,
' *
P N van Kampen & Zoon N V
IBI^



KONINKLIJKE BIBLIOTHpcu-
imtiimm
2516 2626
|e<gy ,
j n & N Cl E l' P1* *T S 27 ■ S : 8 < V S tl H t G 8



"to -Ct,
> O^JCJL v^ ^ oL^C^^/. &CJL<Ko^ i
(te. /«-*•j
£ ^/w-cr/^2* "t ^







DE „HOLLAND"











Het roer, de schipper en de vlag



DE „HOLLAND"
ZAANDIJK-NEW YORK v.v.
REISVERHAAL
VAN
J. G. KUYT ★
Inleiding van
PIET BAKKER ★
AMSTERDAM P. N. VAN KAMPEN & ZOON N.V.



fDEPOTv\ NED. PUBL. )
. K.B. J



INLEIDING
Als schipper Kuyt in de zestiende eeuw had geleefd, dan zou hij op een goede dag met zijn scheepskist op de schouder en een huilende vrouw met twee nieuwsgierige bengels achter zich aan naar de Buitenkant zijn gewandeld.
Bij de Schreyerstoren had hij zijn familie omarmd en hij was scheep gegaan om óf niet, óf met „de buidel vol tot aan de rand" weer te keren. En misschien had hij zich onderscheiden, bijvoorbeeld het commando over zo'n avonturiersschuit op zich genomen, als driekwart van de bemanning mitsgaders den gezagvoerder aan scheurbuik of Bandanezen was overleden. Dan was er een Jacobus Kuytstraat geweest en we hadden gezegd: „Kranen van kerels waren die ouwe Hollanders toch! Ze vertrouwden zich toe aan hun kleine schepen en bevoeren onbekende zeeën, voorzien van navigatiemiddelen, waarmee we nu niet naar de Lemmer zouden durven zeilen. Die dappere zeelui hebben ons land toch maar groot gemaakt. . . ! Noteren de Moeara Enims vandaag wat hoger ... ?"
Maar schipper Kuyt heeft een grote fout in zijn leven gemaakt. Hij is minstens drie eeuwen te laat geboren. Hij is geen man om in een gerationaliseerde maatschappij te leven, met collectieve contracten, Taylor-systeem, asphalt, radio en te hoge bloeddruk. Efficiency en het gyro-kompas wekken zijn natuur-



lijke weerzin in hem op. De moderne mens met zijn kwaaltjes, snelheidswaanzin en vouw-in-de-pantalon ligt hem niet.
Schipper Kuyt is een ouderwets man, die bij bakers, de kat met zeven staarten en een lik teer op een gewond been zweert.
'n Wonder dat hij zich onwennig in dit leven voelt! In dezen man sluimert de oude avonturiersgeest van den zeventienden-eeuwsen Hollander. En waar er van de Schreyerstoren geen Oostinjevaarders meer vertrekken om ten koste van het bloed van bruinen en blanken kruidnagelen en peper uit het verre land te halen; omdat het verzakelijkte leven het avontuur als vorm van ondernemingsgeest niet meer kent (de luchtvaart misschien uitgezonderd), is Kuyt er toe gekomen om met zijn „Holland" het hachelijke onbekende in te zeilen.
De ruimte lokte hem. Al vele, vele jaren. Hij heeft er van liggen dromen in de zoele Indische nachten, toen hij als planter ergens in de rimboe zat. Toen bestudeerde hij de oude zeilkaarten, verdiepte zich in de gang en de kracht der zeestromingen; toen zag hij al vóór zich het scheepje, waarmee hij zijn reis om de wereld zou maken. Hij maakte er een model in koper van, doch slaagde er niet in om zijn droombeeld te realiseren.
Gelukkig was hij later in staat om tweede hands, neen minstens derde hands een Noorse loodsjol ter beschikking te krijgen. En nu deed het wonderlijke feit zich voor, dat het schip, hetwelk deze oude patriot de „Holland" doopte, in vele opzichten met het „modeP'-scheepje overeen kwam.
Een hogere bestiering?
Ach neen, ik vind die overeenkomstigheid zo mysterieus niet. Wie een oceaantocht wil maken,



móet wel een schip kiezen gelijk de „Holland". Met een andere schuit is het nauwelijks mogelijk. Iedere zeiler, die de „Holland" ziet, zegt spontaan: „Ja — dat is het!" Men hoeft geen scheepsbouwkundige te zijn om te voelen, dat dit schip zeewaardig is. De „Holland" behoort tot de uitstervende klasse, die door kunstenaars in het scheepstimmermansvak zijn geschapen. Door generaties van zulke ambachtsartisten! De zoon leert het wonderlijke vak van den vader en ieder geslacht perfectionneert het schip. De scherpe jachten hebben er nagenoeg een eind aan gemaakt. Toch zullen zij die natuurlijke volmaaktheid nooit benaderen.
De „Holland" hoort bij Kuyt. Zij zijn beiden gaaf, ouderwets en een beetje bonkig. Als ik me iets kan voorstellen, dan zijn het de gesprekken, die de schipper met zijn schip voerde, als ze samen over de wijde Atlantische zwalkten. Glimlach niet om die vertrouwelijkheid, die bijna mystieke verbondenheid tussen mens en boot. Een oude Groninger kofschipper vertelde me eens, dat zijn vader wel thuis kwam met de boodschap:
„Moeder, ik ga gauw varen. We krijgen vracht. Het schip heeft het me gezegd. Ik heb de geest gehoord . . ."
En dan kwam er binnen enkele dagen vracht!
Alweer: glimlach niet, moderne lezer. Er zijn meer dingen tussen hemel en aarde dan uw wijsheid en de mijne kunnen bevroeden . . .
Kuyt behoort tot het slag zeelieden, die hun schip niet als een dood maaksel beschouwen. Hij zegt het herhaaldelijk: „De „Holland" is een bezield schip!" En zou ook de hevigste scepticus dit niet gaan geloven, als hij etmalen lang met de „Holland" over een stormbewogen oceaan had gevaren, zonder dat



een menselijke hand de helmstok raakte? Is dat voor u niet even geheimzinnig als de geest van dat Groninger kofschip? Een vol getuigd schip, dat alleen zijn weg vindt over hoge golven en door onverwachte vlagen niet uit zijn koers wordt gedwongen?
Kuyt staat waarlijk niet alleen in zijn persoonlijke liefde tot zijn schip. Wie het mooie boek van Erling Tambs „The cruise of the Teddy" leest, maakt kennis met een ander voorbeeld. Als de „Teddy" na duizenden mijlen op de wereldzeeën te hebben afgelegd, door de branding op de rotsen wordt gesmeten, dan gaat Tambs naar het wrak, huilend als een kind, en hij kust het dode hout van zijn gesneuvelde scheepje.
Heeft u wel eens gehoord, dat iemand zijn tot puin gereden auto omarmd heeft. . . ?
Zonder dit zich één voelen met het schip, zou de legende van den Vliegenden Hollander niet zijn ontstaan.
In de grote zeeliteratuur is die eenheid vaak het alles beheersende thema. Wellicht is het schoonste boek, dat ooit over de zee werd geschreven, Herman Melville's „Moby Dick". Als de schrikwekkende witte walvis kapitein Ahab heeft overwonnen en de „Pequod" ten onder brengt, verdwijnt er geen stuk materiaal onder de golven, doch een levend wezen. „De zeearend, die honend de masttop gevolgd was van haar plaats tussen de sterren, bijtend naar de vlag en Tashtego hinderend bij zijn werk, vloog op dat ogenblik tussen hamer en hout; en terzelfder tijd voelde de wilde onder water in zijn doodsstrijd die lichte vleugelslag en nagelde ze vast; en zo ging die vogel des hemels als een krijsende aartsengel, de vorstelijke snavel opwaarts geheven en algeheel gehuld in Ahab's vlag, onder met het schip, dat als



Satan niet ter helle zinken wilde aleer het een deel des hemels met zich sleepte en er zich mede gekroond had..."
Geen zeeman zal deze grootse symboliek als een romantische dwaasheid beschouwen. Hij voelt, dat het levenswaar is.
Of er in Nederland veel belangstelling bestaat voor reizen, zoals de heer Kuyt er een volbracht heeft?
Als de vele interviews en verslagen in de dagbladpers en het bezoek, dat zijn lezingen trekken een maatstaf mogen zijn, dan heeft de schipper van de „Holland" stellig niet over gebrek aan interesse te klagen. In de laatste tijd is er meer belangstelling voor de zee bij het grote publiek te bespeuren. Ook in de literatuur komt ze tot uiting. Het grote succes van Werumeus Buning's prachtige gedicht „Maria Lecina" is er een verheugend bewijs van. W. L. Leclercq's „Wind in de zeilen", „De Wilde Schuit" van Salvador Hertog, „Wilde Vaart" van Willem de Geus, de onvergelijkelijke zeeboeken van Arthur van Schendel — zij zijn de symptomen, dat de kunst bezig is om de zee te ontdekken. Er zal nog wel een paar keer eb en vloed zijn, eer onze letterkunde het zilte aroma van de zee ademt, gelijk de Zwitserse literatuur door het hooggebergte en de (vroegere) Russische door het melancholieke beeld van het land wordt beheerst.
De toenemende belangstelling voor de zee is niet uitsluitend toe te schrijven aan de onweerstaanbare verlokking van het wijde water. Ook op de vaste wal zelf ligt een der oorzaken.
Hoe prozaïscher het leven op het land wordt, hoe moeilijker de problemen er zijn en hoe minder licht er aan de horizon gloort, des te sterker zal de mens



zich aangetrokken gevoelen tot de zee, waar nog ruimte is, de fantasie nog door het onbekende wordt geprikkeld en de romantiek zelfs niet door de liniaalrechte vaart van de volmaakte mailschepen kon worden gedood-
Zouden ook die vreedzame zeeschuimers als Kuyt c.s. niet in hun kleine scheepje zijn gestapt om verlost te worden van de misère van het land? Thuis vond hun avontuurlijke geest geen bevrediging. Zij zochten de ruimte!
Het is kentekenend, dat de roekeloze tochten zonder commercieel doel juist in de negentiende eeuw zijn begonnen, in de tijd van de industrialisatie, van het stoomwezen, dat het land met zijn dreunend lawaai overrompelde en ter zee de blanke zeilvaart weg-mechaniseerde.
De oude Adam laat zich niet vernietigen! Er zullen steeds mensen blijven, die zich niet laten kooien, de verzakelijkte maatschappij ontvluchten en met afgunst worden nagestaard door de velen, die te laks en te gedresseerd voor het ruige avontuur zijn.
In 1880 werd, voor zo ver mij bekend, de eerste sportieve oceaantocht ondernomen door E. F. Knight, die met zijn „Falcon" naar La Plata zeilde. Het scheepje mat 15 ton en was 40 voet lang. De zelfde ondernemende avonturier maakte later een vergeefse tocht met de ,,Alert" om een schat op Trinidad te zoeken.
De eerste man, die uit louter sportiviteit de wereld rond zeilde, was de beroemde Amerikaanse kapitein Joshua Slocum. Hij deed de barre tocht „single handed"! In zijn moederzielen-eentje!
De „Spray" had hij grotendeels zelf gebouwd. Het was een scheepje van 37 voet lang en 14 breed. De eenzame zwerver had er £ 110 voor over om zijn



hachelijke tocht te kunnen beginnen. In 1895 stak hij van Boston naar Gibraltar over, koos toen koers naar Brazilië en bereikte via Straat Magelhaes Australië .. .
Ik schrijf dit neer, of het een reisje via Zwolle naar Groningen betrof. Maar wie durft de moeilijkheden en gevaren van deze stormachtige tocht schatten...?
Van Australië stak kapitein Slocum de Indische Oceaan over naar Zuid Afrika. Weer maakte hij de grote sprong over de Atlantische om via de noordkust van Zuid Amerika en West Indië New York te bereiken. Hij heeft drie jaar over de tocht gedaan.
Een stoutmoedige, om niet te zeggen uiterst roekeloze tocht, ondernam J. C. Voss met zijn Indiaanse kano „Tilikum", die van een dekje was voorzien en wat versterkt was. Voss zette er drie mastjes op. Het ding had een diepgang van 60 c.M.
Met een journalist als passagier vertrok hij in 1901 van Vancouver. Het vreemde, onhandzame vaartuig bereikte via Penrhyn-eiland en Samoa Australië, deed Sydney en Nieuw Zuid Wales aan en vertrok naar Nieuw Zeeland. Vandaar ging het over Thursday-eiland naar Zuid Afrika en kwam op 2 September 1904 via Sint Helena, Pernambuco en de Azoren in Engeland aan. De kano had 40.000 zeemijlen afgelegd.
In 1938 ging Voss met de 10-tons sloep „Xora" de Cocos-schat zoeken, maar slaagde niet. Evenmin had hij succes, toen hij in 1912 Yokohama verliet met zijn „Sea Queen", een vaartuigje van acht meter lengte. Een typhoon vernielde bij de Bonin-eilanden zijn hele tuig en na een gevaarvolle drijfpartij kwam Voss in Japan terug.
In 1923 werd een nieuwe zeiltocht over de wereldzeeën geregistreerd. Nu was het de Ier Connor



O'Brien, die de stormen trotseerde. Zijn schip, de „Saoirse", was 37£ voet lang en 12 breed en stak 6 voet. Met twee reisgenoten stak hij op 6 Juni 1923 te Dublin in zee. Over Madeira en de Kaap Verdische eilanden ging het naar Pernambuco, waar hij met een gebroken mast aankwam. Toen de schade was hersteld, zeilde hij naar Kaapstad en Durham. Vandaar zocht O'Brien „the great westerlies" op, de ongebroken watergordel, waar de wester winden vrij heersen. Op 22 October 1924 kwam de „Saoirse" behouden in Auckland aan.
Om het zich vooral niet gemakkelijk te maken zeilde O'Brien langs Kaap Hoorn naar de Falcklandseilanden. Deze 5000 mijl legde hij af met een gemiddelde van 5£ mijl per uur.
Weer ging het naar Pernambuco en vervolgens over de Azoren naar Dublin, waar hij, op de dag af, na twee jaar arriveerde.
De Royal Cruising Club schonk hem de wisselbeker. In 280 zeildagen waren 31.000 mijl afgelegd.
Eigenlijk was de „Amarylles", waarmee luitenant Muhlhauser een tocht van 31.159 mijl ondernam, een reus in zijn soort. Het schip mat „wel" 37 ton! Met drie mensen, die de zee alleen van horen zeggen kenden, zeilde hij naar Vigo, Las Palmas, Funchal en Santa Cruz naar Barbados. Hier verlieten twee der reisgenoten het schip. Zij werden door een half Indiaansen jongen vervangen. Door het Panamakanaal ging de tocht naar Marquesas. Vijf maanden bleven zij op de Zuidzee-eilanden en zetten vandaar koers op Sydney.
Het lag aanvankelijk in Muhlhauser's voornemen om over de Kaap naar huis te gaan. Doch Oost Indië trok hem aan en dus nam hij zijn route door de Rode en Middellandse Zee. Op 6 Juli 1923 nam



de haven van Dartmouth de avontuurlijke zwervers op.
Zware stormen heeft de „Amaryllis" te doorstaan gehad, maar het scheepje hield zich prachtig. Daar Muhlhauser met onbevaren bemanning zeilde, moest hij zelf het leeuwendeel van het werk aan boord doen. Dit heeft waarschijnlijk te veel van zijn krachten gevergd. Kort na zijn aankomst is de kranige zeeman overleden.
Een nuchter einde vond de tocht naar de Zuidzee van Ralph Stock. Met een Noors scheepje van 47 voet lang en vijftien breed, de „Oegre" stak hij in dertig dagen de Atlantische Oceaan over naar Bermuda. Aan boord had hij enige piepjonge snuiters, die voor het eerst de zee bevoeren, „a cargo of hope and ignorance". Zij troffen prachtig weer. De pleiziertocht ging door het Panama-kanaal naar de Galapagos-eilanden en verder over Marquesas, Paumotos en Tahiti naar de Tonga-eilanden.
Verder kwam Stock niet. Iemand bood hem een fantastische som voor zijn „Oegre" en hij bezweek voor de verleiding. Op een degelijk stoomschip aanvaardden zij de terugtocht.
Het meest bekend is de zwerftocht van den Fransen tennisspeler Alain Gerbault, die genoeg van de roem en de mensen had en de volstrekte eenzaamheid opzocht met zijn nietige, oude jachtje „Firecrest", dat 10 ton mat.
In 1923 verliet Gerbault Gibraltar om naar New York over te steken. Hevige stormen teisterden het scheepje. De zeilen scheurden en de eenzame schipper moest onder de moeilijkst denkbare omstandigheden het doek naaien. Een zware ziekte trof hem. Dagen lang leefde hij van aardappels. Wat gecondenseerde melk en water verkoelden de koortsige mond.



Na een tocht van honderd dagen bereikte hij uitgeput de Amerikaanse kust en zeilde naar New York.
In City-Island werd de „Firecrest" twee jaar opgelegd. De schipper bracht het merendeel van die tijd op het ziekbed door.
Zijn moed was echter niet gebroken. In November 1925 zeilde Gerbault naar Bermuda, waar hij na een stormachtige reis van veertien dagen aankwam.
Kort na zijn vertrek werd hij 's nachts door een stoomboot geramd! Hij ontsnapte aan de dood en wist zijn zwaar gehavend schip weer in de haven te brengen. In December zeilde Gerbault weer uit en een maand na zijn gedwongen oponthoud kwam hij in Panama aan.
Het laatst werd de merkwaardige man gesignaleerd op de Galapagos-eilanden. Gedurende vele weken hoorde men niets van hem. Toen dook hij op in Tahiti.
In Juli kwam er bericht uit Poro in Nieuw Caledonië, dat Gerbault nog tot de levenden behoorde. Weer kreeg de zee hem bijna te pakken, toen hij op de kust van Samoa strandde en zijn kiel verloor.
Niets kon echter de ontembare energie van den Fransman breken. In November 1927 arriveerde hij na een tocht van 5.500 mijl op Réunion. Twee maanden later viel hij in Durban binnen en na drie maanden zag men de „Firecrest" in Sint Helena. Toen hij in Juli 1928 de Kaap Verdische eilanden verliet, leed Gerbault voor de derde keer schipbreuk. De ernstige averij kon nog worden hersteld.
Een jaar lang hoorde men niets van hem. Tot de mysterieuze zwerver na een tocht van zes jaar op 26 Juli 1929 te Le Havre veilig aankwam.
Merkwaardige zwervers kent de zee!
Er zijn er, wier namen nauwelijks gehoord wor-



den. Eenzame avonturiers, wier enige hartstocht het wijde water is. Zij duiken in een haven op, verlaten haar weer zonder van iemand afscheid te nemen. Toevallig hoort men iets van hun wedervaren . . .
In Februari 1928 valt een klein schoenerjachtje de haven van Londen binnen. Het is de „Pilgrim", een scheepje van 35 voet lang en 11 breed. De eigenaar is een 64-jarig zeekapitein, die de beroemde naam Drake draagt. Hij had juist een reis van twee jaar en vijf maanden achter de rug. Zelf bouwde hij zijn „Pilgrim" en hij had eer van zijn werk. Want het scheepje was zo prachtig uitgebalanceerd, dat het dagen achtereen over de oceaan zeilde, zonder dat het roer bediend werd. Niet minder dan 1700 mijl had het op die manier aan één stuk gevaren. Die „Pilgrim" is wel een waardige broeder van kapitein Kuyt's „Holland"!
Onopvallend had Drake een tocht gemaakt van Puget Sound, naar de Galapagos-eilanden, Panama, Bluefields, Cuba, Haïti, Barbados, Bahamas, Charleston en Plymouth. Twintig jaar lang bezeilde Drake de zeeën. Meest alleen. Wat bewoog hem tot deze eenzame pelgrimsvaart? Wat dreef hem voort over de eindeloze vlakten van Atlantische Oceaan en Stille Zuidzee? Wat is het geheim van dit wonderbare leven . . . ?
Wat dwong ook den braven schoolmeester Harry Pidgeon, zijn nette bestaantje vaarwel te zeggen . . .?
Hij besteedde £ 250 van zijn spaarduitjes om zelf het 10-tons jachtje, de „Islander" te bouwen, waarmee hij de wereld omzeilde, zonder reisgenoot, zonder enige aanspraak.
Op 18 November 1921 verliet hij Los Angelos voor Marquesas, waar hij enige maanden bleef. Toen stak hij de Stille Zuidzee over, bezocht Tahiti, de



Samoa- en de Fiji-eilanden, waar de „Islander" bijna verging. Verder ging het naar de Nieuwe Hebriden, Port Moresby en Nieuw Guinea. Een orkaan maakte hier bijna een einde aan de reis.
Op Thursday-eiland restaureerde Pidgeon zichzelf en zijn schip en ging verder naar Timor om via Christmas-eiland, de Cocos Keeling-eilanden, Rodrigues en Mauritius de Indische Oceaan over te steken naar Durban en vandaar naar Kaapstad te zeilen. Een kort oponthoud en hij lichtte het anker voor de grote tocht over de Atlantische Oceaan.
Maar een zware storm zette hem op de kust en met ernstige averij werd de „Islander" naar Kaapstad gesleept om hersteld te worden.
Voor de tweede keer verliet hij de haven. Een aanloopje naar Sint Helena en Ascension en de eenzame vaart over de midden-Atlantische werd ondernomen.
Maar het is, of de zee het haar koenste bewonderaars zo moeilijk mogelijk wenst te maken. Een stoomboot vaart Pidgeon op dit verlaten deel van een wereldzee aan. Hij verspeelt zijn boegspriet, maar slaagt er in om de averij provisorisch te herstellen. Pas in Trinidad, waar de „Islander" na een moeilijke tocht aankwam, kon het schip op de helling.
In Christobal koopt de varende schoolmeester een buitenboord-motor om het Panama-kanaal door te kunnen. Tot nog toe had hij alles met zeilkracht gedaan.
In Balboa maakt Pidgeon kennis met zijn beroemden collega Alain Gerbault, dien hij daar toevallig ontmoet. Zonder verdere moeilijkheden zeilt hij naar Los Angelos terug, waar hij op 31 October 1925 na een reis van vier jaar aankomt.



Bijzonder stoutmoedig was de tocht, die kapitein R. D. Graham met zijn 7-tons kottertje „Emanuel" ondernam. Hij vertrok alleen in Mei 1934 voor een reis over de Noord Atlantische naar New Foundland om vervolgens langs de gevaarlijke kust van Labrador te kruisen. Daar overviel hem een ernstige ziekte, die hem dwong een haven op te zoeken en in een hospitaal genezing af te wachten. Zijn grote vrees om door het ijs te worden ingesloten, werd niet bewaarheid. Op 3 November lichtte Graham het anker en hij ontsnapte na een spannende tocht ternauwernood aan het dreigende ijs. Monsterachtige stormen maakten de tocht op de Noord Atlantische tot een hellevaart. Dagen lang kon Graham niet anders doen dan de kop op de zee houden. Pas na 23 dagen bereikte hij Bermuda. Daar wachtte hij de lente af.
Met een vriend als metgezel stak hij de oceaan over. Maar nu maakte de zee haar vroegere kwellingen goed. Prachtig weer en een gunstige wind liefkoosden het kleine scheepje, dat in achttien dagen tijds de Azoren bereikte en de 4e Juni in Engeland aankwam.
De wisselbeker van de Royal Cruising Club was de beloning van kapitein Graham.
Wij ontleenen het relaas van deze reizen aan het werkje: „All about ships and shipping".
Deze opsomming van merkwaardige oceaantochten is lang niet compleet, maar toch uitgebreid genoeg om den lezer te overtuigen, dat kapitein J. G. Kuyt zich in goed gezelschap bevindt. Hij heeft bewezen, dat Holland een woordje kan meespreken in deze ruige, grootse sport, waarin de man nog kan tonen, dat hij een kerel is!
Kuyt zegt herhaaldelijk, dat het de „Holland" was,
De „Holland" 2



die eigenlijk de tocht volbracht. Lofwaardige bescheidenheid! Teneinde geen kwade vrinden met hem te worden, wil ik mij bepalen tot de opmerking, dat inderdaad een goed, zeewaardig schip onmisbaar is voor zulke riskante tochten, maar dat er toch perfect zeemanschap en een sterk, gaaf karakter voor nodig waren om de angstwekkende moeilijkheden te overwinnen van de oceaantocht van Dakar naar Cayenne. De bladzijden daaraan gewijd behoren tot de nobelste van de geschiedenis der Nederlandse zeevaart.
En nu vrees ik, al te ver te zijn gegaan naar de smaak van den schrijver, die alles „heel gewoon", storm met een schip als de „Holland" een overdreven bijgeloof en een wereldreis in een zeilbootje een alledaags uitstapje vindt.
Is Kuyt's avontuurlijke zucht naar de verre onbekendheid met zijn reis „Zaandijk—New York v.v." bevredigd?
Het lijkt er niet op!
Deze 60-jarige zint reeds op een nieuwe, nóg geweldiger tocht!
Door de ziekte van Dirk Hofman heeft hij moeten afzien van zijn ideaal, evenals Josuha Slocum om Zuid-Amerika heen te zeilen. De verwoede patriot kan het niet zetten, dat een Amerikaan dit waagstuk heeft volbracht en zal niet rusten, eer deze prestatie ook onder Hollandse vlag is geleverd.
Het maakt weinig uit, of u en ik en andere, o zo bedachtzame en verstandige lieden, dit voornemen dwaas en zelfs onverantwoordelijk achten. Kapitein Kuyt is een ras-echte Zaankanter, die niet zo gauw van zijn stuk valt te brengen. Men gunne iedereen zijn genoegen en erkenne, dat er on-mannelijker pleiziertjes zijn dan een zeiltocht over de stormachtigste zeeën ter wereld.



Ik hoopte van harte, dat Kuyt slaagt in de uitvoering van zijn plan, d.w.z. in het overwinnen van de materiële moeilijkheden.
Want eenmaal buiten de IJmuider pieren, zal hij onverslaanbaar blijken.
Hij en zijn wonderbaarlijke zeilschip, de „Holland"!
PIET BAKKER



BUITEN DE PIEREN!
En zo lagen we dan om vijf uur 's ochtends in de kleine sluis van IJmuiden, klaar om onze wereldreis te beginnen.
22 Augustus 1937 ...
Voor mij was het een van de belangrijkste momenten van m'n leven. Naar dit ogenblik had ik vijf en twintig jaar verlangd, 't Had me door m'n kop gespookt in de tropische nachten, toen ik werkte op een rubberplantage in Sumatra, de mistral woei me het visioen om m'n hersens op de stormachtige kustvaart op de Zuidkust van N. Guinea, in Zuid Amerika had ik er over liggen piekeren — over de wereldreis met een eigen zeilscheepje. Waarom hield me die gedachte zo bevangen?
Ik weet het niet. Misschien de lust om eens iets anders te doen dan een ander. Misschien ook het onbestemde verlangen naar de ruimte, naar het hartige avontuur, dat ook de matrozen van de zeventiende eeuw wegdreef van de Schreyerstoren op de ongewisse vaart naar Oostinje doch zeker het verlangen, onze driekleur hoog te houden.
Ja, dat zal het wel geweest zijn. Want er komt vast veel patriottisme bij. Ik hou nou eenmaal erg van de Hollandse vlag en ik kon 't nooit goed zetten, dat een Fransman in z'n dojezieleneentje de oceanen bevoer en dat een Amerikaan er in geslaagd was om tegen de stroom in Straat Magelhaes door te zeilen.



Hoor es hier — dat moest ik óók kunnen!
De moeilijkheid is alleen om zo'n lievelingsgedachte ook tot uitvoer te brengen. Da's allemaal goed voor rijke mensen, die zich zulke nukken kunnen permitteren, maar voor lui met meer fantasie dan duiten is 't een duivelse toer om een schip te krijgen en uit te rusten.
In de oost had ik al modelletjes zitten knutselen. O, ik wist precies hoe mijn schip eruit moest zien. Ik zag het zó voor me. 't Enige wat ik niet zag, was een middel om aan de dubbeltjes te komen.
Nou had ik een model van koper gemaakt. Al zeg ik het zelf, 't zag er aardig uit. Ik kreeg op de Hiswa voor niets een stand en daar probeerde ik de watersporters voor mijn plan warm te maken. Ik wilde aandelen van een gulden verkopen, 'n Pracht van een geldbelegging! Het enige, dat ze er mee konden winnen was een gratis prentkaart van de havens, die ik zou aandoen. Méér beloofde ik niet.
O, de mensen vonden 't idee alleraardigst — daar niet van! Maar als ik over dat aandeeltje van een gulden begon, haalden ze hun zwaard op en dreven dwars weg.
Nee — van die Hiswa moest het niet komen, dat had ik al gauw in de gaten. En hoe ik nou wél aan mijn schip ben gekomen, dat gaat niemand wat aan. Hoofdzaak is, dat ik schipper werd van de „Holland".
Die „Holland" . . . daar durf ik haast niet over te beginnen. Nee werkelijk niet. Hoe kan je nou je eigen kind beschrijven, waar je zo zielsveel van houdt! Dan denken de mensen immers, dat je je aanstelt? Maar als je sentimenteel wordt over een schip, dan geldt je natuurlijke vaderliefde nog niet eens als een verontschuldiging voor je overdrevenheid.



En toch — zeilers zullen me misschien begrijpen, als ik zeg, dat ik die „Holland" menigmaal op z'n harde bast heb geklopt, dat ik urenlange gesprekken heb gevoerd met die brave, trouwe schuit, als we eenzaam over de onmetelijke oceaan dreven, overgeleverd aan de angstwekkende krachten van wind en water, van alles verlaten, behalve van dat ene Onzienbare, dat ons op onze avontuurlijke tocht geleidde.
Die „Holland" is een wonderschip, een mirakelse schuit, die precies beantwoordde aan m'n dromen.
Zó iets had ik me nou gedacht om mijn reis mee te maken. Hij is 12 meter lang, 4 meter breed en hij steekt 1,60 meter. En dat model van de Hiswa was bedoeld voor een schip van 12 meter lengte, 3,80 meter breedte en 1,80 meter diepgang. Toen ik het model maakte, had ik de „Holland" nog nooit gezien en toch leken ze op elkaar als twee druppels water. Is dat sterk of niet!
De „Holland" is geboren in Ahrendal bij Christiansant. 't Is een schip van een veertig jaar oud, een Noorse jol zal ik het maar noemen. De eigenaars, vier Amsterdammers, hadden hem in Noorwegen gekocht, 't Ging de mensen daar aan hun hart om hem af te staan, 't Was vader's „minde" — dat schijnt zo iets als vader's lieveling te betekenen.
Ik kan me zo voorstellen, hoe die Noorse loods van zijn scheepje heeft gehouden. Zoals de bewoners van de prairie vroeger hun eigen paard hadden, zo bezaten de ouwerwetse, particuliere loodsen in Skandinavië een eigen boot. Daar zwierven ze mee door het gevaarlijke Skagerrak en langs de barre fjordenkust zomer en winter door. Het zijn schepen voor harde wind en zout water.
Zo'n loodsboot stond me wel aan. Het zijn van



die schuiten, waar je mee kan lezen en schrijven. Als ze water onder hun kiel hebben, kan er niks mee gebeuren, 't Zijn schepen met een ziel, die zelf hun weetje wel weten.
O, „elegant" in de gebruikelijke zin van het woord was de „Holland" niet. Daar had ie te veel karakter voor. Een Ardenner bierbrouwersknol is óók niet sierlijk, maar wie durft er beweren, dat zo'n bonk kracht niet prachtig is? Het is geen jacht, een jacht is als een renpaard, mooi en sierlijk en vlug, doch moet ontzien worden, de „Holland" is de bierbrouwer en brengt je door weer en wind waar je wezen moet.
Zo was 't met de „Holland". Een breed, stoer schip met een makkelijke waterlijn, iets wonderlijk evenwichtigs en van een soort natuurlijke harmonie, dat het eigenlijk net is, of ze zó tussen de rotsen was gegroeid, zonder dat er een mensenhand aan geraakt heeft.
Enfin, laat ik nou maar ophouden met mijn ontboezemingen. U gelooft nu toch zeker wel, dat de „Holland" een fijn scheepje was, niet waar? Of wilt u nog iets van de inrichting weten? Daar zijn we gauw mee klaar. Het schip heeft een betrekkelijk kleine stuurkuip, een motorkamertje, een kombuis, een kajuit met twee kooien en een ruim vooronder, waar ook nog een slaapplaats gemaakt kan worden. Het voert een grootzeil, fok en kluiver.
Van de motor moet ik u nog wat vertellen. Die is van zeer onbestemde herkomst. Vandaar dat ie de pendant van „de onbekende soldaat" heet, kortweg „de onbekende" genaamd, 't Is een moordenaarswerk om dat heerschap aan de kook te krijgen, maar als ie eenmaal aan het hakkepoffen slaat, maakt hij een hels spektakel. Wat makkelijk is bij mist. . .



U heeft er geen idee van, wat er allemaal bij het provianderen van een wereldreis te pas komt. Over de baren banjeren is heel aardig, maar je moet er voor zorgen, dat je er geen honger bij lijdt.
Daarom nam ik mee:
30 blikken boerenkool met rookworst en snijbonen met rookworst, hutspot, bruine bonen met spek, plokworst en coteletten. (Van alles dertig blikken, wel te verstaan!) Verder 10 kilo gezouten spek, 20 kilo bruine bonen, rijst en meel, 5 kilo macaroni, 20 Edammer kazen, 30 kilo boter, 50 kilo suiker en nog zo'n portie zout, 10 kilo koffie, 2 kilo thee, 50 kilo cacao (die ik had cadeau gekregen), 4 kisten gecondenseerde melk, 100 blikken sardientjes, ja en dan nog een aantal van die bruine kruiken — u mag drie keer raden, wat daar in zat. Hoevéél ik er daarvan aan boord had, durf ik niet te zeggen, want dan krijg ik ruzie met de drankbestrijders en wat heb je aan al die herrie.
Een speciaal woord van dank aan het Ministerie van Financiën is hier wel op z'n plaats. ^Vant de boter kreeg ik zonder crisislasten en de suiker en dat goed in die kruikjes waren accijns-vrij. Dat is alléén al een wereldreis waard!
In 150 blikken had ik 900 liter water en dan nog 200 liter in twee tankjes.
Dat water . . .! Daar heb ik wat goeie raadgevingen voor gekregen. Ze bezwoeren me, dat ik er stukjes zilver in moest leggen tegen de typhusbacillen. Nou geloof ik niet zo erg aan al die bacteriën. Dat vind ik uitvindingen van de moderne tijd en ik houd niet bijzonder van die nieuwerwetse fratsen. Da s allemaal bijgeloof! Vroeger dronken ze slootwater en het werden kerels als eiken. Tegenwoordig eten ze een heel alphabet vol vitaminen en ze zien er uit



De droom van den schipper .







met de roosjes van het ziekenhuis op hun wangen.
Maar door al dat geklets raakte ik toch een beetje van de kook. Ik wilde eens informaties inwinnen. Niet bij zo'n jongen dokter. Voor een baby als de „Holland" moest ik bij een ouwerwetse baker wezen. En dus vroeg ik aan een grijzen kapitein van de zeilvaart, hoe lang je water op een schip kon goed houden.
„Honderdtachtig dagen", zei die zeerob. „Van Holland rond de Kaap en rekening houdende met tegenslag."
Toen heb ik ze allemaal maar laten zwammen.
Van al die goed bedoelde raadgevingen zou een mens stapelgek kunnen worden. De stuurlui aan de wal vonden de onderneming onverantwoordelijk, 't Was een regelrechte poging tot zelfmoord, zeiden ze. Ik zou het Engels Kanaal niet halen en wat beoog je daar nou mee en wat schiet je daar mee op en meer van dat moois.
Ik schudde maar van ja en ging m'n eigen weg. Zouden ze Columbus óók zo aan z'n kop gezanikt hebben? En wat zouden al die arme Yankee's moeten beginnen, als Christoffel die adviezen had opgevolgd? Wat is er naarder voor een mens dan om „niet ontdekt" te worden?
Vooral m'n reisgenoot heeft heel wat hoofden laten schudden.
Dat was Dirk Hofman, een jonge snuiter uit Zaandam. Dirk had nog nooit de zee bevaren en dat vond ik juist een reden om hem mee te nemen. Deskundigen vonden het onzin. Ik was zelf geen geschoold zeeman, nooit ben ik op een zeevaartschool geweest. Nooit heb ik een diploma gehaald en 't was voor mij ook de eerste keer, dat ik met zo'n scheepje van vier ton de zee zou bevaren. En dus vonden de



mensen, die het weten konden, dat ik een ervaren stuurman aan boord moest nemen en niet zo'n landrot, die de zee alleen maar van uit een strandstoel kende. Ze hadden natuurlijk gelijk, maar ik voelde er nou eenmaal niets voor. 'k Wilde niet in zee gaan met iemand, die theorethisch veel meer wist dan ik en dus allicht eigenwijs kon worden. En bovendien, die Allain Gerbault trok er alleen op uit. Zou ik het dan niet kunnen met een flinken jong-kerel? Ook al was het dan geen zeeman?
Maar hoe kwam ik nou aan die Dirk?
Er waren liefhebbers genoeg om met de „Holland" mee te gaan, maar ik was erg voorzichtig in m'n keuze, 't Zou een reis van twee jaar worden en je moet al deksels goed met mekaar kunnen opschieten om in die lange tijd geen haken-en-ogen te krijgen. Enig risico zou ik altijd houden, want de mensen leren elkaar doorgaans goed kennen als het te laat is.
Op de werf van Jan Brouwer, waar de „Holland" op de helling lag, zat een jongen met verliefde blikken naar de boot te kijken. Ik kende 'm niet. Hij vroeg wat er met die schuit ging gebeuren en wie de schipper was en zo doende kreeg hij mijn naam en adres te weten en komt aan mijn deur.
„Mag ik mee, meneer Kuyt?"
„Zet dat maar uit je hoofd!" kom ik.
Bij de sluis van Zaandam, had je die snuiter wéér.
Toen we de Achter-Zaan opvoeren en bij de Kat kwamen — nóg eens. Hij volgde de „Holland" als een hondje. En wéér klampte hij me aan. Hij wou toch zo graag de reis meemaken en of ie nou het schip eens zien mocht.
Nou dat kon. De jongen was geestdriftig. Zó'n prachtig schip had hij nog nooit gezien!



Ik wees hem op de grote moeilijkheden van de tocht. . .
Dat vond ie juist heerlijk!
Ik zei hem, dat ie geen cent er mee zou verdienen . . .
Hóefde ook niet!
Ik vertelde hem, dat ie heel eenvoudige kost zou krijgen, macaroni met ceso duro en boter bijvoorbeeld . . .
Heerlijk!
Enfin, er was geen kruid voor gewassen. Hóe bezwaarlijk ik het hem ook maakte, hij moest en hij zou mee. Ik probeerde al zijn tegenzin op te wekken, maar 't gaf me geen steek. De jongen was bezeten.
Toen heb ik de knoop maar door gehakt en zo is Dirk Hofman op de „Holland" aan boord gekomen.
Op die twee en twintigste Augustus 1937 zou dus mijn zo lang gekoesterde ideaal in vervulling gaan.
De avond te voren kwam er nog een kennis van me uit Soest aan boord. Die had ik in Indië leren kennen, 'n Goeie kameraad. Hij bracht flink wat sigaren mee en wat boeken tegen de verveling en over tropische ziekten. Vreselijk hartelijk. Ook gaf hij me twee gloednieuwe gouden tientjes en Dirk kreeg er een. Die stelde ik nog meer op prijs dan zijn tropische kwalen.
Hij wilde graag die nacht aan boord blijven en dat mocht ie natuurlijk. Zelfs zonder die tientjes had ik daar geen bezwaar tegen gehad. Wat was hij onder de indruk van ons vertrek.
Ik was eigenlijk een beetje melancoliek gestemd, 'k Had me het vertrek van de „Holland" heel anders voorgesteld. Vijf en twintig jaar naar iets verlangen,



het dan eindelijk bereiken — en geen vrolijkheid in je hart. 'n Mens is toch een raar beestje . . .
'k Had afscheid genomen van m'n vrouw en de twee jongens, die in Wijk aan Zee logeerden.
,,Komen jullie maar niet bij het vertrek," had ik ze verzocht, 'k Was bang, dat me dat beroerd zou maken. En bovendien voelde ik niet veel voor een volksoploop. Ach nee — de mensen hadden het me allemaal zo afgeraden en ze spraken er zelfs schande van, dat ik op mijn leeftijd nog zo'n dol avontuur aanging. En als ik nou met veel poeha de haven verliet en het mocht eens mislopen, dan zou ik nog eens zo erg worden bespot. Ik gaf dus de voorkeur aan de stille trom.
Er is die nacht niet veel van slapen gekomen. In de eerste plaats waren m'n gedachten te veel in Wijk aan Zee. Daar kwam nog bij, dat ik niet liggen kon, omdat de kooien vol kruikjes jenever stonden. Die was immers accijnsvrij en moest dus volgens de wet binnen de driemijlszöne afgesloten staan. Nou verzegelde kastjes kan je op de „Holland" niet vinden. Maar omdat ik een grenzenloze eerbied voor de wet heb, wilde ik me aan de bepalingen houden. En dus lag de jandoedel achter een gordijntje te kooi en zat de baas er zo'n beetje voor te piekeren over zijn aanstaande wereldreis.
't Was m'n bedoeling om een broer in Buenos Ayres op te zoeken en omdat ik altijd een gruwelijke hekel heb gehad aan dezelfde weg terug, via Kaap de Goede Hoop naar Indië te zeilen en verder eventjes langs Australië en Nieuw Zeeland om Kaap Hoorn weer naar Zaandijk.
Op papier is daar niets aan. 't Wijst de weg vanzelf. In werkelijkheid kunnen er bezwaren komen. We hebben er zat gehad en onze reis om de



wereld is ten slotte beperkt gebleven tot een slippertje twee keer dwars over de Atlantische Oceaan, wat voor een zeilscheepje van twaalf meter toch óók geen kinderspel is — al zeg ik het zelf. . .
Om vijf uur dus begon ons uitstapje.
De havenmeester van IJmuiden, meneer Seyffardt en z'n vrouw, zwaaiden ons uit hun slaapkamer met een vitragegordijn goeden dag. Dat doen ze de , Johan van Oldenbarneveld" nog niet eens. Maar dat is ook geen „Holland". Wij wuifden terug en we dachten niet anders, of dit zou de laatste groet van het vaderland zijn.
Maar nee — op de Noorderpier stonden mijn vrouw en de jongens dwars tegen alle afspraak op ons te wachten. En op de Zuiderpier stond de familie van Dirk.
Dat was het afscheid ...
Ik gaf mijn metgezel een hand en zei: „Dirk, m'n jongen, ik wens je een goede reis."
Bladstil was het bij ons vertrek. We kropen over het water. Maar daar weten zeelui een fijn middeltje op: Dan moet je eens een paar keer goed aan de mast krabben. Nou — net hadden we gekrabd, of er steekt een dot van 'n noordwester bries op! Precies wat we hebben moesten.
Maar wat we niet hebben moesten, kregen we even goed, n.1. ontzettende regenbuien. We waren nog geen uur buiten de pier, of we zaten in ons oliegoed. De regen benam ons het zicht, terwijl we nog vlak onder de kust zaten.
Nou wist ik genoeg van de zeevaart af om er om te denken, dat je altijd water onder de kiel van je schip moet houden. Anders vaart het zo bonkig. Het was dus zaak om maar meteen flink uit de wal te houden en zo gleden we dus met halve wind over de koppen



van de Noordzeegolven, die schuimden en briesten en de „Holland" een doop gaven van je welste.
't Was Dirk z'n eerste kennismaking met de zee. 'k Moet eerlijk zeggen, dat ie het water aandachtig opnam. Hij tuurde steeds over de reling, pal naar beneden en de jongen kón er maar niet genoeg van krijgen.
De kluiver haalden we binnen, 't Ging te hard. Met grootzeil en fok maakten we nóg een zevenmijls vaartje.
En terwijl ik zo aan het roer zat, realiseerde ik me pas goed, dat nu mijn grote reis echt was begonnen. De „Holland", waarmee ik nog nooit op zee had gevaren, rende als een jong veulen over de stukken water, die op ons aankwamen. Toen merkte ik al, hoe 'n geweldenaar die schuit was. Een geboren zeeschip! Ik voelde al duidelijk, dat het eventuele mislukken van de reis nooit aan het schip geweten zou kunnen worden. Dat zou altijd de fout van den schipper zijn. En die mislukking gunde ik niet aan de dwarskijkers, die me grijnzend hadden verzekerd, dat ik het Engels Kanaal niet eens halen zou. Ik meende jegens de paar werkelijk deskundigen, die hun vertrouwen in de „Holland" hadden uitgesproken, verplicht te zijn om te slagen en ik klopte de schuit voor de eerste keer op z'n harde huid.
„Holland" — doe je best, jongen ...!"



ZWERVERS IN DE MIST
Tegen donker passeerden we de West Hinder en we streken het grootzeil, omdat ik met die stijve bries, die maar steeds bleef doorzetten, niet te vroeg in 't Engelse Kanaal wilde zijn. Een klein schip als de „Holland" kan daar beter bij dag varen, wil het niet door zo'n voortjachtende stomer verpletterd worden.
Dus we voeren enkel voor 't fokkie heen. Dirk had de wacht van 8 tot 12 en ik ging m'n eerst tukkie doen aan boord van de „Holland". Middernacht nam ik het roer over en ik voelde me als een koning, zoals ik daar door die nachtelijke eenzaamheid zeilde, baas op een eigen schip. Onzichtbare reuzenhanden namen me op, duwden me neer. De zee bruiste tegen de stoere kop van mijn schuit — mijn kameraad, die, door zijn prachtige instinct gedreven, op een simpel stukje zeil het onbekende tegemoet koerste.
Tegen de ochtend ging de wind liggen. Wij kwamen niet verder dan het lichtschip „Ruytingen" en toen werd het modderen. Twaalf uur lang lagen we maar om die „Ruytingen" heen te drijven, bij inlopend water aan de ene, bij uitlopend water aan de andere kant.
Er is niks ergers dan windstilte. Zonder gang in het schip lig je op de deining te hobbelen. Kwak! — de giek aan bakboord; beng! — de giek aan stuur-



boord. Het schip wordt geranseld als een stuk oud vuil, alsof het voor de honden gevonden is. Machteloos kreunt het onder de slagen en het wil toch zo graag zeilen!
Op het laatst hing dat spelletje me tien vaam de keel uit.
„We zullen de onbekende maar aanzetten, Dirk," zei ik.
Met die motor bleef het een gek ding. Verschillende keren gedurende onze reis heb ik al kunnen constateren, hoe mirakels dat gehakkepoef van onze motor op het eergevoel van de wind werkte. Zodra hadden we 'm op gang, of de wind werd tureluurs van dat eentonige gebonk en begon maar te waaien om van die vervelende muziek verlost te worden.
Amper tien minuten koersten we op de Engelse wal af, of een briesje stak op en tot 's middags 4 uur zeilden we het Kanaal in tot Dungeness en net tikten we dankbaar en erkentelijk aan onze pet, of er overviel ons een mist, zo dik als een wollen deken. Potdicht!
Een zeiler in de mist voelt net als een beginnende fietsrijder, 't Is precies, of je alles naar je toetrekt. Bij helder zicht hadden we niet veel last van schepen gehad, maar 't was of die mist als een magneet werkte. Naargelang de mist dikker werd, des te voller werd het op zee en we lieten het wel zalig uit ons lijf om de onbekende af te zetten. Die was een mistsignaal van de eerste soort! Kwamen de schepen wat al te dicht in onze buurt, dan haalde ik zwaar de scheepsbel op de cockpit over. Rakelings schoven de hoge kasten langs ons en we keken met een benauwd hart tegen die bakbeesten op. We vonden die „Holland" toch maar een klein scheepje . . . Doch hoe dikker de mist, hoe voorzichtiger er wordt gevaren.



„Technische proefvaart" op het Yselmeer







Van alle kanten hoorden we de stoomboten blazen en we vonden het niet naar, toen de mist een uur of drie later optrok. Met een flauw, goed bezeild windje gingen we nu op Brighton aan, dat we gedurende de eerste wacht passeerden. Maar om vier uur in de ochtend had de stroom ons een danig eind terug gezet. De wind liet ons finaal in de steek, zodat we weer een beroep op ,,de onbekende" moesten doen. Op de motor voeren we Shoreham, de haven van Brighton, binnen.
Twee dagen hebben we daar op wat wind liggen wachten. We hadden het rustig. De enige afwisseling was het gezanik met onze papieren, die niet in orde waren en het zoeken naar een kalender, we moesten n.1. data bijhouden. Ik zal wel nooit verstand van die zee-bureaucratie krijgen. Het wijde water is voor mij het zinnebeeld van vrijheid. Als ze me aan m'n hoofd gaan zeuren met allerhand paperassen, word ik kriegel.
In Shoreham kregen we een ,,bill of health", wat zo iets betekent als, nu mag je ongestraft gaan verdrinken. Ik maalde niet zo veel om dat papiertje, maar later in Portugal bleek het toch wel goed, dat ik het had.
Er stond een flauw windje en we waagden 't er maar op. Het naaste doel was Startpoint. Daar krijgt de brede oceaan-deining de schepen te pakken. Voor de Engelse zeevaart begint bij Startpoint de eigenlijke reis en ook daar begonnen wij „zeeman te spelen".
Stilte en mist waren de twee allesbeheersende woorden. Wij lagen compleet in de watten. Alles droop van het water. Op onze tenen liepen we over het dek en we spraken fluisterend tegen elkaar, bang om overbodige geluiden te maken. Dat heeft een
De ,.Holland" 3



practische reden: Je bent steeds gespannen om de misthorens van je gevaarlijke huurlieden te horen en de mistsignalen van de wal of van brul- en belboeien. Maar 't is toch ook, of die mysterieuse wereld rondomme je belet om onnodig lawaai te maken. Onder zulke omstandigheden keert de mens tot zichzelf in. Nooit spreekt het begrip „eenzaamheid" zo sterk als op een stuurloos zeilscheepje, dat niets dan trage, vale nevelsluiers om zich heeft. Er is niets, dat zo remmend op onze grote mond werkt als een flink mistbankje.
Op 31 Augustus, toen we weer dik in de mist lagen, zei ik tegen Dirk: „We krijgen een fijne dag, m'n jongen . .
Hij keek me aan, of ik van Lotje was getikt.
„Ja, 't is Koninginne-verjaardag en daar hoort het beroemde Oranje-zonnetje bij."
„O," zei Dirk, die er niet veel moed in had. Op het geluid af van een belboei vonden we Startpoint en een half uurtje later — wég mist! Er kwam een lieve koelte en ineens was de „Holland" een heel ander mens. Hij ging eens lekker op z'n kantje liggen, plonste zijn lakonieke kop in de golven, en koerste Zuid op Quessant af.
't Was tijd!
We waren bij die treiterende drijfpartij doodmoe geworden. Stilliggen is afmattender dan zeilen bij een harde bries. In de eerste plaats ben je altijd gespannen en ook lichamelijk wordt er veel van een bemanning gevergd. Door de hoge deining kwam de giek voortdurend met geweld over. Aan bakboord hadden we de grootzeil-schoot vast gezet en aan stuurboord hielden we de schoot in de hand. En dan maar veel loos geven en de slagen voor de hand opvangen!



Onze ledematen waren stijf en we kregen hartkloppingen van vermoeidheid. Maar het leed was al weer geleden. Een pijp tabak, een borrel en een vijfmijls vaartje — wat wil je meer?
Niet zodra was Koninginnedag voorbij, of het werd weer drijven. Wat er aan wind was, kwam uit de verkeerde hoek. Maar in de namiddag van de volgende dag stak er een brave bries op en we gierden over de golven met alle drie de zeilen bij. 't Werd buiïg weer en we achtten het verstandig om de kluiver in te nemen. Een uur later huilde de wind zó vervaarlijk door het want, dat we een reef in het grootzeil legden en zelfs maakten we een reserveschoot aan de fok bij de eerste reef om — als het nodig mocht blijken, de fok wat te kunnen kortwieken.
Ik heb — zoals ze in Indië zeggen — geen „angst voor vrees", maar wil de voorzichtigheid in acht nemen. Safety first!
Er kwam een Engels zeiljacht in zicht, dat zo'n beetje onze koers kruiste.
„Hou d'r op an, Dirk!" riep ik.
We zeilden gelijk op en ik praaide den Engelsman.
Of ie een brief voor me wou posten!
Graag!
Ik naar beneden om een kattebelletje aan m'n vrouw en de jongens te pennen. Een postzegel had ik niet. Kwam er niet op aan! Op zee heerst nog kameraadschap. Probeer aan land eens tegen een wildvreemde te zeggen: „Wacht even en post die brief voor me en plak er uit eigen zak ook nog een zegel op." Ze zouden je voor gek verklaren. Op zee kan je dat rustig doen.
We reikten de brief met een staartje jenever over en wensten elkaar een goede reis. Die brief is prompt



terecht gekomen. De Hollandse jenever óók, neem ik aan.
De volgende dag was het weer donderen met de wind. We moesten tegen een akelig flauw koeltetje opdrijven. De mist vereerde ons weer met zijn aanwezigheid. Enfin, we waren weer onder de pannen.
De „Holland" dreef als een klein verlicht wereldje door de duisternis. Dat licht kwam van onze electrische lampjes. O, we hadden de boel piekfijn in orde. Een lichtpunt bij 't kompas en drie in de motorkamer, een in het kombuis en drie in de hut en dan verder nog in het vooronder en onze boordlampen en ons toplicht — 't was geweldig!
Maar we hadden ook een oude petroleumlamp aan boord. Die lag ergens in een vergeten hoekje — als een stuk oudroest.
„Dirk — zei ik 's avonds ineens — zoek me die ouwe lamp eens op. Als ie wil branden, sparen we onze accu's een beetje."
Toen ik 'm zo zat te bekijken, leek ie me niet eens zo onaanzienlijk, 't Was eigenlijk nog een knappe lamp. Dirk poetste hem netjes op en toen werd het werkelijk een sieraad in ons huishoudentje.
We scharrelden drie einden koperdraad bij mekaar en hingen de lamp op in de hut. En toen we de brand er in staken, goot ze haar gouden schijnsel door ons huisvertrek en toen was er in eens zo'n fijne gezelligheid aan boord, iets, dat je moeilijk onder woorden kan brengen — iets van bij moeder thuis.
We hadden ons, zonder er een woord over te spreken, allebei een tikje melancholiek gevoeld terwijl we zo hulpeloos in de grauwe eenzaamheid dreven. Windstilte en mist vallen niet mee.



En nu bracht die ouwe, veronachtzaamde petroleumlamp, die we als schoppen-zeventje hadden behandeld, wat huiselijkheid aan boord. We voelden ons niet meer zo erg alleen.
De lamp is niet meer uit de hut gegaan. Ze deed haar dienst in windstilte en storm, bij ziekte en ongemak, in dagen van radeloosheid, toen we aan alles begonnen te twijfelen.
Terwijl ik deze regelen schrijf, valt haar warme schijnsel over mijn handen en ik kijk die ouwe trouwe lamp aan met een gevoel van oneindige dankbaarheid. We zijn vrienden geworden. Leve de petroleumlamp! Ach ja — ik ben nou eenmaal een beetje van 't Wilhelmus-ouwe-toonzetting . . .
We haalden de grillige, schone, maar gevaarlijke kust van Frankrijk en bleven een secuur eind uit de wal. In Z.Z.W. richting zeilden we met een lieve halve wind de Golf van Biscaye in, het woelige stuk water, waar zelfs grotere schepen dan de „Holland" voor het laatst hun masttop boven water hebben gestoken. De zee was onstuimig, maar redelijk. We bleven verschoond van mist en stilte en we waren dankbaar. Zee kan de „Holland" meer dan genoeg hebben. Daar stoort die ouwe schuit zich niet aan; integendeel, dat vindt ie fijn.
Op een avond lag ik te kooi en luisterde half sluimerend naar de kostelijke muziek, die het water tegen de scheepswand maakt. Dirk had van acht tot twaalf de wacht en zat aan 't roer.
Opeens hoor ik hem roepen:
„Meneer Kuyt — ik zie een licht! Een boei!" Slaperig antwoord ik:
„Hou maar vrij van die boei."
'k Vond het wel een beetje vreemd — midden in de Golf een boei. . . Maar als je half ligt te maffen



en het water ruist zo eentonig vlak langs je, dan ben je niet zo bij de pinken.
Maar even later schreeuwt Dirk, en er was nou iets angstigs in z'n stem: „Meneer Kuyt — dat licht komt snel op ons af...!!"
In een seconde was ik m'n kooi uit. ïk steek m'n kop naar buiten — en ik zie één scherp toplicht en een groen licht.
„Maar dat is een schip!" roep ik, „hij zit temet boven op ons . . .!!"
Bliksemsnel ging het door me heen, dat wij in ons recht waren. We zeilden over bakboord en toonden ons rode licht. Hij kwam van bakboord en toonde óók een licht.
Welk — dat kon Dirk me niet zeggen, want Dirk is kleurenblind. Het zou onbillijk van me zijn om hem daar een verwijt van te maken, want ik kan zelf geen groen van rood en blauw onderscheiden.
Direct neem ik het roer over.
„Wat moeten we doen?" vraagt Dirk.
„We doen niks — we blijven koers liggen."
Het was te laat voor ons om door de wind te gaan en iedere manoeuvre van ons had hem in 't gelijk kunnen stellen bij het overvaren van de „Holland".
„Hij moet op zij, of het is met ons gedaan!"
Veel vertrouwen had ik er niet op. Een walvis gaat nou eenmaal niet uit de weg voor een haring. We moesten maar op ons goede recht — en op ons goede gesternte vertrouwen.
„Brandt ons rode licht?" vraag ik Dirk.
„Ja!"
„Helder?"
„Ja!"
Dat gaat allemaal in een paar seconden — korter dan dat ik het kan vertellen. Er waren maar twee



mogelijkheden: die schuit op zij of wij middendoor.
Met een gevoel van ontzag kijk ik op naar dat éne scherpe toplicht en die boordlamp. 't Zal een slagschip zijn — denk ik. Door iets minders wil de „Holland" niet te barsten gevaren worden.
„Moet ik met het toplicht knippen . . .?!" hoor ik Dirk vragen.
„Jij knipt niks!" zeg ik.
En daar zien we z'n ene licht verdwijnen en z'n andere voorkomen . . .
„We zijn gered!" gaat het door me heen.
Die kolossus draait achter ons om. Geen vijf meter speling! Ik zie een lange rij flauw verlichte patrijspoorten. Ik hoor wild schreeuwen van de brug en van het dek. Of het Engels of Frans is . . .? Zouden ze „goeie reis" hebben geroepen? Ik weet het niet. Ik weet alleen, dat we door het oog van een naald gekropen zijn. Had ie ons op het allerlaatste moment niet in de kieren gekregen en achteruit geslagen, dan waren we ten volle in ons recht geweest. Maar dan zou er mettertijd een berichtje in de bladen zijn verschenen, dat „men zich ongerust maakte over het lot der bemanning van de „Holland", waarvan men sinds enige tijd niets gehoord had," enz., enz....
Ik zeg tegen Dirk:
,,'k Ga nog een uurtje te kooi. Kijk vooral goed uit, of je niet méér van dat soort „boeien" tegenkomt."
Over het algemeen hadden we behoorlijk wind in de Golf, maar als die eens een dag wat afflauwde, dan hoorde ik soms in de verte het eigenaardige geluid, dat me aan m'n Indische tijd herinnerde. Het was een zwak geritsel, dat je op Sumatra waarneemt, wanneer er een regenbui in aantocht is en je het vallen van de droppels op de boomblaren al hoort, lang vóór de regenbui neerplast.



In de Golf van Biscaye moest dit geluid wel een enigszins andere oorsprong hebben. Het wordt veroorzaakt door bet kabbelen der golven, wanneer twee stromingen in elkaar lopen. Het heeft iets mysterieus, zoals ieder geluid in de natuur, dat je niet dadelijk kunt thuisbrengen.
Veel pleizieriger was het, toen we op ongeveer vier mijl afstands een schip van de K.N.S.M. passeerden. Welke boot het was, kon ik niet onderscheiden. Ze zagen onze vlag, want er kwam stoom uit de fluit en even later hoorden we het geluid. Drie stoten — „goede reis". Wij zwaaiden terug met de driekleur, want de „Holland" heeft het nooit tot een stoomfluit kunnen brengen.
Twee drijvende stukjes Holland, die elkaar de zeemansgroet brachten. Er ging iets van ontroering door me heen. Noem het maar kinderachtig, maar er zit wat moois in om je vlag, ieder op zijn eigen manier, hoog te houden op zee!
Er woei nu een flinke bries en onze snelheid liet niets te wensen over. Om middernacht gaf ik Dirk het roer, maar om half drie spookte de zee zó razend langs m'n kooi, dat ik het zaakje niet vertrouwde, 'k Kwam er uit en merkte, dat het flink stormachtig was. „We moeten zeil minderen!" riep ik Dirk toe. Maar daar voelde hij niets voor.
,,'t Gaat nou juist zo fijn en we kunnen toch in 't donker niet reven?"
,,'t Móet!" antwoordde ik. „Op die manier zou je de plecht nog uit de schuit zeilen!"
Ik wist het zeil gedeeltelijk te strijken, stak een steekbout op het derde rif en haalde die er zo goed en zo kwaad het ging door. Toen nam ik het zeil bij mekaar en we zeilden verder met drie reven en de fok van top.











Na die ruwe nacht van 11 op 12 September zagen we 's morgens om acht uur de Spaanse kust voor ons opdoemen. We zaten iets te oostelijk en zeilden dus met de kust in zicht op het westen aan.
Met de fok van top en drie reven in het grootzeil lag de „Holland" juist zo mooi in balans. Daarom lieten we 't er klein bijstaan. Dan kwam er meer evenwicht in het schip. Met kluiver, fok en grootzeil, alles van top, bereikte je met dit wonder schip diezelfde evenwichtigheid. Dan kan je de helmstok midscheeps tussen twee pennen vastzetten en dan zeg je gewoon tegen de „Holland":
„Kijk — nou blijf je netjes koers houden naar het westen. En je best doen hè . .
En dan liep die intelligente, bezielde schuit geen streepje uit z'n koers.
'k Heb u toch verzekerd, dat de „Holland" een zeer buitengewoon schip is . . .!
De zee bleef hobbelig. Dat kostte ons een radiotoestel. De muziekmachine werd in een hoek gesmakt, danste eens door de hut, zei „kwek" en ging dood. Kwam er niet zo erg op aan. Wij voeren maar op z'n ouwerwets en Columbus wist ook niet van radio.
Op weg naar Kaap Finisterre hoorde ik weer het merkwaardige geluid van de tegen elkaar in werkende stromingen. Maar nu was het forser. Tien minuten later zaten we in de hurrie. De golven klommen tegen elkaar op en hadden witte koppen. Een school bruinvissen voelde er niks voor en nam de benen, maar de „Holland" nam een vaartje en schoot er pal op in. Weet zo'n bruinvis veel!
In 't zicht van de Kaap zagen wij de „Indrapoera" van de Rotterdamse Lloyd. De gezagvoerder toonde een fijn begrip voor verhoudingen door even uit



zijn koers te gaan liggen, teneinde ons de eer te bewijzen, die ons toekwam. Dicht liep het schip op ons in en de stuurman van de wacht vroeg, waar
onze reis heen was.
„Naar Buenos Ayres!" riepen we doodleuk. „Goede reis!" riep hij terug, zonder het minst onder de indruk te komen.
Toen zeiden we ook maar ,,goede reis en gingen verder op Kaap Finisterre af. ^
Kaap Finisterre had zich extra voor de „Holland" ingespannen. Zijn kop stond in brand. Er hingen ontzaglijke rookwolken om de rots, die dicht met bomen begroeid is. Of liever: was. Een rosse gloed sloeg tegen de hemel en tussen de rook en vlammen door flitste het scherpe licht van de vuurtoren, 't Was een fantastisch gezicht, dat wij zeer apprecieerden.
't Was Dirk aan te zien, dat de reis hem niet in zijn kouwe kleren was gaan zitten en ik zelf voelde ook wel mijn botten. Tevens was ik in de Golf, door een „schuiver" die de „Holland" maakte, bekneld geraakt en zat ik met een dikke en gezwollen, ingepakte hand. Wij besloten om Leixoes, de voorhaven van Oporto, binnen te vallen, teneinde daar wat op ons verhaal te komen.
We hadden wel wat rust verdiend. . .



VAN PEDRO EN HELENA
Het eerste wat ons bij het binnenlopen van Leixoes trof, was het wrak van de „Orania", eens een fier stoomschip van de Hollandse Lloyd, thans de willoze prooi van een Duitsen sloper, die de boot bewerkte met steekvlammen en er alles afsleepte, wat maar bij mogelijkheid bruikbaar was. Het schip was door een Portugees midscheeps aangevaren, liep spoedig vol en kapseisde.
Wij zeilden er voorbij en zochten een zacht plaatsje in de haven op. Een prachtig Portugees jacht de „Patrel" keurden we waardig om onze buurman te worden. W^e gingen ten anker en zetten ons sloepje overboord. Daarmee roeide ik naar de wal om verschillende formaliteiten in orde te maken. Gek is dat om na een week of wat varen in een klein scheepje weer vaste grond onder de voeten te krijgen! Alles hobbelde en slingerde bij iedere stap, die ik deed. 't Was werkelijk, of ik een danig stuk in m'n kraag had en het scheelde niet veel, of ik was op het land zeeziek geworden, terwijl ik op zee geen cent last had gehad.
Met een van die dure walmatrozen, met verschrikkelijk veel goud op zijn kraag en zijn armen, toog ik naar het havenkantoor. Ik behielp me vrij aardig met het beetje Spaans, dat ik van dertig jaar geleden nog kende. Mijn drie-jarig verblijf in Argentinië wierp nu zijn vruchten af. De zaak kwam gauw voor



mekaar, dank zij vooral mijn gezondheidspas uit Shoreham. Die Portugezen zijn vreselijkop dehygiene
gesteld... ^.,1.11
Toen ik aan boord kwam, zat Dirk daar in druk
gesprek met een Portugees. Het verwonderde me
een beetje, dat Dirk zijn kennis van de Portugese
taal zo zorgvuldig voor me verborgen had gehouden.
Al spoedig was het raadsel opgelost: de Portugees
sprak voortreffelijk Hollands. Hij heette Pedro Sal-
gado, hetgeen in het Hollands betekent: Piet de
Gezoutene. ,
Pedro vertelde me, dat hij tien jaar in Rotterdam had gewoond en daar op avondscholen was geweest. Het Nederlands had hij daar geleerd. Hij werkte nu bij de Duitse firma, die de „Orania sloopte. Toen hij de „Holland" zag langs varen besloot hij reeds dadelijk om ons met zijn bezoek te vereren, wat onzerzijds natuurlijk buitengewoon op prijs werd gesteld. De kennismaking leverde ontegenzeggelijk voordelen op. Met Pedro ging ik e stad in om inkopen te doen. Zijn Portugees was aanmerkelijk meer effectief dan mijn Spaans en hij wist bovendien de goede adressen.
En of ik nu ook eens wilde kennismaken met Helena, zijn vrouw . . . Nou graag natuurlijk, t Zou bepaald onbeleefd zijn geweest om te weigeren. We liepen een smal straatje in, dat uitkwam op de haven. En in een zijsteegje van dat al zo smalle straatje stond het paleisje van Pedro en Helena.
Wat wij in Holland een erbarmelijk krot zouden noemen, zou hier voor een riante burgermanswoning zijn versleten. Die holen in dat havenbuurtje waren werkelijk onbeschrijfelijk. De ramen van de woonkamer (met permissie) waren volkomen ondoorzichtig, zó dik zat het vuil van jaren er op. De



kamer had een lemen vloer, die gedeeltelijk was bedekt met kistdeksels. Het licht moest zich door de zolderruitjes wringen, voor zo ver de smurriekoek dat veroorloofde. De slaapkamer was niet meer dan een hok zonder enige verlichting. Er kon net een tweepersoonsledikant staan. Ook het keukentje van Helena voldeed niet aan de bescheidenste eisen, die een Hollandse huisvrouw aan haar kookgelegenheid zou stellen. Een houtskoolkacheltje stond op een aarden vloer. Wie in de ergste achterbuurt van een onzer grote steden een bordje met „Onbewoonbaar verklaarde woning" op deze stal had gezet, zou zich belachelijk hebben gemaakt. Zó'n kot zou bij ons nauwelijks als aardappelenhok in aanmerking komen.
Met veel trots wees Pedro me op een omlijste pagina uit een geïllustreerd tijdschrift, voorstellende ons Prinselijk paar. Hij was toch nog een beetje Hollander gebleven.
Helena, de gestroomlijnde gade van onzen nieuwen vriend, ontving ons in die gribus met de hartelijke gastvrijheid, die me toch wel sympathiek voor haar stemde.
Ze waren beiden opgetogen over ons bezoek en wilden ons met alles van dienst zijn. Pedro ging met ons mee naar Oporto en toonde ons vol trots alle bezienswaardigheden. Het centrum van de stad vond ik wel de moeite waard. Leixoes deed me sterk aan Indië denken. De ossenkarren herinnerden me aan Madoera en vooral de vismarkt leverde een oosterse aanblik op. De vis werd gelost uit schepen met beschilderde rompen en kleurige zeilen, waarop de namen van allerlei heiligen stonden geschilderd. Vrouwen liepen op een drafje met een stok, waaraan twee manden hingen, over de schouder. De mannen stonden tot het middel toe te water.



In Oporto liepen de vrouwen barrevoets kolen te lossen. Zij droegen de volle manden en de mannen de lege. Verschil moet er wezen ten slotte . ..
In de stad, waar men zo bijzonder veel waarde hechtte aan mijn ,,bill of health", kropen verminkte en zieke bedelaars over de straten en het stonk er afschuwelijk naar allerlei onfrisse uitwasemingen.
Ik was eerlijk gezegd niet verwonderd, toen Pedro en vooral Helena mij hun wens te kennen gaven om Portugal te verlaten. Als je tien jaar van je leven in een behoorlijk land hebt gewoond en weet, wat „vrijheid" en orde betekenen, dan moet het hier niet meevallen.
Aarzelend kwam hij met zijn verzoek voor de dag, of hij met Helena niet met de „Holland" scheep kon gaan.
Eerst keek ik hem een beetje vreemd aan. 'k Had er me zo geheel op ingesteld om de reis met z'n tweeën te maken en het lachte me niet bijzonder toe om dat Portugese echtpaar aan boord te nemen. Maar toen ik er eens over nadacht, leek Pedro's voorstel me zo gek niet. Het leven op de „Holland" was wel erg interessant, maar toch ook vreselijk vermoeiend. Aan de navigatie en de huishoudelijke dienst hadden twee mannen hun handen meer dan vol.
Toen begon ik allerlei bedenkingen te maken. Ik wilde in geen geval de hele reis met Pedro en Helena opgescheept zitten. O nee! Dat wenste Pedro ook volstrekt niet! Ze hadden vele vrienden in Rio de Janeiro en ze konden als Portugezen in iedere Portugese kolonie aan wal gaan.
„En je vrouw ook . . .?" vroeg ik.
„Natuurlijk! We zijn toch getrouwd?"
„En kunnen jullie tegen de zee? Zou Helena niet zeeziek worden?"



„Hoe komt u er bij! Ik heb veel gevaren eri Helena is jaren op de ansjovis-vangst geweest. Die weet ook wat zee is!"
Ik dacht er eens rijpelijk over na en besloot ten slotte om op het voorstel in te gaan. Helena zou voor het eten kunnen zorgen en Pedro een aardig handje helpen bij het gewone werk aan boord.
Ezel die ik was . . .! Maar laat ik niet op de dingen vooruitlopen. . .
Helena was zielsgelukkig, toen ik mijn besluit mededeelde. Of we er vooral met niemand over wilden spreken, want hun vertrek moest in het geheim plaats hebben. De fascistische autoriteiten van Portugal laten de burgers maar niet zonder meer vertrekken. Om van alle officiële soesa af te wezen, deden we verstandig om de zaak geheim te houden.
Maar de wereld is klein en Helena was waarschijnlijk babbelziek. Want een schuldeiser kreeg er de lucht van en haalde de boel uit het huis. 't Werd een reuze tumult. Helena ging te keer als een furie. Dirk stond verbouwereerd te luisteren naar de niet eindigende mitraillade van Portugese scheldwoorden, die zij op den schuldeiser afvuurde en ik krabde me eens op de kop, me zorgelijk afvragend, of ik niet te overijld had gehandeld door deze mannetjes-putster bij me op de „Holland" te nemen.
Er waren nog meer moeilijkheden. Pedro's pakje stond achter „de schuine deur" en dat wilde hij toch wel graag meenemen, 't Kostuum kostte me 250 escudos. Ik kan niet zeggen, dat het begin erg op rolletjes ging . . .
We spraken af, dat Helena 's morgens al aan boord zou komen. Pedro moest tot één uur werken en zou eerst zijn loon nog beuren.



Met den woekeraar was alles geregeld en gehechtheid aan hun materiële bezittingen bonden hen niet aan het vaderland. Alles was weggesleept ondanks Heiena's verwoede protesten. Met verwondering bedacht ik, dat onze scheepsgenote zich nog gematigd had, daar ze den woekeraar nog moest ontzien. Als ze hem beledigde, zou hij immers alles aan de autoriteiten hebben verraden, 't Had dus nog een haartje erger gekund . . .!
Om tien uur 's ochtends was het lieverdje aan boord. Ze dook meteen in de kajuit om door niemand te worden gezien. Even na enen verscheen vriend Pedro. De enige, voor wien we onze passagiers niet konden verbergen, was de schipper van het jacht „Patrel". Maar dat was een patente kerel, die niet lezen en schrijven kon en dol was op Hollandse cacao. Met een bus poederchocola was hij allang lekker.
Ik ging me afmelden bij den havenmeester. Een monsterlijst had ik niet, dus ik hoefde niet zo erg te liegen. Om twee uur hesen we de zeilen en voer de „Holland" met een verdubbelde bemanning de haven van Leixoes uit.
Nauwelijks waren we buiten de pieren, of Helena zei met een bedenkelijk gezicht: „Muchos mare!" hetgeen zoveel betekende als: „Veel zee!"
En de zee was zo glad als de Achter-Zaan in de hondsdagen . . .
Even later sprak Helena: „Muchos viente!" („Veel wind!")
Er woei amper een zuchtje . . .
Ik vond, dat Helena wat bleek werd en vroeg bezorgd: „Malade del mare . .
Wel nee — ze was helemaal niet zeeziek, 't Was „cabeza" (hoofdpijn). Die merkwaardige hoofdpijn



ging gepaard met hevige brakingen. Ook Pedro kreeg er afschuwelijke last van.
Sindsdien heette zeeziekte aan boord van de „Holland" onveranderlijk „cabeza" . . .
O Pedro en Helena — wat heb ik jullie aanwezigheid verwenst! 't Is waar, Helena kookte en wasteen Pedro werd een vrij dragelijke roerganger. Doch dat was slechts een matige contraprestatie voor de soesah.
Heiena's omgangstoon was ook niet bijster aangenaam. Piet de Gezoutene kreeg iedere dag ongezouten op zijn baadje.
Een dankbaar gebruik maakten wij echter van haar eksterogen. Als ze daar mee knipoogde, kregen we drie dagen goed weer, (d.w.z. flinke bries). De helderziende teen, die er intussen niet altijd helder uitzag, loog nooit. Het werd dan ook een populair lied aan boord: „Zulke tenen als Helene heeft er gene!"
't Was duidelijk te merken, dat de reis hun niet meeviel. Zij verveelden zich een beetje — en ze verveelden mij al lang!
Wij probeerden maar zoveel mogelijk de lichtzijde van ons gezelschap te zien, anders zou het aan boord geen uithouden zijn geweest. Je zit met elkaar opgesloten op een paar vierkante voet ruimte en bent in alles op elkaar aangewezen. Een zo groot mogelijke inschikkelijkheid is een levensvoorwaarde op een schip. Vandaar dat we Heiena's kookkunst meer aandacht schonken dan haar kuren. Ze kon wel aardig op het fornuisje terecht en Dirk had haar ingewijd in de geheimen van de Hollandse pot. Vooral het lievelingsgerecht op de „Holland" leerde ik haar zo gauw mogelijk bereiden. Dat was rijst met gebakken sardines. Een Goden-voedsel! Alles door elkaar gooien, met de olijfolie het zaakje warmen en
De ,,Holland" 4



de sardientjes zó hard bakken, dat ze knapperen. Er bestaat niets heerlijkers op de wereld!
Langs Kaap Roca zeilden we naar Kaap Sint Vincent, de loodrechte, barse hoek van Europa. Er staat een monnikenklooster op, dat voor de zeevaart een bijzondere betekenis heeft. Die monnken legden daar eeuwen geleden een vuur aan, dat den primitieven zeevaarder de weg wees. Pas heel veel later bouwde het Portugese gouvernement er een lichttoren en nu staan er twee dicht bij elkaar. Verschillende Engelse zeelui houden zich aan de mooie traditie om bij Kaap Sint Vincent zo dicht mogelijk langs de kust te varen en de monniken te groeten. Een zeeman is over het algemeen een dankbaar beestje . . .
Tegenwoordig heeft een vuurtoren lang niet meer de betekenis van vroeger. De radiopeilingen zijn zó perfect, dat de vuurtoren alleen nog maar de moeite waard is om er de passagiers naar te laten kijken. Wat is op een modern toegerust schip de stuurman nog waard? Met zijn gyrokompas, echo-lood en radio kan een gemechaniseerd schip het eigenlijk zelf wel af. Druk op een knopje en je weet tot op een mijl nauwkeurig, waar je zit. Druk op een ander knopje en een pijltje vertelt je, hoeveel centimeter de zee daar diep is. Geef mij maar Columbus!
Misschien krijgt de lezer uit mijn beschrijving de indruk, dat de „Holland" zijn spulletjes niet zo erg in orde had. Dat zou toch nog wel meevallen. We hadden bijvoorbeeld een heuselijk kompas, 't Was alleen jammer, dat het ding wat afweek en ik kon maar niet onthouden, of het „min" dan wel „plus" was. Ook bezat ik een sextant, een cadeau van een goeden vriend. Hij had me uitgelegd, hoe ik „zonnetjes moest schieten". In de practijk was dat een



lastig karweitje, 't Valt niet mee om op zo'n slingerend scheepje als onze „Holland" de zon netjes op de horizon te krijgen.
Een chronometer bezaten we niet. Daarom konden we de lengtegraad niet bepalen. Tegenover dit gemis stond echter de aanwezigheid van een log. Maar ons voornaamste bezit bleef toch de brandstofloze motor, die in de vorm van grootzeil, fok en kluiver aan de mast bevestigd zat en die ons de halve wereld heeft overgezeuld.
Wij zijn altijd precies terecht gekomen, waar we wilden wezen. En Dirk vroeg me wel eens: „Hoe doet u dat toch allemaal? U bent toch eigenlijk geen man met een stuurmansdiploma in uw zak!"
„Ja, hoe zal ik je dat nu uitleggen: — Kijk — in vroeger jaren hadden de huisvrouwen geen kookcursussen of kookboeken. Ze lieten zich uitsluitend door het instinct leiden. Een handje zout, een handje peper, een handje kruiden — eens proeven en als het gerecht op tafel kwam, smaakte het heerlijk. Nou — ik ben net zo'n zeeman als die ouwerwetse vrouwen kokkin waren. Een handje van dit, een handje van dat, eens proberen — en 't komt toch voor mekaar!"
Dan keek die Dirk me wel wat raar aan, maar hij moest altijd toegeven, dat ik gelijk had . . .
Op 22 September lieten we de stoere Kaap Sint Vincent achter ons. Het was ons afscheid van Europa. Pal zuid voeren we op de Afrikaanse kust aan.
Op dit stuk zee kwamen we voor het eerst een haai tegen.
Haaien vind ik genieperige dieren. Als ze zo geluidloos rond het schip zwemmen met niets meer dan hun driehoekige rugvin boven de golven en nu en dan schemerig vlak bij het roer omschieten, met



hun gemene ogen verlangend op je gericht, dan gaat er altijd een huivering door me heen. Later heb ik van die afkeer herhaaldelijk blijk gegeven op een voor de haaien niet al te zoetsappige manier. Ik kan die beesten nu eenmaal niet zien!
Er gebeurde gedurende onze tocht tussen twee werelddelen weinig bijzonders. De schone Helena kafferde haar dierbaren Pedro eens uit, maar dat bracht nauwelijks enige afwisseling aan boord. Hoe langer zij bij ons waren, des te vuriger zat ik te piekeren over de vraag, hoe we weer met fatsoen of géén fatsoen van dat prakkie af konden komen.
Ik had al lang door, dat alle blaadjes uit hun trouwboekje waren gewaaid. Ze waren maar zo'n beetje tegen mekaar aangehuwd. Afgezien van de gemoedsbezwaren, die je tegen een dergelijke vlotte echtvereniging kan koesteren, betekende het voor ons, dat in ieder geval Helena nergens aan land zou worden gelaten, zodat ze een liefelijk blok aan ons been dreigde te worden.
Wanneer ik 's nachts zo eenzaam aan het roer zat, terwijl Dirk in de kajuit sliep en het Portugese gedeelte van mijn bemanning luidkeels in het vooronder ronkte, dan zat ik allerlei boosaardige plannetjes uit te broeien om het vooronder weer leeg te krijgen.
Na vijf dagen zeilens zagen we de Afrikaanse kust. Dat was Casablanca. Dat gaf weer een beetje houvast. We zeilden er een eind langs, maar kwamen al spoedig weer in de grote ruimte terecht.
Twee dagen later kregen we twee Spaanse treilers in zicht. Er ging een vreugdescheut door m'n hart. Of liever, door m'n maag. Want treilers — dat betekende: verse vis!



We hielden er op aan en 't bleken vissermannen uit Vigo te zijn.
„Kunnen we wat verse vis kopen .. .?!" loeide ik in mijn fijnste Spaans.
De schipper keek ons lachend aan en schreeuwde terug:
„Neen...!"
Dat antwoord verwonderde me.
De schipper begon wat harder te lachen en riep:
„Kópen kan je geen vis, maar krijgen zo veel als je maar wilt!!"
Ik hield de „Holland" op een paar meter afstands en er volgde een vreedzaam bombardement. De vissers smeten de prachtigste vissen op ons dek. Het kletterde! Ze vlogen ons om de oren, tegen de borst, in de kuip — 't was één vis al vis.
„Una grande mas!" riep de schipper en hij slingerde met een forse zwaai een bakbeest van zeker een meter bij ons aan dek. Wat het voor een zeegedrocht was, heb ik nooit geweten. Maar 'k herinner mij in m'n meest poëtische ogenblikken nog, hoe ongelofelijk fijn die vis smaakte . . .
„Muchos gracios!" schreeuwden we en de Spanjaarden antwoordden met: „Buen viaje!"
Het was een ontmoeting, die je weer eens bewees, dat er in onze zelfzuchtige harde wereld nog wel plaats is voor goede kameraadschap. Zonde alleen, dat die op de vaste wal zo weinig toepassing vindt. . .
Terwijl ik aan het roer zat, waren de anderen met man en macht bezig, de vis schoon te maken. Maar dat zinde me niet.
„Als Dirk en Pedro nou verder schoonmaken, kan Helena onderhand wat vis bakken!" organiseerde ik.



En even later hing er een hemelse geur in de „Holland", het eetlust-wekkende aroma van vers gebakken vis . . .
Het werd stil aan boord toen Helena met het eerste zoodje aan dek kwam. Als je vele dagen achtereen op conserven hebt geleefd en je krijgt dan een zachtbruin gebakken botje met knapperende vinnetjes op je bordje, dan maakt zoiets de nobelste gevoelens in een mens wakker. We genoten intens en dus zwijgend.
Wat zijn mensen, die altijd royaal in hun slappe was zitten, toch eigenlijk een ongelukkige stumperds! Die kunnen niet meer genieten. Nooit eten ze eens lekker, omdat ze altijd lekker eten. Het is een zegen van de armoede, dat je tenminste nu en dan eens een extra-tje krijgt, waardoor je een gelukkig mens wordt.
Zelfs de schone Helena raakte in een stichtelijke stemming van de gebakken botjes. Er kwam iets zachts in haar ogen en ze vergat om op haren Pedro te foeteren.
Vier tevreden mensen gleden in een klein schuitje langs de barre Afrikaanse kust. . .



EENZAME TOCHT
Twee maal is het ons gebeurd, dat de branding ons voor dreigend gevaar waarschuwde.
Ik deel de mening niet, dat branding per sé gevaarlijk moet zijn. Integendeel, het geluid van de omslaande krullers is een natuurlijk sein van de zee: „Wees op je hoede! Maak dat je weg komt!"
Na Kaap Ghir zagen we nog het vuur van Agadir en toen trokken we de akelige verlatenheid van de Afrikaanse, onherbergzame kust langs. Het is een troosteloos gebied. Eigenlijk is de hele kust één lange zandmuur, waar de zee tegenop schuimt. Geen vuurtoren geeft enig houvast. Waarom zou men hier vuurtorens neerzetten? De grote scheepvaart komt hier niet. Het land heeft geen enkele haven. Daar achter die muur strekt zich de eindeloze Sahara uit.
Hier en daar steekt een mast boven water uit, een scheepsromp, de schoorsteen van een klein stomertje. Allemaal vergane schepen, waar geen levende ziel omheen te bekennen is. Bij het zien van die tragische bakens-in-zee vraagt men zich af, wat voor de arme schipbreukelingen te wensen is: een snelle zilte dood in de golven, of een langzame uithongering op het land, wanneer zij het „geluk" hebben gehad om de kust te bereiken. Door zijn instinct gedreven zal de zeeman alles doen om naar de wal te zwemmen. Daar wacht hem de dood in zijn afschuwelijkste gedaante ... Nee — opwekkend is de



tocht langs Afrika niet. Soms realiseerde ik me met enige huivering onze nog al avontuurlijke positie: Een schipper, die maar zo'n beetje op zijn gevoel voer, een maat, die voor het eerst op zee zat en twee Portugezen, die er hoegenaamd geen kaas van gegeten hadden. Dat alles bij mekaar in een zeilscheepje langs een kust, die bezaaid was met wrakken, 't Was
niet erg opbeurend.
De haaien schenen er net zo over te denken. Ze zwommen maar om ons scheepje heen. D'r viel wel wat te halen, dachten ze. Haaien zijn zakenlieden van een geniepige soort. Zij verschijnen, als ze moeilijkheden voor schip en bemanning verwachten. Daar moeten zij het van hebben. Maar die sukkels kenden de „Holland" niet. Zij wisten niet, dat ons dappere schip wel tegen een stootje kon, hoe slecht het weer ook mocht zijn. Na een paar dagen
verdwenen zij weer.
O ja, die branding — daar moet ik u nog van vertellen. 't Was ons al bij de Franse kust gebeurd, dat we midden in de mist zaten en dat de branding ons voor de ondiepte waarschuwde.
Hier bij Afrika ging het net zo. We voeren met geen twintig meter zicht, zó dicht was alles. Plotseling hoorden we dat eigenaardige gegrom in onze nabijheid. Als de bliksem smeet ik het roer om. Weg van hier! De ruimte in, waar de „Holland" niets kon gebeuren!
En als om te bewijzen, dat de branding wel degelijk gelijk had, scheurde de wind even het nevelgordijn aan flarden. Geen twintig seconden duurde het, maar lang genoeg om angstig dichtbij de kust te kunnen ontwaren!
Op die ogenblikken voel je, hoe afhankelijk je van allerlei „toevalligheden" bent. „Zonder geluk vaart



niemand wel", luidt het oude zeemansspreekwoord. Is het wel „geluk" alleen, of iets Hogers, iets Onzegbaars. Later toen we ons in nog veel penibeler omstandigheden op de Atlantische Oceaan bevonden, zou ik een antwoord op die vraag krijgen . . .
Aan boord ging alles zo z'n gangetje. Helena verzorgde het maal en knapte de huishoudelijke problemen op. Wij mannen lieten de schuit zeilen. Veel afwisseling was er niet. We aten ons carbonaadje uit blik, onze boerekool uit blik, onze rijst met sardientjes — óók al uit blik. En zo ging het dagen en dagen achter elkaar.
Vaak was de wind uit de wal en bracht een miezerige regen mee. Terwijl ik eenzaam aan het roer zat en door die regen voer, zag ik in eens een klein vogeltje angstig om het schip vliegen, 't Was een soort zwaluw. Na een paar keer rond de mast te hebben gecirkeld, streek het diertje neer op het dek. 't Was doodvermoeid, nat en verkleumd, te uitgeput om het land te kunnen bereiken.
Ik bleef doodstil in de stuurkuip staan en floot heel hoog en heel zachtjes om het vogeltje dichterbij te lokken. Eindelijk ging het op het trapgat zitten, koekeloerde eens naar beneden, wipte naar binnen en kwam dadelijk weer aan dek. Wéér naar binnen! Toen vertrouwde de zwaluw het zaakje. Doodleuk ging het op tafel zitten, stak zijn kopje tussen de veren en sliep gedurende anderhalf uur als een marmot. Ik durfde me amper te bewegen, zo bang was ik om de vogel wakker te maken. Gelukkig lag de hele bemanning te slapen, zodat niemand het beestje kon storen.
Eindelijk was mijn kleine passagier uitgeslapen. Hij wipte weg en vloog vrolijk rond de „Holland". Brutaal streek hij neer op de rand van de stuurkuip.



Net of ie me wilde bedanken voor de genoten gastvrijheid. Toen spankerde hij weg — in de richting van de kust.
Een paar dagen daarna kwam er een tweede vogel aan boord en die gedroeg zich precies eender: Ook een tukje van anderhalf uur (dit maal in mijn kooi) en eveneens netjes bedanken voor het gezellige avondje!
Allebei de keren had ik de neiging om het diertje te vangen, 't Leek me wel aardig om zo'n gast op de „Holland" te hebben. Maar ach, zo'n vogeltje heeft ook zijn vrienden en familieleden aan de wal en die zouden allicht ongerust worden als ze taal noch teken hoorden. Daarom heb ik die aanvechting maar bedwongen.
Over het algemeen hadden we niet met windstilte te kampen. Er woei zelfs dagen achtereen een stijve bries. Dat is wat de „Holland" lust! Dagen van tegenslag hadden we echter ook. Het ergste was als de wind ging liggen en de deining van twee kanten op het schip afkwam, haaks op elkaar. Bij zo'n onrustige zee werd de „Holland" zenuwachtig. Hij wist niet, wat hij moest doen, slingeren of stampen. Het nerveuse schip trilde in al zijn geledingen, 't Was tragisch om te zien! Soms leek het wel, of het me hulpeloos aankeek. Allemachtig, wat had ik dan met die goeie trouwe schuit te doen! Ik klopte 'm wel op zijn schouder en zei:
„Hou je maar kalm, ouwe jongen. Jij kunt het ook niet helpen. Toe maak je maar niet overstuur! Straks komt er wel weer een windje, die je beet neemt en dan zeil je weer fijn met den baas langs de kust. . ."
Dat schip had een ziel! U kunt me geloven of niet. En u mag me gerust uitlachen, als ik u zeg, dat ik in die eenzame, lange nachten uren lang met de „Hol-



land" heb gepraat en m'n hart eens uitstortte over alle moeilijkheden van ons leven.
En we begrepen mekaar . . .
Bij Kaap Blanco hadden we een nog al ongure ontmoeting. We lagen weer eens prettig in de mist, toen de nevel plotseling optrok en wij een schip ontwaarden, dat ik niet zo gauw thuis kon brengen. Het dreef daar maar zo'n beetje rond. 't Was een mooi stoombootje, keurig in de verf en sierlijk van lijn. Het voerde de Italiaanse vlag en zag er op het eerste gezicht uit als een visserman. Op het achterdek stonden kisten, maar voor de rest zag je niets. Waren die kisten om er vis in te pakken . . .?
Wij groetten met de vlag, maar geen mens vertoonde zich en er werd niet terug gegroet. Ook op de brug was geen sterveling te zien.
Met z'n vieren aan dek bespraken we het geval.
Vreemd was dat. . . Maar de mist kwam weer opzetten en we zagen niets meer van dien vreemden Italiaansen snuiter.
's Nachts zat ik aan 't roer — en daar had je me die schuit weer! Hij dwong me om steeds ruimer te liggen en juist toen ik verwachtte, dat de boel overkwam, ging hij van stuurboord aan bakboord liggen en kon ik weer koers houden.
Ik piekerde me suf, wat die Italiaan toch van me wilde. Plotseling schoot het door me heen: ,,'t Is natuurlijk een spion voor Franco, die op scheepjes met Spaanse vluchtelingen ligt te loeren! Ze hebben Pedro en Helena voor Spanjaarden aangezien en dat scheelt ook zo veel niet!"
Achter die kisten op het achterdek zaten stellig machinegeweren verborgen. Enfin, ik had die schuit niet meer op m'n hakken en trok er me verder niet veel meer van aan ...



Na dagen zeilen kregen we de kust weer te zien. Het land zag er nu wat genoegelijker uit. Hier en daar dreef een visprauwtje, er stonden wat huisjes bij de bosjes en toen we dicht onder de wal gingen varen om alles te kunnen opnemen, ontwaarden we zelfs heuselijke negers. Dat was nou Afrika!
De negerhutten waren allemaal vierkant gebouwd. De wanden onder het punt-dak konden worden opgenomen, zodat de wind er vrij doorheen kon spelen. Niet slecht bekeken van die negers!
Persoonlijk stelden ze minder prijs op luchtigheid. De zwartjes hadden alle vodden, die ze maar bij mogelijkheid konden bemachtigen, aan hun lijf gehangen om zich te beschermen tegen de gevaarlijke zon van Afrika. Ze leken wel vogelverschrikkers.
Die avond gingen wij voor anker en borgen de zeilen, 't Was een rustige nacht op een zacht deinende zee.
De volgende morgen hesen wij het doek weer en juist hadden we het anker uit de grond gesjord, toen ik van de kustzijde een lucht zag aankomen, waarvan ik de griezels kreeg!
Inktzwart was de hemel! Onheilspellende wolken
joegen voort...!
„Smijt uit je anker!!" schreeuwde ik naar Dirk.
„Alles neer!!" brulde ik de anderen toe.
Met man en macht gingen we aan het werk en nauwelijks hadden we de zeilen omlaag en het anker weer uitgeworpen, of er kwam een zandstorm opzetten van een verbijsterende hevigheid.
We lagen dicht onder de wal en toch stond er een zee, die me deed vermoeden, hoe een hel het verder op het water wel moest zijn. Spierwitte koppen rezen uit de donkere oceaan. De wind gierde en huilde



als een bezetene door het want en voerde prikkelend zand mee.
Er kon ons niets gebeuren daar in die betrekkelijke luwte en we lagen buitendien nog ten anker. Ik prees ons en het schip gelukkig, dat we onder zulke gezegende omstandigheden die zand-orkaan over ons heen kregen.
Dat met volle zeilen en midden op zee . . .!
Anderhalf uur duurde dat grapje. Plotseling was het gedaan. We hesen de zeilen en gingen er weer vandoor.
Op de avond van de 16de October zagen we een helder schijnsel, 't Was een vast wit licht. We meenden ook wat huizen te zien. Welke stad dit was, wisten we niet, want aan onze zeekaarten ontbrak nog al het een en ander. Ik achtte het raadzaam om ten anker gaan. Ik ben nu eenmaal een liefhebber van veilig varen. Dirk en Pedro klommen de mast in en zeiden, dat achter de kustlijn wéér water lag, want ze zagen daar een bootje.
De volgende morgen, net toen we 't zeil hadden gehesen, kwam er een motorboot op ons af, met twee heren aan boord. Ik ging bijliggen en weldra kwamen ze langszij.
Zij stelden zich voor als den havenmeester van Saint Louis, M. Debaud, en den commandant van Laag Senegal, M. Paolini. Op hun vraag deelden wij mee, dat we Hollanders waren, op weg naar Dakar.
Daar onze Portugese gasten reeds lang een ontembaar verlangen naar de vaste wal hadden verraden, besloot ik om Saint Louis de Senegal aan te doen en niet rechtstreeks naar Dakar te varen. De motorboot nam ons op sleeptouw en zo togen we naar onze eerste haven in Afrika. Ik zag er werkelijk tegenop om de 130 mijl naar Dakar met Pedro en Helena af te leggen. Misschien werd mijn besluit wel beïn-



vloed door de onbewuste hoop om mijn visite reeds in Saint Louis kwijt te raken.
De stad lag een eind de Senegal-rivier op, die over vier mijl evenwijdig met de kust stroomt. Vandaar dat wij achter het land weer water ontdekten. Het gekleurde rivierwater tekende zich pas na enige tijd af. Wij waren blij, dat twee ter plaatse kundige loodsen ons er heen brachten.
Onderweg vertelden onze leidslieden, dat een neger van de kustwacht ons had gerapporteerd als „een walvisvaardertje met de Spaanse vlag."
„Die neger is net zo kleurenblind als wij, Dirk," zei ik. „Die zag niet eens, dat wij Oranje-wit-blauw voeren."
Wij gingen aan de kade bij de brug liggen.
Bovenstrooms zagen wij een zeilschoener, die net zo'n vlag had als wij.
„Bliksem, Dirk — nóg een Hollander! Is dat effe toevallig . . .?!" riep ik uit.
„Maar dat is een Spanjaard, die hier met vluchtelingen is binnengevallen," lichtte M. Paolini ons in.
Een Spanjaard . . .?
Wij vergeleken de vlaggen eens. Ze zagen er precies eender uit. ..
Entoen ging me ineens een duizendkaars lampje op!
Door weer en wind was onze Oranje-blanje-bleu vlag afschuwelijk verschoten! Onze fiere nationale kleuren waren verkeerd in bruinachtig-geel, vuil wit en groen.
Precies de driekleur van het republikeinse Spanje!
En nu snapte ik precies, welk avontuurtje we gedurende onze tocht langs de Afrikaanse kust hadden beleefd:
Die Italiaan had ons natuurlijk voor een Spanjaard met vluchtelingen aangezien!



Hij zal er niet veel van begrepen hebben ... In plaats van een poging te doen om hem te ontlopen, hadden we keurig gegroet. Met ons hele gezelschap aan dek, waarvan er twee kennelijk Spaans uitzagen, waren we vlak in zijn buurt gekomen . . .!
Waarschijnlijk is hij door dit ongedwongen optreden van de wijs geraakt. Hadden we een beetje schichtig gedaan, dan zou hij misschien een van die kisten op het achterdek hebben weggenomen en ons met een machine-geweer hebben bepoeierd!
En ik ezel, had van de hele situatie niets in de gaten gehad!
Door het oog van een naald zijn we geglipt. Ik heb zo'n vermoeden, dat die Italiaan banger voor ons vreemde schip is geweest dan ik voor het zijne. Misschien heeft hij wel staan koekeloeren, waar óns machinegeweer stond!
Mijn veronderstelling, dat wij voor een Spanjaard werden aangezien, is nog bevestigd door het feit, dat wij enige dagen vóór onze zonderlinge ontmoeting een Italiaanse stoomboot zagen en het sein hesen: „Wat is mijn positie?"
Wij kregen er taal noch teken op en bij die lompheid nam ik me vast voor om nooit meer zo'n informatie in te winnen.
In Saint Louis begreep ik, dat ook deze Italiaan ons voor een „vijand" heeft gehouden.
Om alle onaangename verkleuringen in de toekomst te vermijden, heb ik een heldere rood-witblauwe vlag gemaakt.
De oude heb ik als aandenken aan een hachelijk avontuurtje bewaard. Hij hangt verschoten en wel bij de vele souvenirs, die ik van mijn reis heb meegenomen . . .



WIJ VERLATEN DE OUDE WERELD — EN ONZE PORTUGEZEN
In Saint Louis hebben we een prettige week doorgebracht.
Met „we" bedoel ik Dirk en mij.
Voor Pedro en Helena was het verblijf minder pleizierig.
Zij hadden schoon genoeg van het zeemansleven! Onderweg gaven ze meermalen het stellige voornemen te kennen om in de eerste de beste haven te proberen, zich daar te vestigen. Ik moet eerlijk zeggen, dat ik geen schijn van een poging ondernam om hen op andere gedachten te brengen. Ik had minstens even erg genoeg van hén als zij van de zee en de „Holland".
„Zoek een prettig baantje in Saint Louis, beste Pedro!" had ik hem zelfs vriendelijk aangeraden.
Nu waren ze aan wal en kregen dus hun kans.
Maar och arme — toen Pedro zijn papieren toonde, zat de kat al gauw in de gordijnen! Zijn pas zou met een beetje inschikkelijkheid wel zo ten naaste bij in orde bevonden kunnen worden, doch met zijn huwelijkspapieren was het volslagen mis. Mijn indruk, dat hun echtvereniging maar zeer losjes in elkaar zat, werd wredelijk bevestigd bij het onderzoek naar hun officiële bescheiden.
Er bleek geen sprake van te zijn, dat onze Portugezen blijvend aan land mochten.



De schipper schiet een zonnetje!







De „Holland" kwam onder permanente politiebewaking. Dirk en ik vonden dat nog zo slecht niet, zo'n gratis nachtwaker voor de deur. Pedro en Helena dachten er geheel anders over . . .
De Franse autoriteiten deelden mij met hun meest charmante glimlach mee, dat er geen kans op was om de Portugezen in welke haven dan ook, op regelmatige wijze kwijt te raken. Ook Brazilië zou ze niet opnemen, verzekerden ze me.
„Dat haal me de duivel!" dacht ik. „Lozen zal ik ze — is het niet hier, dan maar in Dakar. Maar met dat stel trek ik de Atlantische Oceaan niet over . . .!"
Ik ben genoeg Hollander om mijn geheime gedachten achter een stalen snuit te verbergen. Van mijn boosaardige voornemens bleek dan ook niets naar buiten.
Met de Franse kolonie werden Dirk en ik de beste vrienden. Onze komst had in het plaatsje nog al opzien gebaard. Eerst ging het begrijpelijke gerucht door Saint Louis, dat er „al weer een scheepje met Spaanse vluchtelingen was aangekomen." Maar toen bekend werd, dat we een paar Hollanders waren, die er nu eens lol in hadden om met een zeilbootje de hele aarde om te kruisen, vonden ze ons aanmerkelijk interessanter en stonden blanken en zwarten om strijd het wonderschip „Holland" aan te staren.
Natuurlijk verklaarden ze ons voor krankzinnig om zo'n waaghalzerij te ondernemen, doch dat deerde ons geen zier. Aan die opvatting waren we trouwens in ons goede vaderland al gewend geraakt.
Vooral met den garnizoenscommandant, kolonel Tranchand, kon ik opperbest opschieten. Hij was een zeer typische vrijgezel en al vele jaren bij het Vreemdelingen-legioen. Een heerlijk merk!
De ,,Holland" 5



Toen ik hem in een vertrouwelijke bui mijn nood klaagde over de aanwezigheid van Pedro en Helena, keek hij mij oprecht verbaasd aan.
„Maar man!" riep hij uit, „zit je daar werkelijk zo mee in?"
„Geweldig!" gaf ik toe.
„Daar snap ik niets van!" verklaarde de kolonel, "t Is toch hoogst eenvoudig om van die Portugezen af te komen?"
Hoopvol hief ik mijn ogen tot hem op . . .
„Hoe dan . . .? Toe zeg het me astublieft! Ik zal er u eeuwig dankbaar voor blijven!"
En toen zei de kolonel Tranchand met een afschuwelijk vertrokken gezicht:
„Keel hem . . .!!"
M. Débaud, de havenmeester, gaf me een menslievender advies:
„Probeer ze 's avonds in een bioscoop te smokkelen en trek er stilletjes vandoor. Ik ben niet van de politie, ik ben een zeeman en zal dus m'n mond wel houden."
Daar had ik meer oren naar dan naar dat kelen. Verder dan de twee bioscoopkaartjes ben ik echter niet gekomen. Er was geen kans om Pedro en Helena door de vaste bewaking heen te krijgen . . .
Inmiddels prepareerden wij ons voor de grote sprong over de Oceaan. Het was nodig om de „Holland" duchtig na te zien, alle belemmerende aangroeisels van zijn huid te krabben en het brave schip een vers verfje te geven. Wij zetten de schuit droog en hadden behoorlijk de handen vol om alles voor elkaar te krijgen.
Toch hadden we nog de gelegenheid om Saint Louis te bezichtigen. Het plaatsje was van een bontheid, als alleen onder de tropen-zon te genieten valt.



Ik heb al gezegd, dat de negers zich met vrij veel kleren tegen de verzengende en gevaarlijke stralen van de Afrikaanse zon beschermen. De beter gesitueerde negers dragen over hun veelkleurige kledij nog een luchtig over-kleed. Zij zien er fantastisch uit!
De Senegal-neger is een pleizier om naar te kijken. Prachtige athletische gestalten, die je de lichamelijke achteruitgang van de cultuurvolken met pijnlijke duidelijkheid aantonen.
Wij Europeanen zijn zo ellendig ver van de natuur afgedwaald. Eeuwen van zogenaamd ,,comfort" hebben ons verwekelijkt. Van luie stoelen, auto's, liften, asphalt en andere zegeningen der moderne techniek gaat een degenererende werking uit. Denkt u, dat zo'n Senegal-neger weet, wat aderverkalking en migraine en meer van die moderne grapjasserijen zijn? Die natuurmensen hebben nog nooit hun bloeddruk door een dokter laten meten en als ze niet zo zwart waren, zouden ze blozen van gezondheid. Menigmaal heb ik met afgunst en schaamte zo'n rijzigen kerel aangestaard. We kunnen er met heel onze kouwe drukte niet aan tippen . . .! Als ik niet van het primitieve hield, zou ik nooit met een klein zeilscheepje de halve wereld zijn rondgezeild. Misschien ben ik dan ook geen maatstaf in het beoordelen van het leven der zo sterk met de natuur verbonden negers.
Ik genoot van de mensen en van die romantische stad!
Als ik in een hoekje van de enorme overdekte marktplaats stond, dan kon ik diep onder de indruk raken van de fantastische kleuren-wemeling. Het is bijna ondenkbaar, dat de Parijse modehuizen een tint uitbrengen, die hier bij de negers al niet gedragen werd. Ik ben nooit schilderijen-criticus geweest,



dus mij ontbreekt de woordenschat om die uitbundigheid van tinten te beschrijven. Het merkwaardige was, dat er bij alle bontheid toch een zekere rust van dit tafreel uitging. Er heerste op die markt van Saint Louis een fijne harmonie.
Nagenoeg alle kleurlingen, die Afrika oplevert, waren er vertegenwoordigd met exemplaren, zó prachtig, dat het wel inzendingen voor een tentoonstelling leken. Behalve Senegalnegers zag ik er Soedanezen, Hottentotten, Zoeloe's, de een al meer karakteristiek dan de ander. Zij handelden in de meest uiteenlopende artikelen, van de groenten, die je net zo goed op een Amsterdams buurtmarktje kan kopen, tot de sierlijkste kunstvoorwerpen van olifants- en kameelhaar gemaakt. Ivoren beeldjes waren er genoeg. Huiden van panters, krokodillen en andere wilde dieren werden met opdringerige luidruchtigheid aangeboden. In dit gewirwar van mensen, te midden van het geroezemoes van stemmen, voelde ik me duizelig. Ik was immers wekenlang niet anders gewoon dan het eentonige geruis van het water tegen de boeg van de ,,Holland", het liedje van de wind in het want en nu en dan eens het liefelijke geluid van onze schone Helena . . .
Wij konden in Saint Louis geen drinkwater en stookolie krijgen en omdat ik er Pedro en Helena niet kon kwijtraken, besloot ik om zo gauw mogelijk Dakar aan te doen, wat een flink bunkerstation is.
Dezelfde motorboot, die ons had binnengebracht, leidde ons na een week oponthoud weer uit. Aan boord bevonden zich behalve de havenmeester en kolonel Tranchand de ondercommandant van Laag Senegal, M. Piquanded en zijn vrouw.
M. Débaud was zo vriendelijk geweest om ons een loodsprauw met roeiers mee te geven teneinde ons



naar buiten te brengen. Dat kostte dan niets. Die loods was een reusachtige Senegalees met een strenge, flinke kop, een echte zwarte zeeman. Hij was een van die mensen, die van mij al bij voorbaat gelijk krijgen, omdat ze zo verschrikkelijk sterk zijn.
Voor we afscheid namen, moesten Pedro en Helena hun lokkige hoofden even aan dek steken, omdat M. Piquanded zich ambtshalve van hun aanwezigheid moest overtuigen. Bij alle vriendschappelijkheid lieten de Fransen niets over hun kant gaan!
De havenmeester raadde ons aan om Kaap Verde op vier of vijf mijl te ronden, 't Is daar een ellendig gevaarlijke hoek.
We schudden onze Franse vrienden de hand en waren weer aan ons zeiven overgelaten . . .
De waarschuwing van M. Débaud was niet overbodig geweest. Ten zuidwesten van het licht van Kaap Verde telde ik zeven wrakken, die daar op hun algehele vernietiging lagen te wachten. De oceaan had de schepen op de rotsen gesmeten. Voorstevens van stoomboten, nog aan de ankerketting vast, rompen, masten — een triest schepenkerkhof!
Het is geen mens gegeven om het leed en de wanhoop te beschrijven, waarmee de ondergang van honderden zeelui op deze eenzame plaats is gepaard gegaan. Met huivering kan je er alleen aan denken. .. Toen we op de avond na de dag van ons vertrek die ongelukskaap dwars hadden, vertrouwde ik het niet om 's nachts door te zeilen. We gingen ten anker en de volgende morgen rondden we op een eerbiedige afstand de gevaarlijke hoek. Het was zonnig weer en de frisse koelte woei uit de goede richting. Geen kou aan de lucht!
De weg wees zich verder vanzelf. Wij zagen de Groene Kaap met haar weelderige bosgroei. Vervol-



gens Ile des Serpents, een grillig gevormd eiland, waar de oceaan honderden eeuwen mee heeft gespeeld. De rotsen zijn door weer en water gespleten. In duizenden jaren heeft de branding om de verveling te verdrijven, spelonken en poorten in het steen geslepen. Je kan er met een roeibootje glad doorheen varen.
Kaap Manuel was het laatste oriënteringspunt voor Dakar. Wij zagen de plaats in de verte liggen met tegenover zich het eiland Gorée. Vroeger toen Afrika nog niet gekoloniseerd was, moet het Europese gezag op Gorée gevestigd zijn geweest. De oude, prachtige patriciërshuizen, die op de steile rotsen staan, herinneren er nog aan. Nu bevinden ze zich in vervallen toestand. Het eiland is vrijwel verlaten.
Recht tegenover Gorée staken de pieren van Dakar zee in. Wij zeilden gemakkelijk de haven binnen en lieten bij een paar zeilschoeners het anker vallen.
De zeilen waren nog niet opgedoekt, of er kwam al een gouvernements-ambtenaar aan boord, die ons begroette, of we ouwe kennissen van hem waren.
O ja, de Hollanders ... Zo zo ... en waar waren de Portugezen . . .1 Ook nog op de „Holland"?
De man bleek volkomen geïnformeerd te zijn. Natuurlijk had de politie in Saint Louis hem nauwkeurig op de hoogte gebracht. We waren gesignaleerd! Ik moest direkt met mijn papieren de wal op.
Op het regeringsbureau werden mijn papieren nagekeken en in orde bevonden. De „Holland kwam met vier opvarenden te boek te staan.
Ik gedroeg me heel gewoontjes. Niets verried mijn grimmige besluit om, hoe dan ook, de Portugezen in Dakar kwijt te raken. Zo natuurlijk was mijn gedrag, dat wij niet eens onder politietoezicht kwamen te staan. Gelukkig! Hadden wij een wacht aan boord



gekregen, dan zou mijn plan in het water gevallen zijn.
Ik leverde mijn paperassen op het havenkantoor in, w.o. mijn billet de santé. Na een dag of vijf, bij ons vertrek, zou ik ze terug krijgen.
't Was allemaal koek en ei! Achter een glaasje koel bier ging ik eens kalm mijn vriendelijke voornemens ordenen . . .
Pedro en Helena waren de wal opgegaan en hadden al kennissen en landslui ontmoet. Portugezen vindt men in iedere havenplaats.
„Da's wel gezellig voor jullie," zei ik, toen ze weer aan boord kwamen. , Jullie zouden hier best een baantje kunnen zoeken. Het leven op de „Holland" is toch niks voor jullie gedaan. Voor alle zekerheid zou ik m'n bagage maar vast aan wal brengen . . ."
Pedro voelde bepaald wel, waar ik heen wilde.
Hij had al eens eerder gezegd, dat we ons volstrekt geen zorg over hem en zijn vrouw hoefden te maken, als we zonder hen eens wegzeilden. De consul zou hen toch terug sturen. Die mededeling had mijn toch wel een beetje onrustige geweten enigszins in slaap gesust. . .
Ik ging naar het kantoor van de Shell om mijn stookolie en petroleum te bestellen. Daar ontmoette ik twee heren, van wie de een Engels sprak en de ander slechts Frans verstond. Buiten gekomen, liep de Engels-sprekende me achterop en zei in goed Hollands:
„U bent Hollander, niet waar?... Terspill is mijn naam!"
We kletsten samen wat over de „Holland" en waar landgenoten in den vreemde zich nog meer voor interesseren, 't Was een prettige ontmoeting, die me spoedig te pas zou komen.



Met den havenmeester sprak ik af, dat ik de volgende dag water zou laden, 't Bleek een opgeruimd, vriendelijk man te zijn en niet van de politie! Op de terugweg nam ik mijn landgenoot Terspill even in de arm. Ik vertrouwde hem mijn moeilijkheden toe, er op rekenend, dat hij me niet zou verraden.
„Kijk es — zei ik — er zijn twee Portugezen bij me aan boord en die ga ik lozen. Morgenmiddag neem ik water en olie in. Daar zanik ik mee tot het behoorlijk donker is en als die twee ongewenste gasten aan land zijn, neem ik stiekum doch subiet de benen!"
De heer Terspill vond het nog al gevaarlijk, maar in mijn besluit kon geen verandering komen. Ze móesten van boord!
Het enige, waar ik hem voor nodig had, was, dat hij na mijn vertrek, d.w.z., als ik buiten de exterritoriale zone zat, een brief voor mij aan den aardigen havenmeester zou bezorgen. Dien wilde ik fatsoenlijk behandelen. Ik deed honderd franc havengeld in de enveloppe (wat zeer royaal was!) en schreef er een paar vriendelijke regels bij.
Terspill beloofde me, dat hij de brief op het gewenste tijdstip aan den havenmeester zou geven.
Ziezo — dat was al voor mekaar!
Pedro en Helena piepten de laatste nacht aan boord van de „Holland".
Terwijl ik naar hun melodieuze gesnork luisterde, voelde ik wel een beetje wroeging, maar ik overwon mijn nobeler ik.
De volgende morgen om acht uur stapten ze aan wal.
„We verhalen de schuit naar de oliesteiger," deelik hun mee, „maar vanavond om acht uur vinden jullie ons weer op het oude plekje. Nou mensen, tot kijk dan maar weer en amuseer je wel!"



Vlak voor de wind over de Atlantische!







Daar gingen onze vrienden! We zouden hen niet weer zien . . .
„Dirk m'n jongen — zei ik — de „Holland" is met een bruin zeil Dakar binnengekomen en hij verlaat de haven met een blank doek!"
De bruine boel ging in het vooronder en de „Holland" toonde zich in haar helderste gedaante. Na de middag gingen we op de motor naar de oliesteiger, waar we op ons akkertje brandstof laadden. Even kwam de heer Terspill nog aanlopen om ons een behouden slipout te wensen.
Het was half zeven en al lekker donker.
We hesen de fok. De wind woei ons vrij van de steiger.
Langzaam zeilden we het kantje langs.
Geruisloos hesen we het grootzeil. Geen lichtje viel aan dek te bespeuren.
Reeds voelden we de deining van die goeie zee.
„Vooruit Dirk — fluisterde ik — de kluiver er bij!"
Gelijk een dief in de nacht verliet de „Holland" het vaste land van de oude wereld.
De lichten van Dakar schoven voorbij.
Toen we al een lief eindje uit de wal waren, spraken we nog geen woord tegen elkaar.
Heel langzaam zakte het rode vuur van Kaap Manuel en het witte van Kaap Verde op de horizon.
Nu zaten we zeker een mijl of vijftien zee in.
Van Dakar zagen we niets meer. Van Pedro en Helena vanzelf óók niet.
Het was elf uur.
Negen en twintig October negentienhonderd zeven en dertig.
„Dirk m'n jongen — zei ik — kom es bij den schipper!"



Ik gaf hem een hand.
„Ik wens je een gelukkige overtocht. We zijn weer onder mekaar. Dat andere was toch maar aangetrouwd ..."
Zo begonnen Dirk, de „Holland" en ik de grote reis over een wereldzee.



RAMSPOED .
Zeven dagen lang waren we onderweg.
Koers Zuidzuidwest. Bestemming: Rio de Janeiro...
Het was op de avond van de vijfde November. Buiïg weer, regenvlagen, koppige zee.
„Haal de kluiver maar in, Dirk," zei ik.
Dat was een karweitje voor een man alléén. Dirk had het tal van keren gedaan en er nooit enige moeite mee gehad.
'k Vond, dat hij dit keer wat raar op het voordek scharrelde.
In eens zie ik, dat de schoot hem ontglipt. Hij krijgt een tik tegen zijn been en de schoot slaat met geweldige kracht in het doek. Van boven tot onder scheurde de kluiver open met nog een danig dwarsgat beneden.
„Dat dee je niet zo best, Dirk," zei ik.
Mopperen deed ik maar niet. Die jongen z'n gezicht stond me niet aan. Hij bibberde van de kou en de nattigheid.
„Trek droog schoon goed aan en kruip in je kooi," raadde ik mijn jongen scheepsmakker. „Ik neem de wacht wel van je over en jij lost me om middernacht af. . ."
Om twaalf uur gaf ik de helmstok aan Dirk over en ging een tukkie doen. Maar helemaal gerust was ik toch niet. Soms begint m'n veiligheidsinstinct zo in eens te werken.



't Zal half drie zijn geweest, dat ik aan dek kwam. En daar zie ik Dirk over de helmstok hangen.
Slapend . . .!
Dit was het begin van een onbeschrijfelijke lijdensgeschiedenis; van een tocht, waarvan ik wel wil proberen om er een verslag van te geven, hoewel ik het hopeloze van die poging inzie.
Dirk Hofman was ziek. Hij opende loom de ogen en keek me zo gek aan.
„Vooruit, naar je kooi!" gelastte ik hem. „Ik ga aan 't roer staan!"
Eerst zag ik het zo erg niet in. Iedereen heeft wel eens wat. Maar toen Dirk de volgende dag nog rilde van de koorts, begreep ik, dat hij iets ernstigs onder de leden moest hebben.
't Kon de Afrika-koorts wel eens wezen! ging het door me heen. Hoe vaak had ik Dirk al niet gewaarschuwd tegen de levensgevaarlijke zon in dit werelddeel. Maar hij was een verwoede naaktloper en liep met een naakt bovenlichaam en bloot hoofd in Saint Louis en Dakar rond. Ik zelf kon er wel tegen. Als je meer dan twintig jaar in de Oost hebt gewoond krijg je een huid als een olifant en een kop als een kokosnoot. Maar voor Dirk was de zon fataal geworden.
Eten deed hij niet, drinken des te meer. Liters water per dag gingen door zijn droge keel. Al dat water moest worden gekookt, want anders zou Dirk er nog typhus bij hebben gekregen en 't was al erg genoeg. Van de medische wetenschap weet ik alleen, dat kajapoeti erg goed is tegen de muskieten en dat je teertouw op open wonden moet leggen. Daar houdt dan ook precies mijn kennis van de artsenij mee op. Hulpeloos bekeek ik de medicijn-kist, die we aan boord hadden. Op het deksel stonden alle



namen, maar wat mij betreft hadden ze er gerust iets anders kunnen neerzetten, want ik snapte er toch niets van. Zo goed mogelijk controleerde ik, of er ook vergif in zat en toen dat naar m'n beste weten niet het geval was, plaatste ik onze hele apothekerij in de nabijheid van den patiënt.
,,Dirk m'n jongen — zei ik — bik de hele boel maar op. Allicht zit er iets bij, dat erg best voor je is . . ."
In zijn kooi aan bakboord kon de arme kerel het niet uithouden van de benauwdheid. Die lag pal onder dek. De bank aan stuurboord kon tot kooi worden ingericht en was een goed bed voor Dirk. Daar lag ie beter. En toen ik van een petroleumkistje een fijne windhapper had gemaakt, kreeg hij voldoende frisse lucht, 't Was Zondag en zoo goed als windstil en toen ik wat lag te slapen ging Dirk weer met ontbloot hoofd aan dek. Weer met zijn blote hoofd. Het gevolg was, dat hij zonnesteek er bij kreeg. Weliswaar in lichte graad, maar toch zo, dat 's avonds alles voor zijn ogen begon te draaien, de kalender, de barometer, onze mooie petroleumlamp . . . alles dwarrelde voor zijn ogen door elkaar.
,,'t Is zonnesteek!" fluisterde hij. ,,'k Heb 't in dat medische woordenboek gelezen . . ."
Ik had hem al eens in dat boek zien snuffelen. Hij kon 't dus weten. Nou waren de rapen helemaal gaar! Ik zette de tondeuze op nul en knipte zijn knikker kaal. Alleen voorop liet ik zo'n hanekammetje staan. Voor 't mooie. Mijn kooi ontruimde ik. Inplaats van den schipper, kwam er een emmer zeewater te bivakkeren. Dirk hoefde maar de natte handdoek te grijpen om zijn brandende hersens wat te kunnen afkoelen. Je voeten warm en je kop koel — da's altijd goed voor een mens geweest.



Ik ging eens stiekum aan het roer zitten piekeren. Er moest een gewichtig besluit worden genomen. Wij zaten op vijf graden N.B. en zouden op onze tocht naar Rio de linie moeten passeren. Daar voelde ik onder deze omstandigheden niets voor. In de keerkringen wil het niet alleen wel eens erg heet zijn, maar op onze route zouden we bezuiden de linie door een gebied komen, waar het dagen achtereen windstil kan wezen. Als er tropische onweersbuien losbraken, zou ik de hele boel moeten sluiten, omdat alles dik onder de schimmel zou komen. Dat kon ik Dirk niet aandoen. De jongen zou van de benauwdheid zijn gestorven.
Naar Dakar terug — dat ging niet! We zouden vanwege die geschiedenis met Pedro en Helena met de politie in aanraking zijn gekomen.
Tot nog toe had ik de „Holland" maar zo'n beetje laten banjeren met alleen de fok er bij. Die verstandige schuit begreep wel, dat de baas zijn handen vol had met wat anders. Ik kon 't gerust aan hem overlaten. Maar toen Dirk niet opknapte en integendeel met de dag beroerder werd, moesten er andere maatregelen worden genomen, 't Was van het hoogste belang om koelere lucht en een windrijker gebied op te zoeken. Mijn sextant vertelde me, dat we al drijvende op de dertiende breedtegraad waren gekomen. Zo kon het niet langer gaan! Van een beddelaken had ik een vlag gemaakt met een groot rood kruis er op geschilderd. Nu en dan brandden we 's nachts een flambouw op het roer. Maar al die moeite om de aandacht van schepen te trekken was te vergeefs. Er kwamen n.1. geen schepen in de buurt.
Ja — 't was een hard gelag om het reisplan finaal om te gooien. Maar 't ging om het leven van mijn scheepsmaat.



„Nou Kuyt — redeneerde ik tegen m'n zelf — je hebt meer dan twintig jaar in de Oost gezeten, voor jou moet het toch wel aardig zijn om ook de West eens te zien. Naar Cayenne dus!"
Op het water is zo'n besluit altijd makkelijk uit te voeren. Je geeft je helmstok een duw, zet de zeilen een beetje anders en je gaat al! Ik nam m'n koers zuidwest en wilde dat tot vier en een halve graad N.B. volhouden. Cayenne ligt n.1. op vijf graden. Doordat wij geen chronometer bezaten, kon ik de lengtegraad niet bepalen. Die moest ik maar gissen. Maar als ik op de goede breedte steeds maar west aan voer, moest ik vanzelf in Cayenne terecht komen. Ach — dat varen is zo moeilijk niet, maar je moet het even uitsnavelen.
Dirk lag maar stil op zijn bank. Nu en dan hoorde ik hem kreunen. Het slingeren van het schip vermoeide hem, zo zwak was de jongen al geworden. Daar moest dus raad op geschaft worden, 't Was zo'n wanhopig gehoor om hem telkens te horen vragen:
„Meneer Kuyt — kunt u het schip niet wat stil leggen . . .?"
Ik kon een boel voor hem doen, maar golven en deining had ik niet aan een touwtje. Over het algemeen was de zee niet ruw, maar Dirk was zó ellendig, dat het regelmatige rollen van het schip hem uitputte. Van m'n Indische tijd had ik een paar koelings meegenomen, kleine, ronde kussentjes, waarmee je in de tropen wat koel probeert te liggen. Aan weerszijden stopte ik zo'n kussen om Dirk wat klem te leggen. Verder timmerde ik een latje aan de kooi en het schot en dat gaf hem ook een beetje stevigheid.
Maar wat kon ik nog meer voor hem doen? Ja, zo goed mogelijk verzorgen. Ik sliep al lang niet meer



op mijn bultzak. Want Dirk transpireerde zó ontzettend, dat ik zijn matras telkens moest drogen. Ik hielp hem bij alles, waarin de ene man den anderen van dienst kan zijn. Had ik nou maar een beetje van de medicijnen afgeweten! Maar als je altijd kerngezond bent geweest en een ingeboren afkeer van dokters hebt, dan is 't met je medische kennis niks gedaan.
Er zwom een school groote potvissen in de nabijheid van de „Holland", 't Waren geweldige knapen, wel drie keer zo groot als ons scheepje. Op een honderd meter van ons af bruisten en snoven ze en 't was een kostelijk gezicht om die reuzen der oceanen daar als kinderen te zien spelen. Net jongens in een zwembad!
Wacht — dacht ik — dat is een leuk verzetje voor onzen zieke! De jongen moet wat afleiding hebben...
Ik hielp Dirk aan dek om hem de potvissen te laten zien. Maar 't liep verkeerd uit. In plaats, dat het hem amuseerde, werd hij er bang van.
„Als ze nou es tegen de „Holland" aanzwemmen, dan liggen we aan diggels!" zei hij angstig.
'k Had hem beter in zijn kooi kunnen laten, want nu had ik nog alle moeite om hem zijn angst uit het koortsige hoofd te praten. En goed beschouwd, was die angst niet eens ongerechtvaardigd.
Soms lag de arme kerel luid te ijlen. Dan klonk zijn holle stem door de stilte van de nacht en dan werd het me bang te moede.
Als er nu maar een schip in zicht kwam! Dan had ik hem over gegeven en was in m'n eentje verder gegaan. Maar ik zag alleen de eeuwige cirkel van de horizon en het eeuwig wiegelende vlak van de zee.
In die dagen heb ik begrepen, wat eenzaamheid betekent. . .



We lagen al lang op de vier en halve breedtegraad en zeilden naar het westen. De wind was gunstig, maar het wilde me voorkomen, dat er niet veel vaart in het schip kwam. Ik onderzocht de huid eens en jawel! Daar hadden zich langhalzen aan vastgehecht. Dat zijn schelpdieren, die de vorm van een puntig ei hebben. Ze zitten aan een hals van een halve centimeter dik en anderhalf lang. De schelpdieren zelf zijn van 2| a 3 c.m. lengte.
Een ontstellende ontdekking!
Natuurlijk verzweeg ik dit ongeluk voor Dirk, maar zelf maakte ik er me dubbel benauwd om. Zo ver mogelijk ging ik buiten boord hangen om met een riem van de sloep schelpen af te krabben. Maar bij de ronding van het schip kon ik niet verder komen. Eigenlijk ging ik al verder dan verantwoord was. Want stel je voor, dat ik bij dat karweitje overboord was geslagen! Dan zou de schipper voor de haaien zijn en een doodzieke jongen het ergst denkbare einde onherroepelijk tegemoet gaan. Ik huiverde bij de gedachte.
Die vervloekte langhalzen! Bij weinig wind was het, of de ,,Holland" al zijn haren overeind zette. Net een stekelvarken. Als zich zo'n donkere wolk met inktzwarte randen aan de horizon vertoonde, dan begroette ik die met vreugde. Dat was een bui en dat betekende wind! Zodra de „Holland" vaart ging lopen, sneed het mes aan twee kanten. De langhalzen bogen naar achteren en de schuit spankerde er ouwerwets vandoor! Maar als de bui was overgedreven en ik mijn oliegoed uitdeed, dan kropen we weer traag over de eindeloosheid.
Als de demonen het op een schip hebben begrepen, laten ze 't niet bij twee of drie ongelukken.
Bij zo'n bui brak de fokkeschoot. Het eind sloeg



in de fok en een gat van twee en een halve vierkante meter was het resultaat. . . . Daar moest natuurlijk in worden voorzien. De kluiver aan flarden en de fok aan brokken — dat leek me een tikje te veel van het goede. Eerlijk gezegd, voelde ik mezelf ook niet zo fit. Hoeveel nachten, dat ik niet uit de kleren kwam en aan het roer zo'n haneslaapje maakte. Tijd om een maal te koken was er ook veelal niet. Dan pakte ik maar een blikje plok worst en dat at ik koud op. Of ik maakte een blik boerekool open, waar ik de worst uit pikte. Het restje was voor de visjes. Om de smaak te verdrijven, dronk ik er een slordige borrel bij. En dat ging soms dagen achtereen.
Voeg daar de zenuwspanning bij, die de gedachte aan Dirk's toestand veroorzaakte, denk dan nog even aan mijn dierbare langhalzen en de verscheurde kluiver, dan kunt u zich ten naastebij voorstellen, hoe genoegelijk het in die dagen aan boord van de „Holland" was ...
Het schip zelf hield zich prachtig. Later heb ik vaak gezegd: „Niet wij hebben de reis gemaakt, maar de „Holland" zelf!" Ondanks de hindernissen bestuurde de „Holland" zichzelf bij dragelijk weer. Ik zette de helmstok tussen de pennen, stopte er een handborsteltje en een paar plankjes tussen net zo, dat alles in balans lag en dan kon ik gerust water gaan koken, een maal bereiden, Dirk verzorgen en de duizend-en-één werkjes opknappen, die aan een schip altijd te doen zijn.
Maar nu de fok aan barrels lag, werd het knijpen. Het oude gaftopzeil moest dienst doen als fok. Zo goed en zo kwaad als het ging, bracht ik het in fatsoen. Voor een rustige vaart was het echter nodig om de kluiver te repareren. Zeildoek had ik genoeg bij me. Ik haalde de gescheurde baan uit de kluiver



en zette er een nieuwe in. Dat klinkt nog al eenvoudig. In werkelijkheid had het heel wat voeten in de aard, dat kan ik u verzekeren! Nog moeilijker was de dwarsscheur, maar ik slaagde er in om ook daar een lap in te krijgen.
Aangemoedigd door het succes, besloot ik om ook de fok te repareren. Aan uitleggen op dek viel niet te denken. Daar was het doek te omvangrijk voor.
Maar ik vond er wat anders op. Toen ik het gat netjes vierkant had gesneden, maakte ik eerst aan de bovenkant de lap vast. Daarna hees ik de fok, die dan zo zeilende-weg uitgespannen stond. Zo naaide ik de hele lap vast.
't Was een gewurm van je welste! Herhaaldelijk sloeg er een stuk los. Vaak kreeg de fok een klap, zodat de naald, die er half in zat, er finaal uitvloog. Maar ach — ik had de tijd en ik werkte maar door. Want het moest!
Nu moet u niet denken, dat de zeilmakerij aan het eind van haar arbeid was. De naden van het grootzeil sloegen los!
Niet-zeilers denken, dat de harde wind daar de schuld van is. Mis! Juist te weinig wind doet een zeil breken. Als het niet hard genoeg waait om de spanning in het doek te houden en er staat een behoorlijke deining, dan slaat zo'n zeil. 't Lijkt wel, of ze aan 't kleden kloppen zijn. En daar scheuren de naden van los.
Ik zette het oude blanke zeil bij, dat ik zoveel mogelijk tegen de rukken moest beschermen. Het werd een soort toren-tuig, dat in de dirken hing. Bij weinig wind zette ik er twee reven in, om de buik sterk te maken. Stak de wind op, dan gingen ze er uit. Precies averechts!
Nu moest ik nog een middeltje vinden om het



terugslaan van de giek te beletten. De haak zette ik met een strop aan de giek bijwijze van uithouder. Maar het zaakje knapte af en toen ik het wat beter over deed, sloeg het geval overboord.
Toen heb ik de spier van het gaftopzeil verzaagd en met twee stroppen bevestigd. Over de stuurkuip heen zette ik dat zonderlinge apparaat vast aan een nagel, sloeg een plankje aan dek om het invreten van de uithouder op het dek te voorkomen en daarmee was het kunststuk klaar.
Veel moois was het niet, maar het zeilde en er was niemand op de kant om de ,,Holland" het mikpunt van zijn zure opmerkingen te maken.
Nu had ik alle gelegenheid om de naden van het grootzeil te repareren. Het vermoeiendst was het hijsen van het doek. Eerst een paar haaltjes aan de klauw — uitblazen! — dan een paar haaltjes aan de nok — uitblazen! — en zo ging het heel langzaam naar boven.
Ik was dood-op . . .
Twee keer heb ik aan de horizon een stoomboot gezien. Maar zó ver, dat onze rode kruis-vlag niet gezien werd.
't Was, of Dirk voelde, dat er een schip binnen mijn gezichtskring was verschenen.
's Nachts, toen ik even aan zijn bed zat, terwijl de „Holland" op eigen verantwoording de oceaan doorkliefde, zei Dirk met zwakke stem:
„Meneer Kuyt — als we een schip tegenkomen, wat doet u dan?"
„Dan hijsen we jou voorzichtig aan boord en dan brengen ze je ergens heen, waar je in een hospitaal kan beter worden, m'n jongen," antwoordde ik.
„En wat doet ü dan . . .?!" vroeg hij angstig verder.



„Ik . . .? Nou, ik ga natuurlijk verder. Als jij in veiligheid bent, zal dat heus zo'n toer niet zijn!"
Maar dat antwoord was niet naar zijn zin.
Zenuwachtig fluisterde Dirk:
„U mag niet alleen verder gaan... Dat... mag... niet!"
„Maar jongenlief — probeerde ik hem uit te leggen — ik, wereldreiziger, zou immers een reis om de wereld maken? en nou, met een dikke gebreide kous op m'n kop als passagier op een stoomboot naar huis? En niet eens de linie gepasseerd? Dat gaat niet! Maak je over mij maar niet ongerust en ga lekker slapen ..."
Met wilde ogen keek ie me aan. Toen kwam er een bedroefde uitdrukking op zijn magere snoet en zachtjes zei Dirk:
„Dan ga ik er ook niet af... Of ik zeg, dat ze u desnoods met geweld van boord moeten halen . . ."
Ik zat weer aan het roer en voelde me rampzalig. Wat moest ik doen? Om Dirk z'n leven te redden, was ik tot alles bereid, maar als hij nou toch veilig in een haven aankwam, dan was ik toch verantwoord om in m'n eentje de tocht voort te zetten? 't Was toch tenslotte voor mij de vervulling van een levensverlangen! Moest ik dat nou opgeven voor de gril van een koortslijder . . .?
Ik hoorde Dirk woelen. Af en toe klonk een kreun. Zo onrustig was hij nog nooit geweest. Als ouwere man was ik toch verantwoordelijk voor zijn leven, zo ver ik het in de hand had . . .
Ik was wanhopig. M'n kop bonsde. Ik wist me geen raad!
Plotseling stond ik op en ging naar Dirk.
„Ik beloof je, dat ik van de „Holland" ga, als we een schip tegen komen. Wees niet ongerust. Maar



als ze jou dan aan boord hebben gehesen en het volk staat over de reling naar mij te kijken, dan zal ik ze vragen om vijf minuten weg te gaan. En in die tijd neem ik afscheid van het goede schip, de „Holland".
Op Mohammedaanse manier . ..
Ik zal het dek zoenen en de mast en de giek en de helmstok omarmen. Dan boor ik een gat in de bodem en sterft de „Holland" een snelle dood. Een trouwe hond, die oud en ziek is geworden, stuur je ook niet de wildernis in om ellendig te kreperen. En die goeie „Holland", die ons zo prachtig heeft gediend, zou weken lang ronddobberen zonder zijn baas? Nee — dan gaat ie met volle eer de diepte in...
Wees gerust, Dirk. Je kunt gaan slapen, m'n jongen!"
Dirk Hofman sluimerde in.
Maar toen ik weer aan het roer zat te suffen en een paar borrels tegen de beroerdigheid nam, toen wist ik niet meer, wat ik moest hopen: een schip te zien of niet. . .
De koorts werd nog erger. We hadden wel een thermometer aan boord, maar ik vond het onzin om dat ding te gebruiken, 'k Wist het zó wel! Ik hoefde dat gloeiende voorhoofd maar te voelen, die kloppende slapen maar te zien, dat hete, vreselijk gezwollen been te betasten. Wat kwam het er op aan, of de temperatuur veertig of nog hoger was? Ik wist, dat de arme jongen in hevig levensgevaar verkeerde.
Het brokje spiegel had ik uit zijn bereik genomen, 't Was nergens voor nodig, dat hij zijn magere, uitgeteerde gezicht met de scherpe neus ontwaarde, 't Zou hem maar beroerder maken dan hij al was.
Op een nacht hoorde ik hem weer ijlen. Ik ging



op de rand van zijn bank zitten en met tranen in de ogen gaf ik hem een zoen op z'n hete, borstelige kop. Het was, of mijn zoon daar zo stervens ziek lag . . . De stakkerd droomde, dat hij weer in het vaderland was.
„Nou zijn we in IJmuiden — lispelde hij — het water hoeft niet meer gekookt te worden . . . Hoe lang blijven we nog in IJmuiden? En moet het schip nou naar de grond...V."
Toen was het net — ja hoe zal ik het zeggen —, of er een prophetische helderheid over me kwam. Ik legde mijn hand op zijn voorhoofd en zei:
„Nee Dirk! De „Holland" gaat niet naar de grond! We komen allebei mét het schip gezond in IJmuiden aan, m'n jongen . . .!!"
„O!" zeide hij en werd rustig en ik ging weer naar mijn roer.



KOORTS EN HAAIEN
In die eindeloze dagen op de Atlantische Oceaan ging het wel eens door me heen, wat een dwaze driften er toch in een mens kunnen sluimeren. Wat had me eigenlijk bewogen om mijn bestaantje in Zaandijk er aan te geven en in een kleine zeilboot met een jongen, dien ik amper kende, deze riskante tocht te
ondernemen?
Daar zat ik nou, van alles en allen verlaten, in m'n zielige eentje midden op de grote plas, die maar niet eindigen wilde, 't Werd me wel eens bitter te moede, maar ik had het gelukkig zo druk, dat er geen tijd overbleef om veel aan mezelf te denken.
Dirk kikkerde niet op. Integendeel, de koorts werd erger. Met de dag ging hij er slechter uitzien. Het enige, waarvan hij een beetje opknapte, was het water, dat hij bij liters per dag dronk. Ik moest zuinig met onze voorraad zijn. Het eten kookte ik met zeewater. Wat er te wassen viel, gebeurde eveneens met zeewater. Ik liep aan boord rond als Ghandi: enkel met een hemd aan. Maar als er een fikse tropische regenbui losbarstte, dan had ik één hemd minder aan dan Ghandi. Ik stond, slechts gekleed in m'n trouwring, op dek en het was een wellustig genot om het frisse regenwater op mijn kleffe huid te laten kletteren. Na zo'n natuurlijk stortbad kreeg ik weer wat moed. Dan stak ik een verse pijp aan en bescharrelde opgewekter ons drijvende huishouwentje.











Ach, dan kwamen weer de dagen, dat ik er geen gat in zag. Dirk was weer zo onrustig en de „Holland" hijgde onder het luie windje.
Op zo'n dag kreeg ik plotseling gezelschap van een kokkerd van 'n haai. Dat heer was zeker drie en een halve meter lang. Hij rook Dirk! Lach niet, landrot. Iedere zeeman weet u te vertellen, dat de haaien rond een schip spoken, als er zieken aan boord zijn.
Vijf loodsmannetjes zwommen om de haai heen, licht en paars geringde visjes van een halve meter. Twee links, twee rechts en een voor z'n lelijke kop. Die symetrische figuur bewaarden ze angstvallig. Nooit kwam er enige verandering in de vijfhoek.
Eigenlijk was het een wonderlijk mooi gezicht. In gewone omstandigheden zou je er een foto van maken. Maar met een zieke aan boord, krijgt een mens nog een veel heviger afkeer van dat ongedierte dan anders.
De haai zwom met zijn hofhouding maar om de „Holland" heen, scheerde vlak langs mijn roer, naderde het schip zó dicht, dat ik zijn rugvin met de hand had kunnen aanraken. Wat ik intussen niet deed. . .
Wel heb ik hem even aangeraakt, maar niet met mijn blote hand. Ik nam de haak beet en zette me schrap tegen de reling. Zo wachtte ik rustig de komst van onze lieven buurman af.
„Jij krijgt Dirk niet, smeerlap!" mompelde ik.
De haai kwam naderbij om me eens te bekijken. Zijn gemene spleetogen hield hij op me gericht, of ie zeggen wou: „Jij bent me te oud en te tanig, geef me die andere maar ..."
Toen ie behoorlijk binnen mijn bereik kwam, gaf ik hem twee ongemakkelijke porren met de haak! Ik zette er alle kracht achter en was bijna overboord



geslagen. Twee nijdige prikken vertoonden zich in zijn huid en daar kwam een wit vocht uit. Eerst bleef het brutale monster nog even gelijk-op met ons zwemmen, maar ineens gaf ie een geweldige slag met zijn staart en was verdwenen, 'k Heb de lieveling niet terug gezien ...
Ik zag het ergste onder het oog. Als Dirk eens aan de koorts bezweek, wat zou ik dan moeten doen? Met haaien in de buurt kon ik hem toch niet een eerlijke zeemansbegrafenis geven? Langzaam rijpte het plan in me om hem na zijn dood te conserveren. Ik had nog circa veertig kilo zout aan boord, die ik best kon missen, 't Was een afschuwelijke gedachte, maar afschuwelijker nog waren de roofvissen, die mijn metgezel aan flarden zouden scheuren.
Zo maakt een mens zich zorgen vóór de tijd . . .
In die dagen leerde ik het leven van een andere kant kennen. Ik heb altijd wel een vaag religieus gevoel in me gehad, maar hoe gaat het, als je op het land alles naar wens hebt? Dan hebben we geen behoefte aan Onzenlievenheer. We zijn zelf mans genoeg, denken we.
Maar als je in alles bent overgeleverd aan onbestemde machten, aan water, wind, natuur dan keer je tot jezelf in en begrijp je pas goed, wat voor een armzalig brokje leven een mens eigenlijk is. Al je poeha verdwijnt en een hulpeloos mensenkind
blijft over. ,1.1
Menig stil gebed voor Dirk z'n beterschap heb ik
naar de grote hemel boven de oceaan opgezonden...
In een rustig ogenblik, toen Dirk met zijn grote, abnormaal schitterende ogen naar de zoldering lag te turen, vertelde hij van zijn jeugd, van zijn grootmoeder, van wie hij veel had gehouden.
,,Grootmoeder was wel arm, maar had toch altijd



iets voor me, als ik aanliep. Een peer, een zuurtje . . .", praatte Dirk. „Ach eigenlijk was ze niet zo arm, want ze geloofde ..."
„Zeg dat nóg eens, Dirk!" zei ik ineens.
„Grootmoeder geloofde," herhaalde hij.
„Dirk — sprak ik — wat zou je er van zeggen, als wij ons ook eens tot den Groten Schepper wendden? We hebben Hem nodig . . . Laten we niet wachten tot het te laat is . . ."
Van toen af aan hebben we elke dag besloten met een kort gebed. Aan het eind van het Onze Vader zei Dirk me na: „Amen . . .", terwijl hij zijn broodmagere handen vouwde.
Er ging troost van dat ogenblik uit. Ik legde mijn hand op Dirk z'n hoofd en zei: „Slaap goed, m'n jongen." En onveranderlijk klonk het dan: „Dank u wel — goeie wacht, meneer Kuyt."
Ondanks alle ellende bewaar ik mooie herinneringen aan onze oceaantocht. Eindeloos lang duurde de reis. Volgens mijn berekening had ik tegen het eind van November de kust moeten zien. Maar er was nog geen teken, dat er op wees. Ik tuurde maar naar de horizon en keek op de zee om te zien, of het gekleurde water van de Amazone-rivier al zichtbaar was. Maar niets, niets, niets . . .
Het was eind November. Er stond een klein windje. Plotseling hoor ik een vreemd geluid. Ik keek rond, maar zag niets bijzonders. Het geluid werd sterker en sterker en eindelijk zie ik een vliegmachine aankomen, die zuidwest vloog.
Het was of mijn hart stilstond!
Dat moest een toestel zijn van de lijn Dakar— Natal!
Dat betekende, dat we nog maar bitter weinig westwaarts waren opgeschoten en een ontzettend



eind van de kust af waren! Dirk had het motor-geronk ook gehoord en vroeg, wat dat te beduiden had.
„Nou — riep ik opgeruimd — dat is een machine voor Paramaribo of Cayenne. Het zal nou niet lang meer duren, of we krijgen de kust in zicht. Wees maar blij, jongen!"
De troosteloze stemming, waarin Dirk de laatste tijd verkeerde, was plotseling verdwenen bij het horen van het „goede" nieuws. Hij had er geen idee van, dat ik hem bedroog, zoals ik hem zeker al twintig keer de waarheid had verzwegen en leugens had verteld.
Opgewonden schreeuwde hij, dat hij zijn kooi uitkwam om zijn boeltje in de koffers te pakken. Nu zou er wel gauw hulp komen opdagen.
't Kostte me de grootste moeite om hem te kooi te houden. Pas toen ik de koffers uit het vooronder haalde en allerlei spulletjes er in pakte, wilde hij blijven liggen. Hij praatte over niets anders als de haven, die nu gauw in zicht zou komen en over het hospitaal en dat hij nou gauw onder dokters handen helemaal beter zou worden.
En ik wist maar al te goed, hóe ver we nog van het naaste doel waren verwijderd. Natuurlijk kletste ik braaf met hem mee. Als 't er op aan komt, kan ik liegen, dat ik er zelf heilig aan ga geloven.
Toen de hoop vervlogen was, bezwoer ik hem, dat we met Sinterklaas vast en zeker bericht naar huis konden sturen.
Maar het werd Sinterklaas en we zagen nog geen spoor van land. Ik keek maar naar het water van de Amazone, maar de zee bleef zo helder, zo afschuwelijk helder . . .
Door die doorzichtigheid van de zee kon ik iets bespeuren van het leven in de wijde wateren. Dat



bracht wel eens wat afwisseling. Zo zag ik eens op een meter of vijftien achter het schip twee vinnen boven water komen. Eerst dacht ik, dat het twee haaien waren, maar weldra merkte ik, dat de vinnen precies tegelijk dezelfde buitenwaartse bewegingen maakten. Ze moesten dus van één vis zijn. Maar ze lagen drie meter van elkaar af!
Door mijn kijker probeerde ik wat meer te zien van mijn zonderlingen achtervolger. Veel werd ik niet gewaar. Het water was er troebel. Even zag ik een kop en een staart. Het moest een reusachtige rog zijn! Ijlings maakte ik een haak aan de loglijn vast. Ik wilde dat monster vangen en een eind naar me toetrekken. Maar juist had ik een stuk spek aan de haak bevestigd, toen de rog, of wat het dan ook was, in de diepte verdween.
Al die dagen leefde ik in de stuurkuip en aan dek. Ik had een paar lekkere zachte plankjes bij het roer getimmerd en maakte het me zo gemakkelijk mogelijk. Slapen deed ik naast de helmstok. Ik voelde me zwak en werd op het laatst zo mager en suffig, dat de vrees me bekroop, of ik het op die manier wel lang zou kunnen uithouden. Maar bij Dirk vergeleken, was ik een beer van kracht.
Ik peinsde mijn hersens stuk over de vraag, hoe het toch kwam, dat we maar steeds geen land zagen. Volgens mijn berekening moesten we een en driekwart graad per etmaal afleggen, maar als ik becijferde, waar we dan na zoveel weken varen ons moesten bevinden, dan waren we dwars door Zuid Amerika heen gezeild zonder het te merken en zaten we nu zo wat boven de Galapagoseilanden. Zo veel mogelijk probeerde ik de op- en ondergang van de zon op te nemen om zodoende het midden van de dag te kunnen bepalen. Helaas — mijn klok deugde niet. Die liep



in Holland achter en was in de tropen duchtig haar schade aan 't inhalen. Dit leidde tot de gekste misrekeningen in het bepalen van de lengtegraad. De stroom werkte bovendien tegen en de langhalzen maakten onze snelheid eveneens verre van onstuimig. En met dat al zaten we lief in de nesten . . .!
En toch brak weldra de zon door aan boord van de „Holland":
Dirk Hofman knapte op!
De koorts werd wat minder en er openbaarde zich een eerste spoortje van eetlust. Hij begon met drie Verkade's beschuitjes, geweekt in lauw water en wat melk en suiker er op. Het bleef er in! Die vreugde zal ik nooit vergeten.
Bij de volgende maaltijd werden het er al zes en na drie weken at ie bruine bonen met spek . . .
Zijn van nature kerngezonde gestel en misschien ook wel zijn, in gezonde tijden, meer dan gewone eetlust hadden wonderen gedaan. Er kwam weer wat vlees op zijn botten en wat kleur op zijn vale kaken en het spiegeltje kwam weer aan de wand. 't Was of de „Holland" zelf ook de vreugde van dit herstel voelde. Op de dag, dat Dirk voor t eerst vijf minuutjes aan dek kwam, dartelde de schuit, ondanks de slakken op zijn body, heerlijk door de schuimige golven. Dirk zat in zijn winterjas, een hoed ver over het hoofd getrokken, met zijn rug naar de zon en toch met een zwarte bril op zijn neus, in de stuurkuip. De zon-aanbidder van vroeger was nu als de dood, dat er een straaltje op zijn blote vel viel. Zelfs de ruitjes van de hut had ik met papier dichtgeplakt, opdat er geen zonnestraaltje op zijn ziekbed zou kunnen vallen. Maar dat gaf allemaal niet. De jongen werd beter. Weg alle visioenen van inzouten en bewaren tot Amerika! Weg kwellende gedachte



van een zinkende „Holland"! Weg de angst vooreen schip, dat onze koers zou kruisen! Dirk herleefde...!
Maar daar hadden we natuurlijk de kust nog niet mee bereikt. Die was weg en bleef weg. Ik begon te twijfelen aan de verzekering, die ik Dirk al zo vaak had gegeven: „Heus — met Kerstmis hebben ze bericht van ons. Zuid Amerika is niet van zijn plaats gegaan. Wat er allemaal gebeurd mag zijn, oorlog, revolutie, crisis — het land is op zijn plaats gebleven!"
Ik doodde de tijd met het maken van een paltrok. Dat is een Zaanse houtzaagmolen, waarvan u achter het station in Zaandam nog een prachtig exemplaar, de enige overgeblevene van de zóveel, kunt vinden. Ik had het lichaam en de as thuis gemaakt en alle latjes op dikte gezaagd aan boord, 't Was een fijn karweitje. Urenlang heb ik tegenover Dirk zitten timmeren en dan vertelde ik hem onderhand de ergste nonsens-verhalen, die ik maar bedenken kon. De waarheid verzwijgen, leugens opdissen en verhalen vertellen — dat was mijn medicijn. Geen dokter kan me dat verbeteren . . .!
't Liep tegen Kerstmis en de kust was weg en bleef weg. Iedere dag kreeg de wijde eenzaamheid meer vat op ons.
Toen Kerstavond over de oceaan daalde, hebben we op onze manier het Heilige Feest gevierd. Wre bakten oliebollen en Dirk wreef suiker fijn op het vuilnisblik. Als je iets doet, moet het goed zijn en oliebollen zonder poedersuiker — dat gaat niet!
Op het roer had ik een flambouw gestoken. De vlam flakkerde hel en wierp haar grillige schijnsel over de „Holland", die onaandoenlijk voortzeilde.
Dirk en ik stonden naast elkaar en met het gezicht in het licht heb ik verteld van de geboorte van Christus, die zich helemaal aan het mensdom
■



heeft gegeven en door de stumperds, die hem niet begrepen, aan het kruis is genageld. „Amen," zeiden we allebei.
't Zal wel niet zo'n erg prachtige preek geweest zijn. Maar toen ik uitgesproken had, hebben we samen heel lang in de vlam gekeken en we zeiden geen woord. We dachten aan thuis, waar nu ook het vredige licht brandde en we peinsden over de geest van goedheid, die in Christus is belichaamd. Ik schaam er me volstrekt niet om, dat grote tranen over onze wangen biggelden. We beleefden een van de diepste ontroeringen van ons leven.
Het was me duidelijk geworden, dat we stroom tegen hadden, terwijl ik er op had gerekend, dat we hem mee zouden hebben. Het kón niet anders, of de „Holland" was zelfs nu en dan teruggezet in plaats van vooruitgegaan. Nu begon het gezanik me toch te vervelen. Geen ogenblik heb ik in angst gezeten, omdat ik op het schip en mijn logische verstand vertrouwde. Maar ik wilde land zien en nam het besluit om zuid-aan te sturen. Dirk was voldoende opgeknapt om de linie te passeren. En dus voeren we op Zuid Amerika aan.
We gingen gewoon aan hallucinaties lijden! Op een avond tegen zonsondergang riep ik plotseling: „Dirk, kijk daar es! Twee zeilen!!"
We zagen aan de horizon twee scheepjes, zoals ik er zo vaak op de Nijl had zien varen. Eigenaardig gevormde driehoekige zeilen. ^
„Nou moeten we toch vlak bij de kust zijn!" meenden we allebei. Het waren immers maar kleine bootjes, die zich heus niet ver op de Oceaan zouden wagen. We tuurden en tuurden en bekeken de zeilen met de kijker — en plotseling waren ze verdwenen.



De overwonnen roofvis







De grillige wolkenvorming bij het ondergaan van de zon en misschien ook onze gespannen verwachting hadden ons parten gespeeld, 't Waren geen zeiltjes geweest, maar eigenaardig gevormde wolkjes.
Nee — 't werd tijd, dat we eens land zagen!
't Was in die dagen tussen Kerst en Nieuwjaar, dat een kanjer van een haai steeds maar om ons heen zwom. Hij verliet ons gewoon niet! Als we hem eens een uur of wat uit het gezicht verloren, ademden we verlicht op. Want er is niets irriterenders dan een haai, die maar niet van je wijken wil. In de eerste plaats is het een onsympathiek huisdier en ten tweede kan je nooit weten, of er niet eens iemand overboord slaat. In dat geval hoef je heus je testament niet te maken, want daar gunt een haai je weinig tijd voor.
Nieuwjaar vierden we op z'n Hollands: ook weer met oliebollen!
Oud en Nieuw hebben we zo genoegelijk mogelijk doorgebracht in de onuitgesproken hoop, dat het jonge 1938 ons het vurig verlangde gezicht op de kust zeer spoedig zou schenken.
In 't begin leek het er niet bijster op, dat die wens in vervulling zou gaan. Geen gekleurd water kondigde ons de nabijheid van de Amazone-rivier aan.
,,Dirk — zei ik eindelijk — 't is die vervloekte haai, die ons dat lapt! Dat is onze kwade geest. We gaan 'm vangen!"
Nou heb ik wel eens op brasem gevist, maar zelden op haai. 't Leek me nogal een onderneming om zo'n heerschap van een paar meter aan de hengel te krijgen. Maar ik had het nu eenmaal gezegd en dat beest kriebelde me zenuwen, 't Moest dus maar gebeuren.
Het hengsel van een verfblik moest als haak dienen. Ik smeedde het ding zo goed en zo kwaad als
De ,,Hol land" 7



het ging rond en vijlde er een scherpe punt aan. 't Leek een heel aardig haaienhaakje, toen het met een stuk spek er aan aan de loglijn te water gelaten werd. ïk hield de lijn stevig beet en wachtte af, of de haai trekkerig zou zijn.
Hij bleek best wat te lusten! Met een vaartje vloog hij op het spek aan, smeet zich even op zijn kant, hapte — en hapte de loglijn door!
Spek weg, haak weg, haai weg . . .
„Dat moeten we beter doen, Dirk," zei ik en begon een nieuwe haak te maken. Maar nu bond ik de haak aan een ijzerdraad van een meter lang en dat ging aan de loglijn. Ziezo, nou zou er van doorhappen niet zo gauw iets komen.
Weer aarzelde de haai niet lang. Hij hapte gulzig! Ik voelde hem aan de lijn. Maar de rakker trok de haak recht in zijn bek. Het spek was er grotendeels af en de haai helemaal.
Maar een goeie Zaankanter geeft zo spoedig de moed niet op!
Ik sloeg de haak weer krom en vijlde er nu een vlijmscherp weerhaakje in. Een stukje spek van misschien vijf centimeter, dat al aan de haak had gezeten, werd er weer aan geslagen.
De haai rook er eens aan, maar hapte niet. Misschien was hij vies, omdat hij het spek al eens in zijn bek had gehad, 't Kan ook zijn, dat het hem te klein was.
„Hij is wel een liefhebber van een hartigheidje, zouter dan zeewater," dacht ik. Daarom deden wij een rijk stukje spek aan de haak zo uit het zout en vierden de lijn. Onze huis-haai kwam er op af. . .
„Nou, ouwe — zei ik — nou heb ik es geen zin!
Ik liet het spek telkens tot vlak bij zijn neus komen en zodra hij aanstalten maakte om het op te



happen, trok ik het weg. Zo'n spelletje begint een haai gauw te vervelen. Het beest werd er kittelorig van!
In eens neemt hij een nijdige sprong en zodra het spek in zijn bek is, gaf ik een harde ruk . . .
De haak ging door zijn bovenkaak!
„Dirk!!" schreeuw ik, „hij is de sigaar ... ik heb hem!"
Dirk kwam er direct bij en gezamenlijk gingen we de lijn inhalen; eerst zwom hij mee tot zelfs voorbij het schip, doch daarna werd het halen en trekken.
Nu kwam het moeilijkste: we moesten de vangst binnenboord krijgen. Langzaam haalden we de lijn in, en eindelijk kregen wij hem langszij! We hadden de lijn voor de stevigheid om een nagel op de reling geslagen en trokken net zo lang, tot de kop boven water kwam.
Nu moest er met overleg worden gehandeld! Ik maakte van een tweede lijn een lus om de lijn heen waaraan hij zat en liet die het ondier over zijn grote kop zakken. Voor het geval, dat de haak weer recht boog, leek me dit een wijze voorzorgsmaatregel. En inderdaad wist die haai een kunstje, dat nog niet zo gek was! Hij begon als een razende in het rond te tollen, zó snel, dat je 'm amper kon volgen. Op die manier draaide hij de dikste lijn stuk, maar aan twee geteerde marlijnen bleef hij hangen.
„Ik ga de bijl halen!" schreeuwde Dirk, die er de smaak van te pakken kreeg. „Ik sla 'm z'n hersens in.. .!!"
Hij vloog naar beneden en kwam met de bijl aan dek. Machtig zwaaide hij het moordwerktuig boven zijn hoofd en boven het hoofd van de haai. . . Doch de bijl schoot hem uit zijn handen en vloog met een sierlijk boogje in zee!



„Weg is ie niet, Dirk," zei ik, „wantik weet, waar hij ligt. . . Daar! We kunnen er alleen niet bijkomen." En ik wees naar beneden.
Een mens vangt ten slotte geen haai om hem als een buitenboord-motor mee te nemen. Dat konden we de „onbekende" trouwens niet aandoen. Dirk bond een mes aan een stok en gaf de haai een paar flinke pieuwen in zijn buik. Daar was ie het lang niet mee eens, maar hij bedaarde er erg van.
We legden hem nu een strop onder zijn vinnen en hesen hem op de reling. Nu nog een strop onder zijn staart, een takel aan het want en maar hijsen jongens, tot we onzen gast aan boord hadden.
Nou kon je eens zien, wat een geweldenaar het was! Wij maakten hem snel af en smeten toen het hele zaakje overboord.
Dom van me, dat ik de tanden niet heb bewaard. Die lagen hem met drie rijen in zijn machtige bek. 't Zou een aardig souvenir zijn geweest van onze eerste oceaan-tocht.
„Wedden dat we nou gauw land te zien krijgen?" zei ik tegen Dirk. „Onze boze geest is dood. Nu komt het geluk weer op de „Holland". Let maar eens op!"
Drie dagen later, op Zondag 9 Januari 1938, de een en zeventigste dag sinds wij Dakar hadden verlaten, sta ik 's nachts om half drie aan het roer en kijk uit in de verte. Hoeveel uur had ik dat al gedaan? 't Wordt een gewoonte. Je kan er niet buiten. Je kijkt naar . . . naar niets, naar het onbestemde.
Ik soesde wat bij het roer . . .
En in eens zie ik . . . wat is dat? ik ga wat hoger staan en daar zie ik . . . een vuurtoren!
Ik vertrouwde mijn ogen niet. Het dommelen was gedaan. In een tel stond ik op de kap en keek weer



naar het licht, dat betekende . . . „de wallekant"!
Noord-Brazilië moest dat wezen!
Eindelijk dan toch, na een reis van meer dan twee maanden, waarin we meer hadden meegemaakt dan een landrot in twintig jaar, lag het doel van onze eerste grote sprong vóór ons.
De kust. . .!
Ik ben op mijn knieën gevallen en heb God gedankt.
't Was mooi weer. De „Holland" voer voor alle lappen. Zeil, fok en kluiver.
„Nou niet meer zuid-aan, maar naar het westen," dacht ik.
En zachtjes zette ik de boel over.
Toen we over bakboord zeilden en het schip het wel weer alleen af kon, ging ik naar beneden en wekte Dirk.
„Is er wat aan de hand?" vroeg die verbaasd.
„Ik kom eens een boom met je opzetten, m'n jongen," zei ik.
,,'n Boom . ..?"
Hij snapte er niks van.
„Ja een boom," zei ik. „Ik heb je zo vaak verteld, dat Zuid-Amerika er nog was, niet waar? Je hebt er eens aan getwijfeld. Nou, kom maar es aan dek, dan kan je zien, dat ik gelijk heb. We hebben een vuurtoren in 't zicht!"
En Dirk z'n kooi uit!
Hij keek verdwaasd naar dat onnozele vuurtje aan de horizon en scheen eerst niet te kunnen begrijpen, dat het ogenblik, waarnaar hij op zijn lange ziekbed zo smartelijk had verlangd, nu werkelijk was aangebroken. Toen hij zich ten volle realiseerde, dat inderdaad de Braziliaanse kust vóór hem lag, werd Dirk haast dol. Hij sprong als een blij kind in de



lucht en schreeuwde van geluk. Met zijn beide handen pakte hij de mijne en hij lachte en huilde tegelijk.
Nog een tijdlang bleven we naar dat prachtige lichtje aan de gezichtseinder kijken, 't Was net, of Brazilië ons vriendelijke knipoogjes gaf. Eindelijk kon Dirk besluiten om weer te kooi te gaan.
Of er van slapen veel gekomen is, waag ik te betwijfelen.
Met een grote tevredenheid in mijn hart, bleef ik aan het roer zitten. Onze kustvaart was begonnen...



LANGS DE KUST NAAR PARAMARIBO
Toen het daglicht aanbrak, kregen we nog een tweede bevestiging van de nabijheid der kust. Om de „Holland" heen was het water troebel. Het was grijs, niet meer zo doorzichtig. Een bewijs, dat de Para-rivier hier in zee stroomde.
Dat gekleurde rivierwater bleek een voortreffelijk medicijn tegen de hinderlijke langhalzen, die de huid van de „Holland" overwoekerden. Zij stierven er van als de ratten! Het scheelde ons een stuk in onze snelheid. Daar kwam nog bij, dat we de kuststroom mee kregen. Ons schip jakkerde er lekker vandoor! Wat zo iets een andere stemming meebrengt. O, die vele stemmingen die een mens bevangen op zo'n reis . . .
's Middags stond er een kalme zee en de zon scheen helder. Een ideale dag om nu eens zuiver mijn positie te bepalen. Ik schoot het zonnetje en kwam tot de conclusie, dat ik anderhalve graad Z.B. zat. Cayenne ligt 5 graad N.B. en we moesten nog anderhalve graad naar het westen. Dat was ongeveer een afstand van 420 mijl en ik zei tegen Dirk: „We hebben we nog een goede 400 mijl tot Cayenne en moeten zien dat we dat hoekje belopen." De stroom hielp ons een handje en „we did it!"
Merkwaardig was het, dat we nü twee stoombootjes zagen. Meer dan twee maanden hadden we nagenoeg geen menselijk leven kunnen waarnemen.



Heel in de verte een paar schepen en één keer een vliegmachine, waar we natuurlijk niets aan hadden. Maar met kust in zicht kwamen de stoomschepen opdagen! Ook kwamen er wat kleine vissersschuitjes in onze buurt. Wij groetten hen en werden keurig terug gesalueerd. Een van de vissers kwam naar ons toe en beduidde ons, dat we verkeerd voeren. We moesten terug! Hij meende natuurlijk, dat we naar de Amazone wilden, 't Was een sportieve wegwijzer, want hij ging door de wind en probeerde ons in te halen. Maar de „Holland" toonde hem haar achterhoofd, waar hij naar kon kijken, en gaf hem geen schijn van kans. Toen is die visser maar weer terug gegaan, en hij verwonderde zich waarschijnlijk over onze eigenwijsheid.
Vier dagen zeilden we zonder iets van de kust te zien. Maar we wisten, dat het land in de buurt was en daar gaat altijd een geruststellende werking van uit en steeds met het lood bij de hand, loodde ik afwisselend 5-7- of 8 vadem.
De eerste vastigheid, die we in het oog kregen, was het rotsen-eiland Connetables. Eigenlijk is het één enorme rots, die van boven is afgeplat en uitloopt in twee lagere plateaux. We hadden het eiland aan stuurboord en zagen aan de andere kant de uitspringende rotsen van de kust. Voorzichtig varen was het hier! Onze kaart was natuurlijk wel erg best, maar er stond niet al te veel op. Je hadt altijd een onheimelijk gevoel, dat er wel eens niet genoeg water onder de kiel kon zitten, hetgeen nooit aanbevelenswaardig is. Om de haverklap loodden we. Er waren plekken van vijf en zeven vaam. Het water was vlak en het zag er akelig droog uit. Ik vond het veilig om ten anker te gaan op zes vaam water en daar de nacht door te brengen.



Avondstemming in de haven van Curafao
Snuivend over de Caraïbische Zee!







Dat we daar in ons eentje sliepen, kan moeilijk beweerd worden. Want dat rotseneiland is de slaapplaats voor millioenen vogels, die tegen de avond de vaste wal verlaten om in volstrekte eenzaamheid een tukje te doen. In eindeloze zwarte wolken trokken zij over ons heen en ze kwetterden en snaterden op de kale rotsen, die spierwit gestucadoord waren. De volgende morgen zwermden ze terug om hun buikjes weer vol te eten.
Wij gingen er eveneens vandoor en na een paar uur zeilens zagen we huizen en torens en radiomasten! Mijn veronderstelling, dat we vlak in de buurt van Cayenne moesten zijn, bleek juist. De stad lag vóór ons!
Ik heb al meer gezegd, dat een beetje richtinggevoel op zee even goed is als al die moderne hulpmiddelen, die de aardigheid van de zeevaart afnemen. Vaak hebben ze me verweten, dat ik zo gebrekkig was uitgerust en ogenschijnlijk zit er iets waars in die opmerking. Onze kaarten waren niet wat je noemt. Hoewel het metereologisch instituut mij alles gaf waar ik om vroeg, vond ik het sportiever om niet al te erg te zijn uitgerust. Een chronometer behoorde tot onze vrome wensen — en toch is Kuyt altijd precies uitgekomen, waar hij wezen wilde!
Nu gingen we op Cayenne af. Aan de steiger durfde ik niet te gaan liggen om niet dadelijk zo'n opdringerige indruk te maken. Op de ree lieten we het anker vallen. Zie zo — we waren er!
Maar de autoriteiten waren er óók!
Nog hadden we de zeilen niet opgedoekt, of er stevende een sloep op ons af met een politie-officier en een havenmeester. Beleefd van die Fransen om ons met zoveel onderscheiding te ontvangen!



Het bleek echter niet alleen om de hoffelijkheid te zijn begonnen. Direct informeerden ze naar onze papieren.
Nou is het altijd zaak om zo gewoon mogelijk te doen, als je bullen niet in orde zijn. Wij lieten onze passen zien en daar mankeerde niets aan. Toen vroegen ze naar het „billet de santé". Dat was aanmerkelijk minder voor elkaar. O zeker — ik had een gezondheidspas van Saint Louis, maar daar stond op, dat we met bestemming voor Dakar waren vertrokken.
„Heeft u geen gezondheidspas van Dakar?" vroeg de officier gestrengelijk. Had ik toen maar een eenvoudig leugentje verteld, dat ik onder weg van Saint Louis naar Dakar mijn plan had gewijzigd of zo iets, dan had ik mezelf niet in een situatie gebracht, waar ik alleen ten koste van de meest hemeltergende leugens uit kon komen . . .
Ik antwoordde eerlijk, dat ik van Dakar geen gezondheidspas had.
„Waarom niet?"
„Ja — waaróm niet, hé . . .?"
„Dat is niet in de haak!"
„Nee, dat is 't net niet."
„En waar is uw meetbrief van het schip?"
„Meetbrief?? Nooit gezien!"
„En de eigendomspapieren?"
„Daar heb ik nog nooit van gehoord!"
De twee Fransen keken elkaar bedenkelijk aan en ze keken nog véél bedenkelijker naar mij.
't Had er veel van weg, dat ze 't zaakje niet helemaal vertrouwden.
Eindelijk zeiden ze me zonder omwegen, dat het geval hun niet aanstond. Ik kon het schip wel ergens hebben gestolen . . .!



Ay . ..! Daar zat ik. Hoe kon ik zonder eigendomspapieren het tegendeel bewijzen? Ik begreep, dat ik met de zee-bureaucratie in haar onaangenaamste vorm te doen had en besloot om een deksel te vinden, die op dat potje paste.
'k Haalde eens diep adem en begon te liegen — te liegen, dat ik er op het laatst zelf aan ging geloven. Ik snap nog niet hoe ik het bij elkaar en voor elkaar bracht. Al sprekende voelde ik, dat er overtuigingskracht van mijn woorden uitging. Ik loog met hartstocht!
„Kijk meneer — zei ik in mijn heerlijkste Frans — ik geef toe, dat mijn paperassen niet in orde zijn, maar dat is eigenlijk üw schuld!"
„Ma faute ...?!" gaapte de officier in opperste verbazing.
„Oui monsieur, votre faute! Ik zal het u uitleggen . . ."
Hoe ik hem dat moest uitleggen, was me op dat ogenblik nog niet duidelijk, maar ik begon toch maar . . .
„Eigenlijk is het niet helemaal direct üw persoonlijke schuld, maar wel die van uw prachtige vaderland!" zei ik.
De Fransen keken me aan, of ik stapel krankzinnig was geworden.
„Ik had mijn billet de santé in Dakar gehaald en begaf me op weg naar de haven. En onderweg gebeurde er iets, dat me nu in zo'n grote verlegenheid brengt. Ik passeerde n.1. een Frans wijnrestaurant . . ."
Dirk zat met open mond mee te luisteren, doodbenieuwd wat er nu komen zou.
Met een ernstig gezicht vervolgde ik:
„Toen besloot ik om een fles van die lekkere



Franse wijn te drinken. Ik had nog zo'n lange reis voor de boeg en met al dat zoute water in het vooruitzicht leek het me niet slecht om nog eens te genieten van het kostelijkste voortbrengsel van moeder aarde: het vloeibare zonlicht van Bordeaux!"
Ik merkte, dat de Franse officier pretglimmertjes in zijn ogen kreeg.
„Dat gaat goed," dacht ik en vol geestdrift ging ik verder: „Die ene fles had alleen ten doel om mij in de stemming te brengen voor een tweede. Ach messieurs — wij krijgen zo verschrikkelijk veel Franse francs voor onze Hollandse guldens en ik wist zeker, dat ik in de eerstkomende weken maar zelden een wijnrestaurant zou tegen komen — u moet het me dus niet kwalijk nemen!
Maar helaas, messieurs — na die tweede fles kreeg de afschuwelijke drankduivel me in zijn klauwen en — ik schaam me om het te bekennen — toen ging er een derde fles de weg van zijn voorgangers op!
Om kort te gaan, messieurs — ik was ten slotte zo vet als een Maleier! Zo kwam ik aan de haven en liep telkens danig uit mijn roer. Dirk zag me, de goede jongen was me met de sloep tegemoet geroeid. Ik zwaaide hem toe met het billet de santé, dat ik als goud bewaarde. In de sloep ging 't nog goed, doch laat ik nou tussen de sloep en mijn schip zijn gestapt. . .!
Ik zie uw verwondering, mijne heren, maar ik neem aan, dat u niet aan de waarheid van mijn woorden twijfelt, want dat zou mij grieven.
Dirk heeft mij uit het water geholpen, doch het billet de santé ging verloren. Het dreef in de haven...
„Hijs de zeilen, Dirk!" riep ik uit. „Wij gaan naar het heerlijke Cayenne!"
Doch hij schreeuwde:



„Maar het billet de santé dan . . .!"
„Laat drijven dat ding — hijsen!" antwoordde ik. „We gaan er uit." En nogmaals zei hij „Uw billet de..." doch verder kwam hij niet want ik schreeuwde: „Zwijg over dat damned paper, laat maar zwemmen." En hij hees — en nu zijn we hier aangekomen zónder gezondheidspas. En nu drijft dat ding nog eenzaam in de haven van Dakar, als het er tenminste niet uitgedreven is.
Zoals ik u al zei, messieurs — a qui la faute . . .? A vous!"
Zonder een krimp op mijn gezicht bleef ik de Fransen aankijken. Ik zag, hoe zich een worsteling ontwikkelde tussen hun gevoel voor humor en hun bureaucratische aanleg. Doch de roem over de Franse wijn deed hun goed.
De humor won het: Zij barstten uit in een schaterlach!
Ik had het pleit gewonnen . . .
En nu een bewijs, hoe een charmant volk die Fransen toch zijn:
Toen ik twee dagen later Cayenne verliet, kreeg ik van dienzelfden havenmeester twee flessen Franse wijn cadeau en die smaakte ons nog beter dan die nooit gedronken wijn in Dakar.
Het eerste werk in Cayenne was een telegram sturen naar huis: „Toutbien — écrivez Paramaribo."Ziezo — die vier woorden zouden heel wat spanning wegnemen, doch ongerust waren ze niet geweest. Eens kwam Jaap mijn jongste van acht jaar uit school, vertelde mijn vrouw me later. „Moeder, die jongens op school zeggen: Je vader is vergaan ha, ha, ha, bestaat niet!"
Eerst daarna konden we aan ons zelf denken, maar dat deden we dan ook goed! Ik liet eens fijn



m'n haar knippen, wat een heerlijk gevoel was na zoveel weken verwaarlozing. Dirk kon er evenwel niet toe besluiten. Die had z'n ouwe krullenkop weer terug en zich onderweg een baard laten aanmeten. Precies een Fransman!
Wat deden we nog meer in Cayenne . . .1
Brood eten! Dat is pastei, als je 82 dagen geen krummel gezien hebt! En kokosnoten kopen! Oók al een zaligheid. En dan kon je er goddelijke Franse landwijn drinken. Aan eieren was ook geen gebrek. Enfin, we gaven ons geheel over aan de genietingen van de vaste wal!
Nog waren er wat formaliteiten te vervullen. Zo moest ik naar den inspecteur van gezondheid om een nieuw billet de santé, 't Was geen erg toeschietelijk man — zelfs bij 't wantrouwige af. Hij maakte zich ontroerend bezorgd over Dirk's lichamelijk welzijn en ik verzekerde hem, dat hij al helemaal opgekikkerd was. Eindelijk typte hij achter op de gezondheidspas van Leixoes een paar regeltjes, waaruit moest blijken, dat wij wolkjes van gezondheid waren.
Of dat met de waarheid overeen kwam, betwijfelde ik op dat moment wel. Dirk had nog erg dikke voeten en liep moeilijk. Ik nam me voor om hem eens duchtig te laten nakijken in Paramaribo, waar we langer hoopten te blijven.
Het oponthoud in Cayenne rekte ik liever niet. Ik vind het geen plaats om je zomervacantie eens door te brengen. Eerlijk gezegd is het een vies en onprettig tropen-nest. De huizen zijn er grauw en smakeloos. Zelfs het paleis van den gouverneur kunnen ze van me cadeau krijgen.
Ook het gewone straatbeeld leent zich niet om er gedichten op te maken. Wat je er het meest treft, zijn de gieren en de gedeporteerden.



De roofvogels doen dienst als stadsreinigers en de roofmoordenaars helpen een handje.
Zeldzaam mak zijn die gieren! Ze blijven op de straat zitten tot je ze bijna met de voet kan aanraken en dan vliegen ze pas op. Je ziet ze op de vrij lage huizen zitten met uitgestrekte vlerken, wanneer er een regenbui geweest is en ze hun veren in de zon willen drogen. Precies een dak-ornament. Hun aanwezigheid is waarlijk niet overbodig, want de bewoners van Cayenne hebben de loffelijke gewoonte om alle etensresten op straat te smijten. Je struikelt er over het visafval. Zelfs zagen we een klein haaitje liggen.
En de gevangenen . . .? Die scharrelen zo'n beetje in hun gestreepte pakjes door de stad en verrichten allerlei corveeërsdiensten. Er lopen typische „zware jongens" langs de straat. Je kan hun het zondenregister van het gezicht lezen . . .
Wij hebben Cayenne als pleisterplaats zeer gewaardeerd, maar waren toch blij, toen we 's middags één uur van de twintigste Januari het zeil hesen en de laatste étappe naar Paramaribo aanvingen.
Van den havenmeester hadden we een kaart cadeau gekregen, waar de kust op stond, maar het land bood zo weinig oriënteringspunten, dat we er weinig aan hadden. Op Zaterdagavond de 22ste zagen we bezuiden ons een tegenligger en ik veronderstelde, dat die stoomboot wel uit Paramaribo zou komen. We gingen voor anker, 't Was lang niet denkbeeldig, dat we in 't donker te ver zouden varen.
Allebei voelden we de prettige spanning, die je in de nabijheid van een haven kan bevangen. Om half vijf 's morgens hesen we de fok bij een ruime wind. Gauw ging het zeil er bij en turend koersten we in



de richting, die we als de juiste veronderstelden.
Aan Dirk komt de eer toe, dat hij het eerste herkenningspunt ontdekte. Hij zat 's morgens om zeven uur aan het roer en riep verheugd:
„Een mast!!"
Even later konden we een Hollandse vlag en een schoorsteen onderscheiden. Aanvankelijk meenden we, dat het een sleepboot was, maar gaandeweg werd het ons duidelijk, dat dit het lichtschip tegenover de Suriname-rivier was. Die „schoorsteen" was de lichtopstand van het schip waarop aan beide zijden geschilderd staat „Suriname Rivier".
Direct ging de boel over en we stuurden zuid in plaats van west. De driekleur hadden we ook aan de gaffel gehangen en we werden verheugd gegroet door de bemanning van het lichtschip, vier pikzwarte Surinamers, die zwaaiden en juichten, toen die kleine „Holland" in hun nabijheid kwam. We verkenden de wal en zagen al gauw een inham, waar we bij de wind in voeren, 't Was de ingang van de Surinamerivier. Een bof je, dat we 't vonden! Velen te Paramaribo zeiden ons dan ook later: „Hoe heeft u het gevonden?" Ook hier weer: ,,Zonder geluk
vaart niemand wel."
Nu moesten we aan bakboord de Commewijne zien en bij die zijtak het plaatsje Nieuw Amsterdam. Men had ons verteld, dat we daar moesten stoppen bij het quarantainestation om den dokter aan boord te ontvangen. De stroom hielp er ons langs en mijn vrees om aan lager wal te worden gezet bleek gelukkig ongegrond. Maar er kwam geen dokter en we zagen geen teken van leven in het dorpje met zijn prachtige oude plantages en mooie, grote huizen. Ik maakte Dirk er op attent welk verschil onze Hollandse kolonie met de Franse bood. En hoewel ons



Schipper Kuyt en captain Franklin bij de paltrok op Curagao







in Cayenne reeds was verteld dat we te Nieuw Amsterdam moesten stoppen, zeilden we als echte vrijbuiters kalm door.
Eindelijk ontwaarden we aan stuurboord Paramaribo met zijn kerktorens en statige gevels. Een verblijdend en verrassend gezicht, dit stukje Holland onder de tropenzon!
Als een haas ging ik naar beneden om me te scheren. Ik wilde knapjes binnenkomen!
We gingen het fort Zeeland voorbij en keken al uit naar een fijn plaatsje om het anker te kunnen uitgooien. Bij de „boom" — het douanekantoor — bleven we liggen, omringd door nieuwsgierige Surinamers, die met hun schuitjes naar ons toekwamen en allerhartelijkst deden.
Al gauw kwam er een motorboot van het Gemengd Bedrijf langszij en die bracht ons den directeur, den heer Huyg, en den heer v.d. Bruggen aan boord.
Direct was het: „Kunnen we helpen?"
We waren thuis!
De Commissaris van Politie bleek verlangend om kennis met ons te maken en toen we de nodige formaliteiten hadden vervuld en weer op de „Holland" terug waren, verscheen er een tweede schuitje met de boodschap, dat de dokter ons óók wel eens wilde zien.
Die bekeek Dirk eens onder zijn oogleden en dacht er het zijne van. De volgende morgen moest hij zich maar eens aan het hospitaal melden.
Dirk meldde zich — en ze hielden hem meteen! Niet minder dan malaria, elephanteases, lichte zonnesteek en bloedarmoede, stelden ze vast.
En daar ging Dirk! Zó van boord — zó naar het hospitaal.
Ik had het rijk alleen . . .!



IN DE WEST
't Was even vreemd, zo zonder Dirk.
De „Holland" leek zo onnatuurlijk groot, zo akelig ruim en zo stil. Even was 't door me heen gegaan om ook mezelf te laten onderzoeken. De oceaan-tocht was me niet in m'n koude kleren gaan zitten. Maar ik was veel te bang, dat de dokter iets bij me zou ontdekken en me in bed zou stoppen. Daarom besloot ik, zelf voor dokter te spelen. Iedere dag at ik een paar eieren en het verse vlees en de groenten deden de rest. Ik was na een dag of wat weer het ventje!
Dirk had het reusachtig in het hospitaal. De verpleegsters verwenden hem gruwelijk en hij had een leven als een prins in zijn zindelijke bed op de lichte ziekenkamer. Enfin, hij had wel wat verdiend ten slotte ...
Aan boord van de „Holland" had ik het dubbel druk. Er moest heel wat aan de schuit gebeuren. En toen dan ook een jongen me aanbood om me een handje te helpen, zei ik niet „nee", 't Was een driekwart Surinamer met een weelderige kop haar en een paar pientere ogen in z'n hoofd. Al gauw merkte ik, dat die knaap zijn handen kon gebruiken en het duurde ook niet lang, of ik merkte, dat hij hart voor het schip had.
Eugène Heinze heette hij. Bij dat „handje helpen" bleef het niet. Eugène bood me zijn blijvende



diensten aan en hij krabbelde niet terug, toen ik hem mededeelde, dat er van loon geen sprake kon zijn, omdat de schipper zelf niet voldoende in zijn slappe was zat. Voor kost, inwoning en zakgeld moest hij mijn scheepsgenoot willen zijn.
Eugene behoorde tot het aanzienlijke legertje jonge kerels, die in Suriname geen werk konden krijgen. Hij was naar de goudvelden geweest, waar hij een lelijke koorts had opgelopen. Nu lanterfantte hij wat rond, zodat hij graag bij me aan boord kwam.
Een prachtige hulp heb ik aan hem gehad. Niets was hem te veel. Menigmaal gebeurde het, dat ik 's nachts wakker werd van voetstappen aan dek. Dat was Eugene, die zijn kooi was uitgegaan, omdat hij iets niet vertrouwde.
Aan zó'n gast heb je nog eens wat!
Inmiddels moest onze brandkast weer eens worden aangevuld. Ik maakte verbinding met den kapitein Sluiters, den commandant van het fort „Zeeland" en al vrij spoedig kreeg ik een uitnodiging om eens op de club „Het Park" te komen. Onder een vlotte borrel kwamen we al gauw overeen, dat ik een lezing voor het garnizoen zou houden.
Mijn geprevel ging er goed in, al zeg ik het zelf. Ik hield in de Stadszending een tweede voordracht en ik was werkelijk vereerd, toen ik van den Gouverneur, Professor Kielstra, de uitnodiging kreeg om op Crynssendag in de balzaal van het paleis mijn wedervaren te vertellen.
Zijne Excellentie vergeleek me in zijn slotwoord met Crijnssen, die eveneens met een klein schip de Surinamerivier was opgevaren. Maar dat was me toch te veel eer. „Ja — antwoordde ik — we zijn inderdaad net als Crijnssen met inlopend water hier



binnengezeild. Maar bet verscbil is, dat Crijnssen zich een weg heeft moeten vechten tegen de Engelsen, terwijl ik door de Hollanders allerhartelijkst ben ontvangen!"
O zo!
Ik kreeg nóg een uitnodiging, die me eerlijk gezegd een beetje ontroerde. De directrice van het Leprozengesticht vroeg me om voor de patiënten, die in volkomen isolatie moeten leven, ook eens iets van de „Holland" te komen vertellen. Natuurlijk heb ik dat gedaan. Voor honderd zieken, blank en zwart door elkaar, hield ik een lezing, 't Was de best betaalde, die ik op mijn reis heb mogen houden. Want kan men zich een rijker beloning denken dan het besef, zulke stumperds eens een prettige avond te hebben bezorgd . . .?
De tijdrovende reis over de oceaan en de verpleging van Dirk hadden mijn reisprogramma danig in de war gebracht. Er viel niet aan te denken om de voorgenomen tocht rond de wereld ten uitvoer te brengen. Ik rekende uit, dat ik van Suriname tot Pernambuco alles tegen stroom in zou hebben, van Buenos Ayres tot Kaapstad slecht en gevaarlijk weer zou ontmoeten en van de Kaap naar Indië recht in de wind op moest varen. Als ik in dit ongunstige jaargetij het zuidelijk halfrond had bevaren, zou me dat precies een jaar hebben gekost. Daarom besloot ik na rijp beraad om over Cura^ao naar New York te varen en over dezelfde plas maar weer huistoe te gaan. Het leek me verstandig om in Suriname de goede maand voor de tocht af te wachten en daar er veel aan de „Holland" te doen was (ik maakte onder andere een nieuwe kluiver), kon ik het gerust drie maanden uitzingen zonder met m n duimen te draaien.



Het verblijf in Suriname is me zo aangenaam mogelijk gemaakt. Met tederheid denk ik terug aan de onvergelijkelijke nasi goreng, die mevrouw Van der Mey me 's Zondags door haar baboe liet brengen. De cake van mevrouw Sluiters vergeet ik evenmin. Het was me een vreugde om voor de radio te kunnen getuigen, hoe ik al die hartelijkheid waardeerde. Een bijzonder mooie herinnering vormen de uren, die ik heb mogen doorbrengen bij de familie Spiering op de plantage „Morgenstond".
Mijn vrouw was de beste vriendin geweest van de overleden zuster van den heer Spiering. Daarom was hij me aan boord komen opzoeken om kennis te maken.
Prachtig was die „Morgenstond". Het oude huis aan de rivier lag daar als een monument uit een groots verleden, toen er nog goed verdiend werd op de koffie- en cacao-plantages.
Vlak bij de oever stond een priëel aan een steiger, waar eens de sloep, geroeid door tien negers in wit uniform, van wal stak om de kinderen naar school te brengen.
Het huis zelf was als een museum. Het oude koper in de keuken, de zware antieke meubelen, de schilderijen en het Delfts porcelein — het was alles van een schoonheid, welke helaas niet meer van deze tijd is.
De jaren hebben hier stil gestaan.
Maar in de plantage staan de koffiefabriek en de schuren leeg.
Een paar Javaanse bedienden doen het weinige werk, zorgen voor de inundatie, houden het bedrijf aan de gang.
De glorie van de West is voorbij . . .
In het begin stond het op de Waterkant zwart



van de blanken en blank van de zwarten, die hun belangstelling voor die kleine „Holland" kwamen demonstreren. De houding van de bevolking was meer dan sympathiek. Ik mag die Surinamers wel! Prettig is het, dat ze zulk voortreffelijk Hollands spreken. Ze hebben een deftig accent en houden er over het algemeen waardige manieren op na. Onder elkaar spreken ze taki taki, een soort neger-Engels, waar je geen letter van verstaat.
Bij al hun zelfgevoel is de ziel der Surinamers kinderlijk gebleven. Ze kunnen zich zo kostelijk om de minste kleinigheid amuseren. Toen een zegevierend voetbal-elftal uit Georgetown terug kwam, vroegen de supporters verlof om voor den gouverneur te mogen defileren, 't Werd een jolige hospartij! Zo kunnen alleen arme mensen plezier hebben. Geen cent uitgeven en tóch leut — da's de kunst van het leven!
In dit opzicht vonden zij in mij een waardigen partner. Want toen ik proviand had ingeslagen, rommelde het angstig hol in mijn geldkist. Maar wat kon me gebeuren? Een schip is zo'n makkelijk ding! Je huis heb je net als een slak altijd bij je. En als je zeilen dragelijk in orde zijn, water en stookolie in de tank zitten en de provisiekast een ordentelijke indruk maakt — ja waar heeft een mens dan nog geld voor nodig? Goed beschouwd is het leven zo eenvoudig. Maar de mensen maken het zich veel te moeilijk en daar komt al die narigheid vandaan . . .
Ik begon me reisvaardig te maken en ging eens inlichtingen inwinnen bij kapitein Smit van de K.N.S.M.-stomer „Cottica". De reis naar Cura^ao, die zo oppervlakkig beschouwd een simpel „reisje langs de kust" lijkt, zou een van de lastigste trajecten worden. Dat had ik me allang gerealiseerd.



En daar ik, behalve om eens een spelletje patience te spelen, geen kaarten aan boord had, kon het geen kwaad om mijn licht eens op te steken bij een man, voor wien de Caraïbische Zee geen geheimen had.
Kapitein Smit ontving me met collegiale hartelijkheid en adviseerde me om tussen Trinidad en Tabago door te varen, verder de kust te houden tot vóór Maracaybo en daar recht over te steken naar Cura^ao.
Ik piekerde er eens over. Voor een stoomboot leek het advies me volkomen juist. Maar ik ben te lang in de tropen geweest om niet te weten, dat het varen onder de kust voor zeilers het nadeel heeft, dat je 's morgens een landwind, 's avonds een zeewind en daartussen niets krijgt. Bovendien had ik een gruwelijk respect voor die rotseilanden, waar wel een vuurtoren op staat, maar eentje, die niet in de gaten wil lopen. De Venezulaanse regering schijnt te menen, dat een brandende vuurtoren 's nachts te opzichtig staat en steekt de lichten niet aan.
Eigenwijs als ik nu eenmaal wel zal blijven, besloot ik om voorbij Trinidad noordwest te varen tot ik iets boven de twaalfde breedtegraad zat. Als ik die hield, moest ik recht op Bonaire aankoersen, 't Is heel eenvoudig, maar je moet het kalmpjes uitsnavelen.
Terwijl Eugène bij het fornuisje stond te kokkerellen ('t was in de kombuis een temperatuur tot soms boven de honderd Fahrenheit!), vroeg ik zo langs m'n neus weg:
„Heb je zin om mee naar Holland te varen?"
Daar voelde hij alles voor! Nog nooit was de jongen in Holland geweest en het leven aan boord beviel hem best.



„Ben je niet bang voor zeeziekte?" vroeg ik nog om helemaal verantwoord te wezen.
Nee, dat schikte best!
En zo kreeg de „Holland" er een derden man bij. We begonnen zo zoetjesaan een knaap van een zeeschip te worden.
'k Heb op de oceaan een flinken scheepsmakker aan hem gehad, maar in één opzicht viel hij me tegen ... De lezer zal zich herinneren, dat zo wel Dirk als ik kleurenblind zijn. Nou vond ik het wel goed, dat er een derde man aan boord kwam, die dit gebrek kon verhelpen. En laat me nou die Eugène wél alle kleuren kennen, maar niet weten, welke namen er bij horen?!
Hij was net zo hardstikke-kleurenblind als wij!
Het afscheid van Paramaribo was kostelijk. De schooljongens hadden me al angstig gevraagd, of ik niet onder schooltijd zou vertrekken.
In het radiospeechje, waarmee ik afscheid van de bevolking nam, deelde ik mee, dat de ,,Holland Zaterdagmiddag om kwart voor één het anker zou lichten.
't Was een miezerige regendag en de Surinamers, die een hekel aan nattigheid hebben, waren toch in drommen komen opzetten om ons vaarwel te zeggen. Buitengewoon hartelijk!
Kapitein Sluiters, de heer Van der Mey en kolonel dr. Kool, aan wie wij zoveel te danken hadden, kwamen ons de hand drukken.
Op het laatste ogenblik ging ik nog even naar den man, die ons met waterhalen had geholpen.
,,Luister es — zei ik — betalen kan ik je niet, maar ik vind het toch ook sneu, dat je met lege handen weggaat. Hier heb je een vierduitstuk. t Is het laatste wat ik bezit. Hoor maar es, wat een fijne



De bemanning: schipper Kuyt met links Eugène Heinze en rechts Dirk Hofman in het vaderland terug







echo er uit m'n portemonnaie komt. Maar doe nou geen gekke dingen van dat geld, jongen!"
„Ik sla dat 2lj2 cent-stuk met een spijker aan m'n muur!" zei hij lachend.
„Moet je doen — knikte ik — dan zit je nooit zonder!"
Opgelucht zetten we de onbekende aan en onder het gejuich van de menigte maakten we een ererondje, waarbij we met de vlag groetten en met de bel klingelden.
Op het fort „Zeeland" liet de commandant de vlag strijken. Ik bloosde ervan en haalde onmiddellijk onze vlag eveneens naar beneden.
Zeilend gingen we de rivier af.
Dat was ons glorieuse afscheid van Paramaribo!
't Was goed geweest, daar in Suriname. Maar er kwam toch een gevoel van oneindige tevredenheid over me, toen het buiswater weer tegen de stoere kop van de „Holland" klotste en we de heerlijke ruimte van de zee weer om ons heen zagen. Drie maanden aan wal, wanneer je op een zeereis bent, zijn weliswaar geen verloren maanden, maar 't is ondanks alle hartelijkheid en belangstelling toch niet je dat!
Berooid en wel, doch met alles wat je voor een tevreden leven nodig hebt, zeilden we er weer van door. Prachtig stond het doek tegen de tropische hemel, terwijl wij ons wiegden op de wat korte deining van de Caraïbische Zee.
Het land lag achter ons, nieuwe belevenissen voeren we tegemoet!
Ik was benieuwd, hoe Eugène zich als zeeman ontpopte, 't Viel niet tegen! Maar helemaal honderd procent was hij in den beginne toch ook niet. Hij zat af en toe wat glazig te kijken en hij hield er nog al vreemde tafelmanieren op na.



„Eugène . . .", vroeg ik bezorgd, „toch geen last van zeeziekte?"
„Nee", zei hij witjes, „maar als ik heb gegeten, dan is het net, of er iemand op m'n schouder klopt en zegt: „Samen delen!"
Van dit moment heette „zeeziekte" niet langer op z'n Portugees „cabeza" maar „delen".
Op weg naar Tobago vingen we nog al wat haaien. Bijzonder groot waren ze niet. Roofvissen van een anderhalve meter slierden maar af en aan om de „Holland" heen en dat wordt op den duur irriterend. Bijwijze van tijdverdrijf sloegen we er af en toe eens eentje aan de haak en smeten hem over boord.
„Habbes!" zei dan een andere haai en vrat zijn
doden broeder op.
Zonderling dat de haaien elkaar tijdens hun leven ongemoeid laten. Maar als er een dood is, zijn ze niet bijzonder piëteitvol. Bij de mensen wil 't nog wel eens andersom zijn. Die vreten elkaar tijdens het leven op en zeggen bij de begrafenis: „'t Was toch
een beste kerel!"
Benoorden de rotsen en eilandengroepen langs de kust hebben we een stoomschip op de vlucht gejaagd. Ja — als die ,,Holland begint, berg je dan!
De boot kwam ons 's nachts achterop en daar we geen heklicht bezaten, zetten we de boordlampen open, zodat die naar achteren zichtbaar werden. Dat leek me een verstandige maatregel om niet overvaren te worden. Maar de stoomboot schrok zich een mik, toen hij die lichten zag. De stuurman meende blijkbaar, dat we een visserman waren en dat hij recht op de rotsen aan lag. Hij gaf hard roer en ging er in tegengestelde richting vandoor.



Later ontmoetten we een tegenligger. Die zag ons groene stuurboordslicht en begon te seinen.
Nou is seinen niet mijn sterkste kant. Ik kan er n.1. niets van. Wij zwaaiden eens hartelijk met onze lamp en de stoomboot verdween ijlings in noordelijke richting, bang als hij was voor de rotsen.
Het varen langs de kust valt inderdaad niet mee. Als er voor de „Holland" niet speciale wetten golden, zou het echt gevaarlijk zijn geweest. Maar in het zekere besef, dat je die „Holland" best om een boodschap kon sturen, voeren we rustig verder over een kalme zee en het was op 30 April, dat we de lichten van Bonaire in zicht kregen.
Dank zij een lijvig boek, waarin alle lichten van de hele wereld stonden geregistreerd (een Noorse kaptein had me dat in Paramaribo cadeau gedaan), wisten we, dat we met Bonaire te doen hadden. Je spulletjes moeten toch maar in orde zijn! Ik mag die waaghalzen niet, die niet alles in de puntjes voor mekaar hebben . . .
We rondden het zuidelijke licht en koersten recht west. 's Nachts kregen we het licht van Klein Cura^ao in zicht en op Zondagmorgen zagen we het naaste doel van onze tocht.
Om het ons wat makkelijker te maken, kwam de „Cottarica" van de K.N.S.M. ons achterop. ,,Waar die inschiet, zal er voor ons ook wel water genoeg staan", redeneerde ik bij gebrek aan kaarten. Wij zeilden hem achterna en kwamen 's middags om één uur in de haven van Willemstad.
Wéér op een Zondag!
Dat ondanks ons woedende toeteren de draaibrug niet open ging kwam omdat ik maar weer vergat dat we eerst den dokter aan boord hadden moeten hebben, doch die kwam later uit zich zelf om eens te kij-



ken wat daar nu binnenkwam en na diens bezoek mochten we binnen varen. Wij zagen een stel zeilcollega's, prachtige schoeners, die aan de Handelskade tegenover het havenkantoor lagen. Zij waren bemand met zeelui van Saba, een rotseiland, waar een knokig geslacht kerels groeit. Op de Caraïbische Zee wordt nog veel gezeild en de Sabanezen houden er de grote tradities van de zeilvaart hoog in ere. Bereidwillige mensen waren dat! Ze hielpen ons met het opdoeken van het zeil en allerlei andere karweitjes. Vrolijk toonden zij in hun mengelmoes van Spaans en Engels hun belangstelling voor onze tocht, 't Was een prettige ontvangst.
Lang hebben we er niet gelegen. Want op Maandagmorgen was het een uit- en invaren om dol te worden. Telkens moesten we verhalen en we waren oprecht dankbaar, dat we een schitterend plaatsje vonden aan de particuliere ligplaats der familie Maduro, die als bankiers en agenten van diverse scheepvaartmaatschappijen voortreffelijk zijn geoutilleerd. Achter het Hotel Juliana lagen we niet alleen rustig, maar ook goedkoop, want we hoefden geen cent te betalen.
Dat had trouwens moeilijk gekund. Mijn laatste vierduitenstuk sierde de bescheiden woning van onzen waterdrager in Paramaribo en op zee hadden we niets gebeurd. Er moest dus raad geschaft worden ...
Mijn eerste gang was naar den heer Van Nijmegen Schonegevel, den directeur van de Curagaose Petroleum Maatschappij, die van het eenmaal noodlijdende eiland een welvarend oord heeft gemaakt. De Maatschappij beheerst heel Cura^ao. Honderden tanks tekenen zich tegen de hemel af. De torens en raffinaderijen van de „Plant" zijn 's avonds fan-



tastisch verlicht. Tegen de lucht slaat de gloed van de verbrandende gassen. De petroleum is het bloed van Curafao.
Het viel niet mee om den hoogsten baas van dit wereldbedrijf te spreken te krijgen. Ik meldde me bij een portier en die belde hele series hoge ambtenaren op om mijn belangen te bepleiten. En waarachtig! Er kwam bericht, dat de directeur me even kon ontvangen.
't Was een uitermate zakelijk onderhoud, waarbij geen woord te veel gezegd werd. Ik stelde me voor: „Kuyt, schipper van de „Holland", vertelde den heer Schonegevel iets van mijn reis en vroeg hem, of ik lezingen voor het personeel van de Maatschappij kon houden.
„Kan gebeuren", zei de directeur. „Heeft u nog wat anders nodig?"
„Ja — zei ik — nieuwe zeilen!"
't Was er uit, vóór dat ik het wist.
Er werd niet verder over gepraat en de heer Schonegevel gaf me door aan den chef van het personeel.
Volkomen onbekend was ik in Cura^ao aangekomen. 't Was dus begrijpelijk, dat ze eerst de kat eens uit de boom wilden kijken. Met het Hoofd van de School, die tevens voorzitter van de Club was, kwam de chef overeen, dat ik eerst voor de meisjes van de hoogste klasse mijn oratorische talenten moest vertonen. Een soort broddellapje dus.
Maar een buitengewoon aardig broddellapje! 't Waren meisjes en jongens van zestien tot twintig jaar zo op het oog. Heel leuk publiek. Toen ik was uitgesproken, was er aan applaus geen gebrek en de meisjes riepen in koor: „Leve de schipper van de „Holland!"
„Dank jullie wel — zei ik — maar die tocht van



de „Holland" is gemaakt onder onze driekleur. En nou dus: „Leve het Huis van Oranje!"
Het schalde van de jonge stemmen!
Nu kwamen er meer aanvragen. Ik hield lezingen voor verschillende scholen, de club „Assiento", het garnizoen, het Algemeen Nederlands Verbond en nog andere instellingen.
Maar al had ik heel Cura?ao bij elkaar „gelezen", dan had ik toch niet kunnen voorzien in een nijpende leemte. Ik móest nieuwe zeilen hebben! Alleen de nieuwe kluiver was nog in behoorlijke staat. Met het oude grootzeil en de fok zou het waaghalzerij zijn om de Atlantische Oceaan te bevaren.
Toen er dan ook na tien dagen een telefoontje van de Maatschappij kwam met de mededeling, dat ik mijn verlanglijstje moest opmaken, keek ik niet sip. Ik mat de zeilen op, inspecteerde het touwwerk, onderzocht eens, hoe het met mijn proviand stond en schatte, hoeveel verf ik zou kunnen gebruiken. Tja — ze hadden mijn verlanglijstje gevraagd en ik ben nu eenmaal gewoon om een vriendelijk verzoek correct te behandelen!
Ik zocht alles uit en er werd eenbegroting gemaakt.
En de volgende morgen al kwam de blijde boodschap:
,,'t Is in orde . . .!"
Laat ik hier nog eens verklaren, hoe buitengewoon we deze actieve hulp hebben gewaardeerd. Zonder deze daadwerkelijke steun zou het er tamelijk mistroostig met onze reis hebben uitgezien. Toen we later bij gierende storm over de daverende koppen van de Atlantische slierden, heb ik menigmaal naar mijn sterke, nieuwe zeilen gekeken en met dankbare gevoelens gedacht aan mijn genereuzen helper in de nood, den heer Van Nijmegen Schone-



gevel. Waarschijnlijk zouden we er tóch wel zijn gekomen, maar nu kwamen we er in ieder geval gemakkelijker en zonder risico!
Cura^ao blijft in mijn herinnering als een eiland vol hartelijkheid. Op dit nietige, maar belangrijke snippertje Nederland heerst een goed Hollandse geest. Ze hadden allemaal pleizier in onze tocht en wilden ons op allerlei manieren helpen. Zo bood de eigenaar van het Hotel Juliana aan, dat we daar iedere dag konden eten. Maar met alle waardering voor dit hartelijke gebaar, heb ik er toch maar een bescheiden gebruik van gemaakt. Het leek me voor de geest van de bemanning niet goed, dat de gebraden duiven ons in de mond zouden vliegen. Op een schip moet worden gewerkt. Regelmatige arbeid houdt een mens fiks en is een eerste voorwaarde voor een goed humeur. Daarom kookten we ons eigen potje. Straks op de noordelijke route van de oceaan, zou er óók geen Hotel Juliana zijn om ons smakelijke soepjes en haringslaadjes voor te zetten. Dan moesten we misschien blij zijn, als we op de wilde golven een warme hap per dag konden klaar maken . . .
Een van de vaste bezoekers aan boord was het zoontje van ir. Schorel, den leider van de brugbouw te Willemstad. De jongen was in Siberië geboren.
,,En waar zijn jullie toen gaan wonen?" vroeg ik hem eens.
„In Purmerend," antwoordde hij, of het de gewoonste zaak ter wereld was.
Nu had zijn vader weer een groot werk in Cura?ao en zo zwierf dit ventje over de hele aarde.
't Was een gezellig scheepsmakkertje, omdat hij alles zo gewoon vond.
De zeilen waren gemaakt en het schip was zee-



klaar gemaakt. Lezingen vielen er niet meer te houden en dus werd het tijd, dat we de reis vervolgden.
Wij namen hartelijk afscheid van al onze nieuwe vrienden. De bezetting van het fort kwam met een fijn cadeautje op de valreep aandragen: een kist met vijftig pakjes tabak, cigaretten, lucifers en vloeitjes.
De manschappen stonden aangetreden en brachten drie hoera's op ons uit, toen we met volle zeilen langs het fort gingen.
Na zeven en twintig dagen aangenaam oponthoud ging de rustelooze „Holland" er weer vandoor.
Naar New York!



ONDER DE ZON DOOR NAAR NEW YORK
„Hoofden!!" riep ik, net als de kapitein van het Volendammer trambootje, als het onder de brug bij het IJ doorvaart. „Hoofden! Buk je dan toch, Dirk!!"
Er was alle reden toe:
Wij gingen precies onder de zon door!
't Liep tegen onze langste dag en de zon had dus haar grootste noorder declinatie. Toen ik de kans kreeg om een zonnetje te schieten, stond het precies boven onze hoofden. Vandaar dat ik de waarschu°m te bukken. Er gebeuren zo gauw ongelukken, niet waar . . .?
Wij waren al een tijdje onderweg van Willemstad naar New York. De Mona Passage tussen Haïti en Portorico hadden we gelukkig genomen. Stom gelukkig zelfs. De wind was wat benoorden het oosten en we lagen iets meer bij de wind dan onze koers aangaf. De stroom zette ons om de west en zo legden we op de derde morgen van ons vertrek van Willemstad precies op het vuur aan.
Op de ree van Aquadille gingen we ten anker om een telegram aan de Beurs- en Nieuwsberichten te sturen. Dat had ik in Willemstad beloofd en Jo van de Walle, de redacteur, die zooveel aandacht aan ons had geschonken, had het ook ruimschoots aan ons verdiend.
Langer dan vier en twintig uur zijn we er niet gebleven. „Portorico" moge dan „Rijke haven" be-



tekenen, ik vond dat Aquadille nog al een gribus en ik was blij, dat we de heerlijke ruimte weer om ons heen hadden. Met de kluiver en het grootzeil van top zeilden we er fijn vanlangs. Het schip lag gemakkelijk en licht. Hadden we iets weggenomen, dan was hij wreed op het roer gaan liggen. Nu ging alles soepel, al keek ik dan ook een beetje bedenkelijk naar de kluiver, die al oud was en een hele houw had aan de stijve bries.
Van de kust moest ik voorloopig niets hebben. Geef mij maar de volle zee in zo'n onbekend gebied! Met een voet of wat water onder haar kiel is de „Holland" onverslaanbaar. Wind en golven doen haar niets!
Wij kwamen in de buurt van Kaap Hatteras, een van de beruchte stormgebieden van de Atlantische Oceaan. Op 35 graden moest die liggen. Gezien hebben we de kaap niet, gevoeld des te beter. Een stormachtige avond en nacht hebben we daar te doorstaan gehad. Maar dan is het een lust om de „Holland" in volle actie te zien. Alles gespannen, alles berekend op de machtige stukken water, die met ijzig geweld op het scheepje aanrennen, honend loeiend tegen dat nietige ding, dat hun macht wil trotseren.
Toen ik de grote eigenschappen van het kleine schip nog niet voldoende kende, heb ik een paar keer benauwd tegen die waterbergen opgekeken. Ze leken zo dreigend en kwamen zo vervaarlijk sissend naar ons toe. Dan dacht ik: „Allemachtig, als ie dat maar kan klaren! Kijk me nou zo'n waterlawine! Die slaat over het schip heen . . . ! Maar — waar is die golf nou in eens . .
En dan was de golf al achter ons! Netjes onder het schip door gegaan en de „Holland", die even ele-



gant haar achterste had opgericht, zeilde weer gemoedelijk verder zonder zelfs een spatje aan dek te krijgen.
Een wonderlijk schip is het!
Zonder enig averij kwamen we ook nu weer door de storm bij Kaap Hatteras heen. We snoven over het woedende water. Het was een ruig, sportief genot!
Wij kwamen grote stukken zeewier tegen en daar zaten beestjes in, die we in de letterlijke en figuurlijke zin ,,niet thuis" konden brengen. Wij wisten niet, hoe ze heetten en konden ze niet in leven houden om ze aan Artis cadeau te geven, 't Waren diertjes van twee tot drie centimeter, vlug krabbelden ze op hun hoge pootjes rond. We noemden ze „opzettertjes , maar ik geloof niet, dat Brehm met deze fantasienaam genoegen had genomen.
't Was een tijdverdrijf om de diertjes te vangen. Dirk en Eugène hingen ver over boord en grepen in de plokken wier. Gelukkig hielden ze zich goed vast, anders waren ze met opzettertjes, wier en botten in de haaienmuilen verdwenen.
°P 37 graden zagen we de kust weer en het was Zaterdagavond 18 Juni, dat we bij Sandy Hook, de zuidoost-punt van de Hudsonbaai, ten anker gingen.
Vroeg hesen we de volgende morgen de zeilen en we kruisten met stroom mee de baai binnen.
New York tekende zich met zijn beroemde „skyline tegen de lucht af. Om ons heen voeren de pleziervaarders, die in groten getale de warme stad ontvlucht waren om in de baai hun geliefde sport „big fishing" te beoefenen.
„Where can I piek up a docter?" riep ik een van de motorboten toe.
„Right up in the corner!" schreeuwde iemand terug.



Met de gele quarantainevlag in top laveerden we verder en toen een van de jongens eenzelfde gele vlag aan de wal ontwaarde, was er weinig intelligentie voor noodig om te begrijpen, dat we daar moesten wezen.
Ieder binnenkomend schip, of het nou de „QueenMary" of de „Holland" is, moet zich daar onder medische controle stellen. Het verschil is alleen, dat de esculaap bij de „QueenMary" netjes aan boord komt, maar dat de „Holland" bij den dokter op visite moet gaan.
Men beduidde ons, dat we langszij een grote motorboot moesten komen. Dat is altijd een manoeuvre, die je tiptop moet uitvoeren. Er wordt op je gelet en je slaat een figuur, als 't fout gaat.
Maar 't ging fijn! Eerst de kluiver weg, toen de fok, op 't laatste ogenblik het grootzeil neer en als een zitje van drie minuten zo zacht kwam de „Holland" uitgemeten waar ze wezen moest.
We kregen hier met drie instanties te maken: den dokter van de Public Health Office, de douane en den Immigration Officer.
De dokter geloofde het wel, toen hij onze Bill of Health van Portorico zag. De man van de douane wenste zich op Zondag principieel niet te vermoeien en kwam niet eens aan boord om de boel te visiteren.
Maar de Immigration Officer had een preciese bui en dat kwam me helemaal niet prettig uit, want de papieren van de „Holland" leken naar niets.
Eerst vroeg de officier de emigratiepapieren van Portorico.
't Was net, of hij Sanskriet sprak. Ik verstond er
geen woord van.
„Maar is er dan geen Immigration Officer aan



boord geweest?" vroeg hij op een toon, of de wereld op het punt stond te vergaan.
,,'k Heb niet het genoegen gehad", antwoordde
ik.
„En waar is uw crew-list?"
,,Ik heb geen „crew", dus ik kan er bezwaarlijk een „list" van aanleggen", zei ik. „Een betaalde bemanning heb ik niet, een passagiersschip bén ik niet, evenmin een vrachtboot. Ik ben ook geen smokkelaar en nog minder een leugenaar!"
Ja — ik werd een beetje kwaad! Aan die formaliteiten heb ik een afschuwelijke hekel en 't maakt me altijd kriegel, als ze over papieren beginnen. Ten slotte was ik zeeman en geen commies bij de posterijen.
„Laat me dan uw certificate maar eens zien", vroeg hij om toch in iets zijn zin te krijgen.
Maar hij ving alweer bot.
„In Holland hebben we geen meetbrief nodig voor zo'n schip", deelde ik hem mee. „Wij mogen straffeloos verdrinken. De wet maakt ons niks als we aan land spoelen."
„Maar wat heeft u dan voor papieren!" riep de man wanhopig.
„Hier heb je 't hele zoodje", zei ik gul. „Zoek het maar uit. Als er wat bij is, dat u aanstaat, mag u 't houden."
Mooier kon ik toch niet zeggen.
Hij snuffelde eens rond en keek me aan met ogen als tafelborden.
„Maar u hebt zelfs geen Amerikaans visum!" riep hij uit, terwijl hij zijn handen ten hemel hief over zóveel snoodheid.
„Dat is de schuld van den Amerikaansen consul in Cura^ao", vertelde ik hem. „Daar ben ik bij



geweest en die heeft een verschrikkelijk dik boek nagekeken, maar daar stond niet in, dat ik voor een vier tons scheepje een visum nodig had. Hij heeft een stempel op mijn gezondheidspas gezet en daar ben ik al wat groots mee."
„Dat gaat niet!" zei de Immigration Officer beslist. „U mag niet aan wal!"
Nou — toen werd ik toch werkelijk vals op die vent.
Ik zette me eens in postuur en sprak hem toe:
„Luister eens, man — ik vaar net als Columbus. Die had óók geen emigratie-papieren, geen certificaat, geen zeekaart van de Verenigde Staten, geen monsterrol, geen chronometer en geen Amerikaans visum.
Als jullie het Columbus net zo lastig hadden gemaakt als mij, dan zouden jullie eenvoudig niet ontdekt zijn. Dan waren jullie nog Indianen geweest!!"
De dokter en de douane-commies begonnen te schateren van het lachen en de Immigration Officer lachte mee.
Het slot van het liedje was, dat we in het haventje mochten liggen . . .
De matrozen hielpen ons met grote bereidwilligheid. Ze hadden toch allemaal pleizier in die kleine „Holland", waar niks in orde was — behalve het schip zelf! Er was een matroos bij, die Kees van Meers heette. Maar hij sprak geen woord Hollands meer. Dat had zijn vader hem niet geleerd.
Laat ik u nou vertellen, dat die preciese Immigration Officer zich ontpopte als een zeer geschikte kerel. Hij heeft het vuur uit zijn sloffen voor ons gelopen. Na een week kwam hij me stralend vertellen, dat alles nu in orde was. 'k Heb hem hartelijk bedankt, maar als je diep in m'n hart keek, kon het



me niets schelen. Want ik ging toch elke dag de wal op, legaal of niet legaal. Maar het deed me toch echt pleizier voor den man zelf. Hij hechtte nou eenmaal aan die dingen . . .
De eerste dag de beste slaagde ik er al in om naar New York te gaan. Ik meldde me bij den consulgeneraal, den heer Montijn en bij den consul, den heer Furnee. Er lagen brieven van huis! Een genot is het altijd om nieuws uit het vaderland te krijgen.
De spanning, waarmee je zo'n brief opent en doorvliegt, is met niets te vergelijken. Pas later kom je er toe om op je gemak van de inhoud kennis te nemen.
Op het consultaat wilde ik meteen zaken doen. Want 't is wel heel aardig om in New York te wezen, maar de kas moest gestijfd worden, in een haven liggen brengt onkosten aan de wal mee.
„Zou ik hier geen lezing voor de Hollandse club kunnen houden?" vroeg ik den heer Montijn.
Die keek bedenkelijk . . .
't Was een slechte tijd van 't jaar. Veel Hollanders waren met vacantie in Europa en de mensen woonden erg verspreid. Soms honderd kilometer van elkaar. . .
„En bovendien — zei de consul — als het nu de eerste reis van de „Nieuw Amsterdam" betrof, dan zou er waarschijnlijk meer belangstelling voor bestaan dan voor dit kleine scheepje . . ."
Daar was ik toch een beetje door in m'n wiek geschoten!
„Aan die gewaagde reizen met kleine scheepjes dankt Nederland anders zijn opkomst," antwoordde ik. „Daar profiteren we nóg van!"
Ik merkte, dat ik precies in de roos schoot.
Niet lang daarna kreeg ik de mededeling, dat de



Netherland-America Foundation haar Juli-vergadering veertien dagen had vervroegd en mij uitnodigde om een lezing te komen houden. Tien dagen na aankomst een voordracht voor de Hollandse club! Ik zat aan bij het diner en na de maaltijd vertelde ik voor een aandachtig gehoor van onze reis met het kleine scheepje. Het was een geslaagde avond.
Het bezoek bij den consul had nóg een gunstig gevolg. De heer Montijn zei me, dat die middag het nieuwe jacht van den beroemden vliegtuigbouwer Anthony Fokker van stapel zou lopen en daar hij verhinderd was om aan de uitnodiging gevolg te geven, gaf hij mij zijn kaart. De consul-generaal was zo vriendelijk om me een briefje voor den heer Fokker mee te geven.
ïk kreeg de kans om den heer Fokker te midden van de honderden genodigden, de brief te overhandigen. Haastig schreef hij zijn telefoonnummer op, Nyac 840.
„Belt u me maar eens op," zei hij en meteen werd hij weer in beslag genomen.
Het jacht, dat te water werd gelaten, is volkomen enig in zijn soort. Het is het eerste werkelijk gestroomlijnde pleiziervaartuig, een merkwaardig model, gemaakt volgens de modernste principes van de scheepsbouwkunde. De ,,QED" heet het. De heer Fokker, die voor het water evenveel voelt als voor de lucht, had bovendien zijn jacht ,,Helga en een
raceboot op de werf.
Terwijl ik nog op Staten Xsland lag kreeg ik van het consultaat een telefoontje met het verzoek om kapitein Lemstra van de „Helga" eens op te bellen. Hij vroeg me om op een bestuursvergadering te komen van de club „Eendracht maakt Macht . Ik kende hem niet, maar toen ik voor het clublokaal



Wat zou er in die lucht zitten . . . !
Buiig weer op de Oceaan







heen en weer liep, zag ik een man aankomen, die zonder de geringste twijfel een Hollandse zeeman moest zijn.
„Kapitein Lemstra?" zei ik.
„Kapitein Kuyt?" zei hij op zijn beurt.
Dat was de kennismaking en de aanleiding voor mijn tweede lezing in New York.
Kapitein Lemstra was het ook, die de „Holland" naar Nyac sleepte.
Ons vertrek van Staten Island naar Nyac was nog al overhaast, zodat ik geen tijd had om afscheid te nemen van de vele kennissen daar opgedaan. Daarom schreef ik op een groot karton:
„Holland" leaves for Nyac! All ladies and gentlemen thanks for all kindness. Best regards and greetings — J. G. Kuyt, Skipper of the „Holland".
Maar toen we 's morgens om acht uur nog even de wal op gingen om inkopen te doen, wisten de kruideniers en melkboeren me al te vertellen, dat ik het anker ging lichten.
Ach — er is maar weinig verschil tussen een dorp en een wereldstad. Het nieuws verbreidt zich overal
even snel. . .
In Nyac ontmoette ik den heer Fokker voor de tweede maal. Bij onze eerste kennismaking was hij in een elegant watersport-costuum gekleed, maar nu liep hij over de werf rond in zijn shorts, een paar grove schoenen en een hoed, die ik niet graag van hem cadeau had gekregen. Mr. Anthony Fokker was aan het werk bij zijn jacht, dat op het droge stond. Onmiddellijk toonde Mr. Fokker zowel als Capt. Lemstra een levendige belangstelling voor de „Holland".
't Was een best ligplaatsje, die Peterson Shipyard. We hebben er twaalf dagen allerpleizierigst ge-



legen en maakten er kennis met allerlei aardige mensen.
Op de lezing der N. A. Foundation ontmoette ik professor Barnouw, met wien ik lunchte. Hij maakte een pastel-tekening van me en al pratende bleek, dat zijn grootvader onderwijzer was geweest op Zaandijk en dat we veel wederzijdse kennissen hadden. En dan denken sommige mensen nog, dat de wereld zo groot is. 't Mocht wat! Overal kom je Zaandijkers tegen . . .
ïk begon nu zo langzamerhand in een stemming te komen, dat ik de foto van mijn vrouw en de twee jongens niet kon aankijken zonder een licht heimwee te voelen opkomen. Ik wou naar huis!
De heer Fokker bespoedigde gelukkig ons vertrek door mij uit te nodigen om naar Montauk te gaan, gelegen op Long Island, welks oostelijk gedeelte is aangekocht door de Montauk Yacht Club. Daar zou Mr. Fokker een film van ons maken, die mijn eigendom zou worden, 't Leek me een waardevol bezit, dat mij bij mijn lezingen in Holland onschatbare diensten zou bewijzen.
"Wij zeilden eerst naar Stateneiland om afscheid te nemen van de mensen, die daar zo vriendelijk voor ons waren geweest. Nog 150 mijl was het van daar
naar Montauk.
Onderweg kreeg ik weer een aardig bewijs, hoe een sportief volk de Amerikanen zijn:
Een loodsboot, de „Pilot II", passeerde ons, streek de vlag en gaf drie stoten op de stoomfluit. Wij deden hetzelfde, met dien verstande, dat ik bij gebrek aan een stoomfluit uit volle borst op de hoorn toeterde. Ik wil eerlijk bekennen, dat dit ogenblikken waren, dat ik in m'n nopjes was. Ik voelde dit als een eer, aan de Nederlandse vlag bewezen. Ameri-



kanen lijden niet zo erg aan overdreven eerbied voor andere naties. Zij vormen een jong, zelfbewust volk. Daarom deed het me te aangenamer aan, dat die kleine „Holland" zich in het onmetelijke New York al een reputatie had veroverd en dat de bevolking onze tocht naar waarde wist te schatten.
Zonder enige moeilijkheid zeilden we over het drukke water naar de haven van Montauk.
Een prachtig bezit is dat! De jachtclub heeft een bestaand zoetwatermeer verbonden met de zee en er een rustige binnenhaven van gemaakt. Er zijn tennisvelden, golfterreinen en een racebaan aangelegd. Voor sportieve mensen een dorado!
Ik moest inwendig lachen, toen ik die ouwe „Holland" tussen de daverende jachten van de Amerikaanse watersporters meerde. Ons schip viel wel enigszins uit de toon! Maar de „Holland" is een boot die overal voor de dag kan komen. Ik schaamde me volstrekt niet!
Het eerste wat ik deed, was me melden bij Mr. Howe, den secretaris van de jachtclub.
Maar laat ik nu eens een ander aan het woord laten en wel den redacteur van de „East Hampton Star", die ons bezocht en mij interviewde.
„Toen de grijs-witte zeilboot Donderdag in de Montauk Yacht Club aankwam — schreef de verslaggever— ondervond zij aanvankelijk weinig belangstelling. Tot Kuyt aan land kwam! Hij was daar als gast van Anthony Fokker, den bekenden Hollandsen vliegtuigbouwer, die lid van de Montauk Yacht Club is. Met de bescheidenheid, die typerend is voor zijn hele optreden, maakte Kuyt geen gewag van zijn reizen, tot Mrs. Arthur Howe, de echtgenote van den secretaris der club, hem vroeg, waar hij van plan was heen te varen als hij Montauk verliet.



Kuyt keek haar over zijn biertje even aan en antwoordde: „Ik denk dat ik hier vandaan naar Holland vaar.'"
„Waarheen?" vroeg Mrs. Howe, want het zware accent van den Hollander is aanvankelijk moeilijk te verstaan.
„Naar Holland."
Mrs. Howe ging alle ankerplaatsen van New England en Long Island na, maar er was er niet een, die klonk als „Ullan".
„Nooit van gehoord."
„Wat... ? ! Hebt u nog nooit van Holland gehoord?" riep Kuyt uit.
„Nooit," gaf Mrs. Howe toe, nog steeds trachtend dat „Ullan" thuis te brengen. „Waar ligt dat gat?"
Kuyt zette zijn glas neer en met grote nadruk en waardigheid sprak hij: „Dat gat. . . ? ! Meent u het werkelijk, dat u nog nooit van Holland hebt gehoord?"
Ditmaal sprak hij dat „Holland" met veel klem uit.
„O zeker, ik weet, dat Holland een land in Europa is, maar wat heeft dat er mee te maken?"
„Dat heeft er zóveel mee te maken, dat ik van Holland ben gekomen en dat ik weer naar Holland ga!" zei de zakelijke Kuyt, terwijl hij op zijn boot wees.
„Maar toch zeker niet in dat bootje?!" zei Mrs. Howe met één oog op Kuyt's schip en het andere op de groep der millioen-dollarjachten in de haven.
Haar verbazing was even groot als die der anderen, die later Kuyt's „Holland" zagen. De algemene opinie was, dat die stompe jol van acht en dertig voet lang en veertien breed er uit zag als een tweede hands oesterboot. Naar Holland met die tobbe? Nou als je



met de zee vertrouwd bent, zou je er mee de Sound kunnen oversteken naar New London, maar er zeker de Noord Atlantische niet mee kunnen bevaren. Maar de meningen veranderden, toen men Kuyt had horen praten en de boot nog eens nader bekeek . . .
In iedere haven heeft Kuyt post van zijn gezin gehad, van zijn vrouw en twee kleine zoontjes. Er hangt een foto van dit drietal aan de wand van de hut boven het tafeltje. Hij praat voortdurend over hen. Terwijl hij vertelde van de lange dagen en nachten, toen hij tussen Afrika en Zuid Amerika zeilde, informeerden we, of hij toen niet veel aan huis had gedacht.
Kuyt zat even voor zich uit te staren.
„Wat heeft u nu het meest gemist?" vroegen wij.
„Wat ik het meest heb gemist? De wind . . . !"
„De wind . . . ? En uw vrouw en die twee prachtige jongens dan ...?!"
„Een zeiler heeft het meest behoefte aan wind en bovendien heb ik de wind nodig om naar mijn vrouw en de jongens terug te kunnen gaan!" was het bondige antwoord . . ."
Ziehier het waarheidgetrouwe verslag van den journalist.
Ik raakte, ondanks mijn „tweede hands oesterboot" al gauw in de millionnairsclub thuis. Een der volgende dagen reeds hield ik er een lezing en die zal er wel iets toe bijgedragen hebben, dat de jachtbezitters wat meer respect voor mijn schuit kregen.
We hadden het druk met het zeeklaar maken van het schip en de tijd vloog om. Toen de heer Fokker in de haven kwam, maakte hij een prachtige film van de boot. Ook inviteerde hij me om mee te gaan op de visvangst. Met de motorboot gingen we een eind zee in en al varende legden we de hengels uit. Prach-



tig spannend werk! We vingen een behoorlijk aantal tuna's, grote vissen, waarvan ik alleen weet, dat ze heerlijk smaken en dat het een lust is om ze aan de haak te krijgen. Ik was de fortuinlijks te hengelaar van het gezelschap. Een matroos legde me uit, hoe dat kwam: Ik zat net op het plekje, waar het bloed van de gevangen en gedode tuna's in het water liep en dat scheen de anderen aan te trekken.
Ondanks ons prettige verblijf in Montauk, kwam ik toch niet tot innerlijke rust. Er leefden twee hevige verlangens in mij: de zee en Zaandijk! Ik had behoefte aan de wijde eenzaamheid, aan de vertrouwelijkheid met mijn schip, mijn goeden, altijd waakzamen kameraad.
En dan natuurlijk trok mijn gezin me.
Toen de „Holland" ter dege was nagekeken, het proviand aan boord was en de brandstoffen- en watertanks hun portie hadden gekregen, besloot ik om niet langer te wachten.
Op de tweede Augustus lichtten wij het anker en zochten het element op, waar de „Holland" en zijn schipper zich gelukkig en tevreden voelen.
Het zwaar deinende oppervlak van de oceaan . . .



DE TWEEDE OCEAANTOCHT
Voor de tweede keer stak de „Holland" haar brede neus in de Atlantische Oceaan om de sprong te doen, waarvan je wel het begin weet, maar nooit vooruit kan zien, hoe je terecht komt.
„Hoe durf je?" had menigeen misprijzend opgemerkt.
Ach — ik had niet te durven. De „Holland" durfde en zij vertrouwde op haar rustige kracht en haar onfeilbare zeewaardigheid. Nooit heb ik in angst gezeten. Ook niet op momenten, dat het even spande. Wie een schip als de „Holland" goed behandelt, geen onnodig risico neemt en wat gevoel voor weer, wind en water heeft, kan zich veilig op haar verlaten. En wat maakt het bovendien voor verschil, of je midden op het Yselmeer in moelijkheden komt dan wel midden op de Noord Atlantische? Overal waar twee meter water staat, kan een mens verdrinken . . .
Het afscheid van Montauk was hartelijk. Alle jachten groetten ons en de heer Fokker deed ons uitgeleide met zijn raceboot. De laatste meters film, waarvan ik later zo geprofiteerd heb, werden gedraaid.
En toen was de „Holland" weer alleen, niet meer te midden van de luxe-schepen, omringd door de breed-deinende oceaan — in haar element.
Dat gevoel van eenzaamheid werd nog wat sterker door de mist, die ons de eerste dagen overviel. We



voeren in een zak. 't Maakte nauwelijks verschil, of het dag of nacht was.
Mist is zo hinderlijk, omdat de zeeman er zich nagenoeg niet tegen verdedigen kan. Uitkijken heeft nauwelijks enige zin. Als je wat zou zien, zou 't waarschijnlijk te laat zijn. Het enige is om de grootst mogelijke stilte aan boord te betrachten en volkomen geconcentreerd te luisteren naar — naar niets!
Want het enige geluid is het ruisen van het boegwater. Heel je wezen is ingesteld op een geluid, dat komen kan.
In zo'n mistvlaag was een haai ons genaderd. We zagen het ondier rond het schip gluipen en gooiden een stevige haak aan een ketting uit. Maar de haai had geen lust of was te slim. In ieder geval smaakten we niet het genoegen om onzen begeleider aan de haak te slaan.
De wind liet ons in den beginne lelijk in de steek. Het woei zoetjes uit het zuiden en zuidwesten. Veel voortgang maakten we niet. Als de hele reis met dit drie-mijls vaart je afgelegd had moeten worden, zouden Dirk en Eugène als grijsaards Europa hebben gezien.
Aarzelend ging het op het lichtschip Nantucket aan. Dat veronderstelde en hoopte ik tenminste. Want de „Holland" zeilde weer grotendeels op de gis. Daarom deed het me plezier, dat we het zwaar loeiende lichtschip vlak langszij passeerden. Dat was weer netjes uitgekiend. Weer had de „Holland" bewezen, dat ie het best zonder chronometer en andere geleerde instrumenten kon stellen. Een beetje intuïtie en een beetje geluk zijn óók wat waard. Wij zagen even het lichtschijnsel door de nevel schemeren. Na een paar seconden was 't gedaan en waren we weer alleen in de grauwe wereld.
Het hielp me weinig, of ik het oude gaftopzeil al



Noord Atlantische . . . !
Wij verlaten de Nieuwe Wereld







met een bamboe onder het zeil bevestigde. Als er geen wind is, komt het er weinig op aan, of er drie dan wel vier zeilen gelijk vaatdoeken langs de masten hangen. Onze „snelheid" bleef drie mijl. De hinderlijke golfformatie deed er ook al geen goed aan. Twee stromingen zaten tegen elkaar in en de „Holland" lag nerveus te kreunen. Voor het schip is die zee een ellende en voor de bemanning is het ook niet alles. Er is niets vermoeienders dan het voortdurend ingrijpen, als de boel door de deining over komt. De gedachte aan je schip maakt je nerveus en prikkelbaar. Voor de stemming aan boord is dat doellooze zwalken op de grillige oceaan niet je ware.
Er is dan maar één onstuimig verlangen, maar één einde aan dit martelende beuken van het schip:
Wind!
Wie aan land is en kribbig wordt, wanneer op een straathoek een fikse wind hem pardoes te lijf gaat, kan zich onmogelijk voorstellen, hoe de zeiler kan smachten naar een bries, die leutig door zijn haren waait, die vorm geeft aan zijn zeilen en het schip van een machteloos ding tot een gespannen, levend wezen maakt.
Tegen het middaguur van de vijfde Augustus kreeg de „Holland" wat ze hebben moest: een kostelijke Z.W. bries!
Zes en een halve mijl maakten we nu. Alle narigheid was vergeten! Met volle zeilen stoof het schip over de levendige zee, wier deining steeds in hoogte toenam.
Nu kon je weer eens zien, wat een volmaakt zeeschip die „Holland" was. Licht en gemakkelijk „nam" ze de golven. Ze speelde er als 't ware mee. Zelfs bij het rauwste weer heb ik nooit het gevoel gehad, dat het toch wel onverantwoordelijk was om



in zo'n notedop een bezwaarlijk gedeelte van de Atlantische Oceaan over te zeilen. Integendeel! Hoe wilder de oceaan was en hoe feller de wind in het want joelde, des te majestueuser gedroeg het schip zich.
Nu er wind stond, was alles om ons heen zo vrolijk en opgeruimd. Een school walvissen meende blijkbaar, dat ze het heerlijke tafreel van hoge deining en schuimende koppen moest vervolmaken. Als reusachtige straatjongens dolden ze rond de „Holland" achter een stel tuna's aan. Als men weet, dat een walvis geen haring door zijn keel kan krijgen, dan begrijpt ieder, dat deze jacht niets was als een jolig spel van dieren, die de ruimte hebben. Het was de natuur in haar imposantste vorm. Het machtig bewegende vlak van de Noord Atlantische en dan die geweldige zeebeesten, die zich als kinderen vermaakten en snuivend aanstoven achter de hoog uit de golven schietende tuna's.
De passagiers op de oceaanstomers zullen het zelden of nooit zien. Daarvoor moet je zelf een nietig onderdeeltje worden van de natuur en in een zeilbootje eenzaam zwerven over de oneindigheid van het water.
Om tien uur 's avonds kregen we bezoek. Een Hollandse stoomboot voer ons achterop en hield op onze lichten aan.
„Zijn jullie de „Holland"?" riep een onzichtbare
stem.
„Ja!" riepen we terug. „Op hoeveel mijl stroom mee kunnen we rekenen?!"
„Anderhalf!"
„Danke je! Goeie reis!"
„Goeie reis . .. !"
En hiermee was het gesprek ten einde. De landgenoot ging voor ons uit. Wij keken naar de lichten



van dit drijvende stukje vaderland. Zij verdwenen in het nachtdonker . . .
Wij hadden nu werkelijk niet over gebrek aan wind te klagen. Het werd buiïg weer. De westen wind dreef geweldige luchten aan. Regen plenste neer. Dapper stevende de „Holland" verder. In de vlagen zal het wel stormachtig zijn geweest, maar bij een schip als de „Holland" valt het je zo moeilijk om over „storm" te spreken, 't Mag eens rauw en wild weer zijn, maar daar houdt het dan ook mee op. Ik kan me voorstellen, dat je op een groot mailschip onrustiger zit dan op de „Holland", die zich zo veelgemakkelijker op het bewogen water gedraagt en als het ware voor zo'n stuk zee is geboren. Ik doe de Noord Atlantische liever op de „Holland"dan op de,,Queen Mary", die eigenlijk een groot terras aan het water is en nauwelijks een schip kan worden genoemd.
Weer kregen we bezoek. Ditmaal was het de „Lionel", een stomer uit Oslo, die uit zijn koers ging om ons van dicht bij beneden langs te passeren. Zó hoort het. De Noor wenste ons een goede reis en we zeiden: „Ook zo."
De wind ruimde wat en we gingen over stuurboord liggen, 's Avonds was hij weer west. Onze koers was noordoost, wel wat noordelijk, maar we moesten toch tien graden naar boven en hadden nu tenminste vaart in het schip. Vier en een halve mijl wees de log aan. Maar er hing weer een grote cultuurtuin aan. We voeren n.1. herhaaldelijk door uitgestrekte stukken wier, hetgeen de betrouwbaarheid van de log niet ten goede kwam. Onze vaart moest zeker een mijl meer zijn.
Een derde bezoek kregen we. Ditmaal uit de lucht. Het was een klein, huiverig vogeltje, dat nat en vermoeid kwam uitrusten. Onbegrijpelijk is dat. Wij



lagen een zeshonderd mijl van het naastbijzijnde land af. Zou zo'n nietige zwerver van schip tot schip vliegen en op deze avontuurlij ke manier de oceaan oversteken ?
Na een paar uur wat tot zich zelf te zijn gekomen, ging het diertje weer op de vleugels. Een onnozel stipje, dat in de wijde oneindigheid verdween. Het beestje had beter bij ons kunnen blijven om zich bij het fornuisje te koesteren . . .
Dat fornuis was een beste uitvinding. We zaten er vaak met z'n drieën lekker omheen, als de regen neergutste. De „Holland" vond haar weg alleen wel. Af en toe stak er eens een zijn hoofd buiten en wanneer er niets bijzonders was, trok hij het luik gauw dicht. En dan gingen we er weer vandoor zonder dat een menselijke hand de helmstok beroerde. Golf op golf af, schuimend over het wilde water. Als een spookscheepj e!
Buiten was het vaak ellendig koud. Wanneer onze aanwezigheid aan dek onvermijdelijk was, dan hadden we IJslandse wanten aan en een wollen ijsmuts op ons hoofd. Zulk guur weer was het buiten. En dat in Augustus! In de hut heerste gezelligheid. Een hobbelend huisje, waarin je niets kon gebeuren. Wie de „Holland" niet kent, zal deze manier van varen wel onverantwoordelijk vinden. Maar ik kende de „Holland" wel en wist, wat een goed, trouw schip ik er aan had.
Toch bleef oppassen de boodschap. Een oceaan is nu eenmaal een oceaan.
Op dezelfde dag van het vogeltje, zag ik een onheilspellende lucht op komen. Een geweldige zwarte wolk, met midden er door een grel-lichte streep. Zo'n geval, waar van alles uit kan komen. Als die onvoorbereid in je zeilen valt, heb je een vriendelijke kans, dat de hele boel over boord slaat. Nu



komt een zeiler er niet zo gauw toe om zijn doek neer te halen. Ik wachtte dus waakzaam af, wat die wolk in het vizier had. Waarschijnlijk heeft hij zich een heel eind verder ontlast. Wij merkten het aan de grillige golven, die zich plotseling voordeden.
Wispelturig was de wind. Plotseling flauwde hij af en draaide naar het noordoosten, de ongunstigste richting, die we konden krijgen. Wij lagen oost ten zuiden en maakten weinig vaart.
Een paar uur later woei er weer een stijve bries uit noord ten oosten, die naar het oosten draaide. Wij namen onze koers nu noordoost en zeilden over bakboord bij een kalme zee en weinig vaart.
Ik had die nacht de wacht te kooi. Eugène hield het roer. In eens voelde ik me onrustig worden. Waardoor weet ik niet. Noem het instinct of iets anders, 't is me om 't even. Maar een feit is het, dat ik wakker werd en voelde, dat er iets niet in orde was. Ik hoorde het water met razende vaart langs het schip gieren. En de „Holland" lag zo onbewegelijk. De schuit slingerde niet soepel op de golven, maar bleef vast op haar kant liggen. En plotseling merkte ik, dat er water door de naden kwam.
Ik was nu klaar wakker! Het werd me duidelijk, dat een zwaar gebouwd schip als de „Holland" niet zo kan werken, als er niet veel te veel zeil op staat.
Ik stak mijn hoofd buiten en in die eerste seconde wis ik het al! Er stond een stormachtige bries en Eugène zeilde lakoniek door met alles van top.
„Kerel!" riep ik, „ben je nou dol? Waarom heb je me niet geroepen ...?!"
Een beetje verlegen antwoordde hij, dat hij me al twee keer had geroepen, maar dat ik niet wakker werd.
Onmiddellijk greep ik in. Ik nam het roer over.



„Haal direct Dirk uit z'n kooi en nemen jullie de kluiver in! Dat mag je van het schip niet vergen!"
Alle hens werd dus aan dek geroepen. De twee jongens deden wat ze te doen hadden. In de opper van de fok lieten ze de kluiver zakken. Dat was een bijna mechanische handeling geworden. Ze trokken hem onder de fok door weg.
Dat gaf wat ontspanning. De „Holland" maakte op dat ogenblik zeker tien mijl vaart.
„En nou het zeil óók naar beneden!" commandeerde ik.
Op de enkele fok gingen we verder en zó onstuimig was de wind, dat we nog royaal zes en een halve mijl voeren.
Een paar dagen hielden we dat rauwe weer. Golven van een tien meter kwamen ons achter op. Ze hadden stuivende kuiven! Wij keken tegen die waterbergen op zonder enige angst. De geweldige oceaangolven zijn lang niet zo gevaarlijk als ze er uitzien. Hun helling is zo lang, dat je er eigenlijk langzaam tegenop klautert en er weer netjes afglijdt. Die goeie „Holland" deed, of het haar dagelijkse werk was. Keurig wipte ze over de krullende toppen, even balancerend en dan met een kalme gang het dal in. Het speet me, dat we nu geen filmtoestel bij ons hadden. Wat zou dat een beelden hebben opgeleverd!
Te beschrijven is zo'n stormpje moeilijk. Het genot van dit ruwe varen begrijpt alleen maar, wie het van z'n leven wel eens heeft gedaan. Dat is nou sport! Op de Loosdrechtse plassen zal je het nooit beleven. Het is een hogere vorm van zeilen, slechts doenlijk voor een schip, dat op dit water is berekend.
Het schip doet het leeuwendeel van het werk. Het voelt precies, hoe het zich heeft te gedragen en vindt



van nature haar houding. Met deze wind achterop is het echter moeilijk sturen, zodat er voor den schipper ook nog wat overblijft.
Merkwaardig — pas toen we weer in betrekkelijk kalm water voeren, realiseerde ik me, dat we aan een gevaar waren ontsnapt. Op het moment zelf drong het niet tot me door.
Ik vertelde al, dat we die kokkers van golven van achter kregen. Uit de ongunstigste hoek dus.
Eenmaal gebeurde het dat zo'n reuzegolf ons achterop kwam en het schip daardoor zo'n vaart gaf, dat er aan beide kanten van het roer een straal schuim onder het schip uitschoot alsof we aan beide zijden een schroef hadden die duizenden omwentelingen maakte en die het water, tot schuim vermalen, weggooide. Dit duurde tot de golf ons geheel had achterhaald en wij op de top ervan zaten, om dan als het ware in het dal der volgende golf terug te vallen. De toen daarop volgende golf haalde het roer geheel onder water en het achterschip stond blank tot de rand van de stuurkuip.
Met bewondering stond ik daarnaar te kijken, zonder de minste vrees; later, toen ik er nog eens over dacht, kwam ik tot de ontdekking dat een toeval ons voor ondergang gered had.
Achter de stuurkuip stond oorspronkelijk het ijzeren brandstofvat, dat zelf een gewicht had van ongeveer 30 Kg. Was dat vat niet lek geworden tussen Dakar en Cayenne, dan hadden we het zeker niet in Paramaribo achtergelaten, doch het hoogstwaarschijnlijk in New York geheel gevuld voor onze terugreis. Dan zouden we geheel achterin een gewicht van zeker 300 Kg. gehad hebben: dan zou het water zeker over de rand van de stuurkuip gekomen zijn en daar de stuurkuip niet zelflozend was, zou-
,...



den we het water in het schip gekregen hebben en zeker ten onder zijn gegaan. Het lek worden van het vat is weer het gelukkige toeval geweest, of zijn die „toevallen" alleen maar toevallen? De Voorzienigheid was met ons; de Grote Schipper, aan wien we zeker zo veel te danken hebben.
„Zonder geluk vaart niemand wel. .
Ik kan er wel eens wat verlegen van worden, als de mensen mijn reis zo'n erge prestatie vinden. Een goed, betrouwbaar schip, veel geluk en een klein beetje overleg — dat is alles!
De „Holland" kan wat verdragen. Haar huid is twee inch dik, helemaal eiken. Bovendien bestaan twee vijfden van zijn heele lengte uit zware spanten. Het tuig was in orde en ik koekeloerde dan ook blijmoedig onder een hoek van 45 graden tegen de golven op.
Drie kwamen er altijd achter elkaar. De derde was de zwaarste.
„Jongens!" riep ik dan. „Daar komen de vurige leden van de Noord Atlantische Golvenbond weer aan. Beng! Da's één . . . ! Daar komt nummer twee en daar heb je het voltallige bestuur . . . ! ! Ze maken de „Holland" niks! Kijk maar — tegen de achterdeur spugen, dat kunnen ze met hun hele poeha!" De „Holland" maakte keurig haar zeven mijl. Nu en dan mocht er eens een stuk breekwater overkomen, daar bleef het bij. We konden rustig met een open luik varen. En ik geef u verzekering, dat zelfs de grootste vrachtstomer dat wel zalig uit z'n hart zou laten bij zulk weer!
De wind bedaarde, maar de golven bleven hoog. Hevig slingerend zocht de „Holland" haar weg, altijd nog haar zes mijl varend. Met zo'n schip móest je er wel komen!



De „Holland" in Hoek van Holland







Op fok en kluiver, te stuur- en bakboord uitgehouden, voeren wij twee dagen verder. Volgens mijn gegist bestek moesten we nu zo wat op de helft zijn. De log gaf aan, dat we 1304 mijl achter de rug hadden. Tot de Scilly-eilanden schatte ik het op nog 1360 mijl.
Een matige noorden wind dwong ons, de koers zuidoost ten zuiden te nemen. Dat kostte ons een dag. Maar te klagen hadden we niet, want doorgaans had het uit een gunstige hoek gewaaid.
Weer stak er een storm op. Ik waagde het maar om met alles van top te zeilen, maar hield voor alle zekerheid het schip schraal bij de wind. Het was werkelijk te bar! Gelukkig kon ik de koers oost noordoost nemen; we gingen dus de goede richting uit.
Op de achttiende Augustus zagen we voor het eerst groepen grauwe meeuwen. Dat wees er op, dat we heel zachtjes aan het land naderden. Volgens gegist bestek bevonden we ons op 49 graden N.B. en 25 graden W.L. De volgende dag ontdekten we witte meeuwen. Vooruit maar „Holland" — 't gaat best zo!
Maar helaas liet spoedig de wind ons in de steek. Een geweldige deining nam ons op, smeet ons neer en had makkelijk spel met ons schip. Daarvan maakte de „Normandie" listig gebruik door ons achterop te varen en in te halen, 'n Kunst! Dat had die Franse oceaan-reus eens moeten proberen bij gunstige wind! De passagiers kwamen aan dek en bekeken ons schip met nog meer belangstelling dan wij de „Normandie". Wij wensten elkaar goede reis. Hij streek de vlag en blies drie maal en wij deden hetzelfde.
Meer pleizier hadden we van het passeren van de



„Kellerwald". Die liep ons onder lij vlak langszij. We hadden juist een stijve bries en zeilden met twee reven in het zeil en met de fok van top. Wij zagen, dat men een foto van ons nam en die foto ziet u op het omslag van dit boek. De Hamburger was zo vriendelijk om me een exemplaar toe te zenden.
Wij groetten met de vlag en er werd ons nog iets toegeroepen, maar door het geloei van de wind was er niets van te verstaan.
De ontmoeting van de „Kellerwald" was voor ons het bewijs, dat we in „het straatje" zaten. Het gemis van een chronometer liet zich nu wel gevoelen. Maar het gegiste bestek hield de spanning er in. Hoe ver zouden we nog van de Scilly-eilanden afzitten?
Als ik mijn „logboek" nog eens doorlees, tref ik telkens die vraag aan. Dat boek moet u zich niet al te officieel voorstellen. Het was een klein kladboekje, waarin ik mijn aantekeningen en opmerkingen plaatste. Het zag er zo uit:
22 Augustus: afgelegd bij log 160 mijl. Tot Scilly's nog 330 mijl?? 't Gaat prachtig.
6 p.m. een zware bui. Zag gelukkig nog tijdig de onheilspellende wolken en liet bijtijds het zeil strijken. Die grillige Noord Atlantic!
23 Augustus: 5 a.m. log 2326. 11 a.m. log 2355. Tot Scilly's nog 235 mijl?? noon N.B. 49,55. log 2360. Lengte??
24 Augustus: noon log 2484, afgelegd bij log 129 mijl, positie N.B. 49,40.
7.30 p.m. log 2514.
25 Augustus: 11.15 a.m. log 2560, deel. noord 11,04, 4 p.m. log 2573, 9 p.m. log 2589. Zijn we nu in het Kanaal of niet? Ik denk van wel.
26 Augustus: 5 a.m. log 2610. Log binnengehaald. Sinds twee dagen weinig of geen wind. Vele Franse



vissersscheepjes. Zijn we de Scilly's ongemerkt gepasseerd? Gehele dag weinig of geen wind, flauwe deining, mist. Waar zitten we? Alleen visserlui gezien.
27 Augustus: Weinig wind uit zuidwest, mist. 11 a.m. reeds door twee schepen ingelopen. We zitten dus in het straatje. Het wordt interessant. Kon ik de breedte maar eens goed opnemen!
7 p.m. Een fijne noorden wind. We maken weer 6 mijl, koers o.n.o. meridiaan. Langzaam op de kust in.
28 Augustus: Zondag, harde wind, 's nachts de kluiver weggenomen en één rif in het zeil. 's Middags ruw weer, zeilen over S.B. Houden zo hoog mogelijk bij de wind om de Engelse wal te vinden.
29 Augustus: Na een ruwe nacht te 10 a.m. land in zicht. Waar zouden we uitkomen?? Plotseling leeft alles weer op. Kou en nattigheid vergeten. Er wordt aan de middagpot gewerkt.
Maar Wight was het niet. 's Avonds van alle kanten vuurtorens. West van Cherbourg?? Niet uit te vinden op de kaart. De laatste 5 dagen geen breedte kunnen opnemen. Waar zitten we?? Te hoog?? Bristol Channel??
30 Augustus: 6 a.m. Een lichtschip — er op af. Scarweather . . .
Ik vond het toch wel prettig om dit betrouwbare oriënteringspunt te vinden. Wij besloten om even langszij te gaan liggen en toen de mannen van het lichtschip onze manoeuvre zagen, maakten ze zich dadelijk gereed om ons te ontvangen. Ze gooiden de reling open en hingen geweldige vinders uit. Een paar matrozen stonden met een eind klaar en toen we keurig langszij schoten, ontbrak het waarlijk niet aan helpende handen.



Ziezo — daar stonden we! Voor het eerst na New York op een plek, waar je de ruimte had. We werden hartelijk ontvangen.
„Waar komt u vandaan?" informeerde de kapitein.
„Van New York," zei ik zo gewoontjes mogelijk.
„Van New York ...?!"
Zijn gezicht was een en al verbazing. Hij inviteerde me om in zijn hut te komen en we werden op heerlijke thee onthaald. De mensen wisten werkelijk van vriendelijkheid niet, wat ze voor ons doen konden. Ik vertelde den kapitein, dat ik door gebrek aan een chronometer en een zon niet zeker was van mijn lengte en breedte. De Franse visserlui en een motorboot, de „Marie Antoinette" hadden me doen veronderstellen, dat ik onder de Franse wal zat.
Anderhalf uur zijn we bij de „Scarweather" aan boord geweest. Wij aten er het eerste brood na vier weken, kregen nog een flink stuk mee en werden voorzien van wat steenkool en smeerolie.
Zoveel behulpzame hartelijkheid tref je alleen op zee aan!
Met een ongestadige wind zeilden we verder in Z.Westelijke richting. Om middernacht van de 31ste Augustus passeerden we Lizardhead en nu ging het op Startpoint af, dat we 's morgens om zes uur op 1 September bereikten.
Wij lagen al een paar dagen over stuurboord en konden geen houvast krijgen. Daarom besloot ik om maar eens door de wind te gaan ten einde de wal te verkennen.
Op de avond van de derde September zagen we wallichten. Was het Brighton? We durfden er niet op zweren. Om geen risico te nemen, bleven we wat bijliggen tot daglicht, maar ook toen werden we niet



veel wijzer. Waren we al te ver? We herkenden de kust niet... en ik moest Shoreham weer uitvinden om daar post af te halen.
Er stond een aardige bries en we zeilden een eindje terug. Gelukkig passeerde er een motorboot en we vroegen, hoe die plaats heette.
„Shoreham!!" Shoreham Harbour .. . !
Wel goeie hemel! Dirk en ik keken elkaar verbouwereerd aan. We hadden ons oude Shoreham niet herkend! Het bleek, dat er een flink aantal zomerhuisjes bijgebouwd was, allen op het strand. Ja — dan zou je zelfs met de beste kaarten in de war kunnen komen!
Het was laagwater en men kan de haven van Shoreham alleen van een uur vóór tot een uur na hoogwater binnenvallen. Met de onbekende aan tuften we, na een paar uur te hebben gewacht, het haventje binnen. Daar kwamen we gelijk aan met een soortgelijk schip, dat de naam„Collin Archer" droeg.
Collin Archer was de beroemde bouwer van de „Holland", de man, aan wiens wonderlijke talenten ons schip zijn prachtige lijn dankte en wien wij voor een belangrijk gedeelte het welslagen van onze reis verschuldigd waren.
In Shoreham ontmoetten we natuurlijk onze oude kennissen. De lockmaster, die de sluis opendraaide, begroette ons vrolijk.
„Ah — there he is again! How do you do . . .?!"
„Mag ik weer op m'n ouwe plaatsje liggen?" vroeg ik hem. „Ik lig daar immers altijd . . . !"
Nee dat kon niet, maar rechts om de hoek lag ik mooi rustig.
Toen kwam de dockmaster en die zei, dat we weg moesten, want dat de „old man" dat vast niet goed zou vinden.



„Dat geldt misschien voor alle schepen, maar niet voor de „Holland", legde ik hem uit. „En als de „old man" komt, zeg dan maar, dat die Hollander geen Engels verstaat!"
Even later kwam inderdaad de „old man". Hij bestudeerde de „Holland" van top tot kiel en ging weg zonder een woord te hebben gesproken. En wij bleven liggen . . .
Gezellig om wat inkopen te doen in een plaatsje, waar je al bekend bent. 't Leek zo onwaarschijnlijk om hier weer in Shoreham rond te wandelen. Net of we niet weg waren geweest. En toch was er zo het een en ander gebeurd in die tussentijd . . .
Ons eerste werk was natuurlijk om naar huis te seinen, dat de grote sprong er op zat. Ook den heer Fokker stuurde ik een telegram.
Het duurde niet lang, of we werden bestormd door de journalisten, onder wie ook Londense correspondenten van Engelsche en Nederlandse dagbladen. Wat een belangstelling! Je werd er compleet verlegen onder. Zelfs in New York hadden we zo veel attentie van de pers niet ondervonden.
Ook de jachtbezitters, die in de haven lagen, toonden veel interesse. Prettig was vooral het bezoek van een Mr. May, die daar met zijn stoere jacht, de „Nirwana" lag. Hij toonde veel begrip van schepen als de „Holland" te hebben.
„Oude schepen zijn de besten," zei hij en hij wees me op een vrij nieuw Frans jacht, dat voor oud vuil in de haven lag. „Rotten wood and French nails...", meende hij verachtelijk. Zijn jacht won het in jaren van de „Holland" en was ook nog in prima conditie.
Aan den heer Seyffart, den havenmeester van IJmuiden, stuurde ik een briefje met het verzoek om



onze komst geheim te houden. Het denkbeeld van een „feestelijke ontvangst" was eenvoudig een nachtmerrie voor me. Ik zou werkelijk niet weten, hoe een gezicht ik als feestvarken zou moeten trekken. Nee — laten ze mijn portie maar aan fikkie geven ...
Op Dinsdag 6 September 's morgens half elf gingen we er vandoor voor de laatste étappe. Wat een nietig stukje leek dit nu! „Eventjes naar Holland"...
De wind was gunstig. Om twee uur passeerden we Beachy Head al. Daar werden we ineens op de alleronaangenaamste manier verrast door een Duitse onderzeeër, die in onze onmiddellijke nabijheid boven water kwam.
Ik wist uiteraard weinig van de internationale toestand af. In Shoreham had ik wel zo het een en ander vernomen van de dreigende situatie, maar de beruchte Septembermaand was nog maar nauwelijks begonnen en de spanning zou nog heel wat erger worden. Maar toen ik daar dien Duitser vlak onder de Engelse wal zag bovenkomen, begreep ik al, dat het er allesbehalve rooskleurig uitzag in ons oude Europa.
Ik verlangde nu dubbel hard naar huis. Ha, wat ging die mailboot van de Maatschappij „Nederland", die voor ons uitvoer, heerlijk snel. En dat terwijl de wind op raakte! Op Woensdag was het een drijfpartij tot we ten noorden van de Westhinder kwamen. We legden wat meer op de wal aan en voerden vanwege de camouflage, de Engelse vlag.
Maar nu kwam de wind opzetten! Het werd buiig en onstuimig weer. Met het uur verergerde het. Maar de wind kwam precies uit de hoek, waar we hem niet gebruiken konden. Zwaar boksten we tegen de korte, hevige golven op. 't Ging niet op rolletjes, hoewel er „rollers" te over waren!



De volgende dag, Donderdagavond, om zeven uur schreeuwde Eugène, die ondanks zijn kleurenblindheid geweldig goede ogen heeft:
„Een lichtschip
Ik probeerde het thuis te brengen, maar de „Holland" ging zó onmogelijk te keer op het wilde water, dat ik het met mijn kijker niet in het vizier kon houden.
Eindelijk ontdekten we, dat het de „Maas" was. Het had zijn lichten al ontstoken.
Het was geen doen om met dit weer naar IJmuiden te zeilen. Ik besloot dan ook om in Hoek van Holland binnen te vallen. Dit was, zij het niet al te ruim, te belopen.
Met een ordentelijk stormpje gingen we op de pieren af. Maar het valt niet mee om in 't donker een vreemde haven binnen te varen. Met die honderden lichten kan men zich haast niet oriënteren, 't Leek mij verstandig om bij de drukte van invarende en uitgaande schepen boven het grootscheepse vaarwater te blijven. Op de kaart keek ik alles zo nauwkeurig mogelijk na, want ik voelde er niet zo veel voor om vlak bij het vaderland aan de grond te raken.
Het licht van de noorderpier hield ik goed in de gaten. Tjonge, wat spookte het bij de branding!
„We lopen op de pier!" riep Dirk in eens.
„Geen angst voor vrees!" waarschuwde ik hem. „Laat de „Holland" maar schuiven. Die weet, wat hij doet!"
Maar we kregen twee grondzeeën over, die niet om uit te vlakken waren.
„Daar gaat ie...!!" dacht Dirk.
De „Holland" trok er zich niets van aan.
Ik zag een derde grondzee aan komen .. .



11 September 1938: De „Holland" terug in Zaandijk







„Als ik die vlak bij krijg..ging het door me heen.
Gelukkig brak het ding een eind verder. Hadden we die ongunstiger gekregen, dan zou de „Holland" er toch wel door zijn gekomen, maar dan was het toch een benauwd moment geweest.
Merkwaardig was dat om in het gezicht van de haven een paar zeeën te krijgen, waar de zware Noord Atlantische golven goeiige lobbesen bij waren.
Eindelijk hadden we het licht dwars. Plotseling voelden we, dat we in kalm water voeren. Het vaderland had twee armen koesterend om de dappere „Holland" heengeslagen.
Wij waren tussen de pieren ...
Toen riep ik de jongens even naar de stuurkuil.
„Eugène en Dirk — zei ik — welkom in Holland en bedankt voor jullie hulp."
Ze gaven me de hand en bedankten me, dat ik het er goed had afgebracht.
Om negen uur lagen we vast in het berghaventje van de betonningsdienst, waar we mochten blijven, omdat we de „Holland" waren.
We stonden met z'n drieën in de hut. 't Was nu zo stil om ons heen. Een roerloos schip, dat pas nog tussen de hevige brekers had gelegen. Geen driftig gebruis van water. Rust, veiligheid, vrede ...
„Dirk — zei ik — toen we in de perikelen zaten midden op de oceaan, hebben we God om bijstand gebeden. Laten we Hem nu danken voor onze behouden aankomst. Wie doet er mee ... ?"
En ik sprak ons aller gedachten uit, toen ik den Groten Schipper dankte, die Zijn hand aan het roer en een oog in het zeil had gehouden.
Toen gingen we slapen.



THUIS
Vreemd was dat om in zo'n doodstil schip te slapen. We leken in eens wel landrotten geworden! 't Was ook een onwennige aanblik om bij het opstaan tegen huizen en een kaaimuur op te kijken. We waren geen overburen meer gewoon ...
ïk belde Zaandijk eens op om te vertellen, dat de baas thuis gekomen was en toen ik de stem van huis had gehoord, hield ik het niet uit. Ik moest ze even zien! 't Was toch een ongunstige wind om naar IJmuiden te zeilen.
En zo reed ik met Dirk door ons landje. Eigenaardig, dat me dat geen bijzondere sensatie bezorgde. Eugène zou op het schip blijven passen. Die had toch geen kip in Holland en verzuimde dus niets.
Het enige gevoel, dat me beheerste was: „Ziezo, 't zit er op! Gauw zal ik weer gewoon burger zijn, zoals er zovelen bestaan. Een nette betrekking en een zeilscheepje om op Zondag een tochtje te maken . . ."
Ik kon het me niet goed voorstellen.
Toen we in Hoek van Holland terug kwamen, had Eugène in z'n eentje de „Holland" verhaald. We lagen nu aan de overkant. Hij had al bezoek gekregen van een reporter en al gauw kwamen er nu andere verslaggevers opdagen. De Maasbode, het Rotterdams Nieuwsblad, de Arbeiderspers, de



Telegraaf. . . Enfin, we waren in eens heel belangrijke lieden geworden . . . Veel pleizier deed het me om bezoek te ontvangen van den heer H. Prent, een van de vroegere eigenaars van de „Holland", 't Was een prettig weerzien, 't Deed me zo goed, dat hij zijn oude schip nog niet vergeten was! Tot de volgende Zaterdag bleef hij bij ons.
't Was heel druk in de haven. Er zou een zeilwedstrijd op zee plaats hebben. Allerlei beroemde jachten lagen in onze nabijheid, ook de „Zeearend" en de „Schollevaer" van de Zaandammers C. en W. Bruynzeel. Ik had me al zo half en half verbonden om de wedstrijd op een van de boten mee te varen. We konden toch nog niet vertrekken. Halsstarrig bleef de wind uit het noorden waaien. Tot Scheveningen zouden we het tij mee hebben en dan tegen. Met deze wind zou het er op neer zijn gekomen, dat we met moeite Scheveningen hadden gehaald om dan tot de Hoek weer terug te drijven en ik voelde er weinig voor om aan het eind van de reis een soort veerpontje te worden.
Ik had geen rust! Als je duizenden mijlen achter de rug hebt en de wind je over het algemeen goed gezind is geweest, dan is het irriterend om in een haven vlak bij het einddoel opgesloten te zitten met een onhebbelijke noordenwind als cipier.
De wedstrijdjachten waren vertrokken, 'k Was niet meegegaan. De wind kón toch keren en ik wilde naar huis! In een naburig café ging ik eens een biertje drinken.
„Meneer — zei de kastelein — vannacht draait de wind. Let op mijn woorden!"
Die belofte deed me goed. Kasteleins liegen immers nooit?
Ik ijsbeerde langs de wal. De smoor in!



't Werd tien uur — geen windverandering.
Elf uur — nog pal tegen.
Middernacht — steeds uit het noorden.
Om één uur flauwde de wind af.
Ik keek het nog even aan en om half twee zei ik tegen Dirk:
„Zet de onbekende aan, man ... We gaan eruit! De kastelein heeft gezegd, dat de wind gaat draaien!"
Het was kwart over twee, toen we buitengaats lagen.
Tot vier uur bleef de wind ongunstig, maar toen kreeg die brave kastelein in eens gelijk! Het begon prettig uit het noordwesten te waaien. Precies de wind, die we bij onze uitreis hadden gehad.
Nu was het leed weer geleden. Met de kust voortdurend in zicht zeilden we op IJmuiden af. 't Was prachtig helder weer. Toen we het licht van IJmuiden zagen, was Scheveningen ook nog zichtbaar.
Zo — daar hadden we de pieren weer. Ik hield uitgemeten het midden tussen de hoofden om voldoende ruimte te houden, als er eens een speelse grondzee mocht komen. Want stel je de blamage voor, dat we bij de allerlaatste haven op de keien waren gesmeten! Daar hadden we ten slotte in de Golf van Biskaye geen slagschip voor misgelopen, op de Atlantische geen ziekte en stormen voor weerstaan!
Ik had zorgvuldig de brulboei in de gaten gehouden. Die lag vrij recht en wees niet op een sterke stroom langs de kust. Zonder ongelukken voeren we de opening van de pieren in. In het rustige water hadden we al het gevoel, thuis te zijn.
Om half negen voeren we de kleine sluis in. Die stond open. Direct draaide de brug. Wij waren binnen!



„Welkom in Holland!" riepen de sluiswachters hartelijk. „En kijken jullie eens naar het huis van den havenmeester!"
Daar stonden aan hun venster de heer en mevrouw Seyffart en zij zwaaiden met een vitragegordijn. Als op die andere Zondag, toen de „Holland" uitvoer. Of wij niet weg geweest waren . . .
„Welkom in Holland!" zei ook een douanecommies. „Hee — die was er verleden jaar niet bij!"
Dat sloeg op Eugène.
Gelukkig werd er niets gecontroleerd. Ook in Hoek van Holland hadden we geen last van formaliteiten. Daar was ik wel blij om, want Eugène was eigenlijk geen Nederlander. Als ze 't erg nauw hadden genomen, zou ik een waarborgsom hebben moeten storten.
Zeldzaam fortuinlijk verliep de verdere tocht. Op de wijde oceaan kan een mens voor moeilijkheden geplaatst worden, maar het binnenwater zal je óók niet gedacht zijn! Bruggen en sluizen hinderen je soms meer dan een venijnige breker!
Maar dit keer ging alles van een leien dakje. Wij werden nog begroet door den eigenaar van de „Fram", het jacht, dat ons bij het verlaten van IJmuiden uitgeleide had gedaan en dat nu plichtsgetrouw op onze terugkomst lag te wachten om met ons mee naar huis te varen. De spoorbrug van Velsen bleef open tot de „Holland" er door was. Misschien is de hele treinenloop er door in de war geraakt. Zodra we gepasseerd waren, draaide de brug achter ons dicht en ook hier hoorden we de opgewekte roep: „Welkom in Holland!"
De verslagen in de kranten hadden hun uitwerking niet gemist. Dit was nu de thuiskomst, zoals ik



me die gedroomd had. Geen officieel gedoe, maar spontane hartelijkheid. Het werd een pleiziertocht!
„Kijk es, de „Holland!" klonk het van een B.M-etje, dat op het Noordzeekanaal aan het varen was. En de zeilers groetten met uitbundige hartelijkheid.
„De „Holland" ...!"
Ieder jachtje op het kanaal herkende ons schip en stroomde over van sportieve erkenning. Het deed me echt goed voor die ouwe, brave schuit!
Ze zeilden met ons mee, toen we op de zwakke westenwind het Noordzeekanaal af voeren. Het begon werkelijk op een optocht te lijken. Over al gejuich, zwaaiende mensen, klikkende kodakken. En wij hadden de stilte van de zee nog zo in ons hoofd . . .
De Hembrug stond open. Een bof! Vriendelijk groette de brugwachter.
Steeds maar meer zeiljachtjes vergezelden ons. 't Was om er verlegen van te worden.
En in Zaandam was het helemaal verschrikkelijk! Bij de sluis stond het stampvol van mensen. Er werden bloemen aan boord gegooid en we wisten ons geen raad.
Hier kregen we waarachtig nog wat averij ook! We zetten ons sloepje over boord en „krak!" zei de zeereling aan stuurboord. Finaal doorgebroken! Doorgeroest... Wat midden op de oceaan niet gebeurde, moest in het stille water van de Zaan plaats hebben, 't Was net, of een hond zijn laatste krachten aan den baas had gegeven en nu niet verder kon.
Op de Achter-Zaan kan een mens niet zeilen. De „Fram", die met ons mee was gevaren, nam ons op sleeptouw. Maar de motor van de „Fram" legde het na een droge hoestbui plotseling af en het slot



van het liedje was, dat we onze ouwe onbekende maar weer aanzetten en de ,,Fram" op sleeptouw namen naar Zaandijk.
„Pas op die roeibootjes!" waarschuwde Dirk.
Ik keek eens uit en daar zag ik waarempel mijn zoontjes Kees en Jaap, die in een pieremegoggel hun vader waren tegemoet geroeid.
Zaandijk . . .
Het einde van een tocht van ruim 14.000 zeemijl. Van één jaar en drie weken . . .
Mijn plaatsgenoten waren hun huis uit gekomen. Ik zag mijn vrouw aan de kant staan wuiven.
Om twee uur lag de „Holland" vast. Vlak achter het prachtige Zaanse huisje van mijn nicht, mejuffrouw Neeltje de Jager.
Daar lag ie nu . . .
Stormen had het trouwe schip getrotseerd. Het was getuige geweest van de grootste nood, waarin een mens zich kan bevinden. Daar lag nu mijn goede bezielde kameraad. Rustig aan een steigertje. Bij een vredig tuintje. Een genoegelijk huisje.
Familie en kennissen kwamen aan boord, terwijl wij ons gereed maakten om het schip te verlaten.
„Nou — zei ik ten slotte — laten we er een eind aan maken, want ik heb nog niet gegeten . .."
Dirk ging naar Zaandam en kwam de andere dag zijn bullen halen.
Eugène bleef aan boord wonen. Hij is ruim twee weken in Holland gebleven. Omdat hij had getoond, een zeewaardig man te zijn, lukte het hem om een baantje te vinden bij de K.N.S.M. Nu vaart hij op een van de kleine schepen, de „Estrea", die de dienst tussen Cura^ao en New York onderhouden.
En dit is het einde van onze schone tocht....



NASCHRIFT EN TOEKOMSTPLANNEN
De mensen hebben me vaak gevraagd: „Man —— hoe durfde je met zo'n klein scheepje over zee . . .. En dan was steevast mijn antwoord:
„Met de „Holland" over zee gaan — dat is geen kunst! Veel moeilijker zou het zijn om met het schip
over land te trekken."
Ik meen oprecht, dat er geen bijzonder risico aan verbonden is om met een schip als de „Holland een oceaantocht te ondernemen. Risico loopt een mens overal. Het is óók gevaarlijk om in een autobus over een drukke verkeersweg te rijden. En toch doen duizenden mensen dat, terwijl ze een reisje met een zeilscheepje naar New York „griezelig
zouden vinden.
Ongewoonte, anders niet. . .!
Hoe groter een schip is, des te gevaarlijker kan de reis worden. Want een zeilschip van meer dan veertig voet loopt meer kans om een lelijke breker over zich heen te krijgen dan een klein ding als de ,Holland". Die oude zeevaarders wisten heus wel wat ze deden, als ze de achtersteven van hun schepen hoog maakten, terwijl de voorsteven nagenoeg gelijk met het water lag. Van voren dreigt nauwelijks gevaar, 't Kan eens flink buizen, maar daar houdt het ook mee op. Maar het water, dat achterop loopt, kan ie voor lelijke dingen zetten.
Het prachtige van de „Holland" was, dat ze haar



De „Holland" terug op z'n oude plaatsje
Interieur van de hut







achtersteven zo elegant optilde, als er vervaarlijke golven liepen. Zij scheurde je overal doorheen.
Ik verklaar in alle oprechtheid, dat ik gedurende onze tocht niet één seconde in de benauwdheid heb gezeten.
Wanneer ik op mijn reis terugkijk, doe ik dat met gemengde gevoelens.
Is de reis geslaagd .. .?
Ja en neen!
De „Holland" heeft overtuigend bewezen, tot een oceaantocht in staat te zijn. Zelfs de noordelijke route bij ongunstig weer was geen bezwaar voor het sterke, rustige schip.
Maar het was de bedoeling geweest om Kaap Hoorn om te zeilen. De ziekte van Dirk Hofman heeft dit onmogelijk gemaakt.
Het ware dwaasheid om Dirk daar ook maar één ogenblik kwaad om aan te kijken. Maar ik wil toch wel bekennen, dat het me dwars zit. Wat Slocum in zijn eentje zónder motor heeft volbracht, moet de „Holland" toch zeker óók kunnen!
Al ben ik dan zestig jaar, ik heb mijn plan geenszins opgegeven. Mijn reis heeft me veel geleerd. Ik besef terdege, dat een tocht over het stormachtigste gedeelte ter aarde hoge eisen stelt. Maar met een goede scheepsklok en een behoorlijk radiotoestel durf ik het aan.
Ik heb de illusie, dat ik binnen niet al te lange tijd een reis kan ondernemen om Kaap Hoorn.
De reisroute stel ik me als volgt voor:
Van IJmuiden naar Shoreham. Daar zijn we zo'n beetje stamgast geworden en het zou een inbreuk zijn op de traditie van de „Holland" om dit plaatsje rechts te laten liggen. Verder naar Madeira, Cura^ao, door het Panamakanaal, langs de westkust van



Zuid Amerika, Kaap Hoorn ronden, via de Falcklandeilanden naar Buenos Ayres, waar mijn broer woont, die ik in bijna dertig jaar niet gezien heb. Vervolgens naar Tristan da Cuna (als ik het kan vinden) om er een bos klompen te brengen. Ik heb n.1. gelezen, dat de mensen daar erg aan rheuumatiek leden tot ze het genot van de Hollandse klompen ontdekten. Dan wil ik oversteken naar Kaapstad om dan over Pernambuco naar New York te zeilen. En dan gaat het weer naar Shoreham en ten slotte naar Zaandijk.
Met een beetje geluk is zo'n reis in een jaar uit en thuis te volbrengen.
Of het me zal lukken ...?
Dat hangt op dit ogenblik nog af van omstandigheden, die buiten mijn wil liggen.
Maar als ik er in slaag om de moeilijkheden de baas te worden, dan zullen er enige kleine veranderingen aan mijn schip worden aangebracht. Alles wordt goed nagekeken en hersteld.
En laat dan de westerstorm maar komen!
Laat dan de „Holland" maar schuiven .. .!



INHOUD
Blz.
Inleiding, door Piet Bakker 
Buiten de pieren! 20
Zwervers in de mist. 31
Van Pedro en Helena 43
Eenzame tocht . 55
Wij verlaten de Oude Wereld — en onze
Portugezen 64
Rampspoed 75
Koorts en haaien 88
Langs de kust naar Paramaribo 103
In de West 114
Onder de zon door naar New York .... 129
De tweede oceaantocht 143
Thuis 162
Naschrift en toekomstplannen 168