963 A 42







I











dat de tuinders in het Westland zulke pracht producten kweeken danken zij voornamelijk aan het gebruik van de
Kwaliteitszaden
van
ZWAAN & Co's
DELFTSCHE TUINIERS ZAADHANDEL N.V. BINNENWATERSLOOT 20-22 - Telefoon 1198
DELFT 
FILIAAL TE MONSTER: HAVENSTRAAT No. 7a
Specialiteiten in: Komkommers**, Tomaten**, Bloemkool-, Wortelen**, Kropsla- en Radijszaden Men vrage onze gratis fraaie geïllustreerde prijscourant!
Hebt u al kennis gemaakt met de NIEUWE DRUIF
„Roem van het Westland"
en de GROOTE WITTE DRUIF
„De Koning der Witte"?
Vraagt prijs van OM-ENTEN en OOGSTEK van beide soorten
Voorts voorradig alle bekende soorten Druivcnboomcn
Karei de Jong
Middelbroekweg Telefoon 197 Honselersdijk



GIDS
VOOR HET
WESTLAND
NATIONAAL UITGEVERS- EN RECLAME-BUREAU, VLAARDINGEN
- 1932 =



Van 1 JULI af
DRUIVEN ETEN
op de kas bij
Wed. TH. OORSPRONG
HONSELERSDIJK - DIJKWEG No. 90
(HALTE AUTOBUSSEN) Of
Gelegenheid om ons interessant Groot-bedrijf te bezichtigen, terwijl vakkundig geleide II gaarne alle inlichtingen omtrent de cultures verschaft 11
Verharde paden tusschen de kassen, dus ook na regen geen modder-schoenen 1



I —I
VRAAGT
VOOR UW
GEZELSCHAPS-REIZEN PER LUXE TOURINGCAR
INLICHTINGEN EN PRIJS AAN DE N.V. WESTLANDSCHE STOOMTRAMWEG-MAATSCHAPPIJ TE LOOSDUINEN - TELEF. 396033
GOEDKOOPE TARIEVEN ERVAREN CHAUFFEURS COMFORTABELE WAGENS
De hoofdplaats „Naaldwijk"
in het Westland biedt U de volgende attracties:
Asperge~diners van 18 Mei tot 18 Juni.
Bezoek aan Druiven- en Perzikenkassen en
Tomatenwarenhuizen, enz.
Druiven eten van den Wingerd.
Dit alles door bemiddeling van
Hotel „Torenburg",
alwaar een eigen gids U ten dienste staat. Aanbevelend,
W. SEELT - Naaldwijk - Telefoon 7 Bonds-Hótel :-: Apart Restaurant







Inhoud
b'lz.
Voorwoord van den Voorzitter van de Commissie voor Westland-
sche belangen *C- 9
Over de samenstelling van dezen Gids 13
Inleiding 17
De cultures 21
De veilingen <*M' • • •*'-*• ... 29
De Bond Westland ʧ$Ê0%'- • • 37
De Commissie voor Westlandsche belangen .... v&.' . . . 37
Lijst van instellingen, die bezocht kunnen worden . ... 41
Druiven-eetgelegenheden. . . . 45
Autotochten door het Westland:
van Den Haag uit . .. . . . 49
van Rotterdam uit . . / ... 53
van Delft uit . . . .-- ' . . . ., ■ '. . 55
Fietstochten door het Westland:
van Den Haag uit . ■ '. . . -. . . v-v'-> 55
van Rotterdam uit . 3&*-;"è*ïf" 4« ,('h . 57
van Delft uit . %X' . . . \ . Jj , ' Cr v . 57
Wegenkaart van het Westland . . •"'«\-.sr . . 58
Dienstregeling V.I.O.S <■'.:>- .' 61



A. KUYVENHO VEN'S
Kisten- en Broeiramenfabriek ZUIDEINDE 34 - NAALDWIJK
Levert tegen zeer concurreerenden prijs
RAAMLIJSTEN
in verschillende houtsoorten en armeungen
SERRE S - WARENHUIZEN KISTEN en KRATTEN
VOOR GROENTEN- EN FRUIT-EXPORT ===== Voorts alle voorkomende —
TIMMERWERKEN
= Alsmede het bouwen van
WONINGEN, SCHUREN, enz.
Teekeningen en Bestekken VRAAGT PRIJSOPGAAF!!
Aanbevelend,
A. KUYVENHOVEN.



Overzicht van een Westlandschen tuin. Op den voorgiond zijn alleen serres of kassen zichtbaar. Op dit hoekje grond kan men reeds een vijftal schoorsteenen tellen van de Westlandsche „fabrieken".



ZAADTEELT EN ZAADHANDEL j
„HQLLANDIA"
HONSELERSDI)K Telef. Naaldwijk 149
Fijne tuinbouwzaden
in slechts één kwaliteit
DE BESTE
1
\ Honderden I
j Kassen en Warenhuizen 9
l op binnen- en buitenlandsche kweekerijen a
t bewijzen evenveel malen de SOLIDITEIT, g
| BETROUWBAARHEID en VAKKUNDIGE |
| afwerking onzer werkplaatsen. ra
| VRAAGT INLICHTINGEN I
aan de fabriek voor kassenbouw, ver- ©
^ warming en tuinbouw-gereedschappen g
I Firma D-v.d* Bosch, Naaldwijk 1
^ Havenplein Gevestigd sinds 1900 Telefoon 28 I



Voorwoord
Is er in het Westland eigenlijk wel iets te beleven, dat een bezoek loont?
De Westlander zelf heeft het nooit durven beweren. Er zijn bergen noch grotten, bosschen noch vennen; historische gebouwen evenmin als splendide hotels. Geneeskrachtige bronnen zijn er nog niet ontdekt en folkloristisch schoon moeten we buiten de eilanden nu eenmaal in 't Hollandsche niet zoeken.
In dit land van druiven, tomaten en bloemen is voor den doorgaanden toerist weinig anders meer te zien dan schoorsteenen en glas, hier en daar verdrongen door de snel groeiende dorpen.
Elke vreemdeling intusschen, die eens de gelegenheid heeft benut om een kijkje te nemen onder dat glasdek, heeft met bewondering | gestaard naar wat daar leeft aan productief natuurschoon.
Hij zag er volop lente als het buiten nog winterde; zag er oogsten [■wat elders nauwelijks vrucht begon te zetten; bewonderde er vooral den rijkdom van ontelbare rijen weelderig dragenden druivenwingerd " . , Een openbaring was hét bezoek aan een der grandiose veilihginricntingen - die permanente tentoonstellingen van het kostbaarste fruit.
. . En zoo waren het de vreemdelingen zelf, die den Westlander duidelijk hebben moeten maken, dat de folklore van zijn specifieke tuinderschap, die dit alles aan den voet der Noordzeeduinen wist te scheppen, uiterst karakteristiek is en voor velen belangwekkender dan de meest waardige mutsen en jakjes.
De Bond Westland, die niet gewoon is iets half te doen, heeft het al vrij sterk opkomend vreemdelingenverkeer in zijn streek een grooten dienst bewezen, door onder zijn zorg en toezicht te nemen het inrichten van druiven-eetgelegenheden. Hierdoor kan de toerist gelegenheid vinden om het Westlandsche bedrijf van binnen te zien en zijn eereproduct op kwaliteit te proeven aan de bron.
Met op een en ander in wijder kring de aandacht te vestigen, deden samensteller en uitgevers van dit boekje een goed werk.
ELSEN.
Voorzitter van de Commissie voor Westlandsche Belangen.
NAALDWIJK, Juli 1932.



(ANTRA-KETEL-INSTAIIATIE)
M. H.
Het nooit falende adres voor Uw GROOTBEDRIJF-VERWARMING
is en blijft, als van ouds, bij:
JOOP STOUTEN
B INSTALLATEUR —
k - Baanbreker van platte buis - ~ ± 8000 M. met enorm succes in bedrijf Lasschen van alle metalen onder langdurige garantie Geen order te groot 1 * Geen opdracht te klein! Zegt het voort. Gratis offerte met kleurteekening. OPGERICHT 1923
Q Stookt met Nootjes-Kolen 1 Q O BERKEL en RODENRIJS (Z.-H.) Q



Druivenkas. De buizen van de verwanningsinstallatie'zijn onder in de kas zichtbaar.
11



Hotel-Restaurant v. Bergen-Henegouwen
Nieuweweg 7 - POELDIJK - Telefoon 109
Gejlegen in 't centrum van het Westland; te bereiken uit Den Haag per stoomtram en autobus, uit Delft p. V.I.O.S. bussen
Wij geven U gelegenheid tot druiven eten VERZENDING VAN DRUIVEN, vakkundig verpakt, DOOR GEHEEL HOLLAND
Fruit- en Groentenveilingsvereeniging „POELDIJK"
Aanvang 's morgens 10 uur
Groote aanvoer van TOMATEN en DRUIVEN
Op MAANDAGEN, WOENSDAGEN en VRIJDAGEN, groote aanvoer van:
PERZIKEN, MELOENEN, BESSEN en andere vruchten
Gelegenheid tot verlading op het terrein
Telephoonnummers: Monster 103 - 142;
Naaldwijk 144 - 145 - 107 HET BESTUUR



Over de samenstelling van dezen Gids
Bij het samenstellen van dezen Gids is uitgegaan van de gedachte, [dat adspirant-Westland-bezoekers slechts dan hun tocht door het Westland kunnen waardeeren, indien zij eenig idee hebben van de cultures; paar moeilijkheden en haar omvang. Bij de uiteenzetting daarvan is rvooral gestreefd naar beknoptheid. Al het beschikbare statististische .cijfermateriaal is geweerd. In de plaats daarvan hebben wij dit cijfermateriaal door statistische teekeningen voorgesteld. Wij meenen, dat de ^beschouwing van deze teekeningen meer zal leeren dan die van rijtjes van cijfers. llpfer' -'lfe^
Juli 1932. R_



De wasch uit huis
. . . ... I . naar de 
Wasscherij Giezeman-Tettero
zij doen het goed en netjes, ook uw FIJNE WASCH
Vraagt prijscourant het bindt u tot niets
Telef. 396533
STOOMWASSCHERIJ Firma GIEZEMAN-TETTERO Haagweg 231-233 — Loosduinen
/AÉER.VOOR /AlMDER?
(meer warmte voor minder geld!) EEH ROaiM-HOOD met circuleeremd watergekoeld rooster.
EM OMZE
PATEÏ1T ECOnOMISER. voldoet
AAM FIVHFM.WFI KF V/nfiDniFN







REIST MET GEZELSCHAPPEN PER
V.l.0.5. TOURINGCAR
liiliii VRAAGT PRIJS mm mi
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiw
V.LO.S. WATERINGEN • Tel. 21
BUREAU VAN INLICHTINGEN; DEN HAAG, ORANJEPLEIN 107 - TELEFOON No. 113485
Hotel-Café „Het Wapen van Wateringen11



Inleiding
Waarschijnlijk nergens ter wereld wordt de tuinbouw op een zoo intensieve wijze uitgeoefend als in het Westland. De enorme hoeveelheden fruit en groenten, die daar jaarlijks aan een betrekkelijk geringe oppervlakte ontwoekerd worden, moeten iedereen verbazen. En het is deze intensiveering van de Westlandsche cultures, die hooge eischen stelt aan de bekwaamheid en aan de vakkennis van den kweeker. De vakkennis schijnt den Westlander voor een goed deel aangeboren te zijn. De Westlandsche kweeker bezit een eigenschap, die hem als het ware doet aanvoelen, wat een boom of een plant of de grond juist op een 'bepaald oogenblik noodig heeft.
■Naast de intensiveering, die in het Westland reeds tot zeer groote hoogte is opgevoerd, valt de steeds verder voortschrijdende industrialiseering op te merken. Een overzicht over het Westland van een eenigszins verheven standpunt geeft een groote verzameling van hooge en minder hooge schoorsteenen te zien. Bij dien aanblik valt het moeilijk zich te realiseeren, dat al deze rookspuwende bouwsels noodzakelijk zijn, opdat op Uw tafel de kostelijke Westlandsche voortbrengselen zullen prijken. De cultures op den open grond zijn in het Westland jaar op jaar minder loonend geworden, gedeeltelijk door concurrentie van andere tuinbouwgebieden met minder hooge grondprijzen en goedkoopere arbeidskrachten en gedeeltelijk ook door degeneratie van de op den vollen grond gekweekte producten. Hierdoor is de Westlander wel genoodzaakt zijn tuin zooveel mogelijk met glas te bebouwen. Terwijl dan een behoorlijke 'werkverdeeling over het geheele jaar en een niet te veel samenvallen van het oogsten der verschillende producten eischt, dat een gedeelte der kassen en warenhuizen van een verwarmingsinstallatie voorzien is.
Deze beide karakteristieke kenmerken van den Westlandschen tuinbouw: intensiveering en industrialiseëring teekenen tevens de groote moeilijkheden, waarmee het rendabel maken dezer bedrijven gepaard gaat. Zij eischen de vastlegging van een al grooter kapitaal, waarop een hoog percentage moet worden afgeschreven en dat heel moeilijk weer te realiseeren is.
Het ik beslist niet de bedoeling hier een klaaglied aan te heffen ten gunste van den Westlandschen tuinder. Waar dit een „Bezoekt-hetWestland"-geschrift is, meenden wij het slechts gewenscht, vooraf eenig idee te geven van de zorgen van den kweeker, die juist veroorzaakt worden door datgene, wat voor den bezoeker interessant en bezienswaardig is. Want de industrialiseëring, de „fabricage" van fruit en groenten, is zeker de grootste attractie van het Westland. De intensiveering is bij een
enkel bezoek moeilijk op te merken.
Daarom: bezoekt het Westland in het voorjaar, in den zomer en
in den nazomer, en gij zult verstomd staan over de snelle aspectenwisseline- or> de Westlandsche tuinderiien.



Kwaliteit naar prij s
Houten en ijzeren Kassenbouw
in elke gewenschte uitvoering
Betonvoeting, Schoorsteen- en Kelderbouw
met PRIMA materiaal
Verfwerk en Beglazen
met elk gevraagd merk glas geheel compleet uitgevoerd
Centrale Verwarming
met alle in den handel voorkomende ketels
Alle werken worden vakkundig en met groote zorg uitgevoerd 1 Tegen SCHERP concurreerende prijzen. - Vraagt prijs bij
G. J. van der Loos
Oosteinde 92 - Telefoon no. 58 Wateringen en
W- A- van Luijk
Groote Wberdlaan nummer 4 Naaldwijk - Telef oonummer 206
IATTENTIE Ondergeteekende beveelt zich beleefd aan voor opdrachten tot aan- of verkoop of taxatie's van onroerende goederen. Aanbevelend G. J. VAN DER LOOS
I Beëed. Makelaar - Telef. 58 - Oosteinde 92 - Wateringen



De Westlandsche tomatenproductie. Eén cirkeltje (tomaat) stelt 1000000 kg tomaten voor. De kleinere tomaatjes boven op de stapels stellen gedeelten van een millioen kg. voor.



♦ van Berckel
Honselersdijk
Dijkstraat 56 - Telefoon Naaldwijk 289 ^^^^ Postrekening 167698 ^^^^
Brandstoffenhandel
Levering van alle soorten Brandstoffen voor centrale verwarming en huisbrand
Expeditie
Speciaal ingericht voor vervoer van groenten en fruit — — — — — — —
Appel- en Aardappelhandel
EN GROS — EN DETAIL



De Cultures
Een Westlandsche tuin is gemiddeld niet grooter dan i a 2 ha. Daarvan is slechts een klein stukje open grond; verreweg het grootste deel is bebouwd met al of niet verwarmde kassen en warenhuizen.
De hoofdproducten zijn druiven en tomaten, doch het zijn vooral de druivenkassen, die de trots en de glorie van den Westlandschen kweeker uitmaken,
Als de grondlegger van den druiventeelt in het Westland wordt pastoor Franciscus Verburch (van 1647 tot 1708 te Poeldijk werkzaam) genoemd en geëerd. Aan de dankbaarheid, die de geheele Westlandsche tuindersbevolking gevoelt voor het pionierswerk van dezen geestelijke, is in 1929 uiting gegeven, door het oprichten van een monument, dat den pastoor voorstelt, staande voor een druivenmuur. Dit monument is vervaardigd door den beeldhouwer Aug. Falise en heeft een plaats gekregen voor het gebouw van de veiling te Poeldijk.
De druif werd oorspronkelijk in de natuur langs muren gekweekt. Verschillende van deze druivenmuren zijn nog te vinden op de oudste bedrijven. Toen echter de vrucht slecht en zelfs in het geheel niet rijp werd, trachtte men dit te redden door glazen ramen tegen de muren te plaatsen. Het resultaat was gunstig en zeer kort daarna werden die ramen reeds door vast glas vervangen. Dat was de eerste kas en hieruit is de moderne tweezijdige serre ontstaan: houten of ijzeren bovenbouw op een betonnen voet.
De druiventeelt is de oudste der Westlandsche cultures en in het kweeken van deze vruchten is de Westlander op zijn best, waaruit blijkt, dat traditie ook op dit gebied een niet te verwaarloozen factor vormt. De aanblik van een druivenkas in winterrust is verre van aanlokkelijk: een aantal geheel kaal gesnoeide — het snoeien in het najaar vereischt een zeer specifieke deskundigheid — stammen van een vuil-gele kleur, veroorzaakt door de behandeling met zwavel om ziekten te voorkomen, Doch in Februari en Maart, — als in de stookkassen de verwarming in werking gesteld wordt — staat zoo'n kas met oogenschijnlijk doode stammen in enkele weken geheel groen en zijn de kleine trossen reeds zichtbaar. Dan komt voor den druivenkweeker de drukke tijd: aanbinden en leiden der jonge scheuten, de overtollige scheuten moeten worden uitgebroken, het „krenten" der trossen (een groot aantal korrels worden weggenomen) en daarna is het wachten en. . . uitkijken. Uitkijken of geen ziekten optreden! Dat is de grootste zorg der kweekers: het ziekte-vrij houden van het product. Goed werk in dit opzicht verricht de Proeftuin Zuid-Holland's Glasdistrict te Naaldwijk, waar op wetenschappelijke wijze in laboratorium en op den tuin naar geschikte bestrijdingsmiddelen wordt gezocht.
Door verwarming ter vervroeging eenerzij ds en door koeling ter verlating anderzijds, is men thans zoo ver, dat gedurende 10 maanden van het jaar Westlandsche druiven geleverd kunnen worden, nl. van Mei (de eerste stookdruiven) tot Maart (de laatste koeldruiven). Het ideaal is natuurlijk om het geheele jaar door met druiven aan de markt te komen. Mogelijk zal dit ook nog wel bereikt worden. Dit kan echter niet door verdere vervroeging geschieden. Dus zal men verlating moeten probeeren. Hier bedoelen we nu met verlating niet het opslaan der druiven in koelhuizen, doch het vertragen



Garage Westlandia, TeL 269
Modelinrichting voor VERHUUR, STALLING en REPARATIES van
Automobielen en Motorrijwielen
Handel in
ONDERDEELEN, BANDEN, OLIE en BENZINE Speciaal ingerichte ZIEKENAUTO
C. H. A. DROOG, Dijkweg 3, Naaldwijk
M- JL Vroeg en Zoon
Bouwkundige - Taxateur - Administrateur
Heerenstraat 29, Naaldwijk
Telefoon No. 11
TIMMER-AFFAIRE, Stokdijkkade 8
Gegarandeerd degelijk werk tegen billijken prijs
^ Wenscht U uw ASSURANTIE bij een soliede ■-■ Maatschappij af te sluiten? Neem deze bij de
ONDERLINGE BRAND WAARBORG-MIZ
JJJJ onder Directie van de firma De Jong & Co. ■■■ te Amsterdam door ONS vertegenwoordigd b«
„B E C O1Werkmanskleeding
overtreft alles in kwaliteit 't Laagst geprijsd =
N.V.
MOLENSTRAAT 6 - NAALDWIJK



Perzikenkas. Een zeer belangrijke neventeelt naast druiven.



Brandstoffenhandel
EN GROS U EN DETAIL
TH. DE BRABANDER
POELDIJK
VAART 3 TELEFOON 143
Levering
van
alle soorten Brandstoffen
tegen
concurreerende prijzen



van het groeiproces, door in het voorjaar licht en warmte uit de kas te houden. Met dergelijke verlatingsproeven houdt men zich thans bezig op den Proeftuin en in 1931 zijn reeds zeer gunstige resultaten bereikt.
De Westlandsche druivenproductie, die wij in beeld hebben gebracht, bedraagt een respectabele hoeveelheid. In 1931 bedroeg zij bijna elf millioen kg. Door de steeds grooter wordende moeilijkheden, die de uitvoer ondervindt, moet deze hoeveelheid voornamelijk in het binnenland geconsumeerd worden. Dat dus ieder rechtgeaard Nederlander (van beide geslachten) zijn plicht kenne en de hem toekomende portie van 7 a 8 pond druiven aandurve. Het is toch niet zoo veel om jaarlijks j 2.— a ƒ3.— aan druiven te besteden? Kom ze in het Westland zelf eten! Versch van den boom. Onder auspiciën van den Bond Westland (zie bldz. 45) zijn er eenige kweekers bereid gevonden, hun kweekerij voor druiveneters open te stellen. En de Bond Westland is garant voor kwaliteit, prijs en bediening. De adressen van deze kweekers zijn op aanvraag gratis verkrijgbaar aan het Secretariaat van den Bond Westland te Naaldwijk, Dijkweg 59.
De tomatenteelt is van veel jongeren datum dan de druivencultuur. Hoewel de tomaten reeds vroeger gekweekt werden als siervruchten, die voor oneetbaar werden gehouden, is pas in 1891 getracht ze voor consumptie te teelen en te verkoopen. Na eenige mislukkingen is deze cultuur tot grooten bloei gekomen, zoodat zij het laatste vijftiental jaren de roode hoofdschotel der Westlandsdie producten uitmaakt.
De teelt is betrekkelijk eenvoudig, doch de planten vragen veel verzorging en arbeid. Het is een wonderlijk snelgroeiende plant. Een warenhuis met tomaten is niet zoo'n aanlokkelijk gezicht als een kas met druiven, maar het is interessant om het oogsten, sorteeren en verpakken van dit massaproduct van nabij te zien.
Ook bij dezen teelt treden verschillende ziekten op. De meest gevreesde kwaal is het verschijnen van het zg. aaltje — een bacterie, die de wortels aantast en daaraan groote knollen vormt. Op met aaltjes besmetten grond gaan de planten sterk achteruit'en op den duur wordt alle grond, waarop regelmatig tomaten worden geteeld, door deze schadelijke bacteriën aartgetast. Het eenige middel hiertegen is het steriliseeren van den grond. Hierbij wordt de bovenste laag — de teeltlaag — door middel van stoom op een temperatuur van 8o° a 900 C gebracht, bij welke temperatuur de aaltjes totaal worden uitgeroeid, doch de nuttige en onmisbare stikstof bacteriën nog juist in leven blijven. Deze sterilisatie moet dan om de 3 a 4 jaren plaats vinden .
Voor de grootte van de tomatenproductie, die de veertig millioen kg nadert, kan men respect hebben. De meeste Nederlanders hebben deze gezonde, vitaminenrijke vrucht nog niet leeren eten; naar schatting wordt gemiddeld in het binnenland nauwelijks één millioen kg per jaar geconsumeerd. In tegenstelling met de druivënpröductie is de tomatenproductie te groot voor het binnenlandsch gebruik.
Het is moeilijk om over de andere teelten iets te vertellen, indien we daarbij eenige aanspraak op volledigheid willen laten gelden. Wij zouden onderscheid willen maken tusschen neventeelten en bijteelten. Onder bijteelten verstaan we die teelten, die noodzakelijkerwijs uitgeoefend worden ter volledige uitbuiting van den grond voor en na den oogst der hoofdproductert. Alle andere noemen wij neventeelten.



B.Wemelsfelder
■ 's-Gravenzande —— Monsterscheweg 40 - Telefoon 17
Speciaal in eerste klasse
Pootaardappelen
Het meest aangewezen adres
voor
KISTEN . . . en . . . KRATTEN ...... RAAMLIJSTEN
SERRES en WARENHUIZEN
is
N V. RIJK VAREKAMP'S
Kisten-, Kassen- en Broeiramenfabriek
opger.1852 'S-GRAVENZANDE telef. 30



Aan- en afvoer van de producten aan de veiling. Op den voorgrond liggen de schuiten gereed om de vaargeul van het gebouw binnen te varen. Aan de achterzijde komen zij weer in de haven, waar zij aan de daar staande pakloodsen der kooplieden hun producten a everen. Deze kunnen vanuit de loodsen onmiddellijk in de gereed staande wagons worden geladen.



ViligCrling Kruideniers-en Grutterswaren
Pr. Julianastraat 41
naaldwijk L- t Hart
TIMMERMAN 's-Gravenzandscheweg 27 AANNEMER naaldwijk 
KT Koek en Biscuits =
a S S e n D O U W : Wijnen en Likeuren
Bloemenmagazijn B- RIDDER
„, , j » honselersdijk
„ Westlandia hofstraat 16 ~ iel. 138
TELEFOON 217 raan TIMMERMAN - AANNEMER
Ni tv T T\ \XT TT V van a^e voorkomende bouw
-f* L/ JJ w IJ Jv werken, zoowel voor huis als tuin
rembrandstraat Agentschap:
hoek Havenplein Brand^Assurrantie-Maatschappij
MM„ .i ii _ „De Nederlanden" van 1845
NAALDWIJK - Centrum van het Westland
«■"DE VLIJT'■■
Beste, Goedkoopste en Courantste
Manufacturenmagazijn
=====u^ van het Westland =====
H. WIELAGE
Heerenstr. 77, Naaldwijk. (Recht t/o Molenstr.)



Een zeer belangrijke neventeelt naast de druiven vormen de perziken, die eveneens in al óf niet verwarmde kassen worden gekweekt. Komkommers als neventeelt in kassen mogen niet onvermeld blijven, hoewel kaskomkom--, mers in de omgeving van Loosduinen — dat niet tot het Westland gerekend wordt — als hoofdteelt worden gekweekt.
Neventeelten naast tomaten in warenhuizen zijn eigenlijk alleen bloemen, nl. anjers en rozen. De anjerteelt is vrij. belangrijk, doch wordt zeer verspreid gevonden.
De andere neventeelten zijn teelten onder broeiramen of op den kouden grond. Hiervan noemen wij :
onder broeiramen: aardbeien, peen, princesseboonen, meloenen, komkommers ;
op den open grond: vroege aardappelen en bloembollen (speciaal in de omgeving van 's Gravenzande), (Brusselsch) witlof, schorseneeren, asperges, spruitkool (speciaal in de omgeving van De Lier), aardbeien, bloemkool,
In druivenkassen kunnen geen bijteelten worden uitgeoefend. Alleen vroeg in het voorjaar kunnen die kassen worden gebruikt voor het kweeken van tomatenplanten, het doen wortelen van chrysantenstekken, enz. In druivenkassen met jongen aanplant wordt gedurende de eerste drie jaren, als de boomen nog geen vruchten dragen, wel een voorteelt van bloemkool of sla en een riateelt van tomaten uitgeoefend.
In een verwarmd tomatenwarenhuis worden de laatste jaren veelal als nateelt chrysanten gekweekt, die een goede opbrengst geven. Een warenhuis met chrysanten in het najaar is een bezoek ten volle waard. Ook boonen en andijvie worden als nateelt gebezigd, terwijl soms voor de tweede maal tomaten in hetzelfde warenhuis worden gekweekt.
Voor een niet-verwarmd warenhuis zijn de voorteelten sla, spinazie of bloemkool.
Afzonderlijke vermelding verdient het zg. „trekken" van bolbloemen: meest tulpen, ook wat irissen en narcissen.
De Veilingen
Het verkoopsysteem in het Westland heeft een ruim veertigjarige ervaring achter den rug. Vroeger werden de producten door de kweekers aan de handelaars in consignatie gegeven. Deze methode gaf echter aanleiding tot verkeerde toestanden en daarin kwam verandering, toen in 1889 de Vereeniging Westland werd opgericht. Als voornaamste doel stelde de jonge vereeniging zich het houden van publieke veilingen, waar de producten der leden bij afslag werden verkocht. De vereeniging kreeg gaandeweg meerdere afdeelingen en op deze wijze is het veilingwezen in het Westland gegroeid. Toen de afdeelingen zoo groot en belangrijk op zichzelf werden, dat voor haar een grootere zelfstandigheid noodzakelijk was, werd de Vereeniging Westland in 1915 omgezet in een federatieven Bond van Westlandsche Veilingsvereenigingen.
Zoo is de toestand gebleven. In het Westland bestaan thans twaalf fruiten groentenveilingen, die alle zijn aangesloten bij den Bond Westland.



W. BLOEMENDAAL
CHOORSTRAAT 33-35 TELEF. 64 MONSTER
ELECTRISCHE GROF-, HOEF-, RIJTUIG- EN KACHELSMEDERIJ
= CENTRALE VERWARMING 
KASSENBOUW en WATERVOORZIENING HANDEL IN HAARDEN EN KACHELS EN ALLE SOORTEN LAND- EN TUINBOUW-GEREEDSCHAPPEN
beleefd aanbevelend
TIMMERMAN AANNEMER
J. P. UITTENBROEK
EMMASTRAAT 94-98 HEERENSTRAAT 63
MONSTER
Kassen- en Warenhuizenbouw Raamlijsten enz.
Levering van alle soorten Hout Scherp concurreerende prijzen
Gebi\ L- en J* van der Kruk
Electr. Mineraalwaterfabriek
. =• Levert alle soorten
Limonade, Gazeuse en Siropen Agenten der Zuid-Hollandsche Bierbrouwerij
Heerenstraat 52 — Monster — Telefoon 89



Afmijntoestel met daarachter het administratiekantoor! Op den voorgrond een gedeelte van de koopma"stribune. Bij het wijzerbord zit links de afslager, die het toestel bedient en kooper en prijs afroept, en rechts zit de Verkooper, die de producten afroept en kooper en prijs noteert. Achter in het gebouw staan de vcilingwagens gereed met de te verkoopen producten. Ze worden zoo snel mogelijk achter elkaar tusschen afmijntoestel en koopmanstribune door gereden.



Café-Restaurant „Centraal"
'S^GRAVENZANDE Naaldwijkschestr. 304
Gelegen naast de druivenkassen van Hoekstra, alwaar gelegenheid tot
druiven eten. PLEISTERPLAATS voor touringcars en automobilisten.
Restaurant den geheelen dag.
Prima consumptie. *» Billijke prijzen.
J. C. BURGERSDIJK.
g. jongejan
v. d. Kasteelestr. 11 'S^GRAVENZANDE
Wagen-renCarrosseriebouw Luxe-, Bestel- en Vrachtwagenbouw
onder langdurige garantie
FIRMA
H.van der Ende&Zn.
IN GRANEN -EN MEEL-
's-GRAVENZANDE
TELEFOON 36
AGENT voor het Westland, Schiedam en omstreken van
Wessanen's Kon. Fabr.
Eerste Westlandsche =r Kassenfabriek G. Grimbergen en Zoon Tel. 117 POELDIJK Tel. 117
Electrische Smederij Specialiteit in Tuindersgereedschappen, IJzeren Kassen en Serres in alle soorten Aanleg van verwarming en watervoorziening met Electro- en Benzinemotoren
G. en P. BOEKESTEIN'S LIMONADE
D E BESTE
'S~GRAVENZANDE TELEFOON No. 37
—— DE ATTRACTIE VAN DIT SEIZOEN I DRUIVEN ETEN op de Kweekerij „Foarüt"
van J. K. HOEKSTRA, Naaldwijkscheweg 304 (hoek Heenweg) 's-Gravenzande
Gunstige ligging aan den hoofdweg Rotterdam-Hoek van Holland. Busdiensten van de W.S.M. en de V.I.O.S. Gezellig zitje. Interessante wandeling door de kassen (druiven, perziken, tomaten, enz.) Ook voor grootere gezelschappen, als schoolreisjes of vereenigingen, Baas waarvan dan gaarne een dag van te voren bericht ===



Practisch is het onmogelijk dat een kweeker zijn producten voor den geldenden prijs verkoopen kan, zonder lid te zijn van een veiling. Men kan dus rekenen, dat het gezamenlijke aantal leden van de bij den Bond aangesloten veilingen hetzelfde is als het aantal Westlandsche kweekers, welk aantal ongeveer 3000 bedraagt.
De leden voeren hun producten aan de veiling aan, waar ze namens het bestuur bij afslag aan den meestbiedende worden verkocht.
Een modern veilinggebouw is een kostbare inrichting, daar zij aan hooge eischen van efficiency moet voldoen. Daar de producten zco spoedig mogelijk, nadat zij geoogst zijn, bij den consument moeten wezen, is% snelheid het parool. In een minimum van tijd moet een maximale hoeveelheid producten verkocht en afgeleverd kunnen worden.
yDe kern van het veilingsgebouw wordt gevormd door het electrisch werkende afmijntoestel, waaraan meestal het administratiekantoor verbonden is. Tegenover het afmijntoestel bevindt zich de tribune voor de koopers. Iedere plaats van deze tribune heeft haar eigen nummer op het wijzerbord van het afmijntoestel. Zoodra door den afslager de wijzer in beweging gesteld is, welke van hoog naar laag loopt (afslag), kan de koopman, door op een contactknopje te drukken deze doen stoppen op den prijs, dien hij wenscht te besteden. Het nummer van zijn plaats op het wijzerbord wordt dan tegelijkertijd verlicht. Zoo'n afmijntoestel werkt in een honderdste deel van een seconde, zoodat het practisch uitgesloten is, dat twee kooplieden op hetzelfde oogenblik afdrukken.
Het verkoopen geschiedt op de Westlandsche veilingen op twee manieren. Men kan nl, van het principe uitgaan, dat de kooper op het moment van koop de producten moet zien, doch men kan zich ook op het standpunt plaatsen, dat de kooper zich vóór de veiling kan overtuigen van de kwaliteit, enz. der aangeboden producten. Beide methoden worden toevalligerwijze juist voor 50 % in het Westland toegepast.
Er zijn nl. zes zg. „neerzetveilingen" ('s Gravenzande, Kwintsheul, Monster, Naaldwijk, Wateringen en Woutersweg), waar iedere aangevoerde partij een nummer krijgt en op een daarvoor bestemde plaats wordt uitgestald. De koopers bezichtigen de uitgestalde partijen vóór de veiling en noteeren de nummers der partijen, die zij wenschen te koopen. .
Bij de ander zes veilingen (Honselersdijk, Maasland, Poeldijk, Sammersbrug, Westerlee, Zwartendijk) gaat men dus uit van het principe, dat de kooper moet zien, wat hij koopt; dus moeten de producten zich op het oogenblik van den verkoop bevinden tusschen het afmijntoestel en de koopmansbanken. Het is één der lastigste vraagstukken geweest alle producten zoo snel mogelijk achter elkaar door dien smallen gang te voeren. Hiervoor worden de yeilingwagens gebruikt: tafels- op wielen, waarop vóór het begin van de veding de goederen worden uitgestald. Deze wagens worden na elkaar tusschen koopmansbanken en afmijntoestel gereden. De verkoop geschiedt dan snel genoeg, doch het is een heel tijdverlies voor den tuinder, die eerst zijn producten op de wagens moet plaatsen. Vooral met de steeds toenemende aanvoeren werd dit een onmogelijk karwei.
S Daar de meeste producten per schuit worden aangevoerd, is men op het idee gekomen tusschen afmijntoestel en koopmansbanken een vaargeul te maken, die door bruggen kan worden afgesloten. De schuiten varen vanaf de



KWINTSHEUL - POELDIJK
P* J* van der Eist
Schilder * Behanger - Kassenbeglazer
Door onze vakkundige behandeling en het gebruik der beste fabrikaten op het gebied der schildersmaterialen, zijn wij in staat goed werk te maken tegen concurreerende prijzen. - Vraagt eens een begrooting aan, het is uw voordeel 1
Brandstoffenhandel J* van der Knaap en Zonen
■■ Heulweg 4 ■■ KWINTSHEUL —i Telef. 58 —
Levering van alle soorten Brandstoffen
EN GROS — EN DETAIL
Verzekert PRIMA kwaliteit en tegen scherp concurreerende prijzen
Fourage- en Kunstmesthandel Turfstrooisel
J. A. van der Valk
Kwintsheulsche weg 130 === KWINTSHEUL ==



Het veilen vanaf de schuit. Op den voorgrond de kooperstribune.



TH. J. KERKLAAN
TIMMERMAN AANNEMER
Wateringen - Telefoon 93
™-,»t„ «Trnnonmirincv trrTJOBPHHATTWBBn TfNT SPF.TCST.AOEÏIÏT
r IJ IN Ei Vi/CJWVinïVi\IUin — y iiuuovjiiiiv/" i. '
TH. J. SCHOLTES - WATERINGEN - HEERENSTRAAT 14 - TELEFOON 6
Electr. BROOD», BESCHUIT», KOEK- en BANKETBAKKERIJ
J. A. van der Wilk
Chocolade» en Suikerwerken!
Heerenstraat 108 Wateringen - Telefoonnummer 25
Uitsluitend PRIMA kwaliteiten}



eene zijde het gebouw binnen in een vooraf voor het geheele seizoen vastgestelde volgorde, de producten worden verkocht, aan de andere zijde verlaten de schuiten het gebouw en varen onmiddellijk door naar de pakloodsen der koopers, waar de producten voor de verzending worden gereed gemaakt.
Het veilingsysteem biedt groote voordeden voor den tuinder en koopman beide. De koopman vindt op de veiling alle producten bij elkaar, waarvan hij koopt, wat naar zijn gading is, terwijl het bestuur van de veiling kwaliteit en sorteering waarborgt door deskundige keuring en strenge boetebepalingen tegenover de leden. De tuinder weet, dat zijn producten gekocht zullen worden tegen den besten prijs en dat hij iedere week zijn geld ontvangt, Van het bedrag, waarvoor de producten zijn verkocht, wordt van den kweeker een bepaald percentage ingehouden voor dekking der exploitatiekosten van de veiling.
Een bezoek aan een veiling in werking is zeer interessant en altijd toegestaan. Dan pas krijgt men een indruk van de groote snelheid en efficiency, die hier bereikt zijn. .
De Bond Westland ==
Oorspronkelijk zelf de veilingsvereeniging, is de Bond Westland dus ln 191.S geworden de federatieve bond van Westlandsche fruit- en groentenveilingen. Het doel van den Bond Westland is het bevorderen van uniforme maatregelen aan alle aangesloten veilingen en het gemeenschappelijk optreden naar buiten ter bevordering van den afzet, enz.
De uniformiteit in sorteering en verpakking is het werk van den Bond Westland. Eén der meest lofwaardige werkzaamheden van de laatste jaren is geweest de invoering van de bekende „Westland-Holland" kisten voor éénmalig gebruik. Alle tomaten en druiven worden in deze kisten naar het buitenland gezonden. Steeds een nieuwe, schoone kist, die tevens goedkooper is dan het bedrag van de retourvracht voor kisten voor meermalig gebruik. Nadien zijn deze kisten aan alle veilingen in geheel Nederland ingevoerd, doch de Bond Westland heeft het pionierswerk te dezen opzichte verricht!
Het voeren van reclame en het vergrooten van het afzetgebied is mede de taak van den Bond Westland. Zoo hebben in 1930 en 1931 proefzendingen van Westlandsche druiven naar Nederlandsch-Indië plaats gehad, die een boven verwachting gunstig resultaat hebben opgeleverd. Sinds eenigen tijd wordt veel aandacht geschonken aan de verwerking van druiven van afwijkende kwaliteiten tot sappen en wijnen.
Juist in dezen critieken tijd is het bestuur van den bond met werk overladen. Voor de handhaving van de Westlandsche welvaart is de Bond Westland een onmisbaar instituut geworden.
— • — ~^ * > i^viaiiytii
Deze commissie is ontstaan uit de van beide zijden gevoelde behoefte
aan samenwerkincr tn«r-hcn Ho u ^.,^u^:a j : _i ■



A. H. van Delft - De Lier
Telefoon 16 ^«W.M»fe«ifr«—«-»
Brood- en Banketbakkerij
Diverse prima soorten Bonbons
SPECIAAL ADRES voor leveringen aan bruiloften en andere feesten
W. H. Rijkhoek
DORPSTR. -IDE LIER
Dames- en Heerenkapper Tabak, Sigaren en Sigaretten
Philips - N.S.F. » Telefunken en verdere bekende merken
Radio-artikelen ... je adres
P> L* van Beurden
DE LIER - Telef. 61
Carrosserieën
voor elk bedrijf voor elk vervoer in elke gewenschte uitvoering
T. P. Auqustinus - De Lier
[Telefoon 38
Smederij - ciectriciteit
Motoren met pompen: Electrisch of Benzine
Aanleg van Waterleidingen
Land- en Tuinbouw-gereedschappen



De gezamenlijke jaarlijksche omzetten der 12 Westlandsche fruit- en groentenveilingen. De zwarte deelen geven aan de omzetten van de Centrale Westlandsche Snijbloemenveiling. De tweede bloemenveiling „Het Westland" is eerst eind 1931 opgericht, zoodat deze hierin nog niet voorkomt.



De Driedubbele Winkel
I. VESTER
POELDIJK - VOORSTRAAT 88b - TEL. 180
HORLOGER ~ GOUDSMID - OPTICIEN
MUZIEK-INSTRUMENTEN — SPORT-ARTIKELEN ==
VAKKUNDIGE
REPARATIE-INRICHTING
S. G.VAN DEN AKKER
RIJNWEG 62 - MONSTER - TELEF. 206
GEDIPL. BEËEDIGD MAKELAAR BOUWKUNDIGE
TAXATIËN
HYPOTHEKEN
Het maken van Teekeningen, Bestekken en Begrootingen
Administratie Onroerende Goederen
Hotel Overheijde ~ Monster
CHOORSTRAAT ió ~ Tel. 15 rLigenaar J. C. VAN WISSEN
LUNCH
GEZELLIG ZITJE DINER
LOGIES



tuinbouw. Zij is samengesteld uit vertegenwoordigers der besturen van Westlandsche gemeenten en dat van den Bond Westland en heeft tot taak de behartiging van het algemeen Westlandsch belang.
Het secretariaat is, evenals dat van den Bond Westland, gevestigd te Naaldwijk, Dijkweg 59.
Lijst van Instellingen, die bezocht kunnen worden ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^=
Deze instellingen zijn aangegeven op de kaart met het nummer, dat zij in deze lijst hebben, hetwelk op de kaart in een vierkantje geplaatst is.
A. Fruit- en Groentenveilingen Veiling- of bezoekuren
1. Veiling Poeldijk - op het kruispunt van Ma., Di., Wo., Vr. en Za.
den straatweg van Loosduinen om 10 uur naar Naaldwijk en den provincialen weg van Rijswijk naar Hoek van Holland
2. Veiling Naaldwijk — aan den weg van Ma., Di., Wo., Vr. en Za.
Naaldwijk naar 's Gravenzande om 10 uur
3. Veiling Westerlee — aan den weg van Ma., Di., Wo., Do., Vr. en
Naaldwijk naar De Lier Za. om 11.30 uur
4. Veiling Honselersdijk — aan den weg Ma., Di., Wo., Do., Vr. en
van Poeldijk naar Honselersdijk Za. om 9 uur
Ma., Wo. en Vr. om 13.30 uur
5. Veiling Kwintsheul — aan den weg van Ma., Di., Wo., Vr. en Za.
Wateringen naar Kwintsheul om 10 uur
Ma., Wo. en Vr. om 14.30 uur
6. Veiling 's Gravenzande — dorpskom, na- Alle werkdagen
bij gemeentehaven om 10.30 uur
7. Veiling Monster — dorpskom, nabij ge- Ma„ Di., Wo., Vr. en Za.
meentehaven om 9 uur
8. Veiling Wateringen — aan den weg van Ma., Wo. en Vr. om 12 uur
Wateringen 'naar Kwitsheul Di. en Za. om 11.30 uur
Do. om 10.45 uur
9. Veiling Woutersweg - aan den Wou- Ma., Di., Wo., Do. en Vr.
terschen weg om 9 uur
10. Veiling Zwartendijk — aan den grindweg Ma., Wo. en Vr. om 11 uur
van Naaldwijk naar Monster Di. en Za. om 8 uur



Café-Restaurant De Gouden Leeuw
J. VAN DEN BERG & Zn. } DE LIER
= LUXE VERHUUR-INRICHTING = EXPEDITEURS - Telef. 15 - STALHOUDERIJ
" (nacht en dag geopend) ——i
OLIE == BENZINE = GARAGE SPECIALE TARIEVEN voor vrachten groenten en fruit naar het BUITENLAND
DAMES EN HEEREN!
Als ge bij een bezoek aan 't WESTLAND, ook DE LIER aandoet, vergeet dan toch vooral* niet, ook even een kijkje te nemen IN DE ZAAK van
S. van der Klis, Dorpstraat
aldaar. U zul daar alles vinden wat voor U op Uw reis onontbeerlijk is n % dagelijks versch verkrijgbaar: PAIN LUXE, SUIKER VLINDERS, GEMBERBROODJES, GEVULDE KOEKEN, COCOSKOEKEN, BOLUSSEN, enz. Verder ALLE SOORTEN GEBAK EN BONBONS
Ook bestaat hier gelegenheid, bij vroegtijdige bestelling voor kleine en groote gezelschappen, een LUNCH etc. te gebruiken. Verder staat ondergeteekende U gaarne tot het geven van nadere inlichtingen ten dienste. — Minzaam aanbevelend,
S. van der Klis, Confiseur
Telef. No. 1 - Giro 132581 - DE LIER
Schildersbedrijf A. P. van Reeven
DE LIER, Dorpstraat, Telefoon 33
Verf- en Glashandel
EEN GOED ADRES
voor alle voorkomende Schilderwerken



De gemiddelde omzet per kweeker in guldens. Dit is dus de totale omzet, gedeeld door het totale aantal kweekers. De uitwerking van de crisis sinds 1929 is hier duidelijk zichtbaar. Met uitbreiding wordt bedoeld: meer glas en meer verwarming. Van deze11 gemiddelden omzet moeten alle onkosten (loonen, mest, zaad, plantgoed, rentes, enz.) worden betaald.



J. E. VAN VELDEN
Honselersdijk - Telef. No. 205
Centrale Verwarming
Waterleiding
Kweekers in het Westland
Uw aangewezen adres voor aankoop van . . .
TUINBOUWBENOODIGDHEDEN
als: Glas, Raamlijsten, Stroo - Turfstrooisel Kunstmest - Kolen Bloempotten - Draineerbuizen enz. is . ..
ADR. VAN DAALEN
Honselersdijk - Am. van Solmstraat 3 Telef. Naaldwijk 219



11. Veiling Maasland — Huis ter Lugt, aan Ma., Wo. en Vr. om 15 uur
den weg van Maassluis naar Maasland
12. Veiling Sammersbrug aan den weg Ma., Wo., Vr. om 10.30 uur
van Rijswijk naar Wateringen, Di. en Za. om 13.30 uur bij het Rijswijksche bosch Do. om 12.30 uur
B. Bloemenveilingen
13. Coöperatieve Centrale Westlandsche Ma., Wo., Vr. en Za. om
Snijbloemenveiling, opgericht 1923; 9. uur nieuw gebouw 1931 — aan den weg In voor-en najaar alle dagen van Honselersdijk naar Naaldwijk (tulpen- en chrysanten
veilingen)
1.4. Snijbloemenveiling Het Westland, opge- Ma., Wo. en Vr. om 8 uur. richt 1931; gebouw 1932 — aan den In voor- en najaar alle weg van Loosduinen naar Poeldijk dagen
C. Andere Instellingen
15. Bloembollenkweekersvereeniging „Flo- In het seizoen Donderdag
ralia" te 's Gravenzande
16. Proeftuin Zuid-Holland's Glasdistrict — Do. en Za. van 9 tot 12 uur
even buiten Naaldwijk, aan den weg en van 13 tot 18.30 uur naar De Lier
17. Kweekerij Nieuw-Honsel; de grootste Alle werkdagen tot eind
Westlandsche druivenkweekerij October aan den weg van Poeldijk naar Honselersdijk
Druiven-eetgelegenheden =
Door den Bond-Westland zijn eenige tuinders bereid gevonden op hun kweekerij de gelegenheid te geven voor het eten van druiven. Deze gelegenheden staan onder controle van den Bond Westland; zij zijn alle gelegen aan de hoofdwegen en zijn herkenbaar aan de Bondsvlag: een blauwe en een witte baan; op de blauwe baan in zwart, Bond Westland, op de witte baan een blauwe druiventros met groen blad. De Bond Westland garandeert prijs, kwaliteit en bediening, doch kan niet instaan voor eventueele andere gelegenheden, die niet de Bondsvlag voeren. Met mogelijke klachten en opmerkingen over deze gelegenheden gelieve men zich schriftelijk te wenden tot het secretariaat van den Bond Westland, Dijkweg 59 te Naaldwijk. Deze gelegenheden zijn voor 1932 eveneens op de kaart aangegeven met het nummer van de volgende lijst, echter geplaatst in een driehoekje.
De gelegenheden worden geopend op bepaalde data, en blijven alle open tot eind October.
De lijst der verschillende adressen is voor ieder jaar op aanvraag gratis verkrijgbaar aan het Secretariaat van den Bond Westland te Naaldwijk, Dijkweg 59.



KEURIGE pasvorm
HET ADRES
waar gij Uw Kleeding goedkoop
en voor alle prijzen in MAATWERK en in CONFECTIE kunt koopen is bij:
A* van Andel
Langestraat 118 ==== 's-Gravenzande
PRIMA kwaliteiten
Fabriek van Land- en Tuinbouwwerktuigen
Hoflaan 106 en Van de Kasteelestraat 42 's-Gravenzande ^= Telefoon 143
Uw aangewezen adres voor
BAKWAGENS
RAAMW AGENS MOTORPOMPEN - BERRIE'S - DEKKLEEDEN
EGGENTJES
LANDROLLEN Prima afwerking Laag in prijs Zeer voordeelig bieden wij U aan PRIMA RAAMLIJSTEN
Aanbevelend, J. M. ZEEGERS
Machinale Hout" en IJzerbewerking
Sigaren-magazijn „De Sport11
L. A. LEGUIT
Naaldwijkscheweg 7 — 's~Gravenzande
Het speciale adres
voor Tabak, Sigaren, Sigaretten en verdere Rook~ artikelen, uitsluitend uit de eerste klas fabrieken



De snelle inburgering van de kisten voor eenmalig gebruik. Eén geteekende kist stelt één millioen kisten voor. Aan de letters van het opschrift kan men uittellen, welk gedeelte van een millioen door een gedeeltelijk geteekende kist wordt voorgesteld. Doordat deze kisten voornamelijk voor export worden gebezigd, is het groote vraagteeken voor 1932 volkomen verantwoord. Daarbovtn is door cirkeltjes met daarin geschreven getallen de prijs per stuk aangegeven.



B* Wemelsfelder
—mmmmm 's-Gravenzande Monsterscheweg 40 * Telefoon 17
PHmawaar Tuindersglas, Raam1=5 lijsten, Bloempotten, !^rreerende Draaineerbuizen enz.
den Hollander
Noorduinkade 12 — Honselersdijk Tel. Naaldwijk 212
Centrale Verwarming en
:=z Waterleiding
in Kassen en Woonhuizen



Autotocht van Den Haag uit door het
Westland
IMet behulp van de wegwijzers van den A.N.W.B. en de plaatselijke
wijzers in de dorpen zijn de volgende tochten makkelijk te volgen. Lengte ongeveer 80 km; met de uitstapjes naar Hoek van Holland en
Ter Heijde ongeveer 90 km.
PLAATSEN WEGEN
Den Haag Laan van Meerdervoort, linksaf; Zeestraat, rechtuit
Loosduinen Nieuwe weg, na Loosduinen, rechtsaf
Poeldijk rechtsaf Monstersche weg
Monster (iets rechtsaf naar)
(Ter Heijde) (zelfde weg terug naar)
(Monster) Monstersche weg
's Gravenzande (rechtsaf)
I (Hoek van Holland) (zelfde weg terug naar)
I ('s Gravenzande) 's Gravenzandsche weg tot Heenweg, rechtsaf; aan
het eind linksaf.
[ Maasdijk linksaf | Maassluis I Maasland li. Schipluiden f Den Hoorn | De Lier
k Naaldwijk rechtsaf, Dijkweg
Honselersdijk rechtsaf, door dorp; rechtsaf, Molenlaan; linksaf Broekweg
I Kwintsheul Kwintsheulweg
1 Wateringen linksaf, Kerklaan ; linksaf provinciale weg
; Poeldijk Monstersche weg
r Monster rechtsaf, Bloemendaalsche weg f Loosduinen I Den Haag
de wegwijzers van den A.N.W.B. en de plaatselijke zijn de volgende tochten makkelijk te volgen.
80 km; met de uitstapjes naar Hoek van Holland en 90 km.
WEGEN
Laan van Meerdervoort, linksaf; Zeestraat, rechtuit
Nieuwe weg, na Loosduinen, rechtsaf
rechtsaf Monstersche weg
(iets rechtsaf naar)
(zelfde weg terug naar)
Monstersche weg
(rechtsaf)
(zelfde weg terug naar)
's Gravenzandsche weg tot Heenweg, rechtsaf; aan
het eind linksaf, linksaf



~M R flTFD Prinses Julianastraat 28 xy* XJ* *-J VJl i_vlV NAALDWIJK 
HORLOGER - OPTICIEN
Levering van Brillen op voorschrift van M Doktoren - Contractant voor 't Ziekenfonds: Joannes De Deo
L- Bongaards
DORPSTRAAT~~~DE LIER
■ Rijwielhandel ■ Reparatie-inrichting
AGENTSCHAP: NED. KROON. GAZELLE en BURGERS E.N.R. rijwielen
50-



Kweekerij
J. van den Berg
POELDIJK - Dr. Weitjeslaan 45 Hoek Nieuweweg - Telefoon 121
De Kweekerij
aangesloten bij den Bond Westland, als
Druiven-eetgelegenheid
welke in het seizoen 1932 door 17.500 personen werd bezocht
BUSHALTE
aan de Kweekerij van de Westlandsche Stoomtram-Maatschappij. (Busdienst elk half uur van en naar Den Haag).



Gebr.Van Giessen, Naaldwijk
TELEFOON: S FABMEK ' 170
| HUIS 157
Raamlijsten- en Kistenfabriek Zagerij - Kassenbouw - Houthandel
t H. VAN MASTRIGT
GEDIPLOMEERD DROGIST ~ OPTICIEN MOLENSTRAAT 28, NAALDWIJK
Dro gerijen, Chemicaliën, Verpakte Genees** middelen, Homoeopathie, Verplegingsartikelen
Speciaal vestigen wij uw aandacht op de afdeeling
== OPTIEK ^^==
BRILLEN, MONTUREN, GLAZEN, THERMOMETERS, BAROMETERS, LEESGLAZEN, ENZ. worden vakkundig en billijk afgeleverd. Alsmede == alle reparaties =
Verf- en Glashandel CL l VAN REST
NAALDWIJK % Telef. 152 Vraagt prijs :—1 Scherp concurreer end



Autotocht van Rotterdam uit door het
Lengte ongeveer 90 km; met de uitstapjes naar Hoek van Holland en
Ter Heijde ruim 100 km.
PLAATSEN . WEGEN Rotterdam
Schiedam Maasdijk Vlaardingen
Maassluis Maasdijk tot Heenweg; rechtsaf Heenweg tol
linksaf 's Gravenzandsche weg
's Gravenzande (linksaf naar)
(Hoek van Holland) (zelfde weg terug naar)
■ ('s Gravenzande) Monstersche weg
Monster (linksaf naar)
(Ter Heijde) (zelfde weg terug)
(Monster) Monstersche weg
Poeldijk rechtuit door dorp; provinciale weg tot rechtsaf Loozerlaan
Wateringen rechtsaf Kwintsheulweg
Kwintsheul ie weg naar rechts Molenlaan; linksaf Dijkstraat
Honselersdijk linksaf Dijkweg
Naaldwijk door dorp, linksaf Zuidweg
De Lier rechtuit
Den Hoorn rechtsaf
Schipluiden
Maasland
Maassluis
Rotterdam



Stoomwasscherij
Gebr* Boek Loosduinen
Telefoon 396448
Wij komen wekelijks door het GEHEELE WESTLAND
Vraagt prijscourant per stuk of ... . per K.G.
Theeschenker ij
„Ockenburgh"
LOOSDUINEN
SCHITTERENDE GELEGENHEID
tot vrije wandelingen
CONSUMPTIE
BILLIJK TARIEF 11
Pension f 2.50 per dag per persoon - Lid N.R.V.



Autotocht van Delft uit door het Westland
Lengte ongeveer 55 km; met de uitstapjes naar noeic van nouana en ; Ter Heijde ongeveer 65 km.
PLAATSEN WEGEN Delft
Den Hoorn Schipluiden, plaasland Maassluis
Zie verder autotocht van Rotterdam uit tot Den Hoorn Delft
Fietstocht van Den Haag uit door het Westland ^^^^=
Lengte van route A en van route B ongeveer 50 km.
Den Haag Laan van Meerdervoort; linksaf Zeestraat, rechtsaf
Loosduinen Bloemendaalsche weg (langs Ockenburg)
Monster rechtuit
's Gravenzande rechtsaf 's Gravenz.sche weg tot Heenweg, rechtsaf
en daarna linksaf Maasdijk tot Leeweg linksaf naar Naaldwijk Zwartendijk tot Monstersche weg rechtsaf naar
Poeldijk
A. rechtuit provinciale weg volgen: Noordweg, rechtsaf Schaapsweg, linksaf Kleiweg tot Hoornbrug
Rijswijk Den Haag
B. even voor de R.K. Kerk rechtsaf Poeldijksche pad tusschen de tuinen door na'ar
Honselersdijk linksaf, dadelijk rechtsaf Molenlaan linksaf Broekw.
Kwintsheul rechtuit
Wateringen rechtuit
Rijswijk
Den Haag



P. ALKEMADE
Timmerman - Metselaar - Aannemer GÈESTWEG 4, NAALDWIJK
Beveelt zich beleefd aan voor alle voorkomende TIMMER-, METSEL- en BETONWERKEN door het geheele Westland
Concurreerende prijzen 1ste klas werk
Correcte bediening
GROOTE KEUZE
MODE-ARTIKELEN, HOEDEN,
OVERHEMDEN EN DASSEN
Gereserveerd voor
L. van der Hout Prinses Julianastraat 43 Naaldwijk



Fietstocht van Rotterdam uit door het [Westland s
Lengte van route A ongeveer 70 km, van route B ongeveer 65 km en van [route C ongeveer 70 km.
PLAATSEN WEGEN Rotterdam
Rehiedam Vlaardinger Dijk
l^laardingen Maassluissche Dijk, rechtsaf door Zuidbuurt naar
Maasland eerst rechtsaf, dan linksaf naar
De Lier linksaf naar
^Naaldwijk Zwartendijk
>A. linksaf Monsterscheweg
EMonster
's Gravenzande linksaf 's Gravenzandsche weg tot Heenweg, rechts¬
af Heenweg tot Maasdijk, Maasdijk volgen
Rotterdam
B. rechtsaf Monstersche weg naar
poeldijk even voor de R.K. Kerk rechtsaf Pcjeldijksche pad
tusschen de tuinen door naar Honselersdijk rechtsaf Dijkstraat, linksaf Dijkweg naar
■Naaldwijk linksaf Zuidweg, rechtsaf Leeweg tot Maasdijk,
linksaf Maasdijk volgen
■Rotterdam
;C rechtsaf Monstersche weg naar
Poeldijk rechtuit tot Loozerlaan, rechtsaf
Wateringen rechtsaf naar IfPIsl
IKwintsheul rechtuit Broekweg tot Molenlaan, rechtsaf, einde
Molenlaan linksaf ■Honselersdijk Dijkstraat, linksaf Dijkweg
INaaldwijk linksaf Zuidweg, rechtsaf Leeweg, linksaf Maas¬
dijk volgen
|Rotterdam
[Fietstocht van Delft uit door het Westland
Lengte ongeveer 45 km. iDelft
fpen Hoorn pSchipluiden
Maasland zelfde weg gedeeltelijk terug
: De. Lier
Honselersdijk Naaldwijk
IC
^Naaldwijk
Zie verder fietstocht van Den Haag uit. Van Wateringen af langs Lange Klei of Jaagpad naar FDelft







^Verklaring van de teekens op het Kaartje
I wegen
■ wegen, niet voor auto's
I— _ — . weg, nog niet gereed bij het afdrukken van dit boekje o plaatsen, de naam met letters aangegeven:
D Delft MO Monster
DH Den Hoorn • MS Maassluis
DL De Lier N Naaldwijk
G 's Gravenzande P Poeldijk
H Honselersdijk R Rijswijk
HA 'sGravenhage RO Rotterdam
HH Hoek van Holland S Schipluiden K Kwintsheul SD Schiedam
KD Kijkduin TH Ter Heijde
L Loosduinen V Vlaardingen
MA Maasland W Wateringen
:
- □ met daarin geplaatst nummer geven aan de veilingen en andere instellingen, zooals die genoemd zijn op blz. 41.
' /\ met daarin geplaatst nummer geven voor 1932 aan de kweekerijen, waar druiven gegeten kunnen worden en welke gelegenheden onder fcontrole van den Bond Westland staan.
¥ Q met daarin geplaatst nummer geven aan de veilingen en andere instel-



HET
GOEDKOOPSTE
IN
A T r 11
IS
G. STUURMAN 7.™P*™™B™™^
Specialiteit in Ledikanten, Bedden, Karpetten, Linoleums, Vitrages en Overgordijnen -:- -> Goedkoopst adres in WERKMANSGOEDEREN
GRATIS BEZORGEN wij door het GEHEELE WESTLAND
TIMMERMAN en AANNEMER
CH00R5TR. 1*5. TEL. 57.
MONSTER, ij
5PtCIAat ACRLS voor - K/VS5LNB0U W.
I*1AC M INALL
1-IOUTBE.WLRKIMG.



Dienstregeling der V.I.O.S. Autobussen
Lijn 1. Wateringen (vertrek 6.30, 8.30, 10.30, 11.30, enz. ieder uur) Rijswijk —Den Haag (vertrek op alle heele uren).
Lijn 3. Kwintsheul (vertrek 7.55, 10.55, 12.55 enz.) — Wateringen — Loosduinen —Den Haag (vertrek 8.30, 10.30, 12.30, enz.)
Lijn 6. Kwintsheul (vertrek 7.25, 9.25, 9.55, 11.55 enz.) — Wateringen—Hoornbrug—Den Haag (vertrek 8. — , 10. — , 11.30, 13.30, enz.)
Lijn 4. Delft (vertrek op de heele uren) — Wateringen —PoeldijkMonster—'s-Gravenzande (vertrek op de heele uren).
Lijn 5. Delft (vertrek op de heele uren) — Wateringen—Kwintsheul — Honselersdijk—Naaldwijk—'s-Gravenzande (vertrek op de heele uren).
Lijn 12. Den Haag (vertrek op de heele uren) — Rijswijk—Wateringen—Poeldijk—Monster—'s-Gravenzande (vertrek op de heele uren).
Lijn 13. Den Haag (vertrek op de heele uren) — Rijswijk—Wateringen — Kwintsheul —Honselersdijk —Naaldwijk —'s-Gravenzande (vertrek op de 'heele uren).
Lijn 15. Naaldwijk (vertrek 7.15, 8.15, 9.15 enz.) — Westerlee — De Lier—Oostbuurt —Het Woud—Den Hoorn —Delft (vertrek op de heele uren).



N.V. ZWEDEN vJ). G. Spekman!
ZWARTENDIJK - MONSTER
Houthandel Kassenbouw
(Houten onderbouw - Ijzer dek)
Lijsten - Kisten - Kratten
Telefoon 93
Geen beter adres voor Uw GEREEDSCHAPPEN voor Huis als Tuin, dan
Gereedschappen ■
Gebr. VAN DIJK
Telefoon 15 's Gravenzande
Eveneens je adres voor aanleq
ut tv nncnr T7Tr>rvTn
rooi» Veld enTuin en verwarming
Goed gesorteerd in ijzerwaren GAAS, puntdraad, enz. enz.



Druiven eten 11
op de Kweekerij van :-:
A.EUSSEN
Kweekerij „Limburgia11
te POELDIJK - Monsterscheweg 83
Telefoon 142 - MONSTER
Rijdt men, zooals 't blad „De Auto" van 8 September 1932 meldt, door tot voorbij net veilingsgebouw „Poeldijk", dus over de brug gaande, dan ziet men al spoedig rechts van den weg de meest pittoreske eetgelegenheid, n.1. die van A. EUSSEN, Kweekerij „Limburgia". Deze gelegenheid leek ons bepaald een oase, die dan ook veel door particuliere auto's wordt gefrequenteerd. Is men daar op het voor de woning gelegen grasveldje, onder parasols aan tafeltjes gezeten, dan worden de druiven op cartonnen bakjes voor gezet en heeft men de eerste druif geproefd, dan hecht men nog een speciale waarde aan het motto: Eet nu druiven - op de Kweekerij „LIMBURGIA". » DUS ALLEN NAAR „LIMBURGIA"



Hij die eens koopt bij G. VERMEER
komt vaak terug en koopt steeds meerl
KOLONIALE- EN GRUTTERSWAREN KOFFIE EN THEE
G. VERMEER
DE LIER
KOEK ~ CHOCOLADE EN SUIKERWERKEN WIJNEN EN LIKEUREN TABAK, SIGAREN EN SIGARETTEN 



Koopt Uw Zaden
Pannevis
Delft
Vraagt Prijscourant of
ontbiedt een Reiziger



N.V. KWEEKERIJ
„NIEUW HONSEL"
HONSELERSDIJK - Telefoon 105 (Naaldwijk)
De beroemde DRUIVENSOORT
GROS COLMAN
is onze specialiteit! Deze edele tafeldruif is een saprijke, zachtvleezige vrucht met dunne schil en fijner van smaak dan elke andere soort 1
Vraagt Uw winkelier eens naar GROS COLMAN. Ublijftze etenl Tot in het laatst van het seizoen voor den handel verkrijgbaar aan de groenten- en fruitveiling te Honselersdijk WENSCHT U ONZE KWEEKERIJ TE BEZICHTIGEN 1
(op werkdagen gedurende de maanden Juli, Aug., Sept. en Oct. van 9-12 en van 1.30-5)
Reeds duizenden uit alle werelddeelen maakten van deze gelegenheid gebruik lil











I