij hebben aanvankelijk de zege weggedragen, naar den Raad Gods, Die Hem in de wereld gezonden had om eene eeuwige verlossing langs den wonderlijksten weg teweegtebrengen. Wat Hij niet geroofd had, werd van Hem geëischt. De vloek der Wet is op Zijn hoofd neergekomen. Als een vloek heeft Hij gehangen aan het hout des Kruises. Als een kind des doods is Hij ten grave gedaald. Dood en graf hebben over Hem naar het zichtbare getriomfeerd, zooals de Goede Vrijdag ons telken jare in herinnering brengt. Hun triumfzang heeft echter kort geduurd. Aan den morgen van den derden dag was die reeds verstomd. Het graf, dat Jezus omsloten hield, was ledig. Een hemelsche bezetting was in dat graf gelegd, die het luide verkondde: ,,Hij is hier niet, Hij is opgestaan". Jezus leeft. Hij heeft de overwinning des grafs teniet gedaan. Hij heeft den prikkel des doods verbroken. Hij heeft de zonde uit het midden weggedaan. De zonde, die Hij droeg. Door de straf der zonde te ondergaan, door Zijn leven uit te storten in den dood. De dood kon



Hem niet houden, aan Wien alles gerechtigheid en heiligheid was, één stuk gelijkvormigheid aan Gods heilige Wet, één stuk toegewijd zijn aan den levenden God. Zóó roept de herrezen Jezus, die Zichzelven levende aan de Zijnen op de aarde vertoond heeft veertig dagen lang, en die nu in den hemel leeft aan de rechterhand Gods, den dood toe: „Waar is uw prikkel?" en aan het graf: „waar is uwe overwinning?" Weg zijn ze, voor eeuwig.
Daarop ziende, roept Paulus uit: „Gode zij dank, die ons de overwinning geeft door onzen Heere Jezus Christus." In Zijne overwinning ligt onze overwinning besloten. Juist omdat het de overwinning is van Hem, die de namen Jezus Christus draagt: die de Zaligmaker is, door God gezalfd tot uitvoering van diens genaderaad voor zondaren. Jezus Christus staat daar als de Middelaar Gods en der menschen. Hij staat daar niet voor eigen persoon, maar als Plaatsbekleeder van verlorenen. Daarom is Hij „de eersteling dergenen, die ontslapen zijn" (vs. 20). De eersteling van een grooten oogst. Achter Hem staat de gansche menigte, die in Hem ontslapen zijn en nog zullen ontslapen. Voor hen heeft Hij den dood gesmaakt. Voor hen is Hij uit den doode herrezen. Hij, de laatste Adam, is geworden „tot een levendmakenden geest". Hij deelt Zijn leven mee aan de Zijnen. Ter bepaalde ure wordt het openbaar. In de toekomst van Christus, als Hij verschijnt in Zijne heerlijk-



Tekst: Hebreeën 12:14—17
Jaagt den vrede na met allen, en de heiligmaking, zonder welke niemand den Heere zien zal; toeziende dat niet iemand verachtere van de genade Gods j dat niet eenige wortel der bitterheid, opwaartspruitende, beroerte make en door dezelve velen ontreinigd worden. Dat niet iemand zij een hoereerder, of een onheilige, gelijk Ezau, die om eene spijs het recht van zijne eerstgeboorte weggaf; want gij weet dat hij ook daarna de zegening willende beërven, verworpen werd ; want hl) vond geene plaats des berouws, hoewel hij dezelve met tranen zocht
Daar staat in dezen tekst eene uitdrukking, waarop in den laatsten tijd de aandacht bijzonder gevestigd is. Ik bedoel, wat we lezen in vs. 14:
„Jaagt de heiligmaking na, zonder welke
niemand den Heere zien zal."
Sedert enkele jaren wordt in ons kerkblad ook een verslag opgenomen van wat er al zoo verricht wordt in de zittingen onzer Synode. Een uitnemende gedachte, opdat men ook in onze Gemeente althans eenige kennis bekome van wat in de warmste maanden des jaars gedaan wordt door de mannen, die geroepen zijn als leden van



het hoogste besturende lichaam onzer Kerk, zoolang wij nog onder de Synodale Organisatie leven, de belangen onzer Nederlandsche Hervormde Kerk te behartigen. Opdat er zoo ook meer belangstelling kome voor dien arbeid en voor degenen, die haar verrichten; belangstelling, die ook leide tot hartgrondig gebed voor die Hooge Vergadering, opdat zij werkelijk moge vinden en tot stand brengen wat dient tot het waarachtige welzijn der Kerk, tot opheffing uit hare ellende, waarin zij tot onze diepe smart nog altoos verkeert, zoodat met betrekking tot Gods Waarheid binnen hare muren nog altoos naast het „ja", waar we God ootmoedig voor danken, ook een „neen" gehoord wordt.
Wie de artikelen over de Synode in ons kerkblad gevolgd heeft, zal zich herinneren dat ten vorigen jare éen voorstel ter tafel kwam van Dr. Oorthuys van Amsterdam, om een wijziging aan te brengen in de beWTOrdingen van de tweede Belijdenisvraag, t.w. de zinsnede: „te streven naar heiligmalung" te vervangen door: „de heiligmaking na te jagen, zonder welke niemand den Heere zien zal", omdat het zóó staat in de Schrift. Na breedvoerige besprekingen kwam men tot het besluit, aan de Classicale vergaderingen advies te vragen over vervanging van: „te streven naar heiligmaking" door: „de heiligmaking na te jagen", met weglating van de woorden: „zonder welke niemand den Heere zien zal". Het advies van de Classicale vergade-



ringen was van dien aard, dat de Synode van dit jaar meende, de voorgestelde wijziging niet te mogen vaststellen. Bij meerderheid van stemmen werd besloten, de vraag te laten zooals zij is, en dus te blijven vragen: „Zijt gij des zins en
willens, door Gods genade te streven naar
heiligmaking".
Misschien vraagt iemand: maakt dat nu zooveel verschil? Is het wel de moeite waard, voor zoo luttele verandering de heele kerk in beweging te brengen? Die vraag is ook in menige vergadering gedaan. Menigeen zag het nut er van niet in. De bewoordingen mochten veranderen, de zaak bleef toch dezelfde. Van dezelfde gedachte uitgaande, waren er ook, die vóór de voorgestelde wijziging stemden, enkel omdat dan de bewoordingen schriftuurlijk zouden zijn.
Is het inderdaad zoon kleinigheid? Is het enkel een verschil in bewoordingen, zoodat, wat de daarin vervatte gedachten betreft, de lijnen toch samenvallen? Die vraag kunnen we alleen beantwoorden, wanneer wij den zin der woorden kennen, die in Hebr. 12:14 geschreven staan.
Daarom willen wij de vermaning: „Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal" hier nader beschouwen, en dat niet op zich zelf, maar in het verband, waarin zij voorkomt, omdat wij zóó alleen tot den zin daarvan kunnen doordringen.
Zij geeft ons aanleiding over drieërlei te spreken, n.1.:



I. over de heiligmaking, die hier bedoeld wordt.
II. over de onmisbaarheid dezer heiligmaking. III. over het najagen dezer heiligmaking.
I
Wanneer wij de apostolische vermaning, in onzen tekst vervat, nauwlettend lezen, komt vanzelf de vraag op: wat bedoelt de schrijver, wanneer hij van „de heiligmaking" spreekt?
„De heiligmaking."
Daar moeten we goed op letten, want niet allen doen dat. Hoevelen spreken en doen, alsof er stond: „jaagt naar heiligmaking". En dan weten ze ook dadelijk naar hunne gedachten, wat daarmee bedoeld wordt.
„Heiligmaking" is immers een gangbare term, waarbij een ernstig mensch onmiddellijk denkt aan het opvolgen van Gods geboden. En dan is: „jagen naar heiligmaking" natuurlijk: alle krachten inspannen, om te komen tot het opvolgen van die geboden.
Op het eerste gehoor zou men zeggen: wat is daar tegen? Het gaat immers om Gods geboden, om het nakomen daarvan in onzen wandel. Het gaat immers om een leven naar Gods wil, in gedachten, woorden en daden! Daar staat zelfs geschreven, wat zeker in deze lijn ligt: „Want dit is de wil van God, uwe heiligmaking: dat gij u onthoudt van de hoererij; dat een iegelijk van u wete zijn vak te bezitten in heiligmaking



en eere; niet in kwade beweging der begeerlijkheid, gelijk al de Heidenen, die God niet kennen. Dat niemand zijnen broeder vertrede, noch bedriege in zijne handelingen; want de Heere is een wreker over dit alles, gelijk wij u ook tevoren gezegd en betuigd hebben. Want God heeft ons niet geroepen tot onreinigheid, maar tot heiligmaking." (ITh. 4.)
Het gaat er dus zeker om — en daar gaat het een ieder om, die in waarheid God vreest, — dat ons leven gericht zij naar Zijn wil, uitgedrukt in Zijne geboden. Zat dat alleen achter de uitdrukking: „jaagt naar heiligmaking", we konden er vrede mee hebben — als men maar niet vergt, dat wij haar voor gelijkbeteekenend houden met wat onze tekst zegt!
Dat is echter niet het eenige. Er zit ook iets anders in, waarvoor wij het oog niet mogen sluiten. Op den achtergrond ligt ook de gedachte, dat wij door inspanning van al onze krachten, al gaat het dan ook met vallen en opstaan, zóóver moeten zien te komen, dat wij Gods geboden volbrengen. Zooals het wel eens is uitgedrukt: dat wij in de heiligmaking moeten uitwerken wat ons in de rechtvaardigmaking geschonken is; oi: dat de gerechtigheid, in de rechtvaardigmaking ons toegerekend, in de heiligmaking moet worden tot ons zedelijk bezit.
Mij dunkt, gij gevoelt wel, dat het dan gaat om werken, die aan het geloof moeten worden toegevoegd. Vandaar, dat men meermalen in



dezen tekst kan hooren spreken: „Zeker, het geloof is onmisbaar, maar we moeten toch ook heiligmaking hebben, want zonder heiligmaking zal niemand den Heere zien." Dan wordt „heiligmaking" eigenlijk gedacht als een saldo fci onzen gunste in de rekening, dat wij moeten zien te vergrooten zooveel wij kunnen! Het „jagen naar heiligmaking" bestaat dan in een streven om die post altijd hooger op te voeren. Tot het volle bedrag — het in ieder opzicht, op elk stuk van het levensgebied, te allen tijde, naleven van Gods geboden — komt men wel niet — de ervaring leert anders! «— maar voor de overgebleven zonden vertrouwt men dan op de genade van Christus.
De dingen zóó ziende, voelt ge zeker nog duidelijker, dat in deze gedachtenwereld de mensch zelf staat als bewerker der „heiligmaking", — waar Paulus nooit aan gedacht heeft; ook niet toen hij de aangehaalde woorden aan de Thessalonicensen schreef, want de man, die den Thessalonicensen toeriep: „Dit is de wil
Gods, uwe heiligmaking " is dezelfde, die
straks zijn hart voor hen lucht in de bede aan het slot van zijn brief: „En de God des vredes zelf heilige u geheel en al, en uw geheel oprechte geest en ziel en lichaam worde onberispelijk bewaard in de toekomst van onzen Heere Jezus Christus; Hij, Die u roept is getrouw, Die het ook doen zal" (I Th. 5 :23, 24).
Paulus weet van geen andere heiliging dan



die werk Gods is; een werk, waarbij volgens Romeinen 6 de dood en de opstanding van Jezus Christus de spil vormen, waar alles om draait; een werk, van het begin tot het eind alleen in en door den gekruisigden, maar ook verrezen Christus gewrocht.
Zoo staat het ook met den schrijver van den Brief aan de Hebreën, hij zij dan Paulus, zooals men oudtijds vrij algemeen aannam, of — zooals heden ten dage de heerschende meening is — Barnabas of Apollos.
Aan een werk van den mensch, dat door den mensch moet verricht worden, zal hij den Heere zien, heeft hij allerminst gedacht, wanneer hij van „heiligmaking" spreekt. Denkt maar aan hetgeen wij straks uit Hebr. 10 hebben gelezen, waar „de ingang in het heiligdom" wordt gepredikt als te danken aan „het bloed van Jezus" (vs. 19), waar de heiliging wordt toegeschreven aan „het bloed des Testaments", dat geen ander is dan het bloed van Jezus (vs. 29); waar dus ook in de zaak der heiliging of heiligmaking Jezus Christus in het middelpunt staat, zoodat alles aankomt op het geloof in Hem! Daardoor reeds is ten eenenmale uitgesloten, dat hij, schrijvende: „Jaagt de heihgmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal," bedoeld zou hebben: zoekt met inspanning van alle krachten u zeiven op te werken tot volbrengen van Gods geboden.
M aar hij heeft het hier zelfs heelemaal niet



over de heiligmaking in den zin van een wandel in Gods geboden. Als hij spreekt van „de heiligmaking", dan staat hem die „heüigmaking" of „heiliging" voor oogen als een zeer bepaalde grootheid, een zeer bepaald goed, dat buiten den mensch ligt. En het „jagen" daarnaar is: er naar staan, die heiligmaking deelachtig te worden.
„Maar wat is dan dat goed, wat verstaat de schrijver dan onder die bepaalde heüigmaking waarvan hij zegt, dat zonder haar „niemand den Heere zien zal"?
Een van de eigenaardigheden van den Brief aan de Hebreeën is, dat daarin niet van „rechtvaardigen" wordt gesproken, maar altoos van „heiligen" en „reinigen". De laatste uitdrukking ziet op de wegneming der zonden. De eerste omvat meer, want „heiligen" is: afzonderen van de zonde en toewijden aan God en Diens dienst.
Dat de schrijver van onzen Brief steeds van „heiligen" spreekt, is natuurlijk niet toevallig, maar het hangt samen met gedachten, die hij bij de Hebreeën vond en waarvan hij hen tracht af te brengen, omdat het verkeerde gedachten waren.
Zij waren tot het geloof in Jezus Christus gekomen, hadden deswege zelfs veel lijden doorstaan. Maar nu waren er in de war geraakt met de ceremonieele Wet. Die Wet was toch van God Zelf afkomstig. Was het dan niet noodig, hare voorschriften op te volgen? Konden zij dan waarlijk zonder het opvolgen van die voorschrif-



ten Gode toebehooren en in Zijne gemeenschap staan? Hunne gedachten neigden naar ontkennende beantwoording dier vraag. Daarvan kennis bekomend, greep de schrijver naar de pen, om hen daarop te wijzen, dat wat de ceremonieele wet slechts in schaduw gaf werkelijkheid k ia Christus, dat zij in Hem Gode toegewijd zijn, in Zijne gemeenschap zijn opgenomen. Zoo roept hij hun b.v. in het 10e hoofdstuk toe, als hij gewezen heeft op Christus, die sprak, naar luid van den 40en Psalm: „Zie, Ik kom, om Uwen wil te doen, o God!": „In welken wil wij geheiligd zijn, door de offerande des lichaams van Jezus Christus, éénmaal geschied" (10:10) en straks in H. 13 : 12: „Daarom heeft ook Jezus,' opdat Hij door Zijn eigen bloed het volk zou heiligen, buiten de poort geleden." Overal predikt hij, dat de heiliging of heiligmaking teweeggebracht is door de zelfofferande van Jezus Christus.
In die gedachte leeft hij ook, als hij in onzen tekst schrijft: „Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal. Dat is „de heiligmaking", die hij hier bedoelt: het heiliggemaakt-zijn, het van-de-zonde-losgemaakt en Gode-toegewijd-zijn door Jiet bloed van Jezus Christus, waardoor voor den in Hem geloovende alles is weggenomen, wat hem van God scheidde en dus de gemeenschap met God zijn deel is geworden, overeenkomstig het getuigenis in H. 10 : 11—H: „En een iegelijk priester stond wel
21



allen dag dievende en dezelfde slachtofferen dikmaals offerende, die de zonden nimmermeer kunnen wegnemen; maar Deze, één slachtoffer voor de zonde geofferd hebbende, is in eeuwigheid gezeten aan de rechterhand Gods, voorts verwachtende, totdat zijne vijanden gesteld worden tot eene voetbank Zijner voeten. Want met ééne offerande heeft Hij in eeuwigheid volmaakt degenen, die geheiligd worden".
II
Hebben wij zoo vernomen, wat in onzen tekst met „de heiligmaking" bedoeld wordt, n.1. de heiliging door het bloed van Christus, wij komen nu tot het tweede stuk: de onmisbaarheid van deze heiliging. ...
Die wordt ons duidelijk voor oogen gesteld m hetgeen onze tekst predikt: „zonder welke niemand den Heere zien zal." En daarop komt het
toch aan. ,1.1* Ge verstaat immers wel, wat dat beteekent. „den Heere zien"? Het is niet enkel een aanschouwen, een bloot waarnemen, maar een aanschouwen, waar men wat aan heeft; ja, waar men alles aan heeft. Ge voelt het den woorden wel af, dat het „zien van den Heere voor schrijver en lezers het hoogste en het heerlijkste is, dat hun ten deel kan vallen. Het is eene aanduiding van de volle gemeenschap met den Heere} d.i. met den God des Verbood* van Wien in ditzelfde hoofdstuk al herhaaldelijk is



gesproken, waar de schrijver handelde over de kastijding, die de Hebreeën deelachtig geworden zijn. In dat „den Heere zien" wordt de eeuwige heerlijkheid naar haar kern geteekend, zooals Johannes dat uitvoeriger doet, wanneer hij in zijn Eersten Brief schrijft: „Geliefden! nu zijn wij kinderen Gods, en het is nog niet geopenbaard, wat wij zijn zullen. Maar wij weten, dat als Hij geopenbaard zal zijn, wij Hem gelijk 2?. . ,wezen' wan* wij zullen Hem zien, gelijk Hij is." Daarom is dat „zien van den Heere" het hoogste, dat een mensch ten deel kan vallen: het eindresultaat van de verlossing, die de Heere bereid heeft, waarnaar het verlangen van Zijn volk zich uitstrekt.
Zonder deze heiligmaking, de heiliging door het bloed van Jezus Christus, zal niemand den Heere zien. Alle andere heiligmaking, hoever men het daarin ook meene gebracht te hebben, baat hier niets.
Tot waarschuwing van de Hebreeën is het allereerst gezegd. Tot waarschuwing van hen, die door het opvolgen van de voorschriften der ceremonieele wet dachten zelf iets te moeten bijdragen tot hunne zaligheid. Tot waarschuwing ook van allen, die meenen, naast Christus ook eigen werk te moeten hebben, om dat aan God te kunnen toonen. Al wat gij zelf meent te hebben, o mensch, baat u niets. Want uwe werken maken u niet in overeensteniming met Gods heilige wet. Hoever gij ook op den weg eener



zelfoekozen heiligmaking gevorderd moge wezen inuweeninanderer oogen, ge zijt niet, waar ge wezen moet. Gods wet, die geestelijk is en daarom ook geestelijk oordeelt, veroordeelt alles wat niet volkomen met haar overeenstemt. Gij gevoelt zelf wel. dat ge steeds tekort komt, veel tekort komt; ge spreekt daarvan altijd weer! Maar daarmede hebt ge uw eigen vonnis geveld. Lht uw eigen mond zult gij geoordeeld worden. Want er is qeen ontkomen aan: „Vervloekt is een iegelijk die niet blijft in al wat geschreven is in het boek der Wet, om dat te doen. En hoe is het voor een vervloekte mogelijk, den Heere te zien? Wie niet deelachtig is de heüigmaking door het bloed van Christus, die staat voor het feit, ons in het 10e hoofdstuk nog voorgehouden, nl van „eene schrikkelijke verwachting des oordeels en hitte des vuurs. dat de tegenstanders zal verslinden", want het blijft voor dezulken ontzettende waarheid, wat het laatste vers van ons teksthoofdstuk zegt: „Onze God is een verterend vuur." , „ „Zonder welke niemand den Heere zien zal. Gij gevoelt wel. dat dit eene keerzijde heeft: met deze heiligmaking, de heihgrnakmg door het bloed van Christus, zal een iegelijk, die haar deelachtig is, den Heere zien.
Daar is niets anders voor noodig dan deze heiligmaking. Wie haar deelachtig is. die is door het Hoed van Jezus Christus van alle zonden gereinigd, die heeft met zonde niets meer uit te



staan, daar is niets meer tusschen hem en den Heere. Die heeft een geopenden toegang tot Hem. Die mag vrij voor des Heeren aangezicht komen, wanneer hij den adem uitblaast, of wanneer tijdens zijn leven de jongste dag aanbreekt. Dat is te danken aan Christus, op Wien hij zich verlaat. Want de zaak staat voor hem zóó — naar luid van de laatste verzen van Hebr. 9: Christus is „eenmaal in de voleinding der eeuwen geopenbaard, om de zonde te niet te doen door Zijne Zelfofferande. En gelijk het den menschen gezet is, éénmaal te sterven en daarna het oordeel, alzoo ook Christus, éénmaal geofferd zijnde om vele zonden weg te nemen, zal ten anderen male zonder zonde gezien worden van degenen, die Hem verwachten tot zaligheid."
III
Staan wij ten slotte nog stil bij het najagen van deze heiligmaking.
Waarom is dat noodig, dat najagen? Die vraag komt onwillekeurig op bij wie zich herinnert wat in het 10e hoofdstuk staat (vs. 10): „in welken wil wij geheiligd zijn door de offerande des lichaams van Jezus Christus, eenmaal geschied." Daar zegt dus de schrijver onbewimpeld, zonder eenige aarzeling: „Wij zijn geheiligd." Dat zegt hij in de eerste plaats van zichzelven, maar ook van zijne lezers — want die maken met hem die „wij" uit —, dus van de Hebreeën. En nu roept hij in onzen tekst dien-



zelfden Hebreeën toe: „Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal. En hij drukt zich naar den grondtekst zoo uit, dat wij het kunnen weergeven met: „Jaagt altijd de heiligmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal," zoodat dit de doorloopende lijn is in uw leven. ,
Najagen" van iets onderstelt, dat men het niet heeft, nog niet heeft. De Hebreeën zijn dus aeheiligd door het bloed van Jezus Christus, en ze moeten er op uit zijn, die heiliging deelachtig te zijn! Ze zijn, waar ze wezen moeten — en tegelijkertijd zijn ze er nog niet! Dat klinkt raadselachtig! , j
Zeker, maar niet raadselachtiger dan wat Paulus schrijft in Filippensen 3:12: „Niet dat ik het aireede gekregen heb, of aireede volmaakt ben; maar ik jaag er naar, of ik het ook grijpen mocht, waartoe ik van Christus Jezus ook ge-
^EjTnoodzakelijkheid van dat najagen komt voort uit de spanning tusschen geloof en ervaring. „Geheiligd door de offerande van Jezus Christus, éénmaal geschied" - dat is waar voor het geloof, dat zich houdt aan de belofte des verbonds, dat vastligt in Christus' bloed : ,,lk zal hun tot een God zijn, en zij zullen Mij tot een volk zijn" (8 : 10), die van de innigste gemeenschap spreekt. Maar gezien wordt het niet. De werkelijkheid, die ervaren wordt, is anders. Altoos weer nieuwe zonden, die duidelijk uitwijzen.



dat wij van „de zonde" niet los zijn, waardoor het er niets op lijkt, dat wij Gode toegewijd zijn, maar alles ons toeroept: gij kunt onmogelijk de gemeenschap Gods deelachtig wezen!
We voelen het wel: daar is, zoo te zeggen, slechts ééne plaats, waar het waarheid is voor ons: toch geheiligd! En die plaats is slechts figuurlijk gesproken een plaalts. Want het is het werk van Christus, aan het kruis volbracht. Het gaat nu om het levende verband tusschen dat werk van Christus en onze eigen ziel. Op dat levende verband uit zijn, dat is het najagen van de heiligmaking, zonder welke niemand den Heere zien zal.
Zoo krijgen we vanzelf ook antwoord op een tweede vraag, die opkomt, wanneer wij de vermaning uit onzen tekst ter harte nemen: hoe zullen we die heiligmaking najagen?
Door het oog der ziel in de eerste plaats altoos weer heen te wenden naar den heuvel Golgotha. Daar stond eenmaal het kruis; daar buiten de poort der heilige stad, heeft Jezus geleden, „op-
u VHi)»door Zi*n ei9en bloed het volk z°u heiligen". Daar moeten we dus altoos weer de gedachte heenwenden.
Maar daarheen niet alleen. Ook naar boven, naar de Rechterhand der Majesteit. Daar immers is Jezus Christus, de Zoon Gods, in eeuwigheid gezeten, „nadat Hij de reinigmaking onzer zonden door Zichzelven teweeggebracht heeft. Daar hgt dus het bewijs, dat Hij inderdaad door Zijn



eigen bloed het volk geheiligd heeft — want anders had Hij, in plaats van te zitten aan de Rechterhand der Majesteit, als de grootste Verleider moeten omkomen in de diepte der hel! Zoo weten we zeker, dat het niet enkel noodzakelijk is, den blik gericht te houden op Hem, zooals Hij op Golgotha stierf, maar dat wij dit ook mógen doen; dat wij dus daarmede niet bedrogen zullen uitkomen. .
Het antwoord op eene derde vraag ligt hierin reeds besloten; n.1. op de vraag: zal het ons baten, die heüigmaking na te jagen, zullen wij haar dan werkelijk deelachtig worden?
la, gewisselijk! Als ons hier wordt toegeroepen: „Jaagt de heüigmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal", dan wordt ons dat van Godswege toegeroepen, van Hem, die Zelf de Waarachtige is en Wiens Woord daarom ook waarachtig is. Hij laat het ons toeroepen, niet om ons ten slotte nog er buiten te laten, maar om ons deelachig te maken wat Hrj in uitzicht stelt. Wat wij hier gelooven en enkel- in qeloof hebben, zal eenmaal volle werkelijkheid zijn in de ervaring. Najagend die heüigmaking. zulen we eenmaal in het volle genot daarvan staan, als Gode toegewijden door het bloed des Lams. in de volle gemeenschap Gods, zoodat niets van Hem ons scheidt!
Heerlijk, nietwaar? . Maar als het dan zoo heerlijk is, is het dan nog wel noodig, dat wij aangespoord worden.



die heiligmaking na te jagen, ons leven lang? Zullen wij dat dan niet vanzelf doen?
Het antwoord ligt in hetgeen onze tekst verder bevat. Daar volgen nog meer vermaningen, o.a. om toe te zien, dat niet iemand „verachtere van de genade Gods", d.i. achterblijve ten aanzien van de genade Gods. O, het gevaar is zoo groot, dat wij niet bij de genade Gods blijven, daaraan niet vasthouden, maar dat wij op zeker oogenblik stil blijven staan, terwijl de genade haar weg vervolgt. Dat wij n.1. denken: wij zijn er, ik ben er — en dan de genade uit het oog verliezen.
Nog op een andere wijze wordt het ons op het hart gedrukt, in de vermaning om toe te zien, „dat niet eenige wortel der bitterheid opwaarts spruitende, beroerte make en door dezelve velen verontreinigd worden." Hier wordt een gedachte ontleent aan Deut. 29:18 e.v., waar blijkt, dat met dien „wortel der bitterheid" bedoeld wordt: afwijken van den levenden God. Al zullen wij ons niet tot afgoden in den letterlijken zin wenden, het gevaar bestaat toch, dat wij van den levenden God losraken, om eigen begeerten te volgen. Dan zijn we zelf op het verkeerde pad, maar ook oorzaak van verleiding voor anderen, om denzelfden kwaden weg te bewandelen.
Eindelijk wordt ons gewezen op Ezau, die een „hoereerder" en een „onheilige" genoemd wordt, omdat hij „om eene spijze het recht van zijn eerstgeboorte weggaf", en dus verachtte wat Gods genade hem schonk, en daarmee van die



genade zelf afweek. O, hoe groot is ook voor ons het gevaar, voor tijdelijk gewin uit het oog te verliezen de genade Gods in Christus Jezus, die met Zijn eigen bloed ons geheiligd heeft!
Jammerlijk doen! Want toen Ezau, bespeurende dat nu ook de zegen hem ontging, zijn vader Izak trachtte te bewegen tot berouw, tot terugkomen op hetgeen hij gedaan had, kwam hij bedrogen uit. Al zijn tranen hielpen niets. De zegen bleef in Jakobs bezit en Ezau bleef er buiten!
Zoo staat het met allen, die de genade verlaten, om met eigen werken te komen, al wordt ook beweerd, dat ze met hulp der genade verricht zijn. Met allen die niet blijven steunen en leunen alleen op Jezus Christus, die met Zijn 'eigen bloed het volk geheiligd heeft. Zij blijven buiten de waarachtige heiliging, die onmisbaar is om den Heere te zien! Daarom roept God Zelf van het heilig blad ons heden in Zijne groote genade nog toe: „Jaagt de heiligmaking na, zonder welke niemand den Heere zien zal."
Maar hoe komt het dan met den wandel naar Gods wil, in al Zijne heilige geboden?
O, maakt u daar maar niet bezorgd over, als gij maar vasthoudt aan de heiliging door het bloed van Christus, als gij maar aan Hem u houdt.
Het geloof bevat al de werken! Leest Hebr. 11 nog maar eens na, dan ziet ge het zoo duidelijk mogelijk, hoe het met de werken staat. Laat mij